DGMagazine editie 4

Vierde Editie

• • • •

W i n t e r t i p s v o o r j e h o n d , k a t e n p a a r d • A n t i v r i e s v e r g i ft i g i n g • Tu i n d i e r e n h e l p e n i n d e w i n t e r • We r ke n m e t h o o g r i s i c o h o n d e n • D i k ke l a b r a d o r s • Le p t o s p i r o s e • H o r n l e s s Ca tt l e • H a r t s l a g m e t e r p a a r d • D e s t r u c t i o n o f e a r t h • D i e r d o n o r c o d i c i l • Po o l l i c h t • Pa a r d e n v a c h t • Po o l v o s •

Fo t o : D e v o n R o c ko l a

Woord van de redactie In deze editie vind je amuserende en informerende a r t i ke l e n m e t a l s r o d e d r a a d ; d e w i n t e r. Zo b e v a t d i t t i j d s c h r i ft w i n t e r t i p s v o o r k a tt e n , h o n d e n e n paarden, informatie over a n t i v r i e s v e r g i ft i g i n g , d e levensloop van de Ijsbeer en nog veel meer!

De redactie van het D G M a g a z i n e h e e ft o o k d i t jaar weer hard gewerkt om een mooi blad te kunnen presenteren. Wij willen Abeos, de sponsor van deze e d i t i e , h a r t e l i j k b e d a n ke n .

Zo n d e r h e n h a d d e n w i j nooit zo’n mooi magazine k u n n e n o n t w i k ke l e n .

Het DGMagazine is o n t w i k ke l d d o o r d e l e d e n van het communicatiebureau DGM, een PvB die studenten in het derde leerjaar van de opleiding Diergezondheid en Management aan de Aeres Hogeschool Dronten kunnen volgen.

Wij wensen jullie allemaal v e e l l e e s p l e z i e r, EsmĂŠe Holle, T h a l i a K l e i n e p i e r, Mei Li Witsenboer en Ca i t l i n Le n d i

Fo t o : Ve d r a n M i l e t i c

2

Inhoud

Wintertips kat

05

06 Antivriesvergiftiging

07 Hornless cattle 09 Dikke labradors 11 12 Leptospirose Wintertips hond 15 Werken met 16 hoogrisicogonden hartslagmeter paard 18 Coaching met 20 paarden Levensloop ijsbeer 23 of 24 Destruction earth Dierdonorcodicil 27 28 Nieuwe Naturalis Poollicht 31 33 Paardenvacht Winterslaap egel 34 35 Bijbaan abeos Poolvos 37 Tuindieren helpen

3

Introductie N a e e n h a l f j a a r h a r d w e r ke n presenteren wij met trots de vierde editie van het D G M a g a z i n e . H i j i s d e z e ke e r g e v u l d m e t a l l e r l e i w i n t e rg e ĂŻ n s p i r e e r d e a r t i ke l e n .

De verschillende onderwerpen die in het D G M a g a z i n e a a n b o d ko m e n , z i j n t e ko p p e l e n a a n d e verschillende lessen die bij de opleiding Diergezondheid en Management worden aangeboden.

De studenten zijn door middel van dit magazine, dieper op de lesstof in gegaan.

Zo i s h e t a r t i ke l o v e r h o r n l e s s c a tt l e g e i n s p i r e e r d d o o r d e l e s s e n f o k ke r i j e n g e n e t i c a u i t l e e r j a a r d r i e e n i s h e t a r t i ke l o v e r d e z i e k t e Le p t o s p i r o s e b e s p r o ke n t i j d e n s h e t v a k d i e r z i e k t e n , w e l ke o o k i n h e t derde leerjaar wordt gegeven.

Naast de verdieping van de lesstof staan er allerlei wintertips voor dieren en interviews met studenten en mensen uit het werkveld in het magazine.

Ko r t o m e e n m a g a z i n e o m eens heerlijk voor te gaan z i tt e n . D u s t r e k j e p a n t o ff e l s a a n , p a k e e n d e ke n t j e e n g a l e k ke r o p d e b a n k z i tt e n m e t een warme chocomel en begin het DGMagazine te lezen!

4

W i n t e r ti p s v o o r de k a t D e n a c h t e n w o r d e n s t e e d s l a n g e r, d e d a g e n w o r d e n s t e e d s f r i ss e r e n a l s n e l z e tt e n w e d e v e r w a r m i n g n o g e e n g r a a d j e h o g e r. D e w i n t e r i s i n o n s l a n d e n d a t w e t e n w e a l l e m a a l . We k l e d e n o n s o p d e t e m p e r a t u u r, w e v e r m i j d e n b u i t e n z i j n e n z i tt e n h e t l i e f s t g e w o o n l e k ke r b i n n e n m e t e e n d e ke n t j e . M a a r o n z e b u i t e n k a tt e n ? D i e g a a n h e t l i e f s t n o g n a a r b u i t e n . E n d e b i n n e n k a tt e n ? D i e h e b b e n n e t a l s o n s t o c h w a t m e e r w a r m t e n o d i g . H i e r z i j n e e n a a n t a l t i p s e n t r i c k s o m j e k a t m e t ko u d e n n a t w e e r t o c h v e i l i g n a a r b u i t e n ku n t l a t e n g a a n .

S l a a p p l e k ke n N e t a l s m e n s e n p a s s e n k a tt e n z i c h a a n d e t e m p e r a t u u r a a n . Ze g e v e n z i c h z e l f e e n w i n t e r j a s d o o r e e n d i k ke r e v a c h t o p t e z e tt e n en verplaatsen zich naar warmere plekjes.

D i e w a r m e r e p l e k j e s z i j n v o o r a l l e k a tt e n v a n b e l a n g . Wa n n e e r j e k a t g e w e n d i s o m o p d e grond te slapen, verplaats deze slaapplek dan n a a r e e n h o g e r e p l e k . Zo h o u d j e d e k a t w e g v a n t o c h t e n o p t r e k ke n d e ko u . G e e f z e o o k e e n e x t r a d e ke n , w a n t w i j m e n s e n z i j n g e w e n d o m d e v e r w a r m i n g ’s n a c h t s a l s w e n a a r b e d g a a n o f a l s w e ’s O c h t e n s n a a r h e t w e r k v e r t r e k ke n u i t t e z e tt e n . H i e r d o o r ko e l t d e w o n i n g a f en kan het ook voor je kat frisjes worden.

Vo e t k u s s e n t j e s G a a t j e k a t m e t ko u d e n n a t w e e r n o g altijd naar buiten? Dan is het verstandig om de kussentjes op de poten van je kat in te smeren met vaseline. Door het vele l o p e n o p e e n ko u d e o n d e r g r o n d k u n n e n e r kloofjes in de kussentjes ontstaan. Deze zijn erg gevoelig en kunnen pijn gaan doen.

Daarnaast kan ook strooizout een probleem v e r o o r z a ke n a a n d e p o o t j e s v a n j e k a t . H e t zout kan gaan irriteren en er kunnen infecties door ontstaan. Het is dus verstandig om de pootjes van je kat af te vegen met een s c h o n e h a n d d o e k z o d r a d e z e b i n n e n ko m t .

Te k s t : Ca i t l i n Le n d i Fo t o : Pe d r o To r t e l l i

A u t o ’s Wa n n e e r j e k a t e e n é c h t e b u i t e n k a t i s , z a l d e z e n i e t z o s n e l n a a r b i n n e n ko m e n . To c h z a l h i j e e n w a r m e r p l e k j e o p z o e ke n . A u t o ’s z i j n e e n u l t i e m e s c h u i l p l e k v o o r k a tt e n i n d e w i n t e r, v o o r a l a l s d e m o t o r n o g e e n beetje warm is. Check dus altijd of er een kat onder je auto zit voordat je wegrijdt!

Antivries Bevroren ruiten van de auto worden v a a k i n g e s p o t e n m e t a n t i v r i e s . Wa n n e e r hiermee geknoeid wordt kan een kat hier overheen lopen. Bij het wassen kan een k a t d a n a n t i v r i e s v a n d e p o o t j e s a f l i k ke n en binnenkrijgen. Antivries is in kleine hoeveelheden al zeer toxisch voor een kat.

Heb je geknoeid? Gooi er water overheen z o d a t h e t v e r d u n d w o r d t o f n o g b e t e r, dep het op met papier of een handdoek.

Opvallen Het is in deze periode al rond het spitsuur d o n ke r, h e t i s r e g e n a c h t i g e n m e n s e n w i l l e n s n e l n a a r h u i s . Ka tt e n g a a n j u i s t graag in de schemering naar buiten. Door het weer zijn de dieren lastig te zien, vooral als je kat toevallig ook nog een d o n ke r e v a c h t k l e u r h e e ft . H e t i s d u s e e n goed idee om je kat een reflecterende halsband om te doen zodat automobilisten hem op een goede afstand kunnen zien.

5

Antivriesvergiftiging A n t i v r i e s i s e r g g i ft i g v o o r h o n d , k a t é n m e n s . D e g i ft i g e s t o f u i t a n t i v r i e s i s e t h y l e e n g l y c o l .

O n v e r d u n d e e t h y l e e n g l y c o l s m a a k t z o e t w a a r d o o r h o n d e n e n k a tt e n d i t o p l i k ke n o f k i n d e r e n h e t o p d r i n ke n . D e d a r m n e e m t d e e t h y l e e n g l y c o l o p e n h e t l i c h a a m b r e e k t h e t d a a r n a a f i n g i ft i g e a f b r a a k p r o d u c t e n . H e t s t e r ft e p e r c e n t a g e b i j i n n a m e v a n e t h y l e e n g l y c o l i s h o o g . A l s h e t z i e k t e b e e l d t e l a a t o f n i e t w o r d t h e r ke n d s t e r ft t o t 7 0 % v a n d e h o n d e n e n 9 7 % v a n d e k a tt e n .

H e t g e v a a r v a n e t h y l e e n g l y c o l i s d a t k l e i n e h o e v e e l h e d e n a l t o x i s c h z i j n . Zo i s v o o r d e h o n d een dosis van 4,4-6,6 ml/kg al toxisch en voor de kat, die veel gevoeliger is, slechts 1,4 ml/kg.

D i t b e t e ke n t d a t e e n h o n d v a n 2 5 k i l o a l k a n ko m e n t e o v e r l i j d e n v a n 1 1 0 - 1 6 5 m l e n e e n k a t van 5 kilo al bij 7 ml.

D e e e r s t e s t a p b e g i n t b i j d e i n n a m e . Va n u i t d e bek gaat het via de slokdarm naar het maagdarmkanaal waar de ethyleenglycol snel wordt o p g e n o m e n . Zo s n e l d a t a l n a é é n t o t v i e r u u r d e hoogste concentratie in het plasma wordt bereikt.

Na absorptie zet de lever de onder invloed van e n z y m e n d e e t h y l e e n g l y c o l e e n a a n t a l ke e r o m t o t u i t e i n d e l i j k m i e r e n z u u r, o x a a l z u u r o f g l y c i n e .

Oxaalzuur kan de cardiac output verminderen, met als gevolg dat het bindt met metaalionen, zoals calcium. De binding vormt oxalaten die de n i e r e n i r r i t e r e n . Ca l c i u m o x a l a a t k r i s t a l l e n z i j n o o k aangetoond in het centrale zenuwstelsel en de v a a t w a n d e n . D e g i ft i g e a f b r a a k s t o ff e n v e r o o r z a ke n een depressie van het centrale zenuwstelsel.

De eerste verschijnselen beginnen ½ uur na i n n a m e . H i e r b i j i s b r a ke n v a a k h e t e e r s t e w a t z i c h t b a a r i s . D i t b r a ke n i s e e n g e v o l g van het geïrriteerde maagslijmvlies door de e t h y l e e n g l y c o l . Te v e n s t r e d e n e r v a a k b i n n e n een half uur neurologische verschijnselen op en deze houden tot zo’n 12 uur na de inname aan.

E e n a n d e r t e ke n v a n e t h y l e e n g l y c o l v e r g i ft i g i n g i s v e e l p l a s s e n e n v e e l d r i n ke n . H e t v e e l p l a s s e n e n d r i n ke n i s e e n g e v o l g v a n i s o s t h e n u r i e .

I s o s t h e n u r i e b e t e ke n t d a t e r v e r l i e s i s v a n h e t concentrerend vermogen van de nieren. Hierdoor is het soortgelijk gewicht van de urine constant op 1.010 g/ml (normaal 1.015-1.045 g/ml).

Tu s s e n d e 6 e n 1 2 u u r n a i n n a m e v e r e r g e r e n de neurologische symptomen zoals suf zijn, a f w i j ke n d e c o ö r d i n a t i e e n b e v e n d o o r d a t d e p H v a n h e t b l o e d v e r h o o g d i s . Ve r v o l g e n s v e r h o o g t tussen de 12 en 24 uur de hartslagfrequentie e n t r e e d e r e e n v e r s n e l d e a d e m h a l i n g o p. I n d i t stadium kan er een longoedeem ontstaan en is er kans op ernstige depressie en epileptische a a n v a l l e n .To t s l o t t r e e d t e r t u s s e n d e 2 4 e n 7 2 u u r n i e r s c h a d e o p ; b i j k a tt e n v a a k a l n a 1 2 u u r n a i n n a m e . Te v e n s h e e ft h e t d i e r b u i k p i j n e n b r a a k t h e t e n h e e ft h e t e e n v e r m i n d e r d e t o t geen urineproductie. Dit laatste ontstaat doordat oxaalzuur de niertubuli direct (toxisch) en indirect (mechanisch) beschadigt. De symptomen

wisselen echter van individu tot individu. Soms t r e d e n d e g e b r u i ke l i j ke s y m p t o m e n n i e t o p o f v e r t o n e n z e z i c h i n e e n o n g e b r u i ke l i j ke v o l g o r d e .

