Boerin april 2017 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JAARGANG 7 • APRIL 2017 • DE BOERIN IS EEN UITGAVE VAN CRV

Welke koe melk jij in 2025? • Vier boerinnen vonden hun droomprins • Ondernemende boerin Annemarie Vader: ‘Stoppen is nooit bij me opgekomen’

DB01_Cover.indd 4

18-04-17 12:15

Laura Winter van Winter’s Farm te Vriezenveen, winnaar ‘Beste Veestapel van Nederland 2016’

‘HOE FOKT U EEN MAKKELIJK TE MANAGEN, EFFICIËNTE VEESTAPEL? DE BETTER LIFE-FOKKERIJGETALLEN MAKEN HET U MOGELIJK!’ Door in de veestapel en bij de stierkeuze te selecteren op Better Life Gezondheid en Better Life Efficiëntie kan iedereen een efficiënte en makkelijk te managen veestapel fokken.

ONDERZOEK BEVESTIGT DE WAARDE VAN DE UNIEKE CRV-FOKKERIJGETALLEN BETTER LIFE GEZONDHEID

BETTER LIFE EFFICIËNTIE

‘Koeien die gemakkelijk te managen zijn en zonder problemen oud worden’

‘Koeien die lang meegaan en gemakkelijk veel melk produceren per kilo voer’

De 25 procent beste koeien voor Better Life Gezondheid realiseerden:

De 25 procent beste koeien voor Better Life Efficiëntie realiseerden:

• 58.000 cellen/milliliter lager celgetal • 38 procent minder subklinische mastitis • 40 procent minder mortellaro • 45 procent minder stinkpoot • 48 procent minder ketose • 30 dagen kortere tussenkalftijd • 62 procent minder zware geboortes bij vaarzen

• 13.000 kilo melk hogere levensproductie • 10 maanden langere levensduur • 4,2 kilo melk hogere dagproductie • 11-16 punten hogere lactatiewaarde (lactatie 1-3) (Bron: onderzoek op basis van data van 61.000 koeien door Eva Koole, Van Hall Larenstein, Leeuwarden)

CRV4ALL.NL

409-16 Ad Better Life 2016-NED-A4.indd 1

11-04-17 14:12

18307_1 Advertentie Biodyl DB01_pMerialNL.indd 3 + 3mm.indd 1

30/01/2017 13:19 18-04-17 12:22

in dit nummer LEVEN OP DE BOERDERIJ ONDERNEMENDE BOERIN: ANNEMARIE VADER 14 LIEFDE OP DE BOERDERIJ: BOERIN EN DROOMPRINS 36

BOERIN AAN HET WERK HOOFDVERHAAL: WELKE KOE WIL JE IN 2025 MELKEN? 6 FORMULIER: LANGS DE MEETLAT VAN DE INSPECTEUR 20 VERZEKEREN: BEN JIJ GOED VERZEKERD? 26

INSPIRERENDE BOERIN

Beste boerinnen, De één na laatste melkcontrole was het dan zover. Eindelijk was er die tweede honderdtonner in onze stal. Ook al bestaan er inmiddels wel opvallender melkproductiegrenzen, 100.000 kg melk is en blijft een flinke hoeveelheid melk. Drie overladen vrachtwagens melk, als je je inbeeldt dat een koe die hoeveelheid witte vloeistof op haar eentje kan realiseren: dat verdient toch waardering. De vraag is waarom de ene koe wel die massa melk kan realiseren en de andere niet. Die vraag brengt ons al snel bij het genenpakket van de koe, de fokkerij dus. De gemiddelde levensduur van koeien blijft met gemiddeld drieënhalve lactatie in Nederland en Vlaanderen nog achter. Dat staat te lezen in het hoofdverhaal van deze Boerin. Het streven bij veel melkveebedrijven is koeien die langer melk blijven geven. Een fokdoel in de trant van ‘een efficiënte, gezonde, gemakkelijke koe die lang meegaat’ – genoemd in het hoofdverhaal van dit nummer – daar kan ik me goed iets bij voorstellen. Niets schept zoveel tevredenheid als een koe die het goed doet in de stal. Dat willen we toch allemaal, niet?

BOERIN DIE LESGAF IN INDONESIË: PETRA GERRITSEN 13 BOERIN EN DIERENARTS: LIES VAN DE STEENE 23 BOERIN OP DE BARRICADES: ELINE VEDDER-MONASTER 35

DAMESDINGEN DE STIJL VAN: JEANNET HARMS 24 COLUMN FEMKE: SECTOR ONDER VERGROOTGLAS 31 KIJKJE IN DE KEUKEN: GREET SCHEIRLYNCK 32 GEKNIPT: VAN ALLES VOOR DE BOERIN 34 BOERIN VERTELT: SPANNING OVER SAMENWERKING 41 STRIP: IN DE PRIJZEN VALLEN 42

Annelies Debergh redacteur De Boerin Volg De Boerin op Facebook en blijf op de hoogte van het laatste nieuws.

DB01_Inhoud.indd 4

18-04-17 11:55

14 6

36 JAARGANG 7 • APRIL

Colofon De Boerin is een uitgave van CRV BV en verschijnt twee maal per jaar. Redactie Hoofdredacteur: Jaap van der Knaap Adjunct-hoofdredacteur: Inge van Drie Redactie: Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Florus Pellikaan en Diane Versteeg Eindredactie: Mirjam Braam, Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster Fotografie: Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot Beeldbewerking: Rogier van der Weiden Vormgeving: André Fris, René Horsman, Esther Onida Hoofd uitgeverij: Rochus Kingmans Aan dit nummer werkten mee: Femke Marije Bakhuisen-Wiersma, Alice Booij, Eveline van Elk (38), Lucy Keijser, Mark Pasveer (13, 36, 37) en Tijmen van Zessen Advertenties: Jannet Fokkert, Marco Jansen, Froukje Visser Adres Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 800 Vlaanderen: Buchtenstraat 7, 9051 Sint-Denijs-Westrem tel.: 09 363 92 11 e-mail: boerin@crv4all.com

2017 • DE BOER IN IS EEN UITGA VE VAN CRV

De Boerin gemist? Niet-leden van CRV kunnen zich abonneren op De Boerin. Tarieven per jaar: Nederland en België: € 10, binnen EU: € 15, buiten EU: € 20. Prijzen excl. 6% btw. Bel voor opgave van een abonnement in Nederland: CRV Klantenservice (088 00 24 440), in België: CRV Klantenservice (078 15 44 44). Of stuur een e-mail: klantenservice.nl@crv4all.com. Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij CRV B.V. c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit De Boerin mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden na schriftelijke toestemming van CRV.

