Bouw en ict 2015

Bijlage bij Cobouw Cobouw 36 april juni 2014 Bijlage 2015

HĂŠt praktijkcongres over BIM/implementatie 30 april 2015, Jaarbeurs | Utrecht

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

30 april 2015 | Supernova Jaarbeurs | Utrecht

3

Snel online registreren?

Kijk op ww w.bimpraktijkdag.nl

Hét praktijkcongres over BIM-implementatie De BIM praktijkdag brengt alle disciplines uit de bouwkolom samen. Deze congresdag inspireert, motiveert en geeft richting aan BIM-implementatie met behulp van talloze praktijkcases, actuele discussies en diverse tools en services. De informatiedichtheid en praktische gerichtheid op dit BIMcongres is bijzonder groot.

VAN ELKAAR LEREN Werken met BIM heeft een veel grotere impact dan de invoering van elektronisch tekenen in het verleden. Het grote BIM Handboek bestaat niet.

De praktijk is de beste leerschool. Kom daarom op donderdag 30 april naar de BIM praktijkdag 2015 en leer van de ervaring van uw collega’s en de inzichten van tal van BIM-deskundigen.

PROGRAMMA Uniek aan de BIM praktijkdag: Uitwisseling praktijkervaringen Geen droge lezingen 360˚ feedback vanuit alle disciplines Betrokkenheid volledige bouwbranche Congres in een inspirerende setting Op de website www.bimpraktijkdag.nl vindt u een volledig programma.

De BIM praktijkdag is uitsluitend bij te wonen met een geldig toegangsbewijs.

Kijk voor meer informatie op www.bimpraktijkdag.nl Mede mogelijk gemaakt door:

Georganiseerd door:

13251 VNU BIM Advertentie BIM Praktijkdag 266x245 v1.indd 1

01-04-15 14:04

Inhoudsopgave

Colofon

5 Bouw Informatie Raad richt BIM-pijlen op MKB 7 Digitalisering vereist strategische wendbaarheid 9 De Augmented Reality van Platipus 11 BIM raakt steeds verder ingeburgerd 11 Nieuwe calculatiesoftware denkt met je mee 13 Voorkomen is beter dan genezen:

Klantenservice: (070) 3046777 Redactie: telefoon (070) 3046700 E-mail: cobouw@bimmedia.nl Postbus 16262, 2500 BG Den Haag Internet: www.cobouw.nl

juridische aspecten van BIM goed vastleggen

13 Datakoppeling maakt virtueel bouwen mogelijk 15 Bouw- en installatiebedrijven ondervinden de voordelen

van mobiele applicaties

15 STABU Bouwbreed wordt de nieuwe standaard 16 BIM staat of valt met onderlinge afstemming 16 Tool als assessment voor BIM-implementatie 17 Stap vooruit met uitgebreide bouwdata en Cobouw E-Tendertools 17 BIM kan nu écht op snelheid komen 19 Eén applicatie om alle informatie voor een calculatie uit een

BIM-model te halen

Hoofdredacteur a.i.: Boudewijn Warbroek Uitgever: Martin Hoogelander Redactionele coördinatie: Nanda van Dijk, Patty van der Sar Medewerkers: Brian van der Bol, Jeroen Kreule, Peter de Lange, Alice van Schuppen, Tosca Vissers, Tijdo van der Zee Vormgeving en Opmaak: Hanneke Borsboom Abonnementen: wijzigingen, klachten bezorging en opgave nieuwe abonnees: klantenservice: (070) 3046777. Jaarabonnement binnenland € 775,- (excl. btw).

Overnemen artikelen: voor het overnemen van (een gedeelte van) artikelen uit deze uitgave dient men zich te wenden tot de uitgever.

Op alle artikelen in Cobouw of op Cobouw.nl berust auteursrecht.

Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar gemaakt worden, gearchiveerd worden of verveelvoudigd worden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever.

Indien bij gebruik van artikelen van dagblad Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

SAMEN BOUWEN

BIM-meetstaten in IBIS-TRAD Calculeren vanuit BIM

Vertrouwde calculatie en naadloze aansluiting op BIM! Nu beschikbaar!

Door een volledig ge誰ntegreerde koppeling met IBIS-TRAD kunt u zowel nauwkeuriger als sneller hoeveelheden uit een BIM halen, terwijl u gewoon blijft werken in uw vertrouwde IBIS-TRAD omgeving. Het beste van beide werelden!

ibis.nl

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

5

Bouw Informatie Raad richt BIM-pijlen op MKB Tijdo van der Zee Nu BIM in het werkproces van de grote bedrijven en de koplopers in de bouw een vaste plek heeft verworven, verlegt de Bouw Informatie Raad zijn focus naar het MKB. Want daar valt nog een wereld te winnen.

BIM is inmiddels gemeengoed in de bouw, zo concludeerde ABN AMRO eind januari in het trendrapport ‘BIMmen in de bouw’. Eind 2014 maakte 72 procent van de aannemers en installateurs gebruik van BIM, en bijna de helft van de bedrijven die nu nog niet BIMmen verwacht dit de komende drie jaar toch zeker eens te proberen. Maar dit rooskleurige beeld is enigszins vertekend. Want uit het rapport komt ook naar voren dat de meeste BIMmende bedrijven nog altijd het merendeel van hun projecten op de traditionele manier uitvoeren. Een tweede vertekening ontstaat doordat ABN AMRO vrij grote bedrijven ondervroeg, met een gemiddelde omvang van 100 werknemers. In een eerder rapport in dezelfde reeks concludeerde ABN AMRO echter dat kleinere mkb-bedrijven rond BIM nog altijd de kat uit de boom kijken.

Terwijl het voor een soepel BIM-proces essentieel is dat deze kleinere spelers in de keten ook overstappen op BIM. En andersom geldt ook: bedrijven die niet overstappen, zullen het op den duur erg moeilijk krijgen.

men om het werken met BIM in de hele bouwketen te stimuleren. De 28 personen die samen de BIR-organisatie vormen, werken voor het grootste deel ‘in kind’, in uren van de eigen werkgever.

3D-beeld van de uitbreiding van de productiefaciliteit van Friesland Campina in Veghel (bron ARCADIS).

Zo ook Leo van der Geest. Regelmatig schuift hij aan in het BIR-programmabureau-overleg om plannen te maken, te sturen en uit te voeren, waarbij hij net als de rest van het team zijn bijdragen levert op basis van zijn of haar eigen ervaringen. De ervaring van Van der Geest is breed en internationaal. Als BIM-informatiemanager bij Royal Haskoning DHV werkte hij aan grote BIM-projecten, zoals het bruggen-tunnel-tracé Sharq Crossing in Qatar en de luchthaven bij Mexico City. “Omdat de BIR een gemengde groep is, vullen ervaringen elkaar goed aan.”

BIM-levels.

Het zijn deze BIM-lacunes waar de Bouw Informatie Raad (BIR) het komende jaar zijn tanden in gaat zetten, zo blijkt uit het recent gepubliceerde programmaplan voor 2015. Leo van der Geest is bij de BIR betrokken als vertegenwoordiger van de ingenieurs. In het dagelijks leven is hij BIM-informatiemanager bij ingenieursbureau Royal HaskoningDHV. Hij licht toe: “Eerder stelde de BIR dat ze zich zou opheffen als 20 procent van de markt zou BIMmen. Dat het vliegwiel dan zelf zou blijven draaien.

Maar de praktijk blijkt weerbarstiger. We hebben gemerkt dat onze informatievoorziening nog steeds hard nodig is.”

De Bouw Informatie Raad (BIR) is samengesteld uit vertegenwoordigers van vijf geledingen van de bouwkolom. Dat zijn de opdrachtgevers, de opdrachtnemers, de installateurs, de ingenieurs en de architecten. Sinds 2007 werken deze partijen sa-

‘Kopieer gewoon die Britse BIM-norm’

ling van BIM-data tussen bouwpartners en CB-NL op standaardisering van termen in de bouw. Binnen de BIR is Dik Spekkink verantwoordelijk voor deze standaarden. “Het zijn open standaarden, die

Om BIM te stimuleren volgt de BIR twee lijnen, een ‘zachte’ en een ‘harde’. Via de ‘zachte’ lijn werkt de BIR aan informatieverstrekking aan iedereen die met BIM in aanraking komt, van directeur tot BIMspecialist. Die informatie is heel concreet. Zo is er een stappenplan geschreven voor bedrijven die BIM willen implementeren in de organisatie. Ook zijn er kenniskaarten, die prangende vragen aan de orde stellen, zoals wat de juridische consequenties zijn van werken met BIM. Van der Geest: “Bottom line is dat je dezelfde contracten kan gebruiken als vroeger, maar dat je aanvullende afspraken moet maken over wie wanneer zijn aanpassingen in het model verwerkt. Bij Royal HaskoningDHV hebben we er bijvoorbeeld voor gekozen om vaste overdrachtsmomenten te gebruiken en niet live en gelijktijdig in het model te werken. Wij hebben daarmee ons leergeld wel betaald.”

De tweede lijn van de BIR betreft de ‘harde’ aspecten van BIMmen, de ICT. Een sta-in-de-weg bij ketenbrede BIM-implementatie is het ontbreken van open standaarden, waardoor nog steeds veel tijd en geld verloren gaan bij het uitwisselen van data tussen de bouwpartners. Binnen de BIR zijn onder andere twee standaarden in ontwikkeling, COINS en CB-NL, waarbij COINS gericht is op de uitwisse-

Begin 2014 namen het Europees Parlement en de Europese Raad van Ministers een nieuwe aanbestedingsrichtlijn aan, met daarin enkele aanwijzingen rondom het voorschrijven van BIM (artikel 22, lid 5). En zoals dat gaat bij EU-richtlijnen, moet ook deze twee jaar later, in dit geval dus in 2016, in de EU-lidstaten zijn geïmplementeerd. De Britse regering koos ervoor om de British Standard 1192 voor te schrijven en daarin BIM-niveau Level 2 te eisen. De Nederlandse overheid kiest – al sinds 2011 – voor een iets andere aanpak, namelijk het voorschrijven van de Rgd BIM Norm en het open bestandsformaat IFC. Om aan de richtlijn te voldoen, hoeft er op dit punt niet aan de Nederlandse wetgeving gesleuteld te worden, vindt de overheid.

iedereen kan gebruiken”, zo stelt hij. Vooral CB-NL gaat de markt goede diensten bewijzen, zo vermoedt hij. “Als een verborgen dienaar onder de motorkap.” En wat doet CB-NL dan onder die motorkap? “Het zorgt er voor dat twee computerprogramma’s met elkaar kunnen praten. Het programma ArchiCAD neemt in het concept ‘deur’ bijvoorbeeld ook het deurkozijn mee, terwijl Revit alleen de losse deur bedoelt. Met CB-NL levert dit soort spraakverwarring geen probleem meer op.”

