svetlina5web

Stradawata Hristovi Freski od Polo{kiot manastir ““Sv. \or|i””

Sodr`ina: Veligdensko Poslanie - Mitropolit Povardarski g. Agatangel Osnovi za slikawe na Voskresenieto Hristovo Smislata na stradawata - J. Rastorgujev Duhovna Akademija - Nedela na Pravoslavieto |akon V. Stoimenov Pravoslavno sfa}awe na predanieto - II del Pouki od starec Pajsij Potraga po “zlatniot vek” Ispoved na eden lo{ sve{tenik Podgotovka za ispoved Sovet da ne se masturbira Starec Jeronim Eginski - `itie i pouki Чetirite zaveti na Sveti Naum - II del Pokloni~ko patuvawe vo Svetata Zemja Manastir Sv. \or|i Polo{ki

Spisanieto izleguva so blagoslov na Negovoto Visokopreosve{tenstvo Mitropolit Povardarski g. Agatangel

Pravoslavna Svetlina Spisanie za pravoslavna vera, obrazovanie i kultura; broj V, april 2008, izleguva ~etiri pati godi{no.

Izdava~: Povardarska eparhija na Makedonskata Pravoslavna Crkva, Veles.

Glaven i odgovoren urednik: Mitropolit Povardarski g. Agatangel.

Ureduva~ki odbor: |akon Vlatko Stoimenov, ѓакон Jani Mulev, dipl. politikolog Nikola Cilakov, dipl. teolog Sne`ana Kolevska.

Dizajn i kompjuterska podgotovka: Nikola Cilakov.

Lektura: Kosovka Saveska.

Pe~ati: “1kniga” - Veles. www.povardarska-eparhija.org.mk e-mail: info@povardarska-eparhija.org.mk

1

AGATANGEL

PO MILOSTA BO@JA MITROPOLIT POVARDARSKI,

NA SVE[TENOSLU@ITELITE, MONA[TVOTO I VERNITE ^EDA NA MAKEDONSKATA PRAVOSLAVNA CRKVA, ODNOSNO POVARDARSKATA EPARHIJA, PO POVOD VOSKRESENIETO HRISTOVO - VELIGDEN, IM ISPRA]A ARHIPASTIRSKI BLAGOSLOV I MIR OD BOGA

Dragi bra}a i sestri!

Povardarskata Eparhija, odnosno Makedonskata Pravoslavna Crk-

va, poleka za~ekorija vo vremeto na golemoto tor`estvo i praznuvawe.

Celoto hristijanstvo poglednato vo svojata su{tina se temeli vrz dve osnovni doblesti, a toa se radosta i qubovta. Za ~ovekot od sekoga{ glaven problem i osnovna zagatka pretstavuvalo nadminuvaweto i pobedata nad smrtta. ^ovekot po padot na Adam imal za {to da bide ta`en i poti{ten, bidej}i od site strani go demnela neizvesnosta, koja e isklu~itelno neprijatna samata po sebe. Radosta i qubovta vlegoa vo ovoj svet tokmu poradi dene{noto klu~no istorisko sobitie, a toa e Voskresenieto Hristovo - Veligden.

Po Voskresenieto Hristovo, po nastanot koj denes go praznu-

vame, si zaminuva stariot, a voskresnuva noviot ~ovek i na istoriskata scena se poka`uva ~ovekot osloboden od bremeto na grevot. Voskresenieto e pobeda tokmu nad grevot i smrtta. So voskresenieto na golema vrata vleguva slobodata vo ~ove~kiot `ivot, i taa e najgolemiot dar {to nekoga{ kako bitija sme go dobile. Po Veligden skapocenostite na ~ovekoviot `ivot dobivaat sosema novo vrednuvawe. Veligden e den po koj sĂŠ {to postoi, nesakaj}i i nesvesno, se preobrazuva. Veligden e praznik i simbol na mirot, bidej}i toga{ ~ove{tvoto so Boga na eden vistinski na~in se pomiruva. Po voskresenieto Hristovo ~ovekot e izdignat na visok piedestal, pred ~ovekot se otvora nova mo`nost, a pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna

toa e preku pobo`en podvig da sedne od desnata strana na Otecot i da go zdobie Carstvoto Bo`jo - {to e edinstvenata va`na cel vo na{iot hristijanski `ivot. Tokmu zaradi ovie navedeni pri~ini apostol Pavle }e re~e deka „dokolku Hristos ne voskresne{e zaludna }e be{e na{ata vera i prazna }e be{e na{ata nade`“. Veligden e sr`ta i su{tinata na hristijanstvoto, za{to bez voskresenieto Hristovo ~ove{tvoto }e dobie{e samo u{te eden eti~ki sistem, samo u{te edna prazna nade` i teorija. Sega ~ovekot mo`e slobodno da se nadeva na svoeto li~no voskresenie, na svoeto li~no izbavuvawe i preobrazuvawe. ^ovekot, po voskresenieto, ja dobiva i otkriva smislata na `ivotot, a vo negoviot `ivot se kanaliziraat i osmisluvaat negovata qubov, negovoto razbirawe i tolerancija kon drugite.

Praznikot Voskresenie Hristovo - Veligden dragi bra}a i ses-

tri postoi za site nas kako narod vo dobroto da nĂŠ obrazuva i vospituva. Nie, Makedoncite, imame dolga tradicija vo hristijanstvoto, zapo~nata u{te od negovite prvi ~ekori na evropskoto tlo. Nema da bide preterano ako ka`eme deka Makedonija e mestoto od kade po~nala da se {iri hristijanskata civilizacija koja, pak, vo sebe nosi i izgradila ve~ni i nepropadlivi vrednosti koi va`at i do dene{niot den. Na{iot povik e sekoga{ da se potsetuvame na svetlite i slavni momenti od na{eto minato za{to starata mudrost veli deka istorijata e u~itelka na `ivotot, a narod bez minato ne mo`e da ima idnina.

Iako kako Makedonska dr`ava i kako Makedonska Pravoslavna Crkva do`ivuvame novi isku{enija koi se povtorno povrzani so pogazuvawe i napadi na na{eto ime i na na{iot nacionalen identitet sepak ostanuva faktot deka od Boga imame blagoslov i priznanie. Ova se gleda od na{iot razvoj i napredok vo crkovniot `ivot. Za `al, dragi bra}a i sestri Makedonci, na{ite sosedi Grcite i Bugarite, u{te edna{, po koj znae koj pat, so zdru`eni sili, licemerno ja napadnaa Makedonija i makedonskiot narod. Mnogu izvitopereni teorii se iznaslu{avme vo ovaa `estoka antimakedonska kampawa. No, najstra{no i najtragi~no od sĂŠ e toa {to mal del od me|unarodnata zaednica poka`a razbirawe i dokumentirano ja opravda i verifikuva{e omrazata. Makedonskiot narod niz vekovite istrpil na svoite ple}i mnogu nepravdi od politikata na istite ovie narodi, }e ja istrpi i ovaa i na krajot so Bo`ja

2

Hristos Voskresna

3

pomo{ }e izleze kako pobednik, bidej}i Bog gi zakriluva vo svojata pregratka onie koi `iveat vo vistinata, koja e besmrtna vo svojata su{tina. Vo ovie te{ki i neizvesni momenti na{a dol`nost kako makedonski pravoslaven narod e da poka`eme trpenie i da se ugledame na voskresnatiot Spasitel, Koj i pokraj site progoni i napadi ja ostvari zadadenata cel od Negovoto voplotuvawe. Na{ata li~na cel, pak, e da ne go mrazime nitu da go osuduvame svojot bli`en pa koj bilo i da e toa, za{to so osuda i omraza vo svoite srca stanuvame realni gubitnici, nalik na na{ite otvoreni neprijateli. Da postavime nova tula vo izgraduvaweto na na{ata li~nost i vo na{eto li~no vospitanie, da se naoru`ame so mir, qubov, radost i tolerancija i da ne otstapime od verata na{a pradedovska, a sè ostanato }e ni se pridodade. Ova se zborovite Hristovi i ova se Negovite zaveti do koi nie negovite sledbenici bezrezervno treba da se pridr`uvame. Svetiot sinod na Makedonskata pravoslavna crkva na svoite prethodni dve sednici zastana odlu~no pozadi opredelbata za nemenuvawe na na{eto ustavno ime. Ova nie ne go napravivme od nacionalisti~ki pri~ini, tuku od vistinoqubivi pobudi, bidej} i Crkvata Hristova e taa koja najpove}e e povikana da svedo~i za vistinata i so site svoi duhovni sili da ja odbrani pravdata.

Povardarskata Eparhija vo godinata koga go slavime 50-godi{niot

jubilej od vozobnovuvaweto na Ohridskata arhiepiskopija vo liceto na Makedonskata pravoslavna crkva i 30-godi{ninata od sozdavaweto na na{ata bogomspasuvana Povardarska eparhija prodol`uva i ponatamu so gradeweto na noviot hram vo centarot na Veles, posveten na semakedonskite u~iteli i prosvetiteli svetite Kiril i Metodij.

Ovoj hram, za nas kako eparhija ima prioritetno zna~ewe, se razbira ne zanemaruvaj}i gi ostanatite graditelski potfati, koi nie vo prethodnata godina ve}e gi imame zapo~nato. Morame da priznaeme deka vo ovie te{ki ekonomski uslovi vo Republika Makedonija graditelski potfati i proekti mnogu e te{ko da se izvedat na vreme onaka kako {to porano bilo planirano. Brzoto realizirawe na ovie bogougodni dela sepak zavisi od finansiskite sredstva. Nie kako Povardarska Eparhija iako celosno posveteni i so radost i qubov pristapuvame kon ova zna~ajno delo, sepak so finansiski sredstva

sme krajno ograni~eni. Od finansiite zavisi i dinamikata na izvedba na rabotite. Zatoa napomenuvam deka site na{i bra}a i sestri koi pomagaat vo izgradbata na pravoslavni duhovni svetili{ta vo isto vreme se gradat i sebesi, ja gradat i istorijata, no i vkusuvaat od zalogot na ve~nosta. Gradeweto na hram kolku {to e asketsko, tolku e i estetsko delo. Vo `ivotot sè se promenuva - se menuvaat vremiwata, civilizaciite, gradovite rastat ili se namaluvaat, no svetili{tata ostanuvaat ve~ni, tokmu poradi ve~nite vrednosti {to vo niv se slu~uvaat. Zatoa bra}a i sestri da gradime, bidej}i so toa na idnite generacii im ostavame vo nasledstvo kultura, dobrina i ubavina.

Vo ovie momenti koga go ~estvuvame i slavime praznikot na

praznicite da se pozdravime me|usebno i da go pozdravime celiot svet so najbitnite i najradosnite zborovi:

Hristos voskresna - navistina voskresna!“.

Za mnogu godini. Amin.

Veligdenska poslanica

4 pravoslavna S V E T L I N A

5

Otec Aleksandar Jasiukovi~, zograf

na V

we a k i l s a z o Osnovi v o t s i r H o t e i n e s e oskr

pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna

За да ја разбереме природата на иконата и да можеме да ги читаме нејзините содржини, треба да ја разбереме основата на определената икона. Во овој текст, испитувајќи ги изобразувањата на Воскресението на нашиот Господ, ние ќе го разгледаме изворот на канонското сликање во православната иконографија.

Празникот на Христовото Воскресение стои пред сите други празници на православната Црква. Најголемо внимание е дадено на овој настан, бидејќи ова е крајниот Господов чин во искупителната мисија за целото човештво. Според светиот aпостол Павле: „Ако, пак, Христос не воскреснал, суетна е верата ваша“ (1. Кор.

15, 17). Ова значи дека надежта на следбениците Христови низ вековите би била без вредност за нив – воскресението од мртвите, ветеното Божјо Царство би било непостоечко.

Духовно објаснување

Ниту еден од евангелистите не ни кажува како Христос воскреснал од мртвите. Евангелистите ни кажуваат само за појавувањето на воскреснатиот Господ, тие не го опишуваат самото Воскресение. Свети Матеј најблиску го опишува моментот на Христовото Воскресение, кога ни раскажува за моментот на слегување на ангелот чијашто „појава (лице) беше како молња“, кој го отстрани каменот од гробната врата „и седна на него... a стражарите, уплашени од него, трепереа и беа како мртви“ (Мат. 28, 2-4). Овој опис подоцна беше земен од иконографите како предмет за иконата на Воскресението Христово. Автентичната иконографија на Црквата ја покажува духовната страна на Христовото Воскресение, ...слегувањето на победникот Господ во пеколот, ослободувањето на Адама и Ева заедно со другите затвореници на пеколот од Стариот Завет, и вистинското сведочење на жените мироносици дека Исус повеќе не е во гробот, дека Он воскреснал.

Искривувања

Силното влијание на Западниот реализам (XVII век) навлезе во домовите и црквите на православните христијани. Иконографијата претрпе значителен удар, од кој почна да заздравува дури во последниве децении. Една таква слика, сè уште популарна, го покажува Воскреснатиот Господ како излегува од гробот, држејќи победничко знаме. Впечатокот е дека каменот беше отстранет од гробот за да може Христос да излезе,

исто како воскресението на Лазар, и војниците или стражарите кај пештерата беа толку преплашени, не толку многу од појавата на ангелот, колку што беа од самото Воскресение. Не е тешко да се види колку длабоко искривување на Евангелскиот настан е дадено, какво уметничко сликање, или поточно, каква слободна реинтерпретација.

Ангелот го отстранил каменот не за да го пушти Воскреснатиот Господ, туку напротив, за да покаже дека Он не е во гробот: „Он не е овде, воскресна“, и за да им даде на оние кои „Го бараа Исуса, Распнатиот“, можност да се уверат од празниот гроб, кој тие го гледаа со свои очи, гледајќи го местото „каде што лежел Господ“.

Воскресението веќе се беше извршило пред слегувањето на ангелот, пред каменот да биде поместен; беше извршено на неопислив начин, кој не е подложен на човечкото гледање. Војниците не можеле да го посведочат Воскресението. Евангелистот јасно ни кажува дека жените што носеа миро и мириси беа сведоци не само на земјотресот, слегувањето на ангелот, туку исто така и на преплашеноста на војниците кои бегаа. Жените беа таму кога се случило ова. Ангелот, разликувајќи ги нив од преплашените војници им вели, „не плашете се“ и потоа им ветува дека тие ќе Го видат Господ подоцна. Ако жените мироносици не го виделе Воскресението, тогаш навистина е неверојатно дека војниците го виделе.

Такви искривени слики на вистината во западната фантазија не се

6

Hristos Voskresna

7

прифатливи во јазикот на канонската иконографија во Православната Црква, бидејќи тие се туѓи на Светото Писмо и Предание. Фантазијата или погрешното толкување на Божјото откровение немаат место во учењето за искупувањето. Евангелијата молчат за фактот како Христос воскреснал. Ниту пак иконата го покажува тоа.

Зошто молчење?

Ако светлината на Преображението на Господ беше пресилна за апостолите да ја поднесат, колку посилна би била на Христовото Воскресение! Ако беше можно или полезно за луѓето да бидат сведоци на самото Воскресение, тогаш ќе им беше покажано. Сведокот не би можел да Го следи Него во пеколот, каде што се случуваше покорувањето на темнината, ниту би можел непречено да го гледа Воскресението на Семоќниот Бог во преобразеното тело. Воскресението на Исус Христос е сложено чудо над човечкиот физички допир.

живот на земјата) тело, навистина Воскресна, Христе, Ти Кој не си ограничен (слободен од сите сегашни форми и неподложен на земско набљудување)“ (канон од неделата на свети Тома, песна 3, 2). Особено: „Војниците кои Те чуваа, не го почувствуваа моментот на Твоето Воскресение“. Како и Девственото Раѓање, Воскресението Христово останува тајна „запечатена за оние кои бараат доказ“ (неподложна за испитување на човечката наука) и како чудо, останува „тајната на Воскресението, која се открива во верата“ (стихира, глас 5). Обичните научници кои би ја испитувале тајната на празниот гроб ќе откријат ништо повеќе од она што

Химнографија

Нашата Црква во нејзината химнографија, како и во иконографијата, секогаш останала доследна на дадените записи во евангелијата. Химните во светите служби ни помагаат да го разбереме чудото на Воскресението.

Во Пасхалниот канон (Песна 6, 1), пееме: „Зачувувајќи ги печатите недопрени, Христе, си воскреснал од гробот“. Не само што каменот не беше поместен, туку и печатот кој беше ставен на него беше недопрен во моментот на Христовото воскресение. И „Живот засвети од гробот кој сè уште беше запечатен“. Воскреснатиот Господ излезе од гробот исто како што Он дојде кај апостолите „иако вратите беа затворени“ (без да ги отвори). Он излезе од гробот без никакви надворешни знаци, кои можеби би биле забележани од надворешните набљудувачи. „Иако затворен во гробот во ограничено (тоа е ограничување од вообичаените закони на просторот и другите материјални услови на нашиот

го знаеја самите војници: дека Оној, Кој беше погребен не е таму, туку воскреснал. А како Он воскреснал е чудо, кое им е откриено само на верниците.

Тајна – Преобразено тело

Невозможно е да се замисли дека Господ, воскреснувајќи од местото каде што го положиле, се ослободил од неговите повои како од обична облека или, како Лазар, би требало да биде одвиткан од други. Гробната облека на Воскреснатиот Христос остана во гробот,

свиткана, како да била обвиткана околу телото на Оној, Кој беше положен да лежи во гробот, само што Он не беше повеќе во неа. Ова е лекција која треба да се научи од Евангелијата, како „крпата, што Му беше на главата Негова не стоеше при повојот, туку одделно, свиткана на едно место“. Ова значи дека крпата остана свиткана, како што беше обвиткана околу главата Христова. Не е тешко да се сфати зошто токму „другиот ученик“ штом ја виде напуштената гробна облека, „виде и поверува“ (Јован 20, 5-8). Toj веднаш видел дека овде се случило нешто многу необично за кое Марија Магдалена прва се посомневала: Овде не станува збор дека Господа „го дигнале... од гробот“ и Марија не знаела „каде Го положиле“ (Јован 20, 2). Невозможно било да го земат погребаниот Исус од повоите (кои, според времето на употреба, би биле натопени со леплива материја, и најверојатно, целите излепени меѓу себе) без да ја одвиткаат ленената облека и без притоа да ја искинат. Па оттука, јасно е, дека Господ заминал од гробот во воскресение за живот и дека гробната облека не можела да го задржи преобразеното тело на Воскреснатиот Господ, Кој стана дел на друг свет (Јован 5, 28-29).

Нашиот Спасител можеше да биде видлив или невидлив, како што Он ќе посакаше. Господ не само што можеше да бира кому Он сака да се појави туку, ако може да се каже така, го контролираше исто така и надворешниот изглед на Неговото појавување. Он ги придружуваше Лука и Клеопа на патувањето, разговараше со нив на патот, им се придружи на вечерата, и одеднаш исчезна од пред нив (Лука 24, 31). Преобразеното тело на Господ беше слободно да помине низ сите материјални препреки. Прославеното тело на Синот Божји беше, од земски аспект, толку материјално очистено, толку слободно од грубото материјално несовршенство и ограничување, на кое ние сме навикнати, така што апостолите помислија „оти гледаат дух“ (Лука 24, 37).

