Future of Business & Health

Dit is een commerciële uitgave van Contentway bij deze krant.

Future of Business & Health

De laatste trends en ontwikkelingen op het gebied van supply chain, digitalisering, HR en gezondheidszorg.

Lees

Opinie | Lea Bouwmeester

Collectieve slimheid organiseren

Een sterke burger heeft kwaliteit van leven en functioneren én kan positief bijdragen aan de samenleving.

‘We leven in een interbellum tussen verouderde technieken en nieuwe innovaties’

Dé HR-manager van 2022 komt uit onverwachte hoek: Defensie.

Digitalisering supply chain: durft u wel?

Ontegenzeggelijk is digitalisering op dit moment een van de belangrijkste trends in supply chain management.

Technologie is de redding van het personeelstekort

Met gebruik van automatisering en data kom je veel doel gerichter en objectiever tot een optimale kandidaatkeuze.

Uitgebreide diagnostiek bij kanker zorgt voor betere behandeling

Kennis over de genetische eigenschappen van een tumor blijken een grote hulp bij de genezing van kanker.

Profiel | Kees de Rijke

Van digitalisering naar digitale transformatie in finance en inkoop

Digitale technologie verandert de finance- en inkoopfunctie binnen bedrijven. In dit artikel spreken we met Gert-Jan de Vries, CEO van Dynatos en Michael van Keulen, CPO van Coupa. Beide organisaties werken nauw samen bij het bieden van oplossingen op het gebied van Business Spend Management software en het realiseren van informatie gedreven transformaties binnen finance en inkoop. Een duidelijke visie, ruimschootse aandacht voor verandermanagement, flexibele roadmaps en het kunnen inspelen op veranderde omstandigheden, blijken hierbij belangrijke voorwaarden tot succes.

Dalend vertrouwen en een stagnatie in de economische groei maakt focus op efficiency/ winstgevendheid groter, terwijl met de stijgende kosten voor geld, cashflow nog belangrijker is. Dit zorgt er ook voor dat dat de finance- en inkooptransformatie die daarvoor in mindere mate was ingezet in een stroomversnelling is geraakt. Beide disciplines bewegen van traditionele functies naar business partners voor zowel de interne- als externe organisatie. Gecombineerd met de vele technologische innovaties en een nieuwe talentvolle generatie die de arbeidsmarkt betreedt maakt het een geweldige tijd om finance- of inkoopprofessional te zijn.

De Vries licht toe: “Bestuurders en verschillende andere bedrijfsonderdelen verlangen steeds meer van finance en inkoop. Voor finance betekent dit een nog grotere splitsing van de controleactiviteiten tussen finance- en business control, waarbij laatstgenoemde nadrukkelijk ondersteuning verleend bij strategische en tactische processen. Denk aan decision support, risk- en compliance en procesoptimalisatie”. Inkoop bevindt zich in dezelfde positie, zegt Van Keulen. “Voor inkoop betekent deze positie dat lineaire processen en procedures grotendeels losgelaten moeten worden en dat initiatief genomen moet worden op het bewaken van de toeleveringsketen, verhogen van “spend-under-management” en het borgen van de ESG-doelstellingen”, vertelt Van Keulen.

Beide zijn het erover eens dat deze disciplines nu actief de samenwerking met elkaar op moeten gaan zoeken, om de vaak hoge ambities van de organisatie waar te maken en om de complexe uitdagingen van deze tijd het hoofd te bieden. Want met recht mag gezegd worden dat de wereld waarin we leven behoorlijk op zijn kop staat. Inflatie, de kans op recessie en eventueel stagflatie, de oorlog in Oekraïne, de beschikbaarheid van grondstof¬fen, energieprijzen, de enorme krapte op de arbeids¬markt en druk op internationale supply chains maken zakendoen uitdagend en complex.

Er moet afgestapt worden van bestaande gefragmenteerde processen, silobenaderingen en eilandautomatisering.

Van ieder voor zich naar één voor allen. Neem DevOps teams voor softwareontwikkeling als sprekend voorbeeld.

In DevOps worden multidisciplinaire teams, processen en technologieën samengebracht om de klant/gebruiker continue waarde te kunnen leveren. DevOps is een continu proces en dit vereist coördinatie en samenwerking tussen verschillende, voorheen geïsoleerde disciplines.

lnvoice-to-Pay is een voorbeeld van een vrij opzichzelfstaand finance proces waar een hogere automatiseringsgraad gerealiseerd kan worden als het accent wordt verlegd naar Purchase-to-Pay. Het effect hiervan is o.a. een verhoogde efficiëntie en betere compliance, bovendien maakt het tijd vrij om invulling te geven aan de eerder benoemde rol van finance en inkoop als business partner.

„Strategische en operationele wendbaarheid is cruciaal voor iedere onderneming. Technologie en data spelen daarin een cruciale rol en moeten in hetzelfde tempo mee kunnen bewegen wanneer de situatie daarom vraagt.”

“Strategische en operationele wendbaarheid is cruciaal voor iedere onderneming. Technologie en data spelen daarin een cruciale rol en moeten in hetzelfde tempo mee kunnen bewegen als de situatie daarom vraagt”, vertelt De Vries. Van Keulen vult aan dat er nog te vaak technologie wordt gekocht vanuit ‘pijn’ of ambitie op een bepaald bedrijfsonderdeel, zonder te valideren of en hoe dergelijke investeringen daadwerkelijk bijdragen aan de bedrijfsstrategie en doelstellingen”. “Tools zijn essentiële enablers, maar zonder het juiste plan, nieuwe processen en verandermanagementprogramma’s zullen digitaliseringsinspanningen mislukken.”

«„Voordat transformaties plaatsvinden en de juiste keuzes rondom technologie gemaakt kunnen worden is het van vitaal belang dat er frequent en continue met verschillende bedrijfsonderdelen gesproken wordt over bestaande werkwijzen, obstakels en ambities.”

«“Voordat transformaties plaatsvinden en de juiste keuzes rondom technologie gemaakt kunnen worden is het van vitaal belang dat er frequent en continue met verschillende bedrijfsonderdelen gesproken wordt over bestaande werkwijzen, obstakels en ambities. Tevens kan in dit stadium de visie op digitalisering en het voornemen voor een implementatie van een innovatieve technologie worden besproken. Zodoende zijn stakeholders vroegtijdig betrokken, wordt er draagvlak gecreëerd en worden de eerste fundamenten gelegd voor een succesvolle transformatie”, vertelt Van Keulen.

De Vries zegt, “Nadat de technologie in gebruik is genomen start een optimalisatie cyclus van continue verbeteren. Voorschrijvende- en cognitieve analyse tools in Business Spend Management-software helpen hier nadrukkelijk bij. Uitkomsten van predictieve modellen of simulaties bieden concrete scenario’s om beslissingen op te baseren en optimalisaties door te voeren.

Zorg van de Zaak bouwt aan vitale organisaties en teams

Er is een trend gaande in de gezondheidszorg. Dat wil zeggen: als het aankomt op zorg voor me dewerkers. De aanpak om uitgevallen medewerkers terug in hun functie te krijgen, verschuift steeds meer naar aandacht voor het vitaal houden van organi saties. Zorg van de Zaak, het bedrijfsgezondheids netwerk voor werkend Nederland, laat zich duidelijk gelden als pionier van dit thema.

Een positief werkklimaat waarin medewerkers met plezier werken en goed functioneren, draagt bij aan behoud van nieuw talent en vergroot de duurzame inzetbaarheid en vitaliteit van je mensen. En leidt weer tot minder ziekteverzuim. Dat klinkt als een vanzelfsprekende veronderstelling, terwijl directeur Experts Health Servi ces Lukas Gerritsen bij Zorg van de Zaak benadrukt dat de zorggedachte traditioneel vanuit een ander perspectief redeneert. “Er bestaat een preventieparadox. De nadruk ligt vooral op het begeleiden van door ziekte uitgevallen mede werkers. Eigenlijk is dat vreemd. Een langdurig verzuim geval kost de ondernemer twintig- tot dertig- en misschien wel tot zestigduizend euro per persoon, terwijl een vitale medewerker aantoonbaar beter werk levert en dus meer omzet genereert”, aldus Gerritsen.

Hij voegt daar nog aan toe dat het andersom keren van deze preventieparadox tevens een inspanning vergt van het bedrijfsleven zelf.

“Het zit ingebakken in de gezondheidszorg om budget vrij te maken voor het begeleiden voor zieke medewerkers. Bestedingsruimte reserveren voor het vitaal houden van

alle medewerkers wijkt daarvan af, terwijl die denkwij ze in feite meer rendement oplevert.”

Om het bedrijfsleven te ondersteunen om de vitaliteit, betrokkenheid en zelfstandigheid van alle medewer kers te stimuleren, biedt Zorg van de Zaak op basis van co-creatie een integrale aanpak op basis van vier pijlers. Lukas Gerritsen: “Onze gezamenlijke ambitie als netwerk is om samen met werkend Nederland te bouwen aan vitale organisaties, waarin iedereen veilig gezond en met plezier werkt en boven zichzelf kan uitstijgen en onnodige uitval wordt voorkomen. Als bedrijfsgezondheidsnetwerk zorgen we voor onder steuning en zorg op maat op de momenten dat dit no dig is. Daarbij spelen we uiteraard in op de trends die

we zien: de zorg over sociale veiligheid op de werkvloer en de mentale belastbaarheid, met name onder millennials.”

Sociale veiligheid

Zorgdragen voor een positief werkklimaat is essentieel om medewerkers in hun kracht te zetten. Want als mensen zich sociaal onveilig voelen op de werkvloer leidt dat tot stress. Lukas Gerritssen: “In Nederland hebben maar liefst 1,2 miljoen medewerkers te maken met niet integer gedrag of andere vormen van grensoverschrijdend gedrag, zoals pestgedrag, of erger nog, seksuele intimidatie. Als organisatie is het belangrijk dat je medewerkers niet alleen weten waar ze terecht kunnen met hun verhaal over ongewenst gedrag en dat ze gehoord worden, maar ook dat ze serieus genomen worden. Een vertrouwenspersoon kan die zorg voor een belangrijk deel wegnemen, maar dat vergt tevens een duidelijke structuur, eenduidig beleid en goed leiderschap.”

«“Als de beschikbare data aangeeft dat jonge vrouwen die zwanger worden een hoger percentage uitval kennen, dan kun je daar als werkgever op anticiperen. Je hebt dan de mogelijkheden om specifiek voor een dergelijke groep maatregelen te nemen.”

Mentaal welbevinden

Ook zien professionals bij Zorg van de Zaak dat een grote groep medewerkers worstelt met de hoge werkdruk, de snelle technische en of organisatorische veranderingen en of het gemis aan verbinding en zingeving. Al deze factoren zijn van invloed op het mentale welbevinden van mede werkers. Lukas Gerritsen: “Als werkgever kan je daarop inspelen door te investeren in de veerkracht van het team en in het vergroten van breinleiderschap. Vooral millen nials willen uitgedaagd worden, zich ontwikkelen en zich verbinden aan de organisatie en het team. Voor het creë ren van een positief werkklimaat is je uitsluitend richten op salarisverhoging in ieder geval niet meer voldoende”.

Wat Zorg van de Zaak op basis van hun visie wil laten zien, maar bovenal wil laten ervaren, is dat bedrijven er wijzer aan doen om proactief te anticiperen dan zich afwachtend op te stellen. De onderliggende data van de arbeidsmarkt kan als onderliggende tool als rechtvaardiging daarvoor dienen.

“Wat nog onvoldoende wordt beseft, benadrukt Gerritsen tot slot, is dat een zieke medewerker die bij de bedrijfsarts belandt gemiddeld zes weken heeft verzuimd na de eerste uitvaldag. Dat is een relatief lange periode waarin de medewerker improductief is gebleven. “Die periode kan je maar beter voor zijn.”

Voor meer informatie, ga naar: www.zorgvandezaak.nl

24,7%

PSA:

Lukas Gerritsen, Directeur Experts Health Services bij Zorg van de Zaak

Lees meer

een middel

te

is

CONTENTWAY.NL Een perfecte HR-manager vervult een brugfunctie tussen directie en mede werkers en staat echt in het hart van de organisatie

Digitalisering supply chain: durft u wel?

Opinie Foto: Persfoto & Pexels

Ontegenzeggelijk is

digitalisering op dit moment een van de belangrijkste trends in supply chain management. Voor de relatieve buitenstaander is dat wellicht een vreemde observatie: hoezo is dat niet al lang gerealiseerd, wordt er anno 2022 echt nog geknoeid met papieren documenten en waarom hangen voortbrengingsketens nog steeds van lokale Excelsheets aan elkaar?

En inderdaad, de voordelen van digitalisering zijn al talloze malen aangetoond: minder foutgevoelig, snellere informa tie-uitwisseling, meer zicht baarheid in de keten (trans parantie), betere beslissingen op grond van de beschikbare data en automatisering van gestandaardiseerde activitei ten. Kortom, gedigitaliseerde ketens zijn sneller, beter, goedkoper, betrouwbaarder en flexibeler en dat allemaal tegelijkertijd.

Ondanks dit geschetste eldorado blijkt digitalisering in de praktijk vaak moeilijk te

realiseren. Het feit wil dat er tal van (informatie)techno logieën beschikbaar zijn om digitalisering te verwezenlij ken. Hoewel die technische aspecten altijd lastig blijven, vormen deze zelden de echte bottleneck. Digitalisering is doorgaans namelijk niet ‘hetzelfde doen, maar dan di gitaal’. Bijna altijd vindt er bij digitalisering ook aanpassin gen in de processen plaats; de manier waarop gewerkt wordt ondergaat ook substantiële veranderingen. Die verande ringen kunnen heel ver gaan, tot en met het veranderen van het businessmodel. De voorbeelden van Amazon, Uber en Airbnb spreken wat dat betreft voor zich.

Digitalisering is doorgaans namelijk niet ‘hetzelfde doen, maar dan digi taal’.

Met digitale technologie kan je fantastische dingen doen. Maar het leren werken met die technologie binnen

Campagne Managers: Jeroen van Zonneveld, Robin Hirschman & Martijn Degeling

Managing Director: Jonathan Andersson

Redactie: Féline van der Linde

Graphic Design: Blanca van Megen & Hale Duran Tekst: Marjon Kruize, Féline van der Linde, Jerry Huinder, Claudia Pietryga, Hugo Schrameyer, Katrien Baarendse, Eoin Hennekam, Bob Schellens, Sterre Blokdijk,Hans Delissen, Corry Daalhof Coverfoto: Pexels

Gedistribueerd met: Het Financieele Dagblad 2022 Drukkerij: RODI Rotatiedruk

nieuwe processen vraagt heel veel van het aanpassings vermogen van de mensen in de organisatie. Vaak zijn er ook andere competenties en expertises nodig. Daarom vormen de mensen in de organisatie de belangrijkste succesfactor bij digitalise ring. Dat geldt zowel voor de mensen in de operatie als voor het management.

Hoewel dat lang niet altijd zo beleefd wordt, is digitalisering bij uitstek een strategische kwestie. Daarbij moet het management bepalen welke waarde voor welke klanten binnen welke ketens gerea liseerd moet worden en hoe digitalisering daarbij ingezet kan worden.

Digitalisering is aantrek kelijk, maar er zijn ook de nodige gevaren en er zijn veel hindernissen te overwinnen.

Ten eerste gaat het gepaard met stevige investeringen en ook zijn er grote uitdaging, en op het gebied van cybersecu rity. Minstens zo belangrijk is het overwinnen van de weerstand tegen verandering. Natuurlijk is er niemand tegen transparantie. Maar digita

lisering gebruiken om alle informatie te delen met je ke tenpartners is lang niet altijd gemakkelijk. Ter vergelijking: als je goed bent in pokeren hou je graag de kaarten tegen de borst. En dan is het wel heel onnatuurlijk om opeens je kaarten open op tafel te gaan leggen. Digitalisering be tekent in feite dat je een ander spel gaat spelen. Logisch dus dat de meesters van het oude spel het heel lastig vinden om dit te accepteren.

Terwijl aan de horizon het ontegenzeggelijke eldorado van de digitalisering schit tert, zal de weg daarnaartoe niet makkelijk zijn. Maar let op, de concurrentie zal niet liggen slapen. De kernvraag is dus: heeft u, samen met uw ketenpartners voldoende visie, ondernemerschap en durf om te digitaliseren?

Uitgegeven door: Contentway

Tel: +31 20

Web: www.contentway.nl Email: info@contentway.nl redactie@contentway.nl

Prof.dr. Jack AA van der Veen, Evofenedex leerstoel Supply Chain Manage ment Nyenrode Business Universiteit

Neu denken wegen

Intospace: de logistieke gebouwen van de toekomst zijn multifunctionele energiehubs

Intospace begrijpt, als investeerder en belegger in logistiek vastgoed, de waarde van de logistieke sector als geen ander. Een goed werkende logistieke infra structuur is essentieel voor economische welvaart. Zonder logistieke processen als opslag, transport en distributie kan de handel- en maakindustrie niet be staan. Al van oudsher blijkt dat de landen die de kunst van de logistiek verstaan, de meeste welvaart weten te verwerven. Het is dan ook niet vreemd dat de logis tieke sector tijdens de coronapandemie als essentieel is aangemerkt.

Handelsstromen en productieprocessen veranderen continu. Het is de uitdaging voor de logistieke industrie om tijdig en adequaat in te spelen op die veranderingen om de levering en beschikbaarheid van de producten te kunnen borgen. Retailers in e-commerce heb ben hele andere gebouwen nodig dan logistiek dienstver leners en met de huidige krapte op de arbeidsmarkt neemt bijvoorbeeld de vraag naar geautomatiseerde magazijnen fors toe. Ook de ontwikkelingen in stedelijke distributie vragen om aanpassing van de logistieke infrastructuur.

Intospace volgt deze ontwikkelingen op de voet en is door lopend bezig om het logistieke landschap van de toekomst te ontwerpen. Hoe ontwikkelen logistieke processen en hoe ziet de energievoorziening van morgen eruit? Hoe borgen we de maatschappelijke waarde van (logistieke) gebouwen? Welke functies kunnen gebouwen vervullen en kunnen we functies als wonen, werken en recreëren ook mengen of sta pelen? Om deze vraagstukken op te lossen heeft Intospace samenwerkingsovereenkomsten gesloten met veel partners,

waaronder onderwijs- en kennisinstellingen, energie bedrijven, leveranciers van duurzame energieoplossin gen, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten.

Intospace is ook initiatiefnemer van diverse innova tieprojecten, bijvoorbeeld met het doel om duurzame energiesystemen te ontwerpen. Op dit gebied is Intos pace inmiddels koploper in de markt. Het is namelijk niet meer vanzelfsprekend dat we alle benodigde energie zonder problemen van het net kunnen halen. Het elektriciteitsnet raakt verstopt en netbeheerders hebben nog jaren nodig om de capaciteit te vergroten. Daarom moeten we nadenken over andere energieop lossingen voor gebouwen.

Intospace laat met deze initiatieven zien dat logistiek vastgoed niet alleen een onmisbare schakel is voor de handel- en maakindustrie

In dit kader ontwikkelde Intospace samen met Joulz het eerste distributiecentrum dat niet afhankelijk is van stroomvoorziening van het net, maar draait op een eigen ‘off-grid’ energiesysteem waarmee energie kan worden opgewekt, opgeslagen én gedeeld met de buren. Binnen dit project staat samenwerking met de andere bedrijven op het bedrijvenpark centraal, want samen vormen deze bedrijven een virtueel netwerk waarin ze onderling energie uitwisselen. Dat doen ze door slim gebruik te maken van de wisselende energiebehoeften

per partij op verschillende momenten.

Een andere oplossing om slimmer gebruik te maken van het elektriciteitsnet bouwt Intospace in Badhoevedorp. Daar ontwikkelt zij een innovatiecampus voor stadslogis tiek. In dit project wordt, in samenwerking met Essent, gebruik gemaakt van het gegeven dat de congestie op het elektriciteitsnet vaak alleen op papier bestaat. Iedere netbeheerder moet garanderen dat de door haar afnemers contractueel vastgelegde capaciteit ook daadwerkelijk beschikbaar is. Bedrijven hanteren bij het bepalen van de benodigde stroombehoefte vaak een ruime marge. lijkt slim, maar op deze manier reserveren bedrijven veel meer capaciteit dan ze in werkelijkheid gebruiken. De netbeheerder mag de resterende capaciteit niet gebruiken voor andere klanten, want ze is verplicht de gereserveerde capaciteit beschikbaar te houden.

« intospace.eu

Intospace en Essent proberen hier verandering in aan te brengen met de ontwikkeling van een ‘Hybrid Energy Community System’: Het hele bedrijventerrein wordt met één enkele aansluiting aangesloten op het net en met een intelligent energiemanagementsysteem wordt energie op het juiste moment in de juiste hoeveelheid bij de juiste gebruiker beschikbaar gemaakt. Zo wordt er veel minder capaciteit gereserveerd bij de netbeheerder zonder dat de leveringsbetrouwbaarheid in het geding komt.

Intospace en Essent ontwikkelen hier ook de grootste laadvoorziening van Europa, met voldoende capaciteit voor 1.500 elektrische logistieke voertuigen. Daarmee komt er een oplossing voor de Amsterdamse stadslogistiek zodra de invoering van Zero Emissie Zones een feit is..

Intospace laat met deze initiatieven zien dat logistiek vastgoed niet alleen een onmisbare schakel is voor de handel- en maakindustrie, maar ook een belangrijke rol kan spelen in de ontwikkeling van de energievoorziening van morgen. Intospace bewijst dat door logistiek slim te integreren, er gebouwd wordt aan de multifunctionele ste den van morgen, die bijvoorbeeld beschikken over eigen slimme energievoorzieningen.

Bekijk hier wat wij doen voor de steden van de toekomst:

5FUTURE OF BUSINESS & HEALTHLees meer interessante artikelen op contentway.nl Foto: Ontwerp van een multifunctioneel distributiecentrum

‘Het belang van het integraal nadenken over de hele keten is zo enorm bepalend’

Profiel

Never waste a good crisis, is een veelgehoord credo. Maar of dat gebeurd is binnen de supply chain wereld tijdens de corona crisis? “Als dat niet zo is, is dat een enorme gemiste kans.”

