Duurzaam Nederland

DUURZAAM NEDERLAND

GEMEENTE ROTTERDAM

Evenementen circulair en inclusief door ‘citydressing’

MVO NEDERLAND

Zonder samenwerking geen circulaire economie

EDITH NORDMANN

Duurzaam ondernemen – niet slechts een kwestie van innovatie maar ook van cultuurverandering

Elektrische bedrijfswagenspecialist

Flinc-EV stelt chauffeur centraal

Flinc-EV positioneert zich als merkonafhankelijke specialist op het gebied van elektrische bedrijfswagens. In die hoedanigheid stelt het bedrijf niet zozeer het merk centraal, maar veel meer de wensen van de gebruiker of ondernemer.

de mogelijkheid bestond om maaltijden thuis te bezorgen. “Voor velen was dat aanleiding om zich te oriënteren op elektrisch rijden. Het voordeel van ons bedrijf is dat we een breed pakket elektrische voertuigen aanbieden, van bakwagens met laadklep tot en met kleinere tuktuks. Juist ook die laatste voertuigen zijn ideaal voor thuisbezorging: “Je kunt overal komen daar waar een brommer mag rijden”, vertelt Fens.

door de markt. “Veel partijen die zich oriënteren op de ev-markt maken de fout door met een ‘merk in hun hoofd’ een bedrijfswagendealer te selecteren. Terwijl je dat eigenlijk moet omkeren: je moet niet het merk leidend laten zijn voor de wagenkeuze, maar de wensen van de ondernemer . Dat is voor ons het vertrekpunt, waarna we op basis daarvan met een advies komen”, vertelt Fens, die daar nog aan toevoegt dat de wagen desgewenst kan worden aangepast. “Het is onze missie om te komen tot een honderd procent passend voertuig. Tachtig procent kiest een voertuig dat eigenlijk te duur is met betrekking tot zijn doelgebruik. Dat is een gemis aan winst die je nooit meer terugverdient.”

BPM-vrijstelling

De omslag tekende zich af in de coronaperiode, reflecteert brand manager Irene Fens van FlincEV. Veel restaurants moesten immers noodgedwongen gesloten blijven, terwijl

Flinc-ev

Wat de restauranthouders demonstreerden in de coronaperiode zet zich nu door in tal van andere sectoren: de belangstelling voor elektrische bedrijfswagens heeft overduidelijk vaste voet aan de grond gekregen. Dat Flinc-EV zich daarbij neerzet als merkonafhankelijk specialist wordt duidelijk herkend

Waar Flinc-EV waarde aan hecht, is dat de klant wordt voorzien van een totaaladvies inclusief de beste financiële oplossing voor het bedrijf. Wat een bedrijfswagen in vergelijking met een particuliere auto bijzonder maakt, is de behoefte aan absolute bedrijfszekerheid. Zonder bedrijfswagen immers geen omzet. “Er bestaat bij ons altijd de waterdichte garantie voor een back-up”, besluit Fens.

1 januari 2025 lijkt ver weg, maar let op: de wijzigingen die ingaan met betrekking tot bedrijfswagens kunnen een behoorlijke impact krijgen. De BPM-vrijstelling op bedrijfswagens met een verbrandingsmotor gaat namelijk per deze datum verdwijnen. Dat geldt dan alleen voor nieuwe bedrijfswagens die vanaf deze datum voor het eerst tenaamgesteld worden, maar los daarvan is er natuurlijk ook nog de verdere aanscherping van regels omtrent milieuzones. Fens: “Ondernemers zijn veelal bezig met de waan van de dag. Ik begrijp ook wel dat dit valt buiten het direct aandachtsveld, terwijl het absoluut slim is om stil te staan bij de nieuwe regelgeving. Ik hoop dat de overheid dit duidelijk onder de aandacht brengt, hoewel nu al geldt dat elektrische bedrijfswagens financieel aantrekkelijk zijn. De total cost of ownership is voor een elektrische bedrijfswagen in veel gevallen al lager dan van een brandstofwagen.”

Flinc-ev is specialist in elektrische bedrijfswagen mobiliteit. Vanuit een jarenlange ervaring in bedrijfswagens en een technische expertise in elektrische mobiliteit geeft Flinc merkonafhankelijk advies bij de koop of lease van elektrische bedrijfswagens. Flinc-ev biedt een breed assortiment van elektrische voertuigen, van klein tot groot en zowel standaard als maatwerk. Met de service die bij bedrijfswagens hoort en de innovatiekracht die in de huidige tijd past is Flinc de link naar een elektrische toekomst! www.flinc-ev.nl

DUURZAAM NEDERLAND

Campagne Manager

Michel Vaatstra

Managing Director Jonathan Andersson

Graphic Design Mo Aslan, KONTRAST STUDIOS AB

Tekst Hugo Schrameyer, Leendert van der Ent, Claudia Pietryga

Coverfoto

AdobeStock

Gedistribueerd met Het Financieele Dagblad 2023

Drukkerij RODI Rotatiedruk

CO2-certificaten als ondersteuning van duurzaamheidstransitie

Bedrijven zijn in deze periode van transitie naarstig op zoek naar kansen om hun CO2-uitstoot te reduceren. Dat lukt niet altijd spoorslags. Wat wel direct lukt, is het inkopen van CO2-certificaten om de CO2-uitstoot te compenseren.

Het duurzaamheidsvraagstuk speelt beslist ook in het MKB. Het reduceren van uitstoot dient altijd op de eerste plaats te komen. Tegelijkertijd is het vrijwel onmogelijk voor bedrijven hun CO2-uitstoot morgen naar nul terug te brengen. “Grote industriebedrijven hebben een wettelijke verplichting om hun CO2-uitstoot te verminderen. MKB-bedrijven zoeken eigen oplossingen”, stelt Verena Jongepier, medeoprichter en CEO van ecommit. De missie van de onderneming is om duurzaam onder-

ecommit

Over Contentway Wij maken online en print campagnes met waardevolle, interessante content die gedistribueerd worden naar relevante doelgroepen om de business van onze klanten te laten groeien.

Onze branded content en native advertising oplossingen zetten jouw verhaal op de eerste plaats.

Partner content in deze campagne is tot stand gekomen in samenwerking met onze klanten. Dit zijn commerciële uitingen.

Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie.

ecommit – Partner Content

nemen voor het MKB mogelijk te maken door CO2-certificaten eenvoudig voor hen beschikbaar te maken. Jongepier legt uit: “Wij versnellen de duurzaamheidstransitie.

Veel MKB’ers zijn niet in staat om prompt een duurzaamheidsomslag te maken, maar willen wel bijdragen. Wij bieden hen de mogelijkheid hun uitstoot te compenseren door middel van duurzame, gecertificeerde projecten die CO2 uit de lucht halen. Hierdoor hebben zij zelf meer tijd om reductie te realiseren, terwijl ze nu al bijdragen aan de transitie.” Veelal gaat het om grootschalige

Uitgegeven door Contentway B.V. Keizersgracht 424 NL-1016 GC Amsterdam

Telefoon +31 20 808 82 00

Website contentway.nl

Email info@contentway.nl redactie@contentway.nl

aanplant van bomen, maar ook nieuwe oplossingen zoals zeewierprojecten en mechanische afvang worden onderzocht. “Waar wij ons onderscheiden, is dat we volledig geautomatiseerd zijn. Hierdoor kunnen we CO2-certificaten aanbieden in elke gewenste omvang. Verder bieden we projecten in de directe nabijheid aan.”

MKB-bedrijven weten soms al op basis van eigen registraties hoeveel CO2 ze uitstoten. Bijvoorbeeld op basis van kilometerregistraties of draaiuren van machines. En daar kan ecommit

Lees meer op contentway.nl

Volg ons op social media op /contentwaynl

dan een afgewogen CO2-compensatie tegenover stellen. “Eén certificaat vertegenwoordigt de opname van één ton uitstoot. Stoot je dus vijftig ton uit, dan kun je dat compenseren door vijftig certificaten.”

ecommit biedt in de wereld van CO 2 -compensatie betrouwbaarheid, transparantie en volledige ontzorging. ecommit hanteert bij haar inkoopproces een uitgebreid audittraject, dat online geheel inzichtelijk is voor haar klanten. Zij verkoopt enkel aan eindgebruikers, waarmee wordt gegarandeerd dat de CO 2 -certificaten daadwerkelijk worden gebruikt voor duurzaamheidsdoelen en niet worden verhandeld. ecommit is daarmee tevens de directe schakel tussen de bron en de eindgebruiker. ecommit werkt zoveel mogelijk samen met lokale initiatieven en brengt hiermee vraag en aanbod op CO 2 -gebied bij elkaar.

Benieuwd naar hoe jij CO 2 -compensatie kunt integreren in jouw bedrijf? Lees meer op ecommit.io

Verena Jongepier, Medeoprichter en CEO ecommit

Foto: Steffen Brinkhaus

Irene Fens, Brand manager, Flinc-EV

Staal presteert beter dan hout en haalt een dikke voldoende op duurzaamheidsvlak

De voordelen van staal als bouw- en constructie-element worden onvoldoende herkend door de samenleving. Wat Nico Bresser betreft gaat dat snel veranderen. Hij is directeur van bouwpartner FeNB2 Staalframebouw en vindt het hoognodig tijd dat de vermeende duurzaamheidskwaliteiten van hout ter discussie komen.

Hout is een populair bouwproduct. Niet zo gek natuurlijk. In vrijwel elk huishouden is er een zaag of schroefmachine te vinden. Bresser heeft niks tegen hout, maar waar hij een beetje kriebelig van wordt is de lofzang op de veronderstelde duurzaamheidseigenschappen van het materiaal. Hout heet een overtuigende rol te spelen bij de opslag van CO2, reageert Bresser, maar dat geldt in heel beperkte mate voor houten eindproducten, zoals houttoepassingen in de bouw. “95 procent van de boom, zoals takken en wortels, belandt niet in een eindproduct, maar wordt verschrot en als deelproduct gebruikt voor de cellulose-industie. Er bestaat zelfs een dusdanig grote vraag vanuit deze industrie dat houtproducenten de zaagmachine uitzetten en hun volledige productie aanwenden voor de cellulose. Dat levert ze gewoon meer geldt op.”

Wat Bresser daarmee wil benadrukken, is dat hij hout een prima product vindt, maar dat je het duurzaamheidsaspect in perspectief moet plaatsen. Bovendien heeft hout nog een andere eigenschap met mindere gunstige eigenschappen voor het bouwproces: hout heeft onder invloed van de wisselende relatieve luchtvochtigheid blijvend de eigenschap om te krimpen en weer uit te zetten. Zeker in Nederland wil de vochtigheidsgraad gedurende de seizoenen flink schommelen. “Dat kan zeer

behoorlijk oplopen, waarbij een balk met een dikte van 235 mm kan inkrimpen tot 225 mm en uitzetten tot 245 mm. Als je dat vermenigvuldigt met een bouw van een aantal etages, dan praat je over verschillen van vele centimeters. In de woningbouw zijn zulke afwijkingen onacceptabel.”

Staalframebouw ontbreekt het aantoonbaar aan deze nadelen. Er is weliswaar sprake van een uitzettingscoëfficiënt, maar

in vergelijking met hout is die verwaarloosbaar. Door de sterkte van staal kent het materiaal hoge constructieve eigenschappen. Oftewel: met staal zijn projecten te realiseren die met toepassing van hout veel lastiger of onmogelijk zijn af te ronden. Gevraagd naar de voordelen van staal weet Bresser moeiteloos tot een opsomming te komen. De lijst pluspunten lijkt onuitputtelijk, maar samengevat gaat het onder andere om de genoemde maatvastheid en de recycle-eigenschappen.