Diagnose De diagnose begint bij een anamnese, klinisch b e e l d e n e e n l a b o r a t o r i u m o n d e r z o e k . Wa n n e e r e r m e t z e ke r h e i d g e z e g d w o r d t d a t h e t d i e r o n v e r d u n d e a n t i v r i e s h e e ft i n g e n o m e n o f wanneer er een sterk vermoeden is moet er m e t e e n w o r d e n i n g e g r e p e n . Wa n n e e r h e t n i e t z e ke r i s k a n e r g e b r u i k w o r d e n g e m a a k t v a n e e n speciale lamp waarmee fluorescentie kan worden gezien van urine (tot 6 uur na inname), braaksel, snuit en/of poten. Via een urineonderzoek kan worden aangetoond dat de urine continue laag geconcentreerd is en tevens worden glucose en calciumoxalaat kristallen vanaf 6 uur na inname in de urine gevonden. Daarnaast zijn circa ≥ 12 uur na inname de nierwaarden van glucose, kalium, ureum en creatinine verhoogd en zijn de zuurtegraad en calcium verlaagd.

Behandeling Een snelle professionele behandeling is van l e v e n s b e l a n g b i j e t h y l e e n g l y c o l v e r g i ft i g i n g .

Begin zelfs bij de geringste twijfel altijd meteen m e t b e h a n d e l e n . H e t l a t e n b r a ke n h e e ft z i n tot maximaal één uur na inname en wanneer er nog geen neurologische verschijnselen zijn opgetreden. De dierenarts zal een injectie g e v e n o m h e t b r a ke n o p t e w e k ke n . S o m s i s een maagspoeling bij de dierenarts een optie.

Eén tot drie uur na inname kan er fomepizol of ethanol via infuus toegediend worden. Beide b l o k ke r e n h e t e n z y m a l c o h o l d e h y d r o g e n a s e . D i t e n z y m b r e e k t d e e t h y l e e n g l y c o l a f t o t g i ft i g e metabolieten (afbraakproducten). Bij de hond werkt fomepizol het beste en bij de kat ethanol.

Fo m e p i z o l h e e ft e c h t e r a a n z i e n l i j k m i n d e r bijwerkingen dan ethanol. De bijwerkingen van e t h a n o l l i j ke n v e e l o p d e v e r g i ft i g i n g s s y m p t o m e n .

Echter is fomepizol vaak niet beschikbaar in de d i e r e n a r t s p r a k t i j ke n . D e t i j d s i n t e n s i e v e e t h a n o l behandeling vereist continu monitoring.

Te k s t : E s m é e H o l l e Fo t o : O l e g M a g n i

6

T u i n di e r e n h e l p e n

J e ke n t z e w e l , d e s c h a tt i g e d i e r t j e s d i e v a a k e e n b e z o e k j e ko m e n b r e n g e n i n h e t k l e i n e s t u k j e g r o e n w a t w i j e e n t u i n n o e m e n . N a a s t d e s t a n d a a r d ko o l m e e s , h u i s m u s e n r o o d b o r s t j e s z i j n e r n o g v e l e a n d e r e k r u i p e n d e , v l i e g e n d e o f w a g g e l e n d e b e e s t j e s d i e g e b r u i k m a ke n v a n o n z e t u i n e n . Zo v i n d e n z e b e s c h u tt i n g o f g e b r u i ke n e e n p l e k j e a l s s c h u i l p l a a t s . S o m m i g e p l a n t e n o f i n s e c t e n ku n n e n d i e n e n a l s v o e d i n g v o o r d e d i e r e n e n s o m s h a n g e n d i e l i e v e m e n s e n z e l f s w a t e x t r a’s o p o m z o d e t u i n d i e r e n t e v e r w e n n e n .

Vo g e l s Het eerste waar men aan denkt bij dieren in de t u i n z i j n t o c h w e l v o g e l t j e s . Zo d r a d e w i n t e r n a d e r t r a ke n v e e l v o e d s e l v o o r r a d e n o p, v o o r z a a d etende vogelsoorten is dit een groot probleem.

Z i j z i j n n a m e l i j k a f h a n ke l i j k v a n d e z a d e n v a n p l a n t e n . Vo o r n a m e l i j k h e t v e t g e h a l t e i n z a d e n i s e r g b e l a n g r i j k . D i t ko m t d o o r d a t v o g e l s e r g veel energie verbranden, een extra vetlaagje h o u d t z e i n d a t g e v a l d u s l e k ke r w a r m .

Niet alleen gebrek aan planten en zaden is z o r g w e k ke n d . D e v o g e l s w e l ke h u n r a n t s o e n o n d e r andere bestaat uit insecten ervaren problemen.

Ve e l g e l e e d p o t i g e n z o e ke n d e w a r m t e o p i n d e winter wat inhoudt dat zij weinig tot niet aan de oppervlakte van de grond te zien zijn. Dit leidt ertoe dat het aanbod aan voedsel steeds g e r i n g e r w o r d t n a a r m a t e h e t ko u d e r w o r d t .

Overige dieren We ke n n e n g e n o e g d i e r e n d i e n a a s t d e v o g e l s o n z e t u i n e n l a n g s ko m e n , d e e g e l e n d e e e k h o o r n ( v o o r n a m e l i j k i n b o s r i j ke g e b i e d e n ) z i j n h i e r v o o r b e e l d e n v a n . E g e l s ke n n e n e e n z o g e n a a m d e w i n t e r s l a a p, z i j z o r g e n d a t z e v o o r d a t d e ko u d e periode aanbreekt dat ze hun buikjes rond hebben E c h t e r k u n n e n w i j , a l s t u i n b e z i tt e r s , d e v o g e l s o o k g e g e t e n . D o o r d a t e g e l s d o o r d e ko u d e p e r i o d e e e n h a n d j e h e l p e n . Wa a r d i n g e n z o a l s v e t b o l l e n , heen slapen zullen zij dus geen baat hebben bij zaadjes en vogelhuisjes in de zomer als een soort extra voer tijdens deze periodes. Dit kan echter luxe dienen in de zomer kan het essentieel zijn in wel vlak voordat de egels in winterslaap gaan, d e w i n t e r. Vo o r a l h e t a a n b i e d e n v a n v e tt i g e h a p j e s s o m s i s d i t z e l f s a l r o n d n o v e m b e r. W i j k u n n e n z o a l s v e t b o l l e n , p i n d a’s e n z o n n e b l o e m p i tt e n h e l p t d e e g e l s e e n h a n d j e h e l p e n d o o r e e n w a r m e d e v o g e l t j e s e e n e x t r a v e t l a a g j e a a n t e m a ke n slaapplek aan te bieden zoals een beschut stukje en zichzelf zo warm te houden. Een vogel stopt onder de planten in de tuin. Ook door de aanschaf m e t e t e n z o d r a d e h o n g e r w e g i s . Zo k a n e r d u s v a n b i j v o o r b e e l d e e n k l e i n h o u t e n ‘e g e l h u i s j e ’ ook niet té veel worden bijgevoerd, ideaal dus! kan de egel een rustig slaapplekje vinden.

Te k s t : T h a l i a K l e i n e p i e r Fo t o ’s : I s a k Fr a n ss o n e n Ya n n i c k M e n a r d

Eekhoorns, ze worden getypeerd door hun lange p l u i z i g e s t a a r t e n s c h a tt i g e u i t e r l i j k , m a a r l a a t j e niet voor de gek houden. Het zijn erg intelligente b e e s t j e s d i e g r a a g e v e n ko m e n s n u ff e l e n o f e r n o g w a t l e k ke r s t e h a l e n v a l t . O o k v o g e l v o e d e r s zijn vaak de klos voor deze sluwe diertjes. Een goed alternatief is een voederhuisje specifiek voor eekhoorns, deze kan je bijvoorbeeld vullen met p i n d a’s z o d a t z e d e v o g e l v o e d e r s m e t r u s t l a t e n .

Er zijn nog vele soorten andere dieren die graag e e n k i j k j e ko m e n n e m e n i n o n z e t u i n . D e n k b i j v o o r b e e l d a a n k i k ke r s , i n s e c t e n e n z e l f s vleermuizen. Het belangrijkste is om dieren een warme en droge schuilplek aan te bieden zodat zij de winter kunnen overleven. Het voer kan hieraan ook veel bijdragen, kijk bijvoorbeeld e e n s b i j e e n d i e r e n w i n ke l w a t j i j k a n d o e n om de tuindieren een handje te helpen.

7

8

Hornless Cattle H e t g e n e t i s c h m o d i f i c e r e n i s i n a k ke r b o u w g e w a ss e n z o a l s m a i s , ko o l z a a d , s u i ke r b i e t e n e n z e l f s a a r d a p p e l e n a l v r i j s t a n d a a r d . N u g a a t d e t r e n d v a n h e t g e n e t i s c h e m a t e r i a a l a a n p a ss e n o p ku n s t m a t i g e m a n i e r v e r d e r. Va n a k ke r b o u w e n t u i n b o u w d o o r n a a r l e v e n d e o r g a n i s m e n .

H e r m a n d e s t i e r w a s e e n v a n d e e e r s t e g e n e t i s c h g e m o d i f i c e e r d e o r g a n i s m e d i e v e e l d i s c u ss i e o p r i e p. O n d a n k s d e d i s c u ss i e i s e r n u w e e r e e n n i e u w f e n o m e e n : d e h o o r n l o z e r u n d e r e n .

In de huidige maatschappij is het toegestaan dat runderen onthoornd mogen worden. Er zijn een groot aantal rundveehouders die dit dan ook doen met als argumenten dat deze runderen geen schade kunnen aanbrengen aan de mensen, de andere runderen of aan de omgeving. Daanaast nemen deze runderen minder plek in beslag en zijn ze minder agressief. Het onthoornen gebeurt bij kalven die nog geen hoorns hebben. De hoorn-producerende cellen worden kapot gemaakt voordat deze k u n n e n o n t w i k ke l e n e n a a n d e s c h e d e l v a s t g a a n z i tt e n . H e t p r o c e s h i e r v o o r i s v o o r v e e l k a l v e r e n o n g e m a k ke l i j k en roept daarom dus veel discussie o p. E r i s g e z o c h t n a a r v e r s c h i l l e n d e alternatieven hiervoor en een daarvan is het genetisch modificeren zodat de runderen zonder hoorns geboren worden.

Oorzaak Het hoornloos geboren zijn wordt veroorzaakt door een dominant gen (Pc). Dit houdt in dat alleen homozygote recessieve (pp) rundvee hoorns hebben. Hoornloos rundvee is n i e t n i e u w. R u n d v e e w e r d e n i n 2 0 1 6 al genetisch gemodificeerd om zonder hoorns geboren te worden. Om dat voor elkaar te krijgen zijn er bij twee stieren (RCI001 en RCI002) het gemodificeerde gen (Pc) ingebracht. Deze stieren werden homozygoot dominant (PcPc).

I n f o r m a t i e o v e r f o k ke n e n g e n e t i c a ko m t v o o r i n het derde leerjaar van de opleiding Diergezondheid en Management.

Resultaten Va n e e n v a n d e t w e e s t i e r e n ( R C I 0 0 2 ) is vervolgens het sperma verzameld, opgeslagen en gebruikt. Via kunstmatige inseminatie is het sperma bij tien o e s t r o g e e n - g e s y n c h r o n i s e e r d e ko e i e n i n g e b r a c h t Ze s v a n d e t i e n ko e i e n w e r d e n drachtig en hebben in september 2017 zes levende heterozygote (Pcp) kalfjes ter wereld g e b r a c h t , v i j f s t i e r e n e n e e n ko e . D e z e kalfjes hadden geen hoorns en waren verder compleet gezond en phenotypisch gezien w e ke n z i j n i e t a f v a n d e a n d e r e k a l v e r e n . A l l e kalveren zijn zonder problemen ter wereld g e ko m e n z o n d e r h u l p v a n d i e r e n a r t s e n .

Na een week werd er bij alle kalveren een fysiek onderzoek gedaan. Hierbij werd ook g e ke ke n n a a r d e a a n w e z i g h e i d v a n h o o r n s .

I n g e e n e n ke l v a n d e z e s k a l v e r e n w a r e n hoorn-cellen aanwezig. Vier van de vijf geboren stieren hadden twee ingedaalde t e s t i ke l s . D e v i j f d e s t i e r ( R C . c a l f 6 ) h a d e e n i n g e d a a l d e t e s t i ke l e n b i j d e a n d e r e t e s t i ke l w a s e r s p r a ke v a n c r y p t o r c h i s m e . D e v i e r s t i e r e n w a a r v a n d e t e s t i ke l s v o l l e d i g z i j n ingedaald kregen de gezondheidsverklaring waarin stond dat hiermee gefokt kan worden.

Wa a r o m G e n e t i s c h M o d i f i c e r e n ?

H e t g e n e t i s c h m o d i f i c e r e n k a n b i j h e t f o k ke n v a n d i e r e n h e l p e n b i j g e n e t i s c h e b o tt l e n e c k s .

Het modificeren kan, indien goed gebruikt wordt, helpen om de genetische variatie in een populatie te vergoten. Hierdoor kan inteelt beperkt worden en kan de f o k ke r h e t p e r f e c t e f o k d i e r c r e ĂŤ r e n . O m de genetische variatie in de stand te houden is het van groot belang dat niet a l l e e n d e p e r f e c t e d i e r e n g a a n f o k ke n .

Te k s t : Ca i t l i n Le n d i Fo t o ’s : O l g a K r a v c h u

9

10

Waarom labradors dik zijn E e n t é d i k ke l a b r a d o r, w e z i e n z e s t e e d s v a ke r o v e r s t r a a t l o p e n m a a r h o e ko m t h e t d a t z o v e e l l a b r a d o r s o v e r g e w i c h t h e b b e n ? Ve r z o r g e n d e b a a s j e s d e h o n d e n g e w o o n n i e t goed? Of speelt er meer dan dat? In 2016 is ontdekt dat een deel van de labradors lijdt a a n e e n r e c e ss i e v e m u t a t i e i n d e g e n e n . D e z e g e n e n v e r o o r z a ke n e e n a l t i j d a a n h o u d e n d hongergevoel doordat deze mutatie het gevoel van verzadiging, wat zoogdieren normaal na de maaltijd voelen, verstoort.

