Jaarverslag 2014 by CINEMATEK

Koninklijk Belgisch Filmarchief Jaarverslag 2014

Cinémathèque royale de Belgique

EDITO

Bewaren en tonen “De cultuur, de kennis en de verbetering van de cinema bevorderen”, zo werd onze basisopdracht, decennia terug, in onze statuten neergepend. De tekst is vandaag nog steeds bijzonder actueel, voor ons en voor alle filmarchieven. Onze missie blijft bewaren (verzamelen, conserveren en restaureren) om te tonen en tonen om te bewaren.

— Nooit eerder was de rol van filmarchieven zo cruciaal voor de filmsector en de filmcultuur. —

Dat is onze bestaansreden. Achter deze cruciale woorden schuilt – al 76 jaar lang – de essentie van onze activiteiten: stap voor stap voortbouwen aan onze film- en non-filmcollecties (uniek in België en in de wereld); onszelf voortdurend heruitvinden en talloze activiteiten opzetten om “de cultuur en de kennis van de cinema” levendig te houden: een museum, vertoningen, educatieve activiteiten - toonbeelden op internationaal vlak die duizenden gegadigden bereiken – en, last but not least, de ontwikkeling van zowel uitzonderlijke competenties en ervaring zonder gelijke in Europa, als een technische uitrusting en infrastructuur die uniek zijn in België. Bewaren en tonen vormen ook de twee kernbegrippen waarrond dit jaarverslag is opgebouwd. In elk deel bespreken we de activiteiten, strategieën en investeringen verbonden aan beide basisopdrachten. Een aantal bijzondere resultaten lichten we er uit aan de hand van cijfers, filmtitels, evenementen, ... Nooit eerder waren de basistaken van filmarchieven (en dus ook de onze), zijnde bewaren restaureren en vertonen zo sterk verweven en onderling afhankelijk, als in het huidige digitale tijdperk. Het passief bewaren van films (waarbij de filmnegatieven op een schap in een gekoelde ruimte bewaard worden) is belangrijker dan ooit, maar het volstaat niet. In een digitale wereld blijft het analoge object – hoe goed het ook bewaard wordt – immers onzichtbaar, en is het als dusdanig onbestaand. Dood. Daarom is het cruciaal een helder beleid uit te stippelen en efficiënte strategieën te bepalen om onze collecties te digitaliseren, te restaureren en te tonen. Zonder een dergelijk beleid geraken al de producties die we maakten in de vergetelheid en gaan de films waarvan we houden eenvoudigweg verloren. Nooit eerder was de rol van filmarchieven zo cruciaal voor de filmsector en de filmcultuur. Digitale cinema bewaren vereist speciale kennis, technieken en uitrusting (die we de voorbije 10 jaar mee op punt zetten) en brengt hoge kosten met zich mee. Dergelijke kosten kunnen enkel gedragen worden dankzij de nauwe samenwerkingen tussen CINEMATEK, filmmakers en producenten en andere betrokken instellingen. Aan dit alles – en nog veel meer – werkten we de voorbije jaren: we bouwden een digitale infrastructuur uit en een (intussen reeds internationaal geroemd) digitaal restauratiecentrum Digilab, we pasten onze decentralisatie- en programmatiestrategieën aan aan de nieuwe realiteit, we breidden onze ontsluitingsstrategieën uit (Digitale Cinema, online, ... ) en vulden de lijst van onze Belgische en internationale partners voortdurend aan. De resultaten van deze inspanningen werden opgenomen in dit jaarverslag, evenals de dingen die we moesten uitstellen en de bijkomende uitdagingen. De activiteiten van het Digilab en de samenwerkingen met filmmakers en producenten laten uitzonderlijke restauraties toe die onze collecties verrijken en onze dvd- en decentralisatiecatalogussen blijven voeden. Er is bovendien een permanente uitwisseling

tussen deze activiteiten en onze progammatie: gerestaureerde films worden verdeeld en geprogrammeerd, samenwerkingen en externe vertoningsaanvragen leidden tot nieuwe restauratieprojecten. Samenwerkingsovereenkomsten met VIAA, Defensie en het Rijksarchief (in uitvoering) doen onze collecties aangroeien met duizenden bijkomende filmbobijnen en stellen ons in staat (een steeds aanzienlijker deel van) ons gezamenlijk filmerfgoed te vrijwaren. Dit jaarverslag getuigt van een grote bedrijvigheid die voor een groot deel voortvloeit uit de erkenning van onze ervaring, de waardering voor het geleverde werk en onze hernieuwde en overtuigde bereidwilligheid om met anderen samen te werken, met allerlei organisaties en alle beleidsniveaus. Dit geldt over de hele lijn: voor onze non-filmcollectie en het documentatiecentrum, voor de ontsluiting van onze collectie filmobjecten, foto’s of affiches, voor onze educatieve activiteiten en voor de Europese projecten, waar we voor de Commissie nog steeds het aanspreekpunt zijn voor alles wat betrekking heeft op filmerfgoed.

MIDDELEN De cijfers voor 2014 zijn opmerkelijk: 2.700 nieuwe analoge of digitale items versterken onze filmcollectie, het digilab bekomt 840 nieuwe digitale kopieën (en 25 restauraties), de non-filmcollectie breidt uit tot 193.712 filmdocumenten. Verder hebben we: 1 Petabyte aan data verzameld, 2.300 boeken aangekocht, 3.000 reviews vergaard, meer dan 100.000 bezoekers verwelkomd, en 7300 deelnemers bereikt via ons educatief aanbod. De cijfers worden verder uiteengezet in het verslag. Ze zijn indrukwekkend, voor gelijk welke instelling, op zowel Belgisch als op internationaal vlak. Ze zijn dit des te meer, wanneer we onze beperkte middelen en de erbarmelijke staat van onze infrastructuur in beschouwing nemen. Ze roepen zowel gevoelens van trots (zoveel verwezenlijkingen met zo weinig middelen) als gevoelens van schaamte over (hoezeer filmconserveringsbeleid in ons land op een zeer laag pitje staat) op. In 2014 slaagden we erin het budget terug op te krikken naar het niveau van 2012 (na de dramatische besparingen van 2013, nota bene ons jubileumjaar!). Maar dat is nog steeds 30% lager dan het aanvankelijke budget voorzien in 2013. Het is veeleer het equivalent van het budget van een klein regionaal archief, zonder noemenswaardige eigen collecties. Met andere woorden, op 10 jaar tijd werd ons door middel van financiële besparingen, aangeraden 1/3 van onze activiteiten te schrappen. Dat deden we uiteraard niet. Er waren wel enkele pijnlijke besparingen op vlak van aanbod en dienstlevering. Ook hebben we diverse noodzakelijke investeringen telkens opnieuw moeten uitstellen.

De IT-infrastructuur van het Filmarchief voldoet absoluut niet aan de vereisten van een digitale wereld. De databanken, noodzakelijk voor het beheer van één van de grootste filmarchieven ter wereld, zijn schandelijk verouderd. Een algemene opwaardering van het systeem werd in gang gezet, maar boekt slechts trage vooruitgang. De middelen om naar een hogere snelheid over te schakelen ontbreken.

Desondanks is het huidige aanbod aan het publiek en aan de filmsector nog steeds één van de voornaamste en rijkste programma’s ter wereld. Dat hebben we te danken aan een uiterst behoedzaam beheer van de beperkte middelen, aan de toewijding van ons personeel, aan de flexibiliteit van ons statuut als stichting van openbaar nut en aan onze inspanningen om externe steun en middelen te vinden (vandaag, 30% van ons budget!). Het zijn ook deze elementen die een eindejaarsbalans, waar uitgaven en inkomsten – voor het eerst in jaren – in evenwicht zijn, mogelijk maakten. Geen enkel goed beheer kan echter een chronische onderfinanciering verhelpen, noch kan het een gebrek aan noodzakelijke en dringende investeringen opvangen. Het volstaat evenmin om de drastische personeelsinkrimpingen over verscheidene jaren op te vangen. Oplossingen verder uitstellen maakt het ons in de toekomst alleen maar moeilijker (en duurder). We herinneren eraan dat CINEMATEK structurele ondersteuning krijgt (ca. € 3,2 miljoen in 2014) waarmee alle kosten gedekt moeten worden: gebouwen, installaties, uitrusting, personeel, aankopen, restauraties, onderhoud, energie en activiteiten. Deze financiele bijdrage is bovendien jaarlijks en facultatief, waardoor het eigenlijke bedrag niet definitief is: voor 2013 werd het budget met 10% verlaagd, voor 2014 kwam er weer wat bij en voor 2015 hadden we – bij het ter perse gaan van dit jaarverslag – nog steeds geen definitieve cijfers.

— Geen enkel goed beheer kan echter een chronische onderfinanciering verhelpen, noch kan het een gebrek aan noodzakelijke en dringende investeringen opvangen. —

Met zulke parameters kan duidelijk geen ernstig beleid, noch strategie neergeschreven worden. Ze maken plannen op lange termijn bovendien onmogelijk. Als gevolg hebben de voortdurende besparingen tijdens het voorbije decennium een onmiskenbare impact op ons werk: op het personeel, de installatie, de gebouwen en de uitrusting. De wonden van deze chronische en inadequate financiering zijn vandaag goed zichtbaar en zullen in de toekomst enkel verergeren. De situatie is onhoudbaar geworden, zoveel is ondertussen voor iedereen duidelijk. Vele vacatures blijven voorlopig noodgedwongen open (zo ook een aantal sleutelfuncties, o.a. een verantwoordelijke voor de collecties). De personeelsbesparing in 2010 (-9VTE) heeft als gevolg dat een aantal diensten niet meer aangeboden worden (zie verder). De meeste afdelingen blijven ernstig onderbemand, wat een hoge werkdruk veroorzaakt en globaal beperkingen oplegt. Onvoldoende personeel en onvoldoende subsidies bemoeilijken een efficiente communicatie en fondsenwerving (en dat laatste veroorzaakt dan weer lagere lonen). Onvoldoende personeel voor de collecties vertraagt het ritme van de digitalisatie en restauratie van film- en non-filmitems, waardoor we de vraag niet kunnen bijhouden. Een vlotte overgang naar een digitale werkomgeving wordt verlamd door onvoldoende IT-personeel. De non-filmcollectie heeft nood aan een inventaris en aan restauraties waarvoor simpelweg geen tijd is. Er zijn te weinig programmatoren en er is te weinig personeel voorhanden voor de distributie van onze films en onze dvd-uitgaven. Dit alles belet ons vaak op externe aanvragen in te gaan of deel te nemen aan potentiële projecten, en houdt onze lonen lager dan ze kunnen zijn. Met de huidige lonen wordt het steeds moeilijker nieuw personeel aan te nemen. Er is bovendien geen geld, noch tijd voor adequate bijscholing, wat het geheel nog minder aantrekkelijk maakt. Deze moeizame werkomstandigheden worden nog versterkt door een zeer penibele situatie op vlak van infrastructuur en uitrusting. Op dit vlak zijn de gevolgen van een structurele onderfinanciering, immers zeer zichtbaar. De IT-infrastructuur van het Filmarchief voldoet absoluut niet aan de vereisten van een digitale wereld. De databanken, noodzakelijk voor het beheer van één van de grootste filmarchieven ter wereld, zijn schandelijk verouderd. Een algemene opwaardering van het systeem werd in gang gezet, maar boekt slechts trage vooruitgang. De middelen om naar een hogere snelheid over te schakelen ontbreken. Bovendien moesten de schaarse middelen de voorbije jaren steeds vaker ingezet worden om tegemoet te komen aan de exponentieel toegenomen noden op vlak van digitale bewaring. Noch voor de bewaring van digital born materiaal, noch voor de bewaring van gedigitaliseerd materiaal kwam er tot nu toe enige overheidsteun. Zelfs de veelgebruikte moviola-consoles in onze Foyer kregen we in 2014 niet meer aan de praat. Voorlopig kunnen we museumbezoekers geen toegang meer geven tot onze gedigitaliseerde collecties. Hopelijk laten de middelen toe om hier in 2015 verandering in te brengen.

De gebouwen en de infrastructuur voor de bewaring van onze collecties hebben een noodzakelijke, maar vooral hoogdringende opwaardering nodig. Men kan zich moeilijk inbeelden dat een instelling die in de jaren ‘80 en ‘90 een toonbeeld was qua technische uitrusting, op middellange termijn zijn basisopdracht – instaan voor de actieve bewaring van zijn eigen filmcollectie (de tweede of derde grootste collectie ter wereld) - niet meer zal kunnen uitvoeren. En toch is dit risico binnenkort (binnen 4 à 5 jaar) reëel. Een gedwongen besteding aan de renovatie van de filmzalen van CINEMATEK en budgettaire besparingen van 30% maakten het onmogelijk op noemenswaardige manier te investeren in de labo’s en het conservatiecentrum. Daarbij komt nog dat geen van de huidige depots voor dit soort activiteiten gebouwd werd; het betreffen zeer slecht geïsoleerde gebouwen (gewezen fabrieken en een parkeertoren) die ons vandaag met torenhoge energiefacturen en een zeer zware ecologische voetafdruk opzadelen. Onze collecties zijn vandaag nog relatief veilig, maar of ze dit binnen 4 à 5 jaar nog zullen zijn, kunnen we niet verzekeren.

TOEKOMST — Enkel wanneer er een helder en gestructureerd beleid komt zullen we een van de rijkste filmcollecties in de wereld op een volwaardige manier kunnen blijven bewaren en tonen. —

In 2013 stelden we onze deuren open ter ere van ons 75-jarig bestaan en gunden we media en publiek een blik achter de schermen. Tienduizenden bezoekers gingen in op deze uitnodiging, tientallen mediabijdragen belichtten het unieke karakter van onze organisatie. Het was een geslaagd jubileumsjaar met oog voor het rijke verleden van dit huis, maar ook – en vooral – met een blik op de toekomst, met oog voor de volgende dringende stap: onze toekomst veiligstellen. In 2014 zetten we dit werk verder. Zo startten we intern een ruime denkoefening op over onze toekomst. Doelstellingen, noden en strategieën om hieraan tegemoet te komen werden uitgestippeld en neergepend in een strategische nota 20152019. Dit meerjarenplan – het allereerste in zijn soort – wordt onze leidraad voor de komende jaren en zal met ons meegroeien en zich verder verfijnen. De zaken die we er aankaarten liggen uiteraard in de lijn van de hierboven aangekaarte bekommernissen. Kort samengevat kunnen we stellen dat CINEMATEK vandaag opereert in een omgeving zonder een duidelijk filmconserveringsbeleid. Enkel wanneer er een helder en gestructureerd beleid komt waarbij alle beleidsniveaus met enig zeggenschap over of interesse voor ons filmerfgoed betrokken zijn zullen we een van de rijkste filmcollecties in de wereld op een volwaardige manier kunnen blijven bewaren en tonen. De filmsector in België, en elders, staat voor ernstige uitdagingen: de digitalisering van onze filmgeschiedenis en de bewaring van digitale cinema. Met haar jarenlange ervaring, uitrusting en infrastructuur, is CINEMATEK de enige instelling die een oplossing kan bieden voor deze heikele kwesties.

Deze unieke positie wordt voortdurend bevestigd door de talrijke samenwerkingsverbanden die we hebben met diverse instellingen op verschillende beleidsniveaus, en dit voor talrijke projecten: de collecties van federale instellingen (FWI, Defensie, ...) en van vele Belgische musea en steden bewaren en digitaliseren; films bewaren die geproduceerd werden met de steun van beide gemeenschappen; samenwerken met SONUMA, VIAA en de Fédération WallonieBruxelles; meewerken met diverse universiteiten (dankzij ons uniek filmdocumentatiecentrum); nauw en regelmatig samenwerken met filmmakers en producenten; onze filmcultuur helpen verspreiden via onze programmatie in CINEMATEK en FLAGEY. Net als de Centre national du cinéma in Parijs, het Bundesarchiv in Berlijn en de BFI-Collections in London speelt CINEMATEK de facto de rol van een nationaal filmarchief met alle activiteiten en verantwoordelijkheden die daarmee gepaard gaan.

We zijn overtuigd dat het kader waarbinnen CINEMATEK functioneert formeel vastgelegd moet worden in samenspraak met onze partners. Een volwaardig beleid kan er pas komen wanneer we onze verantwoordelijkheden, taken en doelen, en de daarbijhorende meerjarige financiering opgetekend en verankerd worden. We zijn ook de mening toegedaan dat het tijd is om de activiteiten en structuren van CINEMATEK verder te moderniseren. We hopen dit te kunnen doen door middel van twee symbolische projecten die hopelijk de interesse en steun van de betrokken beleidsmakers zullen genieten. In de eerste plaats moeten we absoluut de omstandigheden moderniseren waarin onze films, ons geheugen en ons verleden bewaard worden. Een state of the art conserveringscentrum voor al onze collecties moet de samenwerkingen met binnen- en buitenlandse partners vereenvoudigen. Het moet een moderne plek worden die een actieve bewaring mogelijk maakt: digitalisering, restauratie, bijscholingsactiviteiten, een professionele vertoningsruimte, labo’s, een onderzoekscentrum en tot slot uiteraard ook een omgeving die de langetermijnbewaring van onze collecties garandeert en eventueel externe collecties kan herbergen. De krijtlijnen van dit project worden vandaag uitgezet: beslissingen omtrent een eerste ontwerp, de activiteiten, de bijhorende ruimtes en de locatie krijgen stilaan vorm. We beschouwen dit niet louter als een verhaal over gebouwen en infrastructuur. Dit project is ook een uitgelezen moment om de contouren van een hedendaags conserveringsbeleid uit te stippelen, voor onszelf en voor onze vele partners. Daarnaast, is een betere ontsluiting van onze collecties even belangrijk. Daarom gaat het tweede sleutelproject dat we in de strategische nota naar voor schuiven over de herinrichting van het Hotel van Cleve tot een open Filmhuis, met talrijke bijkomende publieke activiteiten. We voorzien tentoonstellingsruimtes, een vernieuwd documentatiecentrum met uitgebreide toegang tot de gedigitaliseerde film- en non-filmcollecties, bijkomende vertoningsmogelijkheden, multifunctionele ruimtes voor diverse educatieve activiteiten en workshops allerhande. Ook hier betreft het meer dan louter een project over een gebouw. We zien het ook als denkoefening over onze rol en ons aanbod ten aanzien van diverse publieken. De Stad Brussel – eigenaar van het gebouw – steunt dit project, zowel inhoudelijk als financieel. |5

2015 Zoals eerder vermeld, hebben we terwijl we dit alles schrijven, nog geen volledig zicht op ons budget voor 2015. Er is nog heel wat onduidelijkheid. Dit feit op zich geeft bijzonder goed weer in welke omstandigheden we moeten functioneren. Ondanks de grote onzekerheid zullen we er ook dit jaar alles aan doen om de talrijke activiteiten van onze diverse departementen te bestendingen en te verbeteren. Toch is een ding absoluut duidelijk voor ons: de komende jaren zijn cruciaal. Het voortbestaan van onze instelling, en bij uitbreiding de toekomst van onze filmcultuur, hangen sterk af van de weg die nu gekozen wordt. Het is niet langer een kwestie van mogelijkheid of wenselijkheid: het gaat over hoogdringendheid en verantwoordelijkheid. Er moet nu een duidelijk parcours uitgestippeld worden om tot een nieuwe, volwaardige en stabiele financiering van CINEMATEK te komen. Indien dit niet gebeurt zullen we vroeg of laat niet langer in staat zijn naar behoren te bewaren en te tonen. — Brussel, april 2015 Nicola Mazzanti Conservator

DEEL I:

BEWAREN Nooit eerder hebben we zulke drastische maatregelen moeten treffen om de fundamentele verschuivingen in het werk en de verantwoordelijkheden van filmarchieven tegemoet te gaan: het verzamelen, bewaren en vertonen van de cinema van gisteren en vandaag. We gingen de uitdaging twee jaar geleden aan, wanneer een nieuwe koers voor de activiteiten van het Filmarchief werd bepaald. Dit hoofdstuk gaat dieper in op de resultaten die werden behaald in 2014: de vooruitgang die we boekten, alsook de vertragingen die we soms opliepen. De activiteiten met betrekking tot de filmcollecties dienen ingebed te worden in een groter geheel. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met de andere diensten van het Filmarchief. Onderstaande cijfers en informatie geven een helder overzicht. Net zoals alle andere filmarchieven ter wereld, kunnen ook wij de regelmatige bewaring van internationale cinema niet meer garanderen. Internationale distributeurs en producenten deponeren hun digitale kopieën niet langer bij filmarchieven. We zijn allen overtuigd dat dit een vergissing is die door de toekomstige filmwereld zal betreurd worden – het is desalniettemin een realiteit waar vandaag niet aan te ontsnappen valt. We bewaren daarentegen wel nog steeds alle films die geproduceerd worden in België, dankzij de steun van de twee gemeenschappen. We ontwikkelden een platform voor de langetermijnbewaring van digitale film. Dit liet toe om doorheen de jaren heel wat ervaring op te doen, waardoor onze rol als filmarchief onmiskenbaar bevestigd werd. Onze analoge collecties blijven groeien. Talloze films komen van overal ter wereld. Het is een uitdaging om voldoende opslagruimte te voorzien, en zodoende de omstandigheden van de bewaring op duurzame wijze te optimaliseren. Dit werd in 2014 al ten dele verwezenlijkt. Wij zijn voortreffelijk uitgerust voor een analoge wereld. Maar vandaag is een modern en digitaal conserveringscentrum nodig in België, net zoals in zowat alle andere Europese landen. Ook onze digitale collecties hebben plaats nodig. Drie jaar geleden startten we met een paar harde schijven, vandaag is het moeilijk om het tempo van onze eigen productie en die van gedeponeerd materiaal bij te houden. Onze digitale collectie breidt zich zo snel uit dat 1 Petabyte opslagruimte (vergelijkbaar met ongeveer 200.000 dvd’s) haast onvermijdelijk is geworden. De oorzaak hiervoor ligt ten dele bij het Digilab – de digitale uitbreiding van ons historisch geprezen filmrestauratielabo. Het Digilab kwam tot stand in 2012 en draait sinds 2014 op volle toeren. We beschikken ondertussen over honderden gedigitaliseerde titels en 25 restauraties! Op die manier komen we de fundamentele nood van filmmakers en -producenten, en bij uitbreiding de algehele filmsector, tegemoet. We maken hun films beschikbaar voor het grote publiek. Het is cruciaal de uitzonderlijke Belgische en internationale cinema de aandacht te geven die ze verdienen. Daarom investeren wij in de beste uitrusting (een 4K film scanner, uniek in België) en in de technische opleiding en bijscholing van ons personeel.

Digitaal of analoog, onze collecties zijn uniek en van wereldwijd belang. Om de vraag van andere archieven, festivals, retrospectieven en grootschalige restauratieprojecten bij te houden, moeten we onze taak en missie verder zetten. Zo verlaten meer dan 50 films per week onze archieven om elders vertoond te worden. Ons filmarchief wordt zodoende steeds meer een sleutelfiguur in de binnen- en buitenlandse filmsector. Maar hoewel onze verantwoordelijkheden en de noden van onze partners toenemen, moeten wij het doen met een sterk slinkend budget. Om die reden hebben we in het verleden niet alle investeringen kunnen uitvoeren die we voor ogen hadden. En onze databanken waren 10 jaar geleden al verouderd. De slechte isolatie van onze gebouwen doet de kosten alsmaar toenemen en belet ons de omstandigheden van de opslagruimtes naar behoren te verbeteren. Kortom, we worden geacht meer te doen met minder middelen, verouderd materiaal en onvoldoende personeel.

Filmcollecties HET FILMCOLLECTIETEAM 2007 analoge & 686 digitale items vervolledigden onze filmcollectie en 980 nieuwe Belgische titels waarvan 259 recente. 840 digitale kopieën & masters maakte ons Digilab aan, waarvan de helft op vraag van derden. 25 films werden gerestaureerd: 13 langspeelfilms en 12 kortfilms. 193.712 analoge en digitale items (i.e. negatieven, masters, vertoningskopies, digitale objecten,…) telt onze collectie vandaag, wat overeenstemt met: • 75.000 titels (waarvan reeds 73.642 geïnventariseerd werden) • 1.000.000 objecten • 15.580 digitale filmtitels • 1 PetaByte digital storage

Dagelijks staan 16 personen in voor het beheer van de filmcollecties. Zij identificeren, evalueren en inventariseren films, maken de kopieën op pellicule vertoningsklaar, voeren fysieke herstellingen uit, zorgen voor de (analoge en digitale) langetermijnbewaring en verzorgen contacten en afspraken met deposanten en rechthebbenden. Vijf onder hen werken in het Digilab, de afdeling voor digitalisering en digitale restauratie van film. Zij zorgen ervoor dat films vertoonbaar blijven in het gedigitaliseerde vertoningscircuit, dat filmerfgoed verwerkt kan worden in nieuwe producties en verspreid kan worden op alle moderne platformen. Met digitale restauratietechnieken, een waardevolle knowhow en een engelengeduld geven zij unieke films hun oorspronkelijke grandeur terug. Dankzij hun jarenlange ervaring, regelmatige bijscholing en talrijke uitwisseling met zusterarchieven, zorgt het filmcollectieteam ervoor dat het publiek vandaag en morgen kan genieten van ruim een eeuw filmerfgoed. Hun kennis mochten ze ook dit jaar weer doorgeven aan drie stagiairs die zich in het Filmarchief konden bekwamen dankzij de stageovereenkomsten met verscheidene Europese universiteiten. Tot slot versterkten ook 3 vrijwilligers het team. Zij brachten samen vele uren film in kaart.

VERWERVINGEN De filmcollectie blijft groeien. Ook dit jaar kwamen er heel wat films bij, zowel op pellicule als in digitale vorm. De analoge collectie groeide met 1.467 titels. Het betreffen voornamelijk films afkomstig van filmlabs (in hoofdzaak De Jonghe en l’Equipe) en van kleinere filmverdelers, materiaal van verzamelaars, een collectie Russische film uit het depot van Defensie en de films van de failliete Brusselse ABC Cinema. De digitale collectie breidde uit met 1.635 nieuwe titels: hetzij recente digitale producties, hetzij gedigitaliseerd materiaal.

Volwaardig filmconserveringscentrum De bezorgdheid om de erbarmelijke bewaringsomstandigheden van de collecties zette het dagelijks bestuur ertoe aan alles in het werk te stellen om de huidige gebouwen te verlaten: de collectiegerelateerde activiteiten moeten zo snel mogelijk ondergebracht worden in een nieuw conserveringscentrum. In 2014 werden, na de verspreiding van de strategische nota (20152019), daartoe de eerste stappen gezet. In het kader van het Duurzaam Wijkcontract Maalbeek werd een reconversiestudie opgestart over het gebouw aan de Graystraat en verkennende gesprekken werden gevoerd omtrent een mogelijke integratie in het nieuwe mediapark aan de Reyerslaan. Dit is een meerjarenplan dat overleg tussen verschillende beleidsniveaus zal vergen. We voorzien duidelijkheid over een alternatieve locatie in 2015-2016.