De ‘mapping’ van ArchiCAD en Revit aan CB-NL zal vanuit de softwareleveranciers zelf moeten komen. Prioriteit bij Spekkink ligt bij het ‘mappen’ aan andere open (internationale) standaarden, zoals IFC. Op de BIM Praktijkdag op 30 april draagt de BIR de CB-NL-bibliotheek (met inmiddels al zo’n 5000 concepten) én COINS officieel over aan het gloednieuwe BIM Loket, de beheerorganisatie voor BIM-standaarden. Ook standaarden van buildingSMART, CROW, ETIM, Geonovum, STABU en S@les in de bouw krijgen een plek krijgen in dit loket. Het gaat om het gezamenlijk beheer van de standaarden en gezamenlijke voorlichting aan de markt. Gebruikers van de standaarden kunnen straks met alle vragen terecht bij één loket. Ook de onderlinge afstemming tussen de standaarden is een belangrijke taak van het loket. De doorontwikkeling van de standaarden vindt bij de betrokken organisaties plaats. Een ander belangrijk aandachtspunt is de internationale aansluiting. “Wij willen onze CB-NL op termijn bijvoorbeeld weer inbrengen in de buildingSmart Data Dictionary, de internationale versie van de CB-NL. We nemen nu alvast bij elk concept een Engelse vertaling op. De bouwwereld wordt steeds internationaler. Dus de standaarden ook”, zegt Spekkink. De eerste twee jaar zal het BIM Loket financiële ondersteuning krijgen van de BIR. Later moet het loket op eigen benen staan.

“Met deze open norm stelt het Rijksvastgoedbedrijf rond BIM géén extra eisen, terwijl een niet-open bestandsformaat of softwarepakket wél extra eisen stelt. Hierdoor zien wij de nieuwe aanbestedingsrichtlijn op dit punt met vertrouwen tegemoet”, zo laat een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken weten.

BIR-lid Leo van der Geest kan zich goed vinden in de Britse aanpak. “De Britten zijn pragmatischer en schrijven concrete BIM-voorwaarden voor. Zo help je de markt beter vooruit dan met de vagere Nederlandse normen. Dat doen de Britten goed, net als de Finnen en de Denen trouwens. Dus kopieer die Britse aanpak. Een combinatie van de pragmatische, kortetermijnaanpak van Engeland en onze langere termijn benadering met open standaarden zou ideaal zijn.”

Sinds de oprichting in 2008 is HFB van 5 man uitgegroeid tot het grootste en meest toonaangevende full-service BIM-bureau van Nederland. Inmiddels werken wij met 70 enthousiaste collega’s iedere dag aan het verleggen van de grenzen van techniek. Naast een passie voor techniek en innovatie geloven wij in partnerschap en samenwerking.

het faciliterende bureau

Daarin ligt dan ook de kern van ons succes. Geen snelle winsten, geen eenmalige projecten, maar bouwen aan relaties om van ieder project samen met onze partners beter te worden.

Was in 2008 het modelleren zelf nog het te ontdekken gebied, inmiddels ligt dat bij de toepassing van BIM voor Beheer & Onderhoud. Er wordt veel over gepraat en nagedacht.

Wilt u weten wat het daadwerkelijk betekent in de praktijk, niet morgen maar vandaag?

Voor een uitgebreide demonstratie van BIM voor Beheer & Onderhoud bent u van harte welkom in ons experience center.

Volg ons ook op Het gebouw is een ontwerp van Jo Coenen.

HFB ondersteunt DuraVermeer bij de realisatie ervan.

Weena 723 3013 AM Rotterdam 010 - 266 66 44 | www.hfb-groep.nl

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

7

Digitalisering vereist strategische wendbaarheid Alice van Schuppen Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen het landschap van de bouwsector ingrijpend veranderen. “Of er straks nog bouwers zijn?

Ik denk van niet”, zegt business innovator Menno Lammers. “Digitalisering heeft gigantische gevolgen voor de manier waarop wij als mensen handelen.

We gaan naar een bouwindustrie waarin andere waarden een rol spelen.”

Dat digitalisering de bouwsector beïnvloedt, is niet nieuw. Met BIM en Lean zijn flinke stappen gezet. “Dat is prachtig”, meent Lammers. “Maar de bestaande bouwketen en haar productieproces blijven daarbij uitgangspunten. De veranderingen die nu gaande zijn, vragen om een andere wijze van organiseren en om andere business modellen.” Menno Lammers wil met zijn onderneming BOO|s|T Business Innovation onder meer organisaties stimuleren na te denken over wat deze veranderingen voor hen betekenen.

uitvoerende beroepen, maar ook administratieve en juridische banen.”

Data-analisten

Inspelen op deze veranderingen vergt een andere manier van denken, zo betoogt Lammers. “De bouw komt uit een tijd waarin het aanbod centraal staat. Door digitalisering wordt de vraag vanuit de klant bepalend.” Daarmee doelt Lammers niet op het geven van inspraak en het bieden van keuzemogelijkheden aan de klant. “Het gaat om

ze op aarde zijn en welke impact ze willen genereren. Lammers: “Nu is alles vooral gericht op sneller, beter en goedkoper produceren. Die oude waardeketen is zo goed als uitgeperst.”

Terug naar de basis en dan opnieuw beginnen.

Het klinkt rigoureus en dat is het volgens Lammers ook. “We staan voor een nieuwe opgave, met nieuwe maatschappelijke vraagstukken. Die zijn op de oude manier niet op te lossen”, stelt hij. “Waarden veranderen, de focus op de financiële waarde zal afnemen. Het zal bij aanbestedingen straks niet meer gaan om de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI), maar om de maatschappelijk meest waardevolle inschrijving (MMWI).” In de opmars van shared value ziet Lammers hoe deze herdefinitie van waarde vorm krijgt. “Steeds meer mensen delen bijvoorbeeld. Kijk naar initiatieven als FLOOW2, een deelmarktplaats voor materieel en diensten. Dat draagt enorm bij aan duurzaamheid.”

Denken vanuit digitalisering

Andere business modellen en een andere manier van organisatie zijn nodig om snel te kunnen inspelen op ontwikkelingen. “Strategische wendbaarheid wordt van levensbelang”, zegt Lammers.

“Je kunt je beleid niet meer bepalen op basis van gegevens uit het verleden, want de veranderingen gaan zo snel.” Hoe moet het dan wel? Lammers erkent dat het voor veel organisaties uitdagend is om strategische wendbaarheid te organiseren in een periode waarin overleven nog steeds voorop staat. “Verandering hoeft niet bij de top van een onderneming te beginnen”, zegt de business innovator. “Je moet er ook vertrouwen in hebben dat mensen in je organisatie vaak meer kunnen dan er in hun functieomschrijving staat. Denken vanuit digitalisering is iets dat voor de generatie van na 1974 veel vanzelfsprekender zal zijn. Geef ruimte aan nieuwe initiatieven en ontketen zo het menselijk potentieel”, adviseert hij.

Cross-sectorale samenwerking

Foto: Sjef Prins / APA Menno Lammers denkt dat er straks geen bouwers meer zijn.

Om de impact te benadrukken plaatst Lammers de digitalisering van de samenleving in historisch perspectief: “Het wiel, de stoommachine, elektriciteit”, somt hij op. “En nu is het ICT die een gigantische transitie heeft bewerkstelligd. Kunstmatige intelligentie is de volgende grote stap.” Dat heeft grote gevolgen voor de bouwsector. “Robotisering leidt al tot een grotere efficiency, heeft al veel lichamelijk zwaar werk overgenomen en processen geoptimaliseerd”, zegt Lammers. “Met digitalisering wordt ook denkkracht overgenomen en dat heeft ingrijpende gevolgen voor de arbeidsmarkt. Onderzoekers van Oxford University voorspellen dat bijna de helft van alle banen de komende twintig jaar zal verdwijnen. Met name

de data die gebruikers van producten genereren.

Daaruit zijn patronen, gedrag en de potentiële vraag te herkennen. Data-analisten gaan een cruciale rol spelen.”

Denken vanuit digitalisering, noemt Lammers dat. “In de bouw denken we nog vaak in stenen of asfalt. De waarde van het product an sich neemt af”, legt hij uit. “Customizen maakt een product uniek. Wat maakt een huis jouw thuis? Daar gaat het om.” Niet meer het produceren van een huis staat centraal, maar het creëren van een thuis.

“Het gebouw niet als doel, maar als middel om behoeften te faciliteren.” Het zou ondernemers terug moeten brengen tot de basisvraag waarvoor

Samenwerking en co-creatie, dat is waar het straks om draait. “De afstand tussen gebruiker en producent wordt door digitalisering drastisch gereduceerd”, ziet Lammers. “En er komen nieuwe spelers op de markt. Het hele landschap van de bouw zal er anders uit komen te zien.” Samenwerken, ook met partijen uit andere sectoren, wordt steeds belangrijker. “Ontwikkelingen zoals smart homes, smart buildings en smart roads lijken nu nog het domein van bouwers en installateurs.

Maar ook bedrijven als Honda, LG en Google en nieuwkomers als Homey en Clay Solutions begeven zich op die markt. We zullen afscheid moeten nemen van de oude bouwsector, er zal een nieuwe bouwindustrie met cross-sectorale samenwerking ontstaan.”

Creativiteit

Digitalisering biedt nieuwe kansen, ook voor bestaande bedrijven. “Er zal altijd behoefte zijn aan plekken om te wonen, te werken en te recreëren.

Dat maakt deze markt zo interessant”, zegt Lammers. “Maar dat zien anderen buiten de sector ook. Je moet dus blijven leren en sneller experimenteren dan de rest om niet te worden ingehaald. Creativiteit is nu net zo’n typisch menselijke eigenschap die lastig door robots te vervangen is. Daar moet je gebruik van maken.”

8

BOU W & ict

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

IN 3 SIMPELE STAPPEN UW BOUWKOSTEN VAN UW REVIT 3D MODEL INZICHTELIJK

Onderdeel van

BIM Engineer, klaar voor het bouwen van de toekomst Bent u architect, bouwkundige, constructeur, FM-medewerker of (lead) engineer van Wof E-installaties? Heeft u ambitie om als BIM Engineer te werken?

Avans+ ontwikkelde recent de opleiding BIM Engineer.

De eerste postbachelor opleiding op dit gebied in Europa. De opleiding start op diverse locaties in Nederland.

Kijk voor meer informatie op www.avansplus.nl

Contact Interesse? Maak gerust een afspraak voor een vrijblijvend adviesgesprek.

Bel 0900 110 10 10 (lokaal tarief) of mail llabega@avansplus.nl of vraag de brochure aan op www.avansplus.nl

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

9

De Augmented Reality van Platipus Tosca Vissers Augmented Reality laat een levende, gesimuleerde realiteit op een computer of tablet zien. Stel, je wilt als bouwer of bewoner weten hoe je de omgeving of het interieur van een nieuw gebouw kunt beleven, of hoe de buitenwereld eruit ziet als je vanuit het raam hoog in een flatgebouw naar buiten of zelfs naar beneden kijkt, dan maakt Augmented Reality deze fysieke omgeving visueel.