D e o n d e r z o e ke r s k w a m e n d e z e m u t a t i e v a n d e g e n e n o p h e t s p o o r d o o r d a t z e h e t D N A v a n 3 8 3 l a b r a d o r s m e t e e n g e z o n d g e w i c h t e n l a b r a d o r s m e t o v e r g e w i c h t m e t e l k a a r g i n g e n v e r g e l i j ke n .

Wa t o p v i e l i s d a t d e l a b r a d o r s m e t o v e r g e w i c h t v a a k e e n s t u k j e v a n 1 4 b a s e p a r e n u i t h e t P O M C g e n m i s tt e . H e t P O M C - g e n i s v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r d e p r o d u c t i e v a n v e r s c h i l l e n d e h o r m o n e n z o a l s ghreline en leptine. Deze hormonen zijn gespecialiseerd in het hongergevoel beïnvloeden en dit is dus waar het fout gaat.

D e a f w e z i g h e i d v a n d i e b a s e n p a r e n i n h e t P O M C - g e n w a s b i j a n d e r e d i e r s o o r t e n a l e e n b e ke n d e v e r o o r z a ke r v o o r o b e s i t a s . B i j m e n s e n z i j n m u t a t i e s i n P O M C z e l d z a a m , m a a r e r z i j n g e v a l l e n b e ke n d d i e a l s d r e u m e s a l o b e s i t a s k r e g e n . D e o n d e r z o e ke r s w a r e n v e r r a s t d a t o o k h o n d e n m e t d e POMC-mutatie een verhoogt risico hebben op obesitas omdat de baasjes van de honden beslissen hoeveel een hond te eten krijgt. Blijkbaar zijn de labradors met de afwijking in het POMC-gen toch in staat om meer voeding van de eigenaren te krijgen.

B i j a n d e r e h o n d e n r a s s e n ko m t d e P O M C - m u t a t i e n a u w e l i j k s v o o r. Ve r d e r v i e l o p d a t b i j l a b r a d o r s d i e i n o p l e i d i n g z i j n t o t h u l p h o n d , h e t P O M C - m u t a t i e d r i e ke e r v a ke r v o o r ko m t d a n b i j a n d e r e labradors. Dit is vermoedelijk doordat ze door deze mutatie leergieriger zijn omdat ze harder w e r ke n v o o r e e n b e l o n i n g i n d e v o r m v a n v o e r.

Genetica wordt in de module specialist en gezondheidheid uitgelegd.

Te k s t : E s m é e H o l l e Fo t o : Fr e d d i e M a r r i a g e

11

Leptospirose Le p t o s p i r o s e i s e e n z o Ăś n o s e d i e e r n s t i g e g e v o l g e n k a n h e b b e n . Le p t o s p i r o s e , e e n z i e k t e veroorzaakt door leptospiren (bacteriĂŤn), is een verzamelnaam voor meerdere ziektebeelden.

E r z i j n m e e r d a n 2 5 0 v e r s c h i l l e n d e t y p e n l e p t o s p i r e n b e ke n d . M u i z e n e n r a tt e n z i j n d e m e e s t b e ke n d e g a s t h e e r v a n l e p t o s p i r e n , d i e m o d d e r ko o r t s e n z i e k t e v a n We i l b i j d e m e n s ku n n e n v e r o o r z a ke n , m a a r o o k r u n d e r e n e n h o n d e n ku n n e n l e p t o s p i r e n b i j z i c h d r a g e n . D e z i e k t e v a n We i l i s e e n v a n d e e r n s t i g e v o r m e n v a n l e p t o s p i r o s e . V r o e g e r d a c h t m e n d a t l e p t o s p i r o s e a l l e e n v o o r k w a m i n d e z o m e r. D e i n f e c t i e s m e t l e p t o s p i r o s e v i n d e n n u z e l f s i n d e w i n t e r s p l a a t s . S i n d s 2 0 1 4 i s e r e e n t o e n a m e t e z i e n i n d e m e l d i n g e n v a n Le p t o s p i r o s e . Ve r m o e d e l i j k l i g t d e o o r z a a k v a n d e z e t o e n a m e b i j d e m i l d e w i n t e r s d i e g e l e i d h e b b e n t o t e e n t o e n a m e v a n h e t a a n t a l r a tt e n en muizen, evenals een toename van waterrecreatie door warme zomers. In 2015 waren er in N e d e r l a n d d e m e e s t e g e v a l l e n v a n l e p t o s p i r o s e , i n v e r h o u d i n g t o t h e t a a n t a l i n w o n e r s i n d e E U. o n a f h a n ke l i j ke s e c t i e u i t v o e r e n door de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) in Deventer wanneer er een vermoeden is van een verband tussen de dood van een dier en een vaccinatie.

Bij slechts 1 op de 1.000.000 is een anafylactische shock door een reactie op de vaccinatie de Er gaan, voornamelijk in Engeland, oorzaak van overlijden. Dit berust verhalen rond dat de L4 vaccinatie op individuele overgevoeligheid erg gevaarlijk zou zijn. Deze van het dier voor een van de verhalen zijn echter een hoax, bestanddelen van het vaccin en de producent van het L4 vaccin kan van tevoren niet voorspeld worden. Daarnaast drukt Yo l a n d a S c h a a p, d i e r e n a r t s e n en andere dierprofessionals op het hart hun klanten goed voor t e l i c h t e n o v e r m o g e l i j ke ( b i j ) werking zodat hondeneigenaren n i e t v e r r a s t w o r d e n . Zo m o e t e n huisdiereigenaren op de hoogte zijn dat het vaccin pijnlijk kan zijn bij toediening en niet tegen alle leptospiren beschermt.

Daarnaast is het normaal dat een hond na de vaccinatie wat rustig kan zijn omdat het immuunsysteem het op dat moment druk met de vaccinatie bezig is, wat positief is. Gezien de levensstijl lopen honden meer r i s i c o o m i n c o n t a c t t e ko m e n m e t leptospiren (bijvoorbeeld door d e L 4 v a c c i n a t i e e e n ko r t e r e , l a a t a l t i j d e e n o n a f h a n ke l i j ke d r i n ke n u i t w a t e r p l a s s e n , e t e n immuniteit in vergelijking Er gaan, voornamelijk in van gras etc.) dan mensen en m e t d e D H P- v a c c i n a t i e . H e t i s Engeland, verhalen rond dat daarom wordtgeadviseerd om alle daarom van belang dat de L4 de L4 vaccinatie erg gevaarlijk honden in Nederland jaarlijks te d e e e r s t e ke e r b i n n e n 4 w e ke n zou zijn.Deze verhalen zijn vaccineren tegen leptospirose. geboosterd en vervolgens elk jaar echter een hoax. MSD Animal h e r h a a l d w o r d t . Yo l a n d a S c h a a p, Health (MSD), de producent van v e r a n t w o o r d e l i j ke d i e r e n a r t s het L4 vaccin, laat altijd een Va c c i n e r e n Er bestaan voor honden vaccins tegen leptospirose. De L4 vaccins beschermen de hond tegen vier van de zes varianten van leptospirose die in Nederland h e t m e e s t v o o r ko m e n e n v o o r ernstige klachten zorgen. In de L 4 v a c c i n s z i tt e n d o d e l e p t o s p i r e n (= bacteriĂŤn) in tegenstelling t o t d e D H P- v a c c i n s ( p a r v o, hondenziekte en hepatitis cocktail) waar levende verzwakte v i r u s s e n i n z i tt e n . H i e r d o o r g e e ft

12

b i j M S D, v e r t e l d d a t w a n n e e r de vaccinatie 6 maanden te laat gegeven wordt of een jaar is overgeslagen dat het boosteren o p n i e u w n o o d z a ke l i j k i s v o o r e e n e ff e c t i e v e w e r k i n g . Wa n n e e r dit niet wordt gedaan, is het dier onvoldoende beschermd.

Sy m p t o m e n De ernst van de ziekte leptospirose bij mensen en honden kan variëren van subklinisch of griepachtige klachten tot levensbedreigende of d o d e l i j ke v o r m e n . H e t z i e k t e b e e l d i s u i t e r s t v a r i a b e l . Sy m p t o m e n k u n n e n o v e r e e n ko m e n m e t d i e v a n een groot aantal andere infecties en ziektebeelden. De meest gesignaleerde symptomen bij mensen in Nederland zijn apathie, n i e t e t e n , ko o r t s , s p i e r p i j n , d i a r r e e , m i s s e l i j k h e i d e n b r a ke n , s p i e r- e n g e w r i c h t s p i j n e n e n e e n verminderde urineproductie. De m e e s t v o o r ko m e n d e l i c h a m e l i j ke bevindingen zijn geelzucht, v e r g r o t e l e v e r, o p g e z e tt e lymfeklieren en een vergrote m i l t . D e z e l i j s t i s z e ke r n i e t v o l l e d i g e n i n f e i t e k a n e l ke combinatie van deze symptomen en bevindingen duiden op leptospirose. In ernstige gevallen kan de ziekte leiden tot verstoringen in de de functies

van lever en nieren of treedt h e r s e n v l i e s o n t s t e k i n g o p.

o n d e r d o m p e l i n g e n i n s l i k ke n van besmet oppervlaktewater en schoonspuiten van Overdracht schuren en stallen. De Le p t o s p i r e n l e v e n i n d e n i e r e n incubatieperiode is meestal v a n h u n n a t u u r l i j ke g a s t h e r e n 7 t o t 1 2 d a g e n . Pr o g n o s e en worden uitgescheiden met Le p t o s p i r o s e i s v o o r m e n s e n d e u r i n e . Ze k u n n e n g e r u i m e a a n g i ft e p l i c h t i g i n N e d e r l a n d , tijd buiten het lichaam van maar niet voor honden en h u n g a s t h e e r o v e r l e v e n , v o o r a l d a a r o m o n t b r e ke n e x a c t e als de condities gunstig zijn data voor honden. Bij mensen ( w a r m e e n v o c h t i g e o m g e v i n g ) . h e e ft o n g e v e e r 1 0 % v a n d e B e s m e tt i n g v a n d e m e n s v i n d t e r n s t i g e l e p t o s p i r o s e n h e e ft plaats door direct contact met een levensbedreigend beloop d e ( l e v e n d e o f d o d e ) g a s t h e e r, w a a r b i j e l ke c o m b i n a t i e v a n z i j n u r i n e o f i n d i r e c t c o n t a c t v i a n i e r i n s u ff i c i ë n t i e , i c t e r u s , de met urine gecontamineerde hemorragische diathese omgeving. , zoals bijvoorbeeld en longaandoeningen kan oppervlaktewater en modder optreden. Soms treden door zwemmen/watersport, hartritmestoornissen of een vissen en tuinieren. c a r d i o v a s c u l a i r e c o l l a p s o p.

Tr a n s m i s s i e v i n d t p l a a t s I n N e d e r l a n d h e e ft o n g e v e e r door directe overdracht via 3% van alle gerapporteerde wonden, slijmvliezen en h u m a n e g e v a l l e n e e n d o d e l i j ke m o g e l i j k d e w e ke h u i d o f a f l o o p. Pe r s i s t e r e n d e k l a c h t e n door inademing van aërosolen gedurende maanden tot jaren van urine. Ook consumptie na acute ziekte, zijn vooral over v a n b e s m e tt e w a r e n e n malaise, moeheid en depressie.

D i e r z i e k t e l e e r ko m t aan bod in leerjaar 3.

Te k s t : E s m é e H o l l e Fo t o ’s : D S D, A n t o n S c h e r b a ko v

13

14

H o n de n p o o t j e s b e s c h er m e n

I e d e r j a a r i s h e t w e e r e e n d i s c u ss i e w a n n e e r d e t e m p e r a t u r e n dalen. Moeten honden schoentjes aan om de pootjes te beschermen? Moeten de honden maar gewoon binnen blijven o f m o e t e n d e w a n d e l i n g e n v e r ko r t w o r d e n ? I e d e r j a a r d e z e l f d e p a n i e k e n o n w e t e n d h e i d ; n a h e t l e z e n v a n d i t a r t i ke l z a l d a t compleet overbodig zijn!

Honden kunnen over het a l g e m e e n g o e d t e g e n ko u . D i t i s w e l a f h a n ke l i j k v a n h e t r a s .

Zo z a l e e n S i n t - B e r n a r d b e t e r t e g e n d e ko u k u n n e n d a n e e n Chihuahua. Hoe goed jij jouw hond moet beschermen tegen de ko u i s d a a r o m o o k v e r s c h i l l e n d van de manier waarop jouw buurvrouw haar hond moet b e s c h e r m e n . E c h t e r h e e ft d e ko u op alle soorten pootjes hetzelfde e ff e c t . J o u w b u u r v r o u w z a l d u s op dezelfde manier de pootjes van haar hond moeten gaan beschermen als dat jij dat zou moeten doen bij jouw hond.

Wa n n e e r h e t r a s l a n g h a r i g i s e n hierdoor lange haren tussen de t e n e n h e e ft , i s h e t v e r s t a n d i g o m d e z e ko r t e r t e k n i p p e n . D o o r d a t d e h a r e n ko r t e r z i j n , d r o g e n z e s n e l l e r. Wa n n e e r d e z e h a r e n l a n g blijven zullen de pootjes langer ko u d b l i j v e n e n d a t v e r g r o o t d e k a n s o p d e o n d e r ko e l i n g .

