INVESTEREN ONDER DE VLOER
ELEKTRISCHE FATBIKES ZIJN MEER DAN EEN TREND
SNEL, BETAALBAAR EN EMISSIEVRIJ BOUWEN
Wil jij deel uitmaken van ons team bevlogen specialisten, én bijdragen aan duurzame AFAS oplossingen voor onze klanten?
Groen-Eco levert elektrische laadpalen voor de semi-publieke markt. Het Rotterdamse bedrijf combineert ondernemerschap met een hart voor een duurzame wereld. Groen-Eco plaats, beheert en exploiteert laadpalen, en ontzorgt daarmee hun klanten.
Toen het bedrijf in 2015 begon, was de markt voor elektrisch rijden veel kleiner. “Marginaal” zegt Twan Hendriks, directeur bij Groen-Eco én de man van acquisitie en technische kennis. Hendriks was bij AllFixed Property Management, een middelgrote Rotterdamse vastgoedonderneming, al bezig met verduurzaming en energiebeheer. “Verduurzaming was toen al belangrijk in de maatschappij, maar de markt voor elektrische auto’s was nog klein. ‘Niet doen’ kreeg je in die tijd nog te horen. ‘Wordt niks’.”
Hendriks zag dat anders. “Laten we uitgaan van een gemiddeld kantoorpand met elektrische oplaadpalen. Dan betalen alle huurders van het kantoor, in de vorm van servicekosten, mee aan het ‘tanken’ van de elektrische auto’s. Toen het elektrisch
Groen-Eco www.groen-eco.com
rijden toenam, ontstond er voor de vastgoed eigenaar een onoverzichtelijke wildgroei van laadpalen. Dus begon Groen-Eco met de levering van gratis laadpalen, waarbij de rekening voor het opladen terechtkomt bij de werkelijke gebruiker. De eigenaar of beheerder van de locatie krijgt ieder kwartaal de gebruikte kWh’s terugbetaald in de vorm van een terugleververgoeding, gebaseerd op het bedrag per kWh dat betaald is aan het nutsbedrijf. Daar zetten we dan een kleine marge op.”
“We zijn begonnen met één laadpaal.” vertelt Hendriks. Ondertussen is GroenEco in Nederland één van de grootse als
het gaat om de semi-publieke ruimte: kantoorpanden, bedrijfsterreinen, ziekenhuizen, attractieparken, etc. Met ruim 1.000 sockets, noteert het bedrijf jaarlijks een stevige groei. Hendriks: “Natuurlijk zijn er inmiddels veel meer spelers op de markt, waaronder de grote energiebedrijven die zich op de publieke ruimte richten en duizenden laadpalen wegzetten. Je moet je blijven onderscheiden, daarom kiezen wij om flexibel en klantgericht te zijn, en dat
We kiezen om flexibel en klantgericht te zijn, en dat doen we door volledig te ontzorgen
doen we door volledig te ontzorgen. Wij exploiteren de laadpalen, zonder dat de klant veel hoeft te investeren. We regelen de plaatsing, facturatie en service. Zo hebben we een 24-7 helpdesk met landelijke dekking. Je krijgt een echt mens aan de lijn die alles regelt. We zijn ‘Klein genoeg om persoonlijk te zijn, groot genoeg om continuïteit te waarborgen.’ En daar zijn we trots op.”
Meer info? Scan de QR-code
De energietransitie is in volle gang en dat heeft flinke gevolgen voor de arbeidsmarkt. HR-organisaties zitten daarbij niet stil en moeten inspelen op de omvangrijke veranderingen. Jeffrey van Meerkerk, directeur strategische relaties, Sustainability en CSR (corporate social responsibility) binnen ManpowerGroup Nederland, vertelt hoe zij daar tegenaan kijken.
Van Meerkerk is een van de twaalf duurzaamheidsdirecteuren binnen de ManpowerGroup wereldwijd en moet de duurzaamheidsagenda van Global vertalen naar Nederland. Over duurzaam gesproken, met inmiddels meer dan 25 dienstjaren op de teller spreekt het voor zich dat hij zich thuis voelt bij de organisatie en deze graag vertegenwoordigt. Hij heeft een voortrekkersrol bij het internationaal en strategisch ontwikkelen van klantrelaties, volledig vanuit de overtuiging dat diversiteit verrijkt. Hierbij is een bewuste cultuur van inclusie de basis. Belangrijke waarden voor duurzaam ondernemen, waarbinnen ook de groene transitie één dimensie vormt.
Voordelen van een groene economie Het lijkt paradoxaal, klimaatverandering en voordelen voor het bedrijfsleven. We zien duidelijk welke impact klimaatverandering heeft op de planeet, omdat de zeespiegel stijgt en extreme weersomstandigheden vaker voorkomen. Tegelijkertijd ziet het bedrijfsleven duidelijk zakelijke mogelijkheden. De overgang naar een meer circulaire economie biedt namelijk kansen om bedrijfsdifferentiatie te vergroten, kosten te verlagen, de merkreputatie te verbeteren en banencreatie te stimuleren in hun lokale gemeenschappen.
Van Meerkerk: “Vanuit ManpowerGroup doen we al vele jaren onderzoek naar trends en ontwikkelingen in de maatschappij en hun impact op de arbeidsmarkt. Om uitgebreid stil te staan bij het effect van de groene transitie op werk, hebben we een whitepaper samengesteld genaamd ‘Building Competitive Advantage with A PeopleFirst Green Business Transformation’.
Hierin staan we onder andere stil bij wat er voor HR allemaal komt kijken bij de wereldwijde overgang naar een groene economie. Deze groene transitie vindt namelijk plaats in een tijd van toenemende schaarste aan talent.” Driekwart van de werkgevers wereldwijd (75%) zegt dat ze moeite hebben om het geschoolde talent te vinden dat ze nodig hebben. Een nog grotere meerderheid (94%) zegt dat ze niet over het geschoolde talent beschikken om hun ESG (Environmental, Social and Governance) doelstellingen te halen. Van Meerkerk: “Het organiseren van werk binnen organisaties is na corona veel complexer geworden. De economie kantelt nu weer wat, en dat zou in het verleden leiden tot meer mensen op de arbeidsmarkt, maar dat zien we niet gebeuren. Er is dus eigenlijk een dubbele frictie gaande.’’
Generatie Z heeft heel andere beelden en verwachtingen ten aanzien van de shift naar green dan oudere generaties
De wereld heeft zich eraan verbonden om in 2050 klimaatneutraal te zijn, en dat kan alleen als bedrijfsprocessen veranderen en men op een andere manier gaat produceren, innoveren en organiseren. ‘’Dat vraagt andere skills en competenties van mensen, wat de aanleiding vormt van de whitepaper over een mensgedreven groene transformatie. Dat staat dus feitelijk nog in de kinderschoenen. Neem alleen al het voorbeeld van de auto-industrie, waar in 2022 nog maar 14% van alle
verkochte auto’s elektrisch was. Er is echt nog een hele grote wereld te winnen’’, verklaart Van Meerkerk. Naast de paper heeft ManpowerGroup een trendrapport geschreven onder de titel ‘The Age of Adaptability: Leading a Modern, Sustainable Workforce’. Hierin wordt aan de hand van 14 trends uitgebreid uit de doeken gedaan hoe talent van diverse groepen herkend en optimaal benut kan worden. Denk alleen al aan het activeren van vrouwen om weer en meer te gaan werken, en hen ook te benoemen in hoge functies of aan het volop inzetten van immigranten, en de mens met nieuwe technologieën als AI laten samenwerken.
Ze werken hierbij ook samen met het World Economic Forum en European Energy Institute om de transitie naar groene banen in 2030 te versnellen.