Tekst: Jerry Huinder Foto: Persfoto

eind 2019 hadden we de sup ply chain net goed voor elkaar en waren we voorbereid op de snelle groei en toen barstte de coronacrisis los. Dat gaf op eens een heel andere dimensie aan het verhaal. Traditioneel is de supply chain bezig met goede service leveren tegen een bepaald kostenniveau, de voorraden op een bepaald niveau houden en dat alles op een bepaald kwaliteitsniveau. Door de lessen die geleerd zijn tijdens de coronacrisis zijn daar drie dingen bijgekomen: weerbaarheid, wendbaarheid en duurzaamheid. Logisch, want wat vandaag de dag een zekerheid is, is dat de wereld onzeker is, snel verandert en dat we een klimaatprobleem hebben.”

blemen, maar ook vanwege de uitputting van de aarde. Sommige grondstoffen raken simpelweg op. Maar duur zaamheid gaat verder dan kij ken naar je eigen bedrijfsvoe ring. Het is niet meer genoeg om te zeggen dat je het zelf goed doet, de hele keten moet het goed doen. Transparantie is daarvoor van groot belang. Je moet kunnen zien wie wat doet en op welke manier. Om er daarna controle op uit te oefenen.”

zijn transparantie, vertrouwen en samenwerking onmisbaar. Door hoog in de keten verbe teringen door te voeren, kan je onder in de keten heel veel verbetering en efficiencywinst behalen.”

Kan je dat eens concreet maken?

Uitdagingen in de groeiende logistieke vastgoedsector

Natuurlijk kan Joost

Bous, supply chain directeur van het jaar en tot voor kort werkzaam bij Action, nu eenmaal niet bij alle bedrijven binnenkijken. Dus of bedrijven hun supply chain door lessen geleerd uit de coronacrisis hebben ver beterd: op die vraag moet hij het antwoord schuldig blijven.

Wat Bous wel met zekerheid kan zeggen, is dat de corona crisis een extreem goede stres stest is geweest voor alle supply chains. “Onze afhankelijkheid van productie in verre landen is genadeloos blootgelegd, daar moeten we iets mee. De afhankelijkheid van de zee vracht is ook pijnlijk duidelijk geworden. Gevoeligheid voor geopolitiek is een ander aspect waarvan supply chain mana gers nu toch moeten weten dat ze daar iets mee moeten. Er zijn heel veel dingen gebeurd in korte tijd, daar moet je als supply chain manager iets van hebben geleerd.”

Wat was jouw meest waarde volle les?

“Moeilijk om er eentje te noemen, maar als ik dat dan toch moet doen, dan is het wel het belang van supply chain planning. Het plannen van de hele keten, of beter: het dirige ren van de hele keten en als gevolg daarvan het belang van het integraal nadenken over die hele keten, is zo enorm bepalend.”

Gebeurde dat niet dan?

“In het algemeen werd er onvoldoende nagedacht over de impact van de vele veranderingen in de wereld op de toekomstige supply chains. Wat kan er gebeuren in de hele keten en welke supply chain hoort daarbij? Als je Action als voorbeeld neemt:

Hoe zie je dat praktisch terug in de supply chains van te genwoordig?

“Weerbaarheid zie je op de korte termijn terug in dat er meer voorraad aangehouden wordt dichter bij de winkels, maar dat is redelijk ouderwets. Als je iets verder denkt, bete kent het ook dat je goed moet nadenken over wat de kwets bare punten van je supply chain zijn. Als je een leveran cier hebt die key is, kiezen veel supply managers er nu eerder voor om daar een back-up voor te hebben. Eén leveran cier in Azië en eentje in Euro pa bijvoorbeeld. Maar het kan ook zijn dat je erg afhankelijk bent van één vervoerder en dat je daar een tweede optie voor klaar wil hebben staan.

Supply chain managers zijn tegenwoordig veel meer bezig met kwetsbaarheid toetsen en alternatieve scenario’s beden ken zodat ze de supply chain niet verstoord wordt, als er iets gebeurt.”

Het tweede punt dat je noemde is wendbaarheid.

“Ja, dat hangt een beetje tegen weerbaarheid aan. Ook hier gaat het om een goede risico inschatting maken, en de mogelijkheid creëren om koers te wijzigen. Daarnaast zie je een grotere wendbaarheid terug in kortere supply chains, omdat we hebben gezien dat langere supply chains vanuit Azië veel risico opleveren.

Maar goed, dit heeft wel een bepaald kostenplaatje, dus elk bedrijf moet daar voor hun eigen situatie heel erg goed naar kijken.”

Waarom is duurzaamheid sinds de coronacrisis belang rijker?

“Duurzaamheid speelde daarvoor natuurlijk al, maar is wel nog belangrijker gewor den. Vanwege de klimaatpro

Door hoog in de keten verbeterin gen door te voe ren, kan je onder in de keten heel veel verbetering en efficiencywinst behalen.

Hebben bedrijven genoeg zicht op hun supply chain?

“Ik vind het heel moeilijk om daar voor alle bedrijven iets over te zeggen, behalve: sommige wel en sommige niet. Ik denk wel dat het beter en beter wordt én dat technologie daarbij helpt. Digitalisering, bijvoorbeeld door middel van blockchain, stelt je in staat om je hele supply chain en de stro men daarbinnen inzichtelijk te maken, en daar actie op te ondernemen. Hetzelfde geldt voor real time informatie: je weet tegenwoordig waar welke goederenstromen zich op welk moment bevinden, en je kan dus real time bijsturen. Digita lisering levert heel veel data op die gebruikt kan worden om veel adequater en pro-actiever je supply chain aan te sturen.”

Maar om al die data te delen, is vertrouwen noodzaak.

“Zeker, dat is extreem belangrijk. Partners binnen de keten moeten elkaar vertrou wen om verder te komen. Maar vertrouwen alleen is niet genoeg, een echt goede supply chain werkt over de hele keten goed samen omdat iedereen elkaar vertrouwt én elkaar iets gunt.”

Maar iedereen wil toch het beste voor zichzelf?

“Ja, maar uiteindelijk moet je het met elkaar doen: je moet samen de koek willen vergroten zodat er meer te verdelen is in plaats van een groter gedeelte van de koek proberen te bemachtigen. Soms moet één partij in de keten een investering doen die zich pas vier partners verderop in de keten uitbetaalt. Om dat soort verbeterslagen te maken,

“Een belangrijk voorbeeld zijn de toeleveranciers die in China zitten. Die zijn vandaag de dag heel erg bezig met: hoe krijg ik mijn spullen op een goede en betaalbare manier in Europa? Nu doen ze dat allemaal zelfstandig, brengen ze dat naar Rotterdam, en vanuit daar wordt het naar de rest van Europa gebracht. Je kan in de keten ook zeggen: wij pakken 10 leveranciers samen, wij consolideren dat in een haven in China en brengen het rechtstreeks naar de plekken in Europa waar het moet zijn. Dan snijd je een heleboel slagen eruit: minder varen, minder overslag, ga zo maar door. Een perfect voor beeld van hoe je door voor in de keten samen te werken, verderop in de keten winst kunt behalen.”

Dat zullen ze in de haven in Rotterdam niet zo leuk vinden.

“Nee, dat vinden ze daar waarschijnlijk niet leuk, maar je moet naar het grotere pla tje kijken. En dan zie je dat we ontzettend veel inefficiënte stromen hebben lopen over de wereld, die heel veel geld kosten, heel veel milieuproble men en congestie creëren en ga zo maar door. De supply chains zijn in de afgelopen jaren onder druk van de toen geldende meningen heel groot en heel inefficiënt geworden. Dat kan echt een stuk beter, maar dan moet je wel voorbij de muren van je eigen toko durven te kijken. Je moet de hele supply chain bezien, met alle partners en toeleveran ciers die daarvoor zitten. Daar zit de echte verbetering.”

Feiten

Joost Bous is dit jaar supply chain manager van het jaar: hij werd bekroond als nummer 1 in de Top 26 Supply Chain Directors Nederland verkiezing. Tot eind juli was hij werkzaam als supply chain director bij Acti on, waar hij ruim vier jaar werkzaam was. Daarvoor werkte Bous als Director Operations bij TNT. Momenteel is hij actief als Investeer der en Adviseur.

Supply Chain

Business is booming in de logistieke vastgoed. De markt heeft door de exponentiële groei in e-commerce een re volutie doorgemaakt. Maar hoe matchen we de stijgende vraag met een afnemend aanbod?

Tekst: Eoin Hennekam

Foto: Persfoto

Douglas van Oers, medeverantwoordelijk voor logistiek en industrieel vastgoed bij Savills, vertelt: “De afgelopen jaren heeft de logistieke vastgoedmarkt zich ontpopt tot ‘het mooiste meisje van de klas’ als beleggingsproduct. E-commerce heeft die ontwikkeling in de sector enorm gestuwd, zeker tijdens de pandemie.” Ook na de pan demie blijft het meeste dat online is gegaan online. “De coronacrisis is daar echt een katalysator voor geweest.”

De explosieve stijging in e-commerce heeft de logistieke vastgoedsector op z’n kop gezet. Dit heeft ook een keerzij de. Niek Poppelaars, eveneens medeverantwoordelijk voor de logistieke afdeling bij Savills, deelt: “We kampen met een uitdaging tussen vraag en aanbod. Er is bijna geen leegstand meer en prijzen voor panden stijgen. Er is eigenlijk ook geen ruimte of grond voor nieuwe gebouwen voor voorraadopslag. Zelfs als de beschikbare grond er wel is, dan is er vaak geen stroom. Daarnaast kampen we met het stikstofbeleid. Gemeenten zijn daarom niet meteen happig op het herbestemmen van stukken grond voor logistiek. Maar op de lange termijn moet er wel een oplos sing komen om het aanbod te verruimen.”

En de potentie van e-commerce is nog lang niet ben ut. “Het is daarom onvermijdelijk dat een deel van de logistieke opslag zal verplaatsen naar bijvoorbeeld België of Duitsland. Nederland is erg aantrekkelijk door locatie en prijs, maar kan op termijn niet meer aan de vraag voldoen”, zegt Van Oers, waaraan Poppelaars toevoegt: “Efficiënt omgaan met de huidige capaciteit is daarom erg belangrijk.” Zo kunnen distributiecentra bijvoorbeeld meer de hoogte in. Dit is in landen die wat verder in de e-commerceontwikkeling zijn al gebruikelijker. Meer ‘out of the box’ zijn bouwplannen voor logistiek aanvullen met woningen. Zo worden bouwprojecten gecombineerd en wordt ruimte optimaal benut. Bouwprojecten worden zo multifunctioneel en daarmee slimmer, meer duurzaam en toekomstbestendig ingestoken.

Ook robotisering en automatisering kunnen uitkomst bie den, maar daar plaatsen de heren wel een kanttekening bij. Van Oers: “Dit draagt weliswaar bij aan het zo efficiënt mogelijk benutten van opslagruimtes, maar dit maakt het heel kostbaar.” Poppelaars: “Bovendien heb je hier veel stroom voor nodig. Dat is met een beperkte stroomvoor ziening een uitdaging.”

Kortom, de vlucht die de sector heeft genomen past bij massaconsumptie online, maar brengt nieuwe uitdaging en met zich mee, die we vooral oplossen door efficiënt om te gaan met ruimtes, grond, kapitaal en personeel.

Douglas van Oers, Co-Head Logistics & Industrial, Investment Savills

Niek Poppelaars Co-Head Logistics & Industrial, Investment Savills

“Levering online besteld product is dé kans voor klantenbinding”

Keuze, gemak en de juiste communi catie rond het leveren van een pro duct zijn bepalend of iemand een een malige klant blijft of juist een klant voor het leven. Sean Sherwin-Smith (nShift) ziet retailers met de juiste gereedschappen een kans pakken die ze nu nog te vaak laten liggen.

Merkbeleving speelt een belang rijke rol in beslissingen die een consument maakt. Stel je voor: je bent op zoek naar een paar sport schoenen. Retailers en merkeigenaren doen er veel moeite voor om je naar hun website te krijgen en je daar een goed doordachte klantreis aan te bieden. Van oriëntatie tot het moment van aankoop bevind je je in een ‘branded’ omgeving die er volledig op gericht is om jou een goed gevoel te geven. Maar al snel nadat je je winkelmandje afrekent bij de kassa krijgt die goed doordachte klantreis een rafelig einde. Je krijgt misschien nog een bevestigingsmail, maar daar stopt meestal de communicatie en is het contact met de klant in handen van de vervoerder die het pakketje bezorgt. De verkoper is daardoor de grip op jou als klant verloren.

Klantbeleving

“Een gemiste kans”, zegt Sean Sherwin-Smith, Product Director Post Purchase voor nShift. “Juist door het op orde brengen van de klantbeleving ná een aankoop, bouw je als merk een band op met je klant.” Het bedrijf nShift is wereldwijd marktleider op het gebied van parcel delivery management & ship ments. Een van de terreinen waar het be drijf het verschil maakt is Post-Purchase

Experience Management (PPXM). “Dit is het sturen van en anticiperen op ge dachten, gevoelens en het sentiment dat klanten hebben bij een merk nadat ze de aankoopbeslissing hebben gemaakt.” Om dit te kunnen, hebben bedrijven, zoals Sherwin-Smith dit zegt, “the right tools for the job” nodig.

Binnen PPXM zijn er drie belangrijke aspecten. De eerste is keuze, bijvoor beeld op het gebied van leveren en retourneren. “Je kunt dan denken aan same-day-delivery en duurzaam verzen den, maar ook verschillende mogelijkhe den om een product te retourneren als je er niet tevreden over bent.” Het tweede aspect is gemak. “Heb je bijvoorbeeld controle over het leveringsproces, kun je het bezorgadres nog veranderen op het laatste moment? En als je retourneert, dan doe je dat het liefst zonder aanvra gen van retourformulieren en printen van pakbonnen.” Communicatie speelt als derde aspect een sleutelrol. “Dat gaat verder dan het verzenden van pushbe richten. Klanten verwachten inmiddels een dialoog met de verkoper. Bij 69 procent van de consumenten neemt het vertrouwen in een retailer af als zij niet direct een reactie krijgen op een bericht, zelfs als dit op social media is.”

Onvergetelijke ervaring Volgens Sherwin-Smith zullen retail merken met PPXM aan de slag moeten, al was het maar vanwege verschillen de krachten die in de markt spelen. “Duurzaamheid is daar een van. Als je daar niet over communiceert, verlies je je publiek. Veel consumenten zijn zelfs bereid meer te betalen voor meer duur zame leveringsopties.” Sommige merken gaan daarnaast voor het creëren van een onvergetelijke ervaring (‘retailtainment’) om klanten aan zich te binden en ook social commerce is een marktontwikke ling die zich niet zomaar laat negeren. “Een bedrijf als Meta laat zien hoe het merken helpt een webshop te openen met branded omgeving binnen Facebook waar je als klant tegelijkertijd praat met je vrienden én winkelt in een webshop.”

Sean Sherwin-Smith, Product Director - Post Purchase voor nShift

nieuw artikel. “Op elk moment wil je de klant een goed gevoel geven, zodat deze in de eigen omgeving en op social media positief over je is. Het einddoel is wat ons betreft dat je een klant voor het leven krijgt. Er is voor een retailer zó veel meer waarde te behalen dan alleen die eenma lige aankoop.”

Zo’n branded omgeving is een essentieel onderdeel van PPXM. “Het is belangrijk omdat je als klant een rechtstreeks con tact hebt met de retailer. En met de juiste tools heb je als retailer heel veel touch points met de klant, waar je diens klan treis kunt verbeteren.” Deze klantreis loopt van bestelling tot levering, gebruik en zelfs het uiteindelijke afdanken van het product. Je kunt de klant opties geven om een oud artikel te recyclen, bijvoorbeeld bij de aankoop van een

Ontdek meer op: www.nshift.com

«

„Juist door het op orde brengen van de klantbeleving ná een aankoop, bouw je als merk een band op met je klant.“

«„Merkbeleving speelt een belangrijke rol in beslissingen die een consument maakt.“

‘Vandaag besteld, morgen in huis’ gaat gepaard met onveilige situaties

Future of Business

Om het vele online winkelen mogelijk te maken zijn vele mensen betrokken: van orderpic ker, heftruckbestuurder tot aan de postbezorger. De distributiecentra draaien op werknemers - veelal uitzendkrachten en arbeidsmigranten- die orders verzamelen en in pakken voor verzending.

Tekst: Féline van der Linde Foto: Unsplash

Dit gaat vaak gepaard met tijdsdruk om het al maar toenemende aantal online bestellingen aan te kunnen en op tijd te kunnen leveren. Het aantal distributiecentra in Nederland is de laatste jaren dan ook enorm toegenomen. In totaal telt Nederland nu ruim 9000 distributiecentra, meldt de Nederlandse Arbeidsinspectie.

Uit eerdere inspecties die gericht waren op aanrijdge vaar, corona, en de signalen die de Arbeidsinspectie ontving over hoge werkdruk, coronabesmettingen en ongevalsmeldingen bleek dat werknemers in distributiecen tra (zowel uitzendkrachten als vaste krachten) niet altijd veilig kunnen werken. De Arbeidsinspectie heeft daarop besloten om bij 200 distribu tiecentra opnieuw inspectie uit te gaan voeren in 2021.

Uit deze inspecties bleek dat er in het aantal geïnspecteer de distributiecentra in totaal 547 overtredingen zijn vastge steld, waarvan 28 zeer ernsti ge overtredingen, zo staat in het rapport ‘Projectrapporta ge Distributiecentra’.

In distributiecentra zijn er veel transportmiddelen en vrachtwagens die af-en aanrijden en lopen er vele orderpickers door het distri butiecentrum, die allemaal zo hard mogelijk werken om de vele orders zo snel mogelijk te kunnen verwerken. Een aanrijding tussen transport middelen en rondlopende werknemers ligt dan op de loer. De inrichting van de arbeidsplaats is om deze reden dan ook ontzettend be langrijk. Om aanrijdingen te voorkomen tijdens verplaat singen moeten voetgangers in de distributiecentra geschei

den worden van de transport middelen. Dit kan gedaan worden door het fysiek afschermen van voetgangers en intern transport en, het goed markeren van voet- en rijpaden. Ook een verkeers plan kan hierbij helpen. Dit is een overzicht van geldende (verkeers)regels- en richtlijnen in en rondom het magazijn. Met een goed verkeersplan kun je als bedrijf de kans op onveilige situaties en onge vallen voorkomen. In vele gevallen ontbraken dit soort maatregelen en verkeersrou tes bleken niet veilig te zijn ingericht. Met het gevolg dat

lopende werknemers in het rijpad van een heftruck of pallettruck konden komen met alle gevolgen van dien. Een bedrijf is niet verplicht om een verkeersplan te heb ben, maar werkgevers moeten er van de Arbowet alles aan doen om medewerkers en be zoekers een veilige omgeving te bieden.

In de database Storybuilder zijn 1054 ernstige arbeids ongevallen uit de transport en logistiek (sector Opslag en dienstverlening voor vervoer) opgenomen. De gegevens uit de database bieden inzicht

in de aard van de ernstige ongevallen in de sector. Zo had 54,1 procent van de slachtoffers in de transport en logistiek te maken met botbreuken. Maatregelen en middelen moeten ervoor zor gen dat er in een organisaties veilig gewerkt kan worden. De organisatie verschaft de maatregelen en de medewer kers moeten deze gebruiken. Daarnaast is het belangrijk om de veiligheidsmaatrege len in stand te houden, te onderhouden en om hierop toezicht te houden. In de database Storybuilder werd er ook gekeken naar de ach terliggende oorzaken van de ongevallen. In de transport en logistiek zijn motivatie, betrokkenheid en alertheid met 49,9 procent, vergele ken met andere sectoren, de grote veroorzakers van de ongevallen. Op de tweede plaats met 25,8 procent zorgt de planning en het niet volgen van procedures voor ongelukken.

Waar mensen werken worden nu eenmaal fouten gemaakt. Het is aan de werk gever de taak om zijn ver antwoordelijkheid te nemen en te zorgen voor passende maatregelen en richtlijnen. Op deze manier wordt er een veilige werkomgeving gecre eerd die door de toenemende werkdruk in distributiecentra meer dan ooit nodig is voor de veiligheid van werknemers nu en in de toekomst.

A-SAFE - PARTNER CONTENT

Een veilige werkomgeving met A-SAFE

binnen een druk distributiecentrum. Door onze aanrijdbeveiliging krijgen onze klan ten de peace of mind dat zowel hun werkne mers als hun pand goed beschermd zijn.”

Wat is volgens jullie niet bij iedereen bekend op het gebied van veiligheid (op de werkplek)?

voor iedereen toegankelijk en op te vragen bij de BSI.”

Waarom A-SAFE?

A-SAFE zet zich dagelijks in voor het creëren van een veilige werkomgeving.

Anouk Damen, Marketing Manager bij A-SAFE in Nederland deelt de visie van het bedrijf dat in korte tijd de markt heeft veroverd.

Wat is de visie van A-SAFE?

“Onder het mom van ‘Pioneering Workpla ce Safety’ is ons doel alle werkomgevingen met interne transportmiddelen wereldwijd veiliger te maken. We zijn nog steeds hard nodig, blijkt uit het nieuwe rapport van de

Arbeidsinspectie, het benadrukken van de gevaren en risico’s van interne transport middelen in werkomgevingen is enorm belangrijk. Bewustzijn creëren binnen bedrijven is een vereiste, het ontbreken van markeringen en fysieke afscheidingen is namelijk één van de redenen waarom er –helaas – nog zoveel ongevallen zijn.”

Wat bieden jullie bedrijven?

“Met onze producten zorgen wij ervoor dat een werkomgeving veilig is, zodat men sen zorgeloos kunnen werken en bewegen

“Er is vooralsnog geen transparantie en re gulatie op het gebied van aanrijdbeveiliging. Bedrijven beschikken niet altijd over de kennis of hun aanrijdbeveiliging daadwerk elijk sterk genoeg is en wat nodig is om een werkomgeving veilig in te richten. Wel is er inmiddels de PAS 13, een keurmerk voor aanrijdbeveiliging, instructies om deze te testen en met richtlijnen om een verkeer splan zo veilig mogelijk in te richten. Het keurmerk is opgezet door de BSI (British Standards Institution), TÜV Nord en een aantal internationaal opererende bedrijven, zoals DHL, Nestlé en Alliance. De PAS 13 is

“Door ons unieke materiaal Memaplex™ en gepatenteerde opbouw van onze vang rails en hekwerken bieden wij de sterkste kunststof aanrijdbeveiliging op de markt. Daarnaast test onafhankelijk testinstituut TÜV Nord onze aanrijdbeveiliging aan de hand van de PAS 13, zodat onze klanten precies weten wat onze aanrijdbeveiliging qua aanrijdingen kan weerstaan. Samen met de klant voeren onze specialisten een veiligheidsscan op locatie uit, waar een passend aanbod uit volgt voor een veiligere werkomgeving.”

Meer weten? Ga dan naar: www.asafe.com/nl-nl/ E: info@asafe.nl

T: 0174 613 120

Om aanrijdingen te voorkomen tijdens verplaatsingen moeten voetgangers in de distributiecentra gescheiden worden van de transportmiddelen.

