Cobouw special renovatie & transformatie

Vrijdag 8 april 2016 / nummer 62 160ste jaargang. BIM Media, Postbus 16262, 2500 BG Den Haag

Special interview pagina 5 Het experimenterend gehalte van transformatieprojecten is gigantisch, vindt rijksbouwmeester Floris Alkemade.

reportage pagina 9 Delva en Bennebroek bliezen het robuuste gebouw van het voormalige PTT opleidingscentrum nieuw leven in.

interview pagina 11 Volgens Robert van Ieperen is transformatie meer dan het vertim足meren van een gebouw.

beurs pagina 17 Verbeteren van de gebouwvoorraad staat centraal op Renovatie & Transformatie

Renovatie & Transformatie

NUL-OP-DE-METER IN HOOGBOUW Als deelnemer van het project De Stroomversnelling renoveerden we in Groningen de eerste appartementen naar nul-op-de-meter woningen. Door te werken met prefab gevelelementen die just-in-time werden geleverd konden bewoners al binnen 10 werkdagen

genieten van hun gerenoveerde woning met gelijke woonlasten. Meer weten over deze innovatieve renovatie? Mail naar Stijn DaniĂŤls: s.daniels@duravermeer.nl of bel: 06-16 58 26 57. > WWW.DURAVERMEER.NL

r enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

Moed en wijsheid

3

Inhoud

G

eschiedenis der Bouwtechniek: voor veel studenten Civiele

5 Transformeren vraagt om lef / Anka van Voorthuijsen

Techniek zoals ik was dit college een eerste kennismaking

7 Nieuw leven voor oude mijnwerkersbuurt

met de oude bouwmeesters van weleer. Mijn onderzoek ging over Isaac Gosschalk (1838 - 1907), architect ten tijde van Cuijpers en Berlage. Een Amsterdammer die vurige pleidooien hield voor

/ Yvonne Ton 9 Bij renovatie dicteert het gebouw de materiaalkeuze / Tijdo van der Zee

gebouwen in ‘zijn’ stad die dreigden te worden gesloopt, maar tegelijkertijd de innovatie niet schuwde. Hij ontwierp gebouwen

11 Terug naar de toekomst / Jeroen Kreule

met nieuwe elementen als ijzeren kolommen en spanten, waar

12 Koninklijk wonen / Brian van der Bol

anderen dat nog niet aandurfden. Die houding verlangde moed en vasthoudendheid, onderzoek en experiment, discussie en

15 Aanpak leegstand krijgt creatieve impuls

overredingskracht. Een makkelijk mens was Gosschalk niet, zo

blijkt uit pittige, geschreven discussies met zijn tijdgenoten.

17 Duurzame vernieuwing in bouw en vastgoed

Op het moment dat ik mijn onderzoek deed, begin jaren negentig,

18 Vasthouden aan eigenheid / Tosca Vissers

bleek veel van Gosschalk’s werk inmiddels prooi aan de sloophamer te zijn geweest. Hij maakte dan ook sociëteitsgebouwen,

/ Caroline Kruit

19 Binnen en buiten als één / Kees de Vries

panoramagebouwen: panden die hun functie verloren. Om zijn

20 Snel en simpel installeren / Jeroen Kreule

meesterwerk te bewonderen moeten we naar Groningen, de stad

21 Keramische gevelbekleding op maat / Rob Weijs

waar Gosschalk heen ‘vluchtte’ na een felle woordenstrijd met invloedrijke stadgenoten. Het station van Groningen is een gebouw waarover geen discussie zal zijn: dat gaan we koesteren.

Maar die eigenaardige ambitie van Gosschalk – conserveren en pionieren tegelijk – is er ook eentje om te onthouden.

Caroline Kruit Uitgever Customer Media

Foto: Pieter Sitsen

c.kruit@bimmedia.nl

Omslag

Colofon De inhoud van deze special valt onder verantwoordelijkheid van de uitgever.

Klantenservice (070) 3046777 Redactie telefoon (070) 3046700 Postbus 16262, 2500 BG Den Haag Internet www.cobouw.nl E-mail cobouw@bimmedia.nl Hoofdredacteur Boudewijn Warbroek Uitgever Caroline Kruit Eindredactie, coördinatie en opmaak Nienke Abma, Nanda van Dijk, Patty van der Sar en Ingrid de Zwart-Schaap Medewerkers Brian van der Bol, Jeroen Kreule, Yvonne Ton, Tosca Vissers, Anka van Voorthuijsen, Kees de Vries, Rob Weijs, Tijdo van der Zee Vormgeving Hans de Jong

Het stadsbeeld verandert, niet in de laatste plaats vanwege de veranderende functies van gebouwen.

Kantoren worden woningen. Groen verschijnt niet alleen op maaiveld maar ook op gevels en daken.

Nieuwe energiegeneratoren krijgen een plek op of aan de gebouwen. In een afwisseling van (gerenoveerde) klassieke en moderne panden en high-tech aanvullingen, krijgen de straten van Nederland een nieuw gezicht.

Beeld: Chikovnaya/Rvika via Shutterstock

Abonnementen: wijzigingen, klachten bezorging en opgave nieuwe abonnees: Klantenservice: (070) 3046777. Jaarabonnement binnenland € 775,- (excl. btw).

Overnemen artikelen: voor het overnemen van (een gedeelte van) artikelen uit deze uitgave dient men zich te wenden tot de uitgever. Op alle artikelen in Cobouw of op Cobouw.nl berust auteursrecht. Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar gemaakt worden, gearchiveerd worden of verveelvoudigd worden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van dagblad Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

Daas ID Wall:

het innovatieve IDee in buitengevelisolatiesysteem

Unieke voordelen van Daas ID Wall: • De hoogste RC-waarde • Eenvoudige montage • Gesloten systeem met overlappende aansluitingen • Ademende en volledig waterkerende toplaag • Zeer laag gewicht (slechts 50 kg/m2) • 100% ontwerpvrijheid in metselverbanden • Natuurlijke lagenmaat verdeling op de bestaande gevel • Minder weersafhankelijk door reeds aanwezige cementcachering • Uitstekende brandveiligheid, Euroklasse B-s1, d0

T +31 (0) 314 65 16 44 info@daasbaksteen.nl www.daasbaksteen.nl

ALLES. VOOR ELKE RENOVATIE. Wij produceren en leveren voor elke verwarmingsvraag een passende oplossing. En dan met name systemen van 0,3 tot 25 mm die zeer geschikt zijn voor renovatieprojecten. Ook daarin zijn we uniek op de Nederlandse markt.

Maak kennis met het totaalaanbod elektrische én watergedragen verwarmingssystemen op magnumheating.nl

MAGNUM Foil 0,3 mm

MAGNUM Mat 4 mm

MAGNUM TubeMat 9 mm

MAGNUM SlimFit 12 mm

Onze producten worden uitsluitend geleverd via de technische groothandel.

MAGNUM DryFloor 25 mm

r enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

5

INTERVIEW Het experimenterend gehalte van transformatieprojecten is gigantisch, vindt rijksbouwmeester Floris Alkemade. Daarbij is samenwerken zijn credo / Anka van Voorthuijsen

Transformeren vraagt om lef

Architect Floris Alkemade is sinds 1 september 2015 rijksbouwmeester. Foto: Christiaan Krouwels

N

aast zijn werk als rijksbouwmeester is Floris Alkemade ook docent. Hij is als lector verbonden aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Titel van zijn lectoraat is de Tabula Scripta, oftewel: het beschreven blad. Alkemade: “Dat lectoraat trekt veel mensen. Studenten beseffen heel goed: die transformatie en renovatie, daar gebeurt het.”

In een interview in het personeelsmagazine van het Rijksvastgoedbedrijf zei hij onlangs: “De tweede levenscyclus van een gebouw is in zekere zin interessanter dan nieuwbouw. Het vergt volgens mij meer intelligentie en denkkracht.” Daarvan raakte hij zo’n 15 jaar geleden doordrongen, toen hij als OMA-architect aan de ombouw het voormalige Duitse mijncomplex Zeche Zollverein werkte, licht Alkemade toe.

“

eigenlijk wilde slopen”. Sinds de rigoureuze transformatie is die publieke opinie gekanteld, zegt Alkemade. “Als iedereen zegt: lelijk, moeilijk en slecht, wil dat niet zeggen dat er geen potentie is. Qua ontwerpopgave wordt de transformatie dan juist uitdagender.”

De eenvoudig te verbouwen leegstand is natuurlijk als eerste aangepakt, erkent hij. Alkemade: “Nu komen de gebouwen en gebieden aan de beurt waarbij de mogelijkheden een stuk minder duidelijk zijn. Daar zijn wellicht meer radicale ingrepen nodig en moeten we veel ontwerp- en verbeeldingskracht inzetten.” Hij streeft naar een selectie met een breed scala aan voorbeeldprojecten, in verschillende categorieën, binnen en buiten de Randstad: “Waarbij we laten zien wat er mogelijk is en zo’n project emblematisch kan worden voor een hele serie vergelijkbare projecten.”

Vluchtelingen

Soms moet je radicaal durven ingrijpen

“Architectuur uit een totaal andere, industriële tijd, met compleet andere materialen, uit een andere cultuur. Het bezorgde me kippenvel. Het was voor mij een hele rijke bron.

Er zat een kracht in die je als architect kunt exploiteren om een vernieuwd gebouw te maken dat kwaliteiten heeft die je met nieuwbouw nooit voor elkaar kunt krijgen.”

Bijlmermeer Doorgaan op het werk van anderen, het zorgt voor ‘meerlagigheid’ vindt de rijksbouwmeester. En dat gaat niet alleen op bij de transformatie van een indrukwekkend industrieel complex.

“Dat zie je bijvoorbeeld nu ook bij de Bijlmermeer. Wij zijn opgevoed met het idee dat alles daar lelijk is. Maar als er nieuwe initiatieven komen, zoals nu bij de Klusflat, waar mensen zelf veel kunnen doen en de plint wordt opgeknapt, dan zie je dat ook gebouwen die lelijk worden gevonden veel mogelijkheden hebben.”

Met zijn eigen bureau FAA transformeerde hij in Parijs een 600 meter lang modernistisch entrepotgebouw “dat iedereen

Als rijksbouwmeester is hij drukdoende om denkkracht te mobiliseren voor wat hij “onmiskenbaar relevante transformatieopgaven” noemt. Centrale vraag is steeds: “Hoe sluiten we aan bij de fundamentele veranderingen van deze tijd?” Zo overlegt hij met het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA).

De behoefte aan tijdelijke paviljoens voor vluchtelingen zette hij met hen neer als open prijsvraag (‘A home away from home’), die hij koppelde aan een tweede vraag: ontwerp kleine goedkope woningen in bestaande gebouwen. Alkemade: “De woningmarkt staat daar om te springen. Zo kan de vluchtelingenproblematiek een motor worden voor innovatie waar een veel bredere groep woningzoekenden profijt van heeft.”

Bij transformatie gaat het niet alleen om het gebouwniveau, benadrukt hij, maar ook om een thematische aanpak (wat gaan we doen met al die leegkomende kazernes?) en stedenbouw.

Alkemade: “De naoorlogse wijken zijn nu aan de beurt om te worden ‘bewerkt’. Dan kun je natuurlijk zeggen: we gaan die huizen verven en isoleren, maar je moet breder kijken en zorgen dat die woningen in samenhang met de openbare ruimte en het publieke vastgoed, aansluiten op fundamentele veranderingen in de maatschappij. We groeien naar veertig procent alleenstaande huishoudens, we hebben te maken met vergrijzing en een grote toename van het thuiswerken. Kerken staan leeg, veel winkels verdwijnen, het zwembad moet weg en de bibliotheek sluit. Wat kun je in die dynamiek doen om de wijken weer nieuwe betekenis te geven? Wat wil je met de openbare ruimte en het publieke vastgoed? Ik beschouw het als

mijn taak om te zorgen dat we daar fundamenteel over gaan nadenken en een strategische visie ontwikkelen. Hoe breder je kijkt, hoe meer ruimte voor strategisch vernuft.”

Binnenhof Samenwerken is zijn credo. Met stedebouwkundigen en architecten, maar ook met lokale overheden. “Neem het Binnenhof. Door de renovatie verhuizen de Eerste en Tweede Kamer naar het pand van Buitenlandse Zaken. Dat ligt aan de ‘moeilijke kant’ van het station. Dus kijken we samen met de stad Den Haag en betrokkenen: hoe kunnen we die tijdelijke verhuizing van het parlement gebruiken om dat gebied permanent te verbeteren? Routes, de openbare ruimte, misschien gedeeltelijke sloop van gebouwen: wat moet er gebeuren om dat gebied beter te maken?”

Transformeren vraagt om lef, vindt hij. “Het vermogen om niet alleen naar de bestaande vorm te kijken, maar vooral te zien wat je er nog meer mee kunt en wilt. Soms moet je radicaal durven ingrijpen. Niet nodeloos gebouwen beschermen als ze daarmee alleen maar belemmerend werken. Eerst onderzoeken wat je wilt en dan pas kijken welke regelgeving dat eventueel wel of niet mogelijk maakt.”