Созерцанието на Христовото Воскресение е можно само за нашите духовни очи на верата, слободни од сè што може да ни го попречи погледот. Нашиот

поглед мора да биде фокусиран повеќе на духовниот извор на животот, отколку на материјалниот комфорт. Затоа нашата Црква го почнува нејзиниот Пасхален канон со зборовите: „да ги очистиме нашите чувства и ќе Го видиме Христа (духовно), блескајќи со недостапната светлина на Воскресението, и ќе Го слушнеме како јасно ни вели: Радувајте се!...“

Слегување во Пеколот

Според православното учење, слегувањето на Христос во Пеколот беше последниот чин од искупувањето на човекот. Бидејќи првиот Адам умре во грев, Вториот Адам, Христос, Кој ја прими создадената природа требаше да стигне до истите длабочини до кои првиот човек слегол. Иако во евангелијата не се спомнува за овој настан, св. ап. Петар зборува за тоа на денот на Педесетница (Дела 2, 31) и во неговото послание (1. Петр. 3, 19): „Откако слезе, им проповеда и на духовите, кои беа во темнина“. Исто така, главна тема низ Пасхалната химнографија е искомбинирана со Господовото слегување во Адот и Неговото Воскресение во плот.

Иконата на Слегувањето во Адот ја прикажува духовната реалност на Воскресението и последиците од Неговото слегување. Настанот на иконата се случува во Адот, покажан како длабок, црн амбис. На средината на иконата е Спасителот облечен во бело. Тој се појавува во Адот, не како заробеник, туку како Победник, избавител на старозаветните затвореници; не како слуга, туку како Господар на животот. Он е прикажан во кругот на мандорлата (символ на Божјата сила и слава) во разни сини зраци, проникнати од златни зраци, кои излегуваат од телото на Господ. Темнината на Адот е исполнета со светлината на Воскресението што доаѓа, зраците и мугрите на Пасха. Спасителот стои на две вкрстени штици од вратите на пеколот. Под вратите, во црниот амбис, се гледа врзаната фигура на кнезот на темнината, Сатаната, со делови од скршени синџири, клинци, pravoslavna S V E T L I N A

8

клучеви, катанци расфрлени наоколу. Господ

9

ги ослободува душите на Адама и Ева, заедно со душите на сите други, кои со вера го чекаат Неговото доаѓање. Христос е опкружен со две групи на старозаветни светители, по една од секоја Негова страна. Одлево се цар Давид и Соломон во царски облеки и круни со свети Јован Претеча; десно е Мојсеј, држејќи ја книгата на законот, и другите пророци. Здогледувајќи го присуството на Спасителот во Адот, тие веднаш Го препознаваат, покажувајќи им Го на другите, Чиешто доаѓање тие го претскажаа.

Слегувањето на Христос во Адот става крај на Неговото понижување и го означува почетокот на Неговата слава. Он ни ги отвори вратите на Рајот. Он ги постави темелите на нов живот за сите оние кои се соединиле со Христа. Победата над адот е изгрејсонце на едно ново, преродено човештво. Воскресението Христово е символ на нашето воскресение.

Же н и м и р о н о с и ц и

Враќањето на нашиот Господ од мртвите е прикажано на иконата на Жените мироносици на ист начин, како што евангелијата го опишуваат моментот на Неговото Воскресение. Жените биле сведоци на земјотрес, виделе ангел кој слегол од Небесата и го поместил каменот од влезот на гробот, и го виделе стравот на стражарите (Мат. 28, 1-4).

Според евангелието, на иконата се

прикажува погребната пештера со празен гроб, каде што беше положена ленената облека. Обично, лево од гробот стои група од жени и ангелот во бела наметка, кој седи на каменот, што тој го тргнал од вратата, е на десната страна. Ангелот покажува кон празниот гроб покажувајќи им на жените дека Господ не е повеќе таму, дека Он воскресна. Опишувањата на евангелијата се разликуваат во однос на бројот на жени и ангели крај гробот. Во Евангелието според свети Лука бројот на жени воопшто не е ни спомнат. Ете зошто, на некои икони, бројот на претставените жени може да е пет или повеќе. На истиот начин, има икони кои покажуваат или еден ангел – според евангелијата на Матеј и Марко, или два, според Лука и Јован: „Едниот кај главата, а другиот кај нозете, каде што беше лежало телото Исусово“ (Јован 20, 12). Генерално, оваа Пасхална икона е вистинска копија на евангелските раскажувања, точни до најмал детаљ. Дури и крпата, „што Му беше на главата Негова“ е прикажана „настрана“ (Јован 20, 7)

Идниот живот

Воскресението на Господ се случило во утрото по седмиот ден (по саботата). Ова беше почетокот на првиот ден од седмицата. Поради оваа причина, првиот ден од седмицата е празник за сите христијани, на кој се слави почетокот на новиот живот во Исуса Христа. Раните христијани го нарекувале овој ден осми ден, или осми ден од создавањето, како што се нарекува сега богословски. Не само да го прославуваме денот во кој Христос воскресна, туку да го прославуваме почетокот и претскажувањето на вечниот живот со Бога, кој ќе дојде за обновеното човештво. Како што првиот ден од создавањето беше почетокот на деновите во времето, така и денот на воскресението Христово е почетокот на деновите надвор од времето, односно, исполнувањето на ветувањето на нашиот Господ за идното Царство, каде што Господ е сè во сè.

Превод од англиски јазик: Дејан Белчовски, апсолвент на Теологија The Faithful Steward, The resurrection of Christ and basis for its Iconography,

by Father Alexander Jasiukowicz, Iconographer, issue 18, 2004

pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna

Koja e smislata na Hristovite stradawa?

J. R a st o r gu je v

Повторно плаштаница, повторно гроб... И сега како и секоја година ние пред себе ја имаме тажната слика на Исус Христос, Кој дава живот на сè, а Самиот Он во прегратките на смртта сега лежи во малиот гроб.

Он, Кој е бесконечен во Својата божествена љубов кон луѓето, со злоба и неправда е сместен во тесен простор. Повторно светата Црква во нашата свест и во нашите срца ги обновува светите и спасоносни спомени и длабоки мисли. Колку многу христијански поколенија низ минатите векови црпеле моќ пред светиот гроб на Спасителот, од тој извор кој е исполнет со благодатни утехи во тешкотиите од нашиот трновит земен пат. Ќе поминат уште многу векови, но силата на зборот за Христовата смрт засекогаш ќе остане духовна храна за христијаните.

Со тажни мисли ние пристапуваме кон светата плаштаница, носејќи ги своите мали, лични таги и маки пред Оној, Кој ги зеде врз Себе гревовите, страдањата и маките на сите луѓе, на целото човештво.

И оваа мала плаштаница нè потсетува на оние далечни денови, кога нашиот Спасител ,,во понижен вид“ слезе на земјата како Богочовек; слезе, зашто ,,Бог толку го возљуби светот, што Го даде Својот Единороден Син, та секој што верува во Него, да не погине, но да има живот вечен“ (Јован 3, 16).

Премногу бил тежок гревот на непослушноста на првиот човек, гревот на неговото неисполнување на Божјата волја, но уште поголема била љубовта на Бога кон човекот, кој се заглавил во калта на гревот и се наоѓал ,,во темнина и сенка смртна“. Злобниот ѓавол го предизвикал гревот, а гревот за последица морал да го има злото, односно, смртта. Човекот западнал во волшебен круг од кој немало излез. Не само физичката смрт, туку и духовната смрт почнала да лебди над неговиот краток земен живот. Исполнет со очајание и во душевни маки човекот ја признал суетата на животот, па проговорил: ,,Суета над суетите - сè е суета!“ (Проп. 1, 2). Смртта владее, управува и заповеда во текот на целиот живот. Таа е посилна од животот. И тука нема спас. Но и тогаш, во минатото на старите векови, во времето на робувањето на гревот и смртта, веќе се навестувала зората на новиот живот. И не само избраниот еврејски народ, туку и незнабожечкиот свет, кој исто така

10

Hristos Voskresna

11

страдал во мракот на незнаењето, ја насетувал зората на новите дни.

Ѕвездата од Јаков, жезолот од коренот на Јесеј, Месијата, очекуваниот Спасител... И Он дојде... И донесе нова заповед - заповед за љубовта. Но, човечката неправда била уште посилна. Како Божји Син Он знаел дека доброволно тргнува во смрт и знаел дека во луѓето сè уште има голема злоба и омраза кон доброто. Сепак, според Својата безмерна љубов Он склучил нов завет со искупеното човештво; завет, кој е зацврстен со Неговата смрт и прославен со Неговото славно воскресение. Ова Христово служење, кога Он ,,ја даде душата Своја за откуп на мнозина“ (Мат. 20, 28), постанува појдовна точка за новиот благодатен живот на човештвото кое е препородено со Христовиот крст. Чесниот крст за нас станува ,,чувар на целата вселена“. И крстот што го носел Христос станува задолжителен за нас, зашто преку крстот Он ни го отвора новиот пат, патот кон небото, каде што треба ние да се упатиме, соблекувајќи го од себе стариот човек и примајќи нова насока на животот во Христа.

Во што, пак, се состои доброволното страдање на Исус Христос? Целта на Христовото доаѓање на земјата се состоела во воплотувањето на Неговата божествена љубов, која не се покажува со зборови, туку со дела и вистина. За да стапи во врска со историското човештво Христос требало да ги прими врз себе маките и страдањата на реалниот човечки живот. Он сакал да го победи злото не со уништување на животот, туку со победа над злото и страдањата во самиот живот, во неговите реални услови. Силата која ги измирила Бога и човекот била љубовта во нејзините највисоки форми. Затоа во х р и с т и ј а н с т в ото нема отстапки од борбата со злото, како што постои во будизмот, каде што човекот доаѓа до сознание на својата б е с п о м о ш н о с т, самотија и ништожност, па како резултат на сето тоа доаѓа до прекин во борбата со злото и потопување во нирвана, во непостоење. Проповедајќи за време на целиот Свој земен живот за активната борба со злото и покажувајќи го секогаш патот на активното совршување во тоа дело, Исус Христос дал личен пример како може да се победи злото, како Он, бидејќи во сè бил сличен на човекот освен во гревот, како безгрешен немал потреба да пости и да се моли на Бога, сепак, тоа го направил за да го прават истото и луѓето. Ова биле само помошни средства, додека главниот психолошки момент на нашиот сојуз со Бога, Христос го дал во Својата молитва во Гетсиманската градина. Во овој акт се покажала сета апотеоза на сите Негови преживувања, страдања и маки на целото грешно човештво.

Заради човечките гревови Он тргнува во смрт и сето она што требало да го истрпи човештвото за своите гревови, сето тоа се концентрирало во Него. Со најострата болка, со сета тежина на гревот и на човечката мрачност - со сето ова Он морал да се сретне. Обичниот страв од смртта толку многу не Го вознемирувал Христовиот дух и чистата невина душа на Синот човечки. Честопати и најзакоравениот злосторник и разбојник, како и невиниот човек, во сознанието на својата правичност, мирно и без страв тргнуваат на губилиште, па според тоа, ниту кај Христа не можело да има никаков страв. Него смртта не Го плашела.

Имало нешто многу поголемо од самиот страв од смртта. Тоа било таинствената тежина на гревот од целиот свет која Го исполнувала срцето на Спасителот. При божествената беспорочност на Својот човечки живот Он морал да вкуси од горчливата чаша, затруена од гревот и човечката неправда. Он морал врз Себе да прими одговорност заради човечкото беззаконие и неправда, кои довеле до можност на задоволување на Божјата правда само на таков начин - Он, Божјиот Син, да оди во смрт. Јасно се видело колку многу била страшна силата на злото во светот, кога за искупување се барало жртва од Самиот Он. Тоа значело дека Он, со Својот срдечен дух, исполнет со бескрајна љубов, го почувствувал сето она што е најодвратно во човечката неблагодарност, ја преживеал сета лицемерна и отровна секојдневност на земниот живот, почувствувал дека и Неговиот избран народ е исполнет со крајна омраза кон Него, Кој бил воплотена љубов, чистота и добрина. Неговата облека која била бела како крин, светла како сончевата светлина, одеднаш се допрела до валканиците и нечистотијата, кои се секојдневна појава во човечкиот живот.

И Самиот Он, напуштен дури и од Своите ученици, според Својата човечка природа и во душевна немоќ извикува: ,,Оче, нека Ме одмине оваа чаша“. Но, таа моментална слабост со нов и одлучувачки став: ,,Но, нека биде волјата Твоја“, каде што ја покажува Својата цврстина ,,поучувајќи нè и нас како треба да ја извршуваме Божјата волја“ (свети Јован Златоуст). Сознанието за огромниот товар кој врз Себе го примил Божјиот Син и духовната

напрегнатост биле премногу мачни, па дури и прекумерно тешки, па како што кажува евангелистот, крвава пот паѓала на земјата и ангел од небото слегол за да Го закрепнува. Значи, толку голема била Неговата мака, така што била потребна и објективна помош од небото, која би ја одржувала во рамнотежа и душевната состојба, па затоа Христос и доброволно пострада и ни подари воскресение во новиот благодатен живот. Затоа Црквата може победоносно да праша: ,,Смрт! Каде ти е осилото? Пеколу! Каде ти е победата?“. Со Својата смрт и воскресение Исус Христос ì ја осигурал победата на Црквата, зашто само од овој момент почнува реалниот живот во неа, зашто ако не беше воскресението, залудна би била нашата вера и апостолската проповед, како што вели апостолот Павле, а со самото тоа не би имало ни Црква, не би имало ни нов благодатен живот. Затоа Црквата и нè повикува да пристапиме и да се причестиме во големиот Ден - Велигден, од родот на новото лозје, од божествената веселба на Христовото царство“. Црквата нè повикува со божествена веселба, со веселба на животот во Црквата, зашто кој живее во Црквата, живее во Христа, а кој живее во Христа, живее во благодатта. Ако Исус Христос ја создал Својата Црква со Својата крв, односно, со Своето спасително страдање, бидејќи рекол дека ова е крвта на Новиот завет - новиот сојуз, новиот договор меѓу Бога и луѓето, тогаш сосема природно е дека луѓето мораат од своја страна да ги исполнат сите услови за да бидат полноправни членови на црковната заедница, за да се соединиме потполно со Него и да постанеме гранки на лозата. Затоа ја имаме светата Тајна Причест, која нè потсетува на духовното единство со Христа, нè потсетува на Неговите страдања и маки; Он нè повикува да бидеме Негови соучесници во сите наши чувства, намери и дела. А такво учество, такво заедничарење со Него не се дава толку лесно; зашто, иако ни е дадена благодат, гревот во нас сè уште е силен и Црквата будно бдее на секој наш чекор и внимателно ни ги подава овие средства за спасението, односно, за ослободување од гревот и духовната смрт. Како пример за таквата победа над смртта Христос на луѓето не им ги нагласува Своите физички страдања, туку моралните, зашто луѓето во Стариот завет доброволно се откажувале од својот живот според Божјата волја, па посакале тие самите да бидат богови и да станат извор и цел на своите намери и дела. Зарем на таков начин тие не станале духовни мртовци? pravoslavna S V E T L I N A

12

13

Да, станаа! Затоа потребно било да се изврши нивно воскреснување од мртвите, но тоа не можело да се изврши без страдање, без смрт. ,,Ако зрното не умре, нема да оживее“. Ако смртта е физичко уништување на животот од телото, тогаш духовната смрт е уништување на доброто начело во луѓето, почеток на царството на гревот; а смртта на гревот, пак, е уништување на гревовниот живот. Како главен психолошки момент во човекот повторно се јавува борбата меѓу два човека: старозаветниот - законски и новиот - благодатниот. Ако за старозаветниот човек била невозможна борбата против злото и создавањето на Божјото царство, зашто тоа би било борба на универзалното човештво против злото на универзумот, тогаш таа борба на новозаветниот човек му е олеснета со фактот што Исус Христос веќе го победил злото како универзално-космички процес, а нам ни ја оставил борбата со личниот грев. Но, и таа борба има потреба од сите духовни сили на човекот, зашто Божјото царство насила се добива; човекот мора чекор по чекор да оди по патот на духовното издигнување, кон освојување на царството небесно. И ако Христос, Кој нè љуби и ги понесе нашите немоќи и болести врз Себе, кога во Својата душа ја опфатил сета онаа тага која човештвото ја носело заради своите гревови, кога Он плаче и тагува до изнемоштеност заради сите гревови на светот, тогаш, многу им е полесно на луѓето да плачат само заради своите лични гревови. Сознанието за својата грешност и создавањето одвратност кон гревот создаваат премин кон сострадалноста за гревовите од другите луѓе, а со тоа и кон универзално-космичкото зло, што, пак, веќе нè обраќа кон Неговиот живот, како што говори светиот апостол Павле, дека ние учествуваме во неговите страдања (спореди: Фил. 3, 10). Одрекувањето во себе од стариот човек, кој е врзан за злото во светот, како и искреното покајание за нас навистина се презир и срам (спореди: 1. Кор. 4, 9). ,,На каков начин да го озакониме во себе ова страдање, како да се убедиме себеси дека овој презир, всушност, е слава? Тоа ќе можеме да го направиме само со прифаќање на фактот дека највишата Правда, предвечниот Разум ни се откри токму во спасителното страдање. Да нè искупи со страдања и да нè прими во Својот живот можел само сличен човек на нас; тогаш, ете зошто само Богочовекот Страдалник, Умрениот и Воскреснатиот може да биде наш Спасител“ (Митрополит Антониј Храповицки). Во Исус Христос нашите покајнички страдања добиваат нова карактеристика, ново осветување, тие за нас престануваат да бидат страдања и стануваат радост.

Во таканаречената првосвештеничка молитва Христос говори дека ,,животот вечен е тоа, да Те познаат Тебе Единиот вистински Бог, и испратениот од Тебе Исуса Христа“ (Јован 17, 3). Овде Христос не го подразбира простото знаење, теоретското знаење на учењето за верата, туку тежнеењето на срцето кон Бога и Христос, вистинската љубов да се оствари во нашите срца. ,,Оче Праведни... им го објавив името Твое, и ќе го известувам, та љубовта, со која Ме возљуби Ти, да биде во нив, и Јас во нив“ (Јован 17, 26). Така нека биде, Господи!

Превод од руски: протојереј Златко Ангелески

pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna

D u h o v n a

A k a d e m i j a

По повод празникот „Недела на Православието“ во Соборниот храм на Повардарската епархија „Св. вмч. Пантелејмон“ во Велес, на 16. 03. 2008 год. беше одржана Духовна Академија, на која епархискиот секретар, ѓаконот Влатко Стоименов ги запозна присутните со историските околности на Седмиот Вселенски Собор, на кој повторно беа воспоставени иконите во храмовите, како и со теологијата на иконата. На Духовната Академија и претходеше Вечерна богослужба на која присуствуваше целото патство на Повардарската епархија, а манифестацијата беше збогатена и со велелепните звуци на црковниот хор „Св. вмч. Пантелејмон“. Митрополитот Повардарски г. Агатангел истакна дека на овој ден, секоја година традиционално ќе се одржуваат слични манифестации.

Празникот Недела на Православието е востановен во 842 лето Господово како победно празнување над конечниот пад на иконоборството и повторно воспоставување на почитувањето на иконите. Оттогаш свечено се прославува во првата Недела од Великиот пост, како спомен на торжеството на вистинската вера не само над иконоборството, но над сите ереси.