Bij het wandelen in de sneeuw is het verstandig om de pootjes in te smeren met een beetje v a s e l i n e . Va s e l i n e s t o o t w a t e r a f d o o r d a t h e t v e tt i g i s , h i e r d o o r zullen de pootjes minder snel ko u d w o r d e n . B i j h e t t e v a a k insmeren van de pootjes zullen de voetzolen zacht worden. Bij zachte voetzolen is de afwering verminderd ten opzichte van harde voetzolen. Bij lange wandelingen zijn hondenschoentjes de beste oplossing. Deze houden de pootjes droog en houden de spieren warm.

Honden kunnen brand- en i r r i t a t i e p l e k ke n k r i j g e n o p d e v o e t z o l e n w a n n e e r p e ke l g e s t r o o i d i s . D o o r d e ko u z u l l e n i n d e voetzolen scheurtjes ontstaan, w a n n e e r p e ke l h i e r i n g a a t z i tt e n k a n d i t g a a n b r a n d e n e n o n t s t e ke n . S p o e l d a a r o m n a h e t wandelen altijd de pootjes af met lauw water en droog ze daarna goed af. Gebruik geen warm w a t e r, h e t t e m p e r a t u u r v e r s c h i l is dan te groot. Het insmeren van de pootjes met vaseline h e l p t o o k t e g e n p e ke l .

Doordat er haren tussen de t e e n t j e s z i tt e n , k u n n e n e r ijsklompjes ontstaan. Tijdens het wandelen zal de sneeuw tussen de teentjes smelten. Bij lange wandelingen zal dit water ook weer bevriezen, hierdoor kunnen klompjes ijs ontstaan. Deze klompjes ijs kunnen pijnlijk zijn v o o r d e h o n d e n . Pr o b e e r t i j d e n s lange wandelingen de sneeuw tussen de teentjes uit te halen door met je handen het ijs te laten smelten. Om het proces te versnellen kun je thuis de pootjes a f s p o e l e n m e t l a u w w a t e r.

Te k s t : Ca i t l i n Le n d i Fo t o : J e ss i c a A r e n d s

15

Werken met hoogrisicohonden Deborah Daalhuizen doet het Dit is Deborah, 24 jaar oud en gek op h o n d e n . Vo o r n a m e l i j k s t a ff o r d s z i j n h a a r beste vrienden.

O p d e f o t o ’s n a a s t h a a r z i tt e n B l u e ( l i n k s ) e n Ka y a (rechts), twee van de asielhonden waar Deborah mee werkt.

Deborah zit op dit moment in het derde leerjaar van Diergezondheid en Management.

Tijdens haar studie besteed zij veel tijd en aandacht aan de hoogrisicohonden d i s c u s s i e . Zo h e e ft zij tijdens de module HBGO in het tweede leerjaar een adviesrapport geschreven over de hoogrisicohonden!

D i e r e n o p v a n g B r e d a v a n g t h o n d e n , k a tt e n e n o v e r i g e d i e r e n o p, o o k h o o g r i s i c o h o n d e n .

Vo o r d e z e l a a t s t e c a t e g o r i e d u u r t h e t z o e ke n v a n e e n n i e u w t h u i s m e e s t a l w a t l a n g e r. To c h verdienen ook zij een kans en doet Dierenopvang Breda er alles aan om hen te helpen. Maar h o e g a j e m e t d e z e h o n d e n o m e n w a t i s h e t v e r s c h i l m e t e e n ‘g e w o n e ’ h o n d ?

Als eigenaresse van twee ‘hoogrisicohonden’ m o e t z e m e e r d a n o o i t w a ke n v o o r h e t n e g a t i e v e beeld dat mensen van deze honden hebben.

Deborah Daalhuizen werkt al twee jaar als leidinggevende bij Dierenopvangcentrum Breda.

Ze c o ö r d i n e e r t d e a f d e l i n g d i e r e n v e r z o r g i n g .

D a a l h u i z e n h e e ft z e l f e e n s t a ff o r d e n e e n h u s k y.

In het Dierenopvangcentrum in Breda, ontdekt ze de verhalen die achter het probleemgedrag van de hoogrisicohonden schuilgaan. Mede hierdoor is haar passie voor deze dieren ontstaan.

H o e b e n j e o p h e t i d e e g e ko m e n o m h i e r t e ko m e n w e r ke n ?

“In het eerste jaar van mijn studie diergezondheid en management aan de Aeres Hogeschool Dronten, heb ik een stage moeten v o l g e n . I k h e b t o e n g e ko z e n v o o r D i e r e n o p v a n g B r e d a . I k h e b d a a r g e w e r k t a l s d i e r e n v e r z o r g e r.

Aan het einde van mijn stage kreeg ik een baan aangeboden. Op dat moment was er weinig personeel en zodoende ben ik leidinggevende geworden van de afdeling dierverzorging.

Wa t i k g o e d v i n d a a n D i e r e n o p v a n g B r e d a , Te k s t : M e i L i W i t s e n b o e r

16

is dat zij ook hoogrisicohonden opnemen.

Zo a l s i k a l z e i , i k h e b z e l f e e n s t a ff o r d e n een husky en alle honden verdienen een kans om geplaatst te kunnen worden” Wa t m a a k t h e t w e r ke n m e t hoogrisicohonden zo leuk?

“De meeste hoogrisicohonden hebben al heel w a t m e e g e m a a k t . Ze z i j n v a a k m e t d e h a r d e hand aangepakt of alleen achtergelaten.

D a t b e t e ke n t d a t z e n i e t a l t i j d e v e n g o e d gewend zijn aan mensen. Je moet bij zo’n hond eerst zijn vertrouwen in jou als mens t e r u g w i n n e n . D i t ko s t h e e l v e e l t i j d e n m o e t in stappen gebeuren. Daarvoor moet je eerst e e n p l a n v a n a a n p a k m a ke n . Pa s d a a r n a k a n j e v e r d e r k i j ke n : w a t e r i s n o g m o g e l i j k ?

Ka n d e z e h o n d n o g h e r p l a a t s t w o r d e n ? ” “Het is een grote uitdaging om voor zo’n hond e e n f i j n t h u i s t e z o e ke n . K i j k b i j v o o r b e e l d n a a r h e t r a s : s t a ff o r d . D e z e h o n d e n h e b b e n v e e l b e h o e ft e a a n d u i d e l i j k h e i d e n b e w e g i n g .

Wo r d t d i t v a n j o n g s a f a a n a a n g e l e e r d d a n i s d e h o n d z e e r t r o u w, g e d u l d i g e n s p e e l s .

Echter hebben veel honden hier in de o p v a n g d i t n o o i t g e h a d . Va a k z i j n z e h e e l veel alleen geweest en hebben ze nauwelijks uitdaging gehad. Ook een strenge opvoeding zorgt voor problemen. Daardoor zien weinig m e n s e n d a t h e t o o k h e l e l i e v e d i e r e n z i j n .”

Wa n n e e r k r i j g t e e n h o n d d e stempel hoogrisicohond?

“Hoogrisicohonden worden omschreven als honden die meer schade kunnen toebrengen bij een beet dan een andere gemiddelde hond.

De rassen die hier bijvoorbeeld onder vallen

z i j n : A k i t a , B u l l d o g , B u l l M a s t i ff , S t a ff o r d e n R o tt w e i l e r. D e k a a k k r a c h t e n d e b i j t k r a c h t z i j n minder groot dan bij een kleinere hond.

Allereerst moeten alle honden in Dierenopvang Breda een gedragstest afleggen. Dan pas kan er gezegd worden of er een nieuw huisje g e z o c h t k a n w o r d e n . I n d e o p v a n g w e r ke n d e verzorgers met kleurencodes. Sommige kleuren s t a a n v o o r ‘o n g e v a a r l i j k ’, e l ke v r i j w i l l i g e r of verzorger mag de hond dan uitlaten. Bij andere kleuren mogen alleen ervaren of ‘ b e ke n d e ’ m e n s e n d e h o n d u i t l a t e n .”

Wa t v i n d j e v a n d e t e r m ‘ h o o g r i s i c o h o n d ’ ?

“Ik vind dat die term een soort vooroordeel g e e ft . H e t z e g t d a n e i g e n l i j k m e t e e n a l : d i e hond is slecht en gevaarlijk. En vaak hebben die h o n d e n o o k w e l e e n b e p a a l d r i s i c o, m a a r d a t ko m t d o o r h u n v e r l e d e n . N o e m d e h o n d g e w o o n bij het ras. Met de term hoogrisicohond geef je de hond eigenlijk meteen al de stempel: ‘ p a s o p ! ’. Te r w i j l h e t h e l e l i e v e d i e r e n z i j n . O m m a a r e e n v e r g e l i j k i n g t e m a ke n : b o d y b u i l d e r s noem je toch ook geen ‘hoogrisicomensen?”

Wa t d o e t D i e r e n o p v a n g B r e d a o m d e z e honden een nieuw thuis te bieden? “ M e n s e n d i e e e n h o n d z o e ke n k i j ke n m e e s t a l e e r s t o p d e w e b s i t e . D a a r n a ko m e n z e i n a a n r a k i n g m e t e e n m e d e w e r ke r d i e s a m e n g a a t k i j ke n w e l ke h o n d z o u p a s s e n . E r v i n d e n d a n t w e e g e s p r e k ke n p l a a t s . D e e i g e n a a r h e e ft a l l e t i j d o m g o e d n a t e d e n ke n . S o m s m a g j e o o k d e h o n d o o k e e n d a g j e ko m e n w e n n e n b i j d e n i e u w e e i g e n a a r. A l l e h o n d e n d i e g e p l a a t s t w o r d e n k r i j g e n n o g v i e r w e ke n n a z o r g . E e n m e d e w e r ke r v a n d e o p v a n g g a a t l a n g s b i j h e t n i e u w e h u i s j e .”

Fo t o : G i l b e r t o R e y e s

17

Technologie versus gevoel Nederland is een echt paardenland met meer paarden per hoofd van de bevolking dan traditionele paardenlanden zoals Duitsland, Engeland en Spanje. Er wordt in de Nederlandse paardensport voortdurend gestreefd naar een maximale prestatie waarvoor alle beïnvloedbare factoren geoptimaliseerd moeten w o r d e n . E e n v o o r b e e l d h i e r v a n i s d e r e c e n t e o n t w i k ke l i n g v a n trainingstechnologieën: sinds 2005 gebruikt het Nederlandse eventingteam hartslagmeters om zijn paarden in topconditie te k r i j g e n e n t e h o u d e n . D i t h e e ft z e ke r r e s u l t a a t g e h a d : i n 2 0 1 4 b e h a a l d e h e t t e a m d e b r o n z e n m e d a i l l e o p d e We r e l d r u i t e r s p e l e n .

Ondanks het feit dat de populariteit toeneemt, is het gebruik van trainingstechnologieën nog niet wijdverbreid onder voornamelijk b r e e d t e s p o r t e r s . Wa t i s d e o o r z a a k d a a r v a n ?

18

Om te beginnen zijn er verschillende soorten trainingstechnologieën die op het moment gebruikt worden in d e h i p p i s c h e s e c t o r. Vo o r b e e l d e n van trainingstechnologieën zijn hartslagmeters, teugeldrukmeters gezondheidssensoren en dressuursimulatoren.

Hartslagmeters worden het meest gebruikt van deze technologieën en zijn voornamelijk terug te vinden in de ren-, spring- en eventingsport. De populariteit i n a n d e r e t a k ke n v a n d e paardensport zoals dressuur is aan het toenemen, net zoals de populariteit onder de b r e e d t e s p o r t e r s . O o r s p r o n ke l i j k werden trainingstechnologieën namelijk uitsluitend gebruikt in de wetenschap en later de topsport.

Vo o r d e l e n v a n hartslagmeters Een expert op het gebied v a n h a r t s l a g m e t e r s i s Ce e s van Beckhoven: hij is onder andere werkzaam bij de hartslagmeterproducent Hylofit en zorgt daar voor de nodige ke n n i s o v e r d e t o e p a s s i n g v a n h e t product bij paarden. Hij voorspelt dat de groei van het gebruik van hartslagmeters als hulpmiddel bij het trainen en houden van p a a r d e n d e ko m e n d e j a r e n b l i j ft groeien. Dit baseert hij op het feit dat hartslagmeters in toenemendemate door breedtesporters en door ruiters in nieuwe disciplines gebruikt worden en de verwachting is dat dit ook zo door zal blijven gaan.

Behalve dat de hartslagmeters bij paarden die sportprestaties m o e t e n l e v e r e n n u tt i g z i j n , z i e t hij ook mogelijkheden om de m e t e r s t e g e b r u i ke n b i j p a a r d e n met hartproblemen zodat zij toch op een voor hen passende manier kunnen blijven bewegen en langer gezond kunnen blijven.

Te k s t : T h a l i a K l e i n e p i e r Fo t o : L a i l a K l i n s m a n n

Ervaring met de hartslagmeter Ook ruiters zijn enthousiast over hartslagmeters als ondersteuning i n h u n t r a i n i n g . A l i c e N a b e rLozeman, internationaal zeer succesvol eventingamazone, g e b r u i k t d e m e t e r e l ke v i e r d e dag tijdens de conditietraining en op concours. Op deze manier houdt ze de vooruitgang van haar paarden en hun hersteltijd bij en kan ze ook testen of dit e e n p o s i t i e f e ff e c t h e e ft o p d e p r e s t a t i e s . Ze ke r i n d e c r o s s is dit belangrijk: de paarden galopperen dan ongeveer tien minuten over variërend terrein en moeten over verschillende hindernissen springen. Dit is zeer zwaar voor de paarden en e e n u i t s t e ke n d e b a s i s c o n d i t i e i s dus essentieel om dit foutloos en veilig tevolbrengen. Alice is blij met de resultaten die h a a r p a a r d e n b o e ke n m e t de ondersteuning van de h a r t s l a g m e t e r, m a a r b e n a d r u k t wel dat het belangrijk is om als ruiter niet volledig op de technologie af te gaan maar juist het ruitergevoel te combineren met de technologie.