Kompetenzzentrum ist neutraler deut Geschäftsfelder Innovati zu er Strukturen anzupassen kleine Innovationskraft erhalten und erhalten und und Kompetenzze uandlungsempfehlungen für betriebliche Bundes und

Slim gebruiken maken van nieuwe technieken in de logistiek

Slim gebruik maken

Smart warehousing hoor je overal, maar wat is Smart Warehousing nu eigenlijk? Daar zijn verschillende ant woorden voor. Volgens Dirk Becks van logistiek adviesbureau Groenewout, betreft het “het slim gebruik maken van nieuwe technologieën in de logis tiek”. Nieuwe technieken bieden je logistieke operatie hogere productivi teit, meer flexibiliteit en waar mogelijk snellere processen. Maar hoe gebruik je die nieuwe technieken en waar moet je op letten?

En welke factoren zijn bepalend voor de te kiezen oplossing? In diverse artikelen is Groenewout hier al op terug gekomen. Hierbij de meest belangrijke factoren voor u samengevat:

Automatisering en robotisering; Mechanisering in de vorm van automatisch opslag systemen en/of verpakkingsma chines die we door inzet van artificiële intelligentie efficiënter kunnen inzetten. Of in de vorm van zelfsturende warehouse management systemen op basis van artifici ele intelligentie. Ook duiden we met smart warehousing op de inzet van robots. Niet alleen de traditionele, industriële robots, maar ook de collaborative robots (cobots) en autonomous mobile robots (AMR’s).

Toekomstigbestendigheid;

Een toekomstbestendig warehouse betekent in dit geval flexibel, schaalbaar, wendbaar en responsief. Hoe kleiner het aantal vloer gebonden systemen, hoe groter de flexibil liteit en schaalbaarheid. De capaciteit van een conventioneel opslagsysteem zoals een miniload kan alleen worden vergroot door extra stellingen en extra kranen te plaatsen. Een smart oplossing op basis van cobots en AMR’s kan worden opgeschaald door simpelweg extra machines aan te zetten.

Orderpatronen, dagpatronen en seizoens-patronen; Het maakt groot ver schil of orders moeten worden gepickt op palletniveau, op doosniveau, op stukniveau of een combinatie van die drie niveaus.

En komen de orders verspreid over de dag binnen of is er sprake van een piek aan het eind van de dag?

Productportfolio en capaciteit; Welke oplossing het best voldoet, is afhan kelijk van de afmetingen van de producten. Niet alles past in de standaard bakken van een autostore- of shuttlesysteem. Daarnaast is de samenstelling van het productport folio bepalend voor de mate waarin robots de voor hun rekening kunnen nemen. Tot slot is de gevraagde capaciteit een aandachtspunt. In theorie is het mogelijk om conveyors te vervangen door AGV’s of AMR’s, maar uit veiligheidsoverwegingen is de snelheid en daarmee ook de transportca paciteit van deze voertuigen in omgevingen met mensen beperkt.

Wilt u meer weten over Smart Ware housing?

Lees de volledige serie publicaties van Dirk Becks op www.groenewout.nl/publicaties, waarin wordt ingegaan op: -Welke smart opslagsystemen zijn er ? -Wat is de impact van smart opslagsyste

größte Forschungskonsortium zur Untersuchung

50 Ländern jährlich Daten zur Gründungsaktivität und

Kompetenzzentrum zum GEM-Team Deutschland.

rkw.link/gem2020 zum Download.

men op het gebouw / warehouse ?

-Waar let je op bij aanschaf van autonome mobiele robot’s?

-Wat zijn de verschillen tussen conventio nele robots en cobots?

-Voor welke type ladingdrager kies je en wat is de impact?

Op woensdag 19 oktober 2022 kunt u ontdekken hoe uw bedrijf slim gebruik kan maken van nieuwe technologieën zowel op orderverzamel- als op ver pakkingsgebied. Meer weten?

Bezoek dan deze inspiratie & netwerksessie waar Groene wout in gaat op Goods-to-Per son picking concepten. De verpakkingsstrategieën komen aan bod door presentaties van Kramp en bol.com.

Voor het programma en regis tratie kijk op www.groenewout. nl/evenementen

AAN DE SLAG MET

KETENSAMENWERKING

Ketensamenwerking kan leiden tot betere, snellere en goedkopere producten en diensten. Daarnaast is het ook cruciaal voor innovatie en duurzaamheid. Ondanks de vele theoretische voordelen, worden de concepten van ketensamenwerking in de praktijk slechts beperkt toegepast.

WIL JIJ MEER WETEN OVER DE KRACHT VAN KETENSAMENWERKING?

Laat je inspireren. Bekijk het korte college van Jack van der Veen. Hij neemt je mee in de wereld van Supply Chain Management en geeft je antwoordt op diverse vragen:

Waarom moet ik mij juist nu druk maken om ketensamenwerking?

Is supply chain management niet gewoon een nieuwe naam voor logistiek?

Als ik ketensamenwerking zou willen toepassen, waar moet ik dan op letten?

Prof. dr. Jack van der Veen is als hoogleraar verbonden aan Nyenrode en houder van de evofenedex leerstoel Supply Chain Management.

Scan de QR-code en volg direct het college.

BEKIJK ALLE OPLEIDINGEN OP: NYENRODE.NL/KETENSAMENWERKING

OF NEEM VOOR MEER INFORMATIE CONTACT OP MET ÉÉN VAN ONZE PROGRAMMA-ADVISEURS: ADVIES@NYENRODE.NL | + 31 (0)346 291 448

Dirk Becks Senior Consultant bij logistiek adviesbureau Groenewout

Douanewetgeving heeft veel impact: “Het wordt spannend of alle bedrijven volgend jaar over zijn”

Future of Business

Vanaf juli volgend jaar is het zover. Dan moeten alle Nederlandse importen exportbedrijven over zijn op het nieuwe Dou aneaangiften Manage ment Systeem (DMS) om daarmee te voldoen aan de Europese doua newetgeving. “Over de IT-kant maak ik me niet al te veel zorgen”, stelt John Schutten, product manager bij softwareont wikkelaar Stratech. “Het wordt vooral spannend of sommige bedrijven hun bedrijfsprocessen op tijd hebben aangepast.”

Tekst: Claudia Pietryga Foto: Unsplash

Vanaf 1 mei 2016 geldt het douanewetboek van de Europese Unie (DWU) voor alle Euro pese bedrijven die importe ren en exporteren. Grote ver andering is dat de Europese Unie meer inzicht wil krijgen wat er aan goederen binnen komt en waar die zich bevin den. “Vroeger was het zo dat vrachtwagens bij de grens werden gecontroleerd, maar tegenwoordig gaat dit alleen nog via een steekproef en verloopt de meeste controle digitaal”, legt Schutten uit. “Omdat er wereldwijd meer wordt geïmporteerd en geëx porteerd zijn de douane-aan giftes flink gestegen, waar door het lastiger is geworden

voor de douane om goede risicoanalyses te maken. Met een nieuw IT-systeem wordt dit verbeterd, wat zowel de efficiency als veiligheid ten goede komt.” Maar de nieuwe regelgeving kent volgens hem ook grote uit dagingen. “Nederland heeft een belangrijke hub-functie. In ons land worden relatief veel geïmporteerde goederen tijdelijk in entrepots opge slagen voordat ze worden geëxporteerd. Tot nu toe was het zo dat deze 250 entrepo thouders maandelijks aan de douane rapporteerden. Maar vanaf 1 juli 2023 is het de bedoeling dat ze bij iedere vracht die zij binnenkrijgen direct verslag uitbrengen.”

De nieuwe re gelgeving reikt wat dat betreft veel verder dan de bedrijven die aangifte moeten doen en is als het ware een olievlek geworden.

Praktisch houdt dit onder meer in dat de entrepothou ders hun vracht niet meer meteen in het magazijn mogen opslaan. Dit kan pas als de douane de levering heeft goedgekeurd. “Deze bedrijven moeten nu een zone in hun loods instellen of zelfs gaan bijbouwen om de lading tijdelijk op te slaan.

En mogelijk moeten ze meer personeel aannemen zodat er altijd iemand met kennis van douaneregels aanwezig is. Dit heeft natuurlijk gevolgen voor hun bedrijfsvoering.”

Daarnaast is er nog een groep van 500 entrepothou ders die vooralsnog niet maandelijks aan de douane rapporteert. Zij hebben wel een vergunning voor opslag, maar besteden de overige douaneaangiften uit. “Deze groep krijgt niet alleen te maken met dezelfde regels als de andere entrepothou ders, maar moet voor het eerst over op een online dou ane-aangiftesysteem wat veel impact heeft.” Ten slotte zal volgens Schutten nog moeten blijken wat vaker controle ren voor de goederenstroom inhoudt. “De douane heeft aangegeven dat er soepeler gecontroleerd gaat worden, maar je weet nooit wat dit uiteindelijk in de praktijk be tekent en of er bijvoorbeeld veel sprake is van oponthoud in de supply chain.”

Stratech voorziet als kennispartner im-/expor teurs zoveel mogelijk van informatie. “De afgelopen jaren hebben we regelmatig webinars gegeven wat de nieuwe regelgeving inhoude lijk, maar ook praktisch voor bedrijven betekent, want hier had de markt veel behoefte aan.” Binnenkort gaat het eerste, kleine deel van de 3500 Nederlandse bedrijven die onder de nieuwe regelge

ving vallen over en het is de bedoeling dat de rest volgt. Heet hangijzer vormt vooral de deadline van volgend jaar juli. “Zeker voor de 750 entrepothouders wordt het spannend, zijn zij op tijd klaar voor de deadline? Maar ook voor de andere bedrijven verandert er natuurlijk wel wat. De nieuwe regelgeving

schrijft bijvoorbeeld voor dat er meer gegevens moeten worden aangeleverd, hier voor zijn bedrijven afhanke lijk geworden van toeleveran ciers en de informatie die zij, al dan niet op tijd, willen ver strekken. De nieuwe regel geving reikt wat dat betreft veel verder dan de bedrijven die aangifte moeten doen en

is als het ware een olievlek geworden. Het advies: meld je als entrepothouder, zodat de impact van DMS kan worden bepaald. Doe dit zo spoedig mogelijk, anders zijn de consequenties straks niet meer te overzien.”

Het kan: duurzaam verpakken én bomen planten!

Met de Klimaatweek in het vooruitzicht start PEFC met de campagne #PlantJouwToekomst om de verpakkingsketen te verduurzamen. Want verpakkingsbedrijven met het PEFC certificaat timmeren de keten dicht vanaf het bos tot en met de verpakking én zorgen voor aanplant van jonge bomen. Zij werken mee aan een groene en gezonde toekomst, behoud van bossen en het tegengaan van de klimaatverandering.

Het is zonneklaar dat een duurzaam imago steeds belangrijker wordt voor verpakkingen en bedrijven. De consument ziet een verpakking als een belangrijk duurzaam aspect van een product en merk en zijn van mening dat papier en (vouw) karton de meest milieuvriendelijke materialen zijn.

Wist je dat bedrijven duurzaam kunnen verpakken én bomen planten? Dat is precies wat er gebeurt als een PEFC-gecertificeerd bedrijf papier en (vouw)karton uit gecertificeerde bossen inzet. Zo werkt de hele keten samen aan een groene en gezonde toekomst door bossen in stand te houden en klimaatverandering tegen te gaan omdat bomen het broeikasgas CO2 blijven opnemen.

Dit biedt kansen voor de bedrijven die van papier en (vouw)karton verpakkingen maken. PEFC-gecertificeerde bedrijven die met gecertificeerd papier en karton werken hebben een duurzaam imago en zij geven de duurzaamheidsclaim door aan hun klanten, vermelden het op (consumenten)verpakkingen. Én zij zorgen ervoor dat de bossen in stand blijven. Want materiaal afkomstig uit PEFC-gecertificeerde bossen is aantoonbaar hernieuwbaar: PEFC-gecertificeerde boseigenaren zijn verplicht oogst en bijgroei in balans te houden. Zij zorgen er voor dat elke geoogste boom in het bos vervangen wordt door zaailingen of nieuwe aanplant.

Zo worden continu bomen geplant voor en door PEFC-gecertificeerde bedrijven en (merk)verpakkingen en helpen zij mee om de bossen in stand te houden én klimaatverandering tegen te gaan. Samen werken aan een groene en gezonde toekomst, dat wil iedereen!

Plant ook jouw toekomst: verpak duurzaam én plant bomen! Sluit je aan en behaal het PEFC-certificaat. Dankzij jouw bedrijf en verpakkingen worden dan continu bomen geplant zodat de bossen in stand blijven én een onuitputtelijke bron blijven voor de grondstof van papieren- en (vouw)kartonnenverpakkingen. #PlantJouwToekomst: neem de eerste stap en kijk op pefc.nl/verpakkingen!

ADVERTENTIE

Vroeger werden vrachtwagens bij de grens gecontroleerd, maar tegenwoordig gaat dit alleen nog via een steekproef en verloopt de meeste controle digitaal.

Logistieke distributiecentra: energiecentrales van de toekomst

Future of Business

Terwijl Nederland zich opmaakt voor een reces sie bouwt de logistieke sector verder uit. Recente ontwikkelingen zoals corona hebben in deze branche juist voor meer werk gezorgd. Steeds meer mensen bestelden tijdens de lockdown van uit hun luie stoel aan zienlijk veel meer producten online. Hoe wel de exponentiele groei van e-commerce nu enigszins afvlakt, zijn er andere ontwikkelingen die ervoor zorgen dat de behoefte aan distributie centra groeit.

Tekst: Bob Schellens

Foto: Persfoto's

Ondanks het feit dat de groei van online bestedingen wat afneemt en prijzen gestaag blijven stijgen, heeft Panat toni het drukker dan ooit.

Jeroen Gerritsen, Algemeen Directeur van Panattoni Nederland: “We krijgen letterlijk telefoontjes van klanten die vertellen dat hun

voorraad al op het schip staat, dat die over twee maanden in de haven van Rotterdam is en dat ze nú ruimte nodig hebben. Gelukkig hebben we al twee jaar geleden veel locaties en grond gekocht waardoor we nu geen nee hoeven te verkopen.” Het feit dat de logistieke keten onder druk staat speelt een grote rol bij de aanhoudende vraag naar logistiek en industrieel vastgoed. Corona en de oor log in Oekraïne hebben laten zien hoe fragiel deze logistiek keten eigenlijk is. Gerritsen constateert dan ook dat meer bedrijven ervoor kiezen hun productie terug te halen naar Europa en Nederland om minder afhankelijk te zijn van haperingen in de supply chain. “Als een product uit 200 onderdelen bestaat en er door toeleveringsproblemen een onderdeel mist dan heb je al een probleem. Om de kosten te beheersen werkten productiebedrijven voor Co rona vaak volgens het ‘Just In Time’ principe. Daarbij is het logistieke proces erop gericht om zo min mogelijk voorraad te houden en de producten die je nodig hebt just in time op de productielocatie te laten arriveren. Een optimaal

productieproces met lage kos ten dus. Tijdens de pandemie werd Just In Time regelma tig Just Too Late waardoor volledige productieprocessen soms stil kwamen te liggen. Het aanhouden van voldoen de voorraad en logistieke wendbaarheid heeft daarmee aan belang gewonnen.”

Bij tachtig procent van de ontwikkelingen van Panattoni is sprake van herontwikke ling van een zogenaamd brownfield. Jeroen Gerritsen: “Simpel gezegd komt het neer op nieuw voor oud. Bij een brownfield ontwik keling wordt een bestaand, verouderd en vaak vervuild bedrijfs- of industrieterrein gesaneerd en getransformeerd tot een modern bedrijventer rein. Oude, niet duurzame gebouwen maken plaats voor nieuwe state of the art gebouwen die altijd volgens de BREEAM normering

gebouwd worden. Zo zijn al onze gebouwen voorzien van warmtepompen en dus volledig gasloos. En door het toepassen van zonnepanelen voorzien onze gebouwen tevens in hun eigen scho ne energie of zijn ze zelfs energieleverend.” Het duurt ongeveer een jaar voordat er echt gebouwd kan worden en zo’n twee jaar voordat de locatie klaar is voor gebruik. Jeroen Gerritsen: ”Dat komt omdat de meeste brownfields dusdanig zijn aangetast dat ze alleen door structurele maat regelen zoals bodemsanering opnieuw kunnen worden gebruikt. De herontwikkeling is een complex proces dat een multidisciplinaire aanpak vereist en daardoor veel tijd in beslag neemt. Maar het resultaat is dan ook de moeite waard; een gesaneerd terrein met een nieuw, toekomstbe stendig gebouw!”

Duurzaamheid is in toe nemende mate een speer punt van Panattoni. “Onze gebouwen zijn aardgasvrij en uiteraard heeft het gebruik van zonne-energie onze nadrukkelijke aandacht. Als je optimaal gebruik maakt van de enorme dakopper

vlakte van distributiecentra en andere omvangrijke gebouwen, dan kunnen dit de energiecentrales van de toekomst zijn. Helaas is er op sommige locaties sprake van netcongestie, zeg maar file op het stroomnetwerk. Het is doodzonde dat wij daar de volle capaciteit die ons dak aan zonnepanelen biedt niet in kunnen zetten omdat we de stroom niet terug kunnen leveren aan het energienet. Maar daar waar het kan, doen we het! Zo kunnen we straks tienduizenden huis houdens voorzien van stroom opgewekt via onze daken. Geen overbodige luxe in een tijd van energieschaarste en torenhoge energieprijzen!

Feiten

Jeroen Gerritsen, Algemeen Directeur van Panattoni Nederland

Panattoni Nederland is onderdeel van Panattoni Europe en Panattoni wereldwijd. Het bedrijf is opgericht door Carl Panattoni en hij staat nog steeds aan het hoofd van het bedrijf. In december 2019 betrad Panattoni de Nederlandse markt. Het bedrijf ontwikkelt, realiseert en managet industrieel en logistiek vastgoed.

Netcongestie: er is sprake van netcongestie als de vraag naar transport van elektriciteit (zowel bij de aanbieder als de afnemer) groter is dan de transportcapaciteit van het net. Dat houdt in dat de maximale hoeveelheid elektriciteit die per kwartier verplaatst kan worden over het net al bereikt is.

Het aanhouden van voldoende voorraad heeft aan belang ge wonnen.

Logistiek manager zoekt extra houvast

Future of Business

De turbulentie op het wereldtoneel stelt logis tiek verantwoordelijke voor nooit eerder ver toonde uitdagingen

Tekst: Hugo Schrameyer

Foto: Michiel Ton

de laatste plaats voor logis tiek verantwoordelijke, die zichzelf geconfronteerd zien met een reeks aan nieuwe uitdagingen. Paul Verdult is als Concept Developer van de Jaarbeurs in Utrecht betrokken bij de beurs ICT & Logistiek en Logistica Next. De beide events vinden tegelijkertijd plaats en laten je op 8, 9 en 10 november ontdekken welke trends en ontwikkelingen voor de lo gistieke professional relevant zijn. Met inspirerende verha len, vernieuwende concepten en een compleet aanbod van vooruitstrevende en prak tische oplossingen voor de vraagstukken van vandaag én morgen.

personeelstekort, maar ook oplopende energiekosten en torenhoge inflatie behoren tot het arsenaal aan vraag stukken. Dat is nog niet alles – op de achtergrond heeft de logistiek verantwoordelijke bovendien te maken met toe nemende digitalisering en de consument die zich almaar kritischer gedraagt. “In de ja ren van welvaart was het de opdracht via de juiste mid delen het logistieke proces zo budgetkritisch en soepel mogelijk in te richten. In de kern is deze opdracht niet veranderd, maar daarom heen spelen allerlei factoren die het proces beïnvloeden. Welke factor daarbij boven aan het prioriteitenlijstje staat, is bedrijfsafhankelijk.

Metde dagelijkse reuring in het maatschappelijke leven valt lastig te voorspellen hoe de wereld van morgen in elkaar steekt. Dat geldt niet in

“Wat ik krijg teruggekoppeld uit de markt is dat de logis tiek verantwoordelijke zorg hebben voor tal van kwesties. Een beetje als jongleur die veel Chinese bordjes moet hoog houden.”

De oorlog in Oekraïne, grondstoftekorten, verstoor de vervoersbewegingen en

Daar waar de ene partij vooral te maken krijgt met personeelstekorten, ziet een volgende partij vooral een uitdaging om een digitale inhaalslag te maken.”

Het digitale thema is een dusdanig aandachtpunt dat het onderwerp extra nadruk krijgt tijdens ICT&Logistiek/

Logistica Next. Het opmer kelijke fenomeen doet zich voor dat de digitalisering van de logistieke keten ver ach terloopt op andere sectoren. Slechts tien procent van de MKB-beladers is in staat om aan te haken bij de huidige digitale ontwikkelingen. Verschillende samenwer kende partijen, waaronder het ministerie van Infra structuur en Waterstaat, de havenbedrijven Rotterdam en Amsterdam, Schiphol en TNO, hebben met dat gegeven in het achterhoofd de handen ineen geslagen om digitalisering te versnel len. Dat gebeurt onder de naam ‘Digitale Infrastruc tuur Logistiek’, waarvan de kick off op de logistieke beurs zal plaatsvinden en waar ver schillende deelnemers voor het eerst hun plannen zullen presenteren.

Toch nog even terug naar Paul Verdult. Met alle uitdagingen op een rijtje, kun je daar volgens hem moeilijk een algemene deler op plakken, hoewel het

lezingendeel van de beurs het thema smart, safe en sustainable kent. Deze con tainerbegrippen zijn bedoeld als generieke richtlijn voor logistieke organisaties. Zelfs ook safe, benadrukt Verdult. Oplopende inflatie en ener giekosten voeren de boven toon, maar veiligheid staat onverminderd hoog in de belangstelling. “Zeker in de context van de huidige per soneelstekorten, is veiligheid in magazijnen bijvoorbeeld een issue van groot belang. Medewerkers zijn superlastig te vinden, en als je logistieke omgeving geen smetteloze reputatie heeft wat veiligheid betreft, dan is het vinden van personeel een dubbel zo grote uitdaging.”

Feiten

Alles bij elkaar opgeteld, nu de branche geconfron teerd wordt met uitdagin gen, dringt onherroepelijk de vraag aan: hoe verder? Hoe kunnen managers zich dusdanig manifesteren dat ze zonder moeite de huidige logistieke hordes kunnen nemen? Verdult heeft daar geen eensluidend antwoord op, maar wat die nu wel weet, is dat netwerken en het uitwisselen van kennis een forse dosis soelaas opleveren. “Netwerkpresentaties zijn gebouwd op het leren van elkaar. Misschien dat contact met een collega niet linea recta het juiste antwoord oplevert, maar elk gesprek kent toch zeker een dosis inspiratie.”