Groen bewustzijn creëert nieuwe banen
Ongeveer 70% van werkgevers wereldwijd is op zoek naar mensen met ‘green skills’, of is van plan dat binnenkort te doen. Maar wat zijn nou precies ‘green skills’ of ‘green jobs’? Er is een verschil tussen green jobs en greening jobs. Green jobs bestaan er al heel veel, denk bijvoorbeeld aan mensen in de windenergie- en zonnepanelensector. Greening jobs zijn bestaande banen die steeds relevanter worden in de energietransitie. ‘’Dan kom je onder andere op automonteurs die nu met benzine- of dieselmotoren werken, maar steeds meer elektrificatievaardigheden moeten leren’’, verklaart Van Meerkerk. ‘’Dan heb je ook nog de greening+ jobs, dat zijn nieuwe banen die ontwikkeld zijn of worden voor de versnelling naar klimaatneutraal, zoals carbon capture ingenieurs.’’ Deze overgang naar een groene economie leidt naar verwachting tot meer dan 30 miljoen nieuwe banen in 2030.
Generatie Z
In Nederland heeft 60% van de medewerkers geloof in de
duurzaamheidsinspanningen van de werkgever, terwijl die percentages in andere landen veel lager liggen. “Generatie Z heeft heel andere beelden en verwachtingen ten aanzien van de shift naar green dan oudere generaties. Ze maken heel bewust de keuze waar ze willen werken.’’ Ook hier kijkt 60% in welke mate hun potentiële werkgever ermee bezig is, en 45% ziet het als een beslissende factor. “Het is voor bedrijven dus essentieel om bewust te zijn van hun communicatie en hoe het leiderschap spreekt over de duurzame ambities en er ook aantoonbaar werk van maakt. Het is heel interessant voor ons om dat soort kennis te delen met onze klanten en hun strategie te bespreken en aan te scherpen’’, aldus Van Meerkerk.
Over ManpowerGroup De ManpowerGroup is een mensgedreven organisatie en bestaat als sinds 1948. Het is een internationaal netwerk van HR-organisaties die lokale kennis gebruiken om een breed palet aan opdrachtgevers te adviseren en helpen. We kijken daarbij niet alleen naar de vraag van vandaag, maar vooral naar de oorzaak en implicaties voor de toekomst en een duurzaam leven. We bieden hierbij volledige ontzorging op het gebied van HR-vraagstukken.
Campagne Managers
Daniel Katz & Luna Dirks
Managing Director
Jonathan Andersson
Redactie
Eltjo Nieuwenhuis
Graphic Design
Kiloe van Benthem
Tekst
Hugo Schrameyer, Michel de Ruyter, Albert Lanser en Ton Willemsen
Coverfoto
AdobeStock
Gedistribueerd met
Het Financieele Dagblad 2024
Drukkerij
RODI Rotatiedruk
Wij maken online en print campagnes met waardevolle, interessante content die gedistribueerd worden naar relevante doelgroepen om de business van onze klanten te laten groeien. Onze branded content en native advertising oplossingen zetten jouw verhaal op de eerste plaats.
Partner content in deze campagne is tot stand gekomen in samenwerking met onze klanten.
Dit zijn commerciële uitingen.
Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie.
Uitgegeven door
Contentway B.V.
Keizersgracht 424
NL-1016 GC Amsterdam
Telefoon
+31 20 808 82 00
Website contentway.nl
info@contentway.nl
redactie@contentway.nl
Lees meer op contentway.nl
Volg ons op social media op /contentwaynl
VOORWOORD
Veel mensen vergeten dat onder hun voeten veel geld valt te verdienen. Begane grondvloeren zijn in Nederland over het algemeen niet of onvoldoende geïsoleerd. Daardoor lekt er veel warmte weg, warmte die met moderne middelen eenvoudig kan worden tegengehouden. Voor circa € 42,- per m² inclusief btw wordt onder je woning al vloerisolatie met zeer hoge isolatiewaarde (Rc>5,0 m²K/W) aangebracht.
Bij bestaande vloerverwarming zonder vloerisolatie bedraagt de besparing jaarlijks al snel 18 m³ gas per m². Bij de huidige gasprijs van € 1,40 per m³ komt dit neer op een besparing van € 25 per m² per jaar. Een slimme investering dus. Ook bij nieuwbouwvloeren met vloerverwarming is het verbeteren van de isolatiewaarde interessant. Overheidsinstantie Milieu Centraal adviseert bij vloeren met vloerverwarming minimaal Rc=5,0 m²K/W toe te passen. De meeste nieuwbouwwoningen halen dat niet, omdat de huidige nieuwbouwnorm slechts 3,7 is. Dat betekent dat wanneer het flink gaat vriezen, warmtepompen het nauwelijks aan kunnen om voldoende warmte in de vloer te krijgen. Door het verbeteren van de vloerisolatie kan voorkomen worden dat in nieuwbouwwijken het net overbelast raakt, en je helemaal niet meer kunt verwarmen.
Ton willemsen, Founder & president, TONZON bv
Nederlandse uitvinding; andere techniek, beter effect. De meest efficiënte manier om begane grondvloeren beter te isoleren is met thermoskussens. Dit is een opvouwbaar isolatiemateriaal dat in Nederland is uitgevonden en ontwikkeld. Je zou het kunnen beschouwen als een flexibele thermosfles waarin op de plaats van bestemming lucht wordt opgesloten in 3 of 4 kamers. Hiermee kan het warmteverlies door de vloer aanzienlijk beperkt worden.
Meer comfort, minder vochtproblemen
Ook als je geen vloerverwarming hebt, is goede vloerisolatie zinvol. De jaarlijkse besparing is met circa 8 m³ gas per m² weliswaar lager dan bij
vloerverwarming, maar nog steeds een rendabele investering. Investeer je nu € 42,- per m² dan is je jaarlijkse opbrengst globaal € 11,- per m². Dat is een rendement dat je bij de bank niet zult halen. En je krijgt er meer wooncomfort en minder vochtproblemen gratis bij. De thermoskussens zorgen dat de vloertemperatuur dicht bij de luchttemperatuur van de kamer komt te liggen. Daarnaast biedt de warmere vloer meer wooncomfort en is droger, waardoor schimmels en huisstofmijten in vloerbedekking en onderin meubels nauwelijks nog een kans krijgen.
Tekst: Ton willemsen
Het isoleren van je huis zorgt al snel voor een paar tientjes minder per maand op je energierekening, wat naast het duurzame aspect in de loop der jaren flink kan oplopen.
Wand & Plafond Expert rijdt het hele land door om huizen te verduurzamen. Ze zijn vooral gespecialiseerd in het isoleren van daken en wanden, maar kunnen ook plafonds verlagen en tussenen voorzetwanden plaatsen. Ze werken momenteel met zo’n 6-7 mensen die breed inzetbaar zijn. Het meeste materiaal wat ze nu gebruiken zijn PIR-platen. Die zijn stevig, dun, licht van gewicht en hebben een hogere isolatiewaarde dan glaswol.
Wand & Plafond Expert
De prijzen hiervan liggen wat hoger, maar afhankelijk van de dikte, kunnen de meesten hiervoor subsidie aanvragen. Eigenaar Maikel vertelt dat ze ook biobased katoen gebruiken als mensen echt duurzaam willen isoleren. De gemeente Amsterdam vindt het bijvoorbeeld belangrijk dat Amsterdammers in verduurzaamde huizen wonen.