“Geen enkel ander bouwproduct is dusdanig recyclebaar als staal. Wij voeren bouwprojecten uit waarbij de staalframe-elementen voor bijna 90 procent afkomstig zijn uit gerecycled materiaal. Bovendien is staal zeer licht van gewicht ten opzichte van beton en houtskeletbouw. Dat heeft een zeer gunstige invloed op transport- en montagekosten. Er kunnen misschien twee tot hooguit vier zware betonplaten op een vrachtwagen, terwijl diezelfde vrachtwagen volledig ‘vol’ met staalframe-elementen kan worden geladen”, aldus Bresser, die daarbij aantekent het verwerken van staal tegelijkertijd hogere engineeringskosten kennen. Het product laat zich niet net zoals hout gemakkelijk modelleren; de maatvoering dient vooraf berekend en bekend te zijn, terwijl daar te-

FeNB2

FeNB2 Staalframebouw ontwikkelt, produceert en monteert prefab Staalframebouw, op basis van een architectonisch ontwerp. FeNB2 is betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe wandsystemen, die energetisch revolutionair zijn. FeNB2 is lid van de Vereniging ”Bouwen met Staal” en neemt deel aan het ‘Staalframe Platform’

genover staat dat de montage en afwerking aanzienlijk sneller kan gebeuren. Waar op dit moment nog een uitdaging ligt, zijn de milieueffecten bij de productie van staal. Dat is op dit moment misschien een punt van discussie, reageert Bresser, maar de realiteit van nu wordt snel ingehaald door ontwikkelingen. Kijk naar Tata Steel en of Arcelor Mittal dat nu nog misschien regelmatig in het nieuws komt vanwege de milieu-impact, terwijl het bedrijf er hard aan trekt om het bedrijfsproces te vergroenen. Bresser: “Het is alle hens aan dek bij Tata Steel om de overstap naar CO2-neutraal staal te realiseren. Er wordt hard gewerkt om technologie op basis van waterstof mogelijk te maken. De productie van staal wordt daarmee in rap tempo overtuigend meer duurzaam.”

Dunwandig Staal is ideaal voor optoppen

Bouwgrond in binnenstedelijke gebieden is vaak duur en spaarzaam. Optoppen, bouwen bovenop bestaande bebouwing is daarmee een ideale manier om woningtekorten aan te pakken. Het optoppen van bestaande bouw biedt bovendien extra exploitatiemogelijkheden. FeNB2 Staalframebouw heeft ruime ervaring met dit proces. De elementen of modules worden vooraf bij ons in de fabriek gerealiseerd, waarna ze in hun geheel geplaatst worden op het bestaande pand. Vanwege de korte bouwtijd en het geringe aantal kraanbewegingen en transporten wordt de overlast voor bewoners tot een minimum beperkt.

‘Geen enkel ander bouwproduct is dusdanig recyclebaar als staal’

Project Trompstraat Den Haag, opdrachtgever Bouwbedrijf Tetteroo

Project Oceaanhuis Rotterdam, opdrachtgever IBB-Kondor

Verduurzamen? Benut bestaande mogelijkheden

MOGELIJKHEDEN

De energietransitie maakt alles anders, dus alles moet nieuw, nietwaar? Niet echt. Het meest duurzaam is slim gebruik van bestaande installatietechniek. Deze gedachte gaf energie- en klimaattechnicus Richard de Vos het idee voor Sprinkler Energy, waarvan hij mede-oprichter is. Benutting van de bestaande sprinklerinstallatie in combinatie met een water-water warmtepomp kan tot 60% gas besparen in distributiecentra, betoogt hij.

Tekst: Leendert van der Ent

In gebouwen met brandcompartimenten met een oppervlakte van meer dan vijfentwintighonderd vierkante meter, waaronder distributiecentra, is in veel gevallen een sprinklerinstallatie aanwezig”, zegt De Vos. “Zo’n sprinklerinstallatie met daaraan gekoppelde watertank kost geld, terwijl je hoopt hem nooit te gebruiken. Zonde eigenlijk. Maar als je de warmte van het water in die watertank nou als energiebron zou kunnen gebruiken?”

Vanuit dat idee ging De Vos aan het werk. Een bestaande watertank voor een sprinklerinstallatie bevat al snel 350 tot 1000 kubieke meter water als potentiële bron voor thermische energie. Uitgangspunt daarbij is, dat hieraan een water-water warm-

tepomp kan worden gekoppeld, die veel efficiënter werkt dan een lucht-water warmtepomp. De Vos:

“De techniek is vergelijkbaar met warmte-koude-opslag in de bodem, behalve dat je geen nieuwe leidingen in de bodem hoeft te leggen. Je gebruikt wat er toch al zit en het rendement is hoger.”

De inspectie-autoriteiten en verzekeraars gingen mee in de plannen. “We hebben inmiddels al twee grote distributiecentra als klant. Daar draait deze vinding in de praktijk”, zegt de Vos. “We halen tot 60% besparing op het gasverbruik. Daarbij bereiken we met 1 kWh elektrisch een rende-

Ocean Grazer:

Waterkracht voor de lage landen

Efficiënte opslag van elektriciteit is een sleutel in de energietransitie. In de bergen is opslag mogelijk door bij een negatieve elektriciteitsprijs water omhoog te pompen. Bij een hoge prijs gaat dat via een turbine weer naar beneden om elektriciteit op te wekken. Ocean Grazer heeft een oplossing voor toepassing van hetzelfde principe zonder bergen gevonden: onder water.

Het aanbod van wind en zon leidt tot sterk fluctuerende elektriciteitsprijzen”, zegt CEO van Ocean Grazer Frits Bliek, “waarbij recent in heel Europa een negatieve elektriciteitsprijs ontstond.” Voor exploitanten van wind op zee is dat een regelrechte nachtmerrie. Bliek: “Daarom maakt de komst van meer windparken grootschalige buffers nodig.”

Ocean Grazer

Ilmar Wessels, Sailing Dutchman Events

Wat zijn de huidige trends op het gebied van eventmarketing?

“Vroeger ging het toch om maximaal consumeren. Er mocht best een extra hapje vlees op de barbecue. Wat je in de samenleving ziet, zie je nu ook terug in onze sector: er is steeds meer aandacht voor duurzaamheid ontstaan. Connectie met de natuur speel daarbij een belangrijke rol. Overnachten in een luxe hotel is leuk, maar overnachten op je eigen mini-festivalterrein met foodtrucks, hottubs en comfortabele tenten is een echte belevenis. Een barbecue leidt tot hooguit een leuk gesprek bij het koffiezetapparaat, een memorabele gebeurtenis leidt tot veel meer dan dat.”

Hoe vullen jullie dat in?

ment van 5 kWh thermisch.”

Sprinkler Energy ontwikkelde een gestandaardiseerde Smartskid voor de toepassing. Zo is het systeem met een minimum aan installatiewerk te realiseren. “Een bijkomend voordeel is, dat dit een leaseconstructie mogelijk maakt. Er zijn hierdoor geen investeringen vooraf nodig. Dankzij het monitoringsysteem ziet de klant meteen wat hij bespaart. Hij weet ook wat hij betaalt, dus de netto-besparing is vanaf dag één te volgen. Want dat is het mooie: duurzaamheid en besparing gaan vaak samen.”

Ocean Grazer – Partner Content

De missing link Tennet gebruikt batterijen als backup om het net stabiel te houden. Verder zijn er vliegwielen voor kortdurende opslag. Bliek: “Een goede schaalbare en betaalbare oplossing voor opslag voor langere tijd was er voor vlak land eigenlijk niet.”

Tot de Ocean Grazer werd ontwikkeld. Bliek: “Op zee en in diep zoet water is de druk hoog, met drukverschil tussen ondiep en dieper water. Vijftig meter is diep genoeg voor het diepste punt van het systeem (de waterdiepte mag minder zijn). Drukverschil creëert het speelveld om pompen en turbines aan te drijven voor respectievelijk laden en ontladen. Op de bodem ligt een grote plastic zak die het water in een geslo-

“Als je de personeelsreis online kunt boeken, dan moet je niet bij ons zijn. De visie die daarachter schuilgaat, is dat je medewerkers zich met een memorabele ervaring meer gesteund voelen om betrokken te blijven bij het bedrijf. Een gezamenlijke barbecue is leuk, maar levert hooguit een paar leuke anekdotes op voor bij de koffiemachine. Een impactvol event reikt veel verder dan dat, zorgt voor meer teambinding en is een stimulans voor werkplezier.”

Probleem bij bedrijfsuitjes is dat je kans loopt op een naheffing van 80%.

“We hebben dit zo georganiseerd dat opdrachtgevers het maximale uit hun event te halen zonder dat zich zorgen hoeven te maken over een onverwachte naheffing. Dat hebben we gedaan door de werksessies, teambuiling of leerevents los te koppelen van de diverterende onderdelen van je personeelsreis. Dat kan een bootreis zijn op het Wad, die in stijl worden afgesloten met een heerlijke barbecue op een afgelegen zandbank, tot en met sneeuwscootertochten in combinatie met een overnachting in een Finse lodge aan een bevroren meer.”

ten systeem houdt. Bij ontladen drukt het zeewater de zak via een turbine leeg. Het water stroomt naar grote buizen, ingegraven in de bodem. Bij het laden zorgen pompen ervoor dat de zak weer vanuit de buizen wordt gevuld.”

Operationele test

Het omzettingsverlies van dit proces bedraagt 20%. “Bij een batterij is dit 10%”, zegt Bliek, “maar zelfontlading en de beperkte levensduur van batterijen is ons systeem toch kostenefficienter. We schatten de terugverdientijd op vijf tot acht jaar - afhankelijk van de elektriciteitsprijs”

Het hele systeem bestaat uit bewezen techniek, zegt Bliek. “In de Eemshaven hebben we al jaren een prototype

op schaal getest. Nu zijn nu we het eerste testsysteem op ware grootte aan het ontwikkelen. We zoeken nog een definitieve locatie. In 2025 moet dit systeem operationeel zijn.”

Groen ecosysteem

Deze techniek als toevoeging aan geheel met een windpark en groene waterstofproductie geeft extra synergie en completeert een volledig groen energie- ecosysteem, zegt Bliek. “De productie van groene waterstof werkt het best bij constante input. De Ocean Grazer biedt de buffercapaciteit die dat mogelijk maakt. Daarmee kan het aandeel van de groene waterstof-productie worden verhoogd van 30 naar 80% of meer, afhankelijk van het optimalisatiedoel.”

Samen met partner RWE participeert Ocean Grazer in de Tender voor het windpark Hollandse Kust west 7, dat in 2028 gerealiseerd kan zijn. De timing lijkt perfect, want daarbij kunnen de ervaringen uit de eerste operationele demo die binnenkort gebouwd wordt, naadloos worden meegenomen.

Richard de Vos

OTG.energy: ‘Slim elektrificeren begint in de meterkast’

Niet alles kan. Maar wat kan wèl? Samen met klanten – MKB en groot zakelijk van 20 tot 500 medewerkers - vindt OTG.energy op basis van het gebruikersprofiel en technische mogelijkheden de optimale oplossing voor verduurzaming van de energievoorziening. Eigen opwekking, eventueel met opslag, of volledig zelfvoorzienend opereren?

We zouden u graag aansluiten, maar over vijf jaar maakt u meer kans.’ Netbeheerders breiden hun netcapaciteit zo snel uit als ze kunnen, maar kunnen momenteel de vraag naar elektriciteit of teruglevering daarvan niet bijbenen. OTG.energy in Zeewolde is er voor bedrijven die deze boodschap krijgen. Er zijn wel degelijk creatieve oplossingen mogelijk. ‘Wie stroom verbruikt, kan zonne-energie opwekken’, vindt Anne Siepel, mede-oprichter en technical sales engineer van OTG. energy. ‘Teruglevering is momenteel lastig. Misschien lukt het niet om het hele dak vol te leggen, maar past een kleiner aantal wel. Wat kan er zonder het net te belasten?’

Denken in mogelijkheden

Vijftig procent van het eigen verbruik opwekken is ook mooi – of anders een oplossing zonder teruglevering, bijvoorbeeld door het verbruik in tijd te optimaliseren en

eventueel overschot te benutten voor laadpalen, een batterij of buffervat. Sommige ondernemers denken dat er een ‘recht’ op teruglevering van zonne-energie is, maar dat is niet zo. ‘Een belangrijke vraag is daarom, wat er op de huidige aansluiting kan’, zegt Siepel. ‘Slimme regeltechniek is er niet voor niets. Met een data-analyse op de bedrijfsenergiehuishouding en maatregelen in de meterkast kun je tot verrassende mogelijkheden komen.’

OTG.energy gaat namens klanten in gesprek met de netbeheerder: wat kan er? Siepel: ‘Netbeheerders krijgen momenteel onterechte verwijten. Ze willen niets liever dan het probleem oplossen. Vaak blijkt op bepaalde tijden wel iets mogelijk, of in samenspraak met andere bedrijven. Bedrijven die gewend zijn hun machines ‘s nachts te laten werken, kunnen wellicht hun bedrijfsproces omdraaien en juist overdag draaien.’

voor de lezer van Het Financieele Dagblad

Case: Holland Reklame en Standbouw, Zeewolde HRSB wilde verduurzamen en zelfvoorzienender worden. Het bedrijf had een verrassend grote aansluiting, maar teruglevering naar het net zat er niet in. OTG.energy ging samen met de ondernemer in gesprek met de netbeheerder. Daar kwamen mogelijkheden uit, twee daarvan: HRSB kon de aansluiting laten zoals nu en de teruglevering beperken tot de 50 kW van een kleinere aansluiting. De tweede optie was de huidige onnodig grote aansluiting fysiek te laten

verkleinen tot 3 x 80 Ampère. HRSB kon op basis van de keuze zijn energie-toekomstbestendigheid realiseren. Met deze oplossing achter de meter zorgt de ondernemer voor zijn eigen energiehuishouding en is de impact van zijn zonnepanelen op het energie net een stuk kleiner en kan de ondernemer veel onafhankelijker werken en de kosten voor energie voor de komende 20 jaar vastzetten. Hoe fijn is dat!? Weten wat je energie gaat kosten.