Exporterende bedrijven krijgen meer grip op de uit dagingen in internationale handel, blijk uit de Monitor Internationale Handel en Logistiek. Net iets meer dan de helft van alle bedrijven kan de orderintake volledig of grotendeels aan, terwijl dat een kwartaal eerder nog 43 procent was. Lange levertijd blijven een groot probleem, maar ook die uitdaging lijkt op zijn retour.

Material Movement Made Easy

Accelerate throughput by decreasing material handling tasks by up to 50%, reallocate existing labor to higher-value work, increase employee retention, and reclaim up to 15% of your warehouse capacity with a broad range of Fetch autonomous mobile robots (AMRs) from Zebra.

Paul Verdult, Concept Developer van de Jaarbeurs in Utrecht

‘Nederland is een open en innovatief land, maar moet uitkijken dat het niet achterop gaat lopen in de digitalisering’

Profiel

Digitalisering is een breed begrip en elk bedrijf heeft er mee te maken. Of het nu wil of niet. Maar wat kan het nu echt betekenen voor een bedrijf en waarom moeten bedrijven mee in de digitalisering? Anke den Ouden, sinds begin dit jaar directeur bij Microsoft Nederland, vertelt het ons.

Tekst: Féline van der Linde

Foto: Persfoto & Pexels

Hoe zou u digitalisering kunnen definiëren?

“Bij Microsoft Nederland vragen we ons elke dag af: welk doel heeft de digitali sering en waar draagt het aan bij? Voor ons betekent digitalisering samen met onze partners een bijdrage leveren aan economische groei, behoud van welvaart en bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen. Om dat te kunnen realiseren moet geïnvesteerd worden in kennis. De overheid, het onderwijs en het bedrijfsleven moeten samenwerken om de mensen digitale skills bij te brengen en zo de kloof tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt te verkleinen Microsoft levert een bijdrage op al deze vlakken. Samen met mijn collega’s werken wij aan een steeds digitaler en daarmee groener en welvar ender Nederland.”

Hoe is de digitalisering door de jaren heen veranderd?

“Inmiddels ben ik al zo’n 25 jaar werkzaam bij Microsoft. De digitalisering heb ik dan ook enorm zien veranderen. Nederland was een van de early adopters op het gebied van digitalisering. Al gauw stonden er in vele huishoudens drie pc’s. Maar mijn carrière heeft mij ook in Oost-Europa gebracht. En daar is de kloof met West-Eu ropa nog altijd groot. Veel wordt daar nog gedaan met papier. Tegelijkertijd zorgt dit ook voor een enorme wil om te veranderen. Het besef dat technologie de welvaart kan vergroten maakt dat Oost-Europese landen een enorme inhaalslag maken. Met als voordeel dat ze van papier gelijk naar de nieuwste innovaties kunnen overstap pen In Nederland hebben we al eerder stappen gemaakt,

maar moeten we oppassen dat we niet te maken krijgen met de wet van de remmende voorsprong. Oost-Europe se landen versnellen hun digitale transormatie, meer dan in Nederland. Wij zijn een innovatief en open land en ik maak me dan ook geen zorgen, maar we moeten wel blijven innoveren.”

Met wat precies?

“Veel mensen denken dat digitalisering alleen maar te maken heeft met techno logie, maar dat is absoluut niet waar. Ga je als bedrijf digitaliseren, dan komt er nog zoveel meer bij kijken dan alleen technologie. Wat dacht je bijvoorbeeld van de cultuur die er heerst in een bedrijf. Stimuleert die innovaties en staat men ervoor open om nieuwe dingen te leren? In Nederland zie je bij heel veel bedrijven nog dat digitalise ring echt een ding is van de IT-afdeling. Maar digitalise ring is niet van één afdeling. Elke afdeling in het bedrijf zou er mee bezig moeten zijn, dus ook de CEO’s en dat zie ik nog onvoldoende hier in Nederland. De silo’s moeten hier echt nog doorbroken worden.”

Voor Microsoft Nederland bete kent digitalisering samen met onze partners een bijdrage leveren aan economische groei, behoud van welvaart en bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstel lingen.

Hoe zouden bedrijven het beste om kunnen gaan met de digitalisering?

“Laat ik voorop stellen dat technologische innovaties en daarmee de digitalisering elkaar in rap tempo opvolgen. Het gaat ongelofelijk snel. Bedrijven willen op zakelijk en maatschappelijk niveau waarde creëren. Daarvoor is een een duidelijke visie en een strategie nodig waar bij technologie en cultuur centraal staan. Zijn deze op orde, dan heb je de sleutel tot ontwikkeling en vooruitgang

in handen. De cultuur van bedrijven moet zijn gericht op de acceptie van de verande ringen die plaatsvinden door de technologie, en bijdragen aan het verkleinen van de kennisachterstand. Daarnaast is het belangrijk om helder te definiëren waar je naar toe wil. Wie wil groeien, kosten wil besparen en de organisatie continu laten ontwikkelen, moet optimaliseren of juist focussen op nieuwe dingen, bijvoorbeeld op globalisering.

Zo is er bij ons een afdeling die al bezig is met innovaties die pas over tien jaar op de markt zullen komen. Het is ongelofelijk wat zij daar doen, de meest fantastische dingen komen voorbij. Eigenlijk zou elk bedrijf dit moeten doen, zich moeten afvragen: wat heb je in de toekomst nodig om succesvol te zijn? Ieder bedrijf is tegenwoordig een softwarebedrijf. En met tech nologische innovaties kan je als bedrijf weerbaar worden en groeien. Dan moet je wel weten hoe je omgaat met data, het analyseren en opti maliseren daarvan, en weten hoe je techologie kan inzetten om je optimaal te kunnen blijven ontwikkelen.

Wat is de rol van de over heid daarbij?

“Op dit moment worden de studenten en medewer kers van de toekomst niet voldoende opgeleid voor de banen van de toekomst. Het aantal opleidingen dat zich focust op het aanleren van digitale skills aan studenten is schrikbarend laag. Data is the new currency. Het is voor bedrijven dan ook van essentieel belang dat zij hierin gaan investeren, maar zij kunnen dat niet alleen. Zoals ik al aangaf, moeten overheid, bedrijfsleven en het onderwijs samenwerken om een oplos sing te vinden van een van de grotere maatschappelijke problemen in Nederland – de kloof tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, die voor een groot deel wordt veroor zaakt door een gebrek aan digitale skills.”

En investeren in je mede werkers?

“Absoluut! We hebben het kunnen zien de afgelopen twee jaar. Investeer je in je medewerkers door hen goed thuis te laten werken, voorzien van de juiste tools en benodigdheden, dan werken

ze net zo goed of zelfs veel beter en effectiever als ze thuis werken.”

Hoe zie jij de toekomst van de digitale transformatie voor je?

“Voor ieder bedrijf en land betekent digitalisering iets anders. Er is ontzettend veel mogelijk en door goed te kijken naar behoeften, kunnen bedrijven niet alleen op het gebied van technolo gie, maar ook op het gebied van mens en maatschappij echt een bijdrage leveren. Een mooi voorbeeld daarvan is onze recente inspanningen om in Oekraïne de cybervei ligheid te waarborgen. Al is het maar een kleine bijdrage, we hebben als bedrijf een verantwoordelijkheid en de mogelijkheden om een maatschappelijke bijdrage te leveren. De toekomst bestaat uiteraard uit betere techno logische innovaties, maar op basis van empathie met oog voor mens en maatschappij. Daarbij zijn duurzaamheid, diversiteit en bijdragen aan digitale talentontwikkeling voor iedereen, ook men sen met een afstand tot de arbeidsmarkt, belangrijk om de wereld digitaler maar ook mooier te maken.”

Feiten Anke den Ouden is sinds begin dit jaar General Manager bij Microsoft Nederland. Sinds 1997 is zij werkzaam bij Microsoft en heeft sindsdien verschil lende rollen bekleed op het gebied van sales, mar keting en business management. Vervolgens heeft zij binnen het bedrijf verschillende leiderschaps functies gehad binnen de zakelijke en consumen tenmarkt bij Microsoft Rusland, Polen, Duitsland en Central & Eastern Europa. Den Oudens ervaring en diepgaande kennis van de Microsoft-organisatie, de cultuur, de klanten en partners maken dat zij goed gepositioneerd is om partners en klanten verder te helpen in hun digitale transformatie.

Opinie

We leven in een ener verende tijd, ook als het aankomt op het vak gebied HR. Enerzijds kampen we nog met de naweeën van COVID, een periode waarin iedereen massaal thuiswerkte en bij Schiphol de terminals leeg waren. Anderzijds trekt de economie aan en hebben we te maken met stijgende inflatie en een krappe arbeidsmarkt.

kunt er niet meer omheen”

de laatste maanden een deuk opgelopen. Ik stel mezelf dagelijks de vraag hoe we deze trots weer terug kunnen brengen. Heel belangrijk is om kantoor en operatie met elkaar te verbinden. Dit hebben wij gedaan tijdens de zomermaanden door kantoormedewerkers, die we tot ‘Flamingo’s’ hadden omgedoopt vanwege de roze hesjes die ze droegen, me dewerkers in de operatie te laten helpen. Er ontstond op die manier meer verbinding en onderling begrip.

heb ik het niet alleen over het personeel in je eigen bedrijf, maar ook het personeel van de partners in je keten. Orga nisaties kunnen het zich niet meer permitteren om alleen naar zichzelf te kijken.

aan het ‘journey’-denken. Je moet van sollicitant tot alumnus willen begrijpen hoe de medewerker zijn of haar tijd ervaart. Hoe ging het sollicitatieproces? Hebben we voldoende opleidingsaanbod?

Past de baan bij de fase in het leven? Dit is de enige manier om mensen aan je te binden.

Het onderwerp dat mij momenteel volop bezighoudt is medewerkerstevredenheid. We waren altijd heel trots op Schiphol. En dat zijn we nog steeds. Maar die trots heeft

De medewerker centraal zetten is belangrijk. Organisaties kun nen het zich niet meer permitteren om alleen naar zichzelf te kijken. Heel belangrijk is om kantoor en operatie met elkaar te verbin den.

De medewerker centraal zetten is belangrijk. En dan

Een van de vraagstukken die mij als HR-directeur bezig houdt is hoe arbeidskrachten zoals bijvoorbeeld bagage-af handelaren en schoonmakers gezond hun pensioen gaan halen. Deze collega’s zijn niet bij Schiphol Group in dienst. Dat wil echter niet zeggen dat ik me niet verantwoordelijk voor hen voel. Integendeel. Samen met politiek Den Haag en ook met de vakbon den CNV en FNV staan we in constante dialoog met de werkgevers in onze keten.

Een van de vraagstukken die mij als HR-direc teur bezighoudt is hoe arbeids krachten zoals bijvoorbeeld bagage-afhande laren en schoon makers gezond hun pensioen gaan halen.

Om de medewerker cen traal te zetten moet je als werkgever invulling geven

Allerlei trends zie je te rugkomen in het vakgebied HR. Automatisering is er zo een. Zwaar, repeterend werk willen we zoveel mogelijk vervangen door robots. Automatisering heeft een positieve uitwerking op duur zame inzetbaarheid. Ik zie automatisering als een van de sleutels voor het thema van deze bijlage: toekomstbesten ding werken. Ook work-life flexibility, thuiswerken en generatiemanagement spelen een rol hierbij. Kortom, van COVID tot wachtrijen, van robotisering tot thuiswerken, van jong tot oud, van mens tot mens. Alles komt terug in HR. Snap je nu waarom ik vind dat ik de mooiste baan van Nederland heb?

Esmé Valk, HR-directeur van Royal Schiphol Group

Foto: Royal Schiphol Group

De Menselijke Revolutie

Het antwoord op het personeelstekort

Is er echt personeelstekort of hebben organisaties hun personeel structureel te kort gedaan? De krantenkoppen staan vol met artikelen over het extre me personeelstekort en het aantal vaca- tures is nog nooit zo hoog geweest als nu. Sommige organisaties moeten zelfs hun deuren slui- ten omdat ze geen mensen hebben om het werk uit te voeren. Kortom: er heerst een schreeuwend per soneelstekort. Zijn de mensen dan op, ofwel zijn er minder beschikbaar om het werk te doen? Of zijn de mensen op, ofwel moe gestreden en maar beperkt inzetbaar door de hoge uitval? De vraag rijst dus of het grootste probleem een te- kort aan mensen is of dat we mensen tekort ge- daan hebben, waardoor er nu capaciteitsproble- men zijn.

Personeelstekort ten einde door de Menselijke Revolutie

De huidige druk wordt met name veroorzaakt door de toe genomen vraag. De druk op de be- staande populatie wordt dus groter en als je deze uit het oog verliest volgt (massale) uitval en kunnen organisatie hun belofte niet meer waarmaken. Wat gebeurt er met het personeelstekort als we de mens (meer) centraal stellen in organisa ties? Bijvoorbeeld door meer te focussen op wat je hebt, in plaats van een groot deel van je geld en tijd investeren in het zoeken van nieuwe mensen.

Er zijn in Nederland een aantal prachtige organisaties die geruime tijd met Nolost werken en al jaren zien dat ze de mens echt op nummer 1 hebben gezet. Zij profiteren nu maximaal van de loyaliteit, bevlogenheid en aantrekkings kracht. Die organisaties hebben begrepen dat je vooral in goede tijden moet werken aan het vertrouwen en moeten

bouwen aan de relatie. Hierdoor weet je in zware tijden wat je aan elkaar hebt en kun je op elkaar rekenen. In de toe komst zullen met name die organisaties blijven floreren die alles in het werk zetten om hun mensen te laten flore- ren. We moeten nu over naar het nieuwe tijdperk waarin we de transitie maken van de Industriële en Technologische Revolutie naar de Menselijke Revolutie.

Dus wil jij weten hoe je personeelstekort tegen kan gaan door te focussen op de mens in jouw organisatie?

Lees dan onze visie op het personeelstekort waarin drs. Sven Rickli, strategisch directeur van Nolost, inzoomt op deze grote uitdaging en neem deel aan de gratis Inspiratie webinar op 6 oktober en 3 november.

Over Nolost

Het belangrijkste kapitaal van organisaties is de mens en juist daarom dient de mens centraal te staan. Nolost is de marktleider in mensgericht- heid en is al 15 jaar in staat om organisaties te transformeren en mensen te laten floreren.

Nolost zorgt dat werk optimaal bijdraagt aan een beteke nisvol leven van mensen door een mense- lijke revolutie te ontketenen en vanuit daar cul- tuur, leiderschap en welzijn te verbeteren. No- lost maakt organisaties mensgerichter, waardoor mensen zich beter voelen en beter presteren.

HR-professional benoemt instroom als grootste uitdaging, maar is dat wel zo?

Eén van de grootste uitdagingen die HR-professionals benoemen voor 2023, is nog altijd het werven van nieuwe mensen. De zogenoemde ‘war for talent’ is in volle gang. Maar als je niet goed op let, wordt het binnen je eigen organisatie ook een slagveld. Zo blijkt uit de jaarlijkse HR Bench mark van HR-softwareleverancier Visma | Raet dat één op de twee mensen bereid is om te vertrekken wanneer daar een goed voorstel tegenover staat. Als je niet goed voor je eigen mensen zorgt, is het werven van nieuwe medewerkers dweilen met de kraan open.

Steeds meer organisaties zien het nut in van goede employer bran ding om nieuwe collega’s aan te trekken. Je ziet prachtige campagnes met allerlei extraatjes voorbijkomen om zoveel mogelijk kandidaten aan te trekken. Hier mee verslapt de aandacht voor de huidige medewerkers. Zolang er sprake is van een werknemersmarkt en er weinig aandacht is voor je huidige medewerkers, zijn ze eerder geneigd om te vertrekken. Verlies dus niet de focus op de talenten die al bin

nen jouw organisatie werken. Vraag je af wat zij nodig hebben om niet bij die 50% te horen die bereid is om over te stappen naar de concurrent.

Het behouden van mensen doe je door intern alles goed op orde te hebben; chaos zorgt voor onvrede. Dit begint al bij het onboardingsproces. Voor een positie ve eerste indruk is het belangrijk dat iemand een goede start maakt. Immers als je beloftes niet kunt waarmaken, is het moeilijk om die eerste indruk te laten vergeten. Uit onderzoek blijkt dat nieuwe

medewerkers al in de in eerste 45 dagen na het tekenen beslissen of ze langer blijven dan één jaar. Het continue gesprek en goede professionele ontwikkeling fa ciliteren is ook een belangrijk aspect van iemands loopbaan binnen je organisatie. Daarnaast zit niemand te wachten op de administratieve lasten omtrent HR-zaken, zoals het aanvragen van verlof, ingewik kelde declaratieprocessen of een ziekmel ding doorgeven.

Het efficiënt inrichten en stroomlijnen van deze HR-processen is een flinke kluif

voor de HR-afdeling. Om het HR-leven makkelijker te maken, zijn er verschil lende softwareoplossingen beschikbaar. Zo kan het administratieve gehannes geautomatiseerd worden met de soft ware van Visma | Raet. Hiermee kunnen enerzijds de medewerkers gemakkelijk en snel hun HR-zaken regelen, zodat zij meer tijd kunnen besteden aan hun echte werk. Anderzijds wordt het werk voor de HR- en salarisafdeling makkelijker, zodat er meer tijd is voor advies en strategie. Daarnaast stel je vanuit de HR-afde ling eenvoudig het onboardingsproces beschikbaar middels een app van Appical, kun je met Dialog de regie over feedback en ontwikkelgesprekken aan je medewer ker teruggeven en kan je professionele ontwikkeling faciliteren met Plusport.

Kortom, met een paar eenvoudige HR-softwareoplossingen, die makkelijk aan elkaar te koppelen zijn, ben je al een hele stap in de goede richting om ervoor te zorgen dat medewerkers zich gehoord en gezien voelen. En zo zorg je ervoor dat je die kraan kunt dichtdoen.

Chris Flink & Sven Rickli, Analytics Directeur & Strategisch directeur bij Nolost

Scan deze code om het artikel te lezen en je in te schrijven voor de webinar

Het programma Vitaal Vakmanschap ondersteunt organisaties voor een blijvende match op de werkvloer

Future of Business

Meer dan ooit is duur zame inzetbaarheid een belangrijk thema op de werkvloer. Vitaal Vak manschap is een door TNO ontwikkeld actie programma om orga nisaties te helpen hun medewerkers na te laten denken over hun duur zame inzetbaarheid en in actie te laten komen. TNO-wetenschappers Jenny Huijs en Linda Koopmans bespreken de voordelen van het actie programma voor bedrij ven en hun werknemers.

Tekst: Sterre Blokdijk Foto: Pexels

Waarom hebben bedrijven belang aan Vitaal Vakman schap?

"Bij Vitaal Vakmanschap spelen gedrag en organisa tie uiteraard een grote rol. Wij maken gebruik van een wetenschappelijk onder bouwd model, waarbij het vooral draait om de fit tussen de werknemer en het werk te kunnen vaststellen en voorspellen. Het uiteindelijke doel is natuurlijk dat deze match als het ware gedu rende de gehele loopbaan optimaal blijft. Maar er zijn verschillende redenen waar om dat niet altijd het geval is. De werknemer kan andere interesses ontwikkelen of te maken krijgen met een ver minderde gezondheid. Aan de andere kant kan ook het werk zelf veranderen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan tech nologische ontwikkelingen waardoor er minder vraag is naar administratieve taken. De Vitaal Vakmanschap

Als jouw vaardig heden optimaal tot uitwerking ko men en je gemo tiveerd bent voor je werk, dan blijf je jezelf constant ontwikkelen.

Wat zijn de positieve gevol gen die jullie ondervinden van duurzame inzetbaarheid en vitaliteit bij werknemers?

"Belangrijke voordelen van investeren in duurzame inzetbaarheid en vitaliteit van werknemers zijn: meer

tevredenheid en motivatie onder de mensen, een betere gezondheid, en meer up-todate kennis op de werkvloer.

Je merkt dat vaardigheden groeien, er sprake is van minder verzuim en meer pro ductiviteit bij het personeel.

Als jouw vaardigheden opti maal tot uitwerking komen en je gemotiveerd bent voor je werk, dan blijf je jezelf constant ontwikkelen. Dit is natuurlijk ontzettend voor delig voor zowel werknemers als werkgevers. Overigens is het niet de bedoeling om de match te forceren. Mocht er echt geen match meer zijn tussen de werkende en het werk, dan is een andere oplossing op langere termijn voor beide partijen beter."

Bij Vitaal Vakmanschap spelen gedrag en organisatie uiter aard een grote rol.

Welke problemen worden bij bedrijven vaak over het hoofd gezien?

"Wij bekijken problemen altijd vanuit het oogpunt van de werkgevers én vanuit de medewerkers. Beide partijen hebben baat bij een bot tom-up benadering. Bij deze benadering worden plannen gemaakt op basis van de wen sen, kennis en meningen van de teams. De input van de

organisatie is nodig, gezien zij invloed op het proces hebben. Tegelijkertijd is het belang rijk om werknemers erbij te betrekken want zij weten het beste wat er speelt en wat er nodig is op de werkvloer. Het is belangrijk dat zij serieus genomen en gehoord worden. Wanneer dat niet het geval is, zullen er geen stappen in de goede richting worden gezet."

Waarom zijn niet alle be drijven hiermee bezig?

"Veel bedrijven zijn bezig met productie draaien en op korte termijn denken. Hierdoor schiet investeren in ontwikkeling er bij in. Ontzettend zonde natuurlijk, want door de focus wél naar ontwikkeling te verleggen en een gezonde balans te creëren zul je hier op lange termijn de vruchten van plukken. Het vraagt een investering."

Wat is de missie van TNO?

"TNO is enorm breed en kent verschillende doelen, maar bovenal verbindt TNO mensen en kennis om innova ties te creëren die de concur rentiekracht van bedrijven en het welzijn van de samenle ving duurzaam versterken. We ontwikkelen kennis en passen dat samen met be drijven toe om een oplossing voor het probleem te bieden.

Wij beantwoorden graag per bedrijf de vraag: hoe houd je iemand zo gelukkig en productief mogelijk aan het werk? Thema’s waar we nu veel aan werken zijn bijvoor beeld hybride werken, leven

lang ontwikkelen en mobiliteit tussen sectoren onder meer op basis van skills (competen ties en vaardigheden) in plaats van diploma’s."

Door de focus wél naar ont wikkeling te verleggen en een gezonde balans te creëren zul je hier op lange ter mijn de vruchten van plukken.

Van welke aanpak maakt TNO gebruik?