Floris Alkemade: “Bij nieuwbouw heb je zoveel zekerheden nodig, dat het experimentele gehalte automatisch laag wordt.

Bij leegstaande gebouwen is het experimentele gehalte gigantisch. Je kunt van alles proberen, de afstand tussen een idee en de realisatie is soms heel klein. Dat is een van de grote kwaliteiten van die enorme leegstand, precies op het moment dat verandering nodig is.”

Floris Alkemade (1961) is architect en stedebouwkundige.

Sinds 1 september 2015 is hij daarnaast rijksbouwmeester, een functie voor minimaal 3 en maximaal 5 jaar. Alkemade studeerde bouwkunde aan de TU Delft en ging daarna direct aan het werk bij OMA, het bureau van zijn oud-docent Rem Koolhaas. Hij heeft sinds 2008 zijn eigen bureau, FAA. “Per opdracht zoek ik nu mensen bij elkaar met wie ik wil werken”. Als rijksbouwmeester gaat hij onder meer aan de slag met de 50 miljoen vierkante meter leegstand die Nederland nu heeft. “Ik zorg voor goede ideeën en argumenten.

Ik wil als rijksbouwmeester innovatieve mogelijkheden laten zien, waar mensen in kunnen geloven en aan mee willen doen.”

ar a n a G ng ? a g g n e a o g t toe nl/ . s s i r t a u r e G tieb a v o n e www.r Wat heeft Renovatie & Transformatie 2016 u te bieden?

• Actuele renovatie- en transformatieconcepten • Renovatie Arena • Conceptenboulevard • Kennisdeling in het Faay Renovatietheater • Uitreiking Hollands Ontwerp Award

12 T/M 14 APRIL | BRABANTHALLEN | DEN BOSCH WWW.RENOVATIEBEURS.NL

r enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

7

REPORTAGE De mijnwerkerskolonie Treebeek is destijds gebouwd voor de werknemers van de staatsmijn Emma.

Een hersteloperatie heeft de wijk nieuw leven in geblazen. Tijdens de werkzaamheden hoefden de bewoners hun huis niet te verlaten / Yvonne Ton

Nieuw leven voor oude mijnwerkersbuurt D

e voormalige mijnwerkersbuurt Treebeek in de ZuidLimburgse gemeente Brunssum krijgt langzaamaan een nieuw gezicht en een nieuwe toekomst.

De woningen die de Staatsmijnen lieten bouwen voor de werknemers van de staatsmijn Emma zijn grotendeels in oude luister hersteld. Om de wijk terug te brengen in de oorspronkelijke structuur komt er een nieuw centrum met woningen en winkels, waar de gemeente Brunssum en woningcorporatie Wonen Zuid beide in investeren.

“Een bijzondere wijk”, aldus Jos Eurlings, programmamanager van Wonen Zuid. “Het is een tuindorp, ruim opgezet met veel groen, een eigen identiteit en een warme sfeer.”

De woningcorporatie is tegenwoordig eigenaar van oude mijnwerkershuizen, die begin vorige eeuw zijn gebouwd, grotendeels volgens het bouwplan van architect Willem Leliman. De wijk had ook een rijk verenigingsleven en eigen voorzieningen zoals scholen, kerken, een badhuis en een ontmoetingsruimte voor het hoger personeel: het beambtencasino.

Hiërarchie Oorspronkelijk waren er een kleine zevenhonderd woningen, niet alleen bestemd voor de arbeiders, maar ook voor het hoger personeel. Die hiërarchie is nog steeds te zien in de opzet van de wijk, met een variëteit aan woningtypes. “De hoekwoningen waren bestemd voor de ploegbazen en op de pleinen woonden de bazen van de ploegbazen”, aldus Vincent Deckers, projectleider Nieuwbouw & Renovatie van Wonen Zuid. Ook de eenvoudigere rijwoningen zijn nooit exact hetzelfde, al is het maar door een klein afwijkend detail in de gevel.

Na de sluiting van de mijn in 1973 ging het woningbezit een aantal keren over van eigenaar. Dat deed het karakter van de wijk geen goed.

Het onderhoud raakte in het slop en verschillende huizenblokken werden gesloopt. Zo verdwenen alle woningen aan het Treebeekplein, het hart van de wijk, om plaats te maken voor appartementen. Deckers: “In die tijd waren ze functioneel, maar er was absoluut geen raakvlak met de oorspronkelijke architectuur.”

Wijkstructuur De eerste plannen om de wijk nieuw leven in te blazen door renovatie en herstel van de oude wijkstructuur, ontstonden na een fusie van Stichting Wonen Midden-Limburg (SWML) in Roermond en de noodlijdende Stichting Wonen Heerlen tot Wonen Zuid in 1998. Door die samenvoeging kwamen er weer gelden vrij.

De start van de renovatie was moeizaam. Bewoners waren wantrouwig omdat ze slechte herinneringen hadden aan een eerdere grootschalige opknapbeurt uit de jaren zeventig. Ze moesten hun huis verlaten en na terugkeer herkenden ze het nauwelijks terug.

Absolute voorwaarde was dan ook dat zij dit maal in hun huis konden blijven tijdens de gevelrenovatie en de vervanging van plafonds, keuken, badkamer en toilet.

Door de gefaseerde aanpak en de goede voorlichting en begeleiding, verliep de operatie deze keer succesvol. Eurlings: “Toen we eenmaal aan de gang gingen, kregen we vertrouwen.” Alle nog overgebleven 335 oude mijnwerkershuizen zijn aangepakt, waar mogelijk met behoud of herstel van zo veel mogelijk authentieke details.

Dat geldt bijvoorbeeld voor het gebruik van bakstenen voor de vensterbanken en de karakteristieke

In de wijk Treebeek worden alle oude mijnwerkershuizen aangepakt. Behoud of herstel van zo veel mogelijk authentieke details is hierbij het uitgangspunt. dichte voordeuren met een klein glaspaneel.

In een tweede ronde waren de daken aan de beurt. Dakpannen zijn vervangen en het asbesthoudend dakbeschot is verwijderd. Ook nu konden de bewoners in hun huis blijven wonen. Alleen tijdens de asbestsanering moesten ze een deel van de dag hun huis verlaten.

Het vergde een zorgvuldige planning, voorafgegaan door een proef met zes woningen, om dat logistiek voor elkaar te krijgen en om te zorgen dat de in lengte variërende asbestplaten op een zorgvuldige

Aan het Treebeekplein komen 150 nieuwe woningen, waarvan het ontwerp aansluit bij de architectuur van de wijk.

manier werden afgevoerd. Deckers: “We zijn nu in de laatste fase van dakrenovatie. Ik verwacht dat we voor de bouwvak klaar zijn.”

Allure Jo Janssen Architecten en prof. ir.

Wim van den Bergh ontwierpen het plan voor de nieuwbouw: zo’n 150 woningen, waarvan er inmiddels ongeveer 45 zijn gerealiseerd. Hun plan voorziet ook in een aantal nieuwe winkels en appartementen.

De architectuur sluit aan bij de wijk.

De appartementen uit de jaren zeventig aan het Treebeekplein zijn deels verdwenen en vervangen door nieuwbouw. De komende vier tot zeven jaar zullen alle appartementen verdwijnen en krijgt het groene plein weer de allure uit de begintijd van de wijk. De nieuwe grondgebonden woningen kenmerken zich door differentiatie in types en duurzaamheid. Gekozen is voor mantelstenen van geperste houtvezels en beton, die worden gevuld met hoogwaardige isolatie. “De woning is als het ware een dikke jas, waardoor je geen ingewikkelde installaties nodig hebt”, zegt Deckers.

Een klein deel van de oude mijnwerkerswoningen is verkocht aan particulieren. Dat aantal gaat Wonen Zuid geleidelijk uitbreiden. Als er een woning vrijkomt, wordt die te koop aangeboden. Ze zijn niet bang dat de verkoop ten koste gaat van het karakter van de wijk, dat sinds een paar jaar beschermd dorpsgezicht is.

Eurlings: “Het is niet de bedoeling om mensen te laten wonen in een openluchtmuseum. Huurders kunnen zeker nog zaken aan de woning veranderen, maar er wordt wel paal en perk gesteld aan veranderingen aan de buitenkant van de woning.”

Samenhang Hoewel de renovatie van een mijnwerkersbuurt – waarvan Wonen Zuid er een aantal heeft – iedere keer weer maatwerk is, vallen er volgens Eurlings toch wel wat algemene lessen te leren uit de aanpak van Treebeek. “We zijn goed in slopen en renoveren in Nederland, maar kijk ook naar de samenhang. Het moet niet zo zijn dat er wordt gekozen voor sloop, alleen omdat huizen oud zijn.”

Projectleider Vincent Deckers (links) en programmamanager Jos Eurlings (rechts) van Wonen Zuid.

Wonen Zuid

Na een aantal wisselingen van eigenaar zijn de meeste voormalige mijnwerkerswoningen in Treebeek (Brunssum) uiteindelijk in handen gekomen van Wonen Zuid. De corporatie ontstond in 1998 uit een fusie van Stichting Wonen MiddenLimburg (SWML) in Roermond en de noodlijdende Stichting Wonen Heerlen. Wonen Zuid beheert zo'n 14.000 woningen in Midden- en Zuid-Limburg. Behalve in Treebeek bezit de corporatie nog meer oude mijnwerkerswoningen, zoals in de Stuytwijk (onderdeel van de wijk Molenberg in Heerlen) en de Hopel in Kerkrade.

DIRECT NA ISOLEREN?

Wanneer het bestaande dakelement nog goed is wilt u op een eenvoudige en snelle manier de isolatiewaarde kunnen verbeteren. Met de Reno PIR wol kan dit uitstekend. Het gepatenteerde systeem voorkomt luchtcirculatie door het opvullen van oneffenheden en is beloopbaar tijdens montage. Het dak blijft dicht waardoor er geen overlast ontstaat voor de bewoners en binnenafwerking niet nodig is. Voor meer voordelen en toepassingen ga naar: www.unilininsulation.com/nl/direct-na-isoleren

UNILIN Insulation bv – Beneluxstraat 1 – Postbus 3 - 5060 AA Oisterwijk – T +31 (0)13 523 13 13 – info.nl@unilin.com – www.unilininsulation.com/nl/direct-na-isoleren

DOWNLOAD DE GRATIS APP!

DEURPRESTATIES VERKENNEN? LABEL SCANNEN! GND heeft een nieuw label ontwikkeld. Door de QR-code op het label te scannen, is direct te zien in welke zekerheidsklasse de deur valt en wat de prestaties zijn op het gebied van brand-, rook-, geluid- en inbraakwerendheid.

Via de handige GND-app kunt u eenvoudig en zelfs zonder internetverbinding de QR-code scannen.

STAP 1:

Download GRATIS de app ‘GND deur scanner’

STAP 2:

Scan de code op de deur

SCAN DE TESTCODE EN VERKEN DE VOORDELEN VAN DE APP!

BI0236

STAP 3:

Lees de prestaties af op het scherm

12345

HERKEN DE GND-LABELS

WWW.GND.NL

BI0145

R enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

9

REPORTAGE Het voormalige PTT opleidingscentrum stond al geruime tijd leeg. Delva en Bennebroek pakten de handschoen op en bliezen het robuuste gebouw nieuw leven in / Tijdo van der Zee

Bij renovatie dicteert het gebouw de materiaalkeuze I

n het centrum van Amsterdam transformeerden landschapsarchitect Steven Delva en interieurarchitect Stefan Bennebroek een oud opleidingscentrum van de PTT in het centrum van Amsterdam tot ontwerpstudio’s, bed & breakfast en woonhuis. Met behoud van oorspronkelijke elementen en de uitstraling van de jaren zestig.

De betegelde muren in het entreehalletje zetten de bezoeker meteen op het verkeerde been. De beige rechthoekige tegeltjes lijken authentiek. Maar ze zijn gloednieuw, zegt Steven Delva. “We hebben geprobeerd om de sfeer van vroeger te behouden, maar daar een eigentijdse twist aan te geven.”

En dat is gelukt.

Het gebouw uit de jaren zestig was tot dertig jaar terug in gebruik als opleidingscentrum voor PTT-medewerkers en zoals wel meer gebouwen van de PTT uit die tijd, is ook dit gebouw robuust. Dikke muren, betonnen stutpilaren. “En heel veel koperen bedrading”, zegt Stefan Bennebroek. “Dat komt omdat hier werd geoefend met telefoonnetwerken.”

Duurzaam Het pand stond al geruime tijd leeg.

De eigenaar – een fotograaf – had plannen om het op te knappen, maar had de energie er niet meer voor.

Enkele jaren geleden namen Delva en Bennebroek het gebouw over en pakten het voortvarend aan. Op de begane grond kwamen de ontwerpstudio’s. Op de eerste verdieping zijn vijf logeerkamers gerealiseerd, die populair zijn en maanden van tevoren zijn volgeboekt door opdracht-

gevers, internationale teamleden voor de ontwerpstudio’s en bezoekers van de stad. Daarbovenop bouwden de architecten hun eigen woning: een licht en luchtig loft van twee verdiepingen, met als basis een staalconstructie die niet steunt op het bestaande gebouw, maar op stalen poten staat en dus eigenlijk óver het oude pand heen is gebouwd.

