Analyse #106 - Toekomst van de Economie en Innovatie by Contentway

Bescherm uw vermogen tegen inflatie Dek inflatierisico’s af door cryptocurrency toe te voegen aan uw portfolio Scan de code en leer meer over investeren in cryptocurrency

www.hodl.nl

Dit is een commerciële uitgave van European Media Partner bij deze krant.

Nr. 106 December 2021

Toekomst van de Economie en Innovatie Met focus op Legal Success, Investeren en beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement

Er staan ons grote veranderingen te wachten Wat brengt 2022 voor onze economie en industrie? Annelou de Groot:

Het huband-spoke model is het model van de toekomst Lees meer op pagina 46

Legal Success:

Investeren en Beleggen:

Haal je als ondernemer geen inkomen meer uit je onderneming, dan kom je in de knel. Je behaalt geen winst meer en er ontstaat een tekort aan liquiditeit. Betrokken partijen merken dat er problemen ontstaan.

Beginnende belegger? Of weinig tijd? Beleg passief!

Lees meer op pagina 8

Wanneer je als beginnende belegger de markt op gaat, kan het aanbod behoorlijk overweldigend zijn. Ook als je jezelf tijd wilt besparen, omdat je je aandacht liever richt op zaken die voor jou belangrijker zijn, kan beleggen soms afschrikken door de vele keuzes. Beleg passief. Lees meer op pagina 4

Smart Industry:

De digitale maakindustrie Het einde van het tweede Corona jaar komt in zicht. Onze maatschappij blijkt weerbaar, maar de vrees dat het virus bij ons zal blijven wordt langzaamaan bewaarheid. De gevolgen daarvan weten we nog niet. Lees meer op pagina 52

MARKTLINK MULTIPLE

MARKTLINK.COM

BEREKEN DE WAARDE VAN UW BEDRIJF

Partner Content - VIESSMANN analysenederland.nl

VIESSMANN - Partner Content

Het creëren van leefruimte Partner Content VIESSMANN

Alle activiteiten van Viessmann Group vinden plaats met één doel: het creëren van leefruimte voor de toekomstige generatie. En dat is een gedeelde verantwoordelijk van alle 13.000 leden van de wereldwijde Viessmann familie. Naast dat Max in zijn rol als Co-CEO van de grote Viessmann groep, als vierde generatie, de digitale en culturele transformatie leidt, begeleidt hij ook de activiteiten van de grootste business area: Climate Solutions. Van traditionele verwarmingssystemen naar duurzame oplossingen voor verwarmen, koelen, verbeteren waterkwaliteit en een gepersonaliseerde binnenklimaat door toekomstgerichte en klimaatvriendelijke systemen, digitale tools en services.

Viessman verbetert zichzelf continu. Van een traditioneel productiebedrijf naar een leidend technologiebedrijf dat het welzijn van mensen boven alles stelt. Initiatieven van Viessman variëren van onder andere slimme apparaten die de gezondheid en status van de gebruikers van huizen en gebouwen weet te vertalen naar verdere ontwikkeling van klimaatoplossingen gebaseerd op duurzame energiebronnen zoals groene waterstof of zonne-energie.

”

Initiatieven van Viessman variëren van onder andere slimme apparaten die de gezondheid en status van de gebruikers van huizen en gebouwen weet te vertalen naar verdere ontwikkeling Het onder de aandacht brengen van klimaatoplossingen gebaseerd van deze producten en diensten op duurzame energiebronnen zoals in Nederland gaat het bedrijf groene waterstof of zonne-energie. helpen om de brand-awareness te vergroten en gaat ervoor zorgen Portfolio is één van de eerste productiedat meer gecombineerde, slimme Viessmann bedrijven in de wereld die condenserende oplossingen in verschillende Cv-ketels ontwikkelde op fossiel gas en die nu voor honderd procent op waterstof kunsoorten gebouwen terecht zullen nen draaien. En de Cv-ketel stoot op die manier dus geen CO2 uit. De prototypes komen.

”

zijn momenteel in ontwikkeling en in de testfase op ons bedrijventerrein Allendorf. Deze ontwikkelingen zijn erop gericht om eenvoudig te wisselen van fossiele gasverbruik naar een waterstof verbruik, zeer zuinig en zonder CO2 uitstoot. Via het kantoor in Capelle aan de IJssel breidt Viessmann hun uitgebreide portfolio steeds verder uit in Nederland met producten zoals warmtepompen, zonnepanelen en digitale services. Viessmann: “Het onder de aandacht brengen van deze producten en diensten in Nederland gaat het bedrijf helpen om de brand-awareness te vergroten en gaat ervoor zorgen dat meer gecombineerde, slimme oplossingen in verschillende soorten gebouwen terecht zullen komen.” Co-creating klimaatoplossingen: Allemaal met het overkoepelende doel om leefgebieden te creëren voor toekomstige generaties. Ecosysteem Bovendien draagt Viessmann bij aan het creëren van een wereldwijd ecosysteem met de innovatieve partners, zoals Priva. Priva is een technisch bedrijf dat hardware, software en diensten naadloos samenvoegt om de klimaatcontrole voor onder andere tuinbouw, gebouwbeheer en indoor growing te optimaliseren. Beide bedrijven geloven dat partnerships, netwerken en slimme ecosystemen cruciaal zijn in het ontwikkelen van een breed scala aan nieuwe oplossingen die nodig zijn om belangrijke uitdagingen zoals, opwarming van de aarde, energietransitie en voedselveiligheid in de wereld te realiseren. Dezelfde visie van beide bedrijven omtrent co-creatie van oplossingen brengt een

positieve houding teweeg. Beide bedrijven werken bijvoorbeeld aan software voor slim management en het optimaliseren van het energieverbruik. Er zijn vele mogelijkheden om samen te werken. Om te beginnen met het bieden van slimme oplossingen voor een gezond klimaat in gebouwen als kantoren, hotels, winkels en ziekenhuizen. “Ons high-profile partnership moet een hoge kwaliteit van oplossingen bieden, voor commerciële gebouweigenaren tot aan hele focus gebieden en totaaloplossingen voor de stad.”

”

Ons high-profile partnership moet een hoge kwaliteit van oplossingen bieden, voor commerciële gebouweigenaren tot aan hele focus gebieden en totaaloplossingen voor de stad. Innovatief Priva en Viessmann hanteren een innovatieve aanpak dat technologische oplossingen vanaf drie kanten aanpakt: duurzame agricultuur, energiemanagement en behoud van natuurlijke grondstoffen. Tech-gedreven innovatie helpt Priva om middels nieuwe manieren duurzame voedingsbronnen te ontwikkelen die zullen bijdragen aan het genereren van voedsel van stedelijke populaties over heel de wereld. Als bedrijf wil Priva met het concept Sustainable Urban Delta belangrijke zaken combineren zoals het bieden van voedsel en het hebben van een dak boven het hoofd om zo de uitdagingen van de toekomst het hoofd te kunnen bieden. Het is nu eenmaal een feit dat steden gaan groeien. Deze verstedelijking betekent ook een grotere behoefte aan voedsel en meer gebouwen. De technieken van Priva en Viessmann samen zullen deze ogenschijnlijke problemen tot een kans maken.

”

Door gebruik te maken van beschikbare data van gebouwen en andere online bronnen kan Priva de energiebehoeften van een gebouw 24 uur van tevoren voorspellen. Cloud De Cloud zal hier enorm bij gaan helpen. Viessmann: “Door gebruik te maken van

viessmann.nl

VIESSMAN - Partner Content

analysenederland.nl

VIESSMANN - Partner Content

voor toekomstige generaties

Max Viessmann Co-CEO van Viessmann groep

beschikbare data van gebouwen en andere online bronnen kan Priva de energiebehoeften van een gebouw 24 uur van tevoren voorspellen. Zo kunnen mechanische installaties op een strategische manier worden beheerd. Een gebouw op deze manier slim maken kan al zorgen voor een energiereductie van zo’n dertig procent. Deze oplossing maakt gebruik van digitale simulatiemodellen van gebouwen en alleen al in Nederland ligt er een enorm potentieel om energie op deze manier te besparen. De verwachting is dat het ongeveer 137 Petajoules, te vergelijken met vier tot vijf kolengestookte energiecentrales, kan besparen.” Het is onze verantwoordelijkheid om verder te kijken, besluit Co-CEO Viess-

mann. “Elk bedrijf moet een klimaat oplossingsgericht bedrijf worden. En dat moet recht vanuit het hart komen. We moeten de verantwoordelijkheid die wij hebben op onze toekomst blijven benadrukken en hoe wij vandaag leven de toekomstige generaties beïnvloedt. En als dat onderdeel is van waarom mensen jouw producten kopen of zich verbonden voelen met je diensten dan wordt het daadwerkelijk onderdeel van je DNA.”

”

Elk bedrijf moet een klimaat oplossingsgericht bedrijf worden. En dat moet recht vanuit het hart komen. We moeten de verantwoordelijkheid die wij hebben op onze toekomst blijven benadrukken en hoe wij vandaag leven de toekomstige generaties beïnvloedt.

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement

analysenederland.nl

3 Vragen aan

Beginnende belegger? Of weinig tijd? Beleg passief! Investeren & Beleggen Wanneer je als beginnende belegger de markt op gaat, kan het aanbod behoorlijk overweldigend zijn. Ook als je jezelf tijd wilt besparen, omdat je je aandacht liever richt op zaken die voor jou belangrijker zijn, kan beleggen soms afschrikken door de vele keuzes. Als je op zoek bent naar een manier om te investeren met relatief weinig risico en inspanning, kan indexbeleggen een goede oplossing zijn. Tekst: Marjon Kruize

ndexbeleggen is eigenli-

een synoniem voor passief beleggen. Het houdt in dat je niet probeert de markt te verslaan, maar dat je de markt probeert te volgen. “Je belegt hierbij via een fonds in een index waarin meerdere aandelen of obligaties zitten”, vertelt Jan-Jaap Surie, expert indexbeleggen. “Zo realiseer je op een gemakkelijke manier een goed gespreide portefeuille. Het voordeel van zo’n indexfonds is dat je zelf geen onderzoek hoeft te doen, dat doet de portfoliomanager van het indexfonds. Dat maakt het een zeer aantrekkelijke manier van beleggen voor beginners en mensen die weinig tijd hebben, want je hoeft jk

zelf eigenlijk geen kennis te hebben van de verschillende beleggingsmogelijkheden.” met indexbeleggen relatief weinig risico en heb je dat risico ook nog eens gedeeltelijk zelf in de hand, vertelt Surie. “De fondsen bieden je verschillende regio’s, sectoren of obligaties voor je portefeuille. Hier bovenop kan je kiezen voor de nadruk op ESG factoren (Environmental, Social and Governance), volledig fysieke replicatie en/of het niet uitlenen van de aandelen. Hiermee stel je dan zelf een neutrale, defensieve of offensieve portefeuilleverdeling samen.” Sommige aanbieders bieden deze verdelingen al kant en klaar aan. Dan hoef je alleen nog maar een risicoprofiel te kiezen. Het wordt je zo eenvoudig gemaakt, dat de meeste vermogensbeheerders hier niet qua kosten en gemak tegenop kunnen. Bovendien kun je veelal met een klein budget instappen in tegenstelling tot de hoge minimuminleg bij vermogensbeheerders. Na het maken van je keuze, hoef je eigenlijk alleen nog maar geld te storten en de rest gaat automatisch. Daarnaast loop je

passief beleggen interessant vanwege het lagere risico door de grote spreiding, ook de rendementen zijn over het algemeen gunstig vanwege de lage kosten. “Uit onderzoek blijkt Niet alleen is

dat het merendeel van de actieve beleggers de ‘markt’ niet verslaat”, vertelt Surie. “Bij passief beleggen volg je de ‘markt’. We weten inmiddels dat het verslaan van die markt maar heel weinig voorkomt, dus dan is het beter om je risico te spreiden en minder kosten te betalen zodat je zekerder bent van je rendement.” een fonds dat gebruik maakt van gelijkgewogen indices is volgens Surie interessant. “Elk aandeel krijgt hierbij een even groot gewicht in de portefeuille. Sommige indexfondsen streven zelfs naar een gelijkgewogen spreiding over de verschillende sectoren. Dat is interessanter dan een marktgewogen aandeel, waarbij het gewicht van het aandeel afhankelijk is van de grootte van het bedrijf. Hierdoor wegen techbedrijven vaak heel zwaar door de ontwikkelingen van de afgelopen jaren en dat kan extra risico opleveren wanneer zo’n sector het minder doet. Door in elke sector een even groot percentage te investeren verlaag je wederom het risico en behoud je een goede spreiding. De volatiliteit is lager dan bij marktgewogen indices, wat betekent dat de pieken en dalen minder extreem zijn.” Vooral investeren in

Daarom is indexbeleggen

zeer geschikt voor beleggen op de lange termijn en als

Nick Jacobs

alternatief voor de lage rente op spaarrekeningen. market beats timing the market”, stelt Surie. “Bij actief beleggen moet je niet alleen goed uitzoeken waar je in gaat beleggen, maar moet je ook continu beslissen wanneer je koopt en verkoopt. Dit veroorzaakt onrust en twijfel, wat kan leiden tot verkeerde beslissingen. Ook vergt het veel tijd en kennis. Hoe langer je beleggingshorizon is, hoe onbelangrijker het moment waarop je instapt is, als je maar instapt. Na een hoogtepunt op de beurs, een ‘all time high’, komt er immers altijd, wellicht na een kleine tijdelijke daling, weer een nieuw hoogtepunt. Zo bouw je over een langere periode een mooi rendement op.” “Time in the

maken indexbeleggen extra interessant voor de beginnende belegger en voor mensen met weinig tijd. “De rente op de spaarrekening is voor de meeste mensen inmiddels nul of zelfs negatief ”, vertelt Surie, “Tel daar de stijgende inflatie bij op, dan blijft er van je geld op de bank weinig over. Beleggen biedt dan een alternatief, maar als je dat nog nooit gedaan hebt, kan het onveilig aanvoelen. Een indexfonds is dan een goede optie, omdat het een groot deel van de risico’s wegneemt en een beter rendement biedt dan de spaarrekening.” Al deze factoren

Nick Jacobs Algemeen directeur TFH Holland Group

Investeren & Beleggen Als je wilt gaan beleggen heb je opties te over. Een daarvan is private equity, het beleggen in het Nederlandse bedrijfsleven via een fonds. Vooral het Nederlandse mkb is hierbij een aantrekkelijke optie. Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

Wat maakt beleggen in het Nederlandse mkb zo aantrekkelijk? “Een goede beleggingsportefeuille bestaat voor een deel uit beursgenoteerde aandelen en obligaties en voor een deel uit niet beursgenoteerde objecten als vastgoed en het mkb. Wat we nu echter zien is dat de prijzen voor onroerend goed op recordhoogte staan. We zien dat veel klanten vijf of tien jaar geleden vastgoed kochten en dat nu weer verkopen. Dit geld opnieuw investeren in vastgoed levert minder rendement op, dus ze gaan op zoek naar andere oplossingen. Private equity, met name het Nederlandse mkb, biedt een goede spreiding en biedt zekerheid. Je ziet veel minder koersschommelingen dan bij aandelen en de tussentijdse inkomsten zijn hoger dan bij vastgoed. Zeker als je in zee gaat met een fonds dat geen bankfinanciering gebruikt haal je daar gewoon hele mooie rendementen uit.” Hoe beleg je in het mkb? “Je belegt in een fonds. Wat dat betreft is er geen verschil tussen een vastgoedfonds en een private equity fonds. Zo’n fonds geeft je de mogelijkheid gelijk in een grote hoeveelheid bedrijven te investeren, zodat je je vermogen kunt spreiden. Als fonds participeren wij actief binnen het bedrijf. We spreken met elke werknemer en lopen op elk vlak mee. Zo weten we zeker dat het bedrijf onze investeerders iets kan bieden. De investeerder kan meedenken als ze dat willen, maar dat hoeft niet. Dat maakt het voor velen een fijne manier van investeren.” Welke bedrijven zijn hier geschikt voor? “We zoeken vooral naar bedrijven in een goedlopende, groeiende sector, zoals ICT en IT-beveiliging, die minimaal zes jaar bestaan in Nederland. Het faillissementsrisico neemt na vijf jaar namelijk behoorlijk af. De fondsinvestering per bedrijf bedraagt één tot drie miljoen euro. Daarnaast doen we alles zonder bankfinanciering. De bedrijven hebben daardoor vrijwel geen renteverplichtingen of verplichte aflossingen en dat zorgt voor een veel hogere zekerheid voor de belegger.” ADVERTENTIE

Indexbeleggen voor iedereen Waarom kies je InDelta? • Eenvoud en gemak

Inleg vanaf 1 euro Direct opzegbaar

• Periodiek beleggen • Lage kosten: 0,57% per jaar • Gelijkgewogen indexfondsen • Geen uitleen van aandelen • Wereldwijd gespreid

Ontvang 30 euro Scan uw actiecode of ga naar: https://www.indelta.nl/fd/?utm_source=fd

Voor iedereen Kindrekening, zakelijke rekening

• Aandacht voor ESG • Fysieke replicatie

Scan uw actiecode of mail naar contact@indelta.nl

Modelportefeuilles Defensief, Neutraal, Offensief

Voor de belegger die nu al zeker weet dat hij volgend jaar 6% rente ontvangt

hoog rendement • laag risico • geen gedoe

Aantrekkelijke vaste rente Gegarandeerde maandtermijnen Vastgoed als onderpand Recht van 1ste hypotheek Investering liquide te maken

rstFD-230x275-final.indd 1

16-12-2021

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

IN DE PUBLICATIE Economie en Innovatie 2. Opinie: Edith Nordmann 8. Ook conclusie niet levensvatbaar geeft rust 12. Profiel: Leendert-Jan Visser 18. Bitcoin blijft populair

22. Profiel: Jacob de Haan 24. Duurzaam vastgoed 40. Voorwoord: Maxime Verhagen 46: Profiel: Annelou de Groot 52. Voorwoord: Maarten Steinbuch 54: Profiel: John Blankendaal

ANALYSENEDERLAND.NL Digitalisering: daar waar het iets toevoegt Dankzij digitalisering kunnen leraren het kind straks beter helpen dan nu het geval is. Kinderen kunnen zelfstandig oefenen.

ANALYSENEDERLAND.NL Traditionele maakindustrie wordt steeds slimmer Binnenkort krijgen bedrijven in de maakindustrie een totaal andere relatie met klanten.

Waarom je een advocaat nodig hebt! Opinie

In mijn praktijk zie ik het dagelijks: Men schakelt een advocaat pas als geen andere optie meer voorhanden is. Vaak wordt naar de advocatuur gekeken als vervelend en duur dus vraagt men niet snel om advies. Foto: Persfoto

De ondernemers hebben

is om problemen en vraagstukken waar ondernemers mee te maken krijgen eerst zelf op te lossen en als dat niet lukt en het huis in vuur en vlam staat dan pas een advocaat in te schakelen om het vuur te blussen. De ene keer valt er nog wat te redden, maar het komt ook wel eens voor dat de hulp te laat wordt gevraagd. Advocaten kunnen dan geen oplossing uit een hoge hoed toveren.

nou eenmaal veel te regelen en zitten met allerlei vragen, maar durven niet (te vroeg) om ondersteuning te vragen omdat ze denken dat ze het zelf wel kunnen oplossen of de kosten willen drukken. Dat zie ik dagelijks in mijn praktijk ook. Cliënten proberen allerlei (juridische) vraagstukken zelf op te lossen en bellen pas als het water tot de lippen komt. Dan is een simpele oplossing niet meer de redding en volgt vaak een procedure. Terwijl een tijdig telefoontje deze procedure, een dure aangelegenheid bovendien, had kunnen voorkomen.

e trend nu

Zoals voor iedereen,

zo geldt het ook voor de ondernemers: wees er vroeg bij! Voorkomen is – ook met betrekking tot het ondernemen – beter dan genezen. Vaak is in de beginfase een snelle en simpele oplossing te

ANALYSE #106 Economie en Innovatie Disclaimer alle informatie omtrent de COVID-19 maatregelen in deze bijlage was actueel op het moment van drukken.

Campagne Managers: Jeroen van Zonneveld, Marnix van der Bijl, Job Toonen, Kim Lak, Robin Hirschman, Iris Abma, Laura Meeuwisse & Nina van Opdorp Managing Director: Amanda Ghidoni Redactie: Marjon Kruize, Féline van der Linde Graphic Design: Blanca van Megen Tekst: Marc van der Sterren, Jerry Huinder, Marjon Kruize, Féline van der Linde , Hugo Schrameyer, Eoin Hennekam, Mark van der Heijden Coverfoto: Adobe Stock, Anne Reitsma Gedistribueerd met: Het Financieele Dagblad 2021 Drukkerij: RODI Rotatiedruk

vinden, hetgeen ook door de andere specialisten, die een bijdrage voor deze uitgave hebben geleverd, beaamd zal worden. En dat hoeft niet veel te kosten. Tijdig, korte en gerichte adviezen inwinnen, zorgt niet alleen voor simpele oplossing, maar ook voor minder druk en stress voor de ondernemer.

gen bestaan niet; het is pas dom, als je niets vraagt”. Als ondernemer moet je al zo veel regelen en als je het even niet (zeker) weet, vraag hulp. Schakel op tijd een specialist in, dat kan veel ellende achteraf voorkomen. voor het nieuwe jaar een simpele zijn: bel en vraag “mag ik vrijblijvend iets vragen” want vragen betekent niet dat je als ondernemer hebt gefaald, integendeel, ondernemers die op tijd actie ondernemen behoeden hun onderneming voor (juridische) problemen achteraf. Laat uw voornemen

bijzonder vereerd het voorwoord voor deze bijzondere uitgave te mogen schrijven. Een uitgave waar veel ingewikkelde vraagstukken aan bod komen die op vele vragen antwoorden zullen bieden. En onthoud, als u geen antwoord hierin vindt, vraag uw specialist. Ik voel mij

Veel leesplezier!

1 tip mag geven dan is het: bij twijfel, vragen! Om een tegeltjeswijsheid te gebruiken: “Domme vraAls ik u

European Media Partner Wij maken online en print campagnes met waardevolle, interessante content die gedistribueerd worden naar relevante doelgroepen om de business van onze klanten te laten groeien. Onze branded content en native advertising oplossingen zetten jouw verhaal op de eerste plaats.

Edith Nordman Managing Partner van ACG International

Uitgegeven door: European Media Partner Nederland B.V Keizersgracht 424 NL-1016 GC Amsterdam Tel: +31 20 808 82 00

Partner content in deze campagne is tot stand gekomen in samenwerking met onze klanten. Dit zijn commerciële uitingen.

Web: www.europeanmediapartner.com

Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie.

Email: nl@europeanmediapartner.com redactie@europeanmediapartner.com ADVERTENTIE

contracten openbreken (zoals huurcontracten). Zo kan de toekomst van het bedrijf veilig worden gesteld.

WHOA biedt kansen voor bedrijven in nood Uit recent onderzoek van de Kamer van Koophandel blijkt dat relatief veel ondernemingen er financieel slecht voor staan. Zeker in sectoren die hard geraakt zijn door coronamaatregelen - horeca, cultuur, sport, recreatie bestaan grote problemen. Eén op de drie ondernemers heeft ingeteerd op de reserves. Banken, verhuurders en de Belastingdienst hebben tijdens ‘corona’ uitstel van betaling verleend. Schulden die op

die manier zijn opgebouwd, moeten vanaf 2022 worden afbetaald. Daarom is het essentieel dat bedrijven in 2022 voldoende resultaat maken. Dat zal in sommige sectoren niet eenvoudig zijn. Sinds 1 januari 2021 is een nieuwe wet van kracht, die een oplossing biedt aan ondernemers in financiële problemen. Met de Wet Homologatie Onderhands Akkoord (‘WHOA’) kunnen bedrijven kwijtschelding krijgen voor een groot deel van hun schulden of langlopende

Breekijzer Ruud de Vaan, advocaat insolventierecht bij TeekensKarstens, legt uit: “Als wij de WHOA toepassen, verdelen wij de schuldeisers in verschillende categorieën. Die indeling hangt samen met de posities die zij in een faillissement zouden hebben. Aan iedere categorie doen we een voorstel voor een gedeeltelijke of algehele kwijtschelding. Soms is het mogelijk om schulden om te zetten in aandelen.” Ook schuldeisers zijn in de WHOA beschermd. De Vaan: “Schuldeisers moeten minimaal het bedrag krijgen dat zij zouden ontvangen als de

onderneming failliet gaat. Dat zijn vaak lage bedragen. Daarnaast hebben schuldeisers recht op goede informatie en financiële onderbouwingen.” De WHOA kent belangrijke voordelen. Een WHOA-voorstel kan door de rechter dwingend worden opgelegd, ook aan dwarsliggers. De Vaan: “Dat maakt de WHOA een effectief breekijzer inonderhandelingen. Mijn advies aan ondernemers is: ga het gesprek aan met je ﬁnancieel adviseur en een jurist met verstand van deze wet. Er zijn met de WHOA veel creatieve oplossingen mogelijk.” Ruud de Vaan | insolventierecht T +31 6 535 460 27 E devaan@tk.nl

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie analysenederland.nl

Als mkb’er weerbaar tegen cyberaanvallen Legal Succes Steeds meer mkb-bedrijven digitaliseren, maar criminelen digitaliseren mee. Zorg dat u voorbereid bent.

op weerbaarheid. Daarnaast biedt het Digital Trust Center ook een tienstappenplan om bedrijven te helpen zo weerbaar mogelijk te zijn”, deelt Bethlehem. Daarnaast benadrukt Beth-

Tekst: Eoin Hennekam

igitalisering biedt

tal van kansen om bedrijfsprocessen efficiënter en productiever te laten verlopen, maar brengt ook risico’s met zich mee. Het veilig houden van de digitale omgeving en data is cruciaal. Cybersecurity is dan ook een van de belangrijkste onderwerpen voor mkb’ers die de stap wagen bedrijfsprocessen te digitaliseren, weet ook Henk Bethlehem, senior jurist bij NLdigital. “Criminelen digitaliseren net zo hard mee. Tegen hen moet je je beschermen.” bedrijven

Het grootste probleem

bij digitaliserende bedrijven is vaak dat zij niet bewust genoeg bezig zijn met cyberveiligheid en er bij gebaat zijn zich te laten informeren en te inventariseren hoe weerbaar zij nu zijn tegen digitale criminele aanvallen. “Het Digital Trust Center van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, biedt bedrijven een goed uitgangspunt om cyberveilig te zijn. Het centrum geeft waardevolle informatie over hoe je je als organisatie weerbaarder maakt tegen cyberaanvallen en biedt de mogelijkheid tot het doen van een basisscan

het belang van samenwerken met een IT-dienstverlener. “Een IT-dienstverlener is veel meer thuis in de wereld van cybersecurity en is daarom een waardevolle partner voor organisaties om weerbaar te zijn tegen cyberaanvallen.” Maar het hebben van een IT-dienstverlener alleen is niet voldoende. “Het is belangrijk om constant met elkaar de dialoog te voeren over de digitale bedrijfsprocessen en helder te hebben wie welke verantwoordelijkheid draagt. Maak afspraken met elkaar, bijvoorbeeld over hoe om te gaan met het melden van datalekken, en ga ook structureel na of contracten nog de meest actuele situatieomschrijvingen bevatten. Past het beveiligingsniveau nog?” lehem

doelt Bethlehem bijvoorbeeld op de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Veel bedrijven zijn nog niet AVG-compliant en weten niet hoe zij dit wél kunnen zijn. “De uitdaging Met dat laatste

is dat organisaties regelmatig niet bewust zijn dat ze niet AVG-proof zijn of niet de Autoriteit Persoonsgegevens om hulp durven te vragen. De autoriteit heeft het imago dat ze continu boetes uitdeelt aan bedrijven die niet AVG compliant zijn, maar de realiteit is niet half zo somber. Achter de schermen geeft de autoriteit organisaties juist voorlichting hoe om te gaan met persoonsgegevens in hun bedrijfsprocessen. Het zijn kundige mensen die organisaties graag op weg helpen. Daar moeten bedrijven ook op durven vertrouwen”, aldus Bethlehem.

Beveiliging is zo sterk als je zwakste schakel. Maak cybersecurity onderdeel van het bedrijfsproces en train waar nodig personeel. pleit in het kader van cyberveiligheid en het gebruik van persoonsgegevens voor het AVG-principe van dataminimalisatie. “ProDe senior jurist

beer de afweging te maken tussen ‘nice to know’ en ‘need to know’. Verzamel alleen datgene dat echt nodig is om risico’s te beperken en zorg in overleg met je IT-dienstverlener voor afdoende beveiliging. Een groot crimineel gevaar is namelijk dat data ‘gegijzeld’ wordt en criminelen op afstand toegang verkrijgen tot de servers en data van een bedrijf.” Verder benadrukt Bethlehem de waarde van leren van anderen. "Vitale organisaties worden door het Nationaal Cybersecurity Center geïnformeerd over cyberdreigingen en kunnen zo eigen kwetsbaarheden in de digitale omgeving ontdekken en wegnemen. Voor de overige twee miljoen bedrijven wordt vergelijkbare informatie sinds kort verstrekt door het Digital Trust Center." met het volgende: “Beveiliging is zo sterk als je zwakste schakel.” Hoe goed een digitale omgeving ook is ingericht en beveiligd, als bijvoorbeeld personeel niet bewust is van cyberrisico’s kan dit onverhoopt toch voor problemen zorgen. “Maak cybersecurity onderdeel van het bedrijfsproces en train waar nodig personeel.” Bethlehem sluit af

Feiten • • • • •

Het Digital Trust Center ondersteunt bedrijven om cyberveilig te zijn Actieve samenwerking met een IT-dienstverlener draagt bij aan cyberveiligheid De Autoriteit Persoonsgegevens helpt organisaties AVG-proof te zijn Werken vanuit een principe van dataminimalisatie draagt bij aan AVG-compliance en cyberveiligheid Cybersecurity moet onderdeel zijn van het bedrijfsproces

Het grootste probleem bij digitaliserende bedrijven is vaak dat zij niet bewust genoeg bezig zijn met cyberveiligheid.

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement

analysenederland.nl

‘Ook de conclusie niet levensvatbaar geeft rust’ Legal Success

Haal je als ondernemer geen inkomen meer uit je onderneming, dan kom je in de knel. Je behaalt geen winst meer en er ontstaat een tekort aan liquiditeit. Op een gegeven moment gaan betrokken partijen merken dat er problemen ontstaan bij de onderneming, maar ze laten dat vaak niet merken. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto

“

altijd veel hoop”, vertelt Michiel Hordijk, directeur IMK. “Hoop bij de ondernemer dat het goed gaat komen en bij de leverancier dat die zijn rekeningen betaald krijgt. Maar met hopen bereik je niets. Inzicht in de gezondheid van de onderneming en hierover communiceren zorgt dat alle betrokken partijen weten waar zij aan toe zijn en creëer je een stabielere toekomst voor de ondernemer en alle betrokken partijen.” Er is namelijk

Wanneer een ondernemer

op de rand van een faillissement staat biedt de WHOA een uitkomst, gaat Hordijk verder. “WHOA staat voor Wet Homologatie Onderhands Akkoord en is sinds 1 januari 2021 actief. Een bedrijf dat hoge schulden kent en failliet dreigt te gaan,

terwijl het nog wel levensvatbare bedrijfsactiviteiten heeft, kan worden geholpen door WHOA. In de praktijk betekent dit dat de schulden worden gereorganiseerd, zodat de bedrijven door kunnen werken. Voor 1 januari kon één schuldeiser of aandeelhouder er al voor zorgen dat een bedrijf failliet werd verklaard. Dat is nu verleden tijd en met de WHOA wordt stapsgewijs gewerkt aan de weg naar een akkoord. Hierbij wordt gekeken of de onderneming gezond is en dus in staat is om uiteindelijk de schulden af te betalen. Of de onderneming ‘met een zachte landing’ te stoppen.”

In de praktijk zie je dat veel ondernemers weer een nieuwe onderneming starten nadat zij failliet zijn gegaan. dat onderzoek naar de levensvatbaarheid van de onderneming gedegen wordt uitgevoerd zodat alle partijen er van op aan kunnen dat de conclusie wel/niet gezond gegrond is. Voor de crediteuren betekent het dat zij geld gaan ontvangen, of in ieder geval een deel daarvan en in de toekomst zaken kunnen blijven doen met de ondernemer. “Daarnaast blijven de werknemers van Het is belangrijk

de onderneming beschermd. Volgens het akkoord moeten de werknemers in dienst blijven en mogen zij niet ontslagen worden als duidelijk wordt dat de onderneming nog levensvatbare activiteiten blijkt te hebben. En de WHOA zorgt ervoor dat ondernemers eerder het gesprek aangaan. Het gesprek aangaan met hun leveranciers en tijdig problemen kunnen oplossen bijvoorbeeld met de rechtbank.” zie je dat veel ondernemers weer een nieuwe onderneming starten nadat zij failliet zijn gegaan. “En dat schaadt de relatie met bijvoorbeeld leveranciers en crediteuren. Voorkom je een faillissement en hebben alle belanghebbende inzicht in de situatie, dan is de kans groot dat de relaties voor een duurzame samenwerking in de toekomst behouden blijven. In de praktijk

van de gezondheidsverklaring te borgen wordt de onderneming ingeschreven in het Good Company register. Jaarlijks volgt een revisie van de gezondheid van een onderneming. Noem het een APK. Een bedrijf kan hiermee jaarlijks de gezondheidsverklaring behouden. Banken kunnen vervolgens met een gerust hart geld lenen aan de onderneming omdat deze gezond is. Op deze manier is er Om de continuïteit

een stok achter deur voor de ondernemer om de afspraken na te komen en wordt er een garantie naar de banken afgegeven. En wanneer het niet goed gaat kan er tijdig actie worden ondernomen.” zien we aanzienlijk veel ondernemers die nu voor een moeilijke keuze staan, stelt Hordijk. “Veel ondernemers moeten nu een keuze maken. Ook ondernemers die om andere redenen dan corona schulden Sinds vorige maand

hebben. Veel reserves zijn al opgemaakt. Doorgaan met een faillissement als eindresultaat, of nu een oplossing vinden middels het WHOA en het register kijken naar de gezondheid van het bedrijf en tijdig afspraken maken wanneer er nog levensvatbare bedrijfsactiviteiten aanwezig zijn.”

ken) accepteren dat niet. Met de herstructurering kunnen ondernemers wel hun onderneming voortzetten. Het is soms een ingewikkelde puzzel, maar met de juiste hulp lossen de betrokken partijen dit goed met elkaar op.”

De meeste ondernemers

hopen op een financiering om hun schulden af te lossen. Financiële instellingen (ban-

ACG INTERNATIONAL - Partner Content ACG INTERNATIONAL – Partner Content

Het regeerakkoord – een wolf in schaapskleren voor de ondernemer Partner Content

ACG International

Het is een gekke tijd voor de ondernemer: een ongekende krapte op de arbeidsmarkt terwijl niet functionerende werknemers een grote belasting zijn voor met name het MKB. Wat verandert nu door het regeerakkoord voor de ondernemer op het gebied van arbeidsrecht? Edith Nordmann advocaat en managing partner van ACG International waarschuwt voor de zinsnede: “we verkleinen de verschillen tussen vast en flex”. Dit heeft een enorme impact op ondernemingen die gebruik acginter.com

maken van tijdelijke contracten. In het in juni gepubliceerde SER MLT-advies was al te lezen dat het streven is om de tijdelijke contracten enkel toe te staan voor ziek&piek. “Nu, uit het regeerakkoord blijkt dat het SER MLT-advies door de regering als leidraad wordt gebruikt, is het voor de ondernemers van belang zich goed voor te bereiden”, signaleert Edith. “Oproep-, uitzend- en tijdelijke arbeidscontracten zullen behoorlijk beperkt worden en deze keer is het menens, dus denk maar niet dat het zo een vaart niet zal lopen.” Ook met betrekking tot de wijzigingen in de AWf-premies

Edith Nordmann managing partner en advocaat bij ACG International

waarschuwt Edith dat het voor de ondernemers van belang is om zich goed te verdiepen in de gevolgen van de terugkeer van deze regeling welke vanwege coronacrisis tijdelijk werd opgeschort. “Aan het overwerk van meer dan 30% hangt een

”

“Het is een gekke tijd voor de ondernemer” duur prijskaartje aangezien met terugwerkende kracht het hogere AWf-tarief van 7,20% wordt toegepast. En dat zullen ondernemers voelen als ze zich niet goed voorbereiden.” Edith zegt: “Als je mij vraagt wat

de nummer 1 tip is om ellende te voorkomen dan is het om zo spoedig mogelijk een Baseline Check uit te voeren. Wij zijn daar nu al mee bezig bij onze cliënten en dat levert enorm veel waardevolle inzichten op”. ACG International biedt deze gerichte controletool aan haar cliënten zodat zij weten waar ze staan, wat op orde is en waar en hoe ze aandacht aan moeten besteden om dure verrassingen te voorkomen. “Want tijdige voorbereiding bespaart veel financieel leed achteraf en dat is hier hard nodig”, aldus Edith.

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie

analysenederland.nl

Corona dwingt HR-manager tot nieuwe afwegingen Legal Success

De moeilijkheidsgraad van HR-activiteiten is door de covidpandemie duidelijk opgeschaald. Tekst: Hugo Schrameyer Foto: Persfoto

Ook personeelsmotivatie en Psychosociale Arbeidsbelasting zijn in deze coronaperiode duidelijke aandachtspunten. En hoe pak je eigenlijk ‘een verbetertraject’ aan met een thuiswerkende ‘disfunctionerende’ werknemer? De vervolgvraag laat zich dan eveneens raden: waar vind ik ‘nieuw’ personeel en moet de onboardings-procedure niet worden herzien? nogal een opgave voor HR-managers, die worstelen met hoe ze deze kwesties moeten wegen. Arbeidsrechtadvocaat Mandy de Koning, partner bij Ten Advocaten NV, is samen met de NVP, hèt Netwerk voor HR-Professionals, nauw betrokken bij deze materie. Samen met de NVP zijn de afwegingen waar bedrijven mee worstelen geclusterd tot een aantal hoofdthema’s om HR-managers snel op weg te helpen met praktische antwoorden. Kortom, dat is

Mandy de Koning

Arbeidsrechtadvocaat, partner bij Ten Advocaten NV

deze periode tal van nieuwe vraagstukken komen te liggen bij de HR-manager. Denk aan thema’s als vaccinatie, testen, quarantaine, loon, privacy, looproutes, output en natuurlijk ook het nieuwe hybride werken. Zelfs dat is nog niet alles. Zo moet ook de Risico-Inventarisatie en Evaluatie worden aangepast, er moet een regeling kantoormeubilair komen, terwijl ook de autolease-regeling toe is aan herziening. Behalve deze tastbare overwegingen, bestaan er ook afwegingen op het sociaal-emotionele vlak. r zijn in

nu staat boordevol coronanieuws. De Koning vertelt dat werkgevers in deze context te maken krijgen met ingewikkelde en soms tegenstrijdige regels. Zo mag de werkgever onder omstandigheden vragen of een werknemer is gevaccineerd, maar hij mag zijn personeel niet verplichten tot vaccineren. Bovendien De actualiteit van

Het inrichten van een thuiswerkplek is een hot item.

mogen werkgevers op de werkvloer niet vertellen wie van de collega’s thuis zit met corona. Dat is in strijd met de privacywetging, zelfs als de werknemer heeft aangegeven dat die informatie mag worden gedeeld. “Wat wel zo is: als de werkgever weet dat een medewerker is besmet, moet hij die medewerker naar huis sturen. Als er bepaalde beschermingsmaatregelen nodig zijn voor overig personeel, mag je als werkgever weer wel vertellen wie het coronavirus heeft.” Werkgevers mogen hun

personeel niet verplichten tot testen, maar wat dan weer wel mag, is het inschakelen van een bedrijfsarts. Als die adviseert om een coronatest te laten doen, moet je als werknemer zijn advies opvolgen. Weigeren kan leiden tot een loonsanctie. ingewikkeld, terwijl De Koning ook ziet dat er de wil bestaat om er met z’n allen uit te komen. Wat zij in deze periode bovendien ziet, is dat deze periode door veel HR-mangers wordt aangegrepen om arbeidsovereenkomsten te actualiseren. Het inrichten van een thuiswerkplek is een hot item. Wie betaalt dat en wie bepaalt de kwaliteit van die werkplek? “Werkgeversaansprakelijkheid gaat soms Dat klinkt allemaal

Vragen aan

ver. Dat blijkt wel uit een voorval in Duitsland, waarbij een werknemer op weg van bed naar zijn werkplek zijn rug brak. Een Duitse rechter oordeelde daarbij dat hij deelnam aan woon-werkverkeer en dus dat de verzekeraar van de werkgever de medische kosten moet betalen.” niet direct coronagerelateerd is, maar nog altijd in de top 10 staat van meest gemaakte fouten, is het ontslaan van een werknemer zonder voldoende ontslagdossier. Werkgevers zijn te snel geneigd te roepen: “Ik ga je ontslaan.” Wat je beter kunt zeggen: “Ongewijzigd doorgaan kan niet meer.”

Sjoerd Warringa Advocaat/Partner Ten Holter/ Noordam Advocaten

Een onderwerp wat

De Koning veel geld en energie schelen om samen met je advocaat eerst met een doortimmerd ontslagplan te komen. “Het nut van duct tape”, noemt De Koning dat. “Plak dat op je mond en breng het woord ‘ontslag’ niet klakkeloos te berde. Want een zorgvuldig geredigeerd plan is effectiever en voorkomt ook onnodig werknemersleed.” Het kan volgens

Sjoerd Warringa

Legal Succes Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

Wat is het doel van de insolventiewet? “Wanneer een onderneming of een persoon niet in staat is om tijdig aan financiële verplichtingen te voldoen, kan zij in staat van faillissement worden verklaard. Een curator die door de rechtbank wordt aangewezen, verkoopt de vermogensbestanddelen van de failliet en deelt de opbrengst volgens een wettelijk vastgestelde rangorde uit aan de crediteuren. Een rechter-commissaris houdt toezicht op het proces en houdt tevens toezicht op de activiteiten van de curator.” Wat doet een insolventieadvocaat precies? “Dat is geen vastomlijnd begrip, maar in zijn algemeenheid adviseert een dergelijke advocaat stakeholders rondom faillissementen. Stakeholders zijn daarbij belanghebbenden waarbij valt te denken aan crediteuren en partijen met pand- of hypotheekrechten, zoals bijvoorbeeld banken. Wie je daartoe ook kunt rekenen zijn bestuurders rondom verschillen van inzicht met een curator.” Wat houdt de WHOA in en wat verwacht je daarvan? “Een faillissement duurt vaak lang. Bovendien krijgen crediteuren uiteindelijk geen of een heel beperkte uitkering. Verder kosten faillissementen vaak veel werkgelegenheid. Sinds 1 januari 2021 bestaat er de Wet Homologatie Onderhands Akkoord (WHOA). Dat is een nieuw instrument in de faillissementswet waarmee een regeling aan crediteuren van een noodlijdende onderneming kan worden aangeboden en onder omstandigheden kan worden opgelegd. Op die manier kan een faillissement worden voorkomen. De gedachte daarbij is dat de crediteuren - en de noodlijdende onderneming beter af zijn dan in geval van een faillissement.”

