Italië Magazine 05 2022 by Credits Media

2022NR.5 8 720165 79616 8 00522 AP € 7, 50 LAGO DI GARDA Van Limone tot Salò Nieuwe ontwerpen van de SALONE DEL MOBILE CULINAIR WINNAAROpGeheimtipsROMEenklassiekersbezoekbijPianetaTerraRESTAURANTWEDSTRIJD HARTSTOCHT VOOR LA DOLCE VITA val d'Orcia Marie-José De laatste vankoninginItalië Interview Ellen Hidding Van model tot Italiaans tv-presentator Zie, voel, proef

3ITALIË MAGAZINE

In het vorige nummer schreef ik dat ik dit voorjaar eindelijk een bezoek had gebracht aan Friuli Venezia Giulia, een blinde vlek in mijn kennis van Italië. Misschien nog wel verrassender, of erger, zo je wilt, was een andere blinde vlek, die inmiddels ook is ingevuld: het Gardameer. Waar schijnlijk was ik de laatste Italië-liefhebber die het meer nog niet had bezocht, want het is ongekend populair onder Nederlanders. Maar goed, nu was het zover en zag ik het Gardameer van de westkant, van Limone sul Garda tot Salò en begreep ik ook waarom het zo geliefd is.

TE ZIEN OP BED: DEKBEDOVERTREKKEN EN ACCESSOIRES UIT DE VANDYCK ‘PURE’ EN ‘PRE MIUM’ COLLECTIES

ALBRECHT©MAARTEN EINDELIJK NAAR HET GARDAMEER MAGGIONI©ROBERTO

Eindelijk was het weer zover na jaren van uitstel: de bekendmaking van het Italië Magazine Restaurant van het Jaar. Tijdens een feestelijke bijeenkomst in de tuin van het Hilton Amsterdam reikte de Italiaanse ambassadeur Giorgio Novello de prijs uit aan het Amsterdamse Pianeta Terra. Al meerdere malen genomineerd, maar nu dan de winnaar van de juryprijs. De publieksprijs ging naar Raimondi’s Villa Rozenrust in Leidschendam. In deze editie zowel een verslag van de uitreiking als een uitgebreid artikel over het slowfood-restaurant Pianeta Terra dat Raul, Fabio en Laura tot zo’n bijzondere plek hebben gemaakt.

Onze nieuwe medewerker Liza Karsemeijer, woonachtig in Rome, ging op bezoek bij Anastasia Kellermann in de Val d’Orcia. Anastasia en haar man Robert kochten hier drie jaar geleden een huis dat ze verbouwden en daarnaast vond Anastasia de tijd om See Feel Taste Val d’Orcia te schrijven, een verzameling culinaire ervaringen, ontmoetingen en plekken, inclusief wijnen kooktips van wijnliefhebber Robert. Een heerlijke gids voor een bezoek aan dit beroemde en misschien wel mooiste stukje DaarnaastItalië.in deze editie onder andere een verslag van de Salone del Mobile, de meubelbeurs in Milaan, een interview met Ellen Hidding, een voormalig model die nu een bekende tv-presentator is in Italië, en een interview met schrijfster Donna Leon die op 28 september haar tachtigste verjaardag viert en van wie dertig romans met commissario Brunetti in Nederland zijn verschenen. Susan van Deth deelt deze keer haar culinaire Little Black Book van Rome. En natuurlijk nog veel meer tips, adressen en achtergronden. • Buon divertimento! Paul van Eijndhoven, p.vaneijndhoven@creditsmedia.nlhoofdredacteur

Ontdek de mooiste dekbedovertrekken, ﬁjnste spreien en meer Vandyck bed- en badmode in de Vandyck Experience Stores en Shops, linnenwinkels, beddenspeciaalzaken en geselecteerde warenhuizen. Verkoopadressen in de buurt en het volledige assortiment vind je op www.vandyckshop.nl

DROOM EVEN WEG NAAR WAAR HET ALLEMAAL BEGONNEN IS …

Terwijl jij geniet van je kop illy ko e, bereiden onze ko etelers de volgende genietmomenten voor. Met elke boon start de reis naar jouw perfecte ko e ervaring en door de absolute toewijding aan kwaliteit mag je rekenen op perfectie in een kopje. Het kenmerkende karakter van de illy blend, gevormd door de combinatie van negen duurzame Arabica ko e-herkomsten, begint bij de vrucht van de boon en legt zijn weg af naar Italië. De duurzame relaties met onze telers, de beste ko ebonen en een optimaal proces zorgen voor een gegarandeerde ko e ervaring en een glimlach op je gezicht. Ontdek meer op illy.com.

5ITALIË MAGAZINE Nummer 5, 2022 > Reizen 9 GRANTURISSIMO Tips voor een heerlijk verblijf in Italië. 18 DE MOOISTE VALLEI VAN TOSCANE Een culinaire en culturele rondreis door de Val d’Orcia met Anastasia Kellermann. 34 ROME CULINAIR Wat zijn de beste, leukste en meest verrassende culinaire adresjes in Rome? Onze kenner Susan van Deth geeft ze prijs. 60 LUXE EN RUST AAN HET GARDAMEER Langs de villa van Gabriele d’Annunzio en veel ander moois aan een van de meest geliefde meren van Italië. Culinair 70 MEDITERRAAN COMFORTFOOD Recepten uit Café Mazahar van Merijn van Tol. 78 EEN ZOMERAVOND IN HET HILTON Wie zijn de winnaars van onze restaurantwedstrijd? 80 RESTAURANT VAN HET JAAR 2022 Reportage over Pianeta Terra uit Amsterdam, meerdere malen genomineerd, nu de winnaar. 92 PRINSES MARIE-JOSÉ Hoe een Belgische prinses 34 dagen koningin van Italië werd en zich niet neerlegde bij een rol als marionet. 98 KOKEN MET SUSAN Het verschil tussen gnocchi en gnocca, plus een heerlijk recept. 100 MANGIARE Culinair nieuws plus Mike’s wijntip. Cultuur & Design 44 NUOVO Nieuwe mode en design. 60 18 34 46 inhoud

ITALIË MAGAZINE6 70 80 52inhoud 77 ROELAND SCHOLTALBERS Een verjaardag in het mooie Turijn. 87 EWOUT KIECKENS In Italië krijgt zelfs Craxi een straat, met Mussolini ligt het ingewikkelder. 109 LAURA Laura de Rooy-Dekker van ItaliaCasa over Italiaans onroerend goed. 110 FJP ADVOCATEN ADVISEERT Wat te doen bij een verkeersboete? En � �de�… 102 LA LINGUA ITALIANA Gratis kuuroorden. 111 HUIZEN TE KOOP & TE HUUR Actueel aanbod van onroerend goed in Italië. 114 VOLGEND NUMMER & COLOFON 46 SALONE DEL MOBILE Het mooiste nieuwe design dat op de grote meubelbeurs in Milaan is gepresenteerd. 52 “IK KAN NIET MET HAKKEN EEN ERF OP” Interview met Ellen Hidding, Nederlandse presentator van Italiaanse tv-programma’s. 89 ARTE E CULTURA Cultuurnieuws uit en over Italië. 104 “WIE WIL ER NU GEEN ITALIAAN ZIJN?” Interview met bestsellerauteur Donna Leon over commissaris Brunetti en de onovertroffen geneugten van Italië (en dan vooral Venetië). 107 LIBRI E MUSICA Nieuwe romans, een klassieker van Elsa Morante en de nieuwste muziek uit Italië. C��umn� 33 ROSITA STEENBEEK Een virtuele tour door het oude Rome. 44

Ontdek Arezzo en beleef een tijdloze ervaring www.discoverarezzo.com

Van ' s morgens tot ' s avonds kun je in verschillende ruimtes ontspannen, contacten leggen en plezier maken Rust uit in een van de 280 kamers en suites in de typische voco® stijl of in het wellnesscenter met fitnessruimte Verwen jezelf met heerlijke specialiteiten uit het OnFire Restaurant met open grill en klink op een succesvolle avond met cocktails uit de Ludico Bar met gameroom. Milan-Fiere

voco® Milan Fiere is ideaal gelegen op slechts twee minuten van de snelwegen die het hotel verbinden met het centrum van Milaan en de internationale luchthavens Linate en Malpensa.

E A T , S L E E P & E V E R Y T H I N G I N B E T W E E N voco® Milan Fiere Via Giorgio Stephenson, 55, 20157 Milano W: www milanfierehotel com | T: +39 02 8961 7600 | E: info@milanfierehotel com

voco®

Meer voor romantici

De rust van het kabbelende water en de zon die erin weerspiegelt roepen bij velen romantische gevoelens op. Voor eenieder die zich graag overgeeft aan rust en liefde is Hotel Giardinetto aan het Lago d’Orta (Piemonte) een prettige verblijfplaats. Het personeel is heel vriendelijk en staat altijd klaar voor de gasten. In het restaurant dineer je direct aan het water en geniet je niet alleen van de bijzonder smaakvolle keuken, maar ook van het adembenemende uitzicht. Na het diner is het een uitstekend idee om onder de sterrenhemel nog een afzakkertje te nemen in de rooftopbar. Gezien de waanzinnige locatie is het wel aan te raden om te reserveren, zowel voor het restaurant als voor de bar. Vanaf € 91 per kamer per nacht. Hotel Giardinetto, Via Provinciale 1, Pettenasco, +39 032 38 91 18. giardinettohotel.com

9TEKST & SAMENSTELLING LOLA RIBBINK ITALIË MAGAZINE GRANTURISSIMO >

EEN CADEAU VOOR JOU SCAN DE QR-CODE EN SLA DE COUPON OP+ 1 0 % e x t r a k o r t i n g o p j e a a n k o p e n-------

Het geboortehuis van ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus en het grootste aquarium van Europa, het zijn enkele Genuese bezienswaardigheden. Havensteden staan niet altijd bekend om hun sfeer, maar Genua is daar een uitzondering op. Midden in het historische centrum ligt Hotel Continental. Naast het hoofdtreinstation, op een paar minuten lopen van de haven en dicht bij goede restaurants. Het gebouw dateert uit de late 19de eeuw en is modern ingericht, zonder de klassieke elegantie uit het oog te verliezen. De designbekleding is gemaakt door Cole & Son, gebaseerd op een ontwerp van de kunstenaar Fornasetti, met een link naar de zee en ontdekkingsreizigers. Vanaf € 100 per kamer per nacht. Hotel Continental, Via Arsenale di Terra 1, Genua, +39 010 26 16 41. hotelcontinentalgenova.it

11ITALIË MAGAZINE

Hat jaar van de oorsprong van het kasteel is niet bekend, maar dat het oud is, staat vast. De adellijke familie Ormanni liet het bouwen, hoogstwaarschijnlijk in de 10de of 11de eeuw. In de loop van de tijd is het kasteel niet ongeschonden gebleven; toch zijn de ruïnes van de torens van het oorspronkelijke kasteel nog steeds zichtbaar in het noordelijke deel van de tuin. Vanuit deze tuin met vele romantische hoekjes heb je een schitterend uitzicht over de Toscaanse heuvels. Bij het zwembad vind je de ideale omgeving om een boek te lezen of te relaxen. Het kasteel heeft ook een eigen restaurant waar typisch regionale gerechten worden geserveerd. Vanaf € 80 per kamer per nacht. Castello di Montegufoni, Via Montegufoni 18, Montespertoli, +39 057 16 71 131. montegufoni.it

GRANTURISSIMO

ELEGANTIE IN GENUA

I a Make-up, haarelastiekjes, pleisters en andere kleine benodigdheden houd je gemakkelijk bij elkaar in dit tasje. Dankzij het transparante materiaal zie je meteen wat je nodig hebt. Legami, Trousse Porta Trucchi - Makeup Queen, € 12,95. legami.com

Eeuwenoud kasteel

Een rugzak blijft onmisbaar op reis. Dit zomerse exemplaar van Carpisa is een praktisch en elegant alternatief voor een hand- of schoudertas. Carpisa, zaino-sofia, € 35,95. carpisa.it

Weinig mensen worden blij van een regenbui, maar deze paraplu helpt om je humeur goed te houden. Moschino, sun smiley® print openclose umbrella, € 115. moschino.com

Verblijf met smaak Midden in een zeer uitgestrekt domein met eeuwenoude olijfbomen in Puglia ligt de stijlvolle Masseria Montenapoleone. De familie Monteneve startte in het begin van dit millennium een herstelproject nadat de boerderij veertig jaar verlaten was. Het land wordt met respect behandeld en er worden diverse gewassen verbouwd, zoals tomaten, vijgen, aubergines en meloenen. Verser wordt het niet. Het eten is zoals het hoort in Italië: eenvoudig, maar met eerlijke, smaakvolle producten. Je kunt er ook een kookles volgen om zelf met deze mooie producten aan de slag te gaan. Daarbij wordt aandacht besteed aan het maken van gezonde en duurzame keuzes, maar je krijgt ook fijne tips en tricks om het Italië-gevoel thuis vast te houden. Vanaf € 130 per kamer per nacht. Masseria Montenapoleone, C. da Bicocca (Via delle Croci) 8, Pezze di Greco, +39 338 77 74 182. masseriamontenapoleone.it

N e one ij

R g e kin

ITALIË MAGAZINE12

GRANTURISSIMO

+39 081 80 71

GRANTURISSIMO

Familiegevoel Als meisje schuifelde Roberta aan de hand van haar grootmoeder door de gangen van de B&B. Vele jaren en een renovatie verder zijn het Roberta en haar dochter Alice die dit fijne adres runnen. Tijdens de jarenlange restauratiewerkzaamheden is zoveel mogelijk van de originele architectuur en van de unieke ontwerpdetails behouden, waaronder de terracotta vloeren uit 1865. De luxe B&B ligt in het vissersdorp Marina Piccola. Direct aan de baai, ver van de drukte, maar op een steenworp afstand van de beste winkels en restaurants die Sorrento en de Amalfikust te bieden hebben. Hier word je welkom geheten alsof je familie bent. Vanaf 119 per kamer per nacht. Marina Piccola 73, Marina Piccola 75, Sorrento, 643.

€

13ITALIË MAGAZINE >

Via

marinapiccola73.com

15ITALIË MAGAZINE

GRANTURISSIMO

Droom met zeezicht Al drie generaties runt de familie van Don Antonio Ascalone haar droom van een eigen ‘kleine wereld’. Het hotel in Puglia, in het uiterste puntje van ‘de hak van de laars’, is ruim opgezet en als het ware verspreid over twee hectare grond. Hooggelegen op de rotsen, direct boven zee, heb je een prachtig uitzicht. De trappen leiden je via een leuke afdaling naar zeeniveau. Het stadje Castro is vlakbij; hier vind je goede restaurants en ’s avonds kun je er flaneren op de levendige piazza. De omgeving heeft ook veel te bieden wat natuur betreft. Verken bijvoorbeeld de grotten en baaien langs de spectaculaire kustlijn. Het personeel van het hotel kent de omgeving op z’n duimpje en zal je graag adviseren als je uitstapjes wilt maken. Vanaf € 115 per kamer per nacht. Hotel Piccolo Mondo, Via Litoranea per Santa Cesarea 238, Castro, +39 083 69 47 139. hotel-piccolomondo.it

ITALIË MAGAZINE16

Truffelfestijn

Als een kroon pronkt Relais Il Canalicchio op een heuveltop in het hart van het groene Umbrië, omringd door olijfbomen en wijngaarden. Het Relais is ontstaan uit de renovatie van het oude dorp Canalicchio dat gebouwd is rond het kasteel van Poggio. De toren van het oorspronkelijke kasteel bestaat nog steeds en in de Tower Suite kun je tegenwoordig zelfs de nacht doorbrengen. Dankzij de strategische ligging is dit het ideale startpunt om Umbrië te ontdekken. In de omgeving zijn wijnproeverijen en wandelen fietspaden en Perugia, Todi, en Assisi liggen op ongeveer een half uur rijden. Vanaf € 80 per kamer per nacht. Relais Il Canalicchio, via della Piazza 4, Collazzone. +39 057 16 71 relaisilcanalicchio.com131.

Umbrische pracht

Je kunt natuurlijk een paar gewone schoenen aantrekken, maar je kunt ook voor deze kiezen. Maliparmi heeft als doel het dagelijks leven van dames te verfraaien en dat is precies het gevoel dat je krijgt met deze sneakers aan je voeten. Maliparmi, mix sneaker, € 215.

San Giovanni d’Asso is in het tweede en derde weekend van november een fijne plek. Dan vindt daar de Mostra Mercato Tartufo Bianco plaats, een jaarlijks festival van de witte truffel. Liefhebbers kunnen zich vergapen aan een rijk aanbod van onder meer kraampjes, tentoonstellingen en proeverijen. Het is het perfecte moment om te genieten van deze delicatesse in een innemend dorp. Overigens is het evenement niet het enige dat het Toscaanse stadje linkt aan truffels. Er is een heus truffelmuseum te bezoeken en in de omgeving kun je met een truffelzoeker, een tartufaio, de bossen in op zoek naar de knolletjes. Het evenement bestaat al sinds 1985 en sindsdien wordt er ieder jaar reikhalzend naar uitgekeken. Het tweede en derde weekend van november in San Giovanni tartufodisangiovannidasso.itd’Asso.

F g

GRANTURISSIMO

www.segafredo.nl Il LAMORENOSTROPER’ESPRESSO

Wijnmaker Roberto van Poggio al Vento. Rechts: heuvellandschapiconisch met cypressen.

TEKST & FOTOGRAFIE LIZA KARSEMEIJER Het heuvellandschap ten zuiden van Siena is schilderachtig mooi en bijzonder fotogeniek, de vallei was niet voor niets het decor van de film The English Patient. De Nederlandse Anastasia Kellermann woont er middenin. “Veel mensen hebben hier een spirituele ervaring. Wij noemen het daarom Gods vallei.” goddelijke vallei Val d’Orcia

ITALIË MAGAZINE20 •DOENRelaxen in de thermen In de Val d’Orcia vind je meerdere natuurlijke thermen. Je kunt relaxen in een van de luxe spahotels in Bagni Vignoni, maar in Bagni San Filippo vind je gratis toegankelijke, openbare natuurlijke thermen. SP61, 4, Bagni San Filippo

De vallei is bijzonder fotogeniek en werd onder andere als decor gebruikt in de films The Gladiator en The English Patient. Het is dus niet moeilijk voor te stellen dat ook Anastasia en Robert verliefd werden op deze plek.

Culinaire zoektocht In dat jaar kochten Robert en Anastasia hun paleisje in Castiglione d’Orcia en besloot Anastasia eindelijk tijd te nemen voor haar boek dat de titel See Feel Taste Val d’Orcia kreeg. Een receptenboek pur sang werd het niet, wel een verzameling ervaringen, ontmoetingen en plekken, inclusief wijnen kooktips van wijnlief hebber Robert. Na drie jaar is Anastasia’s culinaire zoektocht eigenlijk nog steeds niet afgelopen. Net als de renovaties aan hun Italiaanse paleisje, die gingen TIPS

O ver een hobbelige strada bianca rijd ik richting het dorpje Castiglione d’Orcia. Mijn auto laat een kleine stofwolk achter op het door bomen geflankeerde pad. In Toscane worden tal van dorpjes nog steeds verbonden door deze onverharde weggetjes, die dwars door wijngaarden en langs olijfboomgaarden voeren. Om de iconische uitstraling van het gebied, dat UNESCO-werelderfgoed is, te bescher men, mogen ze niet geasfalteerd worden. Na een paar minuten rijd ik het bos uit en zie ik een landschap met glooiende, goudgele heuvels voor me opdoemen. In het midden bevindt zich een stenen huisje met een charmante veranda. Anastasia Kellermann en haar man Robert van den Bergh staan me al op te wachten. De Val d’Orcia is een heuvellandschap in het midden van Toscane en omvat talloze pittoreske dorpen en stadjes, waaronder San Quirico d’Orcia, Pienza en Radicofani.

Terwijl ik plaatsneem onder de pergola, vertelt Anastasia me hoe ze als twintiger al droomde van een culinaire reis door Toscane en het schrijven van een recepten boek met streekgerechten. “Mijn vader had zijn eigen wijngaard, dus de liefde voor wijn en goed eten is me met de paplepel ingegoten”, vertelt ze. Na een studie internationaal milieurecht in Nederland, Parijs en New York werkte ze als advocaat in Amsterdam. Schrijven deed ze ook: vooral over duurzaamheid. De droom van haar eigen boek over culinair Toscane liet haar niet los. “In 2019 overleed mijn vader, hij liet me een kleine erfenis na. Toen dacht ik: het is nu of nooit.”

“Scheuren in de muur, een lekkend zwembad en alles op maat moeten laten maken omdat een eeuwenoud huis geen standaardmaten heeft: het hoort er allemaal bij”

21ITALIË MAGAZINE > GODDELIJKE VALLEI VAL D’ORCIA

niet altijd van een leien dakje. Anastasia lacht: “Scheuren in de muur, een lekkend zwembad en alles op maat moeten laten maken omdat een eeuwenoud huis geen standaardmaten heeft: het hoort er allemaal Ondanksbij.”die tegenslagen is het niet alleen met het huis, maar ook met het boek goed gekomen: het ligt inmiddels bij tientallen verkooppunten door heel de Val d’Orcia, van restaurants en agriturismi tot musea. “In het boek stel ik de mensen voor die ik de laatste jaren heb leren kennen en die de Val d’Orcia de moeite waard maken: van koks tot wijnboeren”, vertelt Anastasia.

“Want behalve uitzoeken welke plekken ik wilde uitlichten, was het vooral een kwestie van vertrouwen winnen en relaties opbouwen – iets wat je in Toscane niet mag onderschatten.” Dat dat haar is gelukt, blijkt als we ’s avonds voordat we gaan dineren door het nabijgelegen Pienza lopen en Anastasia van alle kanten wordt begroet. Linkerpagina v.l.n.r.: knus straatje in nabijgelegen Pienza; biologische boerderij Podere Il AnastasiaOnder:AnastasiaCasale;inPienza.hethuisvanenRobert.

Liza Karsemeijer bij de Capella della Madonna di Vitaleta. PodereBoerderijIl Casale.

Daniela’s Witte Truffel Tagliatelle 400 g bloem (type-00) • 4 eieren 60 ml olie • 60 g boter • 1 teentje knoflook • 1 witte truffel van ongeveer 100 g Bereiding tagliatelle: stort de bloem op het werkblad, maak een kuiltje in het midden, breek de eieren boven het kuiltje en klop ze los met een vork. Voeg de bloem er geleidelijk aan toe. Kneed het deeg met de handen tot een gladde bal. Laat deze ongeveer 15 minuten rusten. Breng een ruime hoeveelheid water met zout aan de kook. Doe ondertussen de olie en de boter in een koekenpan. Voeg, zodra de boter gesmolten is, het knoflookteentje toe en verwijder het direct zodra het gaat verkleuren. Rasp een derde van de truffel en voeg het toe aan de olieknoflookmix. Laat dit mengsel een minuutje op smaak komen en haal het daarna van de kookplaat. Ga verder met de tagliatelle. Rol de deegbal met een deegroller uit tot een plak (of gebruik een pastamachine). Snijd het deeg vervolgens in reepjes en rol deze op. Dompel de tagliatellereepjes in de pan met kokend water. Kook ze beetgaar en haal ze uit het water. Schep de pasta door de truffelsaus en voeg ongeveer een soeplepel kookvocht toe. Serveer de tagliatelle direct op de borden en rasp de resterende truffel eroverheen.

Bescheiden wijnboer “Ik ben maar een boer”, is een van de eerste dingen die wijnmaker Roberto Mascelloni zegt nadat Anastasia me aan hem heeft voorgesteld bij zijn agriturismo Poggio al Vento. Anastasia is het niet met

De Cappella della Madonna di Vitaleta mag dan een van de meest gefotografeerde plekken van de Val d’Orcia zijn, dat maakt deze plek niet minder bijzonder. “Voor mij heeft deze plek echt iets magisch”, zegt Anastasia terwijl we het zandpaadje aflopen en het door cipressen geflankeerde bouwwerk in de verte al zien opdoemen. “We wandelen hier langs de pelgrimsweg Via Francigena, het kapelletje was eeuwenlang een toevluchtsoord voor reizigers die hier langskwamen en wij lopen nu in hun voetstappen: is dat geen bijzonder idee?”