Als je het dak goed isoleert, praat je al snel over een besparing van zo’n paar honderd euro per jaar
Voordat ze aan de slag gaan, geven ze uitgebreid kosteloos en vrijblijvend advies aan de klant, en denken ze met hen mee. Daarbij kunnen ze precies aangeven bij welke Rd-waarde subsidie aangevraagd kan worden, zodat het volledige kostenplaatje duidelijk is. Het dak is in veel situaties de plek waar heel veel warmte verloren gaat, verklaart Maikel. “Als je dat goed isoleert, praat je al snel over een besparing van zo’n paar honderd euro per jaar.’’
Omdat veel Amsterdamse panden bestaan uit enkelsteens muren, heeft het plaatsen van een voorzetwand ook enorm veel impact. Met het oog op de toekomst denkt hij dat het gebruik van duurzame materialen zal toenemen, al dan niet door regelgeving. Ze hechten veel waarde aan
het netjes afwerken van projecten, zodat de ruimte gelijk gebruiksklaar is. “Daarom is een ander groot onderdeel van onze activiteiten, het verlagen van plafonds inclusief ledverlichting’’, sluit Maikel af.
We zijn een innoverend klusbedrijf dat is gespecialiseerd in wanden en plafonds. We rijden door heel het land om onder andere voorzetwanden, plafonds, cinewalls en tussenwanden met deuren te plaatsen. We hebben meer dan 25 jaar ervaring en werken met de modernste werkmaterialen, certificeringen en gereedschappen. Klanten krijgen bij ons altijd een garantie van 2 jaar op onze werkzaamheden. www.wandenplafondexpert.nl
ACTUEEL
Marieke Eyskoot is duurzame lifestyle-expert en in die hoedanigheid een veelgevraagd presentator en spreker. Ze heeft bovendien het boek ‘Dit is een goede gids – voor een duurzame lifestyle’ geschreven. Er zijn waarschijnlijk weinig anderen die duurzaamheid zo positief en praktisch op de kaart kunnen zetten. Hierbij haar blik op een duurzaam leven.
Van iemand die zo in de materie zit, verwacht je geen standaarduitspraken. Ze stelt dat het een goed idee is om met z’n allen anders te gaan denken over wat we normaal zijn gaan vinden. Op een originele manier legt ze dat uit aan de hand van een voorbeeld over kleding. “Hoe vaak geven we elkaar een compliment, als we denken dat iemand iets nieuws aan heeft? ‘Wat een supermooie trui, is die nieuw?’ Dan is het ideale antwoord: ‘Ja, en was maar een tientje bij die-en-die winkel!’ Dat de trui
ook nog heel goedkoop was, is de kers op de taart. Eigenlijk geven we hiermee aan elkaar door dat we een compliment waard zijn, als we iets nieuws hebben gekocht. En als het niet nieuw is, gaan we onszelf vaak ook nog verdedigen: ‘Oh, die heb ik al heel lang hoor’.”
We kunnen veel slimmer zijn, dat is beter voor jezelf, en beter voor de aarde
Alsof dat erg is! Maar het is natuurlijk juist veel beter, verklaart ze. Je houdt zo in stand dat we goed bezig zijn en erkenning verdienen als we steeds maar nieuwe dingen kopen. Er is niets mis met een trui steeds opnieuw dragen. “Daarvoor een compliment geven zou veel positiever zijn: ‘Hij staat je zo goed, wat leuk dat je die weer aan hebt’. Maar we zijn ons niet zo
bewust dat we dit soort boodschappen doorgeven.” Zoveel mogelijk, zo snel mogelijk en voor zo weinig mogelijk, dat is de norm. De kledingindustrie neemt een flink deel van de wereldwijde CO2-uitstoot voor haar rekening. We kopen in Nederland zo’n 50 nieuwe kledingstukken per persoon per jaar. Als iedereen 6 kledingstukken minder koopt, dan besparen we in Nederland net zoveel CO2-uitstoot als 85.000 keer met de auto
Isoglas – Partner Content
de wereld rond. “Beter is vaak ook in je eigen voordeel”, stelt ze dan ook. “Iets dat goedkoop is en je maar een paar keer aan kunt, is per draagbeurt vaak duurder dan een kledingstuk dat wat meer kost, maar jaren meegaat. We kunnen veel slimmer zijn, dat is beter voor jezelf, en beter voor de aarde. Het past bovendien goed bij de Nederlander.’’
Tekst: Michel de Ruyter
Monumenten zijn vaak indrukwekkend. Ze zijn gebouwd met zoveel handwerk en oog voor detail dat een vergelijkbare manier van bouwen tegenwoordig niet meer rendabel is. Gelukkig heeft Nederland veel initiatieven om deze historische bouwwerken te behouden. Hun ‘ouderwetse’ bouwwijze heeft echter wel beperkingen.
De ontwikkeling in bouwen heeft de laatste jaren bepaald niet stilgestaan, denk bijvoorbeeld aan isolatie. Zowel qua warmte- als geluidsisolatie zijn de moderne oplossingen ‘gamechangers’. Dubbel glas heeft bijvoorbeeld stookkosten drastisch verlaagd, en tegelijkertijd wooncomfort verbeterd.
Jaap Bakker, Eigenaar, Isoglas
Isoglas www.isoglas.nl
Op monumenten is dubbele beglazing vaak niet fraai en mag het in de meeste gevallen niet. Echter zijn per 1 januari 2024 voorzetramen subsidiabel, en die isoleren met behoud van het monumentale uiterlijk.
Jaap Bakker is eigenaar van Isoglas, specialist in voorzetramen voor monumenten. “Een voorzetraam maakt gebruik van het originele raam, en plaatst er een raam voor. Een voorzetraam kan zowel aan de binnenals buitenkant geplaatst worden. Dat is vaak aan de binnenkant, omdat je dan de monumentale buitenkant niet verandert. Dit staat ook bekend als ‘achterzetraam’ maar tegenwoordig zeggen we ‘binnen-voorzetraam’. De voorzetramen kunnen met of zonder scharnieren gemaakt worden, of met hendels voor ventilatie. Wanneer ze dicht zijn, sluiten ze naden en kieren af en
isoleren daarmee de buitentemperatuur, en ook de buitengeluiden. We hebben ons gespecialiseerd in monumenten, omdat we die willen upgraden met behoud van het uiterlijk. Ook een monument kan moderne isolatiewaarden, stookkosten en wooncomfort hebben.”
“Je behoud dus het originele glas, en voegt een moderne verrijking toe. Tegenwoordig draait veel om duurzaamheid, en daarin past een voorzetraam perfect. Door één laag glas toe te voegen, creëer je dubbele beglazing, dus je gooit de bestaande ramen niet weg. Daarnaast produceert Isoglas zo duurzaam mogelijk, met 80% gerecycled aluminium en zo veel mogelijk Nederlandse en Europese leveranciers. Daarnaast
onderscheiden we ons door advisering, productie, montage en aftersales in eigen beheer te doen. Want laten we reëel zijn; glas is glas, daarmee maak je het verschil niet. Daarom doen we alles volgens onze eigen standaard. Zo kunnen we bijvoorbeeld voorkomen dat er condens tussen de ruiten ontstaat.”
Dat de filosofie van Isoglas aanslaat blijkt uit hun portfolio: het Paleis op de Dam, Panorama Mesdag, Slot Zeist, Amsterdam CS, Hotel Nassau om eens een paar van Nederlands bekendste monumenten te noemen.
Isoglas is een expert in voorzetramen voor monumenten. Op het gebied van brandbeveiliging, geluidsisolatie, inbraakbeveiliging en warmte-isolatie zijn monumenten vaak verouderd. Door middel van op maat gemaakte voorzetramen kan een monument in één keer up-to-date gebracht worden. De missie van Isoglas is comfort verhogen door snel en doeltreffend opwaarderen van bestaande kozijnen naar de moderne, hoogst haalbare isolatie eisen, met behoud van cultureel erfgoed en respect voor het milieu.