Welke koe me lk jij in 2025?

ISSN: 2212-6856 Druk: Senefelder Misset Doetinchem Op de cover: Lies Van de Steene (zie ook pag. 23)

• Vier boerinn en vonden hu n droomprins • Ondernemen de boerin Anne marie Vader: ‘Stoppen is no oit bij me opge komen’ DB01_Cover.ind

d 4

18-04-17 12:15

DB01_Inhoud.indd 5

18-04-17 12:15

HOOFDARTIKEL

Welke koe wil je melken

in 2025?

DB01_Hoofd.indd 6

14-04-17 16:24

Welke koe willen veehouders melken in 2025? ‘Een koe die gezond is en lang kan leven’, noemt Alfred de Vries van CRV. ‘De koe moet efficiënt zijn en haar productie lang vol kunnen houden’, voegt Frits Mandersloot van LTO daaraan toe. Inspiratie dus voor boerinnen die hun fokdoel willen aanscherpen. TEKST ALICE BOOIJ

DB01_Hoofd.indd 7

14-04-17 16:24

HOOFDARTIKEL

025 klinkt nog ver weg. Maar acht jaar is in de fokkerĳ eigenlĳk maar een heel korte tĳd. De koe die vandaag geïnsemineerd wordt, levert over pakweg één jaar een vaarskalfje en dat kalfje komt twee jaar later aan de melk. Over drie tot vier jaar pluk je als veehouder dan ook de vruchten van de fokkerĳbeslissing die je vandaag neemt. Maar welke koe wil je als veehouder in 2025 melken? Wat is dan de ideale koe? ‘Dé ideale koe, die bestaat niet’, geeft Alfred de Vries, directeur van CRV, aan. ‘Voor elk bedrĳf, voor elke veehouder ziet de ideale koe er weer anders uit.’ CRV zorgt ervoor dat er voor elk wat wils is. De Vries:

‘We hebben alle rassen in ons pakket en ook het pallet aan kenmerken en eigenschappen is zo uitgebreid dat elke melkveehouder zĳn fokdoel bĳ ons kan invullen. Van A2A2 – melk met een andere eiwitstructuur – tot aan hoornloosheid en outcross, ofwel stieren met andere bloedlĳnen.’

Een gezonde en gemakkelijke koe Toch zal de coöperatie CRV een koers moeten uitzetten om ook in de toekomst de genetica te leveren die gewenst is, geeft De Vries aan. Daarom raadpleegt CRV regelmatig haar leden met de vraag welke koers er gevaren moet worden. ‘Levensduur en gezondheid

NELE VERHELST, BOERIN IN MOERBEKE: ‘MOOIE KOEIEN GEVEN ONS HET MEESTE ARBEIDSPLEZIER’ Vraag boerin Nele Verhelst uit het Vlaamse Moerbeke welke koe zij het liefst melkt en ze zal meteen antwoorden: ‘Ik zie graag mooie koeien. Die geven voor ons het meeste arbeidsplezier.’ In 2025 zou ze dan ook het liefst een veestapel melken met gemiddeld 86 punten voor exterieur. ‘Het zou fijn zijn wanneer er ook nog een excellente koe tussenloopt’, vertelt ze lachend. Mooie koeien zijn trouwens niet alleen fijn om mee te werken, voegt de boerin toe. ‘Een sterk exterieur en veel ruimte zorgen ervoor dat de koe veel ruwvoer kan opnemen. Daarnaast kan ze met goede uiers en benen lang meegaan.’ Met haar familie melkt Nele zo’n 120

koeien en het uitzoeken van de stieren en het insemineren doet Nele in overleg met haar vader. ‘Ik kies stieren met minimaal 110 voor exterieur, +500 liter melk en niet te negatief in eiwitgehalte.’ Heel in het kort hanteert ze een strategie van ‘melk x kracht’. ‘Op een fijnere koe gebruik ik een krachtige stier. Beenwerk neem ik eigenlijk altijd mee, dat is denk ik een werkpunt op ieder bedrijf.’ Fokkerij is voor Nele een belangrijke drijfveer om te boeren. ‘Fokken is een uitdaging, we kijken uit naar de kalveren die geboren worden uit de paringen. En straks gaan we ook weer naar de keuring. De competitie aangaan in de ring zorgt ook weer voor arbeidsplezier.’

DB01_Hoofd.indd 8

14-04-17 16:24

HANNEKE VAN ORMONDT, WAKKER DIER: ‘DUBBELDOELKOE MET HOORNS EN KALF’ De ideale koe in 2025 is voor Wakker Dier een dubbeldoelkoe. ‘Die buiten loopt, hoorns heeft en met een kalf erbij’, vertelt Hanneke van Ormondt, campagne- en beleidsmedewerker van Wakker Dier. Koeien moeten gemakkelijk kunnen produceren en dat betekent dat ze weinig problemen mogen hebben van uier-

of pootontstekingen. ‘Ook zouden we willen pleiten voor voldoende hersteltijd tussen het kalven in’, voegt Van Ormondt eraan toe. Kalveren ziet ze graag buiten lopen in de wei, tot aan de slachtdatum. ‘Maar bovenal moet de melkveehouderij haalbaar zijn voor de boer. De basis is een goede prijs voor melk en vlees.’