Bij de renovatie speelde duurzaamheid een grote rol. Zo werden zonnepanelen geïnstalleerd, op het dak ligt een wit kleed dat de zon reflecteert en aan de gevel hangen demonteerbare en herbruikbare elementen van isolerend keramiek.

Water wordt opgevangen en hergebruikt, net als warmte met een ventilatielucht-wtw-installatie.

Karkteristieke elementen In het ontwerp komt een beperkt aantal materialen telkens terug.

Zwart staal, messing, wengé hout, beton en bakeliet. Delva: “We hebben goed gekeken naar karakteristieke elementen in het pand. Die hebben we in ons ontwerp telkens terug laten komen.” Een mooi voorbeeld is het materiaal messing. In het oude gebouw waren de spindels – de draaimechanismen om de ramen te openen – van messing. Na de renovatie kom je dit materiaal op veel meer plekken tegen, zoals bij de kranen en de douchekoppen. Tot zelfs aan de schroeven van de boekensteunen toe. “Met een zo beperkt mogelijke diversiteit aan materialen een zo groot mogelijke beleving creëren, dat was de taak.”

Verder zijn de schakelaars en stopcontacten van bakeliet, geheel in de stijl van de jaren zestig, en zijn de oude stalen kozijnen behouden.

Bij veel renovaties gaan stalen kozijnen er uit, om plaats te maken voor hout of kunststof. Maar dat komt het karakter van het gebouw meestal niet ten goede. Staal heeft echter wel degelijk nadelen. Het isoleert slecht en ook het restauratieglas in de sponningen komt niet in de buurt van passiefhuisnormen.

Steven Delva beaamt dat: “Het pand dat je renoveert, bepaalt voor een groot deel de materialen die je kan gebruiken.” Een soortgelijk dilemma speelde bij de trap naar de eerste verdieping. Delva en Bennebroek verkozen vloerverwarming boven radiatoren, mede om esthetische redenen. Maar dat betekende dat de vloer al snel zo’n 7 centimeter dikker werd en de traptreden niet aansloten op het vloeroppervlak. De trap vervangen was geen optie; die benadrukte het karakter van het pand. Als oplossing is gekozen voor verhoogde traptreden, waardoor de aansluiting op de vloer kon worden gemaakt.

Leven in de brouwerij Het pand van Delva en Bennebroek staat op de plek waar vroeger brouwerij De Gekroonde Valk stond.

Als eerbetoon aan die geschiedenis hebben Delva en Bennebroek hun bed & breakfast Stout & Co genoemd en hebben ze buiten een grote muurschildering van de oude brouwerij gemaakt. En als het aan Bennebroek ligt, komt binnenkort ook een stukje van de oude reuring terug in de straat. “We gaan de garage ombouwen tot een trefpunt voor buurtbewoners. Een plek voor een kopje koffie of een zelf gebrouwen biertje. Het wordt hier weer levendig.”

Als eerbetoon aan de geschiedenis van de locatie hebben Delva en Bennebroek hun bed & breakfast Stout & Co genoemd. Foto: Jeroen Musch

Steven Delva (37) is een Vlaamse landschapsarchitect.

Hij verhuisde in 2000 naar Amsterdam en studeerde er aan de academie van Bouwkunst. In 2008 richtte hij DELVA Landscape Architects/Urbanism op dat inmiddels twee vestigingen telt (Amsterdam en Antwerpen). Delva werkte onder meer aan de herontwikkeling van de Buiksloterham in Amsterdam Noord en Spoorzone in Utrecht. Momenteel werkt het team aan projecten in Toronto, Genk, Antwerpen, Warschau en in opdracht van de gemeente Rotterdam aan een plan om de rivier de Rotte duurzaam op te waarderen.

In het ontwerp komt een beperkt aantal materialen telkens terug. Zwart staal, messing, wengé hout, beton en bakeliet.

Foto: Jeroen Musch

Stefan Bennebroek (43) is binnenhuisarchitect en vanaf 2001 eigenaar van Puurplus Ontwerpers. Aan de Willen de Kooning Academie volgde hij de studie architectonische vormgeving. Daar na werkte hij 3 jaar als interieurarchitect bij Merkx-Girod Architecten.

Bennebroek verzorgt onder meer de interieurs van de winkels van Suit Supply wereldwijd, leverde kort geleden het sterrenrestaurant Joelia op in Rotterdam en werkt voor ontwikkelaars aan het concept Center City Apartments in Nederland.

Transformatie biedt toekomstkansen onuitputtelijke grondstoffen

brandwerend

snel te monteren

geluidwerend

Gebruikerswensen veranderen voortdurend. En dus moet uw gebouw kunnen meebewegen. Of het nu een school is, een ziekenhuis, een kantoor, een woning ...

Levensloopbestendig bouwen vraagt om flexibele indelingsmogelijkheden. Alleen zo haalt u het maximale uit uw investering - en bent u duurzaam bezig.

schroefvast

Bezoek ons op Renovatie & Transformatie.

Hal 3, stand C043.

thermisch isolerend

Welkom!

dubo

Onze milieuvriendelijke, doordachte producten bieden precies wat u nodig heeft: onbegrensde flexibiliteit. Letterlijk.

Met onze wandsystemen, plafonds en prefab-concepten is élke transformatie en élke renovatie mogelijk. Keer op keer, want alles is ook eenvoudig herbruikbaar.

Faay Vianen B.V. • Mijlweg 3 • postbus 116 • 4130 EC Vianen T (0347) 37 66 24 • info@faay.nl • www.faay.nl

FAA6043 Cobouw Advertorial 266x190.indd 2

21-03-16 12:42

na renovatie

vóór

renovatie

vóór

renovatie

vóór

renovatie

Plastica maakt het plaatje compleet Plastica levert hout, steen, metaal en kunststof plaatmateriaal voor in- en exterieur. Onze

De niet verduurzaamde vurenhouten gevels van de bovenstaande woningen aan het Timjanveld in Schiedam,

producten zijn uitermate duurzaam en in talloze uitvoeringen en dessins verkrijgbaar.

zijn al na twee jaar aan vervanging toe. De gevels worden volledig gerenoveerd met ‘Cape Cod’ van Plastica. De

Welke uitstraling u ook wilt creëren, Plastica maakt het mogelijk.

projectgarantie die Plastica biedt, geeft de bewoners de zekerheid dat de gevels nu wél toekomstbestendig zijn.

Kom 12, 13 of 14 april naar onze stand 03.E037 en bekijk hoe wij gevelrenovaties aanpakken. Tot ziens in Den Bosch!

Plastica Plaat B.V. | Waalwijk | Tel. +31(0)416 67 24 00 | www.plastica.nl

r enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

11

INTERVIEW Transformatie van kantoorgebouw naar wooncomplex heeft meer om het lijf dan het realiseren van woonruimte. Robert van Ieperen legt uit wat er allemaal bij komt kijken om een dergelijk project succesvol af te ronden / Jeroen Kreule

Terug naar de toekomst H

et lijkt soms zo simpel, het transformeren van een leegstaand kantoorgebouw tot wooncomplex. Zeker in grote steden als Utrecht of Amsterdam, waar de behoefte naar niet al te dure woonruimte – met name onder jonge starters – momenteel enorm groot is. Vertimmeren en klaar.

Toch? Nee dus, zegt Robert van Ieperen, partner bij vastgoedadviseur Fakton uit Rotterdam.

“Alleen maar vertimmeren is onvoldoende. Sterker, als je een groot kantoorgebouw met een vloeroppervlakte van pakweg 40.000 of 60.000 vierkante meter gaat transformeren tot woonkazerne en verder niets, dan heeft zo’n pand überhaupt geen toekomst, daar ben ik heilig van overtuigd. Ze zijn te kwetsbaar.’’

Van Ieperen noemt, louter ter illustratie, twee min of meer mislukte woongebouwen: De Zwarte Madonna in Den Haag en de Peperklip in Rotterdam. Weliswaar geen gebouwen die zijn getransformeerd, maar wel grote wooncomplexen die werden beschouwd als ‘onherbergzaam, kil en genadeloos’. Twee naar binnen gekeerde gebouwen met slechts één functie: wonen.

De Zwarte Madonna, uit 1985, is in 2007 zelfs afgebroken.

Sociaal systeem Wat veel mensen bij een transformatie van kantoorgebouw naar wooncomplex vergeten, is dat je veel meer doet dan het realiseren van woonruimte voor vijfhonderd of duizend huishoudens, aldus Van Ieperen.

“Je bent ook een sociaal systeem aan het creëren. De huidige generatie heeft behoefte aan plekken in dat gebouw om elkaar te ontmoeten, de zogenaamde ‘shared spaces’. En dan heb ik het niet alleen over een ruime, gezellig ingerichte entreehal, maar bijvoorbeeld ook over horeca en flexibele werkplekken in dat gebouw. Multifunctionele gebouwen, dáár is behoefte aan.

Nu herontwikkelen betekent voor mij je echt verdiepen in de behoefte van de doelgroep tussen de 16 en 32 jaar, die er kan wonen, werken en leven. De maatschappij is aan het veranderen, waarbij de scheidslijn tussen werken en wonen aan het vervagen is. Mijn stelling is: wie succesvol wil transformeren, heeft niet alleen verstand van techniek nodig, maar beschikt vooral ook over een scherpe maatschappijvisie.’’

De Westerkerk is de inzending van Utrecht voor het Transformatieplein. Foto: Het Utrechts Archief

“

Wie succesvol wil transformeren, heeft niet alleen verstand van techniek nodig, maar beschikt vooral ook over een scherpe maatschappijvisie Mengvorm van wonen, werken en vrije tijd Anders gezegd: de monofunctie van een ‘overleden kantoor’ moet, in Van Ieperens visie, in principe transformeren naar een mengvorm van wonen, werken en vrije tijd.

“Transformeren is een modisch begrip, maar voor mezelf houd ik het simpel: transformeren is niet meer dan het toevoegen van nieuwe functies aan een bestaand gebouw. Het is wel belangrijk dat je de opgave aan de voorkant heel goed definieert. Daarmee bedoel ik dat je een team moet samenstellen zodat je zeker weet dat er een perfecte interactie ontstaat tussen concept en techniek. En waarbij de ideeën en plannen continu langs het latje van financiële haalbaarheid worden gelegd. Inderdaad, je praat over verschillende disciplines. Ik geloof niet in monofunctionele gebouwen, maar ik geloof dus ook niet in monodisciplinaire teams.’’

Adviesbureau Van Ieperen is ruim tien jaar werkzaam bij Fakton, een adviesbureau op het gebied van vastgoed. Fakton, in 1981 opgericht als advies- en opleidingsbedrijf, houdt zich anno 2016 onder meer bezig met advies op het gebied van vastgoed binnen de publieke en private vastgoedsector (Consultancy en (re)Development Services), vastgoedtaxaties (Valuation), vastgoedtransacties en financieringsvraagstukken (Capital) en het leveren van leidinggevenden en managers aan onder meer overheden, bouwbedrijven, banken, beleggers en corporaties (Executives).

Op de vraag waar Van Ieperen momenteel onder valt, begint hij voorzichtig te glimlachen. “Het klinkt misschien een gek, maar eigenlijk een beetje bij allemaal. Als het maar niet gaan om standing investments.’’

Om bij transformatie te blijven: Fakton wordt vaak benaderd door huidige gebouweigenaren of kopende partijen die iets anders willen of moeten met een leegstaand pand, meestal omdat het pand niet langer exploitabel is.

Van Ieperen: “In eerste instantie worden er twee vragen gesteld.

Is het verantwoord om het gebouw te renoveren en up-to-future te krijgen? Of moet je echt overgaan tot transformatie? Vaak is overigens dat laatste het geval. Slopen en nieuw bouwen is trouwens ook een transformatievariant.’’

Gemeenten Van Ieperen betrekt gemeenten altijd vroegtijdig bij het proces.

Dat kan volgens hem handig zijn bij erfpachtvraagstukken, maar ook bij het verlenen van de noodzakelijke omgevingsvergunning.

Van Ieperen: “Onze werkwijze is als volgt: namens gebouweigenaren en investeerders zoeken we al snel de samenwerking met een architect, vervolgens gaan we met alle betrokken partijen een gebouwanalyse maken en een marktstudie doen.

We laten een gebouw als het ware los op verschillende concepten. De technische mogelijkheden en beperkingen van het pand zijn uiteraard ook een onderdeel van die analyse. Maar we kijken tevens naar het politieke krachtenveld in de omgeving.

Al die bevindingen leiden tot een concept; vaak stellen we de vraag wat er in een tijdsbestek van 24 uur precies in zo’n gebouw gaat gebeuren.

Die 24 uur proberen we ook te beschrijven. Het concept vertalen we vervolgens naar de financieel-economische haalbaarheid van een project. Uiteindelijk leggen we onze klanten een business case en een strategie voor. Daarna blijven wij vaak betrokken bij een project: wij helpen niet alleen bij de planvorming, maar voeren vaak ook de onderhandelingen, stellen de contracten op en zorgen voor de tactische aansturing van de uitvoering.’’