NIEUWS
Tessa Kramer is een van de zes klimaatburgemeesters van Amsterdam. Ze is door haar eigen proces naar een duurzamer leven geïnteresseerd geraakt in klimaatpsychologie en de vraag waarom we zoveel weten, maar daar niet altijd naar handelen.
Je kunt een lage voetafdruk hebben, maar als je zelf niet lekker in je vel zit, ga je je leefwijze krampachtig overbrengen op anderen’’, vertelt Tessa. De ‘greater cause’ wordt hierbij uit het oog verloren. “Als je te streng voor jezelf bent, ga je ook sneller oordelen over het gedrag van een ander. Dat is een goede leerschool geweest voor mij. Als je niet in verbinding staat met de ander, kun je je boodschap ook niet overbrengen. De ecologische voetafdruk is voor iedereen inmiddels wel een bekende term, maar ik heb het liever over de handafdruk. Elke keer wanneer je anderen inspireert om duurzamer te leven, vergroot je je handafdruk, dus de positieve impact die jij hebt op anderen. Leven binnen
de grenzen van de planeet is een veranderproces en gaat duidelijk niet zonder horten en stoten. Het valt niet altijd mee om oude gewoonten te doorbreken en deze los te laten.’’
Amsterdam wil graag vooroplopen, maar soms wordt het emotionele aspect overgeslagen
“Amsterdam wil graag vooroplopen, maar vaak wordt het emotionele aspect van ons verhouden tot de klimaatcrisis overgeslagen”, stelt ze. “We zijn hier redelijk progressief en positief ingesteld, waardoor we vaak gelijk in de doestand schieten. Dan kan het gebeuren dat je one-off iets nieuws gaat doen, zonder dat het een blijvende verandering teweegbrengt.’’ Het gaat er volgens haar om dat we blijven kijken naar wat echt impact kan
maken, waarbij je tussen de tien duurzame initiatieven één of twee pareltjes kunt vinden. Er zijn diverse tools en boeken om te bepalen waar jij persoonlijk het grootste verschil kunt maken. “Er is vaak meer mogelijk dan je denkt. Denk alleen al aan nooit meer eten weggooien, of dat je uitzoekt wat er precies met je spaargeld wordt gedaan. En dan vooral ook anderen vertellen over de keuzes die je maakt en waarom.”
1. Waarom is duurzaam zakendoen voor jullie zo vanzelfsprekend?
“Wij zijn een familiebedrijf. Daarbij geldt dat er veel aan gelegen is om het bedrijf te behouden voor de volgende generaties. En dan rijst de vraag hoe wij ervoor kunnen zorgen dat ook de volgende generaties gebruik kunnen maken van de rijkdom aan specerijen, zowel binnen ons bedrijf als bij de boeren die de producten telen.”
2. Hoe komt die aandacht voor duurzaam zakendoen tot uitdrukking?
“De focus ligt nu vooral op klimaatvraagstukken in de landen waar onze specerijen vandaan komen. Op dat terrein kunnen wij het meeste impact hebben. Je kunt je voorstellen dat klimaatveranderingen van grote invloed zijn op beschikbaarheid van onze grondstoffen. Ook de bestaanszekerheid van mensen ter plekke krijgt daarbij aandacht. Bestaanszekerheid van ons bedrijf vloeit daaruit voort.”
3. Kun je praktische voorbeelden geven?
“We werken aan het transparanter maken van de ketens om zo meer kennis en waarde toe te voegen van boer tot bord. Zo helpen wij boeren met regeneratieve landbouw. Dit kan ervoor zorgen dat boeren meer bestand worden tegen klimaatveranderingen. Bovendien verbetert regeneratieve landbouw de kwaliteit van de kruiden en specerijen.”
Tekst: Hugo Schrameyer
Lammertink Isolatie – Partner Content
Je huis beter isoleren is de eerste stap richting een duurzame woonomgeving. Sjoerd Grobbink, commercieel directeur bij het Twentse bedrijf Lammertink Isolatie, gaat in op hun activiteiten.
Ze werken voor particuliere klanten, VvE’s en grote aannemers en hebben ook in de regio Amsterdam een flink klantenbestand. Het bedrijf vindt zijn oorsprong in het vastgoedonderhoud en bestaat al meer dan 90 jaar. In die tijd zijn ze uitgegroeid tot een echte specialist met een breed portfolio aan isolatiewerkzaamheden. Bij Lammertink
Sjoerd Grobbink, Commercieel directeur, Lammertink Isolatie
Lammertink Isolatie www.lammertinkisolatie.nl
Isolatie zijn ze trots op hun Twentse roots, waarbij ze ’s ochtends naar alle windstreken rijden. “We huren geen externe krachten in, hechten veel waarde aan onze klanten en vinden ook het sociale aspect belangrijk. Door alleen met eigen personeel te werken, kunnen we garanderen dat onze jongens de klanten een vertrouwd gevoel geven. Ons team is jong maar ervaren en ambitieus. Het zijn allemaal enthousiaste collega’s die iets voor elkaar en de klant over hebben”, vertelt Sjoerd. Onze collega’s beschikken over goede sociale vaardigheden, het zijn de jongens die een oude dame helpen oversteken, en dat is precies het type bedrijf dat wij willen zijn.
Voordat de isolatie kan worden aangebracht, hebben de adviseurs van tevoren kosteloos bij de klant een uitgebreide inspectie gedaan en advies gegeven. Hun werkzaamheden bestaan uit spouwmuur-, vloer-, bodem- en dakisolatie en het vervangen van enkel of dubbel glas voor HR++ glas. Vooral dat laatste is van toegevoegde waarde voor de klanten, omdat er weinig isolatiebedrijven zijn die dat ook in hun aanbod hebben. Lammertink Isolatie is een totaalaanbieder van isolatiemaatregelen.
Door te kiezen voor bio-based materialen kun je een nog positievere bijdrage leveren aan het milieu
Binnen deze categorieën bieden ze verschillende producten aan, waarbij in de regio Amsterdam regelmatig wordt gevraagd naar bio-based materialen. Dat is voor veel Amsterdammers, afgezien van de stijging van hun woningwaarde en energiebesparing, belangrijk. Ze willen zich ook op deze manier blijven ontwikkelen en meegaan in de energietransitie. Het prijsverschil tussen bio-based en traditionele materialen is te verwaarlozen, mede omdat je bij het gebruik van
duurzame materialen extra subsidie kunt krijgen. “Naast de positieve impact op het milieu zorg je met bio-based materialen ook nog eens voor een aangenamer en gezonder binnenklimaat, dat hebben onderzoeken aangetoond. Dus je woning wordt niet alleen meer waard, maar je zorgt ook voor een betere gezondheid”, verklaart Sjoerd. “Door te kiezen voor biobased materialen kun je een nog positievere bijdrage leveren aan het milieu.”
Lammertink Isolatie is een derde generatie familiebedrijf en een gevestigde naam in woningisolatie, die voortkomt uit 90 jaar vakmanschap. Ze zijn gevestigd in Enter in het oosten van het land en werken dagelijks met 65 mensen aan de verduurzaming van heel Nederland. Dit doen ze voor particuliere klanten, maar ook veel zakelijke opdrachtgevers. De werknemers zijn allemaal gecertificeerd en er wordt uitsluitend gewerkt met veilige, bewezen en duurzame producten.