Alfred de Vries, directeur CRV: ‘Een gemiddelde koe produceert nog steeds 3,5 lactatie. Dat vinden we wel teleurstellend’ moeten blĳven’, verwoordt De Vries. ‘Voerefficiëntie en klauwgezondheid worden daarbĳ ook door veehouders genoemd.’ Daarmee is de visie van CRV voor de fokkerĳ samen te vatten in enkele woorden: ‘Een efficiënte, gezonde, gemakkelĳke koe, die lang meegaat.’ Een mooi streven, maar hoe vul je dat als veeverbeteringsorganisatie in? ‘Niet met nog meer kenmerken rondom de vererving van een stier’, aldus De Vries. ‘Er zĳn er al zoveel, geven veehouders aan. Waar we wel aan werken, is de betrouwbaarheid. We willen de bestaande fokwaarden beter beheersen en beter in kaart brengen.’ Hĳ denkt daarbĳ aan de kenmerken voor gezondheid en efficiëntie. Het is een strategie die ook daadwerkelĳk resultaat zal opleveren volgens de CRV-man. ‘Wanneer je de beste en slechtste dieren voor Better Life Efficiëntie en Better Life Gezondheid – twee totaalfokwaarden om meer efficiënte en gezonde koeien te fokken – met elkaar vergelĳkt, praat je over een enorm financieel verschil.’ Eigenlĳk ook wel logisch, zo beredeneert De Vries. ‘Een koe die geen goed beenwerk heeft, zal minder produceren en ook haar tocht niet laten zien, dus ook minder vruchtbaar zĳn. Alles hangt met elkaar samen.’ Sensoren en automatisering zullen zorgen voor meer

informatie waarmee de fokwaarden betrouwbaarder zĳn te berekenen. ‘Denk aan stappentellers en de relatie met vruchtbaarheid. En aan de werkelĳke voeropname van koeien om zo de efficiëntie te bepalen. Dat zĳn we op vĳf bedrĳven al exact aan het bepalen. En ook bĳ DigiKlauw – de database waarin klauwbehandelingen worden bĳgehouden – kunnen we nog stappen maken.’ Overigens praat De Vries niet alleen over stieren, maar ook de vrouwelĳke kant heeft de aandacht. ‘Door het testen van koeien en jongvee op genomics, DNA, zorgt ook die kant voor meer betrouwbare data in 2025.’

Meer kilo’s melk per koe levert weerstand op Vooruitgang in de veefokkerĳ zou volgens Frits Mandersloot, manager sectoren van LTO met dierlĳke sectoren en verduurzaming in zĳn portefeuille, wel een andere definitie mogen krĳgen in de toekomst. ‘Veel melkveehouders denken dan aan productieverhoging. Op korte termĳn haal je daar wel winst mee, maar hoe zit het op de langere termĳn?’, vraagt hĳ zich af. Volgens Mandersloot zitten de koeien wat productie betreft wel aan hun plafond. ‘Technisch misschien niet, maar kĳk ook naar de maatschap-

DB01_Hoofd.indd 9

14-04-17 16:24

HOOFDARTIKEL

pelĳke discussie bĳ nog meer kilo’s melk per koe. Dat roept weerstand op.’ Bĳ andere landbouwhuisdieren zag hĳ ook een ommezwaai in fokkerĳ door kritische maatschappelĳke geluiden. ‘Bĳ de pluimveehouderĳ hebben ze bĳvoorbeeld ingezet op langzaam groeiende kuikens.’

Eén keer kalven per twee jaar Mandersloot maakt deel uit van verschillende projectgroepen die de duurzaamheid van de melkveehouderĳ bespreken en kritisch volgen. Een deskundige op het gebied van fokkerĳ wil Mandersloot zich zeker niet noemen, maar wel een buitenstaander die dicht bĳ de sector staat. ‘En die een discussie wil aanzwen-

gelen, waar je als sector wat mee zou kunnen doen.’ Als Mandersloot denkt aan de koe van de toekomst, denkt hĳ vanuit verbeterpunten. De meeste problemen bĳ melkvee doen zich voor rondom het kalven, weet hĳ. Vooral koeien met hoge piekproducties krĳgen last van een tekort aan energie met alle gevolgen van dien op de gezondheid en vruchtbaarheid. ‘Misschien moeten we wel naar één keer kalven per twee jaar. Dan hebben we dieren nodig met een meer persistente productie, ofwel dieren die hun productie lang vol kunnen houden’, oppert Mandersloot. ‘Wellicht is zo’n keuze voor een wat lagere productie tegen minder kosten economisch wel zo aantrekkelĳk.’

Frits Mandersloot, manager sectoren LTO: ‘Kun je een koe maken die 10 tot 20 procent minder emissie van ammoniak en methaan heef t?’ ALICE VAN GOSLIGA, BOERIN IN SCHETTENS: ‘DIE ENE ULTIEME STIER DIE AAN ALLE EISEN VOLDOET, IS ER NIET’

Fokken vraagt een lange adem, zo weet Alice van Gosliga uit Schettens. ‘Maar de koe die we in 2025 willen melken, heb ik nog niet scherp voor ogen.’ Op het be-

drijf met 310 melkkoeien dat ze samen met man Freerk en zwager Jan runt, is Alice verantwoordelijk voor de fokkerij. ‘Eigenlijk hebben we al vele jaren hetzelfde fokdoel: melk, niet te grote koeien met body, we willen geen kapstokken, en natuurlijk met beste uiers en benen.’ Een ‘no-nonsensekoe’, vat Alice samen. ‘Ze moeten zichzelf redden.’ Sinds 2009 gebruikt ze voor het maken van de beste paring tussen koe en stier het aAa-systeem. ‘Zo proberen we een betere combinatie tussen koe en stier te maken, alhoewel het uiteindelijk nog steeds wat gokken is’, nuanceert ze. ‘Mijn man en ik hebben drie kinderen, maar die zijn ook allemaal verschillend qua gedrag, bouw en karakter.’

Toch ziet ze met het consequente beleid wel resultaat. ‘Onze veestapel is uniformer geworden.’ Van elke aAa-code probeert ze een stier in voorraad te hebben. ‘Het liefst in de varianten veel melk en meer body, zo kan ik afhankelijk van de koe afwisselen. Die ene ultieme stier die aan alle eisen voldoet, is er niet.’ Daarbij zijn fokstieren die al dochters aan de melk hebben, bij Alice favoriet. ‘Die cijfers zijn betrouwbaarder en bovendien zijn die rietjes prettiger in prijs dan die van genoomstieren.’ Voor de komende jaren verwacht Alice haar fokdoel niet te veranderen. ‘Ons beeld van de ideale koe verandert eigenlijk niet, dus we blijven koersvast in de fokkerij.’