Goed onderlegd de energietransitie in

Mooi dat de overheid de energietransitie financieel stimuleert. Maar de regelingen zijn vaak complex. Welke technische oplossing is verstandig? Welke subsidiemogelijkheden zijn er? Zijn ze de moeite waard? Balance, onderdeel van Eiffel Projects, helpt bedrijven om de mogelijkheden te optimaliseren.

De logistieke sector gaat met ambities de energietransitie in”, zegt

John Schäffers, manager subsidies van Balance. “Transportbedrijven, distributeurs, verladers en distributiecentra willen allemaal vergroenen en elektrificeren. Het aantal opties om dat aan te pakken is groot, evenals het woud aan subsidieregelingen, van SDE++ via DKTI naar AanZET.”

Consultant Sjoerd van der Ploeg geeft het voorbeeld van zonnepanelen: “Is het dak sterk genoeg? Is het verstandig ze te combineren met eigen energie-opslag? Mag de overtollig opgewekte elektriciteit het net in? Heel veel vragen.”

Complexe optimalisatie

De subsidiemogelijkheden komen dan nog. Ze zijn mede ingewikkeld doordat ongeoorloofde staatssteun binnen de EU verboden is. Schäffers: “Sommige regelingen vraag je vooraf aan, andere komen pas achteraf in beeld. Bepaalde regelingen zijn

‘cash grants’, terwijl andere belastingvoordeel bieden.” Consultant Edwin Aelberts: “Wij loodsen onze klanten door dat woud. Wat is het probleem, wat is de ambitie? Welke regelingen komen in aanmerking en wat is hun timing? Welke voorwaarden gelden er?” Schäffers vult aan: “Vooral de optimalisatie is lastig te overzien. De invloed daarvan op de terugverdientijd is groot – 7% of 12% subsidievoordeel op een mega-investering maakt veel uit.”

Raadpleeg een specialist Vooraf specifieke technische keuzes maken, betekent veelal subsidiekansen verliezen. “Rond belastingen raadpleegt bijna iedereen een belastingadviseur”, zegt Aelberts, “terwijl bedrijven subsidies vaak zelf regelen. Samenwerken met een specialist is hier even logisch.” Dit geldt zeker omdat er ook nog subsidiemogelijkheden zijn voor innovatieve oplossingen, die bedrijven niet als zodanig zien. Oplossingen in

combinatie met batterijen kunnen daarvoor bijvoorbeeld in aanmerking komen. Het belangrijkste is, dat bedrijven niet vastlopen in hun vergroeningskeuzes. Daarbij komen nòg meer factoren in beeld: netbeheerders en derde partijen. Schäffers: “Je kunt prachtige plannen maken voor zero emission vervoer en alles daarvoor regelen. Maar als je over vijf jaar pas kan worden aangesloten, heb je er niks aan.”

Aelberts: “Een specifiek probleem in de distributie is het eigenaarschap. Dat moet voor subsidies soms in één hand liggen, terwijl het distributiecentrum en de

voertuigen in de praktijk vaak verschillende eigenaren hebben. Maar ook daar zijn oplossingen voor.”

SDEtool

Bedrijven die willen investeren in duurzame energie-opwekking en vergroening doen er goed aan vooraf https://www.sdetool.nl te raadplegen. Naar aanleiding van een aantal vragen brengt de tool in beeld hoe het aanvraagproces werkt, hoeveel subsidie uw bedrijf kan ontvangen en wat het netto voordeel uiteindelijk is.

OTG.energy

Bezoek onze speciale pagina

Links Tessa de Leeuw (HRSB) rechts Anne Siepel Foto door: @Robinotof

Verantwoord plezier: Rotterdam maakt evenementen circulair en inclusief

INSPIRATIE

De stad aankleden op een verantwoorde manier: Rotterdam bewijst met circulaire ‘citydressing’, aankleding van de stad, dat het kan. Met Koningsdag en het Songfestival is er al veel ervaring mee opgedaan.

Tekst: Leendert van der Ent

Annemieke Van wegen-Delhaas, senior strateeg Citydressing bij Gemeente Rotterdam: “Het inzetten van duurzame materialen en bedrijven is wel duurder. En het werken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vergt een nòg strakkere planning dan ‘normaal’. Maar die extra inspanning valt in het niet bij de nalatenschap op lange termijn en de mensen die je er gelukkig mee maakt.”

Wat houdt de werkwijze precies in? “Het uitgangspunt is het gebruik van circulaire materialen, maar hergebruik gaat boven recycling. Medewerkers van de sociale werkplaats zetten alle gebruikte decoratiematerialen in samenwerking met kunste-

naars die de stadsaankleding en producten ontwerpen, om in nieuwe producten zoals tassen, petjes, feestvlaggetjes en vogelhuisjes. Die producten verkopen we in de webshop ‘Goodiesforgoodness’. De opbrengst gaat naar goede doelen.”

Het is volgens Van Wegen-Delhaas om de invloed op alle aspecten van een evenement te laten gelden, ook op de toeleveranciers van toeleveranciers. “Dat lukt het best als de waarden van de stad leidend zijn in de organisatie-opzet, samenwerking en alle activiteiten. Dan kun je bedrijven doorlichten, selecteren en aansturen die 100% circulair werken.” Het lastigste aspect van de aanpak is volgens haar, dat het altijd

Voor iedere fiets een parkeeroplossing

Voor de meeste Nederlanders is het parkeren van hun fiets in de openbare ruimte een vanzelfsprekendheid. Toch komt er bij deze oplossingen nog veel om de hoek kijken, zoals goed ruimtegebruik en veiligheid.

Gerben Hofsté, commercieel directeur van Klaver Fietsparkeren, loopt graag voor op trends. Zijn bedrijf ontwikkelde onder meer een voorvorkrek en een rek speciaal voor kratfietsen. Of neem die andere grote trend: de e-bike. “Zo’n kostbare tweewieler wil je natuurlijk wel veilig parkeren”, legt Hofsté uit. “In grote steden zie je dat er steeds vaker grote, ondergrondse stallingen worden gebouwd, maar ook in bovengrondse, open fietsenstallingen zijn er innovatieve oplossingen mogelijk voor meer veiligheid en comfort. Bijvoorbeeld een fietsenrek met individueel oplaadpunt of een locker waarin je je fietsaccu kunt bewaren.”

Dubbellaags rek

Daarnaast is ruimtegebruik een belangrijke uitdaging bij fietsoplossingen en dit vraagt om maatwerk. “We denken graag met de klant mee en vinden de oplossing

Klaver Fietsparkeren

belangrijker dan het product, omdat die altijd in het belang van de eindgebruiker moet zijn. Zo is een dubbellaags rek prima als je veel fietsen in een compacte kelder van een appartementencomplex kwijt wil, maar is het minder geschikt voor een school waar jonge kinderen nog niet bij het bovenste rek kunnen komen.” Nog meer maatwerk komt kijken bij duurzame vraagstukken. “Als een bedrijf of instelling kiest voor een parkeeroplossing met een overkapping, dan zou je bijvoorbeeld sedum op het dak kunnen laten aanleggen. Dit heeft als voordeel dat regenwater langer wordt vastgehouden en het geeft bovendien een fraaie, groene uitstraling.”

Klaver is het enige bedrijf in Nederland dat zich volledig heeft toegelegd op fietsoplossingen. Een belangrijke strategische keuze was om alles in eigen beheer te ontwikkelen. “De lijnen in onze supply

sneller is om het op de oude manier te doen dan om het duurzaam en met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te werken. “Het vereist idealisme, overtuigingskracht en vooral een scherpe planning.”

Rotterdam wil met de recente showcases - heel grote evenementen - anderen inspireren om zo te werken. “We adviseren andere gemeenten graag over deze aanpak”, zegt Van Wegen-Delhaas.

zie ook: www.koningsdaginrotterdam.nl www.goodiesforgoodness.nl

Songfestival 2020 > 2021

Vanwege Corona ging het

Songfestival 2020 niet door.

Duizenden tasjes met de bedrukking 2020 konden naar de recycling. Of toch niet... Uiteindelijk werd ervoor gekozen om alle tasjes met de hand te laten om-borduren tot 2021. Niet de goedkoopste oplossing, maar wel één die de mensen die het uitvoerden heel gelukkig maakte.

chain zijn relatief kort. We signaleren een trend waar we iets mee willen, ontwikkelen vervolgens zelf het product en hebben een goed netwerk van leveranciers die alleen met grondstoffen uit Europa werken. Hierdoor hebben we zelden te maken hebben met een tekort of lange levertijden

Feiten

De ontwikkeling van fietsparkeervoorzieningen gebeurt in eerste instantie op basis van bestaande regelgeving en kwaliteitskeurmerken zoals het keurmerk voor fietsenrekken ‘FietsParKeur’. Daarnaast wordt rekening gehouden met de algemene behoefte onder fietsers. Veiligheid en gebruiksgemak zijn hierbij de belangrijkste aspecten. Uiter

Klaver Fietsparkeren werd bijna veertig jaar geleden opgericht door Jan Klaver. Het bedrijf wil altijd vernieuwend zijn op het gebied van fietsmobiliteit en introduceerde onder meer een voorvorkondersteunend rek, waarmee een fiets ook wordt ondersteund aan zijn voorvork waardoor een slag in het wiel wordt voorkomen. Klaver levert wereldwijd hoogwaardige fietsfaciliteiten, zoals in Zweden, Engeland, Spanje, maar ook in Israël en Colombia. Enkele projecten in Nederland zijn fietsenstallingen bij UMC Utrecht, ASML en TU Delft en meerdere projecten bij stations zoals Amsterdam Centraal en Rotterdam Centraal.

en kunnen we snel schakelen.” Volgens hem zijn fietsoplossingen over het algemeen geen zaken waar Nederlanders te lang bij stil staan. “Maar voor ons is het dagelijkse kost. Want waar gefietst wordt, moet ook worden geparkeerd.”

aard wordt ook rekening gehouden met de wensen van de klant, waarbij kwaliteit en uitstraling de meestvoorkomende aandachtsgebieden zijn. Waar nodig, zullen maatwerkoplossingen worden ontwikkeld. En waar mogelijk, zal Klaver de uitvoering van A tot Z begeleiden. Maar altijd is het uitgangspunt het realiseren van de meest geschikte oplossing op het gebied van fietsparkeren.

Klaver Fietsparkeren – Partner Content

Station Blaak, Rotterdam

Chemische toxines vormen wereldwijd een groeiende bron van zorg

Fortega Wellness B.V., een vooruitstrevend bedrijf, heeft innovatieve oplossingen ontwikkeld om milieuproblemen aan te pakken. Ze richten zich op het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen en hebben succesvolle infraroodverwarmingssystemen ontwikkeld. Deze systemen bieden energie-efficiënte en duurzame alternatieven voor verwarming.

Fortega Wellness B.V. heeft jaren geleden de visie omarmd dat fossiele brandstoffen, zoals olie, gas en steenkool, eindig zijn. Ze hebben hun focus verlegd naar alternatieve bronnen voor elektriciteitsproductie, zoals zonnepanelen, windmolens en waterkracht. Deze inzet voor duurzame energie is ontstaan vanwege de problemen in de provincie Groningen in Nederland, waar aardbevingen veroorzaakt door gaswinning grote schade hebben aangericht. Het bedrijf kwam in 2004 in contact met een fabriek die al ruim 30 jaar gespecialiseerd was in de productie van infraroodverwarmingsfolie voor gebruik in infraroodcabines. Door nauwe samenwerking heeft de fabriek dunne verwarmingspanelen ontwikkeld, slechts 2 mm dik, en sinds

Deze panelen hebben niet alleen een slank ontwerp, maar bieden ook een betere verwarmingscapaciteit. Fortega Benelux B.V. is niet alleen betrokken bij de verkoop van infraroodverwarmingspanelen, maar heeft ook zelf uitvindingen gedaan waarop patenten en merkrechten zijn verkregen. Hun doel is om warmte te produceren met een laag stroomverbruik, en ze zijn daarin succesvol geweest, vooral in de woningbouw en glastuinbouwsector. Om de voordelen van hun producten aan te tonen, heeft Fortega Benelux B.V. samengewerkt met Prof. Dr. Kosack van de universiteit van Kaiserslautern. Hij heeft onderzoek gedaan naar de vergelijking tussen verwarmen met gas en verwarmen met infrarood plafond- of vloerverwarming, evenals panelen. Uit het onderzoek is gebleken dat het verwarmen met producten met infraroodverwarmingsfolie tot wel 50% voordeliger kan zijn dan verwarmen met gas.