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

De markt voor fusies en overnames is booming Legal Success

Toen de coronacrisis ons vorig jaar voor het eerst overviel hielden veel ondernemers hun adem in. Maar al gauw werd duidelijk welke sectoren zwaar getroffen werden en welke juist groeiden. De crisis zorgde er uiteindelijk op die manier voor dat er een zeer gunstig klimaat ontstond voor fusies en overnames.

Tekst: Marjon Kruize Foto: Pexels

“

is het nog nooit zo druk geweest”, vertelt Tim van der Meer, partner bij Marktlink. “Dat heeft denk ik een aantal oorzaken. Er is natuurlijk nog altijd sprake van sterke conjunctuur, er is heel veel geld in de markt en het sentiment is nog altijd goed. Die drie ingrediënten zijn heel gunstig voor het fusie en overnameklimaat.We zien dat ongeveer tachtig procent van de bedrijfseigenaren in Europa van plan is hun bedrijf binnen tien jaar geheel of gedeeltelijk te verkopen. Veel van deze ondernemers zagen hun bedrijf lange tijd als een soort veilige staatsobligatie, maar ze hebben nu gezien dat je nooit weet wat er kan gebeuren en dat je bedrijf ook zomaar ten onder kan gaan. Die onzekerheid en de gunstige waarderingen zorgen ervoor dat men nadenkt over een toekomstige verkoop.” In onze markt

Toen de coronacrisis vorig jaar voor het eerst overviel hielden veel ondernemers hun adem in.

We zien dat ongeveer tachtig procent van de bedrijfseigenaren in Europa van plan is hun bedrijf binnen tien jaar geheel of gedeeltelijk te verkopen. de verkoopbereidheid, maar ook de aankoopbereidheid is op het moment erg hoog. “Bij overnames wordt vaak gebruik gemaakt van geleend geld en het is op dit moment relatief goedkoop om geld te lenen”, vertelt Van der Meer. “Daarnaast hebben zowel de bedrijven als de investeringsmaatschappijen die aankopen momenteel veel geld om die overnames te doen en dat Want niet alleen

maakt investeren in bedrijven nog steeds gunstig. En dan is er nog een structurele transitie die we de afgelopen jaren gezien hebben waarbij er steeds minder familiebedrijven zijn en er dus meer ruimte is voor investeringsmaatschappijen om bedrijven aan te kopen. We zien dat veel ondernemers, ook jonge ondernemers, die jarenlang een bedrijf hebben getrokken en nu iets nieuws willen beginnen niet langer hun bedrijf wensen na te laten aan hun kinderen, maar deze verkopen.”

bedrijf verkoopt moet je het vertrouwen hebben dat de koper het tot een succes maakt. Je hebt immers samen met je medewerkers een prachtig bedrijf opgebouwd en je wilt erop kunnen vertrouwen dat het bedrijf blijft bestaan en blijft groeien en bloeien. Daarnaast wil ook de koper er natuurlijk zeker van zijn dat de onderneming toekomst heeft. Dan kan je nog zo op de juridische zwaartepunten hameren, maar als het vertrouwen ontbreekt komt er sowieso geen deal tot stand.” verkoper elkaar gevonden hebben wordt er een intentieovereenkomst uitgeschreven, aldus Van der Meer. “Dat kan een A4’tje zijn met daarop de hoofdlijnen van de overname en de koopsom, maar ook een meer uitgeschreven document met een stappenplan, niet Zodra koper en

fusies en overnames is dus gunstig, maar waar moet je eigenlijk op letten als je het besluit hebt genomen om te verkopen? “Vertrouwen is het allerbelangrijkst”, vertelt Van der Meer. “Daar kan geen contract tegenop. Als je je De markt voor

wervingsbeding, garanties, vrijwaringen en dergelijke. Afhankelijk van de wensen en plannen van de koper en verkoper. Op basis van die intentieoverdracht gaat de koper boekenonderzoek doen. De uitkomsten daarvan leiden soms tot een heronderhandeling, en vervolgens tot de koopovereenkomst.”

Als je je bedrijf verkoopt moet je het vertrouwen hebben dat de koper het tot een succes maakt. je daarbij ook een goede jurist in de arm neemt. “Een generieke ondernemingsrecht advocaat is meestal niet de juiste persoon om je hierin Belangrijk is dat

te begeleiden, want een fusie of overname is echt gespecialiseerd werk”, vertelt Van der Meer. “Daar valt echt veel te winnen en te verliezen als je wel of niet goed oplet. Een ervaren M&A advocaat is daarbij echt noodzakelijk. Maar het is ook aan de koper en verkoper om de hoofdlijnen van de deal in de gaten te houden. Juristen en advocaten gaan vaak uit van de risico’s en bedreigingen bij zo’n overname, maar voor jou als koper of verkoper biedt zo’n deal juist kansen. Hou dat in je achterhoofd en laat het juridische deel over aan de juristen. Want het zou niet de eerste keer zijn dat een mooie deal stukloopt op een miniem risico, terwijl de kansen veel groter waren.”

ADVERTENTIE

Crossminds, het overnamekantoor van het jaar. Crossminds is uitgeroepen tot overnamekantoor van het jaar in de categorie ‘large’. Fusie en Overname awards

20-jarig jubileum

Op woensdag 8 december was het Fusie & Overname Jaarcongres 2021 met de uitreiking van de F&O Awards. De verkiezing is een initiatief van Brookz en Dealsuite en werd dit jaar voor de zevende keer georganiseerd. Crossminds mocht tijdens de dit jaar volledig online georganiseerde show de prijs van overnamekantoor van het jaar in de categorie groot ontvangen. De toekenning van de prijs is naast het jury oordeel (gebaseerd op het aantal transacties en de complexiteit daarvan) afhankelijk van het publieksoordeel.

Twintig jaar geleden werd DRV Corporate Finance opgericht door DRV Accountants & Adviseurs. In 2012 kwam hier, als gespecialiseerde adviesdienst, DRV Performance Improvers bij. Begin 2020 zijn DRV Corporate Finance en DRV Performance Improvers gefuseerd en gezamenlijk verder gegaan onder de naam Crossminds.

Het is de tweede keer dat Crossminds in de prijzen viel voor de Fusie en Overname awards. In 2019 werd Crossminds nog uitgeroepen tot overnamekantoor van het jaar in de categorie ‘medium’. Voor Crossminds was 2021 al een bijzonder jaar vanwege de viering van het 20-jarig jubileum, de uitvoering van uitzonderlijke transacties en de verhuizing naar nieuwe panden in Rotterdam en Breda. Pieter Poortvliet, Senior adviseur bij Crossminds zei bij het ontvangen van de prijs:

‘Wij vinden het extra waardevol om deze prijs, juist dit jaar, in ontvangst te mogen nemen. We zijn blij te horen dat de ondernemers, die we hebben mogen begeleiden, ons hebben laten weten op ons te stemmen gebaseerd op positieve ervaringen’. Ondernemers ondersteunen op strategisch gebied Crossminds adviseert de ondernemer ook, zeker in de snel veranderde markt door de coronacrisis, met strategisch advies. Het helpt ondernemers bij het omzetten van ambities in een doelgericht strategisch plan. Het strategisch plan wordt vervolgens vertaald naar plannen voor de verschillende afdelingen in het bedrijf. Tot slot ondersteunen ze bij de implementatie van de bedrijfsstrategie en helpen bij het zetten van alle essentiële stappen in dit proces om te komen tot het gewenste resultaat.

Crossminds is ontstaan vanuit het idee om ondernemingen in alle levensfases te ondersteunen. Door de combinatie van Corporate Finance en Strategie heeft Crossminds de mogelijkheid om de full-service dienstverlening, van A tot Z, aan te bieden aan de klanten. De focus van Crossminds ligt voornamelijk op mkb-ondernemingen, maar met de ontwikkelingen die het afgelopen jaar zijn gemaakt, voeren zij inmiddels ook opdrachten uit voor bedrijven in het bovenste segment van de markt.

Flinke groei doorgemaakt Crossmind is inmiddels uitgegroeid tot een team van 25 medewerkers dat elke dag met passie aan de slag gaat voor klanten. Sinds de fusie in 2020 is Crossminds snel gegroeid en schuift het door naar een hoger klantsegment. Het afgelopen jaar hebben zij dan ook vele (grote) projecten mogen begeleiden, zoals de fusie tussen Waterdrinker en Dutch Plant Group en diverse overnames voor Lineage Logistics, waaronder Kloosterboer Group. Bovendien zijn ze met het oog op uitbreiding afgelopen jaar verhuist naar een nieuw, mooi pand aan de A16. Vanuit deze uitvalbasis in Zuidwest-Nederland zet Crossminds zich in voor ondernemers in heel Nederland.

www.crossminds.nl | info@crossminds.nl | 010 251 8087

Crossminds Kralingseweg 241 3062CE Rotterdam

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Profiel

De vierde lockdown moet de laatste zijn. Want hoe veerkrachtig Nederlandse ondernemers ook zijn, het houdt volgens Leendert-Jan Visser van MKB-Nederland een keer op. “Het herstel van de economische welvaart moet van het mkb komen en ik geloof erin dat mkb’ers dat gaan doen, maar ik reken daarbij dan ook wel op mkb-beleid van het nieuwe kabinet.”

Feiten Leendert-Jan Visser is sinds 2009 als algemeen directeur bij MKB-Nederland. Hij trad in 1995 in dienst bij de ondernemerskoepel waar hij zijn loopbaan begon als landelijk coördinator regionaal beleid. In 2000 werd hij benoemd tot Hoofd regionale organisatie en zes jaar later volgde de benoeming tot directeur Beleid & Belangenbehartiging.

Tekst: Jerry Huinder Foto: Jeroen Poortvliet

‘Zonder overheidssteun was het bloedbad ongekend geweest’ Bildtekst

at de coronaperi-

tot nu toe zwaar is geweest voor veel ondernemers is overduidelijk. En dat de vierde lockdown er voor veel ondernemers eentje te veel kan worden ook. Maar Leendert-Jan Visser, de algemeen directeur van MKB-Nederland, ziet ook lichtpuntjes. “Waar we trots op kunnen zijn, is dat er zoveel ondernemers die niet of nauwelijks geraakt zijn door corona, in de bouw en de IT bijvoorbeeld, zo ontzettend goed gedraaid hebben. Zij zorgen er mede voor dat we de financiële ondersteuning die nodig is voor de zorg, maar ook voor ondernemers die wel geraakt zijn, kunnen betalen. Maar niet alleen op financieel gebied heeft het mkb bijgedragen: we hebben er ook voor gezorgd dat we thuis konden werken, dat het onderwijs online heeft kunnen draaien en ga zo maar door.” En het belang daarvan moet je volgens Visser niet onderschatten. “Want moet je je eens voorstellen dat we ook nog eens in een totale economische recessie waren beland. ode

ADVERTENTIE

Nysingh biedt het kompas waarmee u als ondernemer de juiste koers houdt naar de toekomst Keert het tij zich voor uw onderneming? Nysingh schetst voor u het speelveld, de te volgen routes en oplossingen. Met ons advies maakt u weloverwogen keuzes.

Thuis in het ondernemen. Onze advocaten en notarissen kennen de weg in de wereld van ondernemingen.

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 13 analysenederland.nl

Dan waren de gevolgen echt niet te overzien geweest.” Een recessie die volgens de algemeen directeur onvermijdelijk was geweest zonder de overheidssteun. “Dan was het bloedbad in de zwaarst getroffen sectoren ongekend geweest, inclusief massawerkloosheid en een historisch hoog aantal faillissementen. We waren als Nederland echt ver afgezakt zonder de financiële steun.” Verwacht u nog een golf aan faillissementen?

“Het is zeker dat dit gaat gebeuren. Ik zie drie dingen: ten eerste, partijen die zo’n 80 procent van de faillissementen aanvragen, de belastingdienst, banken en de pensioenfondsen, zijn nu nog terughoudend. Zolang de coronacrisis en de steun er zijn, wachten zij even. Maar dat houdt een keer op, dus we krijgen straks een inhaaleffect. Ten tweede geven ondernemers het op gegeven moment zelf op: de schulden zijn te hoog, de ruimte om te investeren te laag. Ze kunnen straks niet mee met de investeringen die nodig zijn, terwijl nieuwkomers zonder die schuldenlast dat wel kunnen. Ten derde zullen leveranciers stoppen met leveren, het wordt wat grimmiger, want die leverancier zit zelf ook in de problemen. Een keertje niet betalen door corona kan, de tweede keer een betalingsregeling ook, maar daarna houdt dit eveneens op.” In hoeverre verwacht u dat de nieuwe wet WHOA, die 1 januari is ingegaan en waarbinnen ondernemers regelingen kunnen treffen met schuldeisers, dit zal kunnen voorkomen?

“Nou, het is wel wat ingewikkelder dan dat: ondernemers kunnen niet zelf regelingen treffen, ze hebben daar echt een gekwalificeerde adviseur voor nodig, het is een ingewikkeld juridisch proces. Wij zijn er overigens wel heel erg blij mee, begrijp me niet verkeerd, want het voordeel van deze wet is dat je sneller tot een akkoord kunt komen met je schuldeisers. We streven er nog naar om de wet, die niet specifiek voor corona is gemaakt, zodanig aan te scherpen dat het privévermogen van ondernemers die door corona failliet gaan, afgeschermd wordt. Want stel je nou eens voor dat je door corona failliet gaat, waar je niks aan kan doen, dat je dan ook nog eens dakloos wordt. Dat kan toch eigenlijk niet? Iedereen zegt tegen me dat dit logisch is, maar het is nog niet geregeld.” Hoe zwaar heeft het mkb het op dit moment?

“Gigantisch. Althans: dat geldt voor de ondernemers in de zwaarst getroffen sectoren. Een steeds groter aantal daarvan is echt in paniek doordat hun eigen vermogen kleiner en kleiner wordt. Naarmate de beperkingen langer aanhouden, wordt dit probleem alleen maar groter. Ze staan met de rug tegen de muur, ze redden het gewoon niet meer. Dat merken we nu sterk, een steeds grotere groep ondernemers ziet gewoon geen uitweg meer. Daar word ik af en toe echt somber van. Daarnaast zie je ook dat een steeds grotere groep ondernemers het mentaal zwaar heeft. Ze kunnen niet meer tegen de onzekerheid, het constante schakelen tussen open en dicht. Ze kunnen

geen planning meer maken. Veel ondernemers zien het niet meer zitten, vinden het gewoonweg niet leuk meer om te ondernemen.” Wat is het allerschrijnendste dat u heeft gehoord?

“Ja, dan schiet me zoveel te binnen, ik kan zoveel schrijnende verhalen vertellen. Maar als ik er dan eentje moet kiezen, zonder andere ondernemers tekort te doen, dan is het een ondernemer die ruim tien jaar bezig is in de horeca. Zijn verhaal raakt me omdat hij vanuit huis is begonnen met het maken van hele speciale gerechten, dit perfect heeft uitgebreid volgens de economische lessen naar twee locaties, met drie concepten: catering, een heel toegankelijk restaurant en een sterrenrestaurant. Hij zat precies op de juiste trend met zijn ontmoetingscentrum. Alles liep goed, hij had het echt heel professioneel aangepakt. En nu is de vraag voor hem: red ik het nog? Puur en alleen door corona.” Wat is de belangrijkste les die we hebben geleerd tijdens de coronacrisis?

“Dat het economisch heel slim beleid is als je ondernemers goed financieel ondersteunt ten tijde van een crisis als deze. Er is geen massawerkloosheid ontstaan, er is vooralsnog geen golf aan faillissementen gekomen en zodra het land weer wat open werd gezet, veerde de economie direct op. Ondernemers konden hun productiestructuren overeind houden, zodat ze direct weer konden beginnen toen de beperkingen eraf werden gehaald. Maar een andere les is ook dat die ondersteuning

wel wat ruimer had gekund. We zien nu dat zeventig tot tachtig procent van de kosten is gecompenseerd, wat mooi is, maar dat betekent dat de eigen bijdrage van de ondernemers nog steeds fors is. Dat heeft de vermogenspositie van ondernemers wel enorm uitgehold. Dat is echt een grote zorg voor de komende jaren.” Wat verwacht u van de toekomst van de Nederlandse economie?

“Als Nederlandse ondernemers niet om kunnen gaan met deze coronacrisis, dan zou ik niet weten waar ter wereld ze dat wel kunnen. Ik reken op de veerkracht van ondernemers, maar we moeten degenen die echt hard geraakt zijn, wel blijven helpen. We zijn een mkb-land, onze economie is in hoge mate een mkb-economie. De brede welvaart die we allemaal nastreven, de grote maatschappelijke opgaven die we met elkaar hebben, dat moet dus in hoge mate van die mkb’ers komen. Ik geloof erin dat zij dat gaan doen, maar ik reken daarbij dan ook wel op mkb-beleid van het nieuwe kabinet, dat rekening houdt met de schaal en mogelijkheden van het mkb. En ik reken er ook op dat deze vierde lockdown de laatste lockdown is vanwege coronamaatregelen. We zijn in gesprek met het kabinet om ervoor te zorgen dat de bottleneck, de zorg en de beschikbare ic-bedden, wordt opgelost. Corona komt volgende winter terug, maar een lockdown dan niet meer. Die moet uit de boodschappentas van maatregelen. Ondernemers én de samenleving kunnen niet meer.”

Red je bedrijf van een faillissement

Ruud de Vaan Advocaat en curator bij TeekensKarstens.

Legal Succes

Als je als ondernemer financieel in zwaar weer terechtkomt, ga je uiteindelijk failliet. Tenminste, als je geen actie onderneemt. Want voordat het zover is, zijn er zeker manieren om je onderneming weer financieel gezond te krijgen. Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

Vroeger werd bij een financiële bedrijfscrisis uitgegaan van de insolventiewetgeving. “Daarin zaten tot kort geleden met name de ouderwetse middelen”, vertelt Ruud de Vaan, advocaat en curator bij TeekensKarstens. “Bijvoorbeeld het faillissement of de schuldsanering. Dit zijn geen aantrekkelijke regelingen voor een ondernemer of consument, want ze zijn enorm ingrijpend en brengen veel onzekerheid met zich mee. Dat wil je dus liever voorkomen” Er zijn dan een aantal opties die je kunt overwegen, aldus De Vaan. “Denk bijvoorbeeld aan herstructurering. Hierbij gaat een advocaat samen met de ondernemer en zijn financieel adviseur om de tafel om te kijken naar manieren waarop zij hun bedrijf financieel weer op de rails kunnen krijgen. Bijvoorbeeld in combinatie met een arbeidsrechtelijke reorganisatie of de verkoop van een deel van de onderneming.” Onlangs kwam daar een extra instrument bij, de WHOA. “Deze wet zorgt ervoor dat ondernemers die eigenlijk een gezond bedrijf hebben, maar een te hoge schuld hebben opgebouwd, een doorstart kunnen maken”, vertelt De Vaan. “WHOA maakt het mogelijk een plan te maken waarmee je bijvoorbeeld tegen je schuldeisers kan zeggen dat ze allemaal genoegen moeten nemen met een gedeeltelijke betaling of dat de vorderingen worden omgezet naar aandelen in het bedrijf, ook als niet alle schuldeisers dat willen.” Dat is een flink verschil met de oude situatie, waarin alle schuldeisers akkoord moesten zijn om zo’n regeling te treffen. “Als je als ondernemer kan onderbouwen dat het fair is om een deel van je schulden te saneren, dan kan je de schuldeiser als het ware dwingen dit te accepteren.” Echter, deze wet is nog niet bij alle ondernemers bekend, aldus De Vaan. En onbekend maakt onbemind. “Veel ondernemers hebben nog geen idee wat de wet voor hen kan betekenen, en dat is zonde, want als je er op tijd bij bent kan je je bedrijf, met behulp van de juiste adviseurs, weer beter maken. Steek dus niet je kop in het zand, maar zoek op tijd hulp, want dan kan de WHOA echt een uitkomst bieden.” ADVERTENTIE

RISICO’S SIGNALEREN EN WAAR NODIG WEGNEMEN. DOOR EEN SPECIALIST DIE UW ORGANISATIE KENT. DAT NOEMEN WIJ: SAMEN VERDER DAN JE DENKT. Gaat uw organisatie herstructureren? Of doet u zaken met een partij in financiële moeilijkheden? Neem contact op voor een praktische en juridisch verantwoorde aanpak.

WWW.THNA.NL

Veerhaven 17 3016 CJ Rotterdam T: +31 (0)88 234 45 00 info@thna.nl

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Wat je ziet is wat je krijgt Legal Success Het modellenrecht is niet iedereen bekend, maar cruciaal in deze tijd.

een goed ontwerp doet. Het geeft een uniek karakter aan een product en wordt daarom ook wettelijk beschermd. “Als consument ben je gewend aan een model te herkennen van wie het ontwerp is en welke kwaliteit daarbij te verwachten”, zegt Theo-Willem van Leeuwen, voorzitter van Beneluxvereniging voor Merken- en Modellenrecht (BMM). Dat is wat

kern van alle Intellectueel Eigendomsrechten, voorkomen dat een consument in verwarring wordt gebracht en niet krijgt wat hij verwacht. Aan de andere kant geeft het IE-recht een bedrijf een monopolie op het gebruik en de exploitatie van dat recht.” “Het is de

Theo-Willem van Leeuwen Voorzitter van Beneluxvereniging voor Merken en Modellenrecht Tekst: Mark van der Heijden Foto: Persfoto

onmiskenbaar een iPhone. Van de homebutton in de eerste versies en de notch in de laatste modellen tot de volumeknoppen aan de linkerzijde en de locatie van de camera’s aan de achterkant. Wie er een in handen heeft weet het, dit is een iPhone. En dat is wel zo handig als je een iPhone wil kopen. en iPhone is

Een ontwerp moet nieuw, maximaal één jaar oud zijn. Daarnaast moet het ontwerp een eigen karakter hebben, een nieuwe indruk geven. Het Intellectueel Eigendom

kent verschillende vormen. Auteursrecht bijvoorbeeld beschermd onder meer

geschreven teksten en liedjes. Het merkenrecht geeft bedrijven het exclusieve recht een naam in een bepaald gebied te gebruiken. Het modelrecht beschermt de verschijningsvorm, het uiterlijk van een voortbrengsel. hebben moet een ontwerp aan twee criteria voldoen, zegt Van Leeuwen. “Een ontwerp moet nieuw zijn. Een modelrecht moet binnen Europa binnen één jaar oud na de eerste openbaarmaking worden aangevraagd. Daarnaast moet het ontwerp een eigen karakter hebben, een nieuwe indruk geven. Als het een voorwerp is waarvan er al honderden op de markt zijn, kun je dat niet claimen.” Om modelrecht te

product is er veel meer ruimte af te wijken van wat bekend is. Behang bijvoorbeeld geeft, ook al is het tweedimensionaal, in het design ontzettend veel ruimte om af te wijken”, zegt Van Leeuwen. Niet elk design kan echter vastgelegd worden, waarschuwt hij. “Daar zijn enkele uitzonderingen op, waarvan de meest belangrijke is dat het ontwerp niet uitsluitend een gevolg van een technische functie mag zijn. Dat wordt beschermd met een octrooi.” “Bij het ene

Een Nederlands ontwerp

Een geregistreerd mod-

kan worden vastgelegd bij het Benelux Merkenbureau, maar vrijwel iedere aanvraag wordt tegenwoordig ingediend bij het EUIPO, het bureau voor Intellectueel Eigendom van de Europese Unie. Een Europees modelrecht biedt bescherming binnen de hele EU in plaats van enkel de Benelux.

elrecht

geldt voor vijf jaar en kan vijf keer worden verlengd. De ingediende ontwerpen worden echter bij indiening niet gecontroleerd op uniciteit. “De wet veronderstelt ook dat ik de rechthebbende ben. Een modelrecht wordt pas onderuit gehaald in een procedure. En als het tot een zaak komt, geldt er omgekeerde bewijslast.”

wegdenken. Het Hof gaat daar niet in mee. Als je de dop wegdenkt, blijft er een vaag flesje over en die kan vele vormen hebben. De eis wordt afgewezen.”

“Een modelrecht kan

op vele manieren worden aangevraagd. Je kan daarvoor tekeningen, foto’s enzovoort gebruiken. Het ligt eraan wat je wil claimen als fabrikant. De Senseo ziet er uit als een ober die een kopje koffie aanbiedt. Het gaat daarbij niet om het materiaal, maar je wil de kern van de vorm claimen. Dat kan met tekeningen. Bij een haard met betonlook moet je foto’s bijdragen. Betonlook kun je niet claimen met een tekening.”

Als consument ben je gewend aan een model te herkennen van wie het ontwerp is en welke kwaliteit daarbij te verwachten.

Een modelrecht kan op vele manieren worden aangevraagd. Je kan daarvoor tekeningen, foto’s enzovoort gebruiken. uiteindelijk beslissen of het model wel geldig is en wie het oudste recht heeft. “Er zijn veel beroemde zaken geweest, bijvoorbeeld over het honingpotje van Michaud. Meest kenmerkende aan de verpakking is de relatief grote donkergele dop en zo is het model ook ingediend. Michaud wil actie nemen tegen een vergelijkbare honingpot maar die heeft geen gele dop, de rechter moet die dop maar De rechter zal

En het Coca-Colaflesje dan? Modellenrecht wordt voor maximaal vijf keer vijf jaar verleend. Het flesje is veel ouder. Theo-Willem van Leeuwen: ‘Het Coca-Cola-flesje is niet alleen als model, maar ook als vormmerk geregistreerd. En een vormmerk geldt oneindig, zolang je het maar gebruikt. Tegenwoordig wordt een vormmerk minder snel geaccepteerd door de autoriteiten.'

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 15 analysenederland.nl

Veranderingen in douanewetgeving: dit moet je weten Legal Success

De weten regelgeving voor de internationale handel is altijd in beweging. Ook op het gebied van de douane zijn er belangrijke veranderingen.

Tekst: Roos Breed Foto: Renaldo Matamoro & Alexander Suhorucov

m te beginnen

voert het Verenigd Koninkrijk beetje bij beetje nieuwe importregels en grenscontroles in. Dit gebeurt op basis van het Border Operating Model (BOM). Hierin heeft het Verenigd Koninkrijk met Brexit eigen regels opgesteld voor de invoer van producten. Deze regels in het BOM staan los van het handelsakkoord tussen de EU en het VK. Vanaf 1 juli 2022 eindigt de overgangsperiode en gaan alle grensformaliteiten en-procedures die in het BOM zijn vastgelegd volledig in. Dit betekent onder andere dat er vanaf dan een veterinair gezondheidscertificaat verplichtis. Hierin staat een omschrijving van de producten, het gewicht, waar het vandaan komt en waar het in de EU naar toe gaat. Dit certificaat is verplicht voor vlees, eieren, zuivel, visserijproducten en andere producten van dierlijke oorsprong. Daarnaast is er vanaf 1 juli 2022 ook een fytosanitair certificaat verplicht. Dit is een verklaring waarin de autoriteiten van het land van herkomst verklaren dat de producten die ze exporteren gezond zijn en niet aan een ziekte lijden. Dit certificaat is verplicht als ‘laag risico’ landbouwgoederen zoals snijbloemen, groenten en fruit geëxporteerd worden naar het Verenigd Koninkrijk. Ook wordt vanaf juli 2022

Het is daarom belangrijk om altijd up-to-date te zijn over de nieuwe douane weten regelgeving. het huidige aangiftesysteem (AGS) vervangen met het nieuwe Douaneaangiften Management Systeem dat geschikt zal zijn voor de volgende manieren van douaneaangifte doen: normale

Kennis hebben van de nieuwe douane weten regelgeving is niet alleen handig, maar het is ook beter voor je portemonnee.

aangifteprocedure, met een vereenvoudigde (onvolledige) variant en vooraf aangifte. administratie van de aangever, met ontheffing van aanbrengen en met periodieke aanvullende aangifte. Aan de huidige aangifteprocedure verandert niets, maar voor andere aangiftevormen is een ‘Vergunning Inschrijving in de Administratie van de Aangever (IIAA)’ vereist. De huidige Geautomatiseerde Periodieke Aangifte (GPA) en de Schriftelijke Periodieke Aangifte (SPA) komen te vervallen. Ook is de douanewetgeving voor e-commerce-zendingen veranderd. Voor alle zendingen met een waarde tot 150 euro is een elektronische aangifte ten invoer verplicht. Inschrijving in de

Een zorgzame afhandeling

Het VK heeft eigen regels opgesteld voor de invoer van producten.

De weten regelgeving voor de internationale handel is altijd in beweging. van verschillende douaneprocessen is heel belangrijk. Kennis hebben van de nieuwe douane weten regelgeving is namelijk niet alleen handig, maar het is ook beter voor je portemonnee. Naast dat het voldoen aan douane-eisen noodzakelijk is, kan het ook een hoop geld besparen of juist opleveren. Het foutloos opvolgen van de douaneprocedures en een correcte afhandeling kan een onderneming op jaarbasis flinke kosten in vertragingen of zelfs boetes besparen. Inspelen op veranderingen, zoals de REX-registratie, kan een bedrijf geld opleveren vanwege de versnelde en kostenefficiënte goederenstroom. Het is daarom belangrijk om altijd up-to-date te zijn over de nieuwe douane weten regelgeving.

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Stijgende aandelenkoersen zijn een wetmatigheid! waard. Inflatie kan komen door hogere grondstofprijzen, maar ook door hogere lonen. Wanneer u een huis laat bouwen en de grondstoffen en de lonen stijgen, zal de kostprijs van het huis immers ook stijgen. Prijzen worden bepaald

Opinie Foto: Pexels

andelenkoersen stijgen altijd,

niet van vandaag op morgen, maar door de jaren heen. Vandaar dat er aan beleggers ook altijd wordt vermeld dat ze moeten beschikken over een lange horizon. Mijn dochter wilde ook gaan beleggen en vroeg mij wat te doen. Ik heb haar het

verhaal verteld van de oude vrouw die op jonge leeftijd voor $30.000 aandelen had gekocht en zonder ernaar omgekeken te hebben uiteindelijk stierf als een vette miljonair. Ze wilde elke maand een bedragje beleggen en ik leerde haar hoe pensioenfondsen dat doen. Gewoon elke maand aandelen kopen, of de koersen nu hoog of laag staan, elke maand koop je bij. Ze heeft gekozen voor de 600 grootste aandelen uit

de Verenigde Staten middels een ETF. Door de jaren heen is timing niet meer belangrijk, aandelen stijgen immers toch. Laat ik u de wetmatigheid uitleggen. smeermiddel voor de economie. We kunnen er wel een tijd zonder, maar uiteindelijk hebben we inflatie nodig om een economie te laten groeien. Uw geld wordt minder waard en uw bezittingen worden meer Inflatie is een

door vraag en aanbod en de vraag wordt keer op keer groter. Dat is onlosmakelijk verbonden aan de bevolkingsgroei. Na de eerste wereldoorlog, rond 1920, leefden er pakweg twee miljard mensen op aarde die zeer vruchtbaar bleken. In 1975 was het aantal mensen op onze planeet verdubbeld naar vier miljard en ondanks de éénkindpolitiek in China, een land dat goed is voor ongeveer een derde van de wereldbevolking, en andere soorten van geboortebeperkingen zal volgend jaar de grens van acht miljard wereldburgers worden bereikt. Wanneer we de deskundigen mogen geloven zal de groei tot medio 2060 blijven toenemen, vooral in Afrika. De immense groei van de wereldbevolking zorgt voor een toenemende vraag naar basisbehoeften. Denk daarbij vooral aan eten, drinken en energie. Maar ook de vraag naar woonruimte, kleding en gezondheidszorg zal de komende decennia nog flink toenemen. stijgende aandelenkoersen klopt. De nuance zit hem echter in De wetmatigheid van

het feit dat niet alle aandelen stijgen. Bedrijven kunnen van alles verkeerd doen, ze kunnen hun zaken verknoeien of zelfs frauderen. Dat zien we regelmatig en het meest recente voorbeeld is het vastgoedbedrijf Evergrande, dat zijn beleggers zo tot wanhoop brengt dat ze zelfs publiekelijk met zelfmoord dreigen in geval het conglomeraart omvalt. er beleggingsadviseurs zijn. Zij zijn er om u te behoeden voor beleggingen in bedrijven als Evergrande. Ze houden de vinger aan de pols en analyseren voortdurend de kansen en de gevaren. Ook de snel veranderende wereld brengt voor beleggers gevaren met zich mee. Zo bleef Kodak vasthouden aan analoge fotografie. Pas toen het bedrijf finaal aan de grond zat, trachtte het management het roer om te gooien. Dat ging uiteraard alleen met heel veel nieuw geld van aandeelhouders, zodat de bestaande aandeelhouders decennialang tegen enorme verliezen aankeken. In het geval van Kodak ging het net goed, maar dat kan ook anders. Dat is waarom

Pfizer, want de wereld is door Covid-19 veranderd en de koers van het aandeel zal, hoe wrang ook, veel geld aan de vaccinaties verdienen. Als aandeelhouder ben je mede-eigenaar van dit bedrijf en profiteer je daar dus van mee. Het is heel belangrijk om nieuwe trends op tijd op te pikken. In het geval van groene stroom, dient u zich af te vragen of u gaat inzetten op zonnepanelen, windenergie of waterstof. Wij zien de laatstgenoemde steeds meer terrein winnen. En wat dacht u van het toenemende aantal vegetariërs, flexitariërs en veganisten? De opkomst van het vegavlees is dan ook niet meer te stuiten. In deze context staat Acomo, dat hierop inspeelt, al jaren op onze radar. emotie, want de meeste mensen raken bij langdurig dalende koersen in paniek. In tijden van dalende koersen kan er echter veel geld worden verdiend en dat maakt beleggen ook nog leuk. Door vanuit de door mij gestelde wetmatigheid te redeneren kan een mislukte speculatie toch nog een goede langetermijnbelegging worden. Beleggen is ook

Een veranderende wereld

biedt natuurlijk ook kansen. Neem Google of Microsoft, wie daar indertijd een paar dollar in had gestoken is nu rijk. U kent de voorbeelden zelf natuurlijk ook. Onlangs kocht ik nog aandelen

Geert Schaaij Beursgenoten.nl

ADVERTENTIE

Crypto zonder chaos in 2022? Op zoek naar fundamentele kansen in crypto bij beursgenoteerde bedrijven? Kijk dan eens verder dan Dogecoin en Bitcoin. Crypto is een van de snelst groeiende sectoren wereldwijd en wordt iedere dag door steeds meer mensen omarmd. Dat zijn al lang niet meer alleen zolderkamerbeleggers. Wall Street en overheden, investeren massaal in deze technologie. Ook voor beleggers biedt dit enorm veel kansen. Serieuze investeerders die op zoek zijn naar tastbare cryptobedrijven die beursgenoteerd zijn kunnen snel bij Gini Capital terecht. Nu al benieuwd waar wij kansen zien in 2022? Download vandaag onze gratis beleggersgids. Gini Capital Beursplein 5 in Amsterdam 020 808 90 30

info@gini.capital

www.gini.capital/kansen

Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Bitcoin blijft populair Investeren & Beleggen

Het was afgelopen jaar een goed jaar voor de Bitcoin. En dat kwam voornamelijk door de adaptatie van Bitcoin. Voorheen waren het particulieren die Bitcoin kochten, maar steeds vaker wordt Bitcoin door bedrijven gezien als hedge, waarbij een financieel risico van een investering wordt afgedekt met een andere investering. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto

“

eerste digitale munt zonder tussenkomst van een bank”, vertelt Justin Kool, cryptocurrency expert en oprichter van Blockchain Traders. “En sinds de oprichting is het ongekend populair en beschrijven velen het als digitaal goud. Bitcoin is namelijk heel schaars, er zijn namelijk maar 21 miljoen Bitcoins die in omloop komen. En elk jaar zijn er dus steeds minder beschikbaar, waardoor de prijs omhooggedreven wordt.” Bitcoin was de

miljoen Bitcoins in omloop zijn dan komt er niks meer bij. “Er zijn verschillende berekeningen over wanneer dat dan precies is en de verwachting is dat over ongeveer honderd jaar alle Bitcoins in omloop zijn. De koers van Bitcoins is volatiel en wordt bepaald door het aantal mensen dat Wanneer er 21

Vorig jaar zijn er heel veel mensen gaan investeren in bitcoin.

erin stapt. Vorig jaar zijn er bijvoorbeeld heel veel meer mensen bijgekomen en dat zorgde voor een stijging van de Bitcoinprijs. Er zijn namelijk steeds meer bedrijven die ook in deze cryptomunt gaan investeren. Nu we te maken hebben met inflatie proberen bedrijven zoveel mogelijk cash op de balans te blijven behouden. Ze gaan dan op zoek naar manieren om ervoor te zorgen dat het geld niet minder waard wordt. Bedrijven kunnen daarvoor goud of aandelen kopen, maar ook cryptovaluta. Tegelijkertijd zijn cryptovaluta wel risicovoller dan bijvoorbeeld goud. De prijzen kunnen heel diep dalen, maar ook heel sterk stijgen.”

wel de laatste jaren. “De markt wordt als het ware volwassen. Hoe meer mensen en bedrijven instappen, hoe stabieler de Bitcoin wordt. Je hebt nu al niet meer de enorme fluctuaties die je zag tussen 2014-2017. Er wordt als gevolg veel meer in Bitcoin gehandeld dus de koers is ook niet zo makkelijk meer te beïnvloeden.” Maar dit verandert

Ethereum waarschijnlijk de meest populaire cryptovaluta. Kool: “Naast dat je, net als bij Bitcoin, zonder tussenkomst van een bank een geldtransactie kunt doen, kun je hiermee bijvoorbeeld ook slimme contracten afsluiten. We zien nu Na Bitcoin is

heel erg een stijging van ‘decentralized fianance’, oftewel sparen, lenen en geld overmaken zonder tussenkomst van een bank. Je kunt direct van de blockchain (waarin (digitale) transacties en data kunnen worden opgeslagen, red.) lenen, sparen of een hypotheek afsluiten zonder ook maar iets te maken te hoeven hebben met een bank.”

Hoe meer mensen en bedrijven instappen, hoe stabieler de Bitcoin wordt. is Bitcoin het nieuwe goud, besluit Kool. “De nieuwe toepassinVooral voor jongeren

gen en mogelijkheden maken het aantrekkelijk. Neem bijvoorbeeld NFT (non-fungible token is een unieke koppeling op een blockchain van een account aan een uniek (niet inwisselbaar) digitaal item via een smart contract). Deze zijn binnen Ethereum te vinden en elke NFT is uniek in de blockchain. Artiesten, maar ook kunstenaars maken hier gebruik van om een nog niet uitgeven kunstwerk of liedje op de markt te brengen. NFT wordt dan ook gezien als de nieuwe vorm van het verzamelen van kunst. Dit soort ontwikkelingen zijn goed voor de markt, die volwassener wordt en laten zien dat de mogelijkheden oneindig zijn. Nu niet alleen particulieren

maar ook bedrijven inzetten op Bitcoin en andere cryptovaluta zoals Ethereum zal de populariteit alleen nog maar gaan toenemen waarbij the sky the limit zal zijn.”

ADVERTENTIE

Toekomst van de Economie 19 analysenederland.nl

Winst maken met crypto Investeren & Beleggen Met crypto is geld te verdienen. Strategisch adviseur Rico Engelbarts ontvouwt vier manieren. Tekst: Marc van der Sterren Foto: Persfoto & Alesia Kozik

crash en een halfuur later krijg je maar 3.500 euro voor diezelfde bitcoins.” Aan de transactiesnelheid

wordt gewerkt; retailers kunnen de volatiliteit inmiddels al vermijden met betaalmogelijkheden waar de bitcoin bij het afrekenen direct wordt omgezet in euro's. Toch vergelijkt Engelbarts de bitcoin nu al met digitaal goud. “Het is een store value”, stelt hij. “Ze is erg bestendig tegen inflatie.” crypto kan op verschillende manieren. Als eerste noemt Engelbarts het aloude speculeren. “Je koopt ze nu en hoopt dat ze over een paar jaar drie of vier keer meer opleveren. Het is als beleggen, maar dit is veel volatieler en, inherent daaraan, ook veel winsten verliesgevender.” Winst maken met

Rico Engelbarts mede- oprichter van Crypto Insiders.

oorspronkelijke en meest bekende cryptovaluta, is momenteel te traag om te gebruiken als financieel transactiemiddel zegt Rico Engelbarts, mede-oprichter van Crypto Insiders. “Via het bitcoin-netwerk zijn slechts zo’n 7 transacties per seconde mogelijk, waar Visa 1700 transacties per seconde aan kan en Mastercard zelfs 5000.” e bitcoin, de

de bijkomende volatiliteit zijn voor retailers en andere ondernemers redenen om geen bitcoin te accepteren. Heel begrijpelijk, vindt Engelbarts. “Stel je verkoopt een tv voor 4.000 euro aan bitcoins. Maar de bitcoin maakt een Die traagheid en

Farming kan soms wel 100 of zelfs 200 procent winst opleveren. Maar het is wel heel erg risky. om met crypto te verdienen is mijnen: het oplossen van een gecompliceerde rekensom. De enorme computerkracht die hiervoor nodig is vergt veel elektriciteit. “Daarvoor

De bitcoin, de oorspronkelijke en meeste bekende cryptovaluta, is momenteel te traag om te gebruiken als financieel transactiemiddel.

is de energie in Nederland te duur en er is te veel controverse rond milieuproblemen. Dat gebeurt dus vooral in Kazachstan en Amerika.”

bepaalde cryptocurrency, is de stake. Munten die op deze manier geslagen worden zijn bijvoorbeeld Ethereum, Cardano, Solana en Polkadot.

energieverbruik zijn veel projecten die begonnen zijn met mijnen (ook wel Proof of Work genoemd) overgestapt op het zogeheten Proof of Stake-model. Bij dit ‘Staken’ worden cryptocurrency niet gemijnd, maar gemunt. Dit is veel minder energieintensief, en daarmee dus beter voor het milieu.