Theo Lagendijk en Coen de Koning van softwarebedrijf Platipus uit Vlaardingen ontwikkelen creatieve concepten om met Augmented Reality-software virtuele omgevingen te maken. Lagendijk richtte in 2008 Platipus op en De Koning werkt sinds 2013 bij het bedrijf. Ze kennen elkaar van de TU Delft. “We kunnen voor aannemers, woningcorporaties en installatiebedrijven bijvoorbeeld, een app ontwikkelen waarmee zij bewoners of gebruikers door een nieuw of gerenoveerd gebouw kunnen leiden”, legt Lagendijk uit. Deze fysieke wereld is gebaseerd op ‘ruwe’ computerdata die Lagendijk en De Koning in eerste instantie van hun klanten ontvangen. “Deze gegevens zetten wij om in nuttige data, die we koppelen aan ‘computerzintuigen’, zoals GPS-data, graphics, geluid en videobeelden. Kortom, alles waarmee wij een virtuele, ruimtelijke omgeving kunnen bouwen die aan het realistische beeld voldoet. Of om een nieuwe realiteit te creëren, puur om te weten hoe de omgeving er dan uit komt te zien. Echt alles is dan te zien of voor te stellen”, geeft De Koning aan. “Inclusief daglichtinval en schaduwen. Alsof je ook echt in die ruimte staat of zit.” Met behulp van de technologie van Augmented Reality, zoals computer vision en objectherkenning is een realistische omgeving na te bootsen die interactief gemanipuleerd kan worden met nieuwe informatie.

Multidisciplinair

Dat Augemented Reality voor allerlei disciplines toepasbaar is, mag duidelijk zijn. Lagendijk en De Koning pasten hun nieuwe Augmented Reality-software voor het eerst toe in de auto-industrie.

“Voor Nissan, een van onze eerste klanten, koppelden we informatie en 3D-animaties aan allerlei verschillende onderdelen van een aantal Nissanmodellen. Wanneer in een nieuw type auto nieuwe onderdelen worden geplaatst, bijvoorbeeld een nieuwe compressor, moet duidelijk zijn hoe dit onderdeel werkt. Onze Augmented Realitysoftware projecteert aan de hand van dat plaatje van de compressor een virtueel, interactief beeld over hoe deze compressor werkt”, legt De Koning uit. Het is te vergelijken met een maquette, die

Deze afbeelding bevat extra informatie met de PlatipusAR app.

Na installatie van de app, richt de camera van uw smartphone op onderstaand plaatje.

geanimeerd kan worden en interactief is. Hiermee kunnen bouw- en infraprojecten worden uitgelegd aan medewerkende partijen of aan nieuwe gebruikers van een snelweg of bewoners van een gebouw. Faalkosten zijn op een tablet onmiddellijk inzichtelijk en snel op te sporen. “Augmentend Reality is super interessant en biedt allerlei mogelijkheden”, geeft De Koning aan. “Wij geven in feite instructies aan een tablet of smartphone die we ‘leren’ om een bepaalde omgeving waar te nemen of om plaatjes te herkennen.” Smartphones en tablet bevatten al GPS, camera’s, kompassen en zwaartekrachtsensoren die informatie geven over een bepaalde locatie. Met Augmented Reality herkent de smartphone of tablet bijvoorbeeld een foto van een tijdschrift, of een visitekaartje bijvoorbeeld, en geeft hierover relevante informatie over het beeld of de persoon op het visitekaartje. “Deze

software is ook geschikt voor smart glasses”, zegt Lagendijk. Vervolgens wordt een interactieve 3D-film op deze foto geprojecteerd waardoor het beeld interactief gemanipuleerd kan worden. “Als je je device op een gevel richt, levert dit allerlei informatie op over die gevel, zoals de architectonische details, isolatiewaarden, plaats van de nooduitgang en de omgeving van het gebouw. Ook de indeling en het uiterlijk van de gevel kun je virtueel veranderen” geeft Lagendijk als voorbeelden.

Young professionals in Vlaardingen

Sinds eind 2014 is de gemeente Vlaardingen met een project gestart om startende en kleine ondernemingen tijdelijk te huisvesten in leegstaand vastgoed. Zo heeft Platipus onderdak gevonden in de voormalige Brandweerkazerne, die op termijn zal worden verbouwd tot multifunctionele werkruimtes. Voor deze kantoorunits, ateliers en flexplekken, variërend van 15 tot 100 vierkante meter, kunnen geïnteresseerde jonge ondernemers zich inschrijven. Inmiddels is de Brandweerkazerne een begrip in Vlaardingen en omstreken en razend populair bij young professionals, die staan in de rij om hier een werkplek te veroveren. De bedoeling is dat de Brandweerkazerne na de verbouwing voorziet in vergaderruimen en ontmoetings- en trainingsruimten met WiFi, waar kleine ondernemers profiteren van elkaars kennis en netwerk, samenwerken, elkaar ontmoeten en inspireren.

“Dit gebouw heeft mooie open ruimtes waarmee we voor verschillende lopende projecten nieuw ontwikkelde ‘Augmented Reality’ software kunnen testen en kalibreren”, zegt De Koning. “Deze locatie is ideaal als testlocatie. We hebben in ons atelier grote piepschuimen objecten neergezet waarop we met smartphones digitale informatie kunnen projecteren, die is gekoppeld aan bepaalde objecten of locaties. Nu deze ruimte nog leeg staat, is het een ideale plek om aan onze innovatieve technologisch projecten te kunnen werken”, aldus De Koning en Lagendijk.

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

11

BIM raakt steeds verder ingeburgerd Henri Busker De Nederlandse architect is nog steeds de Europese koploper als het gaat om de adoptie van BIM (Building Information Modeling). BIM wordt gezien als de toekomst voor de bouwsector, waarbij zowel uitvoerende als toeleverende partijen inzien dat BIM hen een betere concurrentiepositie oplevert. De volledige transitie zal nog wel even duren, maar de adoptie zet de komende jaren absoluut door en vindt niet alleen plaats onder architecten maar branchebreed. Dit blijkt uit verscheidene onderzoeken die USP Marketing Consultancy heeft uitgevoerd en bestudeerd.

Uit onderzoek van Arch-Vision blijkt dat de Nederlandse architect nog steeds de Europese koploper is als het gaat om de adoptie van BIM. Sinds 2011 is het aantal BIM-gebruikers en de mate waarin BIM wordt ingezet gestaag doorgegroeid. Meer dan de helft van de architecten heeft inmiddels bij één of meerdere projecten BIM toegepast. Bij de meeste andere doorgemeten West Europese landen is dit rond de 10% en dus fors lager. Maar ook daar is sprake van groei ten opzichte van 2011. In navolging van het Verenigd Koninkrijk heeft nu ook de Franse overheid besloten om alle publieke projecten in BIM te gaan voeren. In Frankrijk zal dit vanaf 2017 het geval zijn. Maar gezien de achterstand in de huidige adoptie van andere landen, zal de Nederlandse architect zijn Europese koppositie de komende jaren nog wel vasthouden.

Aannemers en installateurs

De afgelopen twee jaar (2013 en 2014) zijn naast architecten ook steeds meer aannemers en installateurs met BIM aan de slag gaan. Dit blijkt uit onderzoek uitgevoerd door USP / BouwKennis in opdracht van ABN AMRO. Van de huidige BIMgebruikers is maar liefst 29% van de aannemers en 50% van zowel de E- als de W-installateurs hiermee in 2013 of ‘14 begonnen. Kijkend naar de adoptiecurve, zien we dat architecten de aanjagers zijn geweest en dat dit overgeslagen is naar eerst de

aannemers en vervolgens de installateurs. Een beetje zoals ook het traditionele bouwproces verliep. De architect wordt ingehuurd om een ontwerp te maken, waarna vervolgens de hoofdaannemer in de arm wordt genomen om het project te gaan uitvoeren. Bij die uitvoering komt vervolgens de installateur om de hoek kijken. We hebben het bewust over ‘verliep’, want door de komst van BIM wordt het steeds belangrijker om alle partijen in het bouwproces vroegtijdig te betrekken.

Dit wordt ook onderkend door de architecten. Vier op de vijf Nederlandse architecten is van mening dat de komst van BIM tot grote veranderingen leidt in de manier waarop er binnen een bouwproject wordt samengewerkt.

Toeleverende industrie

Werken met BIM kan alleen als de benodigde informatie ook beschikbaar is. Daarvoor zijn ook de fabrikanten nodig. Uit Europees onderzoek van USP onder directeuren en marketing managers van fabrikanten uit de bouw- en installatiesector, blijkt dat nog maar een kwart van de fabrikanten op dit moment BIM informatie verstrekt. Het zijn dus met name leveranciers van installatieproducten en ruwe bouwmaterialen die op dit moment reeds BIM informatie aanbieden.

Investeringen

Of het nu gaat om nieuwe producten, nieuwe dienstverlening of nieuwe processen, als iets nieuw is kost het tijd en geld om het te implementeren. Het is daarbij dan vooral belangrijk om inzichtelijk te krijgen wat de voordelen zijn van het nieuwe, in dit geval BIM. De voordelen die gebruikers ervaren zijn legio: betere samenwerking, betere communicatie, efficiëntere calculatie, werkvoorbereiding en uitvoering en meer werkplezier. Een ander belangrijk voordeel is minder projectgebonden, maar heeft betrekking op

de lange termijnbedrijfsvoering. Het blijkt dat meer dan de helft van de BIM-gebruikers bij aannemers en installateurs en bijna de helft van de fabrikanten die BIM-informatie aanbieden, ervaren dat zij met BIM een concurrentievoordeel in handen hebben. Dit wordt veroorzaakt doordat zij de interne en externe processen goed beheersen, waardoor zij hun klanten een optimaal eindresultaat kunnen bieden. Alvorens dit te kunnen bereiken, zijn wel de nodige investeringen vereist.

Deze investeringen zijn echter noodzakelijk wil elke betrokken marktpartij mee in de vaart der volkeren.

BIM is de toekomst

BIM is volgens de meeste Nederlandse architecten, aannemers en installateurs de toekomst voor de bouw. De BIM ontwikkeling verloopt echter trager dan verwacht. Gemiddeld schatten de architecten in dat dit nog minimaal 5 jaar duurt voordat BIM wordt wijdverspreid gebruikt. Een verklaring voor deze ogenschijnlijke vertraging is dat de BIMgebruikers inhoudelijk steeds beter op de hoogte zijn wat er allemaal met BIM kan en dat het meer is dan ‘iets met 3D’. Architecten zelf zijn misschien de BIM-koploper in de Nederlandse bouwsector, echter BIMmen doe je samen. En die (nieuwe) manier van (samen)werken is niet 1, 2, 3 geïmplementeerd. Toch zien we dat ook andere partijen uit de bouwkolom, zoals aannemers en installateurs de afgelopen jaren aan het BIMmen zijn geslagen.