PROVADA Fakton zal prominent aanwezig zijn tijdens vastgoedevenement PROVADA, dat van 7 tot en met 9 juni in de RAI in Amsterdam wordt gehouden. Fakton is, net als de vorige keer, gevraagd om architecten te helpen op het Transformatieplein.

Doel van het Transformatieplein: architecten en marktpartijen in het vastgoed met elkaar verbinden. De G4 – Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht – draagt een aantal panden voor die rijp zijn voor transformatie. Het is de bedoeling dat een aantal gerenommeerde architectenbureaus vervolgens concrete ideeën voor dit leegstaande vastgoed gaat pitchen. De architecten krijgen daarbij hulp van Fakton, in de persoon van Robert van Ieperen. Hij inventariseert het voorgedragen vastgoed en beoordeelt het vervolgens op onder meer bouwkundige en financiële aspecten. Van Ieperen heeft intussen kennisgenomen van een aantal objecten, zoals de Westerkerk in Utrecht. Deze kerk ligt in Wijk C en grenst aan het Stations­ gebied, een plek waar hij beroepsmatig al vijftien jaar mee bezig is. “Het is een prachtkerk, te groot voor een servet, te klein voor een tafellaken. Ik ben, om meerdere redenen, erg benieuwd naar de plannen. Ik laat me graag verrassen.’’

Robert van Ieperen is partner bij Fakton, een adviesbureau op het gebied van vastgoed. Fakton, in 1981 opgericht als advies- en opleidingsbedrijf, houdt zich anno 2016 onder meer bezig met advies op het gebied van vastgoed binnen de publieke en private vastgoedsector (Consultancy en (re)Development Services), vastgoedtaxaties (Valuation), vastgoedtransacties en financieringsvraagstukken (Capital) en het leveren van leidinggevenden en managers aan onder meer overheden, bouwbedrijven, banken, beleggers en corporaties (Executives).

12

reno v a t i e & tr a n s f o r ma t ie

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

REPORTAGE Aan de Kortenaerkade in Den Haag is het voormalige kantoor van Rijkswaterstaat getransformeerd tot appartementen en penthouses. Slimme ingrepen en de bijzondere plek in de stad zorgen voor een aantrekkelijke woonlocatie / Brian van der Bol

Koninklijk wonen Bijvoorbeeld het slim omgaan met ruimtes en de bouw van penthouses voor de verkoop op het dak.”

Verder is medewerking van de gemeente bij transformatie van kantoorgebouwen essentieel, zegt de vastgoedontwikkelaar. “Den Haag wilde dit leegstaande gebouw graag uit de markt hebben. De gemeente was erg behulpzaam bij het wijzigen van het bestemmingsplan en het aanvragen van de omgevingsvergunning.” Den Haag probeert – net als andere gemeenten – kantorentransformatie te stimuleren. Dat lijkt te lukken: in 2014 werden bij de gemeente 26 aanvragen aan bouwvergunningen voor transformatie aangevraagd, bij elkaar ongeveer 140.000 vierkante meter kantoorruimte.

Beleggingsobjecten

Het voormalige kantoorgebouw aan de Kortenaerkade voldeed aan alle voorwaarden voor een succesvolle transformatie naar een woongebouw. Foto Steven Scholten

O

p de balkons van het appartementencomplex ‘Kortenaer’ in Den Haag liggen de Koninklijke Stallen en de Paleistuin letterlijk aan je voeten.

“Een koninklijk uitzicht”, zegt Boudewijn Hellingman, vastgoedontwikkelaar bij Provast. “Als hij niet wordt gerenoveerd, zie je vanaf hier de Gouden Koets.”

Provast transformeert samen met Syntrus Achmea Real Estate & Finance 15.000 vierkante meter kantoorruimte aan de Kortenaerkade tot 149 vrije sector huurappartementen en vier penthouses op de bovenste etage voor de verkoop.

Een overgrote meerderheid van de woningen is al verhuurd en de topappartementen zijn binnen een maand verkocht, vertelt Hellingman.

Over de hoogte van de verkoopprijzen wil hij niets zeggen, maar denk aan koninklijke bedragen. Op

de begane grond moet een grand café van 500 vierkante meter komen.

Gesprekken met een horecaondernemer bevinden zich volgens de vastgoedontwikkelaar in een vergevorderd stadium.

Stemvorkconstructies Dat het uit 1968 daterende gebouw tientallen jaren dienst heeft gedaan als kantoor van Rijkswaterstaat is vrijwel nergens meer aan te zien.

“De oude betonkolommen en het trappenhuis zijn origineel, maar voor de rest is alles veranderd”, vertelt Guido Jongebreur, projectleider bij Bouwbedrijf De Vries en Verburg, in een van de ingerichte modelwoningen. “De wens van de opdrachtgevers was dat het moderne appartementen zouden worden, die aan alle eisen voldoen.”

Buitenruimte was een van die eisen, maar dat ontbreekt bij de meeste traditionele kantoren – zo ook in dit geval. Dat is opgelost door met

Boudewijn Hellingman is vastgoedontwikkelaar bij Provast. Hij kwam 4 jaar geleden in dienst bij het bedrijf; daarvoor werkte 5 jaar voor OVG Real Estate.

Guido Jongebreur is projectleider bij bouwbedrijf De Vries en Verburg. Hij is 10 jaar werkzaam bij de onderneming uit Stolwijk.

Projectgegevens

Bouwjaar: 1968 Oppervlakte: 15.000 m2 Vorige functie: Kantoorgebouw Rijkswaterstaat Nieuwe functie: Appartementencomplex met 149 vrije sector huurwoningen en vier koopappartementen op de topetage. Eigen berging onder het gebouw. Op de binnenplaats of in de parkeergarage kan een parkeerplaats worden gehuurd.

Geplande oplevering: Juni 2016 Ontwikkelaars: Provast en Syntrus Achmea Real Estate & Finance Aannemer: Bouwbedrijf De Vries en Verburg uit Stolwijk

‘stemvorkconstructies’ balkons aan het gebouw te bevestigen.

De grootste ingreep om het kantoorpand geschikt te maken voor appartementen was het opofferen van de kern van het gebouw.

Hellingman: “Daar bevond zich veel loze ruimte, met alleen wat trappenhuizen en schachten. Wij wilden die ruimte efficiënter benutten.”

De stabiliteit is teruggebracht door middel van betonnen wandschijven.

Een nogal ingrijpende en complexe ingreep, zegt Jongebreur. “Om de stabiliteit aan te pakken en tegelijkertijd tijdens de sloop te waarborgen was een hele uitdaging, heel anders dan bij nieuwbouw. Bovendien loop je tijdens de sloop altijd wel tegen een paar verrassingen aan, dingen die in werkelijkheid net even anders zijn dan op de tekeningen.

Transformatie vraagt veel van je inventiviteit.”

Dat roept de vraag op of volledig slopen en een nieuw gebouw neerzetten, niet eenvoudiger en voordeliger was geweest. “Daar hebben we het over gehad en het ontloopt elkaar niet veel” legt Hellingman uit, “maar transformatie biedt toch een paar duidelijke voordelen. Zo kun je het beton hergebruiken en zijn de stichtingskosten lager. Maar de grootste klapper zit ’m in de bouwtijdverkorting, we zijn in zestien maanden klaar.”

In februari vorig jaar is begonnen met de sloop; de oplevering is naar verwachting in juni. Dat is een half jaar sneller dan bij sloop-nieuwbouw het geval was geweest, rekent Jongebreur voor.

Inventieve oplossingen Provast had de Kortenaer al langer op het oog, zegt Hellingman. “Dit

zijn de pareltjes waar wij op azen.”

Kantoorkolossen op een willekeurig desolaat bedrijventerrein zijn volgens de vastgoedontwikkelaar niet geschikt voor transformatie naar woningen. Makelaarsvereniging NVM stelt in een recente publicatie dat ongeveer een derde van het beschikbare kantorenaanbod in aanmerking komt voor ombouw tot woningen. Daarmee zou volgens de NVM tot 2025 ongeveer twintig procent van de landelijke behoefte aan appartementen kunnen worden gedekt.

Als de locatie van een (leegstaand) kantoorgebouw aantrekkelijk genoeg is, zijn er volgens Hellingman nog wel wat hobbels te nemen.

“We hebben inventieve oplossingen moeten bedenken om een rendabel project van de Kortenaer te maken.

Een probleem bij transformatie naar woningen is volgens Hellingman dat vastgoedeigenaren kantoren hoog waarderen. “De boekwaardes van kantoren zijn nu eenmaal hoger dan van woningen. En afwaarderen vindt men niet prettig.” De vorige eigenaar van de Kortenaer wilde van het kantoorgebouw af, vertelt Hellingman. Daardoor kon het gebouw, dat al 8 jaar leegstond, voor een ‘marktconforme prijs’ worden gekocht. Het project wordt ondergebracht in het Achmea Dutch Value Added Residential Partnership van Syntrus Achmea Real Estate & Finance, waarin verschillende pensioenfondsen beleggen.

“Door een toename van het aantal (eenpersoons)huishoudens, vergrijzing, groeiende mobiliteit en kabinetsbeleid neemt de behoefte aan hoogwaardige vrije sector huurwoningen sterk toe”, aldus Provast en Syntrus Achmea Real Estate & Finance anderhalf jaar geleden in het gezamenlijke persbericht over de Kortenaer.

“Huurwoningen hebben een stabiel en inflatiebestendig rendement en zijn dus zeer geschikte beleggingsobjecten. Zeker nu door diverse maatregelen van de Nederlandse overheid de vraag naar vrije sector huurwoningen sterk toeneemt.”

De balkons zijn met stemvorkconstructies aan het gebouw bevestigd. Zo is voldaan aan de eis voor buitenruimte. Foto Steven Scholten

vinGarant®+ vinEasyfit ®, een perfect koppel met dubbel-voordeel-garantie!

kozijnen ver vangen in 1 dag !

Ons huismerkkozijn vinGarant®, geplaatst als montagesysteem vinEasyfit®, staat garant voor dubbel voordeel. Dit basiskozijn met hoge minimum eisen en standaard detaillering heeft een optimale prijs-kwaliteitverhouding. En door de slimme manier van montage worden ook nog eens de faalkosten beheersbaar. vinGarant® in een vinEasyfit® uitvoering is prima geschikt voor de traditionele bouw. Dus géén verandering van bestaande bouwmethoden, wel een andere manier van denken. Een innovatieve, kostenbesparende wijze van bouwen voor nieuwbouw en renovatie. Met 10 jaar SGT-garantie op kozijn en montage.

beurs ns op de Bezoek o AL 4 H / . E 011 R N D N A T S

Van de Vin ramen en kozijnen b.v., industrieterrein ‘De Poortmannen’ adres: De Geestakkers 8, 5591 RC Heeze, postbus 102, 5590 AC Heeze T: 0402241999, F: 0402241990, E: info@vandevin.nl, W: vandevin.nl

ketenpartner bij uitstek

Cradle to Cradle keramische gevels Mosa. Facades.

Keramische gevelbekleding De oersterke, weersbestendige Mosa tegels zijn geschikt voor alle gangbare gevelsystemen. Met de unieke producteigenschappen van keramische gevelbekleding kunt u compromisloos ontwerpen en de juiste balans vinden tussen functionaliteit en design.

Systemen voor nieuwbouw en renovatie Mosa Facades richt zich tot architecten, planners en ontwerpers die hoge eisen stellen aan functionaliteit en efficiency. De tegels zijn geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie van gebouwen.

Keramiek van Mosa wordt bovendien op een duurzame manier geproduceerd en Mosa Facades heeft een cradle-to-cradle gecertificeerd gevelsysteem (categorie zilver).

Waarom gevelbekleding van Mosa Facades? > Hoogwaardige uitstraling met een waardevermeerdering tot gevolg > Unieke producteigenschappen: vorstbestand, niet brandbaar, krasbestendig, uv-bestendig (DIN-51094), onderhoudsvriendelijk en graffiti-bestendig (getest door TÜV) > Flexibiliteit in design door een grote diversiteit aan kleur, afwerking, formaat en patronen.

Mosa. Facades. +31 (0)43 368 88 50 www.mosafacades.nl

Stel, je kantoor is uit zijn voegen gegroeid of de ruimte voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd. Dat er verbouwd moet worden, is een feit. Maar waar begin je? En waar moet je allemaal aan denken? Want hoe zorg je ervoor dat de werkzaamheden binnen je organisatie gewoon door kunnen gaan terwijl er verbouwd wordt? Wie geeft je de garantie dat de verbouwing niet uitloopt? En hoe vind je de juiste mensen? Albert van Eijnsbergen, directeur VOR (Verbouw, Kantoorgebouw Willemswerf, Rotterdam

Onderhoud en Renovatie) bij J.P. van Eesteren, vertelt wat drie focuspunten zijn bij elke verbouwing en renovatie.