"We maken gebruik van een integrale aanpak: niet focussen op één aspect, maar kijken naar het geheel en hierbij rekening houden met verschillende invloe den. Daarnaast evalueren we de aanpak; wat heeft het opgeleverd? Wat werkt er wel en niet? Met onze aanpak zorgen wij ervoor dat mensen continu blijven leren en ontwikkelen en op deze manier de match tussen werk en werknemer op niveau blijft. TNO heeft kennis op verschillende terreinen in huis, van biomedische weten schap tot gedragswetenschap. Die kennis bundelen wij in interventies om duurzame inzetbaarheid te bevorderen."

aanpak helpt om deze match weer in balans te krijgen."

Wij bekijken problemen altijd vanuit het oogpunt van de werkgevers én vanuit de medewerkers.

We ontwikkelen kennis en passen dat samen met bedrijven toe om een oplossing voor het probleem te bieden.

In beweging op kantoor: zo creëer je een gezonde werkplek

Ga eens na hoeveel uur op een dag jij zit? Het is een hot item, zeker nu veel mensen thuis werken en daar toch minder bewust met hun werkhouding bezig zijn. Ook zijn thuiswerkplekken nog veel te vaak niet ergonomisch in orde. Wat is de oplossing?

Dagelijks zitten we zo’n 7 à 8 uur op kantoor of onze thuiswerkplek. Op een stoel en achter een tafel of bu reau, de één ergonomischer verantwoord dan de ander. Onze lichamen zijn echter gemaakt om constant in beweging te zijn. Geen wonder dat veel werknemers fysieke klachten krijgen.

De oplossing is even simpel als doeltref fend: blijf gedurende de dag in beweging. Fysiotherapeuten zien een groeiend aantal mensen dat zich meldt met werkgerela teerde klachten. En de verwachting is dat dit aantal de komende tijd fors zal blijven groeien. Tijd dus om bewust na te denken over geschikte, activerende oplossingen voor op kantoor, maar zeker ook voor de thuiswerkplek.

Het antwoord is simpel Een zit-stabureau is een ideale oplossing: met slechts één meubelstuk creëer je in een handomdraai een breed scala aan bewegingsmogelijkheden. De functionele

bureaus helpen om afwisselend in een zittende en (half)staande positie te werken, waardoor de druk van de ruggenwervel en de nekspieren wordt weggehaald.

Betrokken en gezonde medewerkers Afwisselend een gesteunde of actieve werkhouding aannemen is goed voor de bloedcirculatie en vergroot niet alleen het comfort, maar ook je effectiviteit. Uit een Britse studie is gebleken dat proefpersonen die een jaar met een zit-stabureau werkten, zich minder moe voelden en zich meer betrokken voelden bij hun werk.

Stoppen met zitten Daarnaast verbrand je meer calorieën en wordt de kans op overgewicht en diabetes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziektes en bepaalde vormen van kanker aanzienlijk kleiner. Niet voor niets wordt soms gezegd dat zitten het nieuwe roken is. Samen stop pen met roken is makkelijker, toch?

Stoppen met zitten ook. Betrek je collega’s in je voornemen en maak er een gedeelde verantwoordelijkheid van. Herinner je collega er aan dat hij zijn/haar werk staand voortzet als jij zelf je bureau verhoogt. En daarnaast: een kort overleg kan ook lopend, desnoods door het kantoorpand als het buiten regent. Een wandeling naar de koffie-automaat kan ook samen. Kun je

mooi even 5 minuten pauzeren, over het weekend kletsen en daarna fit en fris weer aan je werk. Maar blijf vooral niet zitten.

Het staat of valt bij het juiste gebruik

Er is veel aandacht voor het creëren van een goede thuiswerkplek, maar de effec tiviteit hiervan staat of valt bij het juiste gebruik hiervan. Hoe kun je een zit-statafel optimaal benutten?

• Stel de hoogte van het tafelblad zo in dat je beide ellebogen losjes langs het lichaam kunt laten hangen.

• Zet het toetsenbord en de muis recht voor je, niet te ver van je af en dicht naast elkaar. Een toetsenbord zonder numeriek toetsenblok heeft de voor keur omdat de muis dan dichterbij kan liggen.

• Wissel de staande houding na maxi maal 20 minuten weer af met een zittende of halfzittende houding. Vergeet je soms de tijd: maak gebruik van pauzesoftware of een van de vele beschikbare apps, zodat je er tijdig op wordt gewezen dat je moet wisselen van houding.

• Zorg dat je rechtop staat en niet op 1 been gaat hangen.

• Je kunt er ook voor kiezen om druk van de voeten af te halen door een blad hoogte te kiezen boven navelhoogte. Schuif het toetsenbord dan wel verder weg op het tafelblad, zodat de onderar men op het bureaublad kunnen rusten. Op deze manier haal je het gewicht van

Patrick van Dommelen, Managing Director bij Nowy Styl

de armen, nek, schouders, rug en voeten weg. Nog een extra voordeel van deze hoge positie van het werkblad: in deze positie voelt hangen niet comfortabel, waardoor je dit niet snel zult doen.

Zo creëer je eenvoudig een werkplek waarmee je niet alleen je gezondheid, maar ook je productiviteit en effectiviteit aanzienlijk verbetert.

Meer weten?

Ga naar: www.nowystyl.com

Profiel

Dé HR-manager van 2022 komt uit onver wachte hoek. Niet uit kringen van het traditio nele bedrijfsleven, maar vanuit Defensie. Brigade generaal Kees de Rijke sleepte begin maart tijdens de jaarlijkse HRtop100-vakdag zowel de publieksprijs als de vakjuryprijs binnen. De Rijke onderstreept dat we in boeiende tijden leven voor de HR-sector, waarin de werkmaat schappij afscheid neemt van verouderde technie ken en nieuwe innova ties verwelkomt.

Tekst: Hugo Schrameyer Foto Persfoto

Turbulentie en de Ko ninklijke Landmacht zijn geen onbekenden van elkaar. Niet alleen als het aankomt op oorlogssitu aties, maar ook als het gaat om het eigen personeelsbe leid. Tekort aan personeel noopt Defensie tot creatieve oplossingen om als werkge ver voldoende interessant te blijven. Bij zijn benoeming als dé HR-manager van 2022 liet De Rijke niet na om te onderstrepen dat deze eer het hele landmacht team toekomt, hoewel deze onderscheiding natuurlijk ook is toe te schrijven aan zijn persoonlijke inspanning. “Ik ben niet alleen HR-ma nager, maar ook generaal en dus commandant. In die rol kwam ik erachter dat HR en management eigenlijk veel te weinig met elkaar praten”, zegt De Rijke als reactie daarop. Wat hij in feite heeft gedaan is in zijn rol als HR-functionaris aan tafel gaan zitten bij leiding gevenden in de defensie-or ganisatie.

“Wat ik heel belangrijk vind, is het besef dat we het samen moeten doen.

Verantwoordelijkheid voor het behoud van mensen en het creëren van een prettig werkklimaat ligt niet alleen bij de hoogsten in rang. We moeten met z’n allen een bijdrage leveren aan het behoud van mensen.”

Defensie lijkt me sowieso een mensenorganisatie. Zonder mensen kun je onmogelijk meespelen in een conflict. Speelt die achtergrond ook mee bij het HR-beleid?

“Dat klopt inderdaad. Bij Defensie zijn we binnen HR altijd zeer gefocust geweest op personeelszorg. Daar waar andere organisaties doorverwijzen naar externe

ondersteuning, houden wij dat vaak in eigen regie. We hebben een eigen ziekenhuis, eigen psychologen en eigen instellingen die helpen bij re-integratiezorg. Als Defen sie hebben we dus een aantal instrumenten ter ondersteu ning van personeelszorg, ter wijl we dat natuurlijk tevens combineren met kennis van het werkveld. Als je doorgaat waar anderen stoppen, zeker als het gaat om gewapende conflicten, dan heb je de plicht om extra te investeren in zorg voor personeel.”

In die rol kwam ik erachter dat HR en management eigenlijk veel te weinig met elkaar praten.

U heeft de opmerking gemaakt: ‘Defensie bevindt zich midden in de transitie van P&O naar HR’. Wat be doelt u daarmee te zeggen?

“P&O is toch vaak een uitvoerend instrument dat doet wat het management bedenkt. HR heeft een meer proactieve rol, waarbij niet de organisatie centraal staat, maar de mensen zelf. Sterker nog, ik denk dat Defensie uit sluitend kan bestaan als HR een centrale rol neemt. Wij leveren tenslotte the human capital. Als onze mensen uit ontevredenheid weglopen, dan is er geen leger meer. Jonge mensen werken graag met apparatuur die aansluit bij hun belevingswereld. Dat betekent bijvoorbeeld dat jongeren raketafvuur systemen tabletwise willen bedienen. Ze lopen niet be paald warm voor verouderd materiaal.”

Medewerkers moeten we de verantwoordelijk heid geven voor de manier waar op ze willen wer ken en zich willen ontwikkelen.

Is Defensie daar uniek in?

“Nee, dat merk je ook bij andere organisaties. Jongeren willen niet met een steekkar retje de post rondbrengen of materialen versjouwen in havens. Dat is iets van vroeger, maar niet van nu.

Als Shell zegt: ‘wij zijn de grootste olieleverancier ter wereld’, dan zullen weinig jongeren daar warm voor lopen. Als Shell benadrukt dat het bedrijf een promi

nente rol speelt in de huidige energietransitie, dan zijn jonge ingenieurs juist wel geïnteresseerd. Je zult het als organisatie moeten doen met de actualiteit die zich nu afspeelt op de arbeidsmarkt.”

Defensie wil meer nadruk leggen op tools waardoor medewerkers eigenaarschap krijgen over hun ontwik keling en loopbaan. Wat betekent dat?

“Medewerkers moeten we de verantwoordelijkheid geven voor de manier waar op ze willen werken en zich willen ontwikkelen. Systemen die personeel dwingen om bepaalde lijnen af te lopen voor aanvraag van materieel verdient verdere modernise ring. Loopbaanbegeleiding mag best worden onder steund met systemen, maar mensen willen eigen compe tenties kunnen bijhouden. Die systemen kunnen ook dienen als signaal om me dewerkers te attenderen op interessante nieuwe functies. Nieuwe technologie kan een prima aanvulling zijn om mensen te begeleiden in hun loopbaanontwikkeling. Als mensen invulling kunnen geven aan hun eigen car rière, dan komt dat ook de motivatie ten goede.”

“Wat ik heel be langrijk vind, is het besef dat we het samen moe ten doen.

Het beroepsleger heeft lan ge tijd in het teken gestaan van tekort aan menskracht. Dat is blijkbaar een struc turele uitdaging. Hoe zou je dat kunnen oplossen?

“In Noorwegen en Zwe den worden jongeren een jaar lang werk bij defensie aangeboden om zichzelf te kunnen vormen. Een soort van vrijwillig dienjaar. Ook in Nederland zijn we ons nu aan het oriënteren op de kansen voor een dergelijk jaar. Met een flexibele schil heb je de mogelijkheid om snel te kunnen uitbreiden als dat nodig is. In het kader van weerbaarheid van Neder land, maar ook om veran kerd te blijven in de maat schappij, zou ik dat geen verkeerde oplossing vinden.”

Veel branches schreeuwen om aanwas van nieuw per soneel. Is concurrentie met andere sectoren uw belang rijkste uitdaging?

“Het is een grote uitda ging, maar tegelijkertijd geen groot probleem. De kracht zit in de samenwerking. Bin nen Landmacht bijvoorbeeld

kijken we hoe we personeel kunnen delen met bedrijven waar we al langer zaken mee doen. Monteurs doen bij ons de opleiding, werken daarna in het bedrijfsleven en als wij ze weer nodig hebben gaan ze met Landmacht op missie. De oplossing voor het huidige personeelstekort is dat je met andere sectoren in elkaars organisatie gaat schuiven.”

Performa: kenniscentrum voor HR

Tot slot, in zijn algemeen heid, wat zijn generiek gesproken de uitdagingen van HR?

“De transities die veel or ganisaties moeten doorlopen in het kader van vernieuwing en innovatie kan betekenen dat er een dubbele workfor ce nodig is. We gaan naar een landmacht toe die veel dynamischer en actiever wordt, maar we doen het ook nog steeds met de voorgaan de technieken. De vraag die zich daarbij aandient: hoe zorg je er nu voor dat deze twee workforces naadloos elkaar kunnen opvolgen? Hoe zorg je er nu voor dat je beide taken kunt blijven uit voeren in de huidige context van tekort aan personeel? Dat speelt niet alleen bij ons, dat speelt bij tal van secto ren. We leven in een soort van interbellum waarbij we afscheid nemen van verou derde technieken en nieuwe innovaties verwelkomen.”

Feiten

Kees de Rijke heeft in 1988 zijn opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie in Brede afgerond. Hij is twee keer uitgezonden: in 1995 als VN-waarnemer in Bosnië en in 2008 als commandant van een Nederlandse gevecht seenheid in Afghani stan. In 2009 maakte hij, in de rang van kolonel, voor het eerst kennis met het functiegebied personeel in de functie van hoofd personeels management. Sinds 2017 is De Rijke werk zaam in Utrecht binnen de staf van de Konink lijke Landmacht als Directeur HR.

Future of Business

Tekst: Hans Delissen Foto: Mikhail Nilov

In deze turbulente tijd kunnen HR-managers wel wat hulp gebruiken. Ga er maar aan staan, van corona naar krapte op de arbeidsmarkt tot arbeidsvoorwaardenonderhande lingen in verband met stijgende kosten voor levensonderhoud. De eigen vakredactie van Performa HR volgt alle ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en veranderen de wet- en regelgeving op het gebied van arbeid, die we direct vertalen naar de praktijk van personeel & organisa tie. Met de uitgebreide kennisbank krijgt de HR-manager handige tools in handen om beleid vorm te geven en actueel te houden. We doen al twintig jaar zelf diepgra vend onderzoek naar trends en de beloning en waarde ring van de HR-professional - de laatste jaren samen met salarisverwerker AFAS en adviesbureau Berenschot.

HR Live: Focus on Human Capital

Performa organiseert het hele jaar rond informatieve en leuke congressen over trends en actualiteiten. Plus elk jaar in oktober HR Live, dé ontmoetingsplaats voor HR. Met duizend bezoekers op afstand het grootste netwer kevent voor HR in de Benelux. Zij kunnen kiezen uit zo’n 80 interactieve workshops over alle facetten van HR. Tijdens HR Live vindt ook MainStage HR plaats, een top congres over HR-strategie met (inter)nationale keynotes.

Het thema van dit jaar is ‘Focus on Human Capital’, dat naadloos aansluit bij de spanningen op de arbeidsmarkt. De eerstkomende editie van HR Live en MainStage is op 13 oktober.

Met de uitgebreide kennisbank krijgt de HR-manager handige tools in handen om beleid vorm te geven en actueel te houden.

In deze turbulente tijd kunnen HR-managers wel wat hulp gebruiken.

Nieuwe techno logie kan een prima aanvulling zijn om mensen te begeleiden in hun loopbaanont wikkeling.

Technologie is de redding van het personeelstekort

Future of Business Menselijke inbreng speelt een belangrijke rol bij recruitment en human resources, terwijl technologie veel beter in staat blijkt om de juiste kandidaat aan de juis te functie te koppelen. Automatisering en data krijgen dan ook meer invloed op recruiten, be houden en doorstroming van medewerkers, getui ge ook de opkomst van Recruitment Marketing Automation. Vakinforma tie voor recruiters staat er vol mee.

Tekst: Hugo Schrameyer

Foto: Persfoto, AdobeStock & Pexels

Terug naar het onderwerp: wat je kunt zeggen, is dat de beoordeling van de recruiter nooit los valt te zien van zijn vooringenomen waarneming. Mensen gedragen zich nu eenmaal menselijk en hebben dus per definitie van doen met hun eigen subjectieve inschatting. Automatisering heeft daar geen last van. Die selecteert op basis van duide lijke data en weet tot de meest logische beslissing te komen.

Wat valt op te werpen, is dat deze observatie behoorlijk pijnlijk kan uitpakken voor recruitmanagers. Blijkbaar is hun kunde ingehaald door voortgang van de techniek.

Bedrijfsdoelstellingen en de juiste mede werkers op de juiste plek zijn onherroepelijk met elkaar verbonden. Recruit mentsystemen die optimaal in staat zijn om de meest geschikte kandidaat voor een vacature te selecteren, blijken van grote toegevoeg de waarde. Organisaties maken steeds vaker gebruik van digitalisering en functi onaliteiten die de recruiter helpen om snel en effectief de juiste kandidaat te vinden.

Dat beaamt ook Randall van Poelvoorde, die regelmatig lezingen verzorgt en vooral bekend staat om zijn brede kijk op automatisering en de invloed daarvan op de samenleving.

Wat hij opmerkelijk vindt, is dat menselijk inzicht bij veel bedrijven nog altijd een belangrijke rol speelt bij het sollicitatieproces. “Natuurlijk is het niet onmogelijk dat HR-managers de ideale kandi daat selecteren, maar ik wil vooral benadrukken dat je met automatisering en data veel doelgerichter en objectiever komt tot een optimale keuze”, aldus Van Poelvoorde.

Van Poelvoorde toont zich inderdaad onomwonden pleitbezorger van meer automatisering in het HR-proces. Dat een selec tieproces daardoor leidt tot een meer optimale keuze is misschien precair voor de recruiter zelf, maar pakt tegelijkertijd positief uit voor de organisatie. Los daarvan: het werkveld HR houdt zich niet alleen bezig met selectie, maar net zo goed met het beoordelen en behouden van mensen. Als een medewerker een scheiding doormaakt en als gevolg daarvan onder presteert, dan is dat toch per definitie ter beoordeling van een HR-professional? En niet zozeer van automatisering?

Met gebruik van automatisering en data kom je veel doelgerich ter en objectiever tot een optimale kandidaatkeuze.

Ook op dat vlak wil Van Poelvoorde graag een nuance aanbrengen. Want strikt ge nomen valt alles te meten en in data te groeperen, inclusief de liefdesperikelen van mede werkers en zelfs bijvoorbeeld hun alcoholinname. Dat valt immers prima te meten met een dagelijkse ademtest. “Wat je los van technologische mo gelijkheden kunt afvragen, is of je wilt leven in een derge lijke samenleving. China kent een sociaalkredietsysteem, een systeem met straffen en beloningen. Dat systeem is sterk verankerd in moderne technologie. Het is prima mogelijk om middels inten sieve surveillance je burgers

of medewerkers nauwlettend in de gaten te houden, maar je moet je alleen afvragen tot hoe ver je wilt gaan.”

Data en automatisering hebben in mensgerichte vakgebieden vaak een wat negatieve bijklank. Zoals te verwachten viel: ten onrechte, meent Van Poelvoorde, niet in de laatste plaats omdat je data ook kunt zien als opgestapel de ervaringen. Een huisarts van 54 die op basis van zijn intuïtie een patiënt beoor deelt, komt naar verwachting sneller en doelgerichter tot een diagnose dan een school verlater die net zijn medische opleiding heeft afgerond. Dat is geen kwestie van talent, dat is een kwestie van ervaring. “Met automatisering en data zijn ervaringen prima te clusteren om bij volgende afwegingen tot een beter re sultaat te komen. Technologie laat zich dan ook uitstekend lenen om de problematiek van het huidige personeelste kort af te vlakken. Waar de markt behoefte aan heeft is een naadloze match tussen vraag en aanbod. Gebruik van technologie om de markt meer transparant te krijgen, is daarbij onmisbaar.”

Dat klinkt als bijzonder optimistisch, maar dat neemt natuurlijk niet weg dat er een schrikbarend tekort bestaat aan mensen met twee rechterhanden. Loodgieters, timmermannen, bouwvakkers of elektriciens. Er bestaat een enorm gemis aan dergelijke vakmensen. Dat gaat een

Met automatise ring en data zijn ervaringen prima te clusteren om bij volgende af wegingen tot een beter resultaat te komen.

investering in automatisering toch niet wegnemen? Nou, ook dat is niet ondenkbaar, meent Van Poelvoorde. Jaren lang bestond de verwachting dat opkomende robotisering werkzaamheden van mensen deels zou overnemen. Groten deels is dat nog niet gebeurd,

maar we zijn volgens de au tomatiseringsdeskundige nu wel op een punt aangekomen dat we kennis gaan maken met robotoplossingen. Wat tot opluchting gaat leiden in arbeidskringen met een hoog personeelstekort is dat deel

Feiten

De vrees dat robotisering leidt tot een massale afkal ving van arbeidsplaatsen komt tot zijn einde. Steeds meer werkgevers verwachten namelijk dat robotisering en automatisering juist banen zullen opleveren. Dat komt naar voren uit onderzoek van uitvoeringsinstantie UWV. Drie op de tien werkgevers verwachten dat er nieuwe banen ontstaan door technologische ontwikke lingen als automatisering en robotisering. Ook ver wachten drie op de tien werkgevers dat functies sterk gaan veranderen door deze ontwikkelingen.

klussen steeds gemakkelijker vallen te robotiseren. Van Poelvoorde heeft het dan ook over het metselen van een muurtje of trekken van elektriciteitsbuizen.

Recruitmentsystemen die optimaal in staat zijn om de meest geschikte kandidaat voor een vacature te selecteren, blijken van grote toege voegde waarde.

We zijn volgens de automatiseringsdeskundige nu wel op een punt aangekomen dat we kennis gaan maken met robotoplossingen.

Randall van Poelvoorde, Keynote speaker technology

Moeskops Grafisch en Winter & Company trekken samen op in duurzaamheidstrend

derdeel van de merkidentiteit. Als je dat proces onvoldoende met elkaar in harmonie brengt, dan leidt dat onher roepelijk tot een vorm van teleurstel ling. Om een voorbeeld te geven: het ontvangen van een smartphone in een papieren zak. Dat doet de merkwaarde absoluut geen goed.”

Luxe verpakkingen stonden tot ver in de late jaren 90 grotendeels sy noniem met bling bling. Dat beeld is de laatste decennia duidelijk aan het kantelen. De eis om te komen tot een kwalitatief hoogwaardige verpakking is onverminderd stabiel gebleven, maar tegenwoordig kennen die condities een andere invulling. “Niet in de laatste plaats omdat de verpakking vaak het enige contactpunt vormt tussen het product en de ontvanger. Vroeger werd de identiteit van het merk grotendeels ook ondersteund door het fysieke contact met de verkoper. Nu we steeds vaker online bestellen, is die rol in het verkoopproces grotendeels komen te vervallen”, constateert Ron de Jong, salesmanager bij Moeskops Grafisch.