In 2014 bevestigde het Filmarchief nogmaals zijn de facto rol als nationaal filmarchief. Maar liefst 980 Belgische producties of coproducties werden in depot opgenomen, waarvan 259 recente producties (2010-2014).

— In 2014 bevestigde het Filmarchief nogmaals zijn de facto rol als nationaal filmarchief. Maar liefst 980 Belgische producties of coproducties werden in depot opgenomen. —

Zowel het VAF als de Centre du Cinéma et de l’Audiovisuel verplichten producenten om films waarvoor ze steun ontvingen in bewaring te geven bij het Filmarchief, zodat deze optimaal bewaard en beheerd kunnen worden op lange termijn. Omdat de contractuele depotplicht aan Franstalige zijde pas in 2014 van kracht werd, zullen we de weerklank hiervan pas de komende jaren merken. Al deponeren vele producenten ondanks deze contractuele verplichting hun films nu reeds vrijwillig. De komende maanden en jaren zal deze rol als nationaal filmarchief zich verder bevestigen. Twee samenwerkingsovereenkomsten, die we in 2014 sloten, zullen hiertoe bijdragen: – de overeenkomst met het Vlaams Instituut voor Audiovisuele Archivering (VIAA): alle organisaties (m.u.v. VRT) die in het digitaliseringstraject van VIAA stappen moeten hun films (pellicule) voortaan, minstens tijdelijk, aan het Filmarchief ter bewaring geven. Wij inventariseren alle filmtitels volgens inhoud, staat en prioriteit, met oog op een eventuele toekomstige digitalisatie. – de kaderovereenkomst met Defensie, Rijksarchief en Legermuseum: zij vertrouwen ons de conservatie en het beheer van hun filmcollecties toe.

INVESTERINGEN BEHEER FILMCOLLECTIES Het Filmarchief is de enige instelling in België die volledig uitgerust is om analoge en digitale film op lange termijn te bewaren en te beheren volgens de internationale standaarden. Om deze unieke missie te blijven vervullen werden in 2014 een aantal noodzakelijke investeringen gedaan. Het merendeel van de investeringen werden met eigen middelen bekostigd. Gelukkig konden we voor het dure digitalisatie- en restauratiewerk ook beroep doen op externe steun. Voor het tweede jaar op een rij kregen we hulp van onze mecenas, het Fonds Inbev-Baillet Latour. In 2014 startte ook de eerste fase van DIGIT-03, het filmdigitaliseringsproject van het Federaal Wetenschapsbeleid. Op termijn voorziet dit project ook ondersteuning voor de digitale langetermijnbewaring. In 2014 investeerden we ca. € 300.000 in het digitaliserings- en restauratielab (afgekort Digilab) dat eind 2012 opgestart werd. We investeerden onder meer in een 4K scanner (zie kaderstuk). Ook maakten we € 130.000 vrij om de koelruimtes van het depot in de Graystraat aan te passen. Deze plek, waar het meest kostbare (de negatieven en masters) en kwestbare (kleuren) filmmateriaal bewaard wordt, diende dringend aangepast te worden naar de huidige standaarden. De investering werd de voorbije jaren al enkele keren uitgesteld o.w.v. een gebrek aan middelen. Verder uitstel was niet langer mogelijk omdat dit de collecties in gevaar zou brengen. Hiervoor kon jammer genoeg geen beroep gedaan worden op bijkomende middelen, deze dure operatie diende volledig met eigen middelen betaald te worden. Op middellange termijn zal het deel van de collectie dat in dergelijke koelruimtes bewaard moeten worden aanzienlijk toenemen, omdat de aard van het filmmateriaal fundamenteel gewijzigd is. Tot voor een paar jaar kon men relatief makkelijk een

kopie maken van een film (al dan niet van het negatief). Vandaag is dat geen optie meer en dienen vele vertoningskopieën ook de facto beschouwd te worden als masters: onvervangbare, unieke stukken die met de hoogste zorg bewaard moeten worden aan zeer lage temperatuur (0°C tot 5°C). In de huidige, slecht geïsoleerde gebouwen zijn zulke investeringen echter geen optie.

4K SCANNER Het Digilab breidde uit met een tweede scanner: een Northlight 4K, specifiek geschikt voor beschadigde of fragiele films, zoals nitraten of kwetsbare 16mm films. Tot op heden is dat de enige 4K scanner in België. Het toestel wordt vooral ingezet bij filmrestauraties. De eerste scans met films van Raoul Servais (35mm) en Boris Lehman (16mm) tonen alvast verbluffende resultaten.

Parallel werd geïnvesteerd in de langetermijnbewaring van zowel digital born materiaal als recenter gedigitaliseerd materiaal. In navolging van het innovatieve studiewerk met het Duitse Fraunhofer Institute in het Europese EDCINE-project, blijven we zoeken naar doeltreffende en kostenbesparende methodes om het voortbestaan van digitale werken te garanderen. We werken mee aan internationale standaardisatie en ontwikkelen innovatieve tools. Zo werd i.s.m. technologieontwikkelaar Beligum (www.beligum.com) een software/hardware oplossing en workflow ontwikkeld voor de langetermijnbewaring van het digitaal filmarchief. Andere dringende basisinvesteringen, zoals de vervanging van de filmdatabase (waarvan de software al niet meer ondersteund wordt sinds 2006) of het intranet (dateert van 2004 en is vandaag ontoereikend), hebben we dit jaar helaas weer voor ons uit moeten schuiven. Dit uitstel brengt de collecties gelukkig niet in gevaar, maar bemoeilijkt de dagelijkse werking en de samenwerkingen.

Digitalisering & restauraties Film digitaliseren en restaureren is tijdrovend en bijzonder kostelijk. De combinatie van private en publieke middelen liet ons dit jaar toe 840 digitale versies aan te maken. Zo werden in 2014 66 Belgische titels (langspeelfilms, kortfilms, animatiefilms, documentaires en newsreels) gedigitaliseerd zodat diverse doelgroepen (onderzoekers, cultuurhuizen, musea, televisie- en documentairemakers...) en het algemene publiek ze kunnen (her)ontdekken. Vijfentwintig films met een bijzondere (film)historische of esthetische waarde kregen een grondige restauratie. Verschillende van deze titels kenden intussen talrijke succesvolle vertoningen in binnen- en buitenland. Bij de creatie van het Digilab, eind 2012, werd een traject opgestart dat de digitalisering, restauratie, langetermijnbewaring en digitale ontsluiting van Belgisch filmerfgoed beoogt (zie kaderstuk). Daarnaast worden ook unieke buitenlandse prenten uit de collectie aangepakt en wordt er meegewerkt aan internationale restauratieprojecten. Al deze projecten krijgen vorm na akkoord met de rechthebbenden en soms ook op hun nadrukkelijke vraag. In 2014 werden we betrokken bij de restauratie van Le jour se lève (Marcel Carné), heruitgebracht op het filmfestival in Cannes, omdat we als enige over een door het Vichy-regime gecensureerde scène beschikten.

Zo werkten we onder meer samen met Harry Kümel (Monsieur Hawarden), Raoul Servais (Harpya, Chromophobia, en meer titels in 2015), Robbe De Hert (we startten met de film Camera Sutra), Jaco Van Dormael (E pericoloso sporgersi), Willem Thyssen (producent van Griekse Tragedie van Nicole Van Goethem) en Chantal Akerman (Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, Bruxelles). Ook klassiekers zoals Maudite soit la guerre (Alfred Machin, 1914)

10 |

Belgische restauraties In de mate van het mogelijke betrekken we de filmmakers bij het digitaliseren van Belgische films.

en De Witte (Jan Vanderheyden, ook uitgegeven in de reeks CINEMATEK-dvds), kregen een integrale restauratie. Verder werd ook in 2014 tijd gemaakt voor de digitalisering van bijkomend filmmateriaal m.b.t. de Eerste Wereldoorlog: zowel eigen materiaal als films uit andere binnen- en buitenlandse archieven. Zo werden bijvoorbeeld 29 films over België uit het British Film Institute (London) gedigitaliseerd.

Daarnaast wordt de digitalisering van collectiefilms slechts on demand verdergezet, d.w.z. op externe vraag of voor de productie van onze dvd’s. Externe bestellingen hebben veelal betrekking op de productie van televisieprogramma’s, dvd’s en tentoonstellingen. Zo had men in 2014 de tentoonstellingen ‘Shooting Range Fotografie in de vuurlinie’ in het Fotomuseum (Antwerpen) en ‘Albert en Elisabeth, een film van een koninklijk leven’, een productie van CEGESOMA en CINEMATEK die tijdens de opendeurdagen van het Koninklijk Paleis liep. In het kader van de herdenkingsactiviteiten van de Eerste Wereldoorlog werd ook samengewerkt met Defensie. Op vraag van minister Pieter De Crem werden 13 films uit de collectie van Defensie gedigitaliseerd voor een gelegenheidsuitgave.

AANVRAGEN GEBRUIK MATERIAAL FILMCOLLECTIE

— Het voorbije jaar ontving het filmcollectieteam ruim 2.400 aanvragen om filmmateriaal ter beschikking te stellen. —

Films bewaren, beheren en restaureren heeft enkel zin wanneer dit filmerfgoed ook toegankelijk wordt. Het Filmarchief zorgt hiervoor via talrijke publieke activiteiten (zie hoofdstuk ‘Tonen’), maar ook door in te gaan op de vele externe aanvragen en de bruikleenverzoeken aan onze decentralisatiedienst. Gemiddeld verlaten er per week 54 films (of filmfragmenten) de collectie.

Aanvragen filmmateriaal Het voorbije jaar ontving het filmcollectieteam ruim 2.400 aanvragen om filmmateriaal ter beschikking te stellen. 50% waren interne aanvragen (in kader van programmatie in de zalen, dvd’s, YouTube kanaal,...). De andere helft betrof externe verzoeken. Op een gemiddelde werkdag, behandelt het Filmarchief dus 10 aanvragen tot toegang. Voor ruim 1/3 (427) van alle externe aanvragen dienden digitale items aangemaakt te worden. Wekelijks maakte het Digilab gemiddeld zo’n 8 digitale items aan op vraag van derden. Dat is quasi een verdubbeling ten opzichte van 2013. Deze verzoeken kunnen zowel betrekking hebben op films die al gedigitaliseerd zijn (en waarvoor een kopie in het gevraagde formaat aangemaakt wordt) als op werk dat specifiek voor de aanvraag gedigitaliseerd wordt. Ook qua lengte kunnen de aanvragen sterk verschillen, deze variëren van een aantal korte fragmenten tot volledige films. De vragen komen uit binnen- en buitenland. Vaak gaat het om verzoeken in het kader van tentoonstellingen, tv-producties, dvd’s of retrospectieves. Zo kwamen 179 aanvragen van Belgische verdelers, 134 van Cinema Zuid, 117 van zusterarchieven in het buitenland, 57 van festivals, 28 van de Gemeenschappen, het VAF

Ook Double barreled detective story, een film van Adolfas Mekas – waarvan het Filmarchief de enige kopie bezit met originele montage – werd in z’n oorspronkelijke staat gerestaureerd. Zo ook Die Unheimlichen Frauen en Baby, I will make you sweat, twee uiterst zeldzame films van Birgit Hein. Deze drie laatsten werden bovendien in première voorgesteld op L’Âge d’Or Festival in oktober 2014. Ze maken deel uit van het EXPRMNTL project, dat de restauratie en internationale verdeling van experimentele en avant-garde klassiekers beoogt.

Internationale restauraties We restaureerden ook verschillende unieke buitenlandse films. Du haut en bas van G.W. Pabst werd gerestaureerd in samenwerking met de Cinémathèque Suisse en het Deutsche Kinemathek (Berlijn).

Verder restaureerden we Captain Kidd’s kids, een kortfilm met Harold Lloyd en digitaliseerden we The Ol’Swimmin Hole, een verloren gewaande kortfilm van Disney op vraag van de animatiegigant.

| 11

en de WBI, … Het feit dat het Filmarchief over een eigen lab beschikt laat toe vlot op deze vragen in te spelen. Het beeldmateriaal kan uiteraard enkel mits goedkeuring van de rechthebbenden vrijgegeven worden.

Decentralisatie Naast deze specifieke aanvragen behandelt het filmcollectieteam ook bruikleenverzoeken aan onze uitleendienst. Deze dienst beheert een internationale catalogus van zo’n 250 35mm films. Dit programma werd opgericht als een dienstverlening aan filmclubs en arthouse bioscopen. Zij konden via deze weg makkelijk aan goede kopieën geraken. Ook de rechten waren eenvoudig via het Filmarchief te regelen en hoefden niet langer via Londen, Parijs of Los Angeles geregeld te worden. In het verleden was deze uitleendienst een zeer geschikte manier om het filmaanbod in Vlaanderen, Wallonië en Brussel te verrijken en bovendien een bron van inkomsten. De voorbije jaren zagen we ons genoodzaakt dit programma drastisch te herleiden. Toch verwierven we in 2014 enkele belangrijke titels: 4 gerestaureerde films van Roberto Rossellini, Shirley van Gustav Deutsch en Le jour se lève (gratis verworven in ruil voor onze bijdrage aan de restauratie). Bovendien is dit model vandaag grotendeels achterhaald door de digitalisering van het vertoningscircuit. De commerciële zalen bouwden de analoge projectie af en ook binnen het circuit van arthouse bioscopen en culturele centra zijn 35mm vertoningen steeds minder aan de orde. De daling van het aantal aanvragen zette zich in 2014 verder. De uitleendienst ontving nog 376 aanvragen (een 7-tal aanvragen per week), dat zijn ruim 100 minder verhuringen dan vorig jaar en ruim 200 minder dan in 2012. Ca. 200 aanvragen betroffen de programmatie in onze eigen zalen. De digitalisering van het vertoningscircuit heeft niet alleen gevolgen voor onze decentralisatieactiviteiten. Steeds vaker stellen festivals, retrospectieves en anderen (niet zelden laattijdig) vast dat er geen volwaardige digitale vertoningskopie voorhanden is van het werk dat ze willen vertonen.

—

12 |

CINEMATEK coördineert in opdracht van de Europese Commissie een project ter creatie van een Europese databank voor de identificatie van verweesde audiovisuele werken. —

Dit bevestigt het belang van de restauratie- en digitaliseringsactiviteiten voor het Filmarchief zelf, voor de algemene filmsector en voor de filmmakers en producenten waarmee we dagelijks samenwerken.

FORWARD: EU-Wide Audiovisual Orphan Works Registry In afwachting van de omzetting van Europese richtlijn over Verweesde Werken in Belgische wet, coördineert CINEMATEK – in opdracht van de Europese Commissie – een project ter creatie van een Europese databank voor de identificatie van verweesde audiovisuele werken. Dertien partners (die samen 11 verschillende EU-landen vertegenwoordigen) werken tot 2016, in overleg met de Europese Commissie en vertegenwoordigende organisaties van rechthebbenden, samen aan dit innovatieve en ambitieus project (met een totaal budget van meer dan € 5.000.000 en voor 50% medegefinancierd door Europa). Zonder de rijkdom aan bewaarde en geïnventariseerde documenten en geschreven bronnen, zonder de deskundigheid van het Documentatiecentrum op het vlak van filmhistorisch onderzoek en zonder de voortdurende verrijking van haar databases, zou de Europese Commissie dit project - cruciaal geacht voor de opwaardering van de collecties van culturele instellingen - nooit toevertrouwd hebben aan CINEMATEK.

Non-filmcollecties 107.000 bijkomende elementen, waaronder 3.000 periodieke publicaties, 2.300 boeken en 20.000 foto’s, 990 affiches en 3.660 digitale media. 25.000 digitale documenten maakten we aan en 57.000 werden gedownload 100.000 documenten digitaliseerden we extern 66.800 nieuwe refernetie voegden we toe aan de online catalogus van de bib 1.100 bezoekers bezochten onze bib en raadpleegden samen zo’n 6.990 documenten 65.000 publicaties, waaronder 5.400 periodieke titels en zo’n 59.000 boeken vormen vandaag een van de meest uitgebreide en diverse filmbibliotheken van Europa 7.000 documenten met scenario’s, dialogen en ondertitels vervolledigen deze collectie, net als 25.000 affiches 600.000 originele foto’s over ruim 53.000 films, waarvan meer dan 2.650 Belgische titels 155.000 foto’s in digitaal formaat (hetzij digitaal aangeleverd, hetzij gedigitaliseerd)

Het Documentatiecentrum bewaart een van de rijkste nonfilmcollecties in Europa qua volledigheid, rijkdom, verscheidenheid, meertaligheid en diversiteit. Het betreft een unieke verzameling van boeken, periodieke publicaties, foto’s, affiches, scenario’s, persdossiers en –knipsels, archiefbestanden, multimedia, enz., zowel in print als digitaal. Deze collecties blijven onverminderd groeien dankzij een doordacht aankoopbeleid, inbewaargevingen en schenkingen door Belgische professionelen (filmmakers, organisaties, journalisten,…). In 2014 werden er meer dan 107.000 documenten geïnventariseerd, geïndexeerd en toegankelijk gemaakt. Het is ook de enige filmbibliotheek in België, dé referentie voor wetenschappelijk onderzoek over het heden en het verleden van de Belgische en internationale cinema. De trend die we in het verleden vaststelden wat het bibliotheek bezoek betreft bevestigt zich in 2014. Na een daling is het aantal bezoekers de afgelopen jaren gestabiliseerd (dezelfde bezoekersaantallen als in 2013). Het betreft vooral een specialistisch publiek van studenten en onderzoekers uit binnen- en buitenland. De gelegenheidsbezoeker lijkt afgehaakt te hebben. Wellicht vindt deze sporadische lezer zijn gading in algemene bronnen op het internet. In 2014 hebben we de digitalisering van de collectie verder gezet, hetzij intern (77.000 digitale of gescande documenten), hetzij extern via het DIGIT-03-programma van het Federaal Wetenschapsbeleid waardoor we in staat waren om te starten met de digitalisering van de oudste Belgische filmtijdschriften (100.000 pagina’s in 2014) en affiches.

Helaas blijft ook dit facet van onze activiteiten relatief beperkt om budgettaire redenen. De hele werking van het documentatiecentrum is trouwens sterk getekend door de aanhoudende bezuinigingen die CINEMATEK de voorbije tien jaar onderging. In 2010 heeft de daling van het personeel dat verantwoordelijk is voor de non-filmcollecties er niet alleen toe geleid dat de bibliotheek nog maar halftijds open is: ook de wetenschappelijke activiteiten (catalogiseren, inventariseren, klasseren, scannen, het behandelen van de vele archiefbestanden en schenkingen…) en de activiteiten op het gebied van restauratie (er werd slechts één affiche gerestaureerd in 2014) en conservatie (het inbinden van de tijdschriften is gestopt in 2011), hebben we drastisch moeten verminderen. Ook de diensten die aangeboden worden aan onderzoekers, studenten en binnen- en buitenlandse professionals beantwoorden niet langer aan het niveau van hun verwachtingen. Wetende dat het documentatiecentrum de enige plaats is voor wetenschappelijk filmonderzoek in België, is het absoluut noodzakelijk de openingsuren opnieuw tot het niveau van vóór 2010 te brengen en opnieuw de tijd en middelen te hebben om eigen wetenschappelijke activiteiten te kunnen ontwikkelen met federale partners (federale wetenschappelijke instellingen, …), partners uit de gemeenschappen, de academische wereld (filmscholen, universiteiten,…) en de filmsector.

| 13

Om dit alles te kunnen realiseren, is een efficiënte IT-infrastructuur van essentieel belang. De database van het Documentatiecentrum is een museumstuk op zich (FoxPro voor Dos!). De ontwikkeling van een nieuwe databank is aan de gang maar het gebrek aan middelen stelt de deadline voor het operationele gebruik van deze database alsmaar verder uit. Naast de collecties van het documentatiecentrum beschikt het Filmarchief ook over een uitgebreide collectie museumobjecten. Bezoekers kunnen een mooie maar kleine selectie bekijken in onze WUNDERKAMMER – gewijd aan de voorlopers van de cinema – en in de FOYER van CINEMATEK. Er worden nog regelmatig stukken geschonken of in bewaring gegeven, maar we beperken ons – op enkele bruiklenen na (zie hoofdstuk ‘tentoonstellingen’) – voornamelijk tot een passieve conservatie. In de toekomst hopen we hier verandering in te brengen, onder meer via de herinrichting van het Hotel van Cleve tot Filmhuis. Het is vandaag immers, meer dan ooit, relevant om deze museumobjecten tentoon te stellen. Een groot deel van het publiek kent ze niet meer. Bovendien laten de objecten ons toe een sprekend verhaal te brengen over de fundamentele ommezwaai die de overgang van het analoge naar het digitale tijdperk inhield voor de filmsector in het algemeen en de filmarchivering in het bijzonder. We hopen in de nabije toekomst over voldoende middelen en ruimte te beschikken om een volwaardige museale werking uit te bouwen rond zowel de documenten als de objecten. Danig rijke en gevarieerde collecties vragen uiteraard ook om ad hoc conserveringsvoorwaarden. De opslagruimten voor de non-filmcollecties (momenteel verspreid over vijf (!) verschillende locaties) voldoen niet meer aan de hedendaagse normen voor conservering. Ook hier is efficiënt en duurzaam collectiebeheer in een hedendaags conserveringscentrum zowel een uitdaging als een noodzaak geworden.

— De database is een museumstuk op zich. De ingebruikname van een nieuwe database wordt steeds uitgesteld door gebrek aan middelen. —

HET DOCUMENTATIETEAM Zeven mensen staan in voor het beheer van de filmgerelateerde collecties, een aantal onder hen in deeltijds verband. Zij verwerven, archiveren, beheren, inventariseren en digitaliseren de collecties en maken ze toegankelijk – onder meer via de bibliotheek. Het documentatieteam heeft een essentiële rol t.a.v. de onderwijs- en onderzoekswereld (in binnen- en buitenland): in eerste instantie als dienstverlener, maar ook door regelmatig uitzonderlijke deelcollecties uit te lichten die zich bijzonder goed tot verder onderzoek lenen. Drie vrijwilligers vervolledigen het team. Zij ontfermen zich onder meer over de fototheek en de postercollectie. Voor specifieke inventarisatie- en ontsluitingsprojecten werkt het documentatiecentrum regelmatig samen met studenten. In 2014 liepen 4 studenten er stage.

AANWINSTEN 14 |

De collecties van het documentatiecentrum groeien jaar na jaar aan, als resultaat van vele contacten, een doordacht aankoopbeleid en talrijke deponeringen en schenkingen. Er kwamen ook heel wat digitale elementen bij, hetzij digital born, hetzij via een intensifiëring van de digitaliseringsactiviteiten (zie verder). In 2014 kwamen er in totaal 107.000 (!) elementen bij. Deze dienen allemaal geïnventariseerd te worden om een optimale ontsluiting toe te laten. Het voorbije jaar indexeerden we de grote meerderheid van de boekenaanwinsten op titel, film, persoon en onderwerp en inventariseerden we 104 tijdschriften, bestaande uit 403 nummers, met daarnaast ook de retrocatalogisering die reeds verscheidene jaren aan de gang is. Verder werden 75 tijdschriften geïndexeerd door het FIAF via het Periodical Indexing Project, waaraan het Documentatiecentrum meewerkt en waarvoor het één titel ontsluit. De FIAF databank staat ter beschikking van zowel personeel als bezoekers. De online catalogus breidde uit met 66.800 referenties en biedt nu 1.274.602 referenties voor 263.865 items. Ook dit jaar ontvingen we talrijke collecties in bewaring of als gift, waaronder een duizendtal filmaffiches (Walter Provo), 3 dozen met scenario’s en persoonlijke archieven van de Belgische filmmaker Emile Georges De Meyst (Paul Geens), 23 dozen met financiële en administratieve documenten van Paradise Films (Marilyn Wathelet), de archieven van het Festival International du Film Indépendant (Jack P. Mener), een « Mitten’s Professional Movie Titlers » (Thomas Coomans), om er maar enkele te noemen.

In 2014 werden 103 filmaffichettes van de Belgische artiest Jos De Cock gedigitaliseerd. De affiches werden ontworpen tussen tussen 1947 en 1955 en illustreren internationale titels als The African Queen, Stromboli, The Ten Commandments, Joan of Arc, Out of the Past, The Heiress, Le Banquet des fraudeurs en The Merry Widow.

Tot de collecties van het Documentatiecentrum behoren ook de archieven van het Chinees filmfonds. Dit fonds, uniek in Europa, verzamelt, bewaart en geeft toegang tot een ruime collectie documenten, volledig toegespitst op de cinema van China, Hong Kong en Taiwan. Het fonds ontving in 2014 27 bezoekers die er studie- en onderzoekswerk verrichtten. Vandaag omvat het Chinese Filmfonds 194 werken, 1.026 nummers van 161 periodieke publicaties, 508 festivalscatalogi, 33 persdossiers, 188 affiches foto’s en 1.866 dvd’s. Regelmatig vestigen we de aandacht op nieuwe aanwinsten. Zo maken we maandelijks via onze website bekend welke nieuwe boeken er binnenkwamen. Deze titels blijven ook enige tijd toegankelijk in de leeszaal waar ze in open rekken uitgestald staan.

INVESTERINGEN BEHEER NON-FILMCOLLECTIES Een filmgerelateerde collectie beheren en toegankelijk maken voor diverse doelpublieken is niet alleen tijdrovend, het vergt ook een aangepaste infrastructuur. Personeelstekorten en beperkte budgetten beletten de onmiddellijke uitvoer van een broodnodige inhaalbeweging op dat vlak. In 2014 opteerden we desondanks om alvast de eerste stappen van een grote vernieuwingsoperatie te zetten, met de vernieuwing van de IT-infrastructuur. De centrale databank, in gebruik sinds 1991, draaide op het verouderde DOS, wat geen enkele compatibiliteit met andere besturingssystemen toeliet. De situatie was niet langer houdbaar. Daarom werd een vernieuwingsoperatie opgestart die moet toelaten om alle metadata, digitale documenten en files over te zetten naar een krachtig, centraal systeem. Deze opdracht werd toegekend aan het Belgisch bedrijf Organica. Vertrekkend van hun bestaande relationele databank, Organon, ontwikkelen ze een aangepaste configuratie voor het Filmarchief. In 2014 werd € 45.800 geïnvesteerd, waarvan € 27.000 in het kader van de eerste fase van het DIGIT-03 project.

| 15

In 2015 zullen volgende modules, repertoires en digitale documenten in Organon geïntegreerd worden: Foxpro (boeken, periodieke en foto’s), Doccenter (persdossiers en -knipsels), de verschillende databases (affiches, scenario’s en digitale media) en de repertoria met digitale versies van documenten, foto’s, affiches en elektronische nieuwsbrieven. Deze overheveling zal uiteraard opvolging vergen. Ook verdere interne opleiding zal nodig zijn, zowel voor dagelijks beheer als voor een geoptimaliseerde valorisatie.