Verbouwen met vertrouwen

Albert van Eijnsbergen, directeur VOR bij J.P. van Eesteren

Drie vereisten voor een succesvolle verbouwing of renovatie De aannemer als gids

non-disruptive bouwen

Relatiebemiddeling

“Ons motto Gebouwen Slimmer Maken betekent voor onze afdeling niet alleen gebouwen moderniseren, maar dat vooral op een heel efficiënte, verstandige en duurzame manier doen”, zo begint van Eijnsbergen.

“Verbouwingen van bestaande gebouwen zijn een specialisme. Bij een verbouwing of grondige aanpassing spelen de eisen vanuit de organisatie een grote rol. Opdrachtgevers willen bijvoorbeeld door kunnen werken tijdens de bouwwerkzaamheden.

Voor ons is het zaak om het proces van begin tot eind te sturen en te stroomlijnen voor de opdrachtgever.

Daarbij loont het om open en transparant te zijn. Het is zaak de klant te kennen, te begrijpen wat hij doet en vooral waarom. Dan kun je jouw manier van werken daarop afstemmen.”

nadat een verbouwing in werking is gezet, wil de opdrachtgever er zo min mogelijk overlast van ondervinden. Want hoe ingrijpend ook, de organisatie moet door. In dat geval kunnen wij onze bouwtijden bijvoorbeeld aanpassen aan de werktijden. Bij de transformatie van het PWC kantoor in Rotterdam bouwt J.P. van Eesteren bij werkzaamheden die veel geluidsoverlast veroorzaken alleen in het weekend. De medewerkers van PWC kunnen dan gewoon doorwerken. En bij de renovatie van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam stoppen de bouwers met hun werkzaamheden als de patiënten hun rustuur hebben. “Een ziekenhuis kan een operatiekamer niet zomaar stilleggen.

De planning loopt door, operaties kunnen niet verplaatst worden. Er is geen uitloop mogelijk.

En ook de veiligheid en hygiëne in het ziekenhuis moeten gewaarborgd blijven. Met een eigen onderhoudsafdeling kun je op elk moment klaar staan en heb je de specialisatie in huis om nondisruptive, met minimale overlast, te bouwen”, aldus de directeur VOR.

J.P. van Eesteren heeft met de afdeling VOR een team in huis waarmee het de werknemers met relevante expertise aan een klant kan koppelen.

“Zo kunnen we zorgen dat vaste klanten altijd met dezelfde mensen werken. Dat is eigenlijk een soort relatiebemiddeling. Als Holland Casino vraagt om een gebouw te renoveren, stuur je de projectleider, werkvoorbereiders en uitvoerders die bekend zijn met Holland Casino. Die het object al kennen, de manier van werken bij de klant, maar ook de opdrachtgever zelf.”

“Alleen door écht naast de opdrachtgever te gaan zitten, signaleren we tijdig mogelijke misstappen in het proces en reiken we verbeterpunten aan”, vervolgt hij. “J.P. van Eesteren neemt de opdrachtgever mee door het proces, zonder zijn wensen uit het oog te verliezen. Zo worden bijvoorbeeld de werkmethodieken aangepast aan de voorkeuren van de opdrachtgever.”

Kubuswoningen De kubuswoningen in Rotterdam zijn tussen 1982 en 1984 gebouwd en waren hard toe aan een opknapbeurt. De afdeling Verbouw, Onderhoud en Renovatie van J.P. van Eesteren droeg zorg voor het gehele project. Het welbekende geel werd opnieuw aangebracht. Daarnaast werd elk van de beroemde puntdaken schoongemaakt, glas vervangen en het tegelwerk van de bordessen vernieuwd.

“We denken mee met onze klant, we adviseren op de korte en lange termijn, we zien de beren op de weg en de route eromheen. We nemen de opdrachtgever mee in het proces van de gehele bouwcyclus.

Daardoor ontstaat er geen discussie over meerof minderwerk of over de planning. En omdat we veel ervaring hebben met werken in een actieve omgeving, dicht op de klant en de eindgebruiker, kunnen we onze werkzaamheden precies aanpassen aan de wensen en voorkeuren van de klant. En dat wordt gewaardeerd”, zo sluit van Eijnsbergen af.

officia iii Officia III is een kantoorgebouw uit 1988 op de Amsterdamse Zuidas. In de zomer van 2015 startte J.P. van Eesteren met de revitalisatie en verduurzaming van het complex.

Het gebouw kreeg een vernieuwd exterieur en interieur en daarmee een hedendaagse uitstraling. In een kleine vier maanden renoveerde en verduurzaamde J.P. van Eesteren het kantoorpand volledig, waardoor het energielabel van G naar A ging.

OVER J.P. VAn EEStEREn tBI-onderneming J.P. van Eesteren staat bekend als utiliteitsbouwer van grotere en specialistische projecten, maar heeft daarnaast een in-house afdeling Verbouw, Onderhoud en Renovatie (VOR) met een eigen timmerwerkplaats. Dit team van circa 140 specialisten binnen J.P. van Eesteren snapt precies hoe je een verbouw- of renovatieproject aanpakt. Omdat de afdeling ook het planmatig onderhoud van verschillende projecten verzorgt, houdt J.P. van Eesteren met haar werkzaamheden gebouwen in leven, van ontwikkeling en realisatie tot onderhoud en renovatie. Klanten zijn o.a. tata Steel, nutricia, Erasmus MC, het Rijksmuseum en InG. De afdeling VOR beschikt over een 24/7 servicedienst. Gebouwen slimmer maken

r enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

15

REPORTAGE Op het Vastgoedmarkt Transformatieplein presenteren architectenbureaus hun ideeën voor langdurig leegstaande panden die de G4-gemeenten hebben voorgedragen / Caroline Kruit

Aanpak leegstand krijgt creatieve impuls V

oor de vierde keer organiseert BIM Media – de uitgever van onder andere Cobouw – tijdens PROVADA het Vastgoedmarkt Transformatieplein. Van 7 tot en met 9 juni staat de RAI Amsterdam in het teken van vastgoed, maar op het Transformatieplein gaat het ook over strategie en creativiteit: de aanwezige architectenbureaus tonen hun visie op transformatie.

Ingenieuze ingrepen of juist een praktische aanpak: elk leegstaand pand heeft een ander recept voor succes.

De formule is als volgt: langdurig leegstaande panden worden voorgedragen door gemeenten. Voor het Vastgoedmarkt Transformatieplein 2016 zijn dat de G4: Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en Den Haag.

Vervolgens worden architectenbureaus uitgenodigd om voor deze leegstaande objecten hun ideeën te pitchen. Inmiddels hebben elf bureaus zich voor het Vastgoedmarkt Transformatieplein aangemeld. Zij zullen tijdens PROVADA niet alleen hun visie op de aangeboden panden bieden, maar zijn gedurende de gehele beurs op het plein aanwezig om over transformatie van gedachten te wisselen met het aanwezige publiek. Vorig jaar bezochten ruim 22.000 vastgoedprofessionals de beurs.

Resultaat Transformatieplein Dat het initiatief van Vastgoedmarkt Transformatieplein ook werkelijk vruchten afwerpt, blijkt uit het nieuws dat het pand aan de Eisen­ howerlaan 156 in Den Haag definitief wordt getransformeerd tot appartementen. Bij een pitch op het Trans­formatie­plein in 2014 is door architectenbureau Op ten noort blijdestein de kiem gelegd voor dit plan. Ten opzichte van dat eerste idee is het plan in verschijning wel veranderd (zo is de gevel aangepast en verdwenen drie torentjes), maar bleek de opzet voor de plattegronden een solide basis voor de nieuwe plannen.

Voor de deelnemers aan het Trans­formatieplein in 2016 moet dit toch een aanmoedigend bericht zijn.

Ook andere plannen die tijdens eerdere edities zijn gepresenteerd, zijn (nog) in ontwikkeling maar te pril voor publicatie. Dat de aanpak loont, bewijst het wel. Die aanpak is dan ook uitermate serieus, met een gedegen onderzoek van de leegstaande panden en omgeving door Fakton, projectbezoeken en achter­grondinformatie die door de redacteuren van Cobouw, Vastgoedmarkt en de Architect wordt verzameld.

Utrecht - Catharijnekade 9 en Bergstraat 54 De Westerkerk en bovenliggende woning zijn het bezit van de Gereformeerde Kerk Nederland. Achter de kerk bevinden zich nog enige bijgebouwen. Het gebouw is een gemeentelijk monument, het orgel is een rijksmonument.

Het pand telt drie verdiepingen met oppervlakten van 687 m2 (bg), 409 m2 (v1) en 136 m2 (v2). Het perceel is 902 m2 groot.

Tussenstand: zeven objecten Op deze pagina een overzicht van de objecten, die centraal zullen staan bij de presentaties op het podium van het Vastgoedmarkt Transformatieplein 2016. Op dit moment zijn dat er zeven, variërend van de (deels) monumentale Westerkerk in Utrecht tot een nog relatief nieuw kantoorgebouw van IBM op Rieker Business Park. April staat in het teken van de projectbezoeken en informatievergaring. In mei worden de pitches en beurspresentaties voorbereid, zodat op de eerste dag van PROVADA – op dinsdag 7 juni – plannen voor de objecten van Amsterdam kunnen worden gepresenteerd. Den Haag en Rotterdam volgen op woensdag 8 juni en de objecten van Utrecht staan donderdagmiddag 9 juni op het programma.

De bezoekers van PROVADA worden van harte uitgenodigd om bij deze pitches aanwezig te zijn en bijdragen te leveren in de vorm van (kritische) vragen en opmerkingen. Bovendien is het een uitgelezen kans om de dialoog aan te gaan met vertegenwoordigers van de G4, de kantorenloodsen uit die gemeenten, de aanwezige architectenbureaus en adviserende partijen als Fakton en het Nationaal Restauratiefonds.

Want hoe leuk en dynamisch de (korte) pitches ook zijn, een gedegen plan voor transformatie heeft meer voeten én tijd in de aarde. En dat weten alle deelnemers aan het Vastgoedmarkt Transformatieplein maar al te goed.

Meer info www.transformatieplein.nl

Rotterdam - De Hang 5-6 De Hang 5-6 telt 1.735 m2 kantoorruimte. Het gebouw ligt in de nabije omgeving van de Markthal en de Beurstraverse. Aan de voorkant heeft het pand uitzicht op de Steigersgracht. De eigenaar is A. van Herk Holding.

Amsterdam - Weesperzijde 190 De Leeuwenburg met 61.000 m2 is een van de grootste kantoorgebouwen van Amsterdam. Op dit moment is het verhuurd aan de Hogeschool van Amsterdam. De eigenaar is Vastint Netherlands, die het pand in april 2015 verwierf voor circa 61 miljoen euro.

Den Haag Laan van Nieuw Oost Indië 123-127 Batavia aan de Laan van Nieuw Oost Indië 123, 125 en 127 in Den Haag is eigendom van stichting Bewaarder Vastgoedfonds Mpc Holland 58.

Nummer 123 telt 1.495 m2, nummer 125 2.941 m2 en nummer 127 2.659 m2.

Maarssenbroek - Planetenbaan 100 Meeting Plaza is een kantoorgebouw in Maarssenbroek (gemeente Stichtse Vecht, onderdeel van de U10, gemeenten rond Utrecht) en eigendom van De Elf Provinciën. Het pand bevindt zich op een zichtlocatie van het bedrijventerrein Planetenbaan. Het bestaat uit twee L-vormige kantoorvleugels gekoppeld door een gemeenschappelijke entree.

Den Haag - Koninginnegracht 19-21 De gecombineerde panden Koninginnegracht 19 tot en met 21 tellen 5.000 m2 kantoorruimte en beschikken over 42 parkeerplaatsen. De panden staan nu te huur. De locatie is op loopafstand van het station Den Haag Centraal. Nummer 19 is eigendom van Koninginnegracht 19, Koninginnegracht 20 en 21 van NSI Kantoren.

Het Vastgoedmarkt Transformatieplein vindt plaats tijdens PROVADA in de Amsterdam RAI van 7 tot en met 9 juni 2016.

Via transformatieplein.nl maken lezers kans op een gratis toegangskaart.

Amsterdam - David de Ricardostraat 2-4 IBM Dynatos is in eigendom en in gebruik van IBM en staat op het Rieker Business Park. Het bestaat uit hoogbouw en een lager volume, die onafhankelijk van elkaar zijn te gebruiken. Het pand is ontworpen door William McDonough + Partners en is opgeleverd in 2003.

EVEN EEN LUCHTJE SCHEPPEN?

Verkrijgbaar met vochtsensor en CO2 -bedieningssensor

MVS-15 woonhuisventilator • De stilste in alle ventilatorstanden • Hoogste EPC-reductie / Label winst • Regelbaar in 3 toerentallen en 28 instelpunten • 4 aansluitpunten voor luchtafvoer (Ø 125mm en 160mm)

• Tweekleuren status LED op het toestel • Onderhoudsarm • Zeer eenvoudig te monteren • 90 maanden garantie

advert_orcon_266x190mm.indd 1

25-Mar-16 2:51:39 PM

Uniek in deursluittechniek, sinds 1932 fabrikant van geruisloze deursluitoplossingen

HERSTEL VAN VERZAKTE VLOEREN EN FUNDERINGEN

DICHTSLAANDE DEUREN ‘niet met de deuren slaan’!