Hoewel de initiële aanschafkosten van de infraroodverwarmingspanelen mogelijk hoger zijn, kunnen de aantoonbare lagere energiekosten de meerprijs snel compenseren. Bovendien worden de systemen van

Fortega Benelux B.V. als zeer duurzaam beschouwd, omdat ze weinig tot geen onderhoud vereisen en een lange levensduur hebben. Hierdoor wordt de noodzaak om cv-ketels en radiatoren te vervangen geëlimineerd. Naast de energiebesparing biedt infraroodverwarming nog andere voordelen. Het verbetert het woonklimaat doordat infrarood anti-allergisch is en voorkomt dat stof met warme lucht opwaait. Bovendien draagt de overstap van fossiele

Feiten

Fortega Benelux B.V. richt zich op het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen en heeft zich gespecialiseerd in infraroodverwarmingssystemen. Ze werken samen met een fabriek die al ruim 30 jaar ervaring heeft in de productie van infraroodverwarmingsfolie. De SLIM-line, ontwikkeld door Fortega Benelux B.V., is een dun verwarmingspaneel met een dikte van slechts 1,5 cm. Onderzoek toont aan dat verwarmen met producten met infraroodverwarmingsfolie tot wel 50% voordeliger kan zijn dan verwarmen met gas. De systemen van Fortega Benelux B.V. zijn duurzaam, vereisen weinig onderhoud en hebben een lange levensduur. Infraroodverwarming zorgt

brandstoffen naar elektriciteit in de verwarmingsbranche bij aan het behalen van de CO2-uitstootdoelstellingen van de Europese Unie. Recentelijk zijn er in Nederland al “gasloze” wijken ontstaan. Het gebruik van infraroodpanelen en plafondverwarming wordt gezien als een uitstekend alternatief voor gasverwarming, aangezien het niet alleen gezonder en energiezuiniger is, maar ook kan leiden tot wel 50% besparing op de energierekening.

voor een gezonder woonklimaat door het voorkomen van opwaaiend stof met warme lucht. De overstap naar infraroodverwarming draagt bij aan het behalen van CO2-uitstootdoelstellingen. In Nederland zijn er al “gasloze” wijken waar infraroodverwarming wordt toegepast, wat kan leiden tot aanzienlijke energiebesparingen tot wel 50%.

“Daarbij wordt water extra verwarmd door lava, door het water van de scheuren in de zee, zodat oppervlakte water boven de 30 graden komt. Dit komt omdat chemische toxines werken als een vergrootglas, aldus de heer Nusse van Fortega Wellness” groenten en kruidentuin.

In 2004 is Fortega Benelux B.V. in contact gekomen met een fabriek die zich al ruim 30 jaar bezig hield met de productie van infrarood verwarmingsfolie. Deze folie werd gebruikt voor infraroodcabines. D.m.v. een intensieve samenwerking heeft de fabriek een scala van verwarmingspanelen ontwikkeld met een dikte van 3 cm en sinds 2014 is de zgn. SLIM-line in productie gekomen. Dit zijn panelen met een dikte van slechts 1,5 cm . Ze zijn fraai van vorm en hebben zelfs een betere capaciteit. www.fortegabenelux.nl

2014 is de SLIM-line met een dikte van 1,5 cm in productie genomen.

Infrarood verwarming is net als zonnewarmte een stralingswarmte.

Fortega Wellness B.V.

Veilige informatiestroom bespaart alle betrokkenen geld

Blockchain-technologie kan eraan bijdragen de financierbaarheid van het MKB te vergroten. Bovendien verlaagt dit het risico voor alle betrokkenen. Resultaat: de klant betaalt lagere rentepercentages, terwijl de bank die instapt toch een zeer gunstige verhouding tussen risico en opbrengst krijgt. Dat is de kracht van informatie.

In Nederland heeft ongeveer de helft van het MKB moeite met het krijgen van kredietverlening bij een bank. De banken schatten het risico als te hoog in. Die bedrijven zijn voor hun kredietverlening daarom aangewezen op een fintech, die een hogere rente berekent dan de bank. ABPaymentflows is een fintech, maar pakt de kredietverlening aan het MKB anders aan dan banken en andere fintechs.

Communities

De serviceverlening gaat uit van inherent veilige Blockchain-technologie (zie kader). Gerard Markerink is eigenaar van ABPaymentflows BV (ABP, licentiehouder), en organisator van kredietuitvoerder Your Capital Support NV (YCS). Communities met tienduizend of meer leden nodigt wij graag uit om zich aan te sluiten. Hij legt uit: “We richten onze software in voor deze klant-communities. De community heeft de klanten en deze hebben e-invoicing. De klant-community is hardware. De banken, die twee rekeningen per klant verstrekken, zijn ook hardware.”

Daarnaast werkt het op basis van de hardware van een bank, in de vorm van

een bankrekening. ABP verbindt hardmet software. Markerink: “De actie vindt plaats tussen YCS, bank en community. Tussen YCS en ABP zet ABP een roll-out partner in, die bestuurlijk een rol speelt. De banken en communities kunnen net als YCS een belang verwerven in elke community die als bank fungeert. Wij betrekken de bestuurlijke laag bij de bank en community.”

Inherent veilig

Het vernieuwende van ABPaymentflows zit hem in de blockchain-software. ABP brengt deze software van YCS in Microsoft Azure in. Markerink: “Die software zorgt ervoor, dat we inherent veilig kunnen werken, zonder tussenkomst van een

notaris. In de blockchain zit het systeem van dubbel boekhouden met als derde onderdeel de grootboekrekening waaraan de kredietverlening is verbonden. Banken bieden tot nu toe nog niet zo’n blockchain-systeem aan hun klanten aan.”

Essentieel is, dat ABPaymentflows in de blockchain-software realtime door klanten verstuurde facturen kan zien. Dat is nodig voor het nauwkeurig inschatten van het risico. Markerink: “Hoe beter het risico ingeschat kan worden, hoe lager de rente. En we hebben uit voorinformatie en de realtime facturen alle informatie die voor kredietverlening aan de klant noodzakelijk is.”

blockchain in een notendop Een blockchain is een voorbeeld van inherent veilig ontworpen software. Het idee berust op een keten van datablokken, bijvoorbeeld met reeksen transacties. Die datablokken verwijzen naar elkaar. Ze kunnen daardoor niet gewijzigd worden, zonder wijzigingen in andere blokken te veroorzaken. Daardoor is eventueel misbruik snel op te merken en te voorkomen. Voor het accepteren van wijzigingen in een blok is namelijk de instemming van andere blokken nodig.

Gerard Markerink, Eigenaar ABPaymentflows BV (ABP, licentiehouder)

De bank int de vorderingen en betaalt het binnenkomde geld uit als kredietkosten. De rest wordt vier keer per maand aan de klant uitbetaald. De bank loopt hierbij geen risico

Gunstige switch

Het volledige systeem van ABPaymentflows zit nog iets ingewikkelder in elkaar. Markerink: “We werken met twee licenties. Bij de eerste licentie doet ABP zelf de screening van bedrijven uit de community die in aanmerking komen voor het InHouse Finance (IHF) krediet. Ze hebben onder andere drie jaar aan facturen overlegd, op basis waarvan wij bijvoorbeeld kunnen vaststellen dat er geen verdachte transacties hebben plaatsgevonden. Bovendien komen bedrijven uit sommige risicosectoren niet in aanmerking voor deelname op de eerste licentie.”

Omdat ABPaymentflows realtime inzicht in de facturen heeft en weet wat er in de facturen zit, kan het bijvoorbeeld twee keer per week als voorfinanciering een gestandaardiseerde betaling van 100.000 euro doen voor een bepaalde reeks aan facturen (‘slot’)

in een blockchain. Daar zit natuurlijk nog altijd een bepaald risico in, dus wordt het via ons met geld van de bank voorgefinancierde bedrag gemaximeerd op 85% van de factuurtotalen. Dit risico is beheersbaar, zegt Markerink: “We kennen de debiteuren en slechte debiteuren werken we uit het ‘slot’.

Voordelen

“Dit waterdichte systeem houdt in, dat het bedrijf feitelijk nauwelijks vorderingen op debiteuren meer heeft”, zegt Markerink, “omdat het de bedragen direct op de rekening courant krijgt. Voor de klant is het voordeel, dat het geen rekening-courantkrediet met de bijbehorende hoge rente hoeft te hebben, maar een veel lagere rente betaalt. Een klant die eenmaal het systeem van licentie één zit, gaat nooit meer weg.”

Dat is overigens niet alleen vanwege het financiële voordeel, maar ook vanwege

de inzichtelijke grafieken die we maken. “Die gebruiken we voor onze eigen informatie, maar bedrijven kunnen daar ook hun voordeel mee doen.”

Voor de bank die meewerkt is er een ander voordeel, aldus Markerink: “In plaats van een bedrag aan debiteuren met het bijbehorende klantrisico komt er een zeer groot bedrag aan kastegoeden op de balans. Dat is een zeer prettige boekhoudkundige switch. Deze voordelen voor alle betrokkenen zijn mogelijk door de informatieflow in de blockchain.”

Tweede licentie

Op basis van vraag heeft ABPaymentflows nog een licentie twee ontwikkeld. Klanten binnen de community die zich niet kwalificeren voor de eerste, komen in aanmerking voor deze tweede licentie. Markerink: “De bank die bankrekeningen aan onze klanten wil verstrekken, krijgt de gelegenheid via deze tweede licentie binnen ons Blockchain-systeem te werken.”

Elke klant heeft twee rekeningen. Op de ontvangstrekening betaalt de klant van

de YCS-kredietnemer. De bank verstrekt een LT annuïteiten-krediet. Afhankelijk van de hoogte van het krediet kan de bank bepalen of via vier keer per maand een gelijk bedrag aan klantbetalingen op de vrije rekening, na inning van de annuïteit leidt tot elk jaar een nieuwe leningsafspraak. De bank maakt zelf het contract met de klant op basis van rendement en risico-perceptie en geeft dit softwarematig door aan YCS.

Moody’s en MKB-kredietverlening Het artikel ‘De toekomst van MKB-kredietverlening’ van het Moody’s Analytics team uit Risk Perspectives, editie december 2016 had grote invloed. Commentaar ABPaymentfliowas: “Wij vervullen met het ontwerp van ons bedrijfsconcept volledig de voorwaarden die het Moody’s Analytics-team beschrijft voor haalbare MKB-financieringen. Daarom waarderen we de analyse van Moody’s zeer, aangezien deze zeer professionele instelling praktisch de criteria definieert om ons concept aan te bevelen.”

MVO Nederland: Zonder samenwerking geen circulaire economie

UITDAGINGEN

We zijn gestaag bezig de grondstoffen van de aarde uit te putten. Niet zo gek als je kijkt naar hoe we met onze spullen omgaan: kleding kopen we goedkoop en gooien we na een paar keer dragen weg, er zit kilo’s plastic en metalen in onze elektronica, cosmetica en speelgoed, en we wonen in huizen die na enkele decennia in brokken op de afvalhoop belanden. En dat terwijl de economie in 2050 volledig circulair moet zijn.

Grondstoffenverbruik verminderen

Consuminderen, spullen repareren en tweedehands kleding kopen worden vaak als oplossing aangedragen om ons grondstoffenverbruik te verminderen. De grote ommekeer hoeft echter niet alleen uit veranderend consumentengedrag te komen. Als we de basis van onze producten nou veranderen – van fossiel (zoals aardolie) naar biologische basis, zoals planten en bomen – scheelt dat een slok op een borrel. Die biogrondstoffen kun je immers gewoon op de boerenakker telen. Zo kun je van hennep isolatiemateriaal voor de bouw maken, vlas kun je tot kleding verwerken, en plastic maak je uit suikerbieten.

Steeds meer biogrondstoffen

Het goede nieuws is dat er steeds meer biogrondstoffen geteeld worden, en ook de overheid inzet op stimulering daarvan. Maar we zien ook dat dat in al die

verschillende sectoren en al die verschillende ministeries los van elkaar gebeurt. En dat is zonde.