Het gebouw dankt zijn naam aan het beeld van de Madonna di Vitaleta, dat hier lange tijd stond. Het zou Maria zelf geweest zijn die hier aan een herder verscheen en zei dat hij naar Florence moest gaan om daar het beeld te halen dat in de kerk geplaatst moest worden. De Madonna staat inmiddels in San Quirico, waar nog steeds jaarlijks een driedaags feest wordt gevierd ter ere van haar. Het kerkje stond een eeuw lang leeg, maar daar kwam vorig jaar verandering in, vertelt Anastasia: “Het terrein werd gekocht door Pasquale Forte, de eigenaar van Podere Forte, een van de bekendste wijnmakers uit de regio. Hij renoveerde de kerk, die vorig jaar voor het eerst weer geopend werd. Dat was een bijzonder, historisch moment.” Forte is momenteel bezig met de renovatie van de rest van het terrein. Een deel van de schuur is al omgetoverd tot restaurant, waar we even neerstrijken voor een verdiende pauze – net als die pelgrims honderden jaren geleden.

RECEPTITALIË MAGAZINE22

“Het kapelletje was eeuwenlang een toevluchtsoord voor reizigers die hier langskwamen en wij lopen nu in hun voetstappen: is dat geen bijzonder idee?”

Anastasia en Robert bij hun restaurantfavorieteSette di Vino in Pienza.

• Sette di Vino Deze charmante osteria, verstopt aan een klein pleintje midden in Pienza, is de persoonlijke favoriet van Robert en Anastasia. Hun specialiteiten zijn zuppa di pane e fagioli en natuurlijk de lekkerste bruschette en crostini.

Piazza di Spagna 1, Pienza • La Terrazza Del Chiostro Vanaf het terras van dit restaurant, gevestigd in een oud klooster, heb je een geweldig uitzicht over de omgeving van Pienza en eet je de lekkerste Toscaanse specialiteiten met een twist. Corso il Rossellino 26, laterazzadelchiostro.itPienza TIPS

ITALIË MAGAZINE24 hem eens. “Roberto is niet alleen heel gastvrij en bescheiden, hij maakt ook fantastische wijnen”, zegt ze. “Wat mij betreft kan niets op tegen de ervaring bij een kleine wijnboer als Roberto.” We nemen plaats onder de vijgenboom in Roberto’s tuin, met uitzicht op de omliggende vallei en de moestuin van zijn moeder, die nog even hallo komt zeggen. Roberto schenkt een glas Carro Stellato voor ons in. Deze wijn bestaat helemaal uit sangiovese-druiven, heeft een mooie robijnrode kleur en – nog belangrijker –een heerlijke, kruidige smaak met noten van rood fruit en balsamicoazijn. Terwijl we aan ons glas nippen zet Roberto brood, kaas en olie op tafel. Zijn organische olijfolie is populair onder locals en reizigers: behalve een paar flessen die hij voor zichzelf heeft gehouden is de opbrengst van afgelopen jaar al helemaal uitverkocht. “Maar voor jullie heb ik natuurlijk nog een beetje bewaard”, glimlacht hij. Het boerenleven kent Roberto van jongs af aan: zijn vader ging hem voor, net als zijn grootvader, die tarwe verbouwde voor de landbezitter, zoals in die tijd veel gebeurde. Sinds 1968 maakt Roberto’s vader zijn eigen vino sfuso (ongefilterde wijn die vers verkocht wordt in grote, glazen flessen genaamd damigiane van 54 liter). Roberto zette zijn vaders werk voort en professionaliseerde het proces toen hij merkte dat niet alleen locals, maar ook bezoekers uit het buitenland de wijnen waardeerden. Hij bezit momenteel vijf hectare wijngaarden en verbouwt vier soorten druiven om zijn organische wijnen mee te maken: sangiovese, merlot, cabernet sauvignon en de lokale druif foglia tonda. Roberto’s boerderij is ook een kleinschalige agriturismo met een handjevol kamers en een zwembad dat over Montalcino uitkijkt. En dat mensen hier graag komen, kan ik me helemaal voorstellen: de boerderij ligt aan het einde van een onverhard weggetje, dus de rust is hier ongekend. Van boerderij tot tafel Een stel dat net als Robert en Anastasia hun Italiaanse droom heeft waargemaakt, is het van oorsprong Zwitserse koppel Ulisse en Sandra, eigenaren van Podere Il Casale – al zijn zij na ruim dertig jaar bijna veteranen te noemen. “We wilden een zelfvoorzienend leven opbouwen, daarom kochten we hier in 1991 een vervallen boerderij”, vertelt Sandra als ze even pauze neemt van het geven van een kookcursus. “We hebben echt alles van de ETEN & DRINKEN

25ITALIË MAGAZINE GODDELIJKE VALLEI VAL D’ORCIA

“Hij is niet alleen heel gastvrij en bescheiden, hij maakt ook fantastische wijnen. Wat mij betreft kan niets op tegen de ervaring bij een kleine wijnboer als Roberto” grond af moeten opbouwen, moeten renoveren en de grond geschikt maken voor wijnbouw.” Dit gebied was toen nog lang niet zo toeristisch, dus het was hard werken om gasten naar hun boerderij te krijgen. Nu komen bezoekers van heinde en verre voor de kookcursussen, de verse, biologische kazen en een diner op de veranda met uitzicht over de vallei. De producten van Podere Il Casale –kazen op basis van rauwe melk, olijfolie, groenten, vleeswaren, granen, wijn en saffraan – zijn allemaal biologisch. Je kunt de schapen en geiten zien grazen in de omgeving. Als Anastasia en ik een rondje lopen over de boerderij ontmoeten we kaasmaker Vittorio, die net bezig is verse ricotta in bakjes te scheppen. “We gebruiken hier natuurlijke, traditionele technieken: zo laten we kaas rijpen in bijvoorbeeld zemelen of in de druiven pulp van onze eigen wijnproductie”, vertelt hij terwijl hij ons de koeling laat zien waar de verschillende kazen staan te rijpen. Vanaf hier gaan ze zo op een kaas plankje in het restaurant: verser kan niet.

Deze boerderijpagina’s:Podere Il Casale met eigenaren Sandra en Ulisse (links) en biologischehunkazen.

De Zuid-Afrikaanse Jan Geenen heeft Hollandse roots en spreekt dus ook nog een aardig woordje Nederlands. Zijn B&B beschikt over ruime kamers (met extra grote bedden), een prachtige tuin én een infinity pool met uitzicht over de natuur. Molinaccio, 8, Castiglione d’Orcia belsentiero.com DRINKEN Vroeger kwamen de boeren, die op het landgoed van La Foce werkten, hier samen om bij te praten, spelletjes te doen en samen te eten. Nu is het een gezellig restaurant, waar oude foto’s nog steeds aan die tijd herinneren.

• Dopolavoro

> ITALIË MAGAZINE26

ETEN &

SP40, 90, La dopolavorolafoce.itFoce TIPS “Wat ik bijzonder vind aan zijn stijl, is dat je zijn architectonische kennis goed kunt terugzien in de geometrische vormen die hij gebruikt” Anastasia. Podere Il Casale.Typisch landschap.

“Maar oordeel zelf maar of je mijn verwijzingen naar de tuin van La Foce herkent”, lacht hij terwijl we in de auto stappen en naar het landgoed rijden. De eigenaren van La Foce zijn een soort lokale beroemdheden, vertelt Jan me onderweg. “Het landgoed is nog steeds in handen van de familie van Iris Origo, die het aan het begin van de twintigste eeuw kocht.” Iris was een Britse markiezin die in 1910 met een flinke erfenis van haar overleden vader naar Toscane kwam. Ze trouwde de Italiaan Antonio Origo en samen kochten ze het terrein, waar in die tijd nog geen cipres te bekennen was: de Val d’Orcia was dor en arm. Daar bracht het stel verandering in: ze maakten de grond klaar om groenten en wijn te verbouwen en legden wegen en bruggen aan. In de jaren dertig bestond La Foce uit 57 boerderijen waar ruim 1000 mensen woonden en werkten. Internationale bestseller Tijdens een rondleiding door de tuin hoor ik meer over het verhaal van de familie Origo. Haar oorlogsdagboek War in Val d’Orcia werd een internationale

•SLAPENLuxury Bed and Breakfast BelSentiero

De volgende ochtend ontbijt ik aan het zwembad van de idyllische B&B BelSentiero. Gastheer Jan Geenen, die Nederlandse roots heeft maar opgroeide in Zuid-Afrika, is nog het meest trots op de tuin, zo vertelt hij. Hij liet zich voor de aanleg ervan inspireren door het werk van de Britse architect Cecil Pinsent, die de tuin van het nabijgelegen landgoed La Foce aanlegde. Jan vertelt: “Wat ik bijzonder vind aan zijn stijl, is dat je zijn architectonische kennis goed kunt terugzien in de geometrische vormen die hij gebruikt. De tuin van La Foce heeft hij bijvoorbeeld met buxushagen verdeeld in verschillende ‘kamers’.” Net als bij La Foce staat Jans tuin vol citroenboompjes in terracottapotten en groene hegjes.

De door Cecil Pinsent aangelegde tuin van landgoed La Foce.

ITALIË MAGAZINE28

Het boek van Anastasia Kellermann is verkrijgbaar via haar website en bevat talloze tips om haar geliefde streek te ontdekken: van de beste restaurants tot de meest gastvrije wijnboeren. seefeeltastevaldorcia.com

TIPS

LEZEN • See Feel Taste, Val d’Orcia

Het oorlogsdagboek van de lokale beroemdheid Iris Origo, War in Val d’Orcia, werd een internationale bestseller

bestseller. De kinderen en kleinkinderen van Iris zijn nog steeds betrokken bij het landgoed, waar je nu een restaurant, B&B en meerdere villa’s vindt. Vanuit de tuin kijk je uit over de beroemde, kronkelende weg naar Monticchiello. Iris en Antonio zouden de cipressen aan weerszijden van de weg geplant hebben zodat ze vanaf hier een mooi uitzicht hadden. Spirituele ervaring Op een plek als deze is het niet moeilijk de rest van de wereld te vergeten en weg te dromen in het Toscaanse landschap.

Ik moet denken aan wat Anastasia me antwoordde toen ik haar een paar dagen eerder vroeg wat de Val d’Orcia zo mooi “Natuurlijkmaakte.zijnhet de prachtige land schappen, de heerlijke wijnen, het geweldige eten en de lieve mensen die ik hier de afgelopen jaren heb leren kennen,” zei ze, “maar uiteindelijk geeft deze plek me een gevoel van thuiskomen dat moeilijk te omschrijven is. Niet voor niets hebben veel mensen hier een spiri tuele ervaring. Wij noemen het daarom Gods vallei.”

Anastasia bij de Mariakapel.beroemde

•

ADVERTORIAL

FLUWEELZACHTE CAFFÉ EN ESPRESSO De vernieuwde illy Y3.3 Iperespresso koffiemachine is nu nóg eenvoudiger in gebruik. Het slanke design is door architect/designer Piero Lissoni compleet herzien en dankzij de baanbrekende nieuwe technologie zet je voor een zachte prijs zowel een kwalitatieve espresso als een heerlijke lungo. Daarnaast kunnen de tempera tuur en volume in het kopje volledig naar eigen wens worden ingesteld. Voor de Y3.3 Iperespresso bestel je de speciale koffiecups eenvoudig online. Neem nu een tweejaarabonnement op Italië Magazine en ontvang de koffiemachine in de kleur van je keuze!

Dit tweejaarabonnement (12 nummers) op Italië Maga zine kost € 100 en is inclusief verzendkosten van de koffiemachine. Wij delen eenmalig je NAW-gegevens met illy ten behoeve van de verzending van de gekozen koffiemachine. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het bui tenland. Je kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, je ontvangt dan zelf de koffiemachine. Ben je al abonnee? Bestel dan de illy Y3.3 Iperespresso voor € 89 en krijg de koffiemachine gratis thuisgestuurd!

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL OF BEL 088 2266636 12 X + ILLY Y 3 . 3 IPERESPRESSO AANBIEDING

€ 100

SAMEN t.w.v. € 169 NU MET 40 % KORTING VOOR MAAR

Ga naar italiemagazine.nl en klik op Shop.

WORD ABONNEE

Aan weerskanten van de lege Via dei Fori Imperiali slenteren mensen langs de resten van de keizersfora. De dalende zon geeft het Colosseum een roze gloed. Ik loop naar de zuil van Trajanus, want daar zou de bus stoppen die ons zal terugvoeren naar het oude Rome. Er staan een paar mensen te wachten en op de stoep bij de zuil zit een man op wiens T-shirt ‘Staff’ geschreven staat. Dit moet de juiste plek zijn. Ik twijfel of ik het nog zal vragen, maar dan gaat mijn telefoon. Wanneer het moment van vertrek bijna daar is, vraag ik aan de man met het vertrouwenwekkende shirt of dit de plek is waar de tour met de wonderbus van start gaat. “Nee, hier begint de Julius-Caesartour”, zegt de man terwijl hij opstaat. “U moet daar zijn.” Hij wijst naar het begin van de Via dei Fori Imperiali. Ik ren erheen. Nog één minuut. Ja, daar is de bus, donkerrood zoals de andere stadsbussen, maar kleiner. o nee… ik vrees dat hij al door het Rome van tweeduizend jaar geleden rijdt, want het tempo ligt uiterst laag. Ja, ik ben te laat, hij stopt niet, maar rijdt door richting Colosseum. Het was de laatste ronde van vandaag. Ik wandel naar huis waar ik meteen reserveer voor de volgende dag. Ruim op tijd sta ik deze keer op de goede plek. Nu vragen an deren aan mij of de bus hier start, want er is niks aangegeven. En ja hoor, even later komt het kleine trage busje aanrijden. Mensen stappen uit met verdwaasde blik. De chauffeur rookt een sigaret, waarna we mogen instappen. Er is plaats voor zes tien passagiers, telkens twee aan twee. Langzaam hobbelend zet de bus zich in beweging. Achter de ramen zien we het vertrouwde beeld van wat er overbleef van het glorierijke verleden. Maar dan ligt daar achter de ramen van het stille elektrische busje de Markt van Trajanus in oude luister. Met een nieuwe technolo gie wordt via de ruiten een virtueel laagje gelegd over de echte wereld waarbij de bewegingen van de bus zijn aangepast aan de gereconstrueerde stad. Kleurige zuilen omringen een weids plein met een bronzen beeld van keizer Trajanus te paard. Tus sen de zuilen hangen olielampen, geuren van specerijen dringen onze neus binnen. Er worden kreten geslaakt, mobieltjes in de lucht geheven om foto’s en filmpjes te maken. Wow, het Forum van Augustus, grandioos met de zuilen van geel marmer, standbeelden ertussen. Voor de kleurige tempel branden vuren. Ook hier glanst een beeld van de keizer te paard. Dan rijden we weer een eindje tussen de brokstukken, door het Rome van vandaag. Als we het Colosseum naderen klinkt gejuich, geschreeuw, we snuiven de geur op van wilde dieren. Het reusachtige bouwwerk is weer met marmer overdekt, de nissen staan vol beelden. Langzaam rijden we eromheen terwijl we geluiden horen van een gladiatorengevecht. Aan de andere kant van de straat zien we winkeltjes met rode luifels tegen de zon. Weer gaan de mo bieltjes omhoog want daar staat de Colossus, het veertig meter hoge beeld van keizer Nero als de zonnegod. Even later horen we daverend applaus van een eindeloze menigte: we naderen het Circus Maximus aan de voet van de Palatijnse heuvel waar de paleizen van de machtigen staan. Wagenmenners jagen hun paarden over de reusachtige renbaan, rond de uit Egypte mee geroofde obelisk die later verhuisde naar de Piazza del Popolo. De avond begint te vallen. Fakkels en vuurkorven verspreiden een warm licht. We komen langs het theater van Marcellus aan de Tiber. De tour eindigt op de plek waar hij begon, maar de betovering van Rome eindigt nooit, zegt een stem uit de microfoon. Het is al donker wanneer ik naar huis wandel door stille straten waar ik in gedachten de straatlantaarns vervang door levend vuur. •

ROSITA

33ILLUSTRATIE EDITH BUENEN ITALIË MAGAZINE

Touren door het antieke Rome ROSITASCHRIJFSTERSTEENBEEKVERHAALTOVERHAARDAGELIJKSELEVENINITALIË.

FOTOGRAFIE

SUSANS CULINAIRE LITTLE BLACK BOOK 35ITALIË MAGAZINE

TEKST SUSAN VAN DETH SUSAN VAN DETH & STEFANO PIASERICO

rome STAD VAN LA PIÙ DOLCE VITA

Van Romeinse pizza’s en het geheim van de perfecte pasta alla carbonara tot de beste visrestaurants van de stad. Susan van Deth deelt haar culinaire tips voor de populairste steden van Italië: Venetië, Milaan, Florence en – ditmaal – Rome.

AnticoMonteforte.pizza’sRoscioli;Rome.mooistePierluigi,Openingspagina’s:eenvandeterrassenvanBoven:CaffèlangwerpigeinFornoRechts:FornoRoscioli.

ITALIË MAGAZINE36

Het is ook een toeristische stad, zijn schoonheid wordt aanbeden door massa’s mensen die een paar dagen iets van de magie willen proeven. Ik neem je mee op een culinaire trip door Rome, naar waar de Romeinen tot diep in de nacht eten en drinken. Altijd luid, druk gesticulerend en vergezeld van voldoende wijn.

Cappuccino & maritozzo

Als de stad rustig ontwaakt, de zinderende zon in de zomermaanden nog even op zich laat wachten en de stad op zijn mooist is, sta ik vroeg op en wandel het liefst een stevig halfuur, met als beloning de koning onder de Italiaanse ontbijten: een cappuc cino & maritozzo in de ochtendzon. Je kunt een maritozzo een beetje vergelijken met een brioche, een zoet en zacht broodje, traditioneel gevuld met slagroom. Het geheel is luchtig en doet mij altijd denken aan perfecte wolken, deze broodjes met een gladgestreken slagroomvulling. Deze lekkernij wordt volgens de geschiedenis al sinds honderden jaren geconsumeerd. Op de eerste vrijdag in maart werd door Italiaanse mannen een maritozzo geschon ken aan vrouwen die vrijgezel waren, met als doel hun hart te veroveren en de dames te overtuigen om met hen te trouwen. Als extra verrassing werden er soms juwelen in de maritozzo verstopt. Aan deze traditie dankt hij dan ook zijn naam, het is name lijk een afgeleide van marito, echtgenoot. Bij Caffè Roscioli wordt de maritozzo op bestelling gevuld met slagroom. Het is een

La dolce vita, het goede leven. Wellicht de meest passende drie woorden om het leven in Rome te omschrijven. Ik zou dit hele artikel namelijk kunnen vullen met een lofzang op Rome. De magische stad waar je uren, dagen, weken in kunt ronddwalen. Waarover bibliotheken vol zijn geschreven en een van de mooiste steden ter wereld, zo niet dé mooiste. Maar soms zijn drie simpele woorden voldoende.

• Roscioli Caffè Piazza Benedetto Cairoli 16 • Forno Monteforte Via del Pellegrino 129 • Antico Forno Roscioli Via dei Chiavari 34 • Forno Campo de’ Fiori Vicolo del Gallo 14 TIPS van de populairste cafés in Rome om dit ontbijt te bestellen en het staat steevast in de Italiaanse lijsten van ‘beste maritozzo in Rome’. Pizza maar dan even anders Als je in de veronderstelling was dat de Italiaanse pizza’s altijd rond zijn, dan neem ik je graag mee in een nieuwe wereld van pizza’s, namelijk de Romeinse langwerpige of rechthoekige varianten.

Alle bakkerijen zijn op loopafstand van elkaar, dus perfect om ze voor de lunch alle drie langs te gaan.

SUSANS CULINAIRE LITTLE BLACK BOOK

After-lunch-shopping

Laten we beginnen bij Forno Monteforte, om het hoekje bij Campo de’ Fiori. Hier vind je wat mij betreft de allerbeste pizza alla pala. Een smalle en lange pizza – een meter lang en dertig centimeter breed –die gekenmerkt wordt door sterk gehydra teerd deeg, dat maar liefst 72 uur rijst voordat het op een hoge temperatuur in een houtoven wordt gebakken. Er zijn elke dag minstens acht verschillende soorten, belegd met de lekkerste ingrediënten. Een tip: probeer vooral een klein stukje van minstens vier verschillende soorten, kiezen is namelijk onmogelijk.

Maar we zijn er nog niet, je moet nog een klein gaatje overhouden voor de pizza e mortazza (pizza met mortadella) van Forno Campo de’ Fiori. Hier geen traditioneel belegde pizza maar een zoge naamde pizza farcita, een gevulde pizza. Twee stukken pizzadeeg met daartussen dungesneden mortadella is de traditionele variant, die ik je zeer kan aanraden.

37ITALIË MAGAZINE

Bij Antico Forno Roscioli is het altijd druk en wordt het zojuist gekochte stuk pizza meteen geconsumeerd, zoals het goed streetfood betaamt

Wanneer je na de lunch zin hebt in wat retail therapy moet je zeker even langs >

Bij Antico Forno Roscioli is het namelijk altijd druk en wordt het zojuist gekochte stuk pizza meteen geconsumeerd, zoals het goed streetfood betaamt.

De tweede rechthoekige Romaanse pizza is de pizza in teglia, oftewel pizza gebakken in een rechthoekige vorm van zestig bij veertig centimeter. Zoals je inmiddels wellicht weet zijn Italianen erg precies als het op eten aankomt, dus waarom zou de ogenschijnlijk onbeduidende afmeting van de verschillende soorten pizza’s hierop een uitzondering zijn? Het deeg van deze pizza heeft een nog hoger hydratatiegehalte, het percentage water op bloem kan van tachtig tot wel honderd procent oplopen. Het resultaat is een pizza met een dunner deeg dat erg goed verteerbaar is. Voor de lekkerste pizza in teglia hoef je slechts uit te kijken naar een lange rij mensen voor de ingang, én groepjes men sen op straat met servetten en stukken pizza in hun hand die elkaar goedkeurend aankijken terwijl ze nog een hapje nemen.

ITALIË MAGAZINE38 bij Fabindia Roma en Chez Dede

De eerstgenoemde is een winkel die bekendstaat om zijn rijk bedrukte textiel dat vervolgens wordt verwerkt tot tafelkleden en dekens, maar ook tot prachtige zomerjurken. Ik heb inmiddels een grote selectie servetten, die hier in de zomer maanden bijna dagelijks op tafel liggen. Chez Dede is een Italiaanse conceptstore met een Frans tintje. Je vindt hier van alles, van accessoires tot parfum en interieurartikelen, nieuw en oud. Een set vintage verzilverde ijscoupes bijvoorbeeld. Altijd de moeite waard om even rond te kijken, en in één woord: chic. Heb je enig idee wat het meest ‘vervalste’ Italiaanse recept is in het buitenland? Niets minder dan de wereldberoemde Romeinse pasta alla carbonara. Een Italiaan krijgt een verschrikte blik in zijn ogen wanneer op tv in een buitenlandse kookshow vrolijk een halve liter slagroom door deze pasta wordt geroerd. Een Romein kijkt waarschijnlijk niet alleen verschrikt maar zit prompt rechtop en begint een hevige discussie met het beeld scherm. Pasta alla carbonara wordt nooit, maar dan ook nooit, bereid met slagroom. De ingrediënten zijn simpel en op één hand te tellen: guanciale (wangspek), Boven: Forno Campo de’ Fiori; rijk bedrukt textiel bij Fabindia Roma. Rechts: bij Il Marchese eet je de perfecte pasta alla carbonara.