Voor de periode

Vanwege dit hoge

Een tweede manier

dat je staket ontvang je rente. Engelbarts vergelijkt staken daarom met het aloude rentenieren. Traditioneel spaargeld levert geen rente meer op. Crypto-valuta wel. “Stel je staket 1.000 ethereum voor een jaar tegen 5 procent rente, dan krijg je over een jaar 50 ethereum.” je hoeft niet van te voren een periode vast te leggen. “Je kunt beginnen met staken en stoppen wanneer je wilt. En de stake-opbrengsten krijg je real time, dus niet pas aan het einde van Het mooie is:

je door een fonds beschikbaar te stellen via je computer aan het netwerk, de computer wordt dan een node. Het toegewezen fonds, bestaande uit een Een munt sla

je staking-periode.” om te verdienen met crypto is DeFi: staken in een DeFi-protocol. DeFi staat voor ‘decentralised finance’. Een financiering zonder centrale autoriteit die geld verdient aan het leenstelsel. Omdat de blockchain betrouwbaarder is dan een traditionele bank en bovendien goedkoper, kan dat best veel opleveren, weet de strategisch adviseur. “Soms wel 50 tot 100 procent per jaar.” DeFi is meer voor de ervaren gebruiker, stelt Engelbarts. “Het is risicovol, maar niet heel riskant.” Een vierde manier

risico nooit groot genoeg is, adviseert hij yield farming. Dit is nog een stapje ingewikkelder en gaat Voor wie een

verder dan DeFi. “Het kan wel 100, soms wel meer dan 1.000 procent extra opbrengst opleveren.” Toch wil hij hier niet te diep op ingaan, “want het is wel heel erg risky.”

Feiten Er zijn wel duizenden verschillende tokens en cryptovaluta. Welke de beste is hangt af van wie je bent en wat je er mee wilt doen. Op coinmarketcap.com staan alle prijzen en specificaties van cryptovaluta, inclusief de historie en het volume. Hoe hoger in ranking, hoe minder volatiel de munt.

TFH - Partner Content

TFH HOLLAND - Partner Content

Beleg in het Nederlandse MKB met TFH Holland prestaties niet zijn gerelateerd aan de prestaties van het beursklimaat. Zo zet u stabiel koers naar een aantrekkelijk rendement.

Partner Content TFH Holland

TFH Holland biedt particuliere investeerders de mogelijkheid om in een gespreid mandje van volwassen Nederlandse MKBbedrijven te investeren. Het MKB is op dit moment bijzonder aantrekkelijk doordat de

Defensieve Fondsstructuur Het Fonds waarmee wij investeren is defensief opgezet. Het fonds vermijdt het gebruik van bankleningen bij haar transacties bijvoorbeeld. Dit voorkomt hoge aflossingsverplichtingen en rentelasten en zorgt zo voor meer financiële ruimte bij de MKBbedrijven waarin wij participeren. Het fonds is als gevolg veel beter bestand is tegen een periode van laagconjunctuur. Daarnaast wordt het vermogen van de investeerders van

Bent u geïnteresseerd in het beleggen in het Nederlandse MKB? Ga dan naar onze website www.tfh-holland.nl

TFH Holland direct en indirect over meer dan dertig verschillende MKBbedrijven verspreid. “Zo krijg je een optimale spreiding, waardoor een eventueel negatief resultaat van één of zelfs vijf bedrijven weinig impact op het rendement heeft.” Kansrijke Sectoren Het Fonds streeft een Top-Down groeistrategie van de markt na en investeert in sectoren die volgens haar een uitstekend lange termijn groeipotentieel opleveren. Er zijn twee duidelijke ontwikkelingen zichtbaar in de Nederlandse maatschappij waarvan specifieke bedrijven profiteren. Deze twee ontwikkelingen zijn digitalisering

en vergrijzing. Deze ontwikkelingen bieden grote kansen voor investeerders. Onze sterke sector focus bestaat uit: ICT, IT-beveiliging, Voeding & Gezondheid. Binnen deze sectoren worden vervolgens bedrijven geselecteerd en getest aan de strenge investeringscriteria van het Fonds. Volwassen en stabiel winstgevende MKB bedrijven TFH Holland richt zich voornamelijk op MKB-bedrijven die al enkele jaren stabiel winstgevend zijn met een bewezen marktpositie. Dit zorgt voor de stabiliteit en zekerheid waar TFH Holland naar zoekt. Verder heeft het fonds als doel de Nederlandse ondernemer te ondersteunen.

Daarom investeren wij alleen in bedrijven waarbij het hoofdkantoor in Nederlands gevestigd is. Gunstig Uitkeringsbeleid De defensieve fondsstructuur en de focus op volwassen MKB-bedrijven maakt het mogelijk om een jaarlijks rendement van 8% uit te keren. Dit wordt per half jaar uitgekeerd. Ten slotte geeft een winstdeling van 90%, na aflossing van de inleg van de investeerders, zicht op een aantrekkelijk aanvullend rendement.

20 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Je vermogen laten groeien? Vraag financieel advies! Investeren & Beleggen

De meeste mensen vinden het lastig om up to date te blijven met betrekking tot hun financiën. Geld, pensioen en beleggen zijn belangrijke onderwerpen om bij stil te staan, maar over het algemeen worstelt men met het overzicht hierop. Tekst: Marjon Kruize Foto: Fotograaf

ook voor de jonge generatie die nog ver van het pensioen af staat en voor zzp’ers en mkb’ers die niet collectief zijn aangesloten. Zij staan voor een hoop keuzes en zeker nu sparen eigenlijk betekent dat je per jaar een paar procent van je vermogen inlevert door de inflatie zijn deze keuzes best ingewikkeld. at geldt zeker

gaan die zich specialiseert in hypotheken of verzekeringen, maar als je echt op zoek bent naar iemand die je kan helpen een plan te maken voor je vermogen kan het handig zijn om te gaan zitten met iemand die gespecialiseerd is in pensioenen en financial planning. Belangrijk is vooral dat de juiste financiële adviseur duidelijk en betrouwbaar advies kan geven en je kan helpen bepaalde doelen op te stellen voor je financiën. Want als je naast het opbouwen van de buffer voor onverwachte uitgaven nog wat extra geld overhoudt, kan het interessant zijn om te kijken hoe je je spaargeld beter kunt laten

groeien. dat geval een goede optie zijn. Zowel voor je geld dat je niet direct nodig hebt of voor lijfrentes. Ook daarin zijn er echter weer allerlei verschillende smaken. Je kan het natuurlijk allemaal zelf doen, maar daarvoor heb je wel een Beleggen kan in

Beleggen kan in dat geval een goede optie zijn. Zowel voor je geld dat je niet direct nodig hebt of voor lijfrentes.

hoop kennis nodig en moet je gedisciplineerd de beurs in de gaten blijven houden. Daar zijn allerlei tools voor, maar niet iedereen heeft de tijd en kennis om zich hierin te verdiepen. Een andere optie is het aanvragen van beleggingsadvies, waarbij je advies inwint van een externe partij, maar je het wel nog steeds zelf moet beleggen. Als laatste, voor diegenen die alle ruis te overweldigend vinden, is er vermogensbeheer. Hier geef je zelf aan wat je doelen zijn, welke risico’s je wilt nemen en wat voor soort beleggingen je wilt doen, maar de beheerder belegt het vervolgens voor je. De vermogensbeheerder

neemt dat deel dus voor je uit handen. kiest, ga vooral op zoek naar opties die bij jou passen. Vermogensbeheer kan je echt helpen op lange termijn je vermogen duurzaam te doen groeien. Je hebt op elk moment inzicht in je beleggings- of lijfrenterekening, maar je hoeft zelf niet continu in de gaten te houden wat er gebeurt. Dat is voor mensen die niet dagelijks met Wat je ook

hun financiën bezig willen of kunnen zijn zeer overzichtelijk. En wil je toch iets anders gaan doen? Dan kan je er op elk moment weer mee stoppen.

Wat je ook kiest, ga vooral op zoek naar opties die jou passen.

doelen te halen zoals een extra potje voor een grote uitgave of eerder te stoppen met werken is er dus een ander soort actie nodig. En dan zijn er een hele hoop wegen die naar Rome leiden. Je kunt je hypotheek aflossen maar ook je overtollig spaargeld aan het werk te zetten en zo inkomen voor later creëren. Maar het is lastige materie en dan hebben we het nog niet eens over alle verschillende beleggingsobjecten. Om goed op een rijtje te zetten wat voor jou het beste werkt, is het daarom vooral belangrijk om eens met een financieel adviseur te gaan zitten in plaats van het zelf te doen. Om je f inanciële

adviseurs vaak vooral productgedreven, maar tegenwoordig zijn er veel adviseurs die een meer holistische blik hebben. Natuurlijk kan je nog steeds voor een financieel adviseur Voorheen waren deze

Om goed op een rijtje te zetten wat voor jou het beste werkt, is het belangrijk met een financieel adviseur te praten. ADVERTENTIE

Word Insider; gebruik onze crypto ervaring Ontvang exclusieve content & dagelijkse koersanalyses en spar met ervaren beleggers Meld je gratis aan op crypto-insiders.nl

NNEK - Partner Content 21 analysenederland.nl

NNEK - Partner Content

Vermogensplanning: de sterk verbeterde vorm van vermogensbeheer Partner Content NNEK

Vermogensplanning De groeiende groep vermogensplanners helpt mensen zoals u beleggen in te zetten voor de belangrijke zaken in het leven, zoals vrijheid, rust en plezier. Geld is vaak Beleggen is voor het merendeel van nodig voor een goed pensioen, om zorg alle Nederlanders noodzakelijk door de in te kopen of om de (klein)kinderen te lage rente, inflatie en omdat we meer helpen. De vermogensplanner heeft de voor onszelf moeten zorgen. Vermogen toekomst, omdat steeds meer mensen bij de is nodig om nu en later goed te kunnen leven. Maar hoe gebruikt u het vermogen bank worden ’afgescheept’ met een online beleggingsoplossing. Een onafhankelijke op de beste manier? Hoe haalt u het vermogensplanner werkt met een kleinere benodigde beleggingsresultaat? Hoe zorgt u dat beleggingen aansluiten op uw groep klanten, waardoor hij/zij klanten ook op persoonlijk vlak goed kent. Hierdoor persoonlijke situatie? kan uw eigen vermogensplan perfect worden afgestemd op het leven van u en Om deze vragen te beantwoorden, moet uw partner. Deze samenwerking zorgt beleggen altijd een onderdeel zijn van een financieel plan of vermogensplan. De reden voor een belegging die echt aansluit bij de is simpel, want met een plan is beleggen een persoonlijke situatie. Een van de voordelen van een financieel middel tot een doel. Beleggen zonder plan is zinloos, want niemand wordt gelukkig van plan is dat goed wordt nagedacht over rijk zijn, maar wel van een rijk leven. Dus wensen, dromen en doelen en de financiële belegt u alleen om rendement te halen? Dan aspecten daarvan. Nu en in de toekomst. Dit leidt dat meestal tot teleurstellingen. Als klinkt simpel, maar vaak zorgt dit voor een u belegt voor uw levensdoelen, dan levert onafhankelijker leven, omdat geldzorgen dat meer op dan alleen het rendement. minder worden en meer tijd ontstaat voor Het draagt bij aan “financiële rust is je de belangrijke momenten in iemands emotionele rust” (#frijer) en dat is vaak veel leven. Vermogensplanners begeleiden u bij de financiële keuzes in hun leven. De waard. Fondsenplatform (onderdeel van NNEK) is het enige beleggingsplatform dat doelstelling is dat de ontwikkeling van het vermogen aansluit bij de persoonlijke daarom alleen klanten accepteert met een situatie. Een sterke relatie tussen u en onafhankelijke vermogensplanner.

adviseur is het fundament van waaruit gewerkt wordt. Want alleen op basis van vertrouwen kan het beste advies gegeven worden. Uiteraard worden indien van toepassing beide partners betrokken. Drie dimensionaal Een goed financieel plan is meer dan een belegging. De vermogensplanner houdt rekening met fiscale mogelijkheden, vermogensoverdracht en risico’s die u loopt. Het plan wordt ingericht zodat u zonder zorgen uw leven kunt leiden. Het vermogen dat hiervoor nodig is, sluit hier naadloos op aan. Uw belegging heeft tot doel voldoende rendement genereren om uw doelen te behalen en gewenste levensstijl te realiseren. Dat is vermogensplanning zoals het hoort. Het vermogensplanningsproces is doorlopend. Vaak is het voor ons moeilijk de toekomst goed te overzien. Vergelijk uw situatie van vorig jaar met vandaag en waarschijnlijk is er veel veranderd. Vandaar ook dat het leven een belangrijk onderdeel is van een financieel plan. Uw situatie staat centraal en door regelmatig bij te sturen blijft uw vermogen passen bij de levensfase waarin u zit. Direct extra waarde en een groter geluksgevoel Onderzoek wijst uit dat beleggers met een vermogensplanner significant hogere resultaten halen dan de ‘doe-het-zelf belegger’. De extra waarde volgens onderzoek van Russell Investments kan wel oplopen tot 3,75% per jaar. Dit heeft meerdere redenen waaronder fiscale optimalisatie, herbalanceren en het voorkomen van fouten. Deze extra waarde brengt u naast een goed rendement ook dichter bij uw financiële doelen. Daarnaast toont recent onderzoek uit de Verenigde Staten aan dat beleggers met een adviseur meer geluk ervaren dan mensen zonder adviseur. Begin december 2021 deelde Herbers & Company de resultaten van hun Consumers Financial

Behaviors Study. In dit onderzoek zijn 1.000 Amerikanen gevraagd naar hun geluksgevoel. Daarin is specifiek gevraagd naar vier voorspellers van geluk; dankbaarheid, zingeving, invloed en voldoening. De resultaten waren opvallend, want het bleek dat mensen met een financieel adviseur een groter gevoel van geluk ervaren. Geld is helaas vaak een bron van stress. Een vermogensplanner helpt bij het verkleinen van de mogelijke onrust over de financiën. Hierdoor heeft u meer ruimte om de keuzes te maken die u belangrijk vindt. Dit draagt bij aan een groter gevoel van geluk en zo krijgt uw geld de waarde die het echt verdient. Want geld is nooit het doel, maar het middel. Beleg daarom nooit zonder plan! Dit artikel is geschreven door Michiel van Vugt (fondsenplatform.nl)

Voor uw eigen vermogensplanning, neem contact op met een van onderstaande zelfstandige vermogensplanners: Rene Groenendijk (Zevenbergen - aaz-adviesgroep.nl)

Barry Goedhart (Tilburg - wealthplanning.nl)

Ton Netjes (Amsterdam/Zwolle - verschure-partners.nl)

Jeroen Wijker (Amsterdam - certaldo.nl)

Martin Vooijs (Abcoude - eenhoorn.nl)

Frans Pulles & Jan-Hans Rijppaert (Haarlem - pulles.nl)

22 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Jakob de Haan hoogleraar politieke economie aan de Rijksuniversiteit Groningen

Profiel Het jaar van de grote groene economische omslag. Als het aan Jakob de Haan ligt, gaat 2022 op die manier de boeken in. Want we kunnen het hebben over inflatie of de hoogte van de rente, de hoogte van de zeespiegel is volgens De Haan veel belangrijker voor onze toekomst. Tekst: Jerry Huinder Foto: Persfoto

aar een econo-

jaaroverzicht gemaakt door Jakob de Haan mee zou beginnen? De impact van de coronacrisis natuurlijk. Daar kom je volgens de hoogleraar politieke economie aan de Rijksuniversiteit Groningen niet onderuit. Maar anders dan vooraf misschien voorspeld, en tijdens het eerste coronajaar zeker volop voor gevreesd, is dat economische jaaroverzicht van De Haan helemaal niet zo negatief. Zeker niet voor Nederland. “We hebben veel minder economische neergang gehad dan andere Europese landen. Dat komt mede door het beleid dat onze regering heeft misch

gevoerd, maar het is ook een indicatie dat onze economie relatief flexibel is en we niet zo afhankelijk zijn van toerisme.” Dat de overheid dit als tijdelijke en bijzondere crisis heeft gezien en heeft geopteerd om bedrijven die onder normale omstandigheden solvabel zouden zijn geweest te helpen met regelingen als uitstel van belastingen en het verstrekken subsidies, is volgens De Haan het juiste beleid geweest. “Ik heb er altijd in geloofd dat het een tijdelijk schok zou zijn en dat daar een v-vormig herstel op zou volgen. Dat is tot nu toe ook gebeurd en daar helpt dit beleid bij.” vooruitkijkt naar 2022 is hij minder zeker van zijn zaak. Want hoewel het nu goed gaat, zijn we volgens hem nog lang niet uit de coronacrisis. En dat is niet de enige beer op de weg. Zijn voorspelling? “Ik ben geen voorspeller, laat dat duidelijk zijn, maar dat 2022 geen stabiel economisch jaar wordt, lijkt me een zekerheid. Er zijn te veel factoren die voor schommelingen kunnen gaan zorgen.” Als De Haan

Welke heeft u dan voor ogen?

“Nou, laten we beginnen met de inflatie. Volgens de Europese Centrale Bank (ECB, red.) is de hoge inflatie van dit moment tijdelijk, maar het valt nog maar te bezien of dit daadwerkelijk zo zal zijn. Voor je het weet zitten we in een loonprijsspiraal, en de eerste tekenen daarvan dienen zich al aan. Vakbonden voelen zich door de krappe arbeidsmarkt sterk en willen de inflatie gecompenseerd zien in de lonen. De kans dat dit ze gaat lukken is

vrij groot. Nu is dat niet zo’n probleem als dit in één sector gebeurt, maar als zich dit verspreidt, dan is het hek van de dam. Meer inkomen zal de prijzen verder omhoogstuwen, en dan moet de ECB ingrijpen.” Wat zou de ECB dan kunnen doen?

“De oplossing om inflatie tegen te gaan is vrij simpel: ze kunnen de rente verhogen. Voor de overheid in Nederland geen probleem, met een staatsschuld die wel is gestegen, maar relatief gezien laag is vergeleken met andere Europese landen. Want daar zit ‘m het probleem: een renteverhoging door de ECB heeft voor landen als Italië, met enorme staatsschulden, grote gevolgen. Die komen acuut in de problemen, met economische onzekerheid

Zorg ervoor dat je een lage staatsschuld, want dan heb je de ruimte om je uit de crisis te financieren: dat is voor mij de belangrijkste les van de afgelopen twintig jaar voor de hele Europese Unie als gevolg.” Maakt u zich hier zorgen over?

“Zeker, want wij kunnen het ons helaas niet permitteren om tegen Italië te zeggen: ‘Jouw probleem, los het maar op’. Zo werkt het niet in Europa. En dan wordt een probleem in Italië ook ons probleem. Dit kan een belangrijk thema worden in 2022.”

Komt er weer een crisis aan?

“In het verleden dacht iedereen dat een crisis iets is dat je één keer in de twintig jaar meemaakte. Maar als je nu eens achteromkijkt… We hebben in 2007/2008 de financiële crisis gehad, we hebben in 2011/2012 de Europese schuldencrisis gehad en we hebben nu de coronacrisis. Dat zijn dus drie crises in nog geen twintig jaar tijd. Als we in dit tempo doorgaan, kan je er zeker van zijn dat we binnen afzienbare tijd weer een crisis mee zullen maken. Nu is dit geen goede manier van voorspellen, maar je moet er in deze tijden, bij alles wat je doet, rekening mee houden dat er weer een crisis aankomt. Wat voor crisis dat wordt? Ik heb geen idee. Maar je kan maar beter goed voorbereid zijn. En dat betekent: zorg ervoor dat je een lage staatsschuld hebt, want dan heb je de ruimte om je uit de crisis te financieren. Dat is voor mij de belangrijkste les van de afgelopen twintig jaar.” Worden inflatie en rente de

worden, zijn bepalend voor onze economie. Het kan een ‘bumpy road’ worden, niet alle bedrijven zullen het overleven. Het is nodig, maar het zal niet rimpelloos gaan.”

Nederlandse bedrijven om te concurreren.”

Is de enige optie voor een

Europa: welke zou dat dan

duurzame wereld niet ge-

zijn?

woon minder economische

“Ik zou zeggen: laten we de Green Deal van Frans Timmermans zo snel en zo compleet mogelijk uitvoeren. Absoluut. Ja, dat kost veel geld, maar klimaat is een megagroot probleem en dat vraagt om megagrote oplossingen. Een kruideniersmentaliteit past daar niet bij. Wat denk je dat het kost als de voorspellingen over de stijging van de zeespiegel waarheid worden? Dan staat de helft van ons land onder water. Nou, dan zijn de economische gevolgen niet te overzien.”

groei?

“Het is absoluut waar dat er op dit moment een hele duidelijke relatie is tussen uitstoot en economische groei. Waarom ging het in de coronacrisis met die uitstoot een stukje beter? Omdat we minder hard groeiden. Tegelijkertijd is het voor mij geen uitgemaakte zaak dat meer economische groei per definitie zou moeten leiden tot meer uitstoot. Dat is heel erg sterk afhankelijk van hoe snel je die economie weet om te draaien naar een energie neutrale economie. Want als we dat bereiken zou de link tussen uitstoot en groei er niet meer moeten zijn. Maar totdat we daar zijn, draagt een lagere economische groei bij aan minder uitstoot. Vergeet echter alleen niet dat hoe slechter het economisch gaat, hoe moeilijker de financiering van de transitie wordt.”

thema’s van 2022?

“Nee, dat wordt de energietransitie: vele malen belangrijker dan inflatie en rente, want dat gaat echt over de lange termijn van de hele wereld. Ik ben geen expert op dit gebied, maar wat ik begrepen heb van de experts is dat er echt harde maatregelen nodig zijn om het akkoord van Parijs te halen. Ik denk dat we daarop moeten inzetten en daar zijn gelukkig steeds meer mensen het over eens. De discussie gaat nu over wat voor maatregelen je moet nemen en de overheid zal daar een leidende rol in moeten spelen. Welke keuzes er gemaakt

Welke maatregelen zou u nemen?

“Zet niet alles op één paard. Waterstof lijkt belangrijk te worden, en daar moet je ook zeker in investeren, maar niet alleen daarin. Kijk ook naar andere vormen van energie. Daarnaast moeten grote vervuilers aangepakt worden. Dat kun je doen door subsidies te geven voor schonere alternatieven, of door uitstoot zwaarder te belasten. Als econoom ben ik voorstander van dat laatste, maar dat moet wel op Europees niveau gebeuren, want anders maak je het wel heel lastig voor

Tot slot: als u op 1 januari één beslissing mag maken op economisch gebied voor

Feiten Jakob de Haan is hoogleraar politieke economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft uitgebreid gepubliceerd over onderwerpen als begrotingsbeleid, overheidsschuld, monetair beleid, onafhankelijkheid en transparantie van centrale banken, wisselkoersen, het bankwezen, toezicht op de financiële sector, inkomensongelijkheid, politieke en economische vrijheid en Europese integratie. De Haan was van 2009 tot 2020 hoofd onderzoek van De Nederlandsche Bank.

ADVERTENTIE

24 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

‘Anders denken betekent ook fundamenteel anders doen’ Investeren & Beleggen

We staan voor gigantische uitdagingen. Klimaatverandering, een stijgende zeespiegel, sociaalmaatschappelijke ongelijkheid, een overbelaste zorg en een gigantisch tekort aan betaalbare woningen. Tekst: Feline van der Linde Foto: Persfoto

m die uitdagingen

toekomstbestendig op te kunnen lossen is een fundamentele systeemverandering nodig, vertelt Wim-Heerke Spronk, strateeg, expert circulair bouwen en Founder en CEO The Green Solution Group B.V. ‘’Dit is het moment om het sociaal economische speelveld te veranderen. Maar het lijkt er inmiddels helaas op dat wereldleiders en beleidsmakers niet willen beseffen dat de wereld en het leven niet maakbaar is. Het zou fijn zijn als we leren dit eerst te accepteren en dat we bewust worden van de kwetsbaarheid van onszelf en de planeet waar we voor bepaalde tijd te gast zijn. We leven in een samenleving waar alles maar moet lukken om ‘geluk’ te mogen ervaren. Juist op dit moment zijn we als samenleving in staat om verandering te accepteren. Ik wil overigens wel benadrukken dat ik de urgentie en ernst van de huidige problematiek en het bijbehorende leed voor velen hiermee zeker niet onbeduidend wil voorstellen.’’ ‘’Het fundament om

grootschalig te investeren in noodzakelijke en duurzame initiatieven in bijvoorbeeld de zorg, onderwijs, industrie en de bouw is niet op orde’’, aldus Spronk. Juist op dit moment wordt zichtbaar dat niet alleen politici en de wetenschap het beleid moeten bepalen, maar mensen. Veel burgers tonen betrokkenheid en hebben een duidelijke mening. “Laten we gebruikmaken van de ervaring, kennis en talenten waarover veel mensen beschikken. Zo nemen we samen verantwoordelijkheid, investeren we echt duurzaam en creëren we maatschappelijk een breed draagvlak voor de acceptatie van verandering.” Verandering begint aan de voorkant, dus eerst moet het ontwerp, het fundament op orde zijn. Omdat veel mensen in onze samenleving zich verantwoordelijk voelen om hun stem te laten horen en mee willen denken over de huidige problematiek en uitdagingen is dit het moment voor een forse systeemverandering (zowel sociaal- economisch als politiek). Het huidige systeem is achterhaald en absoluut niet toekomstbestendig. “Ik

wil om te beginnen niet meer spreken over ‘macht’, maar over ‘dienend leiderschap’. Laten we ‘geluk’ van mensen centraal zetten, of beter, laten we spreken over een transitie van welvaart naar welzijn. Het leven is tenslotte geen generale repetitie.’’ sterke visie en concrete ideeën over waarom en hoe een noodzakelijke systeemverandering zal zorgen voor meer levenskwaliteit en evenwicht in onze samenleving. Hij is er bijvoorbeeld een groot voorstander van om het stelsel in alle opzichten sterk te vereenvoudigen en voor iedereen begrijpelijk te maken. “Daarnaast moeten we de beschikbare kennis, ervaring en talenten op de juiste plekken in onze samenleving inzetten en de sociaal- economische en maatschappelijke ongelijkheid verkleinen. Alleen zo komen we tot de noodzakelijke verandering en oplossingen. De kwaliteit van het leven zal dan voor één ieder verbeteren en ons land zal dan een stuk gezonder, liever en groener kleuren. In zijn ogen zal dit nu echt eerst Spronk heeft een

moeten gebeuren om de vele mooie en duurzame initiatieven te kunnen versnellen en te laten renderen.” nog altijd zoekende, aldus Spronk. “En circulair bouwen met natuurlijke materialen is nog altijd iets duurder. Maar dat mag absoluut geen drempel gaan vormen om grootschalig gezonde woningen te gaan bouwen. Door anders te denken, samen te werken, kennis te delen en slim te investeren, kan deze verandering écht teweeg worden gebracht.’’ Een interessant voorbeeld is het Groeifonds Circulair Bouwen (GCB). “Door vanuit dit fonds duurzaam te investeren in losmaakbare bouwelementen en bouwstoffen die CO2 opslaan maken we een schone circulaire bouw met biobased materialen haalbaar. Door waarde toe te voegen aan deze natuurlijke bouwstoffen, elementen en modules verlengen we de opslag van CO2, bouwen we klimaatpositief, gezond, schoon en smart en dat betekent een vermindering van de bouwkosten.” Aan het einde van de economische levenscyclus zijn deze bouwstoffen en elementen opnieuw te gebruiken of terug te brengen tot grondstoffen en zo wordt de CO2-keten dus echt gesloten en rendeert grootschalig circulair bouwen en gezond wonen voor iedereen. “We mogen de huidige problematiek niet doorschuiven naar de volgende generaties, maar dan moeten we nu anders durven denken én vooral samen doen.”

Vragen aan Arash Azad

De bouw is

Wim-Heerke Spronk Founder en CEO The Green Solution Group B.V.

Arash Azad Sales manager Nederland bij FXFLAT

Investeren & Beleggen

Het wordt steeds interessanter om een beleggingsrekening te openen om zo vermogen op te bouwen. Het aantal beleggers wat de beleggingsmarkt betreedt neemt dan ook nog altijd toe. Het afgelopen zijn er 160.000 beleggers bijgekomen in Nederland en inmiddels belegt een op de vijf huishoudens. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto.

Waarom is het zo interessant om te gaan beleggen? “Beleggen en traden in het algemeen worden steeds populairder. Een aantal economische ontwikkelingen spelen een rol in de stijgende populariteit, zoals de inflatie en de negatieve rente, waardoor het interessanter wordt om bijvoorbeeld te gaan beleggen dan om je geld bij de bank te laten staan. En zeker voor de beginnende belegger zijn er steeds meer tools die het overzichtelijk maken, hen online goed kunnen begeleiden en het aantrekkelijk maken om te beginnen met beleggen.” Kun je daar een voorbeeld van geven? “Bijvoorbeeld de demo beleggingsrekening. Startende beleggers kunnen met oefengeld een beleggingsrekening openen en door een hoge mate van begeleiding, trainingen en service in combinatie met gunstige tarieven wordt er over het algemeen besloten om na een demo beleggingsrekening, een echte beleggingsrekening te openen.” Waar kunnen geïnteresseerde beleggers, van beginner tot aan de professionele belegger, het beste terecht? “Bij een online broker die alles onder één dak heeft. Dat wil zeggen of je nu wilt beleggen in fysieke aandelen, ETF’s of opties middels een online handelsplatform kun je deze op meer dan 135 beurzen verhandelen vanuit één rekening. Hiermee optimaliseer je de snelheid en efficiëntie van de handelsactiviteiten. En de daghandelaar kan bijvoorbeeld handelen in CFD’s, Forex met MetaTrader en Futures met MetaTrader 5. Met deze faciliteiten wordt een hoog niveau van service gegeven aan de klant waarbij de veiligheid van de belegger in acht wordt genomen dankzij een extra hoge depositogarantie.” ADVERTENTIE

Duurzaam beleggen groeit verder in 2022 Een paar jaar geleden schreef Loege Schilder een maandelijkse column over duurzaam beleggen. Hoewel de voordelen duidelijk waren, bleek de uitvoering in de praktijk lastig. Het was moeilijk om accurate informatie over duurzame aandelen te vinden. Dat was aanleiding voor de start van het bedrijf Duurzaam Beleggen Academie (DBAC). DBAC helpt mensen die duurzaam vermogen willen opbouwen met cursussen, actuele beleggingsinformatie en aandelenanalyses. Deze informatie wordt gedeeld via een dashboard waarmee de belegger eenvoudig kansrijke, duurzame aandelen kan selecteren uit een wereldwijd universum van 3500 bedrijven. De afgelopen jaren zijn veel mensen begonnen met beleggen. Maar hoe pak je dat aan op een verstandige manier? Veel particuliere beleggers hebben onvoldoende kennis en nemen daardoor onbewust teveel risico. Volgens onderzoek van de AFM belegt 32% van de zelfbeleggers suboptimaal. In een onderzoek onder jongeren van NIBUD gaf meer dan 40% van de beleggende respondenten een fout antwoord op een eenvoudige kennisvraag. Duurzaam beleggen is beter voor de wereld, maar levert ook een aantrekkelijk rendement op. Sterker nog, de MSCI World Social Responsible index (die bestaat uit een wereldwijd mandje duurzame koplopers) presteerde over de eerste 11 maanden van 2021 ruim 5% beter dan de brede MSCI World index. Dat is voor het 6e achtereenvolgende jaar dat de duurzame index een hoger rendement haalt. DBAC is de enige beleggingscoach die duurzaamheid integraal meeneemt in het proces. De eerste stap is een kwantitatieve beoordeling van 3500 bedrijven op basis van de duurzame ESG-score en financiële parameters. Vervolgens wordt de top 100 bedrijven kwalitatief beoordeeld. Wat doet het bedrijf aan duurzaamheid waardoor het die hoge ESG-score verdient? Hoe speelt het bedrijf in op trends zoals o.a. vergrijzing, circulaire economie en smart mobility? Verder wordt ingezoomd op de (duurzame) concurrentiepositie. DBAC is niet gericht op de (dag)handel, maar op een stabiele, gebalanceerde portefeuille voor de lange termijn. De ervaring leert dat goed risicobeheer op termijn leidt tot meer vermogensgroei. Daarnaast vraagt het onderhoud van de portefeuille weinig tijd. In ca. 30 minuten per maand houden de leden van DBAC hun beleggingen up-to-date.

Check de website voor meer informatie: www.duurzaambeleggenacademie.nl/FD

EVALUATION CAPITAL - Partner Content 25 analysenederland.nl

EVALUATION CAPITAL - Partner Content

Een long/short aandelenfonds brengt rust Partner Content EValuation Capital

Wanneer je actief belegt in de aandelenbeurs, neem je altijd een bepaald risico. Door te beleggen in een long/short aandelenfonds beperk je dit risico, terwijl je blijft profiteren van de mooie rendementen die beleggen in aandelen oplevert. Een long/short aandelenfonds is opgebouwd uit een combinatie van long posities, waarbij ondergewaardeerde aandelen gekocht worden om te profiteren van koersstijgingen, en short posities, waarbij overgewaardeerde aandelen verkocht worden, om deze op termijn tegen een lagere koers terug te kopen en zo te profiteren van koersdalingen. “Deze overgewaardeerde aandelen zijn niet in bezit, maar worden geleend van bijvoorbeeld een pensioenfonds”, vertelt Charles Estourgie, managing partner bij EValuation Capital. “Short gaan in aandelen kan de particulier niet zelf, dus daar heb je een fonds voor nodig.” In plaats van dat je portefeuille meegaat met de sterke stijgingen en dalingen van de beurs is een long/short aandelenfonds minder volatiel. Het komt aan op de juiste selectie van long en short aandelen. Het EV Smaller Companies Fund is gedurende het begin van de coronacrisis heel stabiel gebleven, vertelt Estourgie. “In maart 2020 hadden we 25 traditionele long beleggingen in de portefeuille, met daarbij zo’n 15 short beleggingen in de reisbranche, winkelvastgoed en dergelijke. Door de positieve bijdrage van de short beleggingen zijn we niet onder de min zes procent gekomen, terwijl de aandelenbeurs op dat moment tot wel dertig procent lager stond. Uiteindelijk sloten we 2020 af met een plus

van 15 procent. Dat maakt onze propositie ook zo interessant, het risico is minder groot en je hoeft niet na te denken over het ideale instapmoment. Je kan er daardoor een stuk rustiger mee slapen en met minder risico toch een goed rendement halen.” Niet alleen de focus op long/short beleggingen onderscheidt het EV Smaller Companies Fund van andere fondsen in de markt, ook de bedrijven waarin EValuation Capital investeert zijn anders. “Onze focus ligt op kleinere beursgenoteerde ondernemingen met een beurswaarde tussen de €500 miljoen en de €5 miljard”, vertelt Willem de Vlugt, tevens managing partner bij EValuation Capital. “Veel van deze ondernemingen zijn minder bekend en krijgen weinig aandacht van de analisten van banken. Dat betekent dat de aandelenmarkt voor deze ondernemingen minder efficiënt is en daarom meer kansen biedt voor gedegen eigen onderzoek. En dan stuit je op prachtige kansen waarmee uitstekende rendementen te halen zijn.” EValuation Capital neemt dat onderzoek voor de belegger volledig uit handen. “Ook ligt onze focus op bedrijven uit de Benelux en Duitsland waardoor we alleen beleggen in bedrijven die we al goed kennen”, vertelt De Vlugt. “Bedrijven met een hoofdkantoor in de buurt, activiteiten die de beheerder begrijpt en kan modeleren en met een managementteam waar we vertrouwen in hebben. Wij voeren een fundamentele analyse uit op al deze punten voor we besluiten of we in een bedrijf beleggen.” Ook voor de komende jaren blijft deze manier van beleggen zeer interessant, aldus Estourgie en De Vlugt. “We gaan de komende tijd uit van reflatie, economische groei met inflatie. De kans

Willem de Vlugt & Charles Estourgie partners bij EValuation Capital

bestaat dat de koers/winst verhouding van de meer rentegevoelige bedrijven onder druk gaat komen. Vandaar dat een goede aandelenselectie van nog groter belang zal zijn. Er zijn op dit moment niet veel goede alternatieven voor aandelen, door belastingen, hoge inflatie en een negatieve rente op spaarrekeningen gaat de koopkracht hard achteruit. Inflatie en stijgende rentes zullen de beurs volatiel maken, dit is een ideale omgeving voor long/short strategieën zoals de onze.”

Over EValuation Capital EValuation Capital is een fondsbeheerder met een trackrecord van 15 jaar. Over deze periode hebben participanten in het EV Smaller Companies Fund een gemiddeld netto rendement behaald van 7,6% per jaar bij een lager risico dan de beurs. Het vermogen wordt beheerd door een ervaren team van zes personen en bedraagt thans EUR 180m.

26 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Crowdfinance is een mooie financieringsoplossing voor ondernemers en kans voor investeerders

Jeroen ter Huurne CEO Collin Crowdfund en voorzitter branchevereniging Nederland Crowdfunding.

Investeren & Beleggen Heb jij financiering nodig voor je bedrijf en wil je een andere route bezien dan de bancaire weg? Dan is crowdfinance mogelijk de ideale uitkomst. Crowdfinance is een vorm van financiering waarbij MKB-ondernemingen via een bemiddelend platform beroep doen op meerdere investeerders. Deze financieringsoptie is nog niet bij iedereen bekend, maar kan voor vele bedrijven een passende oplossing zijn. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto & Pexels

“

Crowdfinance is overgewaaid vanuit

Engeland en krijgt steeds meer voet aan de grond in Nederland”, vertelt Jeroen ter Huurne, CEO Collin Crowdfund en voorzitter branchevereniging

Nederland Crowdfunding. “De banken maken in de range tot één miljoen euro een terugtrekkende beweging wat betreft het verstrekken van leningen aan het MKB. Over het algemeen zijn de banken minder geïnteresseerd in kleine financieringen. Voor banken zijn deze leningen namelijk niet interessant genoeg, met als resultaat dat veel ondernemers andere manieren van financiering moeten verkennen. Alternatieve financieringsvormen zoals crowdfinance worden dan ook steeds populairder.”

Over het algemeen zijn de banken minder geïnteresseerd in kleine financieringen.

om toe te voegen aan een bredere beleggingsportefeuille. Crowdfinance leningen kennen veelal een omvang tot maximaal 2,5 miljoen euro met een gemiddelde rente van zo’n 7%.

Crowdfinance is een vorm van financiering waarbij mkb-ondernemingen via een bemiddelend platform beroep doen op meerdere investeerders. Een goede keuze maken

tussen de verschillende crowdfundingplatformen in Nederland is belangrijk. Er

zijn verschillende vragen die je als ondernemer kunt stellen om platformen te vergelijken. Is het platform bijvoorbeeld aangesloten bij de branchevereniging Nederland Crowdfunding? Wat is de kans dat een leningaanvraag gefund wordt door de crowd na publicatie? Wat is het trackrecord van het platform? Worden door het platform voldoende proposities aangeboden zodat je als investeerder een goede spreiding kunt realiseren? Vertrouwen is key in

de crowdfinance business. “Onze sector leeft op vertrouwen. Banken maken een terugtrekkende beweging en ondernemers zijn op zoek naar andere financieringsmogelijkheden.” Voor de investeerder/ belegger die in het plan van een ondernemer gelooft, is

het investeren van een deel van zijn/haar vermogen in crowdfinance een mooie uitkomst. “De investeerder krijgt over de langere termijn een mooi stabiel rendement, dankzij een goede spreiding. De ondernemer krijgt daarentegen op zijn of haar beurt een lening, groot of klein, voor zijn of haar onderneming en meer naamsbekendheid.” Crowdfinance blijkt een

sterke toevoeging aan de financieringssector. De overheid dient hier nog van overtuigd te worden aangezien investeringen in het mkb niet worden vrijgesteld van vermogensheffing. “Daar maak ik mij wel hard voor. Eerder deze maand heb ik op verzoek van het Ministerie van EZK de Tweede Kamer hierover mogen informeren. Op deze manier kan

de investeerder netto meer overhouden in welk geval de funding voor de geldlener goedkoper wordt. Dat is in mijn optiek een gerechtvaardigde stimulans, immers een betere financierbaarheid van het mkb betekent meer werkgelegenheid en toegevoegde waarde voor de Nederlandse samenleving.”

Onze sector leeft op vertrouwen. Banken maken een terugtrekkende beweging en ondernemers zijn op zoek naar andere financieringsmogelijkheden.

Een gedegen kredietbeoordelingsproces is

een van de belangrijkste pijlers van een crowdfundingplatform. Als bemiddelaar is het cruciaal om zorg te dragen dat de MKB-bedrijven een passende financiering krijgen die voldoet aan het financieringsvraagstuk van de onderneming en waarvan de maandelijkse lasten kunnen worden gedragen. Dit is tevens benodigd om te zorgen dat de investeerders bij een goede spreiding een verantwoord risico lopen en een stabiel rendement behalen. Vanuit investeerdersperspectief is crowdfinance een interessante investeringsvorm

Een goede keuze maken tussen de verschillende crowdfundingplatformen in Nederland is belangrijk

ADVERTENTIE

Investeringskans!

MAAK KENNIS MET WAARDEVOORJEGELD.NL Bij Waardevoorjegeld gaat het zeker niet alleen om het te behalen rendement, maar ook om de toegevoegde waarde voor zowel de ondernemer als voor de investeerder. Daarom vinden verenigingen en stichtingen met een ANBI status ook hun weg via Waardevoorjegeld.nl

Maak nu een gratis account aan op: www.waardevoorjegeld.nl en ontdek dat er veel meer informatie beschikbaar is! Heeft u vragen, neem contact op! M info@waardevoorjegeld.nl

T 085-489 04 52

Samen voor een waardenvol rendement €825.000 18 maanden royaal rendement goede zekerheid

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 27 MAX CROWDFUND - Partner Content Max Crowdfund - Partner Content analysenederland.nl

Investeren in vastgoed met een hoog rendement en een laag risico: het kan!