Andere basisinvesteringen die zich opdringen...

— Als enig Belgisch filmdocumentatiecentrum vervullen we een essentiële wetenschappelijke rol ten aanzien van talrijke studenten en onderzoekers binnen diverse vakgebieden. —

16 |

BOEKENVERKOOP Gezien het succes van de boekenverkoop tijdens het jubileumfeest in 2013, organiseerden we dit jaar een tweede editie op 13 december. We stelden met plezier vast dat deze verkoop van dubbels ook losgekoppeld van andere festiviteiten even succesvol was. Er kwamen 397 bezoekers langs, 1.148 boeken en 51 dvd’s vonden die dag een nieuwe eigenaar.

Ook een deel van de filmgerelateerde collecties wordt vandaag in weinig optimale omstandigheden bewaard. Ze zijn versnipperd over verschillende gebouwen waarin het garanderen van juiste bewaaromstandigheden moeilijk en kostelijk is. De aanzet naar een nieuw conserveringscentrum is dan ook cruciaal voor deze collecties. Ook hier moeten we de doeltreffendheid verbeteren, door de versnipperde collecties samen te brengen op een centrale bewaar- en beheerplaats. Een adequate en duurzame oplossing vinden is essentieel voor de langetermijnbewaring van deze unieke collecties. Affiches, foto’s, scenario’s en andere documenten vormen zeer boeiend materiaal voor tentoonstellingen en publicaties. Helaas kan deze rijkdom nauwelijks met het publiek gedeeld worden omdat mensen en middelen ontbreken. Het traject voor de herinrichting van het Hotel van Cleve, dat in 2013 aanvatte en waaraan de Stad Brussel in 2014 haar financiële steun toekende, vormt een eerste belangrijke stap in deze richting. Het spreekt voor zich dat dit project enkel haalbaar is met een financieel meerjarenplan en een doordacht tentoonstellingsbeleid. We hopen de middelen hiertoe te kunnen consolideren in 2015-2016, zodat het Huis van de Film haar deuren kan openen in 2017-2018. Als enig Belgisch filmdocumentatiecentrum vervullen we een essentiële wetenschappelijke rol ten aanzien van talrijke studenten en onderzoekers binnen diverse vakgebieden. Om deze dienstverlening te kunnen garanderen, dringen zich bijkomende investeringen op. Vandaag (na de herstructurering in 2010) ontbreekt de mankracht om het documentatiecentrum voltijds te openen. De aanwezige middelen laten nauwelijks toe zelf onderzoek te initiëren met universiteiten en filmscholen. Ze maken het moeilijk proactief op zoek te gaan naar bijkomende (privé)collecties en deze (samen) verder te ontsluiten.

DIGITALISATIE & RESTAURATIE In 2014 digitaliseerden we intern zo’n 30.000 documenten. Het betreffen zowel knipsels, persdossiers en aanverwante documenten afkomstig uit de talrijke deponeringen (ongeveer 20.000) als foto’s (ca. 10.000). De foto’s worden gedigitaliseerd op aanvraag van derden of in het kader van de interne publieke activiteiten (programmatie, dvd’s, website, ...) Naast het interne digitalisatietraject was het Documentatiecentrum ook betrokken bij de voorbereidende fase (maart 2013 - december 2014) van het DIGIT-03 project (2014-2018), meerbepaald voor de digitalisatie van tijdschriften, foto’s en affiches en voor de ocerisatie van documenten. De restauratieactiviteiten stonden dit jaar op een laag pitje. Al werd wel een bijzonder mooie affiche gerestaureerd: een oorspronkelijke filmposter van Babylas a hérité d’une panthère (Alfred Machin, 1911 – van producent Comica en verdeeld door Pathé). De affiche, die we op een openbare verkoop op de kop konden tikken, werd hersteld en verstevigd met Japans papier voor een optimale bewaring.

GEBRUIK NON-FILMCOLLECTIES De filmgerelateerde collecties worden dagelijks geraadpleegd en gebruikt, zowel intern als extern. Zo raadplegen onze programmatoren en educatieve diensten de boeken, tijdschriften en catalogi voortdurend tijdens hun voorbereidend werk en maakt de communicatiedienst gretig gebruik van de fototheek. Verder trachten we de collecties ook bij een ruimer publiek bekend te maken via onze museale werking. Zo stellen we voor elke cyclus of retrospectieve enkele illustratieve documenten (oorspronkelijke affiches, recensies, foto’s) tentoon en voorzien we extra lectuur aan de leestafels van het museum. Voorlopig blijft dit valorisatiefacet zeer beperkt, met de herinrichting van de Foyer en van het Hotel van Cleve tot een open Huis van de Film willen we hier meer ruimte voor creëren. Extern gebeurt het meest verdiepende gebruik in onze leeszaal, waar studenten en onderzoekers terecht kunnen. Als enige uitgebreide filmbibliotheek in het land, en bovendien centraal gelegen, ontvangen we bezoekers uit het hele land en van ver daarbuiten. De bib ontvangt gemiddeld 10 bezoekers per dag. Gezien de specificiteit van de collecties en opslagruimte hanteren we geen open rek systeem. Lezers geven op voorhand via de website en/of via e-mail aan welke documenten ze willen raadplegen zodat onze medewerkers ze kunnen klaar leggen. Vorige jaar ging het om 6.990 stukken. We bieden professoren ook de mogelijkheid met hun studenten langs te komen voor een informatiesessie omtrent de collecties van het Documentatiecentrum en de leeszaalwerking. Bij de aanvang van het academiejaar hebben we opnieuw verschillende professoren en verantwoordelijken van filmscholen, universiteiten en hogescholen gecontacteerd, ter promotie van de rijkdom van onze documentencollecties, en om hun studenten aan te sporen deze te komen raadplegen. Helaas is de bibliotheek momenteel slechts 2,5 dagen per week open. Deze beperkte openingsuren werden noodgedwongen ingevoerd in het najaar van 2010, wegens besparingsmaatregelen. We hopen de openingsuren in de toekomst opnieuw te kunnen uitbreiden.

Bruikleen documenten Het Documentatiecentrum leende het werkschrift dat Chris Marker bijhield rond zijn film La Jetée uit aan de prestigieuse Londense Whitechapel Gallery voor de tentoonstelling ‘Chris Marker, a grin without a cat’ – intussen uitgegroeid tot een reizende tentoonstelling (Olso en Lund). Ook 15 affiches van Italiaanse films werden uitgeleend in het kader van een tentoonstelling in de Europese Commissie.

Twee Belgische filmtijdschriften Revue Belge du cinéma (1911-1940) en Weekblad Cinema (19201984) worden opgenomen in het digitaliseringsproject DIGIT-03 project. Dit zal begin 2015 resulteren in 100.000 digitaal raadpleegbare pagina’s. Enkel onze bibliotheek beschikt over deze titels. In digitale vorm zullen zij, dankzij de ocerisatie, nog makkelijker geraadpleegd en onderzocht kunnen worden, zonder gevaar voor de originele stukken.

| 17

18 |

DEEL II:

TONEN 600.000 – dat is het aantal mensen dat op één of andere manier in aanraking kwam met CINEMATEK in 2014. Het zijn de bezoekers van onze filmzalen die een cyclus kwamen bijwonen. Het zijn de bezoekers van Flagey die een onuitgegeven film zagen. Het zijn de bezoekers die een evenement in BOZAR of De Munt verkozen. Het zijn degenen die één van onze gecentraliseerde kopieën aanschouwden in Antwerpen, Luik, Gent of in de Nova te Brussel. Het zijn de horden studenten die onze educatieven activiteiten bijwoonden. Het is het publiek dat de 57 festivals bezocht en de filmarchieven overal ter werld die onze collecties gebruikten. Het zijn de gebuikers van onze onlinediensten, de lezers van onze filmboeken, de kopers van onze dvd’s. Het zijn de bezoekers van onze collectietentoonstellingen, zowel in Brussel als in London. Al 76 jaar lang stellen we dat de kwaliteit van de activiteiten van een wetenschappelijk erfgoedinstelling zoals het Filmarchief niet enkel kan gemeten worden in cijfers, dat kwaliteit (minstens) even belangrijk is als kwantiteit. Maar een getal als 600.000 schuiven we graag naar voor. Het vertelt namelijk dat onze programma’s en onze initiatieven de interesse van het publiek tegemoet komen. Ze beantwoorden de vraag van onze bezoekers en van organisaties uit de hele wereld waarmee we samenwerken. En, laat ons eerlijk zijn: het is leuk. Het maakt ons trots. Het is fijn om, samen met tientallen jongeren, onze eigen restauratie van La Jetée te herbekijken en ons allen te laten betoveren door de geroemde film van Chris Marker in de Whitechapel Gallery te London. Het is prettig om op de piazza maggiore in Bologna (vruchteloos!) een plekje te proberen bemachtigen tussen de 3.000 toeschouwers die er Maudite soit la guerre komen kijken, de gerestaureerde versie van de film die vervolgens het internationale festivalcircuit afschuimde. Onze trouwe vriendin Claudia Cardinale terugvinden in een propvolle Henry Le Boeufzaal is even deugddoend als diezelfde zaal zien vollopen voor Cabinet des Dr. Caligari, die zijn oorspronkelijke, glorierijke kleuren terugvond dankzij een restauratie door CINEMATEK. Het is hartverwarmend om, in onze kleine, volle filmzalen, de emoties van het publiek bij het kijken van de laatste Wang Bing (die hij speciaal produceerde voor CINEMATEK) bijna fysiek te voelen. Even sterk zijn deze emoties soms bij het ontmoeten van andere cineasten, zoals tijdens L’Âge d’Or Festival waarvoor er honderden over de vloer kwamen. Het maakt ons trots te ontdekken dat een aantal Belgische films meer opbrachten in Flagey dan in alle andere Belgische filmzalen. Dit is onze motivatie. Dit is onze missie, ons plezier, onze trots. En het is bovendien de reden waarom het dream team van CINEMATEK zich dag en nacht inzet, met een bekwaamheid en een passie zonder weerga in Europa (we tellen bij CINEMATEK, per jaar, 1000 vertoningen meer dan bij de Cinémathèque française). Helaas werkt dat dream team vandaag in bijzonder moeilijke omstandigheden.

| 19

De context waarin we werken wordt bemoeilijkt door de voortdurende verschuivingen in de distributiewereld, zowel op Belgisch als op internationaal niveau. Ze hebben nare gevolgen voor de programmatie en voor de centralisatie: bepaalde filmkopieën zijn nergens meer te vinden, er zijn onvoldoende DCP’s voorhanden, Nederlandstalige ondertiteling ontbreekt meer dan eens, tarieven voor gebruiksrechten nemen toe, concentratie van catalogi, ... Diezelfde context is tevens geteisterd door een algemene malaise in de filmsector en in arthouse bioscopen, in het bijzonder in Brussel. Een relatief recente toename van actoren met elk hun eigen aanbod, maakt de zaken er niet gemakkelijker op. BOZAR ontwikkelde een programma met avant-premières – regelmatig gekoppeld aan onze activiteiten – die hun zalen soms meerdere keren per weken vullen. Verder zijn er meer dan 40 Brusselse filmfestivals en de populaire retrospectieven bij Galeries en Nova. Het is een rijk aanbod dat het culturele landschap van Brussel alleen maar ten goede uitkomt, maar dat ons werk soms bemoeilijkt. Onze strategie inzake programmatie van onze filmzalen (in Brussels en andere Belgische steden) moet rekening houden met de voortdurende evolutie van dit landschap. De voornaamste handicap van onze programmatie blijft helaas onveranderd: de absoluut ontoereikende capaciteit van onze zalen (117 en 29) houdt de gemiddelde opkomst van onze vertoningen zeer laag en weerhoudt ons grote evenementen of noemenswaardige avant-premières te organiseren. Ook potentieel interessante partnerschappen en corporate events worden hierdoor bemoeilijkt. Tenslotte evolueert ook ons publiek doorheen de jaren. Net zols in andere media sectoren en zoals in alle filmarchieven van de wereld, bestaat ons publiek niet langer uit één uniforme groep. Wel moet vandaag gesproken worden van publieksgroepen, die grote variaties vertonen naargelang de programmatie en de vertoningsuren. Deze diversiteit bemoeilijkt de identificatie van en de communicatie met het publiek. Ook de taak van de programmatoren om de uiteenlopende noden en wensen van deze groepen evenredig in te willigen wordt moeizamer. We blijven overtuigd dat filmkijken in de zaal hoort, waar gewaakt kan worden over de kwaliteit van de vertoning, het respect voor het format en de collectieve kijkervaring. Desondanks moeten we toegeven dat zich steeds meer kanalen aanbieden die de verdere ontsluiting van onze collecties kunnen verzorgen. We beseffen dat deze primordiaal zijn om niet-Brusselaars toegang te bieden tot onze collecties.

20 |

Drie nieuwe titels voegden zich in 2014 toe aan onze dvd-collectie, die intussen mooi 40 titels telt. Het is absoluut noodzakelijk zulke succesvolle ontsluitingstrategieën te vermeningvuldigen, vandaar onze voorzichtige experimenten met het uitbouwen van een Youtube-platform en onze deelname aan Europese digitaliseringsprojecten rond de Eerste Wereldoorlog. De voorlopige resultaten zijn aanmoedigend (125.000 bezoekers bezochten minstens 1 gedigitaliseerde filmitem online), maar het is slechts een begin. Ter afsluiting willen we benadrukken dat 600.000 ‘bezoekers’ mogen ontvangen in 2014 geen toevalstreffer is. Het is het resultaat van een weldoordachte toegangsstrategie (in CINEMATEK, in Flagey en in andere zalen), van gekozen kanalen (filmzalen, dvd’s, Youtube, ...), de zwaartepunten van de programmatie (cycli, festivals, filmconcerten, ....) en eenvoudigweg onze bereidwilligheid tot samenwerking met partners in Brussel, België en elders (zie kader: de lijst is indrukwekkend en lang niet volledig!) Kortom, men moet, vandaag meer dan ooit, bij de analyse van onze vertoningsactiviteiten niet focussen op slechts een event, een cyclus of een filmtitel. Men moet rekening houden met het gehele plaatje, het aanbod en de reacties van het publiek.

FILMMAKERS TE GAST Adèle Haenel – Aglaia Konrad – Alain-Pascal Housiaux – Alan Parker – Albert Serra – Alex Stockman – Amos Kollek – Ana Torfs – André Dartevelle – Annamaria Licciardello – Anne Lévy-Morelle – Antoïnetta Angelidi – Aya Tanaka – Bas Devos – Benoît Dervaux – Birgit Hein – Bruno Forzani – Catherine Le Goff – Cédric Klapisch – Christoph Girardet – Christophe Honoré – Claudia Cardinale – Danis Tanovic – Dany Habran – Delphine Noels – Denis Côté – Edith Scob – Ektoras Lygizos – Elke Marhöfer – Els Opsomer – Eric Pauwels – Euzhan Palcy – Fabrice Du Welz – Frédéric Fonteyne – Friedl vom Gröller – Gerrit Messiaen – Gianfranco Rosi – Giovanni Cioni – Guillaume Meigneux – Gustav Deutsch – Guy Borlée – GuyMarc Hinant – Harry Kümel – Heiny Srour – Hélène Cattet – Isabella Rossellini – Jaco Van Dormael – Jacques Denis – Jamal Garando – Jan Debrauch – Jan Fabre – Jean–Marc Turine – Jen Debauche – Jirí Menzel – Joachim Thôme – John Smith – Jonas Govaerts – Jorge Léon – Khristine Gillard – Konstantinos Georgousis – Lara Quaglia – Léo Médard – Lia Bertels – Loredana Bianconi – Louis Danvers – Luc Dardenne – Manon De Boer – Marc-Antoine Roudil – Marc-Henri Wajnberg – Marie-Françoise Plissart – Marion Hänsel – Mark Webber – Mary Jiménez – Matthias Müller – Michel Piccoli – Natasha Parry – Nathalie Leclercq – Nicolas Villodre – Olivier Dekegel – Olivier Masset-Depasse – Otar Iosseliani – Patrick Dechesne – Patrick Quinet – Penny Panayotopoulou – Perrine Michel – Philippe Berthet – Pierre Couliboeuf – Pierre-Yves Vandeweerd – Pola Chapelle – Régis Hébraud – Rémi Vandenitte – Robbe De Hert – Robert Beavers – Robert Todd – Sanae El Mesbahi – Sarah De Bisschop – Sarah Hirtt – Sarah Vanagt – Serge July – Sophie-Clémentine Dubois – Tassos Boulmetis – Thomas Cailley – Thomas de Thier – Thomas de Thier – Tom Heene – Tom Theunis – Vincent Dieutre – Vivian Goffette – Wang Bing – Wendelien Van Oldenborgh – Wolfgang Lehmann – Xavier Christiaens –Yaël André – Yannis Sakaridis – Zoé Chantre – …

GASTSPREKERS & INLEIDINGEN Alain Berliner – Aurélie Lachapelle – Christian Collin – Christian Rolot – Christophe Verbiest – Corine Jamar – Dirk Van Extergem – Bruno Forzani – Vanessa Sutour – Dominique Nasta – Elena Pollacchi – Elikia M’Bokolo – Eva Hielscher – Florence Gillet – Floris Paalman – France Debray – François Ryckmans – Frank Lafond – Gorik de Henau – Guido Convents – Guy Borlée – Henri Roanne-Rosenblatt – Stephan Streker – Hughes Dayez – Patrick Duynslaegher – Jacques Denis – JeanFrançois Pluijgers – Louis Danvers – Jérémy Van Steenkiste – Johan De Smet – Johan Lagae – Laurent Vanclaire – Loredana Bianconi – Maria Komninos – Michel Demopoulos – Muriel Andrin – Pascal Vandelanoitte – Patrick Talliercio – Olivier Clinckart – Olivier Lecomte – Rex Lawson – Ricardo Matos Cabo – Serge Meurant – Steven Jacobs – Stoffel Debuysere – Toulou Kiki – Wouter Hessels – Xavier Christiaens

PARTNERS Afrika Filmfestival – Agence Algérienne pour le Rayonnement Culturel – Agenda – Ambassade van Mexico – Ambassade de la République Algérienne Démocratique – Ambassade van Roemenië in België – Ambassade van Zwitserland in België – Anima – Antwerpse jazzclub – Arenberg Cinémas Nomades – Arte Belgique – Autrique–huis – BE Film Festival – Belvue museum – Belvision – BELSPO – Berlinale – Bern Film Festival – Bertelsmann – BIFFF – BOZAR – BOZAR Cinema – BOZAR Expo – Brightfish – British Film Institute – Brussels Film Festival – Brussels Hoofdstedelijk Gewest – Brusselse museumraad – be.brusseleir vzw – Castor Astral – Canvas (Belfilm) – CEC – CEGESOMA – Centre National de la Danse Paris – Centre Pompidou – Centre National de la Cinématographie – Cineteca Nazionale (Centro Sperimentale di Cinematografia) – Centre Tchèque – Tsjechisch centrum – Cinéart – Cinema Zuid – Cinemateca Portuguesa – Cinemateca Romana – Cinémathèque de Toulouse – Cinémathèque française – Cinémathèque suisse – Cinergie – Cinema Nova – Cineteca Bologna – Ciré – Camera–etc – Cobra.be – Contredanse asbl – Courtisane festival – International Dance Film Festival Brussels (Danscentrum Jette) – Dargaud – Defensie – De Morgen – De Munt – deredactie.be – De Roma – De Standaard – Dissent! – DOCOMOMO – Ecole 75 – Een – Editions René Chateau – Elles tournent/Dames draaien – Ensemble 2e2m – Erfgoeddag – Erg – Europa Distribution – Enthusiasm Festival Wien – EYE Amsterdam – Eye on Palestine – Vu à la Radio (expo),Fédération Jérôme Seydoux – Fédération Wallonie Bruxelles – Festival d’Arras – FIAF – FIFF Namur – Finos Film – Filem’on – Film Fest Gent – FilmStoF – Flagey – FM Brussel – Focus Knack – Focus Vif – Fonds InBev–Baillet Latour – Goethe Institut Brüssel – Greek Film Archive – Greek Film Centre – Hannibal uitgeverij – Hellenic Circle Brussels – Hellenic Republic Ministry of Culture – Het Rijksarchief – Il Cinema Ritrovato – IHECS – INSAS – Instituto Cervantes – Institut français – Instituto Italiano di Cultura Bruxelles – Institutul Cultural Roman Bruxelles – Inraci – The Japan Foundation – Jeugd & Muziek Brussel – Kanselarij van de Eerste Minister – KASK – Kidsgazette – Klara – Koning Boudewijnstichting – Koninklijk Paleis – Kraak – KULeuven – KVS – Institut Ramon Llull – La Cité de la musique – La Libre – Le p’tit Ciné – La Première – Le Soir – Londen Film Festival – LUCA – MEDIATOON – MAD faculty – Mardaga uitgeverij – MIM – Mostra Internazionale del Cinema Libero – Museum of Modern Art – MPA – Musée Hergé – Musiq3 – Národní filmový archiv – Narafi – Novak production – Offscreen – Österreichisches Filmmuseum – Österreichisches kulturforum – Pink screens – PointCulture – Prague House – Québec Délégation générale Bruxelles – Quinzaine des réalisateurs – Queen Elisabeth Music Chapel – Radio 1 – Radio Campus – Radio Panik – Rainbow House – Red Orange productions – Rideau de Bruxelles – RITS – RTBF – SAA – Sabzian – Saint–Luc – SBC (Belgian Society of Cinematographers) – SCC – Sint–Lukas – SONUMA – cel Internationale solidariteit (Stad Brussel) – Svenska Filminstitutet – Télébruxelles – Titanic: The Artifact Exhibition (Brussels expo) – tv brussel – UAntwerpen – UCC – UGC – UGent – ULB – Faculté d’Architecture La Cambre Horta – ULG – Un soir … un grain asbl (Brussels Short Film Festival) – Unie van de Filmkritiek (UFK) – Université de Namur – VAF – VIAA – Visitbrussels – VDFC – Vlaamse Opera – WBI – Whitechapel Gallery – Wiels – Winterjazz festival – Zebracinema – 50° Nord

| 21

Filmvertoningen FILMPROGRAMMATIE IN CINEMATEK

CINEMATEK

1.846

publieke vertoningen

70.266 bezoekers

104

bijkomende privé en schoolvertoningen

CINEMATEK@FLAGEY

1.000

vertoningen

26.800 bezoekers

ELDERS

1.250

filmkopieën verlieten onze filmcollectie voor vertoning buiten onze eigen zalen

117

verzoeken van bruikleen van buitenlandse filmarchieven

aanvragen van filmfestivals

376

aanvragen voor de film uit onze decentralisatiecatalogus

22 |

Focus op Belgische cinema

Drie medewerkers staan dagelijks in voor de programmatie in onze zalen. Een vierde programmator legt zich voltijds toe op de programmatie in Flagey. Met z’n drieën verzorgen ze jaarlijks zo’n 1.850 vertoningen, nodigen en ontvangen ze tientallen gasten uit. Het filmcollectieteam ondersteunt hun werk door te kijken wat onze collectie te bieden heeft rond een bepaalde filmmaker of thema en door de films vertoningsklaar te maken. Het communicatieteam biedt ondersteuning bij de productie van de programmabrochure en het beheer van de contacten met de vele partners. Vervolgens promoot men het aanbod zo optimaal mogelijk bij pers en publiek. In 2014 werden een aantal programmawijzigingen doorgevoerd. Om beter aan te sluiten op het ritme van het cultuurseizoen en onze cycli goed te kunnen spreiden, maakten we de overgang van een tweemaandelijkse naar een driemaandelijkse programmatie. Vertoningen zijn hierdoor minder talrijk, maar worden vaker herhaald. Deze maatregel werd om budgettaire redenen getroffen, maar er wordt tegelijk ingegaan op een vraag van het publiek. Het tweemaandelijks ritme was soms moeilijk bij te houden. We blijven met bijna 1.900 vertoningen nog steeds een internationaal unicum. Opnieuw bestond de ruggengraat van de programmatie in CINEMATEK uit vaste, terugkerende reeksen (Belgorama, Classics, DUO, B tot Z, …) enerzijds, en cycli opgebouwd rond auteurs, acteurs, genres, landen, enz… anderzijds. Hierbij zochten we het nodige evenwicht tussen klassieke en hedendaagse film; Hollywood, Europese film en wereldcinema; stille film en geluidsfilm; fictie, documentaire en experimentele film. We bouwden ook verder aan ons internationaal handelsmerk: de wekelijkse vertoningen van stille films met live pianobegeleiding. Ze groeien uit tot een vaste halte voor velen en zijn in trek bij talrijke toeristen.

In januari en februari was er het Belgische luik van de cyclus ‘Carte Blanche aan Belgische regisseurs’ – opgestart tijdens ons jubileumjaar – met 40 meest memorabele Belgische films, samengesteld door 125 Belgische regisseurs.

Daarnaast waren er uiteraard de vaste reeksen BELGORAMA en DUO. In BELGORAMA sneden we thema’s aan als de 60ste verjaardag van de Belvision animatiestudie en het fictiewerk van Charles Dekeukeleire. We blikten uitgebreid terug op de filmografie van Jacqueline Pierreux en brachten een hommage aan de veel te vroeg gestorven Franse cameraman Sébastien Koeppel, die een belangrijke rol speelde voor tal van Belgische producties. In het kader van dit laatstgenoemde programma kwamen Sarah Vanagt, Els Opsomer, Aglaia Konrad, Manon De Boer, Khristine Gillard, Wendelien Van Oldenborgh en Jen Debauche oud of nieuw werk inleiden.

Naar goede gewoonte kwam ook de Belgische film uitgebreid aan bod (zie kaderstuk). Daarnaast wordt ons programma steevast uitgebreid met speciale vertoningen, vaak in samenwerking met partners.

