SIMON VERMEER
Hoe gaan ziekenhuizen om met ontwikkelingen in digitalisering en AI
DAAN DOHMEN
Mensen meer zelfverantwoordelijkheid geven
JEROEN VERMEULEN
Ziekteverzuim door mantelzorg is hoog; Zorggenoot komt met een oplossing
Als logistiek bedrijf met vestigingen in zestien landen wereldwijd is de FIEGE Group een gerenommeerde partner in transport, opslag en distributie van consumentengoederen, mode, industrie, banden en healthcare. Vooral op het gebied van healthcare staan nieuwe ontwikkelingen op stapel. Drs. Alain Mogge, Business Manager Healthcare Transport Benelux, licht ze toe.
Het Duitse familiebedrijf FIEGE behoort tot de tien grootste logistieke dienstverleners van Europa. In Nederland begon de opmars met de overname in 2000 van Kalf Trans in Zaandam en Kalf Logistic Services in Merchtem (België). Een jaar later bouwde FIEGE een nieuw warehouse in Zaandam, in 2022 gevolgd door een tweede in Westzaan.
Uitvalsbasis Zaandam
“Kalf Trans verzorgde onder meer het vervoer van radio-isotopen voor medisch gebruik van het reactorcentrum in Petten naar ziekenhuizen”, vertelt Alain Mogge. “Inmiddels is Zaandam onze uitvalsbasis voor alle healthcare goederen die FIEGE in Nederland en België vervoert en distribueert aan onder meer ziekenhuizen, laboratoria, huisartsen, dierenartsen, apothekers en particulieren.”
transport is daarom essentieel voor de behandeling van een patiënt. Wij zorgen ervoor dat onze chauffeurs te allen tijde beschikbaar zijn om de belevering direct te verzorgen.”
Actuele informatie
De gezondheidszorg is continu in beweging. Mogge ziet drie trends die hun invloed hebben op de ontwikkeling van FIEGE Healthcare. “Verzenders geven aan dat zij meer gedetailleerde informatie willen hebben over het transport van hun product. Ons realtime informatieplatform biedt al veel informatie. We werken er hard aan om dit nog gedetailleerder en gebruiksvriendelijker te maken zodat geautoriseerde personen zonder tussenkomst van FIEGE over alle relevante actuele informatie beschikken. Ook het gemak van facturatie direct na aflevering is een speerpunt.”
Wij leveren steeds vaker medische producten bij patiënten thuis. Daar hoort een passend transport bij
Speciale richtlijnen
Om geneesmiddelen en andere medische producten te mogen vervoeren, opslaan en distribueren, moet je voldoen aan specifieke vereisten. Algemene medische producten als sondevoeding, vaccinaties, EpiPennen en dergelijke vallen onder GDP-richtlijnen voor de distributie van farmaceutische producten. Voor het radioactief (medisch) materiaal en bijvoorbeeld medische gaspatronen en zuurstofcilinders gelden ADR-richtlijnen.
Snel en zorgvuldig
Mogge: “Vanzelfsprekend voldoen wij aan alle protocollen, certificeringen en wet- en regelgeving. Wij verzorgen het transport conform de vereisten op het gebied van hygiëne, temperatuur, veiligheid en tijdigheid. Dat laatste is vooral van belang bij radioactief medische producten. Al tijdens het transport kan de straling van radioactief materiaal verlagen. Tijdkritisch
Opslag en herverpakken
De tweede ontwikkeling is het toenemende tekort aan geneesmiddelen.
“Op het moment dat deze medicijnen wel beschikbaar zijn, kunnen wij onze expertise in opslag en herverpakken inzetten”, vertelt Mogge. “Dat klinkt overigens eenvoudiger dan het is. Wij slaan in beperkte mate al zogenoemde low risk medicijnen als tabletten en capsules op. Voor alle andere geneesmiddelen gelden zeer strenge regels. Je mag niet zomaar een grootverpakking herverpakken in kleinere colli. Het geregistreerde etiket klopt dan namelijk niet meer. Alleen een apotheker mag de etiketten aanpassen. Het inhuizen van een apotheker is dan ook een mogelijkheid.”
Toename zorg thuis
“Een derde ontwikkeling is de verdere toename van de zorg aan huis”, vervolgt Mogge. “We merken dat bepaalde vormen van medische zorg vaker aan huis
worden verleend. Denk aan infuuszorg zoals pijnstilling en chemotherapie, maar ook bijvoorbeeld thuisdialyse voor nierpatiënten. Dat betekent dat wij steeds vaker medische producten bij patiënten thuis afleveren. Daar hoort een passend transport bij.”
Langlopende relaties
Dat transport voert FIEGE deels uit met vervoersbedrijven uit Drachten en Eindhoven. Samen met het eigen transport van FIEGE Zaandam bedient FIEGE Healthcare de ruim 110 klanten in Nederland en België. “Het gros van onze klanten maakt sinds jaar en dag gebruik van onze dienstverlening”, weet Mogge. “We streven altijd naar langlopende relaties en onderlinge betrokkenheid. We bevragen onze klanten geregeld wat beter kan. Het belang om winstgevend te zijn, is vanzelfsprekend. Winst is echter geen
FIEGE BeNeLux
doelstelling maar onze ‘zuurstof’ waarmee we onze dienstverlening kunnen verbeteren en uitbreiden.”
België
Zo wil FIEGE Healthcare haar positie in België verder versterken. Uit het klantenonderzoek blijkt dat verzenders veel waarde hechten aan belevering door FIEGE zelf. Mogge: “Wij hebben veel vertrouwen in onze transportpartners, zij werken zorgvuldig, zijn gecertificeerd en voldoen aan alle wet- en regelgeving. Tegelijkertijd zien wij ook kansen om in België een eigen logistiek knooppunt op te zetten. Daar ligt onze ambitie.”
Bij de FIEGE Group (verwachtte jaaromzet 2023: 2 miljard euro) werken 23.000 medewerkers op meer dan 130 locaties in 16 landen wereldwijd waaronder de BeNeLux. Dit jaar bestaat het familiebedrijf 150 jaar.
FIEGE BeNeLux omvat behalve Healthcare Transport ook uitgebreide warehouse activiteiten voor retail producten in Zaandam en Westzaan.
Het afgelopen anderhalf jaar is het Benelux-management vernieuwd en verjongd met Ralph Hendrix als Managing Director, Jeroen Kok als Business Manager Consumer Products en Alain Mogge als Business Manager Healthcare Transport BeNeLux.
Tegelijkertijd zien wij ook kansen om in België een eigen logistiek knooppunt op te zetten
Biologische geneesmiddelen
Cel- en gentherapie
Therapeutische vaccins
Outsmarting cancer, impacting lives. Onder dat motto trekt Oncode Institute sinds de oprichting in 2017 ten strijde tegen kanker. Mede op initiatief van Oncode Institute, is recent het Oncode Accelerator programma opgezet om een nieuwe stap te zetten: het preklinische ontwikkelproces van geneesmiddelen innoveren. Door gebruik te maken van innovatieplatforms die voor onderzoekers breed beschikbaar zijn, worden grote stappen gezet in versnelling en efficiency. Professor Gerard van Westen, AI specialist aan de Universiteit Leiden en professor Miriam Koopman, internist-oncoloog van het UMC Utrecht, beantwoorden vier prangende vragen.
1. Wat is Oncode Accelerator en waarom is het opgericht?
De ontwikkeling van kankertherapieën duurt lang, is risicovol en kapitaalintensief. Bovendien komt het vaak voor dat een nieuwe therapie slechts werkt voor een deel van de patiënten waar het voor bedoeld is. “Het Nederlandse oncologieveld is van hoog niveau, maar de nieuwste wetenschappelijke inzichten worden nu niet toegepast in het preklinische ontwikkelproces”, zegt Gerard van Westen. “Daarom is Oncode Accelerator opgericht”. Dit publiek-private samenwerkingsprogramma is toegankelijk voor onderzoekers en bedrijven in de oncologie en gaat de preklinische fase van geneesmiddelenontwikkeling innoveren.
2. Hoe gaat Oncode Accelerator het preklinische onderzoek vernieuwen?
“Oncode Accelerator benut de kracht van drie technologieën: goed gedefinieerde patiënten cohorten, patiënt-specifieke modellen zoals organoïd technologie en kunstmatige intelligentie (AI)”, licht Miriam Koopman toe. “Op deze manier wordt de patiënt als het ware het lab ingebracht.” Dat gebeurt niet letterlijk, maar door met toestemming gebruik te maken van patiëntengegevens en van
Oncode Accelerator www.oncodeaccelerator.nl
patiënt specifieke organoïd modellen. Oncode Accelerator gaat aan de slag met deze innovatieplatforms binnen vier producttypes: kleine moleculen, biologische geneesmiddelen zoals antilichamen, cel- en gentherapieën en therapeutische vaccins (zie inzet). “Het doel is om hiermee de slagingskans van het ontwikkelproces te vergroten.”
3. Gaan patiënten hier op korte termijn al voordelen van zien?
De innovatieplatforms kunnen ook worden ingezet om behandeladvies op maat te geven. “Er wordt gebouwd aan een systeem
binnen het technologieplatform goed gedefinieerde patiëntencohorten zodat er in de nabije toekomst gebruik gemaakt kan worden van real time beschikbare data via de Nederlandse Kankerregistratie”, zegt Koopman. Ook gaat Oncode Accelerator een centrale plek bieden om gelijk te overzien welke opties er zijn voor een patiënt om deel te nemen aan een vroegklinisch onderzoek. “Hier werken we binnen het darmkankercohort (PLCRC) –waar inmiddels 63 ziekenhuizen en bijna 18.000 patiënten aan deelnemen- al hard aan.” De komende jaren zullen meer van dergelijke cohorten worden opgezet. Hoewel het AI platform in eerste instantie
bestaat uit fundamenteel onderzoek, worden de resultaten hiervan later ook als toolkit beschikbaar gemaakt. “Het op deze wijze direct kunnen inzetten van AI ten behoeve van patiëntenzorg, is voor mij een ultieme dagelijkse uitdaging”, vult Van Westen aan.
4. Wat kunnen onderzoekers en bedrijven verwachten van Oncode Accelerator?
Hoe doe je mee?
“Gezamenlijk innoveren én versnellen”, zegt Van Westen. “Als dienstverlenende partij kun je aansluiting zoeken bij het programma en bijdragen aan het versneld ontwikkelen van nieuwe kankertherapieën door de toepassing van nieuwe technologie.” Koopman vult aan: “Of dien als instelling of bedrijf een aanvraag in voor een zogenoemd demonstratieproject waarmee de nieuwe aanpak gevalideerd wordt.” Binnen deze projecten worden veelbelovende nieuwe therapieën via de geïnnoveerde Oncode Accelerator infrastructuur ontwikkeld, een belangrijk deel van de kosten wordt gefinancierd door het programma.
De aanvragen worden beoordeeld door een onafhankelijke commissie van experts. Ook kan er tegen betaling gebruik worden gemaakt van de geïnnoveerde infrastructuur of onderdelen daarvan om nieuwe patiëntgerichte kankertherapie te ontwikkelen.
