Daken en gevels 2015

Bijlage bij Cobouw 15 mei 2015

Pagina 3, Albert van den Hout: “De dakenbranche is op dit moment enorm in beweging.�

Pagina 5, Metamorfose van het Sijthoff-gebouw.

Pagina 13, De Glazen Boerderij in Schijndel.

Pagina 7, Interview met Joost Walraven over bouwen in aardbevingsgebied.

Pagina 15, Toren Overhoeks: blikvanger van Amsterdam.

Sportdak

Garantie die je niet in de steek laat DAKMERK garandeert, onafhankelijk van product, leverancier of dakaannemer, de waterdichtheid van uw dak 10 jaar lang. www.dakmerk.nl

36904 Adv. Cobouw Daken en Gevels 266x398.indd 1

04-05-15 12:49

DA K EN EN GE V ELS

Vrijdag 15 mei 2015, Cobouw 90

3

Passie voor daken Jeroen Kreule Enkele weken geleden fietste Albert van den Hout door het prachtige Zeeland toen zijn oog viel op een oude stal. Deze vervallen stal, al jarenlang niet meer in gebruik, bleek behoorlijk te zijn vergroeid met de natuurlijke omgeving: op het dak groeiden een handvol struiken en veel mos. Van den Hout vond het in eerste instantie een mooi plaatje en maakte er een paar foto’s van. Maar onder al dat groen zag de dakspecialist uit het Brabantse Dussen ook de golfplaten.

Asbesthoudende golfplaten, om precies te zijn. Hij dacht aan het verbod op asbestdaken in 2024 en wist: het is een illusie te denken dat alle daken waarin asbest is verwerkt, over negen jaar zijn verdwenen.

Nederland telt op dit moment ruim 120 miljoen vierkante meter asbesthoudende daken, waarvan een groot gedeelte in de agrarische sector. Terwijl jaarlijks slechts vier miljoen vierkante meter wordt verwijderd. Veel boeren zijn voorlopig niet van plan om actie te ondernemen. Het levert ze niks op, het kost alleen maar geld. Van den Hout: “De sanering gaat niet snel genoeg. Daarbij komt: door natuurlijk verval gaat zo’n dak op een gegeven moment toch bewegen en scheuren, met alle mogelijke gevolgen van dien. Er zijn subsidies, ook zijn er veel innovaties op het gebied van verwijdering, maar ik weet zeker dat de doelstelling niet wordt gehaald. Daarvoor zijn er simpelweg te veel asbestdaken en wordt er te weinig tot actie overgegaan. Ik houd mijn hart vast. Gaat de overheid straks handhaven en zo ja, hoe?”

Het nieuwe maaiveld

Van den Hout zit al 45 jaar ‘in de daken’, vertelt hij niet zonder trots. Na militaire dienst ging hij aan de slag bij Vebidak, de vereniging van dakbedek-

Het dak van de vervallen stal is vergroeid met de natuurlijke omgeving, maar onder de struiken en het mos schuilt een groot gevaar.

kingsbedrijven. Hij vervulde meerdere functies, onder meer als technisch adviseur, inspecteur en docent. Daarna stapte hij over naar Erdo, een verwerker van dakbedekkingen. In 1978 stond hij mede aan de basis van BDA Dakadvies, waar hij in 2012 uiteindelijk afzwaaide als directeur. Nog steeds is hij als adviseur werkzaam in de branche, verder is hij al vele jaren hoofdredacteur van vaktijdschrift Dakenraad. In juni verschijnt nummer 126. “De dakenbranche is op dit moment enorm in beweging, er gebeurt zo veel. Ik kan het niet loslaten, dus ga ik er voorlopig mee door”, vertelt hij met een brede grijns op zijn gezicht.

In het begin van de jaren zeventig moest een dak vooral waterdicht zijn. “Isolatie was nauwelijks een thema. Toen ik bij Vebidak begon, moest een dak een Rc-waarde van 1,3 hebben, terwijl een Rc-waarde van 6 nu de norm is. Dat verschil is enorm.”

Dan toont hij een boekwerk met de titel Daken in ’t groen, over vegetatiedaken en tuindaken. Het is een rapport uit 1992, mede door Van den Hout geschreven. “Voor de foto’s moesten we uitwijken naar Duitsland. In ons eigen land waren er toen geen groene daken te vinden. Van multifunctionele daken hadden we nog nooit gehoord. Moet je nu eens kijken, er gebéurt gewoon wat. Daken worden het nieuwe maaiveld.”

Zo is Van den Hout gecharmeerd van het 40.000 vierkante meter grote dak van het Dakpark Rotterdam in Delfshaven, met daaronder een winkelcentrum. Hij parkeerde zijn auto laatst op het dak van The Wall, een winkelcentrum langs de A2 bij Utrecht: het parkeerdak is liefst 38.000 vierkante meter groot. En wat te denken van het project Dak Akker, op het dak van het Schieblock: hier worden groenten, fruit en kruiden verbouwd, in het centrum van Rotterdam. Van den Hout: “Ik word daar heel blij van. Nederland is wat dat betreft goed bezig. Ken je de High Line in New York? Dat is een stadspark van 2,5 kilometer lang. Dit park is aangelegd op het traject van een verhoogde spoorlijn die in onbruik is geraakt. Het is ontworpen door Piet Oudolf, een Nederlander. Ik ben er nog niet geweest, maar het schijnt fantastisch te zijn.”

Colofon Klantenservice: (070) 3046777 Redactie: telefoon (070) 3046700 Internet: www.cobouw.nl

E-mail: cobouw@bimmedia.nl Postbus 16262, 2500 BG Den Haag

Hoofdredacteur a.i.: Boudewijn Warbroek Uitgever: Martin Hoogelander Eindredactie en coördinatie: Nienke Abma Medewerkers: Edo Beerda, Jos Kooren, Jeroen Kreule, Michiel Maas, Nicole Mommertz en Yvonne Ton Vormgeving en Opmaak: Hanneke Borsboom Abonnementen: wijzigingen, klachten bezorging en opgave nieuwe abonnees: klantenservice: (070) 3046777. Jaarabonnement binnenland € 775,- (excl. btw).

Overnemen artikelen: voor het overnemen van (een gedeelte van) artikelen uit deze uitgave dient men zich te wenden tot de uitgever.

Op alle artikelen in Cobouw of op Cobouw.nl berust auteursrecht. Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar gemaakt worden, gearchiveerd worden of verveelvoudigd worden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van dagblad Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

Albert van den Hout: “De dakenbranche is op dit moment enorm in beweging.”

Keerzijde

Het multifunctionele en veelvuldige gebruik van daken heeft echter ook een keerzijde, aldus Van den Hout. Hij doelt met name op het gebied van veiligheid; ondanks de toegenomen aandacht voor valbescherming. “Steeds meer mensen begeven zich op een dak. Ook mensen die niet gewend zijn om op hoogte te werken. Zoals vakkenvullers die door hun chef het dak van de supermarkt op worden gestuurd om sneeuw te vegen. Maar ik zie het ook bij mensen die werkzaam zijn voor bedrijven die zonnepanelen leggen. De concurrentie is groot, de kosten moeten zo laag mogelijk blijven, het thema veiligheid is niet prioriteit nummer een.”