Een gerecht dat je eigenlijk alleen hier in Rome vindt is carciofi alla giudia, hele gefrituurde artisjok. Ik weet zeker dat ik dit gerecht nog nooit eerder had gezien voordat mijn man mij hiermee liet kennis maken tijdens ons eerste gezamenlijke bezoek aan Rome. Hij vertrekt niet uit Rome voordat hij een gefrituurde artisjok (of twee) heeft gegeten en waar kan dat be ter dan bij Trattoria Al Moro Midden in de stad, op steenworp afstand van de Trevifontein, is dit een geweldig traditioneel restaurant waar je behalve een verdwaalde toerist voornamelijk Italianen treft. Ze hebben een fijn terras, maar ik geef de voorkeur aan de groenbeklede banken binnen. De tafels staan dicht op elkaar, je zit praktisch bij de buren op schoot, de bediening kan een beetje nors zijn – of wellicht is het de oprichter die vanaf een knettergroot portret streng de eetzaal inkijkt: Romeinser dan dit wordt je eetbeleving in ieder geval niet.

Bij Il Marchese serveren ze een perfecte al dente pasta alla carbonara, in de pan. Een gerecht waar je mij midden in de nacht voor wakker mag maken. Zout genoeg zodat de wijn nog lekkerder smaakt, en romig genoeg om je outfit van een vlek of twee te voorzien als je niet goed oplet.

39ITALIË MAGAZINE

SUSANS CULINAIRE LITTLE BLACK BOOK • Fabindia Roma Via del Banco di Santo Spirito fabindiaroma.it40 • Chez Dede Via di Monserrato 35 • Il Marchese Via di Ripetta ilmarcheseroma.it162 • Trattoria Al Moro Vicolo delle Bollette ristorantealmororoma.it13 TIPS eieren, pecorino en zwarte peper. Het geheim zit hem in het precies op het juiste moment toevoegen van het koude mengsel van eieren en pecorino aan de gekookte pasta. Doe je dit goed, dan krijg je een prachtig romige saus. Gaat het verkeerd, dan heb je een bord pasta met roerei. Oefening baart kunst en als je de juiste bereiding eenmaal onder de knie hebt is dit een supersimpel gerecht om thuis te maken. Maar zoals dat vaak gaat, smaakt deze pasta stiekem nog een beetje lekkerder als je hem in Rome eet. Romeinse klassiekers

Bij Il Marchese serveren ze een perfecte al dente pasta alla carbonara, in de pan. Een gerecht waar je mij midden in de nacht voor wakker mag maken

• Giolitti Via degli Uffici del Vicario 40 • Hotel De Russie Via del Babuino 9 +39 06 32888870 • Dal Bolognese Piazza del Popolo roma.dalbolognese.it1 • Da Benito e Gilberto Via del Falco 19 +39 06 6867769 TIPS

ITALIË MAGAZINE40

Als je na een copieuze maaltijd in Rome de ochtend erna wakker wordt met de behoefte om wat extra te bewegen, kan ik je aanraden om te gaan (hard)lopen langs de Tiber. Het pad in het centrum loopt direct langs de rivier, ver weg van de drukke straten met auto’s en scooters, en is een verademing om de dag rustig – en sportief – te beginnen.

Tijd voor een ijsje Na uren te hebben rondgelopen en honderden indrukken te hebben opgedaan is er wat mij betreft één plek waar je jezelf moet trakteren op een ijsje: Giolitti. Een begrip met een aardige historie, waar sinds 1900 de Romeinen hun ijs komen eten. Giolotti werd in 1953 wereldberoemd door de film Roman Holiday, waarin Audrey Hepburns personage een ijsje van Giolitti eet op de Spaanse Trappen. De volgorde van bestellen is hier op z’n Italiaans: je mag namelijk eerst bij de kassa afrekenen en vervolgens met je bonnetje naar de vitrine om te kiezen uit de meer dan vijftig verschillende smaken ijs. Een avond op chic Begin de avond met een aperitivo in een van de allermooiste binnentuinen van Rome, bij Hotel de Russie. Ik zou je kunnen vertellen over het terras dat is verdeeld over verschillende etages, de perfect aangelegde borders met een weelde van bloemen en de nauwgezet gemani cuurde planten, maar ik raad je aan om gewoon een tafel te boeken, plaats te nemen in de tuin van dit vijfsterrenhotel en te genieten van al het moois. De prachtige tuin heeft een sterke aantrek kingskracht op een grote verzameling prachtige mensen, je bent niet toevallig op een modellenfeestje beland, het is gewoon

> De cotolettaberoemdealla milanese bij Dal Bolognese.

Eigenlijk is de menukaart overbodig, je overlegt met de eigenaresse wat er vers is binnengekomen die dag, en zij brengt je

Hollywoodsterren voor jou

41ITALIË MAGAZINE aperitivo-tijd op het terras van De Russie. Mocht je trek hebben gekregen, dan is het slechts een kwestie van de straat oversteken naar een van de culinaire instituten van Rome: Dal Bolognese. Hier zit je zij aan zij met politici en presentatoren en geniet je van een pasta aan hetzelfde tafeltje als vele Hollywoodsterren voor jou. Het menu is net als het decor traditioneel, de obers zijn ware professionals die net zo trots op hun werk zijn als de mensen die zij elke dag bedienen. Strak in het pak begroeten zij de vaste klanten, die worden beschouwd als familie, en wanneer ik hen vraag om na onze lunch nog even te poseren voor een foto, gaan ze nog een beetje meer rechtop staan en gaat de borst vol trots nog een paar centimeter verder vooruit. De porties bij Dal Bolognese zijn royaal en mocht je niet kunnen kiezen, ga dan voor de beroemde cotoletta alla milanese en als toetje vers fruit met zabaione– een crème van eieren, marsala en suiker – met een bol roomijs. Vis, vis, vis Een restaurant waar wij altijd gaan eten als we in Rome zijn is Da Benito e Gilberto, een lokaal visrestaurant, geheel in het thema voorzien van nautische elementen in lichtblauw en wit gestreepte stoffen, met modelboten aan de muur. Er is echt alleen maar vis, uit een piepkleine keuken.

Hier zit je zij aan zij met politici en presentatoren en geniet je van een pasta aan hetzelfde tafeltje als vele

TIPS

Voor een uitgebreide lunch op een van de mooiste terrassen in Rome, is er eigenlijk maar één plek: Pierluigi. Weg van de drukte wordt praktisch het hele plein overgenomen door tafels van dit visrestaurant.

•

Bij de entree vind je een uitstalling van verse vis waar de gemiddelde visboer jaloers op zou zijn. Geen snelle lunch, neem een voorbeeld aan de Romeinse families en ga hier vooral lang tafelen op een zonnige zondagmiddag. Bestel een aperitivo, drie gangen en een espresso na. Geniet en ervaar het échte dolce vita. •

Nonnen op de weg naar het Vaticaan; verse vis bij De Benedito e Gilberto; het terras van Pierluigi.

ITALIË MAGAZINE42 gerechten tot je voldoende hebt gegeten.

Een maaltijd begint vaak met een grote schaal verschillende soorten kraakverse rauwe vis en oesters

Een maaltijd begint vaak met een grote schaal verse rauwe vis en oesters. Dan volgt een pasta, linguini met kreeft of vongole bijvoorbeeld. En vervolgens een vis die eerst aan de tafel wordt getoond voordat deze wordt bereid in de oven. Als alternatief is er uiteraard altijd de pesce fritta mista, verschillende soorten vers gefrituurde vis in een heel dun laagje beslag, geserveerd met verse citroen. Een wereld van verschil met de kibbeling op de markt, en een gerecht dat je zeker een keer geproefd moet hebben.

Pierluigi Piazza de’ Ricci 144 pierluigi.it

ONTDEK DE NIEUWE GENERATIE DESIGN FORNUIZEN VAN DeBORETTI.

Boretti Carrara is het nieuwe culinaire statement piece in jouw keuken. Ontworpen in Italië brengt Carrara karakter en moderne elegantie terug naar het kloppende hart van iedere woning: la cucina Het Boretti Carrara fornuis is een echte blikvanger en voorziet jouw keuken van een uitgesproken Italiaanse personalitá. Dit stijlvolle piece of art is het nieuwste vlaggenschip van de vernieuwde fornuizenlijn van Boretti. Carrara heeft een iconisch en kenmerkend Italiaans design. Dit moderne fornuis zit boordevol Italiaanse design elementi waarmee iedere kookliefhebber furore maakt. Vanzelfsprekend laat je met de Boretti Carrara jouw famiglia e amici voortreffelijk genieten van een culinaire Italiaanse reis op gastronomisch niveau. Verhef de kunst van het koken met een Boretti Carrara fornuis en serveer je eigen piatti op een grande Bella Italia eettafel. Shop here: visit boretti.com

A NEW TASTEFUL AND CULINARY PIECE OF ART IN EVERY INTERIOR

De geuren van de Zapasso douchegels zijn geïnspireerd door verschillende Italiaanse regio’s: de robuuste Domani Attera zit vol Siciliaanse aroma’s, de Faló heeft een natuurlijk bouquet uit het authentieke zuiden en de Fioritura kreeg een luxueuze noordelijke twist. 25% korting met code MILAAN25 Zapasso, douchegel, 500 ml voor € 19,95, zapasso.nl

E ho nt o ie

ITALIË MAGAZINE TEKST & SAMENSTELLING MARJOLEIN ZUIDERENT44

Houd je aantekeningen in stijl bij de hand met dit ‘vlammende’ notitieboek. Het bekende zigzagpatroon van modehuis Missoni siert de harde kaft. Een handige elastieken band voorkomt dat informatie verloren gaat en door het leeslint weet je waar je was gebleven. Moleskine for Missoni, notitieboek, € 50, missoni.com

RegionaalZigzagstijlbouquet

Een broek uit de ‘Leo Meets Forest’collectie draag je met plezier door de jerseystof waarvan hij is gemaakt. Een elastische band in de taille zorgt voor een extra goede pasvorm. Marccain, pantalon, € 219, marc-cain.com

De zachte, kalfsleren tas van Giudi heeft één groot vak met ritssluiting. De twee zijvakjes sluit je af met magnetische drukknopen. Met luxe binnenvoering en verstelbare draagriem. Giudi, tas, € 169, giudi.com

45ITALIË MAGAZINE

De Italiaanse vormgever Kuno Prey ontwierp dit eenvoudige en praktische fotolijstje waarin je je dierbare afbeeldingen makkelijk kunt verwisselen. De lijst heeft een afmeting van 14x15,5 centimeter. Alessi, fotolijst, € 44, alessi.com

NUOVO

Met deze speelse hangers ga je zeker uitgedost op pad. Ze zijn gemaakt van 925 sterling zilver met een coating van rhodium. Het blauwe ovaaltje, ook wel ‘koffieboon’ genoemd, geeft de oorbellen een pittige look. Ti sento, oorbellen, € 199, tisento-milano.nl

Feestelijk azuur De flatcap kwam eind 19de eeuw via Engelse immigranten naar Sicilië en groeide daar uit tot symbool van het eiland. De coppola siciliana verschijnt nu ook steeds vaker in het Nederlandse straatbeeld. Dit kleurrijke exemplaar is makkelijk te combineren met meerdere outfits en de mix van wol maakt hem comfortabel voor het najaar.

Portaluri, pet, vanaf € portaluricappelli.it74,95, R imt e inne in Chic en kleurrijk I is a Alessi,

Trends in design uit Milaan

Groene ziel Groen is de kleur, maar ook de ziel van fauteuil Reef. De basis is namelijk gemaakt van hout uit FSC-gecertiﬁceerde bossen en de vulling afkomstig van gerecycled polyester en afgedankte matrassen. Niet alleen het innerlijk is duurzaam, ook het uiterlijk. De bekleding is volledig gemaakt van gerecycled plastic. In ieder stuk verwerkt producent Connubia maar liefst honderd uit de zee teruggewonnen plastic ﬂessen. connubia.com

ITALIË MAGAZINE46

Van een lichtgevende banaan, een slingerend aapje met een lichtbron tot een omgebogen lantaarnpaal: producent Seletti brengt licht graag met wat humor. En dat schuurt soms tegen kitsch aan. Vaak leuke kitsch welteverstaan. Armatuur Las Vegas valt ook in die categorie. De lamp laat een deel van een ionische zuil oplichten. Verkrijgbaar als tafellamp met een hoogte van vijftig centimeter, of vloerlamp van centimeter.honderdtachtig seletti.it

Diep in het glas Een motief van geometrische vormen dat doet denken aan kristal in een 3D-eﬀect. Dat kan niet missen: de Nederlandse Marcel Wanders mocht aan de slag voor Fiam Italia. De ontwerper houdt het liever niet bij één lijn, dus kreeg het glas waar vitrinekast Echo voornamelijk uit bestaat diverse dieptes en tinten. Geïntegreerde led-verlichting brengt ’s avonds het ontwerp tot leven. fiamitalia.it

Van de bekende Italiaanse stijlvolle, neutrale interieurs tot knallende kleuren – zelfs tot ﬂuor aan toe. Dit jaar was het allemaal te vinden op de Salone del Mobile in Milaan. De gemene deler in dit alles: een toenemende mate van duurzaamheid en circulariteit.

Salone del Mobile

TEKST & SAMENSTELLING JORDY DE REUS Le k its

De combinatie van hout en marmer is er een waarin men kan blijven creëren. Dat deden architecten als Mies van der Rohe en Giò Ponti al decennia geleden, Morelato brengt dit jaar eettafel Marilyn. En inderdaad, het ontwerp is geïnspireerd op de beroemde rok van die ene Marilyn Monroe. Het blad is gebeitst essenhout, de sculpturale iconische poot van marmer kent een plissé-bewerking. morelato.it

Openbaargemaakt > SALONE DEL MOBILE

47ITALIË MAGAZINE Mae r ’

Een Salone del Mobile is niet compleet zonder maestro Antonio Citterio. Dit jaar wederom volop aanwezig, hij ontwierp onder meer de Ecosoft sofa voor Cassina. Het silhouet doet wat denken aan de jaren zestig, maar voor de rest is het ontwerp volledig anno 2022. Het frame is gepolijst aluminium, de vulling van gerecycled pet-kunststof, de bekleding is afneembaar. cassina.com

Antenne van licht Het handelsmerk van het label Davide Groppi is minimalisme in licht. De ﬂexibiliteit en mogelijkheden van de led-technologie helpen sinds een aantal jaar een ﬂink handje. Zo ook rondom Groppi’s nieuwste creatie FM. Als een antenne van licht, een object wat het in zichtbare golven terug de ruimte in stuurt. Voor op een bureau, bijzettafel of op het nachtkastje. FM is bovendien verstelbaar. davidegroppi.com

D o Mo r

Een garderobekast hoeft natuurlijk geen gesloten element tegen een wand te zijn, mits er genoeg ruimte voorhanden is. Porro is altijd al voorloper geweest in open garderobes, dit jaar voegen ze Boutique Mast toe aan hun collectie. Ronde staanders dragen planken van wit kersenhout, afgewisseld met deels open boxen – eveneens uit kersenhout. Let wel, enkel fraai wie kleding keurig op kleur hangt. porro.com

ITALIË MAGAZINE48 Object op zich Duurzaamheid wordt een steeds grotere factor in het Italiaans design. Ook voor Sturm Milano, zij brachten boekenkast Split als noviteit. Gemaakt in Italië met recyclebare, niet-giftige materialen, waaronder geblazen polystyreen. Gekleurde cilinders daarvan ondersteunen de eiken planken. Een object op zich, tegen de wand of in het midden van de kamer. sturmmilano.com Glazen bollen kijken Op de trend van sculpturale, glazen lampen speelt Giopato & Coombes goed in. Weliswaar enkel voor het hoogste segment, maar toch. Met een gangbaar armatuur uit de collectie hangt er al snel qua waarde een aardige auto boven je eettafel. Noviteit Maewha borduurt voort op het eerdere DNA, met als groot verschil de zacht geglazuurde glazen bollen. Hierdoor verspreidt het licht zich fraaier ten opzichte van helder glas én is niet ieder stofje direct zichtbaar. Wel zo praktisch. giopatocoombes.com Italiaans maatpak Zacht en uitnodigend, dat is bank Za:Za van Zanotta zeker. Daarnaast is het een technisch hoogstandje. Het buizenframe is uit een aaneengesloten stuk gelast en ondersteunt de hangende polyester banden. De zitting, rugleuning en armleuning worden als een Italiaans maatpak op deze structuur gemonteerd en door middel van drukknopen geplaatst. Verkrijgbaar in drie verschillende maten. zanotta.it Uitno iEettafel Vela Table van Riva 1920 is verkrijgbaar in zes verschillende lengtes, maar welke variant je ook kiest: ze nodigen allemaal uit om aan te raken. Uitgevoerd in massief hout, zijn het vooral de bijzonder vriendelijk afgeronde zijkanten die de aandacht vragen. Hierdoor staat er weliswaar een lel van een tafel, maar blijft het meubel licht en zacht. riva1920.it

49ITALIË MAGAZINE

Fifties look Secretaires waar zowel aan gezeten en gewerkt kon worden, opbergmogelijkheid boden en tevens bij geen gebruik er nog steeds fraai uitzagen. In de jaren vijftig werden ze gemaakt, nu haast niet meer. Porada doet een poging deze typologie weer terug te brengen in de woonkamers. Savio is een gesloten, sculpturaal ogend meubelstuk – maar geopend onthult het een bijzonder interieur in walnoot, esdoorn en leer. porada.itB duuranis Onbekend in vergelijking met grote en gerenommeerde merken zoals Flos of Cassina, maar daarom niet minder bijzonder. Bottega Intreccio maakt veel in rotan en geweven structuren. Vooral stoelen, sinds kort ook lampen. Bijvoorbeeld Antonym, een botanisch geïnspireerd borduurwerk als hanglamp. Rotan is hier gecombineerd met zwarte raﬃadraden, resulterend in een speels en natuurlijk eﬀect. bottegaintreccio.it ld ug e nin

> SALONE DEL MOBILE

De Blyn-stoel van Frag is een zogeheten monolithische stoel: volledig uit een en hetzelfde materiaal. Althans, dat is hoe het met het oog waargenomen wordt. Compleet bedekt met leer, inclusief de poten. De bredere en gevulde rugleuning zorgt voor comfortabele avonden aan de eettafel. Duidelijk een ingetogen en stijlvolle stoel, zonder overbodige franje. frag.it Veilig dromen Er zijn bedden en bedden. Eén oogopslag op Coventry van Alivar leert al dat dit niet zomaar een meubelstuk is om in te slapen. Het hoofdeinde loopt aan weerszijden door en klapt iets naar binnen, om zo een wat intiemer en geborgen gevoel te geven. En daar blijft de ﬁnesse niet bij. De hoofd-structuur van het bed is gemaakt van massief Canaletto walnoothout, de bekleding verkrijgbaar in talloze kleuren van stof of leer. alivar.it

ITALIË MAGAZINE50 Goed afgerond Maruni kent een historie in houtbewerking. Uitgangspunt van stoel EN was om weliswaar een houten eettafelstoel te maken, maar wel een die comfort biedt. Dat werd bereikt door veel afgerond hout toe te passen, waaronder de gebogen rugleuning. De stoel is enkel verkrijgbaar in esdoornhout, maar Maruni biedt keuze in diverse kleuren van de gestoﬀeerde zitting. maruni.com

Thuiswerken in stijl Nu thuiswerken inmiddels algemeen geaccepteerd lijkt te zijn, springen veel Italiaanse fabrikanten handig in op deze behoefte. Want om een paar dagen per week aan een haastig gehaald bureautje te zitten van een Zweedse meubelgigant, is niet per se nodig. Dat kan ook in stijl. Bijvoorbeeld met bureau Yukio van Alf Da Frè. Het kent een afwerking in eiken of walnoot, de binnenzijde van de klep is voorzien van leer. alfdafre.it

W s e inte Bank A’mare is een ware blikvanger. Handgemaakte lamellen van puur polycarbonaat lijken de weerspiegelingen van water te kunnen reproduceren bij wat daglicht. Op een terras aan de azuurblauwe zee van Puglia of een elegante plek aan het Comomeer is dat direct voor te stellen, voor het Nederlandse klimaat met een bijbehorend koudere lichttemperatuur wellicht minder passend. edra.com

Lic tb n Er is een kleine kentering gaande in de vormgeving van zitbanken. Niet de hoekbank of eenvoudige rechte sofa maken de laatste tijd de dienst uit, maar wat onregelmatig vormgegeven banken zwaaien de scepter. Zo ook Mythos van Marioni. Dit model biedt overigens nog iets extra’s. De bank is namelijk voorzien van een systeem om verlichting aan te koppelen. marioni.it

Kameleon

Het dressoir Zea van Ronda Design is een veelzijdig meubelstuk. Het kan namelijk snel van uiterlijk veranderen: het geheel bestaat uit gekleurd metaal, waardoor de fronten altijd naar eigen behoefte en inzicht wisselend voorzien kunnen worden van de magnetische handgrepen. En bovendien made in Italy rondadesign.it

Wanneer je als merk al decennialang bestaat en al die jaren ook nog eens opereert in het hoge segment met enorm vakmanschap, pak je natuurlijk uit met een nieuw meubel. En dat deed Giorgetti. De Montgomery fauteuil lijkt in eerste instantie een tijdloos stuk, maar wie beter kijkt ziet een en al detail. Massief essenhout met complexe verbindingen vormt de structuur, de armleuning is zo gemaakt dat hij niet zal vervormen en de massief houten details voorkomen ook maar ergens een zichtbare naad. giorgettimeda.com

51ITALIË MAGAZINE

Massief met details

SALONE DEL MOBILE

De modulaire bank Fiocco van Flou is samengesteld uit een paar elementen, die eenvoudig kunnen worden gecombineerd. De aandacht voor het ontwerp is hierbij naar iedere zijde gegaan. Dus ook de achterkant, waardoor er van de bank – in welke compositie dan ook – van alle kanten visueel genoten kan worden. De bank is opgevuld met niet-vervormbaar polyurethaan en verkrijgbaar in afneembare stoﬀen of leren bekleding. flou.it

Zit als gegoten Je zou zeggen dat het voor geen meter zit, die Square Chair van het gerenommeerde Moroso. Maar schijn bedriegt, volgens het merk. Want hoewel de fauteuil bestaat uit geometrische vormen, is de stoel goed te verstellen. Informeel op de rugleuning zitten of deze juist naar voren of opzij halen, het is allemaal mogelijk dankzij de stalen steun. moroso.it E e e tair e t

ITALIË MAGAZINE52

Haar naam zegt je waarschijnlijk niets, maar in Italië is dat wel anders. Ellen Hidding is daar sinds de jaren negentig een bekend gezicht. Als topmodel flaneerde zij over de catwalks van Milaan, waarna zij talloze televisieprogramma’s presenteerde. Toch is haar carrière ooit op de Nederlandse beeldbuis begonnen, onbedoeld en onverwacht.

TEKST PASCAL HORBACH

‘Door tv-programmamijn heb ik Italiaanskoken’leren

Ellen Hidding

53ITALIË MAGAZINE

Ons programma is er een van uitersten. Dat maakt het zo interessant en vooral leuk om te maken. Alles is groen en eco. Tegenwoordig zijn steeds meer mensen het er gelukkig over eens dat de impact van onze maatschappij op de natuur niet meer verantwoord is. De coronaepidemie heeft eraan bijgedragen dat we diezelfde natuur vaker opzoeken en respecteren.

Jouw agenda is vol en afwisselend. “Gisteren ben ik teruggekomen uit Slovenië en overmorgen zakken we af naar Puglia. De ene dag sta ik met kaplaarzen tot mijn knieën in een moeras en de andere dag hang ik honderd meter boven de grond in de turbine van een windmolen.

ITALIË MAGAZINE54 “K un je je de talkshow Linda nog herinneren? In 1991 gaf een vriendin mij in het geheim op voor de modellenwedstrijd van dat programma. Ik wist van niets, was net zeventien en mijn leven draaide om sport. Dat ik geschikt zou kunnen zijn als fashionmodel, was nooit in mijn hoofd opgekomen. Wedstrijdzwemster worden, dat was mijn doel, maar toen ik door de vakjury werd verkozen tot het meestbelovende model, veranderde mijn leven in één klap. Met toestemming van mijn vader – mijn moeder was iets minder enthousiast – greep ik mijn kans. Mijn studie economie schoof ik voor een jaar opzij om twee maandjes ervaring op te doen in modestad Milaan. Dat werd twee jaar. Twee jaar werden twee decennia en inmiddels woon ik hier dertig jaar. Mijn moeder grapt nog weleens: El, die twee maandjes zijn nu wel om hoor!”