De inhoud van dit artikel is mede gebaseerd op de inzichten uit de onderstaande onderzoeken welke USP eerder al rond het thema BIM heeft uitgevoerd: - Arch-Vision (USP) - BIMmen in de bouw (ABN AMRO, BouwKennis & USP) - International Building Suppliers Monitor (USP)

Nieuwe calculatiesoftware denkt met je mee Jeroen Kreule Het is snel, flexibel en nauwkeurig: KRAAN nCalc, een relatief nieuw en innovatief calculatieprogramma van Kraan Bouwcomputing. Bolton Bouw werkt nu een jaar met KRAAN nCalc, een product dat calculeren volgens BIM volledig ondersteunt. “Het is een intelligent programma, al moet je nCalc wel zelf intelligent maken. Is dat eenmaal gedaan, dan is nCalc zeer nauwkeurig.

Deze nieuwe manier van calculeren scheelt ons heel veel tijd. In principe heb je in een paar dagen tijd de grote lijnen van de begroting van een bouwproject rond, terwijl je daar voorheen twee tot drie weken op moest wachten,” zegt directeur Peter Bol van Bolton Bouw.

Het middelgrote bouwbedrijf uit Zegveld past het calculatieprogramma onder meer toe bij Bolton à la Carte, een bijzonder woningconcept uit de koker van Bolton Bouw. Bolton à la Carte is een concept waarbij toekomstige bewoners van een door Bolton te ontwikkelen nieuwbouwwijk zelf de uitstraling van de wijk en de inrichting van hun woning mogen ontwerpen. Dat gebeurt aan de hand van twee of drie workshops, aldus Bol. Tijdens de eerste twee workshops gaan deelnemers vooral knippen en plakken. Ze gaan eerst aan de slag met de gewenste uitstraling van de wijk en de openbare ruimte, daarna mogen ze hun eigen droomhuis ontwerpen: aantal woonlagen, breedte, diepte, type kap, indeling, ramen, deuren en gevelstenen. Dat alles gebeurt dus nog in 2D. Tijdens een volgende stap kijken architecten naar de technische haalbaarheid. In deze fase kunnen mensen bovendien de voorkeur voor een kavel aangeven.

Wanneer potentiële bewoners een optie hebben genomen op een kavel, en de koop lijkt definitief, worden de woningen in 3D BIM gemoduleerd.

Bolton heeft nCalc gekoppeld aan modellen van Revit: aanpassingen in de tekeningen worden direct verwerkt in de calculatie.

Woerden Centraal, op het voormalige Campinaterrein vlakbij station Woerden. Qua indeling is geen woning dezelfde, maar voor nCalc was dat geen probleem. De 43 woningen uit de eerste fase worden op dit moment opgeleverd en zijn allemaal verkocht; de tweede fase telt 29 woningen en zijn, op een paar na, ook verkocht.

Het nieuwe calculeren

Jeroen Inberg van Kraan Bouwcomputing uit Capelle aan den IJssel noemt nCalc ‘het nieuwe calculeren’. “Het is consistenter, sneller, betrouwbaarder en efficiënter dan het traditionele calculeren.

Ik zal een voorbeeld geven van hoe intelligent nCalc kan zijn. Stel, bij een bepaald bouwproject blijk je toch zwaardere heipalen nodig te hebben dan aanvankelijk gedacht. Wanneer je de gegevens van die nieuwe heipalen wijzigt in 3D BIM, geeft nCalc niet alleen aan wat de extra kosten voor de palen zijn, maar ook wat de extra kosten zijn voor een grotere heistelling. nCalc denkt mee. Overigens is een receptenbibliotheek in de maak, zodat nCalc standaard al intelligent is,” aldus Inberg.

Overzicht project Woerden Centraal. Foto: Bolton Bouw

Bolton Bouw heeft het calculatieprogramma recentelijk naar volle tevredenheid toegepast bij

Bolton Bouw was een van de eerste bouwbedrijven in Nederland dat KRAAN nCalc toepaste. Bol: “We zijn een innovatief bedrijf en volgen nieuwe ontwikkelingen op de voet. Ik maak dan ook graag gebruik van innovatieve producten als nCalc. Trouwens, het is ook gewoon mooi gereedschap om mee te werken.”

Uitnodiging Kom op 22 april naar de inspirerende sessie “Mobiel werken in de bouw” bij HP in Amstelveen en ervaar de meerwaarde van BouwVision, de innovatieve bouwsoftware van Herke ICT Group.

Arup is een adviesbureau met wereldwijd meer dan 12.000 ontwerpers, ingenieurs, en technisch specialisten. Als multidisciplinair bureau leveren we graag integrale ontwerpoplossingen en onze internationale ‘proven track record’ op het gebied van BIM helpt hierbij.

Schrijf nu in via bouwvision. nl/HP-event-voor-de-bouw of scan de QR-code.

BIM is een proces, waarbij alle bouwgerelateerde data vanuit een digitaal model gegenereerd en beheerd worden gedurende de totale levenscyclus van het gebouw. Het doel is kwaliteitsverbetering van het ontwerp, uitvoering en beheer en eventuele toekomstige herontwikkeling.

Het succes van BIM wordt bepaald door een gecontroleerde data uitwisseling tussen alle partijen betrokken bij het project.

1 2 8 6 4 5 3 4 2 8 1 3 3 3 3 3 1 1 1 1 1 5 5 5 0 0 0 3 3 0 0 0 3 3 3 7 2 9 8 3 6 4 7 4 6 4 7 4 7 8 2 2 8 1 9 1 0

2 49 88 43 76 54 67 24 56 34 47 54 47 78 52 6 5 2 5 5 93 94 97 88 22 8 1 2 8 6 5 5 2 8 1 2 58Begroot 19 91 04 18 94 47 kostengetallen 31 43 23 83u1 3met 3 33 2honderden 3 83 13 92 18 01betrouwbare 85 46 7 2 5 5 6 32 45 53

Meer weten? Neem contact op via amsterdam@arup.com

4 5

2

14 8

30 30natte 70 23 vinger?

93 83 73 26 94 87 34 6 6 4 47 74 46 74 8 80of 10met 0 01 38één 7 42 72 88 2 1 29 8 1

4 18 04 1 7 9 5 4 68 24 57 35 46 52 45 37 45 56 42 75 53 64 27 5 8 3 2 4 57 58 92 95 95 87 4 86Calculeren 8 1 2 9 8betrouwbare 52 3alle 24 85 14van 37 een 35 3bouwpro24 27 84 vraagt 17 98 om 12 0actuele, 4 1 82 48 7 6 5 46 Van 5 43 6 32 35 1 1 cijfers. onderdelen

‘Project Ove’ is Arup’s virtuele menselijke BIM-showcase, een gebouw van meerdere verdiepingen, gebaseerd op het menselijk lichaam. Met constructie en installaties naar analogie van onze lichaamsbouw en de vitale systemen, geeft ‘Project Ove’ inzicht in automatisering en ontwerp-efficiëntie.

De kennis is reeds in praktijk gebracht en gedeeld met Autodesk University.

te passen 5 25ject.

71 een 24 9begroting 6 74 6 2uw 4 8eigen 7 1 42situatie.

78 86 U24vindt 55 35 9 55 En 50om 90de 90mogelijkheid 9 3 8 32 38 om 6 84 37 aan 4 87 24 8aan om 3sneller, 3 56 94 97 9 4 8 3 8 3hulpmiddelen 15 1 3 1handige 33 33voordeliger 77 28 9 2 8en5zorgvuldiger 8 12deze 1 3 23 83 61 én 41 allerlei 45 25 extra 85 10tools 30 30 calculeren 8 6 2 45 in 9 88 21 Tot 83 en 13 met 23 8een 4 22 58 51 93 en 3 38 32 78 1 1 42te78 55Kosteninformatie.

39 49 2 3 6archief 34 45 met 73 8projectanalyses 93 indexen.

9

Winst maken vraagt om alles weten over kosten. Meer weten over Kosteninformatie?

4 2 58 52 95 95 99 89 2 9 8 81 22 88 16 44 75 83 2 5 85 19 39 39 3 8 3 2 3 84 17 48 72 85 Bel (070) 378 03 42.

9 99 99 88 2 2 8 81 12 74 87 28 22 85 15 99 19 09 18 92 48 18 44 77 85 26 5 2 5 5 9 39 49 5 5 89 19 49 78 82 28 5 1 5 2 9 8 9 69 48 52 38 41 27 88 21 23 83 13 93 1 30 21 89 14 98 14 0

http://video.arup.com/

Kosteninformatie. De betrouwbare basis voor uw berekeningen

6 2 5 3 4 5 4 7 5 9 9 9 8 2 8 1 2 8 6 4 5 3 4 2 8 1 3 3

4 8 4 1 1 5 5 5 5 5 9 9 9 0 0 0 3 3 3 7 2 9 8 3 6 2 8 1 9 1 9 4cobouw.nl/kosteninformatie 8 4 7 5 6 2 5 3 4 5 1 8 1 0 1 8 4 7 4 6 4 7 4 7 8 2 1 2 8 6 4 5 3 4 2 8 1 3 3 3 3 3 1 1 1 1 1 5 5 5 0 0 0 3 3 Final AD - 130x190 mm - Cobouw.indd 1

3/25/2015 3:34:59 PM

WWW.KRAAN.COM

010 – 28 66 666

INFO@KRAAN.COM

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

13

Voorkomen is beter dan genezen: juridische aspecten van BIM goed vastleggen Peter de Lange Werken met een Bouw Informatie Model kan grote efficiencyvoordelen met zich meebrengen, maar ook onaangename verrassingen in juridische zin.

Wil een BIM-project zonder claims en conflicten worden voltooid, dan is het zaak ondewerpen als uitvraag, onderlinge samenwerking, verantwoordelijkheid en intellectueel eigendomsrecht vooraf goed te regelen, waarschuwt mr. Leonie Mundt.

De Rotterdamse raadsvrouwe, partner van Staal Advocaten, behoort tot het handjevol juristen dat zich in BIM heeft verdiept. Zij stelt vast dat er veel verwarring heerst. Dat is niet in de laatste plaats te wijten aan de gebruikte ict-terminologie. “Die is voor veel mensen te ingewikkeld. Misverstanden en conflicten zijn dan snel geboren.”

Voor Staal Advocaten is het BIM-proces in de bouw een nieuw en nagenoeg onontgonnen terrein. Het in Bouwrecht gespecialiseerde kantoor treedt vooral op in klassieke geschillen, zoals meer- en minderwerk, de uitleg van een contract en vertraging, en procedeert daarover bij de Raad van Arbitrage. Over geschillen die specifiek samenhangen met BIM is in de rechtszaal echter nog geen enkel geschil uitgevochten.

leercurve, iedereen is nu nog vergevingsgezind.

In de toekomst zal dat ongetwijfeld veranderen.

BIM wordt vaker gebruikt, dat leidt automatisch tot meer geschillen.”

Contracten

Er is veel vraag naar advisering bij het opstellen van contracten waarvan BIM een onderdeel is.

Mundt adviseert partijen die met BIM werken zoveel mogelijk afspraken op papier vast te leggen.