Onderhoudsachterstand

Een ding is zeker: de komende jaren is er werk genoeg in zijn branche. In de eerste plaats moeten alle asbestdaken voor 2024 zijn verdwenen, bovendien is er een grote onderhoudsachterstand bij platte daken. Volgens Van den Hout telt Nederland circa 400 miljoen vierkante meter platte daken, die gemiddeld eens in de twintig jaar moeten worden gerenoveerd, terwijl slechts de helft wordt uitgevoerd. Van den Hout is officieel met pensioen.

Hij geniet onder meer van zijn tuin en het maken van fietstochtjes. En toch: zo lang hij leeft, blijven daken zijn grote passie.

HECO-UNIX-top gevelschroef – de unieke gevelschroef met het Samentrekeffect Dankzij het samentrekeffect wordt het houtbeschot door het schroefdraad op de onderconstructie getrokken Hoger lastniveau vergeleken met schroeven met deeldraad Axiale vastzetting van de houten onderdelen via het voldraad Eenvoudige en onzichtbare schroefverbinding dankzij kleine kop

HECO-Schrauben GmbH & Co.KG, Dr.-Kurt-Steim-Str. 28, D-78713 Schramberg Telefoon: +49 (0)74 22 / 9 89-0, E-mail: info@heco-schrauben.de Agent Benelux, Jac. Lowie & Zoon bv, Korte Brinkweg 37-B, 3761 EC SOEST Telefoon: +31 (0) 35 / 54 159 58, E-mail: office@lowie.nl

Duurzaam. Natuurlijk. Mooi.

PLANATURAL Natuurlijke uitstraling en duurzaamheid verenigd

CEMFORT B65 Hoogwaardig, veilig en recycleerbare golfplaten in vezelcement

PLANATURAL® Natuurgevelplaat is door-en-door gekleurd

Cemfort® B65 vezelcement golfplaten zijn uitzonderlijk

en gekruid met de kracht van de natuur. Ze biedt de

duurzaam en worden gebruikt voor een breed scala

hedendaagse architect een scala aan creatieve mogelijkheden

aan dak- en geveltoepassingen: agrarische gebouwen,

en geeft gevels een unieke, natuurlijke expressie.

kantoor- en bedrijfscomplexen en de laatste jaren ook

PLANATURAL Natuurgevelplaat komt in een reeks

in de woningbouw. Met de extra Cembrit garanties en

subtiele accentkleuren en grijstinten die tot de verbeelding

Komo keuring bieden ze de professionele verwerker een

spreken en combineert esthetiek met duurzaamheid en

gegarandeerde en kwalitatieve dakoplossing.

®

sterkte met gebruiksgemak.

•

Ontwikkeld met oog op dierenwelzijn Brandklasse A1-s1-d0 conform NEN-EN 13501-1

•

In de massa gekleurd

•

•

Ideaal voor geventileerde gevels

• KOMO gecertifieerd

•

Vlak geschuurd, matte uitstraling

•

Extra verzekerde projectgarantie

•

Gehydrofobeerd en vuilafstotend

•

Ademend, bestand tegen chemische invloeden

•

11 unieke kleuren

•

Interlaminaire beveiligingsstrip

•

Brandklasse A2-s1-d0 conform NEN-EN 13501

•

Accesoires in kleuren

•

Accesoires in kleuren

Ontdek ons gevelgamma en dakprodukten in vezelcement op www.cembrit.nl of stuur een email naar info@cembrit.nl voor meer informatie.

www.cembrit.nl

DA K EN EN GE V ELS

Vrijdag 15 mei 2015, Cobouw 90

5

Van kantoorgebouw tot eigentijds kooppaleis Nicole Mommertz Gestoken in een nieuwe jas van wit plooiend composiet, is Sijthoff misschien wel het meest opvallende gebouw in de Haagse binnenstad. Vanaf het begin was duidelijk dat het gebouw een gedaantewisseling moest ondergaan van hoekig kantoorgebouw uit de jaren tachtig naar eigentijds, herkenbaar Haags kooppaleis. Alleen zo kon het recht doen aan de nieuwe functie en invulling van het straatbeeld. Een straatbeeld dat sterk wordt bepaald door monumentale panden.

Het gevelontwerp zoekt op verschillende manieren aansluiting bij de statige winkelpanden in de directe omgeving. Om het gebouw een moderne uitstraling te geven, is het lijnenspel in de gevel veranderd van onregelmatig en hoekig naar lang, verticaal en vloeiend. De 15 meter hoge composietpanelen, die de gehele hoogte overspannen, lopen naar beneden toe geplooid uit en geven het pand meer allure.

Door de wisselende raambreedtes, breed op de bovenste bouwlagen en smaller naar mate de ramen zich lager bevinden, is de gevel minder onthullend. De kantoorfunctie, ondergebracht de bovenste vier bouwlagen, is zo niet direct afleesbaar.

Het Sijthoff-gebouw, dat eind dit jaar haar deuren opent, heeft met het ontwerp van V8 Architects, een volledige metamorfose ondergaan: van achterhaald kantoorpand tot eigentijds kooppaleis.

Misschien wel de belangrijkste aanpassing is het verwijderen van de tweede verdiepingsvloer, waardoor meer hoogte en ruimtelijke werking op de eerste verdieping ontstaat. Deze ruimtelijke werking wordt onderstreept door de open binnentuin met hoge bomen, helmgras en strand-

tent, die van de begane grond naar de eerste verdieping is verlegd. De 6,5 meter hoge glazen winkelluifel, zorgt voor een open verbinding met de straat. De luifel wordt gedragen door twaalf bronzen ooievaars, die in groepjes van vier verspreid over de gevel de entrees en hoeken markeren. Van de vele verschillende hoeken en maatafwijkingen in het originele gebouw is handig gebruik gemaakt om de gevel van de nodige dynamiek te voorzien. Door allerlei wijkende gevellijnen die hierdoor zijn ontstaan, toont het gebouw van alle kanten anders.

veel grover. Dat maakt zo’n beeld pas echt interessant. Doordat de ooievaars allemaal op een andere plek staan van het gebouw, zullen zij na verloop van tijd allemaal op een andere manier verouderen. Dat is het mooie aan brons: het leeft.”

Moderne techniek en handwerk

Ook in de realisatie is gezocht naar het verbinden van oud en nieuw door gebruik te maken van moderne technieken, hoogwaardige materialen en een ambachtelijke uitvoering van de ornamenten.