Partner Content Max Crowdfund

Het is vast niemand ontgaan dat de vastgoedmarkt op dit moment booming business is. Het leek vooralsnog enkel weggelegd te zijn voor de vermogende elite, niet een markt om zelf op mee te spelen. Naast het gebrek aan transparantie en garantie belemmert ook een torenhoge drempel menig investeerder. Max Crowdfund wil daarin voorgoed verandering in brengen. Het platform is, volgens de CEO van Max Crowdfund Felix Berkhout, gestart vanuit eigen frustratie. ‘’Hoge rendementen gaan doorgaans gepaard met hoge risico’s, waarbij je al snel uitkomt bij schimmige fondsen. Dit veroorzaakt

maxcrowdfund.nl

”

Hoge rendementen gaan doorgaans gepaard met hoge risico’s, waarbij je al snel uitkomt bij schimmige fondsen. frustraties, en daarom zijn wij gekomen met Max Crowdfund. Hier laten wij zekerheden en mooie rendementen wél samengaan.’’ Hoe zij dit doen? Max Crowdfund biedt de

stenen als onderpand. Daarnaast wordt er nooit meer dan 90% van de executiewaarde uitgeleend. Dit samen zorgt ervoor dat het risico laag kan blijven. ‘’Van het gehele ‘flip proces’, het proces van aankopen, renoveren en verkopen, heb je dan geen last, want samen met andere investeerders beleg je in één project.” Toegankelijk voor iedereen Het platform heeft een instapbedrag van €100, waardoor mensen die niet zwemmen in het geld ook kunnen profiteren van mooie rendementen. Met een gemiddeld rendement van 9.30% en de zekerheid van de stenen, biedt het voor iedereen een mooie uitkomst. De projecten hebben verschillende looptijden, waarbij de gemiddelde looptijd 15 maanden is. Iedereen die dus wat geld een aantal maanden kan missen en daarvoor maandelijks rendement wil ontvangen, zit goed bij Max Crowdfund.

paald risico met zich mee. Maar het vastgoed als onderpand lenen wij nooit meer dan 90 procent van de executiewaarde van een pand. Deze ligt altijd al lager dan de marktwaarde en dan zitten wij daar dus nog eens onder. Het moet dus wel heel raar lopen wil de investeerder zijn geld niet terugkrijgen als de looptijd van de lening is verstreken. Dit is dan ook precies de reden dat het platform vooralsnog een 100% succesratio heeft. De gemiddelde looptijd is vijftien maanden, maar je kunt zelf kiezen bij welke looptijd jij je prettig voelt. Iedereen die dus voor enkele maanden wat geld kan missen en daarvoor in de plaats maandelijks rendement wil bijschrijven is bij ons aan het juiste adres.”

Transparant en kansrijk Het platform is de eerste crowdfund partij op blockchain technologie met een vergunning. “Met je eigen portfolio op het online dashboard kun je eenvoudig de projecten Iedereen doet mee samenstellen waarin je investeert en alles gaat Zelfs de medewerkers van Max Crowdfund volledig automatisch. Je kunt klein beginnen doen volop mee. ‘Skin in the game’ noemen om te kijken hoe het werkt en of het bij jou ze het zelf. Zo ook Jan Angel, Business Deve- past. Het is aan jou om te bepalen of je nog lopment manager bij Max Crowdfund, die meer wilt investeren om meer rendement te bij iedere lening, voor zover zijn vermogen dit behalen. Ons doel was om het beleggen in toelaat, mee-investeert in projecten. Berkhout: vastgoed voor iedereen toegankelijk en trans“Maar dit is absoluut niet verplicht. Ze willen parant te maken en dat is gelukt. We hopen het graag, omdat ze zien dat het werkt. Ook dan ook dat vele anderen geïnteresseerden vaste klanten zien dit en daarom zijn veel van geld gaan verdienen met stenen, met gelijke onze projecten in Nederland, Duitsland, Bel- kansen en dat de gebrekkige transparantie in gië en het Verenigd Koninkrijk al binnen een de beleggingswereld verleden tijd wordt.” paar minuten gefinancierd. Mensen willen er vroeg bij zijn en dat is mooi om te zien.” Max Crowdfund maakt een eind aan het gebrek aan transparantie in de beleggingsHoog rendement, laag risico wereld én er zijn gelijke kansen voor iedere Dat klinkt allemaal heel erg aantrekkelijk. Is investeerder. Maak een account aan op het niet allemaal te mooi om waar te zijn? Max Crowdfund en wordt vandaag nog een “Natuurlijk brengt iedere investering een bevastgoedinvesteerder.

28 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Investeren in private equity

Vragen aan Wilhelm Roth

Scale-ups zijn bedrijven die na enkele jaren hun eerste successen hebben behaald en veelal al een omzet van enkele miljoenen euro’s hebben.

Investeren & Beleggen

De rendementen van private equity zijn uitstekend. Waar moet je nog meer op letten? Tekst: Mark van der Heijden Foto: Pexels

iemand hoeft Pieter

Schoen uit te leggen wat ondernemen is; dat loopt als een rode draad door zijn familiegeschiedenis. Een tiental generaties voor hem richtte een andere Pieter Schoen in 1722 een familiebedrijf op, dat 250 jaar later de basis vormde van verfconcern Sigma Coatings. startte in 1998 een uitgeverij. Een IT-bedrijf, een HR-consultancy en de Nederlandse Energie Maatschappij – ‘Ik zeg doen!’ – volgden, waarna hij in 2018 Shoe Investments oprichtte, een private equity fonds. Daar zet hij zijn kennis en vermogen in om scale-ups te helpen groeien. Pieter Schoen zelf

Scale-ups zijn bedrijven

die

na enkele jaren hun eerste successen hebben behaald en veelal al een omzet van enkele miljoenen euro’s hebben. Zijn fonds investeert 2 tot 10 miljoen euro in bedrijven waarin hij potentie ziet en helpt de ondernemingen daarna verder groeien. equity fondsen verkopen na een aantal jaren de onderneming om De meeste private

daarmee het resultaat voor hun investeerders te behalen. Shoe Investments blijft vaak langer aan boord. Het fonds is in handen van Schoen en zijn kinderen. Verkopen om investeerders tevreden te stellen is voor hen niet nodig. Een private equity fonds let bij de keuze voor een onderneming om in te investeren op vier zaken – tenminste, zo doet Schoen dat. “Het verschil wordt gemaakt door de ondernemer. Bij alle goede investeringen die we hebben gedaan, was de ondernemer de drijvende kracht achter het succes”, vertelt hij. “Ten tweede willen we meewerkend voorman zijn. We willen samen met de ondernemer een plan maken voor de komende jaren.”

is of het idee van de ondernemer schaalbaar is en snel is uit te rollen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een product of dienst dat een brede doelgroep aanspreekt en die ook makkelijk meer is te leveren. “Als laatste moeten we de business begrijpen. We willen toegevoegde waarde kunnen bieden door ons netwerk of expertise.” De derde afweging

is gemaakt, zal het fonds de scale-up helpen verder te groeien. Shoe Investments kijkt daarbij vooral naar overnamekandidaten. “We zetten altijd in op verticals, bedrijven Als de investering

in een keten, integreren die en zorgen dat we een economy of scale hebben zodat we daarmee een vliegwiel creëren.” legt Schoen uit, “zijn vooral bezig met hun daily business. Zij moeten zorgen dat het bedrijf operationeel goed gaat. Dan is het heel fijn dat ze een private equity fonds hebben die zorgt voor de expansie. Wij richten ons op schaalbaarheid zodat de ondernemer zich kan blijven focussen op de operatie.” “Veel ondernemers”, zo

Als je kijkt naar de cijfers over de afgelopen 30 jaar, zitten private equity fondsen ver boven de beurs en vastgoed. Private equity fondsen

schieten nu als paddenstoelen uit de grond, zegt Schoen, en het aanzienlijke rendement ervan is een van de redenen. “Als je kijkt naar de cijfers over de afgelopen 30 jaar, zitten private equity fondsen ver boven de beurs en vastgoed. Ze presteren met een gemiddeld rendement van tussen 12 en 15 procent beter.”

rendement voor zichzelf creëren. Dat gaat dus ten koste gaat van degene die in een fonds investeert. “De fondsen krijgen 2 procent van al het geïnvesteerde kapitaal als management fee. Daarnaast hebben ze bij verkoop recht op 20 procent van de verkoopwinst.” investeren in een private equity fonds zou hij ook daar eerst kijken naar de mensen. “Het belangrijkste zijn de mensen die voor het fonds werken. Wat ik ook heel belangrijk vind is hoe oud ze zijn. Hebben ze een trackrecord? De derde vraag is hoeveel risico je wil nemen. Investeringen in techbedrijven hebben vaak een hoger rendement, maar ook een groter risico.” Mocht Schoen ooit

Verschillende fondsen Voor bedrijven die op zoek zijn naar vermogen er verschillende investeerders. Business angels investeren in en werken vaak mee aan nog heel jonge bedrijven. Venture capital investeert in iets grotere bedrijven, vaak net voor hun doorbraak. Private equity helpt ondernemingen op weg naar grote schaal. Daarna is een beursgang een vaak ingezet middel.

Wilhelm Roth CEO Icoinic Capital

Investeren & Beleggen Tekst: Marc van der Sterren Foto: Persfoto

Hoe heeft u 2021 ervaren? “Voor het grote publiek is het hoogtepunt waarschijnlijk dat de bullmarkten van bitcoin de 20.000 dollar overstegen en nu op 50.000 dollar staan. Wat echter vaak over het hoofd wordt gezien, is dat 2021 het jaar is van de massale institutionele acceptatie van cryptovaluta’s, met grote partijen zoals VanEck die een ETN voor Bitcoins lanceren en een Morgan Stanley die dit veld betreedt, wat de premisse opwerpt dat cryptocurrency een blijvertje zijn.” Is er een verband tussen het succes van cryptocurrency, bekend om hun hoge volatiliteit, en de hoge inflatie van de reguliere valuta? “Tot op zekere hoogte, ja. De coronacrisis dwong overheden tot hogere schulden. Dit heeft onze traditionele valuta opgeblazen, zodat beleggers alternatieve routes zoeken, Traditionele beleggingen zijn edelmetalen en zeldzame grondstoffen, maar ook alternatieve investeringsmogelijkheden zoals kunst, whisky en nu ook fondsen als crypto.” De bitcoin klapte laatst behoorlijk. Is deze hoge volatiliteit niet een groot risico voor cryptocurrency? “Het is een jonge markt, dus heeft het de neiging om volatieler te zijn. Dit pakken wij actief aan. Maar de bitcoin groeit snel. Er is een maximaal aantal bitcoins dat gemined kan worden. En dat maximum bereiken we in rap tempo. Hier gelden gewoon de aloude economische regels: er is een grote vraag, maar een beperkt aanbod, wat leidt tot een zeer sterke prijsstijging. Het afgelopen jaar was, zoals we zagen, een institutioneel adoptiejaar. Het volgende jaar wordt het jaar van de regulering. Steeds meer overheden, in Luxemburg, Zweden, het VK, Zwitserland en Nederland, maken beleid en regelgeving, waardoor crypto een gereguleerde plaats onder de zon krijgt. Niet in de eerste plaats als een valuta, maar meer als een asset of een bruikbare technologie.”

is dat deze fondsen ook een goed Een andere reden

ADVERTENTIE

ANDERS DENKEN, ANDERS DOEN INSPIRING BUILDING A GREEN FUTURE www.thegreensolutiongroup.com I E info@thegreensolutiongroup.com I T +31(0)88 002 58 10

#bepartofthegreensolution

Hodl.nl - Partner Content 29 analysenederland.nl

Hodl.nl - Partner Content

Cryptocurrency: een hedge tegen inflatie

Peter van Dam CFO van Hodl.nl

Maurice Mureau CEO van Hodl.nl

Partner Content Hodl.nl

Onlangs werd bekend dat de inflatie in Nederland boven de vijf procent ligt. In samenhang met de niet bestaande of zelfs negatieve rente op de spaarrekening betekent dat dus dat je geld op de bank steeds minder waard wordt. Als gevolg van de financiële crisis van 2008 is de Europese Centrale Bank gaan inzetten op het stimuleren van de economie en de banken. “Allerlei verschillende factoren hebben er toen voor gezorgd dat er in de afgelopen jaren steeds meer geld gecreeerd is”, vertelt Maurice Mureau, CEO en co-founder van Hodl.nl. “Door covid heeft dit nog eens een extra impuls gekregen, waardoor de inflatie in de westerse wereld de afgelopen jaren enorm is opgelopen. Dat begon in de assets, zoals vastgoed en andere waardevaste activa, en de aandelenbeurs. Echter, die stijging is nu zo groot dat ze ook in de reële economie doordringt, bijvoorbeeld met sterk oplopende prijzen in de supermarkt. Inflatie begint mensen nu echt in de portemonnee te raken.”

Staatsobligatie bedraagt momenteel minder dan 0,1%. Met een inflatie van 5% betekent dat je elk jaar 4,9% minder koopkracht overhoudt. Tijd om op zoek te gaan naar alternatieven dus.

razendsnel. We vergelijken het vaak met het internet eind jaren negentig. Toen was men nog sceptisch, maar inmiddels kunnen Op de door bitcoin gebruikte blockchainwe niet meer zonder. Blockchain gaat naar technologie, is men verder gaan bouwen en verwachting eenzelfde ontwikkeling doorinmiddels zijn er allerlei verschillende cryp- maken. Beleggers zijn geïnteresseerd in die tocurrencies beschikbaar. “Die technologie groei en leggen daarom een deel van hun gaan we in de toekomst overal terugzien, tot vermogen in cryptocurrencies.” aan de overheid aan toe”, vertelt Mureau. “Je kunt alle vormen van data onomstotelijk De Hodl.nl fondsen Hodl.nl helpt hen daarbij. “We nemen vastleggen en die data is altijd beschikbaar. Doordat het hele netwerk goedkeuring aan eigenlijk alle frictie weg”, stelt Mureau. het vastleggen van een transactie geeft, is er “We zorgen dat de cryptocurrencies veilig geen afhankelijkheid meer van één centrale bewaard worden, zorgen voor een goede partij. Dat maakt het een enorm interessan- spreiding in verschillende coins en maken gebruik van de bewegingen in de markt te ontwikkeling. Als je dan daarbij nog ziet door slim te handelen. De beleggingsfondhoe waardevast het is, dan kunnen we wel Deze inflatie zal nog wel een tijdje bij ons stellen dat dit de assetklasse met de grootste sen van Hodl bieden maximale transpablijven, waarschuwt Mureau. “Bij de Fede- groeimogelijkheden is.” rantie onder andere met een registratie bij ral Reserve werd geroepen dat deze inflatie de AFM. Wij houden de markt 24/7 in de tijdelijk zou zijn, maar dat is natuurlijk ongaten, zodat beleggers dat niet zelf hoeven zin, want inflatie wordt achteraf niet meer te doen. Inmiddels is de markt namelijk zo teruggedraaid. Verstoringen in de supply sterk gegroeid, dat dit niet allemaal in de chains, tekorten, de energietransitie, maar gaten te houden is. Wij nemen dit proces vooral de schulden in de westerse wereld volledig uithanden en ontzorgen zo het betekenen dat de rentes op de spaarrekeninvolledige proces van investeren in cryptogen voorlopig lager blijven dan de inflatie.” currency”

”

Inflatie begint mensen nu echt in de portemonnee te raken.

Bitcoin als alternatief Oftewel: ons geld wordt minder waard en dus gaan steeds meer mensen op zoek naar een alternatief voor de spaarrekening. “In 2009 ontstond vanuit de bankencrisis de bitcoin”, stelt Peter van Dam, CFO en tevens co-founder van Hodl.nl. “Toen was men vooral op zoek naar een alternatief voor de bank, omdat de banken er zo’n puinhoop van gemaakt hadden. Het idee van internetgeld was er al langer, maar door gebruik te maken van Blockchain kon onomstotelijk vastgelegd worden van wie het geld was en dat bood kansen. De bedenker van Bitcoin heeft hier een maximale hoeveelheid aan gekoppeld, waardoor er nooit meer dan 21 miljoen bitcoins beschikbaar zullen komen. Teruglopende rendementen Dat betekent dat je de inflatie kan voorspelZelfs obligaties, die in het verleden altijd een len. De coins worden verspreid vrijgegeven, betrouwbare en veilige belegging vormden, in het begin werden er meer uitgegeven en zijn uit de gratie geraakt. Het effectief nu juist minder, waardoor de inflatie afrendement op een 30-jarige Nederlandse neemt. Daarnaast is de bitcoin onder meer

Hodl.nl

door zijn schaarste inmiddels een goede store of value gebleken.”

”

Obligaties geven geen rente en zijn daardoor niet meer interessant.

Instroom serieuze belegger Vooral beleggers die al wat langer actief zijn, zijn nu op zoek naar meer diversificatie in de portefeuille, vertelt van Dam. “Obligaties geven geen rente en zijn daardoor niet meer interessant.” De prijzen van aandelen zijn hoog opgelopen en de dividenden teruggeschroefd, dus ook die zijn minder interessant geworden en de initiële rendementen van vastgoed zijn heel laag. Cryptocurrencies bieden een uitstekende toevoeging aan de beleggingsportefeuille. Door de hoge volatiliteit zijn de risico’s groot, maar de potentiële opbrengst bovengemiddeld. Dat blijkt ook wel uit de rendementen van onze fondsen, die in 2021 nu al meer dan 450% zijn opgelopen. Daarnaast staan blockchain en cryptocurrencies nu nog in de kinderschoenen, maar de ontwikkelingen gaan

Meer leren over investeren in cryptocurrency? Ga naar Hodl.nl of scan de onderstaande code.

30 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Veranderende mindset door blockchain-technologie Investeren & Beleggen

Blockchain-technologie heeft een flinke impact op de financiële sector. De toekomst brengt meerdere toepassingen. Tekst: Féline van der Linde Foto: Pexels

het internet veranderde veel voor de wereld. De overgang naar het digitaal verspreiden van informatie maakte het mogelijk om met de hele wereld contact te hebben. Met de komst van het internet dacht men dat macht eerlijker verdeeld zou worden. Achteraf is gebleken van niet. Er is misschien zelfs sprake van het tegenovergestelde. Grote tech-partijen als Google en Facebook hebben zo’n groot deel van de markt in handen, dat dit systeemrisico’s met zich meebrengt. De macht met betrekking tot data ligt voornamelijk bij een aantal gecentraliseerde partijen. e opkomst van

Een bank hoeft niet meer in het midden te staan en kosten te rekenen voor het bemiddelen tussen twee individuen. een grote omslag in de mindset van mensen teweeg, maar het duurt een tijd voordat een technologie zijn daadwerkelijke waarde laat zien. Bij een nieuwe technologie zijn niet direct alle toepassingen en mogelijkheden duidelijk, deze worden mettertijd ontdekt. Om tot dat soort toepassingen te komen moet je eerst weten wat de achterliggende gedachte van een technologie is. Er is uiteraard meer nodig Het internet bracht

dan een technologie die de wereld omgooit. Daar is een verandering in mindset voor nodig, waarbij onderwijs een grote rol speelt voor de lange termijn.

De overgang naar het digitaal verspreiden van informatie maakte het mogelijk om met de hele wereld contact te hebben. een goed voorbeeld van een digitale financiële toepassing van blockchain-technologie. De cryptomunt vond haar oorsprong in 2008 en biedt de mogelijkheid om financiële waarde over te maken van individu naar individu. Zonder de tussenkomst van een derde partij, zoals een bank. Een bank hoeft niet meer in het midden te staan en kosten te rekenen voor het bemiddelen tussen twee individuen. Deze personen kunnen dat door middel van blockchain-technologie direct met elkaar doen. Dit slaat op verschillende zaken die we vandaag de dag overdragen via een centrale partij. Een bekend voorbeeld is de overdracht van een koophuis via de notaris. De bitcoin is

verdere toepassingen met blockchain-technologie nu breed, of het nou gaat om urenregistratie, het bijhouden van afvalverwerking of het verzenden van financiële waarde. Het zou in het voordeel van de burger zijn als de macht verschuift naar het individu. Blockchain-technologie zou een bijdrage kunnen hebben in deze machtsverschuiving. De markt test

De markt test verdere toepassingen met blockchain-technologie nu breed. ADVERTENTIE

BLOCKCHAINTRADERS LIQUDITY FUND

Speel in op de wereld van Decentralised Finance (DeFi). RENDEMENTSPROGNOSE 20% - 35% PER JAAR

WAT IS HET VOOR EEN BELEGGING? ♦ Het BlockchainTraders Liquidity Fund biedt

CRYPTOCURRENCY MARKT ONAFHANKELIJK

liquiditeit (‘een lening’) aan Decentralised Finance (DeFi) in ruil voor een commissie (‘de yield’). DeFi biedt een decentraal alternatief voor conventionele centrale banken ﬁnancieringservices.

BELEGGINGSSTRATEGIE LIQUIDITY MINING REGISTRATIE AFM

♦ Het fonds minimaliseert risico’s door liquiditeit te bieden in alleen Stable Coins – deze hebben een vaste wisselkoers met FIAT valuta zoals de Amerikaanse dollar – waardoor de risico’s van blootstelling aan koerswijzigingen van cryptocurrencies worden geëlimineerd.

♦ Het fonds is daarmee een marktneutraal – dat wil zeggen gemiddeld genomen niet van de marktrichting afhankelijk – alternatief voor een directionele belegging in cryptocurrencies.

Allereerst wordt (1) de DeFi-applicatie gespot en (2) geselecteerd na alle benodigde checks. Vervolgens wordt er (3) liquiditeit verschaft, waardoor (4) de DeFi-applicatie kan groeien. In ruil voor het verschaffen van deze liquiditeit krijgt (5) de Liquidity Miner een vergoeding, een bepaald percentage. Ter illustratie (6) een traditionaal centraal systeem ter vergelijk met het decentrale systeem (4).

MEER INFORMATIE Bij interesse en/of vragen kunt u contact met ons opnemen per e-mail via info@blockchaintraders.nl of telefonisch op +31 55 30 20 102.

BlockchainTraders.nl

WHATSNEXT – Partner Content

Een educatieplatform voor cryptocurrency door de media dat je armer wordt als je niets doet vanwege de hoge inflatie, lage / negatieve rente en de belastingdruk. Deze boodschap Vrijwel iedereen heeft inmidCorona & impact markt wordt er in zo’n grote mate ingedels wel van cryptocurrencies Bedrijfsmatig zijn de macro-ecoramd bij de particuliere beleggers gehoord. Ondanks de hoge mate nomische ontwikkelingen en het van toetreders zijn lang niet alle beleid dat wordt gevoerd gunstig dat we denken dat er nog zeker rek beleggers in crypto winstgevend. geweest voor WhatsNext om is in de financiële markten, maar dit niet eeuwig houdbaar is. Een Juist omdat de markt nog relatief een forse groei door te maken. Rob Duijvestijn jong is, is er specialistische Mensen besteden veel van hun tijd grote toestroom van particuliere Oprichter WhatsNext Community kennis nodig om goed te begrijachter hun scherm; mede door de beleggers is vaak de laatste fase van de cyclus. Dit is ook iets waar pen hoe de mechanismen van de maatregelen. “We merken dat de we onze leden voor behoeden.” cryptomarkt werken. Tijd vinden behoefte om te netwerken en het en manieren om passief inkomen en het filteren van de grote hoe- ‘sociaal leren’ groot is. Daarnaast te verdienen.” veelheid kennis blijkt voor een willen mensen simpelweg het geld Community Meer dan ooit lijkt er een behoop mensen nog een obstakel. dat op de bank staat laten renLiefdadigheid deren. Continu wordt ingepraat hoefte nieuwe mensen te leren Niet alleen de eigen community kennen en de bewustwording dat Juiste kennis willen we helpen, maar ook de mensen zich willen omgeven met Want, de crypto markt is niet community om ons heen. Jongealtijd even makkelijk. “Om deze gelijkgestemde of mensen die al neel: “Ik werk recent vanuit Indogoed te navigeren moet je weten verder zijn, zodat ze hieraan op nesië. Het afgelopen jaar hebben wat je doet en veel mensen hebben kunnen trekken. Duijvestijn: “In we een goed jaar gedraaid. En simpelweg niet de juiste kennis en de community op Discord bieden al een tijdje liep ik rond met het hebben geen zeeën van tijd om die we hier een plek om dit te doen. idee om rendementen te koppekennis op te doen”, vertellen Rob Leden maken een account aan op len aan liefdadigheid. We willen Duijvestijn en Patrick Jongeneel, onze discord server en krijgen no- graag mensen bij elkaar brengen oprichters van WhatsNext Comtificaties op hun telefoon / laptop uit onze community, die iets voor munity. “Eén van beste manieren als één van onze vijftien bevlogen de medemens terug willen doen om deze kennis op te doen is door experts iets stuurt in de Discord. op een duurzame manier. Dat is van anderen te leren en daar Leden kunnen zelf bepalen op waar we nu en zeker meer in de spelen wij met de WhatsNext welke kanalen zij notificaties toekomst naartoe willen werken Community op in. Via onze Disaanzetten en welke niet. Zo bieden middels een liefdadigheidsfonds, cord-server delen we onze kennis we vrijwel alles aan wat de crypwaarop per jaar twintig procent met een community van beleggers tomarkt te bieden heeft; markrendement kan worden behaald tontwikkelingen, fundamentele met een niet al te hoog risico. Nu Ga voor meer informatie naar www.whatsnextcommunity.com analyses, technische calls, educatie het einde van het jaar inzicht komt Partner Content

WHATSNEXT

die geïnteresseerd zijn in beleggen in cryptocurrencies en aandelen.”

”

“Om deze goed te navigeren moet je weten wat je doet en veel mensen hebben simpelweg niet de juiste kennis en hebben geen zeeën van tijd om die kennis op te doen”

Patrick Jongeneel Oprichter WhatsNext Community

willen we iedereen de mogelijkheid bieden om zorg te dragen voor zij die het het hardst nodig hebben.”

Scan de QR-code en krijg 10 % korting op het premium membership.

32 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Whisky: het nieuwe beleggen! Investeren & Beleggen

Waar whisky lang als een ‘stoffige drank’ werd weggezet, is dit bijzondere product deze status al lange tijd ver ontgroeid. Zeldzame whisky is booming met honderden bekende distilleerderijen wereldwijd. Over de gehele wereld besteden zowel investeerders als verzamelaars steeds exorbitantere bedragen om de beste en de ‘hard-to-find’ flessen ter wereld te bemachtigen. Dit biedt ook kansen voor nieuwe, slimme investeerders die erover denken om in deze wereld te stappen. Zeker omdat er geen enorm startkapitaal is vereist. Tekst: Féline van der Linde Foto: Eva Elijas & Unsplash

hisky heeft een uitzonder-

lijke positie als beleggingsitem. In tegenstelling tot auto’s en wijn behoudt whisky lange tijd zijn kwaliteit (indien ongeopend). Dit betekent dat veel verzamelaars, maar ook investeerders, de flessen lang in hun bezit kunnen houden en zo het best mogelijke rendement kunnen bereiken zonder al te veel zorgen over de veroudering van het product.

is niet via Google te vinden. De expertise komt voort uit jarenlange ervaring, veel onderKennis rondom whisky

zoek en het ontmoeten van andere whiskykenners. Ook is de whisky society erg gesloten en wordt er veel gehandeld op basis van de gunfactor; het is een ‘ons-kent-ons’ wereld. Dagelijks bekijken de kenners de markt, de ontwikkelingen, nieuwe distilleerderijen en releases, de veilingen en de trends, om de juiste investeringsopties te selecteren. Maar kennis over alleen whisky is niet voldoende. Zo was er namelijk begin dit jaar een run op Amerikaanse bourbon whiskey vanwege gewijzigde invoerrechten. Ook kennis van internationale handelsafspraken en politiek zijn bij handel en beleggen in whisky van groot belang. Bij handel en investeren in zeldzame whisky komt dus veel meer kijken dan men denkt.

Doordat de waarde van whisky maar blijft stijgen speelt de beveiliging een steeds grotere rol voor investeerders. Voor investeerders is er

nog een belangrijke reden om een expert in de arm te nemen. Ook in deze nichemarkt zijn vervalsingen in opkomst. Een vervalste whisky (of whiskey) herkennen is nog niet zo eenvoudig. Tegenwoordig zijn de vervalsingen bijna niet te herkennen met het blote oog. Hoewel er online de nodige tips te vinden zijn, zijn de

In tegenstelling tot auto’s en wijn behoudt whisky lange tijd zijn kwaliteit.

experts met de vaardigheden om deze eruit te halen bijna even zeldzaam als het product zelf. Men moet zich tevens beseffen dat indien jij het online kan vinden, een vervalser dit ook kan. De expert gebruikt hiervoor specialistische apparatuur, heel veel naslagwerk en natuurlijk de jarenlange expertise die ze hebben opgedaan. Doordat de waarde van

whisky maar blijft stijgen speelt de beveiliging een steeds grotere rol voor investeerders. En naast beveiliging speelt klimaatcontrole ook in toenemende mate een rol. Whisky hoeft niet geconditioneerd bewaard te worden. Echter, voor het bewaken van de beste kwaliteit vereist whisky wel een constante temperatuur en bescherming tegen direct zonlicht. Laat je ook hierin altijd adviseren door de experts. Zeldzame whisky is booming met honderden bekende distilleerderijen wereldwijd. ADVERTENTIE

Today’s geeft u en het vermogen de aandacht die het nodig heeft. Onze diensten • • • •

Actief beheer met nadruk op vermogensbehoud Persoonlijk beleggingsadvies en Private Brokerage Vermogensregie en vermogensstructurering Beheer Familievermogen, overdracht en opleidingen volgende generatie (Today’s private academie) • Begeleiding naar beursnoteringen (o.a. NPEX) en andere beleggings- en financieringsstructuren. Onze gedreven experts staan 24/7 voor u klaar.

Deze dienstverlening kan privévermogen, familievermogen of bedrijfsvermogen betreffen en zal altijd uniek en persoonlijk zijn.

Frits Vogel 035- 3035 694 todaysgroup.nl/wealth-management/

THE MACALLAN - Partner Content 33 analysenederland.nl

THE MACALLAN - Partner Content

De toekomst van The Macallan is duurzaam Partner Content The Macallan

In 1824 richtte Alexander Reid whisky distilleerderij The Macallan op, wereldberoemd vanwege zijn single malt whisky’s’. Hij verbouwde gerst op zijn land en van het overschot van granen maakte hij whisky. The Macallan was één van de eerste whisky distilleerderijen met een licentie en sindsdien maken zij ’s werelds meest toonaangevende single malt whisky’s. Natuurproduct De uitstekende kwaliteit kenmerkt de whisky distilleerderij, vertelt Bram Kaplan, Brand Ambassador The Macallan. “In het hart van de Schotse hooglanden, oogsten we onze eigen gerst. Met het zachte water uit onze natuurlijke bronnen distilleren we daaruit een rijke new make spirit die door jarenlange rijping in eikenhouten vaten karakter krijgt. Dat karakter, het vangen van tijd in een steeds schaarser wordende vloeistof, heet whisky. Wil je iets een Schotse single malt whisky noemen, dan moet het gehele productie proces in Schotland plaatsvinden als ook de rijping (ten minste drie jaar in eikenvaten) en het bottelen. De vaten zijn schaars en kostbaar. Het kan zo’n zes jaar duren voordat één sherry vat volledig klaar is. De uitzonderlijke vaten die we gebruiken voor het produceren van The Macallan worden exclusief voor ons met de hand vervaardigd en geproduceerd van duurzaam gekapt eiken. Er wordt als het ware een ‘maat-vat’ gemaakt voor onze karakteristieke new make spirit.” The Red Collection De kleur rood loopt als het ware als een rode draad door het verhaal van The Macallan. “En dat begint eigenlijk al bij de oprichter Alexander Reid. Zijn achternaam betekende in het Schots ‘de rode’. Daarna, in 1980, was het Allan Shiach, de toenmalige chairman van The Macallan die er voor koos om bij de toentertijd oudste vintages

”

De kleur rood loopt als het ware als een rode draad door het verhaal van The Macallan. “En dat begint eigenlijk al bij de oprichter Alexander Reid. Zijn achternaam betekende in het Schots ‘de rode’. (1938, 1940, 1950) een rood lint om de ﬂessen heen te strikken om hun exclusiviteit en leeftijd extra te benadrukken. De speciale Red Collection bestaat uit zeldzame en zeer oude gerijpte whisky’s. Het hart van deze collectie wordt gevormd door The Macallan ‘bottelingen’ van veertig, vijftig en zestig jaar oud. The Macallan is de enige distilleerderij in de wereld die elk jaar in staat is om een dergelijke collectie op de markt te brengen. Naast de permanent (maar gelimiteerd) beschikbare veertig, vijftig en zestig jaar oud, zijn er ook ‘gast’ expressies in de Red Collection – momenteel zijn dit een 71 jaar oud, 74 jaar oud en een 78 jaar oud – de 78 jaar oud was op het moment van introductie

Ga voor meer informatie naar www.themacallan.com Geen 18? Geen alcohol.

zij van ons en komen we zo verder op onze weg naar een duurzame toekomst. In 2018 heeft Macallan een nieuwe distilleerderij geopend op de Schotse Hooglanden in Speyside. Ook bij de bouw van de nieuwe distilleerderij stond duurzaamheid centraal. Het heeft Europa’s grootste groene dak en geeft vogels en insecten een plek voor het bouwen van nesten en het vinden van voedsel. Momenteel komt tachtig procent van de energie die we gebruiken van ‘groene’ (renewable) energiebronnen. En in 2030 willen we volledig CO2-neutraal opereren. Tien jaar eerder dan het doel van de Scotch Whisky Assocation’s Industry.”

Ervaring Recent is de samenwerking tussen Bentley en The Macallan gestart. Op het eerste gezicht een bijzondere combinatie. Want waarom zou een whisky distilleerderij gaan samenwerken met een automerk? “Maar eigenlijk is het heel logisch. Beide werken de oudste whisky ooit gebotteld en is tot op aan één gemeenschappelijk doel en dat is heden de oudste The Macallan die ooit is een duurzame toekomst. Het partnership uitgebracht Het is een unieke kans om een richt zich in eerste instantie op CO2-neustukje ‘vloeibare geschiedenis’ te bemachtitraal, innovatief onderzoek naar de inkoop gen of aan de collectie toe te voegen.” van duurzame materialen en samenwerking bij het vinden en delen van duurzame en Duurzaamheid lokale leveranciers. Maar de samenwerking Voor The Macallan is duurzaamheid een gaat verder dan dat. Wanneer een klant leidend principe. “Het is een constante zoektocht, waarbij verschillende invalshoe- een whisky uit de Red Collection koopt ken en initiatieven worden verkend om er- wordt deze fles als extra service persoonlijk voor te zorgen dat The Macallan een posi- door mij thuis geleverd op een moment dat tieve bijdrage levert aan het behoud van de hem of haar goed uitkomt. Ik kom dan met planeet. Als één van ’s werelds beroemdste de nu nog hybride, maar zodra beschikbaar Schotse whisky distilleerderijen hebben we volledig elektrische Bentley voorrijden en pak de bijzondere fles samen met de klant een vooraanstaande rol en die nemen wij uit en loop na of alles klopt. Zo koopt de zeer serieus. Het is een van onze drijfveklant niet alleen een mooie fles, maar ook ren en door samenwerkingen met andere bedrijven aan te gaan leren wij van hen en een bijzondere (duurzame) ervaring.”

34 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Een betere wereld begint bij je geld Investeren & Beleggen Investeren doen we niet langer alleen voor onszelf, we willen er ook iets goeds mee doen voor de wereld om ons heen. Crowdfunding wordt daarom een steeds populairdere manier om je geld te beleggen. Tekst: Marjon Kruize Foto: Pexels

ij crowdfunding in-

je als ondernemer rechtstreeks in bedrijven of projecten die financiering nodig hebben. “We zien een trend dat mensen vaker zelf willen bepalen wat er met hun geld gebeurt”, vertelt Koen The, expert op het gebied van crowdfunding. “Je kan je geld wel op de bank zetten, maar dan heb je te maken met zeer lage tot negatieve rentes en wordt je geld, zeker in combinatie met de oplopende inflatie, steeds minder waard. Bovendien weet je ook niet wat de bank met jouw geld doet en waarin zij investeren.” vesteer

om een mooi rendement te behalen, maar ook om een positieve bijdrage te leven aan de wereld om ons heen. “Steeds vaker zien we investeerders die een betere wereld willen creëren voor zichzelf en voor hun kinderen”, vertelt The. “En aan de andere kant krijgen partijen die hiermee bezig zijn bij de bank vaak nul op het rekest. Voor beide partijen is crowdfunding dan een hele goede oplossing. Als investeerder zit je zelf in de bestuurdersstoel en kan je echt gaan nadenken over de sociale impact die je hiermee maakt. Het wordt daardoor een stuk persoonlijker.”

zelf welke doelen je van belang vindt. Zo zijn er platformen die bewust kijken naar manieren waarop het geld een positieve impact kan hebben op de wereld. Bijvoorbeeld op het gebied van een circulaire economie of vergroening van bepaalde sectoren, maar ook aan het helpen van ondernemers in opkomende landen als Mexico, Kenia en Cambodja, die geen toegang hebben tot financiering. “Zo kan je met je geld echt een sociale verandering tot stand brengen”, stelt The. “Het ontbreekt deze ondernemers namelijk niet aan onderneImmers, je kiest

merschap of talent, maar enkel aan financiering. Door hen te helpen hun bedrijf te laten groeien en banen te creëren zorg je dat er bij een steeds grotere groep mensen brood op de plank komt, en dat is natuurlijk ontzettend impactvol.” allemaal leuk en aardig, maar beleggen doe je natuurlijk niet enkel om een impact te maken. Dus hoe zit het met de rendementen? “Die zijn zeker gunstig, maar je hebt natuurlijk wel altijd te maken met bepaalde risico's”, vertelt The. “De AFM raadt dan ook aan om Dat is natuurlijk

niet meer dan tien procent van het vrij belegbaar vermogen in crowdfunding projecten te stoppen en om binnen die tien procent ook weer goed te spreiden. Daarnaast is het ook belangrijk goed onderzoek te doen naar de doelstellingen en plannen van de bedrijven waar je in investeert, zodat je een weloverwogen keuze kunt maken. Als je dat doet, dan kan je zeker voorspelbare, positieve rendementen realiseren.” dan toch minder goed gaan dan gehoopt, dan kan je je ook nog afvragen of dat wel zo dramatisch En mocht het

is. “Uiteindelijk heb je met je investering alsnog iemand geholpen of de wereld een stukje beter gemaakt”, vertelt The. “Dat zou je natuurlijk ook een succes kunnen noemen. Er zijn wereldwijd ontzettend veel problemen met betrekking tot het klimaat, armoede en kansenongelijkheid en uit onderzoek blijkt dat de manier waarop je je geld investeert daarin een enorm grote rol speelt. Door te beleggen via crowdfunding kan je een mooie bijdrage leveren aan een betere wereld en een mooi rendement realiseren.”

Bij beleggingsfondsen en

ETFs is dat al beter, gaat The verder. “Daar heb je al een beter idee van het mandaat en waar je geld heengaat, maar je hebt nog steeds niet de volledige controle. Steeds meer mensen gaan daarom direct op zoek naar partijen die financiering nodig hebben, zodat ze zeker weten dat hun geld ook daadwerkelijk bij de partijen terechtkomen die geld nodig hebben.Want we beleggen niet langer alleen

Je kiest zelf welke doelen je van belang vindt. ADVERTENTIE

Waarom uw vastgoedbeheer uitbesteden? Er zijn verschillende redenen waarom het interessant is om het beheer, of een deel van het beheer, van uw vastgoed uit te besteden. Zo heeft u bijvoorbeeld geen zorgen meer over het oplossen van allerlei technische problemen, denk aan bijvoorbeeld het contact met een loodgieter voor een lekkage als je op vakantie bent, of financiële zaken zoals het innen en controleren van huurbetalingen, controleren van facturen, jaaroverzichten, etc. Verder kan het uitbesteden van het beheer fiscaal voordelig zijn, u beperkt dan uw eigen betrokkenheid en werkzaamheden en zorgt voor “normaal vermogensbeheer”. In deze situatie valt een vastgoedbelegging in Box 3 in plaats van Box 1. Dit is aantrekkelijk, omdat je geen belasting betaalt over huurinkomsten en eventuele verkoopwinst. Meer weten? Neem contact met ons op!

ADVERTENTIE

Maak jouw impact met crowdfunding Lendahand is een crowdfunding platform waar je kunt investeren in bedrijven in opkomende landen als Mexico, Kenia en Cambodja. Tegelijk ontvang je tot 7% rente per jaar. De bedrijven, actief in energie, agri en microfinanciering, krijgen toegang tot financiering om banen te creëren, te innoveren en te groeien. Zo kan uiteindelijk de socio-economische status van mensen daar verbeteren.

Al ruim 116 miljoen gefund

Bepaal zelf waar je geld naar toe gaat, investeren kan al vanaf €50 Ontvang iedere 6 maanden terugbetalingen en rente Maak een verschil in de wereld, bouw mee aan een duurzaam financieel systeem voor iedereen Creëer vandaag nog een gratis account en ontvang 25 euro korting op je 1e investering met code: DETOEKOMST25* Ga naar www.lendahand.com

Met AFM vergunning

4x op rij IEX Beste Keuze Crowdfundingplatform

*Alleen geldig voor nieuwe investeerders. Vul de code DETOEKOMST25 in wanneer je je 1e investering afrekent.

Let op: Lendahand raadt aan slechts een verantwoord deel van jouw vermogen te investeren (advies AFM is maximaal 10% van het vrij belegbare vermogen) en geen investeringen te doen met geleend geld.

Slimmerbeleggen.com

Beter beleggen voor een zorgeloze toekomst. Je spaart je arm, je belegt je rijk. 30 % beleggingsrendement dat kun jij ook.