Het is best schokkend: wetenschappers hebben ontdekt dat slechts 1 op de 10 medicijnen die met dierproeven zijn ontwikkeld, werken voor de mens. 1 op de 10. Met jaarlijks een half miljoen proefdieren in Nederland, is het hoog tijd voor verandering. Gelukkig kunnen mensgerichte onderzoeksmodellen het stokje overnemen.
Onderzoeksmodellen gebaseerd op de mens
Tegenwoordig is het geen kwestie meer van óf geen onderzoek, óf onderzoek met dieren. Het kan én-én: ethisch, veilig en goed onderzoek zonder het gebruik van proefdieren. En dit levert vaak ook nog eens betere resultaten op. Organoidsmini-orgaantjes gekweekt uit menselijke cellen - en computersimulaties zijn succesvolle voorbeelden van proefdiervrije onderzoeksmodellen. Doordat ze gebaseerd zijn op het menselijke lichaam, kunnen ze de werking hiervan nauwkeurig nabootsen. Dat opent ook nieuwe deuren naar gepersonaliseerde behandelingen en medicijnen voor patiënten.
Stichting Proefdiervrij
Dierproeven staan doorbraken in de weg
In Nederland kiezen steeds meer wetenschappers dan ook voor proefdiervrij onderzoek, met deze mensgerichte onderzoeksmodellen. Ze gebruiken dit niet alleen vanuit ethisch oogpunt, maar vooral omdat de resultaten simpelweg beter vertaalbaar zijn naar de mens.
Dankzij deze modellen zijn vele doorbraken bereikt, die door dierproeven niet ontdekt zouden worden. Zo beginnen we door organoids eindelijk te begrijpen hoe hiv de hersenen aantast en is in onderzoek naar kinderkanker een gen ontdekt dat de ontwikkeling van de kanker laat zien. Dat zijn levensbepalende successen, die tegelijkertijd de vraag oproepen hoeveel medicijnen we hebben laten liggen door vast te houden aan dierproeven.
Wetenschappelijke vooruitgang, zonder compromissen
We kunnen dierproeven niet langer rechtvaardigen. Door het fokken, huisvesten en de vaak mislukte experimenten
Stichting Proefdiervrij financieert baanbrekend onderzoek, zonder dierproeven. Hiervoor zijn we afhankelijk van donaties en de inkomens van nalatenschappen. Wilt u weten hoe u kunt bijdragen aan een duurzame toekomst voor mens en dier? Bezoek dan www.proefdiervrij.nl/nalaten
SUPER73 – Partner Content
gaan te veel kostbare tijd, geld en levens verloren. Door dieren te gebruiken in onderzoek, nemen we een beslissing over wie lijdt voor onze winst. We kiezen hen omdat ze op ons zouden lijken, maar we zouden nooit in hun plaats willen staan. Laten we niet toestaan dat deze verouderde praktijken onze toekomst bepalen. We moeten meer proefdiervrij onderzoek mogelijk maken. En u kunt daarbij helpen.
De Amerikaanse maker van elektrische fatbikes SUPER73 is Europa aan het veroveren. Ook in Nederland zijn ze met dealers in het hele land enorm actief. Met twee Authorized Service Centers en 14 dealers zijn ze in de regio Amsterdam goed vertegenwoordigd. Behalve dat hun elektrische fietsen er goed uitzien, zijn ze natuurlijk een prima duurzaam alternatief voor gemotoriseerd verkeer.
General Manager Nico Danan vertelt dat de wereld van elektrische fietsen na corona een flinke vlucht heeft genomen. De infrastructuur is verbeterd en Nederland als fietsland is van jong tot oud enthousiast over elektrische fietsen, waarbij het duurzame aspect uiteraard ook een rol speelt. ‘’Duurzaamheid is in Europa al veel meer verankerd in de cultuur, in vergelijking met andere delen van de wereld. Dus in die zin hoeven we dat niet echt extra onder de aandacht te brengen.’’ Bruce Goebertus, Marketing Operations &
Event Lead bij SUPER73, verklaart dat in veel gevallen mensen in de stad hun auto ervoor laten staan of deze zelfs compleet vervangen door een elektrische fiets. Het bedrijf is met community rides over de hele wereld meer dan een leverancier van elektrische vervoersmiddelen en accessoires. Ze willen vooroplopen en grenzen doorbreken, en door de talloze opties voor personalisatie kunnen hun klanten dat zelf ook simpel doen.
Nederlanders zijn geboren op fietsen, maar wat biedt een fatbike eigenlijk voor voordelen? Nico: “De e-bikemarkt groeit wereldwijd exponentieel, vooral in Europa; Nederland is een van de meest volwassen markten wereldwijd. SUPER73® biedt een uitstekend alternatief voor klassiek uitziende e-bikes. SUPER73®-fietsen zien er robuust uit, hebben een betere wegstabiliteit en zijn comfortabel door de dikke banden.” Bruce vult aan dat fatbikes een op zichzelf staande categorie zijn, zonder dat je er bijvoorbeeld een speciaal
De wereld met e-bikes ontwikkelt zich en mensen willen verschillende opties hebben
rijbewijs voor hoeft te hebben. Veiligheid vinden ze wel heel belangrijk: “Vanaf 5 april hebben we een pop-up store in het centrum van Amsterdam en gedurende de hele maand kunnen mensen onze fietsen komen testen en vervolgens ook met 10% korting kopen. Daarnaast zal het vanaf dan ook weer mogelijk zijn om bij aankoop via ons de fiets te verzekeren. Verder willen we vanuit hier een programma testen voor het veiliger leren rijden door jongeren op e-bikes.”
Over SUPER73 SUPER73® is een Amerikaans lifestyle-avonturenmerk dat in 2016 is opgericht in Orange County in Californië (VS). Het is snel uitgegroeid tot een van de meest populaire elektrische voertuigmerken ter wereld en het kan diverse beroemdheden, professionele atleten en artiesten tot de klanten rekenen.
SUPER73 eu.super73.com
Voor een warmere vloer en een drogere kruipruimte
Kijk op de website van de overheid (www.rvo.nl) wat je moet doen om in aanmerking te komen voor de subsidie voor woningisolatie. Nu ook subsidie met maar 1 maatregel.
TONZON Vloerisolatie is zelf eenvoudig te monteren maar laat je het liever over aan professionals? Neem dan contact op met TONZON voor een vrijblijvende offerte. Let op! Subsidie geldt niet op doe-het-zelf montage.
Geen financiële middelen voor verbeteringen in je huis? Het Nationaal Warmtefonds biedt betaalbare leningen, vaak met 0% rente. Verhoog jouw wooncomfort en verlaag tegelijkertijd je woonlasten.
Een andere techniek met een beter effect
TONZON Vloerisolatie met Thermoskussens is gebaseerd op andere natuurkundige principes en isoleert effectiever dan andere vloerisolaties. Door de Thermoskussens wordt de vloer sneller warm en houdt de vloer de warmte langer vast. De vloer wordt zelfs warmer dan de luchtlaag vlak boven de vloer. Met het vierkamer Thermoskussen bereik je zelfs een Rc > 7 m²K/W.
Bij niet geïsoleerde vloeren met vloerverwarming kan de besparing zelfs oplopen tot 18 m³ gas/m².
Lagere energiekosten en een warm huis?
TONZON zorgt al 44 jaar voor de warmste vloer met de hoogste isolatiewaarde (Rc-waarde van 5,0 m²K/W of hoger). De beste keuze voor het milieu en jezelf. Met TONZON Vloerisolatie bespaar je effectief energie en creëer je een aangenamere temperatuur in huis. Veel begane grondvloeren in Nederland zijn niet voorzien van (goede) vloerisolatie. De koude vloer genereert een gevoel van optrekkende kou waardoor je gauw de thermostaat hoger zet.