Dat online proces valt onmogelijk nog te keren. De verpakking heeft daarmee niet alleen een fysieke rol om het pro duct te beschermen, maar neemt ook marketingtechnisch in belang toe. “Dat merk je duidelijk aan de unboxing experience. De verpakking zelf is on

Dat verhaal is duidelijk. De marketing waarde van de verpakking is significant gegroeid. Toch komt daar dus een nieuwe verantwoordelijkheid bij kijken. Grondstofleveranciers en verpakkings producenten worden steeds nadruk kelijker afgerekend op hun duurzaam heids karakter. De Jong: “Wij hebben vooral contact met industrie-partners in segmenten als cosmetica, choco laterie, fashion, automotive, living en soortgelijk hoog waardige categorieën. Uitstraling van de verpakking, maar ook de samenstelling ervan is voor zulke industriepartners van groot belang. Dat heeft betrekking op de samenstelling van het karton bijvoorbeeld, zelfs met de samenstelling van gebruikte lijmen. Productaanbieders willen laten zien dat ze zich duidelijk bekommeren om het welzijn van onze planeet.”

Mede gezien deze ontwikkeling is Moeskops Grafisch gekomen met de Cantobox, een toplijn die de ultieme uitdaging brengt in luxe én duurzaam verpakken. Of zoals Moeskops Grafisch dat zelf zegt: de Cantobox is een soort van perfect jasje in de strakst mogelijke snit.

Saskia de Roos, managing director Winter & Company, wil de toenemen de welzijns aandacht op onze planeet graag beamen. “Wat ik daarmee ook

Ron de Jong, Salesmanager bij Moeskops Grafisch

zie, is dat het karakter van verpakkingen verandert. Bling bling en het gebruik van kunststof materialen heeft plaats gemaakt voor een meer bescheiden uitstraling passend bij deze tijd waarin duurzaamheid meer op de voorgrond treedt. Dat laat zich vertalen in gebruik van materialen met een minder glan zende uitstraling, terwijl er meer voor keur ontstaat voor matte en meer na tuurlijke materialen. Dat valt veel meer in de smaak van de huidige tijdgeest.”

Beide bedrijven, Moeskops Grafisch en Winter & Company, benadrukken daarbij dat ze nadrukkelijk aansluiting zoeken bij deze duurzaamheidstrends. Dat laat zich alleen al zien in de innige samen werking van beide bedrijven. Ook een langdurig partnership heeft immers een duurzaamheidskarakter, met als groot voordeel dat de Nederlandse tak van Winter & Company zich op ‘steenworp afstand’ bevindt van Moeskops Grafisch in Brabant. “De reden om met Europe se bedrijven op korte afstand samen te werken, heeft te maken met korte logistieke lijnen, maar zeker ook met het effect daarvan op een verminderde

Saskia de Roos, Managing director Winter & Company

footprint”, aldus De Jong. Verder voegt hij daar nog aan toe dat het productie bedrijf in Hapert 3.000 zonnepanelen op het dak heeft liggen, goed voor een jaarproductie van circa 900.000 kWh. Het bedrijf zelf gebruikt hiervan 500.000 kWh, de rest wordt teruggeleverd aan het net. Voor verwarming wordt gebruik gemaakt van warmtepompen en het te rug genereren van energie uit machines.

Saskia de Roos tot slot: “Sustainability is in our nature, luidt ons huidige credo. Hiermee willen we benadrukken dat we minstens één product per collectie beschikbaar hebben dat 100 procent is gerecycled - en veel van onze collecties zijn in ieder geval gedeeltelijk gerecy cled.In oktober staan we op de verpak kingsbeurs Luxepack in Monaco waarin we het thema ‘How green can red be’ benadrukken. We tonen daarbij een serie verpakkingsmaterialen in de kleur rood, die ‘groen’ en duurzaam zijn van samenstelling.”

Het Brabantse bedrijf Moeskops Gra fisch staat al bijna 50 jaar bekend om zijn hoogwaardige, luxe verpakkingen en presentatiemiddelen – vooral de laatste jaren is daarbij meer nadruk komen te liggen op duurzaamheidsas pecten. Van samenwerkende leveran ciers wordt dezelfde focus verwacht, zoals ook wordt bewezen door Winter & Company, leverancier van luxe om slag- en verpakkingsmaterialen, die evenals Moeskops Grafisch recycling en duurzaamheid een almaar grotere rol toebedeelt bij het productieproces.

Collectieve slimheid organiseren

al in de jaren 60 in Amerika kon, dan kunnen wij dat nu ook. Zeker met de innovatie ve mentaliteit die Nederland kenmerkt. Samen zijn wij als land slimmer en tot grote prestaties in staat. Onze eigen waterwerken zijn daar een voorbeeld van.

Opinie

Foto: Persfoto

Eind jaren 60 zette

Amerika als eerste land een man op de maan. Dat kon omdat burgerkracht, innovatiekracht, kennis en ex pertise, publiek en privaat en vanuit verschillende perspec tieven werd gebundeld. Elke Amerikaan had het idee bij

te dragen aan het grote doel, aldus de overlevering. Als dat

Deze bundeling van krach ten, optimisme en verbeel dingsvermogen is nu heel hard nodig om een antwoord te bieden op de grote tran sities (om het geen crises te noemen) waar we nu voor staan. Als we inzoomen op de zorg dan is voor mij de grote transitievraag: hoe versterken we de burger, zodat deze vitaler wordt en hoe ontlasten we tegelijk daarmee de zorg? Een sterke burger heeft kwali teit van leven en functioneren én kan positief bijdragen aan de samenleving. We hebben immers iedereen nodig.

Bijkomend effect is dat dit de zorg ontlast, waardoor deze beschikbaar blijft voor urgente en complexe zorg, voor hen die het echt nodig hebben.

Het versterken van de bur ger heeft te maken met het hebben van een goede plek om te wonen, onderdeel zijn van een netwerk, een nuttige invulling van de dag, die bijdraagt aan zingeving. En toegang hebben tot voorzie ningen die dit ondersteunen. Een onderdeel daarvan is de zorg; dat is dus niet de kern, wel een onderdeel van het geheel. ‘Meedoen en ertoe doen’, zoals Health Holland de hefboom naar meer gezondheid benoemt. Zorg op maat hoort daarbij. Niet alleen in ondersteunen de zin via een professional

of met thuistechnologie, zoals de wolk-heupairbag of slimme sensoren. Ook op het gebied van gepersonali seerde medicatie, zelfmeting van vitale functies met een slimme pleister en de eigen telefoon. Het bundelen van data tot bruikbare informatie kan zelf de beweging in gang zetten naar het voorspellen van de zorgvraag, naar het versnellen van het leveren van goede zorg, tot het voor komen van de zorgvraag.

De burger komt door toevoeging van digitale ondersteuning steeds meer in positie om regie te voeren over zijn gewenste kwaliteit van leven en manier van zorgverlening. Niet een zor gorganisatie, maar de patiënt in een netwerk van formele en informele zorg wordt bepalend. Dit vraagt wel om het uiterst serieus nemen van mensen als expert van hun eigen leven. Stimuleer burgerkracht.

Om daar te komen is nu meer dan ooit een aanpak met

vereende krachten nodig. Er is inmiddels een bloemlezing aan akkoorden: integraal zorgakkoord, gezond-en-ac tief-leven-akkoord, woon zorgakkoord, en we hadden al een preventieakkoord. Deze akkoorden bieden ruimte (mede door transitie middelen) om de zorg anders te organiseren. Dat kunnen we zeker, maar het gaat niet vanzelf. Het vraagt van ons om collectieve slimheid te organiseren. Om verschillen de perspectieven, om kennis en kunde te bundelen en om iedereen uit te nodigen een onderdeel van de verande ring te zijn. Verbinden van sociale en technologische innovatie. Met leiderschap en lef. Voor het mooie doel: een sterke burger in een vitale en innovatieve samenleving!

Lea Bouwmeester, Voorzitter redacatieraad ICT & Health

brengt het volledige DNA-profiel van een tumor in kaart

Voorwaarden om

stukje tumorweefsel en een buisje bloed.

Voordelen voor de patiënt

1. Alle mogelijke doelgerichte kankerbehandelingen worden in één DNA-test in beeld gebracht.

2. Uitslag binnen 10 werkdagen.

3. Naast alle standaard behandelopties inzicht in extra behandelopties voor uitbehandelde patiënten en mogelijkheden voor inclusie in klinische studies.

4. Indien bekend worden gevoeligheden voor medicijnen genoemd (pharmacogenetica).

Voordelen voor de behandelend arts

5. Aanvraag van één enkele DNA-test, die één overzichtelijk en gedetailleerd rapport met behandelopties ter ondersteuning van de therapiekeuze oplevert.

6. Automatische inventarisatie van de mogelijkheden voor deelname aan klinische studies met doelgerichte medicijnen die beschikbaar zijn in Nederland.

Voordelen voor de patholoog

7. Enkelvoudige DNA-test voor alle mogelijke en op DNA-type gebaseerde biomarkers, waardoor slechts een beperkte hoeveelheid tumormateriaal nodig is en er dus geen afwegingen gemaakt hoeven worden welke DNA-test wel of niet uitgevoerd wordt.

8. Nieuwe biomarkers kunnen gemakkelijk aan het rapport

worden toegevoegd zonder noodzaak om een nieuwe test op te zetten of te valideren. Hiermee is diagnostiek altijd up-to-date met de nieuwste ontwikkelingen.

9. Complexe biomarkers zoals Tumor Mutational Burden, Mutational Load en DNA Repair Status (MSI, HRD), alsmede virale integraties worden automatisch gemeten en gerapporteerd.

10. Omdat naast tumor-DNA ter controle ook het ‘normale’ DNA voor iedere patiënt wordt gemeten in de door Hartwig Medical Foundation opgebouwde grootschalige database, wordt het interpreteren van Variants of Unknown Significance vergemakkelijkt. Daardoor kan datainterpretatie sneller en beter worden uitgevoerd.

11. Genoom-brede mutatieprofielen kunnen het bepalen van het tumortype aan de hand van histopathologische informatie ondersteunen, wat relevant is wanneer de primaire tumor onbekend (3-5%) of wanneer tumorclassificatie onduidelijk is.

Voordelen voor het zorgsysteem - Overheid en Zorgverzekeraars

12. De complete DNA-test is een toekomstbestendige, uniforme testmethode voor kankerdiagnostiek die landelijk geïmplementeerd en gestandaardiseerd kan worden.

13. De test en databank bieden een infrastructuur om te komen tot medische beslissingsondersteuning, Goed Gebruik van Geneesmiddelen en uitkomstgerichte zorg door het mogelijk maken van een meet-verbeter cyclus (een ‘lerend zorgsysteem’).

14. Kan ingezet worden in de Sluis of in versnelde toelatingsprocedures, zoals DRUP, als mechanisme om nieuwe dure geneesmiddelen op verantwoorde wijze tijdig - en voor de juiste patiënten die er het meeste profijt van hebben - beschikbaar te krijgen.

Voordelen voor de onderzoeker

15. Gebruik van de database van Hartwig Medical Foundation met whole genome sequencing en klinische data voor biomarker discovery, wat stratificatie van patiënten inclusief big data/artificial intelligencebenaderingen mogelijk maakt.

16. Ontdekking van nieuwe drivers van kanker, drug targets en resistentiemechanismen ten behoeve van een betere behandeling voor toekomstige kankerpatiënten.

17. Vergroten van fundamentele kennis over het ontstaan van kanker.

18. Versterking van een internationaal leidende positie van Nederland in het domein van kankeronderzoek en -zorg.

Deze bundeling van krachten, optimisme en verbeeldingsver mogen is nu heel hard nodig om een antwoord te bieden op de grote transities.

Een sterke bur ger heeft kwa liteit van leven en functioneren én kan positief bijdragen aan de samenleving.

ADVERTENTIE

Implementatie van AI vereist change management

Future of Health

Vliegende auto’s, overal robots en een brein dat continu in verbinding staat met het internet.

Veel van wat we in oude science fiction boeken en films terugvinden heeft het uiteindelijk (nog) niet gehaald. Wat we in onze huidige samenle ving echter wel zien, is de opmars van Artificial Intelligence. Echter is dit niet de zelfbewuste en al leswetende ASI (Artificial SuperIntelligence) zoals in de films.

Er wordt namelijk in het bedrijfsleven steeds vaker gebruik gemaakt van Artificial Intelligence, dus eigenlijk is die opmars helemaal niets nieuws.

Althans, niet voor Xander Janssen, Practice lead Sys tems & Data bij Itility. “Het is eigenlijk niks anders dan slim rekenwerk, gestopt in een algoritme. Het gaat om het gebruiken van data en software om je bedrijfsproces sen slimmer en efficiënter in te richten. Veel werk kan nu overgenomen worden door de computer, maar dat is maar een klein stukje van het proces dat je door moet om slimmer te werken.”

Waar het namelijk vooral om gaat, aldus Janssen, is change management. “Als systeemdenker moet je eerst in het huidige proces duiken. Waar kan je echt verbetering brengen door kunstmatige intelligentie en data? Hoe werk je nu en waar kan je verbetering halen? Wat voor data is nodig en moet dit nog gemaakt worden of bestaat deze al?

Vaak willen mensen te snel te veel. Begin klein en ga pas verder als alles aan dat kleine proces klopt. Uiteindelijk gaat het om een change manage ment traject. Kunstmatige intelligentie (AI) gaat ons pas helpen als je dat goed op orde

hebt, want mensen moeten dingen anders gaan doen.”

ren ervan is hard werken. Je moet systematisch nadenken en veel tijd besteden aan het veranderingsproces en het begeleiden van mensen.”

weinig opzat, of juist kaas verwijderden als er te veel opzit. Door een cameraatje op de band te zetten die fo to’s van de pizza’s maakt, en deze in verbinding te zetten met een algoritme die aan de hand van deze data – de gele pixels op de foto – kan con cluderen of er te veel of te weinig kaas op de pizza zit, kan er geld bespaard worden en wordt de kwaliteit van de pizza’s gelijkmatiger. Wordt er te veel gestrooid, dan kan de band sneller gezet worden. Zit er te weinig kaas op de pizza, dan vertraag je. Je bespaart op kaas en je hebt minder mensen nodig, waardoor je ook bespaart op personeelskosten.”

timaliseren. “Het aansturen van de instellingen van de oven was altijd mensenwerk, en de operator had daarvoor gedegen kennis nodig: van de oven, het type bakproduct en hoe de opwarming van de oven moest verlopen.”

Volgens Janssen beslaat de change component minstens vijftig procent van al het werk. Veertig procent is zor gen dat data en systemen be schikbaar zijn, en slechts tien procent is de daadwerkelijke AI-component. “We gaan anders werken en daar moet je het hele bedrijfsproces op inrichten. Je kunt niet ‘even AI doen’, het implemente

Als voorbeeld noemt Janssen een fabriek waar diepvriespizza’s worden geproduceerd. “Hier wordt gewerkt met lopende banden met verschillende stations, waaronder een station waar de kaas op de pizza gestrooid wordt. Die kaas is een van de duurste componenten van de pizza en de fabrikant zag dat er structureel te veel kaas op de pizza’s terechtkwam. Verderop in de lijn stonden zes mensen die extra kaas op de pizza’s strooiden als er te

25% sneller herstellen na een operatie

DOOR SLIM MEDISCHE KENNIS TE COMBINEREN MET INNOVATIEVE TECHNOLOGIE

ikHerstel is een bedrijf dat voort komt uit een intrinsieke sociaal maatschappelijke wil van de oprichters om hun kennis en ervaring in de zorg in te zetten ten behoeve van het verbeteren van de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg en heeft bewezen dat het mogelijk is om patiënten tot 25% sneller te laten herstellen na een operatie met behulp van eHealth technologie.

Dit wordt bereikt door de patiënt centraal te stellen en te voorzien van de juiste informatie op het juiste moment gedurende het zorgtraject. Multidisciplinaire kennis van zorgprofessionals wordt gecombineerd met innovatieve technologieën op het gebied app’s en ML (Machine Learning). Vóór de operatie: beter voorbereid en ná de operatie: beter begeleid. Door meer eigen regie voor de patiënt te faciliteren, zit de patiënt zelf aan de knoppen van zijn eigen herstel.

ikHerstel voorziet de patiënt via een app van informatie gedurende het hele zorgtraject en van een gepersonaliseerd herstelplan, met de mogelijkheid om zelf de voortgang van zijn eigen herstel te volgen, terwijl de zorgprofessionals de mogelijkheid hebben om op afstand mee te kijken.

Zo krijgt de patiënt dagelijks informa-

ten grondslag ligt als bij ikHerstel. Acht jaar onderzoek heeft bewezen dat deze interventie effectief is: 25% sneller herstel realiseert, kosten en tijd bespaart voor zorgprofessionals en een véél hogere patiënt tevredenheid geeft. Onderzoeksresultaten zijn in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften als The Lancet en British Medical Journal gepubliceerd. Vorig jaar is ikHerstel beloond met de Gouden Zinnige Zorg Award: “het meest innovatieve zorg idee van Nederland”.

Echter, dan moet het proces dan wel altijd hetzelfde lo pen. “Toen we in de fabriek kwamen zagen we dat er eens in de zoveel tijd een handje basilicum door de kaas gegooid wordt, waar door de verhoudingen anders werden. De camera-software was hier niet op geprogram meerd en het AI-model kon dus niet de juiste afwegingen maken. Je moet daarom altijd een feedbackloop in bouwen en blijven reflecteren op de technologie.”

Een ander voorbeeld in diezelfde pizzalijn is een AI-gedreven oplossing om de gasoven duurzamer te maken door het gasverbruik te op

Janssen benoemt ook hier dezelfde verdeling van tijd. “Ook hier zat slechts veertig procent tijd in het beschik baar maken van data en een regelsysteem inrichten en nog geen tien procent in de AI-algoritmes. De overige tijd? Die zat in het begrijpen van de kennis in de hoofden van de ervaren operators, meelopen aan de band, en de kennis omzetten in code. Om vervolgens de uitkomsten van het algoritme te bespreken met de operators, inclusief een feedback loop waarin zij de controle hadden om het advies van de AI over te ne men dan wel naast zich neer te leggen.”

Volgens Janssen is AI echt wel de toekomst. “Veel taken kun je met behulp van data en AI geautomatiseerd laten uitvoeren. Daarnaast zullen er altijd mensen nodig zijn om te controleren dat de software zijn werk doet, en om creatieve verbanden te leggen. De mens blijft dus altijd betrokken, maar wel op een andere manier.”

tie over wat hij weer mag en ziet na terugkoppeling over deze activiteiten de voortgang van zijn herstel.

Er komen veel nieuwe eHealth toepassingen op de markt, maar er zijn er maar weinig waar zo’n solide wetenschappelijk onderzoek aan

Door de herstel adviezen voor patienten nog verder te personaliseren en slim samen te werken met andere eHealth partijen zal ikHerstel de komende jaren blijven bijdragen om de zorg beter, efficiënter en goedkoper te maken en steeds meer patiënten na hun operatie sneller terug in de maatschappij te brengen.

Tekst: Marjon Kruize

Foto: Tara Winstead

Kunstmatige intelligentie (AI) gaat ons pas helpen als je dat goed op orde hebt.

‘ikHerstel maakt de zorg beter, efficiënter en goedkoper.’

‘de patiënt zit zelf aan de knoppen van zijn eigen herstel.’

Als systeemden ker moet je eerst in het huidige proces duiken.

ADVERTENTIE

Nederland internationale topscorer door sterk verbonden LSH ecosysteem

De komst van het Europees Genees middelen Agent schap (EMA) naar Nederland gaf een nieuw momentum en daarmee nieuwe kansen. Samen met de stakehol ders in het Life Sciences & Health-ecosysteem stelde ik de afgelopen jaren een ambi tieus Actieprogramma op om de LSH-sector te versterken en het internationale profiel daarvan te versterken. Het Actieprogramma liet zien hoe deze doelstelling op een duur

zame manier gerealiseerd kan worden op drie terreinen: het bevorderen van gezondheid, het vergroten van het nati onale verdienvermogen en duurzaam ondernemen. De internationaal toonaangeven de LSH-regio’s en sciencepar ken nam ik als uitgangspunt voor die nationale agenda. Veel partijen in de regionale LSH ecosystemen van acade mie tot bedrijfsleven hebben zich enorm ingespannen om mede vorm te geven aan wat er nodig is om Nederland stevig aan de wereldtop te po sitioneren. En om zichtbaar te maken wat onze nationale sterktes zijn.

Nederland is een klein land en is er zoveel om trots op te zijn. En toch blijven we bescheiden en lijken we de potentie van ons land onvoldoende te zien. Terwijl het biofarmaceutisch cluster de afgelopen jaren in Nederland – ook internatio naal – steeds meer zichtbaar is geworden. Recent bleek nog uit een vergelijking die Nature Biotechnology maakte van mondiale health biotech sectors dat de Nederlandse biotechsector met een zesde plaats een opvallend hoge ran king heeft. En verassend ge noeg nu voorloopt op de drie grote Europese grootmachten: het VK, Duitsland en Frank rijk. We hebben hier in Ne derland inderdaad een uniek ecosysteem waarin universitair medische centra, (technische) universiteiten, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties goed samenwerken.

Door die samenwerking in netwerken weten we elkaar snel te vinden en komen daar mee samen verder. Er liggen prachtige kansen wanneer we op die manier blijven werken en het geheel groter wordt dan de som der delen. Daarom koos ik ook ‘act to connect, connect to act’ als thema van de LSH Manifestatie en positioneren we Nederland als Europe’s connected LSH-me tropolis. Laten we de komende jaren deze connected metro polis internationaal blijven uitdragen.

Door die sa menwerking in netwerken weten we elkaar snel te vinden en komen daarmee samen verder.

De afgelopen twee jaar zijn er vanuit het Nationale Groeifonds grote investe ringen aangekondigd in LSH-voorstellen die het nati onale ecosysteem verder ver sterken. Met de investering in Health-RI, RegMed-XB, Oncode-PACT, Biotech Booster en PharmaNL kan er de komende jaren veel nieuws in gang worden gezet en kan de bijdrage van de LSH-sector aan het nationale verdienvermogen verder ver stevigd worden. Een enorme opsteker voor de LSH-sector zijn deze investeringen. En

het vraagt mijns inziens niet alleen een focus op het reali seren van de doelen van deze voorstellen maar juist ook een focus op de samenhang en samenwerking tussen deze voorstellen. Zoals ik dat al eerder aangaf, het geheel is meer dan de som der delen.

Op dit moment wordt er met een brede vertegenwoordiging van de LSH-stakeholders gewerkt aan een slagvaardig proactieve organisatie op het gebied van de ontwikkeling van nieuwe geneesmidde len waarin expertise wordt gebundeld en een verbindende dialoog in het ecosysteem op gang wordt gebracht. De rode draad in alle activiteiten is een gezamenlijke agenda gericht op het versnellen, versterken en innoveren van de gehele keten van therapie ontwikke ling, van laboratorium tot de beschikbaarheid voor de pati ent. Ook deze bundeling van expertise en de stakeholder dialoog draagt bij aan het nog steviger op de kaart zetten van Nederland als dé Europese LSH-hub. Ik blijf daar graag aan bijdragen.