— CINEMATEK profileert zich met z’n twee kleine zalen ook als ontmoetingsplek voor filmliefhebbers, filmstudenten en professionals. —

CINEMATEK profileert zich met z’n twee kleine zalen (Plateau 29 en Ledoux 117 plaatsen) ook als ontmoetingsplek voor filmliefhebbers, filmstudenten en professionals. Elk jaar worden cineasten, auteurs, filmrecensenten en –onderzoekers uitgenodigd om met het publiek in dialoog te treden. In 2014 waren er ruim 100 speciale vertoningen (volledig overzicht vindt u pagina 21) , waaronder een groot aantal cineasten die hun filmografie en parcours toelichtten, een master class gaven, of die hun laatste film in avant-première kwamen voorstellen. De internationaal bekendste namen: Jirí Menzel, Albert Serra, Amos Kollek, Denis Côté, Gianfranco Rosi, Cédric Klapisch, Otar Iosseliani, Christophe Honoré, Alan Parker, Tassos Boulmetis en Wang Bing. Bing opende ook zelf de tentoonstelling die we aan hem wijdden (zie hoofdstuk ‘Tentoonstellingen’). Dit jaar mochten we ook een paar sterren verwelkomen: Claudia Cardinale, Edith Scob, Michel Piccoli en Isabella Rossellini.

Onze DUO-gasten dit jaar waren: Alex Stockman, Ana Torfs, Olivier MassetDepasse, Hélène Cattet en Bruno Forzani. Tijdens het BE Film festival hing er opnieuw een echte festivalsfeer en kon het publiek genieten van bijzonder boeiende presentaties en Q&A’s van Yaël André, Luc Dardenne, Bas Devos, Jonas Govaerts, Marion Hänsel en Delphine Noels. We vierden de 60ste verjaardag van de Unie van de Filmkritiek (UFK/UCC) door alle laureaten van hun Grote Prijs te vertonen, vaak ingeleid door een van de leden van de UFK. Kortom, we boden in 2014, opnieuw een zeer rijk en divers programma met oudere en recentere films van eigen bodem aan. En konden hiervoor – voor het tweede jaar op rij op de steun van de Fédération Wallonie Bruxelles rekenen.

| 23

REEKSEN ANIMATIE BELGORAMA – The best of Belgium! B TOT Z – i.s.m. vzw Marcel (Offscreen) CLASSICS – ons anthologieprogramma DOCUMENTAIRE– i.s.m. Le p’tit Ciné. DUO - Een double bill gekozen door een genodigde FOCUS NIGHT – i.s.m. Focus Vif HET ZILVEREN SCHERM – een reeks op maat van de 55-plussers JONGE FILMFANS – voor jonge cinefielen

L’Âge d’Or Festival Het festival staat open voor alle genres (experimenteel, documentaire en fictie) en brengt films onder de aandacht die blijk geven van een originele en vernieuwende visie op cinema, of die getuigen van durf in hun benadering van de realiteit of in de door de cineast voorgestelde taal en vormgeving.

L’Âge d’Or-prijs

Ethnographic poems:

Hommages

23 films uit de hele wereld, samen een mooie staalkaart van de hedendaagse cinema, wedijverden voor de Âge d’Orprijs. De jury bestond uit Birgit Hein (filmmaker, voorzitter), Stoffel Debuysere (Courtisane Festival) en Guy-Marc Hinant (filmmaker). De prijs ter waarde van € 5000 ging uiteindelijk naar E Agora? Lembra-me van de Portugese filmmaker Joaquim Pinto. Listening to the space in my room van de Amerikaanse Robert Beavers kreeg een bijzondere vermelding.

Raymonde Carasco (1939-2009) en Robert Gardner (1925-2014).

Zoals het een festival betaamt kende L’Âge d’Or Festival verschillende secties, die allen konden rekenen op een aandachtig en nieuwsgierig publiek.

(USA, 1928 - 1992)

We vertoonden twee hommages van filmmakers die een bijzonder band hadden met CINEMATEK en Jacques Ledoux. In memoriam van Stephen Dwoskin toonden we zijn laatste film Age is ... Verder vertoonden we de director’s cut version van The Double-Barrelled Detective Story van Adolfas Mekas, gerestaureerd door ons eigen Digilab, op basis van uniek materiaal uit onze collecties. Tot slot gaf de Oostenrijkse filmmaker Gustav Deutsch een master class over zijn laatste film Shirley, die in avant-première in BOZAR werd voorgesteld ter gelegenheid van L’Âge d’Or Festival.

Introduction to… Een reeks voorstellingen die het publiek kennis lieten maken met het werk van verscheidene filmmakers De gasten van deze eerste editie waren: Birgit Hein (Duitsland), John Smith (UK), Christoph Girardet et Matthias Müller (Duitsland), Friedl vom Gröller (Oostenrijk), Gustav Deutsch (Oostenrijk) en Robert Todd (USA).

Italia vanguardia (1964-1975) Een beknopte maar representatieve greep uit de Italiaanse avant-garde. Carmelo Bene, Paolo Gioli, Alberto Grifi, Mario Schifano en Annamaria Licciardello van de Cineteca Nazionale van Rome.

Gregory J. Markopoulos De publicatie van ‘The Collected Writings of Gregory J. Markopoulos’ uitgegeven door Mark Webber bij The invisible Press vormde een prima gelegenheid voor een hommage aan een van de sleutelfiguren van de Amerikaanse experimentele film. Mark Webber en Robert Beavers.

In 2014 vond ook de eerste editie van het vernieuwde L’Âge d’Or Festival plaats. We kozen voor een bescheiden start en zetten in op een kwaliteitsvolle en originele programmatie van jong talent en vaste waarden, met veel ruimte voor ontmoetingen en gesprekken tussen filmmakers en publiek. CINEMATEK baadde een week lang in een heuse festivalsfeer. Er was ruime mediabelangstelling en het publiek was talrijk, internationaal, van alle leeftijden en bijzonder enthousiast. Filmliefhebbers kwamen speciaal uit het buitenland (Frankrijk, Spanje, Zweden, Servië,...). Het festival werd naar het najaar verplaatst om het jongere publiek beter te bereiken. Dit wierp vruchten af! Op enkele kinderziektes na verliep alles bijzonder goed en de opkomst oversteeg onze verwachtingen met ruim 2.400 festivalgangers. In 2015 komt er een tweede editie, ditmaal met bijkomende steun van het Brussels Hoofdstedelijke Gewest, hoofdpartner van dit unieke Brusselse festival. Niet alle programma’s scoorden even sterk. Al waren er duidelijk een aantal toppers. Tijdens de eerst maanden van het jaar bracht de cyclus rond het werk van Jirí Menzel bijna 1.000 mensen op de been (gemiddelde bezettingsgraad: 70%). De uitgebreide terugblik op het œuvre van Martin Scorsese lokte ruim 2.500 toeschouwers (gemiddelde bezittingsgraad: 75%). Tijdens de zomer scheerde onze Federico Fellini retro hoge toppen met 3.080 bezoekers voor 40 vertoningen (bezittingsgraad: 66%) en werd ook de hommage aan Philip Seymour Hoffman een onverwacht succes (met ruim 1.500 toeschouwers en een gemiddelde bezettingsgraad van 73%). De retrospectieve rond het werk van de Chinese cineast Wang Bing mogen we ook een succes noemen. Ruim 800 mensen woonden de vertoningen bij (gemiddelde bezettingsgraad van 66%). De laatste maanden van het jaar kende de opkomst dan weer vaker een dipje. Natuurlijk spelen onze programmatorische keuzes hierbij een rol. We streven er altijd naar om per programma en over de maanden heen een gelijkwaardige verdeling te hebben van genres, cinematografieën, enz. In het najaar hadden we echter een atypisch programma. Omwille van de laat bevestigde beschikbaarheid van gasten (Michel Piccoli, Claudia Cardinale) en een reeks lang op voorhand vastgelegde evenementen (L’Âge d’Or Festival, Wang Bing, Jean Grémillon) werd het traditionele programma-evenwicht in september-november overhoop gehaald. Ons aanbod in november met Edith Scob, Michel Piccoli en Jean Grémillon was wellicht iets te eenzijdig Franstalig. Dit zou ten dele de tegenvallende cijfers voor die periode kunnen verklaren. Desondanks mogen we 2014 een geslaagd jaar noemen. Naast de reeds opgesomde succesprogramma’s trokken vooral Ken Russell, Theo Angelopoulos en Luchino Visconti de aandacht van het grote publiek. Traditiegetrouw ging de meeste aandacht dus naar auteursretrospectieves. Ook een aantal thematische programma’s en cycli rond een welbepaalde filmografie werden inhoudelijk geapprecieerd en konden op wat weerklank rekenen. Vooral de reeks rond de Roemeense film, rond film en architectuur en rond de hedendaagse Griekse film werden talrijk bijgewoond. Tot slot schetsen we kort de verloop van de jaarlijkse synergieën met festivals in 2014. De herneming van de Quinzaine des Réalisateurs viel wat tegen – de beste films waren aangekocht voor Belgische distributie en waren bijgevolg niet meer beschikbaar voor vertoning bij ons. Daar staat tegenover dat de samenwerkingen met BE Filmfestival, Offscreen filmfestival, Elles Tournent/Dames Draaien en Filem’on bijzonder vruchtbaar waren. Voor de vertoningen i.s.m het BE Filmfestival haalden we een gemiddelde van 97 toeschouwers, het hoogste cijfer van het jaar.

| 25

FLAGEY & CINEMATEK openden het seizoen 2014-2015 met het feestelijke ‘Apertura’, een weekend gewijd aan de Italiaanse film. Het programma bood de avant-première van de gerestaureerde versie van Viaggio in Italia van Rossellini, een concert met filmmuziek van Nino Rota en Nicola Piovani onder leiding van de laatstgenoemde, en een uniek filmconcert rond het stille meesterwerk Assunta spina.

CINEMATEK & FLAGEY Al ruim 10 jaar werken FLAGEY en CINEMATEK samen de dagelijkse filmprogrammatie van Studio 5 uit en organiseren we events die Studio 4 tot de plek bij uitstek maakt voor filmconcerten en prestigieuze avant-premières. Deze samenwerking met de bicommunautaire instelling biedt Brussel een uniek filmaanbod dat klassiekers combineert met kwetsbaar werk dat anders vaak zou blijven. Dit alles wordt vertoond in twee prachtige zalen die best kunnen concurreren met de beste arthouses in Parijs, Londen of San Francisco! CINEMATEK verzorgde ook in 2014 de filmprogrammatie in FLAGEY, de dagelijkse vertoningen in Studio 5 en de coproducties in Studio 4. Samen zijn dat ruim 1000 vertoningen. CINEMATEK@FLAGEY stond in 2014 opnieuw in voor een arthouse filmprogrammatie, met: voorvertoningen en premières van hedendaagse auteursfilms, aandacht voor Belgische films, documentaires en kortfilms; vele gasten en gastsprekers. We schenken hierbij bijzondere aandacht aan kwetsbare en mindere evidente werken die andere zalen vaak links laten liggen. Daarnaast positioneert Studio 5 zich ook als een repertoirezaal, met een rijke programmatie van cycli met historische invalshoek . Ook dit jaar verrijkten talrijke events, animaties en ontmoetingen tussen filmmakers en het publiek het aanbod, zowel in onze vast stek Studio 5 (120 plaatsen), als in prestigieuze Studio 4 (700 plaatsen). In 2012 en 2013 lagen de bezoekersaantallen uitzonderlijk hoog. Het voorbije jaar kende het aantal bezoekers globaal genomen een lichte daling (-13 % t.o.v. 2013) en kwam terug op het niveau van 2011 en de jaren daarvoor. Een daling is gebruikelijk na een filmfestival, wanneer de reguliere programmatie herstart. En in juni was er natuurlijk ook de wereldbeker voetbal en was een ander scherm voor velen even prioriteit.

26 |

Arthouse

Repertoirezaal

Events, ontmoetingen & animaties

Onuitgegeven werk: An episode in the life of an iron picker (D. Tanovic), National Gallery (F. Wiseman), Die Frau des polizisten (P. Gröning), Atmen (K. Markovics), Shirley (G. Deutsch), Doctor Fabre will cure you (P. Coulibeuf), Per Ulisse (G. Cioni), Sacro Gra (G. Rosi), When I saw you (A. Jacir), Chrzest (M. Wrona). Belgische producties: nationale voorvertoningen van L’éclat furtif de l’ombre (P. Deschène, A-P Housiaux), Le goût des myrtilles (T. De Thiers), Rosenn (Y. Le Moine) en Welcome home (T. Heene); cycli gewijd aan Caroline Strubbe en Thomas de Thier; een kortfilmprogramma i.s.m. Cinergie; talrijke onuitgegeven documentaires van onder meer A. Dartevelle, G. Messiean, K. De Villers / M. Brenta, M.-F. Plissart, A.-L. Morelle, J.-M. Turine, P.-Y. Vandeweerd, J. Thomé en B. Dervaux.

Talrijke gerestaureerde filmklassiekers: Ingmar Bergman, John Frankenheimer, Roberto Rossellini, Billy Wilder, Orson Welles. Actuele regisseurs: Danis Tranovic, Philip Gröning, Cédric Klapisch (met master class), Pierre Coulibeuf en Jan Fabre.

In Studio 4: onder meer een feestelijk ‘Apertura’ weekend (zie kaderstuk); de première van Le goût des myrtilles in het bijzijn van Thomas de Thier, Michel Piccoli en Natasha Parry; master class Cédric Klapisch.

Acteurs: Jean Gabin, Michel Piccoli (cyclus + master class) en Gérard Depardieu. Filmmuziek: componist en dirigent Nicola Piovani. Genres: van film noir, over burlesk en klassiek tot de fantastische film. Thema’s: WO I, Beethoven en film, Koning Arthur, radio & film, film en architectuur, de Donau, de Algerijnse onafhankelijkheid, de reeks ‘Un film et son époque’ (samengesteld en gepresenteerd door Serge July), jazzdocumentaires, de comics van Marvel en DC Comics (met begeleidende lezingen); landen en steden (met een cyclus over Griekse en Zuid-Afrikaanse cinema en een over films over of gedraaid in Kinshasa).

In Studio 5: onder meer cineclub met vaste gastheren Hugues Dayez (FR) en Patrick Duynslaegher (NL), 8 voorstellingen met live pianobegeleiding; en volgende gasten Tassos Boulmetis, Giovanni Cioni, Pierre Coulibeuf, André Dartevelle, Thomas de Thier, Benoît Dervaux, Jan Fabre, Tom Heene, Christophe Honoré, Serge July, Gerrit Messiean, Anne-Lévy Morelle, Marie-Françoise Plissart, Lara Quaglia, Danis Tanovic, Joachim Thomé, Jean-Marc Turine en MarcHenri Wajnberg.

CINEMA ZUID In 2014 toonde CINEMA ZUID opnieuw een hele greep uit onze collectie: niet minder dan 140 films. Deze vertoningen vielen bijzonder in de smaak en telden maar liefst 19.765 (!) bezoekers. De succesvolle samenwerking tussen CINEMA ZUID, VDFC en CINEMATEK viel menige culturele organisaties op. Dat vertaalde zich in talrijke coproducties (o.a. met de Vlaamse Opera en de Antwerpse Jazzclub) en events zoals het ‘Eye on Palestine’ festival.

ELDERS Dank zij de unieke positie die CINEMATEK bekleedt zowel in België als in het buitenland, reikt onze zichtbaarheid veel verder dan Brussel alleen. Maar liefst 174 filmtitels uit onze collectie reisden rond om het programma van buitenlandse filmarchieven en filmfestivals te vervolledigen. CINEMATEK kende dus wereldwijde partners; van Azië tot ZuidAmerika, van New York tot Parijs. Eén van de hoogtepunten was ongetwijfeld ‘Il cinema ritrovato’ in Bologna, alwaar 3000 mensen Maudite soit la guerre (Alfred Machin, 1914) konden bezichtigen onder de naakte sterrenhemel. Ook onze eerste bijdrage voor het ‘London Film Festival’, waar de regen jammer genoeg spelbreker werd, was niet onbelangrijk. Toch zijn het vooral de samenwerkingen met Belgische steden waar wij het meeste belang aan hechten. In grote steden als Antwerpen, Gent, Luik, Bergen en Charleroi tracht CINEMATEK (vaak in samenwerkingen met SCC en VDFC) internationale en Belgische klassiekers uit eigen collectie en decentralisatiecatalogus te vertonen. Deze decentralisatiecatalogus werd dit jaar overigens aangevuld met enkele titels die we ook ter beschikking stelden aan buitenlandse partners. Nederland en Luxemburg mochten zich de meest vooraanstaande partners noemen. Dankzij de geslaagde zoektocht naar de gecensureerde douchescène van Arletty – die ondertussen mytische proporties had aangenomen – en onze bijdrage aan de restauratie voor StudioCanal, wist CINEMATEK de rechten van Le jour se lève (Marcel Carné, 1939) te verkrijgen. Deze ging in première in Flagey, om vervolgens in Luik vertoond te worden. Ook de nieuwe restauratie van Das Cabinet des Dr Caligari – die in première ging op de Berlinale in 2014 – werd door CINEMATEK verdeeld. Wij konden namelijk als enige de oorspronkelijke kleurenprint voorzien. Decentralisatie kocht vier grote Rossellini titels op, die wij voortaan een beetje als ‘van ons’ beschouwen: Roma città aperta, Stromboli, Viaggio in Italia en La paura. Ze kenden allen een groot succes in Flagey en zullen in de toekomst ongetwijfeld bij veel toeschouwers in de smaak vallen.

MAUDITE SOIT LA GUERRE

| 27

Maudite soit la guerre is zonder twijfel een meesterwerk uit de stille cinema. De film staat geboekstaafd als een van de beste anti-oorlogsfilms ooit gemaakt. Alfred Machin die de film in 1914 produceerde, zette er tevens de Belgische cinema mee op de kaart. Met groot genoegen eigende CINEMATEK, in samenwerking met EYE Amsterdam, zich dan ook de restauratie toe in 2014. Het resultaat was prachtig, ten dele omwille van de bijdrage aan de kleuren van de film door ons eigen team. De première van de restauratie ging door op ‘Il Cinema Ritrovato’ in Bologna voor zo’n 3.000 kijkers. Daarna volgden vertoningen op onder meer: het BFI London Film Festival (UK); Fondation Jérôme Seydoux, Paris (Fr); Festival d’Arras (Fr); Enthusiasm Festival Wien (Oostenrijk) en Bern Film Festival (CH).

Dankzij onze samenwerking met ‘La Cité de la Musique’ en het ‘Ensemble 2e2m’, werd de score geschreven door Olga Neuwirth, een van de belangrijkste hedendaagse componistes. Het filmconcert kende een Europese tournee met meer dan 10 stopplaatsen. Zo werd er onder andere halt gehouden in Parijs, Brussel, Metz, Wenen, Stuttgart en Reims.

Evenementen We leven in een wereld waar evenementen hoog in het vaandel worden gedragen. Het lijkt vanzelfsprekend, maar het is een feit waar wij ons erg bewust van zijn. Het is een van de redenen waarom wij ernaar streven ‘speciale’ evenementen aan ons publiek aan te bieden. Daarnaast speelt het plezier en het genoegen om een avond met honderden andere toeschouwers te kunnen delen uiteraard ook een rol. Tenslotte hebben we ook vaak de mogelijkheid unieke en kwaliteitsvolle evenementen aan te bieden. Hoewel daar vaak veel kosten aan hangen, grijpen we graag elke kans ons publiek deze buitengewone activiteiten te presenteren. Aangezien de capaciteit van onze zalen beperkt is, werken we voor speciale evenementen altijd samen met andere partners. Zo is er vooral onze structurele partner Flagey, waar we gretig gebruik maken van ‘Studio 4’, hun mooie en akoestisch uitstekende zaal (zie pagina 26). Ook BOZAR is een belangrijke partner bij grote evenementen. Zo konden 2.400 toeschouwers er in het verleden Claudia Cardinale ontmoeten, of genieten van kwalitatieve filmrestauraties als Il Gattopardo (Visconti, 1963). In ruil bieden wij rijke filmretrospectieven, al dan niet ter versterking van het aanbod van BOZAR op vlak van avant-premières en andere cinematografische events.

28 |

BOZAR 8.440 toeschouwers woonden de gezamenlijke events bij.

Abderrahmane Sissako – Avant-première Timbuktu; Albert Serra – Avant-première Historia de la meva mort; Amos Kollek – Presentatie Sue; Claudia Cardinale – Presentatie Il gattopardo; DJ Raphaël Marionneau – Concert Menschen am Sonntag; Ektoras Lygizos – Boy eating the bird’s food; Gianfranco Rosi – Avant-première Sacro GRA; Hommage Eliane Dubois – Gesprek tussen Louis Danvers, Frédéric Fonteyne, Dany Habran & Patrick Quinet over Eliane Dubois & vertoning van The selfish giant (Clio Barnard); Isabella Rossellini – An encounter with … ; Konstantinos Georgousis – The cleaners; Michael Nyman Band – Concert Dziga Vertov; Michel Demopoulos – Vive la crise : du nouveau cinéma à la nouvelle vague; Olga Neuwirth – Concert Maudite soit la guerre; Penny Panayotopoulou – September; Timothy Brock & Brussels Philarmonic – Concert Das Cabinet des Dr. Caligari en Yannis Sakaridis – Wild duck.

Tevens werkten we reeds samen met het Duitse mediaconglomeraat Bertelsmann voor de organisatie van onze ‘UFA Nights’. Tijdens deze driedaagse presenteerden we 3 filmconcerten. Zo vertoonden we bijvoorbeeld onze nieuwe restauratie van Das Cabinet des Dr. Caligari (Robert Wiene, 1920), vergezeld van een uitvoering van de wereldpremière van Timothy Brocks nieuwste score voor de film. Later mocht Timothy Brock dit dankzij CINEMATEK nog eens overdoen in een uitverkochte Bijloke te Gent. Ook op onze samenwerking met De Munt zijn we trots. We konden er onder meer de Europese première van Pietro Mascagni (auteur van Cavalleria Rusticana) zijn score voor Rapsodia Satanica (Nino Oxilia, 1914) aanbieden. Het mooie theater en het orkest van de Munt waren geknipt voor de dromerige, symbolistische stille film. Het werd een memorabele avond. In 2014 kregen we er ten slotte een nieuwe partner bij: UGC. Zij lanceerden een nieuw programma ‘UGCKult’ – een cineclub waar onze vriend en lid van de Raad van Bestuur Alain Berliner de introductie voor zijn rekening neemt en eenmaal per maand (op zaterdagochtend) een filmklassieker aan het publiek voorschotelt. Dit seizoen kon hij bijvoorbeeld 240 nieuwe toeschouwers warm maken voor Scarface (Brian de Palma) en A Clockwork Orange (Stanley Kubrick).

| 29

Tentoonstellingen 365/365

permanente tentoonstelling in WUNDERKAMMER, vrij toegankelijk

rondleidingen op deze permanente tentoonstelling

mooie exclusieve fototentoonstelling in het kader van de Wang Bing-retrospectieve

museumobjecten tentoongesteld in het Autrique-huis

174.000

bezoekers voor zomertentoonstelling in Koninklijk Paleis, coproductie met CEGESOMA

76.160

bezoekers voor tentoonstelling Chris Marker in Whitechapel Gallery London

Onze filmcollecties worden dagelijks tentoongesteld via de vertoningen. Daarnaast is er onze vrij toegankelijke WUNDER KAMMER, een permanente tentoonstelling over de voorlopers van de film, waar we ook in 2014 talrijke groepen mochten rondleiden. Bovendien trachten we jaarlijks tentoonstellingen te organiseren of te coproduceren, al zijn de middelen en mensen om dit te doen zeer beperkt. In 2014 werkten we met de Londense Whitechapel Gallery en met het Brusselse Autrique-huis. De restauratie van het iconische La Jetée (Marker, 1962), uitgevoerd door het Digilab, kreeg een centrale plaats op de Londense tentoonstelling. Ons documentatiecentrum stelde ook het originele werkschrift van de film (dat de filmmaker over deze prent bijhield) ter beschikking. De tentoonstelling telde ruim 75.000 bezoekers en werd intussen succesvol hernomen in Lund en Oslo. Ook onze precinema-objecten worden regelmatig uitgeleend en tentoongesteld. Zo konden bezoekers van het Autrique-huis een vijftigtal objecten ontdekken tijdens de tentoonstelling ‘Schaduwen en Lantaars. Magie van de voorlopers van de cinema’, die in 2014 ten einde liep.

In eigen huis liep van eind oktober tot december de fototentoonstelling over Wang Bing, in het kader van de retrospectieve die we aan hem wijdden (zie ook Filmvertoningen). De expo was doorlopend vrij toegankelijk in de Foyer. Deze productie liet ons ook toe te investeren in een aantal tentoonstellingspanelen waarvan drie met televisiescherm. Tijdens de opendeurdagen van het Koninklijk Paleis hielden we ook de zomertentoonstelling ‘Albert & Elisabeth - De film van een koninklijk leven’, in coproductie met CEGESOMA. Tussen 22 juli en midden september bezochten 174.000 mensen de expo. Nadien werd de tentoonstelling tot midden november verlengd in het BELvue museum, zodat ook scholen ze konden bezoeken.

30 |

Albert & Elisabeth: De film van een koninklijk leven Aan de hand van 36 filmfragmenten belichtte de expo hoe de opkomende filmindustrie het koningspaar in beeld bracht en hoe monarchie en het opkomende massamedium film elkaar vonden en versterkten via een wederzijdse promotie. Petra Gunst verzorgde de scenografie. De uitgeverijen Mardaga (FR) en Hannibal (NL) gaven een bijhorende catalogus uit, waarin verscheidene historici en filmhistorici dieper op het thema ingingen. Alles werd mooi geïllustreerd met talrijke stills uit onze filmcollectie. Koning Filip schreef het voorwoord en had hierin bijzonder veel lof voor het Filmarchief. Het koningspaar opende de tentoonstelling ook persoonlijk in het bijzijn van talrijke gasten. Deze coproductie CEGESOMACINEMATEK genoot steun van BELSPO en de kanselarij van de eerste Minister.