Ons programma laat zien dat er eenvou dige oplossingen bestaan om een steentje

Voor haar programma Mela Verde, uitgezonden door de grootste Italiaanse commerciële zender, Canale5, reist Ellen wekelijks door Italië en omringende landen. Op zoek naar personen en onder werpen die de kijker voorlichten over een leven volgens het ‘chilometro zero’-concept.

Ellen: “Met nul kilometer bedoelen we alles wat in jouw omgeving groeit, bloeit, leeft en ecologisch geproduceerd wordt. Je hebt het dan niet alleen over de appel uit je boomgaard of de krop sla uit je moes tuin, maar over al het eten dat je met producten van ‘thuis’ kunt maken. Denk aan jam, taarten of kaas, maar ook spare ribs van je eigen varken op de barbecue. In een restaurant wordt ook de vis uit het dichtstbijzijnde meertje of de wijn van de buurman tot ‘chilometro zero’ gerekend.”

55ITALIË MAGAZINE bij te dragen aan een milieuvriendelijke toekomst, zonder je leven totaal overhoop te gooien.” Wat heb je van je eigen programma geleerd? Met een hartelijke lach: “Je zult het niet geloven, maar ik kan eindelijk koken. Ik was het type eitje-bakken-en-salade snijden. Met enige trots kan ik zeggen dat ik nu een smakelijke Italiaanse maaltijd op tafel weet te zetten. Mela Verde is geen kookprogramma, maar je kunt je voorstellen dat mij achter de schermen regelmatig keukengeheimen worden toevertrouwd door mijn gasten. Vaak heel simpel hoor, een snufje zout hier of een grammetje toevoegen daar, maar dat maakt wel het verschil. De Italiaanse keuken is eigenlijk heel eenvoudig, maar je moet weten wat je in de pan hebt.” Je bent zelf ook eenvoudig gebleven. In jouw modellenperiode vloog je de hele wereld over en op televisie werkte je met veel Italiaanse sterren. Deson danks lijkt al die glitter en glamour geen vat op jou te hebben gekregen. “Dat komt waarschijnlijk omdat ik deze carrière nooit heb geambieerd. Ik ervaar alles als een gift. Zeker, ik doe mijn uiterste best om goed beslagen ten ijs te komen, maar het is mij allemaal ‘overkomen’.

ITALIAANSGELUK

De regisseur koos mij als haar opvolger. Zonder enige ervaring stond ik enkele weken later voor een miljoenenpubliek.”

De rol van de vrouw op de Italiaanse televisie wordt in het buitenland vaak omschreven als seksistisch. Hoe zie jij dat? “Ik moet bekennen dat ik weinig reguliere televisie kijk. Ik ben een fervente Net flixer, maar uiteraard weet ik waarop men doelt. Naast oudere, mannelijke presenta toren geven de valetta’s met hun sexy ver schijning en onschuldige danspasjes ‘jeu’ aan een programma. Is dat een probleem? This is tv, zou ik haast willen zeggen. Het een mag naast het ander bestaan. De dames kiezen er zelf voor, niemand wordt gedwongen. Ik ben er het type niet naar Openingspagina’s: opna mes in Cervia, ‘le saline’. Linkerpagina: uit het tv-programma Green and Glam . Deze pagina: met collega Vincenzo Venuto in Slovenië voor opnames; Ellen en echt genoot Roberto, een van hun eerste fotosessies.

Net als het modellenwerk begon ook mijn televisiecarrière totaal onverwacht. In 1997 was in ik een tv-studio voor de casting van een commercial toen de regisseur van het beroemde voetbalprogramma Mai dire Goal mij voorbij zag lopen. In deze live show worden op zondag alle voetbalwed strijden ‘verslagen’ door commentatoren langs het veld. Tussendoor nemen komie ken diezelfde voetbalwereld op de hak.

“Met nul kilometer bedoelen we alles wat in jouw omgeving groeit, bloeit, leeft en ecologisch geproduceerd wordt”

Presentatrice Simona Ventura praatte alles aan elkaar, maar verliet het programma.

ITALIË MAGAZINE56 en dus nooit in zo’n programma beland. Het meest sexy dat je mij op televisie zult zien dragen is een spijkerbroek met een leuk bloesje en Timberlands aan m’n voeten.” Ellen vertelt hoe een opnamedag eruitziet: “Om half zeven gaat mijn wekker. Ik heb altijd een elektrische moka bij me. Die staat naast de wekker op mijn nachtkastje en die zet ik als eerste aan. Na acht minuten ruikt mijn kamer naar heerlijk dampende koffie. In alle rust geniet ik van mijn Italiaanse verslaving. Daarna ben ik klaar voor de dag. Haar en make-up doe ik zelf en zo min mogelijk. Uiteraard moet ik er verzorgd uitzien, dus een likje fondotinta en wat lippenstift zijn een minimum, maar voor mij tevens het maximum. De inhoud van mijn programma leent zich niet voor een outfit à la catwalk. Ik interview boeren, arbeiders en ambachtslieden wier vertrouwen ik binnen luttele minuten moet winnen om tot een goed gesprek te komen. Dan kan ik niet op hoge hakken een erf oplopen. Zo ben ik thuis niet en zo ben ik op tv niet. De eerste opnamedag van een aflevering is de langste en kan wel achttien uur duren. We proberen zoveel mogelijk onderwerpen af te ronden. De tweede dag houden we kort, omdat we de dag erna al met de montage beginnen in Milaan. Maar ja, op zo’n maandag kan het voorkomen dat de lunch erbij inschiet.”

“Ja, dat klopt. We zijn een klein, hecht team, dan heb je dingen voor elkaar over. In korte tijd moeten wij snel en efficiënt werken, dan is er geen ruimte voor divagedrag. We functioneren als een familie. Zo zijn er best wel eens irritaties of woorden wisselingen. Drie minuten later grappen en grollen we weer. Ieder crewlid is gelijk en belangrijk. Ik pak dus liever zelf zo’n statief dan dat ik op een bankje ga zitten wachten. Hoe eerder we het volgende shot kunnen draaien, hoe beter.”

Je lijkt me geen doorsnee Italiaanse presentatrice. Op je Instagramaccount zie ik foto’s waarop je zelf met een camerastatief sjouwt. Is dat typisch Nederlandse emancipatie?

Hoe Nederlands kun je eigenlijk nog zijn na zo veel jaren in Italië?

“Ik ben gezegend met een Neder lands karakter: rustig, nuchter, realistisch en daadkrachtig. Dat heb je in Italië wel nodig. Zowel op mijn werk als thuis, met een Italiaanse man, merk ik dat Italianen er een sport van maken om chaos te creëren. Het zijn geen problem solvers maar problem lovers. Luidruchtig

Dankzij je werk heb je meer van Italië gezien dan een gemiddelde Italiaan. Wat zou je Nederlanders in jouw rol als cultuurambassadrice willen aanraden? “Italië moet je aan den lijve ondervinden. Je moet dit land leven, voelen, ruiken en proeven om het te begrijpen. Nederlanders zouden wat minder kunnen (ver)oordelen. Stereotypen zijn hier makkelijk te vinden, maar kom hier met een open mind om zelf te ontdekken wat je leuk, mooi of interessant vindt.”

Je neemt je voorbeeldrol als vip serieus. Je bent verbonden aan het project Missione Bambini. “In Italië bestaan gebieden en stadswijken waar échte armoede heerst. Vaak denk je dan aan Sicilië of Napels, maar dit is al lang niet meer een ‘probleem van het zuiden’. In de buitenwijken van Milaan, hemelsbreed nog geen vijf kilometer bij mij vandaan, weten veel Italianen niet hoe ze de eindjes aan elkaar moeten knopen. Kinderen zijn daar het slachtoffer van. Missione Bambini werkt praktisch en effectief. Wij betalen bijvoorbeeld het schoolgeld van de kinderen wier ouders dat niet kunnen. Mijn dochter betrek ik daar ook bij. Het is belangrijk onze kinderen te leren dat er leeftijdgenoten zijn die niet het geluk hebben in een gezin op te groeien waar geld geen rol speelt.”

ITALIAANSGELUK

opnamesLinkerpagina:voor een commercial in Israël voor het interviewTapuzina.drankjeBoven:voorMela Verde met een visser.

57ITALIË MAGAZINE

•

maken ze van een mug een olifant. Ze vin den het heerlijk om er flink bij stil te staan dat er een probleem is, terwijl mijn eerste reactie is: hoe lossen we het op?” Dus, Nederland of Italië? “Soms voel ik ineens de behoefte om aan de stress van het Milanese leven te ontsnappen. Dan vlieg ik naar Nederland waar ik bij mijn moeder heerlijk tot rust kom.” Op fluistertoon voegt ze eraan toe: “Ik schaam mij er bijna voor om te zeggen, maar na drie dagen krijg ik heimwee naar Italië. Naar mijn dochter, mijn man en mijn werk… Italië is mijn thuis.”

Over jouw dochter gesproken. Welk advies zou je haar geven, mocht zij een van de volgende drie opties ambiëren: modellenwerk, televisiepresentator of professioneel sporter?

“Uiteraard moet mijn dochter doen wat haar gelukkig maakt maar uit deze drie zou ik zonder enige twijfel kiezen voor de sport. Beoordeeld en gewaardeerd worden op een persoonlijke prestatie die is gebaseerd op trainen, afzien, determinatie en discipline is het mooiste wat er is.”

’©FOTOSENRICOROMANZI

ADVERTORIAL

Tel. +39 0165 40532 • info@turismo.vda.it • www.lovevda.it/en

BALTEO-WANDELING

De Balteo-wandeling is een rondwandeling van bijna 350 kilometer, die in beide richtingen kan worden afgelegd. Een reis vol cultuur en geschiedenis; de route doorkruist veel oude dorpjes en loopt langs imposante kastelen. Tijdens de wandeling wordt de wandelaar ook getrakteerd op een gevarieerd landschap, van bossen en weilanden tot moestuinen en wijngaarden. De route loopt voornamelijk door de vallei, maar gaat af en toe over heuvels, waarvan de hoogtes variëren tussen de 350 en 1900 meter boven NAP, waardoor de route een groot deel van het jaar goed begaanbaar. De Balteo-wandeling is verdeeld in 23 etappes die elk ongeveer 4-6 uur duren. Elke etappe kan meerdere malen worden gelopen. Sommige delen kunnen ook met het openbaar vervoer worden afgelegd. Elke etappe is een unieke ervaring; men wandelt over paden maar ook op onverharde wegen en geasfalteerde stukken. Daarnaast ziet men dorpen en plaatsen die van cultureel belang zijn. De wandeling is voor iedereen geschikt; voor de geoefende sporter, maar ook voor diegene die op het gemak wil wandelen.

Neem af en toe de tijd om te stoppen en te genieten van al het moois dat rondom de route te zien is. Ontspan in de natuur, proef lokale producten en bezoek de archeologische vindplaatsen, kerken en musea: de Balteo-wandeling is als een reisdagboek dat stap voor stap geschreven wordt. Op de website balteus.lovevda.it geoptimaliseerd voor gebruik op smartphones en tablets) wordt de route van de Balteo-wandeling stap voor stap beschreven. Er staan op de website ook suggesties voor activiteiten die in de gebieden rondom de route ondernomen kunnen worden. Op de hoofdpagina van de website staat een interactieve kaart waarop de verschillende suggesties gemakkelijk terug te vinden zijn (waar te slapen, waar te eten, wat te bezoeken, enz.). De interactieve kaart geeft duidelijk aan waar de verschillende activiteiten gesitueerd zijn ten opzichte van de route. Op de kaarten van de 23 etappes van de Balteowandeling vindt u van elke etappe de technische gegevens (hoogteverschil, lengte, aanbevolen periode, enz.) en de beschrijving van de route. Het is mogelijk om de tracks van elke etappe in gpx-formaat te downloaden voor gps-satellietnavigators of in kmlformaat bij gebruik van Google Earth.

©ARCANSEL/SHUTTERSTOCK

TEKST EN FOTOGRAFIE PAUL VAN EIJNDHOVEN

Een van de geliefdste bestemmingen in Italië is het Gardameer, dat in maar liefst drie regio’s ligt: Trentino, Veneto en Lombardije. Ieder met zijn eigen specialiteit. Het westelijke deel in Lombardije telt veel luxe hotels, in Veneto aan de oostkant is een groot aantal campings te vinden en het topje van het meer dat in Trentino ligt is de plek voor sportief toerisme. Wij bezochten de Lombardijse westkust.

Lago di Garda Van Limone sul Garda tot Salò

ITALIË MAGAZINE62

Pas sinds 1936 is Limone sul Garda via een weg te bereiken, daarvoor kon je er alleen per boot komen. Die weg heeft het toerisme hier flink aangejaagd, want Limone is nu de plek met het grootste aantal overnach tingen per jaar, te weten 1,5 miljoen. En het is meteen duidelijk dat toerisme hier de belangrijkste inkomstenbron is, met veel horeca, winkeltjes, en een lange, brede lungolago voor voetgangers. Bij de lunch in restaurant Gemma wordt olijfolie uit Limone geserveerd, “de meest noordelijke

plek waar olijfolie wordt geproduceerd”, zo vertelt onze ober. Waar Limone vooral om bekend is, zijn de limonaie, ‘citroenhuizen’. Hier werden vroeger citroenen gekweekt op terrassen tegen de heuvelwand. Om de citrusbomen te beschermen tegen al te slecht weer bestonden de limonaie uit constructies van witte zuilen met een hou ten raamwerk dat kon worden afgesloten met doek. Een citroenboom draagt drie maal per jaar vruchten, in totaal maximaal zo’n 1500. Tijdens een bezoek aan de in 2004 gerestaureerde Limonaia del Castel wordt alles duidelijk over de historie en wat het belang van de citroenen was voor Limone. Nu zijn hier niet alleen citroenbomen te vinden, maar ook vele andere soorten citrusvruchten. Een attractie van veel recenter datum is de Ciclopedonale, een fiets/voetgangerspad dat aan de bergwand is bevestigd en boven het meer zweeft. Het gaat van Limone tot de grens met Trentino en is ’s avonds met ledlampen verlicht.

•

Limone sul Garda BRIDAROLLI©MATTEO

LAGO DI GARDA > 63ITALIË MAGAZINE • Restaurant Gemma Prima restaurant met terras aan het meer. Piazza Garibaldi, 11, Limone sul ristorantegemma.itGarda • Hotel Atilius Aan de rand van Limone dit aangename viersterrenhotel.moderne Via IV Novembre 1 Limone Sul hotelatiliuslimone.comGarda • Casa L’AndrunèlBistrot Uitstekend wat chiquer restaurant in het centrum van Limone. Via Concordia 8, Limone sul casalandrunel.comGarda • La Limonaia del Castèl visitlimonesulgarda.com TIPS

Deartsen.schitterende villa is nu een droom van een vijfsterren-boetiekhotel, Grand Hotel a Villa Feltrinelli, gelegen in een lommerrijk park (foto boven) en met prijzen die beginnen bij € 1450 per nacht.

TSVETKOV/SHUTTERSTOCK©SERGEY

• Gargnano

Een andere wetenswaardigheid over het Gardameer is dat op de bodem in het midden veel bommen liggen. Tijdens de Amerikaanse aanwezigheid tijdens de Kosovo-oorlog werden die daar gedropt omdat de vliegtuigen niet konden landen met nog aanwezige bommen. Nu is het meer daar honderden meters diep dus ze vormen geen (direct) gevaar.

ITALIË MAGAZINE64 Gargnano is van oorsprong een boerenen vissersdorp en is dat eigenlijk altijd gebleven, weet onze gids te vertellen. Het heeft de roep om zich helemaal te conformeren aan de toeristenstromen aardig weten te weerstaan. Hier geen lungolago en een aanzienlijk authentieker sfeer dan in Limone. Natuurlijk is er de nodige horeca, onder andere met heel aangename terrassen aan het haventje, maar het is hier een stuk rustiger en er zijn niet overal souvenirwinkeltjes. De familie Feltrinelli komt hier vandaan, bekend van de gelijknamige uitgeverij en boekwinkels. Op een prachtige plek aan het meer staat de Villa Feltrinelli uit 1892, gebouwd in belle-epoquestijl. Tijdens het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog ‘bestuurde’ Mussolini vanuit de villa de Republiek van Salò, maar hij was in feite een marionet van de Duitsers. Afgezien van alle andere tegenslag, haatte Il Duce meren en werd hij ook nog vanwege maagklachten op een streng dieet gezet door zijn Duitse

LAGO DI GARDA65ITALIË MAGAZINE > • Ristorante Al Miralago Vriendelijke bediening, leuke plek, redelijk eten. Via Lungolago G. Zanardelli 5 Gargnano TIP MAGGIONI©ROBERTO

MAGGIONI©ROBERTO

Even buiten Gargnano ligt de Villa Bettoni, als sinds de 17de eeuw bewoond door de graven Bettoni. In de 18de eeuw maakte de familie fortuin met de citroenhandel en breidde hun landhuis uit tot een paleis, fraai gelegen aan de oever van het Gardameer. De ingang van het paleis is aan een vrij drukke doorgaande weg met aan de over kant de monumentale tuinen. Het paleis is te bezoeken tijdens een rondleiding en gids Ilaria leidt ons door de indrukwekkende kamers en zalen met fresco’s, schilderijen, beeldhouwwerken en verfijnd meubilair. Eerst bezoeken we de ene helft van het paleis, dan gaan we via een brug over de weg naar de gestileerde tuin en vervolgens aan de andere kant weer terug over de weg naar de linkerzijde van het paleis. Hier bevindt zich de biblio theek met onder andere een manuscript van Puccini’s opera Madame Butterfly, want een van de graven Bettoni was goed bevriend met de componist. Terwijl wij vanaf de eerste verdieping over het meer uitkijken zien we net de jongste graaf met vrouw en kind thuiskomen. Ze worden enthousiast begroet door de al even adellijke Annako, de hond van een Japans ras, die zich eerder wel liet aaien maar toch ook ongenaakbaar bleef kijken van ‘wat moet dat hier’. De villa is ook te huren als locatie voor evenementen of, een wel heel romantische plek, voor een huwelijk. Via della Libertà 77, Gargnano villabettoni.it > Villa Bettoni

•

MAGGIONI©ROBERTO Gardameer in cijfers • Oppervlakte 370 km² • Lengte 51,6 km • Maximale breedte 17,2 km • Omtrek 158 km • Maximale diepte 346 m INFO

67ITALIË MAGAZINE LAGO DI GARDA

VITTORIALE.IT©FOTO'S

Het is dé bezienswaardigheid aan het Gardameer, het Vittoriale degli Italiani in de heuvels boven Gardone Riviera. Hier woonde de excentrieke schrijver, dichter, journalist, politicus en onderscheiden gevechtspiloot Gabriele d’Annunzio van 1921 tot zijn dood in 1938. D’Annunzio was zeer nationalistisch en zijn gedachtegoed liep vooruit op het fascisme. Mussolini zag hem als een potentiële bedreiging en liet nadat hij de macht had overgenomen D’Annunzio hier zijn gang gaan, ver van Rome, en bewaakt door enkele carabinieri.

Het Vittoriale is een bizar complex. De villa, alleen te bezoeken tijdens rondleidingen, is volgestouwd met allerlei spullen, boeken, foto’s, objecten, schilderijen, meubels, een gevolg van D’Annunzio’s horror vacui (angst voor de leegte). De kamers zijn over het algemeen ook erg donker, want hij hield niet van veel invallend Rondomdaglicht. de villa is een groot park met bijzondere objecten. Het Vittoriale is door D’Annunzio bedoeld als ‘rijk van herinnering’ aan zijn eigen uitzonderlijke leven en aan dat van het Italiaanse volk tijdens de Eerste Wereldoorlog. Als je hier rondloopt blijf je je verbazen. Vele kunst werken, maar ook een vliegtuig dat in het auditorium hangt, de oorlogskruiser Puglia die in de tuin ligt, een amfitheater met prachtig uitzicht over het Gardameer en bovenin het park het monumentale mausoleum met de tombe van D’Annunzio.

ITALIË MAGAZINE68

Trek flink wat tijd uit om het Vittoriale te bezoeken, want je kijkt hier je ogen uit. • Via del Vittoriale 12, Gardone Riviera Vittoriale.it Vittoriale degli Italiani

69ITALIË MAGAZINE LAGO DI GARDA • Bellerive Zeer aangenaam hotel in Salò, direct aan het meer gelegen. Met een goed restaurant. hotelbellerive.it • QB Duepuntozero De buurman is ook een uitstekend restau rant, ook aan de lungolago gelegen. qbduepuntozero.it YORDANOVA/SHUTTERSTOCK©ANNATIPS EVANGELISTI/SHUTTERSTOCK©ROBERTO

Salade voor 4 personen • Bereidingstijd 10 minuten •Ingrediënten2biologische sinaasappels • 2 biologische citroenen • 1 bosje oregano • 1 sjalot, gepeld • sumak • halloumiof(Grieksemanourikaasschapenkaas)houtgerijptefeta,(evengeweekt in water), burrata of stracchino • 1-2 stuks cactusfruit, in de zomer (laat in de winter gewoon weg) • olijfolie 71ITALIË MAGAZINE comfortfood In Café Mazahar

metCitrussaladeoregano, sumaksjalotten,

Dit is een ware Siciliaanse zomer op je bord, een niks-aan-de-handsalade. De oregano is geplukt rondom Roberta’s huis. Sumak plukte ik ook vlakbij en de citrus is op Sicilië overal te vinden. Biosinaasappels en -citroenen zijn zo lekker met schil en al (ja, die schil is ook echt lekker!) Alleen de manourikaas komt uit Griekenland. Je vindt ’m bij sommige natuurwinkels, vraag erom! Al zou je de salade ook best met burrata kunnen maken, met wat extra zoutflakes. Of met stracchino Er kan geen ander nummer bij dan het zonnige Toy boy van Colapesce (artiesten naam van de Siciliaan Lorenzo Urciullo) met Ornella Vanoni en Dimartino. Volgens een Siciliaanse legende ging een jongen, genaamd Cola, zo graag in de zee zwemmen dat hij een soort mannelijke zeemeermin werd genoemd: ‘Colapesce’ ( pesce = vis). Bereiding Snijd de sinaasappels en citroenen in dunne plakken en snijd die plakken in heel dunne reepjes. Pluk de oregano. Snijd de sjalot in halve ringen. Meng de sjalot met wat zout en sumak, kneed ze een Snijdbeetje.demanouri in dikke plakken of breek in Schilstukken.hetcactusfruit (doe handschoenen aan) en snijd in plakken. Meng in een kom de citrusvruchten, het cactusfruit, de sjalot, oregano en manouri of andere kaas. Spreid uit over een plat bord en besprenkel rijkelijk met olijfolie en extra sumak. cactusfruit en manouri schijnt de mediterrane zon altijd op je bord, aldus auteur Merijn Tol. De Nederlandse kok en foodstylist ging voor haar nieuwste boek op culinaire rondreis naar de Méditerranée. Wij kozen enkele recepten van Italiaanse bodem. muzieksuggesties om in de sfeer te komen van Merijn Tols vrienden, het Italiaanse echtpaar Roberta en chef Antonio, die het restaurant Il Consiglio di Sicilia in Donnalucata runnen.

Zonovergoten

Plus

Zingaretti, die Montalbano speelt, is een graag geziene gast in hun restaurant. Bereiding Snijd de worsten open en haal het vlees eruit (velletje mag weg). Bak het vlees in een koekenpan in het eigen vet lekker rul en goudbruin op middelhoog vuur.