De Nederlandse Vereniging voor Farmaceutische Geneeskunde (NVFG) viert dit jaar haar 60 jarig bestaan. Onze wetenschappelijke beroepsvereniging heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld van een club van industrieartsen tot een orgaan waar professionals uit het hele speelveld van de farmaceutische geneeskunde elkaar ontmoeten en van en met elkaar leren. Ons doel is om bij te dragen aan het verbeteren van de volksgezondheid door het bevorderen van de kennis, kunde en kwaliteit van farmaceutische geneeskunde.

De afgelopen jaren hebben we wederom gemerkt hoe belangrijk goede communicatie is. Communicatie gaat niet simpelweg over spreken of lezen, maar ook over begrijpen wat er precies gezegd wordt. Om dat te bereiken is het van belang om naast open te staan voor de mening van een ander ook de juiste balans te vinden tussen alle beschikbare informatie.

Tijdens het Jaarscongres ‘De Kunst van Communicatie’ op 13 oktober 2022 zullen er veel facetten van communicatie de revue passeren. Het wordt een interactieve en leerzame middag, waarin de deelnemers niet alleen veel over zichzelf zullen leren, maar ook over de communicatie binnen de farmacie en daarbuiten.

Meer informatie over de NVFG en het Jaarcongres kunt u vinden op onze website: www.nvfg.nl

13 oktober -

JAARCONGRES 2022: ‘De Kunst van Communicatie.’

Clémence Ross-van Dorp, Ambassadeur van het Actieprogramma Nieuwe Kansen voor de Topsector Life Sciences & Health

Opinie

Foto: Janita Sassen

De stille epidemie die ‘osteoporose’ heet

Hetbreken van een bot lijkt onschuldig, maar is het niet. Dat zegt Liesbeth Winter. Ze is internist-endocrinoloog bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Osteoporose kan daaraan ten grondslag liggen. Volgens haar kun je met de juiste leefstijl veel leed voorkomen.

Liesbeth Winter

“Minder bot verhoogt het risico op breuken”, legt Winter uit. “Als de afbraak te hard gaat kan osteoporose, ofwel bontontkalking, ontstaan.”

Osteoporose

Tot ongeveer je 35e levensjaar bouw je bot op. “Maar er zijn mensen die hun piek botmassa nooit bereiken. Dat kan komen door familiaire belasting, een ernstige ziekte zoals een chronische ontstekingsziekte waarbij voedingsstoffen slecht in de darm worden opgenomen, of anorexia nervosa.”

Daarnaast spelen andere risicofactoren mee. “Denk aan roken, alcohol en leeftijd.”

Een bot breken, lijkt onschuldig, maar dat is het niet. Winter: “Hoe ouder je wordt, hoe meer de kwaliteit van leven wordt beperkt door een fractuur. Patiënten met een wervelfractuur worden in eerste instantie vaak bedlegerig en regelmatig verliezen ze hun onafhankelijkheid.”

Voldoende bewegen Het is daarom belangrijk om voldoende te bewegen. “Zeker als mensen ouder worden, gaat dat echt tellen. Botten hebben een continue aanmaak en afbraak. Na het vijftigste levensjaar wordt de balans negatief. Het lichaam moet daarom gestimuleerd worden om nieuw bot aan te maken en dat gebeurt door belasting. Als je te veel zit, vindt er geen stimulatie plaats. Ook roken en alcohol zijn belangrijke factoren. Mensen realiseren zich niet dat dit zo slecht is voor de botkwaliteit.”

De 61-jarige Trudy weet uit eigen ervaring hoe groot de impact is van osteoporose. In 2017 trok ze de singel van een shetland pony even stevig aan, waardoor een wervel in haar rug knapte. “Het duurde maanden voordat ik een doorverwijzing naar het ziekenhuis kreeg en artsen erachter kwamen dat ik niet alleen een wervelbreuk had, maar ook osteoporose.”

Levenskwaliteit

Een wervelbreuk kan ongemerkt ontstaan. De patiënt gaat krom lopen of wordt kleiner. “En iedere breuk maakt de kans op

een volgende breuk groter”, legt Winter uit. “Als er een wervel inzakt, wordt de druk op andere wervels ongunstiger, waardoor er weer nieuwe breuken kunnen ontstaan. Bij een groot deel van de patiënten gaat de kwaliteit van leven een jaar na de breuk nog steeds verder achteruit en ook het risico op overlijden is verhoogd.”

Ook de levenskwaliteit van Trudy is hard achteruitgegaan. “Door de breuken heb ik veel pijn en weinig energie. Mijn wervel is nooit meer helemaal goed hersteld. Ik kan niet meer werken en niet meer sporten. Bovendien deed ik vroeger veel met paarden – ik trainde paarden, gaf

paardrijles en deed aan paardrijden - maar ook dat is niet meer mogelijk. Mijn leven ligt stil. Ik heb hulp in de huishouding, omdat ik amper kan bukken. Ook kan ik niet meer voor mijn hondje zorgen”, vertelt ze met tranen in haar ogen. “Het werd te zwaar om goed voor hem te zorgen.”

Stille epidemie In Nederland zijn zo’n 850.000 mensen met osteoporose, blijkt uit cijfers van het RIVM. Dat aantal neemt naar verwachting alleen maar toe door de vergrijzing. Slechts een klein deel van deze mensen heeft ook daadwerkelijk de diagnose osteoporose. “Je kunt breuken niet geheel maar wel deels voorkomen als je een gezonde leefstijl toepast en op tijd met eventuele behandeling start. Zorg voor voldoende vitamine D en calcium. Als je hier te weinig van binnenkrijgt, worden je botten niet hard en breken ze gemakkelijk.”

Osteoporose is een chronische aandoening en wordt ook wel een stille epidemie genoemd, omdat je het niet merkt. Volgens Winter is het daarom verstandig om je

te laten screenen als je vaak wat breekt of als je een botbreuk hebt en ouder bent dan 50. Als je je zorgen maakt over osteoporose ga dan naar de huisarts.

Diagnose

Volgens Trudy is een diagnose erg belangrijk. “Daardoor ben ik zelf nu extra voorzichtig. Ik fiets niet, neem geen risico’s. In de winterperiode, als ik weet dat er sneeuw en ijzel op komst is, zorg ik dat de koelkast, diepvries en voorraadkast gevuld zijn, zodat ik niet naar buiten hoef. Ik ben als de dood dat ik uitglijd en weer wat breek.”

Daarnaast zijn er goede behandelingen die de kans op nieuwe breuken omlaag brengen, zegt Winter. “Ook is er valtraining. De meeste breuken ontstaan immers door een val en als je niet of beter valt voorkom je veel narigheid. Daarnaast kan speciaal schoeisel helpen. Er is heel veel mogelijk en het is een goed behandelbare ziekte, zeker als je er in een vroeg stadium bij bent.”

NL-PRO-0722-00012/ september2022

DEZE PAGINA IS FINANCIEEL MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

DEZE PAGINA IS FINANCIEEL MEDEMOGELIJK GEMAAKT DOOR AMGEN

Osteoporose is een chronische aandoening en wordt ook wel een stille epidemie genoemd.

Uitgebreide diagnostiek bij kanker zorgt voor betere behandeling

Future of Health

Kennis over de gene tische eigenschappen van een tumor blijkt een grote hulp bij de gene zing van kanker. Tijdens de ESMO, het Europese congres over kanker, kwam dat gegeven in bijna alle voordrachten naar voren. “Konden we maar bij meer patiënten met kanker een volledig DNA-profiel van hun tumor maken.” Dat zegt Koos van der Hoeven, internist-oncoloog en me disch directeur van Hart wig Medical Foundation.

aan wetenschappelijk onder zoek door een grote database met patiëntdata op te bou wen. Hierin zijn de uitkom sten van de behandeling van patiënten en de genetische eigenschappen van hun kan ker bij elkaar gebracht. Veel nationale en internationale onderzoeksgroepen maken gebruik van deze database en dragen bij aan de kennis over kanker en een verbetering van de behandeling van de patienten van morgen.”

Hans van Snellenberg is een van de op richters en sinds de start algemeen directeur van Hartwig: “De eerste vijf jaar hebben we de logistiek en de software voor de volledige DNA-analyse van tumoren geoptimaliseerd. We hebben nu een complete DNA-test beschikbaar, OncoAct, die binnen tien werkdagen het gehele DNA van een tumor in kaart brengt. Daarnaast hebben we veel bijgedragen

Toegenomen aantal moge lijkheden voor behandelin gen van kanker Steeds vaker worden er medicijnen ontwikkeld die speciaal gericht zijn op een klein foutje in het DNA van tumorcellen, ook wel mutaties genoemd. Hiervoor zijn vaak heel gerichte medicijnen ontwikkeld. Van der Hoeven: “Een mooi voorbeeld is een zogenaamde EGFR-mutatie bij longkanker. Hiervoor zijn meerdere medicijnen ont wikkeld, waarvan osimertinib het meest succesvol is. Bij sommige patiënten blijft hun ziekte hiermee meer dan vijf jaar onder controle.” Daar naast zijn er ook genetische profielen van een tumor, zoals een profiel met een zoge naamde hoge tumor mutati onal burden. Er zijn dan heel veel mutaties in een tumor.

Patiënten met dit type tumor reageren vaak heel goed op immunotherapie. Er zijn ook patiënten met HRD-profiel (homologe recombinatie deficiëntie). Hierbij kan de tumor DNA-foutjes, die ook in normale cellen optreden, niet goed repareren. Deze pa tiënten reageren vaak goed op zogeheten PARP-remmers. Maar voor dit alles geldt: je moet wel weten dat de afwij king in de tumor aanwezig is en het juiste profiel vaststel len, anders kun je het ook niet behandelen. Meten is weten en behandelen dus.”

De eerste vijf jaar hebben we de logistiek en de software voor de volledige DNA-analyse van tumoren geopti maliseerd.

Whole Genome Sequencing: de technologie voor de meest uitgebreide test

In de diagnostiek van kanker worden verschillende testen gebruikt. Je kunt naar een enkele specifieke mutatie kijken of een uitgebreide genentest uitvoeren waarbij je naar kenmerken van de tumor kijkt. Hartwig past Whole

Steeds vaker worden er medi cijnen ontwikkeld die speciaal gericht zijn op een klein foutje in het DNA van tumorcellen, ook wel mutaties ge noemd.

Genome Sequencing (WGS) toe. Daarmee ontrafel je het gehele DNA van de tumorcel len. Op basis daarvan heb je de meest uitgebreide informa tie om de patiënt te kunnen behandelen. Van Snellenberg vervolgt: “Het Nederlands Kanker Instituut/ Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis past deze test al toe voor een groot deel van haar patiënten en het Erasmus MC voor een deel van haar patiënten. Wij vinden het wenselijk als deze test ook voor andere patiën ten beschikbaar zou zijn. De test vindt niet alleen de veel voorkomende kenmerken van tumoren, maar ook de zeldzame, zoals de NTRK-fu sies. Voor patiënten met dit tu morkenmerk is een heel goed werkend medicijn beschikbaar. Helaas worden de patiënten met dit kenmerk in Nederland nauwelijks gevonden (minder

dan 10%) omdat de huidige ingezette diagnostiek dit ken merk niet vindt.”

Vergoeding moet beter wor den geregeld De inzet van WGS voor kankerdiagnostiek wordt op dit moment alleen vergoed door zorgverzekeraars voor patiënten met Primaire Tumor Onbekend (PTO). Zij hebben uitzaaiingen van kanker, waarbij ondanks uitgebreid onderzoek de pri maire bron niet kan worden vastgesteld. Met WGS kan voor het merendeel van de patiënten de primaire bron alsnog bepaald worden. Daar kan de behandeling dan op worden afgestemd. Voor alle andere indicaties is er nog geen afzonderlijke vergoe ding beschikbaar, ondanks het feit dat hierover met algemene stemmen moties in de Tweede Kamer zijn aan genomen. Van Snellenberg: “Hopelijk zal een nieuwe regeling voor de vergoeding van complexe weefseldiag nostiek die in 2023 moet ingaan, hier verbetering in gaan aanbrengen.”

Betere diagnostiek kan ook kosten besparen Van Snellenberg legt uit dat Hartwig ook onderzoek ondersteunt naar DNA-ken merken van een tumor die

kunnen voorspellen of een patiënt wel of geen geen baat zal hebben van een behan deling. “Er zijn nog altijd veel medicijnen tegen kanker die maar bij 30% van de patiënten effectief zijn. Het is niet alleen belangrijk om die personen te identificeren die zullen reageren, maar ook welke (zeker) niet zullen reageren. Dat kan de patiënt bijwerkingen besparen en bespaart kosten.”

Konden we maar bij meer patiën ten met kanker een volledig DNA-profiel van hun tumor ma ken.

Feiten Hartwig Medical Foun dation is een stichting zonder winstoogmerk die routinematig vol ledige DNA-profielen maakt van tumoren. De stichting werd in 2015 opgericht.

Hartwig heeft tot doel om door uitgebreid genetisch onderzoek de diagnostiek en de behandeling van patiënten met kanker te verbeteren.

Tekst: Katrien Baarendse Foto: Hartwig Medical Foundation

In de diagnostiek van kanker worden verschillende testen gebruikt. Je kunt naar een enkele specifieke mutatie kijken of een uitgebreide genentest uitvoeren waarbij je naar kenmerken van de tumor kijkt.

Nederlands bedrijf brengt langdurige, gerichte medicatie dichterbij

Het voordeel van de technologie is dat de deeltjes zo klein zijn, dat deze via kleine naaldjes op een heel precieze plek in het lichaam kunnen worden ingebracht. “Bijvoorbeeld in het oog of het brein, waarna ze – zo lang als je dat wilt – daar werkzaam blijven.” Gevraagd naar het belangrijkste voordeel van de doorbraak technologie van Nanomi geeft Franssen twee voorbeelden. “Het goed toedienen van medicijnen aan hersentumoren is op dit moment bijna niet mogelijk. Dan kom je bij oplossingen uit, waarbij een slangetje de schedel ingaat en waardoor een pompje het medicijn aan de hersenen afgeeft. Hetzelfde geldt voor een product dat je wekelijks in je oog zou moeten injecteren omdat je anders blind wordt.

Die problemen zijn concreet en daar heb ben we een oplossing voor ontwikkeld. Met onze technologie kun je de deeltjes via een heel klein naaldje in het oog of het brein afleveren.Vervolgens blijft het medicijn daar langere tijd werkzaam.”

Efficiënt en veilig

De innovatie past in het streven van de Europese Unie om de ontwikkeling van ‘value-added medicines’ te stimuleren.

“De EU zegt tegen de farmaceutische industrie: ‘Het probleem is niet dat er geen behandeling is. Het probleem is dat de toediening van een medicijn vaak ineffectief is’.” Franssen legt de nadelen uit aan de hand van het toedienen van medicijnen door middel van tabletten.

“Soms wordt maar 10% van de werkzame stof opgenomen door het maagdarmka naal. Vandaar gaat het via het bloed door het hele lichaam heen, terwijl je het medicijn bijvoorbeeld alleen maar nodig hebt in je hersenen. Dan is dat niet erg efficiënt en ook niet veilig. Het medicijn

veroorzaakt immers bijwerkingen in de rest van het lichaam. Met technologie als die van ons kun je dat aanzienlijk verbeteren. En uiteindelijk wordt het ook nog eens goedkoper, omdat je minder werkzame bestanddelen hoeft toe te die nen en minder snel cocktails nodig hebt om bijwerkingen te bestrijden.”

Een tweede voordeel dat de Nanomi-tech nologie biedt, is dat een medicijn nu vaak maar voor één ziektebeeld kan worden voorgeschreven, terwijl het de werkzame stof ook geschikt is voor de behandeling van andere aandoeningen, waar ech ter lokale toediening noodzakelijk is. Nanomi werkt samen met farmaceutische bedrijven om hiervoor een oplossing te ontwikkelen.

Goedkopere medicijnen

Nanomi is een ontwikkelingsafdeling van een groot farmaceutisch bedrijf, het Indi ase Lupin. Gevraagd naar zijn drijfveren, antwoordt Franssen: “Ik denk echt dat wij een verschil kunnen maken. Ik zit al sinds 1994 in het veld. De wetenschap en farma ceutische industrie zijn al heel lang bezig om zich te ontwikkelen in deze richting. Je ziet dat het zich nu tot een serieuze tak van sport ontwikkelt.” De ambitie van Nanomi is bij te dragen aan een wereld waarin hoge kwaliteit medicijnen beschik baar is voor iedereen. “Dat maakt het ook zo interessant om onderdeel te zijn van een

Indiaas bedrijf. Ons moederbedrijf heeft een groot deel van de omzet in India. We zijn bezig met hightech innovaties, waar heel veel geld in de ontwikkeling gaat zitten. Maar het doel is juist om met die hightech goedkopere medicijnen te maken. Wat je uiteindelijk wil, is dat je een product maakt dat de gezondheidszorg goedkoper maakt. Het moet goed werken, het moet veilig zijn én moet kosteneffectief zijn. Dat laatste vergeten wetenschappers vaak in hun enthousiasme, maar dat vind ik heel erg belangrijk.”

Registratie eerste product “We ontwikkelen een aantal producten op het gebied van de psychiatrie voor Lupin, en werken samen met bedrijven uit Europa, Azië en de VS, die op andere gebieden interesse hebben in onze tech nologie.” Nanomi verzorgt het hele proces, van studies om aan te tonen dat het product veilig is, tot het opzetten van de productielijn. “We maken niet alleen de bolletjes, maar vullen die ook af in de flacons, vullen de spuitjes met vloeistof om de bolletjes te kunnen toedienen en verpakken het geheel in een doosje met bijsluiter.” De farmacothera pie van Nanomi staat op het punt van doorbreken. “De studies zijn afge rond. We wachten op de eerste resultaten en zijn aan het voorbereiden om het eer ste product te registreren.” Daarna kan

het heel hard gaan, hoopt Franssen. “We zitten op een traject zitten waarbij we een hele grote kans van succes hebben. Als je dat één keer laat zien, dan trekt dat heel veel aandacht en kunnen er snel an dere toepassingen volgen. We hebben de technologie ontwikkeld als platform dat je kunt gebruiken voor andere produc ten. Het is een mooie toepassing die bijdraagt aan de betaalbaarheid van de gezondheidszorg.”

Het Nederlandse Nanomi heeft een technologie ontwikkeld waarmee een medicijn na injectie over een langere periode werkzaam is. “Het medicijn is daardoor een periode van twee weken tot enkele maanden actief en effectief,” vertelt NanomiCEO Okke Franssen.

Celtherapie veelbelovende vorm van kankertherapie

Future of Health Celtherapie is in opkomst en wordt inmiddels inge zet bij meerdere soorten kanker. Toch is er nog veel onderzoek nodig én zijn de kosten van deze therapie hoog. Voorzitter van het Antoni van Leeuwenhoek René Medema vertelt meer over celtherapie en de impact van de kosten daarvan.

Foto: Persfoto

Celtherapie ontwikkelt zich, er komen steeds nieuwe toepas singen. Dat is goed nieuws voor patiënten, maar zorgkosten kunnen ernstig onder druk ko men te staan.

werk en de farmaceutische industrie wil natuurlijk ook het ontwikkeltraject ‘terug’ verdienen.” Hij kan zich voorstellen dat het voor zorgverzekeraars lastig wordt om mee te gaan in die hoge kosten. “Celtherapie ontwikkelt zich, er komen steeds nieuwe toepassingen. Dat is heel goed nieuws voor patiënten, maar de zorgkos ten komen wel ernstig onder druk te staan.”

de productie van celtherapie in eigen beheer kunnen uitvoeren. Mogelijk is er in een later stadium een grotere faciliteit nodig, dan zijn er voldoende mogelijkheden om zelf de therapie te maken tegen minder kosten.”

Medema stelt dat celtherapie een relatief nieuwe vorm is om sommige vormen van kanker te genezen.

Cellulaire therapie is er in verschillende vormen. Bijvoorbeeld Car-T-celthera pie, waarbij eigen of donor witte bloedcellen genetisch worden gemodificeerd om de kankercellen te vernie tigen. “Tot nu toe kopen academische ziekenhuizen de gemodificeerde bloedcellen bij de farmaceutische indus trie. Daar hangt een flink kostenplaatje aan. Voor één patiënt kost dat 300.000 euro en daar komen de kosten voor opname, behandeling en verpleging natuurlijk nog bovenop.” Medema legt uit waarom dit zo duur is: “Een werkende cellulaire therapie heeft een lang ontwikkeltra ject en is minder gemakkelijk op grote schaal te maken zoals een goed werkende pil bijvoorbeeld. Het is maat

Medema vertelt dat zij zelf ook vormen van celthera pie maken, met name voor vaste tumoren. Deze zomer is bijvoorbeeld de TIL-stu die afgerond, de eerste fase 3-studie ter wereld voor celtherapie bij melanoom. De kosten daarvan zijn aanmerkelijk lager; 60.000 euro. “Het principe van academisch geproduceerde celtherapie is hetzelfde, we werken met cellen van de patiënt die - indien nodig - genetisch gemodificeerd kunnen worden in onze eigen laboratoria. En wij zijn niet het enige ziekenhuis dat daar mee bezig is, vrijwel alle academische ziekenhui zen onderzoeken of zij zelf celtherapie kunnen gaan aanbieden. Wij investeren veel in academische farma cie, in onderzoeken hoe we

Wij investeren veel in academi sche farmacie, in onderzoeken hoe we de productie van celtherapie in eigen beheer kunnen uitvoe ren.

Het spreekt vanzelf dat er voor het maken van celthera pie vergunningen nodig zijn en er aan tal van eisen en kwaliteitscriteria moet wor den voldaan. “We hebben momenteel zelf een TIL the rapie in ontwikkeling die we waarschijnlijk zelf bij EMA gaan registreren. Dat zijn we niet gewend, wij zijn er voor de patiënt, maar celtherapie is ook een maatschappelijk item vanwege de enorme kosten. Daarom willen we het zelf doen, lagere kosten - meer patiënten helpen met deze therapie.”