“Het hele gebouw is al in een vroeg stadium met de computer en met de modernste technieken tot op de laatste schroef in 3D ontworpen”, zo vertelt Michiel Raaphorst, architect bij V8 Architects, “De bestaande draagstructuur, betonkolommen en betonvloeren met alle maatafwijkingen waren het uitgangspunt. De gevel is, zonder zichtbare bevestiging en met herhaling van allemaal dezelfde elementen, er omheen gedrapeerd, waardoor een meer monumentaal beeld is ontstaan dat past bij deze tijd. De bijzondere elementen refereren door de ambachtelijke wijze van produceren aan de rijke architectuur van de omliggende historische panden. De gevelpanelen en bronzen gestileerde ooievaars zijn geen industriële 3D producties, maar echt handwerk.” Deze combinatie van moderne techniek en handwerk geven het nieuwe Sijthoff die uitstraling waar de omgeving om vraagt. Het is een gebouw van ambachtsmensen en bouwvakkers, waaraan kan worden afgelezen dat er veel energie in is gestoken.

Bronzen ooievaars

Dat aflezen kan letterlijk in de markante bronzen ooievaars die het gebouw sieren en bezoekers de weg wijzen. “Al in ons eerste ontwerp was duidelijk dat de menselijke hand zichtbaar en voelbaar in de structuren van de ooievaars moest terugkomen”, vertelt Raaphorst, “In overleg met de bronsgieterij heeft kunstenaar Jikke van Loon het ontwerp verder uitgewerkt door aan te geven waar meer en waar minder textuur moest komen. Sommige delen zoals de snavel zijn heel glad. Het lijf is

Twaalf bronzen ooievaars, de mascotte van Den Haag, wijzen de bezoekers de weg.

Op deze manier hebben de architecten de ruimtelijke overmaat binnenin het gebouw weer teruggebracht naar de menselijke maat van de gebruiker.

Het resultaat is een uniek en duurzaam gebouw dat alleen in Den Haag thuishoort. Voor de duurzame elementen, zoals hergebruik van het betoncasco, isolatie, warmte koude opslag installatie en de toepassing van recyclebaar composiet, heeft het ontwerp in 2013 de BREAAM-NL certificering ‘very good’ ontvangen. Het meest duurzame aan het gebouw is voor Raaphorst echter “dat het gebouw heel erg lang kan functioneren doordat het niet voor een huurder is ontworpen, maar flexibel is in gebruik.”

In één cirkelbeweging

Voor projectleider Ron van Veen van aannemer J.P. van Eesteren was de renovatie van het Haagse Sijthoff-gebouw een zeer intensief en uitdagend project. Alle werkzaamheden vonden tegelijkertijd plaats. De constructieve sloop van de tweede verdiepingsvloer én de esthetische sloop van gevel en binnenpakket zijn in één cirkelbeweging rondom en binnenin tegelijkertijd uitgevoerd.

Vooral de constructieve sloop was zeer complex: “bij het slopen van de tweede verdiepingsvloer inclusief stabiliteitskernen moest alle stabiliteit op een andere plek worden georganiseerd. Daarnaast zijn er ook gevelkolommen weggehaald op de hoek van het gebouw, dit om een open winkelstructuur te realiseren. Echter hier staan wel vijf verdiepingen bovenop. Tegelijkertijd waren we met de gevel bezig. Minimaal anderhalve gevel moest steeds vrij zijn van sloop voordat we de composietgevel konden plaatsen.“ De onverwachte tegenvallers waren een extra uitdaging, zoals constructies die anders waren dan bedacht en een gigantische hoeveelheid asbest die niet in de rapportages stond.

Toepassing van de nieuwe materialen zoals de polyestercomposietgevel maakte het project ook niet eenvoudiger. Voor de polyestercomposiet gevelplaten werd een partij uit de automotive industrie aangetrokken. “De automotive werkt heel anders. Het prototype is niet meer dan het prototype. Je spreekt niet meteen een prijs af met een scope. Eerst wordt er jarenlang ontwikkeld.

Daardoor zijn doorlooptijden veel langer.” Het werd een intensief traject over materiaal, dimensies, en afwerking. Het plaatsen van de 15 meter hoge, tabs toelopende composietpanelen vroeg om speciale expertise: “De panelen breken doormidden als je ze aan het uiteinde optilt. Verder waaien de relatief lichte panelen bij een beetje wind alle kanten op tijdens het hijsen. Dat was logistiek zeer heftig.”

De productie van de twaalf ooievaars van vijf meter hoog die het gebouw sieren, was vergelijkbaar ongewoon voor de bouw. Om het plaatsen van de ooievaars goed te laten verlopen, zijn de uitgangspunten van het gebouw in staal nagebootst op de fabriek. Daar is alles passend gemaakt voor montage. De aannemer bleef tijdens dit hele proces op de achtergrond.

De renovatie van het Sijthoff was in veel opzichten uniek. “Dankzij de openheid van zaken over de doelstellingen, de betrokkenheid van alle betrokken partijen ongeacht de probleemeigenaar en de transparantie over de begroting, hebben we de planning gehaald. Als iedereen precies weet waar hij aan toe is, kun je veel snellere stappen maken. Door deze manier van werken, lukte het om een extra inbouwpakket van 5000 vierkante meter aan hoogwaardige afbouw binnen de bestaande planning realiseren.”

DE IDEALE VERJONGINGSKUUR DE IDEALE VERJONGINGSKUUR DE IDEALE VERJONGINGSKUUR VOOR ELKE GEVEL. VOOR ELKE VOOR ELKE GEVEL. GEVEL. E-BOARD ISOLEERT, E-BOARD ISOLEERT, E-BOARD ISOLEERT, VERFRAAIT EN VERSIMPELT. VERFRAAIT EN VERSIMPELT.

VERFRAAIT EN VERSIMPELT. E-Board van Vandersanden bestaat uit high performance isolatiepanelen.

Hierop E-Board van ECO-EPS Vandersanden bestaat uit high verlijmt de aannemer handvorm steenstrips performance ECO-EPS isolatiepanelen. Hierop naar keuze uit ons uitgebreide verlijmt de aannemer handvormassortiment. steenstrips Door keuze de speciale begeleidingsrichels op naar uit ons uitgebreide assortiment.

E-Board van Vandersanden bestaat uit high het het verlijmen op standaard Doorboard de gaat speciale begeleidingsrichels op voegbreedte snel en eenvoudig.

Met E-Board performance ECO-EPS isolatiepanelen.

Hierop het board gaat het verlijmen op standaard ZERO kunt u snel overigens ook voegloze gevels voegbreedte en eenvoudig.

Met E-Board verlijmt de aannemer handvorm steenstrips creëren.

E-board garandeert: ZERO kunt u overigens ook voegloze gevels

• •• •• •• ••

• • • • naar keuze uit ons uitgebreide assortiment. • creëren. E-board garandeert: Door de speciale begeleidingsrichels op • het board gaat het verlijmen op standaard voegbreedte snel en eenvoudig. Met E-Board ZERO kunt u overigens ook voegloze gevels creëren. E-board garandeert:

Voor

Na

Voor

Na

Tot 40% energiebesparing Meer wooncomfort Tot 40% energiebesparing Mooi afgewerkte gevels Meer wooncomfort Duurzame en onderhoudsvrije upgrading Mooi afgewerkte gevels Snelle, eenvoudige en schone montage Duurzame en onderhoudsvrije upgrading

Tot 40% energiebesparing Snelle, eenvoudige en schone montage Neem wooncomfort voor info en referenties contact op Meer met onze Neem voorklantenservice: info engevels referenties contact op Mooi afgewerkte tel.