Het originele werkschrift van La Jetée (Marker, 1962)

Een grote publiekstentoonstelling als deze is uitzonderlijk. Ook expo’s van een veel kleinere omvang blijven veel zeldzamer dan we zelf zouden willen. We hebben momenteel de ruimte, noch de mensen om dit luik van onze activiteiten verder uit te bouwen. Nochtans bieden onze uitgebreide film- en filmgerelateerde collecties voldoende rijkdom voor menige tentoonstellingen. We worden, als een van de grootste filmarchieven in de wereld, vaak gecontacteerd i.v.m. prestigieuze internationale rondreizende tentoonstellingen. Helaas kunnen we hier maar zelden op ingaan. Hierdoor schrapt men Brussel en België helaas al te vaak van het lijstje. De voorziene herinrichting van het Hotel van Cleve, met steun van de Stad Brussel, moet ons alvast gedeeltelijk op weg helpen. Deze voorziet immers meer ruimte voor kleine tentoonstellingen. Een uitgediept plan voor grote tentoonstellingen zullen we echter pas kunnen opstellen wanneer we het team kunnen versterken met iemand die dit luik coördineert. Die persoon moet vervolgens over voldoende tijd beschikken om bijkomende middelen te zoeken zodat we een dergelijk project in overleg met partners op een gedegen manier kunnen uitbouwen.

| 31

WANG BING Een van de meest succesvolle cycli dit jaar was de retrospectieve Wang Bing. Bing is vandaag onmiskenbaar een van de meest boeiende cineasten. Talrijke festivals bekroonden zijn werk. We ver toonden zijn volledige oeuvre. Als kers op de taart gaf Wang Bing CINEMATEK een prachtig geschenk: de wereldpremière van zijn nieuwe langspeelfilm Mi Niang, die hij speciaal ter gelegenheid van dit event met onze steun maakte. Een fototentoonstelling en een installatie vullen het programma aan. We grepen deze expo ook aan om de Foyer van CINEMATEK uit te rusten voor gelijkaardige tentoonstellingen.

Digital editions DVD

3 nieuwe dvd’s

In 2014 voegden we drie titels toe aan onze dvd-uitgaven wat het totaal op 49 titels brengt. Al onze dvd-publicaties vertrekken vanuit onze collecties en vormen het resultaat van ons onderzoek en ons digitaliserings- en restauratieprogramma. De dvd’s blijven cruciaal voor de ontsluiting van onze collecties voor een ruim publiek.

met begeleidend boek(je)

6.500 dvd’s verkocht in 2014

49 titels

totale dvd-collectie

185 films over WO I

beschikbaar op projectwebsite European Film Gateway op, goed voor 25.000 bezoekers

120 rechtenvrije films

te bekijken op YouTube op CINEMATEKfilms

124.556 views

een jaar na de opstart van ons YouTubekanaal

De dvd’s zijn ook vaak het resultaat van specifieke projecten waarvoor een bijkomende financiering gezocht wordt. De steun van het Fonds Inbev-Baillet Latour voor de digitalisering en restauratie van Belgische film dienen we hier nadrukkelijk te vermelden. Voor het tweede jaar op een rij vormt de steun van onze mecenas een belangrijke pijler. Het voorbije jaar waren de publicaties toevallig alle drie gelinkt aan een herdenking of verjaardag: 14’18 De Grote Oorlog in de Belgische film, tijdens het eerste herdenkingsjaar van WOI; Edith Kiel en Jan Vanderheyden. Pioniers van de Vlaamse film, n.a.v. de 80ste verjaardag van De Witte; en Brussel, gefilmde Stad, ter gelegenheid van 25 jaar Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Archiefmateriaal, maar ook fictie, vraagt vaak om enige situering. Daarom voorzien we meestal een begeleidend boekje. Ook dit jaar konden we hiervoor rekenen op de bereidwillige medewerking van verschillende historici en filmhistorici. Stille films worden ook steeds voorzien van een originele compositie.

In 2014 verkochten we 6.524 dvd’s. De dvd over Brussel belooft alvast een topper te worden: een maand na de release stond de teller al op 2.000 (!) verkochte exemplaren en dat cijfer zal in 2015 ongetwijfeld verder oplopen. Voor vele titels stromen er trouwens lang na de releasedatum nog bestellingen binnen. In 2014 had 60% van het aantal verkochte exemplaren betrekking op de back catalogue. Ook in 2015 voorzien we diverse projecten. Hun realisatie hangt zoals altijd af van bijkomende financiering en de samenwerkingen met diverse partners.

32 |

14’18. De Grote Oorlog in de Belgische film.

BRUSSEL GEFILMDE STAD Brussel is, na Antwerpen, de tweede stad die we belichtten. Een kwarteeuw Brussels Hoofdstedelijk Gewest leek ons een prima aanleiding om dit te doen. Het Gewest vond dit ook en maakt het project financieel mogelijk.

De dubbel dvd toont enkele markante filmitems die in het kader van het project EFG1914 door ons Digilab gedigitaliseerd werden. Bénédicte Rochet en Leen Engelen voorzagen de publicatie van tekst en uitleg. Voor de fictiefilm La Belgique martyre, componeerde Hanne Deneire een originele score, uitgevoerd door het HERMESensemble.

Peter Van Goethem en Roel Jacobs zorgden voor de begeleidende teksten. Guy Van Nueten voorzag de oudste (stille) films van muziek.

Een publicatie met steun van het Federaal Organisatiecomité voor de herdenking van de Eerste Wereldoorlog.

EDITH KIEL & JAN VANDERHEYDEN Pioniers van de Vlaamse film. Hun eerste wapenfeit De Witte (1934) groeide uit tot een mijlpaal van de Vlaamse film. We bundelden deze klassieker samen met twee andere films van deze pioniers en brachten deze samen uit met een rijk geïllustreerd boek met bijdragen van Roel Vande Winkel en Dirk Van Engeland.

Verder wordt 2015 een jaar waarin we onze publicatiestrategie nog sterker willen verweven met de collectie-werking en andere distributieactiviteiten. De creatie van een nieuwe functie, verantwoordelijke Valorisatie & Distributie, zal hier ongetwijfeld een belangrijke rol in spelen. Deze functie zal vanaf mei 2015 ingevuld worden door Daniella Vidanovski, tot dan Manager Editions & Manager TV and New Medias bij Cinéart.

FILMCOLLECTIES ONLINE Onze filmcollecties tonen en delen doen we vandaag uiteraard ook online. We experimenteren op dit moment met een aantal platforms.

Webreferrals door klassieke media veroorzaakten pieken van 1000 bezoekers voor bepaalde videos als Toto et sa soeur en bombe (November 2014).

Zo startten we eind 2013 een eigen YouTube kanaal‘CINEMATEKfilms’, een eenvoudige en kostenloze manier om onze gedigitaliseerde, rechtenvrije films met het publiek te delen. Zelf een gedocumenteerd platform uitbouwen is voorlopig onmogelijk, mensen en middelen ontbreken immers. In afwachting kan het publiek via dit kanaal van zo’n 120 rechtenvrije filmitems uit onze collecties genieten. En het doet dit ook talrijk. Een jaar na de start telden we 124.556 views. Verder experimenteren we tevens met meer professionele platforms (Cinando voor de decentralisatie). En werden begin 2014 de laatste uploads naar de projectwebsite EFG1914 uitgevoerd, waarop maar liefst 185 (!) filmitems uit onze collectie staan. Ook producenten en televisiemakers vonden veel makkelijker de weg naar onze collectie nu een deel ervan online staat. De online platformen laten hen immers toe collectieitems in lage resolutie te bekijken, om nadien heel precies de gewenste fragmenten op te vragen. De combinatie van het herdenkingsjaar en de opstart van online platformen vertaalde zich ook in het aantal aanvragen naar beelden: in 2014 merkten we een drievoudige toename op. Een project als EFG was uitzonderlijk (zie ook kaderstuk). Nu de Europese financiering wegvalt hopen we deze dynamiek in de komende maanden en jaren te kunnen voortzetten met andere middelen. Het is namelijk overduidelijk dan het online aanbieden van onze filmcollecties op termijn zijn vruchten afwerpt!

| 33

www.europeanfilmgateway.eu

De website is het resultaat van het Europese project EFG1914, een van de weinige (en voorlopig laatste) Europese projecten dat investeerde in de digitalisering en online ontsluiting van Europees filmerfgoed. Gezien de historische rol van ons land in WO I, vormt onze collectie een zeer belangrijk onderdeel. Tussen februari 2012 en februari 2014 digitaliseerden we maar liefst 185 films m.b.t. WO I. Alle materiaal is beschreven en ontsloten op trefwoorden en is vrij te consulteren in lage resolutie voor educatieve en culturele doeleinden. www.youtube.com/CINEMATEKfilms

Webreferrals door klassieke media veroorzaakten pieken van 1000 bezoekers voor bepaalde videos.

Filmeducatie en -initiatie

7.300 deelnemers voor ons educatief aanbod

2.100 kinderen namen deel aan een workshop, animatie of project. 300 leerlingen (15 klassen) uit het Franstalig onderwijs, leerden een semester lang film maken en werden hierbij begeleid in 110 ateliers 150 leerkrachten volgden een workshop rond filmanalyse in de klas 740 personen kregen een rondleiding in CINEMATEK 67 familievoorstellingen van Jonge Filmfans/Jeunes Fans de Ciné 2.870 jonge filmfans woonden deze voorstellingen bij 1.470 volwassenen namen deel aan het educatieve aanbod en dan tellen we de talrijke in- en uitleidingen en gesprekken bij de dagdagelijke programmatie niet mee

Het educatieve aanbod werkt CINEMATEK samen uit met twee vzw’s. Aan Vlaamse zijde is dat de Vlaamse Dienst voor Filmcultuur (VDFC), een vzw die een structurele toelage ontvangt van de Vlaamse Gemeenschap. Voor het Franstalige aanbod wordt samengewerkt met le Service de Culture cinématographique (SCC), een vzw die erkend en gefinancierd wordt door de Fédération Wallonie-Bruxelles. De samenwerking tussen SCC, VDFC en CINEMATEK maakte dat we in 2014 over een team beschikten van drie mensen die zich voltijds aan filmeducatie en -initiatie wijdden. Dat is een persoon minder dan in 2013, o.w.v. de langdurige ziekte van de VDFC-coördinator. Uiteraard doen we ook beroep op externe animatoren en sprekers. 3 studenten vervolledigden het team tijdens hun stageperiode Een deel van het educatieve aanbod wordt gezamenlijk uitgewerkt. Daarnaast behoudt iedere entiteit zijn eigen accenten, zoals ook zal blijken uit het overzicht. Ook in 2014 slaagden we er samen – en ondanks de beperkte middelen – in een rijk en divers aanbod te bieden voor jong en oud, voor een algemeen en een specialistisch publiek, via onze scholenwerking, de buitenschoolse initiatieven, de familievoorstellingen, de lezingen en de rondleidingen. We bereikten maar liefst 7.300 mensen.

Het aanbod was rijk, maar de vraag was nog groter. Zeker voor het jonge publiek is de vraag naar educatieve activiteiten bijzonder groot. Groter dan onze huidige infrastructuur aan kan. Daarom kijken we er samen met VDFC en SCC ook bijzonder naar uit de werking binnen dit en 2017-2018 te kunnen uitbreiden na de herinrichting van het Hotel van Cleve. Beide vzw’s houden ook kantoor in ditzelfde gebouw en zijn nauw betrokken de herinrichting en reconversie van het gebouw. Naast de vanzelfsprekende link met het federale en de gemeenschapsniveaus werkten we voor het educatieve aanbod in 2014 ook samen met het Hoofdstedelijk Brussels Gewest en een aantal Brusselse gemeenten (waaronder Brussel Stad, Molenbeek en Elsene). Op deze manier willen we ons aanbod nog sterker verankeren binnen en afstemmen op de Brusselse realiteit.

34 |

Sinds 2014 kennen we ook een samenwerking op Europees niveau. CINEMATEK en SCC zijn immers samen betrokken bij ABCinema een project over filmeducatie, met steun van het Creative Europe Program. Op vlak van filmeducatie heeft de intense samenwerking de voorbije jaren en ook in 2014 duidelijk zijn vruchten afgeworpen. In de toekomst willen we ook graag intensiever samenwerken op vlak van onderzoek (in de kunsten en academisch). De drie vzw’s onderhouden elk afzonderlijk contacten met onderzoekers en professoren. Niet zelden werken we los van mekaar met dezelfde mensen samen. We zijn ervan overtuigd dat dit facet van de samenwerking optimaler kan en we elkaar (en vooral het onderzoeksveld) veel kunnen bijbrengen.

FAMILIEAANBOD De programmatie Jonge Filmfans – Jeunes Fans de Ciné vormt een vaste afspraak in het Brussels jongerenaanbod. CINEMATEK strijkt voor deze familievoorstellingen neer in drie Brusselse zalen: BOZAR, Studio 5 van Flagey en de eigen Ledouxzaal. Naast families hebben ook diverse organisaties voor buitenschoolse activiteiten hun weg gevonden naar dit aanbod. Het programma wordt sinds 20122013 thematisch opgebouwd met verschillende films voor elk thema. Een woensdag per maand bieden we aansluitend een jongerenatelier aan in het Frans en/of Nederlands. Ook het Kinderfilmfestival is intussen uitgegroeid tot een vaste waarde binnen de Jonge Filmfans. Dit jaar werd de programmatie uitgebreid tot 9 vertoningen in de herfstvakantie. De feestelijke opening op 16 oktober – met een filmconcert i.s.m. Jeugd & Muziek Brussel – was opnieuw zowel inhoudelijk als qua opkomst een voltreffer.

SCHOLENWERKING Het scholenaanbod richt zich zowel tot Nederlandstalige als Franstalige scholen. Scholen kunnen kiezen voor een filmklassieker of een recentere film met aansluitend telkens een educatieve animatie. De voorstellingen vinden plaats in CINEMATEK of in de scholen. Naast het vaste aanbod worden ook à la carte voorstellingen (met inleiding of discussie achteraf) georganiseerd op verzoek van verenigingen en scholen uit het lager, middelbaar en hoger onderwijs. Daarnaast lieten we Nederlandstalige lagere schoolkinderen samen met VDFC kennismaken met de voorlopers van de film en met de allereerste speciale effecten in de workshop Filmarcheologie. Scholieren uit het middelbaar onderwijs kregen een uitgediepte analyse van een filmklassieker uit het canon ‘Klassiekers in de klas’, of leren alles over een bepaald aspect van de filmtaal tijdens ‘Oog op film’. Rond dit laatstgenoemde programma bestaat ook een nascholingsaanbod voor leerkrachten. Twee keer per jaar organiseert VDFC in 5 steden (Brugge, Gent, Antwerpen, Leuven en Brussel) ook workshops waar leerkrachten leren hoe ze rond filmanalyse kunnen werken. Per workshop staat één aspect van de filmtaal centraal. In 2014 waren dat camerabewegingen (in ‘Van voor naar achter’) en narratieve kennis (in ‘Ik weet (niet) wat jij (niet) weet’). Het aanbod voor Franstalige scholieren wordt dan weer verrijkt met de workshops ‘Fais ton Cinéma’, echte praktijkateliers die SCC in Brusselse en Waalse scholen organiseert (onder meer in het kader van het FIFF). De workshops belichten de evolutie van de filmgeschiedenis. Zo is er ‘Atelier du Pré-Ciné’, gewijd aan de voorlopers van de cinema, ’Atelier du Ciné-Animé’ over animatiefilm, een workshop ‘Jeu d’Acteur’, over acteren en een workshop over de Belgische film. Sinds 2013 is een van deze workshops opgenomen in het internationale programma ‘Le cinéma 100 ans de jeunesse’ op vraag van de Cinémathèque française, initiator van dit internationale project.

| 35

Groote Oorlog op het grote scherm In het najaar 2014 startte ook een eerste reeks jongerenworkshops over WO I en film, binnen het vijfjarig project ‘Brussel en de Groote Oorlog op het grote scherm / Bruxelles et la Grande Guerre sur grand écran’, dat past binnen het Brusselse herdenkingsprogramma gefinancierd door Visitbrussels. Tussen 2014 en 2019 komen er elk jaar workshops rond een nieuw thema bij. Parallel wordt een filmcyclus rond dezelfde thematiek voorzien in CINEMATEK met begeleidende lezingen. We voorzien jaarlijks zo’n 20 workshops en 30 filmvoorstellingen. Het eerste thema betrof 14-18, de oorlog door de ogen van tijdgenoten.

INITIATIEVEN VOOR EEN VOLWASSEN PUBLIEK Ook voor het volwassen publiek voorzien we samen talrijke initiatieven: lessenreeksen, lezingen en seminaries. Hiervoor doen we beroep op externe sprekers. Het aanbod is Frans-, Nederlands- of Engelstalig, afhankelijk van de sprekers en het publiek. In 2014 werken we hiervoor onder meer samen met Muriel Andrin (ULB), Dominique Nasta (ULB), Aurélie Lachapelle (ULB), Jacques Denis (acteur in verschillende films van Alain Tanner), Laurent Vanclaire (ULB), Christian Rolot (Université de Montpellier III), Elikia M’Bokolo (EHESS), France Debray (journaliste en auteur), Florence Gillet (CEGES), François Ryckmans (journalist en auteur), Guido Convents (Afrika Film Festival), Pascal Vandelanoitte (LUCA School of Arts), Steven Jacobs (UGent) en Eva Hielscher (UGent). Tijdens hun uiteenzettingen kwam volgende cineasten en thema’s aan bod: Jirí Menzel en de Tsjechische Nouvelle Vague, Angeloupoulos en de hedendaagse Griekse cinema, de Roemeense film, het oeuvre van Alain Tanner, migratie & film, het werk van de Franse cineast Jean Grémillon, Belgische koloniale cinema, en superhelden (Marvel versus Comics). Verder gaf Pascal Vandelanoitte (LUCA School of Arts) een vierdelig lezingenreeks ‘Muziek in de film. Van Klassiek tot Jazz’ en verzorgden Muriel Andrin en Laurent Vanclaire (ULB) samen 10 filmcolleges met aansluitende vertoning in het kader van de elfde editie van de cyclus ‘Fragments pour une mémoire cinématographique’. Het thema was dit jaar ‘Les sensations au cinéma’. Daarnaast zijn er uiteraard ook de talrijke lezingen, in- & uitleidingen en discussies bij onze filmprogrammatie in CINEMATEK & FLAGEY die we in het hoofdstuk ‘Tonen’ belichtten. In 2014 was er geen tweejaarlijks zomerfilmcollege. Het VDFC voorziet het zomercollege om te vormen tot een jaarlijks gebeuren. Ook op dit vlak zal er de komende jaren dus opnieuw intens samengewerkt worden. Ter volledigheid geven we ook nog mee dat SCC en VDFC ook ondersteuning bieden voor de programmatie HET ZILVEREN SCHERM / FILMS DE JADIS, en aan bepaalde cycli van filmklassiekers die CINEMATEK in het hele land organiseert. Zo staat het VDFC mee in voor de programmatie in de Antwerpse Cinema Zuid (zie ook hoofdstuk ‘Tonen’).

36 |

Ook buiten de eigen muren organiseerden we samen met SCC en VDFC verschillende activiteiten. Zo was er in november de traditionele samenwerking met Zebracinema, voor het seminarieweekend COFIB in het Dommelhof in Neerpelt. Het thema dit jaar was ‘Oorlog in cinema / Cinema in oorlog’. In december was er ‘Beyond Ruttmann & Vertov: Minor City Symphonies’ – een symposium i.s.m. UGent over minder gekende stadssymfonieën met experten uit België, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten – en 12 voorstellingen van zelden vertoonde films uit de collectie van het Filmarchief en zusterarchieven.

RONDLEIDINGEN De permanente tentoonstellingsruimte van CINEMATEK in de Baron Hortastraat is vrij toegankelijk tijdens de openingsuren van de filmzalen. We organiseren er ook groepsrondleidingen zowel voor scholen als voor volwassenen. In 2014 leidden we 49 groepen rond (740 bezoekers), waarvan 19 in het Frans, 28 in het Nederlands en 2 in het Engels. Tijdens deze rondleidingen wordt de werking van CINEMATEK geschetst en de WUNDERKAMMER verkend. Dit curiositeitenkabinet, waarin de voorgeschiedenis van de cinema op interactieve wijze wordt tentoongesteld, blijft het publiek nog steeds bijzonder bekoren. Zoals eerder aangegeven hopen we het (permanente) tentoonstellingsaanbod in de nabije toekomst verder uit te kunnen breiden, wat ons ook zal toelaten ons de rondleidingen te verrijken. Eind 2013, naar aanleiding van de 75ste verjaardag van het Filmarchief, werden voor het eerst rondleidingen georganiseerd in het depot en de digitalisatie- en restauratielabo’s in Elsene. Gezien het bijzonder grote succes (meer dan 900 personen schreven zich in voor een rondleiding: alle plaatsen waren volzet), willen we dit in de toekomst (waarschijnlijk in 2015) zeker herhalen. Maar de huidige inrichting van de werkruimte laat niet toe de geleide bezoeken te organiseren zonder collega’s van hun werk te houden. Het zal daarom voorlopig een uitzonderlijke aangelegenheid blijven. Wanneer een nieuw gebouw met werkruimten uitgetekend wordt, nemen we dit gegeven zeker mee.

BEVOORRECHTE RELATIES MET FILMSCHOLEN CINEMATEK onderhoudt bevoorrechte relaties met filmscholen, scholen voor beelden kunsten en communicatie (INSAS, RITS, NARAFI, INRACI, ULB, ECOLE 75, SINT-LUKAS, KUL, UA, KASK, UGENT, IHECS, Saint-Luc, ERG, ULg/Arts du spectacle). Hun studenten kunnen een jaarkaart aanvragen (mits € 5 administratieve kosten) dat hen toelaat vertoningen aan € 2 bij te wonen. In de scholen werden bovendien displays geplaatst om er het driemaandelijkse programmablad te verspreiden. Verscheidene academische instellingen verplaatsen hun lessen ook naar onze filmzalen of organiseren er activiteiten, wat de bekendheid van CINEMATEK onder studenten verhoogd: ULB ELICIT (lessen van Muriel Andrin en Dominique Nasta), Ecole 75, NARAFI en IHECS.

| 37

RAAD VAN BESTUUR Voorzitter

Dagelijks bestuur

Cukier Dan

De Keuleneer Eric

Berenboom Alain

Dardenne Luc

Berliner Alain

De Hert Robbe

Ondervoorzitter

Cukier Dan

De Keuleneer Eric

Coninx Stijn

Dardenne Luc

De Kuyper Eric

Leyers Tomas

Delvaux Catherine

Roanne Henri

Drouot Pierre

Troch Fien

Dujardin Paul

Vander Taelen Luckas

Duynslaegher Patrick

Witte Els

Enthoven Geoffrey

Overige bestuursleden

Hänsel Marion

Akerman Chantal

Hansen Jean-Pierre

Aubenas Jacqqueline

Knauff Thierry

Barbé Martine

Kümel Harry

Berenboom Alain

Lafosse Joachim

Berliner Alain

Leyers Tomas

Beyens Karin

Op De Beeck Johan

Boël Christine

Outers Jean-Luc

Bouckaert Peter

Pauwels Caroline

Brismée Jean

Quinet Patrick

Claes Gabrielle

Reynaert Philippe

Collon Olivier

Roanne Henri

Coninx Stijn

Roskam Michael R Schoenaerts Matthias Servais Raoul Simons Henri Stéphane Robert Troch Fien Van Dormael Jaco Van Groeningen Felix Van Heddegem Joannes Vander Taelen Luckas Verheyen Jan

38 |

Winter Grace Witte Els Commissaris-revisor De Wulf Vincent

PERSONEELSLIJST DIRECTIE

Digilab

PARTNER VZW’S

Conservator

Marfoutine Marianne

Mazzanti Nicola

Bredael Didier

Service de Culture Cinématographique

Tondeur Christophe

Malonda Y Sanz Freddy

Di Trapani Giacomo

Vlaamse Dienst voor Filmcultuur

Directiesecretariaat

Franck Stefan

Camerlynck Katrien Nonfilmcollecties & bib

Versteirt Bart

Adjunct directeur

Dorchain Jean Paul

Vandenbrande Kristel

Blampied Anthony

VRIJWILLIGERS

Couvreur Catherine

Documentatiecentrum

ADMINISTRATIE

Poppe Emil

Guillmard Michelle

Financiën

Thonnon Jessica

Lopez Jaén Andrea

Cheikh Yasmine

Van Impe Steven

Raeymaekers Joris

Moussaoui Samira

Van Laere Fien

Filmcollecties Cerne Drago

Retica Virginie Onthaal Somers Mikke Personeelsdienst Bouyarbou Nadia

PUBLIEKE ACTIVITEITEN

Van Werde Francis

Programmatie

Winter Grace

De Waele Tonie Joassin André

ONZE PIANISTEN

Pletinckx Micha

Baents Alain

Rotsaert Peter

Chamaraux François Fiorini Fabian

ONDERSTEUNENDE DIENSTEN Pers De Schrevel Emmanuelle Communicatie Rottiers Sophie Deweer Patrice IT Malfliet Lloyd Mockel Philippe Filmcollecties & Digilab Malfliet Francis Adam Patrick Appelmans Liliane Araiba Laila Cierzniewski Geraldine De Vocht Victor Franceschi Nicolas Hocquet Bernard Lopez Rodriguez Alberto Mestdagh Bruno Popov Stanislav De Blieck Clémentine Project EU Coolsaet Inge

CINEMATEK

Nash Hilde

Delabie Hilde

Marechal Hughes

Beets Bernard

Plouvier Jean-Luc

Bernier Guillaume

Van den Abeel Noah

Chambre Antoine

Stephane Orlando

De Geyseleer Hilde De Groot Timo El Gholabzouri Mohamed Ers Francois Gsir Jaâber Ionescu Cristian Leye Veva Martin Isabelle Scheppan Jiri Van Der Auwera Emil Van De Vel Nick Verly Yves DVD Van Cutsem Arnaud Educatie Reghem Jennifer

| 39

Communicatie Media-aandacht

Communicatietools

Wie er regelmatig de cultuur pagina’s op naslaat, stelde het zeker al vast: onze rijke programmatie haalt meer dan eens per week de pers. Opvallend meer!

Uiteraard communiceren we ook zelf rechtstreeks met het publiek, voornamelijk over onze programmatie en publicaties. Deze communicatie gaat verder dan het promotionele of wervende aspect.

Met meer dan 300 bijdragen in de geschreven pers en 200 audiovisuele bijdragen verschijnt er gemiddeld elke dag wel iets over CINEMATEK in de pers. En dan laten we de online media – waarvan de talrijke publicaties (nog) niet systematisch worden bijgehouden – nog buiten beschouwing. Er zijn weinig organisaties die een vergelijkbaar pressbook kunnen voorleggen. Er is dan ook bijzonder veel om over te communiceren. 3.000 filmvertoningen per jaar, tientallen ontmoetingen met cineasten, publicaties, unieke restauraties, de ontdekking van verloren gewaande films,...

40 |

Als stichting van openbaar nut willen we ons publiek gidsen doorheen de collecties die we beschikbaar stellen, via bijkomende achtergrondinformatie en duiding in onze programmabrochure en op onze website en via een succesvolle aanwezigheid op sociale media. Dit alles is – zo zal u in dit hoofdstuk zien – best indrukwekkend, maar hier stopt ons communicatiebeleid niet. In deze inleiding staan we graag even stil bij een ander facet waar we de voorbije twee jaar extra op ingezet hebben: de communicatie over onszelf, zeggen wie zijn we, wat doen we, waarom ons werk uniek en essentieel is.