••••••••Ingrediënten4versevenkelworsten1elvenkelzaad,gekneusd2knoflooktenen,gepeldolijfolie500gbroccoliofbimi1½lwaterkommetjecicerchiaofkikkererwtenmeel(zo’nkommetjedatjevoornootjeszougebruiken)peperoncini

Soep voor 4 personen • Bereidingstijd 20 tot 25 minuten

Antonio’s wilde kikkererwtensoep met worst en broccoli

Deze soep is een wonder van eenvoud en helemaal la vita siciliana. De worst en cicerchia of kikkererwtenmeel maken ’m het toppunt van boers genot. Natuurlijk is daarbij een fijn boers Siciliaans lied gekozen door Roberta en Antonio: Ciuri Ciuri in de versie van Otello Profazio. Heb je zin om nog meer in de stemming te komen? Eet ’m dan terwijl je op Netflix de Siciliaanse serie Montalbano kijkt, een verslavend heerlijke detective die zich afspeelt op Sicilië in de regio van Roberta en Antonio. Sterker nog, Luca

Schep de helft eruit. Voeg het venkelzaad toe en rasp de knoflook erboven. Bak 3 minuten. Voeg een scheut olijfolie toe. Snijd de broccoli fijn en voeg toe. Voeg het water toe en genoeg zout. Breng langzaam aan de kook. Voeg nu beetje bij beetje het kikkererwtenmeel of cicerchia toe. De soep gaat nu binden. Breng op smaak met peperoncini. Je kunt de soep serveren als de broccoli net gaar is, of nog wat langer koken, net wat je lekker vindt. Schep de soep in rustieke kommen, schep de rest van het worstvlees erin, bestrooi met extra peperoncini en besprenkel met nog wat olijfolie.

ITALIË MAGAZINE72

COMFORTFOOD

75ITALIË MAGAZINE Merijn Tol & Saskia van Osnabrugge (fotografie), Café Mazahar, modern mediterraan comfortfood, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. € 34,99. •Ingrediënten250gverse ricotta van de allerbeste kwaliteit • 100 ml room • 3 el basterdsuiker • 1 el citroenrasp van biologische citroen • 2 rijpe kaki’s • 1 handvol geroosterdpistachenoten, Zali� �icott amouss� met kaki Dessert voor 4 personen • Bereidingstijd 15 minuten Dit is echt een najaar-/winterdessert, als de kaki’s er weer volop zijn. Doe moeite voor de allerbeste verse ricotta die je kunt vinden bij de Italiaanse delicatessenzaak. Dan wordt dit fan-tas-tisch in al zijn eenvoud. Stel je vindt toch geen goeie ricotta, dan is er nog een oplossing; meng dan half mascarpone en half ricotta, klop heel glad (laat de room uit het recept dan weg).

De kaki’s moeten de zon achternagezeten hebben en zacht en ‘jammig’ zijn: Chase the sun van Planet Funk uit Italië past daar mooi bij. Bereiding Druk de ricotta door een fijne zeef. Klop met een garde de ricotta glad met de room, de suiker en citroenrasp. Halveer de kaki’s, schep uit elke helft een lepel kaki-‘jam’. Schep in elke kakihelft 1 gulle eetlepel ricottamengsel en schep de kaki-jam erop. Hak de pistache fijn met misschien een snufje Bestrooizout.de kakihelften met de pistache.

COMFORTFOOD

Dit jaarabonnement (6 nummers) op Italië Magazine kost € 45 en is inclusief verzendkosten van het kookboek. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het kookboek.

NU SAMEN VOOR MAAR

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL OF BEL 0 88 2266636 6 X + CAFÉ MAZAHAR t.w.v. € 34,99 AANBIEDING

ZONNIGE RECEPTEN In Café Mazahar schijnt de mediterrane zon op het bord: van oost tot west, van Beiroet tot Palermo. Een ontmoetingsplek van oranjebloesem, muziek en lange tafels, gedekt met de heerlijkste gerechten. Geïnspireerd door de veelzijdige traditie van de Méditerranée, brengt Merijn Tol in dit kookboek ruim tachtig lekkere, simpele en gezonde recepten samen. Modern mediterraan comfortfood voor alle momenten van de dag. WORD ABONNEE

€ 45

e d e g ROELAND

Onder het genot van een glas witte wijn wisselen mijn oom en Gloria’s Siciliaanse peetmoeder ervaringen uit over de pinacoteca Agnelli. Voor beiden een hoogtepunt qua collectie en architectuur. De pinacoteca bevindt zich op de bovenste verdieping van il Lingotto, waar vroeger Fiats van de lopende band rolden. Andere gasten hebben de Musei Reali, het Museo Egizio, la Mole Antonelliana of een combinatie bezocht. De peetouders van Libero hebben toevallig in hetzelfde restaurant gegeten als een koppel Nederlandse vrienden. Wij kennen Ristorante Alba nog niet, maar de lof voor kok en eigenaars is dusdanig dat we er binnenkort een keer gaan eten. Terwijl ik zijn glas opnieuw vul, vertelt een vriend uit Amsterdam over de agnolotti del plin die hij bij Roby & Roby bij ons in de wijk heeft gegeten. Voor deze miniatuurravioli staan Torinesi zaterdagochtend in de rij bij hun lokale pastificio. Aan een ander tafeltje worden tips uitgewisseld over leuke winkeltjes, parken en cafés waar ze een goede spritz serveren. Donatella en ik wisselen een blik van verstandhouding. Wat is het heerlijk om zoveel lieve mensen bij elkaar te hebben na een paar sobere coronajaren. We hebben voor de gelegenheid bij een bezoekje aan wijngebied le Langhe een stevige hoeveelheid Arneis meegenomen. Deze droge witte wijn is voor de meeste gasten nog onbekend, maar meteen zeer geliefd. Op zaterdagavond komen we weer samen voor het verjaardagsfeest zelf. De sfeer tussen de gasten zit er dan al goed in en Ristorante Esperia aan de Po biedt de perfecte omlijsting. Op de Po maken de laatste roeiers hun trainingsroutine af en aan de overkant op i murazzi (de kade) wordt er al flink geflaneerd.

Pas als iemand het idee opvat om even de Po in te duiken, komt er einde aan een onvergetelijke avond. Na een langzame start komen we de volgende dag met een kleiner groepje nog even samen in Villa della Regina. In dit koninklijke verblijf bij ons in de buurt wordt al sinds de 17de eeuw wijn gemaakt en nog steeds verkocht. De Freisa di Chieri DOC met het kroontje van het huis van Savoye valt al vierhonderd jaar lang in de smaak. Wij genieten vooral van een bankje in de schaduw en van de jonge muzikanten die zich ontspannen inspelen voor een avondconcert.

“Wat een prachtige stad, dat had ik totaal niet verwacht!” De opmerking komt van een Nederlandse vriendin en ze heeft het over ‘ons’ Turijn. Verspreid over de tuin staan groepjes mensen met elkaar in het Nederlands, Frans en Italiaans te babbelen. Nederland, België (of beter gezegd, Brussel) en Italië en verschillende fases van ons leven komen op deze warme zomeravond bij ons thuis samen. Donatella en ik bereikten afgelopen jaar beiden de kaap van veertig. Een uitstekende gelegenheid voor een feestje, helemaal na twee sobere coronajaren.

77ITALIË MAGAZINE ROELANDDONATELLA,ITALIAANSEWOONTSCHOLTALBERSMETZIJNVROUWZOONTJELIBEROENDOCHTERGLORIAINTURIJN

Vanaf het terras van het restaurant kun je ook Piazza Vittorio Veneto en la Mole Antonelliana zien liggen. Na een diner, het snijden van de ijstaart (met typische Turijnse gianduia natuurlijk) en een snelle groepsfoto dansen we tot in de kleine uurtjes. Familie, vrienden en collega’s vermengen zich op de dansvloer, waarbij verzoeknummertjes in verschillende talen langskomen.

Bij een wandelingetje langs de wijngaarden zie ik het punt waar die in een uithoek aan onze tuin grenzen. Dat had onze huisbaas wel verteld, maar daar is dankzij een stevige helling en een flinke muur vanuit onze tuin niets van te merken. De Savoye waren waarschijnlijk altijd al op hun privacy gesteld. ’s Avonds proosten we nog een laatste keer. De stad die we zo vlot in ons hart sloten, behoort nu ook toe aan onze familie en vrienden. Gedeelde vreugde vermenigvuldigt zich! •

De voorzitter van de jury was net als eerdere jaren Roberto Payer, oud-directeur van het Hilton en het Waldorf Astoria Amsterdam en nog altijd voorzitter van de Italiaanse Kamer van Koophandel. In zijn toespraak preludeerde hij al op de reden waarom de winnaar was uitverkozen: “Wat wij kregen bij dit slowfoodrestaurant was om te beginnen een warm welkom, voldoende aandacht – niet te veel, niet te weinig – en zonder uitzondering een aantal uitstekende gerechten, allemaal indrukwekkend qua smaak en ook prettig voor het oog. En het verbaasde ons niet te vernemen dat zij zelfs voorkomen op een lijstje met de vijftig beste Italiaanse restaurants ter wereld.” Daarna reikte de VILLA ROZENRUST

DE WINNAARS VAN ONZE RESTAURANTPRIJZEN ITALIË MAGAZINE78 FOTOGRAFIE FRISO BOVEN PIANETA TERRA EN RAIMONDI’S

Op 4 juli waren restaurateurs, pers en genodigden weer verzameld in de zonnige tuin van het Amsterdam Hilton om de ontknoping van onze jaarlijkse restaurantverkiezing bij te wonen. En natuurlijk om onder het genot van Franse en Italiaanse culinaire specialiteiten contacten te leggen met collega’s en andere Italië-liefhebbers. De prijs van Italië Magazine Restaurant van het jaar 2022 ging naar Pianeta Terra uit Amsterdam, de publieksprijs naar Raimondi’s Villa Rozenrust in Leidschendam.

Italiaanse ambassadeur Giorgio Novello de prijs uit aan Fabio Antonini, de Italiaanse chef van het restaurant, die er natuurlijk bijzonder verguld mee was. In dit magazine staat een uitgebreide reportage over het restaurant. Antonini mocht ook een plaquette mee naar huis nemen. De jury voor de verkiezing van het Italië Magazine Restaurant van het Jaar bestond naast de voorzitter uit Pieter J. Bogaers, culinair journalist en Paul van Eijndhoven, hoofdredacteur van Italië Magazine. Publiekslieveling De publieksprijs, die wordt bepaald door stemmen van de lezers van dit magazine, ging dit jaar naar Raimondi’s Villa Rozenrust uit Leidschendam. Er werd met overweldigende meerderheid voor deze publiekslieveling gekozen. Mede-eigenaren Adriano en Antonio Raimondi, beide loten uit de Calabrese familie die het restaurant runt, en chef-kok Fabio Borchetta van het restaurant kwamen gebroederlijk en met gepaste euforie de plaquette in ontvangst nemen. • Sfeerimpressie van de prijsuitreiking in het Hilton. Linker pagina, boven: de winnaars van de juryprijs met uiterst links hoofdredacteur Paul van Eijndhoven, kreegvanRobertoenambassadeurmiddenonderGiorgioNovellouiterstrechtsjuryvoorzitterPayer.Onder:hetteamRaimondi’sVillaRozenrustdepublieksprijs.

Mede mogelijk gemaakt door:

79ITALIË MAGAZINE

WINNAARS!DE

PIANETA TERRA ITALIË MAGAZINE RESTAURANT VAN HET JAAR 2022

> TEKST & FOTOGRAFIE JEROEN JANSEN ITALIË MAGAZINE80

Van buffelmozzarella uit Noord-Holland tot de zwanen van Schiphol; Pianeta Terra verwerkt pure Hollandse producten in verrassende gerechten met een Italiaanse ziel. In juni werd Pianeta Terra (eindelijk) ‘Italië Magazine Restaurant van het Jaar 2022’.

Omzwervingen De geschiedenis van Pianeta Terra begint in 2000, of eigenlijk al eerder. Fabio en Raul groeiden op in Fiumicino, een deel van de metro pool Rome. Fabio werkte er in het visrestaurant van zijn tante en vertrok op z’n negentiende naar Londen. Ook Raul reisde daarnaar toe. Hij werkte er vijf jaar in Santini, het beste Italiaanse restaurant van de stad, voordat hij terugkeerde naar Italië. Op Elba, waar hij een kroeg runde, ontmoette hij Laura, klein dochter van een kokkin uit EmiliaRomagna en eigenaar van een restaurant op het Toscaanse eiland. Lang verhaal kort: na nog wat omzwervingen ontmoetten ze elkaar uiteindelijk in Amsterdam. Fabio en Laura vonden elkaar in de liefde, en met Raul aan hun zijde – Fabio’s oude jeugdvriend – begon in 2000 het avontuur van Pianeta Terra.

Het werd weleens tijd dat Pianeta Terra met de eer ging strijken. Drie keer eerder werd het restaurant van Fabio Antonini (chef-kok), Raul Mini (manager) en Laura Martini (gastvrouw en sommelier) genomineerd voor de titel ‘Italië Magazine Restaurant van het Jaar’. De winnaar van 2022 heeft zich ook internationaal op de kaart gezet. Op de lijst van 50 beste Itali aanse restaurants buiten Italië steeg Pianeta Terra van plaats 34 naar 30. Op dezelfde lijst staan onder andere Locanda Locatelli uit Londen, Gucci Osteria da Massimo Bottura in Los Angeles en Gusto by Heinz Beck in de Algarve. Er zijn mindere namen om mee op een lijst te staan.

V.l.n.r.: Manager Raul Mini, chef Fabio Antonini en gastvrouw en sommelier Laura Martini.

Planeet Aarde Door te kiezen voor biologische producten was Pianeta Terra zijn tijd ver vooruit. “Niemand snapte ons”, lacht Fabio. “Het was ook best een gedoe om aan biologische producten te komen. Die lagen twintig jaar geleden niet voor het oprapen. Toch wilden we iets anders neerzetten dan het mainstream Italiaanse restaurant.

Het ging toen al niet goed met de natuur, vandaar de keuze voor biologisch. En vandaar ook de naam: ‘Planeet Aarde’.”

Het restaurant zit in een prachtig pand uit 1690, halverwege Singel en Herengracht. Tijdens de bouw, eind 17de eeuw, eindigde Amsterdam nog bij de Herengracht. Tegenwoordig krioelt het hier van de toeristen, wat voor minder ambitieuze zaken een groot goed is. Pianeta Terra, echter, is geen restaurant van pizza en pasta. “We wilden van meet af aan een nieuw concept neerzetten”, vertelt Fabio. “Een biologisch restaurant met respect voor het Nederlandse terroir en culinaire erfgoed.”

Het motto van Pianeta Terra luidt ‘Creative cooking, Italian soul’. De ziel van het bedrijf is Italiaans, maar in hun creativiteit laten de eigenaren zich allerminst begrenzen. Daarmee is Pianeta Terra een atypisch Itali aans restaurant. Wie een blik werpt op het menu, ziet weinig bekends voorbijkomen. Verwacht hier geen vitello tonnato, spaghetti bolognese, salade caprese of andere klassiekers. “Er zijn genoeg Italiaanse restaurants met een traditioneel menu”, zegt Laura. “Daar is niets mis mee, want er is veel vraag naar. Toch kiezen wij voor een andere invalshoek. Niet traditioneel, maar creatief. Niet gebonden aan een regio, maar universeel, met zoveel mogelijk Nederlandse producten. Onze ziel is Italiaans, want wíj zijn Italiaans. Dit vertaalt zich in een kookwijze die je Italiaans kunt noemen: puur en verfijnd, hoog op smaak en met niet te veel ingrediënten op een bord.” Ark van de smaak Kok Fabio werkt al sinds de jaren negentig in Amsterdam. “Dan raak je vanzelf geïnspireerd door het Hollandse product”, zegt hij. “Menig Italiaans restaurant is schatplichtig aan de streek, van Sicilië tot Toscane. Het is de cultuur van het terroir. Wij voelen ons schatplichtig aan Neder land, want dit is ónze regio. Ik wil graag weten waar onze producten vandaan komen; van welke boer of visser. Transparantie en korte food miles dragen bij aan de kwaliteit van het product. Wat van dichtbij komt, is verser dan vers en minder belas tend voor het milieu. We werken De ziel van het bedrijf is Italiaans, maar in hun creativiteit laten de eigenaren zich allerminst begrenzen

ITALIË MAGAZINE82 >

kookwijze

niet

veel ingrediënten op een bord.

puur en verfijnd,

De is met te

“Dit team maakt dieren die als een plaag worden gezien, bereikbaar voor de horeca. Wilde ganzen en zwanen zijn ongewenst op Schiphol, dus die worden sowieso geschoten. Qua Co2-uitstoot en waterverbruik is dít vlees vele malen schoner dan het vlees van runderen of varkens. En het zal je nog verbazen hoe lekker het is.

met Oosterschelde-kreeft, stroop uit Limburg, wilde Wad-oesters, het vlees van ‘Buitengewone varkens’ en de vangst van ‘Goede Vissers’, wier traditionele vismethodes het ecosysteem van de Waddenzee sparen.” Fabio is lid en ambassadeur van de Slow Food-beweging en volgt de ‘Ark van de Smaak’. Beide initiatieven ondersteunen lokale, kleinschalige producenten van beschermde en duurzame kwaliteitsproducten; van boer tot visser. “Wij, de chefs, zijn de missing link tussen producent en consument, tussen boerenland en stad”, zegt Fabio. “Beide werelden vinden elkaar binnen onze muren.” Kraai en meerkoet Niet alle producten komen uit Nederland. Pianeta Terra haalt zijn wijn, olijfolie en (meeste) kazen uit Italië. De buffelmozzarella komt dan weer uit Noord-Holland en wordt elke dag vers aangeleverd. Fabio en zijn keukenteam maken zelf zuurdesem, pasta’s en ravioli. Het restaurant serveert driezevengangen-verrassingsmenu’stot en beschikt over een klein à-la-cartemenu. De gerechten zijn afgestemd op het seizoen, de dieetwensen van de gast en het aanbod van de dag. In verhouding serveert Pianeta Terra veel vis en zeevruchten. Logisch: via Fiumicino, de geboorteplaats van Fabio en Raul, bereikt de vis uit zee het Italiaanse vasteland. Bovendien woonden en werkten Raul en Laura jarenlang op het eiland Elba. In Nederland raakte het drietal bekend met het fenomeen ‘zeegroenten’, van zeewier tot zeekraal. “Dat kennen we niet in Italië”, zegt Fabio. “Maar als zilte smaakmaker gaat er weinig boven zeegroenten.” Zo nu en doen verschijnt er iets opmerkelijks op het menu. Zoals kraai, meerkoet of zwaan. “We werken samen met de Keuken van het Ongewenste Dier”, zegt Raul.

ITALIË MAGAZINE84

“Van zwanenborst maken we soms een heerlijke paté, rillette of gedroogde ham. Niet uit effectbejag, maar omdat het past bij ons verhaal van duurzaam, kleinschalig en creatief”

Van zwanenborst maken we soms heerlijke paté, rillette of gedroogde ham. Niet uit effectbejag, maar omdat het past bij ons verhaal van duurzaam, kleinschalig en creatief. Natuurlijk wek je hiermee een bepaalde emotie op; wie kraai eet,

Bijvoorbeeld: kraaienborst is smaak voller en malser dan duivenborst.

ITALIË MAGAZINE VANRESTAURANTHETJAAR

• Pianeta Terra, Beulingstraat 7, Amsterdam. pianetaterra.nl 85

Inmiddels weten de meeste gasten wel wat ze van Pianeta Terra kunnen verwachten. Of juist niet, want elk menu is een verrassing en veel gerechten wisselen met de regelmaat van de klok. Tijd om de proef op de som te nemen. Fabio bereidt een gerecht van geroosterde pulpo op een carpaccio van Zuid-Italiaanse sukadecitroen met olijfolie, zilte groenten en haringkaviaar; een verrukkelijke combinatie van Italiaanse en Hollandse smaakOnsmakers.volgende gerecht – veelkleurige tortelloni met groene asperges, hartige zabaione, dertig maanden Parmigiano en balsamico – doet hier niet voor onder. Het gaat geweldig samen met Laura’s wijnkeuze: een Siciliaanse Lucido van Marco de Bartoli, gemaakt van witte CatarattoHetdruiven.afsluitende dessert is als de spreekwoordelijke kers op de taart: een klassieke millefoglie van chantillycrème en bladerdeeg, met tonka boon, cacao-crumble, een krokantje van amandel en mosto cotto (ingekookte most). Een zoete traktatie, net als de 50 gradi all’ambra dessert wijn van Alessandro Viola, ook al uit Sicilië. Je kunt wel zeggen dat Pianeta Terra na twintig jaar pionieren een uitzon derlijke kwaliteit heeft bereikt, met enerzijds creatieve smaakcombinaties van gedurfde ingrediënten en ander zijds moderne interpretaties van klassieke ‘Indrukwekkendgerechten.qua smaak en prettig voor het oog’, aldus de jury van Italië Magazine Restaurant van het Jaar. Eindelijk de beste, beter laat dan nooit.

zal dit zijn leven lang onthouden. Zo zit er achter elk gerecht wel een verhaal, van de herkomst van het product tot de creatieve combinaties van smaken en producten.” Creatief en verrassend Als atypisch Italiaans restaurant wekt Pianeta Terra soms de verkeerde verwachtingen, namelijk die van traditionele Italiaanse gerechten. “Wat wij doen, is anders”, zegt Fabio nogmaals. “Maar vergeet niet: in Italië zelf is dit heel gewoon. Dat wil zeggen: binnen het iets hogere segment, want ook daar wordt er creatief en vernieuwend gekookt.”

Chef Fabio en Laura vonden elkaar in de liefde, Raul is Fabio's jeugdvriend.