“Veel opdrachtgevers weten weinig of niets van BIM. Ze willen er alleen mee aan de slag omdat het een betere samenwerking oplevert en mogelijk kostenvoordeel. Ze zouden moeten beginnen met in hun contracten heel helder te formuleren wat ze willen. Ze moeten gedetailleerd uitvragen. Er heerst nu veel onduidelijkheid, niet iedere opdrachtgever weet wat hij moet vragen. Dat levert onwerkbare situaties op.”

Om de procedure te stroomlijnen stelde het Rijks Vastgoed Bedrijf in 2011 als eerste regels en normen op, maar deze BIM-norm is volgens Mundt veel te uitgebreid om op ieder bouwproject te kunnen toepassen. De werkgroep BIM Quality Blocks (bouwbedrijven, opdrachtgevers, architecten, adviseurs) is daarom bezig een versimpelde versie samen te stellen: een basis eisenpakket dat voor het gros van de projecten als checklist kan dienen. De werkgroep is een initiatief vanuit de markt onder leiding van TNO.

Coördinatie

Mr. Leonie Mundt.

Tot nu toe spelen meningsverschillen zich af op discussieniveau. En dan gaat het om een bescheiden aantal van twee zaken waar Mundt zelf mee te maken heeft gehad. Veel kwesties worden in der minne geschikt. Begrijpelijk, meent de advocaat: “Iedereen moet nog wennen aan het fenomeen BIM. We zitten in een gezamenlijke

Vervolgens is er vaak onduidelijkheid over de samenwerking. De informatie waaruit een BIMmodel is opgebouwd, wordt aangeleverd door alle partijen die aan een bouwproject deelnemen. Wie coördineert hun samenwerking?

“Als een opdrachtgever zegt: de uitvoerende partijen moeten dat onderling maar regelen, en er is niets over afgesproken, ontstaan er gemakkelijk spanningen. Iedereen probeert immers zoveel mogelijk werk - dat wil zeggen kosten - van zich af te houden”, stelt Mundt.

In een traditioneel contract regelt de opdrachtgever normaliter de samenwerking zelf en stelt hij de BIMmanager aan. Bij geïntegreerde contracten daarentegen ligt die taak bij de opdrachtnemer, hij is immers verantwoordelijk voor het ontwerp en de uitvoering en hij stuurt ook de bouwende partijen aan.

Maar hoe komen die afspraken tot stand? Mundt: “Daarover staat nu zelden iets in het contract. Er wordt pas over gepraat in de eerste vergadering en pas dan wordt een BIM-protocol opgesteld. Dat is te laat; als je problemen wilt vermijden, moet je vooraf bij elkaar gaan zitten en de afspraken direct onderdeel maken van het contract. Daar pleit ik dan ook met nadruk voor. En om te voorkomen dat iedereen steeds opnieuw het wiel gaat uitvinden, zou ik ook willen pleiten voor een zekere standaardisatie van de afspraken. Het standaard BIM-protocol van IPC dat dikwijls als basis wordt gebruikt is daar een goed voorbeeld van.”

Een veelgehoorde bewering is dat partijen die samenwerken in BIM vaak redetwisten over de aansprakelijkheid zodra er fouten aan het licht komen.

BIM is een gemeenschappelijk model, wie een verkeerd onderdeel of de foute constructie in het model heeft gestopt, zou moeilijk kunnen worden aangetoond. Maar dat verhaal is inmiddels achterhaald, zegt Mundt. “Er bestaan technische middelen om vergissingen uit te sluiten. Je kunt bijvoorbeeld de input van iedere afzonderlijke partij een eigen kenmerk geven.”

Waarschuwingsplicht

Veel minder bekend is dat bij BIM de waarschuwingsplicht scherper in het oog moet worden gehouden dan in het traditionele bouwproces. Mundt adviseert daar goed op te letten. “Je was altijd al wettelijk verplicht een fout aan te geven als je die opmerkt of had moeten opmerken. Bij BIM speelt dat des te meer, het is een model waarin je fouten eerder herkent. Je moet dus ook eerder waarschuwen. Het is verstandig dat te doen, want als je het nalaat, ben je juridisch medeverantwoordelijk.”

Tot slot wijst de advocaat nog op problemen die kunnen ontstaan rond het intellectuele eigendom van een ontwerp. De gegevens die in een BIMmodel worden gestopt, zijn zichtbaar voor alle partijen. De eigendomsverhoudingen in zo’n gemeenschappelijk model zijn niet altijd even duidelijk. “Er wordt nu al veel gekopieerd, zeg maar gerust: gestolen”, zegt Mundt. “Dat is iets om alert op te zijn.

Je moet wel aangeven dat iets jouw eigendom is.

Ook hier geldt weer: voorkom moeilijkheden en leg zoveel mogelijk vast.” Meer informatie over de juridische implicaties van BIM op www.bouwinformatieraad.nl in de BIR Kenniskaarten 4A en 4B.

Datakoppeling maakt virtueel bouwen mogelijk Brian van der Bol Bij Errol Ooft ging er een lampje branden toen hij jaren geleden zijn kinderen op de computer RollerCoaster Tycoon zag spelen. “Je koopt bij verschillende leveranciers standaardonderdelen en stelt zo zelf je eigen pretpark samen. Ik dacht: ‘zo zou het ook in de bouw moeten werken.’ Iedereen zou toch eigenlijk eenvoudig zijn eigen pand moeten kunnen ontwerpen en bouwen.”

Ooft (51) is directeur van het in Dordrecht en Hellevoetsluis gevestigde ingenieursbureau IOB. Hij werkt momenteel aan een online platform (Quantibus), waar iedereen bouwgerelateerde bedrijven kan treffen en beoordelen. “Quantibus moet de Tripadvisor voor de bouw vergeleken worden”, zegt Ooft. “Een woningcorporatie die een huizenblok wil laten bouwen kan op ons platform op zoek naar bijvoorbeeld een ontwikkelaar, architect en bouwbedrijven.”

Errol Ooft.

Vervolgens zouden de betrokken partijen via BIM (Bouwwerk Informatie Model) hun ontwerp kunnen uitwerken. RollerCoaster Tycoon is een – zij het zeer versimpelde – voorloper van BIM, vindt Ooft. “Net als bij het computerspel ben je bij BIM aan het modelleren.” Het principe daarvan is dat alle informatie van de ontwerp-, bouw-, beheer- en

onderhoudsfase van een bouwwerk wordt opgenomen in één digitaal 3D model. De bedoeling is dat voor iedereen altijd dezelfde actuele gegevens beschikbaar zijn. “Hierdoor wordt het bouwproces efficiënter, sneller en de kwaliteit neemt toe”, concludeerden de BNA Academie, NL Ingenieurs, Bouwend Nederland en UNETO-VNI vorig jaar na een enquête onder hun leden.

Meerjaren onderhoudsplannen

IOB heeft het 3D principe verder uitgewerkt met tijd, geld en beheer en onderhoud. Door aan het digitale model zoveel mogelijk data te koppelen worden bouwplanningen (4D) en bouwkostencalculaties (5D) gemaakt. Het is zelfs mogelijk om een meerjarenonderhoudsplan (6D) te maken. Daardoor heeft de klant een overzicht van het total cost of ownership, voor bijvoorbeeld een periode van 40 jaar. Ooft: “Met BIM kunnen we virtueel bouwen.” Door betere informatie-uitwisseling kunnen met BIM faalkosten tot “vrijwel nul” gereduceerd worden, zegt Ooft. “Dat scheelt al snel 10 tot 15 procent per project. En in de beheerfase wordt er nog meer geld bespaard doordat constant actuele informatie beschikbaar is voor onderhoud en het verhelpen van storingen.”

IOB heeft inmiddels 25 standaardmodellen voor woningen ontwikkeld, die kunnen worden uitgebreid met een aantal kopersopties. Zo’n anderhalf jaar geleden werd de eerste woning voltooid, inmiddels zijn er zo’n 900 gerealiseerd of nog in ontwikkeling. Bouwbedrijven moeten volgens Ooft goed nadenken welke keuzemogelijkheden zij aanbieden. “De mix van vele losse opties leidt tot hoge eenmalige ontwikkelkosten. Je zou bijvoorbeeld – zoals bij auto’s – optiepakketten kunnen samenstellen.”

Net als veel andere partijen in de bouwsector geeft ook Ooft hoog op over de mogelijkheden van BIM. Wel waakt de ingenieur voor het te pas en onpas gebruik van de term. “BIM wordt tegenwoordig vaak als marketinginstrument gebruikt. Het moet niet net zo sleets worden als ‘duurzaamheid’.” Bovendien heeft lang niet iedereen verstand van BIM, merkt Ooft. “Je moet wel verstand hebben van de techniek. In BIM kun je van alles invoeren, maar je moet goed weten wat je eruit wilt hebben.” Daarom is voor mensen die met de digitale modellen willen werken een ingenieursdiploma geen overbodige luxe. BIM is voorlopig dus nog geen RollerCoaster Tycoon.

In dit museum begrijpen ze de kunst van het weglaten

De gemeente Kampen koos voor het Stedelijk Museum

Kampen. Een omgeving die recht doet aan de esthetiek

een prachtig monument met historie, sfeer en uitstraling.

van het monument en de collecties. Waar in geen be-

Maar waar laat je de elektrotechnische installatie die past

zoeker weet heeft van de systemen, zoals de bevei-

bij een museum van nu? De ingrijpende renovatie vroeg

liging, de brandmelding en het lichtbesturingssysteem,

om een strak plan, veel creativiteit en een nauwgezette

die onzichtbaar aanwezig zijn. U vindt ons in het Stedelijk

uitvoering. Samen met de verschillende partijen, betrok-

Museum, maar u ziet ons niet. Wilt u meer weten over

ken bij de metamorfose van het 600 jaar oude pand,

het grootste in elektrotechniek gespecialiseerde bedrijf

creĂŤerden we de perfecte ambiance voor de kunst van

met meer dan 130 jaar er varing? Kijk op croon.nl

ontwerp . realisatie . maintenance croon.nl

0540.00.682 Adv._Kampen_266x398.indd 1

27-03-15 14:00

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

15

Bouw- en installatiebedrijven ondervinden de voordelen van mobiele applicaties Tosca Vissers Softwareleverancier 4PS ontwikkelt bouwsoftware en apps waarmee iedereen kan werken. “Bedrijfsprocessen moeten namelijk integraal met elkaar samenwerken om data direct inzichtelijk te maken”, vindt oprichter en partner van 4PS, André Overeem. “Of je nu op zoek bent naar het kostenoverzicht van een project, of naar de specifieke gegevens van een meerjarenonderhoudsplan of van een storing of schade, de software moet met één druk op de knop de gewenste gegevens boven water halen. Gebruiksgemak op welke locatie dan ook, daar draait het om”, meent Overeem.

4PS baseert zijn ERP-software op de bedrijfssoftware van Microsoft Dynamics NAV, een uitgebreide functionaliteit die bedrijfsprocessen beheerst en die ICT-oplossingen ondersteunt bij actuele thema’s zoals BIM, ketensamenwerking, Design & Build en prestatiecontracten.