Oncode Accelerator
Oncode Accelerator is een unieke landelijke samenwerking die bestaat uit 30 partijen en wordt gecoördineerd door zes partners: Universiteit Leiden, Leids Universitair Medisch Centrum, Nederlands Kankerinstituut, Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie, Universitair Medisch Centrum Utrecht en Stichting Oncode Accelerator. Oncode Accelerator verbetert en versnelt de ontwikkeling van nieuwe kankertherapieën door de patiënt eerder in dit proces te betrekken. Oncode Accelerator wordt mede gefinancierd door het Nationaal Groeifonds en werkt samen met de ministeries van EZK, VWS en OCW.
De gezondheidszorg zelf heeft zorg nodig. De zorgvraag stijgt, het tekort aan zorgprofessionals loopt op. Maar precies deze dynamiek wijst ons richting dé oplossing voor duurzaam toegankelijke zorg: een digitale transformatie. Meer digitale zorg vermindert de druk op zorginstellingen, geeft patiënten meer regie en faciliteert de broodnodige
Campagne Manager
Ricardo Goncalves
Managing Director
Jonathan Andersson
Graphic Design
Mo Aslan, Kiloe van Benthem
Tekst
Ilse
Kommers,
Coverfoto
AdobeStock
Gedistribueerd met Het Financieele Dagblad 2023
Drukkerij RODI Rotatiedruk
Partner content in deze campagne is tot stand gekomen in samenwerking met onze klanten. Dit zijn commerciële uitingen.
Dit is een commerciële uitgave. De FD-redactie heeft geen betrokkenheid bij deze productie.
Uitgegeven door
Contentway B.V.
Keizersgracht 424
NL-1016 GC Amsterdam
Telefoon Website
+31 20 808 82 00 contentway.nl
Email info@contentway.nl redactie@contentway.nl
Ongeveer de helft van contactmomenten in de zorg bestaat uit routinematige, niet-complexe zorg en consulten. Dat is een flinke post op de nu al krappe balans van arbeidsuren. En in de toekomst neemt het tekort aan zorgprofessionals alleen maar toe. Net als de vraag naar zorg. Digitale gezondheidszorg biedt juist voor dit probleem oplossingsmogelijkheden. En heeft meer voordelen die de zorg duurzaam toegankelijk helpen houden.
Als je routinematige en niet-complexe zorg voortaan digitaal aanbiedt, op een flexibele, gebruiksvriendelijke manier, dan krijgen patiënten meer regie over waar en wanneer zij zorg ontvangen. Ook vermindert flexibele digitale zorg de druk op zorginstellingen (wachtlijsten!) en zorgprofessionals. Zorgkosten dalen, doordat kosten voor overhead afnemen. Digitale
hulpmiddelen maken het zorgverleners bovendien makkelijker om de aandacht te verleggen naar gezond leven en het voorkómen van zorg(kosten).
Ik nodig deelnemers aan het Mobile Healthcare Event uit om de digitale transformatie van de zorg te omarmen.
De noodzaak voor deze verbeteringen zijn zo groot, dat de digitale transformatie waarschijnlijk dé belangrijkste verandering gaat zijn in de Nederlandse gezondheidszorg de komende 10 tot 20 jaar. Wie zich afvraagt of we daaraan kunnen wennen, hoeft alleen maar om zich heen te kijken. Reizen, winkelen, bankieren en meer: we doen het inmiddels allemaal zonder nadenken digitaal.
Ook digitale zorg bestaat al. And it is here to stay. Duizenden mensen per jaar krijgen bijvoorbeeld thuis een slaaponderzoek naar apneu of voeren zelf hartritmediagnostiek uit met behulp van handzame digitale hulpmiddelen. Artificiële intelligentie verbetert en versnelt steeds meer diagnostiek en ‘denkt mee’ over medisch beleid. Digitale hulpmiddelen en online consulten bieden bovendien goede mogelijkheden voor leefstijlcoaching, bijvoorbeeld rond stoppen met roken of obesitas.
Hoog tijd dus om de gezondheidszorg in haar volle breedte uit te nodigen om de digitale transformatie te omarmen. Dat is tevens de belangrijkste uitdaging. Natuurlijk moeten we zorgen dat de digitale uitwisseling van medische gegevens veilig is. En dat artificiële intelligentie in een
Steeds vaker komen kennismigranten naar Nederland om personeelstekorten tegen te gaan, waaronder verpleegkundigen uit de Filipijnen.
Bij taalinstituut Babel leren ze snel en efficiënt Nederlands én verdiepen ze zich in onze (werk)cultuur. ‘Dit doen we met een speciaal op maat gemaakt programma voor zorgprofessionals’, vertelt Tessa van Zijl, Projectleider Nederlands voor Zorg & IT.
Om in de Nederlandse zorg te kunnen werken, moet je de taal goed beheersen. Miscommunicatie met collega’s, patiënten en hun familieleden kan immers grote gevolgen hebben. Maud Beersmans is programmaleider Nederlands als tweede taal (NT2). Zij vertelt: ‘Babel leidt de Filipijnse verpleegkundigen op tot het vereiste taalniveau: B2. Ons taalprogramma sluit nauw aan op de Nederlandse medische context. Daarbij is er aandacht voor vakjargon en wordt er getraind in het voeren van patiëntgesprekken.’
In Nederland staan zo’n 65.000 vacatures open in de zorgsector. Daarom wordt nu naar de Filipijnen gekeken. In dat land zijn veel goede verpleegkundigen beschikbaar. Van Zijl: ‘De kwaliteitsstandaarden in Filipijnse ziekenhuizen sluiten goed aan op die van ons. Daarnaast is het opleidingsniveau vergelijkbaar met dat van
Nederlandse verpleegkundigen. Ook voor Filipijns zorgpersoneel is het aantrekkelijk om naar Nederland te komen. Zij werken minimaal vijf jaar in Nederland en kunnen daarna de kennis en ervaring die ze hier hebben opgedaan, toepassen in hun thuisland.’
Cultuurverschillen
Het taaltraject gaat van start in Manilla. Als de verpleegkundigen in Nederland
ondersteunende positie blijft, zodat arts en patiënt controle behouden. Maar de grootste opdracht waar we voor staan, is het huidige zorgsysteem en de betrokken besluitvormers het vertrouwen te geven om samen de digitale transformatie in te gaan en de gezondheidszorg te verduurzamen.
Tijdens het Mobile Healthcare Event op donderdag 16 november 2023 staat digitale zorgtransformatie centraal.
zijn, blijft Babel hen ondersteunen. Naast taalonderwijs biedt Babel culturele training om hen te helpen bij de overgang van thuis naar hier. Beersmans: ‘Cultuurverschillen zijn een belangrijk aandachtspunt in het traject. De directheid die kenmerkend is voor Nederlanders, is voor Filipijnen soms vreemd. Babel bereidt de cursisten voor op deze verschillen.’
Een op de veertien Filipino’s is werkzaam in het buitenland vanwege gebrek aan lokale kansen. Dankzij taalinstituut Babel behaalden velen van hen het benodigde taalniveau en zijn zij nu succesvol aan het werk bij Nederlandse zorgorganisaties. Een cursist: “Het was een geweldige uitdaging om Nederlands te leren. De bevlogen docenten brachten de lessen op hun eigen unieke wijze over, waardoor we de taal beter begrepen en ons konden ontwikkelen in schrijven, spreken, lezen en luisteren.”
Door de twee meest bekende werkzame stoffen voor behandeling van seksuele problemen te combineren met een doeltreffende en eenvoudige formulering, werkt Freya Pharma Solutions in Amsterdam aan het eerste geneesmiddel tegen FSIAD dat op de Europese markt kan komen. De omvang van het probleem, de formulering en de geringe bijwerkingen maken Lybrido tot een potentiële blockbuster met een marktpotentie analoog aan Viagra.
Freya Pharma ontwikkelt Lybrido als geneesmiddel voor vrouwen met Female Sexual Interest/Arousal Disorder (FSIAD). Het gaat om vrouwen die een verminderde interesse in seks en afgenomen seksuele opwinding ervaren en die dat problematisch vinden. Fase IIB klinisch onderzoek in de Verenigde Staten werd daarvoor succesvol afgerond. Freya Pharma wil daarop nu onder de projectnaam ALETTA confirmatory (bevestigend) klinisch onderzoek in Europa laten volgen onder pre-menopauzale vrouwen met de diagnose FSIAD. In de Verenigde Staten zijn er twee geneesmiddelen die zich op neurotransmitters richten, maar die hebben beperkte werkzaamheid en meer bijwerkingen. In Europa is er nog geen vergelijkbaar geneesmiddel op de markt.
Jan van der Mooren, Chief Medical Officer van Freya: “Het Lybrido-concept is aan de Rijksuniversiteit Groningen ontwikkeld en gepatenteerd onder leiding van hoogleraar Farmaceutische Technologie en Biofarmacie Hendrik Willem Frijlink. De IP is eerst naar een ander bedrijf gegaan en vervolgens door ons overgenomen. Het mooie is, dat één tablet volstaat. Lybrido bestaat uit een tablet met een buitenlaagje van testosteron en een kern van sildenafil.”
Deze tablet hoeft alleen te worden ingenomen ongeveer drie uur voordat de vrouw van plan is seksuele activiteit te hebben. Het concept is een voorbeeld van uitgekiende formulering. De tablet gaat eerst anderhalve minuut onder de tong om zo
Freya Pharma Solutions
de testosteron snel te laten vrijkomen. Deze stof komt dan snel in het bloed, maar heeft nog drie uur nodig om effect op de hersenen te hebben. Na deze anderhalve minuut kan het medicijn worden doorgeslikt om de sildenafil na drie uur in de maag te laten vrijkomen. Daardoor grijpen beide stoffen ongeveer tegelijkertijd aan.
Zowel het lichaamseigen testosteron als sildenafil zijn binnen de farmacologie bekende stoffen die in de formulering van Lybrido weinig bijwerkingen veroorzaken. Van der Mooren: “Testosteron richt zich op de hersenen en helpt seksuele begeerte op te wekken. Sildenafil, bekend van Viagra, werkt op de genitaliën en versterkt de doorbloeding en vochtigheid daarvan. Het feit dat beide stoffen op een eigen ‘target’ aangrijpen, en elkaars werking vervolgens versterken, heeft volgens het fase IIB-onderzoek een aantoonbaar synergetisch effect. Wat ook bleek: hoe hoger de dosering, hoe groter het effect. In de evaluatie met de FDA en de EMA werd, mede gezien de geringe bijwerkingen, een hogere dosering en dus een nog groter effect niet uitgesloten.”
Optimaal significant resultaat
Het confirmatory klinisch onderzoek
ALETTA zal begin 2024 van start gaan en doorlopen tot eind 2025, vooruitlopend op registratie en marktintroductie in 2028. Tenminste - als een venture capital, private equity of farmaceutische partner is gevonden die bereid is twintig miljoen te investeren. CEO Marcel Wijma: “Het kan voor een middelgrote of grote farmaceutische partij een heel aantrekkelijke deal
zijn.” Het traject na ALETTA tot Europese marktintroductie zal vervolgens nog eens twintig miljoen extra vergen.
Van der Mooren: “Voor ALETTA zoeken we samenwerking met ziekenhuizen in Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland, Oostenrijk, Italië, Spanje en Israël. In totaal hopen we minstens 750 vrouwen met de diagnose FSIAD te includeren voor groepen van gelijke grootte voor twee doseringen en een controlegroep die de placebo krijgt. ALETTA wordt in samenwerking met Contract Research Organization CR2O in Maarssen uitgevoerd en beoogt met deze grote aantallen vrouwen een zo groot mogelijke statistische significantie te garanderen.