Dit facet van de communicatie aanscherpen was voor ons van vi taal belang, zowel t.a.v. het algemene publiek als t.a.v. alle stakeholders. Het moest met de mensen en middelen die we hadden. Geld voor een groots opgezette campagne was er niet, maar dat was op zich niet erg. Communiceren doe je immers niet alleen via campagnes of door boodschappen de wereld in te sturen. Je doet dit via alles wat je als instelling onderneemt: de restauratie van een film en deze voorstellen op festivals in de hele wereld, L’Âge d’Or Festival organiseren, dvd’s uitbrengen, cineasten uitnodigen, avant-premières of filmconcerten organiseren, een bijdrage houden op colloquia en workshops, publicaties (zoals dit jaarverslag) de wereld insturen. We willen bewuster omgaan met de manier waarop we via dit alles over onszelf kunnen en moeten communiceren, over de essentiële boodschappen die we zo over onze organisatie en ons unieke werk verspreiden.

160 beleidsmakers ontvingen jaarverslag, strategische nota 2015-2019 en persoonlijke brief 300 persartikels en 200 audiovisuele bijdragen over CINEMATEK 97.000 bezoekers voor onze YouTube-agina 13.000 likes op onze Facebook-pagina 12.500 personen schreven zich in op onze nieuwsbrief 1.450 mensen volgen onze pas geactiveerde Twitter-account

In 2013, tijdens ons jubileumjaar, vertelden we dit verhaal aan het grote publiek doorheen een lange lijst van weldoordachte activiteiten en evenementen. Het verhaal van een wereldvermaarde instelling, die in eigen land nog steeds onvoldoende gekend is. Talrijke samenwerkingen met media hielpen ons hierbij. We mochten ervaren dat journalisten ons niet enkel zagen als een interessant cultuurhuis met een unieke en rijke programmatie, maar ze ook heel gevoelig waren voor het unieke werk dat we voor en achter de schermen verrichten. De reeks die ARTE Belgium aan ons wijdde en de CANVAS-documentaire - die in april 2014 uitgezonden werd (zie ook kaderstuk) – waren hierbij enkele van de mooie hoogtepunten.

Strategische nota In 2014 zetten we deze vitale oefening verder. Ditmaal met een gerichtere campagne naar beleidsmakers en andere stakeholders in eigen land. De strategische nota 2015-2019 die het dagelijks bestuur tijdens het voorjaar en de zomer uitwerkte en die in het najaar – eens de regeringen samengesteld waren – ruim verspreid werd in politieke kringen (160 beleidsmakers werden persoonlijk aangeschreven), vormde hierbij het centrale instrument. We ontvingen talrijke reacties op de nota, mochten (voornamelijk begin 2015) vele politici rondleiden in onze organisatie en werden heel vaak uitgenodigd voor verdere bespreking op de diverse kabinetten.

Erkenning Het betreft hier uiteraard geen eenmalige campagne, maar een intensief voortdurend werk waar we ook in 2015 nog verder in investeren. De doelstelling bij dit alles blijft dezelfde: zorgen dat de vage notie dat CINEMATEK bestaat plaats maakt voor concreter bewustzijn waarbij men onze unieke en essentiële taken kent en erkent. We willen ervoor zorgen dat men beseft welke centrale rol we bekleden in het netwerk van de talrijke instellingen en organisaties die zich in binnen- en buitenland met film en filmerfgoed bezig houden.

Interne communicatie In 2014 werd ook ingezet op de verbetering van de interne communicatie (onder meer via vaste overlegplatformen en een maandelijkse interne nieuwsbrief). Een verdere optimalisatie op dit vlak is cruciaal, de verschillende facetten van onze werking zijn – zoals we meermaals in dit rapport aangetoond hebben – immers zeer nauw en meer dan ooit met elkaar verbonden.

Fondsenwerving Een volgend traject waar we – als de middelen ons dit toelaten – graag verder op zouden inzetten is de fondsenwerving via de communicatie naar mogelijke sponsors, mecenassen en het ruime publiek. In 2015 hopen we hierrond een aantal pilootprojecten te kunnen uitwerken.

| 41

PUBLICATIES Ons programmablad blijft een belangrijk instrument om het publiek te informeren en te gidsen. Samen met het herziene programmatieritme werd (vanaf september) overstapt van een tweemaandelijks naar een driemaandelijks programmablad. Deze aangepaste publicatiefrequentie moet het communicatieteam meer ruimte bieden voor andere facetten van het communicatiebeleid. De aanpassing van de programmatie maakt ook dat we op jaarbasis minder pagina’s hebben en dus ook geld uitsparen qua druk en verzendingskosten.

GERICHTE COMMUNICATIE & PUBLIEKSWERKING

—

42 |

Wie er regelmatig de cultuurpagina’s op na slaat, stelde het zeker al vast: onze rijke programmatie haalt meer dan eens per week de pers. Opvallend meer ! —

Het belang van promotionele partners bij een doeltreffende publieksopbouw is onmiskenbaar. Ons cinefiele publiek wordt bijvoorbeeld mede dankzij waardevolle partners als Sabzian bereikt. De culturele gemeenschappen van Brussel worden aangesproken door middel van gerichte acties en eventuele online wedstrijden met een aantal buitenlandse cultuurhuizen (Goethe Institut Brüssel, Instituto Cervantes, Istituto Italiano di Cultura di Bruxelles, Institut français, …) en de culturele diensten van de ambassades. Strategieën om liefde voor film aan te stoken bij jeugd en kinderen worden samen met de educatieve diensten SCC en VDFC en externe partners als FILEM’ON of Kidsgazette bedacht. Bezoeken van studenten, al dan niet uit filmopleidingen, worden gestimuleerd dankzij een nauwe samenwerking met de Brusselse universiteiten en via het zeer gunstige studententarief. Elke student kan voor € 5 een jaarkaart kopen die toelaat een jaar lang filmvertoningen bij te wonen aan € 2, ongeacht de film, dag of uur. In 2014 kochten maar liefst 729 studenten een dergelijke kaart aan. Ook wie een trimesterkaart (€ 30) of jaarkaart koopt (€ 60 / of € 40 voor 65+) geniet dit tarief. In 2014 werden 264 dergelijke jaarkaarten uitgeschreven. Ook onze deelname aan initiatieven als Museum Night Fever, de Brusselse museale Nocturnes en het Brussels Creative Forum brengt totaal nieuwe publieken naar CINEMATEK. Ook de Fiesta de todos los Muertos, i.s.m. de Mexicaanse ambassade was een geslaagd wervend initiatief.

De distributie verloopt nog steeds op dezelfde manier. Wie een jaar- of trimesterkaart neemt of zich abonneert (€ 12 dekt verzendkosten) ontvangt het programmablad thuis in de bus. Anderen vinden het programmablad gratis in CINEMATEK en in een aantal distributiepunten: enkele vaste distributiepunten in cultuurhuizen met een CINEMATEK-display, aangevuld met een maandelijkse flexibele distributie van programmabladen, kalenders en flyers via een variërend netwerk van culturele trekpleisters en horecazaken in Brussel centrum. De oplage varieert van 15.000 tot 18.000 exemplaren afhankelijk van het programma. Met de overgang van het tweemaandelijks naar het driemaandelijks blad, werd ook de kalender aangepast. CINEMATEK werkt voortaan met een maandelijkse affiche-kalender: recto is kalender, verso is affiche die focust op 1 item uit het maandelijkse programma. Dat is handig qua verdeling en goedkoper qua productie. Met een oplage van 2.500 à 4.000 wordt zo voor dezelfde productieprijs een kalender en affiche gedrukt die overal kan uitgehangen worden. Dit drukwerk wordt verder aangevuld met gerichte flyers en postkaarten. Daarnaast zijn er nog een aantal uitzonderlijke publicaties – vaak in samenwerking met onze vaste partners, met name de brochures Cineclub Studio 5, Quinzaine, Jonge Filmfans en Zilveren Scherm. De papieren versie van deze laatste schaffen we in 2015 af om budgettaire redenen. We zijn ervan overtuigd dat papieren drukwerk ook vandaag relevant en nodig blijft, maar zullen in de toekomst niet nalaten verder te onderzoeken hoe we de kost van dit drukwerk verder kunnen optimaliseren.

delde duur van een bezoek. Verder merken we dat we meer terugkerende bezoekers (54 %) krijgen dan unieke bezoekers (45 %), wat een gewenste kwalitatieve en duurzame ontwikkeling is. Daarenboven bevestigt een analyse van de bezoekerscijfers dat de website voornamelijk de programmatie van de filmzalen en de activiteiten van het documentatiecentrum ondersteunt. De verkoop (shop en tickets) en institutionele pagina’s worden minder bezocht.

SOCIAL MEDIA Naast de website wordt de aanwezigheid van CINEMATEK online verzorgt door Facebook, Twitter, Youtube & Flickr. Deze social media winnen ook voor ons aan belang.

E-COMMUNICATIE www.CINEMATEK.be, onze website blijft een belangrijk instrument. Sinds 2013 werkt de website via een responsive web design en is hij ook makkelijk mobiel te raadplegen. Naast inschrijving voor nieuwsbrieven, worden een aantal andere diensten via onze website aangeboden: aankoop van tickets, reservatiefunctie van het documentatiecentrum & aankoop dvd’s en boeken. Voor deze diensten dient de gebruiker een web account aan te maken. In 2014 telt men 9557 actieve Franstalige en 5499 actieve Nederlandstalige accounts, waarvan respectievelijk 8118 en 4420 per nieuwsbrief geïnformeerd willen worden. Om een verzadiging van informatie te vermijden, werd in 2014 een gerichter mailingsbeleid gevoerd, a rato van 1 nieuwsbrief per week, verstuurd naar diverse contactlijsten. Het is de bedoeling deze aantallen op te krikken, maar te werken met gerichtere contactlijsten, en de impact hiervan nauwkeuriger op te volgen. Daartoe wordt een overgang naar het gebruiksvriendelijke Mailchimp voorzien in 2015. De website is zeker nog voor verdere verbetering vatbaar. We hopen in 2015 verdere stappen te kunnen zetten richting optimalisering – indien de middelen ons dit toelaten. We voorzien ook een nieuwe webshop en ook de catalogus van de bib zal aangepast worden (zie voorheen). Op de website merken we vandaag een daling in het aantal bezoeken. Daartegenover staat dat het aantal unieke bezoekers stijgt, evenals het aantal bezochte pagina’s en de gemid-

Facebook haalde in 2014 de kaap van 13.000 likes (8.203 in 2012; 10.144 in 2013). Ons profiel blijft een gestage, continue groei vertonen en blijft een solide, complementaire tool waarop kan gerekend worden voor promotie van zowel korte als middellange termijn. Bijzonder gegeven: bezoekers worden niet doorverwezen. Noch op drukwerk, noch op website wordt Facebook vermeld. Bijna 60% van onze bezoekers belandt rechtstreeks op onze pagina. Na een aantal vruchteloze pogingen kent @CINEMATEKbe op Twitter in 2014 een eerste doorlopend succes. Met meer followers (1.465 in 2014 / 649 in 2013) komt ook meer getwitter: we stuurden 852 tweets de wereld in en interageerden met 39 andere gebruikers. Qua inhoud sluist het Twitter-account voornamelijk nieuws uit de Belgische en internationale filmwereld door, terwijl het Facebook-account voornamelijk onze eigen programmatie ondersteunt. Youtube en Flickr worden hoofdzakelijk gebruikt als een publiek archief voor beeldmateriaal van onze genodigden. Foto’s van master classes, introducties, Q&A’s met filmmakers en persoonlijkheden uit de filmwereld belandden op Flickr en worden regelmatig gedeeld via Facebook. Videocaptaties van langere gesprekken met de regisseurs; zowel bij CINEMATEK, BOZAR als Flagey, zijn terug te vinden op ons Youtube kanaal CINEMATEKfilms. Het publiek kan ze er naast onze gedigitaliseerde rechtenvrije filmpjes ontdekken (zie hoofdstuk Digital editions)

| 43

Cultuurmagazine

bij

GAm VAIlAllTWERPEK

MEDIA-AANDACHT Ook in 2014 genoot CINEMATEK ruime media-aandacht. Gemiddeld verscheen er elke dag minstens iets in de pers over onze publieke activiteiten. We hebben zelf weet van een 300tal geschreven en 100-tal audiovisuele bijdragen. In werkelijkheid zijn het er nog meer, want er zijn nog verschillende bijdragen waarvan we zelf geen weet hebben, waaronder talrijke online publicaties. CINEMATEK kwam ook veelvuldig in beeld dankzij de vele televisieopnames in onze lokalen. Zo zond tvbrussel een special uit met alle jonge Vlaamse filmmakers die school liepen aan Sint Lukas en nam ARTE een aflevering van ‘Quai des Belges’ op met Hadja Lahbib en Bart Moeyaert. We kunnen nog steeds rekenen op de zeer vruchtbare samenwerking met Cobra.be, Agenda, Focus Knack en Focus Vif (met wie we ook de Focus nights organiseren), De Morgen, La Libre, Le Soir, La Première, ‘50° Nord’ op ARTE, KLARA (e.a. ‘Happy hour’), FM Brussel, De Standaard (meerbepaald de Punchlijst), …

uitwerken rond ons archiefmateriaal over het koningshuis, maar het project strandde voorlopig na een aflevering.

•

44 |

FILM

Muze van Visconti en Fellini te gast QPretrospectieve in Bozar

In het buitenland is de media-aandacht voor CINEMATEK relatief beperkt. Bepaalde restauratieprojecten of deelname aan festivals leiden hier en daar wel tot een artikel, maar meer niet. Onze persberichten worden systematisch naar een aantal Franse journalisten verstuurd, maar ook dit blijft voorlopig zonder gevolg.

MEDIA-PARTNERS In 2014 waren onze mediapartners: •

– Cobra.be en Klara – La Première en Musiq’3 – Agenda

Claudia Cardinale in Otto e mezze, Federico Fellini's film uit 1963. De prent met .oak A aktaber in de Brusselse Cinematek. FOTO GVA

– FM Brussel – La Libre Belgique

••

– Cinebel

In 2014 waren er ook mooie projecten met Radio 1, Canvas (Belfilm), Trends en de Artsenkrant/Journal du médecin. Met Moustique, Humo, De Tijd en L’Echo zouden we graag intenser samenwerken. Ook de samenwerking met het programma ‘Place Royale’ van RTL TVI liep niet echt zoals gehoopt. De programmamakers wilden een reeks

Bijzonder veel aandacht was er voor de ‘DVD Brussel Gefilmde Stad’, er was echt sprake van een sneeuwbaleffect met berichten in Brussel deze Week, La Capitale, De Morgen, De Zevende Dag, De Standaard, VivaCité, Weekend Knack,... Ook de andere dvd’s genoten een ruime mediabelangstelling.

12¥ijdag

De Italiaanse filmster Claudia Cardinale (76) komt op 6 oktober naar Brussel. In Bozar stelt ze de gerestaureerde versie van Visconti's /I Gattopardo (1962) voor. Los van de retrospectieve in Cinematek, is ze zondag in Cinema Zuid te zien in Otto e mezzo van Fellini, nog zo'n klassieker. In de Brusselse Cinematek wardt -morgen am 19 .30u Les Petroleuses (1971) vertaand, een Franse kamediewestern waarin Cardinale een team varmt met Brigitte Bardat. Op zandag am 18u is Cardinale in de cyclus Marcella Mastraianni in Cinema Zuid van de partij in Otto e mezze (1963) als de ultieme droamvrauwvan Federica Fellini. Zulkeretraspectievesbenadrukken alvast dat de tijd niet mals is vaar de maaisten der aarde, maar tach .oak dat ze uiteindelijk meer te bieden hebben dan hun schaanheid. Dat geldt zekervaar Claudia Cardinale, die een cinema-icaan werd, maar .oak de muze vaar regisseurs als

Le Soir Vendredi 7 mars 2014

Luchina Viscanti (Rocco e isuoi Fratelli, Sandra), Sergia Leane (Once Upon a Time in the West), Federica Fellini (8 !h) en Richard Broaks (The Professionals). Ze werd een inspiratiebron, amdatze tegelijkertijd sexy en mysterieus kan zijn. En magelijk .oak amdat ze naait uit de kleren ging. " Ze naemden mij destijds een seks"EEN symbaal", zegt Claudia Cardinale. "Ik heb me daar naait wat van aanMYST getrakken. De beroemde Italiaanse ENEE schrijver Alberta Maravia schreef NIEUW een baek aver me nadat hij me gezienhad. Vanafdatmamentwerd CLAUDIA ik een sekssymbaal (lacht). En tach ACTRICE heb ik naait naaktscenes gedraaid. Ik vind naakt het tegengestelde van naief meisje eratisch. Ik vind dat je de dingen waar. "Ik h altijd rhysterieus maet laten. Je natianaliteite maetwat aan de verbeelding averla- van gebaart ten. Ja, ik weet dat tegenwaardig sprang, Ital veel actrices uit de kleren gaan, en Franse w maar vaar mij haeft dat niet. Een beraepshalve vrauw maet mysterieus blijven en wereld gew de man nieuwsgierig." Rusland." De jange Claudia Cardinale zag er Een naief en als een echte Italiaanse uit en als een meisje was

Le Soir Vendredi 7 mars 2014

35 Ook het vernieuwde Festival Âge D‘Or editie meteen een animation A ont ruimeIlsmediabelangstelling. Een minpunt: de redessiné mooiela Der bijdrage die de journalist van De Mordes Ders gen uitwerkte werd uiteindelijk niet gepubliceerd, omdat deze een te kleine niche zou belichtten. Ook onze eregast, de Chinese cineast Wang Bing, genoot ruime exposition La guerre des jouets belges à la Maison Autrique media-aandacht. Het programma ‘Temps Het project EUROPEAN FILM GATEWAY de pause’ op Musiq’3 maakte zelfs tijd voor 1914 wekte veel interesse (volle pagina’s in een uiterst boeiende gesprek van een uur diverse kranten, een item in het journaal van met simultaanvertaling. RTBF,...). Het betreft dan ook een uniek project waarbij 27 Europese archieven waaronL’ÂGE D’OR FROM PRIZE TO FESTIVAL der CINEMATEK hun films over WO I digitaliseren en gratis online beschikbaar stellen via een gezamenlijke database. Het eerste radionet van de RTBF, Le Première wijdde er op haar website zelfs een wekelijkse rubriek aan, verzorgd door collega Géraldine Cierzniewski, telkens met link naar een specifieke film van de EFG website. Ook de dvd ‘1418 kon op heel wat persaandacht rekenen. 34 LACULTURE

LACULTURE

LA GRANDE GUERRE EN FILMS ET EN JOUETS

La grande boucherie de 1914-1918 comme si vous étiez genoot bij z’nyeerste Les cinémathèques d’Europe ont numérisé et publié leurs archives d’époque. Entretien avec Nicola Mazzanti, président de l’association des cinémathèques européennes. 14-18 inspire aussi le cinéma d’animation. Petit tour à Anima. A Bruxelles, une extraordinaire collection de jouets guerriers.

ENTRETIEN l’occasion des célébrations du centenaire de la première guerre mondiale, 26 cinémathèques européennes ont collaboré pour mettre en ligne gratuitement 600 heures de films d’époque. Sur le site internet du projet European film Gateway, les internautes de toute l’Europe peuvent découvrir des images de la guerre des Balkans, la bataille de l’Yser du côté des tranchées allemandes ou encore des documentaires sur les femmes et les enfants restés à l’arrière. Le conservateur de la Cinémathèque Royale de Belgique Nicola Mazzanti a suivi le projet de près.

Nicola Mazzanti.

Que trouve-t-on sur le site ? 5.000 documents dont 2.700 fictions, documentaires, ou actualités produites pendant la guerre et après la guerre 14-18. Les cinémathèques des pays belligérants ont numérisé et mis en ligne toute leur collection sur le sujet. C’est la première fois que le public a accès à toutes ces images. Il n’y a eu aucune sélection. On peut voir le point de vue des deux côtés. Par exemple, sur la Belgique, on a des images belges, françaises, anglaises, et des images tournées par les Allemands durant l’Occupation. Ce sont les mêmes lieux mais deux regards différents.

Quel est l’intérêt du projet ? Entre 1914 et 1918, on comprend lentement la force propagandiste des images filmées. Ce n’est

pas la première guerre du siècle mais la première où le public voit des images. Au point que en 1916, le film qui a le plus grand succès au box-office est un documentaire anglais sur la bataille de la Somme, The Battle of the Somme. Aujourd’hui, on peut le visionner sur le site mais il n’a rien d’intéressant car on ne voit pas grand-chose. Les images ne sont pas tournées sur les champs de bataille parce qu’on ne voulait pas montrer le front à l’époque. On voit les soldats qui partent et qui rentrent. C’est là que commence la médiatisation de la guerre qu’on peut comparer à l’imaginaire des guerres plus contemporaines.

Avez-vous fait des découvertes ? Oui. Deux films avec des images identiques peuvent donner deux messages totalement opposés. On a trouvé un documentaire sur l’héroïsme et la force des sous-marins allemands. Les Anglais ont récupéré les mêmes images et ont fait un film sur la cruauté de ces mêmes sous-marins. C’est en les mettant l’un à côté de l’autre qu’on l’a remarqué. Autre exemple : le film sur la martyre belge Edith Cavell. On s’est rendu compte qu’il y avait deux fins différentes. Une pour la Belgique et une pour le reste de l’Europe. Dans le final belge, on la fusille et elle meurt. Mais

dans la version internationale, l’officier allemand donne l’ordre de la tuer et les soldats allemands refusent de tirer. C’est l’officier allemand qui tire avec son pistolet. Le message est clair : les mauvais, ce sont les officiers allemands.

Les cinémathèques vont-elles s’associer pour numériser d’autres périodes de l’histoire? Le problème c’est que c’est un projet financé à 50 % par l’Europe et à 50% par les institutions. Malheureusement, l’Europe a décidé de ne plus subsidier ce type de projet. Pour eux, chaque pays doit investir dans la numérisation de ses archives.

n cette année du Centenaire de la Première Guerre, l’initiative prend tout son sens : Anima, comme deux autres festivals d’ailleurs (Annecy et Stuttgart), consacre une partie de sa programmation à ce conflit jusqu’ici surtout évoqué par les peintres, les cinéastes et les écrivains. Quelques animateurs s’y sont mis, ces dernières années : les neuf courts-métrages sélectionnés seront projetés une nouvelle fois ce vendredi soir à Flagey. Ils viennent de France, du Canada, de Belgique, de Nouvelle-Zélande ou d’Angleterre, et ils ont à leur tour posé un regard sur cette autre apocalypse survenue voici un siècle. Dans Lettres de femmes, Augusto Zanovello, lauréat (attendu) du Cartoon d’Or remis à Toulouse en septembre dernier et Prix du Public à Annecy, évoque les morts, les blessés, les fameuses « gueules cassées »… L’humain fragile, broyé par cette première guerre industrielle. L’artiste, sur le fil du pathos, a opté pour l’animation en volume, du carton et du papier, une technique permettant de la profondeur. Poppy, de James Cunningham, est

C’est une erreur grave parce que ce projet montre bien qu’il n’y a pas un patrimoine belge ni un patrimoine autrichien, etc. C’est un patrimoine européen. Je déteste l’idée d’élever nos enfants dans un monde où on ne sait pas montrer les images de la Shoah, l’assassinat de Kennedy, ou la construction du mur de Berlin. Evidemment qu’elles existent, elles appartiennent aux cinémathèques. On ne peut pas les voir si elles ne sont pas numérisées. ■ Propos recueillis par FLAVIE GAUTHIER

Archives sur www.europeanfilmgateway.eu

Les canonnades, qui ont retourné la terre, fondent les corps dans un terrible alliage de boue et d’acier brûlant

Le projet porté par l’European film Gateway rassemble 5.000 documents dont 2.700 fictions, documentaires, ou actualités produites pendant la guerre et après la guerre 14-18. © D.R.

n 1914, à l’arrière des lignes, la E vie continue et les enfants jouent pour ne pas voir l’atrocité du

quotidien. La Fabrique belge de jouets, le Jouet belge, le Jouet liégeois… rivalisent d’imagination pour contourner la pénurie de matières premières et créer des jouets de chiffon ou de carton-pierre. Le peintre Amédée Lynen dessine des armées de bois. Guerre et Jouet rassemble à la Maison Autrique un panorama de la production de jouets en Belgique pendant la Première Guerre mondiale. Ces pièces proviennent de la collection personnelle de Paul Herman, l’auteur du livre Les Petits soldats de la Grande Guerre. Il nous a guidés pas à pas dans cette exposition qui en dit long sur la génération sacrifiée de 19141918. « Le but est de montrer que le jouet fait partie de la vie. En 1914, les jouets étaient réservés aux classes supérieures de la société. La majorité de la population avait du mal à manger, à se chauffer, à s’habiller. Pour que la situation ne devienne pas explosive, les plus riches ont contribué à des œuvres pour le soulier, le vêtement, le jouet. L’exposition montre notamment des pièces créées pour l’Œuvre belge du jouet. Les manufactures employaient des blessés et des mutilés de guerre. Cela permettait d’aider les victimes du conflit à ne pas tomber dans la pauvreté. Côté français, il y avait des ateliers entiers de fabrication qui fonctionnaient exclusivement avec des blessés à Bordeaux, à Alger… Certains jouets étaient même exportés jusqu’aux Etats-Unis où ils étaient proposés dans des ventes de charité. » A la différence de la France, la Belgique était entièrement occupée, en dehors du réduit de l’Yser. Les fabricants étaient tenus à l’œil par la censure allemande. A l’époque, le plus grand producteur de soldats de plomb au monde était l’anglais Britains : « Il avait à son catalogue une tranchée en métal avec un mécanisme qui faisait exploser les soldats ! Ce jouet a été fort critiqué et

s’est mal vendu. C’est devenu une pièce rarissime dont la valeur dépasse aujourd’hui les 100.000 dollars. Il n’était évidemment pas question d’importer ce jouet pendant la guerre. Chez nous, des séries de soldats de plomb ont été produites sur les batailles d’Ypres ou de Soissons en 1915 mais le public belge n’était pas très preneur. Il y avait des victimes de la guerre dans toutes les familles… » Alors que les adultes se faisaient saigner sur les champs de bataille, les jouets les plus prisés des enfants étaient des fanfares ou des défilés. « L’essentiel du jouet belge était pacifiste. Côté français, on fabriquait par contre en zone libre des tirailleurs sénégalais ou des figurines à la gloire de Joffre et de Clemenceau. Les petites filles françaises avaient leur poupée patriotique “Notre pays, c’est l’Alsace”, qui a eu le prix de la Poupée en 1915. Parmi les jouets célèbres produits en Belgique, on retrouve dans l’expo, le modèle réduit du Béguinage de Dixmude, qui venait d’être détruit lors de la première bataille de l’Yser. On pouvait ainsi jouer à raconter ce qui s’y était passé en toute innocence… Il y avait aussi un champ de foire avec sa baraque à frites, ses lutteurs, son manège… Dans le registre patriotique, il y eut la poupée de la reine Marie Louise, à la tête en biscuit. Elle figure également dans l’exposition. » ■ DANIEL COUVREUR

Guerre et jouet, jusqu’au 19 novembre, Maison Autrique, 266 chaussée de Haecht, 1030 Bruxelles, mercredi au dimanche, 12 à 18 h. Infos : 02-215.66.00 et info@autrique.be. Les Petits soldats de la Grande Guerre, Paul Herman, Glénat.

inspiré par une histoire vraie : deux soldats néo-zélandais coincés derrière les lignes ennemies découvrent un bébé sous les cadavres de ses parents. L’un veut le sauver, l’autre pas… Animation numérique et « performance capture » distinguent ce film écrit par l’arrière-petit-fils d’un des deux fantassins et tourné en partie chez Weta

Digital, les camarades de jeu de Peter Jackson. Le jour de gloire, court-métrage en « stop motion » de Bruno Collet, nous plonge au cœur d’un souterrain, où un poilu attend le début de l’offensive. Les canonnades, qui ont retourné la terre, fondent les corps dans un terrible alliage de boue et d’acier brûlant. Le réalisateur s’est inspiré de la correspondance entretenue par les soldats avec leurs proches restés à l’arrière, mais aussi, précise-t-il, des Croquis de guerre du peintre breton Mathurin Méheut. Si c’est une autre technique qui a été mise en œuvre dans La tranchée de Claude Cloutier, la démarche de ce réalisateur canadien est identique : donner à voir, à ressentir ce lien terrible avec la terre. Et puisque C’était la guerre des tranchées, comme l’a dessinée Tardi, on n’en remontera pas plus avec La détente, du tandem Pierre Ducos/Bertrand Bey. Le ton est plus drôle, encore que… Ici, le soldat s’est évadé de la réalité pour aller livrer bataille dans un univers de mirlitons et de joujoux. Ce 14-18 : La Grande Guerre vue par les animateurs (réservé aux 16 ans et plus à Anima, disponible en DVD) est une coproduction entre Folioscope et Les Films du Nord. Une caution artistique, à laquelle s’ajoute la scientifique, celle de l’Historial de la Grande Guerre à Péronne, partenaire de cette excellente « compile ». ■ DIDIER STIERS

Vendredi 7 mars, 22 h, Studio 5. Info : www.animafestival.be. DVD : distribution Twin Pics, 16,99 euros.