De toepassingen van deze ERP-oplossingen is dus breed inzetbaar en geschikt voor de bouw- en infrabranche, voor installatiebedrijven, materieelbeheer en voor service en onderhoud. “Deze informatie is direct inzichtelijk voor de interne organisatie en extern voor klanten. Dit laatste is sinds de crisis een belangrijk aspect geworden”, zegt Overeem. Voor een groot deel ligt dat aan de

groei van technologische mogelijkheden om informatie direct beschikbaar te stellen aan verschillende partijen. “Zoals het communiceren via tablets en smartphones met klanten, leveranciers en onderaannemers, ongeacht waar je bent. Ook het type gebruiker van zo’n tablet is veranderd.”

Een mooi voorbeeld vindt Overeem de communicatiefunctionaliteit via portalen over beheer en onderhoud. “4PS maakt mobiele applicaties voor tablets van een service- en onderhoudsmonteur of vakman die bij huurders onderhoud pleegt of problemen oplost. We merken dat sinds de crisis steeds vooral renovatie- , beheer- en onderhoudbedrijven voordelen ondervinden van mobiele data”, zegt Overeem.

Planmatig onderhoudsapp

Klanten van 4PS zijn onder meer bouw- en installatiebedrijven die 4PS-software toepassen bij woningcorporaties en vastgoedverhuurders. “Op dit moment zijn veel aannemers bezig met het bedenken van oplossingen voor bijvoorbeeld leegstand.

Dan gaat het niet meer om een enkel project, maar om het ontzorgen van klanten voor de lange termijn. De focus ligt bij de totale levenscyclus en de total cost of ownership van een gebouw. Hiervoor wil het bouw- of installatiebedrijf zijn diensten inzetten voor een klant en gebruiken ze hiervoor onze applicaties ter ondersteuning voor deze dienstverlening”, legt Overeem uit. “Het afhandelen van storingen, schades en het plegen van onderhoud gaan nagenoeg volledig via 4PS. Zodra ergens een storing optreedt, kan een bewoner die via zijn telefoon de gegevens en een foto doorsturen. Dit bericht komt binnen in ons ERP-systeem dat aangeeft om welke storing in welke woning het gaat. De monteur krijgt hiervan een melding en gaat de storing verhelpen. Zijn uren- en

André Overeem.

materialendeclaratie gaat automatisch naar de woningcorporatie, waarmee de klacht is afgehandeld.” Ook preventief periodiek onderhoud wordt steeds vaker op deze manier gepland. “Met name bij langetermijnonderhoudscontracten, van vijftien jaar of langer, die zijn gebaseerd op bepaalde prestaties en garanties om een apparaat of een component in de gewenste staat te houden. Informatie hierover staat tot in detail in ons systeem.

Zo weten monteurs exact welke activiteiten ze moeten uitvoeren in een bepaalde periode. Deze informatie wordt vervolgens teruggekoppeld naar de woningcorporatie. Ook kunnen bepaalde objecten aan dit systeem worden gekoppeld, zoals objecten vanuit een BIM-omgeving. Zo kunnen allerlei partijen die voor een woning werkzaamheden verrichten de database voeden met hun gegevens. Ideaal voor een woningcorporatie die voortdurend wil worden geïnformeerd over de onderhoudswerkzaamheden en -onkosten aan huurwoningen”, geeft Overeem aan.

STABU Bouwbreed wordt de nieuwe standaard Alice van Schuppen Begin dit jaar lanceerde STABU de nieuwe systematiek Bouwbreed als opvolger van het vertrouwde STABU2. “Een must’’, stelt algemeen STABU directeur Marc Verhage, die voorziet dat onder invloed van ICT en de komst van BIM het werken met klassieke bestekken nagenoeg zal verdwijnen. “STABU Bouwbreed ondersteunt de hele bouwketen en sluit volledig aan op de Europese wetgeving.”

Al bijna veertig jaar zorgt STABU als onafhankelijke stichting voor een gestandaardiseerde besteksystematiek voor de burger- en utiliteitsbouw. “Er wordt steeds meer gewerkt in bouwteamverband, met projectbeschrijvingen in plaats van bestekken”, geeft Verhage de noodzaak van de vernieuwing aan. Veel meer partijen dan voorheen zijn al bij het ontwerp betrokken. STABU Bouwbreed legt een basis voor het Bouw Informatie Model (BIM) waaraan alle partijen in het bouwproces informatie kunnen onttrekken en toevoegen. Niet alleen tijdens ontwerp en uitvoering, maar in alle fases van de levenscyclus van het bouwwerk.

Feedback

Met roadshows en workshops maakt STABU gebruikers bekend met het nieuwe Bouwbreed. “Veranderen is lastig, daar zijn we ons terdege van bewust”, benadrukt Verhage. “We zien het als onze uitdaging om, samen met opleidingsinstituten, gebruikers op weg te helpen.” STABU vraagt nadrukkelijk om feedback en heeft naast vragen en suggesties ook positieve reacties ontvangen. “Het zijn toch vooral de partijen zelf die moeten vertellen dat dit de nieuwe systematiek is waar de markt op zit te wachten.”

Bijna 80 procent van de B&U sector werkt op basis

Nieuwe classificatie

Naast de vertrouwde werksoortensystematiek is er in STABU Bouwbreed ruimte om ook op andere manieren werk te specificeren. Zo is er onder meer een nieuwe classificatie voor het technisch beschrijven van bouwsystemen en installaties opgenomen.

Ook is er, anders dan voorheen, een koppeling met verschillende, nieuwe contractvormen. STABU werkt samen met partijen in de markt om de systematiek en de bijbehorende database te vullen en toegankelijk te maken. Verhage: “Om te kunnen starten hebben we zelf software ontwikkeld, maar we hopen dat de softwaremarkt het snel oppakt.”

Marc Verhage.

van STABU bestekken. Veel gebruikers zijn inmiddels overgestapt op STABU Bouwbreed, maar er zal nog aardig wat zendingswerk moeten worden verricht, zo realiseert Verhage zich. Tot het einde van dit jaar wordt de oude systematiek nog ondersteund. “Het is logisch dat eerst de kat uit de boom wordt gekeken, overschakelen op een nieuwe werkwijze vergt nu eenmaal tijd en energie”, begrijpt Verhage. “Maar het zal steeds meer gemeengoed worden. We verwachten dat over twee jaar, net als STABU2 nu, STABU Bouwbreed in de B&U sector dé standaard is.”

16

BOU W & ict

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

BIM staat of valt met onderlinge afstemming Door een onzer redacteuren Onder invloed van geïntegreerde contractvormen als D&C en DBFM en de hierdoor toegenomen risico’s gaan steeds meer bouwbedrijven aan de slag met BIM. Wat ze hierbij scherp in het vizier moeten houden volgens Frans van Meijel, directeur van bouwautomatiseerder VanMeijel, is dat een succesvolle toepassing van BIM staat of valt met de afstemming tussen verschillende disciplines. Verloopt deze soepel, dan bevordert dit de samenwerking en kunnen faalkosten worden geminimaliseerd.

“BIM wordt nog wel eens verward met een 3D CADmodel”, zegt Van Meijel. “Hiermee wordt de systematiek tekort gedaan, want een BIM gaat veel verder dan alleen de tekening van een bouwwerk.

BIM is een methodiek om optimaal samen te werken in de bedrijfskolom. De juiste toepassing ervan maakt grote efficiencyslagen mogelijk door een betere communicatie met de klant en een betere informatie-uitwisseling tussen bouwpart-

ners.” De methodiek werkt volgens Van Meijel niet met drie, maar met vijf dimensies: “BIM integreert informatie over het bouwwerk zelf: 3D, de tijd: 4D en het geld: 5D, waarbij al deze informatie centraal kan worden uitgewisseld tussen alle betrokken partijen in de bedrijfskolom.”

inkopen en kostenbewaking continu aan elkaar gerelateerd. De integratie tussen het ERP systeem en alle aspecten die bij BIM horen, is kenmerkend voor de oplossing van VanMeijel.

ICT als verbindende factor

De uitwisseling van informatie over deze dimensies maakt het mogelijk processen beter op elkaar af te stemmen en faalkosten te reduceren.

“Tenminste, als de informatie-uitwisseling goed verloopt”, zegt Van Meijel. “De integrale werkwijze van de BIM-methodiek vraagt wel om een perfecte interne bedrijfsvoering. Een bedrijfsvoering die opgewassen is tegen de toenemende complexiteit van projecten en samenwerkingsvormen. Onze klanten, de aannemers, hebben vaak nog geen goede oplossing om enerzijds te communiceren met een BIM-model en anderzijds integraal te kunnen werken. Om meer inzicht te krijgen in het gehele bouwproces en fouten te kunnen verminderen, is een passende IT-ondersteuning hard nodig.”

Het is volgens Van Meijel noodzakelijk dat de verschillende disciplines in de bouw veel meer geïntegreerd gaan werken. “Werken met individuele pakketten, of zelfs spreadsheets, voor elk deelproces, voldoet niet meer. Het is zaak het 3D-model te verbinden met de calculatie, planning en uitvoering.” Hiervoor ontwikkelde VanMeijel in de projectmanagement module Ticon, onderdeel van Metacom, het virtuele bouwprocesmodel. In dit centrale datamodel worden alle projectgegevens van de engineering en calculatie tot aan de

BIM-oplossing.

“Wijzigingen worden meteen verwerkt”, licht van Meijel toe, “gegevens hoeven nooit meer dubbel te worden ingevoerd en informatie raakt niet meer kwijt. Hierdoor wordt het risico op dataverlies weggenomen en wordt een foutloos iteratief bouwproces mogelijk gemaakt.” Dit betekent dat het management kan sturen op actuele en accurate gegevens en projectmedewerkers altijd met de juiste informatie werken. Deze werkwijze vermindert dubbel werk en reduceert fouten, kosten en doorlooptijden. Kortom een BIM oplossing die bouwbedrijven helpt de regie te voeren bij geïntegreerde contracten en risico’s beheersbaar te maken.

Tool als assessment voor BIM-implementatie Tosca Vissers Ontwerp- en ingenieursbureau Arup heeft de nieuwe BIM-tool Building Information Modelling Maturity Measure ontwikkeld. Dit is een wereldwijd beschikbaar instrument dat direct aantoont of een BIM-implementatie succesvol is verlopen. De tool is gratis op internet te downloaden.

“Een succesvolle BIM-implementatie en uiteindelijk ook het succes van een project hangt af van de kwaliteit van de informatie of data die aan het BIM-model wordt gehangen.”

De BIM Maturity Measure maakt inzichtelijk hoe succesvol BIM bij verschillende projectonderdelen van een bouwproject verloopt en hoe vervolgens de best practise eruit komt te zien. Sander Boogers, BIM-manager bij Arup in Amsterdam, legt uit dat deze tool is bedoeld om de resultaten van een bouwproject te kunnen meten. “Dat is anders dan zeggen dat je iets kunt realiseren, terwijl je het niet met een model kunt aantonen.” Via een link kan een vragenlijst worden ingevuld met pregedefinieerde antwoorden. Hieruit volgt een assessment waaruit blijkt hoe je een bouwproject insteekt op datagebied. “Dus, hoe hanteer je het BIM-model en welke waarde wordt eraan gehecht?