100% FemTech
“Lybrido past 100% binnen de medische trend om meer specifieke aandacht aan FemTech en vrouwengeneeskunde te geven”, zegt Wijma. “McKinsey rekent dat tot de meest veelbelovende sectoren voor de komende tijd.”
Daarnaast geldt, dat het klinisch onderzoek zich nog uitsluitend richt op pre-menopauzale vrouwen. Volgens Wijma kan dit in de toekomst worden uitgebreid naar post-menopauzale vrouwen. “Op basis van dit alles is geprognosticeerd dat Lybrido vanaf 2028 goed zou kunnen zijn voor ruim een miljard euro omzet per jaar. Dit kan tegen 2034-2037 zijn gestegen tot ruim anderhalf miljard. Niet alleen het middel, maar ook het marktpotentieel vertoont een zekere analogie met Viagra.”
Freya’s mission is to provide women with better therapies for Female Sexual Interest/Arousal Disorder (FSIAD). There is a lack of effective treatment on the market today and those that exist have frequently-reported side effects, require that they are taken daily even when not needed, or have administration methods which may be uncomfortable, such as injection.
We want women to feel comfortable taking charge of their sexual health by offering safe, convenient and effective options.
Wat is FSIAD?
Female Sexual Interest/Arousal Disorder is een klinische diagnose die in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) is opgenomen. Het gaat erom, dat vrouwen die verder gezond zijn en ooit een bevredigend seksleven hadden, een verminderde interesse in seks en seksuele opwinding zijn gaan ervaren – en daar problemen mee hebben.
Blockbuster-perspectief
Voor welk percentage van de vrouwen komt Lybrido in aamerking?
Van der Mooren: “Een conservatieve aanname is dat 40% van de vrouwen één of meerdere kenmerken van FSIAD heeft. Een kwart daarvan, 10%, voldoet aan de volledige diagnose FSIAD. 10% daar weer van, 1% dus, staat open voor behandeling met medicijnen. Dat lijkt weinig, maar is heel veel. Bovendien is de verwachting dat meer aandacht en voorlichting aan vrouwen, huisartsen en seksuologen de bewustwording zal vergroten dat er echt iets aan is te doen.” Dat kan het percentage omhoogstuwen, zegt Wijma: “Aanvankelijk zal de voorschrijving uit de tweede lijn komen, maar het is voorstelbaar dat naarmate de acceptatie toeneemt de huisarts het middel vaker zal gaan voorschrijven.”
Dit najaar starten de campagnes om Nederlanders te beschermen tegen de meest voorkomende luchtweginfectieziekten, zoals griep en COVID-19. Dergelijke preventie is zeer (kosten)effectief, maar een structurele plek op de Rijksbegroting voor alle risicogroepen ontbreekt nog voor de komende jaren.
een kleine verandering plaatsvinden, ook wel mutatie genoemd. Op die nieuwe variant kan het immuunsysteem vervolgens minder goed voorbereid zijn. De oudere varianten herkent het immuunsysteem inmiddels door vaccinatie of een eerder doorgemaakte infectie, deze nieuwe variant echter niet. Daarom moet je als fabrikant het vaccin steeds aanpassen naar de meest recente circulerende varianten. Deze zomer zijn de COVID-19-vaccins aangepast aan de XBB.1.5-variant. Het is een normale gang van zaken dat virussen muteren en nieuwe varianten zich aandienen.”
lager ziekteverzuim en bijvoorbeeld minder druk op de gezondheidszorg. Deze gunstige effecten kunnen gerealiseerd worden indien we tegen de infectieziekten gaan vaccineren die vooral in de wintermaanden tot veel ziekte leiden.”
Vanuit de overheid en de zorg komen enthousiaste reacties op de ontwikkeling richting combinatievaccins, geeft Crombach aan. “De vaccinatieprogramma’s zitten snel vol. Een mens heeft maar twee armen. Als mensen in dezelfde doelgroep bijvoorbeeld gevaccineerd moeten worden tegen pneumokokken, blijft er een arm beschikbaar voor het combinatievaccin. Beide vaccins kunnen dan in één afspraak worden gegeven en zo zouden mensen in een keer tegen vier ziekteverwekkers beschermd kunnen worden.”
Veel mensen hebben het tegenwoordig over ‘sinds corona’ of ‘na corona’. De lockdowns zijn verleden tijd, maar COVID-19 is helaas nog steeds onder ons. Voor de meeste mensen is de kans op ernstige ziekte door COVID-19 afgenomen, maar voor kwetsbare groepen is die er nog wel: zestigplussers en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen (waaronder ook mensen met een ernstige afweerstoornis), voor wie COVID-19 een ernstiger verloop kan hebben. Zij lopen volgens de Gezondheidsraad nog altijd een groot risico om in het ziekenhuis of op de Intensive Care terecht te komen of te overlijden aan deze luchtweginfectie.
Ieder jaar kunnen zich nieuwe varianten van luchtweginfectieziekten aandienen.
Jolanda Crombach, directeur van Moderna Nederland legt uit: “Een virus gaat een cel in en infecteert die. Vervolgens gaat hij zichzelf kopiëren om ook andere cellen te infecteren. Daarbij maakt het virus soms een foutje in zijn eigen voordeel. Er kan
Vaccinontwikkelaars zoals Moderna volgen, met hulp van onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), op de voet wat er op ons afkomt. Crombach: “Moderna houdt de virussen nauwlettend in de gaten om goed te begrijpen wat de veranderingen in het virus betekenen voor hoe een ziekte zich verspreidt of hoe ernstig het is. Vervolgens stelt mRNAtechnologie ons in staat om hier snel op te reageren. Een mRNA-vaccin kun je veel sneller ontwikkelen, naar verwachting binnen 2 tot 3 maanden, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit. Daarom kun je daarmee ook veel sneller afstemmen op de circulerende virusvarianten van dat moment.”
Combineren
Voor de toekomst ziet Crombach een gecombineerd mRNA-vaccin voor luchtwegvirussen zoals griep, COVID-19 en RS-virus voor zich. “Dat is niet alleen maar logistiek makkelijker voor de zorg en cliënt. Bovendien kan het combineren van vaccins leiden tot minder ziekteleed, een
Preventie
Op Prinsjesdag is zoals altijd de Rijksbegroting gepresenteerd. Er is geen meerjarige structurele financiering voor vaccinaties opgenomen in de begroting. Ook in het preventieakkoord gaat het vooral over gezonder eten, meer bewegen, stoppen met roken, maar niet over vaccins. Crombach betreurt dat bij preventie nog te weinig gekeken wordt naar de waarde van vaccinatie - dit is volgens haar een gemiste kans. “Zo wordt op de begroting geen budget gereserveerd voor de aankomende innovaties die juist aan ziektepreventie kunnen bijdragen. Demissionair staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid werkte aan structurele budgettering, maar we vrezen dat dit nu een zaak voor het volgende kabinet wordt. De financiering voor vaccins vindt nu ad hoc plaats, daarmee is het geld niet altijd beschikbaar. Wij bepleiten structurele opname van een post voor medische preventie met vaccinatie in
de Rijksbegroting voor VWS. Zowel de investering als de baten moeten terugkomen in de begroting, het is daarbij belangrijk heldere gezondheidsdoelen te formuleren voor Nederland.”
De opbrengst van vaccinatie wordt nog onvoldoende op waarde geschat; berekeningen leren dat het al snel kosteneffectief kan zijn. Crombach: “De Nederlandse zorg wordt in de winter zwaar belast. Vaccinatie kan helpen de toestroom van nieuwe patiënten af te remmen en houdt de IC’s vrij voor zaken waartegen geen vaccin bestaat.”
Gezonde concurrentie
“Het is belangrijk dat er meerdere aanbieders van het COVID-19-vaccin in de markt zijn”, vindt Crombach. “Dat bevordert de leveringszekerheid, geeft de arts keuze om risicogroepen en ouderen te beschermen en de vaccinontwikkelaars presteren beter in onderlinge competitie. Dit is van groot belang om elk jaar de beste bescherming tegen de nieuwste varianten te bieden.”
Moderna mRNA-platform
Moderna gelooft dat als mRNA één ziekte kan behandelen, het vele ziekten kan behandelen. Moderna heeft op haar mRNA-platform 48 onderzoeksprogramma’s lopen. 38 daarvan zijn inmiddels in de klinische fase.
Investering in Research & Development (R&D)
In de komende jaren zal Moderna $25 miljard investeren in onderzoek en ontwikkeling (R&D) van vaccins en therapeutica op het gebied van infectieziekten, immuno-oncologie, zeldzame ziekten, hart- en vaatziekten en auto-immuunziekten.
Er is schaarste in skills en competenties binnen de life sciences industrie. Veel organisaties zijn op zoek naar hetzelfde talent op hetzelfde moment, hierdoor concurreren ze met elkaar op de arbeidsmarkt. “Dit onderstreept het belang van recruitmentbureaus in het aantrekken en behouden van talent, en de unieke strategieën om op te vallen in deze concurrerende markt”, stelt Margot van Soest, Managing Director van SThree in Nederland en Spanje.
SThree is een wereldwijde staffing partner die veelgevraagde professionals verbindt aan bedrijven in de STEM sector (Science, Technology, Engineering, Mathematics). Met zeven recruitmentmerken, waaronder Real en Progressive in de Nederlandse life sciences sector, heeft SThree sinds 1986 een globale footprint opgebouwd met meer dan 40 kantoren in 12 landen.
“Met onze lokale marktkennis en een robuust netwerk streven we ernaar om bekwame specialisten te verbinden om samen aan de toekomst te bouwen.”
Van Boston tot Leiden
Globalisering, digitalisering, demografische verschuivingen en nieuwe manieren van werken versterken de behoefte aan experts in de life sciences sector. De COVID-19 pandemie heeft het belang van deze sector in Nederland
verder benadrukt, leidend tot meer R&D-investeringen in de afgelopen jaren. Daarnaast wordt het belang van data steeds groter. “Dit drijft vraag naar rollen zoals Automation Engineer en Bio Information Specialist.”
Belangrijke life sciences hubs zijn Frankfurt en Boston, maar Nederland wordt steeds belangrijker binnen deze markt vanwege het Bio Science Park in Leiden. Hierdoor vestigen meer multinationals en grote organisaties zich in Nederland. Van Soest: “Als staffing partner spelen we in op dit internationale karakter en breiden we de talentpool uit door kennis uit het buitenland naar Nederland te halen.”
Aantrekken en behouden van talent Nieuwe technologieën, zoals AI, hebben de behoefte aan gespecialiseerd life science
personeel met IT-vaardigheden vergroot. De combinatie van deze skills is essentieel in het effectief implementeren van technologie in de life sciences sector.
De huidige schaarste beïnvloedt zowel de werving van nieuwe professionals als het behoud van bestaand talent. Het wordt essentieel voor organisaties om zich te profileren als aantrekkelijke werkgevers om specialisten aan te trekken en te behouden. Dit vereist focus op werknemersbehoeften, zoals betekenisvol werk, aangename werkomgeving, ontwikkeltrajecten, welzijnsinitiatieven, doorgroeimogelijkheden en flexibiliteit.
Breed netwerk van specialisten
Het is cruciaal voor organisaties om een evenwicht te vinden tussen vaste en flexibele medewerkers om projecten tijdig te voltooien. Real en Progressive verbinden kandidaten met passende banen door hun doelen en vaardigheden grondig te begrijpen. “Ons breed netwerk
van specialisten, opgebouwd in 30+ jaar, zorgt voor een uitgebreide talentpool, waardoor we de beste match kunnen maken gebaseerd op bedrijfscultuur, en de benodigde skills, kennis en ervaring.”