Want wat gebeurt er als je wél samenwerkt, en deze transitie naar de teelt en toepassing van biogrondstoffen integraal aanpakt?

Allereerst kun je dan de verschillende gewassen voor verschillende doelen gebruiken. Want neem die hennep nog eens. Daar kun je niet alleen isolatiemateriaal van maken, maar ook textiel. Of graan: dat wordt nu al veel in Nederland geteeld, uiteraard voor voedsel, maar ook het stro ervan kun je weer gebruiken als prefab wanden voor huizen.

Integrale aanpak

Bovendien biedt zo’n gezamenlijke aanpak een oplossing voor de zich maar voortslepende problemen in de landbouw. Vanuit het sectornetwerk agrifood van MVO Nederland ontmoeten we veel boeren die wel wíllen omschakelen naar natuurinclusief boeren, maar de sprong niet aandurven. Gaan ze namelijk over, dan moeten ze van de teelt van één gewas naar

Slimme oplossingen dragen bij aan ontlasten elektriciteitsnet

ACTUEEL

Markt maakt kennis met oplossingen voor energiehuishouding.

Tekst: Hugo Schrameyer

het telen van verschillende soorten, en wie garandeert dan een goede prijs en afzet? Met voldoende afnemers voor biogrondstoffen – uit verschillende sectoren –zullen deze boeren eerder geneigd zijn die omschakeling te maken. Hier valt een driedubbele winst te halen: een dubbele winst op het gebied van CO2, omdat boeren minder uitstoten en de biogrondstoffen juist CO2 opslaan, en het herstel van de biodiversiteit, door natuurinclusieve teelt van deze gewassen.

Willen we dus de vruchten plukken van de mogelijkheden die biogrondstoffen bieden, dan is een integrale aanpak vanuit overheid én sectoren noodzakelijk. Dus beleidsmakers, bouwers, boeren, chemici en kledingproducenten: zoek elkaar actief op en sla de handen ineen. Maak beleid dat op meerdere sectoren toepasbaar is, gebruik biogrondstoffen in je productieproces en help zowel de grondstof- als de landbouwcrisis oplossen. Gooien wij consumenten in 2050 onze afgedankte kleding wel gewoon op de composthoop.

Orange Flare Technologies – Partner Content

De combinatie tussen het optimaliseren van het energiegebruik en tegelijkertijd bijdragen aan het ontlasten van het elektriciteitsnet. Dat lijkt een schier onuitvoerbare opgave, toch behoort dat wel degelijk tot de mogelijkheden. Tegenwoordig bestaan er on- en off-grid oplossingen, waardoor gebruikers meer controle kunnen krijgen over hun totale energiehuishouding. Dat lijkt complex, maar in de praktijk komt dat neer op het gebruiken van handige toepassingen, zoals het automatisch inschakelen van apparaten op gunstige tijdstippen, het beheren van stroomvreters tijdens daluren, opladen van thuisaccu’s, en het automatisch aanpassen van de verwarming bij het openen van een raam. Op dit moment is de discussie over netcongestie bijzonder

actueel. Er worden tal van oplossingen opgeworpen, zoals de mogelijkheid om flexibiliteit in het energiegebruik stimuleren door een congestiecomponent bij de energieprijs te bouwen. Toch is waarschijnlijk slimmer om je energieverbruik aan te passen op de status van het elektriciteitsnet. Je verbruikt dan meer als er veel elektriciteit beschikbaar is en minder als er sprake is van congestie. Antoine Jansen, specialist op dit gebied, ziet een duurzame toekomst voor zich, waarin huishoudens zelfvoorzienend zijn en een positieve bijdrage leveren aan het energielandschap. Zijn bedrijf zet nadrukkelijk in op slimme technologieën en innovatieve oplossingen om een duurzame en CO2-neutrale samenleving binnen handbereik te brengen.

Orange Flare Technologies brengt systeem voor meer energierendement

Orange Flare Technologies, dat zich richt op duurzame energieoplossingen, heeft een missie om regeneratief en zelfvoorzienend wonen mogelijk te maken. Het hart van het systeem is Flare (de Smart Home), waarmee het energieverbruik en de energieopwekking van verschillende apparaten worden uitgebalanceerd en afgestemd op de behoefte van de gebruiker.

Orange Flare Technologies

Nederland staat voor een belangrijke uitdaging. De energiebehoefte groeit, er is een toename aan duurzame mogelijkheden en toepassingen, terwijl er behoefte is aan ondersteuning bij de wens om CO2 neutraal te wonen en werken. De energiemarkt speelt daarop in door onder andere dynamische contractvormen aan te bieden, waarbij de prijs wordt bepaald door de actuele vraag en aanbod. Ook Orange Flare Technologies manifesteert zich in deze sector. Het bedrijf heeft een geavanceerd smart home-systeem ontwikkeld met een ondersteunende hoogrendements-productenlijn. Slimme algoritmes in combinatie met IoT-sen-

soren komen daarbij aan te pas om het energieverbruik en de energieopwekking van verschillende apparaten uit te balanceren. Hierbij houdt het systeem rekening met contractafspraken van de energieleverancier, energiekenmerken van de verschillende aangesloten apparaten, maar ook simpelweg met de gewenste temperatuur in huis of werkruimte. De Flare technologie biedt de gebruiker real time informatie over het energieverbruik en geeft praktische voorstellen op basis van voorspelde energieprijzen en het reguliere energieverbruik. Dit stelt de consument in staat om op basis van aangedragen voorstellen, zelf keuzes te maken en de energiewens naar

Orange Flare Technologies streeft ernaar om het binnenklimaat van leef- en verblijfsomgevingen comfortabel, veiliger, energiezuiniger en gezonder te maken. Het productportfolio van Orange Flare Technologies omvat producten die volledig circulair en duurzaam zijn, van hoogrendements infrarood-warmtepanelen tot IR ketels, boilers, IR inductieplaten, zonnepanelen, alsmede thuisaccu’s. Deze producten dragen allemaal bij aan een netto positieve energieopbrengst. www.orangeflaretechnologies.com

eigen inzicht in te vullen en te optimaliseren. Het lineaire energieproces van voorheen is inmiddels ingehaald door een variatie aan mogelijkheden, waarbij te denken valt aan groene energiebronnen, zoals zonnepanelen gecombineerd met hoogwaardige thuisaccu’s. Ook in combinatie met warmtepanelen en/of een warmtepomp is het mogelijk om een energieneutrale en zelfs energiepositieve woonomgeving te creëren. Via draadloze sensortechnologie kunnen verschillende energie-instellingen van diverse componenten ingeregeld worden. Hierbij kan overtollige energie opgeslagen worden en/of teruggeleverd worden naar de energieleverancier indien dit lucratief is.

Antoine Jansen, CEO a.i.

Atilla Ozum, COO a.i.

Gezamenlijke belevenis wordt steeds vaker ervaren als forse stimulans voor teambinding

Het piept en kraakt aan het personeelsfront. Het vergt moeite om de juiste mensen op het spoor te komen, terwijl het een uitdaging blijft om mensen aan het eigen bedrijf te binden. Het goede nieuws is: er bestaat een oplossing. Het bedrijfsuitje – of beter gezegd: de personeelsreis – is als beleving een forse stimulans voor de juiste teamspirit.

Ilmar Wessels, oprichter en directeur van Sailing Dutchman Events, heeft zijn gevoel voor avontuur en zijn nautische achtergrond gecombineerd tot een evenementenbureau dat unieke personeelsreizen organiseert. “Ik zeg maar zo: als je het online kunt boeken, dan moet je niet bij ons zijn. Wij zijn er voor de belevenis”, vat Wessels de missie van zijn bureau in het kort samen. Wat Sailing Dutchman Events in feite doet, is het bieden van onvergetelijke ervaringen op mooie en unieke locaties. De aarde, water en natuur spelen daarbij een centrale rol. “In alles wat wij doen, zoeken we connectie met de natuur. Water is daarbij een metafoor voor verbinding. Water verbindt al eeuwenlang landen, werelddelen en culturen. Bij ons verbinden we mensen door bijzondere nautische uitjes, verrassende concepten en originele incentives naar de mooiste plekken.”

Sneeuwscootertochten

In de loop der jaren hebben Wessels en zijn collega’s een reeks prachtige en uitdagende reiservaringen weten samen te stellen. Het programma varieert van zeiltoch-

Sailing Dutchman Events

ten op de Friese meren, die in stijl worden afgesloten met een heerlijke barbecue op een afgelegen eilandje, tot en met sneeuwscootertochten in Lapland in combinatie met een overnachting in een Finse lodge aan een bevroren meer. Wessels: “Vraag een zakenreiziger naar zijn laatste vijf overnachtingen en hij kan zich die amper nog herinneren. Vraag hem naar een memorabele ervaring en hij weet die feilloos te benoemen. Een gezamenlijke barbecue is leuk, maar levert hooguit een paar leuke anekdotes op voor bij de koffiemachine. Een impactvol event reikt veel verder dan dat, zorgt voor meer teambinding, is een stimulans voor werkplezier en zelfs ook een aanmoediging om meer bewust met gezondheid om te gaan. Deze optelsom van positieve effecten leidt aantoonbaar tot een betere werkoutput.”

Trends in de samenleving weerspiegelen zich ook in de eventenbranche. Vroeger ging het vooral om maximaal consumeren tijdens een personeelsuitje, met nog een

stukje extra vlees op de barbecue. Nu is er steeds meer aandacht voor duurzaamheid ontstaan. Connectie met de natuur speelt een almaar grotere rol. “Overnachten in een luxe hotel is leuk, maar overnachten op je eigen mini-festivalterrein met foodtrucks, hottubs en comfortabele tenten is een echte belevenis.”

Als je het online kunt boeken, dan moet je niet bij ons zijn. Wij zijn er voor de belevenis

Volgende trend

Wessels blijkt prima feeling te hebben voor de actualiteit in deze sector en de behoefte in het bedrijfsleven. De oprichter van Sailing Dutchman Events heeft het eventprogramma uitgebreid met een jaarrond coachingstraject. Begeleiding van werknemers om het beste uit henzelf te halen, wordt aaneengeregen door terugkerende motivatie-events. “Zodoende ontstaat een jaarvol leertraject waarbij leerdoelstellingen worden gekoppeld aan onvergetelijke ervaringen. Deze ontwikkeling sluit naadloos aan bij de wens van jongere medewerkers: de arbeidsethos is de laatste jaren flink onder druk komen te staan. Door jongere medewerkers een jaarrond programma te bieden, ondersteun je hen betrokken te blijven bij de werkomgeving. Het stimuleren van plezier in werk en het bijleren voor verbetering van de werkoutput gaan hand in hand.”

Fiscale regels

Sailing Dutchman Events is volledig uniek in het aanbieden van onvergetelijke ervaringen. Bovendien combineert het bureau dat met een unieke aanpak van de WKR-regeling. Het is namelijk zo, dat wanneer je bedrijfsuitje, incentive of event organiseert, het kan zijn kan het zijn dat je een naheffing van 80% loonbelasting ontvangt: dat is de werkkostenregeling (WKR). Sailing Dutchman Events is er echter via een constructie in geslaagd om events zo goed als mogelijk WKR-proof te organiseren.

Wat is de werkkostenregeling?

Alles wat de werkgever aan een werknemer uitkeert, is loon. De WKR maakt het mogelijk een deel van het fiscale loon te besteden aan onbelaste vergoedingen, verstrekkingen en terbeschikkingstellingen. Over dit deel, de zogenaamde vrije ruimte, betaal je geen loonbelastingen. Er zijn geen voorwaarden aan vergoedingen die binnen de vrije ruimte vallen. Er is wel een risico: over alles wat wordt vergoed boven de vrije ruimte betaal je direct een eindheffing van 80%. Het eventbureau heeft dit zo georganiseerd dat opdrachtgevers het maximale uit hun event te halen zonder dat zich zorgen hoeven te maken over een onverwachte naheffing.

Ondernemers denken vaak dat ze hun medewerkers moeten belonen met hoge salarissen, bonussen en uitgebreide secundaire voorwaarden. Tegelijkertijd geldt echter dat de impact van gezamenlijke, bijzondere ervaringen veel groter is en veel langer doorwerkt dan welke salarisverhoging dan ook. In deze context en onder het motto ‘Discover the unexpected’ organiseert Sailing Dutchman Events exclusieve, unieke bedrijfsuitjes en incentives. Bij Sailing Dutchman Events weten wij als geen ander dat bijzondere bedrijfsuitjes en originele incentives en substantieel bijdragen aan het medewerkersgeluk binnen een bedrijf. www.sailingdutchman.nl

Ilmar Wessels, Founder, Sailing Dutchman Events

Wing ondersteunt transitie landelijk gebied

Nederland kent tal van overheidsinstanties, instellingen, ondernemers en maatschappelijke organisaties die de ambitie hebben om ons kleine landje verder vorm te geven. Dat is niet altijd gemakkelijk. In plaats van te polariseren laat Bureau Wing zien dat intensief overleg tussen boeren, overheden en andere organisaties tot resultaat leidt. Een landbouwakkoord op eilandniveau.