14

Hristos Voskresna

ѓакон Влатко Стоименов

15

Реферат прочитан на Духовната академија по повод Неделата на Православието Во Името на Отецот и Синот и Светиот Дух. Ваше високопреосвештенство, почитувани оци, драги браќа и сестри,

Ако накратко ја погледнеме историјата на Византија, ќе забележиме дека со почетокот на VII век во нејзината историја започнал еден нов период. VII век се завршил со анархија и опасност од пропаѓање на царството. На почетокот од VIII век, Арапите го држеле Цариград под опсада, а внатрешноста од царството била лесен плен за освојувачите. Царството го спасил Лав Исавријанец, кој потекнувал од источните покраини, и е еден од многубројните војници во византиската армија кои стигнувале до највисоките чинови и врз кои де факто се одржувала империјата. Лав ги поставил основите на новата Исавријанска династија. Лав и неговиот син Константин Копроним преку низа победи, ја поправиле положбата и однатре го зајакнале царството со сериозна државна,

воена, административна и економска реформа.

Оваа реформа ја претворила Византија од светска империја во релативно мала држава, во која сè било подредено на потребата за да се оддолее на притисокот - од исток од исламот, од север од Словените, од запад од Норманите. Можеме да кажеме дека, Римската Вселена конечно се претворила во Византија.

За Црквата овој нов период започнал со нова криза, која засекогаш во нејзиното

паметење ќе ги втисне имињата на царевите Исавријанци. Н о в а т а криза е иконоборството, против кое борбата ќе трае околу век и половина. За причините за појавата на иконоборството во теологијата, философијата и историјата е зборувано многу. Едни во него гледале влијание на муслиманскиот исток со неговатазабраназачовечки претстави, обид да се направи некој психолошки компромис со исламот; Некои во него гледале прв бунт на секуларната идеја и култура, борба

за ослободување од „сакралноста“ која ги гуши уметностите; Трети, пак, во иконоборството виделе една нова експлозија на елинскиот „спиритуализам“, за кој почитувањето на иконите, претставувало појава на сетилното, односно материјалното во религијата. Од X век па наваму, станало вообичаено, сета одговорност за појавата на ереста и нејзиното ширење да им се префрла на царевите.

М е ѓ у т о а , мнозина православни теолози сметаат дека спорот околу иконите настанал најпрво во самата Црква, а дури потоа во него одлучно се замешала државната власт. Почитувањето на иконите има долга и сложена историја. Раната Црква не ги познавала иконите во нејзиното современо, догматско значење.

Почетокот на христијанската уметност (сликарството во катакомбите), имало единствено символичен карактер. Тоа не било изобразување (претставување) на Христа, светителите или разните настани од историјата на Црквата како на иконите, туку тоа било изразување на одредени мисли за

Христа и Црквата и тоа пред сè, изразување

на Светотаинското искуство на Крштението и Евхаристијата, преку кои на оној кој ќе поверува му се дарува спасение. Уметноста во катакомбите, всушност била причина за појавата на една нова средновековна, потполно религиска и христијанска уметност, која постепено пуштила свои корени, како на Исток, така и на Запад од царството. За да се појави оваа уметност, било потребно ликовите и телесно душевните форми да постанат духовни, натуралистичката уметност да постане трансцендентална. За да оживее и да се прероди, уметноста морала да се одрече од себеси и

да се нурне (потопи) во крстилницата, односно во чистата стихија на верата. Така, за уметноста можеме да кажеме дека го прифатила „покајанието за свој живот“ и се измила во „бањата на повторното раѓање“, за да би постанала „нова твар“. Иконата била плод од оваа „обнова“ на уметноста и нејзиното појавување е поврзано со откривањето на смислата на Богочовештвото Христово во црковната свест.

Нејзиното појавување е поврзано со откривањето на полнотата на Бога, Кој престојува во Христа телесно. Бог никој никогаш не го видел, но Него во потполност Го објавил Човекот Христос. Во Него Бог станал видлив, а тоа значи Бог станал и опишлив. Ликот на Човекот Исус е Ликот Божји, бидејќи Христос е Богочовек. Значи, ако со благодатта на Светиот Дух светот и неговата твар можат да бидат осветени, и хранејќи го нашето тело, можат да го нахранат и нашиот дух или поточно „целиот“ човек, ако лебот и виното нè причестуваат со Телото и Крвта и нè прават учесници во Самото Тело и Крв Христови, тогаш претставата и

16 pravoslavna S V E T L I N A

17

изобразувањето на Христа, кое е дело на човечката уметност, може да биде исполнето со благодатта на Неговото присуство и Неговата Сила и тоа може да постане не само икона, туку и духовна

кој се наоѓа помеѓу земниот и небесниот свет, прозор преку кој се одразуваат вистинските црти на Небесните Праликови. Ликот на Христа, на Мајката Божја и на светителите, кој се изобразува на иконата е

стана Тело“. Бог до крај се соедини со човекот и токму заради тоа, претставувањето на Човекот Христос, во исто време, е претставување и на Самиот Бог. Отец Ѓорѓи Флоровски ќе рече: Сè што е човечко

реалност. Самиот збор „икона“, потекнува од грчкиот термин „икон“ - што во македонски превод би значело слика или портрет. Смислата на самата православна икона е тесно поврзана со Литургијата.

Иконата е аспект или дел од православната побожност и теологија. За да ја разбереме смислата на иконата ќе мора да се задлабочиме во нејзината догматска суштина. Овде накратко ќе проговориме за догматската страна на иконата.

Право славните теолози, не ја сметаат иконата како производ на творечката фантазија на човекот - уметник, всушност тие за иконата воопшто не мислат дека е дело на човекот, туку тие неа ја сметаат за одраз на самиот Небески Пралик. Иконата во извесна смисла е прозор

вистинскиот Лик, односно отпечаток, на Небесниот Пралик. Преку иконите небесните ликови се објавуваат на заедницата и со неа се соединуваат. Значи, православната теологија учи дека иконите ги претставуваат архитиповите, образите, праликовите на светите личности од небесниот свет.

Во иконата, од уште една страна, се открива длабочината на Халкидонскиот догмат и таа ì дава нова димензија на човековата уметност, бидејќи Христос му дал нова димензија на самиот човек. Зашто, до Христовото воплотување биле можни само символи, само „сенки“. Во извесна смисла целиот свет е полн со „природни претстави“ на Бога, но нешто сосема ново почнува од оној момент кога „Логосот

во Христа, веќе е жив лик на Божественото. Во ова соединување и самата твар се обновува и постанува достојна за пофалба. Тоа значи дека сè во светот и самиот свет по Воплотувањето на Бога добива нова смисла, сè станува достапно за осветување, самата материја станува носител на Светиот Дух, така што таа повеќе не нè одвојува, туку се открива како пат кон соединување со Него, односно, пат кон соединување со Бога.

Почитта која им се укажува на овие изобразувања (претстави) на иконата, се разликува од поклонувањето кое Му доликува единствено на Божјото Естество. Честа која се укажува на ликот изобразен на иконата се поврзува, како што веќе рековме, со Прволикот. И оној кој се поклонува на

pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna иконата, всушност не се поклонува на даската или бојата или материјата од која е направена иконата, туку се поклонува на Личноста која на неа е изобразена (претставена). Така, со догмата за

Цариградски, св. Теодор Студит, кои своето аскетско искуство го имаат теориски објаснето и врз чие објаснување, почива самата догма за иконите. Но, иако победено догматски, иконоборството

и ко н о п о ч и т у в а њ е т о и овој ден останал во спомен на Целата Црква како ден кога се слави „Победата на Православието“, од тогаш па наваму, секоја година во првата недела од Великиот

иконопочитувањето се завршува догматската „дијалектика“ на епохата на Вселенските Собори, која во својот центар ги имала двете основни теми на христијанското откровение: Учењето за Света Троица и учењето за Богочовекот Христос. Во оваа смисла, верата на светите Вселенски Собори и верата на Светите Оци, е вечна и непоколеблива основа на Православието.

Г о л е м а т а заштитничка на православието, царицата Ирина, била главниот иницијатор и организатор на VII Вселенски Собор, одржан во Никеја во 787 г., на кој е утврден догматот за иконопочитувањето.

Овде секако, ќе мораме да ги спомнеме големите оци и борци за православието св. Јован Дамаскин, св. Никифор Цариградски, св. Тарасиј

воскреснало веднаш по смртта на царицата Ирина, за чие време, во Црквата и во Империјата, имало релативен мир. Царевите наследници на Ирина, ги обновиле прогоните за иконопочитувачите. Конечната победа на Православието, повторно е постигната благодарение на една жена. Царицата Теодора, веднаш по смртта на својот маж Теофил, ги прекинала прогоните. Во март 843 г. на патријаршискиот престол дошол Методиј, еден од постраданите заради почитувањето на иконите. И така, по отфрлањето на иконоборечката ерес, во првата недела од Великиот Пост на 11 март 843 г., во Соборниот храм „Света Софија“, свечено било огласено воспоставувањето на

Пост, Црквата ја слави победата над последната од големите ереси и свечено огласувајќи ја Вистината, од себе ги одлачува сите оние кои таа Вистина не ја признаваат. За „Победата на Православието“, можеме да кажеме дека е еден вид епилог на епохата на Вселенските собори. И сега и секогаш и во вечни векови, АМИН.

18

Hristos Voskresna

19

Pr avoslavno sfa}awe

prodol`enie od minatiot broj

Преданието и Божјите луѓе

Прашањето е вака поставено: како можеме да ја провериме вистинитоста на Преданието? Патријарсите од Исток го дадоа следниов одговор во нивното послание: „Бранител на верата е телото на Црквата, а тоа е народот (λαός)“. Народот Божји, земен заедно како целина, поседува духовно сетило со коешто може да се провери дали е или не е, и до кој степен, нашите дејанија и проповеди (κηρύγματα) се во согласност со животот и зборот на соборната Црква. На овој начин Преданието е заштитено внатре во целото црковно тело. Ерархијата на Црквата учи, односно го толкува Преданието, а народот во својата целосност прави декларации во врска со нивната верност на Преданието. Овде имаме внатрешен реципроцитет. Учителите на Црквата го толкуваат Преданието, го пренесуваат Евангелието до народот, а народот пресудува дали она толкување кое им е пренесено е автентично или не. Ова значи дека сите кои го толкуваат Евангелието никогаш не можат да не го земаат предвид народот, зашто народот во својата целовитост е носител на Преданието. На овој начин, и оние кои поучуваат и оние кои се поучувани, и ерархијата и народот, конституираат целина која се труди околу чувањето на вистината, за заштита и разбирање на Преданието. Секој од свој аспект придонесува за истата задача. Ерархијата изнесува суд за Преданието, а народот расудува за судовите на ерархијата. На овој начин се одобрува нејзиното учење и нејзините одлуки. Кога св. Павле им напиша на Солунјаните, „чувајте ги преданијата“(2. Сол. 2, 15) тој го потврдува токму ова: правото кое го има народот за да го чува Преданието и да отфрла секакви туѓи елементи, кои можат да влијаат врз чистотата на црковниот живот.

На овој начин целото тело ја извршува огромната задача за чување на вистинитоста на Преданието. Со инстинктот кој доаѓа од самото искуство на Преданието, има способност да констатира што се содржи во consensus patrum et apostolorum а што останува надвор од него. Ова посебно сетило (чувство) кое го поседува народот Божји и кое на крај луѓето ги прави „чувари на верата“ не е ништо друго, освен плод на опитот проживеан од апостолите и примен и проживеан од отците и светителите на Црквата, и живо сочуван во секој историски период на Црквата. Според ова, тоа е идентитетот на искуството кое ја потврдува верноста на Преданието. Низ вековите, Црквата го проповеда и живее истото Евангелие, истата вистина. И, се разбира, оваа вистина не е идеја, концепт, туку посебна личност, богочовечката личност на Христос (Јован 14, 6). Тогаш „Христос е ист вчера, и денес, и во веки“ (Евр. 13, 8), и Светиот Дух Кој го оживува верниот народ Божји и го обезбедува единството на животот. Според ова, искуството на верниот народ Божји денес, не е поразлично од искуствата на апостолите и светителите. Ова е едното и исто искуство на народот Божји, кое всушност е верност кон Преданието.

Очигледно е дека кога зборуваме за верност кон Преданието не ја лишуваме Црквата од правото, ниту ја доведуваме под прашање нејзината обврска, да

ја изразува на нов начин, кој одговара на потребите од секој период, едната уникатна евангелска порака. Наспроти ова, верноста кон Преданието често пати нè присилува да се откажеме од формите и шемите на минатото. Така што верноста кон Преданието никогаш не ги спречуваше отците на Црквата во изразувањето со нова терминологија и модерно, сè она што Црквата веќе го има проживеано и искусено уште од самиот почеток на нејзиното постоење. Оттука, што и да беше формулирано од отците или Вселенските Собори подоцна, токму затоа што тоа произлезе од истата соборна полнота, има еднаква вредност и автентичност со сè што било кажано уште од самиот почеток.

Предание и преданија

Овде е неопходно да се потсетиме на разликата помеѓу Преданието и преданијата. Во она што го напишавме досега ја имавме предвид оваа разлика. Човечкото предание не треба да се меша со соборната полнота на животот во Црквата, со едното универзално Предание. Спротивно на ова едно Предание, кое ја констируира свеста и идентитетот на Црквата низ вековите, преданијата се дело на човечки раце; тие доаѓаат и си заминуваат, се менуваат и дополнуваат, отфрлани се или поддржувани, во зависност од духовната клима која преовладува. Овие преданија можат да бидат корисни, позитивни и креативни; но исто така можат да бидат и без значење, или дури и производ на човековата грешност. Можно е да помогнат во разбирањето на Преданието, но тогаш повторно, исто така може да станат непремостлива препрека во приближувањето на христијанската порака.

Затоа, кога зборуваме за Преданието, не мислиме на сите оние човечки елементи кои се сретнуваат во историската Црква, туку на едниот и единствен депозит на верата, кој се наоѓа во Црквата, и заради кој Црквата е „столб и тврдина на вистината“ (1. Тим. 3, 15). Заедничката Доктринарна комисија договорена од вселенскиот патријарх и архиепископот кентербериски за консултации во врска со согласувањата и разликите помеѓу Англиканската и Источно Православните Цркви (1930) го издаде следново соопштение:

Се согласуваме дека под Свето Предание ги подразбираме, вистините кои слегоа од нашиот Господ и апостолите преку Отците, кои беа исповедани едногласно и континуирано во целата Црква, и се предадени под раководство на Светиот Дух.

Сè што е неопходно за спасение може да се најде во Светото писмо како комплетирано, објаснето, протолкувано, и разбрано во Светото предание, под раководство на Светиот Дух Кој пребива во Црквата.

Се согласуваме дека, ништо од она што се содржи во Преданието, не е во спротивност со Светото писмо. Иако овие две можат да бидат логички дефинирани и истакнати, сепак не можат да бидат одвоени едно од друго, ниту пак од Црквата.

Светото писмо и Преданието

Сега е неопходно накратко да го испитаме прашањето за Светото писмо и Преданието. Општо кажано, Светото писмо и Преданието не треба ниту да се одделуваат ниту да се мешаат („иако овие две можат да бидат логички дефинирани и истакнати, сепак не можат да бидат одвоени едно од друго ниту пак од Црквата“). Светото писмо и Преданието конституираат една неделива целина, едното се содржи во другото. Или ако сакаме да бидеме поексплицитни, Светото писмо се содржи во Преданието. Апостолот Павле сосема јасно вели во Посланието до Солунјаните: „Браќа, стојте и држете ги преданијата, што ги научивте било преку нашето слово, било преку нашето послание“ (2. Сол. 2, 15). Преданието е канализирано во Црквата преку збор или преку Писмото. Овде нема однос на надреденост или подреденост. Кажаниот збор и Писмото поседуваат поврзаност и согласност, меѓусебно исполнување и потврдување. Како што вели св. Василиј: „и обете имаат еднаква сила за побожноста“. И св. Јован Златоуст додава: „тие не ги пренесоа сите нешта преку посланија; многу работи беа пренесени без пишување. На сличен начин, и pravoslavna S V E T L I N A

20

21

овие две и обете се веродостојни. Предание ли е? Тогаш не се распрашувај повеќе“.

Во западното христијанство, разликата помеѓу Светото Писмо и Преданието беше посилно изразена. Така што тие дури се сметани како „два извора на Откровението“ (Рим) или поинаку, Преданието е комплетно отфрлено така што се создаде концептот на sola scriptura (Реформацијата). Всушност, нема разлика помеѓу Рим и Реформацијата во овој поглед. И во двата случаи разликата помеѓу Светото Писмо и Преданието е нагласена. Рим ги гледа Светото писмо и Преданието како два извора на верата, додека пак Реформаторите се одлучија само за Светото писмо. Во двата случаи мислењето дека Светото писмо и Преданието се две различни нешта е претпоставка.

Против оваа гледна точка, која на крајот ја сведува духовната врска помеѓу Светото Писмо и Преданието на една легална (на еднаквост или супериорност), Истокот го поставува своето разбирање за нештата, што е базирано врз началото, дека Светото Писмо и Преданието сопостојат во Црквата. Црквата, раководена од Светиот Дух, го разбира Светото Писмо (составено под вдахновение на Светиот Дух) во светлината на Преданието (исто така дело на Светиот Дух).

Црква, Свето Писмо и Предание

Со други зборови, Преданието е Свето писмо протолкувано од Црквата. И токму како што Црквата го разбира Светото писмо во светлоста на Преданието, така, на сличен начин, го разбира Преданието во светлоста на Светото писмо. Преданието е исполнето од Светото писмо; токму затоа нејзината теологија, теологијата на Отците и Соборите, не е ништо друго, туку библиска теологија.

Светото писмо и Преданието се разбираат меѓусебно и постојат заедно. Обете се соединети непоколебливо со Црквата. Светото писмо е родено во Црквата и за Црквата, и Преданието уште од почетокот го носи печатот на Црквата. Во Црквата, Светото писмо и Преданието се појавија и се содржат. На овој начин Светото писмо, Преданието и Црквата се меѓусебно поврзани преку внатрешна врска, хармонично сопостоење, меѓусебно дополнување и согласување. Светото писмо и Преданието како откровенско-харизматични (благодатни) реалности се содржат во Црквата, којашто исто така е откровенскохаризматична реалност.

Оние кои ги разделуваат Светото писмо, Преданието и Црквата доаѓаат до погрешен заклучок дека или Светото писмо е супериорно над Црквата и Преданието, или дека Црквата е супериорна над Светото Писмо. Првото мислење се наоѓа помеѓу протестантските теолози, подоцна и во римокатоличката теологија. Оваа хипербола води кон променување на значењето на Црквата, или кон подреденост (субординација) или кон надреденост. Ставајќи ја Библијата врз или над Црквата и Преданието, ја уништуваме рамнотежата, ја уништуваме канонската поставеност, и го преземаме првиот чекор кон индивидуалистичката теологија надвор од Црквата. Од друга страна, пак, идејата дека Црквата е супериорна над Светото Писмо, води кон мислењето дека Црквата е способна да го изнесе секој догмат од неа самата. Само ако прифатиме дека Црквата, Преданието и Светото Писмо се, ниту делливи ниту помешани, бивајќи соединети без мешање, ќе бидеме способни да разбереме дека самата Црквата е таа која може да го најде вистинското значење на Светото Писмо, токму како што Самиот Син е Он Којшто е способен да ги разбере зборовите на Отецот. Превод од англиски: ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Constantine Scouteris, Paradosis: The Orthodox understanding of Tradition, Sobornost 4 (1982), pp. 30-37. pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna

Е

днаш го запрашавме старецот Пајсиј: Вие, отче, постојано зборувате да мислиме позитивно. Би сакале да нè посоветувате како да се соочиме со следниов проблем. Често ни доаѓаат луѓе и велат дека некои свештеници земаат многу пари за вршење на светите Тајни, велат дека свештениците пушат и седат во кафеани, па дури го велат и тоа, дека некои свештеници се вплеткани во неморални работи, генерално, жестоко ги обвинуваат и изнесуваат докази за да ги оправдаат тие обвиненија. Што да им одговориме на луѓето кои го обвинуваат свештенството?