“We ontzorgen onze klanten tijdens het volledige wervingsproces, van kandidaatselectie tot referentiecontrole en onderhandelingsbemiddeling. Als beursgenoteerd bedrijf hebben we uitgebreide kennis van lokale wetten en regels en adviseren we klanten en kandidaten gedurende het hele proces, vooral bij internationale specialisten.”
Real en Progressive: Niche Expertise
Real en Progressive vallen op als staffing partner door hun niche expertise in de life science sector. “Onze grondige kennis van de arbeidsmarkt en specifieke vaardigheden in deze sector biedt ons unieke marktinzichten. Dit maakt het mogelijk om de behoeften van werkgevers te begrijpen en te anticiperen op wat specialisten zoeken in hun volgende uitdaging. We zijn in staat om snel te handelen – vaak kunnen we binnen 48 uur specialisten voorstellen die voldoen aan het kandidaatprofiel van de klant.
Echter, onze focus gaat verder dan alleen STEM carrières naar het volgende niveau te brengen. Als bedrijf en als individuen zijn we gedreven om specialisten met STEM-vaardigheden te helpen bij het vinden van een ‘job with purpose’ en een ‘career with no limits’.” Aldus van Soest.
De ontwikkelingen in digitalisering en AI stapelen zich meer dan ooit op en organisaties zijn vereist mee te bewegen. Hoe gaan ziekenhuizen daarmee om? Simon Vermeer, CIO van het Erasmus MC in Rotterdam, laat z’n licht erover schijnen: ‘We staan pas aan het begin’.
Digitalisering in ziekenhuizen verbetert vooral de kwaliteit van de patiëntenzorg. Vermeer: ‘Voorheen was digitalisering meer gericht op specialismen, terwijl er in de afgelopen 20 jaar een veel meer integraal patiëntbeeld zichtbaar is geworden, dat ook voor de patiënt zelf inzichtelijk is. Die kan bij elk ziekenhuis tegenwoordig ook hun dossier en integrale gegevens bekijken, waaronder medicatie.’
Patiënt wordt steeds beter ondersteund
Voor de patiënt zijn er volgens Vermeer dus duidelijk dingen verbeterd: ‘Als je begint bij de huisarts en naar het ziekenhuis moet, wil je graag digitaal en integraal ondersteund worden, zodat je zicht krijgt op je totale zorgpad. Dat is eigenlijk waar we nu volop mee bezig zijn, door bijvoorbeeld te kijken of we een coalitie kunnen smeden in de regio. Daar liggen grote kansen op digitale verbetering.’
Daarnaast zijn er allerlei processen in het ziekenhuis zelf. ‘De interne integrale digitalisering levert duidelijk minder fouten op. Dé hoofdoorzaak van medische fouten is nog altijd medicatie. Als je ziet wat daarin verbeterd is, laten we zeggen in de afgelopen 5 jaar, dat is gigantisch.’
Veiligheid en wetgeving
Hoe zorgt het grootste universitaire ziekenhuis van Nederland ervoor dat patiëntgegevens veilig worden beheerd en dat er wordt voldaan aan de wettelijke vereisten? ‘Dat het uitdagend is, dat is helder. We hebben een aangescherpte wetgeving gekregen waar je aan moet voldoen en die in het bestaande ITlandschap geïmplementeerd moet worden. Bij nieuwe systemen gaat dit gemakkelijker, dit noemen we privacy en security ‘by design’.’
Kunstmatige intelligentie en big data zijn al enige tijd hot topics voor met name grote organisaties. Vermeer: ‘Sowieso staan we aan het begin. Het gaat in de medische wereld om de aantoonbaarheid. Onderzoekers willen het graag in een heel transparant model hebben, maar feitelijk zijn AI en machine learning black-
boxmechanismen. Dat vinden we eng en dat is denk ik ook terecht in de medische wereld. Als onderzoeksinstelling zit die aantoonbaarheid in ons DNA, dus we proberen het op verschillende manieren toe te passen.’
Investeringen
Met digitale gezondheidstechnologieën zijn vaak flinke bedragen gemoeid en alle belanghebbenden moeten de voordelen ervan inzien. Vermeer verklaart: ‘We zijn druk bezig geweest om de kennis en kunde van digitalisering bij zorgprofessionals te verhogen, want dat praat een stuk makkelijk met elkaar. Net zoals in andere sectoren kunnen we al lang niet meer zonder, dus je moet wel mee met investeringen.’
Feiten
Erasmus MC is het grootste Universitair Medisch Centrum van Nederland. Het zet zich in voor een gezonde bevolking. Ruim 16.000 medewerkers spannen zich dagelijks in voor excellente zorg door internationaal baanbrekend onderzoek en onderwijs. Zichtbaar beter zijn en voorop blijven lopen op het gebied van complexe, innovatieve en acute zorg door samenwerking met anderen, zijn belangrijke ambities van het Erasmus MC.
In een wereld waarin gezondheidszorg en technologie steeds nauwer vervlochten raken, speelt THINC. - Het Healthcare Innovation Center – een cruciale rol. Als onderdeel van het Universitair Medisch Centrum in Utrecht is THINC. toonaangevend op het gebied van kort-cyclisch innovatieonderzoek. THINC. biedt ‘science as a service’ die bijdraagt aan de technical-, clinical en market readiness van een gezondheidsinnovatie. “Er is een enorme toename van innovatie in de zorgsector”, stelt Gerdi Janssen, Senior Business Developer bij THINC. “Onze missie is om de mogelijke impact van deze zorginnovaties snel en efficiënt te onderzoeken, dicht bij de praktijk. We denken al in een vroeg stadium mee over de werkzaamheid, bruikbaarheid en kosteneffectiviteit.
Veelzijdige partner
THINC. biedt een uitgebreid spectrum aan diensten. Ze genereren inzicht hoe de innovatie aansluit op een zorgbehoefte en leveren bewijs aan stakeholders, waaronder investeerders, potentiële kopers of vergoeder. Janssen vertelt: “En niet op de laatste plaats bieden we advies en evaluaties rond het verkrijgen van zowel CE- als FDAgoedkeuringen.”
Een belangrijk aspect van het werk van THINC. is het ontwerpen, uitvoeren en analyseren van klinische studies en bruikbaarheidstests om te bewijzen dat een product veilig en effectief is –een cruciale stap voor het verkrijgen van CE-certificering (MDR) of FDAgoedkeuring. “Als onderdeel van een academisch ziekenhuis bevinden we ons in een unieke positie hiervoor en hebben toegang tot patiënten, zorgprofessionals, KOL’s en zorgdata. We hanteren een wetenschappelijke standaard, maar kunnen snel schakelen.” aldus Janssen.
Goede samenwerking en vlotte certificering
SmartQare, Ronald Olie Co-founder, ontwikkelt, fabriceert en brengt een 24/7 monitoring oplossing op de markt. Het monitoringapparaat was in eerste instantie bedoeld om als consumentenproduct te dienen. Maar door de aard van de combinatie van functionaliteiten – het monitoren van vitale waarden en andere gezondheidsparameters – bleek het medisch te moeten worden. Doordat de regelgeving voor medische apparaten aan steeds strengere eisen moest voldoen, had smartQare de expertise van THINC. nodig. Olie: “Voor smartQare resulteerde dit in een koerswijziging vanwege beperkte medische expertise. We hebben THINC. gekozen vanwege hun vermogen om ons te ondersteunen bij CE-certificering (MDR) en hun snelle responsiviteit. De communicatie met hen was uitstekend.”
De samenwerking tussen THINC. en smartQare illustreert perfect: “We
zijn er om bedrijven zoals smartQare te helpen navigeren door het complexe landschap van medische certificering en het juiste bewijs te verzamelen. We zijn trots op wat we samen hebben bereikt. Ik zou ondernemers, met name van buiten de zorg, willen vragen ons tijdig in te schakelen. Wij adviseren of ze als medical device worden gezien en welke onderzoeken, dus investering en tijdslijnen, daarmee gemoeid zijn. Dit is nodig om investeerders hier tijdig in te kunnen betrekken.” Aldus Janssen.
De interne integrale digitalisering levert duidelijk minder fouten op
veel mensen dat wel zo. In 1950 noemde Alan Turing AI al in zijn wereldberoemde artikel ‘Computing Machinery and Intelligence’. De wereld ziet er 73 jaar later anders uit door talloze ontwikkelingen op dit gebied. AI komt in verschillende vormen en maten voor en is inmiddels een containerbegrip. Ook voor de gezondheidszorg zijn de voordelen van slimme algoritmen, Machine Learning, robotisering en Generative AI groot.
Als het vandaag de dag over AI gaat, dan gaat het vaak over Generative AI. Dat is helemaal in lijn met de analisten van Gartner, die Generative AI bovenaan de verwachtingspiek van hun eigen Hype Cycle hebben geplaatst. Generative AI gebruikt bestaande gegevens om nieuwe, originele output te genereren. “AI helpt ons om het dienstverlenende proces binnen de zorg gemakkelijker, efficiënter en nog beter te maken,” zegt Sharmaine van den Hoek-Janssen, Business Unit Director Healthcare bij TOPdesk en een vooraanstaande stem in de softwarebranche.
Met TOPdesk richt van den Hoek zich voornamelijk op de ondersteunende dienstverlening. Deze dienstverlening wordt veelal mogelijk gemaakt door afdelingen als IT, Facility Management, Hospitality, Huisvesting, HR en teams als Cliënt Support en Patiënt Support. De resultaten van deze afdelingen en teams zijn in geen enkele branche zo tastbaar als binnen de gezondheidszorg. In een ideale situatie hebben ze allemaal Enterprise Service Management-processen.
een grote rol in kunnen spelen,” vertelt van den Hoek. “AI kan een scala aan voordelen bieden, waaronder het makkelijker vindbaar maken van kennis voor medewerkers en het verlagen van de administratieve last. Maar ook het automatiseren van routinetaken en het voorkomen van storingen in het proces met behulp van voorspellende en preventieve maatregelen.”
Ook in de TOPdesk-software is er op dit vlak al veel mogelijk, en eigenlijk al best lang. Zo ziet van den Hoek dat veel zorginstellingen meldingen al automatisch toewijzen aan de juiste persoon op basis van woordherkenning (smart categorization). Ook wordt het Kennisbeheer veel ingezet om chatbots te voeden. “De afgelopen maanden hebben wij van veel klanten gehoord dat zij Large Language Models (zoals Azure OpenAI Services) integreren met ons Meldingenbeheer. Hierdoor kunnen ze op een simpele en kosteloze manier gebruik maken van de AI die al binnen de organisatie beschikbaar is”.
om te blijven beseffen dat AI zich baseert op bestaande gegevens, de data van een organisatie. Het is cruciaal dat organisaties hun data management op orde krijgen. Gelukkig ziet van den Hoek dat hier goed aan gewerkt wordt.
Zorginstellingen die al wat verder zijn, zijn veelal bezig met het implementeren van Machine Learning en Service Automation (slimme automatisering). Service Automation in TOPdesk zorgt ervoor dat handmatige handelingen en routinetaken door de software overgenomen worden.