De tool geeft aan wat er met een klant of opdrachtgever is afgesproken over wat zij met de modellen mogen doen”, zegt Boogers.

“Multidisciplinair Revit model voor het Definitieve Ontwerp van Theater de Stoep in Spijkenisse.”

Arup: constructief ontwerp en installatieontwerp, UNStudio: architectuur. ©Arup

Alle deelnemende bouwpartijen kunnen de tool gebruiken als assessment voor hun bijdragen aan het bouwproject. “BIM is meer dan 3D-tekeningen en de mooie plaatjes. BIM gaat ook over de hoe je in het bouwproces controle over de data kunt houden.” Zo kunnen alle deelnemende partijen over veel meer informatie beschikken dan voorheen.

Boogers geeft aan dat overbrengen van data een knelpunt kan zijn. “Het proces zal niet optimaal verlopen als niet alle bouwpartijen een goede kwaliteit data aanleveren. Hierover moeten afspraken worden gemaakt en dat bewustzijn moet sterker worden in de bouwbranche ”, vindt Boogers.

Kennis delen

Boogers werkt samen met een multidisciplinair team van BIM-managers en modelleurs. Dit team richt zich op verschillende disciplines in de bouw op het gebied van constructies van gebouwen, bruggen, wegen en installaties. Boogers is van huis uit constructeur en binnen Arup BIM-manager voor Europa. Hij biedt ondersteuning bij de implementatie van BIM. Boogers is vaak hands on bij bouwprojecten bezig. “De coördinatie bij bouwprojecten kan beter. Door hiervoor tools in te zetten, blijkt steeds meer mogelijk.”

Volgens Boogers loopt de bouw in sommige gebieden voorop, maar op andere terreinen is weinig veranderd. “ Zo werkt bouw nog steeds met verschillende informatiesystemen, die niet met elkaar in verbinding staan. Bang om informatie te delen, terwijl de echte waarde niet zit in de kennis waarover je beschikt, maar in de mensen die zich ontwikkelen door nieuwe kennis op te doen”, zegt Boogers. Een project wordt op maat gemaakt door bouwmodellen of bouwproducten hierop aan te passen. Een project kent weliswaar vele repetities, maar elk bouwproject is anders. “Als je BIM serieus wilt gebruiken, moet je er veel meer uithalen dan alleen mooie modellen en tekeningen. BIM gaat namelijk ook over de volledige levensduur en looptijd van een object.” zegt Boogers.

BIM Maturity Measure is te vinden op: http://www. arup.com/Services/Building_Modelling.aspx

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

17

Stap vooruit met uitgebreide bouwdata en Cobouw E-Tendertools Door een onzer redacteuren Elementen, materialen en constructies, meer marktpartijen en meer projecten in de vroege fasen. De recente toevoegingen aan de Cobouw databank met bouwplannen maken Bouwberichten Online tot de meest complete databank.

Of het nu gaat om bouwplannen in de prille signaalfase of in het aanneemstadium, Bouwberichten Online levert ze binnen de criteria die de klant zelf in de databank kan vastleggen.

Johan Schot, uitgever van Cobouw en Bouwberichten legt uit hoe Bouwberichten Online voor elke klant de gewenste informatie levert. “Afhankelijk van hun abonnement kunnen klanten naar wens hun zoekfilters instellen op onder andere bouwfasen, provincies, gebouwtypen, activiteiten, bouwsomraming en elementen, materialen en/of constructie en aangeven hoe men relevante Bouwberichten wenst te ontvangen.”

met elementen, materialen en constructies. “Ook verzamelen we per project de contactgegevens van installateurs (E en W) en installatietechnische adviseurs naast opdrachtgevers, architecten, bouwkundig adviseurs en hoofdaannemers”, zegt Schot.

“Dit biedt meer kansen op omzet en een breder netwerk. Het gaat ons erom dat onze klant met de juiste persoon aan tafel komt.”

Schot vertelt dat het team dat actuele bouwdata verzamelt onlangs is uitgebreid. “In fasegerichte teams (plan, ontwerp en aanbesteding) zorgt Cobouw ervoor dat elk project via updates wordt verrijkt met extra informatie en marktpartijen, zodat de klant geen belangrijke informatie meer mist”, legt Schot uit. “Vanaf de vroegste fase houdt Cobouw de klant op de hoogte van projecten (nieuwbouw, renovatie, transformatie en groot on-

Cobouw E-Tender voor Inschrijvers:

Meer informatie vindt u op www.bouwberichten.nl Hebt u specifieke klantbehoeften of ideeën?

Neem contact op met Johan Schot Uitgever Cobouw en Bouwberichten: j.schot@cobouw.nl, 06-53161448.

QualityFlow en Cobouw ondertekenen samenwerking.

* Online plannen en samenwerken in teamver band, zowel intern als extern. * Eenvoudig en snel kostenramingen opstellen. * Offerteaanvragen vanuit de applicatie naar onderaannemers. * Voortgangsbewaking met realtime dashboards. * Inschrijving op basis van standaard inschrijf documenten. * Nacalculatie en rapportagemogelijkheden, in één overzicht scores/prestaties zichtbaar. * Inschrijven volgens alle voorgeschreven procedures en inschrijvingsbegroting.

De afgelopen periode zijn veel meer projecten in de planfase toegevoegd en is de tool uitgebreid

derhoud) die op stapel staan.” Dit gebeurt door dagelijkse updates.

Cobouw E-Tender applicaties

Behalve met nieuws en data wil Cobouw professionals binnen de bouw-, infra/GWW, vastgoed- en installatiesector ondersteunen met workflowtools zoals Cobouw E-Tender. Recent is hiervoor de samenwerkingsovereenkomst getekend met Hein de Haan en Sebastiaan Smit van QualityFlow. Schot is blij dat, dankzij die samenwerking, het werkproces van elektronisch inschrijven en aanbesteden volgens de regels op een eenvoudige wijze wordt gefaciliteerd. “De ontwikkelingen gaan door.

Binnenkort koppelen we onze databanken Bouwberichten.nl en Kosteninformatie.nl aan Cobouw E-tender. En ook met Bouwberichten Online blijven we aan de weg timmeren”, besluit Schot.

Cobouw E-Tender voor Opdrachtgevers:

* Zelfstandig en integraal projecten ramen en aanbesteden via de webapplicatie. * Online plannen en samenwerken, ook met externe deskundigen op afstand. * Ondersteuning van alle aanbestedingsvormen, meerdere aanbestedingen in één project. * Voortgangsbewaking met realtime dashboards. * Aanvragen van (deel)offertes geschikte leve ranciers en onderaannemers. * Uitnodigingen tot inschrijving opstellen en versturen op basis van EMVI. * Beoordelen/gunnen op waarde en laagste prijs. * Volledig digitaal aanbestedingsdossier.

BIM kan nu écht op snelheid komen Dick Reijman Werken met het Bouw Informatie Model (BIM) betekent niet minder dan een revolutie in de bouwkolom. Tot voor kort werkten de partijen in de bouw in een duidelijk hiërarchische relatie met elkaar. Hoofd- en onderaannemers leveren volgtijdelijk hun bijdrage aan een project, en dat kost tijd en geld. Dankzij BIM kunnen we deze traditionele manier van werken nu vervangen door een echt integrale aanpak. Voortaan zijn alle betrokken partijen bij een bouwproject gelijkwaardige partners. Om dat mogelijk te maken, werken zij allemaal op basis van dezelfde standaarden. “De afgelopen periode is een aantal belangrijke stappen gezet die de installatie- en bouwwereld dichterbij elkaar zullen brengen.”, aldus Jan Al, programmamanager BIM bij UNETO-VNI.

In tegenstelling tot het traditionele ontwerp- en bouwproces werken de betrokken partijen in een BIM-proces met één virtueel gebouwmodel.

Daaraan kunnen zij alle data koppelen die nodig zijn voor het ontwerpen, bouwen en beheren van een gebouw of een infrastructureel werk.

Opdrachtgever, architect, adviseur, aannemer en installateur gebruiken dus allemaal hetzelfde bestand en BIM bevordert dus de ketenintegratie. Knelpunten zijn direct en voor iedereen zichtbaar, net als eventuele overtredingen van eisen, regels en voorschriften. Als gevolg daarvan wordt het ontwerp beter en dalen de faalkosten aanzienlijk. Maar BIM maakt het ook mogelijk om een energieberekening aan het model te koppelen. Het energieverbruik van installaties kan daardoor al in de ontwerpfase een belangrijke plaats innemen en dat brengt energiezuinig bouwen binnen handbereik. “Is een gebouw eenmaal in gebruik, dan biedt BIM mogelijkheden voor effectief asset management”, legt Jan Al uit.

ETIM Jan Al.

Een belangrijke stap voorwaarts naar volwaardig werken met BIM is gezet met het Europees

Technisch Informatie Model (ETIM). Dit is een digitale, internationale standaard voor installatieproducten. Jan Al: ”Hoe meer we in de bouwen installatiebranche dezelfde taal spreken, des te efficiënter kunnen we werken. De installatiebranche kende al zo’n gemeenschappelijke taal: het Europees Technisch Informatie Model. Vandaar dat het belangrijk is dat ook de bouw voor hún producten volgens deze systematiek gaat werken. De afgelopen tijd is daarom voortvarend gewerkt aan ETIM voor de bouw en dit levert deze maand al tastbaar resultaat op.”

Maar er gebeurt meer rond ETIM. Installateurs en industrie werken sinds vorig jaar samen aan de uitbreiding van de ETIM-classificatiestandaard voor technische producten met aanvullende parameters die nodig zijn voor reken- en tekentoepassingen (ETIM-RT). Daarmee wordt het mogelijk om op een uniforme manier 3D productinformatie tussen partijen en tussen verschillende softwareplatforms uit te wisselen. En daarmee wordt voldaan aan een belangrijke voorwaarde voor integraal werken, dat een absoluut speerpunt is voor de installatiesector en de bouw.

3D

“Maar het project ETIM-RT behelst méér”, zegt Jan Al. “Waar fabrikanten nu nog veel (onnodige) kosten maken om de specificaties van hun producten te laten opnemen in de afzonderlijke bibliotheken van de verschillende softwareleveranciers, kunnen ze straks volstaan met het aanleveren van al hun productinformatie in één en hetzelfde formaat.” Dit wordt nu al gedaan voor handelsgegevens en ‘catalogusinformatie’, en straks dus ook voor 3D productinformatie. Jan Al: “Softwareprogramma’s, die nu vaak niet met elkaar kunnen communiceren, kunnen dat

straks wel. Dan spreekt de hele keten dezelfde taal en dat is noodzakelijk om als partners in een BIM-project samen te werken.”