Het gevoel tegenover technologie Deze balans tussen technologie en ruitergevoel is wel een punt dat een deel van de paardensporters tegenhoudt om technologieën te gaan g e b r u i ke n : z i j z i j n b a n g d a t de technologie de overhand n e e m t . D i t h e e ft u i t e i n d e l i j k e e n n e g a t i e f e ff e c t o p d e prestaties: ieder paard is anders en aan de hand van het type paard moeten cijfers eventueel anders geïnterpreteerd worden, hiervoor is het ruitergevoel o n m i s b a a r. É é n v a n d e p e r s o n e n die zich hiermee bezighoudt, i s A n i c a v a n H u i s - Ko r t e k a a s . Z i j i s e v e n t i n g r u i t e r e n h e e ft i n 2 0 1 8 d e Ev e n t i n g C u p v a n d e KNHS gewonnen in de lichte tot

m i d d e l z w a r e k l a s s e . A n i c a h e e ft zich ingelezen in het gebruik van trainingstechnologieën, voornamelijk hartslagmeters, en h e e ft b e w u s t d e ke u z e g e m a a k t o m h i e r g e e n g e b r u i k v a n t e m a ke n .

D e z e ke u z e h e e ft z e g e m a a k t omdat zij het ruitergevoel met s t i p o p é é n h e e ft s t a a n e n z i j niethet risico wil lopen dat ze te v e e l o p d e t e c h n o l o g i e g a a t l e tt e n in plaats van op wat haar gevoel e n e r v a r i n g h a a r a a n g e e ft . Z i j vreest dat, mocht dat gebeuren, ze de kans op blessures en ondermaatse prestaties juist vergroot in plaats van verkleint.

Co n c l u d e r e n d Ook al zou het risico bestaan dat ruiters te veel op hun technologie l e tt e n i n p l a a t s v a n o p h u n p a a r d , is dit een relatief klein probleem.

Omdat de prestatie van de paarden achteruit zou kunnen gaan omdat zij niet begeleid worden zoals zij dat nodig hebben, zullen de ruiters zich weer aanpassen om een goede prestatie te kunnen blijven behalen. Daarnaast is het zeer belangrijk dat ruiters les blijven nemen zodat zij passende begeleiding krijgen en zich, met ondersteuning van trainer en technologie, maximaal kunnen o n t w i k ke l e n . A l m e t a l k u n n e n d e nieuwe trainingstechnologieën een toegevoegde waarde hebben in de training van de paarden, mits goed de training van de gebruikt. Goede, professionele begeleiding hierin is van b e l a n g o m d e u i t ko m s t e n v a n detechnologieën correct te interpreteren en aan de hand daarvan veranderingen door te voeren in de (dagelijkse) t r a i n i n g . I n d e t o e ko m s t z a l het aantal mensen dat gebruik maakt van technologieën stijgen en daarmee zal dan o o k d e ke n n i s o v e r h e t g e b r u i k ervan toenemen. Dit vergroot h e t p o s i t i e v e e ff e c t v a n d e technologieën nog meer: het kan steeds beter en passender toegepast worden

19

E e n pa a r d a l s c o a c h ?

Pa a r d e n c o a c h i n g , e e n n i e u w e o n t w i k ke l i n g i n d e c o a c h i n g s w e r e l d d i e j e s t e e d s v a ke r t e g e n ko m t . N i e t a l l e e n p a a r d e n c o a c h i n g , m a a r o o k a n d e r e c o a c h i n g s v o r m e n m e t d i e r e n z i j n s t e e d s p o p u l a i r d e r. M i j n n a a m i s A n o u k Noortman (derdejaars studente DGM) en ondanks dat ik vrij sceptisch ben over d e z e v o r m v a n c o a c h i n g , h e b i k e e n a a n t a l w e ke n g e l e d e n t o c h d e s t a p g e z e t o m h e t t e p r o b e r e n . M e t n a m e o m d a t d i t t i j d e n s d e l e ss e n v a n H L D G 0 6 b e s p r o ke n werd. Graag neem ik je mee in mijn bevindingen.

Pa a r d e n c o a c h i n g , w a t i s h e t ?

Bij een paardencoach gaat het om wat de cliënt laat zien. Met woorden bereik je namelijk niets bij een paard. De a n t w o o r d e n ko m e n v a n z e l f , e e n p a a r d ziet namelijk meteen waar de kracht van d e c l i ë n t l i g t . Pa a r d e n l e v e n i n e e n g r o e p en hebben daarbinnen hun eigen plek.

Wie de kudde aanvoert is voor iedereen duidelijk. Er heerst geen jaloezie of o n z e ke r h e i d . Pa a r d e n z i j n a l t i j d z i c h z e l f .

Hierdoor zijn paarden heel gevoelig voor veranderingen in de samenstelling van de kudde en zouden ze veranderingen in e e n p e r s o o n a a n m o e t e n v o e l e n . Wa n t tijdens een sessie vormen de cliënt en het paard een minikudde, waardoor h e t p a a r d a u t o m a t i s c h b e p a a l t w e l ke plek de cliënt inneemt ten opzichte van het paard. Er zit een groot nadeel aan paardencoaching. Een paardencoach h o e ft g e e n d i p l o m a t e h e b b e n . A l s gevolg kan iedereen met ook maar een klein beetje verstand van paarden e n e e n g e z o n d e d o s i s m e n s e n ke n n i s , zichzelf een paardencoach noemen.

Wa t m o o i i s a a n d e z e v o r m e n v a n c o a c h i n g is dat de coach een vorm van coaching aan kan bieden die specifiek gericht is op de benodigdheden of de coachingsvraag van de cliënt. En wie wil er nou niet een uur l a n g k n u ff e l e n m e t e e n p a a r d ( o f h o n d , o f k a t , o f ko n i j n ) a l s “c o a c h i n g ’ ’. E r z i j n een groot aantal verschillende manieren van coaching, zoals een parcours lopen, plaatjes kiezen en/of gewoon de bak in g a a n e n d a n k i j ke n h o e h e t p a a r d r e a g e e r t op de persoon. Dit kan verschillen doordat e e n c l i ë n t e e n c o a c h i n g s v r a a g h e e ft o f doordat de cliënt er blanco instapt en dat het paard/de coach jou vertelt dat er iets meer speelt dan dat je denkt.

20

Het is ook mogelijk om bij coaching over j e a n g s t e n h e e n t e ko m e n . Ko r t o m v o o r iedere coachingsvraag is een methode.

Mijn ervaring To e n e e n k l a s g e n o o t j e v o o r s t e l d e o m paardencoaching te proberen, wilde ik dit in eerste instantie niet. Het is namelijk b e s t r a a r o m t e b e d e n ke n d a t e e n p a a r d kan voelen hoe jij je voelt en waar het jou moet ondersteunen. Na aanleiding van een aantal lessen over coaching, begon i k t o c h n a t e d e n ke n . N a e e n w e e k h e b i k alsnog besloten om deel te nemen aan een sessie. Ik ben persoonlijk van mening dat je iets geprobeerd moet hebben voordat je er een goede mening over kunt vormen. Dus op 22 september stapte ik i n d e a u t o r i c h t i n g Le l y s t a d , r i c h t i n g d e p a a r d e n c o a c h i n g . To e n w e e e n m a a l a a n kwamen bij de manege moet ik toegeven d a t i k h e t w e l s p a n n e n d v o n d . I k ko m namelijk niet zo vaak in contact met een p a a r d . G e l u k k i g w a s To m m y, e e n h e l e l i e v e d o n ke r b r u i n e I J s l a n d e r, d i e d a g o n s coachingspaard. Met drie andere meiden z i j n w e é é n v o o r é é n d e b a k b i j To m m y de bak in geweest. Als coachingsvorm h e b i k g e ko z e n v o o r a f b e e l d i n g e n . D i t h o u d t i n d a t i k v i e r l e u ke e n d r i e m i n d e r l e u ke p l a a t j e s u i t h e b m o g e n k i e z e n en deze mocht verspreiden in de bak.

Ik was als laatste aan de beurt, waardoor i k e e r s t h e b k u n n e n k i j ke n b i j d e a n d e r e meiden. Dit vond ik persoonlijk fijn omdat het heel intimiderend is om ineens bij een paard in zijn bak te gaan staan.

Mijn ervaring, wat zal ik ervan zeggen.

Mijn scepticisme was al aardig afgenomen toen ik in de bak stapte. Ik heb bij de andere meiden dingen gezien, waardoor ik toch begon te gelovenin paardencoaching.

En toen, toen stond ik in de bak, met een coach en een paard. Het eerste plaatje waar ik naar toe ben gegaan was een druk plaatje, met veel bloemen en k l e u r e n . To m m y l e e k o o k o n m i d d e l l i j k d r u k ke r t e w o r d e n . To e n d e c o a c h h e t gedrag van het paard omschreef, merkte ik aan mezelf dat ik stond te springen op het plaatje. Dit was voor mij het t w e e d e t e ke n ( w a a r i n h e t z i e n v a n d e sessies van mijn voorgangsters het e e r s t e t e ke n w a s ) d a t p a a r d e n c o a c h i n g m i s s c h i e n w e l e c h t w e r k t . To e n i k n a e e n a n d e r p l a a t j e w i l d e l o p e n l i e p To m m y weg van de plek van waar stonden naar de compleet andere kant van de bak.

E n d a a r ko p p e l d e d e c o a c h b e p a a l t g e d r a g / v r a g e n a a n . D e s e s s i e h e e ft uiteindelijk een half uur geduurd.

Co n c l u s i e De conclusie, is mijn scepticisme afgenomen? De vragen die de coach mij stelde, aan de hand van het gedrag van To m m y, w a r e n v r a g e n w a a r i k z e l f o o k m e e z a t . I k z a g h e t e ff e c t d a t To m m y h a d op studenten die voor mij gingen, dus i n d a t o p z i c h t i s m i j n s c e p t i c i s m e z e ke r a f g e n o m e n . M a a r t o c h b l i j ft e r i n m i j n achterhoofd de vraag: “Gaat dit aan de h a n d v a n h e t g e d r a g v a n To m m y, o f h e e ft d e c o a c h d e r m a t e m e n s e n ke n n i s d a t To m m y e r v o o r a l i s o m d e c l i ë n t g e r u s t t e s t e l l e n .’ ’ Wa n t a l s j e j e o p e n s t e l t v o o r c o a c h i n g , d a n w i l j e g r a a g h u l p, e n d a n h e r ke n j e j e z e l f o o k m a k ke l i j ke r i n w a t d e c o a c h z e g t . Wa a r o v e r i g e n s h e l e m a a l niks mis mee is. Maar als je ergens m e e z i t i s d i t z e ke r w e l e e n a a n r a d e r !

Co ac hing is un lo c king a person ' s po tential to ma x imi ze their own per for mance .

I t is helping them to learn rather than teac hing them - T imo thy G allway Te k s t : A n o u k N o o r t m a n Fo t o : J o s e p h i n e A m a l i e Pa y s e n

21

22

O p g r o e i e n d i j s b e er t j e S t e l j e e e n s v o o r. J e b e n t n e t g e b o r e n , l i g t i n e e n w a r m n e s t e n b e n t o m r i n g d d o o r d e w a r m e , w o l l i g e v a c h t v a n j e m o e d e r. O p e e n d a g , g a j e v o o r h e t e e r s t n a a r b u i t e n e n z i e j e e e n g r o t e , k a l e , w i tt e v l a k t e v o o r j e . O v e r a l s n e e u w e n i j s . H e t é c h t e i j s b e r e n l e v e n b e g i n t . M a a r h o e z i e t h e t l e v e n v a n e e n i j s b e e r e r e i g e n l i j k u i t ? Wa t z i j n d e b e z i g h e d e n o p e e n d a g e n w a n n e e r b e n i k v o l w a ss e n ? I k g a j e m e e n e m e n d o o r m i j n l e v e n s r e i s e n j e v e r t e l l e n w a t i k d o e e n w a a r i k w o o n .

Ik word vaak omschreven als de grote, harige, g e e l w i tt e , r e u s v a n d e N o o r d p o o l , w a n t d a t is waar ik woon. Het is hier meestal rond de - 4 0 g r a d e n Ce l s i u s ! I k h e b d a a r g e l u k k i g n i e t zo’n last van door mijn speciale vacht, daar zal ik jullie strakjes wat meer over vertellen.

M i j n s o o r t l e e ft d u s o p d e N o o r d p o o l . D e wereld bestaat hier voornamelijk uit ijs, water e n s n e e u w. W i j , d e i j s b e r e n , z i j n s o l i t a i r e dieren en leven dus vrijwel ons hele leven in hun eentje. Mijn vader en moeder zijn in de l e n t e b i j e l k a a r g e ko m e n o m t e p a r e n . H e t voortplantingsseizoen is meestal in de maanden maart, april en mei. Na de paring is mijn vader verdwenen, ik heb hem nog nooit ontmoet.

M i j n m o e d e r h e e ft i n d e h e r f s t e e n h o l g e g r a v e n in de sneeuw om daar te kunnen overwinteren.

D a a r v o o r h e e ft z e e x t r a v e e l g e g e t e n o m reserves op te bouwen en om mij te kunnen voeden ook al bestond ik alleen nog maar uit een versmelting van een zaadcel en eicel. Maar goed, mijn moeder hield een lange winterslaap en was uiteindelijk 8 maanden zwanger van mij!

Ik werd geboren in januari, samen met nog e e n z u s j e . We w o g e n n o g m a a r 6 0 0 g r a m e n waren ongeveer even groot als een eekhoorn.