De dienstverlening van ondersteunende teams binnen de zorg zal de komende jaren drastisch veranderen, omdat ze een cruciale rol spelen bij het implementeren van AIoplossingen. Ze zijn verantwoordelijk voor het selecteren van de juiste technologieën. Het is nu al duidelijk dat AI hulp kan bieden in het verlichten van de druk op de zorg, mits het goed geïmplementeerd wordt.
Ooit…
“Binnen de zorg lopen we tegen grote uitdagingen aan op het gebied van personeelstekorten, het uitwisselen van data en de digitale transformatie. Dit zijn allemaal uitdagingen waar AI en goed Enterprise Service Management
TOPdesk
Dat is precies hoe TOPdesk het graag ziet. De wereld van software en technologie ontwikkelt ongelofelijk snel en IT-afdelingen van zorginstellingen staan voor grote keuzes. Van den Hoek is dan ook van mening dat het niet meer dan logisch is dat AI de software overstijgt. “Als softwareleverancier moet je er klaar voor zijn om AI in je software te integreren en er op deze manier alles uit te halen wat een klant nodig heeft. Gelukkig kan ik zeggen dat we hier helemaal klaar voor zijn. We sorteren er zelfs al jaren op voor!”
De eerste stappen met Generative AI Veel zorginstellingen zijn zich op het gebied van Generative AI nog aan het oriënteren. Hierbij is het van groot belang
De nabije toekomst Binnen een paar maanden ziet het speelveld op het vlak van AI er waarschijnlijk weer heel anders uit. Een aantal grote partijen heeft aangekondigd dat ze op korte termijn interessante releases gaan doen. “Er zullen nieuwe AI-assistenten uitgebracht worden door verschillende partijen. Binnen TOPdesk zijn we hier al veelvuldig mee aan het testen, en onderzoeken we hoe en op welk onderdeel de integratie moet gaan werken.” Generative AI-oplossingen zoals virtual assistents, taal modellen en intelligente applicaties (analyse & herkenning) zullen de komende jaren veelvuldig geïmplementeerd worden in het servicelandschap in de zorg en gaan zo de norm worden.
Over TOPdesk
Storingen zullen beter voorkomen kunnen worden doordat apparaten en software zichzelf onderhouden. Een wereld zonder storingen is volgens Van den HoekJanssen echter moeilijk voor te stellen. “Als we alles kunnen voorspellen op basis van bestaande data, dan blijft er alsnog een onvoorspelbare variabele: de mens. De mens is zo creatief dat verstoringen, wensen en behoeften niet alleen op basis van eerdere resultaten te voorspellen zijn.” De veranderende (medische) omstandigheden van een patiënt of cliënt kunnen er ook voor zorgen dat niet alleen de directe zorg verandert, maar ook de servicebehoefte. Dienstverlening is dus meer dan alleen het oplossen van technische problemen — het gaat om het voorzien in de veranderende behoeften van de patiënt, het helpen en zorgen voor anderen op een manier die oprecht menselijk is.
Al sinds 1993 werkt TOPdesk vanuit Delft aan het verbeteren van de ondersteunende dienstverlening. De software van TOPdesk wordt ingezet voor de servicedesk en interne dienstverlening binnen alle sectoren. Binnen de zorg is TOPdesk al jaren marktleider, met inmiddels meer dan 450 klanten in deze sector. Het bedrijf streeft ernaar om de kwaliteit van zorg indirect te verhogen door het servicemanagement zo goed en effectief mogelijk te maken, in samenwerking met zijn klanten.
TOPdesk Healthcare Event
Op 30 november vindt het TOPdesk Healthcare Event weer plaats, deze keer bij Gooilands Events in Hilversum. Tijdens deze dag geeft van den Hoek samen met o.a. Wolter Smit, CEO van TOPdesk, de opening keynote. Ze zullen meer vertellen over de toekomst van TOPdesk binnen de zorg, voorbeelden laten zien van hoe (onder andere AI-) trends en ontwikkelingen doorsijpelen in de software en een inkijkje geven in mooie innovatie met TOPdesk. www.topdesk.com/nl
Het zorgsysteem is zodanig ingeregeld dat we bij de dokter komen als we een gezondheidsklacht hebben. Binnen krijgen we een geneesmiddel voorgeschreven en als de klachten aanhouden worden we na een tijdje weer terugverwacht voor controle. Healthvisionair Daan Dohmen pleit voor een radicaal andere aanpak en wil mensen meer zelfverantwoordelijkheid geven.
Daan Dohmen is hoogleraar, wetenschapper en ondernemer. Het meest bekend is hij wellicht als hoogleraar Digitale Transformatie in de Zorg aan de Open Universiteit. Of als oprichter van Luscii, een high tech-bedrijf dat in inmiddels 11 landen een app levert voor patiënten en een bijbehorend dashboard met ondersteuning van slimme algoritmen voor artsen en verpleegkundige. Hoe het ook zij: een grensverleggende blik op de gezondheidszorg kan hem niet ontzegd worden. Waar hij van droomt, is de herintroductie van de dorpsdokter. Niet in de oude vorm, maar
in een nieuw jasje. “De zorg is als fabriek georganiseerd. We allemaal zo ongeveer door hetzelfde procedé. Na een behandeling worden we na bepaalde tijd terugverwacht voor controle. Maar of dat op dat moment zinvol is, weten wet niet. Dit kost veel tijd van zorgverleners en is belastend voor patiënten. Met een digitale variant ontstaat er veel beter zicht op de gesteldheid van de patiënt thuis, de ontwikkeling van de ziekte of het aanslaan van de medicijnen. Je bent als zorgverlener veel meer in control, net zoals de dorpsdokter vroeger. Die wist zijn patiënten naadloos te volgen.”
Bovendien is ons zorgsysteem zodanig ingericht dat er pas actie wordt ondernomen bij een gezondheidsklacht. Zou je dat niet moeten omdraaien? De vraag stellen, is ‘m beantwoorden, want volgens Dohmen zijn we eigenlijk beter af met een scenario waarbij mensen meer verantwoordelijkheid krijgen bij het monitoren van de eigen gezondheid. En dat betekent ook: betere tools krijgen voor het vroegtijdig definiëren van klachten of het leren omgaan met een aandoening. Zeker als
je een chronische aandoening krijgt. “Digitale hulpmiddelen kunnen de patiënt leren omgaan met zijn energieverdeling gedurende de dag. Je kunt de patiënt leren zijn voedingspatroon of levensstijl aan te passen. En in aanloop op een operatie kun je ervoor zorgen dat de patiënt zich zo goed mogelijk voorbereid. ‘Fit in, Fit out’, noemen we dat.” Deze optelsom zoals Dohmen dat schetst, heeft iets weg van een toekomstvoorspelling. Tegelijkertijd is dat niet helemaal waar. In de coronaperiode hebben veel zorginstellingen gekozen voor het op afstand behandelen van patiënten. Met een thuismeetapp werden patiënten in de gaten gehouden. Vanaf het moment dat de pandemie ging liggen, ontstond de verwachting dat we teruggingen naar normaal, terwijl er tevens stemmen opgingen om de learnings uit de coronaperiode langer vast te houden. Tientallen ziekenhuizen hebben daar inmiddels succesvol ervaring mee. Dohmen: “Met behulp van online apps en aanvullende medische hulpmiddelen, zoals bloeddruk- of saturatiemeters, kun je patiënten op afstand in de gaten houden. Patiënten worden als het ware thuis virtueel in het ziekenhuis opgenomen. Dat scheelt een enorme capaciteit en kan oplopen tot minstens enkele tientallen virtuele bedden per ziekenhuis.”
Deze ervaring bevalt inmiddels zo goed, dat zorginstellingen nu al bij meer dan 100 verschillende ziektebeelden op afstand monitoren. Patiënten met aandoeningen als diabetes, astma en zelfs hartfalen hoef je niet continu in een ziekenhuisomgeving te bewaken, dat kan dankzij moderne hulpmiddelen net zo goed op afstand thuis. “Vrouwen met het risico op zwangerschapsdiabetes moeten soms wel tot vijf keer toe op controle komen. Als ze met
behulp van moderne apps metingen thuis kunnen doen, hoeft dat niet meer. Dat scheelt dus een enorme impact op het zorgsysteem.”
Wat niettemin ook valt af te vragen, is hoe het staat met de waarborging van de patiëntenprivacy. Een online omgeving is nooit volledig te vrijwaren van datahacks. Dat die gewaarborgd is, is cruciaal, reageert Dohmen. Medische applicaties dienen te voldoen aan superstrikte wet- en regelgeving. Die worden gecertificeerd als een medisch hulpmiddel, vergelijkbaar met andere medische hulpmiddelen. Bedrijven die zulke middelen uitgeven worden elk half jaar gescreend om te controleren of ze voldoen aan de wetgeving, dus inclusief de privacyregelgeving.
Dohmen erkent het belang van deze certificering voor het voorkomen van securityrisico’s, maar hij wil in dit verband ook nadruk leggen op de voordelen van nieuwe technologie. Door gebrek aan voldoende personeel zijn veel medewerkers overbelast.
Het automatiseren van controles betekent ook dat je uren vrijspeelt van medewerkers, die daarmee verantwoordelijkheid voor routinematige klussen uit handen geven om zich zo te kunnen richten op die patiënten waar hun aandacht echt nodig is. Dat blijkt ook uit onderzoek, zoals recent nog in Londen waar 81% van de ongeplande opnames voorkomen kon worden bij patiënten met hartfalen. “Bovendien valt ook voor te stellen dat een deel van de verpleegkundigen het fysieke werk niet meer aankunnen, maar het wel leuk vinden om een deel van de week actief te zijn als tele-verpleegkundige. Dat is fysiek niet belastend, terwijl ze toch bij patiënten betrokken zijn door telemonotoring.”
Geïnspireerd door het digitale schoolbord, heeft Treant het Ward Control Center (WCC) geïntroduceerd. In 2021 hebben zorgmedewerkers toegang gekregen tot patiëntinformatie door middel van een digitaal touchscreen systeem.
Treant verleent met zo’n 6.000 collega’s kwalitatief hoogstaande ziekenhuis- en ouderenzorg vanuit 21 locaties in de regio Drenthe en Zuidoost-Groningen. De zorggroep implementeert data gedreven werken steeds meer in het zorgproces en zet vol in op het benutten van real time digitale informatiestromen.
Pieter Buwalda, capaciteitsmanager bij Treant, zocht naar een digitale verwerkingsmethode die zowel voor verpleegkundigen als artsen geschikt is, zonder extra werkdruk. Buwalda: “De data-integriteit is voor onze organisatie belangrijk. Maar ook om te begrijpen hoe de data worden verwerkt en geïmplementeerd. Hierbij gaat het om informatie die verpleegkundigen helpen in het dagelijkse werk. Ons capaciteitsmanagement bouwt van hieruit bruikbare data op. Door met voor de zorg relevante data te werken, ontstaat geen registratielast.”
Digibord van de basisschool
Tijdens dit proces werd Buwalda geïnspireerd door een onverwachte bron: de basisschool van zijn zoon. Daar zag hij hoe een digibord werd gebruikt als controlecentrum voor de leraar. “Ik wist dat een dergelijk systeem nuttig zou kunnen zijn voor onze afdelingen. Met het digibord-idee kwam ik terecht bij onze Business Intelligence (BI) afdeling. Samen met verpleegkundigen en de BI-afdeling ontwikkelden we het invoerconcept in onze software van SAS. Het werkt eenvoudig: Je loopt langs het bord en voert de gegevens in.”