Ook de organisaties in de installatiebranche en de bouw die cruciaal zijn voor het creëren van de randvoorwaarden voor BIM hebben een belangrijke stap gezet. Op 1 juli a.s. fuseren stichting ETIM Nederland en stichting S@les in de Bouw tot één stichting. Door de krachtenbundeling ontstaat voor gebruikers één organisatie in de bouw- en installatiesector voor de promotie en het beheer van classificatie- en communicatiestandaards. Daardoor kan beter en efficiënter worden ingespeeld op ontwikkelingen als ketensamenwerking en BIM.

Gemeenschappelijke datapool

Er wordt nu ook gewerkt aan de realisatie van één datapool voor de bouw en installatie, die begin 2016 operationeel zal moeten zijn. Hierdoor kunnen installateurs en bouwers straks bij één loket terecht voor het digitaal uitwisselen van hun product- en handelsinformatie van catalogusartikelen. Dat moet leiden tot minder verspillingen in de bouwkolom en zal de weg vrijmaken voor effectiever samenwerken met andere bedrijven in de keten.

BIM heeft een grote toegevoegde waarde bij bouw- en infraprojecten. In de utiliteitsbouw en bij grote infraprojecten is een digitaal model inmiddels onmisbaar geworden. Maar ook installateurs in de woningbouw en kleinzakelijke markt zullen de komende jaren steeds vaker met BIM te maken krijgen.

“Strategisch gezien hebben we een aantal belangrijke stappen gezet, nu kan BIM écht op snelheid komen!” zegt Jan Al, de enthousiaste programmamanager BIM bij UNETO-VNI.

130x190 ICN_STABU_Opmaak 1 27-3-2015 11:48 Pagina 1

STABU en ICN Solutions ontwikkelen 3B STABU Bouwbreed-webcodering voor Autodesk Revit

Met BIM de bouw en uzelf ontwikkelen Om BIM goed te kunnen toepassen is nieuwe kennis nodig. Over BIM zelf, maar vooral ook over de wijze waarop we samenwerken. SBRCURnet helpt u hierbij met:

Maak uw projectspecificatie in een handomdraai!

STABU is een samenwerkingsverband van de toonaangevende partners in de Nederlandse bouwnijverheid. ICN Solutions is gespecialiseerd in branchespecifieke automatiseringsoplossingen voor bouwkunde, werktuigbouw, infrastructuur en elektrotechniek. Samen hebben zij de handen ineen geslagen.

• BIM Academie

Door het werken met BIM veranderen rollen in het bouwproces. Via een tiental cursussen kunt u zich bekwamen en een certificaat behalen.

STABU heeft in nauwe samenwerking met ICN Solutions een praktische oplossing ontwikkeld waarmee het mogelijk is om projectinformatie eenvoudig in het BIM-model te integreren: de 3B STABU Bouwbreed-webcodering voor Autodesk Revit.

Hiermee kunt u de STABU Bouwbreed-webcoderingen online opzoeken en koppelen aan de elementen binnen een Revit-

• B IM Modellen Portaal

project. Door die codering vervolgens uit te lezen, kan hier eenvoudig een projectspecificatie van worden gemaakt.

Dankzij de 3B STABU-webcodering schakelt u snel en eenvoudig binnen uw bouwelement in Autodesk Revit.

Uw projectspecificatie was nog nooit zo snel klaar! www.STABU.org www.ICN-Solutions.nl www.3B-Werkmethodiek.nl

Via deze webpagina kunt u een groot aantal BIM modellen van vooraanstaande leveranciers vrij gebruiken.

Roadshow Samen trekken wij het land in voor een roadshow.

Hierbij worden vooral de kansen en voordelen van de STABU Bouwbreed-systematiek verduidelijkt.

• dinsdag 7 april Udenhout • dinsdag 14 april Eindhoven • dinsdag 26 mei Hoogeveen

• Gratis Infobladen

En nog veel meer via http://www.sbrcurnet.nl/tags/bim

BIM naar de bouwplaats

Meer rendement met Autodesk BIM360

Met Autodesk BIM360 Software maakt u meer rendement door uw informatiestromen tussen kantoor en bouwplaats digitaal te houden.

Tekeningen en modellen delen via mobiele apparatuur zoals tablets en telefoon. Revisies direct op de tekeningen aangeven. Problemen direct doorgeven aan de onderaannemers. Volledige rapportages op ieder moment beschikbaar. Kwaliteit van het werk verbeteren met check en opleverlijsten.

Gold Partner

Specialization Building Civil Infrastructure Product Design & Manufacturing Product Lifecycle Management

CAD & Company is door Autodesk benoemd tot BIM360 Advisor. Wij hebben ruime ervaring met het implementeren van BIM360, zowel in kantoor als op de bouwplaats. Wij hebben implementaties gerealiseerd voor TBI, Croon Electrotechniek, HFB en VDNDP. Wij helpen u ook graag om efficiënter te werken en daarmee uw rendement te verbeteren.

Vrijheidweg 40 1521 RR Wormerveer T +31 88 494 6666 E info@cadcompany.nl www.cadcompany.nl

BOU W & IC T

Vrijdag 3 april 2015, Cobouw 64

19

Eén applicatie om alle informatie voor een calculatie uit een BIM-model te halen Peter de Lange Ibis ontwikkelt en levert al bijna 40 jaar software en diensten voor de bouwsector en civiele techniek. Voor begroten, budgetteren, bestekken, calculeren, inspecties, plannen, meerjarenonderhoud, projectmanagement en vastgoedbeheer. Om klanten meer grip en controle over hun projecten te geven.

Medio april brengt het bedrijf een nieuw, aanvullend programma op de markt: BIM-meetstaten.

Een demonstratie op de Bouwbeurs leidde tot enthousiaste reacties. “Met een druk op de knop trek je nu snel en nauwkeurig alle gewenste hoeveelheden uit een BIM”, zegt de productmanager Wil Jong.

Vier jaar geleden introduceerde Ibis het nu veelgebruikte programma IBIS4BIM, om een brug te slaan tussen ontwerpen in een BIM en calculeren.

Die software levert de gebruikers zoals architecten en ontwikkelende aannemers namelijk alle benodigde modelinformatie voor hun kostencalculaties.

analyseren, delen en managen van 3D Bouw Informatie Modellen. Eventuele problemen zijn daarmee snel te ontdekken en op te lossen, waarna de bouwpartners samen een verbeterd ontwerp kunnen maken. Verder helpt de applicatie bij het universeel classificeren van alle gebouwonderdelen.

BIM-meetstaten

Integreren en verrijken

Manager productontwikkeling Jeroen van den Burg vond het een interessant idee. “De vraag was natuurlijk of zo’n module alleen voor TRAD interessant is? Wij wilden liever toe naar een oplossing waarmee méér Ibis-producten BIM-informatie konden viewen en data uit een model halen.

Dat heeft geresulteerd in een applicatie die ook bruikbaar is voor GwwCalc, speciaal bedoeld voor de grond-, weg- en waterbouw, en voor het onderhoudsprogramma IBIS-MAIN.”

Want die kwaliteit laat soms te wensen over, voegt Van den Burg hier aan toe. “Niet in de zin dat de modellen slecht zijn, alleen bevatten ze soms niet alle informatie die nodig is om te kunnen calculeren.” Naarmate het gebruik van BIM in de bouw toeneemt, zal ook de vraag naar nieuwe calculatieprogramma’s groeien, verwachten Jong en Van den Burg. De grond-, weg- en waterbouw heeft bijvoorbeeld nog een achterstand in te lopen. ,,BIM wordt in die sector aanzienlijk minder gebruikt”, aldus Van den Burg. “Er is ook nog geen open standaard om GWW-modellen uit te wisselen. Daarom gaat het nog jaren duren om op het niveau van utiliteit uit te komen.”

Het nieuwe programma BIM-meetstaten, werd ontwikkeld mede op aandringen van Ibis-relaties die al jaren werken met IBIS-TRAD, een calculatieprogramma voor zowel B&U als GWW-projecten.

Zij wilden graag kunnen beschikken over een BIM-module die te koppelen is aan een IBIS-TRADbegroting.

Ibis, voluit Integraal Bouw Informatie Systeem, is oorspronkelijk bedacht door Deddo Brink, een architect die gebouwen niet alleen ontwierp, maar ook exact wilde weten wat de realisatie zou gaan kosten. Als pionier op het gebied van calculatiesoftware werd hij de naamgever van de Brink Groep, het moederbedrijf van Ibis.

Als één van de eerste softwareproducenten in Nederland verkende Ibis de mogelijkheden van BIM. De groeiende populariteit van het Bouw Informatie Model in de bouw vroeg dringend om een antwoord. Met het oog op efficiency en kostenbesparingen stellen namelijk steeds meer opdrachtgevers het gebruik van BIM als voorwaarde voor deelname in een project.

BIM-meetstaten is een webapplicatie om alle benodigde hoeveelheden en andere informatie voor een calculatie uit een BIM-model te halen en die toe te passen in elke IBIS-TRAD begroting. Een 3D-viewer maakt het tevens mogelijk om een BIM te bekijken en te analyseren. Wil Jong: “Met BIMmeetstaten kan men eenvoudiger en sneller hoeveelheden uittrekken op basis van een 3D-model.”

De 3D viewer in BIM meetstaten kwam tot stand in samenwerking met het Noorse bedrijf Catenda.

Hierbij wordt gebruik gemaakt van het product BimSync. Bimsync is ook een zelfstandig product, met uitgebreide functionaliteit voor het bekijken,

Jong: “Met bimsync zijn meerdere modellen te integreren en indien nodig te verrijken met extra informatie, voordat alle hoeveelheden worden uitgetrokken voor een kostencalculatie.

Omdat het gebaseerd is op de open IFC-standaard, ben je minder afhankelijk van de gebruikte BIM-software en modelkwaliteit.”

Ook onderhoudsprocessen zijn een interessante markt. “Je ziet de laatste jaren namelijk een ontwikkeling dat corporaties en vastgoedeigenaren hun bezittingen in BIM willen zetten om betere onderhoudsplannen te kunnen maken.

Daar zit de komende tijd nog vernieuwing, want dat proces staat in de kinderschoenen. Met de Ibis-software bieden wij ook deze klantengroep meer grip en controle.”

BIM voor Design & Build

BCF gebaseerd platform voor issue management in de cloud

KUBUS is OpenBIM specialist en levert

Schaalbare serveroplossing voor

BIMoplossingen van ontwerp- tot

het hosten & bewerken van BIM

uitvoeringsfase. Als exclusief distributeur voor de producten van Graphisoft en Gold Partner van Solibri Inc. is KUBUS promotor van OpenBIM en IFC workflow oplossingen.

Portal voor BIM objecten van KUBUS ontwikkelt marktspecifieke content

fabrikanten & leveranciers

voor onder andere het schrijven van bestekken, milieuprestatieberekeningen en BIM objecten voor leveranciers. BIMcollab® is de meest recente ontwikkeling, en is ’s werelds eerste BCF gebaseerde issue management systeem in de cloud.

Een unieke ‘high-performance’ BIM workflow

Modelchecking voor kwaliteitsgarantie- en controle

www.kubusinfo.nl