Op Schiermonnikoog heeft zich een proces voltrokken dat als demonstratie kan dienen voor de werkwijze van Wing. De stikstofcrisis haalt bijna dagelijks het nieuws, terwijl de melkveesector daarbij stevig de maat wordt genomen. Zeven melkveehouders op het eiland wilden niet lijdzaam afwachten op wat op hen afkwam, maar besloten het heft in eigen hand te nemen. Dit deden ze door een derde van hun melkkoeien op te geven, om zo de stikstofpositie op de omringende natuur te beperken. Als compensatie voor het verlies aan inkomen werken de boeren aan natuurinclusieve landbouw en ontwikkelen ze hun eigen kaasmerk ‘Van Schier’. Dit kaasmerk kent ondertussen een landelijke distributie en levert de benodigde omzet op voor de boeren. Irene van Dorp is als procesbegeleider bij dit project betrokken: “Er gaat flink wat tijd overheen om een proces met een grote groep betrokkenen en grote belangen in goede banen te leiden. Als bureau hebben we van doen gekregen met tal van belanghebbenden, waaronder de boeren natuurlijk, maar ook met de melkcoöperatie en overheden. In totaal heeft het proces van begin tot eind acht jaar in beslag genomen, waarin Wing sinds het voorjaar van 2020 betrokken is. We hebben er voortdurend voor gezorgd dat alle partijen met elkaar in gesprek bleven en in staat werden gesteld stappen

van innovatie maar ook

VERDIEPING

Bij verbetering van supply chains wordt vaak gedacht aan technische innovatie en IT-applicaties. Daarbij wordt vaak vergeten dat voor een succesvolle verandering van deze processen een goede analyse van de huidige situatie van eminent belang is voor het welslagen van een duurzame verandering en succesvolle toepassing en uitvoering.

voorwaarts te zetten. We hebben de boeren begeleid in de te maken keuzes, de overheden geholpen om hun faciliterende rol op te pakken en de ketenpartijen enthousiast gemaakt voor de productie van een eigen kaas.” Wat het project mede complex maakt, is dat er voor de transitieperiode veel geld nodig was. De boeren moesten hun veestapel laten inkrimpen, en tegelijkertijd investeren in een biodiverse bedrijfsvoering. “De transitievergoeding kwam van het ministerie van LNV en de provincie Fryslân, met op de achtergrond de Europese Unie. Ook in dit proces hebben we een rol gespeeld.” Adviseur Arjan Schoemaker is eveneens bij dit project betrokken geweest, waarbij hij vooral de verantwoordelijkheid droeg voor ontwikkeling van de eilander zuivelcoöperatie. “Wat fijn is aan dit project, is dat het niet als papieren werkelijkheid bleef hangen, maar dat het uiteindelijk resulteerde in een landbouwtransitie op het eiland. De belangstelling voor de kaas ‘Van Schier’ laat nog dagelijkse groei zien.”

Total Touch Cargo maakt flinke duurzaamheidsstappen

Freight Forwarder Total Touch, al 30 jaar gespecialiseerd in vervoer van versproducten vanuit Kenia, heeft in de loop der jaren belangrijke duurzaamheidsstappen gezet. Directeur Harry van der Plas benadrukt dat het kweken van verse bloemen, groenten en fruit nabij de evenaar sowieso minder impact heeft op het milieu dan het kweken van versproducten in onze regio.

Nabij de evenaar moet ruim worden geïnterpreteerd. In een strook van duizend kilometer ten noordzijde en zuidzijde bevinden zich de ideale kweekomstandigheden. “Er is volop zonlicht, dat vrijwel loodrecht op de aarde instraalt. Bovendien is er sprake van een bepaalde hoogte, hetgeen ’s nachts ook dauwvorming stimuleert. Daar kunnen wij met het kweken in warmgestookte kassen nooit tegenop. Dat is milieutechnisch veel ongunstiger.” Het snelle dagelijkse vervoer van vers in vliegtuigen verdient bovendien duidelijk de voorkeur boven vervoer met schepen. Containerschepen vertrekken eenmaal per week en zijn zes weken onderweg tussen Kenia en Nederland, hetgeen een zeer nadelig effect heeft op de verskwaliteit van de producten. “De luchtvaartindustrie heeft inderdaad wel een inhaalslag wat betreft duurzaamheid te maken. De oude vloten worden nu snel vernieuwd met vliegtuigen die minstens vijftig procent geruislozer en milieuvriendelijker zijn dan de oudere toestellen.”

De eerste stap op duurzaamheidsvlak van Total Touch dateert al van verschillende jaren terug. De koelcellen in Kenia lagen eerst op een afstand van 2,5 km. vanaf het vliegveld, nu zijn die pal naast de vertrekposities van vliegtuigen gesitueerd. De oude dieselheftrucks die de lading over deze afstand naar de vliegtuigen brachten zijn door de nieuwe locatie dus niet meer nodig en zijn ondertussen vervangen door elektrische modellen.“Als je het hebt over een ideale kweekomgeving, gecombineerd met vervoer via moderne snelle vliegtuigen waarbij op alle fronten duurzaamheidsstappen worden gemaakt, dan is er sprake van een zeer duurzame of sustainable progressie”, besluit Van der Plas.

Graag neem ik daartoe als voorbeeld de agrisector in India – een land en een onderwerp dat mij na aan het hart ligt. India heeft op alle gebieden de potentie om een belangrijke producent en internationale leverancier te worden van diverse gewassen. Op dit moment bereikt echter maar 10-15% van de oogst de supermarkt in India. De rest is derhalve “post harvest loss”.

De boeren oogsten en de gewassen gaan van de handen van de plukker, in de vrachtwagen, daar vandaan weer door andere handen naar de supermarkt en daar in de schappen. Ik hoor u denken: coldchains! Inderdaad dat is een oplossing, maar deze is bijna niet realiseerbaar vanaf het veld tot aan de supermarkt of naar de exporteur. Innovatie, scholing en cultuurverandering zijn echter de oplossing voor een succesvolle duurzame supply chain. Nederlandse bedrijven hebben de kennis en kunde om daar een belangrijk steentje aan bij te dragen: scholing door instituten als Wageningen

University, maar ook door samenwerking met gespecialiseerde bedrijven met teelt-, logistieke- en handelskennis wordt ervoor gezorgd dat een duurzame supply chain in de agrifoodsector wordt bereikt. Duurzamere, schonere en winstgevendere productie moet hand in hand gaan met winstgevendheid – we moeten naar rendabele duurzaamheid – “Profitable Sustainability”.

Door de implementatie van duurzame praktijken, kunnen, en wellicht moeten, landen nauwer samenwerken om de landbouwproductiviteit te verhogen, de voedseldistributiesystemen te verbeteren en de veerkracht te vergoten. Juist nu is het van belang dat landen wereldwijd meer met elkaar gaan samenwerken om op deze wijze meer kennis, ervaring en technologieën uit te wisselen. (Denk aan precisielandbouw, kennis op gewasdiversificatie, voedselverwerking en logistiek).

Alleen door uitwisseling van kennis en goede samenwerkingen, kunnen bedrijven weerbaarder worden tegen die

Comfort Solutions – Partner Content

Comfort Solutions brengt oplossing voor uierproblemen en antibioticagebruik

Het is een vaak voorkomend probleem: veel jonge koeien ervaren uierongemak voor en direct bij het eerste keer afkalven. Ook kunnen koeien uierontsteking tijdens de lactatie. Het percentage dat hier last van krijgt, kan oplopen tot 25 % van de veestapel. Comfort Solutions heeft met Udder Care een contactspray in huis die een afdoende oplossing brengt voor dit vraagstuk. Hiermee kan 60% uierontsteking worden gereduceerd in de lactatie zonder gebruik van antibiotica.

Voor niet-kenners: in de context hiervan wordt gesproken over zucht. Dat is de officiële benaming van dit ongemak bij jonge koeien, zogenaamde vaarzen, die als gevolg van zucht forse welzijnsproblemen kunnen ervaren als stress en zich minder gemakkelijk laten uitmelken. Udder Care is een contactspray die via de huid wordt opgenomen in de bloedbaan. Benny Bredek, oprichter en directeur van Comfort Solutions: “Op de uier sprayen, zonder inwrijven, is voldoende. Dat maakt dat deze ingreep vlot en gemakkelijk kan worden uitgevoerd.”Wat Udder Care bovendien bijzonder maakt, is dat het product is samengesteld op basis van essentiële oliën en natuurlijke ingrediënten. Deze samenstelling staat bekend om zijn antibacteriële en schimmelwerende werking. Daarmee ondersteunt Udder Care de natuurlijke immuniteit en helpt

Comfort Solutions www.comfortsolutions.nl

het product om een gezonde uier te behouden. Ook kan men het antibioticagebruik op de bedrijven verminderen. 50% tot 60% van de koeien met uierontsteking hoeven geen antibiotica worden voorgeschreven en kunnen met Udder Care worden behandeld en genezen. Bovendien heeft het middel ook een positief effect op het verhogen van de melkproductie, waardoor de koe een langer en meer winstgevend leven zal krijgen. Daarbij moet nog vermeld worden dat het product ook prima te gebruiken is bij andere melkgevende dieren, zoals geiten, schapen en varkens.

Comfort Solutions staat verder ook bekend om zijn natuurproducten zoals Comfort Herbal Extract, gebaseerd op micro-organismen van kruiden dat op veel terreinen toepasbaar is, waaronder silagetoevoeging, diervoeding, mestverwerking en grondverbetering.

niet slechts een kwestie van cultuurverandering

(toekomstige) wereldwijde veranderingen. Er zal derhalve beter moeten worden samengewerkt. Wat betekent dit voor ambitieuze ondernemers die een onderneming starten in een nichemarkt en hoe zit het me hun Profitable Sustainability?

Denk niet alleen aan je eigen product of dienst en hoe deze tot volle wasdom kan komen. Benader jouw speciale propositie vanuit een holistische aanpak: ga niet allen voor dat geweldige nieuwe aspect waar de wereld op heeft zitten wachten, maar neem daarbij ook de milieu-impact, maatschappelijke verantwoordelijkheid, handel en economische groei, innovatie en samenwerking en aanpassingen aan klimaatveranderingen mee. Een sustainable supply chain omvat ook eerlijke arbeidspraktijken, veilige werkomstandigheden, gendergelijkheid en maatschappelijke betrokkenheid. Consumenten en bedrij-

ven (bij B2B) eisen steeds vaker duurzaam geproduceerde producten (en diensten die daarmee rekening houden). Door het bedrijf hier van meet af aan op aan te passen, kan toegang worden verkregen tot nieuwe markten en wordt tegelijkertijd een concurrentievoordeel behaald op bedrijven die nog niet zo ver zijn. Met andere woorden: Een duurzame supply chain kan kansen voor handel en investeringen helpen creëren, hetgeen leidt tot economische groei en ontwikkeling voor alle betrokken partijen.

Nederland heeft de kennis en technologie. Samen - met respect voor de belangen en oog voor de gelijkwaardigheid van de propositie van een ieder in de keten – kunnen wij de duurzaamheidsbelofte inlossen, duurzame supply chains inrichten en tegelijkertijd een kans voor opschaling en Profitable Sustinability bieden.

DUURZAAM BEDRIJFSPAND BOUWEN OF RENOVEREN?

Wij zijn je partner voor nieuwbouw en renovatie van (duurzame) bedrijfshallen.

Langere levensduur van materialen

Energiebesparing

Verdien uw investering eenvoudig en snel terug

Snel aan de slag?

Bel 06 86868332 of mail

Gerard via info@ecohall.nl

Accu’s repareren is duurzaam en besparend

De silicium paradox. Silicium is één van de meest voorkomende stoffen in onze grond; klei bestaat tot wel 60% uit niet-opneembare silicaten. Alleen siliciumzuur ofwel kiezelzuur is goed door planten opneembaar. De concentratie daarvan in de bodem bedraagt slechts enkele parts per million (ppm). Bovendien is het instabiel, siliciumzuur polymeriseert snel. Maar het is juist kiezelzuur dat het verschil kan maken voor een productieve en duurzame landbouw, betoogt Henk Maarten Laane, R&D director bij Rexil-Agro.