DB01_Hoofd.indd 10

14-04-17 16:26

CHARISSA HARDENBERG OVER STIERADVIESPROGRAMMA SAP: ‘STEEDS MEER VRAAG NAAR GEZONDE EN EFFICIËNTE KOE’ Veehouders die het paren van hun koeien overlaten aan het stieradviesprogramma SAP, kiezen steeds vaker voor kenmerken die de gezondheid en de efficiëntie van hun koeien verhogen, geeft Charissa Hardenberg, productmanager SAP bij CRV, aan. ‘We zien de laatste jaren een verschuiving in het fokdoel: productie blijft belangrijk, maar veehouders zoeken stieren die specifiek voor gezonde en efficiente koeien zorgen.’ De keuzes binnen het stieradviesprogramma geven een doorkijkje naar de koe die veehouders in de toekomst willen gaan melken. Bij het analyseren van de SAP-keuzes zag Hardenberg een verschuiving binnen de kenmerken voor gezondheid. ‘Waar eerder meer focus op de uiergezondheid kwam te liggen, is er nu ook meer aandacht voor klauwgezondheid.’

Het SAP werkt met zeven verschillende standaardfokdoelen. Daarbij kiezen veehouders het vaakst voor een allround fokdoel waarbij gezondheid/levensduur, productie en exterieur gebalanceerd worden ingewogen. Hardenberg merkt op dat ook het fokdoel robot aan populariteit wint. Maar de meeste SAP-bedrijven maken op basis van de door hen zelf gekozen selectie aan kenmerken een eigen fokdoel. Ook dat kan in het SAP. Bij dit bedrijfsspecifieke fokdoel is de doelstelling niet veel anders: een probleemloze koe, die weinig aandacht vraagt en lang en veel kan produceren. ‘Bij productie wordt er nog steeds wel naar gehalten gekeken, maar de kilo’s vet en eiwit zijn belangrijker.’ Bij het exterieur draait het om functionaliteit. Daarmee zijn ook bij exterieur de kenmerken die een relatie hebben met gezondheid, levensduur en efficiëntie in trek. Ook

hoeven de koeien niet groter te worden. ‘Met het SAP voorkom je bovendien inteelt en erfelijke gebreken, doordat het programma tot zes generaties terugkijkt.’ Bedrijven worden groter en veehouders houden minder jongvee aan. ‘Je kunt je geen fouten meer veroorloven.’

Een ander aandachtspunt voor de fokkerĳ naar 2025 is efficiëntie. ‘Kun je een koe maken die tien tot twintig procent minder emissie heeft?’, vraag Mandersloot zich af. ‘Koeien dus die minder methaan en ammoniak uitstoten.’ Overigens ondersteunt hĳ de oproep van Alfred de Vries om focus te leggen op levensduur en gezondheid. ‘Focus vooral op de fokkerĳ van robuuste koeien die geen problemen geven en gemakkelĳk in elk bedrĳfssysteem passen.’

Stappen zetten in levensduur De Vries geeft toe dat de levensduur echt nog wel beter kan. ‘Een gemiddelde koe produceert nog steeds drieënhalve lactatie. Dat vinden we wel teleurstellend.’ Hĳ signaleert echter ook dat melkveehouders minder jongvee aanhouden, dus beperkt zĳn in de mogelĳkheden voor vervanging van hun koeien. ‘Als een vaars staat te trappelen om in productie te komen, moet er vaak een oudere koe wĳken. Door de grote inzet van Belgische witblauwen en de afvoer van het bedrĳf van deze kalveren zal er minder jongvee komen. Ik verwacht wel dat er de komende jaren grote stappen worden gezet in levensduur.’

DB01_Hoofd.indd 11

14-04-17 16:26

Bovikalc®

VRIJ VAN MELKZIEKTE? EEN BOVIKALC BOLUS LEVERT: • Direct beschikbaar en langdurige afgifte van calcium • Stimuleert eigen calcium stofwisseling • Beschermende coating voor veilige en makkelijke toediening • GMP+ gecertificeerd

EFFECTIEF EN BEWEZEN! Dat is het mooie van Bovikalc

DB01_pBoehringerNL.indd 12

13-04-17 13:31

INSPIRERENDEBOERIN ELINE VEDDER-MONASTER BOERIN OP DE BARRICADES leeftijd: 37 • partner: Alben Vedder • kinderen: Maartje (7) en Gijs (4) • bedrijf: 85 melkkoeien • woonplaats: Ruinerwold opleiding: werktuigbouwkunde Universiteit Twente

‘BELAARZERD’ ‘Ik voelde me “belaarzerd” door Martijn van Dam. Hij had zijn huiswerk in Brussel niet goed gedaan. Door digitaal onze laarzen naar hem op te sturen, uitten we als melkveehouders onze zorgen over de onzekerheid in de sector. Met een paar laarzen en een shovel – die gebruikte ik als statief – ben ik het weiland ingegaan om een video op te nemen. In m’n uppie; ik was nog te verlegen om iemand te vragen de camera vast te houden.’

BIJ PAUW & JINEK ‘Mijn filmpje van de laarzenactie is inmiddels meer dan 86.000 keer bekeken. Toen ik het uploadde, heb ik me wel even afgevraagd: “Ga ik dit echt de wereld in slingeren?” Want ik had al het gevoel dat dit wel eens een staartje zou kunnen krijgen. De volgende ochtend was ik op Radio Drenthe, binnen een week stond Nieuwsuur op de stoep en de redactie van Pauw & Jinek belde met LTO: “We willen die boerin met die laarzen.” De media hebben behoefte aan échte verhalen. Ze willen geen mannen in grijze pakken, maar boeren en boerinnen die zelf hun verhaal komen doen.’

MEDIATRAINING ‘Vóór de laarzenactie klom ik wel eens in de pen. Dat deed ik uit passie voor mijn vak, voor mijn dieren. Die blogs werden vervolgens een paar duizend keer gedeeld. Maar ik was nog nooit zelf in beeld geweest. Nog steeds ben ik dat liever niet, al wil ik wél de barricades op. Bij onrecht vind ik het moeilijk om mijn mond te houden. Het gaat mij om het verhaal, niet om mijzelf. Mediatraining heb ik niet gehad. Maar geloof me, de laarzenactie was de beste mediatraining die je kunt krijgen.’

DB01_InspBoerinVedder.indd 13

13-04-17 17:17

ONDERNEMENDEBOERIN boerin: Annemarie Vader • leeftijd: 51 • kinderen: Isambard (23) en Andrea (21) • bedrijf: 120 melkkoeien • woonplaats: Grijpskerke (Zld.)