Hoewel celtherapie aan een opmars bezig is, blijft vroege detectie van kanker belang rijk. Eind 2021 opende het AVL daarom een Centrum voor Vroegdiagnostiek. “Vroegdiagnostiek bestaat natuurlijk al langer, denk aan de mammografie, uitstrijkje en het bevolkingsonderzoek darmkanker. In het Centrum gaan we een stapje verder, want kanker blijkt een steeds groter probleem te worden in de samenleving. Om dat probleem het hoofd te bieden is het belangrijk om kanker vroeg te detecteren. Hier onderzoeken we mensen met signalen die kunnen duiden op kanker én mensen die vanwege risicofactoren extra in de gaten gehouden worden.” Medema stelt dat er met vroegtijdige opsporing en het ontdekken van tumoren meer behandelopties zijn die vaak minder ingrijpend én minder kostbaar zijn. Minder ingrijpend betekent ook dat

mensen vaak korter uit het arbeidsproces zijn. Het Cen trum houdt zich ook bezig met research. Bijvoorbeeld om de onderzoekstechnieken te verbeteren. Medema stelt dat - hoewel het centrum nu al effectief is - er nog steeds ‘bijvangst’ is. “We zoeken naar methodes om de onder zoekstechnieken te verfijnen.” Een mooi voorbeeld daarvan is dat de onderzoeksgroep van Gerrit Meijer (al voor het centrum bestond) ontdekte dat er voor het bevolkingson derzoek darmkanker naar aanvullende karakteristieken in de ontlasting gezocht kan worden om vast te stellen of het daadwerkelijk om een hoog-risico voorloper op darmkanker gaat of dat het iets onschuldigs is. “Dat onderzoek leidde naar een nationale studie.”

Feiten Het Antoni van Leeuwenhoek bestaat uit het in kanker gespecialiseerde ziekenhuis en een onderzoeksinsti tuut met de naam Nederlands Kanker Instituut (NKI). Sinds de oprichting in 1913 combineert het Antoni van Leeuwenhoek de zorg voor kankerpatiënten met grensverleggend onderzoek. Zij gaan voor de beste zorg voor elke patiënt. In 2021 opende het AVL het centrum voor vroegdiagnostiek.

Tekst: Corry Daalhof

Celtherapie is in opkomst en wordt inmiddels ingezet bij meerdere soorten kanker.

René Medema, Voorzitter van het Antoni van Leeuwenhoek.

kans van kankerpatiënten steeg in de periode van 2011 tot en met 2020 ten opzichte van de tien jaar daarvoor. Tussen 2011 en 2020 bleef 66 procent van de mensen minimaal vijf jaar in leven nadat er kanker was vastge steld. In de tien jaar daarvoor was dat percentage nog 58 procent.

Goed nieuws

“Dat is natuurlijk een prachtige ont wikkeling. En ook noodzakelijk, want afgelopen jaar kregen maar liefst 124.000 Nederlanders te horen dat ze kanker hebben. Gelukkig weten we steeds beter hoe we kanker kunnen voorkomen of de ziekte in al een vroeg stadium vast te stellen. Ook is er veel veranderd in het aanbod van innovatieve behandelingen, zoals doelgerichte therapie en immuun therapie,” aldus Leo Mallmann, mana ging director bij MSD Nederland.

Wereldberoemde behandeling van Nederlandse bodem

Ook MSD ontwikkelt innovatieve behan delmethoden tegen kanker die bij kunnen dragen aan een langer leven of een betere kwaliteit van leven. De basis voor een van die methoden, immuuntherapie, werd gelegd in Nederland - in het Brabantse

Toekomst

“De komende jaren blijven we innoveren in de immuno-oncologie, onder meer via een grootschalig onderzoeksprogramma naar de behandeling van 30 tumortypen. Ook kijken we altijd naar mogelijkheden om onze portefeuille te versterken met nieuwe middelen die het verschil kunnen maken bij het behandelen van kanker. En onze verantwoordelijkheid stopt niet na de behandeling: we zetten ons samen met zorgprofessionals, patiënten en patiënten organisaties in om de levenskwaliteit van mensen met én na kanker te verbeteren.”

Belang van innovatie

We leven in een tijdperk van grote weten schappelijke en technologische voor uitgang. Moderne technologieën geven de zorgkwaliteit de komende jaren een enorme boost. Hierdoor kunnen we de komende jaren veel nieuwe geneesmidde len ontwikkelen, ook voor aandoeningen waar nu nog geen effectieve behandeling voor is. Dat geldt zeker ook voor behan delingen tegen kanker.

500 dagen

“Dat vraagt wel van ons allemaal dat we vooruit blijven kijken en onverminderd investeren in innovaties,” aldus

haalt de eindstreep niet. En gebeurt het wel, dan is het middel vaak nog lang niet bij de patiënt: geneesmiddelenbedrijven wachten soms jaren op vergoeding van nieuwe middelen, omdat vaak lang wordt onderhandeld over een prijsakkoord. De Vereniging Innovatieve Geneesmid delen heeft becijferd dat de gemiddelde doorlooptijd bij dure geneesmiddelen inmiddels is opgelopen tot vijfhonderd dagen. En dat traject lijkt in Nederland steeds meer tijd te gaan kosten.

Een zorgelijke ontwikkeling volgens Leo Mallmann. “Al die innovaties zorgen ervoor dat we kanker steeds vroeger kunnen opsporen en steeds nauwkeuri ger kunnen bepalen welke behandeling voor welke patiënt het meest geschikt is.

Nu dreigt een situatie te ontstaan waarin we straks precies weten wat een patiënt nodig heeft maar we hem of haar niet kunnen behandelen omdat het middel niet beschikbaar is in Nederland. Of voor het ene type kanker wel maar het andere niet. En dat voor een ziekte waar krijgt 1 op de 3 Nederlanders op enig moment mee te maken krijgt. Dat is ge woon niet uit te leggen aan al die mensen die hierdoor worden geraakt.”

den om ons heen. Wij gaan hierover graag in gesprek met alle belanghebbenden”

Voor meer informatie ga naar: msd.nl

MSD is het grootste en meest veelzijdige geneesmiddelenbedrijf van Nederland. We bieden innovatieve behandelingen voor een betere gezondheid van mensen én dieren, en zijn betrokken bij een betere toegang tot gezondheidszorg. Dagelijks werken we aan oplossingen voor ziekten waar nog geen antwoord op is en die vragen om nieuwe geneesmiddelen. Want wereldwijd levens redden en verbeteren dankzij baanbrekende wetenschap, dat is ons doel.

Hoe maken we de zorg toekomstbestendig?

Future of Health

Met een toenemende zorgvraag en afname aan zorgpersoneel is het hui dige zorgsysteem niet houdbaar. Hoe lossen we dit op?

uitdagender wordt vast te houden aan een bepaald kwa liteitsniveau. In de toekomst is het huidige zorgsysteem niet houdbaar. ‟Verbeteringen in het huidige zorgstelsel hebben onder andere te maken met perspectief. Veelal is zorg nu geregeld vanuit het perspec tief van de zorgverlener of -instelling. Zij hebben zelf zorg goed georganiseerd, maar kijken vaak niet naar de hele ‘customer journey’ van de patiënt, die langs meerdere zorginstellingen gaat en niet alleen de eigen instelling”, zegt Veldman.

Voor we op die vraag inzoomen, is het goed te kijken naar de basis die we in Nederland al hebben; dingen die goed gaan. Dianda Veldman, directeur-bestuurder bij de Patiëntenfederatie Nederland, vertelt: ‟In beginsel is de Nederlandse zorg van hoge kwaliteit. Zorgprofessionals zijn hier goed opgeleid en de medische ondersteuning in Nederland is erg goed. Mensen ontvangen hier hele goede zorg.”

Hoewel we zorg in Nederland vrij aardig georganiseerd heb ben, is er altijd ruimte voor verbetering. Bovendien zor gen maatschappelijke ontwik kelingen ervoor dat het steeds

Daarmee raakt de eind verantwoordelijke van de Patiëntenfederatie meteen een belangrijke noot die niet alleen raakt aan het huidige zorgsysteem, maar ook aan die van morgen. ‟Het is essentieel een accent te leggen op patiëntgerichtheid in de nieuwe zorgstructuur. De zorg wordt efficiënter als zorgver leners en -instellingen meer samen optrekken.”

En die efficiëntieslag is noodzakelijk. Veldman: ‟Onze maatschappij kent steeds meer oudere mensen. Ziekten en aandoeningen waar mensen vroeger aan overleden, zijn nu behandel baar. De zorgvraag neemt daarmee alsmaar toe. Oudere mensen kampen namelijk vaker met chronische aan doeningen waar zorg voor nodig is. Daarnaast kent de maatschappij steeds minder jonge mensen en toetreders tot de zorgarbeidsmarkt. Een op de zeven jonge mensen werkt nu in de zorg. In de

toekomst moet dit een op de vier zijn om aan de stijgende zorgvraag te voldoen. Gezien de huidige maatschappelij ke ontwikkelingen lijkt dit onhaalbaar.”

Daarom is het zaak om de zorg niet alleen met een pa tiëntgerichte focus efficiënter te maken, maar ook andere kansen aan te grijpen. “Met behulp van technologie kun nen we het zorgsysteem trans formeren. Andere sectoren lopen gigantisch voor op tech nologisch vlak en hebben hun bedrijfsvoering efficiënter en klantvriendelijker gemaakt. Er is in de zorg verander kracht nodig om de potentie van technologie te benutten”, benadrukt Veldman.

Ze plaatst ook een kritische noot bij het benutten van

technologie voor toekomst bestendige zorg. “We moeten ervoor waken dat we niet simpelweg analoge processen digitaal maken. Om een echte transformatie te bewerk stelligen is het noodzakelijk processen ook te herzien. Veel van die processen zijn namelijk ouderwets en niet gericht op het systeem en de patiënten van morgen.”

Die patiënt van morgen is namelijk ook, met behulp van kennis in applicaties en online, geëmancipeerder met de zorg. “De toegang tot in formatie maakt dat patiënten mondiger worden en met an dere vragen bij een zorgverle ner aankomen. Het is daarom zo belangrijk dat applicaties en digitale kennisplatforms geïntegreerd worden met de Nederlandse zorg. Die appli

caties verrijken daarnaast het zorgsysteem door de patiënt, bijvoorbeeld met thuismo nitoring, kleine interventies en het faciliteren van kennis, meer controle over zijn/haar eigen gezondheid te geven. Bovendien helpt dit soort technologische oplossingen ook de zorg betaalbaarder te maken; patiënten kunnen immers met digitale middelen en geautomatiseerde informa

Feiten

tiebronnen geholpen worden op afstand zonder de hulp van een zorgprofessional. Mocht een zorgprofessional wel nodig zijn, dan kan die consulten ook digitaal voeren, zoals dat tijdens de coron acrisis ook moest. Fysieke ontmoetingen vinden dan alleen plaats indien dit écht nodig is.”

Het aanstaande Integraal Zorgakkoord zet in op pas sende zorg, ten behoeve van gerichte zorgverlening en kwaliteit van leven

Een persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO), een online plek waar al uw gezondheidsgegevens beschik baar zijn en verrijkt worden met geautomatiseerde zorgverlening, is een belangrijke basis voor de zorg van morgen

Het versterken van de patiënt is een voorwaarde voor toekomstbestendige zorg

Tekst: Eoin Hennekam

Foto: Tom van Limpt & Pexels

Dianda Veldman, Directeur-bestuurder

‘eMental-Health is volop in beweging, de uitdaging zit in de implementatie’

Future of Health

Implementeren, personali seren én door ontwikkelen.

Dat is het credo binnen de eMental-Health, volgens Heleen Riper. Want hoewel een deel van de behandelin gen al klaar is voor opscha ling, is er aan de andere kant nog volop te doen. “Ik zeg zelf altijd dat we zwanger zijn van het derde kind.”

eHealth een belangrijk (deel)oplossing personeelstekort zorg

Lucien Engelen, een col lega-expert op het gebied van eHealth had het in zijn boek over ‘The end of the beginning’ in relatie tot waar we staan op het gebied van digitale zorg. In een interview hierover omschreef Engelen het als een kind dat na jaren lange zwangerschap tijdens de coronacrisis eindelijk was ge boren en nu moest opgroeien.

Of Heleen Riper zich daarin kan vinden op het gebied van eMental-Health? “Hoewel we tijdens de coronacrisis een flinke stap voorwaarts hebben gezet, is de hausse die ik tien jaar geleden voorspelde, voor alsnog uitgebleven. We zijn echt koploper in Nederland, maar op dit moment is de schatting dat slechts 20 pro cent van het behandelaanbod een digitaal karakter heeft.” En dan hebben we het volgens de professor eMental-Health/ Klinische Psychologie VU & Amsterdam University Medical Centre vooral over veelvoorkomende psychische klachten zoals depressies.

“Maar: eMental-Health is wel volop in beweging, de uitda ging zit in de implementatie. Er is nog zoveel te winnen, zeker als je kijkt naar het vroeg diagnosticeren en behande len van de veelvoorkomende psychische problemen zoals depressies, angst en problema tisch alcoholgebruik.”

Staan we voor een kan telpunt wat betreft eMen tal-Health?

“Dat denk ik wel. Er is een soort gouden standaard: het duurt zo’n twintig jaar voordat een zorginnovatie daadwer kelijk in de zorg belandt. Ik dacht, toen ik in 2000 begon,

dat het met eMental-Health veel sneller zou gaan, maar ik moet toch toegeven dat het weerbarstig is om bestaande zorgpraktijken te veranderen. We hebben de afgelopen twintig jaar heel veel aandacht gegeven aan het onderzoek naar de klinische – en koste neffectiviteit, de techniek, de infrastructuur en de dekking door de verzekering, maar te weinig aan wat digitale preventie en behandeling nu betekent voor patiënten en therapeuten in de dagelijkse zorgpraktijk. Het leerproces van de behandelaars verdient veel maar aandacht. De man tra van eMental-Health was ook altijd: het kan kosten-ef fectiever, maar de therapeut wil vooral dat het hem of haar helpt een betere behande laar te zijn. Ze beginnen nu langzamerhand in te zien dat de patient baat heeft bij een alternatieve behandelvorm of deze zelfs overtreft, we moeten ze nu helpen het te imple menteren. The end of a new beginning is dan wel een hele mooie beschrijving. Ik zie het als zwangerschappen, ik zeg altijd dat we zwanger zijn van het derde kind.”

Het derde kind?

“Het eerste kindje, de technologie, de infrastructuur en de effectiviteit van digitaal behandelen, is redelijk vol groeid. Het tweede kind is de implementatie, dat is echt nog een kleuter, maar zal nu snel opgroeien. Het derde kindje, het personaliseren van die technologie door middel van artificiële intelligentie en ma chine learning, daar zijn we nu zwanger van. Dat is de belofte voor de toekomst. Het meten in de natuurlijke habitat van de patiënt en daar persoonlijke behandelplannen voor schrij ven is echt nog iets dat we ver der moeten uitwerken. Het is ook te begrijpen dat we daarin achterlopen op de reguliere somatische zorg, want meten bij psychische klachten is vele malen ingewikkelder dan bij puur fysieke klachten. Maar precisie psychologie/psychia trie, maatwerk voor patiënten, dat is de grootste uitdaging op dit moment.”

Waarom is dat zo belangrijk?

“Hoewel het merendeel van de behandelingen die erkende GGZ-instellingen aanbieden evidence based zijn, bewezen werken, helpen ze niet alle patiënten. Neem depressies, daarvan zien we dat veel mensen terugvallen in nieuwe depressies en daarboven op zien we dat ze resistent wor den voor behandelingen. In dit soort gevallen is er heel veel winst te behalen om juist die behandelvorm aan te bieden die bij die patiënt past, en dat in een vroeg stadium. Dat zie

je in de fysieke medische we reld al vaker gebeuren, door middel van ondersteuning van algoritmes en besluitvormende ondersteunende advies-syste men, maar een psychisch pro bleem is vaak een combinatie van biologische, psychische en sociale factoren, dus dat is vaak ook ingewikkelder om te diagnosticeren of te behan delen.”

Dat lijkt me heel ingewikkeld, want je kan met hartslag of bloeddruk toch geen depres sie ‘voorspellen’?

“Een smartphone kan pas sief meten, bijvoorbeeld hoe veel stappen je zet en hoeveel uur je geslapen hebt, maar ook actief, door je bijvoorbeeld bepaalde vragen te stellen die verband kunnen houden met je stemming. Zo kan je inzicht krijgen in de dynamiek van hoe iemand zich voelt, welke acties of handelingen daar invloed op hebben en welke patronen de persoon of pati ent zelf en de therapeut daar in in kunnen herkennen. Dit levert aanvullende kennis op die we normaal op basis van gesprekken of vragenlijsten achterhalen, maar dat is altijd retrospectief. De zoektocht is hoe je van alleen subjectieve kenmerken naar een combina tie van subjectieve en objec tieve kenmerken kunt komen.

Zo kan een vermindering in het aantal stappen die je zet of plaatsen die je bezoekt een eerste indicatie zijn van een verslechterde stemming. En een toename van sociale media-contacten kan duiden op eenzaamheid. De integratie van deze actieve en passieve kenmerken noemen we ook wel digitale fenotypering: observeerbare kenmerken van een persoon.”

En met die digitale fenoty pering kunnen we maatwerk leveren.

“Zeker. Je kan je bijvoor beeld voorstellen dat iemand zegt dat ‘ie depressief is en niks meer onderneemt, maar je ziet aan de stappenteller dat ‘ie op bepaalde momenten veel stappen zet én zijn stem ming een hoger cijfer geeft.

Of hij geeft zijn stemming steevast een lager cijfer als hij naar werk moet. Daar kan je dan over in gesprek gaan tij dens een face-to-face of online therapeutische bijeenkomst. De digitale fenotypering kan je dan dus inzetten om de behandeling te personaliseren en eerder te interveniëren.

Therapeuten krijgen zo via een digitaal dashboard allerlei informatie uit verschillende databronnen op basis waarvan zij in overleg met de patiënt een behandelbeslissingen kan nemen. Maar digitale fenoty pering kan ook ingezet worden voor onderzoeksdoeleinden om op groepsniveau inzicht

te krijgen in de dynamische patronen van bijvoorbeeld hoe depressies zich ontwikke len en welke subgroepen van individuen en patiënten je daarin kunt onderscheiden om zo preventie en behandeling op maat te leveren.”

Tot slot: wat voor soort be handelingen brengen deze ontwikkelingen?

“Op dit moment gaat dat van onbegeleide programma’s online, dan leer je jezelf be handelen, tot een combinatie van onbegeleid met ondersteu ning van een specialist via de e-mail, blended behandelen, een combinatie van face-to-fa ce en internetmodules en, tenslotte, heb je het (deels) behandelen via beeldbellen. Dat laatste is eigenlijk een on dergeschoven kindje geweest tot voor de coronacrisis, maar is sinds de coronacrisis wel echt geland. Je ziet dat drie kwart van de behandelaars na de coronacrisis beeldbellen als onderdeel van hun behande lingen willen blijven gebrui ken. Een grote belofte is virtu al reality. Dat wordt nu vooral gebruikt voor angststoornis sen, waar je mensen tijdens de behandeling bloot wil stellen aan die angsten. Dat doen we nu voornamelijk imaginair, maar stel je nou eens voor dat je mensen daadwerkelijk op die plek kan zetten. Op die ladder, bij hoogtevrees. En dat je ze dan steeds een stapje hoger kan laten zetten, terwijl je als behandelaar volledig in controle bent, je kan de angst tweaken, naar gelang van wat de patiënt aankan. Dat is echt een belangrijke ontwikkeling binnen de behandelmogelijk heden binnen ons vakgebied, dat is technologie waar de gezondheidszorg beter van wordt. Maar alle mogelijkhe den en kansen moeten wel tot wasdom komen en dat is de huidige uitdaging: de GGZ fu ture proof te maken door het potentieel van al deze digitale ontwikkelingen ten volle te benutten.”

Feiten

Dr. Heleen Riper is al ruim 20 jaar actief op het gebied van e-Mental-Health en houdt zich bezig met het onderzoek naar de beschikbaarheid, (kosten) effectiviteit en implementatie hiervan. Sinds 2015 is ze professor eMen tal-Health bij de afdeling Klinische Psychologie aan de VU Amsterdam.

Future of Health

We kampen in de zorg met een tekort aan zorgperso neel. De bijkomende vergrijzing en daarmee toenemende zorgvraag maakt dit tekort nog zorgelijker. We kunnen geen zorgpersoneel uit de hoge hoed toveren, maar we moeten wel oplossingen vinden om de kwaliteit van zorg te waarborgen. Hoe gaan we de uitdagingen in de zorg te lijf? Jeroen de Wilde, medeoprichter en algemeen directeur van ikHerstel, legt uit hoe eHealth-applicaties uitkomst kunnen bieden.

Tekst: Eoin Hennekam

Foto: Heidi Borgart

“Er is een grote verscheidenheid aan eHealth-applicaties die kunnen helpen uitdagingen in de zorg, zoals nijpende personeelstekorten, het hoofd te bieden. Met bepaalde eHealth-applicaties kunnen artsen worden ondersteund en ontlast in hun werkzaamheden en kunnen zij de schaarse tijd die zij hebben zo efficiënt mogelijk gebrui ken. Deze applicaties zijn gericht op het efficiënter maken van het zorgproces of het faciliteren van de communicatie tussen patiënt en zorgprofessional op afstand”, zegt De Wilde.

Hij geeft aan dat patiënten met behulp van een eHealth-applicatie bijvoorbeeld persoonlijke hersteladvie zen kunnen krijgen om sneller en beter te herstellen en meer eigen regie te hebben over hun eigen hersteltraject. Ook zijn er apps die helpen vitale waarden te meten en deze met behulp van telemonitoring op afstand laten con troleren door zorgprofessionals. Die hoeven op hun beurt alleen in actie te komen of de patiënt op te roepen langs te komen indien de patiëntdata uit applicaties daar reden toe geeft. eHealth-applicaties kunnen zo het zorgproces zo efficiënter en effectiever maken.

Maar De Wilde schetst ook uitdagingen. “Er komen we kelijks nieuwe eHealth-apps op de markt. Ziekenhuizen worden verlamd door de stortvloed aan aangeboden apps en eHealth-platforms. Ze zien door de bomen het bos niet meer. Om die reden stellen ziekenhuizen steeds vaker een Chief Medical Information Officer aan. Die focust zich op het bepalen welke apps en systemen passen binnen de strategie en speerpunten van het ziekenhuis, of ze waarde toevoegen en of ze daadwerkelijk de zorg ontlasten en bewezen effectief zijn.”

De Wilde sluit af met een prangende boodschap ten aan zien van eHealth-applicaties: “Om de zorgsector optimaal te ondersteunen en ontlasten moeten ontwikkelaars van eHealth-apps en -platforms slim en constructief onderling en met zorgverzekeraars samenwerken om een selectie van bewezen effectieve applicaties laagdrempelig toegankelijk te maken binnen de ziekenhuizen voor zorgprofessionals en patiënten. Alleen dan worden zorgprofessionals daadwerke lijk door eHealth ontlast en kan hun kostbare tijd effectiever ingezet worden voor het primaire zorgproces.”

Tekst: Jerry Huinder

Foto: Persfoto

Jeroen de Wilde, Medeoprichter en algemeen directeur van ikHerstel