Wij helpen u d.m.v. onze eendaagse cursus optie beleggen op een simpele en heldere manier betere beleggingsresultaten te behalen. Wat u leert: • Hoe u aandelen kunt kopen met een dubbele korting. • Hoe u een premie ontvangt als deze aankoop niet door gaat. • Hoe u winsten kunt maken met koersdalingen. • Hoe wij al meer dan 10 jaar op rij 30 % rendement halen.

Waarom beleggen? "De waarde van spaargeld smelt weg", aldus de media. Verstandig en goed beleggen is veel rendabeler dan sparen. Maar wat is goed beleggen? Ons doel is heel simpel: Financieel analfabetisme tegen gaan. Kennis zorgt ervoor dat u betere beleggingsresultaten behaalt.

De cursus wordt gegeven door professional daytrader Hanriëtte van Leeuwen. Zij heeft meer dan 35 jaar ervaring.

Met ruim 35 jaar ervaring hebben we de SPC optie beleggingsstrategie samengevat in een eendaagse cursus. Het is een strategie die weinig risico kent en uw beleggingsrendement een enorme boost geeft.

"If you think education is expensive you should try ignorance". - Dereck Curtis Bock

Al meer dan 10 jaar op rij halen we meer dan 30 % beleggingsrendement per jaar.

Investeer in jezelf. Investeer in kennis.

U zult als beginner met deze vorm van beleggen ongeveer 2 tot 3 keer per week 15 tot 20 minuten bezig zijn.

U bent geïnteresseerd maar heeft nog enkele vragen? Stuur een bericht of neem telefonisch contact op : 06 2904 7998. Wij staan u graag te woord.

Heel duidelijk worden de mogelijke rendementen aangegeven bij de verschillende beleggingsmogelijkheden, maar ook de daarbij behorende risico's.

Cursussen

Nog nooit belegd in opties? Geen probleem. Volg de Basis Cursus!

Cursus SPC Optie Beleggen Zowel voor beginnende beleggers als mensen die dit al langer doen.

Basis Cursus SPC Optie Beleggen.

In een kleine groep volgt u een eendaagse workshop optie beleggen volgens de SPC strategie. Door de docente worden al uw vragen beantwoord. Duidelijke uitleg die herhaald wordt net zolang totdat u precies weet hoe u zelf kunt handelen. Een groot voordeel t.o.v. online-cursussen. Tevens ontvangt u extra gedurende een maand tradingtips waarmee u kunt oefenen.

In een training van een halve dag brengen we u de beginselen bij van beleggen in opties. Het verkopen van een optie levert geld op en heeft twee mogelijke gevolgen: 1. De ontvangen premie mag u houden of 2. U ontvangt aandelen met een dubbele korting.

Aan bod komen o.a. : • Begrippen uitleg • Financial free; wat heb ik nodig om niet meer te hoeven werken • De bijzondere effecten van compounding • Opties • Geavanceerde en verfijnde SPC optiestrategie. • Risico en rendement bepalen • Hoe beperk ik mogelijke risico's • Je eigen strategie bepalen en hoe je die uitvoert • Het opzetten van een trading journaal

De uiteindelijke prijs bepaalt u zelf. Een enorme boost voor uw beleggingsrendement. Tevens ontvangt u gedurende een maand tradingtips waarmee u kunt oefenen. Na deze cursus kunt u direct aan de slag.

De eendaagse training vindt plaats in het weekend. Locatie: Leiden. Aanvang: 09.30. Eindtijd: plusminus 16.15.

De trainingen vinden plaats in het weekend. Aanvang: 09.30. Eindtijd: plusminus 12.30. Prijs 225,=. (incl. btw) Incl. koffie en thee. Gratis opfris terugkomdag. Tweede persoon (uit het zelfde gezin), bij gelijktijdige inschrijving, half geld.

Prijs 695,=. (incl. btw) Incl. luxe lunch, koffie en thee. Gratis opfris terugkomdag. Tweede persoon (uit het zelfde gezin), bij gelijktijdige inschrijving, half geld.

*De basiscursus betreft het eerste dagdeel van de cursus SPC optie beleggen. Indien de ochtendcursus bevalt, kunt u aansluiten bij de middag groep.

Aanmelden kan per email: info@slimmerbeleggen.com of telefonisch: 06 2904 7998.

Aanmelden kan per email: info@slimmerbeleggen.com of telefonisch: 06 2904 7998. Meer info: www.slimmerbeleggen.com

Goed om te weten : Wij verstrekken uitdrukkelijk geen financieel advies. Alle handelsbeslissingen die u neemt zijn uiteraard voor eigen risico en verantwoordelijkheid.

SONNEBORGH - Partner Content 37 analysenederland.nl

SONNEBORGH - Partner Content

Investeren met maatschappelijke impact Partner Content Sonneborgh

Beleggingsfondsen met kwalitatief zorgvastgoed en een aantrekkelijk financieel én maatschappelijk rendement. Dat is waar Sonneborgh voor staat.

Het afgelopen decennium is er veel veranderd om de zorg betaalbaar te houden. De komende jaren houdt de groei van het aantal ouderen aan. Het aantal 75-plussers verdubbelt naar 2,95 miljoen in 2050. Inherent aan deze ontwikkeling neemt ook de behoefte aan zorggeschikte woningen toe.

dement. Een goed voorbeeld is Zorgwoningfonds Het Beekdal.

MEER WETEN? Samen investeren we in de maatschappij van morgen. Benieuwd wat wij voor u kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op. Wij informeren u graag persoonlijk over de mogelijkheden.

MAATSCHAPPELIJKE IMPACT Met het kapitaal dat particuliere beleggers investeren in Zorgwoningfonds Het Beekwww.sonneborgh.nl dal, is Woonzorgcentrum OVER SONNEBORGH Het Beekdal gekocht van Sonneborgh is een ontwikzorginstelling Vilente. Dankzij kelaar én belegger in maatdeze constructie krijgt Vilenschappelijk vastgoed. Al bijna ZORGWONINGFONDSEN te de middelen om op een Sonneborgh initieert vast25 jaar is Sonneborgh actief andere locatie de ontwikkegoed beleggingsfondsen in de sectoren zorg, wonen, ling van 140 zorgwoningen voor particuliere beleggers. onderwijs en sport. Sonmogelijk te maken, terwijl ze Deze zorgwoningfondsen neborgh biedt particuliere tegelijkertijd de regie op de beleggers de gelegenheid te investeren in modern en toekomst van deze locatie duurzaam Nederlands zorgparticiperen in haar belegvastgoed met langjarige in handen houdt. De particigingen door het aanbieden panten ontvangen een netto huurcontracten met solide van beleggingsfondsen. direct rendement van 5,75% huurders. Dit resulteert in kwalitatieve fondsen met een per jaar en delen mee in het STABIELE GROEIMARKT aantrekkelijk stabiel financi- indirect rendement. Een winDe opgave op het gebied win voor alle betrokkenen. eel én maatschappelijk renvan wonen en zorg is groot.

Wij zijn Sonneborgh

Ontwikkelaar én belegger in maatschappelijk vastgoed. Duurzaam, kwalitatief vastgoed met een stabiel en aantrekkelijk rendement. Dat is waar wij voor staan. Wij creëren oplossingen voor de meest uiteenlopende opgaves. Betrokken, transparant en oplossingsgericht. Samen investeren we in de maatschappij van morgen. Benieuwd wat wij voor u kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op.

www.sonneborgh.nl

1077 SON adv Wintergasten v2.indd 1

38 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Investeren in vastgoed is aantrekkelijk voor de lange termijn Vastgoed

Ons geld op de spaarrekening zetten is al lange tijd geen aantrekkelijke optie meer, zeker niet als je je vermogen wilt doen groeien. Voor wie op zoek is naar een relatief veilige beleggingsoptie kan vastgoed een interessante mogelijkheid zijn. Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

“

mensen belangrijk is bij vastgoed, is dat het heel tastbaar is”, vertelt Jeroen Lokerse, managing partner van Cushman & Wakefield Nederland en Vastgoedman van het jaar 2020. “Een voordeel van een belegging in vastgoed is dat je het kunt zien staan. Dat vinden veel mensen prettig. Je kan het gebouw zelf gebruiken, maar er ook rendement uit halen. En daarnaast ziet men natuurlijk dat er veel mensen zijn die met vastgoed heel veel geld verdienen.” Wat voor veel

op de spaarrekeningen laag zijn, is men volgens Lokerse op zoek naar andere oplossingen om bijvoorbeeld pensioen op te bouwen. “Vastgoed is daar heel geschikt voor, omdat

het een investering is voor de lange termijn. Normaal bij beleggingen bepalen de cashflows het rendement. Bij vastgoed geldt dat ook voor de huurinkomsten, maar zelfs als het pand niet verhuurd wordt, behouden bijvoorbeeld woningen heel goed hun waarde. Voor veel beleggers is dat een fijn gevoel.” zijn de prijzen op de woningmarkt hard gestegen, al is dat natuurlijk relatief. “In Hamburg zijn de woningen nog altijd duurder dan in Amsterdam”, vertelt Lokerse. “Maar we zien wel dat de vraag in onze hoofdstad heel hoog ligt. Zowel van beleggers als van mensen die er willen wonen. Daaruit blijkt wel hoe belangrijk locatiekwaliteit is voor zowel beleggers als woningzoekenden. Als je wilt investeren in vastgoed is het belangrijk om daar goed op te letten. De waarde zit hem De afgelopen jaren

niet zozeer in de bouwprijs, maar in de locatie.” investeren in vastgoed zitten nadelen. In tegenstelling tot beleggingen in aandelen, is het bij vastgoed vaak niet mogelijk je risico te spreiden. “De objecten zijn daar simpelweg te groot voor”, stelt Lokerse. “Je moet dus zeker weten dat de woning die je koopt goed verhuurd kan worden en ook op de lange termijn op een aantrekkelijke locatie ligt. Investeren in vastgoed lijkt wat dat betreft meer op ondernemen dan op beleggen. Je moet beter onderzoek doen dan normaal, zelfs als je in een vastgoedfonds investeert. Denk bijvoorbeeld aan een aankoop van een winkelpand die bij aankoop verhuurd is, maar de pandemie niet overleeft. Met een sector die zich in een structurele transformatie bevindt, blijft niet elke locatie aantrekkelijk en kunEchter, ook aan

nen alternatieve invullingen lastig te vinden zijn. Je moet je daarom goed voorbereiden, inlezen en een goede visie ontwikkelen op de ontwikkeling van jouw vastgoed. Dat kan gaan over de toenemende urbanisatie, maar ook over de verschuiving van de winkelstraat naar online. Daar ontstaan kansen.” goed aanpakt, kan een investering in vastgoed dus een hoop opleveren. “Vaak worden er op de vastgoedmarkt lange contracten met huurders afgesproken, waardoor je voor vijf tot tien jaar zeker bent van huurinkomsten en rendement. Daarnaast gaat de waarde van vastgoed over het algemeen mee met de inflatie, waardoor je vastgoed over het algemeen meer waard wordt door de jaren heen. Een mooie investering voor de lange termijn dus.” Als je het

3Vragen aan

Tijn Greve en Marius Menkveld

Tijn Greve en Marius Menkveld Oprichter en Associate partner van Greve Vastgoedfinanciering

Vastgoed

We hebben in ons land een flink tekort aan woningen en in de oplossing van dat probleem spelen particuliere beleggers een belangrijke rol. Echter, het wordt voor hen steeds lastiger om de financiering voor hun panden rond te krijgen. Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

Hoe gaat het financieren van vastgoed voor beleggers normaal gesproken in zijn werk? “Vroeger ging je naar de bank voor een lening, maar zij zijn nu niet meer in de markt voor commercieel vastgoed. Dat heeft te maken met de steeds zwaarder wordende BASEL regelgeving voor banken. Banken moeten nu hun eigen vermogen flink gaan versterken ten koste van de rendabiliteit, en het laten vallen van vastgoedfinanciering is voor hen de snelste manier om de balans op orde te krijgen. Als je nu een financiering wilt om vastgoed aan te kopen, moet je daarvoor, afhankelijk van je plannen, aankloppen bij een specifieke financier voor vastgoed.” Welke gevolgen heeft dat voor de investeerder? “Vastgoedfinanciering is hierdoor behoorlijk versnipperd en dat maakt het voor de vastgoedbeleggers en -investeerders minder eenvoudig om de juiste financier te vinden. Partijen die zich sec richten op bijvoorbeeld beleggingsfinanciering voor de lange termijn, financiering voor woningen in het buitenland, voor overbrugging of voor vastgoedtransformatie stellen allemaal andere eisen aan de belegger. Het is voor hen heel lastig om nu nog door de bomen het bos te kunnen zien.” Hoe kunnen we daarmee omgaan? “Het beste is om een expert op het gebied van vastgoedfinanciering in de arm te nemen. Zij kunnen je helpen om te achterhalen welke wensen je hebt en hoe je dat aan wilt vliegen en kunnen je vervolgens helpen daar de passende financiering bij te vinden, wat de wensen ook zijn. Zij kijken niet naar de hordes, maar juist naar de mogelijkheden. Ook zijn er financiers die voor de particulier niet bereikbaar zijn, maar wel voor de professionele partijen. En dat is heel belangrijk, want er is een enorm tekort aan woningen in ons land dat mede zou kunnen worden opgelost met de hulp van particuliere beleggers. Met name de ontwikkelaars binnen die groep zorgen ervoor dat leegstaande panden kunnen worden omgetoverd tot prachtige woningen. En dat is hard nodig.”

Nu de rentes

De afgelopen jaren zijn de prijzen op de woningmarkt hard gestegen.

ADVERTENTIE

Bezoek www.feraxvastgoed.nl

Grijze mannen beleggen beter

Dave van Helsdingen

Paul Vernooijs

Pieter de Zwart

Johannes Wilhelm

Weten hoe? Bel met Pieter of Johannes van Ferax Vastgoed op 071 2032555 Download de brochure op www.feraxvastgoed.nl en kom naar onze nieuwjaarslunch

Flexxinvestments biedt 5 procent vast rendement

Uw geld krijgt een gezonde vlucht

INVESTEREN BIJ FLEXXINVESTMENTS  € 25.000 rendement na 5 jaar

Geld. Al snel kan het ongemakkelijk voelen om erover te praten. Ook al is het verdiend of gegund. Het team van FlexxInvestments voelt dat haarfijn aan.

Fascinerend Het elkaar leren kennen begint in het karakteristieke pand langs de Oude Rijn te Bodegraven. “Klopt”, beaamt Johannes, “of in de bespreekkamer van een bedrijf, of aan de keukentafel bij mensen thuis. Fascinerend zijn de persoonlijke verhalen die al snel met ons gedeeld worden. Gedurende het eerste uur gaat het meestal niet over de investering of het beoogde rendement, nee, het gaat over hoe een vermogen tot stand is gekomen, de inspanningen die het verkrijgen ervan gevergd hebben, of, wat ook wel voorkomt, hoe ongemakkelijk een flinke som geld kan zijn.” Johannes stopt en kijkt voor zich uit. Ook hij realiseert zich dat de laatste zin om verduidelijking vraagt. In hoeverre kan vermogen ongemakkelijk, of wellicht ongewenst zijn? “Tja, hoe leg ik dat uit?” Hij denkt nog even na. “Het heeft te maken met dankbaar zijn, maar dat tegelijkertijd ook lastig vinden. Laat ik een voorbeeld geven.

 Hypotheekrecht  Geen hypes maar spreiding en zekerheid

In het huiselijk-chique ingerichte kantoor creëren Marlies Donker en Johannes Mattiesing een uitnodigende sfeer, waarin zowel het verhaal achter het geld als de bestemming op prettige wijze besproken worden. “De basis voor partnerschap is wederzijds vertrouwen”, begint Johannes na de vraag waarom elkaar écht leren kennen voor FlexxInvestments zo belangrijk is.

 Vaste maandelijkse rente uitkering

download brochure

Stel dat je als dochter na het overlijden van je vader een flinke erfenis ontvangt. Daar is op zich niets vreemds aan, zal in de toekomst alleen maar vaker gaan voorkomen. Maar wat nu als je zelf ondernemer bent, je partner een topfunctie bij een bank heeft, je samen genoeg verdient, maar dat de vader in kwestie zijn leven lang voor de klas stond en thuis elk dubbeltje omdraaide om zijn dochter op een dag een spaarbedrag te kunnen schenken. Prachtige gedachte natuurlijk, maar stel dat die pas bij de notaris uitkomt, je naar het bedrag kijkt en wenst dat je vader er vooral zelf meer van genoten zou hebben.”

Prachtig “Dat wij een winstgevende vastgoedportefeuille opbouwen, aan veelbelovende projecten werken én periodiek aan onze cliënten de beloofde rente uitkeren, vind ik fantastisch. Ook mooi om te zien wat er met het rendement gedaan kan worden. Denk aan het voorbeeld van de erfenis die ongemakkelijk voelt. Door het bedrag bij ons in te leggen en de te

Kennis maken met Johannes en Marlies? www.flexxinvestments.nl

 Met opzegtermijn, u kunt dus altijd over uw inleg beschikken

ontvangen rente aan een basisschool in een ontwikkelingsland te doneren, respecteert de dochter haar vaders wens om te schenken en zorgt ze er ook voor dat zijn vak, het lesgeven aan kinderen, kan worden uitgevoerd. Prachtig toch, als dat met geld kan.” Johannes Mattiesing is partner van FlexxInvestments. Wie denkt dat vastgoedinvestering uitsluitend een mannenzaak is, zal verrast worden door het team van FlexxInvestments in Bodegraven. Dat bestaat ook uit dames, onder wie partner Marlies Donker. Marlies: “Mannen zijn meestal wat directer, zeggen sneller waar het op staat. Dat is fijn. Die openheid helpt bij het creëren van vertrouwen, wat in ons vak essentieel is. Investeerders die hard gewerkt, lang gespaard of hun bedrijf volledig of voor een gedeelte verkocht hebben, willen er immers zeker van zijn dat het in te brengen geldbedrag voldoende rendeert en dat het, indien nodig, weer volledig tot hun beschikking staat. Met FlexxInvestments staan we daar garant voor.”

Noordstraat 7, 2411 BG Bodegraven

40 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Verzilver de duurzame kansen Opinie

We staan aan de vooravond van grote transities. Deze zijn hard nodig om ervoor te zorgen dat uw en mijn (klein)kinderen ook nog een wereld en leefomgeving hebben waar klimaat, grondstoffen en voorzieningen zijn die het leven leefbaar houden. Hiervoor zullen we het evenwicht tussen economie en ecologie weer moeten herstellen. Ondanks dat in 62,8% van alle openbare aanbestedingen duurzaamheid geen enkele rol speelt, zie ik gelukkig ook mooie voorbeelden hoe aan dit evenwicht wordt gewerkt. Maar om de klimaatdoelen echt te halen zijn duidelijke keuzes en forse investeringen nodig van de overheid. Foto: Persfoto & Fons Heijnsbroek

infraleden spelen een belangrijke rol bij de transities in de gebouwde omgeving. Gelukkig kan er technisch veel, daarom roep ik opdrachtgevers op om bouwers al in een vroeg stadium van een project uit te nodigen. In deze fase worden belangrijke ontwerpkeuzes gemaakt. Daag bouwers uit om mee te denken over de meest duurzame ontwerpkeuzes en geef ze de kans zich in de markt te onderscheiden met duurzame oplossingen. Zelf werken wij binnen KAN Bouwen samen met NEPROM en WoningBouwersNL aan klimaatadaptieve en natuurinnze bouwen

De transities vragen om duidelijke keuzes in de ruimtelijke inrichting.

clusieve woningbouwlocaties. Via dit platform delen en ontwikkelen we kennis over deze onderwerpen. Voorwaarde voor deelname is dat je voor 1 januari 2023 start met een woningbouwproject dat aansluit bij de doelen van KAN Bouwen.

Bij het behalen van de klimaatdoelen zie ik een belangrijke rol weggelegd voor een minister voor wonen en ruimtelijke ordening die meer regie voert en integrale keuzes maakt. om duidelijke keuzes in de ruimtelijke inrichting. Denk hierbij aan de Regionale Energie Strategieën (RES), plannen voor duurzame mobiliteit en de Regionale Uitvoeringplannen Klimaatadaptatie. Een groot takenpakket dat is neergelegd bij decentrale overheden. Diezelfde overheden hebben de afgelopen jaren al veel extra (zorg)taken gekregen. Budgetten en het ambtenarenapparaat zijn hierbij niet evenredig meegegroeid. De transities vragen

Daag bouwers uit om mee te denken over de meest duurzame ontwerpkeuzes en geef ze de kans zich in de markt te onderscheiden met duurzame oplossingen. door structureel en serieus te gunnen op duurzaamheid, en werk aan uniforme prestatie-eisen. Op 2 november publiceerde Bouwend Nederland voor de derde keer een Top 25 van opdrachtgevers die duurzaamheid structureel meenemen in hun aanbestedingen. Ik zie bij deze koplopers een toenemend bewustzijn dat ruimte geven aan innovaties de juiste methode is om vooruitgang te boeken. Ik hoop dat hun successen veel meer opdrachtgevers inspireren om dit pad op te gaan.

Maxime Verhagen Voorzitter Koninklijke Bouwend Nederland

Gemeenten geven aan

dat ze niet alleen meer geld nodig hebben voor lokale klimaatplannen, maar ook dat hun afdelingen beter moeten gaan samenwerken, ook met externen. Bij het behalen van de klimaatdoelen zie ik een belangrijke rol weggelegd voor een minister voor wonen en ruimtelijke ordening die meer regie voert en integrale keuzes maakt. Maak duurzaam aanbesteden de norm ADVERTENTIE

Wie, wanneer, waarom komt men naar kantoor en wat voor werkomgeving is nodig? Met de Thuiswerkfactor, Escape room “hybride werken” en ons advies kunt u deze uitdaging oplossen.

SCAN HIER

Voor meer info over de escape room, klik op de QR code.

www.solved.nl tel: 020 - 670 8090

Elion Park, leven in het groen, tussen zee en stadshart. DUINWEG

22 VILLA-APPARTEMENTEN

DEN HAAG

AL 55% VERKOCHT

Wonen in een omgeving vol rust, ruimte en comfort. Dat kan in Elion Park; een historisch en eigenltijds landhuis in het fraaie Van Stolkpark. Hier realiseert REB 22 luxeappartementen en penthouses met een woonoppervlak variërend van 140 m² tot 250 m², verdeeld over zes woonlagen. Appartementen met op het Zuidwesten gelegen royale terassen, floor-to-ceiling ramen en een schitterend uitzicht op de eigen landschapstuin en het park. Dat kan binnenkort uw uitzicht zijn, want inmiddels is de verkoop in volle gang.

Elion Park ademt kwaliteit en vakmanschap. Klassiek met een eigentijdse twist. Met twee hoofd-entrees, parkeergarage, inpandige liften naar de verschillende woonlagen én directe toegang per lift naar de penthouses. De gezamenlijke, besloten villatuin sluit organisch aan bij het duinachtige landschap. Kortom, wonen in Elion Park is wonen in een oase van schoonheid en rust, tussen stad en zee. Geïnteresseerd? Uw makelaar vertelt u graag meer. Dus maak snel een afspraak. Want, we zijn discreet, maar de interesse is groot.

Vraag de brochure aan of kijk op de website ELIONPARK.NL Estata Makelaars / Badhuisweg 234 / 2597 JS Den Haag / 070 350 7050 / Margot Koesen, Robbert d’Hondt / www.estata.nl Christie’s International Real Estate / Kralingse Plaslaan 98 / 3061 DG Rotterdam / 010-2250822 / Sarah Uysal, Leslie D.T. de Ruiter / www.r365.nl

42 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

De vastgoedwereld sneller en betrouwbaarder met AI, hoe dan?

Marlies Buijs Data Scientist bij Veneficus Real Estate.

Vastgoed

Binnen het vastgoed wordt er steeds meer gebruik gemaakt van slimme AI algoritmes en modellen om hen te helpen met het maken van beslissingen. Zo kunnen modellen helpen om de waarde van een huis te bepalen en kunnen ze vastgoedontwikkelaars helpen om de meest geschikte woningen te vinden voor hun project. Kunnen ze op dat stuk grond bijvoorbeeld beter een rijwoning of een twee-onder-een-kap woning bouwen? Een paar Data Science bedrijven in Nederland houden zich met deze vragen bezig. Toch is het voor veel mensen een raadsel hoe deze modellen precies werken en of deze wel te vertrouwen zijn. Tekst: Féline van der Linde Foto: Pexels & Persfoto

“

Als voorbeeld ne-

we de Automated Valuation Model (AVM), voor het bepalen van de waarde van een woning”, vertelt Marlies Buijs, Data Scientist bij Veneficus Real Estate. “Dit model geef je een aantal kenmerken van een men

woning mee, zoals de grootte, de voorzieningen rond de woning en de demografie van de buurt. Het model geeft je dan een verwachte waardering van de woning terug. Om dit nauwkeurig te kunnen doen, heeft het model data nodig. Deze data bevat dus kenmerken van de woning en de bijbehorende waarde ervan. Het AVM model gebruikt data over vastgoedprojecten en bestaande bouw van de afgelopen jaren. Deze worden aangevuld met data van bijvoorbeeld het CBS over de demografie, WOZ waardes, inkomens, werkgelegenheid, maar ook de nabijheid van allerlei voorzieningen (denk aan winkels, horeca, groen) en bereikbaarheid, geluidsoverlast, et cetera.” soorten modellen te gebruiken tegenwoordig, elk met zijn eigen voor- en nadelen. Met een XGBoost Regression model voorspel je huurprijzen aan de hand van geavanceerde beslisbomen. “Met behulp van de hierboven beschreven dataset is de beslisboom in elkaar gezet, dit wordt ook wel ‘trainen’ genoemd. Hiernaast is een voorbeeld te zien van een (zeer eenvoudige) beslisboom. Om de geschatte V.O.N (vrij op naam) prijs te weten, beantwoord je de vragen van boven naar beneden, en kom je uiteindelijk tot een waardering. Bij een XGBoost regressor worden meerdere beslisbomen op een geavanceerde manier gecombineerd, waardoor we een nog betrouwbaardere waardering krijgen. Elke beslisboom gebruikt net wat andere data en gebruikt een andere subset aan variabelen. De waardering van een woning is dan een combinatie van de waardering van de afzonderlijke Er zijn talloze

Een voorbeeld van een beslisboom.

beslisbomen”. Het idee achter het model is op zichzelf dus niet erg complex, maar door de enorme omvang ervan (XGBoost kan duizenden beslisbomen bevatten) wordt het voor mensen al snel niet meer inzichtelijk. dat data over bestaande bouw ook zou kunnen helpen bij het bepalen van VON prijzen van nieuwbouwwoningen. Toch zijn de eigenschappen van bestaande bouw en nieuwbouw te verschillend om deze data gewoon samen te voegen. Daarom wordt naast XGBoost Regression ook Transfer Learning gebruikt. Deze methode zorgt ervoor dat extra informatie “Verder weten we

uit bestaande bouw toch aan het AVM model kan worden toegevoegd, zonder dat het zorgt voor zogenoemde ‘ruis’ in de informatie die we uit de nieuwbouwwoningen halen.” als een zogenaamd Black Box model: je stopt er iets in en er rolt wat uit, zonder dat je precies weet waarom. Om toch inzicht te krijgen in de effecten van de afzonderlijke variabelen op de waardering van de woning worden SHAP (SHapley Additive exPlanation) waarden gebruikt. Dit is een techniek die we over het model heen leggen, om zo per waardering te zien hoe deze tot stand komt. We willen namelijk dat het inzichtelijk XGBoost wordt gezien

is welke variabelen invloed hebben op de voorspelde VON-prijs. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om te zien dat de supermarkt om de hoek ervoor zorgt dat de woningen ongeveer 50 euro per vierkante meter meer waard is. vaker wordt gebruikt, zijn niet alle modellen even betrouwbaar, besluit Buijs. “Voordat je de waarderingen van een model zomaar overneemt, is het zaak om je een aantal dingen af te vragen. Ten eerste, hoeveel data is er gebruikt voor het model en waar komt deze data vandaan? Pas als er hoge kwaliteit data gebruikt wordt, kan er een hoge kwaliteit waardering uit het model Alhoewel AI steeds

komen. Ten tweede is het belangrijk te vragen naar een algehele performance van het model. Hoe goed waardeert hij de prijzen van woningen waarvan we de prijzen al weten? Zit hij hier gemiddeld vijf procent naast? Of misschien wel tien procent? Ga na welke foutmarge je acceptabel vindt. Ten slotte is het belangrijk te weten welke variabelen worden meegenomen in het model. Wanneer je bijvoorbeeld de waarde van een woning vlakbij een snelweg wilt bepalen, terwijl informatie over die snelweg niet in het model verwerkt zit, kunt je je afvragen of de waardering van het model wel klopt.”

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 43 analysenederland.nl

Recreatievastgoed superinteressant als belegging Vastgoed Recreatievastgoed blijft aantrekkelijk als beleggingsobject. Rendementen tot zelfs twaalf, dertien procent zijn haalbaar. Tekst: Hugo Schrameyer Foto: Persfoto

tenland op vakantie. Vooral de kuststroken van ons eigen land, maar toch ook gebieden met veel natuurschoon, werden razend populair bij de binnenlandse toerist. “Veel mensen ontdekten hoe mooi hun eigen land eigenlijk is”, reflecteert Gerco van den Berg, die als programmamanager Vastgoedmarkt bij de NVM veel afweet van recreatief vastgoed. De effecten daarvan laten

Gerco van den Berg programmamanager Vastgoedmarkt bij NVM

Rieks van den Berg bestuurslid en makelaar bij NVM Wonen

e coronapandemie laat

zich ook in deze wereld gelden. Want immers: de afgelopen twee zomers konden of wilden Nederlanders nog amper naar het bui-

zich raden. Elk jaar publiceert de NVM een overzicht met de ontwikkelingen op de markt van recreatiewoningen. En daarin komt het beeld naar voren dat de verkoop van dat type woningen sterk in de lift zit. In vergelijking met de traditionele huizenmarkt is deze markt niet oververhit, maar in ieder geval wel verhit. Om een paar cijfers te noemen: de verkoop in 2020 steeg met 71 procent. Dat is een absoluut record. Maar liefst 7.389 recreatiewoningen werden in dat jaar door een nieuwe eigenaar aangekocht. Als gevolg daarvan was er ook sprake van een forse prijsstijging. De gemiddelde transactieprijs kwam in 2020 uit op 172.500 euro, een stijging van niet minder dan 13,6 procent ten opzichte van het jaar ervoor. “Alle niveaus in de

sector recreatiewoningen profiteren van deze ontwikkeling, maar toch wel in het bijzonder de meer luxe sector”, constateert bestuurslid NVM Wonen en

makelaar Rieks van den Berg. Het basistype recreatiewoning blijft populair, maar we zien ook steeds meer vraag naar meer comfortabele recreatiewoningen. Daar liggen een paar redenen aan ten grondslag. Veel nieuwbouwwoningen worden instapklaar opgeleverd met een flinke mate van comfort. Diezelfde ervaring willen consumenten ook tegenkomen in een recreatiewoningen.

De vakantieparken zitten volgend jaar zomer eigenlijk al helemaal vol. Daarnaast bestaat er nog

een andere reden voor de toegenomen belangstelling. En die heeft veel meer van doen met een financiële afweging. Rieks van den Berg: “Vermogende particulieren met spaargeld op de bank zien dat hun bezit elk jaar minder waard wordt. Vroeger kreeg je rente, tegenwoordig moet je negatieve rente betalen. Dan kun je als particulier beter je geld vrijmaken voor een investering in een recreatiewoning. Dan weet je zeker dat je investering rendement oplevert.” Sterker nog, bij deze

investeringsvorm mag je uitgaan van een investering die jaarlijks zes tot zeven procent oplevert, terwijl twaalf of dertien

procent zeker haalbaar zijn. Onder andere de regio waarin wordt geïnvesteerd is daarbij bepalend. Consumenten die op vakantie willen in een recreatiewoning hebben vooral de kuststreken op het oog. Zeeland en de Waddeneilanden als vakantieverblijf doen het erg goed. “Vroeger kon je een Nederlandse recreatiewoning voor de zomer in de kerstperiode boeken. Als je dat nu doet, ben je echt te laat. De vakantieparken zitten volgend jaar zomer eigenlijk al helemaal vol.” Wat al met al

valt te concluderen, is dat de markt van recreatiewoningen het patroon van de reguliere woningmarkt volgt. Misschien in een wat afgezwakte vorm, maar toch: “Er bestaat een almaar groeiende vraag naar vakantiewoningen, die zelf ook een steeds luxer karakter kennen. Het niveau van de badkamer en die van de keuken kan zich absoluut meten met het comfort in een reguliere woning”, stelt Gerco van den Berg, die daar nog aan toevoegt dat luxe recreatiewoningen in een populaire regio als Zeeland met gemak inmiddels 500.000 euro kunnen aantikken. De vraag in deze zeeprovincie is zo fors gegroeid dat ook de belangstelling voor andere regio’s inmiddels flink in de lift zit. Regio’s met veel natuurschoon, zoals Limburg bijvoorbeeld, krijgen ook steeds meer kopersbelangstelling.

3Vragen aan

Kees Jan Verplanke

Kees Jan Verplanke founder van Huurbieding.nl

Vastgoed

De markt voor zakelijk vastgoed is altijd in beweging. Welke ontwikkelingen vinden er plaats? En hoe kunnen we vraag en aanbod beter samenbrengen? Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

Hoe staat de vraag naar zakelijk vastgoed er nu voor? “Je kunt die markt opdelen in drie verschillende soorten vastgoed: kantoren, winkels en bedrijfshallen. Met de winkels gaat het momenteel door de coronacrisis nog niet zo goed, behalve in de dorpen, want men gaat de boodschappen dichter bij huis doen. Voor de kantoren is het nog spannend. Blijven we thuiswerken of niet? Bedrijfshallen zijn echter enorm in trek. Vooral de kleinere hallen voor het mkb zijn niet aan te slepen. De afgelopen jaren zijn er veel bedrijventerreinen gesloopt voor de woningbouw en daarnaast ziet de gemeente liever één grote bedrijfshal dan tien kleintjes. Zonde, want die tien kleine bedrijfshallen kunnen veel meer werkgelegenheid bieden dan één grote hal.” En hoe staat het met het aanbod? “Het aanbod is groot en om online de juiste keuze te maken moet je dan ook goed de tijd nemen om te bezichtigen en verschillende opties te vergelijken. Daarnaast is het ook belangrijk dat we niet te veel kantoren gaan ombouwen naar woningen de komende jaren, anders hou je geen kantoren over. Zonder aanbod geen beweging op de markt en dat is simpelweg niet mogelijk. Men moet kunnen verschuiven bij groei of krimp.” Hoe kunnen we vraag en aanbod beter samenbrengen? “Digitale middelen kunnen daar een hele belangrijke rol bij spelen, en ik hoop dan ook dat we in de vastgoedwereld een digitale slag gaan slaan. Je ziet nu heel veel panden die met één of twee foto’s online staan, maar er is online nog veel meer mogelijk. Met behulp van social media, adwords, SEA en SEO kan je een veel grotere groep mensen bereiken. Daarmee stimuleren we meer beweging op de markt en wordt de markt laagdrempeliger en transparanter. En dat is wat mij betreft enorm belangrijk.”

ADVERTENTIE

44 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Duurzame gebouwen

Vragen aan Joziene van de Linde

Vastgoed

De bouw staat voor een enorme verduurzamingsopgave. Om deze tot een goed einde te brengen is meer flexibiliteit van groot belang. Tekst: Marjon Kruize

Verduurzamen is veel meer dan dikke laag isolatie en een warmtepomp.

Vastgoed

‘Meer gezondheid, meer opbrengst en meer klimaatwinst’ Tekst: Pim Nusselder Foto: Pexels

nieuwe regeerakkoord zie je het terug: duurzaamheid en klimaat zijn grote uitdagingen, die als crisis aangepakt moeten worden. Den Haag zal dus niet stil blijven op dit vlak. Maar waarom zou je wachten tot het moet? Nu verduurzamen levert meteen veel op. ok in het

Building Council (DGBC) is Rudy van der Helm verantwoordelijk voor het keurmerk voor duurzame gebouwen en gebieden, BREEAM-NL. Vanuit die expertise overziet hij uitstekend wat slimme zetten zijn richting duurzaam vastgoed. Bij Dutch Green

bedrijfsvoering horen bij jouw toekomst. Zo blijf je een gezonde, duurzame onderneming met gezonde medewerkers.” “Met de hoge gasprijzen is het even schrikken. Ja, isoleren is een prima idee, net als warmtepompen en andere technische oplossingen. Maar staar je niet blind op alleen energiezuinigheid. Andere aspecten, zoals een gezonde werkomgeving zijn net zo belangrijk. De medewerkers zijn immers het grootste kapitaal van elke organisatie en bedrijf. Je wilt dat ze zich energiek voelen, zich goed kunnen concentreren en geen hoofdpijn of erger krijgen. Dan zorg je dus voor goede ventilatie, zodat er genoeg zuurstof binnenkomt en virussen, CO2 en andere schadelijke stoffen verdwijnen.” Van der Helm:

dat klimaatverandering nu al een feit is en dat zorgt voor hetere, drogere en paradoxaal genoeg ook voor nattere perioden. Veel groen rondom je gebouw geeft een prettige “Daarnaast zie je

“Verduurzamen is veel

meer dan dikke laag isolatie en een warmtepomp. Kijk breder, kijk integraal naar je gebouw. Ook ventileren, gezondheid en een andere

omgeving die het hele pand ten goede komt. Groene omgevingen zijn uitstekend voor het welbevinden van medewerkers, zorgt voor een snelle opname van regenwater- en het houdt de omgeving koeler. Hierdoor is het gebouw dús beter bestand is tegen steeds hetere zomers. Dat is een slimmere oplossing dan de hele dag de airco’s laten razen.”

tificeerde kantoorgebouwen. De huurders c.q. eindgebruikers genieten van lagere exploitatiekosten, een betere bedrijfsreputatie en meer comfort, welzijn en productiviteit onder de medewerkers. BREEAM-NL is de manier om zo’n certificering te halen. Daar worden alle aspecten in meegenomen, van biodiversiteit tot isoleren.” “Verduurzamen is tenslotte

“Een groene omgeving

neemt ook veel beter water op”, weet Van der Helm. “Dat is weer handig bij plotselinge stortbuien. Zoals we afgelopen zomer hebben gezien in bijvoorbeeld Limburg, kunnen die opeens tot rampen leiden als de omgeving er niet op ingericht is.” Klimaatbestendig, duur-

gezond vastgoed is waardevol en zelfs waardevast. Dat bewees CBRE onlangs in een rapport over kantoorgebouwen. Van der Helm: “Daar zie je aanzienlijk hogere huurinkomsten (in Amsterdam zelfs 27 procent hoger) en lagere leegstand – in vergelijking met niet-gecerzaam en

ook het toepassen van slimme techniek, zodat ruimtes bijvoorbeeld niet verlicht en verwarmd of gekoeld worden als er niemand is”, aldus de expert.

Hoe past modulair bouwen binnen de circulaire economie? “Modulair bouwen leent zich bij uitstek voor circulaire bouw. Immers, alle modulaire bouw is remontabel en je kunt een gebouw, of delen daarvan heel gemakkelijk opnieuw gebruiken. Dat betekent echter niet dat modulaire bouw in alle gevallen tijdelijk is, want onze gebouwen zijn van hoge kwaliteit en kunnen ook zeker langer blijven staan als dat nodig is. Maar mochten ze ergens anders nodig zijn of aangepast moeten worden, dan kunnen ze heel eenvoudig worden verplaatst of een andere vorm krijgen. Dat maakt deze gebouwen een stuk flexibeler en daarmee ook veel duurzamer. Bovendien hoef je veel minder af te breken en ook dat bespaart een hoop energie en arbeid.” Welke ontwikkelingen zien we momenteel in deze markt? “Er zijn heel veel nieuwe intreders in de markt. Veel startups en buitenlandse bedrijven komen naar ons land en dat benadrukt dat we hier echt klaar zijn voor modulair bouwen. Steeds meer investeerders zijn overtuigd van de toegevoegde waarde van modulaire bouw en geïnteresseerd in modulaire concepten. Als markt kunnen we dus echt een groei doormaken in omzet en volwassenheid. Dat geeft een mooie impuls aan de ontwikkeling van modulaire bouw, want nieuwe partijen brengen allemaal nieuwe ideeën en innovaties met zich mee.” Waarom is het zo belangrijk dat we modulair gaan bouwen? “Allereerst natuurlijk omdat we zo het grondstofverbruik kunnen beperken wat hard nodig is. Daarnaast zijn er bij modulaire bouw minder vervoersbewegingen noodzakelijk, wat weer CO2 bespaart. Ook heb je van modulaire bouw veel minder bouwoverlast in de stad omdat het grootste deel van de bouw plaatsvindt in de fabriek. En omdat je remontabel bouwt, ben je een stuk flexibeler en dat is van groot belang: de wereld verandert razendsnel. Al met al komt modulair bouwen zowel de eindgebruiker, het milieu als de bouw ten goede.”

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 45 analysenederland.nl

Transitie van een gevangenisterrein naar groene stadswijk in Amsterdam - Bajeskwartier In de Amsterdamse wijk Overamstel stond vroeger de Bijlmerbajes. Een plek waar je liever ver van weg bleef. Nu wordt op de plek van de oude gevangenis een compleet nieuwe, bruisende, groene woonwijk gerealiseerd waar iedereen welkom is: Bajeskwartier Amsterdam. De ambitie is om een duurzame, inclusieve stadswijk te ontwikkelen op dit terrein van de voormalige Bijlmerbajes. “In 2017 is het terrein gekocht door ons consortium, bestaande uit gebiedsontwikkelaar AM, AT Capital en Cairn Real Estate”, vertelt Heino Vink die samen met Harko Kloeze de projectdirectie vormt. “Dit gebeurde na het winnen van een tender van het Rijksvastgoedbedrijf, die voorheen eigenaar was van de gevangenis.” De reden dat er een nieuwe bestemming voor het terrein werd gezocht was het feit dat de gevangenis al jaren niet meer goed functioneerde. “In het begin was de gevangenis een gebouw zonder tralies en hekken, geen gevangenis maar een huis van bewaring”, vertelt Vink. “Na vele uitbraakpogingen en ontsnappingen werd de bajes echter alsnog een traditionele gevangenis, tot er uiteindelijk te veel bewakers per gedetineerde nodig waren en te duur werd in gebruik.”