TONZON Vloerisolatie is geheel opvouwbaar zodat het zelfs door het allerkleinste kruipruimteluik past, daardoor heb je geen vrachtwagen nodig voor transport. Met een minimaal gebruik van grondstof en energie, bereik je een maximaal effect. Volgens Milieu Centraal wordt de energie om isolatiemateriaal te maken, tijdens de levensduur 40 tot 400 keer terugverdiend. Woningisolatie is dus goed voor het klimaat. Bij de Thermoskussens van TONZON bedraagt deze factor maar liefst 6.500. Zo gering is de CO2 uitstoot van deze uitvinding. Het isolatiemateriaal bevat geen stof, vezels of giftige gassen waardoor je thuis kan blijven tijdens de montage.
Veel kruipruimtes zijn vochtig of nat. Daarom wordt in combinatie met de Thermoskussens een stevig zeil op de bodem van de kruipruimte gelegd. Deze bodemfolie stopt de verdamping van vocht uit de kruipruimtebodem. Dit betekent minder vocht in de woning en een optimale werking van de Thermoskussens. Daarnaast zullen leidingen en ophangbeugels veel langer meegaan.
Wil je meer informatie over vloerisolatie? Scan dan de QR-code of kijk op www.tonzon.nl
UITDAGINGEN
In vrijwel alle sectoren is het gebruikelijk om dienstverlening op basis van een uurtarief aan te bieden. Optimo, specialist in het optimaliseren van AFAS-processen, vliegt dat anders aan. Bart Faken, algemeen directeur van Optimo, benadrukt dat klanten immers een duurzame oplossing wensen. En dus liever geen adhoc-regeling.
De methodiek die Optimo hanteert, is dat de consultant op voorhand nooit zonder voorkennis aan een opdracht begint. Waar het bedrijf voor staat, is dat er eerst wordt gestart met een grondige kennismaking om inzicht te krijgen in uitdagingen van de klant. De intake en analyse vormen de basis voor een plan van aanpak. Faken: “We zoeken
samenwerking op grond van vertrouwen. Een duurzame relatie met de klant levert per definitie een meer tevredenstellend resultaat op dan een afspraak waarvan de uitkomst ongewis is. Als je niet echt vertrouwt in de oplossing die je biedt, moet je uren gaan schrijven. Wil je meer impact voor de klant realiseren, dan vraagt dat om een conceptuele benadering. De reden waarom een klant verder met je wil, is dat hij tevreden is over het unieke karakter van de dienstverlening.”
De kern van deze dienstverlening is gericht om het maximale te halen uit de AFAS-software die bedrijven hebben aangeschaft. Het is onder andere door gebrek aan ervaring dat klanten niet optimaal gebruik maken van de potentie die de software biedt. “Wij zijn niet de software-leverancier, dat is AFAS, maar waar wij in beeld komen, is dat we de processen optimaal inrichten voor de gebruiker. De software moet gaan werken voor de klant en niet de klant voor de
software. Met onze vakmensen halen we het optimale uit je backoffice.”
Het optimaal benutten van de AFAS-software is een deel van de marktbenadering. Daarnaast helpt Optimo zijn klanten bij de uitvoering van de processen op basis van detachering en consultancy. Daartoe beschikt Optimo over een eigen team aan vakmensen die voor de klant worden ingezet. Om een voorbeeld te geven: de salarisadministratie verlangt een foutpercentage van nul procent. Door dat proces uit te besteden, is de klant ervan verzekerd dat hij professionele kennis en continuïteit in huis haalt. “Wij kunnen ons beroepen op jarenlange ervaring en
routine om uitvoering exact en nauwgezet uit te voeren. Bedrijven missen vaak deze bedrevenheid om ook zelf dat maximale resultaat te kunnen halen.”
Met een team gedreven specialisten ondersteunt Optimo klanten bij hun interne bedrijfsprocessen op basis van AFAS Profit. Met een groot team vol experts met ieder een eigen specialisme, is Optimo een onestop-shop voor zijn klanten. Optimo is opgericht in 2014 en bedient zijn klanten vanuit het hoofdkantoor in Amersfoort door heel Nederland.
INNOVATIE
Iedereen zou het liefst schone en duurzame energie willen hebben, maar die moet dan wel voldoende beschikbaar en betaalbaar zijn. Hoe krijgen we dit als samenleving voor elkaar? In theorie heb je dan geschikte technologieën nodig en een markt die hiervoor kan en wil betalen. Op het eerste gezicht geen hogere wiskunde, maar nu de praktijk en de bijbehorende uitdagingen.
Tekst: Albert Lanser
In dit artikel aandacht voor een Nederlands internationaal opererend technologiebedrijf dat wereldwijd klanten bedient met unieke technische oplossingen die schone, betaalbare en duurzame energie beschikbaar willen maken voor iedereen.
Investeringen
Bedrijven actief in de energietransitie vinden het nog wel een uitdaging om de elders duurzaam geproduceerde energie te importeren en hier verder te distribueren naar afnemers. Om de import van ammoniak als energiedrager en de productie van waterstof uit ammoniak vorm te geven, moet daarvoor infrastructuur worden gerealiseerd. Men spreekt dan over de productie van ammoniak uit zon of wind, het transporteren van vloeibare ammoniak met zeeschepen, het realiseren van ammoniakterminals in havens voor
opslag en eventueel verder landinwaarts transport en kraakinstallaties voor de omzetting naar waterstof en verdere distributie daarvan o.a. met een pijpleiding die Nederland met België en Duitsland verbindt. In de praktijk blijkt dat geen enkele partij of bedrijf de gehele waardeketen vanaf het opwekken van hernieuwbare energie tot en met de distributie van waterstof als enige aankan of wil doen. Dat maakt dat veel partijen op zoek zijn naar complementaire partijen die met elkaar de gehele nieuwe waterstof leveringsketen kunnen realiseren. Bedrijven zijn daarom geïnteresseerd in samenwerking met andere partijen die een waardevolle toevoeging zijn voor deze duurzame energieleveringsketen. Onnodig te melden dat dit voor de samenwerkende partijen hoge investeringskosten met zich meebrengt. Deze investeringen kunnen voor een deel met subsidies en bijvoorbeeld het Groeifonds worden gefinancierd.”
In het financieringsvraagstuk van de energietransitie past een zogenaamd “costs for difference” subsidie voor afnemers, die de business case positief doet kantelen
De financiering van de aan te leggen infrastructuur wordt een stuk makkelijker, indien investeringen in deze nieuwe leveringsketen met voldoende zekerheid rendabel worden. De duurzaam geproduceerde waterstof concurreert met fossiele brandstoffen. Met de huidige prijzen voor fossiele brandstoffen en duurzame waterstof is het nu nog een vraag of de investering in de gehele keten-infrastructuur zichzelf binnen een redelijke termijn terugverdient. Verschillen in brandstofprijzen zullen om diverse redenen (o.a. CO2 uitstoot beprijzing en opschalingsvoordelen duurzame energieproductie) steeds dichter bij elkaar komen, totdat uiteindelijk duurzame energie minder kost dan energie uit fossiele brandstof. Tot die tijd zal deze onbalans
met behulp van subsidies (bijvoorbeeld een zogenaamde “cost for difference” subsidie waarbij de overheid voor een afgesproken periode het verschil in kostprijs tussen aardgas en waterstof voor haar rekening neemt) en andere financiële overheidsinstrumenten moeten worden verkleind, zodat het investeringsrisico voor private partijen binnen voor hen acceptabele grenzen komt te liggen.