We g i n g e n m e t e e n o p z o e k n a a r d e t e p e l s v a n o n z e m o e d e r o m d a a r v e tt i g e m e l k t e d r i n ke n w a a r d o o r w e s n e l g r o e i e n . Pa s n a e e n m a a n d g i n g e n m i j n o g e n o p e n . To e n i k a l i e t s groter was, kreeg ik af en toe ook hapjes vast v o e d s e l v a n m o e d e r. N a d r i e m a a n d e n g i n g ik voor het eerst samen met mijn zusje naar b u i t e n , h e t h o l u i t . I k ke e k m i j n o g e n u i t , w a t is de wereld reusachtig groot en enorm wit!

Ik communiceer met andere ijsberen door geuren achter te laten en door te brullen als ik het ergens niet mee eens ben. Ik bracht mijn eerste dagen vooral spelend door met mijn zusje, maar al snel werd het serieuzer en moest ik leren hoe ik moest jagen en zwemmen om te kunnen overleven.

Ik ben begonnen met te leren zwemmen, zodat i k v i s s e n ko n g a a n v a n g e n . D e ko u v a n h e t water schaadt mij niet, want mijn speciale v a c h t h e e ft e e n v e t l a a g m e t i s o l e r e n d e w e r k i n g d i e m i j b e s c h e r m t t e g e n d e ko u .

Mijn speciale vacht bestaat uit twee lagen; de toplaag en de onderlaag. De toplaag bestaat uit lange haren met een laagje olie eromheen. Dit zorgt ervoor dat er geen water wordt binnengelaten.

De onderlaag bestaat uit haren met kleine ruimtes er tussenin. Deze houden lucht vast en zo blijf ik warm. Door speciale zwemvliezen tussen mij tenen, kan ik super snel en super goed zwemmen.

Later mocht ik ook het grotere werk doen, een z e e h o n d o f p e l s r o b v a n g e n . E r z i tt e n g a t e n i n h e t i j s o p d e N o o r d p o o l . Ze e h o n d e n e n p e l s r o b b e n m o e t e n a f e n t o e e v e n b o v e n w a t e r ko m e n o m adem te halen. Ik heb geleerd dat ik, als ik maar l a n g g e n o e g w a c h t , z o ’ n l e k ke r e m a a l t i j d k a n vangen. Ik haal dan uit met mijn voorpoot en sla de maaltijd op het land. Daarna moet ik nog even stoeien, en dan kan ik er heerlijk van genieten.

Soms ruik ik iets heel bijzonders. Ik moet dan nog wel 30 kilometer lopen voor ik die geur vind, maar dan heb ik ook wat: een aangespoelde w a l r u s o f w a l v i s ! Wa t e e n e e t f e s t i j n i s d a t !

Als je je afvraagt of ik niet uitglijd over het ijs, het antwoord is nee. Door speciale stijve haren, grote poten en scherpe klauwen heb ik heel veel grip op het ijs.

To e n i k 3 w a s , j o e g m i j n m o e d e r o n s w e g . H e t was tijd om elk een eigen leven te beginnen. Op e e n l e e ft i j d t u s s e n 3 e n 8 , k a n e e n i j s b e e r a l g e s l a c h t s r i j p z i j n . To e n i k 6 w a s , h e b i k z e l f a l gepaard met een vrouwtje. Nu ben ik 10 jaar en een volgroeid mannetje. Mijn levensverwachting i s 1 5 t o t 1 8 j a a r. I n d e z o m e r s m e l t e e n d e e l v a n het ijs en trek ik naar de toendra toe om daar planten, bessen en eieren van vogels te eten.

Te k s t : M e i L i W i t s e n b o e r Fo t o ’s : R o b e r t A n t h o n y Ca r b o n e

23

When will we start listening?

M y n a m e i s C h r i s t i e n Ko s s e n . I w a s b o r n i n A m s t e r d a m . H o w e v e r, w h e n I w a s n i n e years old I migrated to Norway with my f a m i l y. I m o v e d b a c k t o t h e N e t h e r l a n d s three years ago to study at Aeres University of Applied Sciences, where I study Animal Health and Management.

I chose to study at Aeres because of the sustainable ideology that the University a tt a i n s . A ft e r I g r a d u a t e , I p l a n t o r e t u r n home to Norway and go to the University in Oslo to become a wildlife veterinarian or wildlife biologist/conservationist.

One of my greatest passions in life is the earth. I am immensely dedicated to cleaning the earth and reducing plastic waste whenever and wherever I can. I strive to live as sustainable as possible by trying to live by a zerowaste policy as well as a vegan lifestyle.

I am really grateful to be given the opportunity to write about something as close to my heart as this. I hope you will enjoy this article and I hope it will inspire y o u t o h e l p o u r e a r t h . B e c a u s e a ft e r a l l , y o u are the only one who can. I wish you all the best and thank you on behalf of the earth.

" The world is on the b rin k of colla pse . " T h e s e w e r e t h e w a r n i n g w o r d s o f D a v i d A tt e n b o r o u g h d u r i n g t h e U N C l i m a t e Fo r u m i n Po l a n d i n 2 0 1 8 . N o w, t o w a r d s t h e e n d 2 0 1 9 , t h i s t r u t h r e m a i n s t h e s a m e . I f a n y t h i n g , t h e w o r l d i s n o longer on the brink, it already is collapsing. Plastic in the oceans, species going extinct, rivers d r y i n g o u t , h e a t w a v e s , f o r e s t f i r e s a n d d r o u g h t s , a n d t h e l i s t g o e s o n a n d o n . Ye t n o n e o f t h i s s e e m s t o h i t h o m e u n t i l i t h a p p e n s r i g h t o n o u r d o o r s t e p. W h a t m o t i v a t i o n d o w e n e e d t o s a v e o u r o w n p l a n e t ? T h i s p l a n e t t h a t , a ft e r a l l , i s t h e o n l y r e a s o n w e a r e a l i v e . Pe r h a p s n o w i t i s already too late to undo all the damage done to this marvellous blue orb floating amidst the s t a r s . N e v e r t h e l e ss , a s w i t h e v e r y t h i n g , w e c a n d o n o m o r e t h a n t r y o u r b e s t .

24

Throughout the ages, humans have proven themselves capable of mass destruction.

T h i n k o f w a r s , p o v e r t y, f a m i n e s and industrial revolutions.

What do all of these have in c o m m o n ? Wa s t e . T h e b y - p r o d u c t of human existence. But what if it did not need be? What if there was a way for us to exist with our world, rather than just existing in it. What if we could live with it, thrive and prosper without doing what we have always done: destroy that which gives us life.If we look to places uninhabited by mankind, such as the Galapagos Islands or the depths of the Amazon, we find nature as it should be: untamed, wild, untouched and perfectly balanced. There are worlds in those ecosystems we c o u l d n o t i m a g i n e . H o w e v e r,

a s m a n k i n d ’s p o p u l a t i o n s g r o w, s o d o o u r n e e d s . T h e s e wild places are becoming r a r e r a n d r a r e r, w i t h t h e daunting prospect of mankind inching our hands tighter around the neck of nature.

In this year alone, there has been a record-breaking destruction of the Amazon rainforest. A total of 1145 square kilometres of forest has been cleared in the month of August alone, which marks the highest level of destruction and deforestation in five years. This proves that in contrast perhaps to popular belief, we are no b e tt e r t h a n w e w e r e f i v e y e a r s a g o. I f a n y t h i n g , w e a r e w o r s e now than we have ever been.

An era of darkness is sweeping over the world. There is no

longer the topic of an imminent doom or a dread of destruction l o o m i n g o v e r u s . N o, i t i s here. The consequences of our actions have caught up with us, unfolding before our eyes. The world is crumbling due to our grasp on it, due to o u r a c t i o n s . Ye t a l l i s n o t a s l o s t a s i t s e e m s . We a r e n o t as lost as we seem. Creating awareness of the consequences of our own actions are the first steps towards the path of improvement. However late this awareness may come to some, it will come all the same.

The time of ignorance is over now that our actions have led to consequences. These global catastrophes can no longer be ignored as they have now reached all of our doorsteps.

Te k s t : C h r i s t i e n Ko ss e n Fo t o ’s : H e r m e s R i v e r a

25

26

Te k s t : Pr o e f D i e r V r i j , E s m é e H o l l e Fo t o : G i l b e r t o R e y e s

Dierdonorcodicil J e l i c h a a m d o n e r e n a a n d e w e t e n s c h a p. Vo o r m e n s e n i s h e t a l r e d e l i j k n o r m a a l , m a a r v o o r h u i s d i e r e n ? S i n d s 2 0 1 0 i s h e t , d a n k z i j Pr o e f d i e r v r i j , o o k m o g e l i j k o m overleden huisdieren te doneren!

Wist je dat je sinds 2010 je overleden huisdier kan doneren aan de wetenschap?

Dankzij het initiatief v a n Pr o e f d i e r v r i j k u n n e n huisdiereigenaren hun huisdieren ko s t e l o o s d o n e r e n a a n d e w e t e n s c h a p. D e d i e r e n w o r d e n dan gebruikt voor anatomisch onderwijs voor de opleiding tot dierenarts op de Universiteit Utrecht. Hiervoor werden voorheen speciaal proefdieren gefokt en gedood. Dankzij huisdiereigenaren die hun overleden dier doneren aan het dierdonorcodicil is dit niet meer nodig. Door overleden huisdieren te doneren bespaart m e n h e t l e v e n v a n e e n p r o e f d i e r.

huisdier niet zwaarder mag zijn dan 30 kg, 2) je huisdier intact moet zijn en 3) je huisdier g e e n g r o t e t u m o r e n i n b u i kof borstholte mag hebben.

Je moet een verklaring invullen w a a r i n j e a a n g e e ft d a t j e j e overleden huisdier wil doneren.

Deze verklaring moet door jezelf ĂŠn jouw dierenarts ingevuld worden. Je kunt deze verklaring bij ons aanvragen door ons te bellen (070-3062468) of te mailen (ddc@proefdiervrij.nl).

Als het eenmaal zover is, kun je als huisdiereigenaar contact opnemen met het departement Geneeskunde Maar hoe werkt dat van Gezelschapsdieren van doneren nou precies? de Universiteit Utrecht. De Wa n n e e r d e h u i s d i e r e i g e n a a r universiteit zal je dan de laatste bij een dierenarts is die informatie geven. Dieren kunnen aangesloten is kan deze aangeven in principe worden gebracht dat ze het huisdier willen van maandag t/m vrijdag. d o n e r e n a a n d e w e t e n s c h a p.

De dierenarts controleert Hoe werkt het voor dan met de donatiekaart of dierenartsen? h e t d i e r g e s c h i k t i s . Wa n n e e r I n d e r e g i o ’s U t r e c h t , M i d d e n dat zo is zal de dierenarts en Nederland en Oost-Nederland de huisdiereigenaar beiden hebben veel dierenartsen hun een toestemmingsformulier dierenkliniek al aangemeld o n d e r t e ke n e n . N a o n d e r t e ke n i n g voor het dierdonorcodicil. In b e l t d e d i e r e n a r t s d e u n i v e r s i t e i t a p r i l 2 0 1 9 i s Pr o e f d i e r v r i j o m h e t v e r v o e r t e b e s p r e ke n . gestart met een samenwerking met de Stichting Dierenlot.

Dit proces geldt helaas niet Stichting Dierenlot ondersteunt wanneer je eigen dierenkliniek de communicatie rond niet aangesloten is. Mocht je het dierdonorcodicil toch je overleden huisdier willen Er zijn vier verschillende doneren dan is dat alleen maar zones waarbij verschillende mogelijk als je je huisdier zelf regelingen van toepassing zijn. naar de Universiteit Utrecht brengt. Als je ervoor kiest om je Regio Utrecht overleden huisdier zelf naar de D i e r e n k l i n i e ke n d i e z i c h universiteit te brengen, moet je binnen een rijafstand van 35 de volgende acties ondernemen: km van de faculteit bevinden.

Bekijk of je huisdier voldoet Ve r v o e r w o r d t d a n p e r d i e r aan de donatie voorwaarden. verzorgd, voor de volgende De voorwaarden zijn dat 1) je s o o r t e n : h o n d e n , k a tt e n , c a v i a’s ,

r a tt e n , ko n i j n e n e n f r e tt e n Regio Midden- Nederland D i e r e n k l i n i e ke n d i e z i c h o p rijafstand van 35 km tot 60 km van de faculteit in Utrecht bevinden. In deze regio wordt h e t v e r v o e r ko s t e l o o s v e r z o r g d als 4 dieren tegelijk opgehaald kunnen worden. Alleen honden e n k a tt e n k u n n e n v a n u i t d e z e regio gedoneerd worden.

Regio Oost-Nederland D i e r e n k l i n i e ke n g e v e s t i g d i n d e volgende gemeenten kunnen zich aanmelden: Apeldoorn, A l m e l o, B e r ke l l a n d , B r o n c k h o r s t , B r u m m e n , D a l f s e n , D e v e n t e r, Epe, Haaksbergen, Heerde, H e l l e n d o o r n , H o f v a n Tw e n t e , L o c h e m , O l s t -W i j h e , R a a l t e , R i j s s e n - H o l t e n , Vo o r s t , W i e r d e n en Zutphen. In deze regio wordt er per dier opgehaald, waarbij de prioriteit ligt bij honden.

Dus wil jij een proefdier redden?

Zo r g d a t j o u w d i e r e n a r t s z i c h aanmeldt, dat meer mensen van dit initiatief af weten en doneer d a n j e o v e r l e d e n h u i s d i e r.

27

Er op uit bij...

s i l a r u Nat Heb je het al gehoord? Naturalis is weer open! In de zomervakantie van 2019 bracht ik een bezoekje aan het nieuwe Naturalis in Le i d e n . M a a r w a t i s e r p r e c i e s verandert aan het gebouw en hoe zijn de dieren nu gesteld?

Naturalis is een natuurhistorisch museum en onderzoeksinstituut i n Le i d e n e n b e s t a a t s i n d s 2 0 1 2 .