”

Er is dus ruimte voor heel veel groen, zodat we hittestress buiten de wijk kunnen houden en een gezonde omgeving voor bewoners creëren. En dus werd het verkocht, met het idee een duurzame woonwijk op te bouwen. “ABN AMRO heeft ons geholpen bij de financiering en sindsdien zijn we bezig met het uitwerken van het plan”, vertelt Vink. “OMA, het bureau van Rem Koolhaas, is samen met 10 andere architectenbureaus verantwoordelijk voor het ontwerp van het gebied en de gebouwen. In totaal worden er zo’n 1350 woningen gerealiseerd en de wijk wordt zeer vooruitstrevend

Bajeskwartier krijgt 68 thematische tuinen.

op het gebied van duurzaamheid en energieopwekking. Dat gebeurt allemaal in de wijk zelf. Zo halen we warmte en koude uit de bodem en is er een eigen systeem voor warm water, maar er wordt ook ingezet op andere duurzame oplossingen, zoals een deelmobiliteitsconcept. Daarnaast komen er in de wijk 68 thematische tuinen die bijna allemaal publiek toegankelijk zijn. Er is dus ruimte voor heel veel groen, zodat we hittestress buiten de wijk kunnen houden en een gezonde omgeving voor bewoners creëren.” “Gezondheid is ook een van de uitgangspunten”, aldus Harko Kloeze “Daar proberen we de hele wijk op in te richten. Als je een pand binnenkomt zie je bijvoorbeeld als eerste de trap en niet gelijk de lift. Daarnaast zijn er geen auto’s in het openbaar gebied, waardoor de wijk autovrij is. Alle auto’s staan onder de grond en als bewoner moet je vanuit de centrale garage dus altijd een stukje lopen naar je woongebouw. Ook komen er natuurlijk allerlei sportvoorzieningen in het openbaar gebied, in de tuinen maar ook op dakterrassen van de woongebouwen, waardoor we mensen nog meer stimuleren bewuster en gezonder te leven.” Zo wordt er op een volledig unieke manier een geheel nieuwe wijk opgezet.

The Robin- eerste gebouw dat binnenkort in verkoop gaat.

“We realiseren hier op allerlei manieren stedelijke vernieuwingen, allemaal in eigen beheer”, vertelt Kloeze. “En we gaan het ook allemaal zelf onderhouden in de vorm van een gebiedsvereniging, een collectief van alle eigenaren van de gebouwen in Bajeskwartier. Er is een hoogwaardig landschapsplan, ontwikkeld door LOLA Landscape Architects waarmee we nu en in de toekomst een levendige, groene en inclusieve wijk realiseren.” En dat is ook een belangrijke ontwikkeling voor de toekomst, meent Kloeze. “Mensen hebben niet alleen behoefte aan een woning of een plek om te werken, maar aan een plek om te verblijven. Daarom is het belangrijk meer verbinding in onze wijken te realiseren. We geloven dan ook dat je mensen een plek moet geven waar ze kunnen wonen, werken en ontspannen. Duurzaamheid is daarbij dus uitgangspunt en inmiddels ook steeds vaker een expliciete wens van bewoners en van beleggers. Daarom komt de wijk ook tot stand op een circulaire manier. Maar liefst 98 procent van de materialen uit de voormalige gevangenis wordt straks hergebruikt in de wijk. Zo worden bijvoorbeeld tralies gebruikt als rekken voor planten, komen de voormalige celdeuren terug als leuningen in de bruggen en gevelpanelen als bestrating.”

The Cardinal- houten woongebouw.

“Uiteindelijk moet het een wijk worden waarin iedereen zich thuis kan voelen. Er worden in de wijk daarom ook allerlei verschillende soorten woningen gerealiseerd”, vult Vink aan. “Van koopwoningen en particuliere huur tot sociale huur. Maar ook studenten en internationale young professionals, kunstenaars en expats. De wijk zal voor iedereen toegankelijk zijn, inclusiviteit staat bovenaan.” Nog voor het eind van het jaar gaan de eerste 129 woningen, in gebouw The Robin, in verkoop. Daarnaast zijn de parkeergarage, een middelbare school, de eerste sociale woningen en het short stay Hotel Jansen in aanbouw. Begin volgend jaar zullen ook twee van de woontorens aan beleggers worden aangeboden. Vink: “In het plan is ruimte gemaakt voor de verbinding van Bajeskwartier naar het Amstelkwartier. Vroeger was de bajes natuurlijk heel erg gesloten, maar nu breken we het juist open om het volledig toegankelijk te maken. Zo wordt de wijk behalve inclusief, groen en duurzaam ook een mooi nieuw onderdeel van de stad.”

46 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Profiel

Feiten

Hybride werken heeft de toekomst. Maar of thuiswerken dat ook heeft? Annelou de Groot ziet meer in dichtbij werken. “Mensen willen niet ver reizen, maar ook niet te veel thuiswerken.”

Op haar zesentwintigste werd Annelou de Groot al algemeen directeur van Dynamis Vastgoedconsultants en makelaars. Inmiddels is ze gepokt en gemazeld in de vastgoedwereld. Via functies bij Vastned (als Country Manager) en Geva Vastgoed (als Senior Vastgoed Acquisiteur) is ze sinds oktober 2017 Development Director de IWG, de International Workplace Group. Dit jaar is ze genomineerd voor de prijs vastgoedman/-vrouw van het jaar 2021. .

Tekst: Jerry Huinder Foto: Michael Graste

f thuiswerken

corona here to stay is? Annelou de Groot draait het liever om. Niet meer fulltime op kantoor werken is here to stay. Want daar gelooft de development director bij IWG, specialist op het gebied van flexibele kantoorruimte, heilig in. “Wat men niet meer wil, is woon-werkverkeer. Wat men niet meer wil, is in de file staan. Maar men wil wel naar kantoor, want het is gebleken dat fulltime thuiswerken bijna niet te doen is. Thuiswerken heeft ontzettend veel beperkingen, dat hebben we wel geleerd tijdens de lockdown: privé en werk liep te veel door elkaar. Het was zwaar voor de meeste mensen.” En de cijfers geven De Groot gelijk. Op het moment dat mensen weer naar kantoor mochten, deden ze dat massaal, met alle gevolgen van dien. De filerecords werden een maand geleden dag na dag gebroken. En dat zijn de mensen wel zat. De oplossing volgens De Groot: hybride werken. “Een beetje vanuit huis, een beetje op het hoofdkantoor en vooral dicht bij huis. De crisis heeft ons bewust gemaakt van het feit dat woon-werkverkeer gewoon in onze privétijd zit. Als je die tijd terug kan krijgen, dan is dat een belangrijke secundaire arbeidsvoorwaarde. Ik geloof in work from anywhere, anytime. Dat anywhere heeft covid versneld. Door middel van technologie kunnen we nu overal werken, dat hoeft dus niet altijd op het hoofdkantoor te zijn.”

Het hub-and-spoke model is het model van de toekomst

Ik sprak laatst iemand over e-health. Die zei: ‘We zijn heel lang zwanger geweest van e-health, maar door de coronapandemie is de teerling eindelijk geworpen’. Kan je je daarin vinden wat hybride werken betreft?

ADVERTENTIE

BEDRIJFSPAND HUREN OF VERHUREN? Doe dat makkelijk & snel via Huurbieding.nl

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 47 analysenederland.nl

“Zeker. Uit ons onderzoek blijkt dat de meerderheid van de werknemers niet meer terug wil naar de oude situatie. Sterker nog, één op de vijf Nederlanders zegt dat ze hun baan opzeggen als ze weer fulltime terug naar kantoor moeten.” Hoe vindt het pasgeboren kindje de weg naar volwassenheid?

“Deels doordat de hr-afdelingen nu bewijs hebben dat de productiviteit gelijk is gebleven, of misschien wel licht is gestegen, ten tijde van het massale thuiswerken. Dus ze weten nu dat het hun business niet schaadt. Ten tweede is er veel breder scala aan producten om hybride werken te faciliteren. Verder denk ik ook dat er veel is gedaan om thuiswerken mogelijk te maken, en onze sector, de flexibele kantooraanbieders, heeft grote stappen gezet. Ik denk dat wij een grote rol kunnen spelen in de weg naar volwassenheid, omdat werknemers niet ver willen reizen, maar ook niet te veel thuis willen werken.”

Eén op de vijf Nederlanders zegt dat ze hun baan opzeggen als ze weer fulltime terug naar kantoor moeten. Hybride werken is dus way forward: hoe gaat zich dat verhouden?

“Wij denken dat mensen een à twee dagen op het hoofdkantoor zullen werken, want dat blijft heel belangrijk voor de teambuilding, de bedrijfscultuur, het samenwerken, strategische plannen maken, ga zo maar door. Dat hoofdkantoor heeft echt zijn nut en noodzaak. Daarnaast denken we dat thuiswerken de ideale oplossing is voor het begin en het einde van de dag. Zo vermijd je ook de files. En soms zullen mensen wel een hele dag thuiswerken, als dat beter uitkomt. De rest van het werk zal plaatsvinden in het kantoor dicht bij huis. Het zogeheten hub-and-spo-

ke model is het model van de toekomst, er zijn veel corporates die dit model inmiddels hebben omarmd.” Dus één hoofdkantoor met meerdere satellietkantoren door heel Nederland?

“Precies. En in die flexkantoren kan je werken met directe collega’s die ook in de buurt wonen, of met mensen van andere bedrijven. Dat werkt prima, ik werk in Den Bosch zonder directe collega’s, maar de mensen die er werken, voelen wel als collega’s. Ik zie ze bijna elke dag, ik ken ze, praat met ze bij de koffieautomaat en ik leer ook van ze, want ze brengen andere ervaringen mee. Het voordeel van zo’n flexibel kantoor ten opzichte van thuiswerken, is dat mensen zich vaak veel beter kunnen concentreren, maar je kan er bijvoorbeeld ook zakenpartners ontvangen, die laat je niet thuis langskomen. Dat veel partijen dit herkennen, zie je ook terug in de cijfers: de vraag naar kantoorruimte in B- en C-steden, steden waar het hoofdkantoor niet staat, neemt toe. Die trend zien we heel sterk.”

Dat veel partijen dit herkennen, zie je ook terug in de cijfers: de vraag naar kantoorruimte in B- en C-steden, steden waar het hoofdkantoor niet staat, neemt toe. Die trend zien we heel sterk. Hoe gaan de kantoren in dat model er in de toekomst uitzien?

“Hoofdkantoren lijken steeds meer op hotels, dat zie je nu al. Bij binnenkomst kom je in een grote lobby, met een cafeetje, een bankstel, alles is erop gericht om de werknemers een goed gevoel te geven. Op de verdiepingen zie je veel meer ruimtes die geënt zijn op samenwerken, de hokken om alleen te werken, zie je bijna niet meer. Ook de catering is anders dan voorheen: een goed broodje is

We hadden al een BREEAM-certificaat voor kantoren, waarin geregeld wordt dat de materialen in het pand duurzaam moeten zijn en dat het pand energiezuinig moet zijn, maar nu krijgen we steeds meer te maken met het WELL-certificaat, dat gaat over de mens. Gezonde lucht, gezonde voeding en voldoende lichtinval zijn speerpunten voor dit certificaat. een must. Nu kan je denken dat dit allemaal overdreven klinkt, maar je komt echt niet meer weg met een saai kantoor: uit ons onderzoek blijkt dat 23 procent van de jongeren hun baan opzegt als de kantoorfaciliteiten niet goed genoeg zijn. Bij de decentrale kantoren zie je veel meer privéruimtes, eenpersoonsruimtes, waar je je echt in een cocon kan terugtrekken om in stilte te werken. Maar ook hier zijn grotere vergaderruimtes om klanten te ontvangen.” In hoeverre speelt duurzaamheid een rol bij de toekomstige kantoren?

“Dat zit ‘m tegenwoordig vooral in het welzijn van de werknemers. We hadden al een BREEAM-certificaat voor kantoren, waarin geregeld wordt dat de materialen in het pand duurzaam moeten zijn en dat het pand energiezuinig moet zijn, maar nu krijgen we steeds meer te maken met het WELL-certificaat, dat gaat over de mens. Gezonde lucht, gezonde voeding en voldoende lichtinval zijn speerpunten voor dit certificaat en we merken dat er bovengemiddelde interesse is in kantoren die hieraan

voldoen. Dit past ook in de trend van gezonder leven die in het algemeen speelt in Nederland.”

Vragen aan

Silvia de Haan

Tot slot: work from anywhere dus, anytime?

“Ja, ik hoop van harte dat we ook work from anytime terug gaan zien in de toekomst. Die files staan er tussen acht en negen en tussen vijf en zeven. De hele maatschappij is nog steeds geënt op werken tussen negen en vijf. Terwijl ik bijvoorbeeld echt niet altijd het productiefst ben in die tijd. Ik vind het lekker om soms ook ’s avonds dingen uit te werken en om vier uur ’s middags bij mijn kinderen te zijn. En ik denk niet dat ik daarin de enige ben.”

Thuiswerken is de ideale oplossing voor het begin en het einde van de dag.

Silvia de Haan Workplace Consultant bij Solved Nederland

Vastgoed

Het hybride werken heeft zijn intrede al ver voor de coronacrisis gedaan, maar is de afgelopen twee jaar in een enorme versnelling geraakt. Waar eerst sceptisch werd gedacht over of er thuis wel werd gewerkt is inmiddels bij vele bedrijven duidelijk geworden dat men thuis goed, en in vele gevallen ook nog eens efficiënter werkt. Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto & Pexels

Moet ieder bedrijf zijn of haar kantooromgeving aanpassen? “Dat hangt van allerlei factoren af. Wat soort werk wordt er bijvoorbeeld gedaan, hoe kijken collega’s aan tegen het thuiswerken, en wat de visie is van een bedrijf? Hierdoor is het moeilijk om daar een eenduidig antwoord op te geven en zal je dit moeten onderzoeken. Uit het onderzoek van de Thuiswerkfactor onder 7000 respondenten komt duidelijk naar voren dat het deels thuiswerken de norm wordt. Gemiddeld 2,7 dag per week. Mensen ervaren thuiswerken als productiever, want er is meer rust en minder afleiding. Enerzijds leidt dit voor bedrijven tot minder behoefte aan kantoorruimte, ofwel vierkante meters. Anderzijds vraagt dit ook om aanpassingen aan het kantoor. Want de vlucht naar huis om rustig te werken beklemtoont het einde van de kantoortuin.” Welke trends zie je momenteel nog meer? “Waar het aantal meters kantoorruimte omlaag duikelt, klimt de kwaliteit van de werkomgeving omhoog. Met meer aandacht voor plekken om te ontmoeten. Dat is immers de belangrijkste reden waarom de gang naar kantoor gemaakt wordt. Het gaat dus om een gevarieerde werkomgeving met een balans tussen voldoende rust om te werken en de broodnodige ontmoetingsplekken. Hoe die balans er uit ziet verschilt per bedrijf en stel je vast door onderzoek vooraf.” Ben je als bedrijf goed voorbereid op de terugkeer van je werknemers zodra het kantoor is aangepast? “Heel vaak wordt het gedrag van de mens vergeten. Organisaties vinden het vaak spannend hoe het terugkeren naar kantoor gaat verlopen. Zeker wanneer iedereen nog thuis werkt. Hoe gaat het er dan uitzien als ze weer naar kantoor kunnen? Weet iedereen wat er van ze verwacht wordt? Het ervaren van hoe hybride werken eruit gaat zien in de praktijk, middels een Escape Room, kan hen daarbij helpen. Deze is speciaal ontwikkeld om hybride werken te ondersteunen. Zo blijven je medewerkers niet met vragen zitten en geeft het de organisatie een boost bij de verandering .”

ADVERTENTIE

ANS DE WIJN BEDRIJFSHUISVESTING

ÚW PARTNER IN ZAKELIJK VASTGOED EN BELEGGINGSADVIES

b o u t i q u e

b u s i n e s s

o f f i c e

c h i q u e

The Power of Design & Build Two outstanding future-proof office interiors in Amsterdam

INVESTEREN IN VAKANTIEWONINGEN IN ARUBA Binnen de Nederlandse Caribbean is Aruba sinds jaar en dag verreweg de meest populaire vakantie bestemming. De talloze dagelijkse vluchten vanuit Amerika, Canada en Nederland naar Aruba, met een garantie van mooi weer, parel witte stranden, prachtige accommodaties, top restaurants, en een gastvrije bevolking zorgt voor een enorme stroom aan vakantiegangers. Hieronder zijn vele Amerikanen die al generaties lang jaarlijks op Aruba hun vakantie doorbrengen. De gemiddelde jaarlijkse bezetting van de hotels op Aruba is rond de 83 procent. BEZETTINGSGRAAD Deze hoge bezettingsgraad en het hoge bestedingspatroon van de gemiddelde vakantieganger maakt dat het rendement op verhuur van vakantiewoningen op Aruba erg hoog is. Vooral nu veel hotels steeds voller zitten stijgt de behoefte naar kwalitatieve vakantiewoningen op Aruba snel. “Wij verwachten binnen het resort een bezettingsgraad van circa 65 procent te kunnen realiseren op jaarbasis. Dit zal voor de woningeigenaar een netto rendement op verhuur van woningen, naast eigen vakantiegebruik, tussen de zes procent en acht procent kunnen opleveren”, vertelt Bas de Groot, Managing Director Tuscany Residence Aruba. TUSCANY RESIDENCE ARUBA Op loopafstand, circa 600 meter, van de mooiste witte stranden, de helderblauwe oceaan en nabij het Marriott- en Ritz-Carlton Hotel wordt momenteel het woonresort “Tuscany Residence Aruba” gebouwd. Winkels, restaurants en het uitgaansleven liggen op korte afstand van het resort. Esprit Planontwikkeling B.V., gevestigd te Holten in Nederland, is sinds enkele jaren als ontwikkelaar/bouwmanager namens de Nederlandse aandeelhouders actief met de ontwikkeling en realisatie van het resort. LUXE WONEN NAAR EEN NIEUW NIVEAU Binnen de muren van het resort, worden circa 180 exclusieve woningen en appartementen gebouwd. Inmiddels zijn de eerste woningen en villa’s gerealiseerd en is de verhuur hiervan begin dit jaar van start gegaan. De Groot: “In het hart van het resort komt een centrumgebouw waarin de receptie, horeca voorzieningen en een fitness ruimt is ondergebracht. De woningen en appartementen variëren sterk in indeling en bieden luxe en comfort. U kunt kiezen uit villa’s met twee of drie verdiepingen inclusief een privé zwembad en dakterras, prachtige watervilla’s rondom een centraal zwembad of luxe appartementen met eigen zwembad in de tuin.” Binnen het eerste deelfase van het resort is afgelopen maand de verkoop opgestart van 18 watervilla’s Daimari gelegen rondom een groot centraal zwembad. Alle villa’s hebben direct vanuit de achtertuin/terras toegang tot het zwembad. De villa’s zijn verkrijgbaar in een model met twee slaapkamers/ twee badkamers of drie slaapkamers/drie badkamers. De villa’s worden kant-en-klaar opgeleverd, inclusief een compleet interieur. De verkoopprijzen van deze watervilla’s starten vanaf 476.700,= USD (421.233, 57 Euro).

Inmiddels is ook de verkoop opgestart van twaalf luxe Arashi appartementen inclusief een eigen zwembad gelegen in de tuin behorend bij het appartementengebouw. Deze appartementen zijn te koop vanaf 494.000,= USD (436.520, 63 Euro) inclusief interieur. ONTZORGEN “Tuscany Residence Aruba” voorziet na realisatie in een overvloed aan luxe voorzieningen en diensten. Alles is erop gericht om huiseigenaren en vakantiegangers binnen het resort een ontspannen verblijf te bezorgen en vooral te ontzorgen. De Groot: “TRA Property & Hospitality Management verzorgt, vanuit het resort, voor de woningeigenaren alle financiële verplichtingen op Aruba, het dagelijks beheer, toezicht en de complete verhuur inclusief schoonmaak. Deze diensten worden vastgelegd in een afzonderlijke overeenkomst waardoor u zorgeloos kan genieten van u vakantiewoning op Aruba zonder dat u zelf de kopzorgen heeft van het dagelijkse beheer van de vakantiewoning.” De combinatie van de prachtige moderne internationale architectuur, volgens Nederlandse standaarden gebouwd, Nederlands management gecombineerd met de Caribische aangelegde tuinen zorgen voor een aangenaam luxe Arubaanse gevoel en een ontspannen sfeer op het resort.

Voor verkoop informatie: www.tuscanyresidencearuba.com Voor het maken van een afspraak voor een verkoopgesprek op locatie/ bezoek sales office: info@tuscanyresidencearuba.com bas@tuscanyresidencearuba.com telefoon: 00297-7332424 En voor het boeken van een vakantieverblijf in een reeds gerealiseerde woning of villa in het resort: www.tuscany-aruba.com

We kunnen niet meer zonder e-commerce International Business

Internationale e-commerce wordt een steeds groter begrip waar bedrijven niet meer omheen kunnen. Door onder andere de digitalisering en de coronamaatregelen maken steeds meer bedrijven de transitie naar een webwinkel. Tekst: Roos Breed

oor de lockdown

begin 2021, waarin niet-essentiële winkels tijdelijk moesten sluiten, kochten steeds meer mensen online. Volgens een onderzoek van de Thuiswinkel Markt Monitor is dit dan ook een van de redenen dat er een stijging in online aankopen heeft plaatsgevonden van 31 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dit is het hoogste percentage dat ooit is gemeten. Naast de toename het aantal online aankopen is ook de toename in de online consumentenbestedingen onder andere veroorzaakt door de coronamaatregelen. Zo waren er bijna 1 miljoen nieuwe online kopers ten opzichte

van dezelfde periode vorig jaar, maar ook het gemiddeld bestede bedrag per online koper heeft een sterke groei doorgemaakt. Veel bedrijven moesten

door de lockdown de keuze maken tussen een online of fysieke winkel. De meerderheid maakte de transitie naar online, omdat er in de fysieke winkels natuurlijk geen klanten konden worden ontvangen. E-commerce wordt daarnaast ook een steeds belangrijker begrip voor bedrijven, omdat steeds meer klanten, los van de coronamaatregelen, graag online hun producten willen kopen. Het is namelijk veel makkelijker en goedkoper voor klanten om vanuit huis hun producten te kopen en het scheelt ook een hoop tijd. Het is voor veel bedrijven dan ook van belang om deze wensen van de klant te vervullen. Omdat er steeds meer webwinkels bij komen, wordt er volgens een onderzoek van Verpakkings Management geschat dat webwinkels rond de 5.000 producten per seconde verpakken. Het verpakken van al deze producten biedt natuurlijk nieuwe kansen voor de verpakkingsindus-

trie, maar resulteert ook in zorgen over het milieu en de kwaliteit. Zo zijn er zorgen over het optimale gebruik van verpakkingsmateriaal, zoals bijvoorbeeld het hergebruiken van de verpakkingen na het uitpakken van het product. Maar ook over de informatievoorziening richting de klant zijn grote zorgen.

Veel bedrijven moesten door de lockdown de keuze maken tussen een online of fysieke winkel. dat bedrijven rekening moeten houden met de gevolgen voor het milieu, als ze een online winkel openen, moeten ze ook voldoen aan de Europese wetgeving. Deze wetten beschermen de consument, zodat hij of zij veilig online kan shoppen. Zo moeten Europese webshops bijvoorbeeld alle klanten toegang geven tot hun volledige website en diensten, ongeacht het land van Naast het feit

Internationale e-commerce wordt een steeds groter

waaruit klanten de website bezoeken. Wel mag een webwinkelier zelf bepalen aan wie hij producten wel of niet levert. Leveren aan klanten in landen waar je bijvoorbeeld geen activiteiten verricht hoeft niet, omdat internationaal leveren niet wettelijk verplicht is. Naast de regels die gaan over de webshop zelf, heeft een webshop ook met producteisen en andere lokale regels in het buitenland te maken als het aan klanten over de grens producten

levert. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat, wanneer er via de webshop een order uit een ander Europees land binnenkomt, er eerst wordt nagegaan of het product wel zomaar geleverd mag worden. Verder moet er ook rekening gehouden worden met de bescherming van de consument. Bij een koop op afstand, bijvoorbeeld via internet telefoon of post, is de consument vanuit de wet beschermd. Zo heeft een webwinkelier een informatieplicht naar

zijn consument. Zoals een omschrijving van het aanbod, contactgegevens van een bedrijf, bedenktijd en betaling. Tot slot heeft een webshop verplichtingen bij het verwerken van persoonsgegevens, zoals geboortedatums, e-mailadressen en burgerservicenummers. Het zijn een hoop eisen waar webshops aan moeten voldoen, maar als die eisen eenmaal opgevolgd zijn, gaat er een nieuwe digitale wereld voor bedrijven open.

50 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Excessen op de woningmarkt zijn niet de schuld van ‘de belegger’ Vastgoed

Door de vele woonprotesten zijn we de afgelopen jaren meer dan eens bewust geworden van de enorme schaarste op de woningmarkt. Op veel van de protestbordjes zagen we directe aanvallen op investeerders en beleggers in vastgoed. Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfoto

Elisa Bontrop Senior Beleidsadviseur Woningmarkt en Zorgvastgoed bij IVBN.

is er sprake van een enorme schaarste op de woningmarkt. Door de groei van de bevolking, gezinsverdunning en migratie is er een tekort van zo’n 400.000 woningen ontstaan. “Ten aanzien van sociale huurwoningen en koopwoningen, maar ook de middenhuur”, vertelt Elisa Bontrop, Senior Beleidsadviseur Woningmarkt en Zorgvastgoed bij IVBN. “Juist een solide en gezond midden- en vrije huursegment is essentieel om de brug te slaan tussen sociale en andere p dit moment

gereguleerde huurwoningen enerzijds en koopwoningen anderzijds. Voor de mensen die willen doorstromen vanuit een sociale huurwoning, voor ouderen die een grote koopwoning willen verruilen voor een huurappartement of voor de mensen die (nog) geen woning willen of kunnen kopen, is er op dit moment veel te weinig aanbod.” met de vinger gewezen naar ‘de belegger’, die woningen enkel voor hun eigen gewin op zou kopen. Echter, er zijn juist ook beleggers die de bouw van nieuwe huurwoningen realiseren, de zogenaamde ‘build-to-rent belegger’. “In de afgelopen decennia hebben institutionele beleggers fors meer nieuwbouwwoningen bijgebouwd”, stelt Bontrop. “Sinds institutionele beleggers in de jaren 60 van de vorige eeuw zijn gaan investeren in de Nederlandse woningmarkt hebben zij meer dan een half miljoen woningen gerealiseerd. Institutionele beleggers hebben pensioenfondsen en levensverzekeraars als achterban. Die hebben kapitaalkracht en zijn op zoek naar lange termijn investeringen met een stabiel rendement én maatschappelijke impact.” Een uniek mechanisme omdat al dit rendement ten goede komt aan elke Nederlander. Direct, in de vorm van pensioenen verzekeringsuitkeringen. En indirect, doordat steden leef-

baar, inclusief en bereikbaar worden voor iederéén.

Er zijn juist ook beleggers die de bouw van nieuwe huurwoningen realiseren, de zogenaamde ‘buildto-rent belegger’.

Vaak wordt hierbij

het dan toch dat de beleggers zo’n slecht imago hebben. “Verstorend zijn de malafide verhuurpraktijken waar sommige particuliere verhuurders zichhelaas schuldig aan maken en waarop de gehele marktsector vervolgens wordt aangekeken”, vertelt Bontrop. “We zien dat er in het politieke debat en de journalistieke berichtgeving niet of nauwelijks onderscheid wordt gemaakt tussen marktpartijen die er puur zijn voor hun eigen gewin ten koste van hun huurders en marktpartijen die een maatschappelijke bijdrage willen leveren en dat ook al jarenlang doen, zoals de institutionele beleggers. Sterker nog, bonafide marktpartijen staan zij aan zij met de overheid om slechte verhuurders aan te pakken en van de woningmarkt te weren. Maar dat moet wel gericht gedaan worden zodat de er maximaal ingezet kan worden op bijbouwen en verduurzamen, in goede samenwerking Maar hoe kan

met gemeenten en het Rijk. Hiervoor zijn alle langjarige investeringen in de woningmarkt keihard nodig.” jaar zijn er meer dan een miljoen woningen nodig om aan de alsmaar groeiende vraag te voldoen, gaat Bontrop verder. “Om gezamenlijk iets te kunnen doen aan de enorme woningschaarste, de oplopende huurprijzen én woonlasten, moeten politici er dus voor zorgen dat betrouwbare en maatschappelijk betrokken (niet-) marktpartijen hun onmisbare werk kunnen blijven doen. Ten aanzien van nieuwbouw door institutionele en andere professionele beleggers in het middenhuursegment- ook specifiek voor ouderen- en door woningcorporaties in De komende vijftien

De afgelopen jaren namen institutionele buildto-rent beleggers zelfs 10% van de totale jaarlijkse nieuwbouwproductie voor hun rekening en op dit moment is er voldoende kapitaal beschikbaar om dit percentage zelfs te verdubbelen.

het sociale huursegment. Ten aanzien van transformatie van leegstaande kantoor- en winkelpanden door gespecialiseerde marktpartijen. Ten aanzien van Goed Verhuurderschap, het verduurzamen en het up-to-date houden van bestaande huurwoningen. Van alle (markt)partijen die op de woningmarkt actief willen zijn, moet een maatschappelijke bijdrage worden gevraagd.” “Vanuit brancheorganisa-

denken we constructief mee met het Rijk en gemeenten. Dat heeft in 2019 geresulteerd in een integraal IVBN-Middenhuurakkoord en in 2021 heeft IVBN zich gecommitteerd aan de Actieagenda Wonen. In dit samenwerkingsverband van 34 partijen is een integraal aanbod gedaan aan het nieuwe kabinet om in de komende 10 jaar 1 miljoen woningen bij te bouwen. De afgelopen jaren namen institutionele build-to-rent beleggers zelfs 10% van de totale jaarlijkse nieuwbouwproductie voor hun rekening en op dit moment is er voldoende kapitaal beschikbaar om dit percentage zelfs te verdubbelen. Belangrijke voorwaarden voor marktpartijen zijn dat gemeenten grondprijzen daadwerkelijk residueel berekenen en dat de aanvangshuurprijzen marktconform te bepalen blijven. Eerder deden we al het voorstel om de jaarlijkse reguliere huurstijtie IVBN

ging voor zittende huurders te beperken zolang de huurder in de woning blijft. Na een bewonerswissel zou dan wel de huur weer aangepast moeten kunnen worden naar een markthuur. Wij zien de oplossing tegen excessen in een werkbare vorm van zelfregulering die dan in de hele vrije sector moet gelden. Dat betekent dat de jaarlijkse huurverhogingen worden gemaximeerd, maar dat er wel marktconformiteit mogelijk blijft en dat ook niet-professionele verhuurders transparant moeten zijn over de prijs-kwaliteitverhoudingen van hun huurwoningen in verhuuradvertenties. Institutionele woningen zorgvastgoedbeleggers en andere bonafide (markt)partijen moeten hun maatschappelijke bijdrage kunnen blijven leveren voor een gezonde woningmarkt in Nederland.”

ADVERTENTIE

Wij brengen jouw merk naar de juiste doelgroep Het is onze missie om jouw merk als marktleider neer te zetten in de meeste gerespecteerde distributiekanalen. Wij zorgen dat je boodschap jouw doelgroep bereikt en een impact op hen heeft.

Meer weten? www.europeanmediapartner.com

POWARE - Partner Content

analysenederland.nl

POWARE - Partner Content

Mens centraal in procesautomatisering Partner Content POWARE Industrial Automation

heeft automatisering een behoorlijke vlucht genomen’, zegt salesmanager Angel Schneiderberg. ‘Bijna allemaal gebruiken Het klinkt misschien een beetje tegenstrijdig, maar ook procesautomatisering ze DCS-, PLC-, of SCADA-systemen van bijvoorbeeld Emerson, Yokogawa, is mensenwerk. Natuurlijk neemt de combinatie van rekenkracht, dataverwer- Honeywell, Schneider, Siemens of ABB. king en intelligente veldapparatuur veel Helaas hebben die systemen vaak een kortere levensduur dan de assets van werk uit handen. Maar een DCS of PLC/ bedrijven en dus moet men ze op den SCADA-systeem weet zelf niet welke informatie operators en maintenance ex- duur vervangen. Tachtig procent van perts nodig hebben om hun werk te kun- onze opdrachten komen dan ook van dit nen doen of hoe het proces moet worden soort zogenaamde brown field-projecten. Dat is mooi omdat operators of softwareaangestuurd. Dat willen de experts van POWARE Industrial Automation wel we- engineers dan al vaak weten welke ten. Om daar achter te komen, moeten ze functionaliteit een nieuw systeem moet hebben. Bij POWARE werken ervaren de verbinding aangaan met mensen op engineers die de vertaalslag kunnen maken de werkvloer en het management. Voor van gebruikerseisen naar de functionele oprichter en directeur Marco de Zoete staat de menselijke kant van automatise- specificaties en de inrichting van de nieuwe systemen. Ze kennen de systemen vaak zo ring dan ook al elf jaar bovenaan. goed dat ze klanten ook kunnen wijzen op ‘Systemen zijn een waardevol middel om mogelijke functies waarmee het systeem bedrijfsdoelen te halen, maar de input kan worden uitgebreid. Bovendien hebben komt van de mensen die er dagelijks mee de POWARE engineers veel ervaring moeten werken’, zegt De Zoete. ‘Om de met migraties, waardoor ze ook bij de juiste vertaling te maken naar functionele projectplanning, ombouw en systeemtesten specificaties is dan ook niet alleen technisch ondersteuning kunnen bieden.’ inzicht nodig, maar ook mensenkennis. Met dat idee in het achterhoofd, startte ik tien jaar geleden POWARE Industrial Automation. De mensen die wij detacheren blijven vaak langere tijd aan boord bij bedrijven die hulp nodig hebben bij complexe systeemmigraties of -implementaties. Dan is het wel zo fijn als beide partijen elkaar goed begrijpen, constructief met elkaar samenwerken en daar ook nog plezier aan beleven. Voor ons is een samenwerking dan ook pas geslaagd als onze medewerkers én onze klanten een goed gevoel overhouden aan een project.’

”

Salesmanager Angel Schneiderberg en oprichter/directeur Marco de Zoete.

betrokken bij de systeemselectie en krijgen vervolgens vaak een spilfunctie in het hele migratietraject. Die vroege betrokkenheid heeft zijn voordelen omdat het ene systeem beter floreert in een bepaalde branche of procestoepassing dan het andere. Bovendien kan ook het zwaartepunt van systemen verschillen, bijvoorbeeld meer gericht op procesveiligheid of op procesfunctionaliteit.

eerder je op de klant specifieke aspecSystemen zijn een waardevol Hoe ten kunt selecteren, hoe beter maatwerk je middel om bedrijfsdoelen te halen, kunt leveren.’ Maar bedrijven kunnen ook goede redenen hebben om zelf aan maar de input komt van de mensen heel het roer te blijven. ‘Dan kan het nog steeds die er dagelijks mee moeten interessant zijn om externe ondersteuning te vragen bij POWARE. Zeker voor bedrijwerken. ven die eens in de tien tot vijftien jaar hun

Die klantenbase is inmiddels redelijk divers geworden en spreidt zich uit over de waterwereld, infra, farmacie en petrochemie. ‘In al die bedrijfstakken

Spilfunctie De Zoete: ‘Uiteindelijk bepaalt de klant waarbij men onze ondersteuning kan gebruiken. Onze specialisten worden soms al

POWARE medewerkers zijn ambassadeurs en vormen het hart van het bedrijf.

poware.nl

systeem updaten is het vaak niet rendabel om een eigen project- of site-engineer in dienst te nemen.’ Dat POWARE zijn klanten hoog in het vaandel heeft staan, wil niet zeggen dat zijn medewerkers niet kritisch mogen zijn. ‘We nemen het werkplezier en de veiligheid van onze werknemers serieus’, zegt Schneiderberg. ‘Voordat we iemand detacheren, weten we in wat voor soort omgeving hij of zij terechtkomt en of diegene past binnen de bedrijfscultuur. Ook niet onbelangrijk is de veiligheidscultuur binnen bedrijven. We zijn VCA*-gecertificeerd, Angel Schneiderberg (POWARE): ‘We nemen het werkplezier en de veiligheid van onze werknemers serieus.’ dus kunnen zelf beoordelen of de veiligheid goed is geborgd. Als dat niet het geval is, moet je ook durven zeggen dat je iemand niet de site op stuurt.’ Ambassadeurs De komende tien jaar verwacht De Zoete nog genoeg werk omhanden te hebben. ‘De industrie zit midden in een energie- en grondstoffentransitie. Het industriële systeem wordt complexer en bedrijven zullen hun informatievoorziening goed op orde moeten hebben om aan de kwaliteitseisen te kunnen voldoen en concurrerend te kunnen blijven. Als we, ondanks de tekorten

aan technisch geschoold personeel, goede engineers kunnen aannemen, kunnen we de komende tien jaar zeker groeien. Maar dat is niet ons hoofddoel. We willen vooral de juiste kwaliteit blijven bieden. Onze medewerkers vormen het hart van het bedrijf en zijn onze ambassadeurs. We zijn hier gekomen omdat we onze kernwaarden ‘menselĳkheid, succes delen, focus houden, verantwoordelĳkheid nemen en persoonlĳke ontwikkeling’ trouw zijn gebleven.

”

We nemen het werkplezier en de veiligheid van onze werknemers serieus. Voordat we iemand detacheren, weten we in wat voor soort omgeving hij of zij terechtkomt en of diegene past binnen de bedrijfscultuur.

52 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

De digitale maakindustrie Opinie

Het einde van het tweede Corona jaar komt in zicht. Onze maatschappij blijkt weerbaar, maar de vrees dat het virus bij ons zal blijven wordt langzaamaan bewaarheid. De gevolgen daarvan weten we nog niet. Samen met die andere grote crisis, die van het klimaat, veroorzaakt de Covid pandemie een grote transitie van onze maatschappij.

trie kan verder groeien, onder andere vanwege alle nieuwe mogelijkheden rondom de energietransitie. is dat Nederland al lang een zeer grote en belangrijke maakindustrie heeft, hoewel het niet altjd de politieke aandacht heeft gekregen die het verdient. We lopen in de wereld ver voorop met precisiemachinebouw, onder andere onze parel ASML, qua marktwaarde nu al het grootste bedrijf van Het goede nieuws

Nederland en in een paar jaar het grootste bedrijf van Europa. Maar we maken ook de beste electronenmicroscopen ter wereld, zijn vooraanstaand in nieuwe bedrijven rondom fotonica en quantumtechnologie en hebben een wereldbekende medtech en agrotech industrie. toeleveranciersketen omvangrijk en telt deze vele internationale industriële klanten. De toekomst van onze maakinBovendien is onze

dustrie is om met behulp van data en kunstmatige intelligentie het hardware stuk uit te breiden, en daarmee de slag naar de volgende industriële revolutie te maken. optimalisatie van een enkel werkstation slechts een klein facet. Veel belangrijker is het systeemdenken, waarbij data wordt gebruikt om een complete fabriek sneller en effectiever te laten werken. Daarbij wordt informatie van het Hierbij is de

ene werkstation gebruikt bij andere processtappen stroomop- en afwaarts het productieproces. Hierbij kan het gebruik van robots, en in bepaalde gevallen ook 3D printing, deze automatisering en flexibilisering verder ondersteunen. Het gevolg is dat we onze beperkte groep aan vakmensen in de techniek zo effectief mogelijk kunnen inzetten, en lokaal kunnen produceren tegen concurrerende kosten. De maakindustrie in Nederland gaat een

grote bloeiperiode tegemoet, en we kunnen daar allemaal trots op zijn. Wat mij betreft kunnen we het komende jaar met vertrouwen tegemoet zien!

Prof. dr. ir. Maarten Steinbuch Universiteitshoogleraar aan de TU Eindhoven en wetenschappelijk directeur van Eindhoven Engine.

Foto: Anne Reitsma

e hebben leren

thuiswerken en onderwijs geven via internet. Tegelijkertijd is er een flink tekort aan computerchips en materialen. We realiseren ons daardoor ook dat we lokaal willen produceren om minder afhankelijk te zijn van de internationale handel in tijden van een pandemie. Bovendien dwingt het klimaatprobleem ons om ook de wereldwijde logistiek te herbezien: die wordt in ieder geval fors duurder op termijn. Daar komt de geopolitieke spanning nog bovenop, alsmede het langzaam verdwijnen van de fossiele industrie. De conclusie is vanuit al deze gezichtspunten scherp en duidelijk: we moeten in Nederland en in Europa onze maakindustrie sterk gaan uitbreiden en meer lokaal gaan produceren, tegen acceptabele kosten. We gaan onze eigen chipfabrieken weer bouwen en onze maakindusADVERTENTIE

AIDEN - Partner Content 53 analysenederland.nl

AIDEN - Partner Content

‘Jouw bedrijf sneller en slimmer maken met innovatieve technologieën’ Partner Content

Aiden

Bedrijven staan voor grote uitdagingen en er wordt veel van hen gevraagd. Ze moeten aan de snel veranderende vraag van consumenten voldoen en tegelijkertijd duurzamer gaan opereren. “Voor veel mensen zijn IT-oplossingen nog eng en spannend”, vertelt Erik-jan Kerremans, directeur Aiden. “Tegelijkertijd zien we al bij veel bedrijven dat de digitalisering duidelijk zijn intrede heeft gedaan en is een vervolgstap nodig om efficiënter en slimmer te kunnen werken in de toekomst”, vult Peter Geelen, mede-directeur Aiden, aan. Automatisering niet genoeg Momenteel zien we veel bedrijven met een ERP-systeem (Enterprise Resource Planning) om processen te automatiseren en te ondersteunen. Dit betreft dan meestal processen binnen de muren van het bedrijf, eventueel aangevuld met koppelingen via EDI/XML of een leveranciers-klant portaal. Geelen: “Maar daar houdt het bij veel bedrijven ook op, terwijl de digitalisering eigenlijk bij elk bedrijf als cruciale strategie zou moeten worden ingezet. Veel bedrijven kampen met aanvoerproblemen, sterk wisselende (meestal stijgende) prijzen en toenemende eisen van klanten rondom leverbetrouwbaarheid. Daarnaast moeten bedrijven ook nog eens duurzaam verantwoord en circulair produceren en opereren en wil de consument, elk met haar eigen voorkeuren, op een passende manier bediend worden, met producten op maat.” Deze ontwikkelingen zullen in de toekomst alleen nog maar gaan toenemen. Om dit te voorkomen moet er sneller gereageerd gaan worden. Willen bedrijven succesvol zijn in de toekomst zullen ze wendbaarder en weerbaarder moeten zijn. Gelukkig zijn er allerlei innovatieve producten en technologieën beschikbaar om dit te realiseren.