DB01_ondernemende boerin.indd 14

13-04-17 17:05

‘Stoppen

is nooit bij me opgekomen’ Het verhaal van Annemarie Vader is allesbehalve doorsnee. Samen met haar zoon runt ze een mooi melkveebedrijf in Grijpskerke. Dat bedrijf bouwde Annemarie achttien jaar geleden samen met haar man Bram op. Tot die zwarte dag in november in datzelfde jaar, toen Bram totaal onverwacht verongelukte op het erf. Annemarie koos ervoor het bedrijf alleen voort te zetten en vertelt in De Boerin hoe ze de draad in het leven weer oppakte. ‘Dit bedrijf was onze toekomst, en het was nog lang niet af.’ TEKST JORIEKE VAN CAPPELLEN

DB01_ondernemende boerin.indd 15

13-04-17 17:06

ONDERNEMENDEBOERIN

ls je je bĳ iemand snel welkom voelt, dan is het wel bĳ de Zeeuwse boerin Annemarie Vader. Aangekomen op haar bedrĳf zwaait de achterdeur al open en verschĳnt een breed lachend gezicht met korte krullen. Ogenschĳnlĳk heeft ze deze ochtend alle tĳd, maar dat ligt vooral aan haar strakke planning, zegt de melkveehoudster zelf. ‘Als ik afspraken heb, dan zorg ik dat het andere werk op tĳd af is. Maar wel netjes, zeker bĳ de koeien houd ik niet van afraffelen.’ De 51-jarige melkveehoudster typeert zichzelf als echte koeienliefhebber. ‘Ik vind het heerlĳk om in de stal te zĳn, tussen de dieren. Dat is waar ik me thuisvoel.’ Jarenlang runde ze haar bedrĳf met 120 melkkoeien samen met personeel en deed ze het land- en voerwerk in loonwerk. Maar nog niet zo lang geleden stapte Annemaries zoon Isambard (23) na zĳn masopleiding in Den Bosch bĳ haar in de maatschap. Een bĳzonder moment, vond Annemarie. ‘Ik heb mĳn kinderen altĳd vrĳgelaten in wat ze met hun leven wilden gaan doen. Dat Isambard verder wil met het bedrĳf, komt echt uit hemzelf.’

Noodlot op nieuw bedrijf Vanuit haar woonhuis heeft de melkveehoudster een schitterend weids uitzicht over het vlakke Zeeuwse land. ‘Wĳ zitten met ons bedrĳf midden in het groene landbouwhart van het eiland Walcheren’, vertelt Annemarie. Achttien jaar geleden werd het bedrĳf vanwege een ruilverkavelingsproject enkele kilometers verplaatst, van het dorp Nieuw- en Sint Joosland naar de huidige plek in Grĳpskerke. Het was een drukke periode voor de jonge melkveehouders en hun kinderen Isambard en Andrea, die toen 5 en 2 jaar oud waren. ‘Een gezin en een bedrĳf verplaatsen is behoorlĳk ingrĳpend; er lopen veel emoties door elkaar’, vertelt ze. ‘We verlieten de plek waar Brams ouders het bedrĳf hadden opgebouwd. Tegelĳkertĳd denk je na over de bouw en het ontwerp van het nieuwe bedrĳf. Hoe ga je het inrichten, hoe wil je er samen werken? Het was vooral Bram die heel veel nadacht over de looplĳnen en hoe we de stal het beste konden inrichten. Daarvoor bezochten we heel wat bedrĳven. Het nieuwe bedrĳf had vrĳwel alle grond rondom het bedrĳf, dat zou ideaal zĳn voor weiden en het landwerk.’ De bouw ging voortvarend van start en na de verhuizing van het jonge gezin naar de nieuwe plek kwamen na een week ook de koeien en het jongvee naar het bedrĳf. Tot zover leek er niets een mooie toekomst in de weg te staan. Maar dat het noodlot drie maanden later zo hard en onverwacht zou toeslaan, had niemand voorzien. Op die gitzwarte vrĳdagmiddag in november verongelukte Annemaries man Bram. Hĳ werd onwel tĳdens het overpompen van een partĳ mest in de nieuwe mestkelders en kwam niet meer bĳ. Aan de keukentafel probeert Annemarie te beschrĳven wat er die bewuste middag achttien jaar geleden door haar heen ging. ‘Eigenlĳk is het nauwelĳks te beschrĳven. Het was alsof de grond onder mĳn voeten wegviel; ik beleefde de dag als in een rare roes.’ Zomaar stond het hele erf vol met een ambulance, politie en brandweer. Hoe ver weg leken ineens de bouwperikelen die het stel in beslag namen, hoe rauw was plots de werkelĳkheid. De melkveehoudster, die 33 was toen

‘In de loop van de jaren heb ik geleerd om alleen beslissingen te nemen’ ze haar man verloor, is er nog stil van. ‘We hadden het zó samen bedacht, dit bedrĳf, onze toekomst. Dit was niet zoals het moest gebeuren. Het was nog lang niet af.’

Rouwauto door de stal Naast intens verdriet was er allereerst de zorg om de kinderen. ‘Je bekommert je eerst om hen. En vervolgens het bedrĳf, want diezelfde dag moesten de koeien ’s avonds gewoon gemolken worden. Gelukkig schoten er veel mensen toe om ons met dat soort dingen te helpen.’ Er was in de week die volgde heel veel te regelen. ‘Bram was een sociaal mens, had altĳd zĳn blik naar de buitenwereld. De belangstelling bĳ de begrafenis gaf ons heel veel steun.’ Op de dag van de begrafenis reed de rouwauto met Bram vanaf het woonhuis eerst nog door de voergangen langs de koeien en de pinken. ‘Ze kwamen allemaal aan het voerhek kĳken. Het was net of ze afscheid namen van hun baas.’ Eén ding stond voor Annemarie als een paal boven water. Ze wilde absoluut verder met het bedrĳf en met de koeien. ‘Het woord stoppen is nooit bĳ me opgekomen. Mĳn man was altĳd een doorzetter; ik had heel sterk het gevoel dat ik nu ook door moest gaan.’ En zo kwam het dat Annemarie in de jaren erna zowel vader en moeder als boer en boerin werd. Hoe maak je die combinatie? Annemarie glimlacht. ‘Je wordt heel creatief in het bedenken van oplossingen. Bĳ het voeren van de koeien nam ik de kinderen mee op de trekker en in de melkput had ik bĳvoorbeeld een box staan. En ik had natuurlĳk personeel en kreeg van alle kanten veel hulp en steun van mensen die veel werk op zich namen. Daar ben ik heel dankbaar voor, want je kunt echt niet alles zelf.’ Annemarie had het gevoel alsof ze op een denderende trein stapte. ‘Ik kon er niet af, alles ging maar door, waarbĳ bedrĳf en emoties door elkaar liepen.’ Het bedrĳf was ook letterlĳk nog niet af. Op het moment van het ongeluk moest een groot deel van de stalinrichting nog geïnstalleerd worden. ‘En om de haverklap hadden we nog te maken met technische storingen.’ Om maar niet te spreken van de administratieve rompslomp waar Annemarie mee te maken had. ‘We zaten nog midden in het ruilverkavelingsproces.’