- Од искуство знам, дека луѓето се поделени на две категории. Трета категорија не постои; луѓето припаѓаат или на едната или на другата. Првите потсетуваат на мува. Главна особина на мувата е, дека неа ја привлекува нечистотијата. Кога, на пример, мувата ќе се најде во градина полна со цвеќиња кои прекрасно мирисаат, таа нема ни да ги забележи и ќе застане на некоја нечистотија, што ќе ја најде на земјата. Ќе почне да лета наоколу и ќе се чувствува сосема пријатно во смрдеата.

Муви и пчели Кога би можела мувата да зборува, и вие би побарале од неа да ви покаже трендафил во градината, таа би одговорила: „Јас воопшто не знам како изгледа трендафилот. Само знам каде да најдам ѓубре, тоалети и кал“. Постојат луѓе кои потсетуваат на мува. Луѓето кои ì припаѓаат на оваа категорија се навикнале да мислат негативно и во животот секогаш ги бараат лошите страни, омаловажувајќи го и одбивајќи го присуството на доброто“.

Втора категорија се оние кои потсетуваат на пчела, чија главна особина е, секогаш да бара нешто слатко и пријатно за да се спушти на него. Кога пчелата би се нашла во соба полна со нечистотија, но со едно парче бонбона во аголот, таа би ја занемарила сета онаа нечистотија и би се спуштила на бонбоната. Кога од пчелата би побарале да ви покаже каде се наоѓа ѓубрето во градината, би одговорила: „Не знам. Само можам да ти кажам каде да најдеш цвеќиња, сладост, мед и шеќер“. Таа знае само за добри работи во животот, додека оние лошите ì се непознати. Тоа е втората категорија на луѓе, кои имаат позитивни мисли и ја гледаат само добрата страна на работите. Тие секогаш се трудат да го прикријат злото за да ги заштитат ближните; напротив, луѓето од првата категорија се трудат да го изложат злото и да го изнесат на површина.

Кога некој ќе дојде кај мене и ќе почне да обвинува други луѓе, ме доведува во тешка ситуација и јас му го кажувам овој пример. Тогаш му велам да одлучи на која категорија сака да ì припаѓа, за да може да најде слични на него луѓе и со нив да се дружи“.

Извадок од книгата „Солзи за светот“

22

Hristos Voskresna

23

Ч е с т о п а т и , професорите во богословските школи внесуваат во своите ученици апокалиптичен страв, одвлекувајќи ги нивните чувства и мисли од реалниот црковен живот. Порано имаше монаси-преподобни, епископи-светители, а сега „не остана ниеден праведен“. И тогаш, невозможно е да не се отиде во раскол („во знак на протест“), и така, би требало, двосмисленоста и бесконечната одговорност на историското постоење да се разрешат со молњите на откровението.

Затоа потребно е да се напомене за плачот, кој се провлекува низ целата светоотечка литература, да се напомене за тоа, дека никогаш во историјата на апостолската црква немало век, кој би се сметал за „златен“. Па така: II век:

„Сега ви зборувам вам, кои ја водите Црквата и стоите на чело: не станувајте рамни на злосторници. Злосторниците, во крајна линија, својот отров го носат во садови, а вие, својот отров и злоба ги чувате во срцето“ (Ерма).

„Сета слава ви беше дадена и се исполни напишаното: ’И јадеше Јаков и се насити, но се одврати од таа љубов, и Го остави Бога, Кој го создаде, и отстапи од Бога, Спасителот свој‘ (5. Мојс. 32, 15). Па оттука

\akon Andrej Kuraev љубомора и завист, омраза и раздор, гонење и немир, војна и ропство. Затоа се оддалечи вистината и мирот – бидејќи сите го напуштија стравот Божји, станаа рамнодушни кон Неговата вера, не ги следат Неговите заповеди и не водат живот, достоен за Христа“ (свети Климент Римски).

III век:

„Не се гледа искрена побожност кај свештениците, чиста вера кај служителите, милосрдие во делата, во однесувањето благочестие“ (свети Кипријан Картагински) IV век:

„А Црквата е речиси во таква состојба, како што е и моето тело: нема никаква добра надеж: делата постојано одат кон полошо“ (свети Василиј Велики). „Прашуваш какви се нашите дела? Крајно лоши. Цркви без пастири; доброто исчезнува, злото се покажа на површина; треба да се плива ноќе, никаде нема ѕвезди патеводителки. Христос спие“ (свети Григориј Богослов). „Христијаните го уништуваат она што му припаѓа на Христа, повеќе од непријателите и уништувачите“ – свети Јован Златоуст.

„Епископите, кои се во заедница со мене, од мрзливост ли, од сомнеж и неискрен однос кон мене ли, не сакаат да ми помогнат. Не ми помагаат дури ни во најнеопходното“ (свети Василиј Велики).

„Многу ме боли тоа што светоотечките правила повеќе не дејствуваат и секоја строгост е изгонета од црквата“ (свети Василиј Велики).

„Љубовта се излади, се нарушува учењето на отците, чести се пропасти во верата, молчат устите на благочестивите“ (свети Василиј Велики).

И тој „златен век на патристиката“ бил сличен на нашиот век токму по тоа што, слушатели на Златоуст и Богослов биле нам добро познатите „бабички“. „Ние сме Галилејци, луѓе презрени, ученици на рибари, ние, кои заседаваме и пееме псалми заедно со бабите“ (свети Григориј Богослов).

V век:

„Некој го прашал старецот: како некои се трудат во градовите и добиваат благодат, како древните? Старецот му одговорил: тогаш имаше љубов, и секој го влечеше својот ближен нагоре; а сега, кога се излади љубовта, секој го влече својот ближен надолу, и затоа не добиваме благодат“ (Старечник).

VI век:

Север Антиохиски сведочи за благочестието во негово време: „Има денови кога служат помени, на кои треба сите да дојдат во првиот ред, но на кои, да бидеме искрени, не гледаме ниту еден верник. Само ние присуствуваме на богослужбите и треба истовремено да ги кажуваме молитвите и да одговараме на нив“. Авва Орент еднаш во недела отишол во синајската црква, кинејќи ја својата облека.

– Старче, зошто нè срамиш пред туѓинци?

„Вие го расипавте Синај и никој ништо не ви вели, а мене ме укорувате за тоа што сум ја искинал својата облека? Отидете – поправете го она што сте го расипале, и јас ќе го поправам она што сум го расипал“.

„Нашите отци до самата смрт запазувале воздржување и сиромаштија, а ние само ги рашируваме стомаците и паричниците“ (авва Атанасиј).

VII век:

„Погледнете, светот е полн со свештеници, но ретко можеш да сретнеш работник на нивата Божја, зашто ние се согласуваме да се облечеме во епископски чин, но да не ги исполнуваме обврските од нашиот чин. Возљубени браќа, во животот на епископите има едно големо зло, кое ме тишти. За да не си помисли некој дека сакам некому да нанесам лична навреда, јас себеси прв се изобличувам за тоа зло; против мојата волја јас се предадов на побарувањата на варварското време. Тоа зло се состои во тоа што се посветивме на работи од овој свет и што нашите дела не соодветствуваат на достоинството на чинот. Го отфрливме проповедањето. Тоа што сме повикани за епископски чин, веројатно е за наша осуда, зашто имаме само име на епископ, но не и достоинство. Оние кои ни се доворени, отпаѓаат од Бога, а ние молчиме; тие тонат во зло, а ние не им подаваме рака, за да ги извлечеме. Зафатени со световни дела ние стануваме рамнодушни за судбата на душата“ (свети Григориј Двоеслов, папа римски).

VIII век:

„Многу се изопачи сегашниот век и сиот е исполнет со гордост и лицемерие. Може и да има трудови, по примерот на нашите древни отци, но се

покажува дека со нивните дарови никој не се удостојува – бидејќи не во трудовите, туку во простотата и смирението се јавува Бог“ (преподобен Јован Лествичник).

X век:

„Што да им се каже на оние, кои сакаат да бидат важни лица и сакаат да бидат поставени за свештеници, архиереи и игумени, кога гледам дека тие не знаат ништо од неопходните и Божествени нешта... Ох, колку голема бесчувственост и презир имаме кон Бога и кон сè што е Божествено... Зашто ни со чувството не го разбираме, она што се зборува, ниту пак што е христијанство, не ги разбираме и не ги знаеме точно таинствата на христијаните, а другите ги поучуваме. Одрекувајќи се од Неговиот поглед, јавно покажуваме, дека ниту сме родени, ниту сме произлезени од светлината, која слегува одозгора, туку уште како недоносчиња, или, подобро кажано, пометнати бебиња, а ги грабаме свештените чинови, се искачуваме на апостолските престоли. А најлошо е тоа што во најголем дел со пари ги купуваме свештените чинови, и иако никогаш не сме биле овци, сакаме да го пасиме царското стадо, а тоа се случува затоа, за слично на животните, да ги наполниме своите желудници“ (преподобен Симеон Нов Богослов).

XIII век:

Парискиот епископ Гијом де Оверн зборува за тоа, дека подивувањето на Црквата станало такво, што секој, кога ќе го види, паѓа pravoslavna S V E T L I N A

24

25

во скаменетост и ужас. „Тоа веќе не е невеста, тоа е безобразно и сурово чудовиште, кое предизвикува ужас“.

Кон крајот на XVII век, грчкиот проповедник Илија Минјатиј ја анализира својата паства и го спомнува Диоген, кој при јасна сончева светлина, со запален фенер во рацете на плоштадите барал човек. „Тешко ми е да правам споредби, но треба да се каже вистината. Во тоа време, кога православието свети како сонце на пладне, го кревам и јас мојот светилник на евангелската проповед, влегувам во црква и барам христијанин. Сакам да најдам барем еден во огромниот христијански град, но не наоѓам. Христијанин барам, христијанин! Одам од место на место, за да го најдам. Го барам на плоштадите, помеѓу господарите, но тука гледам само суетна вообразеност. Нема христијанин! Го барам на пазарите, помеѓу трговците, но тука гледам само ненаситна алчност. Нема христијанин! Го барам на улиците среде младината, и гледам краен разврат. Нема христијанин! Излегувам надвор од ѕидините на градот и го барам помеѓу селаните, но тука ја гледам сета лага на светот. Нема христијанин... Јас сакав да влезам во дворците на моќните и силни луѓе, за да видам, да не има таму христијанин, но не се осмелувам, се плашам... Сите клирици и мирјани, кнезови и сиромаси, мажи и жени и деца, млади и старци отпаднале од верата, почнале да живеат непристоен живот, нема ниту еден кој би живеел според верата. Христијани, вие кои без солзи го гледате ова! Ако не сакате да плачете од скрушеност, тогаш плачете од срам!“

Во XVIII век, црковниот живот во Новгород се опишува со овие зборови: „Од свештеничкото невнимание уште многу наши Руси ќе отидат во погубните ереси. Во Велики Новгород вака беше до сегашнава 1723 година, во црквите пустош, така што во неделен ден немаше ни два-тројца верници. А сега со архиерејска одлука, слава на Бога, малку по малку почнуваат да одат во светата црква. Онаму каде што имаше по два-тројца во црква, сега по дватриесет луѓе има во недела, а на големите празници има и повеќе, и тоа од страв, а не поради вистинско обраќање“.

Во XIX век свети Игнатиј Брјанчанинов ја опишува сликата на духовното разрушување: „Бедотија во духовните школи, која ја видов во вашите обители, ме потресе. Но во кој манастир таа не владее? Световните луѓе, кои духовно се хранат од Сергиевата Пустина, имаат неспоредливо поголеми и поточни знаења, отколку самите жители на манастирот. Живееме во тешко време. „Не остана ниеден праведник на земјата“. Настана глад за словото Божјо! Клучевите на познанието ги чуваат книжниците и фарисеите. pravoslavna S V E T L I N A

Самите не влегуваат, а им забрануваат и на другите да влегуваат. Христијанството и монаштвото ги живеат последните часови. Надворешната побожност се запазува најлицемерно, а луѓето се откажале од силата на побожноста. Треба да плачеме и да молчиме“.

Неколку децении подоцна идниот митрополит Евлогиј (Георгиевски), по завршувањето на провинцијална духовна семинарија, отишол во Московската академија во Сергиевата Лавра, и забележал дека некои студенти и професори секојдневно пред почетокот на наставата се молат пред светите мошти – бил поразен од толку посебна манифестација на верата. (А по катастрофата во XX век за нашите сегашни студенти, напротив, да се отиде наутро кај моштите на светителот – е внатрешна потреба, незадолжително). Затоа, во XIX век, професорот на Московската духовна академија, Е. Голубинскиј, смета дека приоритет е „да се воведе добро предавање и учење во просветните црковни институции и да се исфрли од нив пијанството на професорите и учениците“. Но, „најтажно е тоа што, не само што не се исфрла пијанството, туку уште и се зголемува: пред четириесет години ние како деца растевме во село, среде баснословното пијанство на свештенството во целата околија, но во крајна линија, немавме слушнато за случај, некој да умрел од пијанство; а сега веќе знаеме неколкумина но од нашите другари и блиски, кои си заминаа на оној свет поради

Hristos Voskresna пијанство“.

Во XX век, во навечерието на горките настани од нашиов век, последниот протоереј на руската царска армија исто така видел пустош во црковниот живот: „Тешко е да си замислиш некоја друга служба на земјава, која би станала толку развратна и неморална, како што е архиерејската кај нас. Треба само да го видиме начинот како се доаѓа до архиерејски чин – за да признаеме, дека непријателот на човечкиот род многу се потрудил, за да ја изопачи, обезвредни највозвишената служба во Божјата Црква“.

И во времето на гонењата против Црквата – немало само исповедници и дијаманти на верата. Сегашниот митрополит санкт-петербуршки Јован спомнува, дека под притисок на власта во хрушчевското гонење, од свое име, издавале чудовишни наредби, со кои им се забранувало на децата да одат во црква. „Да, мачни денови преживува Руската црква. Самите епископи ги разрушуваат нејзините темели, ги измачуваат бедните и ги исмеваат сите. Ете тие, епископите од последните времиња, за кои се молел преподобен Серафим Саровски и добил одговор, да не се моли за нив, бидејќи Господ нема да ги помилува! Па и зошто навистина да ги помилува? Треба да ги казни. Колку си Ти, Господи, долготрпелив кон нас, грешните! Спаси ја, Создателу, Твојата Црква, која се измачува од безумството на нејзините водачи“.

Покајанието, како начин за обновување

Црквата секогаш го чувствувала своето недостоинство и го оплакувала. Но само затоа таа успеала да го зачува својот дух. Токму плачот на нејзините светители за своите гревови и за црковните пороци, бил најдобриот знак за сè уште неумртвеното духовно здравје. „Таквите мисли не ме оставаат ни дење ни ноќе, го сушат мојот мозок, го истоштуваат телото, ме лишуваат од свежината, не ми дозволуваат да одам со исправена глава. Тие го смируваат моето срце, му ставаат вериги на мојот јазик и ме тераат да размислувам не за првенство, не за поправање на другите, туку за тоа, како самиот јас од себе да ја истругам `рѓата на пороците“ (свети Григориј Богослов).

Непознавањето на реалната црковна историја нè прави неспособни да живееме во денешно време, без да бегаме во утопистички градови, изградени во далечното и идеализирано минато.

Зборувавме за метафизичноста на Преданието. Неговата „двојност“, (припаѓање на два света) не може да не биде болна. Доколку христијанството е метафизичко, и им припаѓа на два света – тогаш тоа не може а да не биде причина за расцеп. А расцепот, пак,

боли. Ако не ја чувствуваме таа болка, тоа е знак дека не сме се ни допрале до Другиот свет... Христијанството е сол на рани, пред сè на нашите рани, а не на раните на незнабошците или јудејците. Доколку ние самите не доживееме болка од нас самите – не од светот, туку од нашето несигурно битие, не од конкретната постапка, туку од самото устројство на нашиот живот – тогаш ние сме надвор од Преданието. На душата не ì е лесно со Христа, но без Него ì е уште потешко...

Онаму, каде што исчезнува таа болка, таму се раѓа конфесионална триумфалност, ритуална надменост, и псевдоподвижничка мизантропија... Впрочем, аскетиката вели дека искушенијата излегуваат поради нашиот неправилен однос кон предметот на искушението. Не е светот лош, туку нашата маѓепсаност од светот; не е телото лошо, туку тоа што го користиме за зло. Така е и тука: не е лошо телото на Преданието, туку лошо е неговото примање. Патот за „очистување и обновување“ на Црквата не се наоѓа во расчленување на „историското христијанство“, туку во разјаснување на сопствената црковна, светопреданска ерархија на вредности. Не мора да се укинува саботата. Доволно е да се каже во каков однос е таа со човекот.

Превод од руски јазик: Никола Ѓорѓиевски, апсолвент на теологија Наслов на изворникот: Диакон Андрей Кураев, Традиция, Догмат, Обряд Москва, 1995.

26

Hristos Voskresna

27

Ispoved na eden lo{ sve{tenik С. Сташкевич Тогаш Исус му проповедаше на народот и на учениците Свои, говорејќи: На Мојсеевото седиште седнаа книжниците и фарисеите. Затоа, сè што ќе ви кажат да пазите, пазете и извршувајте; а според делата нивни не постапувајте (Мат. 23, 1-3) Јас не сум добар човек, но она што го зборувам за Бога е вистина.

– Митрополит Антониј Сурожски

Како може „да се побие верата“

Отче! Вие навистина ли верувате во сето она што го проповедате, или едноставно, таква ви е работата?

- Кога луѓето, оддалечени од Црквата, при запознавање ми поставувале прашања од таков вид, на почетокот јас реагирав како на простотилак: непознат човек, без било каква основа, го обвинуваат за бессовесно лажење и лицемерие. Притоа на моето прашање „А што, зарем самите вие не верувате во Бога?“ Сите ми одговараа: „Не, па се разбира дека јас верувам во Бога, но мислам дека многу свештеници не веруваат...“ Потоа ислушувајќи ги раскажувањата на таквите случајни соговорници, за впечатоците од свештениците што тие ги познавале почнав да сфаќам дека навистина, попусто се лутам. Не за тоа што јас би дознал многу новости за свештенството – на оваа тема тешко дека нешто би ме зачудило – поскоро, почнав да размислувам за тоа, какви последици остава, би рекол, нашето снисходење кон себеси, во душите на луѓето околу нас. „Неверниците не можат да ја побиваат верата, но верниците можат – кога не живеат според својата вера“ – вели архиепископот Јован (Шаховски).