06 338 57 INSCHRIJVINGwww.italiaitalia.nlinfo@italiaitalia.nl359VOOR HET JAAR 2022-2023 IS GEOPEND! OMITALIAANSLEERJEDROOMNATELEVENINITALIË! • Jaarcursussen • Semestercursussen • Kwartaalcursussen • One to one op maat • Zomercursussen • ItaliaItalia.ookAmsterdaminItaliaansCultuurcursussenLerenhethartvanenonlinebij Gustocamp – de smaak van luxe kamperen 070 710 14 16 info@gustocamp.nl Stacaravan Lounge Deluxe XL heeft o.a. boxspring bedden, een regendouche en een prachtige houten veranda met comfortabele lounge set. Boek nu al voor 2023met 10% korting!Reserveer een vakantie opgustocamp.nl. Voer bij hetopmerkingen-veld de codeITALIEMAGAZINE in.Je ontvangt per e-mail jebevestiging met 10% korting!Deze actie is geldig tot1 oktober 2022. Geniet met je gezin in een compleet ingerichte luxe stacaravan op een topcamping in Italië! Kies voor heerlijk buitenleven dat je verwachtingen overtreft! Kamperen met al het comfort dat je thuis gewend bent. Je verblijft op Italiaanse topcampings die geselecteerd zijn op goede ligging, uitgebreide faciliteiten, vermaak en activiteiten voor het hele gezin. Het zal je aan niets ontbreken! www.gustocamp.nl De mooiste glamping vakanties! Luxe kampeervakanties IM2022_4_Gustocamp.indd 96 09-06-2022 14:12

Via Craxi op de kaart

87ILLUSTRATIE SYLVIA WEVE ITALIË MAGAZINE

Ik betwijfel of de afrekencultuur uit West-Europa en NoordAmerika ooit Italië zal bereiken. Er is hier eerder sprake van ‘toe voegen’ dan ‘schrappen’. Hodoniemen, straatnamen, zijn daar ideaal voor. Echt een terrein waarop je iedereen tevreden kan houden. Elke groep, uit de politiek vooral, maar ook een sociale en levensbeschouwelijke kan zijn straatje krijgen. Zo zijn er meer dan tien Italiaanse gemeenten die een Via Craxi hebben. Bettino Craxi was de voormalige Italiaanse premier die voor justitie het land uitvluchtte en in 2000 als voortvluchtige in Tunesië zijn laatste adem uitblies. Een jaar later kwam in Valmontone, onder de rook van Rome, de eerste Via Craxi op de kaart. Eigenlijk mag geen Galleria, Stradone of Contrada worden vernoemd naar een persoon die niet ten minste tien jaar is overleden. Daarover is een wet van bijna 100 jaar geleden (voor de rechtsgeleerden onder ons: wetnummer 1188 van 23 juni 1927) heel duidelijk. Maar inmiddels is die wet verwaterd. De prefect (de hoogste lokale overheidsfunctionaris) heeft tegen woordig de bevoegdheid om uitzonderingen op de regel toe te staan. Nou, de prefect van Rome, waaronder Valmontone valt, had er geen moeite mee. “De erkenning van mijn vader is een gebaar dat bijdraagt tot het rechtzetten van de geschiedenis”, zei Craxi’s dochter. Ook links heeft zijn straten die recht zetten: Via Mao Tse Tung (in twee Siciliaanse gemeenten), Via Ernesto Che Guevara in onder meer Reggio Emilia en zelfs de Via Stalin (in Castelfidardo). Ook protestanten zijn gelukkig gemaakt. In 2015 kwam er in Rome de Piazza Martin Lutero bij. Op het straatnaambord staat eronder ‘Duits theoloog’. Heel neutraal. In werkelijkheid maakte Luther naam als de wegbereider van het protestantisme en de grote tegenstander van de paus van Rome. De enige uitzonderingen in deze hodoniemen kermis zijn de Hitlerstraat en de Via Mussolini. Die kunnen niet. Maar de Via XXV luglio heb je overal wel in Italië. Op 25 juli 1943 werd Mus solini afgezet, voor de straatnaamhervormers van na de Tweede Wereldoorlog een goed alternatief. Er staat nog net niet ‘Voor heen Via Mussolini’ onder, maar wie de geschiedenis kent, weet genoeg. •

Anagni, in de regio Lazio, is een plaatje. Deze gemeente met 21.000 zielen heeft een prachtige kathedraal met de mooiste fresco’s van het gewest en er is een pauselijk paleis. Maar als ik in Anagni ben, heb ik niet zozeer oog voor tiara’s en kazui fels, maar voor het straatnaambord in de hoofdstraat dat me steeds fascineert: ‘Strada Vittorio Emanuele II’. Niet Via, niet Corso, maar Strada. Bij strada denk je aan de autostrada, aan het Autogrill-wegrestaurant, aan asfalt en hoge snelheden. Bijna geen Italiaan woont aan een ‘strada’ zoals hij of zij ook nauwelijks woont aan een Borgo, Circonvallazione, Contrada, Corte, Frazione, Galleria, Piazzale, Piazzetta, Ripa, Salita, Stradone, Traversa, Viale, Vico, Vicoletto, Vicolo. Dit rijtje heb ik van de site van de spoorwegmaatschappij Italo. Tijdens het online boeken en je adres ingeven krijg je een uitklaplijst met deze opties voorgeschoteld. Terug naar Anagni. Onder het straatnaambord ‘Strada Vittorio Emanuele II’ staat (vertaald) ‘Voorheen Via Major’. Ooit had die weg dus een andere naam. Die sneuvelde natuurlijk in 1878 na het overlijden van Vittorio Emanuele II, de ‘vader des vaderlands’, naar wie spoedig duizenden pleinen en straten in heel Italië werden vernoemd. Je kunt je voorstellen dat zo’n naamsverandering heel wat voeten in de aarde heeft. De bewoners aan de straat met de nieuwe naam moeten aan alle instanties hun nieuwe adres doorgeven. Het kadaster moet worden omgegooid. En natuurlijk moet Google Maps op de hoogste worden gebracht. Je zou zeggen dat de inwoners zo’n 150 jaar later er wel aan gewend zijn en dat de postbode inmiddels ook wel de brievenbus vindt. Maar kennelijk niet in Anagni: het bordje hangt er dus nog zijnvergeten.heeftlijktvoorgevenhoetrefZulkesteeds.‘voorheen’-straatnaambordenjeoveralinItalië.HetzegtietsoverItalianen,enzijnbestuurders,plekaanhetverleden.Erisrespectgeschiedenis,sterkernog,somshetdatelkeafdrukdiedemensachtergelaten,nietmagwordenZelfshetfascismeheeftnogplekken.

EWOUT KIECKENS WOONT AL VELE JAREN IN ROME. HIJ VANOPMERKELIJKEBELICHTZAKENHETLEVENINITALIË.

EWOUT

melanie bonajo When the body says Yes Biënnale van Venetië Nederlands paviljoen t/m 27 november 2022 dutch-pavilion.com

Een tweede huis

89TEKST & SAMENSTELLING MARJOLEIN ZUIDERENT ITALIË MAGAZINE

Napels als klankbord Genieten van muziek en ondertussen mijmerend uitkijken over de Golf van Napels; dit wordt werkelijk heid als je medio oktober afreist naar Napels. Tijdens Piano City Napoli worden allerlei muziekgenres ten gehore gebracht, van klas siek, jazz en pop tot rock. De piano’s staan op diverse locaties in de stad: musea, pleinen, theaters. Dit is ook de gelegenheid waarop je kennis kunt maken met een Napolitaanse familie; een aantal Napolitanen stelt de eigen woonkamer beschik baar voor een huiskamerconcert. De instrumenten worden niet alleen door professionele muzikanten bespeeld. Ook studenten en andere muzikale enthousias telingen doen mee. Piano City Napoli 2022, Napels, 13 t/m 16 oktober 2022, pianocitynapoli.it

Een chocoladeklimwand be dwingen, koken met chocola of de zoete lekkernij laten smelten in de mond. Dat en nog veel meer is mogelijk tijdens Eurochocolate Het indoorevenement in Perugia is verdeeld over drie themagebieden. De ‘choco late experience’ trakteert de bezoekers op demonstraties zoals een kookshow door bekende patissiers en ter plekke gecreëerde chocolasculpturen. In de ‘chocolate show’ kun je van eenisgenieten.chocoladelekkernijenallerlei‘Chocolatefunny’metnamevoorkinderenwalhalla.Zijkunnendaarpastamakenvanchocola,cakejesversierenenineenlaboratoriumhuneigenbonbonsvervaardigen.AlsechteSjakiesindechocoladefabriek.

Eurochocolate, Perugia, 14 t/m 23 oktober eurochocolate.com2022, Hagoromo was in 1989 het eerste ‘grote’ werk van Massimo Bartolini. Het is ook de titel van de eerste over zichtstentoonstelling van deze Toscaanse kunstenaar in het Luigi Pecci Centrum voor Hedendaagse kunst. Hagoromo, ‘de mantel van veren’, is een bekend Japans Noh-theaterstuk, waarin mythologie een belangrijke rol speelt. Bartolini kiest er vaker voor zijn installaties te baseren op andere verhalen, biografieën of theaterstuk ken. Een nieuwe installatie van de kunstenaar vormt de basis voor deze tentoonstel ling. Hij is opgebouwd uit eerder werk dat Bartolini op verschillende momenten in zijn leven heeft gemaakt. Massimo Bartolini. Hagoromo, Centro per l’arte contempora nea Luigi Pecci, Prato, 16 sep tember 2022 t/m 8 januari 2023, centropecci.it

Welkom bijWilly Wonka Ruimte voor fantasie Droom je van een rustico in Piemonte, een elegant palazzo in Toscane of een (te verbouwen) boerderij in Le Marche? Bezoek dan dit najaar de Second Home Beurs in Jaarbeurs Utrecht. Met een aanbod van ruim 25.000 vakantiehuizen in 25 landen is dit dé vastgoedbeurs van Nederland. Maar liefst zo’n 160 makelaars, ontwikkelaars en specialisten zullen klaarstaan voor je meest dringende vragen of voor een oriënterend gesprek. Tijdens de vrij toeganke lijke seminars lichten deskundigen je verder in over belangrijke kwesties als de Italiaanse wetgeving, fiscale consequenties en mogelijke praktische perikelen. Een tweede huis komt zo wel heel dichtbij. ‘Second Home Beurs 2022’, 30 september t/m 2 oktober 2022, Jaarbeurs Utrecht. secondhome.nl Wil je de Second Home Beurs bezoeken? Activeer dan je gratis entreebewijs voor 2 personen met code ITA3MG op secondhome.nl/tickets.

Liefhebbers van glas en glasverzamelaars kunnen hun hart ophalen in Venetië. The Venice Glass Week, die sinds 2017 wordt georganiseerd, heeft als doel de Italiaanse glaskunst te promoten. Bezoekers kunnen zowel in de stad als op het eiland Murano en in Mestre deelnemen aan workshops, genieten van demonstraties en aansluiten bij rondleidingen waarin met name artistiek glas centraal staat. 2022 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het internationale jaar van het glas. Om die reden zijn The Venice Glass Week en de Vision Milan Glass Week dit jaar samengevoegd tot The Italian Glass Weeks. In Milaan zal de nadruk vooral liggen op industrieel glas. The Venice Glass Week, Venetië, 17 t/m 25 september 2022, theveniceglassweek.com helder als glas

essayschreefmetbleeklogiegeschiedenisErnst,abstractegebruikgemaaktwaarbijschilderijen.zijngroteUiteindelijkkunstvormen.verwierfhijbekendheidmetsurrealistischeWerkenonderanderewerdvandroombeelden.diefilosofie,kunstenpsychohadgestudeerd,ookeenkunstenaarwoordenenhijhetberoemde . In Italië werd nooit eerder een ademErnstnaartoedetetekeningenbeeldhouwwerken,naastexpositiewordtschilderErnstaantentoonstellingretrospectievegewijddezekunstenaar.DatmeerwasdaneenenschrijverduidelijktijdensdeinMilaan,waarschilderijenookengravureszienzijn.InParijs,waarjongekunstenaarooitvertrok,bliesin1976zijnlaatsteuit. Max Ernst, Palazzo Reale, Milaan, 4 oktober 2022 t/m 26 februari palazzorealemilano.it2023, Hartige hapjes

CULTURAEARTE

Filippo Tommaso Marinetti, geboren in Egypte, bracht een groot deel van zijn leven door in Italië. Zijn naam werd gevestigd toen in 1909 het Manifest van het Futurisme in de Franse krant Le Figaro werd Inwaseenkondentoe.toekomsthetHieringepubliceerd.verwierpMarinettiverledenenjuichtedeenhetactivismeVeeljongekunstenaarszichhierinvindenennieuwekunststrominggeboren:hetfuturisme.detentoonstellingisde

Wegdromen bijMax Ernst De Duitse kunstenaar Max Ernst experimenteerde in zijn jonge jaren met ver schillende

Lofzang op de toekomst

ontwikkeling van deze Itali aanse stroming goed te zien. Naast werken van de ‘eerste generatie’ futuristen, zoals Gino Severini en Giacomo Balla, worden ook schilde rijen van latere futuristen getoond. Denk hierbij aan Roberto Marcello Baldessari, Tato en Benedetta. Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld, Rijksmuseum Twenthe, Enschede, 25 september 2022 t/m 19 februari rijksmuseumtwenthe.nl2023,

CARRÀ©LUCA

Is de pizza salami één van je favorieten of eet je salami graag bij een aperitief? Dan is een bezoek aan het Festa del Salame zeker de moeite waard. Het feest begint met de bekendmaking van de agriturismo die dit jaar de beste ambachtelijke salami heeft bereid. Aansluitend is er een proeverij van typisch Cremonese producten. Op zaterdag en zondag is er ook genoeg te zien en te doen, zoals een presentatie door vertegenwoordigers van de provincies Pavia, Cremona, Piacenza en Mantova. Zij laten zien dat de ene salami de andere niet is; de specialiteit heeft per provincie zo zijn eigen typische kenmerken. Buon appetito! Festa del Salame, Cremona, 7 t/m 9 oktober festadelsalamecremona.it2022,

ITALIË MAGAZINE90

Beyond Painting

LAAT DIE HERFST MAAR WACHTEN NAZOMERENINITALIË WWW.LODGEHOLIDAYS.NL / ITALIE /LODGEHOLIDAYS /LODGEHOLIDAYS scan mij 22294_Lodge_ 1/2 pagina adv italië magazine 210x133 v2.indd 1 18-08-2022 14:01

Wacht nog maar even met die regen en die kachel. Ga fijn nazomeren in een luxe lodgetent in Italië! Lodge Holidays heeft unieke en kleinschalige glampings voor je geselecteerd, op de mooiste nazomerplekjes in de Dolomieten, Umbrië, langs de Adriatische kust en uitgestrekte meren. Boek nu voordelig jouw vakantie en geniet van alle rust en ruimte bij een plekje weg van de massa.

TEKST RONALD KUIPERS >

Ze droomde van een sprookjeshuwelijk met de kroonprins van Italië. Maar ze kreeg een liefdeloze relatie, een dictatuur, een wereldoorlog en verbanning. De Belgische prinses Marie José (1906-2001) is slechts 34 dagen koningin van Italië geweest.

D e roaring twenties, de swingende jaren twintig van de vorige eeuw, zijn voor Umberto di Savoia een gouden tijd. Alle restaurants, dancings en theaters zetten hun deuren wagenwijd open voor de charmante kroonprins van het koninkrijk Italië, die dol is op feesten en nachtbraken. Actrice en zangeres Carla Mignone, een brunette die onder de artiestennaam Milly ondeugende liedjes zingt in revues, is Umberto’s onafscheidelijke metgezel. Samen dansen ze tot diep in de nacht de charleston, vertellen elkaar grapjes in plat-Piemontees en scheuren door de straten in Umberto’s sportwagen. Vaak verkeren ze in gezelschap van jonge officieren uit Umberto’s infanterieregiment, die door de kroonprins – ‘Beppo’ voor intimi – geregeld worden verwend met kekke cadeautjes. Eind jaren twintig is de pret voorbij. Umberto’s vader, koning Vittorio Emanuele III, besluit dat zijn zoon zich aan zijn dynastieke taken moet gaan wijden: trouwen en voor nageslacht zorgen. Voor de ‘ordinaire’ Carla Mignone regelt de koning enkele filmrolletjes in het verre Amerika. Hij zet haar op de boot naar New York, uitgezwaaid door een ontroostbare Umberto. Hoewel de koning amper anderhalve meter groot is (zodat bij troepeninspecties zijn sabel over de grond sleept), haalt Umberto het niet in zijn hoofd om te protesteren tegen zijn vader, die hij zelfs privé aanspreekt met sa maestà (zijne majesteit). Al tijdens zijn vroegste jeugd hebben Umberto’s ouders besloten dat hij zal trouwen met Marie José, de dochter van Albert I, de katholieke koning van België. Dynastiek gezien is de relatie een perfect match, maar vanuit amoureus oogpunt staan alle seinen op rood. Umberto houdt van zuidelijke, zwoele types à la Milly, nog afgezien van zijn warme belang stelling voor fraaie herentorso’s. Wat moet hij met zo’n blonde ‘boeren trien’ uit het hoge noorden? Droomprins? “Ik ben groter dan de koning van Italië!” Als Marie José in 1917 (ze is dan elf) voor het eerst Vittorio Emanuele ontmoet, verbaast ze zich over de geringe lengte van de Italiaanse vorst. Zelf is ze druk bezig zich te ontwikkelen tot een blonde schoonheid, voorzien van een weelderig bos krullen en blauwe ogen. Marie José heeft een vrolijk karakter en is dol op kattenkwaad, maar ze heeft ook haar dromerige momenten. In het chique Florentijnse internaat waar ze tijdens de Eerste Wereldoor log verblijft (en waar ze vloeiend Italiaans leert), fantaseert ze vaak over een knappe droomprins. Aan het eind van haar verblijf in Florence, medio 1918, ontmoet ze kroonprins Umberto, een veertienjarige puber in een matrozenpakje. Umberto gedraagt zich schuchter en afstande lijk, ook als ze geforceerd naast elkaar in een gondel worden gezet om een ‘gezellig’ tochtje door Venetië te maken. Als Marie José op Piazza San Marco de duiven wil voeren, spreekt Umberto haar vermanend toe: “Het is oorlog, heel wat mensen moeten het stellen zonder brood. Dat mag je niet Marieverkwisten!”JoséenUmberto merken in de loop der jaren steeds sterker dat hun ouders een huwelijk aan het bekokstoven zijn. Maar hoewel ze elkaar vaak ontmoeten bij galadiners en recepties, blijft Umberto koel en gereserveerd. Hij beperkt zich tot saaie commentaren over auto’s en

De laatste koningin van Italië

“De Savoia’s: dat is geen familie, maar een ijskast.”

93ITALIË MAGAZINE Marie José

vanvanStaatsiefoto‘hethuwelijkdeeeuw’.

ITALIË MAGAZINE94 geschiedenis, terwijl in de pers steeds weer verhalen opduiken over zijn nieuwe romances. Aan een vriendin schrijft Marie José: “Ik wil hem niet meer, ik zal nooit met hem trouwen. Ik trouw nog liever met Mussolini!” In 1929 is voor koning Vittorio Emanuele de maat vol. Hij beveelt zijn zoon niet langer de playboy te spelen en zijn verantwoordelijkheid te nemen. Met lood in de schoenen vertrekt Umberto naar België, waar hij Marie José ten huwelijk vraagt met de volgende disclaimer: “Wij, in onze positie, leven in een soort gevangenis. Wij doen niet wat wij willen, wij zijn niet vrij om onze toekomst te plannen zoals andere jonge mensen.” De romantiek is ver te zoeken, maar Marie José weet wat van haar wordt verwacht... Huwelijk van de eeuw Umberto is dol op het ontwerpen van kleding. Voor theaterstukken, maar ook voor vrienden en bekenden. Uiteraard ontwerpt hij ook de jurk van zijn aanstaande bruid, gemaakt van speciaal in Como geweven witte zijde en met een sleep van zeven meter vol goud borduursel. Marie José vindt de jurk onpraktisch en zwaar, maar besluit niet te protesteren. De kranten bejubelen begin 1930 “het huwelijk van de eeuw”. Maar terwijl Rome in feeststemming verkeert en honderden hoge gasten uit binnen- en buitenland de stad bevolken, blijkt achter de schermen dat het “sprookjeshuwelijk” al is mislukt voordat het goed en wel is begonnen. Reeds in de eerste week trekt Umberto er met zijn vrienden op uit om tot diep in de nacht de bloemetjes buiten te zetten, zijn kers verse echtgenote huilend achterlatend. De kille huisvesting van het jonge paar maakt de sfeer er niet beter op. Marie José en Umberto krijgen de beschikking over een gedeelte van het enorme Quirinaalpaleis, waar over een kenner meldt: “De afstand tussen keuken en eetkamer is zo groot, dat de thee koud is voordat deze op tafel belandt.” Te midden van een verstikkende hofetiquette wordt Marie José gemangeld tussen haar echtgenoot en haar schoonvader. Terwijl Umberto alles afkraakt wat Marie José doet en draagt (“hoe ben je nú toch weer aangekleed?”), kapt koning Vittorio Emanuele elk idee van haar af met de opmerking: “Vrouwen zijn er om te breien en kinderen te baren”. Met dat baren wil het niet echt vlotten. Als na vier jaar nog steeds geen nageslacht is geproduceerd, wordt Marie José naar een Duitse kliniek gestuurd om te onderzoeken wat haar mankeert (dat Umberto zijn huwelijkse plicht in bed zou verzaken was in macholand Italië destijds ondenkbaar). Dat helpt. In vlot tempo worden vier kinderen op de wereld gezet, waaronder een manne lijke troonopvolger. Dat één van de Duitse gynaecologen specialist is op het gebied van kunstmatige insemi natie, leidt tot speculatie in de pers. Magnetische ogen Marie José is geen traditionele moe derkloek; ze wil zich maatschappelijk nuttig maken. Als voorzitster van het Italiaanse Rode Kruis wordt ze regel

95ITALIË MAGAZINE > DE LAATSTE KONINGIN VAN ITALIË

Tot woede van haar schoonvader (“bij de Savoia’s blijven de vrouwen in de keuken of anders in de kerker”) is Marie José ook politiek actief matig gesignaleerd in achtergebleven regio’s, waar ze armen en zieken helpt door chocolade en sinaasappels uit te delen. Tot woede van haar schoonvader (“Bij de Savoia’s blijven de vrouwen in de keuken of anders in de kerker”) is Marie José ook politiek actief. Ze onderhoudt intensieve contacten met intellectuelen, activisten en kunstenaars, van links tot rechts, en raakt bevriend met filosoof en schrijver Benedetto Croce, die haar steeds kritischer maakt op het fascistische regime. Over Mussolini, wiens “magnetische ogen” haar niet onberoerd laten, zegt Marie José later: “Mussolini was een dictator, maar intelligent en vol ideeën, ook goede! Hij heeft toch maar de Pontijnse moerassen laten saneren en sociale verbeteringen doorgedrukt. Zijn fout was dat hij zich door de Duitsers heeft laten meeslepen.” Het is precies dit laatste punt waarover ook de koning bezorgd is: dat Mussolini (die hij ooit betitelde als “De syfilitische zoon van een dorps-smid, een onbenul”) en zijn Duitse nazi-vrienden (“Tuig van de richel”) Italië zullen gebruiken als leverancier van kanonnenvlees in een verwoestende oorlog. Maar omdat hij vreest dat Mussolini bij een te kritische houding de monarchie zal afschaffen, houdt de koning de lippen stijf op elkaar. In hofkringen is Marie José degene die geen blad voor de mond neemt en waarschuwt voor de dreigende catas trofe, wat haar de reputatie “de enige man in de familie” bezorgt. Als in de lente van 1940 de Tweede Wereld oorlog in volle hevigheid losbarst en de koning naar de smaak van Musso lini de geallieerden niet snel genoeg de oorlog verklaart, foetert de Duce: “Waarom houdt die stomme garnaal zich niet bij het verzamelen van Met de kinderen Maria Pia (op de arm) en Vittorio Emanuele (met hoed) in Val Gardena.

In 1962 gaat ze op de koffie bij Chroesjtsjov. De regering is niet gelukkig met de ‘rode tripjes’ van de ex-vorstin, maar dat laat Marie José koud

Marie José was een geoefend alpinist (foto uit 1940).

ITALIË MAGAZINE96 ©IMAGESELECT/MARKA/ALAMY munten. Dat is het enige waar hij verstand van heeft!” De catastrofe is begonnen... Handkus Terwijl Europa wordt platgewalst door de Duitse oorlogsmachine, besluit Marie José in het najaar van 1940 incognito (als ‘Frau Mauricio’) naar het Beierse Berchtesgaden af te reizen, waar Hitler resideert in zijn hooggelegen villa Berghof. Ze doet dat op verzoek van haar broer, de Belgische koning Leopold III. Wellicht kan zij, als aanstaande koningin van een met Duitsland bevriende natie, verbetering brengen in het lot van de Belgische krijgsgevangenen en de Hitlervoedselvoorziening.ontvangMarieJosé allerhartelijkst. Hij noemt haar “de perfecte incarnatie van de Arische prinses” en bewondert haar ogen “die de kleur van een Germaanse hemel hebben”. Maar op al haar verzoeken krijgt Marie José “nein” te horen: “Hitler weigerde alles wat ik hem vroeg. Hij had geen enkele charme, niks!” Ondertussen verloopt de oorlog voor Italië rampzalig. Van de Balkan tot Noord-Afrika worden de Italiaanse troepen in de pan gehakt en moet Mussolini keer op keer worden geholpen door de Duitsers. Als medio 1943 de geallieerden vaste voet aan de grond krijgen in Zuid-Italië, zet koning Vittorio Emanuele eindelijk de gedurfde stap waar Marie José al langer op aandringt: hij arresteert Mussolini en zet hem gevangen op een bergtop in de Apennijnen. De koning stelt een nieuwe regering samen, die een wapenstilstand (feitelijk een overgave) sluit met de geallieerden. De nazi’s reageren direct. Bliksemsnel rollen de Duitse Panzerdivisies over de Brennerpas, richting Rome. Op bevel van de koning zoeken Marie José en haar kinderen een veilig heenkomen in

In Zwitserland houdt Marie José zich bezig met het breien van truien, schilderen en pianospelen. Maar na twintig maanden heeft ze genoeg van het isolement. Ze besluit de bergachtige grens tussen Zwitserland en Italië te voet over te steken. Dankzij haar ervaring als alpinist (en drie zelfgebreide truien) weet ze, geheel verkleumd, Italië te bereiken, waarna ze doorreist naar het inmiddels bevrijde Rome. Daar wordt Marie José door Umberto begroet met een bescheiden handkus. Rode tripjes Na de bevrijding vangt Marie José vluchtelingen op in het Quirinaalpaleis. Ze laat een tuinpaviljoen ombouwen tot kliniek en organiseert een gaarkeuken. Koning Vittorio Emanuele wordt door de geallieerden met pensioen gestuurd, omdat hij door zijn jarenlange samenwerking met Mussolini onacceptabel is. Om het machtsvacuüm te vullen, worden Umberto en Marie José tot koning en koningin van Italië gekroond, op voorwaarde dat er snel een referendum komt over de toekomst van de monarchie. In aanloop naar het referendum weigert Marie José, de enige Savoia die vanwege haar “goede werken” nog een zekere populariteit geniet, campagne te voeren voor Umberto: “Hij is het niet waard.” De uitslag is niet verrassend: de meeste Italianen kiezen voor de republiek. Om rellen tussen voor- en tegenstanders te voorkomen, vertrekken Umberto en Marie José direct en definitief naar het buitenland. Ze zijn slechts 34 dagen koning en koningin van Italië geweest. Zonder officieel te scheiden zet Marie José haar leven voort in Zwitserland en Umberto in Portugal. Ze hebben er vrede mee: “Ach, we zijn ’t allebei gewoon moe, we moeten elkaar de ruimte geven.” Marie José werpt zich op haar grote passie: reizen. In 1951 ontmoet ze premier Nehru in India. Tien jaar later gaat ze naar China, waar ze Mao spreekt: “Hij is narcistisch en zelfvoldaan, zoals alle dictators.”