(0416) 369 694. met onze klantenservice: Duurzame en onderhoudsvrije upgrading tel. (0416) 369 694.

Snelle, eenvoudige en schone montage Neem voor info en referenties contact op met onze klantenservice: tel. (0416) 369 694.

www.vandersandengroup.nl/ebrick-eboard www.vandersandengroup.nl/ebrick-eboard Voor

VANDE-40574_adv_E-board_264x375_def2.indd 1

Na

09-02-15 16:12

DA K EN EN GE V ELS

Vrijdag 15 mei 2015, Cobouw 90

7

Veilig bouwen in aardbevingsgebied Edo Beerda Tienduizenden gebouwen in Gronings aardbevingsgebied moeten worden aangepakt, blijkt uit de voorlopige Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) 9998.

Vooral open gevels en spouwmuren vormen een risico, zegt Joost Walraven.

Hij was voorzitter van de NEN Werkgroep Aardbevingen, die de richtlijn opstelde.

De NPR geeft opdrachtgevers, constructeurs en aannemers in het aardbevingsgebied technisch houvast bij versterking van gebouwen. Dat was broodnodig, want hoe ga je om met een verschijnsel dat tot voor kort volstrekt onbekend was inNederland?

In combinatie met Eurocode 8 is met de NPR toch veilig te bouwen in Groningen, vertelt de Delftse hoogleraar Walraven (Gebouwen & Civieltechnische constructies).

Gaan Groningse gebouwen er heel anders uitzien?

De schade in het aardbevingsgebied in Groningen is enorm. De foto’s uit Roodeschool en Bedum spreken boekdelen. Foto’s: Schokkend Groningen

“Nee, maar je moet uitkijken met exotische bouwkundige constructies. Bouw je in regelmatige patronen, dan heb je minder risico. Restaurants, musea en kantoorgebouwen met afwijkende vormen – een L-vorm bijvoorbeeld – kunnen al torsie in zich hebben. Slingeringen in aardbevingsgebied maken het dan lastig. Wil je toch exotische vormen gebruiken, dan kun je het gebouw op isolatoren of trillingsdempers zetten die zijdelingse krachten opvangen. In Amerika gebeurt dat wel met historische gebouwen en voor Groningse monumenten en kerken is het een interessante mogelijkheid. Het is uiteraard wel duur.”

Nieuwbouw wordt veel saaier?

Scheuren in het metselwerk.

“Dat hoeft niet. Maar een doorsnee rijtjeshuis als de doorzonwoning vergt wel aanpassingen. De open gevel met grote raamvlakken is problematisch, je moet dit type woningen meer stijfheid geven. Door het plaatsen van dwarspenantjes kun je ze voldoende stabiliteit geven om niet alleen windbelasting, maar ook de kracht van een aardbeving op te vangen. Het is niet het eind van de doorzonwoning, maar het zal zeg maar tachtig procent doorzon worden. Slachtoffers bij

aard-bevingen vallen overigens niet alleen door instortingen, vaak zijn rondvliegend metselwerk, dakpannen en glas de boosdoener.”

Dus geen dakpannen meer in Groningen?

“Dat hoeft niet. Er bestaan sneeuwrekken om afglijden van sneeuw te voorkomen. Die zijn ook bruikbaar voor dakpannen. Spouwmuren - een typische Nederlands verschijnsel – zijn in aardbevingsgebied ook een potentiële zwakke plek. Eurocode 8 gaat uit van een muurdikte van minstens 170 millimeter. Daaraan kom je niet met twee los van elkaar staande wanden van 11 centimeter. Daarom is koppeling van spouwmuren noodzakelijk. Aangezien spouwmuren standaard zijn, gaat het om veel woningen. Onze aanbeveling is dus om met spouwmuren en doorzonwoningen te beginnen, omdat het daar om de grootste aantallen gaat.”

Volgens een ‘impactanalyse’ die de provincie Groningen heeft laten uitvoeren op basis van het NPR 9998 zijn er 152.000 huizen onveilig. Aanpak zou dertig miljard kosten, veel meer dan het ministerie heeft berekend. Wie heeft er gelijk?

“Cijfers zijn erg afhankelijk van de gebruikte rekenprogramma’s. Je kunt simpel de aardbevingskracht vertalen naar windbelasting, ook een horizontale kracht. Maar dan kan de som wel dertig procent te hoog uitpakken. Uit geavanceerde rekenprogramma’s als MIDAS blijkt soms een veel grotere veerkracht. Arup heeft een aantal verschillende huizentypen met zowel eenvoudige als geavanceerde methoden doorgerekend en die tegen elkaar afgezet. Mogelijk is dat de manier om een nauwkeurig beeld te krijgen van het totale Groningse gebouwenbestand.

Ik geloof niet dat we op dit moment een goede schatting kunnen maken van de kosten.”

De hoge cijfers uit de impactanalyse zouden vooral zijn te herleiden op lichtgewapende wanden in (middel)hoge appartementengebouwen.

“Die zijn in het NPR gewoon meegenomen. Het is een misverstand dat hoogbouw een groter risico geeft. Het tegendeel is ook mogelijk. Met toenemende hoogte kan de eigen frequentie van een gebouw ook verder weg van het ritme van de aardbevingstrilling komen te liggen. En dat kan juist gunstig zijn.”

Dit najaar verschijnt de definitieve NPR. Verwacht u veel wijzigingen?

“Opmerkingen zijn vooral gemaakt over de rekenmethodes. We moeten geavanceerder doorrekenen. Ook is meer duidelijkheid vereist over bruggen en viaducten en over verweking van grond. Door schudden kan grond worden verdicht, waardoor water uittreedt en glijvlakken ontstaan. Dat kan afschuiving tot gevolg hebben.

We weten hoe je daarmee omgaat in traditionele aardbevingsgebieden, maar geïnduceerde – kortdurende – trillingen zoals in Groningen hebben een ander karakter dan tektonische trillingen. Er is dus voortgaand onderzoek nodig, veel dingen weten we gewoon nog niet.”

Er zijn vraagtekens gezet bij de hoge aardbevingsbelasting waarvan de NPR uitgaat.

“Dat is zeker een belangrijk punt van aandacht.

De waarde is hoog omdat er veel onzekerheden waren. Intensieve analyse zal mogelijk leiden tot een bijstelling van de kaart met ontwerp-aardbevingsbelasting voor de diverse Groningse regio’s.”

Veredeld elastiek als oplossing voor hoge NPR-norm?

De oplossing voor bouwen in aardbevingsgebied zit ‘m misschien in gebruik van andere materialen dan beton en metselwerk. Een staalframeconcept van eigen bodem bleek al geschikt voor Portugees aardbevingsgebied, waarom niet in Groningen?

“Dat kunnen wij allang!”, dacht Gerrit Kerkdijk van DNN Groep toen hij minister Kamp hoorde vertellen dat Groningen aardbevingsbestendig moest leren bouwen. De Emmense staalframespecialist bouwde in de Algarve verschillende woningen. In dit gebied wordt een grondversnelling (PGA) van circa 0.40g gehanteerd. Voordeel van een staalframe is het lichte gewicht. Hoe minder massa in beweging komt, hoe kleiner de horizontale kracht.