Into the breach for experimental film

THE SELECTION OF OLIVIER DEKEGEL: AGE IS … (STEPHEN DWOSKIN)

THE SELECTION OF NICOLA MAZZANTI: BABY, I WILL MAKE YOU SWEAT (BIRGIT HEIN)

“Stephen Dwoskin (1939-2012) was one of the most original talents of modern cinema. His oeuvre is inextricably linked to the partial paralysis that he suffered throughout his life after catching polio as a child. The oeuvre focuses on desire, facial expressions, sharing, and it depicts the ‘imaginary solutions’ to a reality that must be reconstructed if you have a disability.” “Age Is... is both a hard and tender film in which the director sets out to depict the beauty and unique character of ageing faces and bodies with almost amorous attention to detail. It is a complex film that was conceived in the act of sharing: on the eve of his own death, Dwoskin invited some of his friends to film old age. Although it is not his best film, it is overwhelming and demonstrates that his genius lay in editing and the use of diegetic music.”

“Filmmaker, event programmer, (polemical and highly idiosyncratic) critic, and lecturer Birgit Hein has simply been the icon of German avant-garde cinema since the 1960s. She wrote the very first work on the history of European avant-garde film and was a participant and witness of the Festival of Experimental Film in Knokke back in the day.” “Her Baby, I Will Make You Sweat, which was released in 1995, is not only innovative qua form, it is – honestly – incredibly beautiful. When it was released, the film ignited endless polemics. Baby, I Will Make You Sweat treats sexuality, race relations, hidden colonialism, and still has the power to educe heated debate and make its viewers feel uneasy. This makes it the perfect film to open the L’Âge d’Or festival!”

Vrijdag 26 september

2014

Le Soir Jeudi 3 juillet 2014

36 LACULTURE

Ingmar Bergman le maître La Cinematek décline durant tout l’été le génie du réalisateur suédois en huit films.

CARDINALE

e. Maar niets is minder heb niet een, maar vier en. Ik ben Tunesische te, Siciliaanse van aarliaanse van natianaliteit wat de cultuur betreft. En e heb ik averal ter werkt, van Australie tat

n makkelijk in te palmen ze .oakniet. "Viscanti zei

CHRIS CRAPS

Reste trois films encore au programme. Tous trois sont habités par la grande muse du cinéaste, Liv Ullmann. Ainsi rassemblés, Persona, Scènes de la vie conjugale et Sonate d’automne forment à leur façon (involontaire) une trilogie de la crise. Dans le premier, un sommet d’inventivité artistique autant que de tension et de profondeur psychologique, une comédienne mutique tente de soigner sa dépression auprès d’une infirmière volubile (Bibi Andersson). C’est l’histoire d’un transfert d’identité : la malade guérira, l’infirmière sombrera. Dans le second, à l’origine destiné à la télévision, un homme (Erland Josephson) et une femme s’expliquent et règlent leurs comptes. Dans le troisième, enfin, le bras de fer oppose une

Un classique « moderne »

NICOLAS CROUSSE

P. 32-33 GRAND ENTRETIEN AVEC LIV ULLMANN

LAPETITEGAZETTE « Shrek » contre le « scexit »

Mike Myers, qui a donné sa voix et l’accent écossais à l’ogre du dessin animé Shrek, s’est prononcé en faveur d’un maintien de l’Ecosse au sein du Royaume-Uni, à deux mois et demi du référendum sur l’indépendance. Les membres de « Better Together » (Mieux Ensemble) jubilent. Il faut dire que les parents de l’acteur canadien viennent de Liverpool en Angleterre… (afp)

Superbe terrasse au jardin. Resto le Barbavin à La Hulpe (Guide Delta et Lemaire) Cuisine française et du terroir. Lunch 14 €, menu soir vin cpr. 38,50 € (ma. & me.) Menu saveur & terroir 36,50 €. Salle banquets. Superbe carte de vins. 27 av. Reine Astrid, La Hulpe 02-653.29.72 Fermé sa. (23 & dim. www.barbavin.be

Soldes chez Gulliver Big & Tall Spécialiste vêtements grandes tailles. Dès le 1/07 -10% à -50% polos, chemises, sweats, vestons, pantalons, costumes. Exclusivité : Polo Ralph Lauren + Paul&Shark (big sizes) www.gulliver1985.com 160a av. Louise. 02-649.34.81 (51

William et la Grande Guerre

Joe, le plus beau

Joe Manganiello a été élu acteur célibataire le plus sexy d’Hollywood par People. L’acteur (connu des amateurs de séries) arrive en tête des 101 plus beaux mâles du cinéma américain. Grand, brun, musclé, barbu (pas trop) et dans la force de l’âge (37 ans), il dit de lui (en bon Sicilien) : « J’ai le sang chaud. » (lesoirmag)

Un portrait du prince William, second dans la ligne de succession au trône britannique, sera vendu aux enchères le 1er octobre 2014 au profit de plusieurs fondations pour la conservation de la mémoire de guerre. Intitulée Paternité, la toile représente le duc de Cambridge sur fond rouge, le regard tourné vers le côté. Un coquelicot – symbole des soldats et victimes civiles morts à la guerre – est épinglé au revers de son costume noir. (afp)

Rose & Van Geluwe

Dixit

Généticiens cherchent…

« Après les victoires contre la Russie et les Etats-Unis, notre nouveau statut de grande puissance nous permet légitimement de revendiquer une place au Conseil de sécurité ! » OLIVIER CORTEN PROFESSEUR DE DROIT INTERNATIONAL (ULB)

Ixina Auderghem et Berchem Soldes -50% sur cuisines d’expo. Offrez-vous une nouvelle cuisine au meilleur prix Et pour le Mondial de foot, on remplit votre nouveau frigo de bière Jupiler! Ch. Wavre 1163, 1160 Bxl et av. Charles Quint 576, 1082 Bxl. www.ixinaauderghem.be www.ixinaberchem.be (66

Démarques de -30% à -70% sur les collections de vêtements printemps-été hommes et dames. 2 av. de Tervuren, 1040 Bxl. Parking privé de 9h30 à 18h30 + samedi de 9h30 à 17h30. Fermé le lundi. 02-735.78.00 (35 Pour le troisième âge canin Aeonpet, la branche spécialisée Menu Soleil à 16 € M.L.B. soldes monstres du géant de la distribution Aeon Asperges vinaigrette ; M.L.B. solde tout : costumes, dans le business des animaux doHomard Baby grillé (+ 2 €) ou vestons, pantalons, parkas, mestiques, inaugure lundi probrochette de boeuf provençale; vestes autrichiennes, impers... chain sa première maison de refraise melba. Le must pour homme/dame. traite multiservice canine dans A déguster à l’Henri 1er Soldes M.L.B. av. Tervuren, 89. son centre commercial de MakuAv. de Messidor, 181 - 1180 Uccle. Tél. 02-734.50.95 Parking aisé. hari, dans la banlieue est de ToTél. 02-345.26.29 (38 A ne pas manquer! (47 kyo. (afp)

En mai 2012, une équipe de génétique de l’université d’Oxford a lancé un appel aux musées et collections privées susceptibles de détenir des poils de Yéti pour qu’ils leur en cèdent un échantillon. Ils en ont reçu 57 au total.

… poil de Yéti

Les scientifiques ont extrait l’ADN de trente échantillons, dont ils ont tous identifié les propriétaires : ours, cheval, vache, loup, chien, loup, coyote, homme et raton laveur (sic). Mais le Yéti est resté introuvable. (afp)

En bons termes « Des spéléologues ont découvert une immense grotte dans une carrière de Sprimont. Plus de 3.000 mètres de galeries ont pour l’instant été mis au jour », pouvait-on lire le 30 avril sur le site RTL.be. Certes, l’auteur de cette phrase n’est pas tombé dans le piège de la confusion de mettre au jour avec mettre à jour. Mais écrire que ces 3.000 mètres de galeries ont été mis au jour ne me paraît pas opportun. Mettre au jour peut se dire d’un obus ramené à la surface d’un ancien champ de bataille, ou des squelettes découverts dans les ruines de Pompéi, mais non d’une grotte, quelles qu’en soient les dimensions. Comment corriger cette phrase ? En écrivant par exemple que « 3.000 mètres de galeries ont été découverts ». CLÉANTE

Soldes Lattoflex A la literie Van Keirsbilck Literie & canapés-lits du 01/07 au 31/07 inclus Chaussée de Louvain 310 1000 Bruxelles. 02-736.21.03 www.literievk.be

Coraline Fashion Solde ses collections dès le 1/07 de -30% à -70% Basler, Liola, Lucia, Ribkoff, Caroline Biss, Max-Mara W-E, Lecomte, Karting, Michèle, ... Av. Georges Henri 348, 1200 Bxl. (43 (Woluwe) 02-733.39.26 (76

POURQUERY.BE AC HAT OR De komst van Claudia Cardinale boodt vele FONDEUR, ESSAYEUR ET AFFINEUR DEPUIS 1920 televisieomroepen (VTM, RTL, VRT, RTBF, Tvbrussel en Télé Bxl) de unieke gelegenheid een individueel gesprek te hebben met de filmdiva.

POURQUERY l Z]k^ll^ Znq ikh_^llbhgg^el ^m Znq ikbo®l' METAUX VENDUS OU ACHETÉS : Hk% Zk`^gm% ieZmbg^% iZeeZ]bnf% kah]bnf% bkb]bnf' MATIÈRES : =®\a^ml ]^ [bchnm^kb^% ![ZeZrnk^l & ihebl & ebfZbee^l ob^be hk"% ]®\a^ml ]^gmZbk^l% ]®\a^ml bg]nlmkb^el \Zmah]^l !k®lbg^l & [ZeZrk^l & ]^ll^kmb"

POURQUERY

A E

Hae vaelde het vaar Claudia am de muze te zijn van de twee groatste Italiaanse regisseurs? "En dan nag ap hetzeIfde mament. Ik speelde tegelijkertijd in 8 !h en in Il Gattopardo. Ik draaide als brunette vaar Viscanti en werd dan een blandine vaar Fellini. Federica was zeer nerveus dat ik twee films ap hetzelfde mament draaide. Ik maest in een maand meer dail eens van haarkleur veranderen.Viscanti was bavendien tataal anders dan Fellini. Viscanti symbaliseerde het theater en de absalute stilte. Je macht niet lachen, niet praten. Fellini was het circus. Iedereen brulde en schreeuwde. Er stand zelfs een telefaan ap de set vaar Marcella, die gek was ap telefaneren. Federico had za'n atmasfeer nadig om te scheppen. Ik was taen nag zeerjang, maar het had iets am zijn muze te magen zijn. Ik was de vrauw van zijn dromen. Hij kwam me vaak apzaeken am met de aura naar het strand van Ostia te rijden. Dan babbelde en babbelde hij. Ikwas averdanderd."

Le génie du cinéma de Bergman ? Dans ses films, chacun retrouve son histoire, ses nœuds, ses blessures

mère (Ingrid Bergman) et sa fille. La puissance d’identification de ces films d’affrontements est aussi universelle qu’étourdissante. On n’en sort pas toujours indemne. Et c’est là que le cinéma de Bergman déploie son génie : chacun y retrouve son histoire, ses nœuds, ses blessures. Naissance le 14 juillet 1918 à En plus d’un demiUppsala. siècle, Bergman a couFilmographie Entre « Crise » ché dans la chambre de (1946) et « Sarabande » notre imaginaire collec(2003), une quarantaine de tif ses interrogations sur films, extrêmement variés, et le couple, la mort, la comptant parmi eux une femme, l’art, la sexualiquinzaine de chefs-d’œuvre. té, la foi, l’incommuniAucun autre cinéaste n’aura cabilité, et surtout sur autant marqué son art. Les les cicatrices existensommets sont légion : « Motielles de la vie. En cela, nica », « Le septième et alors qu’il est l’auteur sceau », « Les fraises saud’un cinéma souvent vages », « La source », « Perplanté dans un décor sona », « Cris et chuchoteprovincial, campagnard, ments »… médiéval, d’un autre temps, l’œuvre de Bergman est à la fois classique et profondément moderne. ■

GROUPE ESSAIS

VROUW MOn TERIEUS BLIJVEN ENMAN WSGIERIG."

aait aver mij: 'Ze ziet eruit als een kat die je kunt strelen. Maar pas ap, deze kat kan een panter warden en de jager daden.' Dat ik altijd met mijn vaeten ap de grond ben gebleven heeft mijn leven gered. Ik ward slechts een andere persaan wanneerik vaar de camera sta. Wegvan de camera benikaltijd mezelfgebleven." Marlan Branda heeft oait zijn versiertalenten ap Cardinale uitgeprabeerd, maar dat ging maeilijker dan hij had verwacht. " Ik was in Hallywaad taen iemand me zei dat MarIan Branda aan de telefaan was. Ik began te brullen, amdat ik dacht dat een vriend een grap wilde uithalen. En plats haarde ik de stem. Het v,ras echt Branda. Hij vroeg: 'Kan ik je antmaeten ?' We spraken af in een hatel. Taen hij arriveerde, vaerde hij za'n grote aeteursshaw ap. Hij dacht echt dat ik gingvallen vaar zijn charmeaffensief. Maar ik bleef daadkalm. We zijn taen beginnen lachen, want hij besefte dat ik geen gemakkelijke was. Uiteindelijk hebben we vaoral veel gelachen."

Kurosawa que d’un western mâtiné de vengeance sanguine et de foi spirituelle. Les Fraises sauvages sont une tendre et mystérieuse évocation du temps qui passe, alors qu’un vieux médecin honoré par une université se retourne sur les heures douces-amères de son passé.

Anauk Aimee en Marcella Mastraianni speelt zandag in de Antwerpse Cinema Zuid en ap 25

l est, avec Chaplin et Fellini, l’un des rares génies du septième art. Son œuvre est comparable à celle d’un Beethoven pour la musique du dix-neuvième siècle ou d’un Shakespeare pour le théâtre de la Renaissance. Rien de moins. Cet été, huit chefs-d’œuvre du maître de Farö seront projetés à la cinémathèque. Tous de pures merveilles, qui viennent démentir une certaine légende, mal intentionnée, selon laquelle l’œuvre de Bergman serait seulement cérébrale, psychologisante et dépressive. Pour se convaincre de l’inverse, il suffit de prendre le temps de découvrir (ou de retrouver) ces huit films. La sensualité primale d’Un été avec Monika, tourné en 1952, fut un électrochoc avoué, pour les cinéastes alors en herbe de la Nouvelle Vague française, de Truffaut à Godard. Le libertinage bucolique des Sourires d’une nuit d’été rapprocherait presque Bergman des comédies shakespeariennes. Plantés dans des décors médiévaux, Le septième sceau et La source sont des sommets de mise en scène. On y voit dans le premier un chevalier disputer une partie d’échecs avec la Mort en personne. Dans l’autre, on est aussi proche de l’esprit japonais du Rashomon de

ADRESSE : Kbc_lmkZZm g *% :go^kl +)*1 !;^e`bjn^" M®e $,+!)", ,,0 0* 0, ?Zq $,+!)", ,,0 0* 02 36

CULTUUR & MEDIA & WETENSCHAP UW GIDS VOOR HART EN HOOFD

DE STANDAARD MAANDAG 6 OKTOBER 2014

Ook de jubileumpublicatie (boek en dvd) ‘Edith Kiel & Jan Vanderheyden, Pioniers Van De Vlaamse Film’ uitgebracht ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van dé Vlaamse filmklassieker De Witte, kwam uitgebreid aan bod. Ondermeer in het veelgeprezen Radio1 programma Interne Keuken.

Canvas maakte met BELFILM CINEMATEK een prachtige documentaire over de geschiedenis van het Filmarchief. De documentaire vond ruime weerklank in de pers onder meer in Humo en De Morgen. Het programma ter gelegenheid van het 60-jarig jubileum van de ‘Unie van de filmkritiek’, kende, gezien de betrokkenheid van vele filmrecensenten ook een ruime weerklank.

GEEN REGELTJES MEER

voor Claudia Cardinale

Ook Pierre Coulibeuf film over JAN FABRE kende veel mediabelangstelling (o.a. Het Journaal), het zogenaamde kattenincident is daar ongetwijfeld niet vreemd aan.

| 45

TV–RADIO–ONLINE FM BRUSSEL – 07.01: «Asta Nielsen» (Peter Rotsaert) - King Kong, Johan De Smet – 26.02: «Carte blanche Michaël Borremans» King Kong, Johan De Smet – 13.05: «Billy Wilder» (Peter Rotsaert) - King Kong, Johan De Smet – 21.05: «Enemy Sisters of Hollywood » (Peter Rotsaert) - King Kong, Johan De Smet – 18.06: « Cannes in Brussel : Quinzaine des réalisateurs » (Micha Pletinckx) - King Kong, Johan De Smet – 29.08: « Visconti » (Peter Rotsaert) – 25.09: « DUO Alex Stockman» – 10.12: « Mike Leigh » (Micha Pletinckx) - King Kong, Johan De Smet

RTBF Musiq’3 – 12.03: « Rapsodia Satanica » (Nicola Mazzanti) Le point du jour, Pascal Goffaux – 28.03: « Cinéma roumain » (Fernand Denis) Revue de presse culturelle – 08.05: « DUO Olivier Masset-Depasse » Pascal Goffaux – 01.06: « Alan Parker » - Le classiq’ des cinés – 20.06: « Quinzaine des réalisateurs » (Micha Pletinckx) - Journal, Pascal Goffaux – 11.09: « Caligari » (Nicola Mazzanti) - Anne Mattheeuws – 11.09: « Assunta spina » (Eric de Kuyper) - Infos culturelles – 11.09: « Restaurations » (Nicola Mazzanti) - Temps de pause – 14.09: « Caligari » (Nicola Mazzanti) - Pascale van Lerberghe – 14.09: « UFA Filmnights » (Nicola Mazzanti) - Pascale van Lerberghe – 05.10: « Le jour se lève » (André Joassin) Pascale van Lerberghe – 09.11: « dvd 14’18 » - Bénédicte Rochet – n.d.: « O. Clinckaert » - Pascal Goffaux

La Première

46 |

– 02.03: « Reportage European Film Gateway » (Nicola Mazzanti, Bruno Mestdagh, Géraldine Cierzniewski, Jean-Paul Dorchain) – 14.03: « Reportage European Film Gateway » (Nicola Mazzanti, Bruno Mestdagh, Géraldine Cierzniewski) – 17.03: « Programme WO I » (Géraldine Cierzniewski) - Un jour dans l’histoire – 11.05: « Comment vivait-on en 1914 ? » (Géraldine Cierzniewski) - (Marianne Klaric) – 21.05: « Sœurs ennemies Hollywood » (Muriel Andrin) - Un jour dans l’histoire – 02.06: « 20 capsules European Film Gateway » (Geraldine Cierzniewski) – 02.07: « My own private Idaho, Gus Van Sant » (Olivier Dekegel) - O positif magazine, Lionelle Francart – 09.07: « Akahige: Barberousse , Akira Kurosawa» ( Olivier Dekegel) - O positif magazine, Lionelle Francart – 16.07: « Shock corridor, Samuel Fuller » (Olivier Dekegel) - O positif magazine, Lionelle Francart – 23.07: « Incompreso, Luigi Comencini » (Alain Berenboom) - O positif magazine, Lionelle Francart – 30.07: « Viskningar och rop: Cris et chuchotements, Ingmar Bergman » (Geraldine Cierzniewski) - O positif magazine, Lionelle Francart – 06.08: « Dead ringers, David Cronenberg » (Geraldine Cierzniewski) O positif magazine, Lionelle Francart

– 13.08: « Born on the 4th of July, Oliver Stone » (Geraldine Cierzniewski) - O positif magazine, Lionelle Francart – 20.08: « Philadelphia, Jonathan Demme » (Alain Berenboom) - O positif magazine, Lionelle Francart – 20.08: « Gabin » (Nicola Mazzanti) - Tout le monde prend l’R – 27.08: « L’enfant sauvage, François Truffaut » (Olivier Dekegel) - O positif magazine, Lionelle Francart – n.d.: « Cinéma italien & Fellini » (Nicola Mazzanti & Galeries) - Tout le monde prend l’R – 02.10: « Le jour se lève face à la censure de Vichy » (Laurent Vanclaire) - Un Jour de l’histoire – 09.10: « L’Âge d’Or» (Olivier Dekegel) - Entrez sans frapper – 11.12: « Le Front du Nord : des Belges dans la guerre d’Algérie » - Un jour dans l’histoire

Arte Belgique – 10.02: « Amos Kollek » – 24.02: « Otar Iosselliani » – 03.03: « EFG » (Nicola Mazzanti & Muriel Andrin) – 06.03: « ciné grec » – 06.05: « Billy Wilder » - 50° Nord – 06.05: « Afrique du Sud » - 50° Nord – 07.05: « Alain Tanner » - 50° Nord – 19.06: « Kinshasa beat & Marc-Henri Wajnberg » - 50° Nord – 24.06: « Fellini » – 17.08: « François Chamaroux » (par Wrongmen productions) - Babel Express (série pour l’été 2014 sur personnalités artistiques belges) – 15.09: « Visconti » – 15.10: « Piccoli» - 50° Nord – 17.10: « Le Jour se lève » - 50° Nord – n.d.: « Gustav Deutsch » - 50° Nord – 28.11: « Alec Guiness » - 50° Nord – 01.12: « Roberto Rossellini » - 50° Nord – 09.12: « Enregistrement Quai des Belges » – 16.12: « Mike Leigh » – 19.12: « Lauren Bacall »

ANDERE – 24.11: VivaCité: « dvd Brussel, gefilmde stad » (Roel Jacobs) – 09.04: Cinéstation: « European Film Gateway » (Alain Lorfèvre)

RTL – 22.01: « archives funérailles Leopold III » (Patrick Weber) - Place Royale – 03.12: « dvd Brussel, gefilmde stad » (Roel Jacobs) - Alexandre Carette

VRT Radio 1 – 04.04: « Belgium’s most wanted: het Filmarchief » (Bruno Mestdagh) - Braakland – 23.08: « CINEMATEK goes digital : Andy Warhol & MoMA » (Bruno Mestdagh) - Bar du Matin – n.d.: « Marvel vs. DC » - Vandaag, Ward Verrijcken – 13.09: « 80 jaar De Witte » (Roel Van de Winkel) - Bonus, Sara Van Boxstael – 27.09: « De Witte, J.Vanderheyen, E.Kiel » Interne keuken, Dirk Van Engeland

Cobra.be – 04.03: « Filmfestival rond de nieuwe Griekse film » – 06.03: « Rapsodia Satanica » – 02.04: « Venster op Roemenië » – 16.05: « Doctor Fabre will cure you » – 02.06: « Fellini » - Ward Verijcken – 15.08: « UFA nights » – 11.09: « Edith Kiel & Jan Vanderheyden » – 12.09: « Philippe Berthet » – 20.11: « Ana Torfs » – 11.12: « Rossellini »

Deredactie.be – 10.09: « Edith Kiel & Jan Vanderheyden »

Eén – 02.04 & 13.04: « Activiteiten voor kinderen » Vlaanderen Vakantieland – 13.05: « Doctor Fabre will cure you » - Het journaal – 30.11: « dvd Brussel, gefilmde stad (Roel Jacobs) + reportage Marc Didden als gids in Brussel » - De Zevende Dag

Klara – 12.03: « Rapsodia Satanica » (Nicola Mazzanti) - Espresso – 20.06: « Quinzaine des réalisateurs » (Micha Pletinckx) - Happy hour (Heidi Lenaerts) – 24.09: « dvd De Witte » (Roel Vande Winkel) - Pompidou, Christophe Verbiest – 7.11: « Maudite soit la guerre » (Bruno Mestdagh) - Happy Hour – 13.12: « Vlaamse volksfilm » - Schone kunsten, Kurt Van Eeghem – n.d.: « dvd 14’18 » (Erik Martens) - Karen Billiet – Canvas – Canvas: 16.05: « Doctor Fabre » - Hoera Cultuur! – Canvas: 12.09: « Philippe Berthet » - Hoera Cultuur!