Geen tijd voor twijfel Annemarie schuift de deuren naar de oude melkstal open. De oude put is er nog, maar in plaats van de melkstal staan er alweer vĳftien jaar twee melkrobots die de koeien melken. ‘We waren altĳd al gecharmeerd van robots. Door het ongeluk zĳn ze er wel sneller gekomen. Met twee jonge kinderen boden robots veel meer flexibiliteit.’

DB01_ondernemende boerin.indd 16

13-04-17 17:07

DB01_ondernemende boerin.indd 17

13-04-17 17:07

ONDERNEMENDEBOERIN

Inmiddels staan er twee nieuwere modellen robots, maar Annemarie kocht haar eerste exemplaren, na voldoende informatie te hebben ingewonnen, per telefoon. Dat was in de tĳd van de mond- en klauwzeeruitbraak in Nederland. Het typeert haar manier van aanpakken. ‘Ik heb deze jaren geleerd om door te pakken op momenten dat het moet. Tĳd om te twĳfelen was er niet. In de loop der jaren heb ik geleerd alleen beslissingen te nemen.’ Naast het automatisch melken besteedt Annemarie het meeste landwerk uit aan de loonwerker, hoewel zoon Isambard inmiddels steeds meer trekkerwerk op zich neemt. Het landwerk, en dan met name de keuze wanneer wat moest gebeuren, moest Annemarie zich na de dood van Bram echt eigen maken. Wat het regelmatig extra moeilĳk maakte, was dat Annemarie weliswaar van een agrarisch bedrĳf kwam, maar geen agrarische opleiding had gehad. ‘Ik had een middelbare beroepsopleiding civiele dienst gedaan, maar daar kun je niet veel mee als je bĳvoorbeeld een bemestingsplan moet maken.’ Bram deed altĳd het landwerk. Annemarie: ‘Hĳ was een buitenmens, ik was meer de koeienboerin. Natuurlĳk wist ik welke werkzaamheden er in het voorjaar op het land waren, maar wanneer kies je het juiste moment om te spuiten, te zaaien en te maaien? Ik ben een perfectionist; nog steeds vind ik het lastig om het goede moment te bepalen.’ Annemarie leerde met vallen en opstaan. Bram was daarin nooit ver weg. ‘Op momenten dat ik het even niet meer wist, vroeg ik mezelf af: hoe had Bram dat gedaan? In mĳn hoofd heb ik heel wat gesprekken en discussies met hem gevoerd over hoe we iets het beste konden aanpakken.’

Trots op honderdtonners Annemarie is achteraf blĳ dat Bram en zĳ bĳ de bouw van het bedrĳf al zo goed hadden nagedacht over arbeidsgemak. Er zĳn meerdere strohokken voor koeien, zodat er nooit zieke of kalfkoeien bĳ elkaar hoeven zitten. De groepshuisvesting voor kalveren is gemaakt met grote hekken die door één persoon makkelĳk te verplaatsen zĳn. Vervolgens is het uitmesten vlot gedaan met een shovel. Annemarie houdt van het werk bĳ de koeien. ‘Ik geniet ervan wanneer ik tussen hun warme lĳven in de stal loop.’ Terugkĳkend heeft Annemarie geen enkel moment spĳt gehad van de keuze om het bedrĳf voort te zetten. Waar ze zelf het meest trots op is? Ze glimlacht bescheiden. ‘Ik ben niet zozeer trots op mezelf. Ik werk gewoon altĳd heel hard en doe de dingen zo goed mogelĳk, maar een ander had dat denk ik ook wel gedaan. Wel ben ik blĳ dat ik perfectionistisch ben en goed kan plannen, anders was het met de koeien en het bedrĳf niet goedgekomen.’ Dan komt toch nog even de koeienboerin in Annemarie naar boven. ‘Wat ik wel mooi vind, is dat dit bedrĳf in de afgelopen jaren inmiddels zes honderdtonners en een tientonner heeft voortgebracht. De prestaties die deze koeien geleverd hebben, daar kan ik van genieten.’

DB01_ondernemende boerin.indd 18

13-04-17 17:07

‘Het mestmixen blijf ik voor altijd een rotklus vinden, omdat het zo beladen is’ Ondanks het werkplezier dat Annemarie op haar bedrĳf heeft, zĳn er nog altĳd moeilĳke momenten. ‘Ook al is het al achttien jaar geleden. Het mestmixen bĳvoorbeeld blĳf ik voor altĳd een rotklus vinden, omdat het zo beladen is. En verder zĳn het vooral veel kleine dingen, kleine momentjes. Alleen naar een feestje gaan bĳvoorbeeld. En vroeger gingen we ’s avonds samen naar de stal voor de laatste ronde langs de koeien. Nu doe ik dat alleen.’ Dat schrĳnt regelmatig, weet Annemarie. ‘Het moeilĳkst vind ik dat ik nooit afscheid van Bram heb kunnen nemen. Je denkt dat je in het leven alles in de hand hebt, maar sommige scenario’s kun je nooit voorzien.’ Het ongeluk laat volgens Annemarie zien hoe belangrĳk het is om zaken goed te regelen als je met zĳn tweeën een bedrĳf

gaat runnen. ‘Je denkt er liever niet over na, wat als één van de twee wegvalt? Wat als je dan kinderen hebt, wat ga je met het bedrĳf doen?’