Anders dan metselwerk kan staal bovendien uitstekend meebuigen.

DNN is van huis uit een dakdekkerbedrijf, maar specialiseerde zich in vervaardigen van kant-en-klare dakelementen uit koudgevormde staalprofielen.

Met een aantal collega-bedrijven ontwikkelde Kerkdijk de afgelopen jaren een compleet gebouwconcept van prefab componenten: Componext. Dit staalframebouwconcept gebruikt in de fabriek vervaardigde vloer-, gevel-, wand- en dakelementen om op de bouwplaats complete woningen of kantoren te assembleren. Er is snel mee te bouwen, met een zeer lichte fundering en is uitermate flexibel. Ook uitbreidbaar dus: nieuwe elementen zijn er eenvoudig tegenaan te schroeven. “Zelfs een zadeldak kunnen we helemaal in de fabriek bouwen en afwerken”, zegt Kerkdijk. De gevels van het geïsoleerde elementensysteem kunnen het uiterlijk krijgen van een traditionele woning door ze af te werken met steenstrips. Dilatatievoegen voorkomen scheurvorming door aardbevingen. Een ideaal systeem dus voor Groningen, gelooft Kerkdijk.

Op de bouwplaats worden complete woningen of kantoren geassembleerd.

Volgens ingenieursbureau CFP Engineering, dat de Portugese staalframeconstructies van DNN doorrekende, is staalframebouw uitermate geschikt voor aardbevingsgebied. Zeker in de Algarve. “Maar de NPR voor Groningen hanteert een aardbevingsbelasting die menig constructeur uitzonderlijk hoog vindt”, zegt Cor van Zandwijk (CFP). Het heeft deels te maken met het feit dat de Groningse aardbevingen geïnduceerd zijn. Terwijl een doorsnee tektonische beving op circa dertig kilometer diepte plaatsvindt, hebben de Groningse ‘gasbevingen’ een gemiddelde diepte van pakweg drie kilometer.

Van Zandwijk: “Hoe hoger in de aardkorst de beving optreedt, hoe groter de impact op het maaiveld zal zijn.” Het materiaal staal kun je zien als ‘veredeld elastiek’, het heeft een hoge mate van ductiliteit.

Maar er valt nog heel wat te rekenen voor staalframeconcepten het stempel ‘aardbevingsbestendig’ krijgen voor Groningen. “Laten we bovendien niet vergeten dat de NPR uitgaat van ‘near collapse’. Huizen storten bij de gehanteerde hoge waarden niet in, maar zelfs in ‘aardbevingsbestendige’ gebouwen kan nog veel kapot scheuren.”

Amsterdam - De nieuwe blikvanger aan de oever van het IJ begint vorm te krijgen. Toren Overhoeks wordt getransformeerd naar hotel, kantoorruimte voor culturele bedrijven, een feestruimte en een restaurant. Dit draaiende restaurant wordt ondergebracht in de kroon die bovenop het gebouw is geplaatst en biedt een fantastisch uitzicht over de stad Amsterdam.

Artist impression: Cees van Giessen/CIIID

De nieuwe kroon bestaat uit ongeveer 400 ton staal ; de plaatsing was een grote uitdaging voor JP van Eesteren. Er was een week voor uitgetrokken.

Op de bouwplaats beneden is eerst gecontroleerd of alle onderdelen goed op elkaar passen, mede hierdoor ging het werk verrassend snel.

Nelskamp dakpannen voor alle toepassingen DS-5, de grootste keramische dakpan

Ronde daken met de

R-10

ideaal als keramische wandbekleding

F-15

S-9

tegelpannen voor dak en gevel

dakoplossingen

MAWIPEX B.V. De Poort 21 4411 PB Rilland Tel: 0113 - 55 77 77 - Fax: 0113 - 55 77 78 www.mawipex.com - email: info@mawipex.com

www.tectumgroup.be

DA K EN EN GE V ELS

Vrijdag 15 mei 2015, Cobouw 90

11

Goede ondergrond Yvonne Ton Losliggende tegels op dakterrassen zijn directeur Paul Heerkens van dakspecialist Zoontjens een doorn in het oog. De kans dat de dakbestrating van het Tilburgse bedrijf gaat schuiven, is minimaal. Daktegels zijn er immers onderdeel van een uitgekiend stabiel systeem, waarin de constructie die onder de tegels zit minstens zo belangrijk is als de zichtbare bovenlaag. Zo’n systeem voorziet erin dat de tegels zowel horizontaal als verticaal geen kant op kunnen.

“We zijn een echte systeemontwikkelaar. We maken alle systemen zelf in samenwerking met ingenieursbureaus”, zegt Heerkens. Terwijl het bedrijf met een geschiedenis van ruim honderd jaar zich aanvankelijk uitsluitend toelegde op de productie van grondtegels, is met de overschakeling naar daktegels - ruim veertig jaar geleden - de focus ook steeds meer gaan liggen op de ontwikkeling van innovatieve draagsystemen voor onder de tegels. Uitgangspunt daarbij is dat ze net als die voor

Dakterras Hogeschool Utrecht met Dreen®NatureGreen op DNS®, een systeem voor het ophogen en nivelleren van dakterrassen of –promenades.

de parkeerdaken flexibel en demontabel zijn, met voldoende ruimte onder de tegels voor afwatering en het plaatsen van leidingen.

Oplossing op maat

Dat samenspel tussen tegel en onderconstructie let heel nauw. Niet alleen de grootte van de tegel is bepalend voor de keuze, maar ook het materiaal en de verwachte belasting van het dak. Een goed voorbeeld is de oplossing op maat die Zoontjens bedacht voor de vijf dakterrassen van het spectaculaire museum en cultureel centrum La Fondation Louis Vuitton in Parijs. De opdrachtgever wilde natuursteen als dakbedekking, terwijl de terrassen tegelijkertijd de zware onderhoudsvoertuigen moesten kunnen dragen die permanent op het dak staan. Omdat natuursteen daarvoor niet sterk genoeg is, kwam Zoontjens met een alternatief: betonnen tegels van 90 bij 50 centimeter, met daarop gelijmd een toplaag van natuursteen. Als onderconstructie is een nieuwe zware variant ontwikkeld van het bestaande DNS, een systeem voor het ophogen en nivelleren van dakterrassen of -promenades. Het bestaat uit kunststof buizen elk met een voet- en bovenplaat en oplegelementen.

Maar ook - verstelbare - randafwerking is een belangrijk punt van aandacht, zoals bij het school-

plein in Breda dat Zoontjens aanlegde bovenop het dak van de school. Heerkens: “Je wilt wel dat het stabiel ligt. Zonder goede randafwerking krijg je altijd problemen.” Schuivende tegels kunnen leiden tot schade, lekkages of valpartijen. “In alle opzichten is het een slechte optie als je een dak niet strak en duurzaam aanlegt.” Elk materiaal vergt zijn eigen type randafwerking. Heerkens: “We zijn nu bezig met de fine-tuning van de randopsluiting voor keramische tegels, die bijna klaar is.”