Of het nu thuis, in de winkel of op kantoor gebeurd, een dichtslaande of klapperende ĚĞƵƌ ǁŽƌĚƚ ĂůƟũĚ ĂůƐ njĞĞƌ ƐƚŽƌĞŶĚ ĞƌǀĂƌĞŶ͘ ĞŶ / d dKZ ĚĞƵƌŽƉǀĂŶŐĞƌ ǀĂŶŐƚ ĚĞ ĚĞƵƌ ŐĞƌƵŝƐůŽŽƐ ŽƉ ĞŶ ŚŽƵĚƚ ĚĞnjĞ ƐƚĞǀŝŐ ŐĞƐůŽƚĞŶ͘ /Ŷ ĐŽŵďŝŶĂƟĞ ŵĞƚ ĞĞŶ ĚũƵŶĐƚ ŬĞƫŶŐĚĞƵƌͲ ƐůƵŝƚĞƌ ĞĞŶ ƉƌŝŵĂ ĚĞƵƌĚƌĂŶŐĞƌ ĂůƚĞƌŶĂƟĞĨ͘

ZIEN WE U OOK OP DE VAKBEURS RENOVATIE & TRANSFORMATIE?

'ĞƐĐŚŝŬƚ ǀŽŽƌ njŽǁĞů ĚƌĂĂŝͲ ĂůƐ ƐĐŚƵŝĨĚĞƵƌĞŶ͘

DICHTWAAIENDE DEUREN

‘openslaande terrasdeuren, binnenkort ŬƵŶŶĞŶ njĞ ǁĞĞƌ ŽƉĞŶ͛͊ DĂĂƌ ĚĂŶ ŝƐ ŚĞƚ ŶĂƚƵƵƌůŝũŬ ŶŝĞƚ ƉƌĞƫŐ ĂůƐ ĚĞnjĞ ďŝũ ĞĞŶ njƵĐŚƚũĞ ǁŝŶĚ ǀĂŶnjĞůĨ ǁĞĞƌ ĚŝĐŚƚ ǁĂĂŝĞŶ͘ ŽŽƌ ƚŽĞƉĂƐƐŝŶŐ ǀĂŶ ĞĞŶ ǀŽĞƚͲ ďĞĚŝĞŶĚĞ ĚĞƵƌǀĂƐƚnjĞƩĞƌ ƚLJƉĞ ƐƚĂĂƚ ĚĞ ĚĞƵƌ ĂůƟũĚ ŽƉ ŝĞĚĞƌĞ ŐĞǁĞŶƐƚĞ ƉŽƐŝƟĞ ǀĂƐƚ͘ >ĞǀĞƌďĂĂƌ ŵĞƚ ĞĞŶ ƐůĂŐ ǀĂŶ Ϯϱ ƚͬŵ ϭϲϬŵŵ͘

OPENWAAIENDE DEUREN

͚,ŽƵĚ ĚĞ ĚĞƵƌ ŐŽĞĚ ǀĂƐƚ͛͊ :Ğ ŵŽĞƚ Ğƌ ŶŝĞƚ ĂĂŶ ĚĞŶŬĞŶ ĚĂƚ ĚĞnjĞ ĚŽŽƌ ĚĞ ǁŝŶĚ openslaat tegen… Ŷ ƚŽĐŚ ŐĞďĞƵƌĚ ŚĞƚ ŶŽŐ ƚĞ ǀĂĂŬ͘ ŽŽƌ ƚŽĞƉĂƐƐŝŶŐ ǀĂŶ ĞĞŶ / d dKZ ĚĞƵƌŽƉĞŶŝŶŐͲ ďĞŐƌĞŶnjĞƌ ǁŽƌĚƚ ĚĞ ĚĞƵƌ ĂĨŐĞƌĞŵĚ ĞŶ ďĞŐƌĞŶƐĚ͘ ,ŝĞƌĚŽŽƌ ǁŽƌĚƚ ƐĐŚĂĚĞ ĂĂŶ ĚĞ ĚĞƵƌ ŽĨ ŬŽnjŝũŶ ǀŽŽƌŬŽŵĞŶ ĞŶ ŽŶƚƐƚĂĂƚ Ğƌ ĞĞŶ ǀĞŝůŝŐĞƌĞ ƐŝƚƵĂƟĞ͘

Het opheffen van verzakkingen

Een stevige basis, ook voor uw bedrijf.

is maatwerk. Uretek vergroot het

Ontdek de mogelijkheden op de

draagvermogen van de grond onder

vakbeurs Renovatie & Transformatie in

vloeren, gebouwen en andere

de Brabanthallen in Den Bosch,

constructies. Met onze beproefde

van 12 t/m 14 april en maak kans op een

technieken kunt u rekenen op duurzaam

Apple Watch door u op de website in te

betrouwbare versterking, uitgevoerd met

schrijven voor onze digitale nieuwsbrief.

snelheid, precisie, en minimale overlast.

WWW.URETEK.NL

DICTATOR Productie B.V. Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl 002709 Adv. Cobouw R&T.indd 1

22/03/16 15:46 PM

r enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

BEURS Verbeteren, verduurzamen en transformeren van de Nederlandse gebouwvoorraad zijn belangrijke uitdagingen en staan centraal op de beurs ‘Renovatie & Transformatie’

17

2016 VAKBEURS VOOR DUURZAME VERNIEUWING IN BOUW EN VASTGOED

Duurzame vernieuwing in bouw en vastgoed R

enovatie & Transformatie: het nationale platform voor duurzame vernieuwing in bouw en vastgoed, vindt dit jaar plaats van dinsdag 12 tot met donderdag 14 april in de Brabanthallen te Den Bosch. Tijdens diverse activiteiten komen nieuwe technieken en ontwikkelingen ruimschoots aan bod.

Daarnaast is er volop gelegenheid om contacten te leggen en kennis te delen.

Nederland staat voor een enorme uitdaging als het gaat om het verbeteren, verduurzamen en transformeren van de bestaande gebouwvoorraad. De vakbeurs Renovatie & Transformatie speelt hierop in.

Op de beursvloer worden veel mogelijkheden op dit gebied getoond voor iedereen die deze uitdaging wil aangaan en op zoek is naar inspiratie en oplossingen voor de vaak complexe problemen die deze opgave met zich meebrengt.

“

Nieuwe technieken en ontwikkelingen komen ruimschoots aan bod

Expositieprogramma Het expositieprogramma van de vakbeurs Renovatie & Transformatie bestaat uit fabrikanten, importeurs en specialisten met producten, bouwmaterialen en diensten op het gebied van renoveren en transformeren.

Renovatie- en transformatieconcepten, energiebesparende modules, passief bouwen, gevel- en dakrenovatie en asbestverwijdering zijn een kleine greep uit het programma.

Activiteiten Tijdens de beurs worden tal van activiteiten georganiseerd, waar eenvoudig contacten kunnen worden gelegd en kennis kan worden gedeeld. Ook studenten worden aan het werk gezet. Bovendien is er elke dag een uitgebreid programma van lezingen.

Bouwontbijt Het terras in hal 5 is op 14 april gereserveerd voor de eerste editie van het Bouwontbijt in Den Bosch. Vanaf 8.00 uur is de bezoeker welkom voor een ontbijtje en de daaropvolgende sessie van Leon Vlemmings over wat de bouw kan leren van de topsport. Uniek aan het Bouwontbijt is dat alle branchegenoten met elkaar in contact komen, ook partijen die elkaar normaal niet zouden spreken.

Hollands Ontwerp Award In deze masterclass strijden groepjes studenten om het beste idee om de bestaande bouw te verduurzamen. Duurzaamheid gaat hier

over meer dan energiebesparing en omvat ook aspecten zoals ruimtelijkheid, kwaliteit en aanpasbaarheid.

tussenstappen het einddoel te bereiken?

Renovatie-experts leiden u langs de voorbeelden uit de praktijk.

Kennistafel Grote en kleine innovaties helpen de renovatiemarkt vooruit. Echter, geen innovatie zonder kennisdeling, toetsing en discussie. De Kennistafel met gespreksleider brengt vragers en aanbieders in de renovatiemarkt bijeen en stimuleert in korte, openbare sessies van 20 minuten de dialoog over nieuwe en bestaande oplossingen en hun toepassing in de praktijk. Iedereen kan aanschuiven, deelnemen aan het gesprek en zo zijn kennis delen.

Hier wordt dus kennis gehaald en gebracht.

Woensdag 13 april Renoveren anno 2020 De opgave om te renoveren en transformeren blijft de komende jaren immens. Dat vraagt betrokkenheid van alle belanghebbenden, inclusief huurders en huiseigenaren. Wat is de rolverdeling, hoe mobiliseren we deze doelgroepen en helpen wij hen hun doelen te realiseren?

Renovatie Arena De Renovatie Arena is het middelpunt van de beurs. Elke dag staat in het teken van de gratis lezingen,waarbij steeds een andere doelgroep centraal staat, waaronder onderwijs, bewoners, bouwers en corporaties. Terugkerend element is het ‘Orakel van Delphi’, het expertpanel dat lastige dilemma’s in de bestaande bouw te lijf gaat.

Faay Renovatietheater Natuurlijk is ook het Faay Renovatietheater aanwezig op de beurs. Het biedt dagelijks een doorlopend programma van korte inloopsessies, georganiseerd door RenovatieProfs.

Elke dag wordt een ander thema behandeld.

Dagthema’s Dinsdag 12 april Duurzaam, gezond én betaalbaar renoveren Het doel van renoveren is veelal verhoging van comfort, gezondheid en duurzaamheid.

Hoe wordt het maximale resultaat behaald, terwijl het toch betaalbaar blijft? Welke aanpak is geschikt en wat zijn de afwegingen?

Moet alles in één keer, of is het beter om met

Donderdag 14 april Renoveren zonder overlast Een succesvol renovatieproject staat of valt met aandacht voor de bewoner in alle fases. Niet alleen tijdens de verbouwing, maar ook bij voorbereiding en na oplevering. Wie neemt de leiding en zorgt dat alle betrokkenen de bewoner centraal stellen?

Renovatie & Transformatie Data en openingstijden De beurs Renovatie & Transformatie is van 12 tot en met 14 april dagelijks geopend van 10.00 tot 17.30 uur Locatie Brabanthallen in Den Bosch Gratis toegang Toegang is gratis na online registratie via www.renovatiebeurs.nl/toegang Meer informatie: www.renovatiebeurs.nl

18

reno v a t i e & tr a n s f o r ma t ie

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

Vasthouden aan eigenheid REPORTAGE Pal tegenover het station Hollands Spoor in Den Haag wordt een van de twee oude belastingkantoren compleet vernieuwd en omgebouwd tot een studentenflat met 155 eenheden en bedrijfsruimte op de begane grond. Binnen 8 maanden moet deze transformatie compleet zijn. / Tosca Vissers

H

et betonnen casco van het voormalige belastingkantoor verkeert nog in goede staat, daarom is gekozen voor transformatie. Dat scheelt niet alleen in bouwtijd, maar hergebruik van de betonnen kern is buitengewoon duurzaam. Pieter Sitsen van architectenbureau KOW en René Hilarius van Van Zanten Bouw vertellen hoe zij samen voor opdrachtgever Geste Groep, eigenaar van het gebouw, in zeer korte tijd deze klus moeten klaren. Het project is eind 2015 gestart en zal in september 2016, als het nieuwe collegejaar begint, 155 studentenappartementen opleveren met op de begane grond 750 vierkante meter bestemd voor horeca en detailhandel. “Flexibel zijn en elkaar vertrouwen zijn de basisvoorwaarden om zo snel een dergelijk project van de grond te tillen”, zegt Hilarius.

Al eerder is voor dezelfde opdrachtgever het gebouw aan de overkant van de Stationsweg door KOW en Van Zanten succesvol herontwikkeld.

Entree naar de stad Het voormalige belastingkantoor bestaat uit flinke betonnen kantoorkolossen met weinig uitstraling, die eind jaren zeventig zijn gebouwd.

Den Haag besteedt veel aandacht aan dit gebied rondom het station Hollands Spoor, dat ook wel De Rode Loper wordt genoemd. De stationswijk is de laatste jaren flink opgeknapt. Het is de bedoeling dat vanaf Hollands Spoor, de entree naar Den Haag en de route richting binnenstad een stuk aantrekkelijker worden gemaakt voor fietsers en voetgangers.

Met de Haagse Hogeschool en verschillende kantoorpanden op steenworp afstand, zet Den Haag ook fors in op studentenwoningen, winkels en horeca in dit gebied.

Het Stationsplein moet overzichtelijk, gezellig en veilig worden. Snel bereikbaar met het openbaar vervoer en bruisend van activiteiten voor de 32.000 Haagse studenten en de 45.000 reizigers die dagelijks het station passeren.