Erik-Jan Kerremans Directeur Aiden

we eventuele twijfels weg. Door de partnerships gaan we de discussie aan en laten we zien aan de klant dat technologie helemaal niet eng, spannend of duur hoeft te zijn.”

mooie klantvoorbeelden waar met behulp van technologieën als IoT (Internet of Things), Machine Learning en AI, Predictive Maintenance en Augmented Reality processen efficiënter, beter voorspelbaar SAP BTP (Business Technology Platform) en wendbaarder worden. We hebben zelfs Zoals al eerder aangegeven hebben de nieuwe business modellen kunnen introdumeeste bedrijven inmiddels wel een volceren die tot extra afzet en omzet kanalen waardig ERP-systeem. “Met een krachtiger hebben geleid voor onze klanten. Partnerships ERP-systeem, zoals SAP Business One, Met de speciale Business Intelligence funcProducten rondom “Industrie 4.0” (Smart SAP ByDesign of SAP S/4HANA, creëer tionaliteit kun je real-time inzichten in je Industry) en “The Intelligent Enterprise” je een krachtige en essentiële basis voor je bedrijfsprocessen ontvangen en zo behoud bieden antwoorden voor deze vraagstukbedrijfsvoering en krijg je inzicht in alle je maximale grip op je bedrijfsprestaties. ken, gaat Erik-Jan Kerremans verder. bedrijfsprocessen. Zo kan er slim en efficiënt gewerkt worden “Heeft een klant alles gedigitaliseerd en en wordt er ook nog eens een hogere ROI geautomatiseerd dan is dat hartstikke goed, Met het SAP Business Technology Platgerealiseerd.” maar dat maakt een bedrijf vandaag de form zijn daarnaast additionele technodag nog niet uniek. Hoe kan een bedrijf logieën beschikbaar om je bedrijf sneller Gesprek zich onderscheiden van de rest? Het anten innovatiever te laten werken. Er zijn al Bij veel bedrijven is de noodzaak duidelijk woord daarop: maak gebruik van innovaom verdere innovatieve technologieën in te tieve technologieën. zetten. “Zeventig procent van de bedrijven Bij het onboarden van bedrijven die vindt de industrie 4.0 topprioriteit, maar slimmer en efficiënter willen gaan werken slechts dertig procent is er daadwerkelijk is het luisteren naar de klant voor ons heel mee bezig. En dat is jammer. Wanneer men belangrijk. Want wat wil de klant, waar de kansen die innovatieve technologieën, hebben zij behoefte aan? Vervolgens mazoals een SAP BTP, met zich meebrengen ken we een roadmap strategie en helpen we inziet, zijn zij in staat om in te spelen op de deze uit te voeren. Het is voor ons belanghuidige eisen in de markt en kunnen zij ook rijk dat wij echt partnerships aangaan en in de toekomst inspelen op de veranderenhet gehele proces, van het maken van een de vragen en situaties. En doordat het ook strategie tot de uitvoering daarvan, begeleinog eens stapsgewijs kan worden ingevoerd den. Zo ontzorgen we de klanten en nemen raken meer en meer bedrijven overtuigd

”

“Voor veel mensen zijn IT-oplossingen nog eng en spannend”

Ga voor meer informatie naar www.aiden.eu

Peter Geelen Mede-directeur Aiden

van de inzet van innovatieve technologieën: think big and start small!” Dit is natuurlijk een bekende veel gebruikte spreuk, aldus Kerremans. Maar het gaat hier met name om het woord ‘start’. Wij adviseren bedrijven om te starten door met elkaar in gesprek te gaan over deze marktveranderingen en hoe collega-bedrijven nieuwe technologieën toepassen. Je zult versteld staan over de uitwisselbaarheid van ideeën en de kansen die hierdoor ontstaan.

54 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

De toekomst van de hightech maakindustrie onder één dak Smart Industry

De wereld verandert snel en technologische innovaties volgen elkaar in rap tempo op. De hightech maakindustrie is de tweede pijler van de Nederlandse economie. En om mee te kunnen blijven concurreren en innoveren is samenwerken en kennis delen essentieel.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Persfoto

“

een van de redenen waarom de Brainport Industries Campus is gestart”, vertelt John Blankendaal, managing director Brainport Industries. “Naast dat de industrie een belangrijke pijler van onze economie is, is de industrie tegelijkertijd altijd op zoek naar ‘gouden handen’, oftewel goed opgeleide vakmensen. Vroeger bestond er de Philips bedrijfsschool waar vakmensen werden opgeleid. Maar daar is Philips een aantal jaren geleden mee gestopt. De vraag naar de juiste vakmensen neemt echter alleen maar toe. Door de energietransitie wordt er continu gezocht naar installateurs, maar ook de bouw-, transport en zorgsector staan onder druk door het tekort aan personeel. Voor de hightechindustrie is samenwerking met het onderwijs van groot belang. Op de Dat is ook

Brainport Industries Campus proberen we door samenwerkingen met o.a. vmbo-scholen te zorgen voor voldoende instroom en een curriculum dat aansluit op de praktijk.” Bedrijven, kennisin-

en brancheverenigingen hebben in nauwe samenwerking het innovatieprogramma ‘Fabriek van de toekomst’ op de campus opgezet. Alles komt hierin samen. Het programma wordt uitgevoerd op de campus en in totaal zijn 125 bedrijven en kennisinstellingen hierbij aangesloten. Door samen sneller en slimmer productieprocessen en producten te realiseren en innovatie faciliteiten met elkaar te delen ontstaat er een lager kostenniveau, een hogere kwaliteit van het product en worden producten sneller op de markt gebracht.

met een focus op een bepaald thema, bijvoorbeeld fotonica of waterstof. In de energietransitie is en wordt waterstof steeds belangrijker. Het lijkt mij dan ook goed om op een campus de krachten te bundelen.”

stellingen, onderwijs

en faciliteiten samen te brengen komen er sneller nieuwe ideeën tot stand die gemakkelijker kunnen worden uitgevoerd door de korte lijnen.” En het succes is niet onopgemerkt gebleven. Blankendaal: “Op dit moment wordt gekeken naar uitbreiding van de campus. Het huidige pand van de campus is nagenoeg vol. De campus is een hotspot geworden en laat zien wat er allemaal mogelijk is. De voorkeur gaat uit naar het ontwikkelen van een campus

kritische randvoorwaarde. Binnen de ‘Digitale Fabriek van de Toekomst’ werken een aantal bedrijven binnen de maakindustrie samen aan een omgeving waarin kan worden geëxperimenteerd met datagedreven innovatie en technologie.”

Het innovatieprogramma

van de toekomst’ bevat momenteel een achttal projecten die zich bezighouden met Smart Industry thema’s, zoals de ‘Digitale Fabriek van de Toekomst’. De concurrentiepositie van industriële bedrijven wordt steeds prominenter bepaald door de mate van samenwerking in een netwerk van ontwerp, fabricage en onderhoud van producten. Het gaat hierbij steeds vaker om gegevens die binnen de eigen complexe productieomgeving gedeeld moeten worden, zoals productie-of procesgegevens. Digitalisering is hierbij een ‘Fabriek

dan ook centraal op de campus, nu en in de toekomst. “Bedrijven worden bij elkaar gebracht en samen moeten ze van elkaar kunnen leren en elkaar helpen om zo tot nieuwe ontwikkelingen, producten en innovaties te komen. De start van de Brainport Industries Campus was nog maar twee jaar geleden, maar het succes is duidelijk. Uitbreiding is dan ook een logische volgende stap om zo de toekomst van de hightech maakindustrie in Nederland veilig te kunnen stellen.” Open innovatie staat

“Door relevante kennis

Digitale kroniek

Vragen aan

Jasper Hulsebosch

Jasper Hulsebosch Advocaat/partner bij De Vos & Partners Advocaten en specialist op het gebied van IE/IT, Cybersecurity & Privacy

Smart Industry De samenleving wordt in toenemende mate afhankelijk van digitale processen, en de Covid19 pandemie met veel thuiswerkers heeft ons alleen maar meer kwetsbaar gemaakt voor cybercrime. Een onderneming die haar IT-omgeving niet goed heeft beveiligd loopt het risico slachtoffer te worden van een cyberaanval. De financiële gevolgen (en mogelijke imagoschade) zijn niet te overzien. Toch lijkt er nog weinig aandacht te zijn voor de risico’s van cybercrime; volgens het ’Cybersecuritybeeld Nederland 2021’ van de NCTV is digitale weerbaarheid nog onvoldoende. Regelgeving op dit terrein leidt hopelijk tot meer cybersecurity awareness en dito investeringen. Tekst: Marjon Kruize Foto: Persfotoww

Welke cybersecurity regelgeving is er op dit moment? “In 2016 is de ‘NIS’ in werking getreden; een Europese cybersecurity richtlijn. In Nederland is die richtlijn omgezet in de ‘Wet Beveiliging Netwerk- en Informatiesystemen’ (Wbni). De Wbni is van toepassing op vitale aanbieders en digitale dienstverleners van een bepaalde omvang. Het treffen van passende beveiligingsmaatregelen en het tijdig bij de autoriteiten melden van ernstige IT-incidenten is verplicht, en bij niet-naleving kan de toezichthouder maatregelen treffen (waaronder boetes opleggen). Laat u zich adviseren of de Wbni voor u geldt, uw cybersecuritybeleid op orde is en of contracten met leveranciers moeten worden aangepast. Stem uw beleid ook af op de beveiligingseisen en meldplichten die gelden op grond van de AVG.” Is er nieuwe cybersecurity regelgeving op komst? “Europa is bezig met een opvolger van de NIS. De ‘scope’ van de NIS2 wordt uitgebreid, zodat het voor meer bedrijven gaat gelden. Ook introduceert de NIS2 duidelijkere en strengere beveiligingseisen (waarbij ook aandacht moet zijn voor de leveranciersketen) en wordt in het concept voorstel bestuurders (vooralsnog) aansprakelijk gesteld bij niet-naleving van de regels. Gelet hierop zou ik veel bedrijven aanraden om hun cybersecuritybeleid uit de kast te trekken en waar nodig te herzien.”

John Blankendaal

Een zonnige toekomst voor zonne-energie Online artikel

In de toekomst zal zonne-energie een grote rol gaan spelen in de wereldwijde energievoorziening. Zonne-energie is onuitputtelijk en overal toepasbaar, wat het een zeer geschikte vorm van hernieuwbare energie maakt. Tekst: Marjon Kruizer Foto: Persfoto

olgens Solar Magazine zullen her-

nieuwbare bronnen in de komende tien jaar goed zijn voor tachtig procent van de wereldwijde groei van de vraag naar elektriciteit. Zonne-energie zal hierin een

belangrijke rol gaan vervullen. Ook in Nederland kende de uitrol van zonnestroomsystemen de laatste twee jaar een enorme groei, zo stelt TNO, en die groei zal alleen maar verder gaan doorzetten. De afgelopen jaren zijn er

vele technieken ontwikkeld om zonnepanelen op een efficiënte en rendabele manier te produceren. De uitdaging is nu om de kosten nog verder te verlagen door het rendement van zonnecellen nog verder op te voeren en de productiekosten te reduceren, zo stelt TNO. Dat kan onder andere gedaan worden door de inzet van tweezijdige zonnepanelen. Deze cellen kunnen op zee twee keer zoveel zonne-energie

opwekken, omdat ze zowel het directe zonlicht als de weerkaatsing van de zon op het water opvangen. Zonne-energie blijft zich dus voortdurend vernieuwen waardoor het nog breder toepasbaar en betaalbaarder wordt. In de toekomst zijn er echter

ook hobbels op de weg. Uiteindelijk zullen fossiele centrales dicht moeten en daar moeten we stap voor stap naartoe werken, want een belangrijk obstakel voor die transitie naar duurzame energiebronnen is de vraag of er altijd voldoende energie uit gegenereerd kan worden. Er zijn perioden waarin er geen zon beschikbaar is. Daarom is het interessant om te denken aan

Hebben we uw interesse gewekt? Het gehele artikel leest u op: analysenederland.nl

hybridisering in de industrie; een combinatie van duurzame en niet-duurzame energiebronnen, in elk geval tot in 2050 alle fossiele brandstoffen uitgefaseerd moeten zijn. Daarnaast is een groot voor-

deel van zonne-energie dat er al vele mogelijkheden zijn om zelf stappen te nemen, zo meldt Watisduurzaam.nl. Zonnestroom opwekken kan eigenlijk overal, of dat nou op het dak van een woning is, in een landbouwveld of bovenop een groot kantoorpand: we kunnen overal ter wereld zonne-energie opwekken. Zeker in combinatie met windenergie kunnen we zo een grote slag staan in de energietransitie.

EKB - Partner Content 55 analysenederland.nl

EKB - Partner Content

Met de juiste datakoppeling richting Industry 4.0

Partner Content EKB

Bedrijven in de maakindustrie willen zo efficiënt mogelijk produceren, maar ze staan voor grote uitdagingen. Door het personeelstekort is het moeilijk meer mensen in te zetten, en dus moet je voor verbeterde productie je bedrijf anders in gaan richten. Daarbij is het op de juiste manier inzetten van data essentieel. In de maakindustrie wordt een hele hoop data geproduceerd. “Traditioneel werd al die data wel opgeslagen, maar er werd niets mee gedaan”, vertelt Michiel de Lange, algemeen directeur bij EKB. “Maar die data vormt juist de basis voor een efficiënter productieproces. In een productieomgeving gebeurt een hele hoop en het is onmogelijk om dit allemaal te overzien tenzij je de data die geproduceerd wordt op de juiste manier opslaat, analyseert en omzet tot bruikbare informatie.” Om dat te realiseren begon EKB in 2008 met het bouwen van hun softwareplatform: EKB Manufacturing Intelligence (EMI). Dit is een MES oplossing die real time structurele informatie uit machines en productie-

www.ekb.nl

lijnen verzamelt, beschikbaar maakt en visualiseert op een web-based platform. “Met behulp van artificial intelligence analyseert, kwantificeert en kwalificeert de software de data en wordt in kaart gebracht waar de productieomgeving staat met betrekking tot energieverbruik, efficiëntie en gebruik van grondstoffen. En dat helpt bedrijven dan weer betere producten te produceren.” Volgens De Lange hebben veel bedrijven namelijk moeite waarde aan hun data mee te geven. “Ze verzamelen de data wel, maar deze wordt niet teruggekoppeld aan operators van hun machines”, vertelt hij. “De eerste stap is het onttrekken van data uit de machines en dit op te slaan op zo’n manier dat daar ook weer analyses op toe te passen zijn. Voor interpretatie van je data heb je echt de koppeling nodig die wij met EMI leveren. Met name omdat onze oplossing real time laat zien wat er moet gebeuren.” En dat inzicht is van groot belang. “Als je bepaalde producten moet maken op je productielijnen wil je ook dat die lijn de juiste capaciteit en kwaliteit haalt”, vertelt De Lange. “En dat kan op allerlei manieren in het geding komen. Denk aan storingen aan de lijn, de toevoer van grondstoffen die niet goed is, maar ook aan verkeerde instellingen

”

“Als je bepaalde producten moet maken op je productielijnen wil je ook dat die lijn de juiste capaciteit en kwaliteit haalt” of dingen die tijdens de productie mislopen waardoor je producten maakt die niet van de juiste kwaliteit zijn. Als dat namelijk het geval is, heb je kostbare grondstoffen, energie en tijd verspild. En dat wil je natuurlijk koste wat het kost voorkomen.” Uiteindelijk gaat het erom dat je nu en in de toekomst blijft voldoen aan de vraag van je klanten. “Doe je dat niet, dan maak je het jezelf op de lange termijn wel moeilijk”, vertelt De Lange. “Je productie is duurder en minder efficiënt, dus de kans is groot dat klanten dan naar een andere partij stappen. Door de schaarste aan personeel, in combinatie met de hoge kosten ervan, is het in Nederland noodzakelijk je productie verregaand te automatiseren.

EKB helpt je van begin tot eind bij het digitaliseren van je productieproces. “We gaan samen met de klant kijken waar de potentie ligt om de verbeteren”, vertelt De Lange. “We helpen hen allereerst met het in kaart brengen van de gehele fabriek met EMI, maar helpen hen vervolgens ook met het verbeteren van de productie door de aansturing te optimaliseren. Controle van de productkwaliteit wordt gerealiseerd door aan EMI gekoppelde Machine Vision gebaseerde inspecties. Uiteindelijk kunnen we onze klanten hiermee een totaaloplossing bieden waarmee we de hele productieomgeving kunnen verbeteren. Zo helpen we onze klanten te profiteren van de ongekende mogelijkheden van Industry 4.0.”

Over EKB EKB is een systeem integrator, gespecialiseerd in het aanbieden van innovatieve totaaloplossingen aan de Nederlandse maakindustrie op het gebied van industriële automatisering, zoals data analyse, machine vision, robotica en artificial intelligence.

56 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

‘Als de industrie niet Maakindustrie vaker doelwit cybercriminelen slimmer wordt, komen we internationaal niet meer mee’ Smart Industry

Smart Industry

De maakindustrie is in transitie en de term ‘smart industry’ vliegt ons te pas en te onpas om de oren. Maar wat is nou eigenlijk een slimme industrie? En hoe komen we tot zo’n smart industry? Tekst: Marjon Kruize Foto: Josh Sorenson & Pexels

“

betekent smart industry simpelweg de digitalisering van de maakindustrie”, vertelt Arnaud de Jong, managing director van TNO Industry. “Letterlijk gezien moet elk bedrijf in Nederland een ‘digitale stekker’ krijgen. Daarmee zijn we al een heel eind op weg. Nederland is op dit gebied geen koploper, maar we lopen ook zeker niet bij de achterhoede. Het is nu dus zaak om goed bij te blijven.” Wat ons betreft

niet de vraag of onze industrie gaat digitaliseren, het is een kwestie van moeten, meent De Jong. “Als je niet meegaat in de smart industry ga je het simpelweg niet overleven. De meeste bedrijven zitten ergens in een internationale waardeketen. In die waardeketen krijg je dingen geleverd vanuit het buitenland die je verrijkt en weer doorstuurt, of je levert juist goederen aan het buitenland. Als jij als bedrijf dan steeds een hoge foutenlast hebt, inefficiënt levert of niet snel kunt communiceren met je klant, omdat jij daarvoor de digitale middelen niet hebt, dan ga je achter lopen en dan zullen bedrijven in het buitenland het van je over gaan nemen.”

dit een hoop bedrijven aanzet tot actie”, vertelt De Jong. “De voorhoede is nu echt wel doordrongen van het feit dat ze digitaal moeten gaan werken en zijn daar gelukkig hard mee bezig, maar het middenveld moet meer in actie komen. Er zijn zo’n zesduizend bedrijven in Nederland die echt essentieel zijn willen we die transitie goed volbrengen. En dat is dan ook weer nodig om al die andere uitdagingen die de industrie boven het hoofd hangen aan te vliegen. Denk bijvoorbeeld aan de klimaatuitdagingen, ook die kan je alleen aanpakken als je efficiënter te werk kan gaan. Immers, als je efficiënt werkt heb je minder overschotten en produceer je dus minder waste. Digitalisering en circulariteit zijn aan elkaar verbonden en voor deze uitdaging is een ‘digitaal product paspoort’ een belangrijk instrument, maar om dat te realiseren moet je toch eerst gaan digitaliseren.”

Want het is

dat er in Nederland werk aan de winkel is. “Er ligt nu een overkoepelend programma smart industry en wij zien dat

leg je een bepaalde standaard vast, stelt De Jong. “stel ik heb als fabrikant een service-maintenance center en de klant wil iets van mij, dan kan je me allerlei getallen door gaan geven, met het risico dat ik iets verkeerd versta en er dus een fout insluipt. Met digitalisering is dat gesprek overbodig, daar wordt standaard veilig gecommuniceerd en wordt de data direct, veilig doorgegeven. Zo kan je fouten voorkomen. Door die standaard te realiseren kan het proces een stuk efficiënter. Daarin is ook een grote rol weggelegd voor de cloud. De data in zo’n gedigitaliseerde fabriek groeit waanzinnig snel en je moet deze veilig kunnen delen. ” Want met digitalisering

En dat betekent

de gemiddelde fabriek dan beginnen? “Ze moeten zichzelf eerst de vraag stellen of ze die Maar waar moet

digitale stekker al in hun bedrijf hebben”, vertelt De Jong. “Dat gaat grofweg naar drie kanten, te beginnen bij de leveringen die je als bedrijf ontvangt. Hoe gedigitaliseerd is dat en hoe bestel ik dat het beste ‘just in time’, zodat ik niet teveel voorraden heb? Daarnaast ga je in de fabriek natuurlijk kijken hoe je de foutenlast in de fabriek kunt verlagen. Hoe kan je je productieproces zo flexibel maken dat je altijd aan kunt passen op de wensen van de klant, zonder dat je je proces moet stilleggen. Dat is waar een gemiddeld bedrijf naar moet kijken.” er als laatste nog de factor ‘mens’. “Je kunt wel een prachtige machine neerzetten, maar die moet je wel kunnen bedienen. De rol van de medewerker in de fabriek verandert en daar moet je ze toch voor opleiden.”

Nu automatisering steeds verder de maakindustrie binnendringt, stijgt ook het risico op cybercriminaliteit. Tekst: Hugo Schrameyer Foto: Persfoto

dat dan op de juiste manier doet, dan liggen er mooie kansen voor de Nederlandse industrie. “Binnen TNO hebben we hiervoor een roadmap opgezet en helpen we bedrijven met behulp van onze kennis bij deze digitaliseringsslag”, vertelt De Jong. “Momenteel worden er veel fieldlabs opgesteld waarin we allerlei digitale oplossingen testen, zodat ze uiteindelijk in de gehele industrie ingezet kunnen worden. Door daar sterk in te standaardiseren kunnen we in de toekomst bijvoorbeeld ook complementair worden aan de smart industry in onze buurlanden, zoals Duitsland. Die relatie is heel essentieel voor de smart industry, want Duitsland is een belangrijk exportland voor Nederland. Daarom is het ook zo belangrijk dat Nederlandse maakindustrie meegaat in deze transitie. Als we achter gaan lopen, dan verliezen we terrein.”

deze achterstand wordt nu duidelijk weggepoetst. Meest recent en in het oog springende voorbeeld was wel de cyberaanval op de VDL Groep, met als ingrijpend gevolg dat verschillende bedrijfsonderdelen langere tijd moesten stilliggen. “Veel productiebedrijven zullen zich niet direct identificeren met het niveau van VDL, maar nu ook kleinere bedrijven met cybercriminaliteit te maken krijgen, is dat een duidelijk signaal: ook de maakindustrie wordt steeds vaker slachtoffer.” In ieder geval:

Liesbeth Holterman cybersecurity expert bij Novel-T

En dan is

En als je

van de oorzaken ligt in het feit dat er mondiaal meer kennis bestaat over kantoorautomatisering. “Er zijn minder mensen die precies weten hoe ICT in een productieomgeving precies functioneert. Logische consequentie is dat voor die tak van sport minder cybercriminelen zijn te vinden.”

de productie-industrie was vroeger een stevig stuk snijgereedschap voor de bewerking van hout, metaal of kunststof. Dat is nog steeds zo, maar toch heeft diezelfde freesbank kennis gemaakt met een belangrijke metamorfose. De freesbank is tegenwoordig direct gekoppeld aan het internet. Daarmee staat het toestel model voor het snel groeiende ICT-kaliber van de maakindustrie. Gevolg is ook dat de productie-industrie steeds vaker het doelwit is van cybercriminelen. en f reesbank in

cijfers uit te drukken? “Helaas niet”, reageert Liesbeth Holterman, cybersecurity expert bij Novel-T. Er bestaat niet zoiets als een centrale database waarin alle cases worden verzameld. Bovendien houden veel bedrijven het liever onder de pet als ze doelwit zijn van een cyberaanval. Is dat in

Holterman wel aandurft, is dat na de kantoorgestuurde industrie nu ook de maakindustrie steeds vaker van doen krijgt met cybercriminaliteit. Eén De stelling die

cybercriminaliteit ansich maakt een inhaalslag door, dat geldt ook voor de productiebedrijven zelf. Er bestaat nog een achterstand ten opzichte van de administratieve sector, maar ter verdediging daarvan: dat is een kwestie van historie. De focus van professionals in de maakindustrie lag niet op de ICT-kant van hun onderneming, maar vooral op de productiekant. Daar moesten ze tenslotte hun geld mee verdienen. “Nu het productieproces steeds meer een kwestie wordt van automatisering en data, zie je dat er meer belangstelling ontstaat voor cyberveiligheid. Niet alleen het administratieve deel van het productieproces verdient daarbij aandacht, maar ook de maakkant zelf. Wie via internet zijn productiemachines wil monitoren, moet beseffen dat anderen daarop kunnen inbreken.” Niet alleen de

loopt en wie minder, daar kun je volgens Holterman geen peil op trekken. Er zijn geen Wie meer risico

specifieke sectoren binnen de maakindustrie die onder het vergrootglas liggen bij cybercriminelen. Misschien kun je zeggen dat innovatieve partijen extra risico lopen, terwijl dat volgens de cybercrime-specialist net zo goed afhankelijk is hoe de pet staat van de crimineel. “Waar gaat je voorkeur naar uit: vang je liever één grote vis of liever tien kleintjes? Bij de grote partij valt misschien meer te halen, maar die is waarschijnlijk beter beschermd dan zijn tien kleine collega’s. Dus zeg het maar: elke crimineel heeft zo zijn eigen kunstje.” op cybercriminaliteit ziet Holterman het liefst net zo vanzelfsprekend als het afsluiten van een brandverzekering. Want merkwaardig: niemand twijfelt over een brandverzekering, terwijl dat 1 op de 8.000 bedrijven overkomt. Bij cybersecurity is het risico 1 op de 6. “Het afdekken van cybersecurity lijkt zonder meer vanzelfsprekend, hoewel je natuurlijk moet waken voor een overinvestering. Het ransomware-bedrag dat een cybercriminaliteit hanteert als losgeldeis bedraagt tussen de 0,4 en 2 procent van de totale jaaromzet. Dat is een mooie richtlijn voor de totaalinvestering in het weren van cybercriminaliteit.” Het risico uitbannen

Feiten Grotere organisaties die bijvoorbeeld actief zijn in de voedselproductie, maakindustrie en post- en koeriersdiensten moeten binnenkort hun automatiseringssystemen verplicht beveiligen tegen ransomware of datadiefstal. Die eis wordt gesteld door de Europese Unie en gaat primair gelden voor middelgrote tot grote bedrijven. Ook komt er een meldplicht voor incidenten.

ADVERTENTIE

TWTG - Partner Content 57 analysenederland.nl

TWTG – Partner Content

Van simpele sensoren naar slimmere industrie. Partner Content

TWTG Holland

Een fabriek die ineens stil komt te liggen doordat een motor uitvalt of doordat de temperatuur is gestegen? Dat kan voor grote disrupties zorgen en zelfs tot milieu- en/of fi nanciële schade leiden. Om dat te voorkomen biedt het I-IoT (Industrial Internet of Things) een uitkomst. Het is niet alleen een technologie, maar stelt een bedrijf ook in staat om de belangrijkste assets te monitoren en om processen te stroomlijnen, op gang te houden en tijdig te onderhouden om zo problemen te voorkomen. “TWTG is ruim tien jaar geleden gestart en inmiddels zijn we van een research & development partner, waarbij het vooral om de ideeën ging , nu uitgegroeid tot een solution provider met eigen producten”, vertelt John Tillema, CTO TWTG. “We zagen kansen met nieuwe technieken waarin wijzelf geloofden. Toen namen we het heft in eigen handen.”

Magie Om de vibratie te kunnen meten in bijvoorbeeld een grote fabriek moeten er draden worden uitgerold waar sensoren aan worden gekoppeld die de trilling kunnen meten. “En in een fabriek kunnen er niet zomaar draden worden uitgerold. Er wordt vaak gewerkt met brandgevaarlijke stoﬀen en ligt de kabel er eenmaal dan ben je er nog niet. Dan moet er nog een sensor op de juiste plaats toevoegen n en die gemeten waardes moeten ergens op een schermpje komen zodat ze kunnen worden afgelezen. Maar koppel je hier een NEON VibratieSensor, een draadloze e en ATEX gekeurde sensor met magneet en speciale batterijen,

”

“We zagen kansen met nieuwe technieken waarin wijzelf geloofden. Toen namen we het heft in eigen handen.”

Ga voor meer informatie naar www.twtg.io

aan de bestaande infrastructuur en aan een digitaal dashboard dan kun je al na vijf minuten de data aflezen. Wat eerst nog niet mogelijk was kan nu wel worden gerealiseerd. En zorgt daarmee voor magie, efficiënter en veiliger werken, voor menig fabriekseigenaar.” Betere beslissingen en meer veiligheid Met de sensor wordt snel en op een veilige manier data verzameld en naar het dashboard gebracht. Tillema: “Dit stelt de fabriek in staat om betere beslissingen te nemen en hierdoor efficiënter te werken. Is de trilling niet als verwacht of zijn de temperaturen te hoog of te laag? Dan kan snel worden besloten welke actie hierop genomen moet worden. In de praktijk wordt dit steekproefsgewijs gedaan of loopt er iemand om de zoveel minuten of uren een rondje, als er al wordt gemeten. Bovendien gelden er op een industrieterrein zeer strenge richtlijnen rondom de veiligheid. Er wordt gewerkt met explosie gevaarlijke producten en machines. De sensoren van TWTG voldoen aan alle internationale veiligheidseisen en kunnen daarom met een gerust hart worden ingezet.”

Waarde De sensoren van TWTG zijn nu nog voornamelijk in trek op de olie- en gasmarkt. Naast dat we onze vijf producten internationaal aan het uitrollen zijn zorgen we ook voor uitbreiding van de huidige productlijn. Hiermee

vergroten we ons portfolio en kunnen meer fabrieken slimmer, eﬃciënter en veiliger gaan werken.”

Je verpakking als marketing tool Verpakkingsindustie

Een goede verpakking kan ervoor zorgen dat je er als merk uitspringt en de consument verleidt tot aankoop. Maar hoe kan je een verpakking zo ontwerpen dat je het shoppergedrag kunt beïnvloeden? Tekst: Marjon Kruize Foto: Pexels

“

De juiste verpak-

heeft een enorme invloed op de consument”, vertelt Bram Nauta, bestuurslid van de stichting ISMI. “Het is de kern van je merk, het label en de verpakking vormen een anker in het consumentengedrag. De verpakking is waar de consument je product aan kan herkennen. Uiteindelijk is de verpakking een onderdeel van een goede marketingmix die zorgt voor meer effectiviteit voor je merk.” king

de verpakking van je product is Goed nadenken over

dus van het grootste belang. “Ik ben zelf geen ontwerper, maar vanuit verschillende onderzoeken kunnen we wel stellen dat een goede verpakking aan een aantal eisen moet voldoen. Natuurlijk zijn er de functionele aspecten, zoals de juiste grootte en dergelijke. Maar waar het uiteindelijk om draait is de communicatiewaarde. Om die maximaal te kunnen benutten moet je kijken welke merkwaarden je op de verpakking wilt hebben. Welke informatie plaats je erop, en wat is het meest dominant? Er moet worden gelet op de vorm en de tekst, maar natuurlijk ook op het kleurgebruik.” omgeving waarin de verpakking te zien is ook nog eens van belang, vertelt Nauta. “We hebben ooit in een MRI-scan gekeken welke merkwaarden in welke omgeving het beste tot uitdrukking kwamen. Dat deden we met verschillende merken mondverfrissers. En wat bleek nou, de merkwaarde in het onderbewustzijn is voor die Daarnaast is de

mondverfrissers anders in de supermarkt dan in het benzinestation. Dat maakt het ontwerpen van een goede verpakking knap lastig, want wat communiceer je dan op je verpakking om overal zo goed mogelijk uit de verf te komen. Je kan niet de verpakking maken voor de bezinepomp en een andere voor de supermarkt, dus communiceer je dan dat je merk zorgt voor een frisse adem, of dat het product verfrissend is?” Daarnaast is ook

de herken-

De juiste verpakking heeft een enorme invloed op de consument. baarheid van groot belang. “In de supermarkt lopen we op de automatische piloot te winkelen”, vertelt Nauta. “En dat doen we als het ware in een leeshouding, je kijkt schuin naar beneden in plaats van recht vooruit. Dat betekent dus dat je ook al op af-

stand moet kunnen zien waar de mondverfrissers precies staan, en je wilt zorgen dat de verpakking vanaf één meter afstand leesbaar is. Dat eerste zien we bijvoorbeeld terug in de kleur, die is voor mondverfrissers vaak blauw. Maar ook een opvallende, andere kleur kan juist interessant zijn.”

elementen uit de verpakking op meerdere plekken terug te laten komen”, stelt Nauta. “In het schap, de actiefolder, de televisiereclame, eigenlijk overal waar je je product aanprijst. Zo neemt de ver-

pakking langzamerhand een plek in in je onderbewustzijn, waardoor men je product gaat herkennen en er eerder naar zal grijpen.”

tekst, die moet vooral kort en krachtig zijn meent Nauta. “De marketingmanager wil het liefst hele boekdelen kwijt, maar je hebt maar drie centimeter. Dus ook daar moet je weer nadenken over de merkwaarde. Zeker nu we meer online gaan winkelen is dat nog veel meer het geval geworden. Daar is je verpakking echt een postzegel, en dus zou je kunnen nadenken over het uitvergroten van de belangrijkste elementen van die verpakking.” En dan de

Je beseffen dat je verpakking een onderdeel is van je marketingmix. “Het is dan ook slim om Het belangrijkste?

De juiste verpakking heeft een enorme invloed op de consument.

58 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Met Gaia-X blijft je data veilig Smart Industry

Data delen via internet is het makkelijkste wat er is. Op een veilige, autonome manier informatie delen, is een heel ander verhaal. Tekst: Marc van der Sterren

et het internet

van vandaag is het een fluitje van een cent om grote hoeveelheden data voor iedereen beschikbaar te maken. Maar iedereen is met de huidige internetbedrijven ook bijna letterlijk iedereen. net het grote probleem. De traditionele digitale kanalen zijn nauwelijks te beveiligen. Onduidelijk is wie toegang heeft tot vertrouwelijke data. Het kan zomaar dat Chinese bedrijven of de Amerikaanse geheime dienst in je vertrouwelijke gegevens rondsnuffelen. En dat is

en deze alleen wil delen met die partijen die daarvoor toestemming krijgen, is er Gaia-X. Alles draait om datasoevereiniteit, zegt Peter Verkoulen. Vanuit TNO is hij de kwartiermaker van de Nederlandse Gaia-X hub. “Als je gebruikmaakt van de diensten gebaseerd op Gaia-X, dan blijf je eigenaar van je data. Je bepaalt zelf wat een ander mag weten, voor welke doeleinden en voor hoe lang.” voorbeeld van een pacemaker. “Met een traditionele pacemaker ga je elke paar maanden naar de cardioloog voor controle. Dat is 1.0.” Tegenwoordig is die pacemaker uitgerust met een wifi-interface en een app op de telefoon. Als je je niet goed voelt kan de cardioloog meteen meekijken en een pilletje voorschrijven of je naar het ziekenhuis roepen. “Dat is al een stuk makkelijker, maar het blijft: jij en je pacemaker. Dat is dus 1.1” Hij geeft het

pas als er bijvoorbeeld 100.000 patiënten met een pacemaker rondlopen. Dan kun je vergelijken: Waarom gaat het met sommige patiënten beter dan met anderen? “Zo kunnen we leren van de hele patiëntenpopulatie en daarmee het leven van de individuele patiënten beter maken.” Elke patiënt profiteert op deze manier van het delen van informatie. Toch wil je niet dat gegevens uitlekken naar andere partijen. Een hypotheekverstrekker, zorgverze-

keraar of Chinese pillenfabrikant vinden deze informatie wellicht ook interessant. alleen die informatie die nodig is deelt met uitsluitend partijen naar je eigen keuze, kun je spreken over 3.0. “Je kent het fenomeen wel, dat je ergens zoekt naar een racefiets en daarna nog weken op andere platforms pop-ups krijgt met aanbiedingen voor racefietsen”, stelt Verkoulen. “Gaia-X zorgt ervoor dat je helemaal zelf in control bent.” Pas als je

Een betrouwbaar ecosysteem waarin data beschikbaar is en gecombineerd kan worden. De gebruiker houdt altijd de controle over zijn data.

baas wil blijven over zijn informatie Voor wie zelf

“een betrouwbaar ecosysteem waarin data beschikbaar is en gecombineerd kan worden. De gebruiker houdt altijd de controle over zijn data.” Verkoulen noemt het

Feiten

2.0 wordt het

Je zoekt een racefiets en vervolgens krijg nog weken pop-ups met aanbiedingen voor racefietsen. Bij Gaia-X ben je helemaal zelf in control.

gende infrastructuur die daar voor nodig is.” De X uit de naam verklaart hij visueel: Welke data wel en niet gedeeld wordt, is de bovenkant van de X: “Afspraken maken en mechanismen ontwikkelen voor het delen van informatie.” De onderkant van de X richt zich op de onderliggende infrastructuur. “Je gebruikt je data alsof het bij elkaar staat, terwijl het over verschillende cloud providers verdeeld kan zijn. Gevoelige data plaats je wellicht liever in Nederland, andere data in het buitenland.”

begint het besef in te dalen van het belang van autonomie als het om data gaat. “Zodat je niet meer een centrale bak hebt waar alle informatie in wordt gekieperd en waar iedereen uit kan vissen wat hij interessant vindt.” Op die manier

tot een federatieve, veilige en betrouwbare data-infrastructuur”, legt hij uit. “En wel op twee niveaus: de afspraken van het data delen en de onderlig“Gaia-X leidt dus

Gaia-X AISBL is een Europese organisatie zonder winstoogmerk. De Nederlandse hub is afgelopen zomer gestart met financiering van het ministerie van EZK. Elke hub werkt op zijn eigen manier, maar conformeert zich wel aan Europese normen en waarden. In Europa zijn er al 300 bedrijven en organisaties bij aangesloten.

Industry 4.0 is de laatste, ‘smart’ trend in de productie-industrie.

De voordelen van Industry 4.0 binnenhalen Smart Industry

Industry 4.0 is de laatste, ‘smart’ trend in de productie-industrie. Door de gegevensuitwisseling en automatisering te combineren kunnen de productieprocessen worden geoptimaliseerd. Maar om de belofte van een snellere, goedkopere, meer efficiënte productie waar te maken, is meer nodig. Tekst: Mark van der Heijden Foto: Pixabay

De belofte van Industry 4.0 is dat met het gebruik van digitale technologieën en goed inzicht in de productieprocessen deze kunnen worden geoptimaliseerd. De praktijk blijkt weerbarstiger. Niet alle machines en computers zijn gemaakt om met elkaar te praten, laat staan dat ze elkaar verstaan. “Tenminste een derde van de tijd en het budget voor een gemiddelde Industry 4.0-transformatie”, zegt Jitesh Kohli, oprichter en ceo van Solulever, “gaat op aan het maken van de integratie en juiste uitwisseling van data. Nog eens een kwart wordt besteed aan het customizen van het platform en het werkend krijgen binnen verschillende fabrieken.” “Industry 4.0 heeft de potentie voor een revolutie te zorgen in het productieproces”, is de overtuiging van Kohli, “maar feit blijft dat er veel technische complexiteiten zijn.’ De oplossing van Kohli is een ‘manufacturing connectivity and intelligence platform’ dat data van productie en IT-systemen integreert, en waar edge en cloud computing elkaar versterken.” “Er is een goede combinatie van edge, fog en cloud computing. Fog en edge computing zorgen voor realtime analyses, cloud computing maakt analyses tussen vestigingen mogelijk. En, naast nog meer, het platform is specifiek voor productie-industrie ingericht.” Daarmee verdwijnen de belangrijkste bezwaren die producenten op voorhand hebben: Industry 4.0 is te duur en de time to value is te lang. “Dit ene platform lost de complexiteiten tussen OT en IT op. Het is flexibel genoeg om verschillende oplossingen voor verschillende productiefaciliteiten te bieden. Daardoor is de time to value kort. Met dit platform haal je het meest uit de voordelen die Industry 4.0 heeft te bieden.” ADVERTENTIE

De maakindustrie verandert. Verandert u mee? U vraagt zich misschien af, ‘waarom zou ik investeren in een modern ERP’? Het antwoord: ‘omdat de maakindustrie verandert’. Nieuwe businessmodellen, samenwerkings verbanden, producten, (internationale) locaties en regelgeving moeten worden ondersteund, oudere technologie vormt dan vaak een belem mering. Trends als cloud, internet of things, smart customization en big data bieden kansen en voordelen. Maar alleen indien u moderne tech nologie toepast.

Profiteer daarom van het beste van twee werelden: Infor Cloudsuite Industrial (Syteline) ERP in de multi tenant cloud en 20 jaar implementatie ervaring in de maakindustrie van Quartess; de Nederlandse Infor Gold Chan nel Partner voor de maakindustrie. Infor Cloudsuite Industrial (Syteline) ERP: Dé toekomst voor de maakindustrie.

Meer informatie? Scan de code:

Quartess | www.quartess.eu | 0488 470 165 | sales@quartess.eu

advQuartess-dec2021_v1.indd 1

09-12-2021 12:15

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 59 analysenederland.nl

The Green Village.