‘Kom op, niet zeuren’ Zoon Isambard komt voorbĳrĳden met de trekker. ‘Ik weet zeker dat Bram de keuze van zĳn zoon geweldig had gevonden’, zegt Annemarie. ‘Ik heb mĳn kinderen nooit gepusht om iets met dit bedrĳf te gaan doen. Ze moesten hun eigen weg vinden, de blik naar buiten richten. Zo was Bram ook. Niet alleen maar op je eigen erf blĳven, daar wordt je wereldje klein van.’ Dochter Andrea (21) studeert in Heerlen, maar komt in de weekenden graag naar de boerderĳ. ‘Ze draait er haar hand niet voor om om even te helpen bĳ een verlossing. Daar geniet ze net zoveel van als ik.’ Isambard, die volgens Annemarie qua uiterlĳk en karakter veel op zĳn vader Bram lĳkt, pakt inmiddels steeds meer werk op. Annemarie hoopt dat ze op termĳn daardoor ook iets meer tĳd voor zichzelf krĳgt. ‘Ik ben van de “kom op, niet zeuren”-mentaliteit, zo ben ik opgegroeid. Maar als je niet oppast, slokt een bedrĳf alles van je op, dat weet ik uit ervaring. Door af en toe even de staldeur achter je dicht te trekken, kun je er weer fris tegenaan. En blĳven genieten van het mooiste vak dat er voor mĳ is, boerin zĳn.’

DB01_ondernemende boerin.indd 19

14-04-17 16:42

FOKKERIJ

Langs de meetlat van

de inspecteur

Enig idee wat de sterke punten van je koeien zijn? Of welke punten nog wel verbeterd kunnen worden? Tijdens een ‘bedrijfsinspectie’ brengen inspecteurs van fokkerijorganisatie CRV dat in beeld. Gekscherend vergelijkt hoofdinspecteur Arie Hamoen het wel eens met een medewerkersonderzoek. ‘Met bedrijfsinspectie krijg je een objectief oordeel over het uiterlijk van je koeien. Een inspecteur brengt de sterke en zwakke punten van je koeien in beeld. Dat helpt als je paringen gaat maken.’ Een inspecteur beoordeelt alle vaarzen, benadrukt Arie. ‘Ook de dieren waar een veehouder niet verder mee fokt. Die gegevens gebruiken we bij het schatten van fokwaarden. Zo weten we bijvoorbeeld of een stier goede of juist minder goede uiers vererft.’

1 TOETSEN AAN IDEAAL Bij punt 1 staat hoe de vaarzen gemiddeld scoren voor frame, type, uier, benen en algemeen voorkomen, ofwel het totaalplaatje van de vaars. ‘We noemen dat de bovenbalkkenmerken’, legt Arie uit. ‘De inspecteurs toetsen de vaarzen aan het ideaalbeeld. Ze geven een waardeoordeel en scoren de vaars ten opzichte van de populatie.’ Uier en benen zijn de belangrijkste kenmerken. Zij bepalen samen zeventig procent van de totaalscore. ‘Een goede uier en sterke benen zijn belangrijk om probleemloos oud te worden’, zegt Arie. Frame telt voor twintig procent. Bij frame kijkt de inspecteur naar de bouw van de koe. ‘Is ze niet te groot of te klein, heeft ze een goede kruisligging en is ze zo functioneel gebouwd dat ze oud kan worden?’ Type weegt voor tien procent mee. De meeste veehouders denken bij type aan schoonheid, weet Arie. ‘Maar eigenlijk gaat het er vooral om dat een vaars de juiste conditie en breedtemaat heeft om goed te kunnen produceren.’

2 ZEER GOED OF ONVOLDOENDE? Bij punt 2 kun je in één oogopslag zien of er veel variatie is in de veestapel. Het voorbeeldbedrijf heeft een ‘uniforme’ veestapel, ofwel er is weinig spreiding. De meeste vaarzen scoren tussen de 80 en 84 punten. Anders gezegd: ze scoren goed. ‘Lager dan 74 is een onvoldoende, tussen 75 en 79 punten is voldoende, van 80 tot 84 punten is goed en hoger dan 85 punten is zeer goed’, legt Arie uit. De allerfraaiste koeien krijgen de score excellent (90 punten of meer). ‘Maar dat kan alleen als koeien minstens twee keer gekalfd hebben en ouder zijn dan vier jaar.’

3 LANDELIJK VERGELIJKEN Nieuwsgierig of jouw bedrijf het beter doet dan dat van anderen? Dat kun je zien bij het landelijk gemiddelde. ‘Landelijk geven de inspecteurs gemiddeld altijd een score tussen de 80 en 81 punten’, vertelt Arie. ‘Dit bedrijf scoort met 81,4 punten dus hoger dan gemiddeld.’

4 VOORUITGANG Hoe scoor je als bedrijf ten opzichte van de vorige bedrijfsinspecties? Dat zie je bij punt 4. Het voorbeeldbedrijf scoort gemiddeld rond de 82 punten. Het is volgens Arie belangrijk om in het achterhoofd te houden dat een score die jarenlang hetzelfde blijft, tóch betekent dat je vooruitgaat, omdat de basis steeds wordt aangepast. ‘Bij melkproductie is het gemakkelijk om vooruitgang te zien. Je hoeft alleen maar naar het aantal liters melk te kijken. Bij bedrijfsinspectie is dat anders. Als je jaar in jaar uit 80 punten scoort, ga je toch vooruit. Dan zeg ik: “Gefeliciteerd, je boekt dezelfde vooruitgang als de gemiddelde veehouder”.’