Додека бев мирјанин јас многу

грешев осудувајќи ги свештениците. При што не само за нивните очигледни гревови (јас тогаш немав видено толку многу), туку едноставно ми се чинеше дека некој свештеник „не е доволно духовен“. Јас мислев дека штом ќе облечеш расо (мантија), веќе не е многу тешко да станеш светител, бидејќи расото обврзува. Едноставно да не грешиш и духовните дарови ќе дојдат еден по друг. Откако примив свештенички чин многу помалку ги осудувам собраќатасвештеници (навистина, продолжувам да ги осудувам архиереите, но со тој грев потребни се други начини за борба).

Честопати си спомнувам за една епизода од мојата младост. Имав околу дваесет години. Јас гневно гледав во отецот Н., чиешто однесување во олтарот ми изгледаше недолично. Како одговор на мојата редовна „благочестива“ – дрскост, отец Н. ми рече: „И јас на твои години бев ист како тебе. Потоа сета таа светост некаде се изгуби. Ќе те видам тебе, кога ти ќе имаш триесет години, а јас четириесет“. Јас во себе избувнав – божем и јас ќе бидам таков, - но сепак не изреагирав. Отец Н., сега ти имаш четириесет години. Гледај и биди уверен дека си имал право. Јас сум полош од тебе, и тоа го знам многу добро. Но и покрај сè, јас немав кротост да претрпам нечии забелешки и да им

простувам онака, како што ти тогаш ме трпеше и ми простуваше.

Дозвола на култните потреби

задоволување

на

Доколку го ставевме во насловот зборот „исповед“, читателот, сигурно ќе очекува опишување на моите беззаконија. Извини, ама не очекувај од мене да биде херој од „Декамерон“: ништо невообичаено. Господ по своја милост ме сочувал од тоа да имам канонски пречки за служење на престолот. Но освен таканаречените смртни гревови, можно е да се преполни чашата на Божјото долготрпение и од многу други работи... Јас никому не му посакувам да ја доживее таа состојба, кога целата душа е преполнета со гнасотии, и ти сфаќаш, дека едноставно не можеш да застанеш пред престолот, не можеш да се допреш до Чашата со Телото и Крвта на Господа, но таа Литургија ја чекаат твоите парохјани, од кои, ти повеќе од сите си недостоен за тоа таинство, а сепак ти си должен да го извршиш.

Мене ми е позната само една книга од светската уметничка литература, каде што авторот длабокопотресно навлегува во психологијата на христијанскиот свештенослужител: Грем Грин, романот „Сила и слава“. Херојот на книгата, чиешто име е премолчено, е римокатолички свештеник, кој богослужел, иако бил под закана за стрелање, во времето на безбожната диктатура во Мексико, вели дека само еднаш во животот се плашел да служи миса – по првото паѓање во смртен грев (блуд). Ова е важно – тоа е само првиот пат... Според она што веќе го реков, јасно е дека, слава на Бога, јас не ги доживеав чувствата на Гремгриновскиот херој целосно (но не благодарение на моето благочестие, туку едноставно не можам да си замислам како во таков случај би ја погледнал во очи жена ми и нашите дечиња...), но тоа не значи дека не разбирам зошто тој страв не се повторувал кај херојот на Грем Грин. Човекот, грешејќи со умот, еднаш прави напори за да ја сруши преградата, а следниот пат веќе му е полесно по тој пат – патеката е

разгазена.

Последица за тоа е губење на живата, дејствителна вера. Кога извалканото срце не е способно со љубов да одговори на Божјата љубов (а тоа се случува кога нема искрено покајание цврста решеност да се очисти од тој грев, по секоја цена) тоа се крие од божествената љубов, како Адам во Едемската градина. За да се посомневаш со разумот во Божјото постоење или во реалноста на извршуваното Таинство, неизбежно е да бидеш во потполно духовно безумие. Тоа е краен случај. Многу почесто верата преминува во областа на теоретските убедувања, кои не се одразуваат на душевните доживувања. „Страшно е да се падне во рацете на Живиот Бог“ (Евр. 10, 31) и доколку нема ни покајание, ни љубов, тој страв ја убива молитвата: со умот сфаќаме дека од Севидното Око никаде не можеш да се скриеш, затоа почнуваме „да го наведнуваме погледот“. Читањето на молитвите станува формално. Долгите служби силно го истоштуваат човекот што не се моли. Па така, ги скратуваме службите едноставно затоа што не умееме да се молиме. Не умееме или не сакаме.

Без молитвено горење пред Господа свештенослужењето се претвора во занает. Власт што ни се дава на ракополагањето за врзување и одврзување, можноста за извршување на Таинствата со силата на Светиот Дух, почнува да се прима само како лиценца за определен вид работа – задоволување на култните потреби на народот. Станувајќи служители не на олтарот, туку биро за услуги, ние забораваме на одговорноста за нашето поведение во очите во луѓето: вас и не ве интересираат личните квалитети на нотарот кај кого одите за заверување на документ (а валидноста на извршеното таинство, како и валидноста на ставениот печат, не зависи од степенот на нашето благочестие), а вие само нам, на поповите, ни наоѓате маани?

И нашите... Иако е еднина, зошто преминав на множина? Самиот јас постојано им објаснувам на парохјаните, дека кога се исповедуваат треба да зборуваат само за себе; да се рече „ние сме грешни“ е многу полесно отколку pravoslavna S V E T L I N A

28

29

„јас згрешив во тоа и тоа“. И така, мојата грубост и невнимателност кон парохјаните исто така е недостаток на жива вера, затоа што христијанската љубов кон ближниот и љубовта кон Бога се неразделни. А вера без љубов – така веруваат и бесовите (Јак.

2, 19)...

Уште колку такви души има...

Колку ме погоди една девојка, која дојде во нашиот храм од едно село, оддалечено дваесетина километри од нас, ме потресе со сериозноста и длабоката подготовка за исповед и причест. Потоа во текот на годината за неа ништо не слушнав. Еднаш додека осветував еден дом во селото ми пристапи една жена, и ми рече дека нејзината ќерка умира од рак, и праша дали може самата таа да ì чита Псалтир на ќерка си, додека таа умира. Во текот на разговорот сфатив дека ја знам нејзината ќерка. Ì реков: „Таа

pravoslavna S V E T L I N A

веќе една година не се причестила, треба задолжително да се причести, додека е жива!“ Се договоривме да дојдат по мене во наредните денови. Јас не ги прашав ни за нивното презиме, ни за адресата. И бев многу растроен, кога помина една недела, а никој од тоа село не дојде по мене. Потоа јас отпатував на неколку дена во другата област (парохија); зедов со себе еден мој близок свештеник, и кога се сетив на девојката од селото, почнав да ги искажувам моите гневни емоции кон нејзината мајка. Мојот собрат на тоа ми рече: „Да бев на твое место, јас би отпатувал во тоа село, би се распрашал каде живее девојката, која умира од рак и би ја причестил“.

Сфатив дека тој е во право, и само ги кренав рамењата како одговор. Да одам во тоа село со Светите Дарови, (не можев, затоа што немав автомобил, а исто така и мојот соговорник) да одам низ селото и сите да ги прашувам, каде живее девојката

Hristos Voskresna болна од рак?!...

Тој се врати назад, а јас уште еден ден останав во тој град. Кога се вратив во парохијата дознав дека истиот тој свештеник пред мене дошол во храмот, ги зел светите Дарови и отишол во селото, каде што живееше болната девојка, ја нашол и ја причестил. Ми раскажуваа потоа дека таа блескала, спомнувајќи си за таа неочекувана посета. А тој уште и ме молеше за прошка кога се сретнавме – наводно, не сакал да ми додева, туку едноставно му било жал за девојката која умираше... Брате мој, па ти со тоа не само што нејзе ì покажа голема милост, туку и мене ме избави од одговорност за нејзината душа на Страшниот Суд.

...Уште колку такви души има, за кои ќе одговарам, а ќе нема кој да ме избави?!

Уште малку одговорноста.

во

врска

со

Една година по моето ракополагање мене ми беше благословено да му бидам кум на мојот другар. Тој имаше нејасен однос кон православието, кон Црквата, и одлуката да се крсти не беше лесна за него, а моите обиди со него да ги споделам моите религиозни доживувања (читај „товарање“) создаваа кај него негативен ефект. Дојде тој ден, кога отидовме во парохиската црква, каде што јас во тоа време бев псалт, и вечерта пред извршувањето на Таинството останавме да ноќеваме во парохискиот дом. Јас видов дека тој внатрешно се измачуваше, шеташе низ собата, а се измачував и јас. Си реков, што да правам? Која е мојата улога во животот на мојот кумашин? Се обидов да се молам, колку што можев. Барав утеха, го отворив Евангелието; првите стихови кои ги видов беа следниве: „Тешко вам, книжници и фарисеи, лицемери, зашто обиколувате по море и по копно за да добиете еден последовател, и кога ќе успеете во тоа, тогаш го правите син на пеколот, двапати полош од вас“ (Мат. 23, 15).

Се исплашив. Но не сфатив ништо. Зошто ми беа покажани тие стихови, разбрав дури по неколку години, кога

видов каква духовна штета му нанесов на човекот...

За „своите гробишта“

Еден мој стар познаник умре во болница по една сообраќајна несреќа. Додека беше во болницата, нашите заеднички другари ми кажаа дека тој е во болница, а јас, знаејќи ги неговите неправославни ставови, се загрижив, бидејќи тој можеби е некрстен. По неговата смрт тој сомнеж се потврди. Во болницата тој лежеше неколку дена потполно свесен. Во тие денови јас бев во истиот град, размислував дека треба да отидам во болницата и да се обидам да влезам во одделението, да поразговарам со него – но не се обидов. Не успеав да соберам храброст. Можеби, немаше да ме пуштат. А и да ме пуштеа, можеби тој немаше да прифати да се крсти. Можеби и не. Но тоа „можеби“ не ме оправдува. Бидејќи постоеше можност.

Со голема тага јас му го раскажав сето тоа на еден од нашите заеднички другари, и го добив одговорот: „А ти за кого жалиш? За него? Или за себе?“ Прашањето е јасно. Да, има разни размислувања: честопати ние наместо покајание имаме себесожалување. Мојата тага беше поголема за него. Јас сум крстен. И во мене има надеж, дека по молитвите на оние, кои и покрај мојата недостојност ќе ме засакаат, Господ нема да дозволи да отидам во вечна погибел, туку ќе ми даде можност за покајание.

Но сепак постои едно прашање кое ì противречи на мојата надеж: ако се појават некои души, кои не го нашле патот на спасението по моја вина – кои си заминале од Црквата поради моето недолично однесување, не добивајќи духовна поддршка поради мојата невнимателност и мрзливост, кои се заблудиле поради моите погрешни совети – како е можно јас да се спасам, ако тие бидат во маки? Прашањето не е во тоа, дали е тоа можно „јуридички“, туку како би изгледало тоа при нивните маки? Од своите другари – лекари јас слушнав една страшна поговорка: „Секој хирург има свои гробишта“. Но, свештеникот,

30

Hristos Voskresna

31

духовниот лекар, нема право на „свои гробишта“. Инаку, првиот гроб на тие гробишта ќе биде негов. Треба да се молиме за сите оние, со кои нè поврзала волјата Божја...

...Господ тебе ќе ти рече: „Ајде сега сам“

Набрзо по моето ракополагање во свештенички чин јас на улица сретнав еден свештеник, кај кого во последните години пред моето ракополагање многу пати се исповедав. Тој ме поздрави и ми рече: „Сега тебе ти е лесно. Господ прави сè наместо тебе. Така ќе биде половина година, а потоа Господ ќе ти рече: Ајде сега сам“. Јас разбрав на што мисли тој. Навистина, посебна состојба имав на почетокот од моето ракополагање. Без многу напор имав таква молитва, за која порано ми требаше голем напор. Некои искушенија кои порано ме вадеа од колосек, сега незабележано поминуваа, без проблем. Толку очигледно се чувствуваше присуството на една Сила, која ме заштитуваше, ми содејствуваше – тешко е да се опише ова на некој, кој не искусил нешто слично. Само што кај мене тоа чувство се задржа два месеца, а можеби и пократко. Мислам дека половина година не е некое општо правило, туку личен опит на отецот (спомни ја Господи душата на починатиот слуга Твој, свештеник Евгениј) што го сподели со мене. А зошто кај мене тоа „заминување на благодатта“ се случи толку рано – јас знам. Не требаше да се опуштам во радостите. Бидејќи порано ми се случуваше да ги испуштам утрените и вечерните молитви, си дозволував некои нешта кои не беа во согласност со духовниот живот, „опуштено“ да го поминувам времето со своето бадијалџиско друштво – тогаш промената на мојата духовна состојба не можеше да задоцни. Потребно ми беше силно покајание, за да го вратам изгубениот мир, да ì се вратам на молитвата. По ракополагањето со чудење открив дека молитвата лесно ми оди, дури и кога не внимавав на себе. Не, јас не почнав да изведувам нешто невообичаено, но секој

воцрковен човек знае како е кога се има духовна концентрација, а како е кога ја нема. А јас тогаш заборавав дури и да мислам на таа духовна концентрација, но и наспроти тоа, една сила одозгора ми ја држеше мојата свест стабилна. До денес. Сепак, кога човекот со својот однос упорно покажува дека она што Господ му го дал на дар, нему не му е мило, порано или подоцна Господ ќе престане да му го дава... Мојот кумашин еден месец по крштевањето дојде кај мене со солзи и ми рече: „Никогаш во животот не ми било толку мачно. Јас воопшто не знаев дека на човека може да му биде толку многу мачно“. Потоа уште двајца мои пријатели, кои се крстија возрасни, некое време по нивното крштевање ми го кажаа отприлика истото. Тешко дека тие доживеале нешто необично страшно; едноставно, кога во Таинството им била дадена, дотогаш за нив непозната чистота на духот, тие не знаеле што е тоа, а кога почнале да ја губат, ја почувствувале разликата. Но имаше и други, на кои не им стана „мачно“. Оние кои сериозно се подготвуваа за Таинството. Оние кои сфатија дека, семето посеано од Господ во нивните души, треба да расте и да принесува плодови.

Јас бев крстен во детството; но сепак, знам што доживеале моите блиски, кои се крстија возрасни, бидејќи нивните чувства се слични на чувствата кои ги имаме при ракополагање. Бидејќи и крштението, и ракополагањето и другите Таинства на Црквата – тоа е соработка на Бога со човекот, кому му се дава тоа Таинство; во крајна линија, така треба да биде. Но многумина од нас еден по друг ги повторуваме сите тие грешки. А да се потроши во безумие она што сме го добиле дарум од Бога е многу потешко, отколку да се прими внимателно, со благодарност, и да се сочува. Ех, кога би знаела младоста...

Не еднаш ме прашувале дали жалам што сум ја избрал свештеничката служба, дали имало разочарувања. Не, во самото свештенство, ни за миг; мислам дека слични разочарувања не се возможни за верник. Но во себе – да, во својата „професионална употреба“. По

изминувањето на неколку години, сфаќам дека за примање на свештенички чин не требало да се брза, би имало смисла посериозно да се подготвуваме за тоа служење; едноставно треба да се созрее.

Се разбира, годините на служење во чин дури и кај многу лошиот свештеник ги умножуваат не само гревовите, туку и искуството. И ако речам, дека по моето ракополагање јас само го запоставував духовниот живот, тогаш не ја кажувам вистината. Како и да е, Господ нè тера да се молиме, кога во нас нема усрдност; кога луѓето бараат духовна помош, потребно е заедно со нив да се преземат одредени чекори. Но има нешто, што го изгубив на почетокот на моето свештенство, што до ден денес не можам да го вратам.

За магарето, кое чекори врз палмовите гранки

Не ми доликува кон сите останати гревови да го додавам и гревот на самооправдување. Ни останува само покајанието, а заедно со можноста за покајание дадена ни е и надеж. Основа за надежта е љубовта Божја, и потврда дека не сме оставени од таа љубов, ние постојано гледаме во нашиот живот. Не гледајќи на нашите пороци и слабости, и преку нас, недостојните свештеници, дејствува Господ – понекогаш и без нашата волја. Уште на почетокот на моето воцрковување ми беше дадено да доживеам очигледни чуда, извршени преку свештеници, кои во тоа време јас ги осудував за некои наводни гревови. Некои случаи – ненадејно чудесно исцеление, неочекуван вистински одговор на непоставено прашање, до кој невозможно беше да се дојде – јас често си спомнувам и до ден денес; се сеќавам и се радувам што не ми паднало на памет да им ги кажам овие чуда на самите тие свештеници – јас сум убеден дека тие не ни претпоставувале дека Господ мене ми открил нешто преку нив. Уште тогаш јас се плашев да ги ставам во тоа искушение, чијашто опасност сум ја почувствувал на своја кожа: да си го припишеш на себе она, што и покрај нашето маловерие, го прави Господ преку нас.

За ова, во своето необично читање

на евангелскиот текст, за Влегувањето на Господ во Ерусалим, зборува митрополитот сурожски Антониј: „Кутрото магаре, веројатно си мислело дека пред него луѓето постилаат цвеќиња, облеки и палмови гранки, и нему му воскликнуваат ’осана‘ – но тоа не сфаќало дека врз него седи Господ... Свештеникот, слушајќи благодарности или признанија за резултатите од своето служење, ако ги прима на своја адреса – станува сличен на тоа магаре“.

Ние грешиме, зашто знаеме што правиме. „Оној слуга, кој ја знае волјата на својот господар и не постапил според волјата негова, ќе биде многу биен“ (Лука 12, 47). Дај Боже, моите гревови да не ја надминат онаа мерка, поради која јас ќе бидам подолу и од магаре... Оние, кои ќе го читаат овој текст, најпонизно ги молам: кога нè гледате нас, мрзливите пастири, молете се, Господ да ни ги прости нашите гревови и да ни помогне во духовното растење. Се разбира, полесно е да осудиш; но на оние, кои ќе научат да не осудуваат, Господ им ветил дека нема да ги суди за нивните гревови. „Исповедајте си ги гревовите еден на друг и молете се еден за друг, за да се исцелите“ (Јак. 5, 16) – овие зборови на апостолот Јаков се однесуваат на сите христијани, и на меѓусебниот однос помеѓу мирјаните и свештенството, без исклучок. Превод од руски јазик: Никола Ѓорѓиевски, апсолвент на Теологија Наслов на изворникот: Исповедь плохого священника, Записал Ст. Сташкевич http://vstrecha-mpda.ru/

32 pravoslavna S V E T L I N A

PODGOTVUVAWE PRED SVETA ISPOVED 33

Sve{tenik Qup~e Milanov

За да се исповедаме како што доликува, мораме претходно да се подготвиме. Подготвувањето пред светата исповед има само една цел: да нè наведе да се гледаме себеси онакви какви што навистина сме пред Бога, за да можеме да ги исповедаме своите гревови со искрена надеж дека ќе ни бидат простени.

За да ги исповедаме своите гревови најпрво мораме да знаеме што е грев. А за да го знаеме тоа мораме да го испитаме нашиот живот: што мислиме, што зборуваме и што правиме.

Тука настанува голем проблем, затоа што многумина од нас немаат вистинско мерило кое би го зеле за пример. Често знаеме да одлучуваме според оние критериуми, кои ние ги сметаме за исправни, а кои, всушност, се далечни на христијанството, колку што е оддалечено небото од земјата.