Het doel van deze organisatie is het laten zien van de enorme biodiversiteit op aarde. Op deze manier dragen zij bij aan o p l o s s i n g e n v o o r v r a a g s t u k ke n over klimaat, voedselvoorziening en leefomgeving. Het m u s e u m h e e ft e e n c o l l e c t i e van 40 miljoen objecten.

Hieronder vallen insecten, zoogdieren, vogels, vissen, m a a r o o k s t e n e n e n b o tt e n .

Het oude gebouw werd te klein voor het grote aantal b e z o e ke r s e n d u s w a s e e n v e r b o u w i n g n o o d z a ke l i j k .

D e v e r b o u w i n g h e e ft o n g e v e e r een jaar geduurd. Op 31 augustus 2019 vond de heropening plaats. Het nieuwe gebouw is bijna verdubbeld in omvang en is gekarakteriseerd door grote ramen in een honingraat vorm. De centrale hal is gemaakt van verschillende materialen z o a l s : n a t u u r s t e e n , e i ke n h o u t , beton, glas en staal.

28

Zo d r a i k e e n k a a r t j e h a d g e ko c h t , ko n h e t avontuur beginnen. Ik begon bij de z a a l ‘ l e v e n ’. H i e r s t a a n v e r s c h i l l e n d e s o o r t e n onderwaterzoogdieren tentoongesteld. De c o m b i n a t i e v a n d o n ke r, l i c h t e ff e c t e n e n m u z i e k zorgt ervoor dat je een beeld krijgt van het l e v e n o n d e r w a t e r. O v e r a l o m m e h e e n z i e k i k dolfijnen, prachtige gekleurde vissen, zeehonden en haaien. De diversiteit van de natuur is enorm.

Overal om me heen zie ik dieren. Het nieuwe m u s e u m h e e ft n e g e n v e r d i e p i n g e n m e t i e d e r een maximale hoogte van twaalf. De laatste b e s t e m m i n g i s h i e r, i n Le i d e n . M e t b e h u l p v a n geluiden en bewegende achtergronden lijkt het net of je midden in de dinotijd staat.

In totaal zijn er acht verschillende zalen met elk h u n e i g e n v e r h a a l . I n d e z a a l ‘d e v e r l e i d i n g ’ toont de natuur haar kracht als het gaat om de l i e f d e . H o e t r e k ke n d i e r e n e l k a a r a a n ? E n w a t gebeurt er na de paring? Hier laten de dieren zien wat ze in huis hebben bij het veroveren van e e n p a r t n e r. I n d e z e z a a l k u n n e n d e b e z o e ke r s deelnemen aan een wedstrijd op een skippybal in de vorm van een zaadcel. Het doel: bereik zo snel mogelijk de eicel. Dit kan door middel van springen op de plaats en speciale knoppen op de grond verbonden met een digitaal scherm.

D e d o o d , i s d e d o n ke r s t e z a a l . I n e e n aangrijpende film ontdek ik dat dood en leven o n l o s m a ke l i j k m e t e l k a a r v e r b o n d e n z i j n .

E e n ko n i j n s t e r ft e n v e r g a a t en een gorilla staat oog in oog met de dood.

Het is een doolhof met hier e n d a a r s ke l e tt e n t e z i e n v a n dieren. Ik zie op een digitaal scherm hoelang het duurt voor e e n h o n d h e l e m a a l a f g e ko e l d is na het overlijden.

Ve r d e r z i j n e r n o g d e z a l e n : de aarde, de ijstijd, de vroege mens en Live Science.

H i e r k u n n e n b e z o e ke r s m e e k i j ke n m e t d e o n d e r z o e ke r s . D e n k a a n het preparen van dode dieren en aan het repareren van opgegraven d i n o s a u r u s b o tt e n . E r z i j n s p e c i a l e d a g d e l e n w a a r b i j d e o n d e r z o e ke r u i t l e g g e e ft e n w a a r j e v r a g e n k u n t s t e l l e n . Ve r d e r z i j n e r i n d e z a a l t e ke n t a f e l s , w a a r m e n s e n e e n d i e r k u n n e n t e ke n e n v o l g e n s d e w e t e n s c h a p p e l i j ke r e g e l s .

Ko r t o m i n h e t n i e u w e N a t u r a l i s is van alles te doen en te b e l e v e n . Vo o r m e n s e n d i e h e t oude Naturalis nog eens willen zien, is er een digitale tour op de website door het toenmalige g e b o u w. B e n i e u w d g e w o r d e n ?

Breng dan zelf een bezoekje, het is de moeite waard!

In de volgende editie van het DGMagazine gaan we er weer op uit!

Te k s t : M e i L i W i t s e n b o e r Fo t o : H a y K r a n e n

29

30

30

Hoe ontstaat

het poollicht ?

Pr a c h t i g e , h e l d e r e k l e u r e n d i e s t r a l e n a a n d e h e m e l , e e n n a t u u r v e r s c h i j n s e l d a t r e g e l m a t i g v o o r ko m t r o n d d e n o o r d - e n z u i d p o o l . D i t l i c h t n o e m e n w e h e t poollicht. Op het noordelijk halfrond noemen we dit poollicht, het noorderlicht (Aurora Borealis) en op het zuidelijk halfrond, het zuiderlicht (Aurora Australis).

M a a r h o e o n t s t a a t h e t p o o l l i c h t e n w a n n e e r ku n j e h e t z i e n ?

De zon is een grote, onrustige b a l v u u r, d i e c o n s t a n t i n beweging is. Die onrust ontstaat in het midden van de zon. In de ke r n i s h e t 1 5 m i l j o e n g r a d e n Ce l s i u s . D e s t o ff e n w a a r u i t d e z o n b e s t a a t , z i j n d o o r d e h i tt e , de hele tijd in beweging. Zij botsen met elkaar en hierdoor ontstaan er uitbarstingen, de ene ke e r h e ft i g e r d a n d e a n d e r e ke e r.

Wa t e r s t o f d e e l t j e s b i j v o o r b e e l d , klonteren samen tot helium.

H i e r ko m t v e e l e n e r g i e b i j v r i j en die baant zich een weg naar buiten, naar de oppervlakte van de zon. Sommige deeltjes botsen met een gemiddelde snelheid van 400 kilometer per seconden tegen elkaar aan, en schieten zo de ruimte in. Er ontstaat dan een zonnewind.

De zonnewind beweegt zich voort in het heelal en botst daar met het magnetisch veld van onze planeet, de aarde.

De aarde werkt als een grote magneet, met een noordpool en een zuidpool. De zonnewind buigt van het magnetisch veld af en stroomt als het ware naar de noord- en zuidpool. De zonnedeeltjes stoten nu richting de aarde en botsten daar met a n d e r e s t o ff e n i n d e a t m o s f e e r.

S t o ff e n d i e v e e l a l v o o r ko m e n i n de atmosfeer zijn zuurstofatomen en stikstofmoleculen.

ongeveer 70 tot 300 kilometer boven het aardoppervlak. Bij voldoende botsingen aan de nachtzijde van de aarde, ontstaan er allerlei kleuren die we kunnen waarnemen, het poollicht.

Als je het noorderlicht goed wilt z i e n , m o e t h e t d o n ke r z i j n . D a t b e ke n t d a t d e m a a n n i e t a a n de hemel moet staan, want dan zie je het noorderlicht minder goed. De maan zorgt er namelijk voor dat de hemel niet helemaal z w a r t i s , m a a r d o n ke r b l a u w.

Daardoor is er minder contrast te zien tussen het noorderlicht en de achtergrond.

In Lapland, Noord-Noorwegen en op Spitsbergen is het om 2 u u r s ’ m i d d a g s a l d o n ke r. Va n a f half augustus tot ongeveer april, kun je het licht zien.

Wist je dat?

Er al duizenden jarenlang, verhalen worden verteld over h e t p o o l l i c h t ? Zo g e l o o f d e m e n vroeger dat het felle licht, geesten waren van overleden mensen. De geesten probeerden h u n f a m i l i e e e n t e ke n t e g e v e n .

Zw e d e n e n D e n e n i n d e 18e eeuw dachten dat het poollicht, ontstond als gevolg van een vuurspuwende berg op de Noordpool? Dit was bedoeld om het Noorden te verlichten en te verwarmen.

Men het noorderlicht in Noorwegen ook wel bloedlicht noemden? Het bloedlicht bestond volgens hen uit vechtende zielen van dode krijgers en was een v o o r t e ke n v a n o o r l o g e n d e d o o d .

Door de botsing wordt de energie van de zonnewind, o v e r g e d r a g e n n a a r d e a t m o s f e e r.

De botsingen vinden plaats op Te k s t : M e i L i W i t s e n b o e r Fo t o ’s : To b i a s B j ø r k l i

31

32

W a r m e P a a r de n v a c h t D e t e m p e r a t u r e n d a l e n , d e d a g e n w o r d e n ko r t e r e n d e ko u d e w i n d e n r e g e n n e m e n t o e .

T i j d o m j e w a r m a a n t e k l e d e n w a n t d e w i n t e r b r e e k t w e e r a a n . W i j a l s m e n s e n ku n n e n o n s h e e r l i j k i n p a k ke n i n e e n l e k ke r e w i n t e r j a s o f w e z e tt e n d e k a c h e l a a n a l s w e b i n n e n z i j n , m a a r h o e h o u d e n o n z e v r i e n d e l i j ke v i e r v o e t e r s z i c h z e l f w a r m ?

E e n p a a r d h e e ft i n d e w i n t e r d e b e s c h i k k i n g o v e r e e n n a t u u r l i j ke i s o l a t o r, n a m e l i j k d e wintervacht. Het verharen van een paard wordt aangestuurd door verschillende hormonen.

Wa n n e e r d e z e h o r m o n e n i n w e r k i n g t r e d e n h a n g t a f v a n v e r s c h i l l e n d e f a c t o r e n . Zo s p e e l t de daglengte een grote rol, zodra de dagen ko r t e r w o r d e n b e g i n n e n p a a r d e n z i c h v o o r t e b e r e i d e n o p d e w i n t e r. D i t i s d u s a l n a 2 1 j u n i , zodra de langste dag van het jaar is geweest.

Daarnaast is de omgeving en het feit of een p a a r d b i n n e n i s g e s t a l d o f b u i t e n d e ko u , wind en regen moet doorstaan. Een paard w e l ke b u i t e n s t a a t m o e t z i c h v a n z e l f s p r e ke n d b e t e r b e s c h e r m e n t e g e n d e ko u w a a r d o o r d e z e v a a k e e n d i k ke r e v a c h t a a n m a ke n . Ve r d e r i s d e n a t u u r l i j ke i s o l a t i e l a a g , o f v e t l a a g , o o k e e n i n v l o e d r i j k a s p e c t . Pa a r d e n d i e een mindere vetlaag hebben moeten zich e e r d e r b e s c h e r m e n t e g e n d e ko u e n m a ke n dus vaak ook eerder een wintervacht aan.

De werking van een wintervacht werkt als isolatie voor een huis of een winterjas voor m e n s e n . D e r u i m t e t u s s e n d e h a r e n w e r ke n i s o l e r e n d v o o r h e t d i e r. D e ko r t e r e h a r e n zorgen voor een luchtlaag om het lichaam h e e n e n d e l a n g e r e h a r e n d e k ke n d e z e isolerende laag af. Een gezond paard kan door deze vacht temperaturen kunnen verdragen t o t m i n a c h t g r a d e n Ce l s i u s z o n d e r h e t ko u d t e k r i j g e n . Ve r h a r e n i s e e n e r g i n t e n s i e f proces voor paarden, zorg er dus voor dat je p a a r d g e n o e g b o u w s t o ff e n b i n n e n k r i j g t .

Scheren of niet In de paardensport zien we tegenwoordig erg vaak dat de paarden geschoren zijn, dit kan in een patroon of volledig getrimd. De paarden staan dan vaak buiten en op stal wel m e t d e ke n s o p. D i t o n d e r w e r p w a k ke r t v a a k discussies aan over de vraag of het scheren van paarden wel ethisch verantwoord is. Als een paard veel arbeid verricht zoals bijvoorbeeld een sportpaard is er reden genoeg om deze te scheren. Overmatig zweten en dus vaak een v o c h t i g e o f n a tt e v a c h t h e b b e n i s n a m e l i j k e r g slecht voor het vermogen van het paard om zijn of haar lichaamstemperatuur te regelen.

Va a k ko e l e n z i j d a n e r g s n e l a f a l s e r ko u d e l u c h t l a n g s d e v a c h t ko m t . M e t e e n g e s c h o r e n p a a r d e n e e n d e ke n i s d i t s i m p e l o p t e l o s s e n .

Echter moet er wel goed opgelet worden of d e d e ke n d i k g e n o e g , o f j u i s t n i e t t ĂŠ d i k i s .

E r z i j n o o k a r g u m e n t e n v o o r h e t l a t e n z i tt e n v a n d e w i n t e r v a c h t . Zo k a n e e n p a a r d z i c h z e l f namelijk warm houden zonder het gebruik v a n d e ke n s , e r g m a k ke l i j k v o o r e i g e n a r e n d u s ! Ve r d e r w o r d t o o k d e u i t w i s s e l i n g v a n zuurstof tussen vacht en huid beter waardoor er minder kans bestaat op huidklachten. Het wel of niet scheren van een paard hangt dus af van de arbeid die het dier verricht en de omgeving waarin het gehuisvest staat.