In de samenwerking met complementaire partners heeft Duiker een belangrijke pilaar in handen t.b.v. de bouw van de brug naar grootschalige import van duurzame energie
Duiker Clean Technologies heeft kwalitatief indrukwekkende technische oplossingen bedacht voor onder andere het goed laten presteren van zogenaamde zwavel-terugwin-installaties op raffinaderijen. ‘We dragen zorg voor het ontwerp, fabricage, levering van hardware en opstarten onderhoudsdiensten van procesverbrandingssystemen voor de petrochemische industrie,’ zegt Albert Lanser, Business Development Director Duiker Clean Technologies. ‘Met onze procesoplossingen worden milieubelastende afvalstromen met zwavelcomponenten omgezet naar een pure elementaire grondstof: zwavel.’
Dat vraagt om een toelichting, erkent Lanser: ‘Ruwe olie bevat in min of meerdere mate verontreinigen, onder andere zwavel- en stikstofverbindingen. Deze componenten worden verwijderd met behulp van waterstof. Zwavel gaat daarmee een verbinding aan tot het giftige waterstofsulfide (H2S-gas, dat sterk naar rotte eieren ruikt). Tot in de 1980’s werd H2S-houdende gas afgefakkeld en ging dan als zwaveldioxide (SO2) de lucht in. Dat had een grote impact op het milieu, denk aan zure regen en hoe die bijvoorbeeld leidde tot verzuurde meren in o.a. Scandinavië en kalkhoudende beelden in steden aan tastte. ’Uiteindelijk, zegt Lanser, zag men wereldwijd in dat het zo niet langer kon: ‘H2S-gas mocht niet meer worden afgefakkeld, maar moest op een andere wijze worden omgezet naar een minder schadelijke stof. Met een chemisch proces (Claus proces) wordt H2S-gas nu in een aantal stappen omgezet naar pure zwavel.’ En dat is, Lanser zei het al, een elementaire grondstof. ‘Die is niet alleen onmisbaar bij de productie (vulkaniseren) van rubberproducten zoals autobanden, maar ook van kunstmest voor het verhogen van de voedselproductie. Zo werd een groot wereldwijd milieuprobleem internationaal aangepakt op een wijze dat van afval een hele nuttige grondstof wordt gemaakt. (een win-win situatie dus)
Unieke oplossingen
Duiker Clean Technologies beschikt over een unieke, zelf ontwikkelde technologie die een duurzame waterstofeconomie in o.a. Nederland mogelijk maakt
De expertise van Duiker Clean Technologies heeft een stevig historisch fundament, met een bedrijfsgeschiedenis die teruggaat tot de oprichting van
Technisch Bureau J. Duiker in 1919. Naast de innovatieve technologie voor zwavelterugwinning hebben de kernactiviteiten van het hedendaagse bedrijf ook betrekking op kraken en conversie van ammoniak. Lanser: ‘Ruwe olie is verontreinigd met zwavel- én stikstofverbindingen. Je ontzwavelt de olie met waterstof. De in olie gebonden stikstof bindt zich ook daarmee en dan vorm je naast H2S ook ammoniakgas. Ook een afvalstroom voor een raffinaderij als het vervuild en dus niet voldoende zuiver is om te verkopen. Ammoniak kan negatieve operationele invloed hebben op het zwavelterugwinning proces in de olieraffinage.’ De oplossing is, zegt Lanser, om het H2S-gas te scheiden van het ammoniakgas en dit op een andere wijze behandelen. ‘We kregen de vraag van klanten of wij dat ammoniakgas op een andere manier konden verwerken. Dit is de aanleiding geweest om een, inmiddels gepatenteerd, ammoniakverbrandingssysteem te ontwikkelen. Deze technologie wordt Stoichiometry Controlled Oxidation genoemd; de zogenaamde SCOinstallatie zet de ammoniak volledig om door complete verbranding (oxidatie), genereert bruikbare warmte en heeft een heel lage uitstoot van stikstofoxiden (NOx). Inmiddels zijn wereldwijd SCOinstallaties op commerciële schaal verkocht en in bedrijf gesteld bij verschillende raffinaderijen. Lanser: ‘We hebben de technologie verder doorontwikkeld en deze biedt nu ook andere mogelijkheden en toepassingen in de energietransitie.
‘We hebben, in Nederland al grote windmolenparken voor de kust,’ zegt Lanser, ‘maar we zijn toch onvoldoende in staat om genoeg duurzame energie voor alle afnemers in Nederland op te wekken. Dat zal in de toekomst zo blijven. In zonnige gebieden rond de evenaar bijvoorbeeld, verrijzen reusachtige zonneparken met veel opbrengst voor weinig lokale afnemers. En elektriciteitstransport met kabels over grote afstanden is niet energie-efficiënt en heel duur. Wel is met duurzaam opgewekte elektriciteit water te splitsen in zuurstof en waterstof (elektrolyse). Waterstof is lastig en duur om op te slaan en te transporteren. Om het vloeibaar te maken, moet je het gas afkoelen tot min 253 graden Celsius. Dat kost veel energie en is economisch eigenlijk oninteressant. Maar bind je waterstof aan stikstof dan ontstaat ammoniak. En dan wordt transport en opslag een heel ander verhaal.’ Op die manier, zegt Lanser, kunnen landen die zelf onvoldoende duurzame energie opwekken (zoals Nederland) op grote schaal duurzame energie in de vorm van ammoniak als waterstofdrager importeren. Op locatie kan de ammoniak dan weer worden gesplitst naar waterstof en stikstof, een proces dat ‘kraken’ wordt genoemd. Lanser: ‘Duiker Clean Technologies heeft een uniek ammoniakkraakproces ontwikkeld dat heel efficiënt waterstof weer uit ammoniak vrij maakt en gebruik maakt van warmte die vrijkomt bij de verbranding van een deel van de te “kraken” ammoniak. Op deze wijze manier kan warmte die nodig is voor de kraakreactie zónder CO2-uitstoot worden geleverd. ’Nog een voordeel waarmee het bedrijf zich onderscheidt: de beperkte afmetingen en de toepassing van proces-units die een geleidelijk temperatuurverloop kennen. Lanser: ‘Daardoor verhoog je de betrouwbaarheid
én de beschikbaarheid van de installatie.’ In de Nederlandse industrie hebben we ruime ervaring met de productie, opslag en distributie van ammoniak, dus we weten hoe dat op een veilige manier kan.
Ammoniak als CO2-vrije brandstof Overigens is het niet nodig om alle geïmporteerde duurzame ammoniak om te zetten naar waterstof. Het kan ook, zegt Lanser, direct worden ingezet als brandstof: ‘Je vervangt dus fossiele brandstoffen als aardgas, olie en kolen door ammoniak. Bij volledige vervanging komt geen CO2 meer vrij tijdens het verbrandingsproces. Met relatief beperkte technische aanpassingen zou je een aardgasgestookte elektriciteitscentrale volledig CO2neutraal kunnen maken. De door Duiker gepatenteerde SCO-technologie maakt dat mogelijk, zowel voor het gedeeltelijk bijstoken van ammoniak, het ombouwen van bestaande installaties en voor nieuw te bouwen installaties. Dit maakt ammoniak nog aantrekkelijker als duurzame energiedrager.
Op dit moment is Duiker Clean Technologies in gesprek met partners over technologie, realisatie en financiering om gezamenlijk projecten van de grond te tillen die ammoniak als energiedrager hebben. Echter zij staan graag open voor meer en verschillende typen projecten waarbij Duiker haar technologierol kan aanpassen aan de specifieke behoeften van die projecten en waarbij partners een actieve bijdrage aan het financieringsvraagstuk leveren. ‘Kortom: Duiker Clean Technologies streeft naar het betaalbaar maken van schone, duurzame energie en we bieden oplossingen die de mens en het milieu ècht gaan helpen.’