На пример, се вреднуваме себеси според сопствените идеи за нормален човек: „ние сме нормални, просечни, како сите други, не сме ништо полоши од другите...“ Или, пак, според критериумите што ни ги налага општеството.„Ние сме чесни граѓани, го почитуваме законот, работиме напорно...“ Или пак се вреднуваме според некоја црковна традиција, која самата по себе нема никаква врска со вистинската христијанска вредност: „во недела одиме во црква, во петок не јадеме месо, не играме за време на пост...“ Или, според старозаветните вредности, кои се многу добри, но не и возвишени како христијанските: „Не крадеме, не лажеме, не убиваме, не вршиме прељуба...“

Важно е самоиспитувањето да биде, длабок и сериозен преглед на сопствениот живот. Покрај искреноста и храброста, нашиот живот мораме да го вреднуваме според христијанските мерила, според учењето и животот на Нашиот Господ Исус Христос.

Проучување на Евангелието

Пред да се преиспитаме себеси мораме да го проучиме Евангелието и целиот Нов Завет. Зашто како ќе расудуваме за себе според христијанските вредности, ако истите не ги знаеме или не ги сфаќаме сериозно? Затоа во периодот кога се подготвуваме за исповед, треба повеќе време да поминеме гледајќи во Христа, отколку во себе. Затоа што само преку Христа можеме да се видиме онакви какви што навистина сме. Христијаните мора да го знаат Евангелието и учењето на Новиот Завет. Евангелието и Новиот Завет мора да бидат патеводители на христијаните кон правилната исповед.

Приоѓање кон светата исповед

На исповед доаѓаме за да испросиме од Бога простување за нашите гревови и за ништо друго! Можеме од својот исповедник да побараме и некој совет, но треба да знаеме дека исповедта не е „духовно мудрување“ или некој вид на „религиозна психоанализа“. Стоиме пред живиот Бог жедни за Неговата љубов за очистување и воведување во Неговото Небесно Царство.

Духовното советување може да биде дел од исповедта, а во денешно време кога, за жал, речиси никогаш не размислуваме за својот духовен живот, освен за време на исповедта, тоа може да биде и единствената можност за некој душеполезен совет. Сепак, pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna треба да бидеме свесни дека тоа е споредна, а не суштинска страна на исповедта и дека „успехот или неуспехот“ на исповедта не зависи од личноста и советодавните капацитети на исповедникот.

Самиот Бог делува преку исповедта! И може да ни се обрати кога ни најмалку не се надеваме; и тоа преку свештеник од кого најмалку очекуваме, можеме да го слушнеме неговиот глас само ако сме доволно смирени да се отвориме себеси за Неговите зборови и да ги отфрлиме од себе сите човечки предрасуди кои нè спречуваат да го познаеме и доживееме Неговото лично присуство во Светите Таинства во Црквата Божја. Како и да е едно е сигурно: нашето искрено, чисто покајание и желбата да се очистиме и обновиме за нов живот во Бога е единствената цел на исповедта во Црквата.

На исповед доаѓаме за да ги исповедаме своите гревови. Затоа треба да ги кажеме јасно и отворено, без празно мудрување и навлегување во непотребни детали, но и без прикривање на вистинското зло преку фразите „вообичаени работи“, „домашни гревови“, „секојдневни гревови“ итн. Правилното разбирање на Христовото учење е единственото нешто што може да ни помогне во исповедта. Треба да го кажеме она што навистина сметаме дека е наш грев, или пак, да исповедаме неколку гревови со кои често се среќаваме и кои за жал владеат со нашиот живот.

На исповед доаѓаме за да ги исповедаме нашите гревови. Лесно можеме да дојдеме во искушение и да почнеме да исповедаме туѓи гревови, на членовите од нашето семејство, на луѓето со кои работиме или на некои други наши во Христа браќа и сестри. Најважно е на исповедта да говориме за себе, за своите гревови и престапи. Треба да ја избегнуваме лажната и опрелестена загриженост за другите, затоа што на исповед доаѓаме ние да се излекуваме, а не да лечиме некои други.

Пред да пристапиме на исповед треба да знаеме дека не можеме, ниту пак од нас се очекува да ги запамтиме сите наши согрешенија. Затоа, ако нешто несвесно заборавиме да го исповедаме не треба да стравуваме дека Бог нема да ни прости. По искрената исповед во која сме ги вложиле сите човечки сили да го исповедаме секој грев, Бог ќе нè разреши од сите сакани и несакани, свесни и несвесни, знајни и незнајни гревови, на кои сме се сетиле или пак ненамерно сме ги заборавиле.

Важно е да не паднеме во очајание и да не се сомневаме во Божјата милост. Пред Бога важна е нашата намера и искреност во покајанието, а не капацитетот на нашата меморија. Ова секако не значи дека „искрената“ намера може да го замени и самото одење на исповед. Но секако значи дека големината на Божјата милост не е условена од нашето сеќавање или пак од мноштвото на нашите гревови.

Нема толкав број ниту пак големина на гревот што Бог не може да ги прости. Нема совршена исповед која ја заслужила Божјата милост поради својата совршеност. Не постои ни света Причест која не се дава и не се прима од грешник. Сите други помисли кои се однесуваат на ова расудување, не се само лоша теологија, туку и богохулство; и можат да доведат до умно или духовно пореметување.

Се бориме за да го победиме гревот.

На прашањето како можеме да знаеме дали Бог ни ги простил гревовите, еден свет отец рекол: „Ако ги мразите своите гревови, тогаш Бог ви ги простил“.

Во христијанското покајание нема место за жалење, оправдување, разјаснување на гревот, префрлање на одговорноста на други или на човечка слабост или на „производ на околностите“. Човекот може да го препознае, да му се спротивстави, да го презре или да се одрече од гревот.

Затоа кога се исповедаме треба да си ветиме дека ќе се трудиме со сите сили да го победиме гревот и да го исправиме нашиот огревовен живот. Тоа е сè што можеме да ветиме, дека ќе се потрудиме. Не можеме да загарантираме никакви резултати. А и тоа е сè што Бог сака: сериозна борба за да го победиме гревот. Ако се бориме со сета сила и храброст, Бог ќе ни дарува победа во часот што Он ќе го избере како најподобен. Наша единствена задача е да веруваме и херојски да се бориме.

34

Hristos Voskresna

Sovet da ne se masturbira 35

Подолу следува едно поучно писмо до еден наш парохјанин, коешто мислиме дека ќе ви биде од полза на сите вас.

Возљубен брате,

Те поздравувам во Христа.

Ти благодарам за твојата приказна. Жално е што си поминал толку многу. Мора да си многу повреден, а веројатно повредуваш и други луѓе со тоа што се повредуваш себеси.

Твојата навика за мастурбирање (ракоблуд), како што знаеш, е многу сериозна. Таа толку многу ќе те ослабне што може да станеш подложен на многу телесни болести. Нема потреба да спомнувам дека влијае и на твојата душа.

Отците велат дека една капка семе е еднаква на 60 еднакви капки крв. Ова е многу сериозен проблем. Ако крстен православен христијанин мастурбира еднаш, ќе биде одлачен од света причест 40 денови. Ова е според каноните на Црквата. Ова не се однесува на „влажните соништа“ во текот на ноќта. Тие се случуваат без наша контрола, и тие само го спречуваат мажот да се причести наредниот ден. Од друга страна, пак, мастурбирањето е нешто за што сме одговорни и за тоа се добива епитимија.

Сега знам дека ти го правиш тоа подолго време, и затоа чувствуваш дека немаш контрола врз себе. Ова е разбирливо. Така дејствува гревот. Првин, убедени сме да сториме нешто демонско, а ако продолжиме да го вршиме овој грев, ја губиме нашата слобода за да дадеме отпор. И тогаш излегува како да сме без контрола. Твоето оправдување е дека си млад. Ти сè уште имаш средства и сила да го надминеш ова. Само замисли си дека имаш педесет или шеесет години и сè уште го правиш тоа. Бог да ни помогне.

Фала Му на Бога што ти ја најде Црквата, и јас верувам дека преку твојата посветеност на Православието, со Божја помош, ќе ја надминеш оваа погубна за душата болест. Пред сè, треба да го промениш умот, да го промениш мислењето и сфаќањето за овој грев. Треба да сфатиш дека ова не е природен чин што мажот треба да го практикува. Првата личност што е запишана во историјата, која имала телесен однос и потоа го истурала семето на земја е Онан. Ова е запишано во Стариот завет и Бог го погубил, или да речеме неговиот живот завршил. Ова го велам за да ти биде јасно дека овој чин е неприроден и треба да го мразиш. Ако успееш да го замразиш, тогаш можеш да го презираш и практикувањето на овие нешта да биде насилство за твојата волја.

Сфаќам дека има многу искушенија кои ти се нудат, од телевизијата, весниците, и сè друго што ги покажува или изобразува жените само како сексуални предмети. Сети се што вели Спасителот: „Секој што ќе погледне на жена со желба, тој веќе извршил прељуба со неа во срцето свое“. Ова можеби ти изгледа многу тешко, но секој може да успее. Живееме во општество кое има многу паганска, еврејска моралност, што се врти околу сексуалната активност и неморалноста е насекаде. Исто така научи се да се спротивставуваш на ова. Зашто и во Светото писмо се вели дека похотата на плотта и похотата на очите не се од Бога. Она што е од Бога е вечно, а сексот не е вечен. Ако некој мисли така, тогаш тој е Незнабожец, и тој на крајот ќе дознае дека апсолутно греши. Па така, мораш да си ги чуваш

очите и да внимаваш на твојата желба. Ако видиш дека твоја желба е да сториш такво нешто, ти мораш да ја пренасочиш твојата желба на нешто друго. А најдобро нешто за да се пренасочиш е побожната желба: да читаш книга, да го читаш Светото писмо, да се молиш и да правиш метании. Понекогаш ова е тешко, па затоа следно што треба да сториш е да почнеш некои други вообичаени активности, како што е перење облека, чистење на куќата (собата), и други активности... Сите овие нешта не се гревови. Тие нема да те повредат. Затоа, искористи ги за да ја замениш твојата желба што ќе те повреди, и умствено, физички и духовно ќе те ослабне.

Следниот дел во оваа програма за надминување на оваа навика е најтешкиот. Ти мораш со голем напор да се спротивставиш на извршувањето на овој чин. Што и да треба да сториш за да се сопреш себеси, стори го, освен кастрирање, кое не доаѓа предвид. Спротивстави се на најголемото, со најголема болка и страдање, ако е потребно. Но не паѓај во тој грев. Ѓаволот војува против тебе на најлукав начин. Ако не го разбираш ова, тогаш имаш два напади против тебе. Тој сака да те победи за да немаш волја да се спротивставиш, за да очајуваш, и тогаш условно, ќе рече: „________ ________ ми припаѓа мене“. Ќе рече: „Тој ми ја исполнуваше волјата толку многу години. Јас ќе го измачувам вечно“. „Христос, Неговата Црква, и помошта што доаѓа од нив, е безначајна за ______“, ќе рече ѓаволот. Не дозволувај тој да биде победник. Христос е Победникот, и со негова помош, можеш да го надминеш тој грев. Треба да сфатиш: треба да учествуваш во оваа битка, и треба да знаеш дека штом си бил доброволен учесник толку многу години, дека битката може да потрае подолго време. Ништо страшно. Главно нешто е да се спротивставиш и со умот и со срцето.

Сега, ако се случи еднаш да паднеш, чувај Боже, нема причина да се очајува. Стани и пак бори се. Војната не се добива неопходно со победување во сите битки, но би било добро ако е така.

Се молам Бог да те ослободи од оваа навистина глупава болест и да ја разбереш и да учествуваш во големата тајна, да се биде дел од Црквата Христова.

Со љубов во Христа,

Епископ Григориј.

Превод од англиски: ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Bishop Gregory, Exhortation not to Masturbate

36 pravoslavna S V E T L I N A

37

Starec Jeronim Eginski - `itie i pouki (1883-1966)

Старецот Јероним, световно Василиј Апостолидис, се роди во 1883 година, во малоазиското село Гелвери, во Кападокија.

Неговите родители Анестис и Елисавета, одгледаа 6 чеда, меѓу кои и од мајчината утроба повиканиот Василиј, подоцна, познатиот наш отец-старец Јероним. Тој порасна опкружен од молитви, подвизи и светост. Молитвените солзи на неговата мајка, беа првите кои влијаеја врз чувствителната душа на Василиј. Исто така и светите примери на светите подвижници –троглодити од околината, коишто се криеја и живееја невидливо во тие расеани „центри“ на молитва, во карпите на Кападокија.

Беше ракоположен за ѓакон од митрополитот амисоски Софрониј. Како ѓакон ги посети светите Места и остана девет месеци во светиот манастир на Чесниот Претеча покрај реката Јордан. Во тој манастир отец Василиј остана девет месеци и игуменот го постави на должноста секретар на манастирот. Во исто време и со иста цел во манастирот се наоѓаше отец Анастасиј, еден монах од Понт, којшто подоцна отиде на Света Гора и се причисли кон братството на отец Јосиф Спилеот. Таму стана великосхимен монах и доби ново име, Арсениј. Се упокои пред неколку години, на возраст од 98 години, во светиот манастир Дионисијат, откако проживеа околу осумдесет години како монах. Отец Анастасиј се одликуваше со речиси детска простота, огнена вера и силна љубов кон молитвата. Во манастирот на Чесниот Претеча игуменот го постави во служба на магационер. Таму се сретнаа двајцата мажи и многу се спријателија. Секоја вечер, по дневните обврски и црковни служби, се среќаваа, разговараа за разни духовни теми, разменуваа искуства и се молеа. И двајцата ја сметаа оваа средба за благословена коинциденција.

Еден ден на посета кај двајцата пријатели дојдоа тетката на отец Василиј, Деспина и сестрата на отец Анастасиј, отприлика дваесетгодишна, која на возраст од 16 години стана монахиња во манастирот Теоскепастис во Понт и сега имаше дојдено на поклонение на светите Места. Оваа монахиња не беше никоја друга, туку подоцна почитуваната старица Евпраксија, која остана да живее како послушничка на старецот во Егина и да му служи верно до крајот на неговиот живот.

По враќањето, беше поставен за ѓакон во светиот храм на свети Ѓорѓи во Цариград, каде што и остана неговиот печат, бидејќи беше почитуван поради неговите добродетели и pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna

светост, заради неговата ревност и добриот глас.

Малоазиската катастрофа го донесе во Грција „пустинското пиле“, подвижникот ѓакон Василиј.

Островот Егина, веднаш по лишувањето од нејзиниот Светител, светиот Нектариј, во 1922, го прими ѓаконот Василиј, којшто дојде „од големото копно, како што ја нарече Кондоглу, од светите предели на Истокот: од Кападокија, којашто ја прославија толку маченици и преподобни на Православната Црква“ (П. Пасхос).

Во тоа време свештенопроповедник на Егина беше подоцнежниот митрополит каристијски Пантелејмон, кој го почитуваше и го љубеше кападокискиот ѓакон Василиј. Кога стана митрополит каристијски, при една негова посета на Егина, по многу притисоци врз Василиј, го убеди и го ракоположи за свештеник, давајќи му и архимандритски чин.

Една година потоа прими и Велика и Ангелска Схима од светиот старец Јероним Симонопетриски, добивајќи го името Јероним.

На почетокот на неговото свештенствување, еден ден, во моментот додека ја правеше проскомидијата виде едно страшно видение (нашиот Господ како бебе врз Светата Трпеза) коешто толку многу го трогна и стана основа за да престане со свештенослужење, бидејќи толку голем страв имаше, што сметаше дека неговите раце не можат да го прободат Телото на нашиот Господ.

После тоа па сè до смртта се повлече во од него изградениот исихастирион „Благовештение Богородично“.

Во тој исихастирион ги продолжи неговите исихастички но и пастирски борби. Некогаш се повлекуваше во посебно скришно место (внатре во исихастирионот), кое потсетуваше на издлабените ходници-крипти и ќелиите под карпите, од неговата татковина, а некогаш стануваше „Бања Силоамска“, каде што мноштво посетители во негова близина наоѓаа утеха, избавување, преродување.

Неговите совети и молитви, беа „мелем“ за секоја причина на повредените срца.

И само што ќе го погледнеше некој, ќе почувствуваше како во самото негово битие навлегува Благодатта и Благословот на Светителот, светоста на многустрадалниот старец, и ќе си заминеше од кај него како „друг човек!“

Ги имаше сите дарови на Светиот Дух, а дарот на прозорливост беше на незамислив степен највпечатлив, така што посетителот, додека го слушаше, чувствуваше страв и богобојазливост!

Се упокои по околу два месеца тешко боледување, во Атина, на 2 октомври (ст. ст) 1966 година.

Молитвите на светиот старец Јероним да нè покриваат, запазуваат, укрепуваат и помагаат во нашето спасение, да ни го чуваат нашето Православие и Народ, од секоја злонамерност и злоба. (Дел од неговите свети мошти има во манастирот свети Јован Бигорски.)

Духовни раководители на старец Јероним Ангелоподобни подвижници

1. Мисаил

Мисаил имаше лик на патријарх. Еден подвижнички тип, од оние кои ги сретнуваме само во житијата на светиите. Строг, но и кроток, личеше на пророк, кој го влече зад себе целото предание на вековите. Во него се соединуваа тип на строг пророк, со тип на повлечен аскет кој ги минува деновите и ноќите во молитва. Беше силна личност која одигра голема улога на духовен раководител на сите жители од селото. Како што велеше старецот Јероним: „Мисаил беше вториот авва Исаак. Толку многу имаше напреднато во молитвата“.

38

39

Hristos Voskresna

Мисаил беше оженет, но со жена му не живееја заедно, туку како брат и сестра. Работеше за семејството и го одржуваше, но не живееше со нив. Преку денот сам работеше на нивите. Не сакаше да работи заедно со другите, за да не го гледаат како се моли. А ноќите ги поминуваше на молитва во некој од ексоклисите или ако се враќаше дома, остануваше сам. Имаше голема љубов кон тихувањето и огнен копнеж кон молитвата. Кога се молеше, срцето толку многу му се стоплуваше што забораваше на себе. Имаше сила да поминува и по два дена коленичејќи на молитва со подигнати раце.

Особено имаше напреднато во таканаречената „умилителна“ молитва. „Умилителната“ молитва, како што ја викаа во Гелвери, не беше ништо друго, туку трезвеноумната молитва. Клекнуваше пред некоја икона или на отворено, и оставаше неговата душа да се излива пред Бога. Си спомнуваше на гревовите и лиеше обилни солзи, од кои очекуваше избавување. Често се качуваше на планината и остануваше таму на молитва до вечерта. И кога ќе завршеше, потта од неговата душевна борба беше толку обилна, така што, како што велеше старец Јероним: „Ако ја стиснеш неговата маица ќе излезеше една ока вода“.

Во црквата каде што одеше, во текот на божествената Литургија, не влегуваше во храмот, туку секогаш стоеше во пронаосот или зад некој столб. Со главата наведната над градите се молеше умствено. И честопати кога свештеникот возгласуваше „особено“, тивко се оддалечуваше и исчезнуваше. Како што се покажа подоцна, одеше во некој ексоклис за да продолжи со молитва до вечерта.