De implementatie en pilot van dit nieuwe systeem is gestart op de AOA (Acute Opname Afdeling) van ziekenhuislocatie Scheper van Treant in Emmen. Dit vormde het begin van het WCC-systeem. Het WCC is een unieke touchscreen, waarop informatie over patiënt, verpleegkundige en dienstdoende arts eenvoudig kan worden ingezien en ingevoerd. Het biedt details over de verblijfsduur, mogelijke overdrachten en apotheekdiensten op een digitale plattegrond. “Voorheen ging bij het gebruik van whiteboards informatie na een dienst verloren. De zorgzwaarte van medewerkers kan beter worden geregistreerd. Verpleeg-
kundigen kunnen onderling snel en live zien wie waar ondersteuning nodig heeft. Met de inzichten uit het WCC kan de verpleegcapaciteit binnen de hele organisatie verder worden geoptimaliseerd, wat helpt bij het plannen van opnames”, zegt Jaap Krikken, Hoofd BI.
Eenvoudig systeem helpt overzicht te houden
Karin Verhoog, verpleegkundige en teamleider op de AOA, is zeer te spreken over het nieuwe WCC-systeem in hun teampost. Ze zegt: “Het is duidelijk en gemakkelijk. Je kunt eenvoudig zien waar de patiënt zich bevindt en wie de specialist
is. Daarnaast worden verpleegkundigen gekoppeld vanuit het rooster aan de juiste kamer en patiënt. Het helpt ons alles overzichtelijk te houden.”
Inmiddels maken binnen Treant meerdere afdelingen gebruik van het WCC.”De volgende stap is de transformatie van het Ward Control Center naar een Patiënt Control Center, waar alle patiëntinformatie wordt weergegeven. Deze mogelijkheid zal ook de patiënten in staat stellen om meer betrokken te zijn bij hun eigen zorgproces. Dit is onze visie voor de toekomst”, aldus capaciteitsmanager Buwalda van Treant.
INSPIRATIE
Maar liefst 95% van alle gezondheidstech-innovaties komt uiteindelijk nooit op de markt. Niet omdat het ontbreekt aan kwaliteit of aan commerciële kansen, maar omdat de lange weg naar introductie vaak onoverbrugbaar blijkt. NLC Health vindt deze innovaties, investeert en zoekt een passende ondernemer. De organisatie heeft ondertussen al tientallen uitvindingen succesvol op de markt gezet.
De gezondheidszorg piept en kraakt aan alle kanten: terwijl de vergrijzing toeneemt, is er door tekort aan personeel steeds minder hulp om patiënten en hulpbehoevenden te begeleiden. Innovatie is een belangrijk speerpunt om dat knelpunt te verbeteren. Dankzij innovaties is de zorg beter in staat om ziektes te voorkomen, vroeger te diagnosticeren, maar ook om betere behandelingen mogelijk te maken, en de arbeidsproductiviteit te verhogen. “Er worden in academische centra, in ziekenhuizen, maar ook bij bedrijven prachtige innovaties uitgevonden. Het probleem zit dus niet bij de innovatiekracht, maar het falen om innovaties naar de markt te krijgen”, constateert Bert-Arjan Millenaar, oprichter en CEO van NLC Health.
Daar waar investeringsmaatschappijen of grote bedrijven niet durven in te stappen in deze nieuwe innovaties, onderscheidt zijn organisatie zich door dat juist wel te doen op een risico-verantwoorde manier. Sinds de oprichting in 2015 heeft NLC duizenden uitvindingen geëvalueerd en meer dan honderd ondernemingen opgezet om afzonderlijke innovaties naar de markt te brengen. Millenaar: “Innovaties zijn sterk
onderscheidend ten opzichte van elkaar, terwijl het proces tot marktintroductie veel gelijkenissen vertoont. Wij zijn inmiddels al honderden keren door datzelfde traject met octrooien, klinisch onderzoek, goedkeuringen, enzovoorts gegaan. Als je dat de eerste keer doet, kun je gemakkelijk verliefd worden op een ogenschijnlijk baanbrekende technologie, terwijl we met onze uitgebreide benchmark-ervaring realistischer kunnen inschatten wat de kans van slagen is.”
Dat een innovatie het niet redt kent vele redenen, benadrukt Millenaar. Een innovatie is net iets te vroeg bijvoorbeeld, te laat of haakt aan bij een oplossing voor een te kleine groep mensen. Van de vijfentwintighonderd productvoorstellen die Millenaar jaarlijks op zijn bureau krijgt, slaagt er hooguit een tiental. “De route naar introductie is zeer complex. Wat wij niet kunnen doen, is het drastisch verkorten van die route, dat blijft een aantal jaren in beslag nemen door tijdrovende klinische onderzoeken en regulatie.
Wat we wel kunnen doen, is een betere inschatting maken van slagingskansen en bedrijven actief ondersteunen in hun reis naar de markt. Bijvoorbeeld door
een ervaren ondernemer aan het hoofd van de start up te zetten, financiering te ontsluiten of ons wereldwijd netwerk aan te spreken van medische experts.” Gezien deze uitgebreide benchmark-ervaring heeft NLC Health nu het voornemen om ook zelf innovaties te ontwikkelen, vooral in de digitale hoek. Het bedrijf ziet door zijn expertise immers precies waar er perspectief ligt voor nieuwe uitvindingen. Er wordt daarmee niet afgewacht tot een
aanbieder met een innovatie naar NLC komt, maar er wordt actief gezocht naar uitvindingen die deze kans invullen of ze ontwikkelen het zelf.
“We concentreren ons nu vooral op high tech-innovaties en biotech, terwijl we ook meer open willen staan voor low-tech. Dus ook mechanische hulpmiddelen en digitale oplossingen die zorgen voor minder druk op het zorgsysteem.”
UITDAGINGEN
Wekelijks kunnen farmaceutische groothandels een kwart miljoen geneesmiddelbestellingen niet krijgen. Het betreft vooral goedkope geneesmiddelen waar-van het patent verstreken is. De middelen kosten nauwelijks 1 tot 2 euro per maand, maar zijn cruciaal voor patiënten met aandoeningen als epilepsie, jicht en diabetes. Léon Tinke, voorzitter BG Pharma, de koepel van farmaceutische groothandels, is bezorgd over het gebrek aan urgentie. ‘Er is een veelheid aan problemen, maar we kunnen er wel wat aan doen.’
Tinke wijst op het preferentiebeleid van zorgverzekeraars. Driekwart van de le-veringsproblemen heeft te maken met preferente geneesmiddelen. ‘Verzeke-raars hebben sinds het begin van dit jaar het preferentiebeleid fors uitgebreid. Verzekeraars vergoeden maar één variant van een geneesmiddel. In sommige gevallen kiezen ze allemaal dezelfde leverancier.
De fabrikant met de bodem-prijs krijgt voor jaren het alleenrecht. Andere producenten halen hun producten daarom niet meer naar Nederland. Jaarlijks verdwijnen er 600 medicijnen van de markt. Als de geselecteerde fabrikant een leveringsprobleem heeft, zijn er on-voldoende alternatieven beschikbaar. Voor een cent per pil kunnen er vaak meer fabrikanten geselecteerd worden, wat de beschikbaarheid enorm verbetert.’
Als tweede punt noemt Tinke de concentratie van de productie in China en India. ‘Medicijnproductie in Europa geeft betere beschikbaarheid door kortere aan-voerlijnen en betere garanties voor milieu, arbeidsvoorwaarden én kwaliteit. Dat laatste bleek recent weer uit FDAonderzoek bij het Indiase Intas Pharmaceuticals. Verzekeraars zouden er rekening mee kunnen houden dat medicijnen op verschillende locaties worden geproduceerd tegen minimale milieubelasting.’
‘Een eenvoudige verbetering is te stoppen met de disproportionele boetes die IGJ en zorgverzekeraars opleggen aan farmabedrijven bij leveringsissues. ‘Dit beleid heeft tot gevolg dat farmabedrijven niet open zijn over hun leveringsproblemen. Daardoor kunnen wij als farmaceutische groothandels hier niet op anti-ciperen en zo tekorten voorkomen.’
BG Pharma sloeg diverse keren alarm bij minister en Tweede Kamer. Tinke heeft vertrouwen in zorgminister Ernst Kuipers. Zo sprak hij in een Kamerbrief zorg-verzekeraars aan op hun zorgplicht en stelde hij een werkgroep in die na de zo-mer met concrete acties moet komen. ‘Dat is essentieel. Zonder corrigerende maatregelen is het niet de vraag of maar wanneer het vreselijk mis gaat.’
Een paar cent meer per tablet betalen, kan de geneesmiddelenbeschikbaarheid vergroten
BD (Becton, Dickinson and Company) is een multinational met een duurzame missie. Als een van de grootste medisch-technologische bedrijven wil het graag bijdragen aan een toekomstbestendige zorg.
missie advancing the world of health™
We zijn een bedrijf met meer dan 125 jaar ervaring en expertise die wereldwijd sterk verankerd is. Onze oplossingen zijn aanwezig in het gehele zorgspectrum, van research tot diagnose en behandeling. Er zijn in de afgelopen jaren meer dan ooit dingen gebeurd die de wereld op zijn kop gezet hebben, waardoor bepaalde uitdagingen in de zorg transparant geworden zijn. Neem bijvoorbeeld COVID-19, cyberaanvallen, een verstoorde supply chain, de stijgende kosten voor grondstoffen en personele en logistieke uitdagingen.’’ In het huidige scenario stijgt het percentage zorgkosten tegenover het bbp van circa 13% naar 20% in 2040.
‘‘Wij kijken op basis van data, trends en gesprekken met onze klanten waar de
grootste uitdagingen in de zorg liggen. En welke oplossingen wij vanuit BD kunnen bieden om, in samenwerking met andere partijen, een toekomstgerichte gezondheidszorg te helpen garanderen.’’
Een andere factor is dat 1 op de 10 patiënten in Europese ziekenhuizen te maken zal krijgen met een veiligheidskwestie. Alonso: ‘’De daaraan verbonden kosten zijn enorm, maar niet bij iedereen bekend.’’ Hoe gaat het veiliger en efficiënter maken eigenlijk in z’n werk? ‘’Het is altijd een mix van drie dingen. Ten eerste onze expertise die we graag delen, waarbij onze teams klaarstaan om mensen op te leiden. Daarnaast hebben we de hardware- en softwarematige kant. Een goed voorbeeld is dat data aangeven
dat apothekers momenteel 50% van hun tijd aan zogeheten niet waardetoevoegende activiteiten besteden. Denk aan administratie, voorraad bijhouden en medicatie inkopen. Wij leveren oplossingen die de volledige medicatieketen van voorschrift tot toediening kunnen automatiseren en digitaliseren. Dit betekent minder fouten, meer efficiëntie en de juiste medicatie op het juiste moment in de juiste dosis voor de juiste patiënt.’’
Ecologische impact
Alonso noemt ook nog een product voor het desinfecteren van de huid voor een operatie, waarvoor ze in plaats van verschillende items één kant-en-klaar product bieden. Wat weer een positieve invloed heeft op de tijdsbesteding van de zorgverlener, maar ook op de verpakking en leveringsketen.
Hij stelt: ‘’Toekomstbestendigheid betekent voor BD ook dat we rekening houden met de ecologische impact voor onze klant en voor de maatschappij.’’