Vijfentwintig jaar geleden ontdekte Laane, voortbouwend op zijn ervaring als arts, hoe belangrijk een biostimulant als kiezelzuur is voor de weerstand van mens, dier en plant. Kiezelzuur heeft echter een nadeel: het is instabiel. Laane wist een gestabiliseerde vorm te ontwikkelen waardoor siliciumzuur toepasbaar werd.

Laane: “Het bodemleven speelt een belangrijke rol bij de vorming van kiezelzuur. Het resulteert bij de plant in een groter wortelstelsel, wat zorgt voor steviger verankering, een verhoogde wateropname en daardoor ook een betere nutriëntopname. De plant wordt er gezonder en weerbaarder door.”

En er zijn nog twee bonussen: “Op zilte grond kan de plant zout beter managen, zo bleek uit testen in Vietnam en Roe-

ReXil-Agro

www.rexil-agro.com

menië. En ook de houdbaarheid na de oogst neemt toe, waardoor voedselbederf vermindert. Een nieuwe techniek moet zichzelf bewijzen. Gelukkig kunnen we steeds meer praktijkresultaten overleggen, ook uit Nederland, die dit onderbouwen.”

Mijlpalen

• 2011: Publicatie in Journal of Plant

Nutrition, volume 34, N.B. Prakash e.a., ‘Effect of foliar spray of soluble silicic acid on growth and yield parameters of wetland rice in hilly and coastal zone soils of Karnataka, South India’. Resultaat: 15-35% meer oogst van betere kwaliteit bij halvering van het pesticiden gebruik.

• 2022: De EU voert biostimulant-wetgeving in.

• 2021-2022, RVO-subsidie voor succesvolle praktijkproeven in India.

De populariteit van elektrische fietsen en scooters is ongekend. Veel van de accu’s halen de gewenste levensduur van vijftien jaar niet, maar blijven steken op vijf tot zeven jaar. Recyclen? “Tachtig procent van de kapotte accu’s kan worden gerepareerd”, is de boodschap van mede-oprichter Jan Bartels van Nowos.

Nowos bundelt de kennis van voormalig Lithium-ion-accufabrikant Prins Doornekamp en van Jan Bartels als voormalig directeur van Stichting Stibat, die batterijen inzamelt. “We zijn gebouwd op het idee dat hergebruik en recycling van accu’s veel beter kunnen”, zegt Bartels. Tot nu toe gingen accu’s die ‘het niet meer deden’ recht naar de recycling. Schadelijke stoffen moeten via pyrolyse worden verwijderd. Uit de ‘zwarte massa’ die overblijft worden vervolgens de metalen gewonnen.

Volgens fabrieksspecificaties

“In 2020 trokken we de conclusie dat het beter kon”, zegt Bartels. “Preventie door hergebruik gaat tenslotte boven recycling. We zijn daarom begonnen om voor fietsfabrikanten als Stella Fietsen en Decathlon (in Frankrijk) en accufabrikanten ingeleverde accu’s te repareren met originele componenten. In drie jaar hebben we nog nooit cellen hoeven vervangen – die gaan vijftien jaar mee. 80% van de ingeleverde accu’s kan worden gerepareerd. Vaak is de elektronica in onbalans, soms is het zelfs

Nowos

alleen een kapotte zekering. Regelmatig ligt de oorzaak in ontwerpfouten – interessante informatie voor de fabrikant, die voortaan met onze terugkoppeling betere ontwerpen kan maken. Onze gerepareerde accu’s hebben nog minimaal 80% capaciteit, voldoen aan de originele fabrieksspecificaties. We garanderen dan ook dat het originele UN383 veiligheidscertificaat geldig blijft voor het betreffende type accu.”

Twee stappen extra

Van de twintig procent accu’s die wel naar de recycling gaan, kunnen vaak nog componenten ‘gered’ worden. “Zo voegen we twee stappen aan de waardeketen toe”, zegt Bartels. “Het wordt bovendien steeds bekender dat ook een kapotte accu nog waarde heeft. Dus ook consumenten gooien de accu niet meer in de recyclingbak, maar laten hem repareren.

Nowos – Partner Content

Edith Nordmann, Chairman Netherland India Chamber of Commerce and Trade (NICCT) Managing Partner | Advocaat ACG International

ReXil-Agro – Partner Content

“Verhoog weerstand van planten met kiezelzuur als biostimulant”

Een landbouwsysteem dat de bodem herstelt

INNOVATIE

We moeten de transitie inzetten naar regeneratieve landbouw, een landbouwsysteem dat het bodemleven de gelegenheid geeft te herstellen, betoogt CEO Ir. Cees van Stee van Rexil-Agro. De inzet van biostimulanten en innovatieve meststoffen kan daaraan een bijdrage leveren.

Wereldwijd groeit het besef dat het traditionele landbouwsysteem, gebaseerd op intensief bemesten met NPK’s en grootschalig gebruik van insecticiden en pesticiden, aan herziening toe is. Van Stee: “Intensieve landbouw heeft substantiële schade toegebracht aan het complexe en delicate bodemleven. Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat ruim 99% van de bacteriën en schimmels de groei van gewassen ondersteunt - en dus niet bestreden maar juist gestimuleerd moet worden.”

Het mycelium van schimmels kan over meters afstand voedingsstoffen voor gewassen aanvoeren. “Het devies is dus: minimaal ploegen en eggen om die structuren niet kapot te maken. Gelukkig kan de

natuurlijke vruchtbaarheid van de grond relatief snel, binnen vijf tot tien jaar, weer terugkomen. Maar dat gaat niet helemaal vanzelf.”

Natuurlijke balans

Sinds 2016 groeit het aantal wetenschappelijke publicaties dat wijst op de gunstige invloed van biostimulanten op de kwaliteit en de opbrengst van gewassen, zegt Van Stee. “Biostimulanten verhogen de natuurlijke weerstand van gewassen en zorgen ook voor de opname van meer voedingsstoffen. De ontwikkeling van een beter bodemleven resulteert bovendien in een betere waterretentie. En vooral: het levert een hogere gewasopbrengst van betere kwaliteit op.”

Die nieuwe manier van werken is allesbehalve nostalgisch en romantisch. “Er

Innovatieve legionella-beheersing

R. de Vos

het vierde bedrijf in Nederland dat BRL6010 werd gecertificeerd. Hij heeft al meer dan twee decennia ervaring met het opstellen van risicobeheers- en implementatieplannen rond legionella. Met leidingreiniging door chloordioxide en software-ondersteuning bij het legionellabeheer heeft het bedrijf enkele baanbrekende innovaties op dit gebied in handen.

De legionella-uitbraak in Bovenkarspel in 1999 zullen velen zich nog herinneren. Minder bekend is, dat er jaarlijks nog altijd twee- tot driehonderd legionella-gerelateerde ziekenhuisopnames aan de GGD worden gerapporteerd.

Ongrijpbaar

“De ideale groei-omstandigheden voor legionella liggen tussen de 25 en 50 graden Celsius”, zegt legionella-adviseur Tom de Vos van HelderheidOverWater. “Bij een warmwatertemperatuur van 60 graden zal

de legionella afsterven.” In sommige gebouwen, waaronder zorginstellingen, helpt dat niet. Dan is chemisch reinigen nodig. Soms moet dat zelfs regelmatig worden herhaald, met onrust onder de bewoners, hoge kosten en druk op de personeelsuren tot gevolg. “Legionella is een ongrijpbaar fenomeen”, weet De Vos. “Veel mensen denken dat het probleem vooral in oude gebouwen zit, maar er is ook nieuwbouw waaruit de bacterie bijna niet is weg te krijgen.”

Chloordioxide

Spoelen gebeurt traditioneel met koper en zilver dat via elektrolyse is opgelost in water. Deze metalen laten restproduct achter in de leidingen. Daarom heeft HelderheidOverWater zich hard gemaakt voor de toelating van spoeling met geur- en smaakloze chloordioxide. Dit wordt ook gebruikt voor het bleken van houtpulp en bloem en is nu zeven jaar in Nederland toegestaan voor legionellabestrijding. HelderheidOverWater is de enige in Nederland die het toepast bij hardnekkige/langdurige legionella overschreidingen. In Amerika is het heel gebruikelijk, maar de toegelaten

lijkt soms weinig ruimte te bestaan tussen de moderne chemisch-industriële landbouwaanpak en de extensieve en kleinschalige landbouw van vroeger. Maar we moeten tien miljard monden voeden. Het is daarom noodzakelijk om wetenschappelijk systeeminzicht in te zetten voor een innovatieve landbouw waarin hoge opbrengst en natuurlijke balans samengaan.”

Big Data en AI

Voor deze paradigma-verandering moet nog heel wat voor waar aangenomen kennis bijgestuurd worden en moeten gevestig-

de belangen een nieuwe focus krijgen. Van Stee: “Gelukkig kan de inzet van Big Data en AI ons daarbij helpen. Die technologie biedt de mogelijkheid om een matrix met tientallen op elkaar inwerkende variabelen kloppend te krijgen. Als we het systeem eenmaal begrijpen, kunnen we een protocol voor innovatieve regeneratieve landbouw ontwikkelen. Dat biostimulanten daar een sleutelrol in zullen spelen lijkt op basis van huidige inzichten wel duidelijk: betere productkwaliteit en hogere opbrengst bij een lager gebruik van meststoffen en bestrijdingsmiddelen.”

dosis daar ligt met 1 milligram per liter vijf keer zo hoog als die HelderheidOverWater gebruikt. De Vos: “Doordat het gasvormig is, laat het geen residu achter. De warmwatertemperatuur kan bij de installatie van een chloordioxide-generator in overleg naar beneden. Daarbij gaan veiligheid en energiebesparing hand in hand. Een klant met een tot dan toe onoplosbare legionellaproblematiek stond men op het punt 1,2 miljoen euro in een heel nieuw drinkwaterleidingnet te investeren. Een chloordioxide-generator maakte dit uiteindelijk overbodig. Die creëert een 100% legionellaveilige omgeving.”

Rust door software

HelderleidOverWater ondersteunt de legionellabestrijding door middel van een chloordioxide-generator met software die op een dashboard in één oogopslag de stand van zaken duidelijk maakt. De Vos: “We maken in samenwerking met een zorginstelling een beheersplan en de software geeft duidelijk aan wanneer welke taken moeten worden uitgevoerd. Dat geeft rust in de organisatie.”

Tom de Vos & Richard de Vos

Risico’s vermijden

• Hou de watertemperatuur op zestig graden (warm) of onder de 25 graden Celsius (koude leiding)

• Een week lang een kraan of douche niet gebruikt? Spoel voor gebruik eerst. Zorg daarbij dat de uitstroomopening onder water blijft, want het zijn de aerosolen die voor risico zorgen.

• In de koude waterleiding kunnen hotspots ontstaan als de koude en de warme waterleiding te dicht bij elkaar komen.

• ‘Dode leidingen’ – aftakkingen die geen functie hebben – zijn beruchte hotspots. Verwijderen van leidingen waarin water langdurig stilstaat is het devies.

• Keerkleppen voorkomen dat drinkwater in één richting stroomt en dus niet kan terugstromen in de hoofdleiding. Controle is daarom belangrijk.

Tekst: Leendert van der Ent

Foto: Unsplash

Rexil-Agro: Na het zuur komt het zoet

Wat heeft osteoporose met het stikstofdossier te maken? Wat overbrugt het verschil tussen consumptie en opname? Het antwoord: kiezelzuur. Rexil-Agro heeft de toepassing ervan in de loop der jaren verfijnd. Volgens het bedrijf ligt hierin een sleutel tot de oplossing van grote problemen waar de intensieve landbouw momenteel voor staat.

Silicium is een belangrijk maar onbekend element in ons dieet. Eind jaren negentig stuit de medicus dr. H.M. Laane op internationaal epidemiologisch onderzoek. Hieruit blijkt dat het eetpatroon en type voedsel een rol speelt bij het ontstaan van osteoporose (botontkalking). Osteoporose ontstaat door calciumgebrek. Als remedie wordt in Europa geadviseerd om meer calciumrijke zuivel te eten en er worden calciumtabletten voorgeschreven. Klinkt logisch, maar helpt het voldoende?

Niet zozeer het aanbod van de hoeveelheid calcium is het probleem, maar de opname van calcium door de darmen. “En daar komt onder andere siliciumzuur ofwel kiezelzuur - formule: Si(OH)4 - in beeld”, zegt CEO Ir Cees van Stee van Rexil-Agro: “uit het silicium in ons dieet wordt in onze maag een beetje kiezelzuur aangemaakt, en aanwezigheid van voldoende kiezelzuur verbetert de opname van calcium en de werking van het immuunsysteem.