Afbeelding van Marie José vlak na haar huwelijk uit de ‘Illustrated London News’ (1930).

NEWSPAPERS/ALAMYFROST©IMAGESELECT/JOHN 97ITALIË MAGAZINE DE LAATSTE KONINGIN VAN ITALIË het neutrale Zwitserland. De rest van de koninklijke familie vlucht als dieven in de nacht naar Zuid-Italië, de bevolking in ontreddering achterlatend. Tijdens de reis mompelt Umberto steeds: “Wat een schande, wat oneervol.”

Als ze de 90 is gepasseerd, droomt ze ervan om haar kinderen en kleinkinderen rond te leiden in Italië: “Kijk, hier is Napels, Rome, Turijn, Venetië...” Maar omdat in de republikeinse grondwet staat dat de mannelijke Savoia’s het Italiaanse grondgebied niet meer mogen betreden, blijft dit een onvervulde wens. Hoewel ze onverwoestbaar lijkt (ze overleeft een vliegtuigcrash en een frontale botsing), overlijdt Marie José in 2001 op 94-jarige leeftijd aan longkanker, een gevolg van haar levenslange verslaving aan sigaretten. Een jaar later besluit Italië de Savoia’s weer toe te laten.

•

In 1962 gaat ze op de koffie bij Chroesjtsjov in Moskou. De Italiaanse regering is niet gelukkig met de “rode tripjes” van de ex-vorstin, maar dat laat Marie José koud.

•

•(4Ingrediëntenpersonen)600gkruimige

In de volle overtuiging dat hij tegen mijn vader zei dat ik een ‘lieve schat’ ben. Mijn vader is de beroerdste niet – en wel wat gewend met drie dochters – dus hij knikte, glimlachte vriendelijk en besloot dat deze Italiaanse man in ieder geval de reputatie van zijn landgenoten eer aandeed.

Deze vederlichte bolletjes zijn een eigenaardige soort, je kunt ze namelijk niet alleen voorzien van een overheer lijke saus, je kunt ook de gnocchi zelf van verschillende smaken voorzien. Door er bijvoorbeeld pompoen of kastanje in te verwerken. En waar het geheim van een goede pasta de langere kooktijd is, zijn gnocchi gaar in een handomdraai. Zet een pan met water op en breng deze aan de kook. Vervolgens goed zouten – niet vergeten, pastawater moet smaken als de zee – en dan voorzichtig de bolletjes erin laten glijden. Enkel wachten totdat ze naar de oppervlakte komen drijven, en klaar zijn ze. Om de perfecte gnocchi te maken is het belangrijk dat je mooie kruimige aardappelen gebruikt, bij voorkeur de oudere exemplaren die nog in de voorraadkast liggen. Deze zuigen namelijk minder vocht op tijdens het koken, en dit heeft weer als gevolg dat je maar een kleine hoe veelheid bloem hoeft te gebruiken om een mooie luchtige substantie te creëren. Mocht je ooit het ongenoegen hebben gehad om gnocchi geserveerd te krijgen met een kauwgomachtige structuur, dan weet je nu dat men veel te veel bloem heeft gebruikt. Je kunt eventueel ook de aardappelen stomen, dan weet je zeker dat je straks de perfecte luchtige bolletjes krijgt. Het Nederlands van mijn man is sinds dit voorval zeker vooruitgegaan, maar doet bij vlagen nog enkele wenkbrauwen optrekken. Onder andere wanneer hij even vergeet dat ‘zalig kerstfeest’ niet een gebruikelijke begroeting is, buiten de maand december om. • Van mijn keuken naar jouw keukentafel, Suus @su.sana.superfood

Toen dit verhaal mij jaren later bereikte en ik aan mijn man uitlegde dat hij mij ten overstaan van zijn toekomstige schoonvader een ‘gnocca’ had genoemd, kon hij begrijpelijk wel door de grond zakken. Gnocca (vrouwelijk) of gnocco (mannelijk) heeft dus niet alleen in straattaal een tweede betekenis met betrekking tot het uiterlijk voorkomen, maar refereert ook aan een enkel exemplaar in een zeer bekend Italiaans gerecht. Namelijk een bord met dampende luchtige, zachte aardappelbolletjes, beter bekend als gnocchi. Bij de uitspraak mag je de ‘hete aardappel in de keel – ‘g’ weglaten, en spreek je het correct uit als ‘njokki’.

•

Maak de aardappelen goed schoon en kook ze in de schil gaar. Afhankelijk van de grootte in ongeveer 30 minuten. Giet de aardappelen af en laat ze iets afkoelen alvorens de schil te Persverwijderen.deaardappelen met behulp van een pureeknijper, breng de aardappelpuree op smaak met peper en zout, een snuf nootmuskaat en een eetlepel geraspte Parmigiano. Voeg de bloem toe en kneed alles tot een egale massa. Niet te lang kneden, we maken geen brood. En het is handig om je handen af en toe met bloem te bestuiven aangezien de aardappelpuree een beetje plakkerig kan zijn. Snij telkens een stuk van het deeg, Bereiding aardappelen 150 g bloem 75 g ongezouten boter, geklaarde boter 12 blaadjes salie peper en zout een snuf nootmuskaat een stuk Parmigiano Reggiano

De eerste kennismaking tussen mijn Italiaanse man en mijn vader was wellicht niet de meest conventionele. Nadat ik ze aan elkaar had voorgesteld en ze even alleen liet om mijn tas uit de auto te halen, sprak mijn man in de paar woorden Nederlands die hij machtig was: “Jouw dochter is een lekker ding.”

susan

•

Gnocchi met boter & salie ITALIË MAGAZINE TEKST & FOTOGRAFIE SUSAN VAN DETH98 SUSAN VAN DETH WOONT IN PADUA, EN DEELT HIER HAAR KEUKENGEHEIMEN MET ONS. Lekker ding

•

99ITALIË MAGAZINE ongeveer zo groot als een tennisbal en rol deze uit in een lange sliert met een doorsnede van een ringvinger. Verdeel deze vervolgens in stukjes van zo’n 2 centimeter. Bestuif de gnocchi licht met wat extra bloem. Verhit de geklaarde boter in een pan en ‘frituur’ hierin de blaadjes salie. Dit gaat heel snel, duurt een minuut hooguit. Laat de blaadjes uitlekken op keukenBrengpapier.een grote pan met water aan de kook, en voeg ruim zout toe. Wanneer het water kookt, de gnocchi toevoegen en wanneer de bolletjes naar boven komen drijven zijn ze gaar. Dit duurt slechts een paar minuten. De gnocchi afgieten – zorg dat er nog een klein beetje kookvocht over is – en terug doen in de pan. Giet vervolgens de boter over de gnocchi en warm nog even 1 minuut op. Verdeel de gnocchi over de borden, strooi er lekker veel versgeraspte Parmigiano Reggiano erover en garneer vervolgens met blaadjes gefrituurde salie. • Buon appetito! FOODCOLUMN TIP! Salie is een delicaat geurend kruid met een harde steel. Licht kruidige wijnen vormen dus een verleidelijke match. Het boterbestanddeel van dit gerecht vereist een wijn met een aanzienlijke body; een beetje meer is een beetje beter. Een witte wijn uit Noord-Italië is ideaal. Friuli staat bekent om zijn wijnen met kruidige tonen die dit vrij rijke gerecht perfect ondersteunen. Mijn advies is een Ribolla gialla of Friularo uit Friuli. Eventueel een Verdicchio uit Le Marche.

Robuust bier G i P g i

Begin de dag met een lach en leg je croissant op deze piattino van porselein. Of serveer er een taartje op voor een gewassenkeerbordfeestelijkegoudgerandedag.Hetkanongeveer250indevaatwasserworden. Bitossi Home, piattino, € 16,50, bitossihome.it Fauiteaf

ITALIË MAGAZINE TEKST & SAMENSTELLING MARJOLEIN ZUIDERENT100 Birra Viola, afkomstig uit Emilia-Romagna, is vanaf half september ook in Nederland te koop. Het bier zit in een opvallende, robuuste fles en is verkrijgbaar in vijf smaken: bionda lager, bianca blanche, IPA india pale ale, numerotre pale ale en rossa red ale. Birra Viola, vanaf € 11,75 (75 cl), birraviola.nl mangiare

Zo rood als een kreeft? Dat gaat zeker niet op voor dít veelkleurige en vrolijke schaaldier. De kreeft siert de buik van een handgemaakte, keramische fles die gevuld is met extra vergine olijfolie uit Puglia. Lekker en een leuke blikvanger in de keuken. Frantoio Muraglia, € 35,90, olico.it

MIKE VAN DER ZALM IS EIGENAAR VAN BILDERDIJK WIJNHUYS IN BILDERDIJKWIJNHUYS.NLAMSTERDAM. een huwelijkgoed hij volgens het principe van natuurlijk wijn maken. Het resultaat is een klassieke syrah. Vol donker fruit, de bekende peperigheid en fijne zuren. Een wijn die niet onderdoet voor de top uit het naastgelegen Vino Nobile di Montepulciano Stefano Amerighi Syrah Bio 2018, € 34,95 wijntipMike's

Lang geleden in Cortona neergestreken, het zuiden van Toscane, en inmiddels in bezit van een eigen DOC-status. Syrah en Cortona is een goed gelukt huwelijk in een door gecertificeerdisfamiliebedrijf.mettwintigStefanogedomineerdsangiovesegebied.AmerighibegonjaargeledenwijnmakeninhetInmiddelsdezaakbiodynamischenwerkt

MAIL&WIN

www.robertosrestaurant.nl | Apollolaan 138, 1017 BG Amsterdam | tel: 020 71 06 025

Door verschillende ingrediënten uit diverse regio’s van Italië te gebruiken willen wij onze gasten meenemen op een culinaire reis. Het delen van speciale herinneringen die enkel eten kan oproepen maar tegelijkertijd ook nieuwe kan creëren. Italiaanse NAzomer

Een

Naarmate de seizoenen zich afwisselen, variëren ook de gerechten die wij in Roberto’s serveren. Met de nadruk op traditie met een twist, introduceren we deze nazomer een culinaire ervaring vol kleur en smaak.

DANIELA CULTUURITALIAANSEFALSETTADITVOORST-ISDOCENTTAALEN

ITALIË MAGAZINE102

Terme gratuite nella Maremma Gratis kuuroorden in de Maremma La Maremma è una vasta area geografica pianeggiante compresa fra Toscana e Lazio. Proprio qui in passato, sia gli Etruschi che gli antichi Romani avevano già capito le proprietà curative di questa immensa risorsa naturale e ne facevano un largo uso. La stessa cosa avviene oggigiorno. Sono tanti i visitatori che vanno alle terme per rilassarsi. C’è chi lo fa prenotando un soggiorno in un centro termale a pagamento e c’è chi preferisce farlo a diretto contatto con la natura senza pagare un centesimo. Cinque sorgenti termali da non perdere Vijf thermale bronnen die je niet mag missen Le terme libere sono accessibili a tutti gratuitamente. In pro vincia di Grosseto le trovate lungo la strada asfaltata come nel caso delle Cascate del Mulino a Manciano, a pochi chilometri dal Centro Termale di Saturnia. Basta parcheggiare al lato della strada e immergersi in una delle numerose vasche naturali calcaree bianche dalle acque sulfuree calde e trasparenti. Queste vasche sono incavate nella roccia e disposte a gradoni con tante piccole cascate, la cui temperatura può arrivare fino a quasi 40 gradi centigradi. In altri casi bisogna camminare in mezzo a boschi, colline o sulle rive di ruscelli per trovare queste sorgenti naturali, come nel caso dei Bagni di Petriolo a circa 30 minuti da Siena.

Le terme libere : piccole oasi di benessere Vrije kuuroorden: kleine oasen van welzijn Avete esaurito i vostri giorni di vacanza e state già pensando alle prossime? Avete in mente una vacanza più autentica, low cost e all’insegna del benessere? Allora visitate le terme libere in Italia. Le terme libere sono località termali naturali. Da millenni le loro acque fuoriescono spontaneamente dal sottosuolo. In superficie formano dei bacini naturali di acqua calda ricca di minerali come lo zolfo e dalle proprietà curative. Ma dove si trovano? In tutta Italia e in particolare nella Maremma Toscana.

Rimanendo in provincia di Siena, a San Casciano dei Bagni, troverete ben 42 sorgenti termali tra cui i cosiddetti “ vasco ni ”, usati in passato come lavatoi pubblici in pietra dove le donne si incontravano per lavare i panni E tra un bagno e l’altro nelle varie terme libere maremmane vi consiglio di arrivare fino alle pendici del monte Amiata, al Fosso Bianco. Quest’area è molto grande e oltre alle numerose vasche di acqua sulfurea comprende anche la famosa cascata della Balena Bianca. Immaginate di inoltrarvi nel bosco per poi venire sorpresi all’improvviso da un’imponente e meravigliosa formazione calcarea di colore bianco. Sarà come avere un’apparizione della Madonna. Il confronto forse è un pò esagerato ma è il contrasto del verde della natura circostante che crea questo effetto abbagliante Per finire, l’ultima sorpresa la troverete al borgo Bagno Vignoni. Questo è l’unico borgo dove la piazza centrale non è quella tipica italiana. Al posto di bar e tavolini all’aperto troverete un’enorme vasca rettangolare piena di acqua termale fumante. Purtroppo qui è vietato fare il bagno. Non solo terme Niet alleen kuuroorden E per completare questa esperienza toscana vale veramente la pena visitare i vari borghi sulle colline maremmane e magari partecipare a una degustazione di vini, andare a caccia di tartufi o preparare il proprio pranzo durante una lezione di cucina Vedretemaremmana.cheallafine non rigenererete solo il corpo e la mente ma anche il palato. • zolfo zwavel proprietà curative genezende eigenschappen pianeggiante vlakte oggigiorno vandaag de dag vasche badkuipen calcaree kalksteen sulfuree zwavelhoudend a gradoni groot getrapt rive oevers ruscelli riviertjes, stroompje s vasconi badkuipen lavatoi wasbakken lavare i panni kleren wassen pendici hellingen Fosso gleuf Balena walvis inoltrarvi (jullie) ingaan apparizione openbaring circostante omringend abbagliante oogverblindende fumante stomend rigenererete (jullie) zullen regenereren mente geest palato gehemelte Italiaans nederlands

linguala

GA NAAR WWW.ITALIEMAGAZINE.NL OF BEL 088 2266636 6 X + AGENDA & SCHEURKALENDER 2023 AANBIEDING t.w.v. € 33,90 nu samen voor maar Scheurkalender 2023 JAARABONNEMENT40%ACTIE!KORTINGOPITALIËMAGAZINEVOORMAAR€301februari2023 € 40 AGENDA & SCHEURKALENDER 2023 Geniet het hele jaar van Italië met deze handige bureauagenda boordevol vermakelijke weetjes, seizoensrecepten en de tien leukste tips en adressen in Italië. Of kies voor de scheurkalender voor je dagelijkse dosis dolce vita! Beide worden gratis verstuurd. WORD ABONNEE Een jaarabonnement (6 nummers) op Italië Magazine kost € 40. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. Je kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, je ontvangt dan zelf de agenda en scheurkalender. Ben je al abonnee? Bestel ze dan in de webshop met € 3,50 korting! Ga naar italiemagazine.nl en klik op Shop.

Donna Leon, schrijfster van de Brunetti-boeken, viert dit jaar haar tachtigste verjaardag. Hetzelfde jaar waarin haar dertigste boek in Nederland is verschenen. Ze is geboren in Amerika, maar woont al haar halve leven in Italië. “Zouden we niet allemaal Italiaans willen zijn?” la dolce vita

ITALIË MAGAZINE104

Donna Leon

“Als ik in Rome was blijven wonen, was ík een heel andere persoon geworden, maar Brunetti ook”

La Donna en

Z e verschijnt geheel in stijl voor de webcam; een mooie, witte blouse met daaroverheen een fuchsia vestje. Haar boblijn ziet eruit alsof ze net bij de kapper vandaan komt. Er stroomt geen Italiaans bloed door de aderen van deze charmante vrouw, maar, zegt ze: “Toen ik veertig jaar geleden naar Italië verhuisde, zag ik er wel uit als een Italiaanse; ik had donker haar.” Een ontmoeting in een operagebouw in Venetië inspireerde haar om een boek te schrijven. Dood van een maestro, met politiecommissaris Brunetti in de hoofdrol, kwam uit in 1992 en inmiddels is het dertigste boek in deze succesvolle serie in Nederland verschenen: Vluchtig verlangen De commissaris gaat ook nu weer tot het uiterste in zijn zoektocht naar vermoedelijke daders. Na al die jaren is Brunetti nog steeds getrouwd met Paola, wonen de zoon en dochter nog thuis en vindt signorina Elettra de informatie die hij zoekt nog altijd sneller dan een zoekmachine. Heeft Leon in Italië gevonden waar ze naar op zoek was? Ze was niet zozeer op zoek, ze was gewoon het gelukkigst in Italië. Modieus DNA Volgens Leon zijn mensen net kameleons. Ze passen hun verschijning aan wanneer ze weten dat ze langere tijd in een bepaalde omgeving zullen verblijven. Leon woonde ook een periode in China. “Als je niet aan mijn gezicht had kunnen zien dat ik geen Chinese was, was ik daar onzichtbaar geweest. Ik droeg dezelfde blauwe en grijze kleren als de Chinezen.” Dan verhuist Leon naar Italië. “Ik zag hoe Italianen zich kleden en dacht: ‘Zij zien er echt mooi uit, don’t they?’ Ik gaf mijn Chinese kleding aan een goed doel en ging op zoek naar kleding die overeenkwam met de lokale kleuren. Ik wilde niet dat er een visuele barrière tussen mij en de mensen zou zijn van wie ik dacht dat ik er langere tijd mee zou doorbrengen.”

Hemels eten Naast de kleding is Leon betoverd door de Italiaanse keuken. Ze is vegetariër en hield als kind al niet van de smaak van vlees. De Italiaanse keuken heeft haar verrast, want ze vindt dat Italianen geniaal zijn in het bereiden van groenten. Haar ogen stralen: “Ze maken hemelse gerechten met pasta, een courgette en drie tomaten. Ze zijn ermee opgegroeid. Als iemand een gave heeft voor eten maken is het de Italiaan. We zouden toch allemaal Italiaans willen zijn?” Haar uitgever kreeg, na het tiende Brunettiboek, veel verzoeken van lezers: of er een kookboek uitgebracht kon worden met alle gerechten die de politiecommissaris voorgeschoteld krijgt. Leon lacht. “Ik zei: ‘Ik kan geen kookboek schrijven, geen idee hoe dat moet, maar mijn vriendin Biba is de beste kok die ik ken. Zíj kan de recepten schrijven en ik enkele essays over Italianen en eten’. Dat vonden ze goed. A taste of Venice: at table with Brunetti is het resultaat.”

In de Brunetti-boeken worden de outfits van diverse personages tot in detail beschreven. Inspiratie doet ze op bij vrienden en Italianen op straat. “Zonder dat de Italianen erbij stilstaan, hebben ze la bella figura in hun DNA: ze moeten er altijd goed uitzien. Je haalt de Italianen er overal uit. Zelfs als iedereen een jeans, een T-shirt en sneakers zou dragen.”

Liefde voor Venetië Ook al houdt ze van de Italiaanse mode en de keuken: sinds een aantal jaren woont Donna Leon deels in Zwitserland. Haar huis ligt maar zeven kilometer van de Italiaanse grens. Met het openbaar vervoer is ze binnen vier uur in Venetië, want, zegt ze: “Het is niet zozeer Italië dat ik liefheb. Het is Venetië. Dat is anders dan de rest van het land; je wordt verplicht om deel te nemen aan socialisering. Je kan niet langs iemand rijden en diegene niet zien, want je lóópt langs diegene en kijkt die persoon aan. Wanneer ik van A naar B loop en het duurt normaal gesproken vijfentwintig minuten dan calculeer ik er vijfendertig in; ik weet dat

Wanneer Leon niet schrijft, leest ze werken van andere schrijvers. “Ik lees zowel Engelse als Italiaanse boeken, maar Engels kan ik voelen en proeven; ik kan de kwaliteit van de boeken daardoor beter beoordelen, dat kan ik niet in het Italiaans. Ik studeerde in de jaren zeventig een paar maanden Italiaans in Perugia, maar ik heb de taal leren spreken als een papegaai; door de taal op te pikken vanuit de omgeving.” Op dit moment leest Leon The eight life van Nino Haratischwili. “Het eerste deel van de sage heeft ruim 900 pagina’s en er zijn nóg twee delen! Ik ben een gelukkig mens!” • Donna Leon, Vluchtig verlangen, Uitgeverij Cargo, € 21,99

La Donna Haar voornaam Donna heeft altijd voor veel verwarring gezorgd: “Het is hetzelfde als ik in Duitsland zou zeggen dat mijn voornaam ‘Frau’ is. Ik heb vaak uitgelegd dat Donna een veelvoorkomende voornaam in Amerika is. In Venetië worden vrouwen aangesproken met ‘la’ voorafgaand aan de voornaam. Ik heb besloten dat ik die manier van aanspreken niet wil veranderen. Ik vind het mooi, het klinkt als juist voor mij.”

105TEKST MARJOLEIN ZUIDERENT FOTO ©GABY GERSTER ITALIË MAGAZINE ik onderweg zal stoppen, mensen tegenkom en een praatje maak. Het sociale leven is anders dan in steden met auto’s en bussen.” Leon kan die vergelijking maken, want ze heeft enige tijd in Rome gewerkt als reisleidster. “De Romeinen zijn totaal verschillende mensen. Als ik daar was blijven wonen, was ík een heel andere persoon geworden, maar Brunetti ook.” De ideale man Dat de Venetiaanse Brunetti als persoon aantrekkelijk is voor lezers snapt Leon heel goed. “Hij houdt van vrouwen en is geduldig. Maar hij reageert anders dan andere mannen vaak doen; die denken dat je iets anders met hen voor hebt zodra je interesse in ze toont. Vrouwen vertrouwen hem, ze vertellen hem dingen die ze nooit tegen andere personen zouden zeggen.” Brunetti’s leeftijd wil Leon niet noemen. “Hij is een volwassen man.”

De eerste stap naar een tweede huis! Droom je van een eigen vakantiehuis? Op de Second Home Beurs ontdek je hoe ook jij deze droom kunt laten uitkomen. Laat je inspireren door meer dan 150.000 vakantiewoningen in ruim 30 landen onder één dak. Of laat je informeren door de vele aanwezige deskundigen die tijdens de seminars met persoonlijk advies graag helpen. Dus… blijft het bij dromen? Of zet jij met een bezoek aan de Second Home Beurs jouw eerste stap naar een tweede huis?

Investeren en genieten van een tweede BEURSHOMESECONDhuis30SEPTEMBER-2OKTOBERJAARBEURSUTRECHT

Gratis entree voor 2 ITA3MGCode:personen

Activeer je gratis entreebewijs voor 2 personen met code: www.secondhome.nl/tickets ITA3MG

107TEKST & SAMENSTELLING MARJOLEIN ZUIDERENT EN JORIS VAN DER MEER ITALIË MAGAZINE D� �maa� �� o��ie

Hoe schrijft een schrijver?