Léon Tinke, Voorzitter, BG Pharma
Alexander Alonso, General Manager Benelux, gaat dieper in op hun
VERDIEPING
De zorgsector is één van de grootste energieverbruikers van Nederland. De sector is verantwoordelijk voor 7% van de CO2-uitstoot, ook is 4% van het afval en 13% van het grondstoffengebruik afkomstig uit de zorg. Het werd de hoogste tijd om daar iets aan te doen.
Dat de zorgsector zoveel milieu-impact heeft, is niet onlogisch. Er werken meer dan 1 miljoen mensen, het gaat om de grootste sector van Nederland. “Bovendien is de zorgsector primair gericht op het beter maken van mensen. Die milieuimpact werd lange tijd voor lief genomen”, reflecteert Adriaan van Engelen, directeur van Stichting Stimular en Milieu Platform Zorgsector. Hij is nauw betrokken geweest bij de Green Deal-afspraak in de zorgsector om duurzaamheidsaspecten meer inhoud te geven.
Dat duurzaamheid meer aandacht krijgt in de zorgsector heeft volgens Van Engelen vooral te maken met toestroom van een nieuwe generatie zorgprofessionals. Die benadrukken veel meer dan vorige generaties dat een klimaatcrisis fors effect gaat geven op de staat van de
gezondheidszorg. “Door opwarming van het klimaat komen er nieuwe ziektes naar Nederland. Effecten van de klimaatcrisis, zoals overstromingen of extreme droogte, leiden reeds tot steeds meer gezondheidsellende. Dus dat de zorgsector nu meer aandacht voor duurzaamheid geeft valt goed te verklaren.”
Effecten van de klimaatcrisis, zoals overstromingen of extreme droogte, leiden tot allerlei gezondheidsellende
Inmiddels hebben circa driehonderd organisaties, waarvan ongeveer honderd zorgorganisaties, zich gecommitteerd aan
de Green Deal 3.0. Daarin staan afspraken over reductie van de CO2-uitstoot en impact op de leefomgeving, gekoppeld aan oog voor circulariteit van grondstoffen en materialen. Ongeveer 20% van de zorgsector, schat Van Engelen, is daar al serieus mee bezig.
In praktische zin gaat het dan om een variatie aan maatregelen, waarbij het energieverbruik van de zorginstelling zelf kritisch wordt beoordeeld, maar ook het gebruik van medische hulpmiddelen en disposables. “Het verduurzamen van de gebouwde omgeving in de zorgsector is eigenlijk nooit een issue geweest. Als een cv-ketel stuk ging werd die meteen vervangen. De zorg moest door. Nu wordt ook nagedacht over aardgasvrij alternatieven met o.a. warmtepompen. Het gebruik van disposables is een beetje
de sector ingeslopen. Er werd vooral gelet op gemak en veiligheid, terwijl vanaf nu toch ook het thema bestendigheid wordt meegewogen.”
5 miljoen Nederlanders zorgen voor een naaste en zijn dus mantelzorger. Meestal is het heel fijn om er te kunnen zijn voor bijvoorbeeld je partner, je kind of je ouders die je hulp nodig hebben. Maar in sommige situaties is het een hele uitdaging om mantelzorg met bijvoorbeeld je werk te combineren. In Nederland zijn er nu al ongeveer 500.000 mantelzorgers overbelast. Dit resulteert vaak in ziekteverzuim. Deze mantelzorgers houden heel wat ballen in de lucht; ze zorgen voor hun naasten, ze hebben het druk met werk en proberen hun privéleven te behouden. Jeroen Vermeulen, oprichter van Zorggenoot, stelt dat dit soms best pittig kan zijn. “Bij Zorggenoot helpen we overbelasting te voorkomen.”
Zorggenoot helpt werkgevers, managers en HR, door het ondersteunen van werknemers die zorgen voor een naaste. We weten dat 25% tot 33% van alle medewerkers ook mantelzorgers zijn. Van al het verzuim heeft 18% te maken met mantelzorg. Het aantal mantelzorgers zal in de toekomst alleen maar toenemen. Om te voorkomen dat dit voor werkgevers een enorme kostenpost wordt, zullen zij hun medewerkers tijdens deze intensieve periode ondersteuning moeten bieden.
Digitaal platform met antwoorden
De toekomstige uitdagingen in de zorgsector zijn groot. Door de vergrijzing groeit het aantal ouderen, maar het aantal verpleegkundigen groeit niet mee. Mantelzorgers moeten gedurende een lange periode veel verschillende taken overnemen. Denk hierbij aan het aanvragen van een zorgindicatie, het uitvoeren van lichte zorgtaken, het regelen van hulpmiddelen maar ook het organiseren van het huishouden.
Zorggenoot
Mantelzorgers raken hierin soms verloren. Zorggenoot biedt daarvoor de oplossing met hun digitale platform, en óók via een hulplijn. Mantelzorgers kunnen daar al hun vragen stellen aan professionele mantelzorgmakelaars.
Ondersteuning voor leidinggevenden en HR
Zorggenoot staat ook de leidinggevenden en HR met raad en daad bij. Het is van groot belang voor werkgevers dat zij een mantelzorgvriendelijke organisatie zijn.
Dit zorgt voor minder verzuim en minder verloop. “We hebben digitale workshops en een activatie-toolkit om het gesprek met de medewerkers gemakkelijker te maken.”
Daarnaast heeft Zorggenoot een dataplatform voor HR-medewerkers.
“We kunnen laten zien hoeveel mensen er op het platform komen, welke vragen er worden gesteld, hoeveel mensen de hulplijn bellen. We meten meerdere keren de belastbaarheid. Aan de hand van die
Zorggenoot is meer dan een platform, het is een vernieuwende manier voor werkgevers om hun werknemers die werk en mantelzorg combineren te helpen. “Niemand zou overbelast moeten raken door mantelzorg. Dat is onze missie.” Met Zorggenoot komt dat doel een stap dichterbij. Informatie: www.zorggenoot.nl of e-mail: info@zorggenoot.nl
(geanonimiseerde) gegevens kunnen we de HR-afdeling helpen met advies op maat vanuit Zorggenoot.”
Mobiliteitsverlies bij zorgvragers én het leveren van optimale zorg kunnen elkaar slecht verdragen. Immers, bij immobiliteit neemt het risico op zorgcomplicaties aanzienlijk toe. Arjo levert oplossingen op het gebied van transfers en ADL zorg waarbij de mobiliteit van de zorgvrager in stand wordt gehouden en/of wordt gestimuleerd, en daarmee de werkomstandigheden van de zorgverlener wordt verbeterd.
Immobiliteit in een zorgtraject valt nooit helemaal uit te sluiten. De zorgvrager die op de IC belandt, zal kortere of langere periode immobiel zijn. Op zich verklaarbaar, maar Foppe Hooghiemstra, Global Sr. Clinical Consultant van Arjo, benadrukt daarbij dat belegerig zijn geen gezondheidsvoordeel oplevert. “Wist je dat een zorgvrager op de IC al binnen enkele dagen spiermassa verliest? Gedurende de eerste twee weken kan dat zelfs oplopen
tot een verlies van dertig procent, terwijl het lastig is om die spiermassa weer op te bouwen.” Dit voorbeeld is een illustratie van de brede visie waar Arjo voor staat, waarbij het stimuleren van mobiliteit profijt oplevert voor zowel de zorgvrager, de zorgverlener als de zorginstelling. Om met die eerste te beginnen: het stimuleren van mobiliteit kan de kans op verschillende klachten voorkomen, waaronder doorligwonden of trombose. Arjo heeft wat dat betreft verschillende oplossingen beschikbaar om doorliggen (decubitus) te voorkomen maar ook om dit in een vroeg stadium te herkennen. “Decubitus wordt pas visueel zichtbaar als beschadiging van de huid door alle weefsellagen heen is gegaan en de huid roodheid vertoont. Met behulp van de Provizio® SEM Scanner is deze complicatie tot vijf dagen eerder te signaleren”, vertelt Hooghiemstra. Het mes snijdt niet aan twee, maar aan drie kanten: naast de zorgvrager en de zorgverlener profiteert ook de zorginstelling van een stimulans tot mobiliteit. Arjo manifesteert
zich als Mobility Outcome Partner, hetgeen betekent dat er samen met de klant naar de specifieke behoeften van de zorgomgeving wordt gekeken. Die behoefte wordt niet alleen gekoppeld aan de juiste hulpmiddelen, ook de vaardigheden en werkwijze van het personeel zijn daarbij onderwerp van gesprek. Deze aanpak richt zich daarmee niet specifiek op het weer beter maken van de zorgvrager, maar zeker ook op preventie en het voorkomen van blessures bij de zorgverlener.
“Dat is een boodschap die steeds vaker weerklank vindt. De gezondheidszorg staat over de hele linie onder druk. Het behouden én aantrekken van zorgprofessionals is een belangrijk thema. Hoe zorgen we ervoor dat het beroep aantrekkelijk is? In goed overleg en met inspanningen aan beide zijden gaan we op zoek naar manier om het zorgproces efficiënt, maar ook medewerkersvriendelijk te organiseren waardoor het werkplezier wordt vergroot”, aldus Hooghiemstra.
Dutso Dairy – Partner Content
Ghee, ooit van gehoord? Bij mensen met een Nederlandse achtergrond is deze botervariant grotendeels onbekend, terwijl Ghee bij consumenten met een internationale achtergrond, maar zeker ook in het buitenland, een grote populariteit geniet. Ghee kenmerkt zich door zijn rijke smaak, terwijl de Ghee op een hoge temperatuur verhit kan worden zonder dat het verbrand.
Anton van Kreij, oprichter van de Nederlandse Ghee-producent Dutso Dairy, heeft een missie. Wat hij vooral wil vertellen, is dat Ghee ten opzichte van andere vetten en oliën het hoogste ‘rookpunt’ heeft. Dat is de temperatuur waarbij olie of vet begint te roken of te walmen, bij boter is dat 130 ⁰C. Dat zorgt niet alleen voor een onplezierige smaak, maar er ontstaan ook schadelijke stoffen, zoals oxidanten en vrije radicalen. “Dat is dus in feite behoorlijk ongezond, terwijl onze Dutso Ghee een rookpunt heeft van 250 ⁰C. Bakken, braden, koken, stoven en wokken is dus veiliger en lekkerder met Ghee. Elk product dat wordt afgebakken in de oven, wordt verhit op een tempe-
ratuur hoger dan 180 ⁰C. Dus zeker ook bij ovenproducten is Ghee sowieso aan te bevelen”, aldus van Kreij. Ghee kun je vergelijken met geklaarde boter, legt hij uit, maar dan net even iets beter. Ook Ghee wordt gemaakt van melk(-boter), door verhitting wordt al het water in de boter verdampt. Daarna wordt de temperatuur nog verhoogd boven 120°C. De eiwitten en overige stoffen worden vervolgens uit het melkvet gefilterd. Het resultaat is een puur product, zonder kleurstoffen en E-nummers, van 99,9% zuiver melkvet. Van Kreij: “Het is niet mijn ambitie om onze Ghee in supermarkten gedistribueerd te krijgen. Het karakter van het kwaliteitsproduct past meer bij speciaalzaken, delicatessenwinkels
en winkels met een migratieachtergrond.