Juiste formulering

En de link naar stikstof? Van Stee: “Net zoals bij mensen is kiezelzuur bij planten van belang voor een optimale opname van voedingsstoffen. Maar omdat de kiezelzuurconcentratie in de bodem erg laag is, gaat de opname van nutriënten, waaronder stikstof, minder effectief.

Door de plant extra kiezelzuur aan te bieden, kan dat opgelost worden. Bovendien kun je dan ook een reductie van meststoffen en chemicaliën realiseren. En dat is weer gunstig voor het bodemleven. Door de bodemgezondheid te verbeteren, kunnen gewassen de voedingsstoffen beter opnemen. Daardoor is er minder behoefte aan chemische hulpstoffen, omdat de planten efficiënter, weerbaarder en gezonder zijn.”

Meststoffen, pesticiden en fungiciden hebben een negatief effect op het bodemleven en daardoor neemt de natuurlijke kiezelzuurvorming af. Van Stee: “Door gebrek aan kiezelzuur in de bodem neemt de weerbaarheid van planten af, waardoor steeds meer fungiciden en pesticiden nodig zijn om ziekten en plagen bij planten onder controle te houden.”

Stabiliseren

Dr. H.M. Laane is nu technisch directeur bij Rexil-Agro. Hij deed onderzoek naar de hoeveelheid kiezelzuur in welke vorm en wanneer aan planten moet worden toege-

Rexil-Agro

diend. Op proefboerderijen werd bijaardappelen, uien, appels en graan geëxperimenteerd met kiezelzuur (= siliciumzuur).

Bij de juiste toepassing van biostimulanten kan de boer met minder (kunst)mest en aanzienlijk minder bestrijdingsmiddelen een betere groei van planten en een hogere opbrengst bereiken

De resultaten waren bemoedigend. Kiezelzuur is een instabiele stof, maar dat probleem is opgelost door nieuwe technologie om het te stabiliseren. Daarop werd in 2003 een eerste patent aangevraagd voor productie van gestabiliseerd kiezelzuur.

“Het bleek dat enkele honderden grammen kiezelzuur per hectare in het groeiseizoen in een statistische relevante verbetering resulteerde”, concludeert Van Stee. “En daarom kan dit gestabiliseerde siliciumzuur nu worden toegepast in landen tuinbouw, met alle voordelen van dien.”

In de jaren daarna heeft Rexil-Agro nog een aantal andere biostimulanten - producten die een positief effect hebben op de groei en de weerstand van planten – ontwikkeld en toegevoegd aan het portfolio. Er is wereldwijd ervaring opgedaan in land- en tuinbouw en er is veel onderzoek gedaan aan een groot aantal gewassen in verschillende klimaatzones.

Meer met minder

De ontwikkelingen rond biostimulanten staan inmiddels sterk in de belangstelling.

“Niet zo vreemd”, vindt Van Stee, “aangezien de vitaliteit van de bodem in de moderne landbouw zwaar onder druk is komen te staan. Onder het motto ‘een plant heeft bouwstoffen nodig’ worden elk jaar grote hoeveelheden stikstof, fosfor en kalium (NPK’s) over het land uitgestrooid. Slechts een beperkt deel daarvan wordt door planten opgenomen, het grootste deel spoelt uit naar oppervlaktewater. Bovendien kent elke boer het fenomeen dat de plantengroei na toediening van NPK’s even stilstaat. De plant verkeert in een ‘chemische shock’.”

De boodschap van Rexil-Agro is: bij de juiste toepassing van geschikte biostimulanten en meststoffen kan de boer met minder (kunst)mest en aanzienlijk minder bestrijdingsmiddelen een betere groei en hogere opbrengst bereiken.

Het werken met de biostimulanten van Rexil-Agro past in een biologische, Skal-gecertificeerde werkwijze.

Stikstofprobleem oplossen

Van Stee begrijpt dat boeren omzichtig zijn in het omarmen van deze boodschap. “Het is nieuw en disruptief. Eén van onze klanten, een boer met 650 hectare bouwland, heeft zijn testen van kleine perceeltjes in vier jaar langzamerhand uitgebreid tot

By going back to nature’s balanced biological processes, we managed to bring back natural fertility to the soil in a sustainable and regenerative way. This results in healthy soil, capable of producing high quality, nutritious food while simultaneously reducing the need for artificial fertilizers and insecticides/fungicides thus providing a boost towards supporting productive farms and healthy communities and economies. www.rexil-agro.com

zijn hele areaal, toen de resultaten jaar op jaar gunstig bleken. Nu heeft hij op sommige percelen tot wel 30% meer aardappelen en ziet hij een tot 1% hoger suikergehalte in zijn suikerbieten, terwijl hij aanzienlijk bespaart op pesticiden en fungiciden.”

Op basis van die resultaten schuwt Van Stee grote woorden niet. “Wij kunnen door het combineren van een aantal technieken een bijdrage leveren aan het verminderen van het stikstofprobleem in de landbouw en helpen met het verbeteren van de oppervlaktewater kwaliteit in Nederland. De stikstofuitstoot kan substantieel omlaag, het gebruik van fungiciden en pesticiden kan worden gehalveerd, terwijl de opbrengst significant omhoog gaat. Het is echt landbouw 2.0.”

Opname is essentieel

Als bijna 30% van de aardkorst uit silicium bestaat, hoe kan er dan een tekort aan zijn? Van Stee: “Dat komt omdat niet de hoeveelheid doorslaggevend is, maar de biologische beschikbaarheid. Je kunt heel goed zwemmen in water, maar als je je mond niet open doet, krijg je toch dorst. Siliciumzuur biedt de ‘opening’ die een efficiëntere opname van essentiële bouwstenen voor planten mogelijk maakt. Siliciumzuur stimuleert de plant tot het aanmaken van meer chlorofyl-korrels, meer vruchtgroei, meer suikers om gunstige micro-organismen aan te trekken en daarmee de plant-stress te verminderen en de opbrengst te verhogen.”

Cees van Stee, CEO bij Rexil-Agro

‘Loslaten van het eigen ego kan ondernemers een hoop extra ellende besparen’

Een flink portie lef is ondernemers niet vreemd. Logisch natuurlijk. Zonder bravoure gaat het amper lukken om een succesvolle business op poten te krijgen. Die ondernemersmoed kan echter ook in de weg zitten. Zeker in tijden van tegenwind en tegenvallende prestaties. Pieter Knabben, eigenaar van Nationaal Faillissement Preventie Instituut (NFPI), is er dan om een reddingsboei toe te gooien.

Pieter Knabben is inmiddels vijf decennia insolventieadviseur en heeft hij in die periode een behoorlijk reputatie opgebouwd. Gebaseerd op die ruime en brede ervaring is Knabben al die jaren actief met verschillende bedrijven en initiatieven, waaronder Boeren in Nood, die boeren met financiële problemen bijstaan, SeQuestor corporatie liquidators, die een specifieke juridisch dienstenpakket aanbiedt aan ondernemers en bestuurders van vennootschappen, en het NFPI, dat erop gericht is om ondernemer die in zwaar weer verkeren te behoeden voor een faillissement. De bedrijven kennen onderscheid in doelgroepen, maar wat de initiatieven bindt, is dat faillissementsadviseur Knabben ondernemers bijstaat die financieel in zwaar weer verkeren.

Introspectie

“Er wordt vooral beroep gedaan op mijn jarenlange ervaring wanneer de ondernemer met financiële tegenslagen te krijgt te kampen. Dat is ook de sterke kracht van mijn bedrijfsadvies. Tegelijkertijd zeg ik er ook bij: ik heb liever niet dat de ondernemer om vijf over twaalf, maar om vijf voor twaalf aan de bel trekt. Of liever nog

om elf uur”, zegt Knabben, die er in één adem aan toevoegt dat het veel ondernemers helaas ontbreekt aan introspectie. Er bestaat zoiets als een rotsvaste gewoonte bij ondernemers om vooral de schone schijn op te houden.

Knabben heeft een hele trits aan voorbeelden achter de hand van ondernemers die zijn hulp inroepen op het moment dat het eigenlijk bijna al te laat was, maar door zeer daadkrachtig ingrijpen op het laatste moment een faillissement kon worden voorkomen. Dan staat er een geleasede Porsche op de oprit voor de directeur en een eveneens geleasede SUV van Range Rover voor zijn vrouw, terwijl er binnenhuis amper stoelen staan om op te zitten.

Ik zie liever dat de ondernemer niet om vijf over twaalf, maar om vijf voor twaalf aan de bel trekt

Een sterk staaltje van stille armoede die voor de buitenwereld verborgen wordt gehouden. Grote villa’s zeggen niet alles, het is de schone schijn en het imago wat telt. En daar moet soms veel voor wijken. “Ik benader het ondernemerschap als een holistische beleving. Het kasboek van je bedrijf moet op orde zijn, maar dat geldt ook voor je als mens. Duurzaam ondernemen betekent ook dat je verantwoordelijkheid neemt voor je omgeving en dat je een ethische koers vaart.”

Creatieve oplossingen

Waar Knabben zich door zijn jarenlange ervaring in onderscheidt, is dat hij met kennis van zaken tot de juiste creatieve en juridische oplossingen komt voor financiële en bedrijfseconomische problemen. Direct de vinger op de zere plek leggen. En dat doet pijn. Wat je als ondernemer moet beseffen, benadrukt Knabben, is dat je als bestuurder van een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid wel degelijk aansprakelijk kan worden gesteld voor de schulden van de vennootschap.

“Ondernemers gaan niet voor de lol failliet. Het is veelal een mix van tegenslagen, maar toch ook van naïviteit en onwetendheid en de angst op tijdig juridische hulp te zoeken en de bakens te verzetten. De opvatting die postvat in de samenleving, is dat er almaar vaker sprake is van faillissementsfraude. Waar dat vandaan komt, weet ik niet. Ik kan mij wel voorstellen dat er vaker fraude wordt gepleegd als een ondernemer financieel in de hoek zit waar klappen vallen. Als er op een listige manier liquiditeiten en goederen worden overgeheveld naar andere vennootschappen dient er hard tegen te worden opgetreden. Die ontwikkeling betekent in ieder geval dat de failliete ondernemer door een curator stevig door de mangel wordt gehaald. Je bent op voor-

Nationaal Faillissement Preventie Instituut Pieter Knabben heeft met zijn gevestigde instituten, het Nationaal Faillissement Preventie Instituut en SeQuestor (corporate lquidators) een sterke reputatie opgebouwd van het voorkomen en aanpakken van fraude en faillissementen. Zijn holistische benadering omvat zowel preventie als (fraude)onderzoek met als doel het bevorderen van een gezonde en transparante zakelijke omgeving. www.nfpi.nl

hand door de curatoren al verdacht, ook al is het mislukken van je zakelijke avontuur je niet direct aan te rekenen”, aldus Knabben, die het advies erbij geeft dat je niet tegen de stroom in door moet gaan tot het moment je er zelf aan onderdoor gaat.

Beter informeren

Waar Knabben in relatie met duurzaam ondernemen tevens een punt van wil maken, is de verleiding tot investeren. Veel goedwillende investeerders worden onder het mom van veelbelovende duurzame projecten een rad voor de ogen gedraaid met grote financiële missers tot gevolg. “Het is van groot belang dat investeerders de tijd nemen om zich goed te laten informeren en een due dilligence uitvoeren voordat ze in (zogenaamde) duurzame projecten stappen. Het is niet alleen belangrijk om te kijken naar beloften, mooie praatjes, en glossy

Onbehoorlijk

bestuur

Geen enkele ondernemer gaat voor de lol failliet. Als de curator vervolgens met de beschuldiging van onbehoorlijk bestuur komt en de bestuurder wil laten opdraaien voor de gemaakte schulden is dat dubbel zo zuur. De kans dat de ondernemer daardoor in zijn particuliere leven wordt getroffen, is niet heel erg groot, maar Michiel Hordijk, directeur van het Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK), kwam recent toch in de publiciteit met een waarschuwend woord. Curatoren zijn er immers om het verlies van schuldeisers zoveel mogelijk te beperken, dus dat de curator een ondernemer aansprakelijk stelt, is volgens Hordijk eerder regel dan uitzondering. De kans dat er daardoor werkelijk aansprakelijkheid ontstaat, is echter relatief klein.

Pieter Knabben, Eigenaar van Nationaal Faillissement Preventie Instituut (NFPI)