Authentiek De stedebouwkundige dienst van Den Haag wilde de parcelering terugbrengen in het straatbeeld, als opmaat naar de kleinschalige parcelering verderop in de straten van de stationswijk. “Die parcelering is ook prima te verantwoorden, want in feite is door de eeuwen heen altijd al verbouwd en gerenoveerd in de stad”, zegt Sitsen. “Stadscentra zijn de afgelopen decennia allemaal op elkaar gaan lijken, met identieke

René Hilarius is samen met Arnold van Zanten directeur van het Vlaardingens aannemingsbedrijf Van Zanten Bouw. Dit familiebedrijf, opgericht in 1871, is nog steeds in handen van de familie Van Zanten.

Het bedrijf is uitgegroeid tot een succesvol, allround bouwbedrijf en innovatieve partner bij bouwprojecten in alle segmenten. Het bedrijf richt zich voornamelijk op bouw- en ontwikkelprojecten in woningbouw, utiliteitsbouw, renovatie, restauratie en onderhoud. Kennis en ervaring in deze verschillende sectoren zorgen voor een stevige basis en een optimale dienstverlening.

Het oude belastingkantoor tegenover het Hollands Spoor in Den Haag krijgt een tweede leven. Artist impression van de toekomstige situatie. winkelstraten en dezelfde winkels.

De uitdaging is ze weer authentiek te maken”, aldus Hilarius. “Elke stad heeft een eigen authenticiteit, die binnen de dynamiek van de transformatie weer in alle glorie kan worden hersteld. Zo blijft een stad zichzelf en behoudt het zijn aantrekkingskracht.” Volgens Hilarius is dit transformatieproject van het belastingkantoor exemplarisch voor nieuwe stadsontwikkelingen die een boost kunnen geven aan de beleving van de binnenstad. De stationswijk staat bekend om zijn neorenaissance

woningen met witte sluitsteentjes, die dateren uit de grote stadsuitbreiding rond 1930, afgewisseld met oudere stijlen gevels in Jugendstil, Amsterdamse en Haagse School. “Dat is Den Haag ten voeten uit”, geeft Sitsen aan. “Dit gebouw past binnen die eigenheid van de stad. We behouden de verticale lijnen met verspringingen en verschillende hoogtes van de gevels. Zij worden opnieuw gemetseld met rode bakstenen. De witte banden zijn een knipoog naar de verschillende neorenaissance gevels in de buurt”,

Pieter Sitsen en Dennis Voskuil zijn architecten bij het Haagse architectenbureau KOW en beiden betrokken bij de transformatie van het voormalige belastingkantoor in Den Haag. KOW is een bureau voor duurzame architectuur. Samen met opdrachtgevers wordt in de initiatieffase de focus gelegd op vastgoedconcepten. Daarna volgt een businessplan dat haalbaar, maakbaar en functioneel is voor de eindgebruiker.

vertelt Sitsen. Dit gebouw is qua expressie een stoer gebouw en verwijst naar het authentieke Den Haag. “Voor studenten is dit natuurlijk een fantastische plek”, zegt Hilarius. “Vlakbij hun school, midden in de stad en betaalbaar!”

Dit is hoe wij de meeste na-geïsoleerde gevels zagen...

GELUIDSREDUCTIE OP LOOPGELUID IS MINIMAAL

50%

...en daarom ontwikkelden wij ACT Smart-Light.

Een perfect geïsoleerde schil met geïntergreerd geveldraagsysteem in een fractie van de tijd.

Uw voordelen in één oogopslag ■ ■ ■ ■ ■

T.b.v. Slimfort® :een hoogwaardige isolatieschil zonder naden of kieren Goedgekeurd voor nagenoeg elke ondergrond en elke situatie Logistiek voordelig dankzij korte lengtes Geheel bouwfysisch en sterktetechnisch doorgerekend Ongekend snel én accuraat verwerkbaar

fischer Benelux B.V. Tel. 035 695 66 66 www.fischer.nl info@fischer.nl

GALERIJ VERHOGING

Isorub: rubber met bijzondere isolatie

PERFECTE GELUIDS-ISOLATIE GOEDE WARMTE-ISOLATIE VERBETERT DE TOEGANKELIJKHEID MAAKT DE GALERIJ WATERDICHT AANGENAME STROEFHEID GEEN VERKLEURINGEN VALBREKEND Virulyweg 1 7602 RG Almelo

T +31 (0)546 - 850466 F +31 (0)546 - 828812

E info@pamalmelo.nl I www.pamalmelo.nl

R enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

19

REPORTAGE Hoe transformeer je een 40.000 vierkante meter grote kantoorkolos tot een levendig stadsdeel met 616 lofts? Het begint met het volledig strippen van het gebouw / Kees de Vries

Binnen en buiten als één I

n Eindhoven en omgeving was een ieder het er eigenlijk wel over eens: het in 1973 gebouwde voormalige kantoorgebouw van Philips Lighting aan de Mathilde­ laan is een lelijk gebouw. Met een herinrichting en nieuwe aluminium champagnekleurige gevels wist diederendirrix het om te toveren tot een parel voor de stad.

Hoe transformeer je een 40.000 vierkante meter grote kantoorkolos, omgeven door parkeerterreinen en losstaande gebouwen, tot een vitaal stadsdeel met 616 lofts?

“Eerst maar eens helemaal strippen”, zegt architect Paul Diederen van architectenbureau diederendirrix.

Het Eindhovense bureau ging voor opdrachtgever Foolen & Reijs Vastgoed aan de slag met de transformatie naar een woonfunctie voor eenpersoonshuishoudens, jonge starters en expats.

Het architectenbureau heeft met succesvolle transformaties van industrieel erfgoed en rijksmonumenten naar een woonbestemming als de Witte Dame (1998) en gebouw Anton (2013) een naam hoog te houden.

Opnieuw invullen Van het voormalige Philips kantoorgebouw bleven alleen de oorspronkelijke betonconstructie en de trappenhuizen behouden. De rest is nieuw ingevuld. Het omliggende terrein wordt herontwikkeld tot stadspark om nieuwe routes door de stad Eindhoven te creëren.

Voor de plint van het gebouw is gekozen voor een commerciële invulling met horeca en winkels. Daarboven zijn appartementen en lofts van 4 meter hoog met een entresol getekend in grootte variërend van 38 tot 69 vierkante meter, die de bewoners vanaf ongeveer 600 euro volledig ingericht kunnen huren.

Het voormalige kantoorgebouw is helemaal gestript; alleen de betonconstructie en de trappenhuizen bleven behouden. Foto: Arthur Bagen Op het dakniveau wordt een volledig nieuwe laag gebouwd met 49 grotere penthouses met een mooie buitenruimte.

Prijsconcurrerend Kenmerkend voor voormalige industriële gebouwen is de grote verdiepingshoogte. diederendirrix

wilde die eigenschap aan de raamzijde gebruiken om de relatief kleine appartementen zonder balkon maximaal van daglicht te voorzien door de gevel over de gehele breedte te openen. Op die manier kan het hele appartement als buitenruimte worden ervaren. De lofts zouden daarom allemaal moeten worden voorzien van verdiepingsbrede en -hoge vensters van 3,50 meter breed bij 4 meter hoog.

Paul Diederen: “Wij werken vaak met Reynaers Aluminium. Met name in de haalbaarheidsfase, waarin de ingewikkelde technieken van het fabriceren van de pui aan bod komen, denken Reynaers en bij dit project ook gevelbouwer Wijmoco Geveltechniek in de engineering ongelooflijk goed met ons mee.

Dat is heel belangrijk. Voor opdrachtgever Foolen & Reijs kwamen ze wat dat betreft ook nog eens met een prijsconcurrerende oplossing. Dat speelt natuurlijk ook altijd een rol.”

Gevel

De pui bestaat uit drie horizontale banen; de middelste is een elektrisch bedienbaar schuifraam. Foto: Arthur Bagen

Voor de gevel is gekozen voor CP 130-EVS van Reynaers in drie horizontale banen. De middelste baan bestaat over de volle breedte uit een elektrisch bedienbaar verticaal aluminium schuifraam dat voor het onderliggende raam schuift. Het systeem is standaard uitgerust met een knelbeveiliging, terwijl het onderliggende raam tevens dienst doet als valbescher-

ming. Gesloten voldoet het systeem aan alle isolatie en geluidwerendheidseisen. Diederen: “Met een druk op de knop opent het raam zich en tover je je loft heel gemakkelijk om tot een groot balkon.”

Beeldbepalend Om het gevelbeeld aan de buitenzijde van het gebouw niet te massief te laten zijn, zette de architect los van alle techniek in op een slanke detaillering. Diederen: “De gevel is voor het beeld van een gebouw heel belangrijk. Bij Philips Lighting zitten er uiteindelijk 600 puien in.

De uitvoering daarvan maakt of het gebouw goed is of slecht. Is elk

onderdeel daarvan goed, slank en fijnzinnig gedetailleerd, dan krijg je meteen al een mooi gebouw.

Reynaers begrijpt dat.” Voor het creëren van een beeldbepalende gevel zijn de puien afgewerkt in een champagnekleur.

De verwachting is dat de eerste bewoners hun loft voor de zomer zullen betrekken. Diederen is trots.

“Er is hier in de gevel gewoon een optimale en goede techniek toegepast. Het leuke is dat nu het project de oplevering nadert steeds meer mensen dat ook gaan zien en begrijpen wat er allemaal gebeurt.

We krijgen nu al veel positieve reacties.”

Paul Diederen (1959) is in 1986 afgestudeerd aan de Faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. Hij doceerde aan de Academies van Bouwkunst in Rotterdam, Tilburg en Arnhem en aan de TU in Eindhoven. Vanaf 1999 werkt Paul Diederen samen met Bert Dirrix.

Daarvoor was Diederen mededirecteur van Diederen & Schutgens en Dirrix van Dirrix van Wylick architekten. Vanaf 1999 tot 2005 vormden ze samen met Rein van Wylick een bureau. In 2005 bundelden Diederen en Dirrix hun krachten onder de naam diederendirrix architecten. Vanuit hun kantoor in Eindhoven werken circa veertig medewerkers aan uiteenlopende projecten op het gebied van architectuur en stedebouw. Daarnaast verzorgt Diederen lezingen en diverse masterclasses. Ook was hij adviseur van het Stimuleringsfonds voor Architectuur en participeerde in verschillende jury’s voor architectuurprijzen. Paul Diederen is lid van de Commissie Welstand & Monumenten Rotterdam, en supervisor van de Erven Vleuterweide Utrecht.

20

reno v a t i e & tr a n s f o r ma t ie

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

BEDRIJFSPROFIEL Het vraagt om een degelijke voorbereiding, maar daarna gaat het montageproces dankzij 100% winstalleren een stuk sneller. De transformatie van Het Oude Raadhuis in Nootdorp heeft de primeur / Jeroen Kreule

Snel en simpel installeren T

oegegeven, toen Marco Ruijgt van Oudshoorn Elektrotechniek uit Nootdorp uitleg kreeg over het principe van ‘100% winstalleren’, borrelde al snel een prangende vraag bij hem op: blijft er nog wel iets te installeren over? Ja dus. Maar wel minder dan hij gewend was, constateerde Ruijgt toen hij – eenmaal op de werkvloer – het innovatieve concept toepaste. “Een van de grote voordelen van dit concept is dat je geen draden meer hoeft te trekken. En een handeling minder scheelt natuurlijk tijd en geld. Ook hoeven we als installateurs niet of nauwelijks meer te improviseren. In de voorbereidende fase heb je extra werkzaamheden, maar het montageproces zélf gaat een stuk sneller. Dit systeem is plug and play, eigenlijk heel simpel.”

100% winstalleren is een installatieconcept uit de koker van Attema en WAGO, twee toonaangevende spelers op de installatiemarkt. Beide bedrijven, die bekend staan om hun vernieuwende ideeën en de ontwikkeling van innovatieve producten, werken al jaren samen.

Hun laatste wapenfeit is 100% winstalleren: stekerbaar installeren voor de woningbouw.

“

Het concept is een mooi voorbeeld van ketensamenwerking

Het gaat dus om elektrotechnische installaties in holle scheidingswand- en plafondconstructies. Dit concept is met name geschikt voor renovatieprojecten en transformaties van kantoorgebouwen naar bijvoorbeeld appartementen en studenten- en hotelkamers.

Transformatieproject Het is een doordeweekse ochtend wanneer Ruijgt een kleine rondleiding geeft door het voormalige raadhuis in Nootdorp, een dorp dat tot de fusie met Pijnacker in 2002 een zelfstandige gemeente was. Het oude raadhuis

Attema, ontwikkelaar en producent van innovatieve oplossingen, is actief in vier marktsegmenten: installatie, bouw, infra en special products. ‘Vernieuwende ideeën voor ’n veranderende wereld’, is de slogan van het bedrijf uit Gorinchem, in 1966 door Gijs Attema opgericht. Als installateur vond hij destijds dat fabrikanten weinig vernieuwden, daarom startte hij zijn eigen productiebedrijf. Met succes.