Maar wat ik zeker zou willen, is dat meer Nederlanders kennis kunnen maken met ons kwaliteitsproduct.” Per 1 september gaat onze eigen webshop live dan is het mogelijk om direct van de producent dit ge-
weldige product te kopen. Ook de moderne keuken ontdekt Ghee, wie koken leuk vindt moet het zeker eens proberen!
Op internet is erg veel informatie te vinden over het koken met Ghee.
Patiënten informeren en zeker ook: er- en herkenning geven. Zaken die essentieel zijn bij een zeldzame oogziekte als Leber’s Hereditairy Optic Neuropathie (LHON). Een podcastreeks van Het Oogziekenhuis in Rotterdam biedt uitkomst.
DR. JUDITH VAN EVERDINGEN, U BENT OOGARTS IN HET OOGZIEKENHUIS. WAT IS LHON?
“Het staat voor Leber’s Hereditairy Optic Neuropathie (LHON), ook wel bekend onder de oude Nederlandse naam Leber Opticus Atrofie (LOA). Bij deze erfelijke en zeldzame oogziekte word je plotseling blind of slechtziend aan beide ogen. Dat gebeurt doorgaans bij vrij jonge mensen. Doordat LHON zo zeldzaam is, wordt het niet altijd snel herkend. Daardoor gebeurt het helaas nog steeds dat mensen met Leber-symptomen bij een neuroloog belanden, omdat MS wordt vermoed. Of nog erger: dat men naar een psychiater wordt gestuurd omdat de klachten worden weggezet als psychisch.”
WAAROM EEN PODCAST?
“Het Oogziekenhuis is expertisecentrum voor LHON en behandelt samen met academisch ziekenhuis Groningen en Maastricht alle nieuwe LHON-patiënten. Als een serviceproject voor patiënten hebben we met alle betrokken instanties een brainstormsessie gedaan. Waar lopen mensen met Leber tegenaan? Door deze knelpunten en thema’s in een podcastserie te gieten, geven we niet alleen juiste informatie, maar ook steun en (h)erkenning. Plus dat het in deze vorm ook gemakkelijk toegankelijk is als je slechtziend bent. Bovendien kun je zelf bepalen wanneer en hoeveel je wilt luisteren. Wel zo prettig, want net na de diagnose komt er al zo veel op je af.”
HANNA, JIJ WAS BEGIN TWINTIG TOEN JE DE DIAGNOSE LHON KREEG. HOE WAS DAT?
revalidatietraject heb ik leren omgaan met mijn beperking. Zo weet ik nu hoe ik tekst op mijn telefoon en computer kan laten voorlezen. Ook ben ik mentaal sterker geworden. Dat alles heeft ertoe geleid dat ik mijn studie weer heb opgepakt. En dit jaar heb ik zelfs een wereldreis gemaakt! Een beperking hoeft dus niet het einde van je leven te zijn. Wat wél erg vervelend kan zijn: vooroordelen van anderen, zoals dat blinde mensen automatisch ook minder capabel zijn. Ik hoop dat de samenleving toegankelijker wordt.
“Als twintiger wilde ik me bezighouden met studeren en feesten, niet met een zeldzame oogziekte” Hanna
WELKE ZORG KOMT ER KIJKEN BIJ DEZE OOGZIEKTE?
“Teamwork is essentieel. Bij deze aandoening draait het niet alleen om tijdig de juiste diagnose te stellen. Maar zeker ook om de juiste leefregels mee te geven, evenals passende begeleiding en waar nodig medicatie. Naast de oogarts hebben ook de patiëntenvereniging, revalidatie en medisch maatschappelijk werker en klinisch geneticus een belangrijke rol. Want de diagnose LHON kan invloed hebben op de hele familielijn én op een eventuele kinderwens. Verder is revalideren essentieel, zodat men leert omgaan met minder zicht. Want het merendeel van de mensen met Leber moet leren leven met een blijvende visuele handicap.”
“Zes jaar geleden merkte ik op dat ik een vreemde vlek in mijn gezichtsveld had. Opeens kon ik mensen in de verte niet meer herkennen. De huisarts weet mijn klachten aan studiestress en verwees me door naar de psycholoog. Maar mijn moeder wist dat Leber in de familie zit en trok aan de bel. De diagnose zette alles op zijn kop. Ik wilde me richten op studeren en feesten, niet op een zeldzame oogziekte. Direct moest ik stoppen met mijn studie, want lezen lukte al vrij snel niet meer. Bovendien was het ook totaal onduidelijk waar mijn zicht heen zou gaan. Dat eerste jaar was een soort van depressief afwachten; erg zwaar.”
WELKE IMPACT HEEFT DEZE OOGZIEKTE OP JE?
“Inmiddels heb ik zo’n 6-7 procent gezichtsscherpte. Dat betekent dat ik niet kan lezen, geen gezichten kan herkennen en ook niet kan zien of iemand lacht of juist huilt. Maar lopen zonder taststok lukt nog wel. Door een intensief
WAT BETEKENT DEZE PODCAST VOOR JOU EN ANDEREN MET LHON?
“Heel veel. Het is laagdrempelig: je hoeft niet meteen koffie te gaan drinken met een vreemde om diens ervaringen over Leber te horen. Toen ik net de diagnose kreeg, had ik een grote behoefte aan ervaringsverhalen, aan hoe gewone mensen zoals ik een leven met deze oogziekte ervaren. Je hoort meestal alleen over degenen die uitzonderlijk zijn, zoals paralympische sporters. Deze podcast is herkenbaar en geeft hoop. Heel fijn!”
Heeft u behoefte aan meer informatie, scan de QR code en luister naar de podcast ‘Leven met LHON’
“Dat eerste jaar na de diagnose kan er veel op je afkomen” Judith van EverdingenGESCHREVEN DOOR: LISETTE JONGERIUS DR. JUDITH VAN EVERDINGEN OOGARTS IN HET OOGZIEKENHUIS HANNA NIJENHUIS ERVARINGSDESKUNDIGE
Medewerkers binden aan je bedrijf? Met Sailing Dutchman Events geef je ze een gezamenlijke, bijzondere ervaring en, zeer populair, een jaarrond coachingstraject. Dat leidt niet alleen tot loyaal personeel, maar ook tot een lager ziekteverzuim én een gezonder, succesvoller bedrijf.
De juiste medewerkers vinden voor je bedrijf of organisatie: op de krappe arbeidsmarkt is het nogal een opgave. Waarna zich meteen een nieuwe uitdaging aandient: hoe houd je je personeel vast, hoe bind je je medewerkers?
Met een hoger salaris, bonussen, een dure leaseauto? Ilmar Wessels, oprichter en directeur van Sailing Dutchman Events, weet uit ervaring waar het écht om draait. Wessels: ‘De belangrijkste secundaire arbeidsvoorwaarde is waardering. Medewerkers willen zich gewaardeerd voelen in wat ze doen. Die waardering toon je door heel bewust te laten zien dat je bezig bent met het werkgeluk en het welzijn van je mensen. In een positieve werkcultuur bind en verbind je medewerkers niet alleen, je haalt ermee ook het ziekteverzuim naar beneden en je verhoogt je bedrijfsrendement. Uiteindelijk bouw je zo aan een gezonder en succesvoller bedrijf.’
Forse stimulans
Het bedrijfsuitje – of beter gezegd: de personeelsreis – geldt bij uitstek als blijk van waardering én als beleving is
het een forse stimulans voor de juiste teamspirit. Waarom? Omdat de impact van gezamenlijke, bijzondere ervaringen veel groter is en veel langer doorwerkt dan welke salarisverhoging dan ook. Wessels en zijn team bieden met Sailing Dutchman Events unieke personeelsreizen. We zijn er, zegt hij, voor de beleving: ‘Sailing Dutchman Events geeft mensen onvergetelijke ervaringen op unieke locaties. En die koppelen we, desgevraagd, aan een jaarrond coachingstraject. In alles wat wij doen, zoeken we connectie met de natuur. Bij ons verbinden we mensen door bijzondere uitjes, verrassende concepten en originele incentives naar de mooiste plekken. In de natuur krijgen ze nieuwe inzichten. En deze nieuwe inzichten dragen bij aan een bewustere leefstijl met meer aandacht voor vitaliteit en duurzaamheid.’
Positieve effecten
De reisbestemmingen zijn zeer divers: van de Friese meren, voor een opwindende zeiltocht, tot Lapland, voor een sneeuwscooteravontuur. De positieve impact blijkt telkens weer enorm, zegt Wessels enthousiast: ‘Dat gaat wel wat verder dan een paar anekdotes bij het koffiezetapparaat. Een impactvol event reikt veel verder dan dat, zorgt voor meer teambinding, is een stimulans voor werkplezier en zelfs ook een aanmoediging om meer bewust met gezondheid om te gaan. Deze optelsom van positieve effecten leidt aantoonbaar tot een betere werkoutput.’
Als recent voorbeeld van zo’n impactvol event noemt Wessels de georganiseerde
reis naar een kasteel in de Schotse hooglanden. Wessels: ‘In eerste instantie voor directieleden van een bedrijf die niet meer zo goed met elkaar door één deur konden. Ze zijn daar met twee coaches gaan wandelen, wij organiseerden alles eromheen. Binnen een paar dagen zeiden ze: “Wat we hier bereiken met elkaar, op deze manier, op zo’n bijzondere locatie, dat krijgen we op kantoor in twee jaar niet voor elkaar!” Ze waren zo enthousiast dat ze dit hun personeel ook gunden: een andere wereld ontdekken, nieuwe ervaringen opdoen, tot verrassende inzichten komen. Met elkaar in beweging komen, weg van de vaste plek: daarmee bereik je, als het gaat om gezonde, gemotiveerde en loyale medewerkers, fantastische resultaten.’
Jaarrond coachingstraject
Inmiddels heeft Wessels het eventprogramma van Sailing Dutchman uitgebreid met een jaarrond coachingstraject. Wessels: ‘Dan zit de onvergetelijke ervaring van zo’n impactvolle bedrijfsreis ingebed in motivatie-events die bijvoorbeeld elk kwartaal terugkomen. Dat kan van alles zijn, denk aan evenementen in het teken van de gezondheid van personeel. Je medewerkers kunnen dan bijvoorbeeld kiezen of ze een workshop ademhalen of mountainbiken gaan volgen. We beginnen laagdrempelig, er is een grote organisatie waarvoor we, met een trainer en een gids, wandelingen organiseren voor het personeel. Binnen een straal van een half uur van het bedrijf. Breng je mensen in de natuur, weg met het beeldscherm, en heus: dan gebeurt er in positieve zin écht wat met ze.’
Gretig aftrek
Dat het jaarrond coachingstraject van Sailing Dutchman inmiddels gretig aftrek vindt, verbaast Wessels niet. ‘De vraag is zo groot, omdat de voordelen dat ook zijn. Je maakt je bedrijf aantrekkelijk voor nieuw personeel. En, wat ik al zei, dat personeel maak je gezonder, gemotiveerder, loyaler én productiever. Omdat het ziekteverzuim naar beneden gaat, betaalt het zichzelf terug.’ Nog veel voordeliger wordt de samenwerking met Sailing Dutchman Events door de unieke aanpak van de WKR-regeling. Wessels: ‘Wanneer je een bedrijfsuitje, incentive of event organiseert, kan het zomaar zijn dat je een naheffing van 80% loonbelasting ontvangt: dat is de werkkostenregeling (WKR). Met Sailing Dutchman Events zijn we erin geslaagd om events zo goed als mogelijk WKR-proof te organiseren.’