In eigen hand

Om er zeker van te zijn dat de daktegels en de onderliggende dragers ook goed worden aangelegd, houdt Zoontjens dat werk bij projecten meestal in eigen hand. Installatie gebeurt door ongeveer vijf vaste gecertificeerde onderaannemers.

Hoewel Nederland voor Zoontjens nog steeds de belangrijkste markt is voor terrasdaken, neemt ook de vraag in omringende landen toe, constateert Heerkens. “De afgelopen jaren hebben we een grote groei doorgemaakt in België.” De opdracht voor La Fondation Louis Vuitton heeft ook de wegen naar Frankrijk geopend voor DNS-systemen. Voorlopig heeft het bedrijf op dat gebied een voorsprong volgens Heerkens. “Er is eigenlijk niemand die zich daarin heeft gespecialiseerd.”

Welkom bij Bartels Bouwadvies!

Welkom bij Bartels Bouwadvies!

Bent u ook benieuwd naar de veiligheid van uw gevel?

Omdat het niet visueel zichtbaar is verwacht men niet dat een gevel, met name het metselwerk onderhevig is aan veroudering. De gevel is een belangrijk onderdeel van de levensduur van een gebouw.

Bartels Bouwadvies houdt zich als afdeling onder andere bezig met schade- en hersteladvies van gevels.

Met kennis van constructies én materialen voeren wij kwalitief hoogstaande inspecties uit, zowel destructief als niet-destructief onderzoek.

Seminar gebouwveiligheid 11 juni Op donderdag 11 juni organiseert Bartels in Apeldoorn een seminar over gebouwveiligheid.

Wij delen dan onze kennis over de veiligheidsrisico’s van vastgoed, op gebied van (kop)gevels, balkons en galerijen. Meld u via onze website snel aan voor dit kosteloze seminar!

www.gevel-inspecties.nl www.bartelsbouwadvies.nl

bouwadvies@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

Voordelig daken na-isoleren vraagt om specifieke oplossingen Bij de energetische verbetering van een woning is op het dak de grootste winst te behalen. Maar elk situatie vraagt om een andere oplossing.

Ga je aan de binnenzijde of aan de buitenzijde isoleren? Is er een dragend dakbeschot en wat gebeurd er met de pannen? Maar ook niet onbelangrijk, wat is het budget? Wat de wensen ook zijn; IsoBouw biedt voor elke optie een passende oplossing.

HUIDIGE PANNEN HANDHAVEN

HUIDIGE PANNEN VERVANGEN

Een belangrijke overweging voor een passend isolatiesysteem is de vraag of de huidige pannen moeten worden vervangen. Is dit niet het geval dan heeft IsoBouw twee kostenbesparende opties: Het isoleren aan de binnenzijde met de zolderisolatie SlimFix Deco of aan de buitenzijde met RecaPan.

Bestaat er de behoefte om de bestaande pannen te vervangen dan zijn de IsoBouw-dakelementen een lucratieve oplossing. Afhankelijk van de bestaande onderconstructie zijn er vier mogelijkheden:

Isoleren aan de binnenzijde SlimFix Deco is een snel een eenvoudig verwerkbare zolderisolatie waarmee in slechts drie verwerkingsstappen de zolder luchtdicht wordt geïsoleerd en esthetisch afgewerkt. SlimFix Deco is ideaal als een ongeïsoleerde zolder omgetoverd moet worden tot een mooie leefruimte.

Op gordingkappen Bij een open gordingkap kunnen de SlimFix dakelementen toegepast worden. Dit zijn dunne isolerende sandwichelementen met een Rc-waarde tot 7.0.

Isoleren aan de buitenzijde Moet de overlast voor de bewoners maximaal beperkt worden dan is het isoleren aan de buitenzijde aan te raden met RecaPan. RecaPan wordt direct toegepast op de bestaande panlatten. Pannen kunnen direct herplaatst worden en hoeven dus niet van het dak.

Dit scheelt aanzienlijk op de kosten.

Het voordeel met RecaPan is dat er een aaneengesloten isolatielaag ontstaat op het dak.

Op sporenkappen Is er sprake van een sporendak dan levert IsoBouw hiervoor de SlimFix Spoor elementen met een speciale waterdichte randafwerking. Voor zowel SlimFix als ook SlimFix Spoor geldt dat de zolderruimte direct esthetisch wordt afgewerkt.

Op dragend dakbeschot Heeft het te renoveren dak een dragend dakbeschot dan kan hierop direct geïsoleerd worden met de dunne SlimFix Reno+ elementen.

Met een beperkte dikte zijn hoge isolatiewaardes haalbaar tot een Rc van 6.0. De elementen hebben een overlappende randafwerking waardoor er een aaneengesloten isolatielaag ontstaat. Voor de naden

zijn speciale waterdichte kunststofprofielen leverbaar voor een waterdichte afsluiting.

Op bestaand dakelementen of doorgezakte daken Indien het dakbeschot niet meer geheel recht is of het dak al voorzien is met oude dakelementen met een beperkte isolatielaag dan beperk je de verwerkingstijd, en daarmee de kosten, aanzienlijk met de toepassing van SlimFix RenoTwin. SlimFix RenoTwin kan ‘zwevend’ gemonteerd worden waardoor een oneffen onderconstructie niet opgevuld hoeft te worden. De elementen zijn tweezijdig gecacheerd met een dampopen en waterdichte alufolie.

Door de reflectiewaarde van de folie wordt de isolatiewaarde verhoogd waardoor ook hier RC-waarden tot 7.0 bij een beperkte opbouwhoogte eenvoudig haalbaar zijn.

151936_ISOBOUW_Advertorial_Cobouw_266x190_A02.indd 1

24-04-15 11:21

Totaaloplossingen voor platte daken Complete dakbestratingssystemen voor duurzame dakterrassen, galerijen of balkons. Elk systeem zorgt voor een stabiel oppervlak, waarbij tegels horizontaal of verticaal niet kunnen verschuiven of bewegen.

Kijk voor meer info op www.zoontjens.nl

Een droog oppervlak door een optimale waterafvoer Een hoge belastbaarheid Goede bescherming van de onderliggende laag tegen weersinvloeden Goede beluchting van het dak Ophogen en nivelleren met DNS® Speciaal randzonesysteem voor opsluiting van de tegels

DA K EN EN GE V ELS

Vrijdag 15 mei 2015, Cobouw 90

13

Onder een glazen stolp Jos Kooren Sinds 2012 heeft het Brabantse dorp Schijndel ‘De Glazen Boerderij’ in het centrum van het dorp staan. Op een prominente plaats op het oude Marktplein.

De geschiedenis van het ontstaan van De Glazen Boerderij gaat terug tot 1982, wanneer de Schijndelse architect Winy Maas in een brief aan de burgemeester voorstelt om iets te doen aan dat ‘lelijke plein’ in het hart van Schijndel.

Pas meer dan twintig jaar later wordt het bureau MVRDV gevraagd hiervoor een plan te maken.