Industriële bouw biedt een antwoord op een aantal belangrijke maatschappelijke uitdagingen, zoals het oplossen van het woningtekort en het tekort aan vakmensen. Met MorgenWonen produceert VolkerWessels duurzame, energiezuinige kwaliteitswoningen ‘af fabriek’, in één dag gebouwd.
Martijn Winters is Manager Sales & Marketing bij MorgenWonen. Het label dat staat voor een breed scala aan duurzame kwaliteitswoningen, gebouwd in de fabriek. “We zijn daar al tien jaar mee bezig als concern, in eigen fabrieken. Dat hebben we als eerste grootschalig aangepakt, zonder daar veel ruchtbaarheid aan te geven. Die voorsprong willen we graag houden. De woning is hoogwaardiger dan wat je mag verwachten.”
Gecontroleerde omstandigheden
De aanzet voor MorgenWonen is gegeven door Dik Wessels, vanuit een visie op duurzaamheid – standaard een nul-op-de-meterwoning – en kwaliteit, vertelt Martin Flint, directeur MorgenWonen en verantwoordelijk voor de industriële woningbouwstrategie binnen VolkerWessels. “Het is mijn taak om VolkerWessels naar de volgende fase te leiden. We zijn met MorgenWonen lang een startup binnen het concern geweest. Doelstelling is om steeds meer gemeengoed te worden. De strategie voor onze woningbouw is: industrieel tenzij.”
Het betekent dat de productportefeuille wordt uitgebreid en de processen, systemen en producten schaalbaar worden gemaakt.
“Het grootste voordeel van industrieel bouwen is dat je de woningen onder gecontroleerde omstandigheden bouwt. Ik loop regelmatig op bouwplaatsen rond. Als je dan in november een rondje maakt, dan zie je dat onze woningen netjes in één dag netjes op z’n plek worden gezet. Tegelijkertijd zie ik bij projecten van concurrenten een halfcasco met een stukje plastic voor de open ruimten. Daar staat dan in de storm een bouwvakker tegeltjes tegen de muur te plakken terwijl hij halfnat regent. Dan ben ik trots dat onze woning netjes vanaf de vrachtwagen door een elektrische, geluidsarme kraan op de plek wordt gehesen en in één dag wind- en waterdicht is. Je hebt vijf vrachtwagens per
woning. De afwerking is altijd goed. En de planning is heel voorspelbaar,” vat Flint het verschil samen.
Voorspelbare kwaliteit
“De kracht zit in het repetitieve werk dat we doen in de fabriek. Waardoor we voorspelbare kwaliteit leveren. Die kunnen we in geconditioneerde omstandigheden meten. En op de bouwplaats beginnen we om 7 uur en om 2, 3 uur in de middag staat er een wind- en waterdichte woning. Je hoeft alleen nog in de woning zelf de laatste details af te bouwen,” aldus Winters. Het nadeel van industrieel bouwen is dat er minder flexibiliteit is. “Bij een traditioneel gebouwde nieuwbouwwoning teken je je koopcontract en vervolgens krijg je de vraag: hoeveel stopcontacten wil je eigenlijk? Bij ons is een extra stopcontact lastig, dus we hebben standaard heel veel stopcontacten in de woning. Het product dat we aanbieden is altijd supercompleet. De plafonds zijn extra hoog. Je hebt standaard een dakvlak met zonnepanelen en een goede installatie met een warmte terugwinsysteem. We kiezen liever een iets beter product, om zo het standaard kwaliteitsniveau zo hoog te krijgen dat ook iedereen tevreden is met de woning. Je krijgt een hoogwaardige woning voor een scherpe prijs. En de hoeveelheid meerwerk is een stuk minder dan bij traditioneel bouwen. Met dit proces kun je dat veel meer elimineren.”
Energielabel A++++
De woningen van MorgenWonen voldoen aan het allerhoogste energielabel, A++++. “We leveren een standaardproduct dat aan de hoogste kwaliteitseisen voldoet. De woning levert standaard meer energie op dan die verbruikt. Voor de verhuurder is prettig dat er minimale onderhoudskosten aan zitten vanwege de kwaliteitseisen en het geconditioneerde proces. En de bewoner heeft nul energielasten.” De vraag naar het imago van industriële bouw, draait
Flint liever om: “We zijn onderdeel van een groot concern, VolkerWessels, dat per jaar tussen de 2000 en 5000 woningen oplevert. Daarvan nemen wij momenteel met ons concept 10 procent voor de rekening. De strategie is om dat aandeel sterk te vergroten en het markaandeel te vergroten. We weten dat we een concept hebben waarmee we een significant deel van de markt goed kunnen bedienen. En een deel ook niet. De architectuur is daar geen argument in. De kern van de woning blijft hetzelfde, maar het uiterlijk is ontzettend aanpasbaar.” De gevels zijn gemaakt van echte bakstenen. “Géén steenstrips, omdat we met bakstenen veel meer variatie kunnen toepassen. Vanuit de fabriek kun je metselverbanden maken die je met de hand niet voor elkaar krijgt,” stelt Winters trots. “En doordat we werken met volwaardige bakstenen, kunnen we aansluiten op bestaande woningbouw in de omgeving. Het ziet er hartstikke goed uit.” Hij vertelt over een project dat deze zomer nabij Zwolle van start gaat. “Dat hebben we aan de welstandscommissie gepresenteerd. De gemeente was helemaal enthousiast over het ontwerp. Pas nadat we het welstandsakkoord hadden gekregen, kwam aan het licht dat het industrieel gebouwde woningen waren. Waarop de reactie van de welstandscommissie was: als we dat van tevoren hadden geweten, dan hadden we misschien veel kritischer naar de plannen gekeken.”
Met MorgenWonen Plus heeft
VolkerWessels een hybride vorm, waarbij het merendeel van de bouw in de fabriek gebeurt, en maatwerk afbouw op de bouwplaats plaatsvindt. Het label MorgenWonen Hout is een houtbouwconcept, waarbij in plaats van de betonnen elementen is gekozen voor biobased materialen. Ook voor gestapelde bouw biedt MorgenWonen de oplossing. Winters: “Het merendeel van onze woningen willen we industrieel bouwen, en daar waar de vraag anders is, vullen we dat aan met MorgenWonen Plus of MorgenWonen Hout.”
Bijdrage aan bouwopgave Flint vertelt over de aanleiding, tien jaar geleden, voor industriële bouw.
“Dik Wessels gaf zelf les op een van de bouwvakscholen in de buurt. Op een gegeven moment zaten er nog maar twee leerlingen in de klas. ‘Wie gaan de woningen bouwen als er geen metselaars meer zijn?’ was zijn vraag. Inmiddels zijn we tien jaar verder en zijn er veel meer trends die industrieel bouwen aantrekkelijk maken. Omgevingshinder, CO2- en stikstofuitstoot, geluidshinder en verkeersoverlast blijven beperkt of zijn er gewoon niet. Dat is heel fijn in een wereld waarin meningen van mensen steeds belangrijker zijn.” Hij noemt ook de steeds complexere wet- en regelgeving, zoals de Wet kwaliteitsborging. “Onze woning is een product. Vanaf dag 1 kunnen we alle rapporten en berekening overleggen. We hoeven niet per project allerlei zaken uit te werken of aan te tonen. Dat scheelt enorm in de kosten.” Winters besluit met een maatschappelijk voordeel: “Door de snelheid kunnen we een grote bijdrage leveren aan de enorme bouwopgave waar we als Nederland voor staan. We bouwen een woning in één dag, oftewel een hele straat in één maand.”