TÉLÉBRUXELLES – 07.04: « Hammer» (Nicola Mazzanti) - Journal quotidien du BIFF – 24.06: « Quinzaine des réalisateurs » (Micha Pletinckx) - David Courier – 30.10: « dvd 14’18 » (Leen Engelen) – 26.11: « dvd Brussel, gefilmde stad » (Roel Jacobs )

TV BRUSSEL – 25.07: weekoverzicht tv brussel – 20.08: « Filmmagazine: een gesprek met regisseur Eric De Kuyper » - Bruno Op de Beek – 18.11: alumni Sint Lukas (Adil Er Arbi, Bas Devos, …) – 21.11: « dvd Brussel, gefilmde stad » (Bruno Mestdagh & Katrien Van Mechelen ) - Peter Van Goethem

ANDERE – 03.09: Agencia Efe: « CINEMATEK » - Raquel Castan – 19.02: New Europe Studios: « European Film Gateway » (Nicola Mazzanti) - Andy Carlin) – Radio Campus /03.12: «Focus Night» – 02-23-27.03: Radio Panik: « Cinéma grec contemporain, Theo Angelopoulos et Anthologie du cinéma grec » (Tonie De Waele) - La Grèce qui voyage

PERS PERS NL Brussel deze week – 23.01 Trains, larks and the king of England – 06.02 ‘Slakken zijn dol op sm’ . Van blue velvet tot zigzagkind – 08.05 ‘I just show the mystery of life’ – 15.05 Gaan ons vanaand fliek toe? – 28.05 Nieuwbouw in film – 05.06 Spot op Europese cinema – 12.06 Flagey voert nu al tempi op – 19.06 Alleluia, the directors’ fortnight! – 26.06 Alle wegen leiden naar Rome - Tutto Fellini – 01.08 The talented Mr. Hoffman – 11.09 Tentoonstelling rond filmaffiches – 18.09 “Hij hield van pellicule zoals een beeldhouwer van marmer’ – 18.09 Wang Bing’s family tree – 9.10 Into the breach for experimental film – 27.11 Brussel, gefilmde stad – 4.12 Cinefiele boekenverkoop – 4.12 Doe ons maar een Guinness – 18.12 De fantasieën van een Hollywoodzonderling

Cobra.be – 02.07 Fellini en de hete filmzomer van CINEMATEK – 12.09 Dromen met de tekenpen in de hand – 19.09 De prins en de actrice – 09.10 L’âge d’or-festival leeft op in Brussel – 10.12 Roberto Rossellini

De Morgen – 28.01 ‘Wat andere Europeanen opwindt, daar lachen wij om’ – 04.06 ‘Franse films? Ik zou niet weten wat dat is’ – 20.06 CINEMATEK toont Cannes-rebellen in afgeslankte vorm – 04.10 Edward Hopper - the movie – 17.11 Ontluisterend beeld van China – 19.11 Depardieu declameert – 28.11 Brussel, in beweging sinds 1897 – 06.12 Russen in New York

De Standaard – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

04.01 De eerste vrouwelijke filmster 11.01 Winterjazz 01.02 Vrouw(on)vriendelijke feminist 8.03 Geboorte van de filmdiva 26.04 Pride & no prejudice 3.05 Rode.roze cinema 31.05 Don’t cry for me, Brussels 28.06 Kinshasa beat 5.07 Internationale karakterkop 10.07 Cinema was mijn seksuele opvoeding’ 12.07 Le maltèse falcon 19.07 Philip Seymour Hoffman 30.08 Claudia - sirene - Cardinale 02.10 Arletty kan weer douchen 04.10 L’âge d’or 06.10 Geen regeltjes meer voor Claudia Cardinale 05.11 De grote oorlog in de Belgische film 14’18 29.11 Stille armoede 06.12 J.M.W. Turner, de filmmaker 06.12 Kritieke cinema

DM. City Brussel – 01.07 De culturo – 01.10 “Er is niks Belgischer dan Brussel”

De Tijd

– 04.07 Noir de noir – 11.07 Au cœur du naufrage – 04.06 Brussel biedt uitstalraam Europese film – 15.08 Marvel vs DC Comics – 17.07 4x Philip Seymour Hoffman – 29.08 Focus night: senso – 27.09 Edith Kiel & Jan Vanderheyden – 05.09 Claudia, toujours Cardinale – 20.10 ‘Rus uit België’ brengt blitzbezoek aan – 12.09 Danses pour I’ecran Brussel – 12.09 UFA Film nights – 19.09 L’hommage à Sébastien Koeppel Focus Knack – 19.09 Vase chinoise – 26.09 Focus Night: curling – 26.03 Iedereen komt als je Theo roept – 03.10 Prix de l’Age d’or – 30.04 Laat duizend zwepen knallen – 10.10 En toute innocence (Michel Piccoli) – 3.09 Luchino Visconti: De rode baron – 10.10 Wang Bing à la CINEMATEK – 01.10 L’âge d’or heeft heimwee naar Knokke – 17.10 Edith Scob – 17.12 So long, Lauren – 19.10 Focus Night: Designing woman – 17.12 In Belgische velden – 24.10 Focus Night: holy motors – 24.10 Kids at the movies Trends – 31.10 Grémillon à la CINEMATEK – 06.03 Griek eet vogelzaad – 21.11 Focus Night: the man in the white suit – 10.04 Bagdad aan de Somme – 21.11 14’18 - la grande guerre dans le cinéma – 16.10 De achterkant van China belge – 24.11 75 000 films Andere – 28.11 Muette pauvreté – 05.12 Des mots pleins les yeux – 01.01 75.000 films - een reis door de coulissen – 05.12 John Frankenheimer van een filmarchie - Beeld Expressie – 05.12 L’UCC a 60 ans – 10.01 Super Scorsese-special - METRO – 12.12 Lauren Bacall – 08.04 Uit de zevende kunst - Humo – 27.06 Hommage aan Fellini, Lorre en Gabin La Libre - Artsenkrant – 05.09 Gracieus als een tijgerkat - Artsenkrant – 15.01 Les écrans de la mémoire – 25.09 Film als materie - H ART – 29.01 Voyage en catalogne – 26.09 Bella Claudia! - Gazet van Antwerpen – 29.01 “Jiri Menzel, réalisateur étroitement sur– 01.10 Terug naar de basis - Vertigo veillé à CINEMATEK” – 04.10 Go west - Het Nieuwsblad – 03.02 “Kollek à CINEMATEK” – 17.12 Zie Brussel groeien - Weekend Knack – 19.02 “75 000 films”..; Dans les coulisses de la Cinémathèque – 05.03 Le charme indiscret du cinéma – 09.03 “Rapsodia Satanica” quand le cinema PERS FR voulait être art total – 11.03 “Au service des autres” Brussel deze week – 12.03 Otar Iosseliani à CINEMATEK, jeudi : de – 06.02 Kollek est de retour Tbilisi à Paris – 27.02 Offscreen – 14.03 “Cédric Klapisch: l’Europe ne croit pas – 06.03 Inimitable Otar à la culture” – 27.03 Le dernier moderniste – 15.03 Klapisch : « Le film nous a échappé » – 10.04 “Avant, il n’y avait rien” – 16.03 Toute la Grande Guerre en ligne – 30.04 Billy L’idole” – 26.03 Les voyages d’Angelopoulos – 30.04 Et fier .ère de l’être – 26.03 “Claude Lelouch, un homme et ses films – 22.05 “Docteur Fabre will cure you” à CINEMATEK” – 25.06 Toutes toiles dehors (Titanic & co) – 28.03 Roumains et belges: même cinéma! – 28.08 “Claudia Cardinale panthère ou guépard” – 08.04 Repousser les frontières du genre – 04.09 L’esthète du cinéma italien – 11.09 Les 142 vies de Claudia Cardinale – 02.10 Luis, Jean-Luc, Léos... et les autres – 27.11 La musique et les mots transfigures

Focus Vif – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

03.01 Hommage à Eliane 24.01 La guerre de 100 ans 24.01 Que Serra sera 31.01 Kollek et les femmes 21.02 Focus night: Attenberg 03.03 Le labyrinthe de sang . Films de culte 07.03 Un film et son époque 14.03 Master class Cédric Klapisch 28.03 Focus night: les vacances de Monsieur Hulot 04.04 Le cinéma roumain, de A à Z 24.04 Cycle BillyWilder 25.04 Focus Night: fight club 02.05 Avos fouets! 02.05 Bruxelles voit rouge avec Wakamatsu 20.05 Visiting professor 23.05 Focus Night: suspicion 13.06 La Quinzaine à la CINEMATEK 13.06 Le franc-tireur 20.06 Federico Fellini

| 47

La Libre Culture

Deze zomer kan u in Cinematek behalve een retrospectieve van Ingmar Bergman (zie AK 2367), ook een serie films met een medische link meepikken. Regisseur Federico Fellini en de acteurs Peter Lorre en Jean Gabin krijgen tevens een carrière-overzicht.

inematel presenteert deze zomer een reeks films met als thema: gezondheid. Negen films worden in dit kader getoond, in samenwerking met het radioprogramma O Positif (RTBf) gewijd aan gezond-

▲

gehecht aan medische waarden. Ook geestelijke gezondheid komt aan bod, bijvoorbeeld in Shock Corridor van een andere maestro Samuel Fuller, waarin een journalist waanzin veinst om een moord te onderzoe-

Fellini’s Roma

heidskwesties, maandag tot vrijdag van 11 tot 12u. Daartussen zit heel wat werk van topregisseurs.

steeds verbazende analyse van vlees en brein helemaal laat gaan in dit licht weerzinwekkende verhaal van twee gynaecologen/tweelingsbroers, beiden vertolkt door Jeremy Irons, een (of twee) van zijn allerbeste rollen.

▲ Jeremy Irons in een demonische dubbelrol.

ken in een psychiatrische instelling. Trauma bij kinderen staat centraal in Incompreso van Luigi Comencini.

Waanzin veinzen

Vlees en brein

In My Own Private Idaho lijdt een jonge ‘hustler’ (de betreurde River Phoenix) aan narcolepsie. Een vroeg meesterwerk van Gus Van Sant. Akira Kurosawa situeert zijn Akahige / Roodbaard in een ziekenhuis in het 19de-eeuwse Japan met als hoofdpersonages een oudere dictatoriale dokter en een jonge nieuwkomer

Aan Ingmar Bergman wordt een miniretrospectieve gewijd in Cinematek. Hij maakte ook Kreten en gefluister/ Viskningar och rop, een door zijn stiltes beklemmend portret van een aan kanker stervende vrouw. Een van onze favorieten uit deze selectie is Dead Ringers van David Cronenberg waarin die zich in zijn

Franse acteur Jean Gabin geeft present met vier niet te missen parels die de hele zomer lang hernomen worden. De Oostenrijkse acteur Peter Lorre krijgt 50 jaar na zijn overlijden een eerbetoon door een uitgebreide selectie uit zijn œuvre. Gestart wordt met M van Fritz Lang, de film waaraan Lorre zijn reputatie te danken heeft, samen met misschien Casablanca. Cinematek toont ook

In My Own Private Idaho heeft het hoofdpersonage last van narcolepsie.

De Amerikaanse kaskrakers Born on the 4th of July en Philadelphia hadden wij liever vervangen gezien door andere films. Er zijn betere keuzes te bedenken dan L’enfant sauvage van François Truffaut, maar voorts is het een heel fijne selectie.

Hommages We stippen snel nog enkele andere reeksen aan die in Cinematek deze zomer zullen lopen. Van regisseur Federico Fellini zal u alles kunnen bekijken op groot scherm. De

▲

Der Verlorene, zijn enige film als regisseur. Eind augustus wordt er afgesloten met het verrukkelijke The Raven van Roger Corman, met een piepjonge Jack Nicholson en het acteerduel tussen Boris Karloff en Vincent Price. Slecht weer tijdens de zomer, u weet waarheen! Stefan Eraly De hele zomer Federico Fellini, Peter Lorre, Jean Gabin en medisch getinte films in Cinematek, Baron Hortastraat 9, 1000 Brussel. Alle info op www.cinematek.be.

Nieuwe Clint Eastwood: Jersey Boys

Four seasons in one film

In ‘Jersey Boys’ chroniqueert veteraan Clint Eastwood leven en carrière van Frankie Valli en The Four Seasons. Nostalgie troef in deze biopic gebaseerd op een Broadwaymusical met weinig bekende acteurs, op een heerlijke rol na van Christopher Walken als maffiabaas.

– 16.04 La poussière du temps – 30.04 “Masset-Depasse et Winterbottom en “duo” à CINEMATEK” – 05.05 Perspective: la “nouvelle” vague du cinéma roumain –34 06.05 La personnalité Euzhan Palcy cinéaste humaniste – 06.05 Pour un cinéma en Noirs et Blanc – 07.05 Sous le signe de la dualité – 11.05 La Cinémathèque salue l’œuvre d’Alain Tanner – 14.05 Hors des sentiers… – 17.05 “Docteur Fabre vous répond” – 21.05 La résistance aux stéréotypes – 04.06 La solitude de l’artiste – 06.06 Flagey se met à l’heure européenne – 13.06 Quand le cinéma a des ailes – 18.06 Sept jours, douze films, une Quinzaine – 06.08 Grande guerre et grand écran – 21.08 Marvel vs DC Comics à Flagey – 03.09 Vague impressionnante de ciné-concerts – 08.09 “Autour de la Crète” – 12.09 Le “Dr Caligari” en version restaurée – 12.09 Une saison italienne – 17.09 “L’hommage de CINEMATEK à Sébastien Koeppel” – 17.09 Expressionnant “Caligari” live au Bozar – 17.09 L’hommage de CINEMATEK à Sébastien Koeppel – 17.09 Philippe Berthet fait son cinéma – 18.09 “Les hommes, le dimanche” en ciné-concert à BOZAR – 21.09 Philippe Berthet et la griffe d’Hollywood – 24.09 Passion et précision – 01.10 “Claudia Cardinale et le guépard” – 07.10 L’âge d’or : une vitrine pour le cinéma expérimental – 08.10 Michel Piccoli au Fiff Namur et à Flagey Bruxelles – 15.10 “Gégé invité de la CINEMATEK” – 16.10 L’appétit des mots de Depardieu – 16.10 Un goût de Piccoli – 16.10 Une mine d’argent à Pékin – 17.10 L’âge d’or à Joachim Pinto – 20.10 “La fantastique Edith Scot à CINEMATEK” – 31.10 Toussaint mexicaine à CINEMATEK – 19.11 Torfs. Akerman. Deux femmes, deux réalisatrices, deux films – 24.11 CINEMATEK fête les critiques” – 24.11 “Cattet et Forzani à la CINEMATEK” – 26.11 “La CINEMATEK célèbre l’action !” – 28.11 Vide-grenier cinéphile – 11.12 La Guerre d’Algérie a 60 ans – 04.12 “Bruxelles en images : c’est déjà Noël à la CINEMATEK !” – 16.12. sage du documentaire – 24.12.2014 Les dix ans du BE film festival – 29.12.2014 “Dexter Gordon du MIM à CINEMATEK” – 29.12.2014 Jacqueline Pierreux, la pionière du cinéma belge Misschien zeggen de namen Frankie Valli and The Four Seasons u niets. Dit was nochtans een van de toonaangevende jaren ‘50 bands die voor een hele nieuwe sound zorgde. Als we wat titels van songs droppen zoals December 1963 (Oh What a Night), Can’t take my eyes of you, Big Girls don’t Cry of Sherry, dan gaan heel wat belletjes rinkelen en hoort u in uw hoofd al het falsetstemmetje van Frankie Valli, die later ook nog de titelsong van Grease zou zingen trouwens.

Kapper wordt wereldster

De inmiddels bijna 85-jarige Clint Eastwood koos voor zijn typische klassieke aanpak, benadering die perfect werkt

met dit materiaal. Hij baseerde zijn film op een scenario dat de mosterd haalde bij een boek en een met een Tony bekroonde Broadway musical, en natuurlijk de arrangementen en lyrics van Bob Gaudio en Bob Crewe, respectievelijk tekstschrijver en producer van The Four Seasons.

De film start bij de zestienjarige Frankie Valli die als kapper werkt en via een jonge mafioso een zangcarrière begint. We zien zijn vallen en opstaan zowel professioneel als privé en dit tot 1990 wanneer de groep werd opgenomen in de befaamde Hall of Fame. Interessant is vooral ook de focus op de figuur van Bob Gaudio die als tekstschrijver en percussionist minstens zo belang-

ARTSENKRANT Vrijdag 27 juni 2014 Nr. 2368

48 |

aparte soundtrack. Platenlabel Rhino brengt de cd uit onder de noemer Jersey Boys: Music from the Motion Picture and Broadway Musical. Producer Gaudio selecteerde 25 tracks uit de catalogus van de groep en stak er ook opnames bij van zowel filmcast als musical. Eastwood castte als Franki Valli immers John Lloyd Young, de acteur die dezelfde rol al zo geweldig vertolkte in de Broadway Musical. Clint zelf duikt onverwacht even op, hoe of waar verklappen we u niet. Muziek is altijd al een passie geweest van Clint Eastwood. Eerder maakte hij documentaires rond blues en de fantastische Charlie Parker biopic Bird. Jersey Boys zal een breder (lees ook een jong) publiek aanspreken. Zalige cinema. S. E.

rijk was voor het succes van de band als zanger Valli. Het sterkst zijn de momenten waarop de songs tot stand komen en de inspiratie opborrelt, maar het meest genoten we van de resem muzikale scènes waarbij alle songs vertolkt worden door de acteurs zelf.

Soundtrack

De filmrelease gaat ook vergezeld van een heel

• Jersey Boys draait sinds vorige week in de zalen. • Jersey Boys: Music from the Motion Picture and Broadway Musical is uit bij Rhino.

– 22.01 “Diffusion alternative” – 09.04 “CINEMATEK poursuit son exploration du cinéma grec” – 28.05 “Alan Parker célébré à Bruxelles” – 11.06 “Alan Parker: Ma vie de cinéma en 12 images” – 02.07 “Deux mois au rythme du “kinshasa beat” . à la CINEMATEK, l’été” – 26.11 La CINEMATEK célèbre l’action ! – 10.12 Mike Leigh en mode selfie ?

L’Echo – – – –

18.10 Les tableaux vivants de Gustav Deustch 08.11 La “der des ders” a son coffret 29.11 Une filmothèque idéale? 13.12 “La CINEMATEK propose une rétrospective Mike Leigh - National Gallery”

Le Soir – 04.01 Hommage à Eliane Dubois – 07.03 La grande boucherie de 1914-1918 comme si vous y étiez – 14.03 Serge July présente Tati, Wilder, Demy – 21.03 “Claude Lelouch à CINEMATEK” – 22.03 “Alan Parker à Bruxelles” – 30.03 Lelouch comme Hallyday, deux salauds qu’on aime – 03.04 Rétrospective Alain Tanner à la CINEMATEK – 08.04 Eh bien, tremblez maintenant ! – 01.06 Parker : “Roger Waters voulait tout contrôler” – 03.05 Soirée duo de la CINEMATEK avec Olivier Masset-Depasse – 05.06 La BFF, un festival capital ? – 06.06 “Alan Parker la rage au ventre” – 11.06 Koji Wakamatsu 50 nuances de rouge – 18.06 Un peu de Cannes à la Cinémathèque – 03.07 Ingmar Bergman le maître – 03.07 Liv Ullman : “Ingmar et moi, c’était de l’amour” – 08.07 L’hommage fellinien descend du songe – 01.08 “Claudia Cardinale à l’honneur de la CINEMATEK” – 08.08 Seymour Hoffman, de rage et de sang – 16.08 “Caligari restauré et musical” – 22.08 Marvel contre Dectective Comics – 25.08 Remonter le temps... le temps d’un film

– 19.09 Flagey 2014-2015 accueillera Gérard Depardieu – 20.09 “Claudia Cardinale. Je ne peux pas m’arrêter!” – 30.09 Le cinéma voit grand pour les petits – 05.10 Pourquoi il faut revoir (et fêter) “Le Guépard” – 08.10 Visions d’Edward Hopper – 10.10 Michel Piccoli: “Etre acteur, ce n’est pas un métier, c’est un rêve, un jeu” – 16.10 Gérard Depardieu, poéte nu à Bruxelles – 17.10 Le Palmarès du festival l’âge d’or – 20.10 “Edith Scob à CINEMATEK” – 25.10 “Cinema d’ailleurs” – 30.11 “Depardieu et Torreton sur la piste des poètes disparus” – 10.12 “Bruxelles, ville en images” – 23.12 Le BE Film fait la fête au cinéma belge

Métro – 28.02 Le festival hors-normes – 05.06 Du ciné, de la musique et Alan Parker – 26.08 La BD a aussi sa place à la Cinémathèque

Autres – 20.03 Rétrospective Theo Angelopoulos – Trends – 28.03 Comment préserver au sauver les films? – Le Journal des Enfants – 18.06 La quinzaine, les 3 films à ne pas louper – Moustique – 02.07 Fellini forever - Moustique – 01.09 “La CINEMATEK fait sa rentrée” – Marie-Claire – 03.10 Reflet dans un âge d’or - Le journal du médecin – 01.11 Michel Piccoli vivre me fait sourire – L’éventail – 13.11 Novembre: le mois du film dans sous ses états - Marcel Cröes – 28.11 Bruxelles, ville en images - Un DVD à savourer sans modération! - Brussels Life – 01.12 Des vidéos rares sur Bruxelles réunies dans un dvd (+ vidéos) - La Capitale

En bref

Culture Actualité

Exposition Le musée de Tervuren à Atlanta

Docteur Fabre vous répond

L’ancien président des Etats-Unis Jimmy Carter a inauguré jeudi, à la bibliothèque présidentielle d’Atlanta, l’exposition “Kongo across the Waters” organisée par le musée royal de l’Afrique centrale de Tervuren et le Samuel P. Harn Museum of Art de Gainesville en Floride. L’exposition, qui présente 111 objets issus des collections du MRAC, se centre sur l’histoire, la culture et l’art de la région de Kongo, à l’ouest de l’Afrique centrale. Elle se penche également sur l’influence que cette culture a exercée sur le développement des cultures afroaméricaines des Etats-Unis, notamment à travers le commerce transatlantique d’esclaves. (Belga)

Cinéma Pierre Coulibeuf réalise un film passionnant à partir des performances de Jan Fabre.

n pan très important de l’œuvre de Jan Fabre, ce sont les perfor mances qu’il a multipliées depuis son adolescence, confrontant son corps aux émotions, aux conditions extrêmes, ou à l’histoire de l’art. Tout jeune, il changeait, la nuit, le nom des plaques de rues. Un jour, revêtu d’un costume doré piqué de punaises, il s’écorcha jusqu’au sang les mollets avec du papier de verre. Il revêtit une armure de chevalier et dessina avec son sang. Au Louvre, il re joua Mesrine tué par la police. À Gand, il recouvrit les piliers du musée de viande crue et se vêtit d’un costume de steak… À l’instar de Marina Abramovic, il fait partie des figures marquantes de l’art de la performance. Celles de Fabre sont profondément ancrées dans un imagi naire flamand, relié aux grands peintres anciens. Le cinéaste français Pierre Coulibeuf, qui avait déjà réalisé en 2002, autour de Jan Fabre et ses danseurs, le très beau film “Les Guerriers de la beauté” – qui sera redonné a Flagey – a réalisé un film qui part des performances et du journal intime de l’artiste.

Cinéma “Star Wars” épisode VII, clap, on tourne

Une suite d’images qui stimulent l’imagination. Fabre mélange des couleurs dans son bain.

Le Fabre d’aujourd’hui, blanchi par les ans, mais toujours performeur dans l’âme, y rejoue certaines de ses ancien nes performances, en ajoute d’autres, circulant dans Anvers, autre “person nage” magnifique du film. On le voit dans le cimetière où est enterré Cons cience, marchant le long de l’Escaut, où à l’hôtel de ville (lancer des chats) ou au balcon en docteurpoliticienbateleur. Il est accompagné d’animaux: papillons vivants, serpent, mouton autour du cou, lapins blancs autour de son corps. Jan Fabre y est le digne successeur des

surréalistes belges. Il crée des images fortes, belles, stimulant l’imagination et le rêve, désarçonnant notre quotidien. Pierre Coulibeuf a choisi de le mettre en dialogue avec une femme superbe, Ivana Jozic, danseuse et compagne de Fabre, qui lit des passages du journal in time de l’artiste. Guy Duplat

Le tournage de l’épisode VII de “Star Wars” a commencé vendredi, indique un tweet sybillin de Bad Robot, la société de production du réalisateur J.J. Abrams, montrant une photo flanquée du hashtag #dayone (premier jour), sans aucun autre commentaire. Mais la présence de quelques grains de sable fin savamment glissés sur le clap constitue, aux yeux de certains aficionados, une allusion évidente à Tatooine, la planète désertique où avait commencé le premier volet de la saga sorti en 1977. (AFP)

U “Doctor Fabre will cure you”, de Pierre Coulibeuf, à Flagey, Bruxelles, du 21 mai au 5 juin. On y redonne aussi “Les Guer riers de la beauté”. Infos: www.flagey.be

Premier tour, deuxième jour Reine Elisabeth Trois Belges typés et talentueux, et quelques grandes voix venues d’Orient.

rois de nos compatriotes se pré sentaient jeudi, à commencer par la soprano Anna Pardo Canedo, 28 ans, dotée de la double nationalité belge et bolivienne, formée au Conser vatoire de Gand et à l’Ecole Reine Sofia à

(24 ans) et déjà nourri d’une utile expé rience de scène, présenta deux airs por teurs –un air de Figaro (Mozart) et la ballade de Ralph (“Les jolies filles de Perth” de Bizet)– mais deux airs plutôt favorables à un barytonbasse. La voix est naturellement belle et homogène mais, pour les airs choisis, manque de mordant dans le médium et surtout de graves. Réserves compensées par une maîtrise, une générosité et un don de scène évidents. Le troisième Belge, Guillaume Houcke,

gieux pour un air a cappella du Berlinois Aribert Reimann (1936), la soprano suisse (née à Leuven) Chiara Skerath, qui avec sa voix pure et fraîche, en garde assurément sous la pédale, la so prano(?)lituanienne Jomante Slezaite, d’un aplomb et d’un dramatisme stupé fiants, et le baryton coréen Hansung Yoo, dont la prestation, à défaut d’être bouleversante, fut impeccable de bout en bout (français parfait, ce qui reste un exploit!). Au masculin

TWITTER / BAD ROBOT

Hommage aan Fellini, Lorre en Gabin

PIERRE COULIBEUF

CULTUURWIJZER

Films met medische tint in Cinematek

Opéra Décès du chanteur