Over deze Boerderij die toch ook weer geen boerderij is, is inmiddels veel gezegd en geschreven.

Het project trok ook de nodige belangstelling uit het buitenland en de toch al niet met prijzen en loftuitingen misdeelde architect Winy Maas van

Blik op De Glazen Boerderij vanaf het plein. Opvallend zijn ook de spiegelingen van de omgeving in het glas van de gebouwschil.

MVRDV, valt ook met dit project in de prijzen, zoals in 2014 de Glas Award, een tweejaarlijkse prijs uitgereikt door de Glas Branche Organisatie.

Hoogste tijd voor een bezoek dus.

Collage van elementen

Schijndel ligt onder de rook van Den Bosch, is goed bereikbaar en heeft ruime parkeermogelijkheden rond het centrum. Zo betreed ik te voet het marktplein op een zomers aandoende lenteochtend in spannende afwachting van deze, u vast al bekende, glazen verschijning.

De eerste indruk die ik van dit gebouw kreeg, was dat het inderdaad gewoon een flinke boerderij lijkt te zijn. Hoewel ik bekend was met het feit dat het een factor 1,6 groter is dan de gemiddelde boerderij rond Schijndel, doet het gebouw niet extreem aan in zijn afmetingen. Het valt pas op als je dichterbij komt en ziet dat de mensen die zich rondom het gebouw ophouden, en het straatmeubilair en dergelijke, klein lijken ten opzichte van wat zich hier voordoet als een boerderij. Het gebouw is in feite in niets een boerderij, behalve dat alle functies (restaurant, winkels en kantoren) zijn ondergebracht onder

Gebouwschil van glas

De glazen schil van de boerderij is geconstrueerd en geëngineered door Brakel Atmos uit Uden, die daarvoor een eigen systeem van structurele beglazing heeft toegepast.

De glasprint is uitgevoerd op 8 millimeter geëmailleerd blank gehard glas type Artilite Digital door AGC Mirodan uit Heule-Kortrijk in Belgie. De print is aangebracht op laag 2, de binnenzijde van de buitenruit met een grote inktjetprinter (de grootste ruit meet 2230 bij 3130 millimeter). Na het beprinten wordt de inkt vastgebakken/geemailleerd op het glas. Vervolgens zijn de glaspanelen geassembleerd tot isolerende structurele beglazing door AGC Westland in Maasdijk. De opbouw bestaat verder uit een gasgevulde glasspouw van 15 millimeter en een binnenruit bestaande uit gelaagd glas 88.2 met een low-E hoogrendement coating. Dit brengt de U-waarde van het glas op 1.1 W/(m2K).De dubbele beglazing is uitgevoerd met een speciale terugliggende randafdichting. Hierdoor sluiten de glasplaten in de gevel onderling aan met een relatief smalle kitvoeg (weatherseal) van 20 millimeter. Met aluminium klemmen op de binnenruit zijn de panelen op aluminium glasprofielen vastgezet, die direct op de staalconstructie zijn bevestigd.

De gebouwschil bestaat in z’n geheel uit 1700 vierkante meter glas, totaal een duizendtal panelen. Alle geveldelen zijn bedekt met beprint glas, dus ook deuren, kozijnen, gevelroosters tot en met de schoorstenen. Alle glaspanelen zijn genummerd, om vervanging bij eventuele schade mogelijk te maken.

een glazen stolp die de vorm van een boerderij heeft en waarvan het glas is beprint met gevels en dakvlakken van een gemiddelde Schijndelse boerderij. Dat ‘gemiddelde’ moet hier letterlijk worden genomen. De inpassing, gewenste omvang en kapvorm van het beoogde gebouw op de Markt deden de architect op enig moment denken aan een boerderij (een ‘Freudiaans moment’ in zijn eigen woorden). Zo ontstond het idee om een ‘boerderijachtig’ gebouw op deze plek neer te zetten, geïnspireerd op het geboortedorp van de architect. Daartoe heeft hij een groot aantal boerderijen uit de omgeving van Schijndel gefotografeerd en de typische kenmerken als afmetingen, typen en aantallen ramen, plattegrond, plaats van de entree, goot- en dakhoogten enzovoort, verzameld en geanalyseerd. Hieruit is vervolgens een gemiddelde bepaald. Gekeken is daarbij vooral naar langwerpige boerderijen met een wolfseind in het dak, die allemaal tot in detail zijn gefotografeerd door kunstenaar Frank van der Salm. Vervolgens is een 3D model van de boerderij gemaakt en in samenspraak met de kunstenaar/fotograaf bepaald met welke beelden het eindresultaat

van de ‘gemiddelde Schijndelse boerderij’ zou worden geprint. Dat resultaat is dus een collage van elementen, onderdelen en details van verschillende boerderijen uit de omgeving.

Zo gezien vormt dit gebouw dus een ode aan de Schijndelse boerderij en dat is ook precies wat Winy Maas met dit project beoogde.

Effect van transparantie

Dat de achter de beprinte gevels liggende functies niet altijd gemakkelijk zijn te verenigen met die van een boerderij, is te zien aan de wolkachtige uitsparingen in de print: op deze plaatsen is een onbelemmerd zicht van buiten naar binnen en viceversa noodzakelijk, zoals daglichttoetreding en uitzicht vanuit kantoren en winkels, en etalages die vanaf de straat zichtbaar moeten zijn. (Dezelfde problemen die je zou krijgen als je deze functies in een echte bestaande boerderij zou willen inpassen!) Winy Maas zelf vindt het resultaat daardoor ook mooier geworden: “je ziet de scherpte en het effect van de transparantie, waardoor verbindingen worden gelegd van binnen naar buiten en andersom. Door de ‘uitgegomde’ stukken in de print ontstaan soms onverwachte in- en doorkijkjes.”

nieuw

Met gemak naar EPC 0,4?

UNIDEK SOLARPOWER Energie besparen ●

Goed geïsoleerde gebouwschil

●

Luchtdicht bouwen

●

Minder koudebruggen

Energie opwekken ●

PV-systeem

Mooi afwerken ●

Dakpannen/riet

●

Zetwerk

●

Dummy panelen

75% DAKISOLATIE

PREFAB

WATERDICHT

PV-MERKEN

www.kingspanunidek.nl 11022_2 adv-cobouw-266x398mm-EPC.indd 1

08-05-15 10:17

DA K EN EN GE V ELS

Vrijdag 15 mei 2015, Cobouw 90

15

Gekroonde blikvanger Michiel Maas Toren Overhoeks, het voormalige Shell-gebouw aan de oever van het IJ, moet straks het creatieve poortgebouw worden van Amsterdam-Noord. Kers op de taart is een nieuwe, grotere kroon op het gebouw, waarin straks een draaiend restaurant en een uitkijkpunt worden ondergebracht. Maar de grootste uitdaging voor bouwer JP van Eesteren is minder zichtbaar: de gevel moest helemaal opnieuw worden uitgedacht.