Hoe passen we ons aan aan het veranderende klimaat? Watermanagement

Door de klimaatverandering krijgen we in de toekomst met een hoop gevolgen te maken. Klimaatadaptatie is daarom essentieel, zodat we onze steden kunnen aanpassen aan het veranderende klimaat. Tekst: Roos Breed Foto: Persfoto

“

De gevolgen van

klimaatverandering zijn enorm groot”, vertelt Marjan Kreijns, directeur van The Green Village. “Klimaatverandering leidt tot extremer weer en extremere regenval, maar bijvoorbeeld ook tot langdurige droogte of extreme hitte.” Deze gevolgen hebben natuurlijk ook effect op de infrastructuur binnen Nederland. Kreijns: “Je kunt je voorstellen dat in een

stedelijk gebied het effect van klimaatverandering anders is dan op het platteland. Als we bijvoorbeeld kijken naar een betonnen stad, dan kan het daar wel zes tot acht graden warmer worden dan op het platteland.” verschilt ook de wateroverlast”, gaat Kreijns verder. “Het is daarom belangrijk om te kijken naar hoe en waar het water valt. Hoe gaan we het water goed opvangen en afvoeren? En hoe kunnen we onszelf beschermen tegen veel water? Als we dit goed regelen is er minder schade en overlast. Een oplossing zou bijvoorbeeld kunnen zijn om, als er veel water valt, het niet als een gek weg te pompen, maar juist op te slaan. Zodat we dit water kunnen gebruiken in periodes van droogte. Dit zouden gemeentes bijvoor“Naast de warmte

beeld kunnen organiseren door op diverse plekken buffers aan te leggen. Op The Green Village

zodat het riool ontlast wordt, is een goede oplossing. Op het gebouwniveau kun je bijvoorbeeld kijken naar het vergroenen van een gebouw. Groen kan toegepast worden op het dak, de gevels en de tuin. Juist op deze plekken zorgt het niet alleen voor het vasthouden van regenwater, maar in periodes van hitte ook voor verdamping en dus verkoeling.”

van deze experimenten vinden.” Daarnaast werkt The Green Village nauw samen met gemeentes. Kreijns: “Met deze gemeentes willen we de experimenten die wij op kleine schaal hebben uitgevoerd, groter gaan uitrollen. Maar daarvoor moeten we eerst deze gemeentes overtuigen. We moeten kunnen aantonen en bewijzen dat de oplossingen werken. Alleen dan hebben we kans dat ze de innovaties willen gaan toepassen.”

ervaringen die The Green Village hierbij opdoet kan de gemeente later gebruiken om onder andere terug te laten komen in het omgevingsplan, zodat ook middels dit instrument klimaatadaptatie gewaarborgd kan worden.

worden verschillende oplossingen onderzocht die een bijdrage kunnen leveren aan het klimaatadaptief inrichten van onze stad. Kreijns: “Dit Tot slot is het verstandig dat doen we op wijk-, straatje als burger zijnde niet steeds en gebouwniveau. Op het schuilt achter wat de overwijkniveau zou een oplossing heid kan doen, aldus Kreijns. kunnen zijn om meer parken “Veel burgers kunnen zelf aan te leggen, om de stad The Green Village is niet ook een steentje bijdragen. groener te maken. Een groealleen een openlucht laboZoals een groen dak aanne stad verbetert namelijk het ratorium, het functioneert schaffen of een regenton in milieu, zorgt voor een rijke namelijk als een echt dorp. Om de experimenten zo de tuin zetten waar je water biodiversiteit, vermindert Kreijns: “Onze producten goed mogelijk uit te voeren, in op kunt vangen. Als iederluchtvervuiling en zorgt voor worden echt getest, zij het op meet The Green Village een zijn best doet voor het waterberging. Op straatnikleine schaal. Op The Green ontzettend veel. Kreijns: “We klimaat, kunnen we samen veau kun je kijken naar hoe Village, gelegen op TU Delft kijken bijvoorbeeld naar wat een hele hoop voor elkaar we de ruimte onder de beCampus, experimenteren er gebeurt met buffers als je krijgen.” strating zo optimaal kunnen onderzoekers, studenten en deze langdurig vol laat staan gebruiken. Er bijvoorbeeld bedrijven hun duurzame inmet water. We meten dit dan voor zorgen dat de straten Waarom novaties. een De twaalf bewoners, niet eventjes, maar op de regenwatersysteem 45 echt keer meer impact maakt tijdens heftige regenbuien het die in onze woonwijk wonen, lange termijn. Dit monitoren een de keiharde noodzaak water tijdelijk vasthouden, danlaten onsregenton, ook weten wat ze is ontzettend belangrijk.” Devoor het dreigende

drinkwatertekort.

ADVERTENTIE

Drinkwatertekort, sproeischaamte, droogte en wateroverlast veel van deze termen hebben we afgelopen regelmatig horenregenton, komen en ook in de toekomst Waarom een regenwatersysteem 45dekeer meerjaren impact maaktvoorbij dan een de keiharde Waarom een regenwatersysteem 45 keer meer impact maakt dan een regenton, de keiharde noodzaak voor het uitblijven. dreigende De extremen worden namelijk steeds groter. Langere droge zal dit niet noodzaak voor het dreigende drinkwatertekort. drinkwatertekort. periodes en heftigere natte periodes. Ook bij het watermanagement is buffering de Drinkwatertekort, sproeischaamte, droogte en wateroverlast veel van deze termen hebben we de afgelopen jaren regelmatig voorbij oplossing! Drinkwatertekort, sproeischaamte, droogte en wateroverlast veel van deze termen horen enjaren ookregelmatig in de toekomst zal dit niet De extremen en worden steedsdat groter. droge maatregelen periodes en hebben we komen de afgelopen voorbij horen komen en ookuitblijven. in de toekomst Drinkwater is niet onuitputtelijk het isnamelijk van belang we Langere nu de juiste zalheftigere dit niet uitblijven. Deperiodes. extremen worden groter. Langere droge is buffering de oplossing! natte Ooknamelijk bij hetsteeds watermanagement nemen zodat we daar in de komende jaren van kunnen profiteren. periodes en heftigere natte periodes. Ook bij het watermanagement is buffering de oplossing! Drinkwater is niet onuitputtelijk en het is van belang dat we Drinkwater is niet onuitputtelijk en het is van belang dat we nu de juiste maatregelen nemen zodat profiteren. we daar in de komende jaren van kunnen profiteren. kunnen

nu de juiste maatregelen nemen zodat we daar in de komende jaren van

Jaarlijks spoelen we 300 miljard liter schoon drinkwater door het toilet!

Jaarlijks spoelen we 300 miljard liter schoon drinkwater door het toilet! Jaarlijks spoelen we 300 miljard liter schoon drinkwater door het toilet!

Een regenwatersysteem draagt bij aan een van 4500 liter duurzame wereld De waterzak van 4500 liter komt inbrengen uw kruipruimte, we we sluiten de regenpijp erop aan en via een pomp het water naar toilet, wasmachine en buitenkraan en dit alles in een dag. het water naar toilet, wasmachine en buitenkraan en dit alles in een dag. Bespaarbrengen 50% kostbaarwe drinkwater, 90% riool ontlasting en 74% Co2 met uw regenwatersysteem Een regenwatersysteem draagt bij aan een duurzame wereld Een regenwatersysteem draagt bij aan een duurzame wereld De waterzak De waterzak van 4500 liter komt in uw kruipruimte, we komt uw kruipruimte, wepomp sluiten de regenpijp erop aan en via een pomp sluiten de in regenpijp erop aan en via een brengen we het water naar toilet, wasmachine en buitenkraan en dit alles in een dag.

Per persoon gebruiken we per dag zo’n 120 liter water. Een gemiddeld huishouden kan hiermee dus 50 procent drinkwater besparen. Voor de helft daarvan kun je prima regenwater gebruiken. Het is toch zonde dat we drinkwater gebruiken om onze wc’s ermee door te spoelen, de tuin ermee besproeien en het de Bespaar was draaien?50% kostbaar drinkwater, 90% riool ontlasting en 74% Co2 met uw regenwatersysteem. Per persoon gebruiken

we per dag zo’n 120 liter water. Een gemiddeld huishouden Bespaar 50% kostbaar drinkwater, 90% riool ontlasting en 74% Co2 met uw regenwatersysteem kan hiermee dus 50 procent drinkwater besparen. Voor de helft daarvan kun je prima regenwater gebruiken. Het is toch zonde dat we drinkwater gebruiken om onze wc’s ermee door te Per persoon gebruiken we per dag zo’n 120heeft liter water. Een gemiddeld huishouden kan Zeer interessante besparing voor nieuwbouw projecten! JustNimbus het eerste slimme, digitaal gestuurde regenwateropvangsysteem voorhiermee dus 50 procent drinkwater besparen. Voor de helft daarvan spoelen, de tuin ermee besproeien en het de was draaien? thuisgebruik.

kun je prima regenwater gebruiken. Het is toch zonde dat we drinkwater gebruiken om onze wc’s ermee door te spoelen, de tuin ermee besproeien en het de was draaien? Zeer interessante besparing voor nieuwbouw projecten! regenwateropvangsysteem voor thuisgebruik. Dankzij de nieuwe, weersafhankelijke regeling en de mogelijkheid om het opvangen beheersysteem voor regenwater realtime te monitoren, is JustNimbus ook het slimme alternatief voor onder andere infiltratiekratten. JustNimbus heeft het eerste slimme, digitaal gestuurde Dankzij deze regeling kunnen gebruikers altijd en overal hun regenwaterdata monitoren, zoals hoeveel regenwater er in hun systeem zit, besparing op hun drinkwatergebruik en historische data. Het systeem is bovendien op afstand te servicen en updaten.

Dankzij de nieuwe, weersafhankelijke regeling en de mogelijkheid om het opvang-JustNimbus en beheersysteem regenwater realtime te monitoren, JustNimbus ook het slimme alternatief Zeer interessante besparing voor nieuwbouw projecten! heeft voor het eerste slimme, digitaal gestuurdeisregenwateropvangsysteem voor Kijk voor meer informatie www.justnimbus.com ofDankzij mail naar deze info@justnimbus.com voor onder andereopinfiltratiekratten. regeling kunnen gebruikers altijd en overal hun regenwaterdata monitoren, zoals hoeveel regenwater er in hun systeem zit, besparing op thuisgebruik. hun drinkwatergebruik en historische data. Het systeem is bovendien op afstand te servicen en updaten.

Dankzij de nieuwe, weersafhankelijke regeling en de mogelijkheid om het opvangen beheersysteem voor regenwater realtime te monitoren, is JustNimbus

Kijk voor op www.justnimbus.com of mailinfiltratiekratten. naar info@justnimbus.com ookmeer het informatie slimme alternatief voor onder andere

Dankzij deze regeling kunnen gebruikers altijd en overal hun regenwaterdata monitoren, zoals hoeveel regenwater er in hun systeem zit, besparing op hun drinkwatergebruik en historische data. Het systeem is bovendien op afstand te servicen en updaten. Kijk voor meer informatie op www.justnimbus.com of mail naar info@justnimbus.com

60 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

Innoveren is vooral hard werken Opinie

Een klimaatbestendig Nederland maken we samen Foto: Persfoto & Patrick Hendry

aan te leggen en zoetwater vast te houden. Ik volg zelf de opleiding watermanagement en daar zie ik hoe groot de problemen van klimaatverandering zijn. Het Jeugdwaterschap,

ik de voorzitter van ben, maakt jongeren bewust dat klimaatverandering hun toekomst gaat raken. Door het hoge water en de overstromingen in Limburg deze zomer hebben veel jongeren gezien hoe belangrijk sterke dijken zijn. Ook hebben ze gezien dat er ruimte gemaakt is voor rivieren, door gebieden in te richten waar de rivier kan overstromen, waar dat geen kwaad kan. Door de klimaatverandering is het essentieel dat wij als jongeren nog bewuster worden van water en wat we zelf kunnen doen voor voldoende en schoon water en droge voeten. Voor onze eigen toekomst. waar

een blik op het nieuws te werpen en het gaat over klimaatverandering. De wereld heeft te maken met veel overstromingen, droogte-problemen, bosbranden en ander natuurgeweld. Wetenschappers, en inmiddels ook wereldleiders, vertellen overal: de gevolgen van klimaatverandering zullen heel groot zijn. Ook in Nederland gaat de klimaatverandering sneller dan we dachten. De zeespiegel stijgt sneller en droogte en wateroverlast zullen vaker voorkomen, zo blijkt uit het Klimaatsignaal’21 van het KNMI. e hoeft maar

Voor veel Nederlanders is klimaatverandering misschien nog een ver-van-hun-bedshow. Ik ben nu twee en een half jaar jeugdwaterschapper voor het Waterschap Aa en Maas. Ik heb daar geleerd dat klimaatverandering voor de waterschappen niet ver van hun bed is. Ze hebben er in hun dagelijkse werk mee te maken en werken er hard aan om Nederland klimaatbestendig te maken door bijvoorbeeld dijken te versterken, regenwaterbuffers

Als jeugddijkgraaf bezoek

ik komend jaar veel scholen en congressen. Ik probeer via social media te laten zien dat we vaker te maken krijgen met periodes van grote droogte, plotselinge heftige regenval en wateroverlast en te maken hebben met overstromingsgevaar. Ik vertel daarbij wat de oplossingen zijn voor deze problemen. Oplossingen waar de waterschappen aan werken. Ik vertel dat je invloed kunt hebben op het werk van de waterschappen bij de

waterschapsverkiezingen, en door mee te praten bij grote beslissingen, zoals voor een nieuwe waterberging of over biodiversiteit. Een klimaatbestendig Nederland maken we samen, zoals de waterschappen ooit begonnen zijn als samenwerking van inwoners tegen het gevaar van overstromingen. Er zijn oplossingen die we als inwoner van Nederland zelf kunnen doen. Via TikTok geef ik waterbewuste tips, zoals een tegel eruit en een plantje erin, of afval ruimen langs de waterkant. Als je wilt weten wat je zelf kan doen, kijk dan eens op de website van de Waterbazen (waterschappen. nl/waterbazen). Zelf douch ik bijvoorbeeld al korter en zorg ik voor genoeg groen in de tuin. Jij kan net als ik ook een waterbaas zijn. Of je nu werkt bij de waterschappen of een andere waterorganisatie, of je bent gewoon een inwoner die meer wil doen… zet ‘m op, Waterbazen van Nederland!

Julia Goets Nationale Jeugddijkgraaf Unie van Waterschappen

ADVERTENTIE

Ons land is als beste voorbereid op een overstroming, maar wat als het toch gebeurt? Nederland is toonaangevend op het gebied van watermanagement. We leven als geen ander naast het water, op het water en met het water. Dankzij het werk van onder andere de waterschappen zijn we als beste voorbereid op een overstroming. Er is het Hoogwaterbeschermingsprogramma met betere dijken, extra keringen, ruimte voor de rivier en tal van andere goede maatregelen. Desondanks wordt Nederland soms nog hevig op de proef gesteld met als meest recente voorbeeld de overstromingen in Limburg. Op zo’n moment wordt er door veel disciplines keihard gewerkt om schade te beperken. De waterschappen, de brandweer, aannemers in de waterbouw, bewoners uit het getroffen gebied en vele anderen doen wat ze kunnen, met de middelen die op dat moment voor handen zijn. Juist op deze momenten, kort vóór of tijdens een overstroming kan Nederland zich nóg beter voorbereiden. Waar vele handen komen helpen in een noodsituatie is het juiste gereedschap minstens zo belangrijk. Een mobiele dijk kan snel ingezet worden, op diverse ondergronden en in overstroomd gebied. Iedereen die tijdens een overstroming onderdeel is van de veiligheidsketen: de waterschappen, de brandweer, aannemers en soms zelfs defensie kunnen een mobiele dijk opzetten. De vele handen die komen helpen kunnen op deze manier veel werk verzetten. Tijdens incidenten op het gebied van waterveiligheid is multidisciplinaire samenwerking noodzakelijk. De mobiele dijk is de verbindende schakel op de plek waar het belangrijk is, midden in het incidentgebied. Geen zandzakken meer, maar water om water te bestrijden!

Hoogheemraadschap van Rijnland - Partner Content

analysenederland.nl

Hoogheemraadschap van Rijnland - Partner Content

Een wereld te winnen Samenwerking, lef en daadkracht zijn essentieel

Partner Content Hoogheemraadschap van Rijnland

vulling van ons beleid en het aanpassen van watersystemen valt nog een wereld te winnen. Een simpel voorbeeld? Als bijvoorbeeld de gemeente Haarlem de straat openbreekt Hoogheemraad Bas Knapp is als jongste bestuurder bij het oudste waterschap van voor werkzaamheden, dan zouden we direct Nederland de portefeuillehouder klimaat- naar oplossingen voor extra waterberging bestendige stad. De 23-jarige bestuurder kunnen kijken. Meekoppelkansen noemen we dat, dus aanhaken op werkzaamheden heeft een duidelijke visie: onze leefomdie toch al moeten plaatsvinden.’ geving gezonder, klimaat robuuster en duurzamer maken. ‘Kijken we naar een oude binnenstad, dan zie je een watersysteem dat onvoldoende is toegerust op het veranderende klimaat. Logisch ook, de bebouwing is een aantal eeuwen geleden tot stand gekomen, onder compleet andere omstandigheden.’ ‘We staan voor een enorme opgave, daarin moeten we samen optrekken met andere overheden. We stellen als waterschap al strategische samenwerkingsagenda’s op met gemeenten, nu moeten we ze concreter maken en door vertalen naar de praktijk. Dat vraagt niet alleen om een langetermijnvisie van betrokken bestuurders, maar ook om daadkracht. Wát gaan we doen? Hóe kunnen we dat doen? Bij de praktische in-

”

Rijnland zorgt voor droge voeten, schoon en voldoende water. Met goed waterbeheer en afvalwaterzuivering dragen we bij aan de volksgezondheid, de waterveiligheid en de economie rijnland.net

”

Ik weet dat klimaatbestendigheid vooral leeft op het moment dat het misgaat, bijvoorbeeld tijdens een piekbui. Want dan ervaren mensen de overlast

Echt wel sexy en urgent ‘De gemeente heeft in dit proces een sleutelrol, nauwe samenwerking is echt een must. Dat geldt uiteraard niet alleen voor Haarlem. Gemeenten staan dichter bij de mensen, wij zijn toch een relatief onbekende overheid. Wat doet een waterschap eigenlijk? Mensen betalen waterschapsbelasting, maar waarom? Wat doen wij met dat geld? Rijnland zorgt voor droge voeten, schoon en voldoende water. Met goed waterbeheer en afvalwaterzuivering dragen we bij aan de volksgezondheid, de waterveiligheid en de economie. Dat is het hart van ons werk en dat verandert niet. Maar hoe we onze taken uitvoeren, verandert wel. Ontwikkelingen als klimaatverandering, verstedelijking, veranderingen in de landbouw en nieuwe technologie vereisen dit. Dus naast intensie-

ve samenwerking met gemeenten moeten wij ook zelf onze inwoners beter betrekken en informeren. Waterbeheer is voor velen geen sexy onderwerp en dat is onterecht. Als gevolg van klimaatverandering en een stijgende zeespiegel krijgen steeds meer landen te maken met dezelfde uitdagingen als Nederland. Vanuit het buitenland wordt vol bewondering gekeken naar hoe wij het water soms bedwingen en soms de ruimte geven. En de urgentie is ook groot. Watermanagement is geen uitdaging voor later, maar moeten we nu en blijvend doorontwikkelen en daar hebben we alle mensen voor nodig. Daarom moeten we mensen verleiden om mee te doen, met heldere communicatie en goede uitleg. Daarbij is het van belang dat we ons nóg beter verplaatsen in de inwoners. Alleen zo kunnen we hen meenemen in het bereiken van onze doelen.’

”

Het is een heel goed signaal dat ook het nieuwe kabinet rekening houdt met klimaatverandering door water en bodem sturend te laten zijn in het coalitieakkoord Tegels eruit, groen erin Mijn persoonlijke wens? Allereerst dat klimaatbestendigheid hoog op álle bestuurlijke agenda’s komt te staan en meer leidend wordt in de ruimtelijke inrichting. Het is een heel goed signaal dat ook het nieuwe kabinet rekening houdt met klimaatverandering door water en bodem sturend te laten zijn in het coalitieakkoord. Voor ons als water-

Bas Knapp Hoogheemraad

schap is het al langer de wens om eerder betrokken te worden bij ruimtelijke planvorming. Verder kunnen ook inwoners wat doen. Ik hoop dat zij de trend loslaten van al die antracietkleurige tegels in de tuin; meer groen in de binnenstad is echt belangrijk. En de aanleg van extra groene en blauwe daken is niet alleen goed voor de berging van regenwater tijdens stortbuien, maar draagt ook bij aan verkoeling in hete zomers. En laten we het plaatsen van een regenton niet vergeten… Ik weet dat klimaatbestendigheid vooral leeft op het moment dat het misgaat, bijvoorbeeld tijdens een piekbui. Want dan ervaren mensen de overlast. Wij moeten vanuit Rijnland ervoor zorgen dat we die sense of urgency blijvend aanwakkeren

62 Economie en Innovatie - Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement analysenederland.nl

‘Leven met water zit in onze genen’ Watermanagement

Een watersnoodramp zoals we die in 1953 zagen mag nooit meer gebeuren, maar toch lijkt zo’n scenario de laatste tijd steeds reëler te worden. Zo zagen we afgelopen zomer in Limburg al hoe klimaatverandering leidde tot extreem weer en onze rivieren overstroomden. “Daar krijgen we in de toekomst vaker mee te maken en dat is niet pas over vijftig jaar.”

in Limburg hebben gezien, kunnen overstromen. De gevolgen van klimaatverandering, zoals extreme neerslag maar ook langere periodes van droogte, hebben daardoor dus een grote impact op ons land en hebben ook hun weerslag op de kwaliteit van het water. Gelukkig zit het in onze genen om continu met water bezig te zijn, maar het wordt met de dag belangrijker dat we dat goed doen.” Laten we het rijtje uitdagingen eens afgaan. Te beginnen met extreme droogte.

Tekst: Marjon Kruize

Wat betekent dat voor het

water in ons land? olgens waterex-

van Waveren, strategisch adviseur waterveiligheid bij Rijkswaterstaat zit het met de bescherming tegen het water momenteel wel goed, maar zijn er wel zorgen voor de toekomst. Nu klimaatverandering leidt tot langere perioden van droogte en extreme neerslag is er voor de waterexperts in ons land werk aan de winkel. “Zowel preventieve als reactieve maatregelen zijn noodzakelijk om de gevolgen van klimaatverandering te bestrijden.” pert Harold

Met welke uitdagingen op het gebied van water hebben we momenteel te maken?

“Water en Nederland hebben altijd al een belangrijke band gehad. Ons land ligt voor een belangrijk deel onder zeeniveau en we hebben een aantal grote rivieren die, zoals we afgelopen zomer

“We weten inmiddels allemaal dat onze aarde opwarmt, en dat betekent dat we langere perioden van droogte gaan kennen. Dat probleem kent eigenlijk twee kanten. Allereerst zorgt de toenemende warmte ervoor dat de gletsjers in Zwitserland ook in de winter smelten. Door het smelten van die gletsjers wordt de Rijn, een van de belangrijkste rivieren voor de aanvoer van zoet water in ons land, een regenrivier. Daardoor neemt in de winter de afvoer toe, en in de zomer af. Omdat de wateraanvoer in de zomer kleiner is, neemt het risico op watertekorten in de zomer toe. En daarbovenop wordt het ook nog eens warmer in de zomer, waardoor er meer water verdampt. We moeten er goed op letten dat daar geen grote tekorten ontstaan.” En dat extreme weer?

“Ja ook daar krijgen we

vaker mee te maken. En niet pas over vijftig jaar, afgelopen zomer zagen we al dat dat extreme weer ons nu al teistert toen Limburg te maken kreeg met extreme regenval. Dat past echter wel volledig in het patroon dat we verwachten bij klimaatverandering, zeker nu uit de meetgegevens blijkt dat Nederland sneller opwarmt dan andere delen van de wereld. Dat zorgt dus onder andere voor extreme buien, wat natuurlijk leidt tot wateroverlast op straat, ondergelopen kelders en zelfs situaties zoals we afgelopen zomer in Limburg zagen. Het past echt in het voorspelde patroon.” Het was dus al voorspeld. Betekent dat niet ook dat het voorkomen had kunnen worden?

“Dat is heel lastig, want de extremiteit overviel ons nu toch. Dit is het soort weersgebeurtenis dat eens in de duizend jaar optreedt en die we in deze vorm dus nog nooit gezien hadden. De hoeveelheid water in de beken en in de Maas was zo zeldzaam dat het eigenlijk buiten de bandbreedte valt van wat we in de zomer verwachten. Normaal gesproken staat het water in de Maas namelijk in de winter op zijn hoogst, nu was dat ineens in de zomer het geval. Daarnaast kan je natuurlijk niet altijd alles voorkomen, hoewel we wel heel hard ons best doen om het risico zo laag mogelijk te houden. Dat betekent dus dat we zoveel mogelijk preventieve maatregelen moeten

nemen om deze omstandigheden te voorkomen, maar waar je het niet kan voorkomen moet je maatregelen nemen in de crisisbeheersing. Het is belangrijk dat we voor die situatie noodmaatregelen hebben in de vorm van bijvoorbeeld zandzakken. Maar het belangrijkste is dat we scenario’s hebben van wat er mogelijk allemaal kan gebeuren, waardoor we vooraf goed weten wat we moeten doen als de situatie zo extreem is. En als laatste moeten we ook gaan kijken of we een stad of een stuk landelijk gebied zo kunnen inrichten dat er minder schade is. Als je apparatuur in een ziekenhuis in de kelder hebt staan zijn de gevolgen bij wateroverlast veel groter dan wanneer deze hoger in een gebouw staan. Dat geldt ook voor een huis. Al deze maatregelen, zowel preventief als reactief, zijn heel belangrijk om de gevolgen van klimaatverandering zoveel mogelijk te beperken.” Hoe gaan we dat nu en in de toekomst realiseren?

“Dat doen we op allerlei manieren! Een van de maatregelen is bijvoorbeeld het verbreden van de rivieren Rijn en de Maas. De rivier krijgt daardoor meer ruimte om te stromen waardoor de waterstanden niet zo hoog worden. Daar zijn we al in 1995 mee gestart, nadat het water in de Maas en de Rijn heel hoog kwam te staan. Daarnaast hebben Rijkswaterstaat en de Waterschappen natuurlijk de schone taak om te zorgen dat alle dijken in

ons land sterk genoeg zijn om ook de toekomstige waterstanden te kunnen keren. We kijken eens in de twaalf jaar bij alle dijken of ze sterk genoeg zijn en zo niet, dan worden ze aangepakt. Daarbij kijken we vijftig tot honderd jaar vooruit, zodat de dijken ook het klimaat van de toekomst aankunnen. En dat doen we niet alleen voor de dijken, maar ook voor onze stormvloedkeringen.” En zijn we daarmee dan nog op tijd?

“De zeespiegelstijging gaat gelukkig niet zó snel dat we nu acuut een probleem hebben, dat gaat over een paar millimeter per jaar. Het is dus niet zo dat het over tien jaar ineens een meter hoger is. Momenteel meten we ongeveer twintig centimeter per eeuw, maar dat gaat de komende tijd wel versnellen en het zou zomaar kunnen dat de zeespiegel aan het eind van deze eeuw wel een meter hoger staat. Daarom moeten we daar nu al over nadenken. Dat doen we in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris. Op dit moment houden we een groot deel van de kust met name veilig door regelmatig extra zand aan te brengen. Een mooi voorbeeld daarvan is de zandmotor ten zuiden van Den Haag. Met zand zorgen we er dus voor dat de lagergelegen gebieden in Nederland veilig blijven, maar de vraag is wel hoe lang we dat nog kunnen doen.

Daar doen we nu onderzoek naar. De oplossingen die we nu hebben zijn voorlopig robuust, maar het is wel belangrijk dat we naar de toekomst blijven kijken en op veranderingen in blijven spelen.” Qua watermanagement doen we het dus eigenlijk best goed?

“Zeker, we zijn een goed georganiseerd land met heel veel ervaring in het leven met water, dus ook de dreiging van water. Dat heeft er zelfs toe geleid dat we de best beschermde delta van de wereld zijn. Dat kan nooit honderd procent zonder risico zijn, maar we proberen de risico’s op een overstroming wel zoveel mogelijk te beperken. Daarnaast werken we tegenwoordig ook steeds meer met de natuur om ons te beschermen tegen het water, waardoor we ook de biodiversiteit kunnen ondersteunen.” En kunnen wij als burgers dan nog iets bijdragen?

“Zeker! In de steden kunnen we met kleine aanpassingen een hele hoop bereiken. Bijvoorbeeld door de tegels uit je tuin te halen en meer groen aan te leggen. Daardoor kan het water beter de grond in zakken en hebben we minder last van wateroverlast. Daarnaast zorg je hiermee dat er in een droge periode nog water achter de hand is in de grond. Minder stenen en een regenton zijn simpele oplossingen waarmee de burger ook een steentje bij kan dragen.” ADVERTENTIE

Nederland kwetsbaar voor overstromingen Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel en grote rivieren stromen dwars door ons land. Dat maakt ons land kwetsbaar voor overstromingen. Door klimaatverandering en zeespiegelstijging krijgen we in de toekomst steeds vaker te maken met hogere waterstanden. Daarbij daalt de bodem, wat dit effect alleen maar versterkt. Waterveiligheid bestaat uit een robuust en voorspelbaar (meetbaar) stelsel van stormvloed keringen, gemalen en binnenlandse kades die er samen voor zorgen dat Nederland beschermd is tegen overstromingen.

‘WATERVEILIGHEID IS MEER DAN ALLEEN HET BOUWEN VAN DIJKEN’

Toekomstbestendig watermanagement VolkerWessels Infrastructuur helpt waterschappen en provincies bij het ontwerpen en realiseren van toekomstbestendige en (data) intelligente waterkeringen. Wij hebben alle kennis en ervaring in huis op het gebied van watermanagement. Onder één dak brengen wij specialisten samen, die ieder een unieke bijdrage leveren. Wij zijn trots op onze bijdrage aan omvangrijke complexe projecten zoals de befaamde Deltawerken en de grootste zeesluis ter wereld in IJmuiden. Wij zetten onze ervaring en expertise nu in voor de uitdagingen van deze tijd: zeespiegelstijging, extreme waterafvoer in rivieren en toenemende ruimtedruk. Naast dijkversterkingen en waterbergingsgebieden, renoveren en vernieuwen we bruggen, tunnels en verkeersmanagement systemen. Met passie en trots werken wij aan een betrouwbare, vitale en duurzame infrastructuur in Nederland. En maken we Nederland sterker, beter en mooier voor de huidige én voor toekomstige generaties. Samen vanuit kracht ondernemen: www.vwinfra.nl

Al zo lang we bestaan werken we aan waterkeringen, waterveiligheid en waterkwaliteit. Van de roemruchte Oosterscheldekering tot indrukwekkende waterbouw kundige constructies voor het project Ruimte voor de Rivier. Wij combineren ontwerp, realisatie én projectmanagement en integreren de disciplines civiel, werktuigbouw en installatietechniek. Wil je meer over ons weten? www.vhbinfra.nl

Waterbouw is een van de expertises van KWS. Wij ontwerpen, realiseren en onderhouden kades, dijken en zee en jachthavens. KWS is een vertrouwd gezicht in de nationale wateren, in havens en de industrie. Wij beheren voor Rijkswaterstaat en waterschappen verschillende vaarwegen en onderhouden diverse kunstwerken zoals bruggen en sluizen. Projecten zijn onder andere de versterking van Markermeerdijken en de piekberging Haarlemmermeer. Check voor meer informatie over KWS en onze projecten www.kws.nl

Legal Success, Investeren & Beleggen, Vastgoed, Smart Industry & Watermanagement - Economie en Innovatie 63 analysenederland.nl

Overheid speelt cruciale rol in de voorbereiding op klimaatverandering Watermanagement

Het klimaat is aan het veranderen. Een van de vele gevolgen hiervan is de slechte kwaliteit van kleine wateroppervlakten in Nederland. In hoeverre speelt de overheid hier een rol in? En wat kunnen burgers hier zelf tegen doen? Tekst: Roos Breed

it een onderzoek

van Natuur & Milieu is gebleken dat we nog te ver af staan van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Het doel van de KRW is dat uiterlijk in 2027 al het water in Europa schoon en gezond is. De richtlijn gaat over alle aspecten van waterkwaliteit: de vervuilende stoffen in het water, maar ook de goede omstandigheden voor een divers planten- en dieren-

leven. De KRW vraagt een aanpak per stroomgebied. Dit vergt samenwerking tussen de overheden en waterschappen die in dat stroomgebied actief zijn.

Volgens Milieu Centraal heb je door aanpassingen in en om je huis te doen, minder last van de veranderingen in het klimaat. Deze samenwerking tussen

partijen is volgens Natuur & Milieu, hoognodig. De milieuorganisatie vindt dat er een aanpak nodig is waarin alle partijen samenwerken aan het gericht verminderen van de belangrijkste bronnen van vervuiling. Deze bronnen

zijn voornamelijk mest en bestrijdingsmiddelen uit de landbouw en stoffen die via het rioolwater in het milieu terecht komen, zoals medicijnresten. Volgens Natuur & Milieu moet de Rijksoverheid de regie in handen nemen. Een goede waterkwaliteit is nu eenmaal van levensbelang voor alles dat in of bij het water leeft. Als de vervuilende stoffen eenmaal in het water zitten, zijn deze er eigenlijk niet uit te halen. ingaan op de waterkwaliteit, is er een opvallende link te zien tussen de waterkwaliteit en de uitstoot van broeikasgassen. Een troebel, algenrijk systeem levert meer uitstoot op dan een helder, plantenrijk systeem. Met investeringen in de waterkwaliteit kan er een grote bijdrage worden geleverd aan de reductie van Als we dieper

Als we kijken naar de klimaatverandering is het extra belangrijk dat de uitstoot van broeikasgassen wordt verminderd zodat de opwarming van de aarde beperkt blijft. broeikasgasemissies. Bij het streven naar schoon water met een hoge biodiversiteit wordt er dus indirect een steentje bijgedragen aan het klimaat. Maar ook hier ligt de verantwoordelijkheid weer bij de overheid. naar de klimaatverandering is het extra belangrijk dat de uitstoot van broeikasgassen wordt verminAls we kijken

derd zodat de opwarming van de aarde beperkt blijft. Daarnaast is het verstandig dat we ons aanpassen aan een ander klimaat. Dit laatste wordt klimaatadaptatie genoemd. Naast de overheid kunnen burgers hier ook een handje bij helpen. Volgens Milieu Centraal heb je door aanpassingen in en om je huis te doen, minder last van de veranderingen in het klimaat. Door je huis energiezuinig te koelen, heb je bijvoorbeeld minder last van hitte. Daarnaast werkt een groene tuin verkoelend én zorgt deze voor minder wateroverlast, omdat de grond en planten een deel van het water opvangen. En door regenwater op te vangen, ondergronds of in een regenton, zorg je ervoor dat je in tijden van droogte je tuin mooi en gezond kunt houden zonder veel drinkwater te gebruiken. Deze

aanpassingen in en om je huis bereiden je niet alleen beter voor op het veranderende klimaat. Ze verminderen vaak ook je invloed op het klimaat. Een positieve uitkomst van simpele aanpassingen waar je vandaag al mee kan beginnen!

ADVERTENTIE

Klimaatbestending natuur ontwikkelen in het Renkums beekdal is puzzelen In de gemeente Renkum wil de provincie Gelderland twee Natura 2000-gebieden aan elkaar knopen, de Veluwe en het uiterwaardenlandschap van de Nederrijn. Hiervoor dient een verbinding door de huidige kering tussen het beekdal en de rivier te worden gemaakt. Zo ontstaat een ecologische verbindingszone van het Veluwemeer tot aan de grote rivieren waarmee de biodiversiteit versterkt wordt. Deze kering zorgt er nu voor dat er geen water vanuit de rivier in het beekdal komt en bovendien ligt de provinciale weg N225 er bovenop. In het recente verleden is al een grote stap gezet in het verbinden van deze gebieden door het beekdal, op de plek waar een oude papierfabriek stond, te saneren en toe te voegen aan huidige het Natura 2000 gebied. Royal HaskoningDHV kreeg van de provincie de opdracht om de mogelijkheid van een volledig open verbinding te onderzoeken. “Want het is nog helemaal niet zeker dat dit gaat lukken”, stelt Hans Takke, projectleider bij de provincie Gelderland. Deze verbinding is een puzzel waar de belangen van onder meer natuur, waterbeheer, ecologie en omgeving met elkaar verweven zijn. “Dit project past uitstekend binnen het landelijke en het provinciale natuurbeleid, voldoet aan de voorwaarden van

Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water, maar de provincie begeeft zich hiermee wel op een ingewikkeld speelveld”, vertelt Marcel van den Berg, projectleider bij Royal HaskoningDHV. De provinciale weg N225 bijvoorbeeld, vormt een belangrijke hindernis voor deze ecologische verbinding en voor robuuste leefgebieden voor met name kleinere dieren. Naast de positieve invloed van rivierwater in het beekdal op de natuurwaarden, ligt juist dáár de meerwaarde van deze verbinding. Vorig jaar is daarom onderzocht wat de effecten zijn van een open verbinding tussen de rivier en het beekdal onder de N225 door. Dat zou betekenen dat er ook water in het beekdal komt te staan bij hoogwater op de rivier. Het beekdal kan in de huidige situatie niet overstromen en in het geval van een open verbinding zal dat met enige regelmaat gebeuren. En dan spelen er weer andere belangen. In de nabijheid van het beekdal staan onder andere tien tot twintig woningen en een grote zorginstelling. De bewoners reageerden geschrokken op de plannen voor een open verbinding. Begrijpelijk, vindt van den Berg: “Maar daarvoor doen we juist dit onderzoek. Want beperken van wateroverlast is ook een doel. Dus hier proberen we

samen met de provincie en in overleg met de bewoners een oplossing voor te bedenken.” “Een van de opties kan een afsluitbare opening zijn die dicht gezet kan worden bij de dreiging van hoogwater”, vertelt van den Berg. Hans Takke benoemt ook de dreiging van hoogwater wanneer hij de vrees uit dat het misschien niet gaat lukken: “Maar ik ben wel hoopvol.” Een mooie puzzel noemt hij het. En dat vindt van den Berg ook: “Deze haalbaarheidsstudie is uitdagend en ingewikkeld omdat we met veel verschillende belangen te maken hebben. We gebruiken hierbij onze expertise op het gebied van waterbouw, ecologie, hydrologie, overstromingsrisico’s en de grote rivieren om een zo goed mogelijk advies te geven aan de provincie. En juist dat multidisciplinaire maakt ons werk zo uitdagend en mooi.”

Marcel van den Berg Projectleider bij Royal HaskoningDHV

‘Good doorbreekt ‘GoodCompany Companydoorbree kt impasse kleine impasse tussen kleine ondernemer ondernemeren enfinanciële financiële sector’ Het zijn ingewikkelde tijden voor ondernemers, banken, leveranciers en investeerders. De corona-pandemie zet de ondernemer met de rug tegen de sector met een schuin oog naar ze wordt gekeken. Deze vicieuze cirkel moet en kán doorbroken worden. Yvonne Blijie (54), Good Company Consulent, legt uit hoe. Wat doet de Good Company? “De Good Company is onderdeel van het IMK en heeft als voornaamste doel de ondernemer in nood bij te staan. Of eigenlijk: náást hem te staan. Wij geven hem het in- en overzicht dat op het moment van stress vaak ontbreekt. Met sector precies weet wat het van deze ondernemer kan verwachten. Gezonde ondernemers die ons ‘Good Company Keurmerk’ jaarlijks behouden, hebben automatisch toegang tot alle oplossingen die nodig zijn in de verschillende levensfasen van een ondernemer.” Stel dat een ondernemer in zwaar verkeert, wat is dan de route die wordt bewandeld? “Aan de hand van een gezondheidstest stopt de ondernemer als het ware een thermometer in zijn eigen bedrijf, met als resultaat een analyse over het verleden, het heden en de toekomst van het bedrijf. Aan de hand van de resultaten krijgen we inzicht in de kern van het probleem.” En dan? “Vervolgens zoeken we naar de oplossing. Die is er altijd. Ofwel in de vorm van

of WHOA, ofwel in de vorm van (gecontroleerd) stoppen om de schade te beperken. Om tot die conclusie te komen, moet er eerst het één en ander gebeuren. Wat we vaak zien, is dat er spanning heerst tussen de ondernemer in nood en bijvoorbeeld de bank, een verhuurder of een leverancier. Dat is vaak waar de problemen beginnen. Door dit spanningsveld focust niemand zich meer op waar het daadwerkelijk om gaat. Namelijk dat de ondernemer heel graag verder wíl, maar niet verder kan.” Kun je een voorbeeld noemen? “Ja. Een ondernemer kan door corona nog net zijn huur betalen, maar raakt daardoor op een ander gebied in de schulden. Daardoor raakt hij in de stress, en lijkt hij voor een derde partij onbekwaam. Op zo’n moment zorg ik voor verbinding, duidelijke communicatie en herstel het wederzijds vertrouwen. Als Good Company Consulent doorbreek ik dus eigenlijk de impasse tussen de kleine ondernemer en de binnen handbereik blijkt.” Is die aanpak uniek? “Ja. In die zin dat wij zorgen dat een ondernemer met het ‘Good Company Keurmerk’ een complete gezondheidsverklaring in handen heeft waarmee deuren opengaan. En als het tegenzit, zorgt de Good Company Consulent dat er beweging is naar een oplossing. Dit alles bij elkaar opgeteld, zorgt ervoor dat we de ondernemer zijn zelfvertrouwen weer kunnen teruggeven en dat een bank of investeerder precies weet waar hij aan toe is.”

Yvonne Blijie - Good Company Consulent IMK Het IMK slaat een brug tussen bank en ondernemer Met de Good Company helpt het IMK (Instituut Midden- en Kleinbedrijf) ondernemers de relatie met de te herstellen. De gezondheidsdiagnose geeft ondernemers inzicht in de kwaliteit instellingen en de Belastingdienst de zekerheid die ze zoeken en nodig hebben. Op deze manier wordt de basis gelegd voor een gezonde en bovenal structurele Het IMK staat ondernemers al meer dan zeventig jaar bij in elke levensfase van hun bedrijf. In goede, maar ook in mindere tijden zoals nu. De Good Companyconsulent staat náást de ondernemer en fungeert als spreekbuis en brug tussen zoals banken en de belastingdienst. Hierdoor kunnen ondernemers blijven ondernemen – en daar gaat het om. Toen, en nu.

Kijk voor meer informatie op IMK.nl/financiele-sector/

Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf