Analyse Maatschappij #6 by Contentway

Dit is een uitgave verspreid door Elsevier Weekblad. De redactie van Elsevier Weekblad heeft geen betrokkenheid bij deze productie.

ANALYSE MAATSCHAPPIJ MET FOCUS OP MILIEUTECHNOLOGIE, DIGITALISERING EN INFRASTRUCTUUR

MILIEUTECHNOLOGIE

JULI 2018 NR. 6 ANALYSENEDERLAND.NL

Gaskraan dicht, windturbines aan

De gaskraan dichtdraaien en overstappen op stroom is makkelijker gezegd dan gedaan. De energietransitie zet Nederland voor grote uitdagingen, maar biedt tegelijkertijd ook juist kansen. Lees verder op pagina 88

Foto: Bibi Veth

Maria van der Heijden, directeur-bestuurder MVO Nederland

“Natuurlijk heb je nog uitvinders. Alleen zitten die vaak niet meer op een donker zolderkamertje, maar in het bedrijfsleven: de echte innovaties komen van ondernemers." Lees verder op pagina 86

ANALYSE MAATSCHAPPIJ

Lees meer op analysenederland.nl

Op onze campagnewebsite analysenederland.nl vindt u nog veel meer interessante artikelen over het milieu, de digitalisering en de infrastructuur in Nederland.

ACTUEEL

WIM KUIJKEN

NEDERLANDS EERSTE DELTACOMMISSARIS

Raymond Knops, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

“De overheid heeft een rol als het gaat om het waarborgen van de positie van de burger. Een belangrijk grondrecht is hierbij het behoud van privacy.”

'Hanteer zo min mogelijk een rigide structuur' Lees meer op pagina 108

Lees verder op pagina 98

Zorgeloos betalen?

Probeer EPS Prepaid Mastercard©. Nu Inclusief Gratis IBAN-Nummer!

www.epscards.com

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

ANALYSE MAATSCHAPPIJ Voor u ligt Analyse Maatschappij met focus op milieutechnologie, digitalisering en infrastructuur.

In het eerste kwartaal van 2018 was de CO2-uitstoot in Nederland volgens het CBS 2,5 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Reden genoeg om eens aandacht te besteden aan het klimaatakkoord. Maar ook de toenemende digitalisering in Nederland is van belang voor onze maatschappij. Van alle EU-landen heeft

PROFIELEN IN DEZE PUBLICATIE

ons land het grootste aantal bedrijven die Big Data analyseren. Maar wat we met al deze data doen? En naast de digitale infrastructuur focussen we ons ook op wegen, water en spoor. Zuid-Nederland leed in juni 2016 700 miljoen euro schade door aanhoudende regen. Hoe lossen we dit op?

Wim Kuijken, deltacommissaris

Cora van Nieuwenhuizen, minister van Infrastructuur

Raymond Knops, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties EXCLUSIEF VOOR HET WEB

92 Doelen klimaatakkoord worden gehaald

DIGITALISERING 95 Mag het licht uit? 96 Goed Beveiligd Digitaliseren 98 Profiel interview: Raymond Knops 100 Digitalisering: daar waar het iets toevoegt 102 Manier van betalen gaat rigoureus op de schop 104 Voorwoord: Pier Eringa

POPULAIRE ARTIKELEN OP ANALYSENEDERLAND.NL Duurzaam bouwen Door de klimaatdoelstellingen van Parijs weet ook de bouwwereld wat hen te doen staat: over pakweg 32 jaar moeten alle Nederlandse gebouwen energieneutraal zijn.

Bekijk exclusieve films en video's op onze campagne website.

Circulair bouwen Het traditionele bouwproces in Nederland is dood. Lange leve het nieuwe bouwproces, waarbij er veel meer aandacht bestaat voor duurzame processen.

106 Noord/Zuidlijn is nieuwe trekpleister 107 Droge voeten in de stad 108 Profiel interview: Wim Kuijken 110 Klimaatadaptatie: bouw aanpassen aan extreme weersomstandigheden

Foto: Fotolia

Het bedrijfsleven, de politiek en lokale overheid staan voor een enorme opgave, aldus Jacolien Eijer, directeur Koninklijke NLingenieurs. Welke opgave dit is en hoe we dit aan moeten pakken leest u in de kroniek op analysenederland.nl.

90 Profiel interview: Florian Dirkse

INFRASTRUCTUUR

Foto: GBC

Foto: Koninklijke NLingenieurs

86 Voorwoord: Maria van der Heijden

94 Voowoord: Danny Mekic

DIGITALE CONTENT DIGITALE KRONIEK

MILIEUTECHNOLOGIE 88 Gaskraan dicht, windturbines aan

Maar ook als u op zoek bent naar informatie over waste management, digitalisering in het onderwijs of de afsluitdijk, ben u bij deze campagne aan het juiste adres. Veel leesplezier!

ANALYSENEDERLAND.NL

INHOUD

Op onze campagne website vindt u nog veel meer interessante artikelen en interviews.

112 Infrastructuur verlangt forse verduurzaming 113 Icoon Afsluitdijk: tastbaar voorstel tot wereldverbetering

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier. Elsevier heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie. ADVERTENTIE

DUURZAME GEBIEDSONTWIKKELING

compromis. Als je wat wilt hebben, moet je ook wat geven.”

Een sterkere agrarische structuur, een betere infrastructuur voor recreatie, ruimte voor nieuwe natuur, energieneutraal wonen. En een locatie voor windmolens. De gemeente Goeree-Overgflakkee deed het, door grondgebruik en eigendom anders in te richten. Het Kadaster begeleidde deze omvangrijke gebiedsontwikkeling .

Vrijwillige kavelruil Volgens Carolien Kransse, planeconoom gemeente Goeree-Overflakkee, is het voor het draagvlak belangrijk dat alle grondeigenaren zelf aan tafel zitten en hun belangen kunnen inbrengen. Het Kadaster zorgde dat voorafgaand aan het opstellen van grondplannen de uitgangspunten aan de agrariërs werden voorgelegd. Alleen als alle agrariërs instemden, werd gestart met de uitvoering. Kranse: “Wat daarin belangrijk is, is dat het een vrijwillige kavelruilproject is geweest. Er is niks van bovenaf besloten.”

Grondgebruik en eigendom anders inrichten ‘Goeree Energy Island’. De gemeente kreeg de bijnaam voor al haar initiatieven voor een duurzame leefomgeving. Een daarvan was het duurzaam inrichten van 500 hectare vrijgekomen grond. De gemeente greep de kans om verschillende doelen tegelijk te realiseren door het grondgebruik en eigendom anders in te richten. Opbrengsten windenergie voor infrastructuur Het gebied Noordrand werd opgeknipt in deelgebieden. Per deelgebied werd een grondplan opgesteld door de betrokken agrariërs. Dat gebeurde via deelsessies geleid door het Kadaster. In deelgebied Zuiderdiep-, en Halspolder werd de ambitie toegevoegd om windenergie te genereren vanuit een windmolenpark. Grondeigenaren en

overheid maakten samen afspraken om inkomsten uit deze windenergie weer te investeren in nieuwe recreatieve voorzieningen, zoals fiets- en wandelpaden. “Als je wat wilt hebben, moet je ook wat geven” In dit project werken de gemeente Goeree-Overflakkee, het Wereld Natuur Fonds, Natuurmonumenten en de Provincie Zuid-Holland samen met de grondeigenaren. Inzet? Alle gezamenlijke doelen realiseren door grondtransacties. Agrariër Wim van Leeuwen (foto) bemiddelde namens agrariërs en bedrijven. Hij ruilde zelf ook grond om een locatie voor windmolens vrij te maken. Ondanks dat er onderling wel eens onenigheid is geweest, heeft hij het gezamenlijk belang voor ogen gehouden: “Ik ben iemand van

www.kadaster.nl/energie-en-klimaat

ENERGIE IN NEDERLAND AANBOD

VERBRUIK

Energie is een primaire levensbehoefte; iedereen in Nederland gebruikt het. Elke dag weer wordt het aanbod van energie aangesloten bij de vraag van de eindverbruikers. De verschillende energiebronnen worden aan de natuur onttrokken en -soms omgezet in elektriciteit of warmte- naar de eindverbruikers gebracht. Energie laat bijvoorbeeld het licht branden, zorgt voor warm water, zorgt ervoor dat fabrieken kunnen werken, drijft auto’s en schepen aan, enz enz enz. De winning en het gebruik van fossiele brandstoffen leiden tot uitstoot van broeikasgassen. Deze infographic laat zien hoe het energiesysteem in elkaar zit, en tot welke uitstoot het leidt. De informatie geeft reden voor een goed gesprek, en dat is precies wat we willen. Laat het op u inwerken en ontdek de Energie in Nederland. www.energieinnederland.nl

Energiewinning

2018

Kernenergie 2% Overig 2% Olie 4% Hernieuwbare energie 9%

Aardgas 83%

1827 PJ

Olieraffinage 11 Mton

Gas- en oliewinning 2 Mton

Elektriciteit 1% (netto import) Kernenergie 1% Overig 1% Hernieuwbare energie 5% Kolen 14%

3147 PJ

Totaal

Elektriciteitsproductiebedrijven 1) 52 Mton

Internationaal transport: 685 PJ

Primair energieverbruik

(toegerekend aan sectoren)

197

Olie 39%

Mton CO2-eq Diensten, Afval & Water

Overige broeikasgassen

(11 Mton direct)

(CH4, N2O, F-Gassen)

29 Mton

28 Mton

Industrie & Bouw

54 Mton

(34 Mton direct)

(De)centrale energieomzetting

Olie 4%

Aardgas 39%

Landbouw & Visserij

9 Mton

(9 Mton direct)

Kernenergie 4%

Hernieuwbare energie 11%

1107 PJ

Huishoudens

31 Mton

(17 Mton direct)

Verkeer & vervoer

33 Mton

(32 Mton direct)

Elektriciteit 378 PJ

Aardgas 44%

Kolen 37%

Kolen 14%

428 PJ 115 PJ

Overige bronnen 1%

40 PJ

Kernenergie 1%

38 PJ

Windenergie 1%

29 PJ

Elektriciteit import/export <1%

20 PJ

Zonne-energie <1%

7 PJ

Overig hernieuwbaar <1%

7 PJ

Aardwarmte <1%

3 PJ

46%

Industrie & Bouw 1116 PJ Voor energieomzetting: 1107 PJ

(Rest) warmte: 165 PJ

Direct: 2040 PJ

- Trendlijn gasverbruik 2016 - Elektriciteitsverbruik 2016 - Gasverbruik strenge winter (2012)

Bron: EnTranCe, 2017 jan feb maa apr mei jun jul aug sep okt nov dec

1) Uitstoot Elektriciteitsproductiebedrijven toegerekend naar eindverbruikssectoren o.b.v. EBN analyse. Voor uitleg, datasets en disclaimer zie www.energieinnederland.nl. Bron: CBS tenzij anders aangegeven. Rapportagejaar 2016.

99% Mobiliteit

20% Kracht & licht

1% Grondstoffen

11% Kracht & licht

15% Mobiliteit

17%

Huishoudens 416 PJ

82% Warmte 18% Kracht & licht

12% Diensten, Afval & Water 286 PJ 52% Warmte 45% Kracht & licht 2% Mobiliteit 1% Grondstoffen

1 PJ = 0,28 TWh

Kosteneffectiviteit en potentieel van CO2 besparingsmaatregelen in 2030

2,5

65% Warmte

37% Warmte

Direct verbruik: 1875 PJ Verliezen: 729 PJ

18%

Verkeer & Vervoer 443 PJ

50% Grondstoffen

2% Mobiliteit

Netto import

Jaarlijks gas- en elektriciteitsverbruik

Landbouw & Visserij 157 PJ

energie in nederland.nl

1200 1000 800 600 400 200 0

Jaarlijks besparingspotentieel: 5-10 Mton CO2

>10 Mton CO2

<5 Mton CO2

Bron: Nationale kosten energietransitie in 2030, PBL 2017

2018 / realisatie: a-design.nl

PJ per dag

7,5

1217 PJ

CC S Ga s i. p.v . ko len Wi nd op zee Bio ma ssa Zo nn ep an ele n Gr oe nG Hu as ize Hu nize iso nlat wa ie rm tep Hu om ize pe nn nu l op me ter

•

1243 PJ

Olie 39%

ind us Ge trie oth erm ie k ass en

•

Aardgas 40%

Biomassa 4%

5 PJ

Winning

Eindverbruik

EUR per vermeden ton CO2

445 PJ

Netto aanbod (primair)

Be sp ari ng

Netto uitvoer

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

Foto: MVO Nederland

Maria van der Heijden, directeur-bestuurder MVO Nederland.

ONDERNEMEN MET IMPACT Natuurlijk heb je nog uitvinders. Alleen zitten die vaak niet meer op een donker zolderkamertje, maar in het bedrijfsleven: de echte innovaties komen van ondernemers. Neem de brandingtechniek van Eosta, dat met lasers groente en fruit graveert waardoor etiketten en verpakking niet meer nodig zijn. Of de machines van USPET, die van textielafval

opnieuw garens maken, met dezelfde kwaliteit én dezelfde prijs als nieuw. En de smart liberator, die herbruikbaar cement uit sloopbeton 'bevrijdt' en zo een van de meest gebruikte en verontreinigde bouwmaterialen een stuk schoner maakt. Zo zijn er inmiddels vele voorbeelden van nieuwe technologie die bijdragen aan een beter milieu.

De beste uitvindingen lossen niet alleen een probleem op maar spreken ook tot de verbeelding. Zo’n synthetische laboratoriumdiamant werkt prima in boren en ander gereedschap, maar wat als we ze ook in sieraden zouden kunnen gebruiken? Scheelt een hoop leed voor mens en milieu. En als je gebruikte brandweerkleding niet goed kunt verwerken vanwege de – uitstekende

- brandwerende eigenschappen, waarom zou je er dan geen barbecueschorten van maken? Of al die geparkeerde elektrische auto’s in de garage van de Johan Cruijff Arena, waarom zetten we die niet aan het werk om de superbatterij (zelf ook gemaakt van 148 tweedehands elektrische auto-accu's) te voeden om het stadion van noodstroom te voorzien? Ergens ontwikkelt iemand iets nieuws, en daarna bedenkt een ander daar weer een nieuwe toepassing voor. Nu maar hopen dat die twee elkaar vinden. Bijvoorbeeld binnen de Futureproof community. Daar zijn ruim 7300 ondernemers actief met het delen van hun duurzame uitdagingen en oplossingen. En alleen dit jaar al hebben meer dan 1000 van hen een duurzame futureproof match gevonden. Bijzonder inspirerend, zo’n blik in de toekomst. Maria van der Heijden, directeur-bestuurder MVO Nederland.

DUURZAME UITDAGINGEN OPLOSSEN We kampen in Nederland met een groot aantal uitdagingen op het gebied van verduurzaming. Wilt u hier meer over weten? Kijk dan op analysenederland.nl. ADVERTENTIE

Is uw kantoor klaar voor de toekomst? Ieder kantoor met een oppervlakte van meer dan 100m2 moet in 2023 minimaal het energielabel C hebben. Anders mag het niet meer voor de functie van kantoor gebruikt worden. Energielabel Holland verzorgt de uitgifte van energielabels en maatwerkadviezen voor kantoren door heel Nederland.

Duurzaamheid verbeteren Een maatwerkadvies van Energielabel Holland biedt niet alleen een overzicht

van de huidige energieprestatie van het gebouw. Maar geeft ook inzicht in bouwkundige en installatietechnische maatregelen voor het verbeteren van de duurzaamheid van uw pand. Onze adviseurs denken tevens met u mee over de toepassing van relevante subsidies zoals de EIA en ISDE. Energielabel Holland Energielabel Holland is een NL-EPBD en KOMO gecertificeerd bedrijf voor het leveren en afmelden van ener-

Energielabel Holland – Gecertificeerd bureau voor energielabels, vastgoedinspectie en –advies

Interesse? Neem contact op via 020-716 27 67 of info@energielabelholland.nl gielabels en maatwerkadviezen. Wij verzorgen ook NEN2580-metingen. Wij werken voor Vastgoedeigenaren Vastgoedbeheerders Projectontwikkelaars Makelaars Woningbouwcorporaties

www.energielabelholland.nl

Technologie en milieu: van zondebok tot reddende engel? Technologie en milieu, of technologie en duurzaamheid, lijken geen voor de hand liggende partners. Immers, er kan gesteld worden dat (de opkomst van de) technologie aan de basis van veel van de huidige milieu-, klimaat- en maatschappijproblemen ligt. Denk bv. aan de voortschrijdende industrialisatie sinds de industriële revolutie en het hand in hand gaan van economische groei en milieuvervuiling. Toch zien we dat technologische ontwikkelingen meer en meer een bijdrage gaan leveren aan het aanpakken van bv. milieuen klimaatissues, maar ook van uitdagingen zoals bevolkingsgroei, verhoging van de levensstandaard, verouderde of te weinig infrastructuur en eindige hulpbronnen, zeker nu het bewustzijn groeit dat er op alle fronten dringend actie moet worden ondernomen. Die bijdrage wordt in vele vormen zichtbaar. Zo komen er steeds slimmere meters voor energie- en waternetwerken, is de Ledlamp zo goed als de nieuwe standaard voor verlichting en lijkt elektriciteit het te gaan winnen van benzine en diesel als de schone

krachtbron voor auto’s en, op termijn, schepen en vliegtuigen. Zonne- en windenergie hebben qua techniek en efficiëntie grote stappen voorwaarts gemaakt, waardoor de betaalbaarheid en inzetbaarheid drastisch zijn verbeterd. Technieken voor waterbehandeling en -zuivering dragen bij aan het terugdringen van verspilling en het terugwinnen van schoon water. Steeds gevoeligere sensoren brengen lekken en veroudering van de infrastructuur eerder aan het licht. Test- en sensorapparatuur speelt een grotere rol bij het monitoren van de (gezondheids- en milieu)risico’s en bij de kwaliteitsbewaking. In de voedsel-, landen bosbouwsectoren draagt technologie nu bij aan verduurzaming en vergroting van de efficiëntie zodat er bv. voldaan kan worden aan de toenemende vraag naar voedsel en huisvesting voor de groeiende wereldbevolking met behoud van kwaliteit en zonder grote gevolgen voor het milieu. GPS-technologie wordt ingezet om water, mest en bestrijdingsmiddelen alleen daar waar nodig te gebruiken en niet langer

op de grote, verspillende en vervuilende schaal van voorheen. Het is te vroeg om te stellen dat technologie de aangerichte schade gaat herstellen, maar het is duidelijk dat de ontwikkelingen steeds meer in de richting gaan van een positieve bijdrage – en dat is een trend waarbij ook fondsbeleggers kunnen aanhaken. Zo biedt BNP Paribas Asset Management beleggers fondsen die bv. specifiek gericht zijn op beleggingen in bedrijven die bijdragen aan verbetering van het milieu en de leefomgeving wereldwijd of die werken aan de bestrijding van en aanpassing aan klimaatverandering. Voor meer informatie over duurzaamheid bij BNP Paribas Asset Management: https://sri.bnpparibas-am.nl/

Deze advertentie is uitgegeven door BNP PARIBAS ASSET MANAGEMENT Nederland N.V. (adres: Postbus 71770, 1008 DG Amsterdam). Voordat u investeert in enig financieel instrument dient u het prospectus alsmede de Essentiële Beleggersinformatie (EBi) met informatie over het product, de kosten en de risico’s te lezen. Het prospectus, de EBi alsmede overige informatie zijn verkrijgbaar op de website. De in deze advertentie opgenomen opinies zijn het oordeel van BNP PARIBAS ASSET MANAGEMENT Nederland N.V. op het gespecificeerde moment en kunnen worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ADVERTENTIE

The Business Booster by InnoEnergy

Copenhagen, 17-18 October 2018

The future of sustainable energy is here Don’t get left behind.

The Business Booster is the world’s leading event for sustainable energy innovation. Hear from renowned speakers and discover 150+ cutting edge technologies that have put the scientific theory of before, into commercially viable solutions that are changing the world now.

#TBB2018

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

GASKRAAN DICHT, WINDTURBINES AAN De gaskraan dichtdraaien en overstappen op stroom is makkelijker gezegd dan gedaan. De energietransitie zet Nederland voor grote uitdagingen, maar biedt tegelijkertijd ook juist kansen.

Foto: Fotolia

Zuiniger met energie omsprin-

gen helpt ook. De winsten zijn namelijk groot, zegt Raadschelders. “Zo’n 10 tot 15 procent energiebesparing is mogelijk in bedrijven alleen al door mensen bewust te maken van de impact van hun handelen op het energieverbruik.”

Een voorbeeld daarvan is te

vinden in de strook land bij het A.G. Wildervanckkanaal in Veendam, dat lang braak lag. Het terrein van 15 hectare was door jarenlang industrieel gebruik verontreinigd en ongeschikt voor landbouwkundig gebruik. Waar het wél geschikt voor was: een zonnepark met meer dan 53.000 zonnepanelen, goed voor 5900 huishoudens. “Voorheen hadden we een

groothandel in zonnepanelen”, zegt oprichter en eigenaar Symen Jellema van het Friese PowerField. Vandaaruit ontstond het idee voor een zonnepark. “We hebben er jarenlang voor gelobbyd en gewerkt. Nu heeft het een explosieve vorm aangenomen. Waren we eerder blij met 20 hectare, nu zijn we bezig met projecten van samen 4000 hectare.” PowerField is niet het enige

bedrijf dat zich bezighoudt met de aanleg van zonneparken, en zonne-energie is ook lang niet de enige duurzame vorm van energie. Er is een groot aantal ontwikkelingen gaande op dat gebied, zegt ook Jillis Raadschelders, directeur energietransitie bij onafhankelijk energiecon-

energie voor heel lange periodes opslaan, om bijvoorbeeld warmte van de zomer naar de winter te verplaatsen.”

Jillis Raadschelders:"De kosten van windturbines en zonnepanelen gaan nog steeds omlaag."

sultancy bureau DNV GL. “We zitten in een ‘perfect storm’." "De kosten van windturbines en

zonnepanelen gaan nog steeds omlaag. Ook energieopslag wordt steeds aantrekkelijker.” Wind- en zonne-energie zijn de twee meest belangrijke bronnen van duurzame energie. “Daarnaast wordt in Nederland gekeken naar geothermie. Dat is met name geschikt voor glastuinbouw en stadsverwarming.” Het lijkt aantrekkelijk om leveranciers van duurzame energie door te laten bouwen. Zo makkelijk is dat echter niet, zegt Raadschelders. “Gas en olie zijn nog steeds de belangrijkste energiebronnen. Bij de energietransitie moeten we ook letten op de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van de energievoorziening. Elektrificeren wat mogelijk is, zodat de opgewekte stroom direct gebruikt kan worden en tegelijkertijd nadenken

over hoe we de energie verzorgen voor als het niet waait en de zon niet schijnt.” Energiecentrales, maar dan op

duurzame brandstof, blijven nodig. Ook zullen we met de landen om ons heen moeten balanceren. Een derde mogelijkheid is flexibel gebruik, vergelijkbaar met het dagen nachttarief voor stroom. “Daar zijn geen grote investeringen voor nodig. Met digitalisering heb je een heleboel mogelijkheden”, zegt Raadschelders. “Een slimme lader kan bijvoorbeeld gecontroleerd de auto opladen.” Daarnaast is opslag van energie noodzakelijk; Li-ion-batterijen om enkele uren te overbruggen; redox-flow batterijen, vergelijkbaar met brandstofcellen, voor enkele dagen. Raadschelders: “Voor de langere termijn, twee of drie weken, ga je naar chemische opslag zoals waterstofopslag of warmteopslag. Zo kan je

Terug naar Jellema.“We gaan van het aardgas af, daar moeten we dus een alternatief voor verzinnen. En Gasunie ziet ook mogelijkheden om waterstof via bestaande netwerken te transporteren. Er liggen nog wel uitdagingen. Nu verliezen we nog 50 tot 60 procent van de energie aan warmte. We moeten kijken wat we daarmee doen.” Mark van der Heijden

FEITEN Van het totale energieverbruik heeft 6,6 procent een duurzame bron. Dit is 10 procent meer dan een jaar eerder. Het verbruik van zonne-energie (elektriciteit en warmte) groeide in 2017 met 31 procent. De energie uit wind nam met 15 procent toe. Zonnepanelen hebben een totale capaciteit van bijna 2900 MW. De totale windcapaciteit is 4200 MW.

DUURZAAM ENERGIE OPWEKKEN Op analysenederland.nl vindt u nog veel meer interessante artikelen over duurzame energiebronnen. ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

Nederland duurzaam maken doen we met elkaar! energie voor elkaar

Groene stroom. Omdat het kan, omdat het moet, maar vooral om het voor de Nederlanders transparant en persoonlijker te maken; dat is het doel van Powerpeers, energie voor elkaar. “Het is niet alleen goed voor het milieu, wij maken het ook leuk!”, zegt founder Lars Falch. “Met eigen profielen zie je bij ons precies van welke mensen je stroom hebt afgenomen of aan wie je hebt geleverd. Op deze manier maken we energie dus persoonlijk en overzichtelijk! Een community die groene stroom deelt. Klinkt helemaal van deze tijd. “Ja dat is het ook! Wij matchen vraag en aanbod. Je kunt het vergelijken met een deeleconomie. Iedereen kan zelf zijn eigen opwekkers kiezen via het Powerpeers dashboard in de app. Het is een platform dat dus mensen aan elkaar koppelt op het moment dat de één stroom overheeft en de ander het nodig heeft. Zo simpel is het. En als de gekozen partij op dat moment niet genoeg kan leveren of als je geen voorkeur aangeeft, hebben wij een back-up van groene energie en vullen we dit voor jou aan.” En hoe doe je dat? “Via onze app zie je precies waar je stroom vandaan komt en hoeveel stroom er door die opwekker geleverd wordt. Transparanter kan het niet. De benodigde kWh

kun je exact zo verdelen zoals jij wilt. Een beetje windenergie uit Zeewolde, zonne-energie van het dak van je tante uit Groningen, waterkracht uit Maurik en energie van de lokale school van je kind bijvoorbeeld.” En kun je uitleggen hoe dat werkt? “Je kiest dus zelf van welke energie opwekkers je stroom wilt afnemen. Alle windenergie, zonne-energie en waterkrachtenergie van Powerpeers wordt in Nederland opgewekt. Heeft jouw neef in Eindhoven zonnepanelen op zijn dak liggen? En wekken ze op dat moment meer op dan ze zelf verbruiken? Dan kan jij die stroom afnemen. Uiteraard moet iedereen wel klant zijn van Powerpeers. Op deze manier brengen wij via ons deelplatform vraag en aanbod bij elkaar en hopen we zo met elkaar Nederland duurzamer te maken. Wat levert het de opwekkers extra op? “We bieden 4 cent per kWh méér dan de reguliere energie aanbieders. Echter zien wij dat geld niet de belangrijkste motivatie is van de mensen die zich aan ons verbinden. Wij ondersteunen graag dat zowel de opwekkers als de afnemers duurzaamheid voorop hebben staan en zelf willen bijdragen aan de duurzaamheid in Nederland. Op deze manier vormt zich de Powerpeers Community. We zien dat mensen wonend in

dezelfde gemeente zich samenvoegen. En de samenwerking met Qmusic die luisteraars oproept om energie van hun dak in Amsterdam af te nemen is er ook 1 van.” Wat dragen jullie bij aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord? “Energiebedrijven uit de hele wereld hebben interesse in de matchingstechnologie van Powerpeers. Ik sprak zojuist een energiebedrijf uit Australië die razend enthousiast is. Daarnaast hopen wij dat onze Powerpeersklanten zo enthousiast en tevreden zijn over ons dat ze dit gaan verspreiden met hun eigen familie en vrienden. Mond-opmond reclame is uiteindeiljk toch het allerbeste. Helemaal voor het bouwen van een Community. Daarnaast is 70% van de woningen in Nederland ongeschikt om zonnepanelen te plaatsen. Powerpeers kan het mogelijk maken dat zij hun paneel op afstand op een ander dak plaatsen alsof het op hun eigen dak ligt; Tele-panelen. Dit is financieel voor de Nederlanders veel aantrekkelijker en zal voor een heel groot deel (10%!) van de CO2 doelstelling voor het klimaatakkoord bijdragen. Ik stel voor dat dit opgenomen wordt in het nieuwe klimaatakkoord en zo maken we samen Nederland een stuk duurzamer!

powerpeers the energy network sport fans

regional wind

communities urban areas

sport stadium

energie voor elkaar houses without solar

houses with solar

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

‘WE MOETEN ZUINIG OMGAAN MET HET LEVEN OP DEZE PLANEET, EN DAT BEGINT BIJ BEWUSTWORDING VAN ONZE IMPACT EROP’ Florian Dirkse, de officiële Nederlandse Kapitein Iglo en medeoprichter van The Ocean Cleanup en The Green Miles, weet waar hij het over heeft. Hij zeilde twee jaar de wereld rond, waarmee hij een persoonlijke droom verwezenlijkte. Hij gaf alles op om samen met een vriend deze reis te maken: “Die tweejarige zeilreis is het mooiste dat ik ooit heb meegemaakt en het heeft ontzettend veel indruk gemaakt.”

Maar deze reis bleek de voor-

bode voor een persoonlijke missie die Dirkse vandaag de dag nog steeds uitdraagt: onze oceanen worden ernstig aangetast door milieuonvriendelijke gedragingen van mensen. Dat moet anders. Hoe gaan wij de oceanen redden?

“Alles begint met bewustwording. Ik werd mij ook pas bewust van de ernst van het probleem tijdens mijn zeilreis rond de wereld. Mijn reismaat en ik hebben met eigen ogen kunnen zien hoe dieren verzeild waren geraakt tussen enorme hoeveelheden plastic, of hoe ze het plastic aten. Dat is voor die beesten levensgevaarlijk. En dit is slechts wat wij zo snel konden waarnemen.

Buiten ons gezichtsveld is er nog veel meer vervuiling in de oceaan. Vervuiling die wij onmogelijk vanaf een zeilboot kunnen zien. Met The Ocean Cleanup probeerde ik samen met Boyan Slat na mijn reis de basis te leggen voor een initiatief dat technologieën creëert om de oceaan op te ruimen.” Wat is ervoor nodig geweest om dit te realiseren?

“Zoals gezegd moest er bewustwording gestimuleerd worden bij mensen, en ik had kennis nodig. Boyan Slat, toen nog piepjong, is een talent als het gaat om dit soort complexe vraagstukken. Zijn kennis en enthousiasme waren nodig om technologische vraagstukken

op te lossen. Maar we hadden natuurlijk ook de financiële middelen nodig om ons doel te behalen. Middels crowdfunding waren we in staat om in zeer korte tijd 100.000 euro te werven en tegelijkertijd awareness te creëren. En die awareness betaalde zich uit in sponsoren en wereldwijde erkenning. Met een tweede crowdfunding-actie in 2014, vlak voor mijn vertrek bij The Ocean Cleanup in 2015, waren we zelfs in staat om 2,1 miljoen euro in te zamelen. Ook in mijn huidige rol als adviseur bij The Great Bubble Barrier probeer ik crowdfunding aan te dragen als middel om ons schoonmaaksysteem voor rivieren mogelijk te maken, en de teller staat al op ruim 50.000 euro.”

Hoe zet je mensen aan tot actie?

“Naast bewustwording probeer ik in mijn lezingen mensen te inspireren om hun dromen na te streven. Het gevaar is dat dromen niet uitgevoerd worden en slechts dromen blijven. Je moet bereid zijn alles te geven en durven risico te nemen. Ik hoop dat mijn verhaal mensen aanzet om dat te doen. Veel grote merken zijn al erg bewust bezig met het verminderen van plastic producten of hebben het zelfs volledig uit hun assortiment verwijderd. Ze stimuleren recycling en milieubewust leven. Ik hoop dat zij en mensen zoals ik ervoor zorgen dat mensen zuiniger worden op ons milieu en onze oceanen.” ADVERTENTIE

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

ANALYSENEDERLAND.NL

Hoe milieuvriendelijk leef jij?

VRAGEN AAN ANJULI PANDIT

Foto: Persfoto

“Vanzelfsprekend let ik enorm op een zo min mogelijk gebruik van plastic. Daarnaast scheid ik mijn afval en probeer ik ook zoveel mogelijk met het openbaar vervoer te reizen. We moeten zuinig zijn op het leven en dat betekent dat we bewust vervuiling tegen moeten gaan en onze kinderen daar bijvoorbeeld in moeten opleiden. Dat betekent ook dat we proberen onze CO2-uitstoot tot een minimum te beperken.”

Foto:BNP Paribas

Head of UK Corporate Sustainability, BNP Paribas

Welke maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen bedrijven?

“Door het klimaatakkoord en de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties moeten bedrijven wel gaan letten op hun impact op wereld. Bedrijven keken eerst bijvoorbeeld enkel naar hun carbon footprint, maar nu hebben ze een definitie waar ze zich aan kunnen vasthouden.”

Wat zou u mensen nog mee willen geven?

“The Great Bubble Barrier pakt oceaanvervuiling aan bij de bron: rivieren. Zijn de rivieren schoon, dan zijn de oceanen schoon. Pak het probleem aan bij de bron en doe vooral in uw vrije tijd mee aan projecten zoals deze of The Ocean Cleanup. Heeft u even tijd over? Besteed deze tijd dan bijvoorbeeld aan milieubewuste projecten, het opleiden van kinderen en het verspreiden van het woord.” Eoin Hennekam MINDER PLASTIC = SCHONERE OCEAAN Weten hoe u zelf uw plasticgebruik kunt verminderen? Op analysenederland.nl leest u tips en adviezen.

ONLINE INTERVIEW

Hoe maak je je personeel hiervan bewust?

“Je moet met hen praten over de impact die je als bedrijf hebt. Daarnaast moet je hen ook aan het denken zetten over hun individuele impact en hen stimuleren betere keuzes te maken.”

Hoe kunnen ze dit implementeren?

FEITEN

- Dirkse solliciteerde op perkament in een lege whiskyfles als Kapitein Iglo - Zee, Zout en Zeilen is de documentaire van zijn wereldreis.

“Grote bedrijven stellen doelen als het betalen van een leefbaar loon, ervoor zorgen dat hun producten niet schadelijk zijn en minder grondstoffen gebruiken in de gehele keten. Kleinere bedrijven zijn wat terughoudender, maar als de grote bedrijven regels opstellen voor de gehele keten, kunnen ze het goede voorbeeld geven en kleinere bedrijven helpen.” Marjon Kruize

DUURZAAM EN CIRCULAIR BOUWEN: GEWOON DOEN! Waren ‘duurzaamheid’ en ‘circulariteit’ tien jaar geleden nog ideologische termen, vandaag de dag hangt de vlag er anders bij. Steeds vaker zijn gebouwen duurzaam en in sommige gevallen zelfs circulair gerealiseerd.

Naast het Centraal Station van Utrecht is sinds enkele weken The Green House geopend. Een toonbeeld van waar Nederland op het gebied van zowel duurzaam als circulair bouwen en ondernemen naartoe moet. “In alle opzichten

state of the art. Het is er groen en als The Green House over tien of vijftien jaar wil verhuizen, dan kan dat, want alle bouwmaterialen zijn opnieuw te gebruiken.” Aan het woord is Jan van Zanen, naast burgemeester van Utrecht ook voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Zowel als burgemeester en als VNG-voorzitter wordt hij helemaal blij wanneer The Green House ter sprake komt. “Het toont aan dat als je de uitdaging met elkaar aangaat en net iets

verder gaat dan je normaal doet, er heel veel mogelijk is. En daar is niet eens een euro subsidie voor nodig! De stad van de toekomst moet nu gebouwd worden. Wij willen als overheden onze verantwoordelijkheid nemen en dat zo doen dat het optimaal bijdraagt aan de leefbaarheid van onze inwoners.”

HEBBEN WIJ UW INTERESSE GEWEKT? Het volledige interview is online te lezen op www.analysenederland.nl

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

Foto: Christiaan Krouwels

DOELEN KLIMAATAKKOORD WORDEN GEHAALD

Ed Nijpels: "Energie besparen is een feest, zeg ik altijd."

In het klimaatakkoord wordt vanuit vijf verschillende sectoren geprobeerd de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 1,5 tot 2 graden celsius. Daarvoor moet er in de mobiliteitssector bijvoorbeeld 7,3 megaton minder CO2-uitstoot gerealiseerd worden en moeten er ongeveer 50.000 bestaande woningen per jaar verduurzamen voor 2021. De SER, onder leiding van voorzitter Ed Nijpels, ziet erop toe dat deze doelstellingen behaald worden. Hoe borgt u de doelstellingen?

“Elk jaar stelt het Plan Bureau voor de Leefomgeving (PBL) aan de hand van de Nationale Energieverkenningen (NEV) vast

waar we staan. Dat is onze Bijbel. Als blijkt dat we op één van de vijf grote thema’s niet op schema liggen, dan onderhandelen we over extra maatregelen. Dat deden we het afgelopen jaar met energiebesparing in de industrie en in de woningsector. Dwingende maatregelen – zoals een AmvB – heeft de overheid nog niet hoeven te nemen.”

installatiebranche, netbeheerders en de overheid hebben we een aanvullend convenant gesloten. Zij gaan de burger ontzorgen zodat die niet langer in een woud aan regels, subsidies, beweringen en aanbieders verdwaalt. De overheid heeft er ook extra subsidie voor uitgetrokken. Energie besparen is een feest, zeg ik altijd: je verdient het zeker terug.”

Wat zijn de successen?

Hoe kijkt u tegen de klimaatwet van het nieuwe kabinet aan?

“Grootschalige windenergie op zee en PV-panelen bij particulieren. Er was voor ‘wind op zee’ 18 miljard euro subsidie gereserveerd. Door spectaculaire kostendaling houdt de overheid zeker 12 miljard in zijn zak. Nieuwe windparken kunnen straks wellicht zonder subsidie. Ook leggen particulieren steeds meer PV-panelen op hun daken. We hadden op 80.000 gerekend terwijl het er nu al ruim 400.000 zijn. De burger blijkt sneller te gaan dan we hadden verwacht.” Energiebesparing in de woningsector is een hoofdpijndossier. Hoe heeft u dat geborgd?

“Dit is precies zo’n doelstelling waar we dankzij extra maatregelen weer op schema lopen. Met de

GEBRUIK HOUT!

Hout is op heel veel manieren duurzaam. Het groeit vanzelf, draagt bij aan de verlaging van CO2 en kan op vele manieren worden gebruikt. “Hout past dus perfect binnen een circulaire economie en de doelstellingen van de overheid”, vertelt Maarten Willemen, voorzitter van PEFC Nederland. “Mits het gecertificeerd duurzaam wordt geproduceerd. Bomen produceren hout en halen daarvoor CO2 uit de lucht. Deze cyclus wordt alleen in stand gehouden als bossen duurzaam worden beheerd. Boseigenaren met een duurzaamheidscertificaat oogsten niet meer dan er bijgroeit. Bos blijft dus bos.”

“Die klimaatwet is prima. Daarmee kan de overheid de doelen voor de langere termijn vastleggen. Dat geeft duidelijkheid aan de markt. Vervolgens kunnen we onderhandelen over een Energieakkoord 2.0 en concrete stappen afspreken. Elke partij zal aan de bak moeten om het Akkoord van Parijs te halen.”

Jaarlijks verdwijnt volgens Willemen zo’n 13 miljoen hectare bos. “We weten dat het gebruik van hout er juist voor zorgt dat het bos in stand wordt gehouden: houtproductie is een belangrijke economische drager voor het bos. Miljoenen mensen zijn afhankelijk van het bos voor hun inkomsten. Van de planten diersoorten is 80% afhankelijk van het bos én bos draagt bij aan de oplossing van het klimaatprobleem. Uit gecertificeerde bossen is hout een oneindig hernieuwbare grondstof en toekomstige generaties kunnen hout blijven gebruiken. Kortom: gebruik hout.”

Wat moet er nog worden gedaan?

“Afspraken in daden omzetten. Dat wordt dus hard werken. Alle partijen hebben er hun handtekening onder gezet. Ze hoeven bij mij niet aan te komen met het verzoek of het een tandje minder mag. Afspraak is afspraak: ieder levert zijn aandeel.”

Marjon Kruize

Tseard Zoethout

ADVERTENTIE

Grip op uw operationele kosten Vele ondernemers en medewerkers zitten dagelijks een aanzienlijk deel van de dag op de weg. Het gebruik van een carkit of oortjes om toch telefonisch bereikbaar te zijn is evident. Minder voor de hand liggend is het gebruik van een ritregistratiesysteem. Regelgeving belastingdienst Het bijhouden van een sluitende ritadministratie is voor zakelijke rijders verplicht. De boetes van de belastingdienst voor het niet kunnen overleggen van de gewenste gegevens zijn hoog. Bij een wagenpark tot 5 voertuigen kan de aanslag al snel in de tienduizenden euro’s lopen. Kosten die u eenvoudig kunt voorkomen met een ritregistratiesysteem.

Eenvoudig en compleet Geen onleesbare handgeschreven papieren meer met losse ritten of onduidelijkheid omdat er koffie is gemorst over de laatste ritstaten. Snel, simpel en eenvoudig de complete kilometerregistratie in een duidelijke rapportage die voldoet aan de eisen van de belastingdienst. Diverse apps helpen u om de processen rondom bijvoorbeeld de planning verder te optimaliseren.

GPS-Buddy helpt u zo om grip te krijgen op uw operationele kosten.

info@gps-buddy.com - www.gps-buddy.com

Desmond van Kooten Sales Director GPS-Buddy

ADVERTENTIE

EFFECTIEF KLIMAAT SPAREN MET TONZON! BEGIN NU MET DE KRUIPRUIMTE

Ook bij nieuwbouw nog forse besparingen mogelijk TONZON Vloerisolatie heeft in een kruipruimte een beter isolerend effect dan nieuwbouw isolatie. Dat is te danken aan het unieke Thermoskussen dat in 1980 in Nederland is uitgevonden. Dit is het enige materiaal dat de warmtestraling van de vloer vrijwel tot nul reduceert. De vloer wordt daarmee warmer bij een lagere binnentemperatuur. Daardoor is de energiebesparing hoger dan bij andere isolatiematerialen zoals wol, EPS (polystyreen) of purschuim. Die stralen aan de onderzijde nog steeds warmte naar de kruipruimte. Door dit permanente warmtelek worden nieuwbouwvloeren niet zo warm en is een vloerverwarmingssysteem bijzonder traag.

schone, geurloze kruipruimte. Dankzij deze aanpak kunt u met natuurlijke ventilatie toch gezond wonen! Aanpak onnodige warmtelekken spaart extra gas We laten veel warmte onbenut weglekken. Geïsoleerde CV-buizen stralen onnodig warmte uit in ruimtes zoals zolders, garages en kruipruimtes. Radiatoren warmen buitenmuren op. Bij vloerverwarming lekt veel warmte onbenut aan de onderzijde weg, zelfs bij nieuwe huizen en zogenaamde NOM-woningen. Bij woningen met luchtverwarming is het in de kruipruimte soms nog warmer dan in de kamer. Kortom veel systemen stralen onnodig warmte uit. TONZON heeft voor al deze problemen innovatieve oplossingen ontwikkeld.

TONZON Thermoskussens

TONZON Bodemfolie Bodemfolie op de bodem van de kruipruimte (zie illustratie hierboven) zorgt ervoor dat er geen vocht vanuit de bodem het huis kan binnendringen. De dubbele aanpak met Thermoskussens en Bodemfolie zorgt voor een warmere vloer en een

Gas in de toekomst flink duurder Wanneer de plannen doorgaan, gaat de belasting op gas omhoog. Vraag daarom nu een kosteloze inspectie aan van uw kruipruimte en ontvang vrijblijvend een offerte op maat. Kijk snel op tonzon.nl of bel 0900 - 28 66 966 (0,10 p/min).

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

Foto: NewTeam

Danny Mekic, oprichter en directeur van NewTeam

LIEFDE VOOR LEREN Onderwijs is een van de weinige fundamenten onder de gehele samenleving. Een fundament dat alle Nederlanders met elkaar gemeen hebben. Het vormt de brug tussen de geboorte van een nieuw leven en een zelfstandige toekomst. Dat maakt het belang en de verantwoordelijkheid van het onderwijs heel groot. Vroeger was duidelijk op welke

banen het onderwijs moest voorbereiden. Nu leiden we mensen op voor banen die nog niet bestaan. Wat moet een kind op school meekrijgen om

te kunnen leven in deze snel veranderende wereld? Dat is de liefde voor leren.

Zin hebben om vandaag te ontdekken wat in de wereld van morgen nodig is. Jezelf opnieuw uit kunnen vinden, elke dag weer. In de praktijk gebeurt dat te weinig. Scholen, onder druk van de onderwijsinspectie, proberen van een onvoldoende een voldoende te maken, maar je helpt een kind niet door aandacht te geven aan waar

het niet goed in is. Ieder kind draagt iets met zich mee wat waardevol is voor de wereld. Ik zou graag zien dat we focussen op waar kinderen goed in zijn. Dat we kinderen helpen de beste versie van zichzelf te worden.

lingen op hun eigen snelheid door de oefenstof kunnen gaan. Dankzij technologie kan elke leerling op zijn favoriete manier worden benaderd. Sommige leerlingen geven nu eenmaal de voorkeur aan lezen, terwijl anderen liever een instructie bekijken of het zelf willen uitzoeken. Ook kan technologie het contact met de ouders dynamischer maken. De school kan ouders van week tot week bij de opleiding betrekken en ze tips geven om hulp te bieden. Maar technologie is geen doel op zich. Met technologie onder de arm moeten we blijven kijken naar de essentie van onderwijs: uitwisseling van kennis en ervaring. Liefde voor leren is het voorportaal van leren van het leven te houden. Alleen dan is een mens gemotiveerd om zichzelf te blijven vernieuwen. Danny Mekic, Oprichter en directeur van NewTeam

En daar komt technologie bij kij-

ken. Technologie is de drijfveer achter de snelle verandering van de samenleving. Tegelijkertijd kan technologie een fantastisch hulpmiddel in het onderwijs zijn.Het onderwijs kan technologie gebruiken om in tempo te variëren, zodat leer-

GOEDKOPER EN EFFICIËNTER Door de digitalisering en automatisering kunnen bedrijven steeds efficiënter te werk gaan. Op analysenederland.nl leest u er meer over. ADVERTENTIE

VR AAG DE BR OC HU RE AA N

SAMEN WERKEN AAN DE DIGITALE UITDAGINGEN VAN DE TOEKOMST? MASTERCLASS DIGITAL TRANSFORMATION | MASTERCLASS STRATEGIE | MASTERCLASS DIGITAAL LEIDERSCHAP IN HET BEDRIJFSLEVEN

De digitale wereld verandert snel. Digitale veranderingen zorgen voor

In onze masterclasses bereiden we je voor op de digitale transformatie

een verschuiving van de markt en een andere klantvraag. Wat is de

en leer je jouw organisatie meenemen in jouw visie. Daarbij kijken we

impact van die veranderingen op klantrelaties? Wat zijn de gevolgen

ook naar de nog komende maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe

van de digitalisering op de samenleving? En wat betekent dit voor de

technische mogelijkheden. Op deze manier creër je als professional

huidige economische modellen en organisatievormen?

duur zame impact.

WIJ VERWELKOMEN JE GRAAG OP NYENRODE BUSINESS UNIVERSITEIT IN BREUKELEN. NEEM VOOR MEER INFORMATIE EN PERSOONLIJK ADVIES CONTACT OP +31 (0)346 291 717 MET HET PROGRAMMA-MANAGEMENT: PP@NYENRODE.NL NYENRODE.NL/ELSEVIER

NYENRODE. A REWARD FOR LIFE

Foto: Fotolia

Foto: Simplerinvoicing

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

MAG HET LICHT UIT?

Johan Schaeffer: "Hoe sneller bedrijven zijn aangesloten op het netwerk, hoe eerder we kunnen boekhouden met het licht uit.”

Het volledig automatiseren van administratieve handelingen, waarbij de administratieve lasten en risico’s worden gereduceerd. Dat is het doel van Johan Schaeffer, co-founder van Stichting Simplerinvoicing. In 2013 wordt op initiatief van het ministerie van Economische Zaken Stichting Simplerinvoicing opgericht. Het doel? Een administratie waarbij gegevens niet meer handmatig worden ingevoerd, facturen volledig elektronisch worden verwerkt en postzegels gewoon in de la blijven. Schaeffer: "Veertig jaar geleden kon een groot bedrijf als Heineken al elektronische

facturen versturen naar klanten. Er werd dan op basis van onderlinge afspraken een een-op-een verbinding opgesteld tussen de leverancier en de klant. Op deze manier werd het aantal administratieve handelingen flink teruggedrongen.” Factureren vergemakkelijkt

Dat was veertig jaar geleden, maar vorig jaar was de helft van alle facturen in Nederland nog steeds op papier. Schaeffer: "En als het niet op papier is, krijg je de factuur in pdf-vorm. Deze facturen kun je nog steeds niet automatisch verwerken. Dat kan veel makkelijker.” Dus nam de Stichting Simplerinvoicing

deel aan het Europese e-facturatienetwerk (PEPPOL) waarbij de één-op-één verbindingen van de oude partijen overbodig zijn geworden. Op deze manier ontstond er een netwerk waarbij alle leveranciers met één netwerk verbonden zijn. "Zo werkt het ook met mobiele telefonie: KPN en Vodafone hebben ieder hun eigen netwerk, maar dankzij afspraken onderling hoef jij je geen zorgen te maken welke provider degene heeft die jij wilt bellen.” Standaardiseren van facturen

Het uiteindelijke doel van Simplerinvoicing is het volledig automatiseren van de administratieve handelingen. De eerste

ANALYSENEDERLAND.NL

stap in dit proces is het standaardiseren van facturen. Samen met E-invoicing-partners TNO en NEN lanceert Stichting Simplerinvoicing in 2018 het Standaardisatieplatform e-factureren (STPE) over de toepassing van de Europese e-facturatienorm EN 16931-1. Het platform wil de communicatie over en de implementatie en het gebruik van deze e-facturatienorm in Nederland bevorderen. "Er is uiteindelijk cross-sectoraal een factuurstandaard ontwikkeld. Dat was de eerste stap in de juiste richting.” De laatste horde

Wat nog wel een probleem blijft, is het gebrek aan automatische detectie. Schaeffer: "Zo kun je bij het versturen van een factuur detecteren of een organisatie is aangesloten bij het netwerk. In dat geval doet de provider de rest: het controleert de gegevens van zowel zender als ontvanger, genereert direct vanuit de bron de UBL zonder het risico op fouten en beveiligt de berichten. Hoe sneller bedrijven zijn aangesloten op het netwerk, hoe eerder we kunnen boekhouden met het licht uit.” Mandy Kraakman

ADVERTENTIE

Is uw organisatie al klaar om e-facturen te kunnen ontvangen, verwerken en versturen? E-factureren is dé toekomst: het is sneller, gemakkelijker, nauwkeuriger en scheelt administratieve handelingen die veelal handmatig gedaan moeten worden. Verplicht, ook voor uw organisatie? Als u zaken wilt doen met Provincies, Gemeenten en Waterschappen of zelf een aanbestedende dienst bent, gaat er veel veranderen. Conform EU richtlijn 2014/55/ EU moeten alle aanbestedende diensten per 18 april 2019 de benodigde voorzieningen hebben getroffen om e-facturen te kunnen ontvangen én verwerken.

netwerk. Onze doelstelling is simpel: compliant in één dag. Dus geen langdurige trajecten, maar een stabiele en veilige oplossing via Simplerinvoicing FULL en PEPPOL. Wij zijn als één van de weinige serviceproviders zelf ISO27001 gecertificeerd. Veilig e-facturen verzenden Of het nu gaat om duizenden facturen of om één factuur; onze unieke manier van verzenden werkt altijd! Met automatische detectie van de ontvanger bij het afleveren, maken we veilige e-facturatie bereikbaar voor elke organisatie.

Compliant in één dag, zo simpel is het! Met een marktaandeel van ruim 85% (maart 2018) is eVerbinding veruit de grootste serviceprovider op het Simplerinvoicing

Maak kennis met eVerbinding! Wacht niet te lang en bel ons via 088 440 66 33

18april2019.nl

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

GOED BEVEILIGD DIGITALISEREN De digitalisering van de maatschappij biedt veel mogelijkheden, maar ook risico’s. Petra Oldengarm en Michael Pols vertellen hier meer over.

genomen in de ontwerpfase van digitale systemen.

Foto: Fotolia

Petra en Michael verwachten dat

De digitale transitie stimuleert

positieve ontwikkelingen, maar niet zonder risico’s. Er wordt een gigantische hoeveelheid data verzameld, zoals persoonlijke gegevens. Hoe beschermen overheden die gegevens tegen cyberattacks? Michael Pols, Freelance Security Consultant, vertelt: “De overheid onderneemt vergelijkbare beveiligingsmaatregelen als banken in Nederland. Gebruikers kunnen twee-factor authenticatie verwachten om toegang te krijgen tot persoonlijke informatie. Hun informatie is onderhevig aan cryptografie; een werkwijze om gegevens onleesbaar te maken voor onbestemde partijen.” Petra Oldengarm, Directeur

Digitale transitie is niet zonder risico’s.

giD normenkader.” Verder helpt de overheid het bedrijfsleven bij informatiebeveiliging. Het Nationale Cyber Security Centrum (NCSC) doet dit voor de vitale sector. Het recent opgerichte Digital Trust Center (DTC) gaat dit doen voor niet-vitale organisaties. Michael voegt toe dat richtlijnen aandacht geven aan drie kernbegrippen: beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid.

‘De complexiteit

van dreigingen neemt alleen maar toe. Het is essentieel dat we beseffen dat de digitale transformatie een continu proces is’

Cyberveilig Nederland, vertelt dat overheden zich moeten houden aan diverse normen voor informatiebeveiliging: “Er zijn richtlijnen voor beveiliging De nieuwe wetgevingen rondom opgesteld, zoals de Baseline Ininformatie en dataveiligheid formatiebeveiliging Rijksdienst zetten eenieder op scherp. Zowel (BIR) en de Baseline InforPetra als Michael zegt: “De AVG matiebeveiliging Gemeenten zorgt voor bewustwording.” (BIG), gebaseerd op de beveiliHet zorgt dat belanghebbenden gingsnorm ISO-27001 (de stanworden aangestuurd kritisch na daard hoe informatiebeveiliging te denken over hun beveiligingsrisicoanalyses en inventariseren procesmatig ingericht zou kunsituatie: “Het creëert een andere welke gegevens er expliciet nodig 70% vanOok onze klanten dat 20% van hun Michael en nen worden). zijn er nogontdekten mindset”, aldus Petra. zijn van eindgebruikers. Ze online ‘aanvalsoppervlak’ niet bekend was bij de organisatie zelf. andere controlemechanismen Petra benoemen hoe bedrijven pleiten voor Security by Design, voor gemeenten, zoals het Dibaat hebben bij het maken van waarin beveiliging al wordt op-

de digitalisering in de toekomst alleen maar zal toenemen: “De digitalisering ontwikkelt sneller dan de maatregelen en deze trend zal zich voortzetten. We moeten onze beveiligingsstandaarden optimaliseren en op een voldoende volwassenheidsniveau komen”, aldus Michael. Petra verwacht dat cyber security onderdeel gaat worden van de primaire processen van organisaties en onlosmakelijk verbonden zal zijn aan digitalisering: “De complexiteit van dreigingen neemt alleen maar toe en ook digitale criminaliteit zal alleen maar toenemen. Het is daarom essentieel dat we beseffen dat aandacht voor cybersecurity in de digitale transformatie een continu proces is.” Eoin Hennekam

FEITEN - Naar schatting is er in 2025 een tekort van 500.000 experts. - AVG creëert bewustwording. - Digitalisering zal alleen maar toenemen. - Cyber security is onlosmakelijk verbonden met digitalisering. - Overheden hanteren stikte richtlijnen voor optimale beveiliging. COMPLEXE DREIGINGEN Cyberdreiging wordt steeds complexer en dus moeten er ook andere oplossingen komen. Op analysenederland.nl leest u er meer over. ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

Snelle digitalisering van de overheid vraagt om korte sprints “Veel digitaliseringsprojecten bij de overheid lopen averij op omdat er de neiging is vooraf volledig te willen bepalen wat er over vijf of acht jaar noodzakelijk is. Maar dat is met de snelheid van de technologische ontwikkeling onmogelijk. Overheid en marktpartijen kunnen veel meer agile gaan samenwerken; in korte sprints. Daardoor blijven we flexibel en kunnen we inspelen op veranderende eisen en mogelijkheden.” Dat zegt Coen Egberink, algemeen directeur van EBPI. EBPI is specialist in keteninformatisering en werkt veel voor de overheid. Egberink kiest voor een positieve benadering: “Laten we leren van wat er goed gaat bij de digitale transformatie van de overheid en laten we - bijvoorbeeld bij weten regelgeving- kijken naar wat wèl kan in plaats van wat niet kan.”

Coen Egberink, Algemeen directeur van EBPI Waarom gaat agile werken zorgen voor een betere transformatie van de overheid? “Bij de digitalisering van de overheid gaat het niet altijd goed, maar laten we leren van de voorbeelden waar het wel goed gaat. EBPI is betrokken bij diverse transformatieprojecten bij de overheid. We zijn er van overtuigd dat de Triple Helix-benadering (met betrokkenheid van publieke en private sector en wetenschap) werkt als iedereen daarin zijn eigen rol kan spelen. We willen nu van tevoren gedetailleerd bepalen wat we over vijf jaar of langer krijgen. Ik pleit ervoor om ook transformaties bij de overheid te organiseren in kortere sprints, voor flexibiliteit. De overheid moet

rimentele fase starten, met de bestaande weten regelgeving als startpunt, waarbij je gezamenlijk ontdekt wat er kan binnen bestaande regels en waarvoor nieuwe regels moeten worden gemaakt?”

daarin de regie voeren door randvoorwaarden te bepalen en door de certificering van afsprakenstelsels, zoals bij MedMij. Bij SBR

terwijl dat allang digitaal kan. De rol van de overheid als eigenaar en controleur van data zal ingrijpend veranderen. Burgers

(Standard Business Reporting) hebben we gezien hoe we met standaardisering miljoenen kunnen besparen.” Moet de overheid dan niet vooraf be-

voelen zich steeds meer eigenaar van hun data en willen bepalen wie er wel of niet toegang heeft tot die data en voor hoe lang. Als we blockchains ontwikkelen met een consent-achtige toepassing, dan kun-

palen wat er moet worden geleverd? “Natuurlijk moet de overheid een duidelijke vraag formuleren, maar veel minder

nen burgers en bedrijven voortaan zelf bepalen wie er bij hun data mag. Die verandering zorgt voor grote veranderingen bij

gedetailleerd. De veranderingen gaan zo snel, dat we nu nog niet kunnen bedenken wat er over vijf jaar nodig is en mogelijk is.

de e-overheid, e-bank, e-accountant. Hun administratieve en controlerende rol verdwijnt. Transparantie dwingt organisaties

Daar moet je dus je proces, de samenwerking en de afspraken op inrichten. En dat

tot ingrijpende veranderingen en maakt de burger baas van zijn eigen dossiers. Dat

geldt ook voor nieuwe weten regelgeving. Die wordt nu vaak ‘ingebakken’ terwijl een project al loopt. Denken vanuit de huidige

creëert nieuwe spanningsvelden tussen de overheid en andere instituties enerzijds en de burger anderzijds. En daar moeten

juridische beperkingen belemmert innovatie. Kunnen we niet vaker in een expe-

overheid, markt en wetenschap (Triple Helix) een oplossing voor ontwikkelen.”

Hoe gaat digitalisering de rol van de overheid veranderen? “Als je een toneelstuk uit de jaren zestig op DVD zet, dan ben je nog niet goed geautomatiseerd. Het is immers nog steeds hetzelfde lineaire toneelstuk. Terwijl het ook heel anders kan. Dat geldt ook voor de rol van de overheid. Moeten we het wel blijven doen, zoals we gewoon zijn om het te doen? We moeten nog steeds naar het stadhuis om ons fysiek te legitimeren,

Welke technische ontwikkelingen zullen de transformatie van de overheid beïnvloeden? “We moeten bereid zijn om processen af te stemmen op de adoptie van nieuwe technologieën. Er is zoveel data beschikbaar dat we hulp nodig hebben om dat te verwerken. Medisch specialisten kunnen beter werken als zij wereldwijd beschikbare data kunnen benutten om tot een beter behandelplan te komen. En dat geldt voor heel veel beroepen. Blockchain neemt in razend tempo administratieve lasten weg en Internet of Things zorgt er voor dat informatie steeds vaker van systeem naar systeem verloopt. Daar moet de overheid bepalen onder welke voorwaarden informatie mag worden gedeeld. We denken nu nog vaak in informatieketens, maar in de nabije toekomst zal het steeds vaker gaan over een ‘qualified ring’ met informatie waarvan we moeten bepalen wie dit er wanneer af mag halen of op mag zetten. De overheid is dan niet langer de controleur van de administratie, maar de hoeder van een informatie-gestuurde omgeving.”

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

‘DIGITALISERING KENT GEEN EINDFASE’ Digitalisering is een jaar of twintig geleden in een versnelling gekomen. Projecteren we die ontwikkeling naar de komende jaren, dan staat ons een nieuwe digitaliseringsgolf te wachten. De overheid wil de kansen van digitalisering benutten en de regie van mensen versterken.

Tot begin dit jaar kende Neder-

land een aparte digicommissaris, Bas Eenhoorn, die de tijdelijke opdracht had gekregen om overheidsbrede regie te voeren op de (door)ontwikkeling van de digitale infrastructuur in ons land. Met de komst van dit kabinet is er één portefeuillehouder digitale overheid, voor burgers én bedrijven: staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Raymond Knops. Digitale dienstverlening van de overheid aan bedrijven is van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) naar Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gegaan. De digitale overheid, legt Knops uit, heeft betrekking op alle communicatie tussen overheid met burgers en en bedrijven. “Wat je probeert, is om in de trend van digitalisering en voortschrijdende techniek met adequate middelen te commu-

niceren met burgers en bedrijven. Alle ministeries hebben daarmee te maken, maar omdat daar een sterk coördinerende rol in zit, is die verantwoordelijkheid neergelegd bij één bewindspersoon. Ik heb een aantal instrumenten tot mijn beschikking om die coördinerende rol in te vullen.” Wat zijn uw taken als verantwoordelijke voor de digitale overheid?

“Ik ben politiek verantwoordelijk voor dit onderwerp. De overheid speelt een voorhoederol ten aanzien van nieuwe ontwikkelingen. We hebben overleg met alle uitvoerende instanties, zoals de Belastingdienst en het UWV. Je kunt beleid maken, maar je wilt ook weten of het in de praktijk haalbaar is. Ik houd mij bezig met de vraag welke kant we opgaan met de digitale overheid, wat nodig is en met welk niveau van beveiliging. Daarnaast zorg ik voor het vastleggen van de kaders in wetgeving, zoals met

de Wet Digitale Overheid die in 2019 in werking treedt." Welke rol speelt de overheid in de digitale transformatie?

“De overheid heeft een rol als het gaat om het waarborgen van de positie van de burger. Belangrijk grondrechten zijn privacy en veiligheid. Digitale ontwikkelingen zijn afgelopen jaren snel gegaan, maar zullen ook steeds meer in een versnelling komen. Je weet nooit waar dat traject eindigt, maar je weet

Wat is er veranderd voor de overheid na de invoering van de privacyverordening AVG?

“Alle databestanden waar de overheid mee werkt, moeten getoetst worden aan de AVG. Als de burger toestemming geeft voor het gebruik van zijn gegevens is er meer mogelijk, maar de regie ligt bij de burger Ook voor de overheid heeft dat impact. We zijn nu bezig met het programma ‘Grip op Gegevens’, waarbij de overheid zelf aan mensen vraagt: wat wilt u dat er

'Als je veiligheid op hoog niveau wilt hebben, zul je altijd veiligheidschecks moeten invoeren' wel dat digitalisering de driving force wordt voor de wijze waarop de overheid met bedrijven en burgers communiceert. Nu en in de toekomst."

met uw gegevens gebeurt? Dat hoeft geen inbreuk op je privacy te betekenen. Als je toestaat dat de overheid je gegevens gebruikt, dan kan dat ook betekenen dat ADVERTENTIE

Draagvlak voor technologie

Daarmee wringt vernieuwing: met bestaande regels, met hoe we het tot dan toe gewend waren, met verwachtingen en met bestaande belangen. Die wrijving creëert ophef. En ophef leidt in veel gevallen tot uitstel of zelfs tot afstel.

Het publieke debat over technologie en het gebruik van data is feller en sneller dan ooit tevoren. De snelheid van digitalisering, de toepassingen Om te voorkomen dat een nieuw project na lancering de ijskast in moet, van technologie en impact van (big) data vraagt van organisaties dat ze is het belangrijk dat organisaties maatschappelijke acceptatie onderdeel bewuster onderdeel zijn van dit debat. Anders wordt de publieke opinie maken van hun innovatieproject. Door bewust te zijn van de politieke en een bedreiging voor innovatie. maatschappelijke bezwaren van een nieuwe toepassing van technologie en gebruik data. Door hierover vooraf in dialoog te gaan met Inzet van technologie en slimmer gebruik van data biedt enorme kansen belanghebbenden. Dan zet de organisatie een risico om in succes. voor organisaties. Bij de overheid, in de zorg, in het mobiliteitsdomein en natuurlijk in het bedrijfsleven. Veel van deze vernieuwingen nemen Considerati we als gebruikers voor lief. Ze maken onze manier van leven, werken Considerati helpt klanten te innoveren met nieuwe technologie en data en reizen eenvoudiger. Al deze nieuwe verworvenheden worden de door te kijken naar de juridische, politieke en reputatierisico’s en deze nieuwe standaard. Maar diezelfde innovatie ligt ook onder een risico’s om te zetten naar kansen. vergrootglas. Bedrijven en overheden die innoveren doen iets nieuws. Kiezen voor Contactgegevens Bezoekadres E. info@considerati.com De Boelelaan 7 een oplossing die tot dan toe niet bestond of werd gebruikt. T. +31 20 737 0069

1083 HJ Amsterdam

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

je niet telkens opnieuw gegevens hoeft in te vullen.” Hoe zorgt de overheid voor een efficiënte, maar ook veilige digitale transitie?

"Als je veiligheid op hoog niveau wilt hebben, zul je altijd veiligheidschecks moeten invoeren. Die checks kosten tijd en vragen bepaalde handelingen. Dus in relatie met efficiency zit daar dus wel een bepaalde spanning op. Nieuwe technologieën zoals blockchain kunnen ook helpen om de veiligheid te vergroten." Welke rol speelt Binnenlandse Zaken binnen het Standaardisatieplatform?

"Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zorgt ervoor dat de belangen van het rijk en lokale overheden worden ingebracht binnen het standaardisatieplatform. " Dan nog even over de Europese Norm voor e-facturatie, die op 18 april volgend jaar in gaat. Wat voor invloed heeft het standaardiseren van de e-factuur op het bedrijfsleven?

"Met het standaardiseren van de e-factuur wordt het betalingsproces sneller, gemakkelijker,

ANALYSENEDERLAND.NL

nauwkeuriger en dit scheelt de ondernemers administratie. Doordat e-factureren via een Europese Norm wordt gestandaardiseerd geldt dit ook voor ondernemers die zakendoen met andere Europese overheden."

Foto: Rijksoverheid

Tot slot: hoe ziet de toekomst van digitale overheid eruit?

“Dat zit deels in de acceptatie dat veranderingen structureel van aard zijn. De overheid zal zich continu moeten aanpassen. En twee: de richting die we opgaan, is die van meer digitalisering. Dat moet gepaard gaan met het waarborgen van grondrechten als veiligheid en privacy. Ook zetten we in op digitale inclusie. Iedereen moet op een begrijpelijke en veilige manier met de overheid kunnen communiceren. Dat vraagt een proactieve houding van de overheid. Het uitgangspunt is: de overheid levert diensten aan burgers, en die diensten moeten werken." Hugo Schrameyer

HACKEN IS EEN ZEKERHEID Volgens cybersecurityexpert Dick Berlijn wordt elk bedrijf gegarandeerd een keer gehackt. Op analysenederland.nl lees je zijn kijk op de toenemende digitalisering.

FEITEN

Raymond Knops is staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Knops was van 2011-2014 voorzitter van de Kamercommissie Europese Zaken en was lid van de Tijdelijke Commissie Huizenprijzen, die in 2012 en 2013 een parlementair onderzoek uitvoerde naar de kostenontwikkeling en de prijsvorming op de huizenmarkt. Tevens is hij sinds september 2012 lid van het presidium van de Tweede Kamer. Van maart 2016 tot oktober 2017 was hij tweede ondervoorzitter van de Tweede Kamer.

ADVERTENTIE

Slechts 27% van de bedrijven heeft wel eens een e-factuur verstuurd De adoptie van e-facturatie staat vol in de schijnwerpers. De wetgeving is duidelijk: april 2019 moeten alle (semi-)overheden in staat zijn e-facturen te ontvangen en te verwerken. Dit heeft ook gevolgen voor het bedrijfsleven. De adoptiegraad moet flink omhoog

Gezien de ontwikkelingen zou je verwachten dat e-facturatie een grote vlucht heeft genomen. Onderzoek wijst echter uit dat slechts 10% van alle verzonden facturen in Nederland e-facturen zijn en meer dan 50% (!) van de facturen nog per post wordt verstuurd. En dat terwijl de nieuwe e-facturatie standaard (NLCIUS) e-factureren voor iedereen een stuk eenvoudiger maakt.

E-factureren via PEPPOL biedt veiligheid

Easy Systems is uw partner voor e-factureren. Naast procesoptimalisatie en kostenbesparing zetten wij ook in op veiligheid. Met Easy Exchange bieden wij een gecertificeerd PEPPOL Access Point. Met PEPPOL bent u verzekerd van beveiligd transport van uw facturen.

Toekomstbestendig

Stap 1 is vaak het ontvangen óf versturen van e-facturen. Maar wij groeien met u mee en verzorgen desgewenst uw complete inkomende en uitgaande facturatie (zowel elektronisch als via e-mail en post). Wij nemen u bij de hand in de overstap naar e-factureren.

Meer informatie

Ontmoet ons 12 september op de marktontmoeting van PIANOo.

Contact: 0318 648 748 | info@easy-exchange.nl | www.easy-exchange.nl

100

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

DIGITALISERING: DAAR WAAR Onderwijs met digitale middelen als iPads, dat moet toch wel de toekomst zijn? “Ho, ho, niet zo snel”, stellen Michael van Wetering en Michiel Leenaars. “Zie de kinderen niet als experimenteerterrein.” Natuurlijk kan Michael van Wetering, strategisch adviseur Innovatie bij Stichting Kennisnet, gemakkelijk enkele positieve voorbeelden van digitalisering in het onderwijs noemen. “Dankzij digitalisering kunnen leraren het kind straks beter helpen dan nu het geval is. Kinderen kunnen zelfstandig oefenen, waarbij het programma rekening houdt met de individuele leerling.” Het leermateriaal wordt dus adaptief, vervolgt hij. “Dat is de kernbelofte van digitalisering. De individuele leerling kun je daarmee beter bedienen dan in een grote groep.” Ook Michiel Leenaars, direc-

teur strategie van de stichting NLnet en raadslid van de Onderwijsraad, weet wanneer

digitalisering nuttig kan zijn. “Bij repetitieve dingen als het

Foto: Fotolia

‘Dankzij

digitalisering kunnen leraren het kind straks beter helpen dan nu het geval is. Kinderen kunnen zelfstandig oefenen’ automatiseren van woorden of tafels leren, kan het heel handig zijn een iPad te geven.” Maar, voegt hij eraan toe, “voor andere zaken is dat maar de vraag.” Leenaars en Van Wetering zien

namelijk ook heel wat haken

Scholen beginnen nu te ervaren wat de impact van digitalisering is op de manier van lesgeven. Mijn gevoel is dat een grote groep nog worstelt met de impact van digitalisering. -

en ogen aan de digitalisering van het onderwijs. Zij zijn niet tegen bits en bytes in het onderwijs, maar zien wel dat er niet altijd sprake is van een verbetering en dat sommige scholen nog niet weten hoe ze met de negatieve bijeffecten moeten omgaan.

Wetering. “Hoe weet een leraar waar een leerling mee bezig is? Daarvoor wordt een dashboard gemaakt. Dus waar een leraar eerst met de leerlingen sommen maakte, zit hij nu op het dashboard te analyseren hoe het gaat. Dat heeft impact op hoe je met de leerlingen omgaat.”

Het adaptieve lesmateriaal klinkt bijvoorbeeld als iets louter positiefs. Toch komen daar nieuwe uitdagingen uit voort, zegt Van

Als de verschillen tussen leer-

lingen onderling groot zijn, zorgt adaptief lesmateriaal voor nieuwe vragen. “Het kan dan ADVERTENTIE ADVERTORIAL

IoT voor elke organisatie binnen handbereik Bart Hiddink, directeur van Ideetron BV, legt uit wat ervoor nodig is om slim van alle mogelijke toepassingen van IoT gebruik te kunnen maken. “Je kunt op je hobbyzolder je eigen LoraWAN-netwerk beginnen.”

Wat is er nodig om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden van IoT? “Uiteraard een verbinding met het internet, en een backend dat de informatie op zo’n manier weergeeft dat de eindgebruiker er informatie uit kan halen. Sigfox en LoraWan zijn ongeveer 30 keer zo energiezuinig als 4G, ons reguliere mobiele netwerk. Dat betekent dat je veel minder data per keer kunt versturen, maar de meeste sensoren gebruiken niet meer dan een paar byte.” Hoe maak je gebruik van Sigfox en LoraWAN? “Sigfox is vrij duur, en je moet specifieke chips gebruiken. De drempel om daarmee te starten ligt dus vrij hoog. KPN biedt nu LoraWAN aan, maar ook dat is prijzig. Een andere mogelijkheid is om je

eigen LoraWAN-netwerk te beginnen. Het enige dat je hiervoor nodig hebt is een gateway. Die heb je al vanaf een paar honderd euro.” Is dat veilig? “Alle data die via LoraWAN wordt verstuurd, is dubbel ingepakt, via zowel een netwerksleutel als een applicatiesleutel. Computers van nu zouden honderden jaren bezig zijn met het kraken van deze codes. Eventueel kun je ook de gegevens nog versleutelen.” Hoe kunnen jullie bedrijven helpen? “Wij adviseren organisaties over de implementatie van IoT-toepassingen en leveren alle producten die nodig zijn voor het starten van een LoraWAN-net-

werk. Zo zijn we bezig met een Rhinotracker in Tanzania, maar bouwden we ook al sensoren voor prullenbakken, zodat die niet meer preventief geleegd hoeven te worden, maar pas op het moment dat ze vol zijn. Onze expertise is specifieke draadloze communicatie, wat wil zeggen dat wij alles op maat ontwikkelen.” www.ideetron.nl webshop.ideetron.nl/lora Tel.: 06 18 21 35 34

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

HET IETS TOEVOEGT

De rol van de leraar verandert

ook op een andere manier, vult Leenaars aan. Het digitale pakket ligt vaak vast, de docent hoeft dit enkel nog te volgen. “Voor de leraar is het aantrekkelijk om ontzorgd te worden. Tegelijkertijd maakt dit het lastiger om onderdelen bij de stof te stoppen, terwijl de docent de leerlingen het best kent. We moeten het eigenaarschap terugbrengen bij de leraren.” De interactie tussen leerling en leraar verandert op nog een andere manier, stelt Leenaars. Als analogie geeft hij het voorbeeld van een goede docent die op video iets uitlegt. “Dan heb je niet iemand die aan je ogen ziet dat je het niet snapt – en dan naar je toestapt om je mee te krijgen.”

Van Wetering sluit zich daarbij aan. Vooral op sociaal-emotioneel vlak worden leerlingen niet geholpen door digitalisering. “Hoe beoordeel je of een kind zich in de kring voldoende laat zien? Hoe reageert een leerling als hij wordt aangevallen of een compliment in ontvangst neemt?” Hij hoopt dat digitalisering de

leraar juist tijd biedt meer aandacht te geven aan de sociaal-emotionele aspecten, zeker omdat dat in zijn ogen vooral gevraagd wordt bij toekomstige banen. “Zoals de industriële revolutie spierkracht voor een groot deel heeft vervangen, zie ik datzelfde met denkkracht gebeuren door kunstmatige intelligentie”, zegt Van Wetering. Maar op sociaal-emotioneel vlak zijn computers nog nergens, stelt hij. “Ik kan niet voorspellen welke nieuwe banen erbij komen. Beter is het te voorspellen welk type banen overblijft: daar waar sociale-emotionele intelligentie gevraagd wordt, zul je kunstmatige intelligentie niet snel zien.”

101

VRAGEN AAN BART PEGGE Foto: Considerati

voorkomen dat leerlingen die goed zijn in rekenen, in groep 6 of 7 al klaar zijn met die stof ”, zegt Van Wetering. “Wat doe je met deze kinderen? Zij stellen vragen waar de rest van de klas nog niet mee bezig is. Die thema’s beginnen nu te spelen.”

ANALYSENEDERLAND.NL

Kortom, digitalisering moet niet heilig verklaard worden. Wel kan het een nuttige toevoeging zijn. Alleen wanneer dat is, wordt nog even zoeken, zegt Leenaars. “Digitalisering moet je inzetten op plekken waar het waarde toevoegt. Wat is het echte effect op leerlingen? Wat vraagt het voor didactische kwaliteiten? We moeten er niet vanuit gaan dat het een must is. Zie de kinderen niet als experimenteerterrein.”

Director Public Affairs practice, Considerati

Welke trends zien jullie op het gebied van regelgeving voor techbedrijven?

“De digitalisering brengt ons veel, maar roept steeds vaker maatschappelijke discussie op. Als er sprake is van een incident is de vraag om regelgeving groot, ook als de bestaande regels volstaan. We zien dat overheden het moeilijk vinden om de effecten van technologie te reguleren. Zo kan een deelconcept een prachtige oplossing bieden maar kunnen nieuwe regels ervoor zorgen dat het niet wordt uitgevoerd.”

Daar sluit Van Wetering zich bij aan. “Scholen beginnen nu te ervaren wat de impact van digitalisering is op de manier van lesgeven. Mijn gevoel is dat een grote groep nog worstelt met de impact van digitalisering. De groep leraren die er al goed mee overweg kan, is nog in de minderheid.”

Hoe creëer je maatschappelijk draagvlak voor innovaties van bedrijven en overheden?

Mark van der Heijden

SLIMMER ONDERWIJS Door digitale oplossingen kan efficiënter lesgegeven worden. U leest er meer over op analysenederland.nl.

“Zorg dat belanghebbenden niet verrast worden, houd rekening met de mogelijke politieke en maatschappelijke bezwaren, wees zo transparant mogelijk en communiceer vanuit de belevingswereld van de ontvanger. Dat vraagt ook van de maatschappij dat er ruimte wordt gegeven om te leren en te verbeteren. Bij nieuwe technologie en innovatie kan niet alles vanaf het begin uitgedacht zijn.”

Anna Westerdaal

ADVERTENTIE

Een Moderne Werkplek die wel werkt Gebruikt uw bedrijf ook Office 365? En gebruikt u eigenlijk alleen maar Outlook, Word, Excel en PowerPoint zoals u al jaren gewend bent? Lees dan snel verder hoe onze Moderne Werkplek u helpt om veel meer uit Office 365 te halen. De WSB Moderne Werkplek is gebaseerd op Microsoft Office 365 en biedt u om te beginnen een veilige werkplek die altijd en overal en op ieder apparaat beschikbaar is. Centraal in onze Moderne Werkplek staat het bevorderen van effectieve en efficiënte samenwerking. Samenwerking binnen uw bedrijf, maar ook met klanten en partners. De centrale applicatie binnen de WSB Moderne Werkplek is niet Outlook, zoals veel bedrijven al jaren gewend zijn, maar Microsoft Teams. Met Teams krijg u een Moderne Werkplek die echt werkt en die u helpt stappen vooruit te zetten. De technologie is er, maar hoe zorgen we nu dat u ook daadwerkelijk gebruik gaat maken van al die mogelijkheden in onze Moderne Werkplek? Wij noemen dit “adoptie.

WSB Moderne Werkplek

We zorgen ervoor dat u de mogelijkheden van de Moderne Werkplek leert kennen, gaat gebruiken en, vooral, ook blijft gebruiken. De adoptieaanpak begint met een workshop waarin we kijken hoe de Moderne Werkplek het beste kan worden ingericht binnen uw bedrijf. Daarna worden, stap voor stap, de gebruikers getraind, krijgen ze toegang tot een online videoportaal met meer dan 1.000 korte Nederlandstalige trainingsvideo’s en een maandelijks webinar met de laatste updates. Tot slot monitoren we het gebruik van de Werkplek, zodat we gebruikers zonodig extra trainingen kunnen bieden. Maar wat levert het nu op? Bij veel van onze klanten resulteerde onze aanpak in veel minder e-mails, effectiever samenwerken, slimmer vergaderen en een hogere productiviteit. Benieuwd wat onze aanpak voor u op kan leveren? Vraag de gratis werkplek check aan

info@wsb-solutions.nl

Teams

Adoptie

VRAAG NU DE

GRATIS WERKPLEK CHECK AAN OP

De Microsoft Cloud Partner voor het MKB 0184 – 74 44 80

Office

www.wsb-solutions.nl

www.wsb-solutions.nl/werkplek-check-elsevier

102

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

MANIER VAN BETALEN GAAT RIGOUREUS OP DE SCHOP Nooit meer een pinpas mee omdat er ook betaald kan worden met een horloge, telefoon, ring of geïmplanteerde chip? De ontwikkelingen op het gebied van digitale payment solutions gaan razendsnel. Volgens Enny van de Velden, Chief Commercial Officer van CCV, dienstverlener voor elektronische transacties, staan we aan de vooravond van grote veranderingen in de manier waarop we betalen.

Elektronisch betalen zit in de lift. Volgens cijfers van Betaalvereniging Nederland betaalden we in 2017 meer dan de helft van de keren met een pinpas. En ook contactloos betalen is aan het toenemen. Over heel 2017 is het gemiddelde aandeel van contactloze betalingen maar liefst 40,2 procent ten opzichte van 59,8 procent pinbetalingen. Van de Velden: ”Steeds vaker betalen mensen kleine bedragen contactloos. Of het nu gaat om het OV, de collectebus of een openbaar toilet: op steeds meer plekken kan het. Omdat het veilig en handig is, maken mensen er graag gebruik van.” Ook ziet Van de Velden een toename in het gebruik van peer-to-peer betaaloplossingen zoals Tikkie en Payconiq. Hoewel contactloos betalen

nu nog vooral gebeurt door middel van een pasje zal dat in

Foto: CCV

de nabije toekomst minder het geval zijn. Door het gebruik van 'wearables’ zoals een ring, armband, sleutelhanger of horloge zal betalen nog makkelijker worden. Op dit moment wordt de NFC (Near Field Communication) techniek veel gebruikt. Dat is de technologie waarmee contactloze betaalkaarten met betaalautomaten communiceren. Ook wordt er betaald met een QR-code, een tweedimensionale streepjescode. Volgens Van de Velden valt nu nog niet te zeggen welke technologie de overhand zal krijgen. “Er is een explosie aan oplossingen en technologieën beschikbaar; naar alle waarschijnlijkheid zal de technologie winnen die het veiligst en het gemakkelijkst is in het gebruik. Met de komst van PSD2 (de nieuwe Europese richtlijn voor betaaldiensten,

Foto: Cybersprint

red.) zal dit leiden tot nog meer innovaties, omdat banken het mogelijk moeten maken dat derde partijen toegang krijgen tot de betaalrekening van de klant.“ De Chief Commercial Officer

Enny van de Velden

VRAGEN AAN PIETER JANSEN

voorspelt dat het binnen vijf jaar duidelijk zal zijn welke technologie de markt gaat domineren. “Nu al zien we dat het daadwerkelijke betalen steeds meer naar de achtergrond verschuift. In de toekomst zal betalen nog makkelijker worden, doordat datasystemen aan elkaar worden gekoppeld. Door locatie- en transactiegegevens nog beter aan elkaar te linken kan er bijvoorbeeld eerder gewaarschuwd worden dat er een ongebruikelijke transactie is gedaan." Volgens Van de Velden zal er door alle innovaties nog meer op gelet moeten worden of de nieuwe technologieën ook echt veilig zijn. Op de vraag of we straks allemaal met een chip in onze arm boodschappen gaan doen, begint Van de Velden te lachen. “Persoonlijk geloof ik het meest in betalen door middel van biometrie, denk aan een vingerafdruk, irisscan, gezichtsof stemherkenning. Maar met een chip in je arm is absoluut een van de opties. We gaan het meemaken.” Anna Westerdaal

CEO/ founder van Cybersprint

Wat is de meest prangende cyberdreiging voor bedrijven in de toekomst?

“Geavanceerde malware die niet te detecteren is. Ik verwacht dat er binnen drie jaar malware met artificial intelligence bestaat. Zorgelijk, want artificial intelligence maakt malware minder detecteerbaar en dus nog veel gevaarlijker.”

Hoe kunnen bedrijven zich hierop voorbereiden?

“Het begint bij weten waar welke data online staat en wie er toegang toe heeft. Op deze manier krijg je inzicht in je online footprint, mogelijke kwetsbaarheden en wie of wat hierbij kan helpen. Daarnaast moet je incidenten trainen, want je moet ervan uitgaan dat je gehackt kan worden.”

Op welke manier kan een cybersecurity bedrijf helpen?

“Door te investeren in preventie. De doorsnee grote organisatie is erg naïef begonnen met het opbouwen van IT. Cybersecurity bedrijven kunnen helpen met het vinden van loopholes in de security, maar ook aanvallers vroegtijdig detecteren.” Jerry Huinder

ADVERTENTIE

Zorgeloos betalen?

www.epscards.com

ADVERTENTIE

104

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

Foto: ProRail

Pier Eringa, President – Directeur ProRail

'HET SPOOR IS DE MEEST DUURZAME OPTIE' Het verdubbelen van het aandeel van het spoor in de passagiersen goederenmarkt. Dat is waar Pier Eringa, president-directeur ProRail op inzet. "Samen met de wetenschap en markt kunnen we hiermee flink aan de bak." Het spoor is veel duurzamer

dan transport op de weg en door de lucht. We kunnen dit niet hard genoeg van de daken schreeuwen. De mobiliteit stijgt

heel sterk en we hebben alle vormen van vervoer hard nodig om die groei op te vangen. Daarbij moet het spoor een hele dominante plek krijgen om daadwerkelijk een reductie van CO2-uitstoot te realiseren. Passagiers uit de auto en in de trein, goederencontainers van vrachtwagen en op de treinwagon. Het spoor werkt nu nog met oude technieken. Innovatie is hard nodig om het nog

duurzamer, sneller en betrouwbaarder te maken. Vooral op het terrein van geluid en trilling – op dat punt zijn wij als spoor geen prettige buur voor de omgeving – moet nog heel veel gebeuren. Samen met wetenschap en markt kunnen we hiermee flink aan de bak. Het aandeel van het spoor in de passagiersmarkt is slechts 10 procent, bij goederen is dat

niet veel hoger. Daar kunnen we niet mee thuiskomen in de toekomst. Laat ons maar eens inzetten op verdubbeling van die cijfers. Pier Eringa President – Directeur ProRail

OVER HET SPOOR Nederlanders hebben veel te klagen over het treinverkeer in Nederland, maar is dit wel terecht? Op analysenederland.nl leest u over de voordelen van treinreizen.

WIST U DIT AL OVER INFRASTRUCTUUR? Inmiddels weet driekwart van de Nederlandse gemeenten waar de zwakke plekken liggen als de hemel open gaat.

We gaan er van uit dat de extreme buien die voorheen eens in de 200 tot 500 jaar voorkwamen, nu vier tot vijf keer zo vaak neerdalen. Dat betekent dus eens in de 50 tot 100 jaar. Bron: www.h2owaternetwerk.nl, www.trouw.nl

Mei 2018 is de warmste maand in 300 jaar.

ADVERTENTIE

Thales past state of art technologie toe ten behoeve van de reizigers van de Noord/Zuidlijn De Noord/Zuidlijn is de slagader van het openbaar vervoer in Amsterdam. Ontwerp, realisatie én onderhoud van het ICT-netwerk en OV-Chipkaart systemen is in handen van het Huizense bedrijf Thales. “Bij deze megaklus is de state of art technologie toegepast, zoals de 3D-sensoren”, zegt Menno Nobel. Hij is Commercieel Directeur Thales Revenue Collection Systems. De metrolijn die Amsterdam Noord met Amsterdam Zuid verbindt, vervoert per dag ruim 150.000 reizigers dwars door de binnenstad van Amsterdam. De gemeente Amsterdam gaf de opdracht voor het ontwerpen, realiseren en het onderhoud van het ICT-netwerk aan Thales Nederland. Dit bedrijf is gespecialiseerd in de ontwikkeling, productie en integratie van complexe hightech systemen, zoals radar, OV-chipkaart, communicatiesystemen en cybersecurity. Tot hun opdrachtgevers behoren defensie, transportsector en veiligheidsindustrie. Voor al deze systemen geldt dat ze 24/7 moeten werken en de operator moeten helpen om snel kritische beslissingen te kunnen nemen in de complexe omgevingen waarin onze klanten opereren, merkt Menno Nobel op. “We doen veel voor Defensie. De kennis die we daar toepassen, gebruiken we ook in de civiele markt en vice versa. En doordat Thales wereldwijd een grote speler is in openbaar vervoer, kunnen we ook gebruikmaken van de expertise die elders in de wereld is opgedaan. Onze klanten willen dat de systemen altijd werken. Die lat ligt altijd heel hoog.”

Ook bij het ICT-netwerk en het OV-Chipkaartsysteem met ticketing, waar Thales bij de Noord/Zuidlijn verantwoordelijk voor is, ligt de lat hoog. “Vijf jaar geleden kregen we de opdracht voor het datatransmissie netwerk. Op het moment van live gaan wil je state of art technologie gebruiken én je wilt dat het systeem tientallen jaren meegaat. In ons ontwerp en de oplossing hebben we daar al rekening gehouden mee gehouden. Het is geen eenbaansweg, maar een tienbaansweg. Andere ICT-systemen kunnen daar in de toekomst op aansluiten.” De uitdaging volgens Froukje de Haan, programmamanager bij Thales, was het integreren van de hedendaagse techniek in een bestaande bouw. “Zoals hoeveel netwerkkasten zijn er beschikbaar en waar kun je de bekabeling aanbrengen. En er zijn veel verschillende partijen bij betrokken. Onontbeerlijk is dan een goede afstemming, en echte samenwerking. En dat is gelukt.” Partijen die betrokken zijn bij deze metrolijn zijn gemeente Amsterdam (MeT, NZL project), Alstom, Siemens, NS en MET. Thales is verantwoordelijk voor het ontwerp, levering en realisatie van alle OVCP-apparatuur (OV-Chipkaart en poortjes) op de stations. “Uitgangspunt is de reiziger. Hoe kunnen we techniek inzetten om de reiziger het beste te faciliteren?”, zegt De Haan. De oplossing zijn de poortjes met 3D-sensoren. Deze sensor maakt onderscheid tussen een reiziger of bijvoorbeeld een reiziger met

een kinderwagen. “Bij de laatste blijft het poortje langer open, dan een passagier die alleen loopt. Dat komt de doorloopsnelheid ten goede. Als twee reizigers tegelijkertijd door de poortjes willen, komt er een melding. Zwartrijden behoort dan tot het verleden”, zegt Nobel. “De veiligheid neemt hierdoor toe.” De OVCP-apparatuur is met nieuwe technologie zo uitgerust dat er ook met eenvoudige toevoegingen met een barcode, met een mobiele telefoon of met EMV (bankpas) kan worden gereisd. Thales verzorgt het beheer en onderhoud van het netwerk voor een periode van 10 jaar na realisatie. Om te zorgen dat een OV-reis naadloos verloopt, is het plegen van goed onderhoud essentieel. Nobel: “Met assets managementbeheer kunnen we veel meer op afstand storingen oplossen. Er is een integraal en real-time platform waarop alle incidenten worden gemeld. Het netwerk is zo ingericht dat als het netwerk uitvalt andere delen het overnemen.” Volgens De Haan kan Thales preventief voorspellend onderhoud plegen. “Bepaalde poortjes en gates worden vaker gebruikt. Door het monitoren kunnen we beter plannen op het onderhoud. Nog voordat het stuk gaat. Inderdaad, we zijn voorbereid op de toekomst.” Voor meer informatie: https://youtu.be/LSW4UxmSpcI

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

Foto: Persfoto

ANALYSENEDERLAND.NL

Foto: Benthem Crouwel Architects

106

we de passagiers zo rechtlijnig mogelijk naar de stations wilden krijgen. Als passagier wil je immers niet de beleving diep onder de grond je weg te moeten zoeken. Er is behoefte aan contact met het straatniveau”, stelt Jan Benthem. De meest in het oog springende

Benthem: “Je hoeft je niet verloren te voelen in een buizenstelsel onder de grond.”

NOORD/ZUIDLIJN IS NIEUWE TREKPLEISTER De Noord/Zuidlijn van de Amsterdamse metro is zowel in technisch als in architectonisch opzicht volledig afwijkend van de Oostlijn. “De metrolijn wordt sowieso een toeristische attractie.” Architect Jan Benthem, founding partner in het bureau Benthem Crouwel Architects, is de afgelopen 25 jaar nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van de Noord/Zuidlijn, die deze week zijn feestelijke opening beleefde. De belang-

rijkste uitdaging ten opzichte van de Oostlijn is de wijze van bouwen. Terwijl de Oostlijn vanaf het maaiveld is gebouwd, waardoor huizensloop onvermijdelijk bleek, is de Noord/ Zuidlijn juist onder de stad door geboord. Amsterdam bleef sloop van

huizen dus bespaard, terwijl deze nieuwe bouwvorm wel tot consequentie had dat de lijn tot dertig meter onder de oppervlakte kwam te liggen. “De uitdaging daarbij was dat

oplossing daartoe zijn de lange rolbanen, die passagiers vanaf straatniveau naar de stations brengen. Door gebruik van daglicht ervaar je zelfs op een diepte van dertig meter een zekere binding met de straat erboven. “Bovendien hebben we snelle routes gecreëerd. Je hoeft je niet verloren te voelen in een buizenstelsel ver onder de grond. Er bestaat direct contact tussen mensen in de passagiersstromen, zonder dat de drukte als te benauwend wordt ervaren.” Wat Jan Benthem ook aanspreekt is de route van de lijn, die min of meer dezelfde koers aflegt als de straten erboven. Als Amsterdamse passagier kun je zo virtueel ervaren waar je bent ten opzichte van de bovengrond. Die herkenbaarheid zal voor toeristen minder zijn, maar die zullen zich ongetwijfeld amuseren met de prachtige kunst

die voor elk station zo karakteristiek is. De Noord/Zuidlijn wordt daarmee ongetwijfeld een toeristische trekpleister, reageert Jan Benthem. De hagelnieuwe metrolijn ging

onlangs open. Er vonden allerlei feestelijke activiteiten plaats, niet alleen op de stations, maar ook eromheen. Amsterdam maakt zich op voor een unieke gebeurtenis, benadrukt wethouder Sharon Dijksma, die in de hoofdstad verantwoordelijk is voor verkeer, vervoer, water en luchtkwaliteit: “De Noord/Zuidlijn gaat veel betekenen voor de stad. Zo ligt Noord ineens op ruim vijf minuten van het centrum, maar komen ook RAI en de ZuidAs op een steenworp van bijvoorbeeld het Rokin te liggen. Ook zien de stations van de lijn er prachtig uit. Bijvoorbeeld station Rokin, waar je als je op de roltrap staat de vitrines met archeologische vondsten kan bewonderen.” Hugo schrameyer

MEER WETEN? Op analysenederland.nl leest u nog veel meer interessante artikelen over de onder- en bovengrondse infrastructuur in Nederland. ADVERTENTIE

Max Bögl bouwt duurzame parkeergarage onder Amsterdamse gracht De Albert Cuypgarage met zeshonderd autoplaatsen en zestig fietsparkeerplekken is de eerste parkeergarage onder een bestaande gracht in de gemeente Amsterdam. Max Bögl Nederland is verantwoordelijk voor het ontwerp, de realisatie en het onderhoud van dit unieke project onder een bestaande watergang in de hoofdstad. “Als bouwer zijn we vaker betrokken bij complexe en bijzondere projecten op het gebied van infrastructuur, utiliteitsbouw en in de energiesector. De parkeergarage past in dit rijtje.” Dit zegt bedrijfsleider Maarten de Jong van bouwbedrijf Max Bögl. De parkeergarage heeft twee parkeerlagen en is bestemd voor vergunninghouders en bezoekers. De Telefoon +31 (0) 20 398 1130

garage heeft een afmeting van 260 bij 30 meter. Om de garage gebruiksvriendelijk te maken, staan de auto’s geparkeerd onder een hoek van 70 graden. “Door de bouw wordt de leefbaarheid vergroot in de wijk, doordat er er parkeerplaatsen op straat opgeheven zullen worden. Zo ontstaat er meer plaats voor groen, fietsers en voetgangers.” Bij het ontwerp is de parkeergarage zo veel mogelijk opgegaan in het bestaande stadslandschap. Aan de leefbaarheid tijdens de bouwfase heeft Max Bögl gedacht door de werkzaamheden zoveel als mogelijk vanaf het water te verrichten. “Bouwvoorzieningen zoals kranen, stonden op pontons. Dit E-Mail: info@nl.max-boegl.com

voorkomt overlast op het land.” Dat het bouwbedrijf gedurende vijftien jaar verantwoordelijk is voor het onderhoud, heeft voordelen. “Met onze innovaties in ontwerp, systemen en producten konden we een toekomstbestendige garage voor Amsterdam realiseren.”

Website www.max-boegl.de/nl

De gevolgen van de klimaatveran-

Foto: gemeente Lelystad

Hogere temperaturen, langere perioden van droogte en vaker hevige buien. De klimaatverandering dwingt steden en dorpen tot aanpassen. Een stresstest laat zien of ze daar klaar voor zijn.

Foto: Stichting Rioned

DROGE VOETEN IN DE STAD Hugo Gastkemper (l) en Ina Adema (r).

dering zijn vooral in de stad te voelen. De temperatuur ligt daar nog hoger en water kan lastiger weg. Gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk hebben daarom afgesproken met een klimaat-stresstest uit te zoeken waar de knelpunten liggen.

van het maaiveld met neerslag is een nieuwe ontwikkeling”, zegt Gastkemper. “Een ondergrondse parkeergarage is evident in gevaar, maar hoe hoog een drempel moet zijn staat niet in de huidige modellen.”

“Een stresstest is een kaart

per gemeente. “Lelystad is een bijzondere stad; ruim opgezet met veel groen en water, en een gescheiden rioolstelsel. De opvangcapaciteit van water is hier al heel groot”, zegt Ina Adema, burgemeester van de jonge stad. “Dat is totaal anders dan steden als Deventer of Amsterdam, die organisch zijn gegroeid.”

waarop de gevolgen van heel extreem weer zijn te zien”, zegt Hugo Gastkemper, directeur van stichting Rioned, de koepelorganisatie voor stedelijk waterbeheer. “Hoe hoog komt het water als het heel hard regent? Welke temperatuur krijg je in het openbaar gebied als het heel heet is?” Dat lijkt voor de hand liggend;

Nederland is immers al volledig in kaart gebracht. “Hoe het maaiveld eruit ziet, is in grote lijnen bekend. De combinatie

De verschillen zijn bovendien groot

Ze verwacht daarom dat haar

gemeente niet al te veel knelpunten zal hebben. Dat zullen eerder niet-gedachte aandachtspunten zijn. “Waar staat het aggregaat in het ziekenhuis? We

leven hier wel onder NAP en als ooit de dijk doorbreekt zijn dat serieuze aandachtspunten.”

ANALYSENEDERLAND.NL

DIGITALE KRONIEK

JACOLIEN EIJER

Lelystad bekijkt na de stress-

test hoe de knelpunten aan te pakken zijn. “Wel doelmatig, dus tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten. Als we in een wijk aan de slag gaan met ingrepen in de openbare ruimte, is dit goed mee te nemen.”

“Ter nuancering”, voegt Adema eraan toe, “dit kan niet door gemeenten en waterschappen alleen. Slechts 20 tot 30 procent van de grond is eigendom van de gemeenten. Ook burgers, bedrijven en organisaties zullen een aandeel in de oplossing moeten leveren.” Voor hen is het interessant dat de

resultaten van de stresstest openbaar zullen worden gemaakt, zegt Gastkemper. “Bedrijven en bewoners kunnen zich gaan beschermen. Bijvoorbeeld met waterwerende schotten en preventieve maatregelen zoals infiltratie om water makkelijk de bodem in te laten lopen.” Mark van der Heijden

107

Foto: Koninklijke NLingenieurs

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

Directeur Koninklijke NLingenieurs.

Een mooie tijd voor ingenieurs: steden barsten uit hun voegen, het klimaat verandert en grondstoffen worden schaars. Onder die omstandigheden zoeken we naar meer balans tussen mens en aarde zodat deze voor toekomstige generaties leefbaar blijft. Ingenieurs gaan dagelijks deze uitdaging aan. Het is nu zaak om de Nederlandse ingenieurstraditie in ere te houden. Groot denken, maar in kleine stapjes werken. Er zijn voldoende voorbeelden van projecten waar ideeën uit de klimaatakkoorden worden toegepast. En dat is hard nodig, want zo zullen we in staat zijn om veel sneller te leren. Deze pioniers, waaronder de leden van Koninklijke NLingenieurs, roep ik op nog veel meer laten zien van wat er al kan. Zodat zij weer kunnen inspireren. HET GEHELE ARTIKEL LEEST U OP: ANALYSENEDERLAND.NL ADVERTENTIE

108

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

DE DIRIGENT VAN HET DELTAPROGRAMMA Negen jaar geleden werd besloten om het Deltaprogramma wettelijk te verankeren. Met Wim Kuijken werd Nederlands allereerste Deltacommissaris bij wet aangesteld. Ieder jaar stelt hij voor Prinsjesdag een programma met concrete maatregelen op, dat kan worden aangepast naargelang de omstandigheden veranderen. Zijn visie: hanteer zo min mogelijk een rigide structuur. Zo’n negen jaar geleden werd afge-

sproken om het Deltaprogramma en het Deltafonds wettelijk vast te leggen en een Deltacommissaris aan te stellen, die aan het kabinet rapporteert en adviseert. “Dit naar aanleiding van orkaan Katrina in Amerika en de klimaatscenario’s. Het toenmalige kabinet Balkenende IV besloot toen dat we ons maar beter konden voorbereiden, in plaats van af te wachten tot het mis zou gaan”, aldus Wim Kuijken, de allereerste Deltacommissaris. En zo geschiedde: inmiddels zit Kuijken in zijn tweede termijn, die zeven jaar duurt. Hierdoor wordt het mogelijk continuïteit aan te brengen in het werken aan de langetermijnopgaven van het Deltaprogramma, over de gebruikelijke kabinetsperiodes heen. Het Deltaprogramma bestaat uit

verschillende plannen: het Del-

taplan Zoetwater, het Deltaplan Waterveiligheid en het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie. “Voor zoetwater was er vroeger eigenlijk géén beleid. Er was alleen afgesproken dat er bij waterschaarste functies afgeschaald zouden worden, met als laatste het drinkwater. Dit heeft natuurlijk een ongelofelijk grote impact op onder andere de agrarische sector. Maar als het frequenter droger wordt, is een offensieve strategie beter. Dat hebben we dus gemaakt, met het Deltaplan Zoetwater. Iedere regio heeft hierbinnen zijn eigen plannen: de hoge zandgronden van de Peel zijn namelijk anders dan bijvoorbeeld de Zuidwestelijke Delta, waar de verzilting toeslaat.” Ruimtelijke adaptie, het derde Del-

taplan, was aanvankelijk nog niet echt een hoofdmoot binnen het Deltaprogramma. “Maar dat is de afgelopen drie jaar, vanwege alle

hevige buien en de hitte, prominenter geworden. Daarom is vorig jaar het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie aan het Deltaprogramma toegevoegd.” Juist hierom is voor deze constructie gekozen: er wordt een stip op de horizon gezet, maar het Deltaprogramma kan worden aangepast, naargelang het klimaat en de weersomstandigheden wijzigen. “Cijfers en scenario’s van het KNMI wijzen uit dat heftigere buien en langere hitteperiodes nu al plaatsvinden en dat dit alleen maar verder zal toenemen.” Het Deltaprogramma richt zich dus niet op het reageren op een ramp, maar juist op het aanpassen aan veranderingen. “Als je reageert, doe je dat vaak met een rigide structuur, zoals het bouwen van keringen. Maar als je je systematisch aan de situatie aanpast, bouw je flexibiliteit in. Neem de

kust: je kunt daar dikke dijken bouwen, maar niemand weet hoe snel de zeespiegel zal stijgen. Nu houden we met zand de kustlijn op zijn plek, want dat kun je toevoegen naargelang het peil stijgt. Dat noem ik nou een adaptieve strategie die je veilig houdt.”

‘Als je reageert

doe je dat vaak rigide, maar als je je steeds aanpast bouw je flexibiliteit in’ Het klimaatakkoord van Parijs kwam pas na de aanstelling van Kuijken tot stand, maar de doelstellingen die in de Franse ADVERTENTIE

Hoezo stress? In vier stappen naar een klimaatbestendige wijk www.anteagroup.nl/klimaatadaptatie

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

hoofdstad werden geformuleerd zijn wel ongelofelijk belangrijk. “Wanneer we in staat zijn om de opwarming van de aarde binnen de perken te houden, is de mate van aanpassing minder groot. Als de opwarming van de aarde niet onder die twee graden blijft, hebben we in de volgende eeuw echt een groot probleem.” ten tot particulieren - snapt het verhaal en het belang van het Deltaprogramma, om klimaatbestendig en waterrobuust te worden. “Alle partijen doen mee vanuit hun eigen verantwoordelijkheid, ook dat vinden ze prettig. Ik ben uiteindelijk niet verantwoordelijk voor de uitvoering, ik help alleen het plan te maken en om gezamenlijk beter te worden.” In acht en een half jaar heeft het Deltaprogramma dát in ieder geval voor elkaar gekregen: er heerst vertrouwen in elkaar én in een goede afloop.

Dit voorjaar zagen we in Zuid-Limburg dat regenwater woningen binnenstroomde. “Herstelwerkzaamheden kosten snel tienduizend euro per woning. Aan de andere kant kan droogte zetting of paalrot veroorzaken met funderingsschade tot gevolg. Herstel kost al snel zestigduizend euro per woning en veel mensen zijn hier niet voor verzekerd. In Nederland gaat dit om ongeveer 1 miljoen woningen.”

Aäron van der Sanden

FEITEN Volgens Wim Kuijken is de beste strategie een flexibele, waarin we ons steeds blijven aanpassen aan de veranderende omgeving. Op analysenederland.nl leest u hier meer over.

Alex Hekman, business director Water bij ingenieursadviesbureau Sweco

“We merken allemaal steeds meer de effecten van klimaatverandering. Dit voorjaar was het vaak heerlijk weer voor het terras”, vertelt Alex Hekman van ingenieursadviesbureau Sweco. “Maar klimaatverandering heeft ook negatieve gevolgen. Als we niets doen gaat dit de burger geld kosten.”

Iedereen - van provincies, gemeen-

CONSTANT AANPASSEN

109

BURGER NODIG BIJ AANPAK KLIMAATVERANDERING Foto:Sweco

Foto: Capital Photos

ANALYSENEDERLAND.NL

Vanaf eind juni hebben we een uitzonderlijk droge periode. Alhoewel: uitzonderlijk? Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) publiceerde recentelijk haar bevindingen, aan de hand van een verkennende studie. Hieruit komt naar voren dat de toekomstige zomers mogelijk nóg droger worden dan tot nu toe werd verwacht. Dit vanwege een hogedrukgebied dat boven Nederland komt te liggen, dankzij een verandering in het luchtdrukpatroon.

Voor oplossingen is ruimte nodig. “Bijvoorbeeld om water op te kunnen vangen bij extreme regenval. Of waar we overtollig regenwater kunnen infiltreren om droogte tegen te gaan. Hitte kan worden bestreden door extra groen in de stad. Omdat de helft van het stedelijk gebied in particulier bezit is, is het noodzakelijk dat burgers en overheden samenwerken. Samen kunnen we zo ook de kosten in de hand houden.” ADVERTENTIE

Na regen komt Duborain In zes stappen naar een effectief waterbeheer in uw gemeente

Opvangen

Transporteren

Filteren

Gebruiken

Bufferen & infiltreren

Reguleren

Meer weten? Neem contact op met Marnix Kouwenhoven op 06 123 242 17 of ga naar www.dyka.nl/regenwater

110

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

KLIMAATADAPTATIE: BOUW AANPASSEN AAN EXTREME WEERSOMSTANDIGHEDEN We nemen allerlei maatregelen om te voorkomen dat het klimaat verandert, maar ondertussen manifesteren de extreme weersomstandigheden zich nu al. Daarom: klimaatadaptatie.

Onderzoek wijst uit dat extreem weer steeds normaler wordt. Gebouwen, infrastructuur en de openbare ruimte moeten daarom beter voorbereid zijn op extremere weersomstandigheden. Minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen erkent het probleem: “Vorig jaar zomer was op 35 dagen in delen van het land code geel van kracht. Met als gevolg ondergelopen tunnels en overlopende riolen. Hitte in de steden veroorzaakt veel problemen bij ouderen. Wij kunnen daar in onze manier van bouwen wat aan doen.” David van Raalten van ingenieurs-

organisatie Arcadis legt zich als programmaleider helemaal toe op klimaatadaptatie. De thematiek van klimaatverandering spitst zich volgens hem toe op vier gebieden: overstromingen, wateroverlast, hitte en droogte. “Bij overstromingen gaat het om de piekafvoer in de rivieren en de stijgende zeespiegel. In Nederland hebben we dat redelijk op orde: we leven in de veiligste delta van de wereld. Wateroverlast is er vooral door de hevige plensbuien die in toenemende mate heel lokaal vallen. Hitte heeft niet alleen technische problemen tot gevolg – systemen die uitvallen, beton

Foto: Rijksoverheid

Cora van Nieuwenhuizen

dat uitzet en bruggen die gekoeld moeten worden – maar het heeft ook invloed op de gezondheid van mensen. In 2003 zijn er in Europa 35.000 mensen overleden vanwege hittegolven." In het afgelopen halfjaar hebben we alle extreme weersomstandigheden al meegemaakt. De grote droogte en hitte in juni, daarvoor was er veel wateroverlast, in februari/maart de extreme koude en in januari de enorm harde windstoten waardoor het vrachtverkeer de snelweg niet op kon. Van Raalten: “Waar we ons op moeten voorbereiden is dat de extremen van nu de normale situaties van morgen zijn.” De gevolgen zijn aanzienlijk. “Wateroverlast lijkt niet erg als je met je roze flamingo in een fietstunnel dobbert, maar als ook elektrische schakelkasten blank komen te staan, heb je een enorm veiligheidsprobleem. Wateroverlast kan lokaal voor grote schade zorgen.” Van Raalten waarschuwt er dan ook voor dat we het probleem niet moeten onder-

VRAGEN AAN DORINE BURMANJE Foto: Kadaster

schatten: “Ik ben het eens met Deltacommissaris Wim Kuijken, die de noodklok luidde: het gaat te langzaam! Klimaatadaptatie is een achtergebleven onderwerp in de huidige discussies; dat zijn vooral energiediscussies, zoals ‘we moeten van het gas af ’. Maak oplossingen klimaatadaptief. Niet alleen de koplopers, maar alle Nederlandse gemeentes moeten hiermee aan de slag, beginnend met een klimaatstresstest.”

Bestuursvoorzitter Kadaster

Een voorbeeld van een klimaat-

adaptief project wordt Wonderwoods, twee woontorens met appartementen bij station Utrecht. Het groen tegen de gevel en op de daken vertraagt het water bij piekbuien en zorgt voor schaduw en verkoeling bij warm weer. Van Raalten: “Klimaatadaptief bouwen is ook voor ontwikkelaars interessant: het kost niet zozeer geld, maar voegt juist waarde toe. Mijn oproep aan de Nederlandse overheid is dan ook: er zijn zoveel partijen heel innovatief bezig met klimaatbestendige oplossingen. Geef hen de ruimte en dwing af dat er zo gebouwd wordt. De markt zit vol met goede ideeën.” Van Nieuwenhuizen onderschrijft dat: “Met de typisch Nederlandse innovatieen daadkracht werken we samen aan een duurzaam, klimaatneutraal, mooi Nederland.” Katrien Baarendse

Wat doen jullie op het gebied van infrastructuur?

“Bij uitbreiding of het verleggen van wegen of spoorlijnen wil je bijvoorbeeld weten: hoeveel grondeigenaren raak je met een tracé en wat zijn hun belangen? Onze data laat zien hoe eigendommen zijn verdeeld, waar zich voorzieningen bevinden en waar je voor nieuwe plaats kunt maken.”

Bijvoorbeeld?

“Loopt het tracé door tuinen of raakt het geplande bebouwing? Wij brengen de kansen en knelpunten in kaart, geven een indicatie van de grondprijs en de verwachte prijsontwikkeling, bieden alternatieven en helpen overheden zo het best passende besluit te nemen.”

Hoe zit het met landrechten?

“In ons land zijn landrechten goed geregeld. Elk stukje grond is nauwkeurig in kaart gebracht. In zeventig procent van de wereld is eigendomsregistratie echter nog niet op orde. Internationaal werken we mee aan het registreren van grond en eigendom.” Malini Witlox ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

Zwolle, stad als spons

Langdurige droogte. Dijken langs de IJssel die strogeel kleuren. Een verpletterd droogterecord uit ‘76. Ook dat is klimaatverandering. De plensbui die vorig jaar juni aanleiding was voor een Nattevoetenkaart waarop inwoners van Zwolle filmpjes van ondergelopen straten en kelders instuurden, lijkt ver weg. Maar klimaatkoplopers in de regio Zwolle hebben ook daar een oplossing voor: gebruik grondwater als ‘derde rivier’ in tijden van droogte. Behalve de IJssel en de Vecht stroomt grondwater vanaf de Veluwe onder de stad door richting de IJsselmeerpolders. Een ‘rivier’ met een groot bergend vermogen. En daardoor ‘klimaatbuffer’ bij uitstek om in natte periodes overtollig water kwijt te raken. Omgekeerd vormt het een watervoorraad in droge periodes. Dat vraagt een 3D-manier van denken. 3D watermanagement Afgelopen jaren zijn concepten verkend voor ‘3D watermanagement’. De Milligerplas, een diepe zandwinplas in de wijk Stadshagen, staat in directe verbinding met het grondwater. In natte periodes kan de plas een collectieve infiltratievoorziening zijn. In droge periodes kan het grondwater uit de plas het oppervlaktewater in de wijk voeden.

Al doende leren Het concept vraagt om verder onderzoek, maar Zwolle leert al doende. Bij de ontwikkeling van Breezicht, nieuwste uitbreiding in Stadshagen, worden enkele van deze nieuwe watermanagementprincipes toegepast. Ze maken van Breezicht de jongste best practice in klimaatadaptief 3D waterbeheer in de IJssel-Vechtdelta. Breezicht is ontwikkeld met partners van de Climate Campus. Climate Campus Het samenwerkingsverband IJsselVechtdelta (Provincie Overijssel, Waterschap Drents Overijsselse Delta, gemeenten Kampen, Zwartewaterland en Zwolle) bouwde de afgelopen jaren een demonstratiedelta met ruim 100 projecten en initiatieven op het gebied van klimaatadaptatie. Dat bleek vruchtbare bodem voor de oprichting van Climate Campus vorig jaar. Dit kennis- en innovatienetwerk van zo’n 45 partijen (ondernemers, overheden, adviesbureaus, onderwijs- en onderzoeksinstellingen, corporaties, partijen uit de agro-foodsector, kennisinstellingen, inclusief een aantal internationaal opererende partijen), werkt aan innovaties en projecten voor een klimaatadaptieve delta. De ambitie is uitblinken in het toepassen van nieuwe en bestaande kennis en technologie, en investeren in een intensieve samenwerking.

Foto: Frans Paalman

Binnenstad Zwolle

Ed Anker: ‘Het natuurlijk watersysteem versterken, daar wordt onze deltastad Zwolle klimaatrobuuster van, die boodschap is ook voor Nederland en elders in de wereld relevant’

Binnenstad onder water Zwolle wordt omringd door water. Van vijf kanten stroomt het naar Zwolle, vanuit de IJssel, de Vecht en de Sallandse weteringen, regenwater en grondwater. Toen in 2010 de Commissie Veerman adviseerde om het IJsselmeerpeil met 1,5 meter te verhogen, gingen in Zwolle de alarmbellen af. Want de binnenstad ligt buitendijks en zou compleet onderlopen en in de hele stad zou het grondwater sterk stijgen! Door de wake up call kreeg klimaatadaptatie topprioriteit in Zwolle en de samenwerking met medeoverheden en partners werd hechter.

Kijk voor meer informatie op Climate-campus.nl Zwolle is de trotse gaststad van het Nationaal Deltacongres 2018 - Houd daarom de website deltacommissaris.nl in de gaten.

112

ANALYSENEDERLAND.NL

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

Foto: Rene van den Burg

Wientjes: “Het is een uitdaging om rekening te houden met klimaatveranderingen.”

Foto: Persfoto

Verhagen: “Duurzaamheid is een enorme kans, ook in de infrastructuur.”

INFRASTRUCTUUR VERLANGT FORSE VERDUURZAMING De infrastructuur die we de afgelopen decennia en eeuwen hebben neergelegd in ons land volstaat niet meer. Niet in termen van actuele mobiliteitsvraagstukken, maar evenmin in termen van duurzaamheid. Voorzitter Bernard Wientjes van de

Taskforce Bouwagenda telt het even bij elkaar op. We hebben drie doelen na te streven om de infrastructuur toekomstbestendig te krijgen. Om het klimaatakkoord van Parijs te halen, zal ook de bouwwereld zijn steentje moeten bijdragen. Het is bijvoorbeeld niet zozeer de aanleg van wegen die een significante CO2-uitstoot veroorzaakt, maar dat geldt wel

voor het verkeer dat er overheen rijdt. Slimme wegen, die zelfs in staat zijn om energie op te wekken, kunnen dat verminderen. “Punt twee: er bestaan afspraken

dat alle materialen in de bouw vanaf 2050 circulair zijn. Dus dat er geen nieuwe grondstoffen meer worden aangewend. Dat is nogal een omslag, terwijl datzelfde geldt voor punt drie: de klimaatgevolgen hebben een grote impact. Denk aan sluizen, bruggen en afwateringssystemen. Nu we in de komende decennia meer stevige regenbuien en langere periodes van warmte en droogte kunnen verwachten, moeten we gaan nadenken wat voor invloed dat

heeft op de infrastructuur”, stelt Bernard Wientjes. En eerlijk gezegd: er is besef dat

er een omslag nodig is, maar we handelen er nog steeds niet naar. Er gaan nog steeds traditionele rioolbuizen de grond in, terwijl je die prima kunt vervangen door nieuwe alternatieven. Bijvoorbeeld door buizen met sensoren die warmte kunnen terugwinnen. “We hebben lange tijd gebouwd zonder voldoende rekening te houden met klimaatveranderingen. Nu is het een uitdaging om dit aan te passen.” “Duurzaamheid is een enorme

stelt Bouwend Nederland-voorzitter Maxime Verhagen. “Innovatie is daarbij het sleutelwoord.” En dan heeft hij het niet alleen over productinnovatie, maar ook over het innoveren van processen. Wat Wientjes eerder al aanstipte: niet alleen de auto’s worden steeds slimmer, maar ook de wegen. Zo zijn er tests met wegen die een lagere rolweerstand kennen, asfalt dat een lagere verwerkingstemperatuur heeft en wegen van circulair materiaal. Verhagen: “Om innovatie te stimuleren is het belangrijk duurzaamheid tot zwaarder meewegend gunningscriterium toe te passen. Dan kunnen bouwen infrabedrijven zich met duurzaamheid echt onderscheiden en positioneren in de markt.” Waar we nog op wachten, is dat een groot volume opdrachtgevers gunt op basis van duurzaamheid, benadrukt Maxime Verhagen. “Ik ben dan ook blij met het door de overheid aan gekondigde eigen innovatiecentrum, waar bouwen infraondernemers, universiteiten, onderzoekscentra én opdrachtgevers samen kijken naar de uitdagingen waar we voor staan.”

kans, ook in de infrastructuur”,

LEES MEER OP ANALYSENEDERLAND.NL

Hugo Schrameyer

Dit is een commerciele bijlage verspreid door Elsevier Weekblad. Elsevier Weekblad heeft geen redactionele betrokkenheid bij deze productie.

ANALYSENEDERLAND.NL

113

ICOON AFSLUITDIJK: TASTBAAR VOORSTEL TOT WERELDVERBETERING Met een stijgende zeespiegel was de Afsluitdijk aan renovatie toe. En daarbij werd flink geïnnoveerd.

Foto: Roosegaarde

Kunstenaar, ontwerper, ondernemer en uitvinder Daan Roose-

gaarde begint te lachen wanneer hij vertelt over ‘onze’ strijd tegen het water: “Mijn Chinese vrienden vragen me waarom we eigenlijk niet allemaal naar Duitsland verhuizen. Wie gaat er nou onder zeeniveau leven? Nou, wij dus. In dat opzicht is de Afsluitdijk al een uitstekend voorbeeld van een smart landschap.” De Gates of Light versterken het

futuristische karakter van de nieuwe Afsluitdijk. De monumentale heftorens die er staan, geven nu namelijk licht in het donker. Roosegaarde: “We wilden het iconische aspect van de Afsluitdijk benadrukken én iets met licht doen. Maar alles met LED en kabels zou kapotgaan, vanwege het water en al het zout. Daarom besloten we om het maar te doen met de materialen die al aanwezig waren: de torens en het licht van de koplampen.” Door aan de torens een laag toe te voegen die oplicht bij het schijnsel van de autoverlichting, verandert de bestaande infrastructuur. “Het is niet meer alleen een berg beton, maar biedt ook een kijkje in de toekomst.”

De lichtgevende torens vormen een nieuwe entreepoort voor de afsluitdijk.

De lichtgevende torens vormen

een nieuwe entreepoort voor de Afsluitdijk. Eentje die past bij de statuur en de esthetiek van deze iconische Nederlandse waterkering. Ook draait de vernieuwde Afsluitdijk om schoonheid.

‘We hebben

een wereld gecreëerd die ons pijn doet. Nu moeten we onszelf er weer uit gaan ontwerpen’ “Schoon water, schone lucht en bovenal schone energie. De Afsluitdijk is ongelofelijk mooi, maar veel mensen weten dat niet. Het project Icoon Afsluit-

dijk heeft het bewustzijn ten aanzien van en aandacht voor de Afsluitdijk versterkt.” Ook Windvogels maakt deel uit

van Icoon Afsluitdijk: energieopwekkende vliegers, die in potentie 200 huishoudens van stroom kunnen voorzien. Roosegaarde: “Het is een eerbetoon aan astronaut Wubbo Ockels, die vier jaar geleden overleed. Windvogels was zijn idee en samen met een spin-off van de TU Delft hebben we dit weten te realiseren.” Doordat de vliegers wind vangen, begint de vezellijn – lichtgevend en speciaal voor Windvogels gefabriceerd - te vlieren, wat uiteindelijk stroom genereert. Roosegaarde probeert met zijn projecten onder meer duidelijk te maken dat een schone en energieneutrale samenleving géén utopie is. “Het is tastbaar. Je kunt nu over de Afsluit-

dijk rijden en het Icoon zien.” Essentieel, want de impact van de mens valt amper te bevatten. “Ik maak dingen om de wereld beter te begrijpen. Ik kijk naar buiten en snap niets van al die files en fijnstof. We hebben een wereld gecreëerd die ons pijn doet. Nu moeten we onszelf er weer uit gaan ontwerpen.” Een sterke visie hebben is cruciaal voor projecten zoals de Afsluitdijk, erkent Henri Deelstra, directeur businesslijn Ruimte & Water bij Antea Group, een internationaal opererend ingenieurs- en adviesbureau. Waar Daan Roosegaarde recentelijk bij het renoveren van de Afsluitdijk werd betrokken, begon dit project voor Antea Group al zo’n tien jaar geleden. “We hadden vanaf het begin een duidelijke visie: maak van de Afsluitdijk geen kerstboom, maar houd het juist strak en sober en combineer dat met de ambitie om een 21e-eeuws icoon van wereldfaam te maken. Gaandeweg raakten steeds meer partijen van onze visie overtuigd: op die manier werden zij óók eigenaar van dit project. Dat geeft ongelofelijk veel energie en heeft de Afsluitdijk gemaakt tot wat het nu is. En die wetenschap nemen we weer mee naar toekomstige vraagstukken.” Aäron van der Sanden

ADVERTENTIE

CREATING A SUSTAINABLE FUTURE TOGETHER vitale steden - energietransitie - klimaatadaptatie - nieuwe mobiliteit

ADVERTENTIE

Informatiebeveiliging en privacy compliance raken uw organisatie in de volle breedte. Dus zoekt u naar een holistische, maar ook pragmatische aanpak. Met de Intelligent Security Operations van Northwave verenigt u technologie, processen en mensen in een slim synergetisch proces. Zo houdt u grip op uw informatie, reputatie, compliance en continuïteit. Elke dag weer. Kies ook voor Northwave en vertrouw op de gecombineerde expertise van ruim zestig vakidioten in cybersecurity, privacy- en security management. Meteen aan de slag? Bel voor een afspraak. Zelf zo’n vakidioot? Kom dan voor ons werken!

NORTHWAVE.NL Kantoor: 030-303 1240 • info@northwave.nl • NW-CERT 24*7: 0800-225 527 478

Advert 190x259.indd 1

19/02/2018 10:56