Van bovenop het gebouw is het panorama fantastisch. Een breed uitzicht over het IJ, met goed zicht op de nieuwe kap aan de noordkant van Amsterdam CS. De enorme staalconstructie op het dak is wellicht nog imposanter. Vanaf de pont worden al foto’s gemaakt van de montage, maar bovenop het gebouw is pas goed te zien wat een enorm gevaarte het is. “De nieuwe kroon bestaat uit zo’n 400 ton staal”, zegt projectmanager Ton Wansing van JP van Eesteren niet zonder trots.

Wansing heeft een week uitgetrokken voor het omhoog brengen van het kernsegment, de hoeksegmenten en de hangsteigers, maar het werk ging verrassend snel. “We hebben op de bouwplaats beneden al gekeken of de stukken goed op elkaar passen. Het zou vervelend zijn als we er pas op deze hoogte achter zouden komen dat het niet klopt.”

de gevelelementen kon worden gebruikt als de kroon er eenmaal op zat.”

Rekenwerk

De elementen zijn verdiepingshoge betondelen die al op de fabriek zijn voorzien van stelkozijnen, aluminium kozijnen met drielaagsglas en ophangvoorziening aan de constructie. Op de zeventien verdiepingen van de toren zitten er in totaal zo’n vijfhonderd elementen. Aan Wansing en zijn team de taak om ze op een snelle en veilige manier aan de gevel te verankeren. “We hebben hier samen met bouwtechnisch bureau IBS wel een paar maanden op gestudeerd. Want je moet goed berekenen wat er gebeurt met de vochthuishouding in het gebouw als je begint met de buitengevel, en welke detaillering je daarvoor nodig hebt. Uiteindelijk hebben we zelf een stelkozijn ontworpen en een verankering waar de elementen in kunnen worden gehangen.”

Deze stalen verankering wordt op de constructieve vloerwand gemonteerd en de bovenkant van het element wordt daarin gehangen. Aan de onderzijde valt het geveldeel weer in de verankering van het element eronder. Uiteindelijk wordt de gevel aan de binnenkant afgewerkt met een spouwblad met een metalstudconstructie. “Met deze oplossing hebben we het gewicht teruggebracht tot zo’n 420 kilo per vierkante meter. Dat was 450 kilo.”

In de praktijk bleek de oplossing goed te werken.

“Het inhijsen van de elementen ging snel, omdat het voor de mensen op de verdiepingen een kwestie was van inhangen en vastschroeven. We hebben dagen gehad dat we er veertig per dag deden.

De productie kon het niet bijhouden.”

Deze oplossing had nog een ander voordeel. “Bij het gebruik van hout in een gevel heb je altijd te maken met verschillen in toleranties. Daardoor kunnen er verschillen ontstaan in hoe ver de gevelelementen van de gevel staan. Met deze oplossing is de tolerantie altijd hetzelfde, waardoor je van buiten een strak aanzicht hebt.”

Samenwerking

Op de bovenste twee verdiepingen valt een deel van de gevel wel wat uit de toon. Daar zijn een aantal ramen twee verdiepingen hoog, waardoor je van binnenuit een nog mooier beeld hebt over Amsterdam. “Dit wordt een soort ontvangstruimte voor ID&T, samen met Club AIR, Massive Music en Lingotto zijn dat de opdrachtgevers van dit project. De samenwerking is erg goed, en je merkt echt dat ze uit de creatieve hoek komen. We liepen laatst met ze door het gebouw en toen we in deze ruimte naar boven keken, naar de oude betonvloer van de verdieping erboven, vertelden we dat we het plafond natuurlijk nog strak gaan afwerken. Maar dat wilden ze beslist niet. Die sfeer van dat kale beton vonden ze juist prachtig!”

Uw project in de nesten, of goed voorbereid?

Verdiepingshoge betonelementen voorzien van stelkozijnen, aluminium kozijnen met drielaagsglas en ophangvoorziening worden naar bovengehesen, ingehangen aan de constructie en vastgeschroefd. Foto Jasper Juinen

Van buiten naar binnen

De toren, een ontwerp van Arthur Staal, werd in 1971 opgeleverd aan Shell, en was tot 2009 als kantoor in gebruik. Een groep van investeerders uit de creatieve industrie doopten het gebouw om tot A’DAM (Amsterdam Dance And Music) en transformeren het naar hotel, kantoorruimte voor culturele bedrijven, een feestruimte en restaurant/ uitkijkpunt. De oorspronkelijke uitstraling van het gebouw is door Architectenbureau Claus van Wageningen in stand gehouden, maar met een veel grotere kroon erbovenop.

Wansing: “Die kroon werd in het ontwerp ook steeds groter, tot wat het nu is: een kernsegment met overkragende delen die wel 15 meter, tot over de dakrand, uitsteken. Uiteindelijk zorgde de grootte en de beweging van deze constructie ervoor dat de constructieve belasting van het gebouw op andere plekken omlaag moest.”

Dat betekende dat een aantal kernwanden in de kernconstructie moesten worden versterkt en dat de gevel veel lichter moest worden. “Maar de materiaalkeuze en detaillering moest wel in lijn zijn met de oorspronkelijke ontwerpen. In het eerste ontwerp is nog uitgegaan van een houten binnenspouwblad waartegen de gevelelementen werden geplaatst, maar al gauw bleek dat zoiets binnen de gestelde tijd niet haalbaar was. Bovendien zou het betekenen dat het hele gebouw van steigers moest worden voorzien. Uiteindelijk hebben we ervoor gekozen om het proces om te draaien en van buiten naar binnen te werken. Daar zat wel enige tijdsdruk op, omdat de torenkraan niet meer voor

Flora- en faunawetgeving en de ontwikkelsector Verblijfplaatsen en nestlocaties, van onder andere vleermuizen, de huismus en de gierzwaluw, zijn het gehele jaar beschermd. Tijdens sloop, renovatie of nieuwbouw kunnen deze verblijfplaatsen worden vernietigd of verstoord, wat wettelijk verboden is. Laat ons vooraf onderzoeken of er beschermde flora en fauna aanwezig zijn bij uw project en voorkom dat u met uw project in de nesten komt!

No nonsense oplossingen voor bouwend Nederland Kerkstraat 4 4181 AB Waardenburg | 0418 820 288 | info@blomecologie | www.blomecologie.nl

Dakdoorvoeren van hoog niveau!

Ubbink combineert optimale prestatie met perfecte afwerking Rookgasafvoer en luchtaanvoer voor de HR ketel, (mechanische) ventilatie, rioolontluchting of een combinatie daarvan: allemaal voorbeelden van leidingen die door het dak naar buiten gaan. Door toepassing van verkeerde dakdoorvoeren en lelijke montage, ontstaat al snel een oerwoud aan pijpjes die schots en scheef op het dak staan. Voor hetzelfde geld en met minder moeite monteert u eenvoudig de nieuwste generatie slimme dakdoorvoeren van Ubbink, voor een beter resultaat ĂŠn uiterlijk!

Bevestigingsmaterialen

Luchtdicht

Ubbink, dat werkt wel zo makkelijk! www.ubbink.nl/dakdoorvoeren UBB Adv Dakdoorvoeren 266x398.indd 1

03-04-15 15:04