Мнозина, кои го гледаа како си заминува уште пред крајот на Литургијата, се чудеа и се прашуваа каде ли оди и што ли ќе прави. Па така, една недела, штотуку си замина Мисаил од црква, жените скришно и оддалеку почнаа да го следат, за да видат каде ќе оди. Тој тргна по еден пат и за кратко време стигна до еден ексоклис. Малку потоа стигнаа

Кападокија - татковината на Старец Јероним

таму и жените кои го следеа и тивко застанаа надвор. Мисаил не сфати дека се надвор, па почна гласно да се моли со плачење, солзи и неискажливи воздишки. Кажуваше разни молитви, познати и импровизирани, сè што можеше да помогне во умилението на срцето. Така, со Мисаил кој внатре се молеше силно и со солзи, и со жените кои од надвор го слушаа неговото свештено дејствие, поминаа неколку часови на божествено воздигнување и скрушеност на срцата.

Само што заврши Мисаил, излезе надвор. И кога ги виде жените, се вознемири многу, речиси се налути. Си отиде без да им проговори. Тие пак, восхитени од ова божествено тајноводство, што поминаа толку часови во негова близина, позавидеа и си рекоа меѓу себе:

- Бог само Мисаила го слуша; зошто да не се обидеме и ние да се молиме како него? Се обидоа да напредуваат во молитвата. Но не е толку лесно да се занимаваш со трезвената молитва без да имаш некого кој би те научил.

За брзо време ова им стана јасно и почнаа да одат кај Мисаил и да го молат да ги научи на вештината за молитва. Тој ги научи, им кажуваше што треба да прават, но не им покажуваше, не се молеше заедно со нив. А тие почнаа да Му се молат на Бога за да го просветли Мисаила, и практично да им ги покаже тајните на молитвата. Одговорот не задоцни и тоа дојде на чудесен начин. Набрзо се појави кај Мисаила еден калуѓер и му рече:

- Мисаиле, земи ги жените кои те следат во ексоклисот, а ако сакаш и некои други, и вечерва дојдете во некоја куќа каде би било посоодветно и пространо. Само рамнодушни и кои немаат интерес, да не ги каниш. Таму ќе бидам и јас, и ќе ве научам на умилителна молитва.

Мисаил, иако ги одбегнуваше луѓето и не сакаше да се моли заедно со другите, сепак го послуша. Ги покани жените и некои други, меѓу кои беше и старецот Јероним, кој тогаш беше мало дете, и вечерта се најдоа сите на предвиденото место. Тогаш калуѓерот почна да се моли со плачење и многу солзи, од кои и сите други почнаа да плачат. Кажуваше разни молитви и умилителни слова, кои излегуваа од неговото срце со копнеж и вера, и ја откриваа неговата голема љубов кон Бога. Тоа траеше цела ноќ, а се повтори уште трипати. При крајот на третата ноќ, само што ја имаше завршено молитвата, штом се посоветува со Мисаил, тој да го продолжи поучувањето на христијаните, исчезна од пред нивните очи. Се чини дека беше ангел Божји или светител. Оттогаш Мисаил почна да поучува на умилителна молитва и навечер сите се собираа во разни куќи и се молеа.

Мисаил имаше една ќерка која имаше голема наклонетост кон духовниот живот. Вистинско чедо на татка си, ги наследи од него сите добродетели, а особено напредуваше во умилителната молитва. Иако беше многу млада, полека-полека почнаа да се собираат околу неа разни жени и таа ги поучуваше, ги раководеше и заедно се молеа со умиление. Со текот на времето, кога друштвото се собираше во некоја куќа на молитва, се поделија на две групи. Мисаил со мажите се молеше во една соба, а ќерка му со жените во друга. Ќерката на Мисаил беше голема утеха за жените, како што беше тој за мажите.

Кога ќерката на Мисаил стигна на 18-20 годишна возраст, сериозно се разболе. Сите жители на селото, особено жените, почнаа да се вознемируваат. Кога им беше тешко, само нејзе ја имаа за утеха. Што да прават? Почнаа да се молат. Го молеа Бога да оздрави, зашто во тешките денови само таа им беше утеха, таа ги раководеше, таа им беше нивната врска со Бога. Но нејзината состојба се влошуваше. Во нивното очајание помислија да прибегнат кај татко ѝ Мисаил. Ја знаеја силата на неговата молитва и отвореноста која ја имаше кон Бога, затоа го молеа да се моли за ќерка му.

- Те молиме, му велеа, моли се на Бога за да оздрави. Не ти велиме да се молиш зашто е твоја ќерка, туку заради нас, оти ако се разделиме од неа ќе останеме безутешни. Имаме толку многу тешкотии и грижи, така што ако ја изгубиме нашата единствена помош и покрепа, ќе паднеме во очајание.

На почетокот Мисаил не сакаше да попушти, за да не си помислат дека ќерката pravoslavna S V E T L I N A

40

41

му е особена слабост. Неговиот ум беше сврзан само со Бога, сите други луѓе беа исти во неговото срце. Но од упорните молби на жените неговото срце попушти. Па така, според неговиот обичај, еден четврток, пред разденување се искачи на планината.

Клекна на колена, ги подигна рацете високо и почна да се моли. Запален од Божествената љубов, пребиваше во „молитва и молење“, „од утрената стража па до ноќта“. Меѓутоа, додека потта му течеше по лицето, зборуваше со Бога и за ќерка си, не зашто страдаше бидејќи му е ќерка, туку заради христијаните кои му рекоа дека таа им е потпора и утеха. Одеднаш, додека се предаваше на молитвата, оддалечен од земните работи, душата му беше грабната на небото, слушна во себе еден тивок Божествен глас како му вели:

- Гарантираш ли за ќерка ти?

- Не, Господи, не можам да гарантирам. Грешен човек сум и ја познавам променливоста на човекот. Денес ќерка ми се бори и ја исполнува волјата Твоја. Но утре? Како би можел да гарантирам? Да биде волјата Твоја!

Оваа посета, со која го удостои Бог, го успокои. Беше целосно потопен од една небесна тишина и продолжи со неговото свештено дејствие со уште поголема ревност. При крајот на денот стигна еден гласник, кој му соопшти дека неговата ќерка се упокои и дека треба да побрза за нејзиниот погреб.

Мисаил, мирно ја прими веста и со извесно олеснување. Имаше длабока вера во Бога и во воскресението на мртвите, и не си дозволуваше да плаче за неа при привремената разделба со ќерка си. Радоста поради нејзиното спасение, за коешто на чудесен начин му откри Бог, ја надмина онаа негова тага заради нејзината смрт. И штом Му се помоли благодарствено на Бога, заедно со гласникот се упати кон селото.

Таков беше, во кратки црти, Мисаил, за кого што старецот Јероним, одвреме навреме ни раскажуваше по нешто и кон кого имаше голема почит. „Такви луѓе не можеш да најдеш денес“, велеше, „тој беше втор авва Исаак. Беше немногуглаголив, смирен, го сакаше тихувањето, и имаше длабока свест за својата грешност. Никогаш не дозволуваше некој да го пофали. Дури ако некој се дрзнеше да му упати некој добар збор, Мисаил беше во состојба никогаш повеќе да не му проговори.

2. Отец Јован

Во една од селските цркви служеше некој поп, кого го викаа Јован. Беше семеен човек. Во обичните денови одеше по полињата, а во неделите и празниците служеше во црквата. Беше многу прост, смирен, запоставен. Да го видиш по патот не би му дал некое големо значење. Но ако го запознаеш одблизу, гледаш дека е духовен човек со ретки дарови. Особено се истакнуваше со дарот на молитва. Изгледа дека во деловите на Истокот молитвата беше еден цвет кој премногу успеваше. За него, значи, за отец Јован, старецот Јероним ни раскажуваше многу чудесни работи, кои само кај старите аскети со огнена вера можеше да се сретнат. Најкарактеристичен настан, кој ја одбележа неговата појава во Гелвери беше следниов:

Кога служеше Литургија, речиси секогаш плачеше, ридаше и многу пати не можеше да ги задржи воздишките. Толку голема вера имаше и толку силно ја живееше тајната на божествената Литургија! Но кога стигнуваше моментот за осветување на чесните дарови, неговата возбуда кулминираше. Псалтите го завршуваа „Тебе поем...“, кое го пееја колку што можеа поразвлечено, а од внатре од олтарот се слушаа молитвите и воздишките на свештеникот. Повторно го почнуваа „Тебе поем...“. Честопати требаше да го повторуваат и по 5-6 пати додека да заврши отец Јован и да возгласи „Особено...“. Кога веќе неколку недели се повторуваше ова задоцнување со возгласот „Особено...“, псалтите почнаа да се бунат. Не знаеја што да прават. Не можеа да пеат ништо друго, на пример, полиелеите, зашто моментов не беше за тоа. Не се осмелуваа ниту да му приговорат на свештеникот, зашто го почитуваа многу. Еден ден им кажаа на настојателите за нивниот проблем.

- Свештеникот многу доцни со завршувањето на молитвата во моментот на осветувањето на чесните дарови и ние доаѓаме до бунило. Пееме и пак го пееме „Тебе поем...“ pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna но така, мислиме, станува дисхармонија. Зошто не му речете да скрати? Настојателите му ја пренесоа на свештеникот молбата на псалтите. Тој им одговори:

- Како можам да завршам побрзо? Тоа не зависи од мене. Само што ќе почнам со читање на молитвата, светата трпеза ја заобиколува свештен оган, кој достигнува 2 - 3 метри височина. И јас не можам да се приближам. Паѓам на земја и се молам, сè додека не го повлече Бог овој свештен оган или пак, како што се случува честопати, да се раздели на два дела и тогаш влегувам и продолжувам со молитвата „и направи го овој леб...“ итн.

Псалтите кога го чуја тоа, се чудеа на светоста на нивниот свештеник. И не се дрзнуваа повторно да го спречуваат. Продолжуваа така пак да пеат, колку што можат побавно, „тебе поем...“. Го повторуваа толку пати, колку што имаше потреба за тој да ја заврши молитвата, обидувајќи се да добијат умиление од она што се случуваше во олтарот.

Отец Јован, иако беше прост, привлекуваше со неговата светост. Во неговата црква почнаа да се собираат мноштво верни христијани. Честопати доаѓаа христијани од соседните села за да ја следат неговата литургија. Имаше случаи кога во неговата црква се собираа повеќе од илјада христијани! Сите беа во умиление и плачеа. Кога завршуваше светата Литургија, не беше ретка појава да го видиш подот на црквата влажен од нивните с олзи.

За да се приближиме малку повеќе и да навлеземе подлабоко во духовната клима која владееше во Гелвери, да го оставиме самиот старец Јероним да ни раскажува за луѓето од неговото време:

„Луѓето од мојата татковина имаа голема ревност за духовниот живот. Беа чисти и многу побожни. Имаа богобојазливост и голема љубов кон Бога. На бденијата, подот се полнеше со солзи. Децата ни беа благочестиви, имаа љубов и послушност кон родителите и почит кон туѓинците. Во училиште, учителите најпрво нè учеа на побожност и љубов кон Бога и татковината, дури потоа буквите. Верските празници кај нас беа величествени. И сите едвај чекавме да дојдат. Ги сакав сите тие нешта, имав голема ревност, особено за духовниот живот, уште од мал. Кога дојдовме во Грција, по размената на население, се соблазнивме многу. Добивме впечаток дека во оваа земја не живеат христијани. Луѓето хулеа, пееја световни песни, се облекуваа непристојно, не постеа и не се црквуваа. Аман, си рековме, каде ли дојдовме? Ех, да беше можно да го свртиме бродот назад и да се вратиме на Истокот. Таму нашите села беа како манастири. Сите постеа, се молеа и одеа во црквите. Младите во нивите и девојките по домовите работејќи, полека пееја разни псалми, место да пеат недолични песни како што пееја овде. Никаде не можеше да видиш жени со откриени глави или со кратки ракави. Но овде сè е поинаку. И како што поминува времето, така одиме кон полошо...

Превод од новогрчки: Ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Π. Μπότσης, Γέροντας Ιερώνιμος ό Ησιχαστής της Αίγινας, Αθήνα, 2001.

42

Hristos Voskresna

43

^etirite zaveti na Sveti Naum prodol`enie od minatiot broj

II. ПОКАЈАНИЕ

Мој втор завет ви е: покајание

Кога ги изговори овие зборови Божјиот светител, застана за да собере сила за да може и понатаму да зборува. Тогаш проговори старецот Илија и рече:

- Твоите зборови свети отче, паѓаат како мевлем на нашите души. Секој твој збор е света вистина. Исповедам пред тебе и пред сите браќа, дека и јас во светот долго време бев опиен од гревот и заспан. Но Севишниот ме разбуди со гром. Еден ден заврна дожд и јас и мојот сосед се сокривме под едно големо дрво. Соседот беше многу голем хулник на светињата. Налутен од дождот кажа некоја страшна пцовка. Во тој миг почна да грми и громот удри во комшијата кој беше покрај мене и го уби. Јас останав жив. Тој настан ме разбуди како од мртов сон, и од тогаш јас почнав да се бојам од Бога и да си ја спасувам мојата грешна душа.

Потоа светителот Божји почна да зборува:

- Браќа мои, втор завет ви е покајанието. Покајанието доаѓа веднаш по разбудувањето. Додека човекот не се разбуди од гревовниот сон тој не може ни да се покае. Како што патникот не може да го направи вториот чекор, без претходно да го направи првиот. Кога некој спие до пладне, може ли тој да се покае за тоа што лежел толку долго и спиел, сè додека не се разбуди? Не, заспаниот не се кае, разбудениот се кае. Значи во духовниот живот покајанието доаѓа по разбудувањето.

Покајанието има четири степени. Тоа може да биде мало, средно, големо и совршено (евангелско). Незадоволството од себеси, е мало покајание. Срамот од себе и од своите лоши дела и гревови, е средно покајание. Гневот кон себе поради направените гравови, е големо покајание. А да се мразиш самиот себе, тоа е совршено или евангелско покајание. Никодим бил незадоволен од себеси. Грешниот Захеј се срамел од себеси. Апостолот Петар одрекувајќи се од Господа се гневел на себеси. А грешната жена која со солзи му ги миела нозете на Спасителот се мразела себеси.

Слушнете, браќа мои, и запомнете: ако разбудениот грешник брзо не чекори од мало кон големо покајание, тој брзо ќе заборави сè и повторно ќе се опие и успие од гревот. Тоа е исто како кога некој човек се качува по некоја стрмнина; ако не оди брзо туку застане, ќе почне веднаш да паѓа наназад. Затоа, штом некој ќе почне да оди по патот на покајанието нека оди до крај, нека оди брзо,

нека не застанува и нека не се врти наназад.

Вистински покајник е оној кој целиот свој живот ги бара и испитува своите гревови, ги признава, ги исповеда и ги отфрла. Како што ловџијата трча по животните, така и покајникот треба неуморно да ги гони своите гревови, за да ги открие и да ги исфрли. Или, пак, кога некој бос долго трча по полето, и потоа ќе почне да ги вади трњата од нозете свои; дали тогаш ќе извади само еден трн, а другите ќе ги остави во нозете, или, пак, сите ќе ги извади? Се разбира дека сите ќе ги извади.

Од покајанието душата гори, плаче, рида и се смирува пред Бога и пред секое друго Божјо создание и се смета себеси за понечиста од сите созданија. Зарем не сте, читале за оној покајник, кому што некој му рекол да згази еден црв. Тој му одговорил: Како можам да го згазам она што е почисто од мене?

И така, браќа монаси, покајанието е второто скалило по ред, а прво по разбудувањето на човечката душа. Блажени се разбудените, а двојно поблажени се оние што се каат. Блажени сте и вие, браќа мои, што ја разбравте ползата од покајанието и ги вкусивте златните плодови на покајанието. Но немојте да стоите и да застанувате сè додека покајанието не го направите совршено. Каде и да сретнете разбудена душа која прашува: што да правам сега? - покажете ì љубов и покажете ì го вистинскиот свет пат на покајанието.

Ова ви е мојот втор завет, браќа мои монаси, кој не може да постои без првиот, и од кого првиот добива вредност.

III. ОЧИСТУВАЊЕ

Третиот мој завет ви е: очистување

По овој говор светителот Божји замолкна. Тогаш монахот Атанасиј му постави вакво прашање:

- Кажи ни, отче игумене, до кога човекот треба да се кае за еден грев и до кога треба да мисли на него?

На сериозното лице на свети Наум се појави блага насмевка и вака одговори:

За ова токму сега сакав да зборувам, чедо мое духовно. Одговорот на твоето прашање го содржи третиот завет, заветот за очистување.

Очистувањето, браќа мои монаси, доаѓа по покајанието, и тоа по големо и совршено покајание. Мало покајание е како, кога човекот ќе се почеша по раната која го чеша и пече. А очистувањето е исцелување на раната. Штом човекот вистински ќе се покае за сторените гревови тој веднаш има две желби:

1. Некако од своето минато да ги избрише црните гревови;

2. Никогаш да не ги повтори.

Како човек може да ги избрише своите стари гревови кои не може никогаш да се вратат? Погледнете го ова големо езеро пред нас. Може ли човекот што стои на овој брег да го избели платното што стои на другиот брег од езерото? Изминатите денови не се во наша власт, тие се во Божји раце. И само единствениот семоќен Бог може да ги испере и обели нашите минати црни денови. Само Единиот Бог може да ни ги прости гревовите и да ги избрише од нашиот живот. Значи, очистувањето на нашите гревови го врши Самиот Бог со Својот Свет Дух. Он го прави тоа со љубов на сите оние кои од Него го бараат тоа. Како што мајката со радост и љубов го мие своето дете кое паднало во калта и се извалкало, па плачејќи ја моли мајка си да го измие и исчисти. Така и милостивиот наш Отец Небесен ги мие грешниците кои извалкани повикуваат кон Него. Значи, во крајна линија, само единиот жив Бог може да ни ги прости гревовите и да ги избрише од нашиот живот, и да ја обели нашата душа, да биде побела од снег, според зборовите на Псалмопејачот. Но нашиот добар Бог секому од нас му дал труд според нашата сила и разум. Синот Божји јасно ни покажал што бара од нас светата волја Божја. Вие самите се трудите во постот, молитвата, милостината, плачот, простувањето на туѓи гревови, во воздржувањето, во телесната и pravoslavna S V E T L I N A

44

45

духовна целомудреност, во Богомислието, во сеќавањето на смртта и на Страшниот Божји Суд, во помислите на вечното блаженство на праведниците и на горките и тешки маки на грешниците во пеколот, и во сè друго што е заповедано во Евангелието, а кај Светите Отци е разјаснето и со примери покажано. Сето тоа, од најмало до најголемо, служи за очистување на душата од гревовите. Кој ќе испушти нешто, нему раните гревовни тешко му зараснуваат. Разбудувањето значи, дека човекот ги забележал раните на својата душа. Покајанието значи дека ги пресекол и ги отворил. Очистувањето значи дека, човекот направил сè за да излезе сиот гној од раните и да зараснат. А сè додека раните на душата не зараснат, отче Атанасиј, дотогаш мораме да се каеме и да се очистуваме, па сакале или не, на тие рани мораме да мислиме. Ти ме прашуваш до кога човекот треба да се кае? Сè додека раните потполно не се очистат и зараснат, и нивните траги не се изгубат. Бидејќи каењето значи непрестајно отворање на душевните рани. Раните не можат да се очистат од гној ако не се отворат. Па така, не може да има очистување без покајание. Кога раните потполно ќе се очистат и ќе зараснат, тогаш нема веќе рани, па нема ни каење. Тогаш престануваме да мислиме на сторените гревови. Исто како што не мислиме на раните, што некогаш сме ги имале на телото, па сме ги излечиле, така не мислиме ни за гревовите кои некогаш биле, а сега се избришани од нашите души.