WAGO, pionier in veerklemsystemen voor de elektrotechniek en elektronica, is wereldmarktleider in de elektrische veerklemtechnologie en industriële automatisering, actief op alle continenten en heeft zo’n 6700 mensen in dienst. WAGO Nederland BV houdt kantoor in Apeldoorn. WAGO investeert continue in nieuwe technologieën. Voor de aansluitingen tussen de verschillende componenten van 100% winstalleren wordt gebruikt gemaakt van WAGO WINSTA-RD connectoren en koppelkabels.

De transformatie van Het Oude Raadhuis in Nootdorp is het eerste woningbouwproject waarbij 100% winstallaren wordt toegepast. ligt aan de Dorpsstraat, het meest karakteristieke straatje in Nootdorp. Naast het pand staat een prachtig kerkje met een monumentale toren en aan de achterkant loopt een watertje.

‘Het Oude Raadhuis’ wordt momenteel getransformeerd tot een complex met 24 appartementen en woonstudio’s, bedoeld voor starters op de woningmarkt. Het gaat om wooneenheden met een oppervlakte van tussen de 30 en 50 vierkante meter, verdeeld over twee verdiepingen.

John Oudshoorn van Oudshoorn Elektrotechniek is de eerste installateur in Nederland die gaat werken met het systeem 100% winstalleren. “Met dit systeem kun je snelheid creëren, daar kwam ik al gauw achter. Het is heel geschikt voor seriematig werken. En inderdaad, een schroevendraaier heb je niet meer nodig met al die stekkers.”

De transformatie van ‘Het Oude Raadhuis’ – zoals het complex na oplevering officieel gaat heten – is het eerste project waarbij 100 % winstalleren in volle glorie wordt toegepast, zegt accountmanager Tobias van Toledo van de firma Attema. “Althans, bij woningen: in de utiliteitsbouw zijn we al langer met een dergelijk systeem bezig. Zo’n

eerste keer is natuurlijk best spannend voor alle betrokken partijen. Aan de andere kant is dit concept zo goed uitgedacht, dat er eigenlijk niets fout kan gaan: we geloven hier heilig in.”

Ketensamenwerking Ten opzichte van de traditionele manier van installeren biedt 100% winstalleren een aantal voordelen, stelt Van Toledo. De materiaalkosten vallen weliswaar iets hoger uit, maar de besparing die de toepassing van dit concept uiteindelijk oplevert, is vele malen groter. Op arbeidskosten bijvoorbeeld: er kan minimaal drie keer sneller worden gewerkt, zo is de verwachting. Bovendien kan het een faalkostenreductie opleveren van 90 procent.

“Het concept is een mooi voorbeeld van ketensamenwerking”, zegt vertegenwoordiger Marcel Visser van WAGO. “Laten we de rol van Oosterberg, de elektrotechnische groothandel, niet vergeten. Oosterberg is onze logistieke partner en stelt de gevraagde pakketten samen, om ze vervolgens op de juiste locatie te leveren.”

Oudshoorn Elektrotechniek, opgericht in 1965, is een kleine onderneming in Nootdorp.

Het levert maatwerk in elektrotechniek voor nieuwbouw, herstel, renovatie en uitbreiding van onder meer woningen, bedrijfsgebouwen, kantoren, winkels en scholen. Oudshoorn is gespecialiseerd in vernieuwende producten, zoals winstalleren, domotica, lichtplannen en zonnepanelen.

Oosterberg is een snelgroeiende elektrotechnische groothandel met twintig vestigingen verspreid over Nederland. Het familiebedrijf dat al sinds 1893 bestaat is begonnen als piano- en orgelhandel, later kwamen daar radio’s, televisies en huishoudelijke apparatuur bij. De installatiematerialen zijn begin jaren zeventig toegevoegd: daar heeft het bedrijf zich intussen in gespecialiseerd.

Voorbereidingen Waar John Oudshoorn en zijn medewerkers nog aan moeten wennen, zijn de extra werkzaamheden in de voorbereiding. “Het is een andere manier van werken. Hoe eerder je als installatiebedrijf bij het bouwproces wordt betrokken, hoe beter. Het is heel belangrijk dat alle materialen optimaal op elkaar zijn afgestemd. Zo kom je niet voor verrassingen te staan. Ik heb liever een kabel die 1 meter te lang is, dan 10 centimeter te kort.’’

Marco Ruijgt van Oudshoorn Elektrotechniek is de eerste Nederlandse installateur die gaat werken met het systeem 100% winstalleren.

100% winstalleren

Bij stekerbaar installeren voor de woningbouw gaat het om elektrotechnische installaties in holle scheidingswand- en plafondconstructies.

Een 100% winstalleren-concept bestaat uit vier componenten: de Attema Click-mate XL Groepenkast, Attema CHS Centraaldozen die volledig zijn voorbedraad, WAGO WINSTA-RD koppelkabels en schakelmateriaal van Gira, Jung of PEHA (met Attema hollewanddozen).

De standaard uitvoeringen bestaan uit twee types centraaldozen (CHS60R en CHS75R-BW) die zijn voorzien van WAGO WINSTA-RD connectoren.

Het gaat in de basis om een vast assortiment aan gestandaardiseerde prefab gemonteerde, stekerbare installatieproducten.

r enovati e & transformati e

Cobouw Special Vrijdag 8 april 2016

21

Keramische gevelbekleding op maat I

In het Haagse Wijnhavenkwartier vindt een van de grootste kantoortransformaties van Nederland plaats. Waar 3 jaar geleden nog de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninksrijksrelaties, en Veiligheid en Justitie huisden, worden in de loop van dit jaar drie nieuwe bestemmingen gerealiseerd. Bovenin is ruimte voor appartementen en penthouses, beneden voornamelijk voor commerciële ruimtes en kantoren. En dan zijn er nog drie verdiepingen gereserveerd voor de ‘Campus Den Haag’ van de Universiteit van Leiden. / Rob Weijs

Het complex waar de twee ministeries tot 2013 in waren ondergebracht, is in 2014 compleet gestript. Architect Geurst & Schulze heeft een welbewuste keuze gemaakt om de gevel te bekleden met keramische tegels. In samenspraak met de architect en WVH Gevelprojecten, heeft Mosa Facades een passende gevel gecreëerd, die bestaat uit uniek gekleurde tegels.

Custom made design is niets nieuws voor Mosa. De Mosafabriek in Maastricht kan al voor kleine series speciale tegels produceren.

“Daarvoor hebben wij designers in dienst die de taal van de architect spreken,” vertelt Nico Mehlkop, Hoofd Projectbureau van Mosa Facades. En vanwege de omvang van dit project (12.000 vierkante meter) waren de meerkosten per tegel verwaarloosbaar.

Geventileerde constructie Mehlkop geeft er de voorkeur aan om geveltegels in een geventileerde constructie te bevestigen. Dat kan op drie manieren. De eerste is de mechanische bevestiging zonder dat deze zichtbaar is. Aan de achterkant van de

Nico Mehlkop studeerde bouwkunde aan de TU Eindhoven. Na zijn afstuderen in de discipline uitvoeringstechniek werkte hij 5 jaar bij een aannemersbedrijf. Hij maakte 3 jaar geleden de overstap van bouwbedrijf naar toeleveringsbedrijf: Mosa Facades. Daar is Mehlkop als hoofd projectbureau van Mosa Facades elke dag bezig met gevels.

Mosa Facades is een dochter van Koninklijke Mosa in Maastricht.

Projectgegevens Architect: Geurst & Schulze, Den Haag Gevelbouwer: WVH Gevelprojecten, Oirschot Aannemer: Heijmans Start: najaar 2014 Oplevering: tweede helft 2016

Voor gevelbekleding van het voormalige ministerie is bewust gekozen voor keramische tegels.

Foto: Peter de Ruig tegel worden boringen aangebracht waarin de ankers worden vastgezet. Bij de tweede mogelijkheid zijn de bevestingsclips voor de tegels van buitenaf zichtbaar. De derde optie is het verlijmen op een aluminium ondergrond. Bij al deze bevestigingswijzen vormt een aluminium constructie de ondergrond die zorgt voor een spouw van minimaal 20 millimeter zodat de isolatielaag droog blijft.

Er bestaat nog een vierde mogelijkheid om geveltegels te bevestigen, die tevens de goedkoopste is: de ongeventileerde verlijming

van de tegels op isolatiemateriaal zoals XPS of EPS. Mehlkop: “Wij geloven echter in de voordelen van geventileerde systemen. Aan de hand van het budget van een project kijken we welk systeem geschikt is.”

Cradle to Cradle gecertificeerd In het Wijnhavenkwartier komen de geveltegels, in hun speciale zandachtige kleur, ook terug binnen in het complex. Want geveltegels zijn in principe vloertegels.

Mehlkop legt uit: “Het is een toegevoegde waarde dat je zo alles hetzelfde hebt .”

Daarnaast hebben vloertegels een aantal kwaliteiten die ze uiterst geschikt maken om aan de gevel te plaatsen. Zo zijn ze bijvoorbeeld bestand tegen vorst.

Een voordeel van Mosa tegels is dat ze worden geproduceerd op basis van de Cradle to Cradle (C2C) filosofie. Een duurzaam design concept dat uitgaat van onbeperkt hergebruik van grondstoffen.

“Wij zijn de enige tegelleverancier met een C2C-certificaat voor zelfs het complete gevelsysteem”, aldus Mehlkop.

DE JUISTE MENSEN,

DE SLEUTEL TOT SUCCES! Uw vacature plaatsen in het nieuwe Cobouw Magazine of op Cobouwbanen.nl?

Benieuwd naar de mogelijkheden en pakketten?

Neem contact op met Najia El Zoulali T: 070 – 304 69 11 - @: n.el.zoulali@bimmedia.nl

104652_CobouwBanen 87x64.indd 1

Bel of mail Najia El Zoula li: T: 070 – 304 69 11 @: n.el.zoulali@bimme dia.nl 2:09:02 P 3/10/2016

ONTMOET ONS OP DE

RENOVATIEBEURS! 12 T/M 14 APRIL - DEN

BOSCH

Kennismaken? Bezoek onze stand, bekijk onze innovatieve producten en laat u, onder het genot van een kop verse koffie, inspireren door het verhaal van De Waal.

.035 STAND: 04 LLEN

HA BRABANTbeurs.nl renovatie

WWW. D EWA A L-KOZIJNEN. NL

Special Woningbouw VERSCHIJNT 27 MEI Tiny houses, nieuwe (particuliere) collectieven en hoe werkt dat nou.. met een architect als projectontwikkelaar? Off the grid of juist met zijn allen wonen en bouwen? In deze Special staan de wensen van de consument centraal: voor u - als bouwer - zeer waardevolle informatie!

Reserveren voor de Cobouw Special Woningbouw kan tot 17 mei 2016.

Duurzaamheid & Energie VERSCHIJNT 24 JUNI Circulair denken en doen - gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor de toekomst: nieuwe visies en productontwikkeling op micro- en macroniveau. Hoe ziet de toekomst van onze energievoorziening eruit en hoe richten we onze gebouwen en omgeving daarvoor in?

De komende edities.. mis ze niet!

Reserveren voor de Cobouw Special Duurzaamheid & Energie kan tot 8 juni 2016.

Deelnemen aan een Special?

COB16S005-stopper_1/2tabloid_310316.indd 1

Neem contact op met Jetvertising, Rob Koppenol, 070 - 399 00 00. Of mail naar rob@jetvertising.nl.

31-03-16 20:07

Hoe toekomstvast is renovatie?

B e z o ek de Reno ons op Transfo vatie- & rmatieb eurs in Den B os c h Stand 3 / D0 4 4

Tuindorp Vreewijk, Rotterdam

PS-renovatievloer

• Basis voor grootschalige renovatie • Energiebesparend tot nul-op-de-meter • Voor gezonde toekomstbestendige wijken • Lichtgewicht vloer binnen één dag • Nieuwbouwkwaliteit met kierdicht comfort

Voor wonen, werken of zorg: grootschalig renoveren vraagt om leefbaarheid en rendement.

Met de PS-renovatievloer legt u binnen één dag de basis voor een gezond binnenklimaat en voor toekomstvast rendement. Met de prestaties van nieuwbouw: stil, kierdicht en onderhoudsvrij. Zo bouwt VBI mee aan duurzame oplossingen voor de dag van morgen.

Flexibel comfort noemen we dat.

Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @renovatievloer

www.vbi.nl

SL 38

Nieuw ultraslank aluminium raam- en deursysteem

SL 38 Classic

SL 38 Cubic

SL 38 Ferro

De doorontwikkeling van het meest succesvolle raam- en deursysteem van Reynaers resulteerde in het nieuwe SL 38.

Ultraslank en toch voldoet dit systeem aan alle moderne technische specicaties waaronder een hoge isolatiewaarde én brandwerendheid.

SL 38 is beschikbaar in drie stijlen: Classic, Cubic en Ferro.

De strakke uitstraling past uitstekend bij renovatieprojecten als vervanging van stalen ramen en ook in nieuwbouw levert SL 38 een belangrijke bijdrage aan de detaillering van een gebouw.

Interesse voor een prolering op maat? Neem contact op met de adviseurs van Reynaers.

Kijk op www.reynaers.nl of bel +31 (0)492 – 56 10 20