Te k s t : T h a l i a K l e i n e p i e r Fo t o : T h a l i a K l e i n e p i e r

33

Lief egeltje, s la a p l e k k er

Te k s t : Ca i t l i n Le n d i Fo t o : Pi o t r Ĺ a s k a w s k i

E e n k l e i n s t e ke l i g b e e s t j e d i e j e n i e t z o m a a r m e t j e h a n d e n w i l t a a n r a ke n . E e n d i e r t j e w a a r m e e j e a l s k l e i n k i n d b e n t o p g e g r o e i d e n d i e e x t r e e m s c h a tt i g u i t z i e t . D e e g e l i s e e n d i e r d a t e e n winterslaap houdt. Hoe werkt die winterslaap precies en wat gebeurt er dan in het lichaam van d i t s t e ke l i g e s c h a t j e ?

De egel (Erinaceus europaeus) is actief in de schemer en in de n a c h t . Tu s s e n a p r i l e n o k t o b e r planten de egels zich voort.

Tu s s e n n o v e m b e r e n a p r i l g a a n z e i n w i n t e r s l a a p. E g e l t j e s die later geboren zijn blijven t o t j a n u a r i w a k ke r e n g a a n d a a r n a i n d e w i n t e r s l a a p.

Egels overleven door het eten van onder andere wormen, ke v e r s e n s l a k ke n . I n d e z o m e r i s h e t v o e d s e l m a k ke l i j k t e v i n d e n , wanneer de temperatuur daalt is het vinden van de insecten l a s t i g e r. O m d e z e r e d e n g a a t d e e g e l i n w i n t e r s l a a p.

Tijdens de winterslaap vertraagt de gehele stofwisseling van d e e g e l . D i t ko m t t e n e e r s t e d o o r d a t e r v o o r t d u r e n d s p r a ke is van hypothermie (een lage lichaamstemperatuur).

Bij de egel daalt de lichaamstemperatuur

34

n a a r d e o m g e v i n g s t e m p e r a t u u r, echter daalt deze niet lager d a n v i e r o f v i j f g r a d e n Ce l s i u s .

Te n t w e e d e d o o r e e n v e r t r a g i n g van het hartritme. Bij de egel daalt de hartslag van 180 slagen per minuut naar 20 slagen per m i n u u t . Te n d e r d e d o o r e e n vertraging van de ademhaling.

Bij de egel daalt de ademhaling v a n 4 0 - 5 0 ke e r p e r m i n u u t n a a r d r i e t o t v i e r ke e r p e r m i n u u t .

E e n e g e l h e e ft n e t z o a l s d e mens een vetvoorraad. Deze bestaat uit twee soorten, het w i tt e v e t e n h e t b r u i n e v e t . H e t w i tt e v e t g e b r u i k t d e e g e l v o o r t i j d e n s z i j n w i n t e r s l a a p. H e t bruine vet wordt bewaard tot d e o n t w a k i n g i n h e t v o o r j a a r.

H e t w i tt e v e t , b e ke n d a l s W h i t e A d o p s e T i s s u e ( WAT ) i s de opslagplek van vet, dit vet kan niet verbrand worden.

Wit vet bestaat uit druppels vet (lipide droplets).

H e t b r u i n e v e t , b e ke n d a l s B r o w n A d p o s e T i s s u e ( B AT ) ko m t vooral voor in de schouders, het middenrif en de nieren. Dit type vet is ook een opslagplek van vet maar het verschil is dat het vet hier verbrand kan worden.

Het bruine vet bevat veel mitochondriĂŤn en kan daardoor v e e l AT P a a n m a ke n . Wa n n e e r d e lichaamstemperatuur onder de v i e r g r a d e n Ce l s i u s d a a l t , z a l d e e g e l h e t b r u i n e v e t g e b r u i ke n .

Het bruine vet bevat namelijk h e t U C P- 1 e i w i t , d e z e h e l p t b i j de warmtehuishouding. Hoe v a ke r d e l i c h a a m s t e m p e r a t u u r onder de vier graden daalt, hoe m i n d e r v o o r r a a d d e e g e l h e e ft wanneer hij ontwaakt. Soms kan dit er zelfs toe lijden dat de egel helemaal niet meer ontwaakt en d u s s t e r ft i n z i j n w i n t e r s l a a p.

Geld verdienen naast je studie? Dat kan!

H a l l o ! W i j z i j n P l e u n v a n Ko e i j e r e n A n n e D i e s v e l t e n w i j z i tt e n i n h e t e e r s t e l e e r j a a r v a n d e o p l e i d i n g D i e r g e z o n d h e i d e n M a n a g e m e n t . A b e o s h e e ft o n s i n d i e n s t g e n o m e n als recruiters om de studenten van de Aeres Hogeschool aan een (bij)baan te helpen.

M o c h t j e d u s t i j d o v e r h e b b e n e n o p z o e k z i j n n a a r e e n l e u ke b a a n s t u u r o n s d a n g e r u s t e e n W h a t s A p p o f h o u d o n z e Fa c e b o o k – A b e o s S t u d e n t D r o n t e n - i n d e g a t e n .

A b e o s i s h e t u i t z e n d b u r e a u d a t g e v e s t i g d i s n a a s t d e p a r ke e r p l a a t s v a n s c h o o l . D e v a c a t u r e s d i e A b e o s h e e ft z i j n v a c a t u r e s v o o r n a m e l i j k g e r i c h t o p d e a k ke r b o u w e n v e e h o u d e r i j m a a r e r z i j n o o k e e n h e l e b o e l v a c a t u r e s d o o r het hele land voor veterinair en andere sectoren, zo zit er voor iedereen wel w a t b i j . D e b a a n d i e j e t i j d e n s j e s t u d e n t e n t i j d h e b t g e e ft j e w a a r d e v o l l e w e r ke r v a r i n g e n k a n m a a r z o e e n o p s t a p z i j n n a a r j e t o e ko m s t i g e b a a n .

P l e u n d e Ko e i j e r : 0 6 3 7 4 7 6 1 4 7 Anne Diesvelt: 06 57159286

Te k s t : E s m ĂŠ e H o l l e Fo t o : Y l a n i t e Ko p p e n s

35

36

Gruwelijk schattig & gruwelijk bedreigd Hij wordt getypeerd door zijn ko u d e l e e f o m g e v i n g , v a a k grenzend aan een poolgebied.

Denk niet aan de ijsbeer maar e e n s l a g j e k l e i n e r, b e h o r e n d t o t de familie van de hondachtigen ( Ca n i d a e ) e n g r u w e l i j k s c h a tt i g .

Dat is juist, we hebben het over d e p o o l v o s ( Vu l p e s l a g o p u s ) .

D e p o o l v o s h e e ft e e n l e e f g e b i e d van de gehele arctische toendra van het noorden van Amerika, E u r o p a e n A z i ë . Ve r d e r w o r d t h i j o o k w e l a a n g e t r o ff e n i n n o o r d e l i j ke t o e n d r a g e b e r g t e s i n S c a n d i n a v i ë . H i e r l e e ft h e t d i e r voornamelijk van lemmingen en woelmuizen. Ook sneeuwhazen en verschillende vogels zoals steltlopers, sneeuwhoenen en ganzen staan zo nu en dan op het menu. In s l e c h t e j a r e n ko m t h e t ook voor dat jonge dieren hun broertjes of zusjes doden om zo aan voedsel te ko m e n . Ve r d e r leven en jagen d e Po o l v o s s e n i n paren of kleine groepen, w e l ke v a a k bestaan

uit 1 mannetje met een aantal v r o u w t j e s e n h u n j o n g e n . Ze leven vaak in burchten onder de grond, deze burchten bestaan uit gangenstelsels met meerdere uitgangen. Het gebeurt ook dat ze in de buitenlucht verblijven, dit gebeurt voornamelijk in jaren met veel poolvossen waardoor a l l e g e s c h i k t e p l e k ke n v o o r burchten al zijn ingenomen.

In de winter worden de dieren g e t y p e e r d d o o r h u n w i tt e vacht terwijl ze in de zomer verhaard zijn naar een bruineof d o n ke r d e r e v a c h t . E r z i j n o o k een aantal poolvossen die deze k l e u r b e h o u d e n i n d e z o m e r, deze dieren worden blauwe v o s s e n g e n o e m d . Po o l v o s s e n moeten in de winter goed b e s t a n d z i j n t e g e n d e b a r r e ko u , ze zijn zelfs zo goed aangepast op deze omstandigheden dat ze temperaturen van -50 graden Ce l s i u s k u n n e n v e r d r a g e n .

Daarom is de vacht van een Po o l v o s o o k é é n v a n d e w a r m s t e zoogdierenpelzen ter wereld.

Ve r d e r h e b b e n z e ko r t e p o t e n zodat ze laag bij de grond kunnen blijven en zo beschut t e z i j n t e g e n ko u d e A r c t i s c h e winden. Ook een kleine neus, ogen en oren typeert het dier omdat deze zo ook goed b e s c h e r m d z i j n . To t s l o t z i j n ook de poten aangepast op de omstandigheden in de To e n d r a . O p d e o n d e r k a n t van de poten zit namelijk een soort pels, om goede grip te hebben op het gladde ijs.

E r z i t e c h t e r o o k e e n ke e r z i j d e a a n h e t l e v e n v a n d i t s c h a tt i g e d i e r. O p d e p o o l v o s w o r d t namelijk gejaagd voor zijn bont. Mede door het hoge a a n t a l j o n g e n p e r w o r p, d i t k a n o p l o p e n t o t w e l 1 8 d i e r e n , h e e ft de poolvos dit tot nu toe goed doorstaan. De jacht is de laatste jaren flink afgenomen wat goede g e v o l g e n h e e ft v o o r d e l e e f w i j z e van de poolvos. Echter worden er nog wel steeds poolvossen gefokt op zogenoemde p e l s f o k ke r i j e n . O p d e z e f o k ke r i j e n z i j n g r o t e r e d i e r e n te vinden met zeldzamere k l e u r e n . D e j a c h t h e e ft h e l a a s wel veel invloed gehad op de aantallen poolvossen in bepaalde g e b i e d e n . Zo i s v a n d e p o p u l a t i e o p M e d n y, e e n e i l a n d t e n oosten van Rusland, nog maar 1 0 % v a n h e t o o r s p r o n ke l i j ke a a n t a l Po o l v o s s e n a a n w e z i g .

Te g e n w o o r d i g i s d e j a c h t verboden maar er kan nog veel gedaan worden om illegale j a c h t e n o f p e l s f o k ke r i j e n o p te heven om zo deze diersoort te kunnen beschermen.

Te k s t : T h a l i a K l e i n e p i e r Fo t o : J o n a t a n Pi e

37

Dankwoord We h o p e n d a t j e l e k ke r h e b t k u n n e n o n t s p a n n e n t i j d e n s h e t l e z e n v a n d e v i e r d e e d i t i e v a n h e t D G M a g a z i n e en dat je nu weer met frisse moed aan al je (school)werk kan beginnen. Maar vrees niet, over iets minder dan 5 maanden is het alweer zomervakantie en kan je met volle teugen genieten van je vrijheid.

W i j h e b b e n v e e l h u l p g e k r e g e n o m h e t D G M a g a z i n e t e k u n n e n l a t e n d r u k ke n . H i e r b i j w i l l e n w e g r a a g e e n paar mensen uitlichten. Om te beginnen Janet Bloemenburg, onze coach, waardoor we door middel van o p b o u w e n d e k r i t i e k e e n z o g o e d m o g e l i j k r e s u l t a a t h e b b e n k u n n e n b e r e i ke n . Ve r v o l g e n s M a r c o H a l ff v o o r d e o n d e r s t e u n i n g b i j h e t r e a l i s e r e n v a n h e t M a g a z i n e . O o k A b e o s w i l l e n w i j b e d a n ke n v o o r d e s a m e n w e r k i n g e n h e t v e r t r o u w e n e n D e B u n s c h o t e r v o o r h e t d r u k ke n v a n d i t m a g a z i n e . To t s l o t w i l l e n w i j n a t u u r l i j k o n z e l e z e r s b e d a n ke n , z o n d e r j u l l i e z o u h e t n a t u u r l i j k n i e t m o g e l i j k z i j n o m h e t D G M a g a z i n e t e m a ke n !

B e w e r i n g e n e n m e n i n g e n , g e u i t i n a r t i ke l e n i n d i t m a g a z i n e , z i j n d i e v a n d e b e n o e m d e p e r s o n e n e n n i e t ( n o o d z a ke l i j ke r w i j s ) d i e v a n d e a u t e u r s e n / o f A e r e s H o g e s c h o o l D r o n t e n . Zo w e l d e a u t e u r s a l s A e r e s H o g e s c h o o l D r o n t e n k u n n e n o p g e e n e n ke l e m a n i e r v e r a n t w o o r d e l i j k w o r d e n g e h o u d e n v o o r d e i n h o u d h i e r v a n e n i s n i e t a a n s p r a ke l i j k v o o r e n i g e r l e i d i r e c t e o f i n d i r e c t e s c h a d e d i e m o g e l i j k v o o r t v l o e i t u i t d e b e t r e ff e n d e u i t i n g e n .

Ondanks de constante zorg en aandacht die wij besteden aan de samenstelling van deze site en de daarin opgenomen gegevens, kunnen de auteurs en Aeres Hogeschool Dronten niet instaan voor de volledigheid, juistheid of voortdurende actualiteit van de gegevens en de inhoud van de site.

38

Met dank aan Schrijvers Anouk Noortman, C h r i s t i e n Ko ss e n EsmĂŠe Holle, T h a l i a K l e i n e p i e r, Mei Li Witsenboer Ca i t l i n Le n d i Ontwerp Mei Li Witsenboer Ca i t l i n Le n d i Eindredactie Ca i t l i n Le n d i M a r c o H a l ff Janet Bloemberg Sponsor ABEOS Druk Bunschoter Ook adverteren in het DGMagazine?

Informeer dan naar de mogelijkheden!

Co m m u n i c a t i e b u r e a u d g m . hogeschool.dronten@aeres.nl De Drieslag 4, 8251JZ, Dronten Fo t o : Fe r m i n R o d r i g u e z Pe n e l a s

39

Fo t o : L u i Pe n g