Но и покрај сите наши трудови и маки за очистување на нашите души, никогаш не би можеле да се очистиме без Божјата благодат. Затоа во овој манастир, во срцата и усните на монасите, постојано е молитвата: Боже, очисти ме мене грешниот! Правило од кое не се отстапува.

Монаси мои, блажени се разбудените, двапати поблажени се оние што се каат, а три пати поблажени се очистените.

Заветот за очистување ви е трет завет; Бог ви подарил три среќи: првата е вие да се спасите, втората е да ги видите спасени сите покајани грешници во Царството Божјо, и третата среќа, сите монаси во овој манастир и поклоници до крајот на векот заедно со вас да го најдат спасението во слаткиот рај.

IV. ПРИЧЕСТУВАЊЕ

Четвртиот мој завет ви е: причестување

- Зборувај ни, отче наш игумене, рекол монахот Макариј. Зборувај ни колку што може повеќе. Зборовите твои нè разбудуваат и нè водат кон покајание, нè очистуваат од гревовите и нè приближуваат до нашиот жив Бог. Па ако е Божја волја да се преселиш пред нас од овој живот, знај дека твоите свети зборови ќе бидат со нас наместо тебе, и ќе живеат во нас, додека, ако даде Бог, пак да се сретнеме во оној живот, по молитвите твои, свети отче.

Игуменот му одговорил :

- О, мудри Макариј, што сакаш да ти зборувам кога си блиску до совршенството? Кога јас ќе се разделам од вас, ти на помладите биди им татко и учител. А сега, монаси мои, да го завршам четвртиот завет. Тоа е причестување.

Кога разбудената и покајана душа ќе се очисти од гревовите, таа се разгорува со неискажлива љубов кон својот Создател и не сака ни за миг да се раздели од Него, и пламти од желба да биде целосно соединета со Него. Ова соединување може да биде преку мисли, зборови и дела т.е. со умот, чувството и волјата. Поимот причестување значи соединување. Со она со кое можеме да Го сакаме Бога, со тоа можеме и да се соединиме со Него. Кажано е: „Сакај го Господа Твојот Бог, со сето свое срце, со сета своја душа и со сиот свој разум“. Но, човекот не може да се соедини со Бога сè додека не се одвои од сè што е земско, сè што е минливо и смртно. Со умот, човекот се соединува со Бога кога се труди да мисли на секоја работа без злоба, онака како мисли и Самиот Бог. Уште повеќе со умот, човекот се соединува со Бога кога непрестајно мисли на Бога, за неговите својства, за Неговата сила, мудрост, добрина и вечност. Со срцето човекот се соединува со Бога кога срцето на човекот pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna му е исполнето со љубов, љубов кон Бога и кон сето она што Бог го сака. А кого и што сака Бог познато ни е од откровението на вистината. Но нечистото срце не може да Го види Бога, ниту да Го сака. Само срцето очистено од секаква пристрастност и смртна љубов може да Го види Бога и да Го љуби. Човекот со душата се соединува со Бога тогаш кога радосно ги исполнува сите Божји заповеди, се труди да ги проучи сите заповеди и сите до една да ги исполни. Тогаш сите заповеди Божји му изгледаат лесни, а тој би сакал нешто тешко, претешко да направи од љубов кон својот Создател. Оттука се раѓа таа желба кај многу богољубиви души да претрпат многу маки и маченички да умрат за својот Возљубен.

И така, браќа мои, има три вида на соединување со Бога или причестување: со мислите, со чувствата и делата. Но врв на соединувањето со Бога е причестувањето со Телото и Крвта на Синот Божји. Во тоа се состои сè, и тоа е сè. Ова соединување ги содржи сите други соединувања, и во ова причестување се сите други причестувања. Браќа, Бог се јави во тело за да можеме ние телесните да се соединиме со Него, причестувајќи се со Неговото тело и Неговата крв. Има ли поголема љубов од оваа љубов?

Замислите си, мои монаси, дека неколку другари патуваат низ пустина каде што нема леб ни било каква друга храна. Гладните патници омалаксале од глад и блиску се до смртта. Тогаш еден од нив рекол: браќа мои, јас сум гладен, но кога би имал леб, јас не би го јадел, туку би ви го дал вам, вие да јадете. Тоа е голема љубов. Вториот рекол: браќа мои, кога јас би имал вода, иако сум жеден, јас не би пиел, туку би ви ја дал вам, вие да пиете. И тоа е голема љубов. Тогаш третиот викнал: браќа мои, еве вие сите ќе умрете од глад и жед, а во оваа пустина нема ништо ни за јадење, ниту, пак, за пиење. Еве јас се давам себеси да ме заколете, па јадете го моето тело и пијте ја мојата крв, и останете во живот. Е, монаси, од оваа љубов нема поголема. Таква е и љубовта Христова кон луѓето.

Блажен е оној што со благодарност се причестува. Блажен е оној, кој се разделува од овој свет разбуден, покајан, очистен и причестен. Разбудувањето е увидување на раните на душата. Покајанието е расекување и отворање на тие рани. Очистувањето е потполно исцелување на гревовните рани. А причестувањето – браќа, е внесување во себе нов живот, ново здравје и нова сила.

Причестувањето - тоа ви е четвртиот и нов завет. Тоа ви е мој завет, тоа ви е мој последен проштален збор со вас. Ако ви треба совет и раководство по моето заминување од овој свет, ете го во Охрид мојот брат, нашиот архипастир Климент. Обратете се до него и тој ќе продолжи да ве води по патот на вистината и спасението.

А сега, чеда мои духовни, останете со Бога! Благословот Божји нека биде со вас. Милоста Божја да не се дели од вас. Духот Божји Свет нека ве просветлува и крепи сè до вашата смрт. Простете и вам нека ви е простено. Јас одам каде што сите ќе одиме. Молете се на Бога за мене недостојниот. А јас, пак, ако се удостојам да го видам лицето Божјо, ќе се молам за вас, Господ да ве помилува и спаси. Амин. Откако ги изговори овие зборови свети Наум направи метанија до земја пред монасите и тие се приближија да примат благослов од него, потоа се поклонија пред него и му ги целиваа нозете плачејќи гласно.

Пред вечерта, во истиот ден, светиот отец ја испушти својата душа и лицето негово заблеска како сонце, и некој небесен мирис се разлеа низ целиот манастир па и подалеку, со една убава, небесна арома. А над манастирот се појави еден светлосен столб од земјата до небото и се слушна некое таинствено слатко пеење, како ангелско. Така се упокои светителот кој се роди вечно да живее, и од кој еве повеќе од илјада години болните добиваат здравје, натажените - утеха, немоќните - сила, малоумните - разум, и сите го добиваат она што богоугодно го посакуваат.

Преподобен отче Науме, моли Го Бога за нас. Слава на нашиот Бог. Амин. Превод од српски јазик: протојереј ставрофор Марјан Г. Радински

46

Hristos Voskresna

47

P o k l o n i ~ k o

p a t u v a w e

1

2

3

5

7

9

Земјата Израел е остварување на еден сон, ветена од Господ на Авраам и неговите следбеници, таа е награда на Израилот, воден од Мојсеј, по излезот од Египет, соединета во моќна нација под водство на Соломон и Давид. Израел е родното место на нашиот Господ Исус Христос, родното место на христијанството. За секој христијанин е сон да ја посети оваа земја. Па така, со помош Божја, неколку православни христијани од нашата татковина Македонија предводени од протоереј Кирко Велински, кој служи како парохиски свештеник на Македонската Православна Црква во Хрватска и водичот од туристичката агенција Компас, во периодот од 21 до 28 март ја посетивме Светата земја.

Очекувањата и имагинацијата во нашите умови беше далеку надмината кога во утрото на нашето пристигнување од аеродромот се наближувавме до светиот град Ерусалим. Нашето очекувано патување по светите места го започнавме од Маслиновата Гора од која имавме прекрасен панорамски поглед на Ерусалим (сл. 1 Маслинова Гора) (сл. 2 панорама на Ерусалим). Од тука се спуштивме во Гетсиманската градина (сл. 3 Гетсиманска градина) во црквата посветена на Христовото молење во Гетсиманската градина (сл. 5 црквата

e

v o

S v e t a t a

Z e m j a

11

14

12

17

13

21

внатре). Потоа ја посетивме црквата Успение на Пресвета Богородица и се поклонивме пред чудотворната икона света Богородица Ерусалимска (сл. 7).

Во Ерусалим влеговме преку Овчата порта и покрај бањата Витезда се упативме кај палатата на Понтиј Пилат (сл. 9), од каде што почнува Христовото страдање до Голгота. Одејќи по патот на Христовите страдања застанувавме на местата каде што Христос неколку пати паднал, носејќи го својот крст (сл. 11, 12, 13). Колку повеќе се приближувавме до Голгота толку повеќе нашите срца биеја сè посилно и посилно.

Пред храмот на Христовото Воскресение, многубројниот насобран народ чекаше да влезе и да се поклони на местото на Христовото распетие, кое се наоѓа на десната старна од влезната врата, издигнато високо. Потоа спуштајќи се кон гробот толпата од народ сè повеќе се зголемуваше. По неколкучасовно чекање успеавме да влеземе и да се поклониме (сл. 17).

Во Ерусалим исто така ја посетивме и куќата каде што била одржана Тајната Вечера, гробот на цар Давид и потоа гората Сион. Од Сион се спуштивме на местото на pravoslavna S V E T L I N A

48

49

P o k l o n i ~ k o

p a t u v a w e

22

26

24

27

25

Ерусалимскиот храм и ѕидот на плачот (сл. 21, 22).

Од Ерусалим заминавме кон Витлеем на посета на местото на Христовото рождество. Во храмот на Христовото Рождество се поклонивме пред чудотворната икона на Пресвета Богородица Витлеемска, која е стара неколку векови и специфична е по тоа што единствено на оваа икона пресвета Богородица е насликана со насмевка на лицето, (сл. 24) и на местото на Христовото раѓање во Витлеем (сл. 25).

Во петиот ден од нашето патување од Ерусалим се упативме во Назарет, градот на Христовото детство. Овде се поклонивме во храмот на Благовештението и во храмот на Архангел Гавриил. (сл. 27). Потоа продолживме кон Галилејското Езеро. Поминавме низ Кана Галилејска, местото на едно од првите Христови чуда и храмот посветен на чудото во Кана (сл. 28).

Околу Галилејското Езеро ги посетивме светите места Капернаум, (сл. 29) гората на Блаженствата (сл. 30) и местото каде Христос нахранува 5.000 души со 5 леба и 2 риби (сл.

31). Потоа се упативме кон реката Јордан, во која свети Јован Претеча Го крсти Христос. Поклоничка традиција е сите поклоници за благослов да влезат во реката Јордан и трипати pravoslavna S V E T L I N A

e

Hristos Voskresna

v o

S v e t a t a

Z e m j a

28

30

31

29 32

да се потопат во водите кажувајќи во себе: во името на Отецот, и Синот и Светиот Дух. Амин. Па така и ние имавме можност да влеземе во реката каде што се крстил Господ и со тоа ја осветил водата (сл. 32).

Светиот старец Јероним Егински ги „колнел“ своите духовни чеда, велејќи им, да не видат смрт, додека барем еднаш не отидат во Светата земја и да се поклонат на местата каде што се одиграа најзначајните настани од домостројот Божји за наше спасение. Му благодариме на Бога што нè удостои да се поклониме на местото каде што плотски е роден нашиот Спасител Господ Исус Христос, на гробот Негов и на сите други свети места. Седум дена се многу малку за да се посетат сите свети места во Светата Земја, но и цела година да останевме пак не ќе можевме да видиме сè. Средувајќи си ги мислите и чувствата, со зголемена и укрепена вера се вративме дома, и со надеж дека можеби Бог пак ќе нè удостои некогаш во животот да ја посетиме Светата Земја.

репортажата ја направи Дејан Белчовски, апсолвент на Богословскиот Факултет

50

Hristos Voskresna

51

Polo{ki manastir Sveti \or|i

Полошкиот манастир св. Ѓорѓи се наоѓа во југоисточниот дел на Република Македонија во близината на Кавадарци, на падините на планината Вишешница, на границата помеѓу областите Тиквеш и Мариово. Неговата положба некогаш била високо над левиот брег на реката Црна, од спротива на селото Полошко по кое го добил името. По создавањето на вештачкото Тиквешко езеро по долината на р. Црна (1964 - 1968), селото веќе не постои и до манастирот се доаѓа само по воден пат.

За историјата на манастирот ни говорат ѕидните натписи во самата црква, пишани документи, и тоа двете повелби: првата издадена во 1340 година од страна на кралот Стефан Душан (1331-1355) а по повод неговата одлука да Полошкиот манастир со своите имоти бидат дарувани на манастирот Хилендар на Света Гора (Атос), заедно со селата Полошко, Драгожел и Кошани; а втората повелба е од 1378 година, кога браќата Дејановиќи - деспот

Фреска на „Св. Ѓорѓи“ патронот на манастирската црква

Јован Драгаш и Константин ги дарувале имотите на црквата „св. Ѓорѓи Полошки“ на реката Црна со селата на рускиот манастир „св. Пантелејмон“ на Света Гора. Манастирската црква „св. Ѓорѓи“ на Полошкиот манастир е единствен објект во Македонија наменет како црква-мавзолеј, во која бил погребан Јован Драгушин на однапред одбрано место за таа цел. Црквата е изградена во првата половина на XIV век, поточно пред 1340 година од страна на неговата мајка деспотиса Марија.

Средновековната црква по својот архитектонски облик е еднокорабна, поделена на три травеја: источен, среден и западен одделени со пиластри. Има едно кубе врз осмостран тамбур кој се издига над средниот травеј, држејќи се на четирите пандатифи формирани помеѓу лаковите. Темињата на лаковите (арките) се под темето на главниот заоблен свод кој лежи директно на страничните сводови. Објектот е ѕидан од камен и тула во редови без посебен, строг ритам. Фасадите на црквата - јужната, северната и источната се богато декорирани со слепи ниши, аркади, венци со запци, изведени во тула. На ист начин е изведено и кубето.

Непосредно по изградбата на црквата од страна на ктиторката Марија - мајката на Драгушин, биле повикани и ангажирани врвни зографи кои ја живописале сета внатрешност на црквата во периодот од 1343 и крајот на 1345 година.

Внатрешноста на црквата е целосно живописана со сцени и композиции од животот на Господ Исус Христос, со светители претставени во цел раст и допојасно, со композиции од Големите празници, со големо чувство за прилагодување кон архитектурата и со иконографска програма што е вообичаена за малите византиски цркви, истакнувајќи го гробниот карактер на храмот.

Кон западната страна на црквата е подигната припрата пред 1609 година, кога внатрешните ѕидови на припратата се живописани. Припратата е градена со блокови камен одвоени со две вертикални тули и така наизменично. Од внатрешната страна е засводена а однадвор е со кров на две води. Има два влеза - едниот на северната а другиот на западната страна од припратата. За осветлување на внатрешноста има по една монофора на јужната и северната и бифора на западната страна.

На западната фасада над западниот влез има ниша во која е насликан „св. Ѓорѓи“ на коњ. Горниот слој со преставата на „св. Ѓорѓи“, кој е насликан во 1881 година, е изваден (симнат) а под него е исто така „св. Ѓорѓи“ на коњ од 1609 година, кој изворно и денес стои pravoslavna S V E T L I N A

52

53

во нишата. На северната фасада од припратата, односно над северниот влез во припратата има ниша во која е насликан св. Димитриј на коњ, дело на крушевските зографи.

Од ентериерот на средновековната црква не е сочувано ништо. Можеме само да претпоставуваме каков бил иконостасот од XIV век, а сигурно бил поставен непосредно зад свечените релјефни арки што го врамуваат „св. Ѓорѓи“ на јужната и св. Никола на северната страна во источниот травеј. Тој го преградувал малиот олтарен простор, кој очигледно не ги задоволувал богослужбените потреби, па подоцна е заменет со нов, позападно поставен иконостас, којшто ги оштетил страничните ѕидови.

Царските двери се веројатно од втората половина на XVI век. Двата епистили со Деисисот и Големите празници се од првата четвртина на XVII век или можеби токму од 1630 год., кога е сликана храмовата икона на св. Ѓорѓи со неговото житие.

Големиот иконостасен крст со Распетитето Христово од 1584 година е извонредно резбарско остварување, кој бил поставен врз горниот дел од оконостасот, и се смета за една од најрепрезантативните зачувани целини од овој вид во Македонија. Старите манастирски конаци биле лоцирани на јужната и источната страна од манастирската црква, за тоа ни сведочат остатоците кои се видливи и денес. До пред неколку децении останува во сеќавање постоењето на делумно сочуваните манастирски конаци на јужната страна од црквата. Среќна околност е што од неколку сочувани фотографии за постоењето на конаците ќе биде овозможено да се обноват и да го повратат некогашниот сјај. Тие ни го доловуваат речиси целосниот изглед на манастирскиот комплекс.

Во Полошкиот манастир, кој важи за еден од позначајните манастири на територијата на Повардарската епархија, со благослов на Неговото Високопреосвештенство Митрополитот Повардарски г. Агатангел, на 16.11.2007 год., беше извршено осветување на камен темелник на новите манастирски конаци, на местото каде што се наоѓале старите манастирски конаци кои биле двокатни со чардаци и соби во задниот дел на чардаците, како и една соба со три прозорци на западниот дел. На горниот кат на чардаците постоеле шест дрвени потпирачи со башалаци на кровната конструкција, како и заштитни парапети на чардаците. На приземјето исто така имало столбови - потпирачи со стопи наместо капители. Долниот дел - приземјето бил отворен трем.

Посетеноста на манастирот е најголема во деновите на патрониот празник - Ѓурѓовден и при празнувањето на манастирскиот празник посветен на Успение на Пресвета Богородица.

Осветувањето на новите манастирски конаци го изврши Митрополитот Повардарски г. Агатангел Снежана Колевска, дипломиран теолог pravoslavna S V E T L I N A

Hristos Voskresna

www.povardarska-eparhija.org.mk

Sajtot na Povardarskata eparhija funkcionira skoro deset meseci. Za desetmese~noto postoewe sajtot, so dosega{nite 120 000 poseti, potvrdi deka makedonskiot narod e vistinski pravoslaven hristijanski narod, koj znae vistinski da ja po~ituva i saka svojata vera. Sekojdnevnite mnogubrojni poseti na sajtot potvrduvaat deka celta poradi koja i nastana sajtot e ostvarena, a toa e da ponudime u{te edno pravoslavno kat~e, kako izvor na zapoznavawe i u~ewe za pravoslavnata hristijanska vera i nejzinite obi~ai. So sodr`inite kako {to se: za pravoslavnata vera i `ivot, crkvi i manastiri, bogoslu`bi, istorija na Makedonskata pravoslavna crkva, aktuelni nastani od Povardarskata eparhija, Makedonskata pravoslavna crkva i pravoslavniot svet uspeavme da go privle~eme va{eto vnimanie, a so samoto toa i da vospostavime nov na~in na komunikacija me|u Crkvata i vernicite.

Dosega{nata posetenost na sajtot nè obvrzuva, vo ponatamo{niot period da prodol`ime so isto tempo kako i dosega da rabotime na afirmacija na crkovniot `ivot i praktikuvaweto na hristijanskata pravoslavna vera, a so toa i afirmacija na makedonskiot narod i dr`ava.

54