Struinen door smalle straten met zandkleurige huizen, je blijven verwonderen over de schoonheid van oude palazzi, genieten van een aperitief en proeven van het Italiaanse nachtleven. Dat is wat kunstrestaurateur Clea voor ogen had toen een oud-klasgenoot haar vroeg haar te komen helpen met een uitzonderlijke opdracht in Florence. Eenmaal aangekomen, blijkt dit karwei omgeven met geheimzinnigheid. Clea ervaart als restaurateur steeds opnieuw de magie die tevoorschijn komt wanneer ze oude vernislagen van een schilderij stapsgewijs verwijdert, maar in de Italiaanse stad wordt het haar met de dag duidelijker dat deze missie uit minder mooie lagen Wereldberoemdebestaat. steden vormden al eerder het ideale decor voor de thrillers van Kiki van Dijk. Het is nu de beurt aan Florence. (MZ) Kiki van Dijk, Florence, Xander Uitgevers, € 17,99 Wat neem je mee als je op reis gaat? Daar hoeft de twintigjarige Siciliaan Antonio Grillo niet lang over na te denken wanneer hij in het voorjaar van 1923 besluit voorgoed naar Amerika te vertrekken: puimsteen voor lichtheid, zwavel van Stromboli en Vulcano voor energie en een kussensloop met de woorden ‘wees altijd gelukkig’. De geur van de vrijheid beschrijft de oversteek die Antonio aan boord van een stoomschip maakt richting het land waar hij geluk en vrijheid hoopt te vinden. De boot, met Napolitanen, Genuezen en Spanjaarden, heeft als eindbestemming New York. De zeereis is als een rondje in de achtbaan waarin de passagiers piraten, onheil en ook liefde tegenkomen. Zal Antonio zich uiteindelijk thuis gaan voelen onder de sterrenhemel?Amerikaanse(MZ) Giovanna Giordano, De geur van vrijheid, Wereldbibliotheek, € 27,50 De eerste herinneringen die ze heeft aan haar eigen geschreven werk, zijn

bijNapolitaansejarenlagere-schoolschriften.haarVelelaterwordenhaarromansbekendeengrootlezerspubliek.In de marge is een essay in een reeks van vier waarin Elena Ferrante de lezer laat zien hoe een schrijversleven eruitziet en waar de drang naar schrijven vandaan komt. Daarnaast schrijft ze over de hindernissen die ze als schrijfster moet nemen, over auteurs die haar hebben beïnvloed en over de wijze waarop een boek als De geniale vriendin tot stand is gekomen. Ze maakt er ook geen geheim van dat ze, tijdens het schrijven, de aantekeningen van Virginia Woolf (Schrijversdagboek) vaak heeft gebruikt. (MZ) Elena Ferrante, In de marge, Wereldbibliotheek, € 20

Wij mogen 3 exemplaren weggeven. Ga naar italiemagazine.nl

E�ke�t� � �u�

MUSICAELIBRI > MAIL& WIN

Laag na laag Sicilië, het eiland waar amandel- en citroenbomen welig groeien, de brioche met granita gegeten wordt als ontbijt en de Etna het landschap bepaalt. Maar ook het eiland waar armoede, maffia en corruptie de bevolking lange tijd in haar greep hield. In die periode groeit Maria op, die liberaal wordt opgevoed en toch, uit nieuwsgierigheid en berekening, met de veel oudere Pietro Sala trouwt. Haar hart ligt echter nog altijd bij Giosuè en een twintig jaar durende geheime liefdesrelatie volgt. Bittere koffie laat zien dat het Siciliaanse vrouwen soms lukt om zich uit een slaafse ondergeschiktheid te bevrijden. (MZ) Simonetta Agnello Hornby, Bittere koffie, Signatuur, € 25,99

Een grote vlakte in het zuiden van Italië. Op een aantal plekken onderbreken heuvels de eindeloze laagte, ze zijn begroeid met struikgewas. Water is in de verste omtrek ken nauwelijks te vinden. Het is het decor waarin Elisa op groeit. Ze is een jonge vrouw die, op basis van nagelaten brieven, de geschiedenis beschrijft van drie generaties van haar familie. Het is een verhaal over gesmoorde dromen en bedrogen liefdes, een familiegeschiedenis waarin liefde soms omslaat in haat. Leugens en tovenarij is de eerste Nederlandse vertaling van de debuutroman van Elsa Morante (1912-1985). Morante was de eerste vrouwelijke winnaar van de Italiaanse literatuurprijs Premio Strega. (MZ) Elsa Morante, Leugens en tovenarij, Wereldbibliotheek, € 49,99 Gesmoorde dromenen bedrog

Rome, een droevig verleden en nieuwe vriendschappen vormen de basis voor het boek In de omhelzing van de rivier. Het verhaal begint in 1968. De barman van een café in Rome leert een klant en een pianist op een avond beter kennen. Dan maakt een mooie vrouw een stormachtige entree, voegt zich bij het gezelschap en brengt het hoofd van de pianist totaal op hol. Wat volgt, is een intense liefdesrelatie tussen twee karakters die behoorlijk aan elkaar gewaagd zijn en die beiden ook een tragisch verleden kennen. De andere twee vrienden zien dat het niet goed gaat, maar kunnen zij voorkomen dat de relatie uiteindelijk helemaal mis loopt? Calligarich zei ooit: “De wereld mag zo veel veranderen als hij wil, maar onze ziel en hart blijven het zelfde.” Maar of dat laatste gunstig is voor dit stel? (MZ) Gianfranco Calligarich, In de omhelzing van de rivier, Wereldbibliotheek, € 22,99

Duister Turijn

Ze werd geboren uit het tweede huwelijk van de Romeinse keizer Augustus met Scribonia; haar naam was Julia. Ook al was ze het enige kind van de keizer, het is de vraag of hij gelukkig met haar was. Haar biologische moeder mocht haar niet opvoe den; dat deed de nieuwe vriendin van haar vader. De keizer dwingt Julia tot een huwelijk met Agrippa, zijn rechterhand, en vele jaren later verbant hij zijn dochter zelfs naar het eiland Ventotene wegens Rositaoverspel.Steenbeek komt erachter dat bijna alle sporen van Julia zijn gewist en probeert de vergeten keizersdochter weer tot leven te wekken in haar nieuwste roman Julia. Ze heeft daarvoor onder andere plekken bezocht waar Julia ooit tijd heeft doorgebracht en is in de poëzie van haar tijdgenoten gedoken. Een klein eerbetoon aan een vrouw van wie nagenoeg geen beeltenis meer te vinden is. (MZ) Rosita Steenbeek, Julia, Prometheus, € 23,99 Zijn kantoor bevindt zich in een wasserette in Turijn en op liefdesgebied kan hij maar moeilijk keuzes maken; we hebben het over privédetective Contrera. Op een novemberavond vertrekt hij hongerig richting een kebab zaak in de Turijnse wijk Barriera di Milano. Terwijl hij van zijn maaltijd geniet, vindt er in het restaurant een schietpartij plaats. Als blijkt dat zijn vriend Eddie de hoofdverdachte is, wil de detective de echte dader zo snel mogelijk opsporen. Hij doet waar hij goed in is en gaat op onderzoek uit in het in mist gehulde Turijn. De lange nacht van Contrera is het derde boek in de Contrera-reeks. (MZ) Christian Frascella, De lange nacht van Contrera, Uitgeverij Brooklyn, € 17,50

Quatre-mains

ITALIË MAGAZINE108

MUSICAELIBRI Keizerlijk verzwegen

Voor alle meren geldt: hoe hoger gelegen, hoe goedkoper. Aan het Gardameer is weinig aanbod, hetgeen de prijzen opdrijft. Aan de zuidwestelijke oever begint een tweeslaapkamerwoning in een residence met zwembad bij € 250.000, iets ruimer kost het al gauw € 350.000. Nieuwbouw en meerzicht zijn duurder. De oostelijke en noordelijke oevers zijn nagenoeg uitverkocht. Ook het Comomeer is duur, met € 300.000 zit je daar aan de onderkant van de markt in kleine appartementen, bestaande bouw. Met € 200.000 lukt het daar niet meer. Nieuwbouwappartementen zijn er vanaf € 500.000. Een vrijstaand huis met uitzicht op het meer begint rondom het miljoen. Het prijsniveau aan het Lago Maggiore is vergelijkbaar met het Comomeer, maar dan net nog iets gunstiger. Een eenslaapkamerappartement krijg je nog voor € 200.000, twee slaapkamers vanaf € 250.000. Vanaf € 400.000 vind je op te knappen vrijstaande woningen. Vanaf € 450.000 nieuwbouwappartementen dichter aan het meer. Vrijstaande woningen beginnen bij een Piemontemiljoen.is de regio in het noorden met het gunstigste prijsniveau. Opknappers en huizen die weliswaar bewoonbaar zijn maar flink gedateerd, zijn er vanaf circa € 150.000. Opgeknapte boerenhuizen met originele details en mooi uitzicht beginnen bij € 400.000, topobjecten met zwembad bij € 650.000. In kustregio Ligurië kun je landinwaarts een leuk authentiek dorpshuisje kopen voor € 250.000. Een tweeslaapkamerappartement aan zee met terras en mooi uitzicht kost minimaal € 300.000. Vanaf € 400.000 zijn er vrijstaande huizen, hoe dichter bij zee hoe duurder. In de kustzone beginnen villa’s die voldoen aan de Noord-Europese smaak met fraai zeezicht bij € 700.000. Deze prijzen gelden voor de Ligurische Ponentekust, van de Franse grens tot Genua. Aan de Levantekust, tussen Genua en Toscane, liggen de prijzen iets hoger. Volgende keer Midden- en Zuid-Italië!

De 39-jarige Simona Molinari kom je eerder als hoofdattractie tegen in een grootstedelijke pianobar dan in de hitlijsten maar toch brengt ze enigszins onregelmatig heel prettige albums uit. Haar laatste cd Petali (bloemblaadjes) is een delicate verzameling van tien jazzy melodieën, met zorg gearrangeerd en bovenal georganiseerd rond Simona’s fraaie dictie en heerlijke timing. In het titelnummer bijvoorbeeld begint Simona haast aarzelend, bijna gesproken aan haar ballad over een eindigende liefde om tegen het eind alles uit de kast te halen: wij zijn sneeuw die valt en smelt, als dat geen liefde is... De van het album getrokken eerste single Davanti al mare (tegenover de zee) is een even pakkende melodie waarin ze verhaalt over de levenslessen die ze ontleende aan nachtelijke gesprekken met de zee, poëtisch verwoord maar niet zonder ironie. En die ironie, die ook letterlijk terugkomt in het plagerige La tua ironia, is misschien wel kenmerkend voor het hele album. Het maakt dat het geheel nooit zoetsappig wordt maar altijd voorzien is van net de juiste tegenkleur.hoeveelheidZoalsook in een andere favoriet: Tempo da consumare Een aangenaam haperende en steeds weer startende bossanova over dat moeilijke moment waarop je de consequenties van je handelen moet overzien én aanvaarden. Een aanrader! (JM) Simona Molinari, Petali, BMG

ROMEIN©PAULA

Bl� mb�aad�

� (Laura@italiacasa.net)

Wat kan de huizenkoper in Italië met z’n geld? Er zijn grote regionale verschillen en om bij een startende zoektocht een mismatch tussen budget en wensen te voorkomen is een overzicht van de mogelijkheden per regio zinvol. In deze én de volgende column lees je over hetgeen je kunt verwachten met een bepaald budget in de Dolomieten, het merengebied, Piemonte en Ligurië (deel een) en Toscane, Le Marche, Umbrië en Puglia (deel twee). De Dolomieten zijn populair en duur. Er geldt: hoe verder van de skiliften, hoe betaalbaarder. Te verbouwen woningen die niet aan de piste liggen kun je soms nog tegen een redelijke prijs vinden. Grootte en ligging bepalen de prijs, mogelijkheden zijn er vanaf € 200.000. Met verbouwing wordt dit circa € 700.000. In een skidorp kost een eenslaapkamerappartement circa € 350.000, appartementen met twee slaapkamers beginnen bij € 450.000 en vanaf € 650.000 ook ‘ski-in, ski-out’ (ligging aan de piste). Vrijstaande gerenoveerde huizen niet ver van de piste zijn er vanaf € 900.000.

109ITALIË MAGAZINE

LAURA

Veel voor weinig, of weinig voor veel? LAURA DE ONROERENDERVARINGENITALIACASA,MEDE-EIGENAARROOY-DEKKER,VANOVERHAARMETGOEDINITALIË.

REDACTIE.DEVANVERANTWOORDELIJKHEIDDEBUITENVALTCOLUMNDEZE

• Boete

REDACTIE.DEVANVERANTWOORDELIJKHEIDDEBUITENVALTCOLUMNDEZE

FJP ADVOCATEN IS GESPECIALISEERD IN ITALIAANS RECHT.

Wie met de auto naar Italië reist of er daar een huurt, heeft maximale flexibiliteit om mooie plaatsen te bezoeken. Ook de niet-toeristische die met het openbaar vervoer zo goed als onbereikbaar zijn. Rondreizen in Italië met de auto kan echter ook minder prettige gevolgen hebben. En dan gaat het niet over de gevolgen van een verkeersongeval (daarover wellicht in een ander artikel meer), maar over het fenomeen verkeersboete. Daarover willen wij het met u gaan hebben, in dit eerste artikel in Italië Magazine na een afwezigheid van meer dan 15 jaar. Slechts weinigen in Nederland zullen zich nooit hebben be zondigd aan een verkeersovertreding en zijn verrast door de daaropvolgende onvermijdelijke boete van justitie. Die on aangename verrassing valt ook de buitenlandse toerist in Italië ten deel. Ook in het land van de Ferrari’s, Maserati’s en Lamborghini’s is te hard rijden strafbaar en kunt u daarvoor een prent - juridisch gezegd: een sanctie - krijgen. Maar wat gebeurt er daarna en welke verschillen zijn er met het Ne derlandse systeem? En - het belangrijkste - wat moet u doen als u dit overkomt? Allereerst is er in Italië niet één enkele autoriteit die de verkeersschending vaststelt en de boete op legt. Wie de overtreding optekent en de boete oplegt, hangt af van de plaats waar de overtreding is gepleegd en om wat voor soort overtreding het gaat. Voor snelheidsovertredin gen op snelwegen bijvoor beeld deelt de verkeerspoli tie de boetes uit, terwijl bij verkeersovertredingen bin nen de bebouwde kom de gemeentepolitie van de afzonderlijke gemeente (en daarvan zijn er ongeveer 8000 in Italië) optreedt. Maar degene die het pro ces-verbaal opmaakt en de boete oplegt moet vervol gens een kennisgeving sturen naar de persoon die gehouden is tot betaling (gewoonlijk de eigenaar van het in overtreding zijnde voertuig). Die kennisgeving bevat veel informatie, waaronder de datum en aard van de overtreding, de hoogte van de boete (die ligt tussen een wettelijk bepaald minimum en maximum), de betalingstermijn en de mogelijkheid om bezwaar aan te tekenen tegen de boete. Als het om een Nederlandse auto gaat kan de Italiaanse (verkeers- of gemeente)politie de eigenaar van het voertuig en zijn adres achterhalen via de RDW. Dit is wel een zaak van de lange adem en het komt voor dat een arme toerist een boete krijgt opgelegd voor een verkeersvergrijp dat al een jaar voor af handeling op de plank ligt. Daar valt op zichzelf wel mee te leven, ware het niet dat in de kennisgeving - die misschien alleen in het Italiaans is gesteld - een hele reeks termijnen wordt genoemd voor de betaling en het eventuele maken van bezwaar, waarvan niet duidelijk is wanneer die beginnen te lopen. Stel dat u zo’n boete na een jaar ontvangt en leest dat de boete wordt verdubbeld als niet binnen 60 dagen wordt betaald, dan kan de paniek uitbreken! Maar geen zorg: alle termijnen beginnen pas te lopen op de dag dat u de boete hebt ontvangen. En, niet onbelangrijk, u kunt de opgelegde boete in veel gevallen met 30% verminderen door binnen vijf dagen na ontvangst van de boete het verschuldigde te voldoen. Ook voor het aantekenen van beroep zijn de termijnen van belang. U kunt dat op twee manieren doen: bij de prefect (binnen 60 dagen) of bij de rechter (binnen 30 dagen). Bij de prefect zou onze voorkeur hebben, omdat u dat met een eenvoudige brief kan doen. Maar wees voorzichtig: doe het goed! De brief moet in het Italiaans zijn gesteld, de redenen voor het beroep en de eventuele documenten waarop dat is gebaseerd moeten vermeld worden en binnen de gestelde termijn worden toegezonden, met bewijs van de datum van verzending en van ontvangst. Let op: als het beroep niet goed is onderbouwd en niet-ontvankelijk wordt verklaard of wordt afgewezen, wordt de oorspronkelijke boete automa tisch verdubbeld. Bij het veel formelere beroep bij de rechter daarentegen, loopt u alleen het risico dat de rechter het boetebedrag in negatieve zin herziet, maar nooit hoger dan het wettelijk maximum. Het kan kortom geen kwaad goed na te denken of u het risico van een beroep op de koop toeneemt, of dat u toch liever gaat voor betaling binnen 5 dagen, maar met korting. doen in Italië

020 671 33

FJP Advocaten, met vestigingen in Amsterdam en Milaan, verleent juridische bijstand aan Nederlandse en buitenlandse cliënten bij het zakendoen in en met Italië. Ook staat het kantoor cliënten bij op vele andere rechts gebieden, zoals bij de aan- en verkoop van onroerende zaken, internationaal (privaat)recht, handelsrecht, successierechtcontractenrecht,enfamilierecht.FJPAdvocatenistelefonischbereikbaar 32 of schriftelijkwww.fjplaw.nlinfo@fjplaw.nl

ITALIË MAGAZINE110

juridisch informatienadere

VRAAG NAAR ONZE WOONWENSENCHECKLIST! IM2022_4_La Dolce Casa.indd 1 09-06-2022 12:14

Kijk op www.ladolcecasa.nl of bel: +31 (0)6 538 39 968

TE KOOP / TE HUUR

Voor adverteren in dit katern, neem contact op met chiara dragone: tel. +31 (0)20 5302 570, e-mail c.dragone@creditsmedia.nl.

La Dolce Casa begeleidt u van begin tot eind, of alleen met een aantal spreekwoordelijke bouwstenen. Meestal kost het u zelfs niets extra’s! Aankoopplezier zonder kopzorgen maar met een glimlach. Onafhankelijke aankoopbegeleiding

Professionele ondersteuning bij aankoop, (ver)bouw, hypotheken, bedrijfsmatige en praktische zaken. Met kantoor in Nederland en Italië.

Door La Dolce Casa als professionele, onafhankelijke aankoopbegeleider in te schakelen, maakt u gebruik van jarenlange veelzijdige expertise op de Italiaanse woningmarkt. Het bespaart u tijd, geld en minstens zo belangrijk, het behoedt u voor valkuilen.

Iscr. ruolo 1157 Socio F.I.A.I.P. Tel +39 335220727 (mob) - lecasedidorrie@gmail.com CD964 Lago Trasimeno: kant-en klare villa met meerzicht, 3 slaapkamers, zonnepanelen, vloerverwarming. Bekijk de video! Prijs € 445.000 IM2022_5_Case di Dorrie.indd 1 18-08-2022 13:21 LUXUEUS OP VAKANTIE IN ITALIA, PIEMONTE NU MET PRIVÉ WELLNESS WWW.EENWEEKJEITALIE.NL INFO@EENWEEKJEITALIE.NL CASA VALLE ERRO

vanSuzanneRavenstein

Abonnementen & nabestellen van oude nummers

Het is 25 jaar geleden dat modeontwerper Gianni Versace werd vermoord bij zijn huis in Miami. Het Groninger Museum eert hem met een overzichtstentoonstelling.

Italië Magazine Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam, italiemagazine.nl Uitgever Eugen van de Pas Marketing Daniëlle Wiersema, Lara van der Maas (stagiair) 020 5302570, d.wiersema@creditsmedia.nl Sales Chiara Dragone, 020 5302570, c.dragone@creditsmedia.nl Distributie Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel

Voor het opgeven van of vragen over abonnementen, adreswijzigingen of het nabestellen van oude nummers: MijnTijdschrift.com, Daalakkersweg 2 - 72, 5641 JA Eindhoven, 088 italiemagazine@mijntijdschrift.com2266636, Abonnementsprijs Nederland: € 40 voor een jaarabonnement (6 nummers).* Abonnementen in andere landen hebben een speciaal tarief, op te vragen bij MijnTijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode opzegt. De cadeau-abonnementen lopen automatisch af. *Prijs bij automatische incasso. Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er € 2,50 aan administratiekosten bij. Prijs losse verkoop € 7,50 Italië Magazine digitaal Abonnees kunnen gratis Italië Magazine lezen via Magzine.nu. U kunt inloggen met uw abonneenummer en postcode. Geen abonnee? Dan kunt u Italië Magazine digitaal tegen betaling lezen via o.a. Magzine.nu, Blendle en Readly.

VOLGEND NUMMER (eind oktober)

Roberto Payer

ITALIË MAGAZINE114

Klimmen rond Rome

Voormalig directeur van het Hilton Amsterdam en Waldorf Astoria Roberto Payer en zijn vriend Otto hebben in de heuvels rond Lucca hun buitenverblijf, voor rust en het Grote Genieten.

Redactie italiemagazine@creditsmedia.nl

© Italië Magazine is een uitgave van Italië Magazine BV dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om rechthebbenden van beeldma teriaal te achterhalen. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u rechthebbende bent en u wordt niet genoemd, of geeft geen toestemming voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie.

JaargangCOLOFON33, nummer 5, 2022 Coverfoto Cappella della Madonna di Vitaleta, San Quirico d’Orcia ©ANP/SIMEPHOTO/Alessandro Saffo Hoofdredactie Paul van Eijndhoven Eindredactie Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx Artdirection Suzy Benjamin Vormgeving Sefanja Nods, Sander Buningh Aan dit nummer werkten mee Maarten Albrecht, ANP Foto, Friso Boven, Edith Buenen, Susan van Deth, Daniela Ditvoorst-Falsetta, Pascal Horbach, Imageselect, Jeroen Jansen, Liza Karsemeijer, Ewout Kieckens, Ronald Kuipers, Joris van der Meer, Stefano Piaserico, Jordy de Reus, Lola Ribbink, Laura de Rooy-Dekker, Roeland Scholtalbers, Shutterstock, Rosita Steenbeek, Jesper Storgaard Jensen, Sylvia Weve, Marjolein Zuiderent

Voor de liefhebbers van klimmen: de mooiste plekken voor een scalata rond Rome. Gianni Versace

Ontdek de mooiste dekbedovertrekken, spreien en meer Vandyck bed- en badmode in de Vandyck en Shops, linnenwinkels, beddenspeciaalzaken en geselecteerde warenhuizen. Verkoopadressen in de buurt en het volledige assortiment je op

ﬁjnste

Experience Stores

www.vandyckshop.nl TE ZIEN OP BED: DEKBEDOVERTREKKEN EN ACCESSOIRES UIT DE VANDYCK ‘PURE’ EN ‘PRE MIUM’ COLLECTIES

vind

METRITS GRATIS VERZENDING

Met acht verschillende stijlen - van stijlvol tot sportief - heeft MR MARVIS de perfecte shorts met de ultieme fit voor elke gelegenheid. Onze shorts zijn handgemaakt in Portugal van hoogwaardige stoffen, waaronder stretch katoen, luchtig piqué en lichtgewicht linnen. Verkrijgbaar in meer dan 60 kleuren. Welke kies jij? MEET THE PERFECT SHORTS BROEKBAND BROEKZAK

BESTEL NU OP MRMARVIS.COM HANDGEMAAKT IN PORTUGAL ELASTISCHE

Italië Magazine 05 2022

Articles inside

ARTE E CULTURA

ROELAND SCHOLTALBERS

EWOUT KIECKENS

“WIE WIL ER NU GEEN ITALIAAN ZIJN?”