5 HOE ZIET DE KOE ERUIT? Hoogtemaat, voorhand, inhoud. Op het onderste deel van het formulier staan achttien kenmerken onder elkaar. Samen vormen ze de zogenoemde onderbalk. ‘Op basis van die kenmerken kun je je een voorstelling maken van hoe de koe eruitziet. Is ze groot of klein, heeft ze kromme of rechte benen en zijn haar spenen kort of juist lang’, geeft Arie aan. Voor elk kenmerk krijgt een vaars een score die varieert van 1 tot 9. Het landelijk gemiddelde van elke score is vijf. Niet voor elk kenmerk geldt: hoe hoger het cijfer hoe beter, haast Arie zich te zeggen. ‘Voor de meeste kenmerken bestaat er een optimum, bijvoorbeeld voor de inhoud, de ligging van het kruis of de lengte van de spenen. Een zeven is dan niet per se beter dan een vijf. Bij beengebruik en de meeste uierkenmerken is dat anders. Daar wil je wel graag een zo hoog mogelijke score.’ Arie vindt het onderste deel van het formulier het belangrijkste deel. ‘Het helpt je bij het maken van paringen. Stel dat de benen van jouw koeien gemiddeld aan de kromme kant zijn. Dan is het slim om juist stieren te kiezen die iets rechtere benen vererven.’ Een hoog gemiddelde voor exterieur of uiterlijk is niet alleen een kwestie van een goede paring, stelt Arie. ‘Je kunt alleen hoog scoren als je het over de hele linie goed doet. Dus ook huisvesting, voeding en opfok van kalveren moeten goed voor elkaar zijn. Andersom geldt dat je niet fokkerij de schuld kunt geven als je al jarenlang ondergemiddeld scoort. Misschien moet je dan eens goed naar je management kijken.’

DB01_Formulier.indd 20

13-04-17 17:09

Bovenbalk, exterieur, frame. Voor sommige boerinnen is het misschien gesneden koek. Maar duizelt het jou als boerin als je deze termen voorbij hoort komen? Lees dan snel verder. Hoofdinspecteur Arie Hamoen van CRV neemt ons bij de hand voor een lesje â&#x20AC;&#x2DC;bedrijfsinspectieâ&#x20AC;&#x2122;, ofwel koeien scoren op uiterlijk. TEKST INGE VAN DRIE

2 3 4

DB01_Formulier.indd 21

13-04-17 17:09

ADVERTORIAL

Tĳdens zĳn stage hoorde Albert Hoepel ervan: een grove kalverbrok die zowel kracht- als ruwvoer bevat. Toen hĳ het bĳ andere boeren zag, wist hĳ het zeker; dat wil ik ook. “Een constant product van goede kwaliteit, gemak en de kalveren eten het goed”, zo vertelt de tevreden gebruiker van DairyStart All in One Mix. Tekst: Sanne van Raalte Beeld: Albert Brunsting

Tot 6 maanden krijgen kalveren onbeperkt All in One Mix

GEMAK VOOR BOER(IN), BETERE ONTWIKKELING VOOR JONGVEE

‘VERSCHIL IN ONTWIKKELING VALT DIRECT OP’

n Mastenbroek houden Harry en Dinie Kamphof, samen met dochter Lilian en schoonzoon Albert, 110 koeien en 80 stuks jongvee. De kalveren tot 6 maanden krĳgen onbeperkt DairyStart All in One Mix. En niet alleen Albert, ook schoonvader Harry is inmiddels enthousiast gebruiker. “Het is een compleet voer en het voordeel vind ik dat de kwaliteit, in tegenstelling tot luzerne of hooi, altĳd constant is.”

Flink betere ontwikkeling Die kunnen bĳ de stier, dachten de mannen. Maar na het checken van de leeftĳd bleken de pinken nog maar een jaar oud te zĳn. De karkas- en hoogteontwikkeling van de dieren is indrukwekkend. Ze zĳn zelfs even groot als de groep daarnaast; pinken die 4 maanden ouder zĳn en geen DairyStart All in One Mix hebben gehad. Harry: “Het verschil in ontwikkeling valt direct op. Het komt door de nieuwe voer-

Van links naar rechts: Dinie Kamphof, Albert Hoepel en Harry Kamphof

strategie en er net wat meer bovenop zitten.”

7 stuks minder jongvee nodig Maar wat levert deze nieuwe voerstrategie nu op? Agrifirm-adviseur Henk van der Steege rekent het voor. “Door de flinke ontwikkeling met DairyStart All in One Mix kan de afkalfleeftĳd van de vaarzen wel 2 maanden terug. 80 stuks jongvee, die 2 maanden eerder afkalven, dat is 160 maanden besparing. Als je dit deelt door 24 maanden, dan kom je uit op 6,6 stuks jongvee. Dat bespaart dus 6,6 keer de opfokkosten van 1.300 euro, wat bĳna 8.600 euro is. Dat betekent een hogere fosfaatefficiëntie en meer ruimte om koeien te houden.” Of dat haalbaar is? “Het totale plaatje moet kloppen, maar de All in One Mix kan hier zeker aan bĳdragen”, zo sluit Harry aan bĳ zĳn adviseur.

Maatschap Kamphof, Mastenbroek 110 melkkoeien 80 stuks jongvee 305 dagenproductie: 9.000 kg melk, 4,35% vet en 3,50% eiwit 65 hectare in gebruik

AgrifirmAdvertorial april 2017.indd 40

14-04-17 09:51

INSPIRERENDEBOERIN LIES VAN DE STEENE BOERIN EN DIERENARTS leeftijd: 32 • partner: Stijn De Jaeger • kinderen: Flore (3,5) en Brent (1,5) • bedrijf: 70 melkkoeien • woonplaats: Zomergem

GROTE DROOM ‘Als de dierenarts er was, huppelde ik altijd met hem mee tussen de koeien toen ik klein was. Het was mijn grote droom om dierenarts te worden en dat met een bedrijf te combineren. Mijn man is fulltime boer, maar als ik thuis ben, ben ik buiten te vinden. Ik werk immens graag met dieren. Op onze boerderij hoef ik me niet altijd op zieke dieren te focussen. Ik kom tot rust op onze boerderij, daar kom ik op adem.’

VLOTTER MEEPRATEN ‘Dat ikzelf boerin ben, maakt dat ik sneller contact kan leggen met de veehouders bij wie ik langsga. Je hebt vaker raakvlakken met veehouders en ik herken de impact van drukke periodes als maaien. Ik weet hoe het eraan toegaat en kan zo vlotter communiceren. Het maakt mijn werk als dierenarts en adviseur een stuk gemakkelijker.’

GESLOTEN GROEI ‘We hebben een gesloten bedrijf, maar willen het graag wel stap voor stap uitbreiden. Dat doen we bewust niet met aangekochte dieren. Daar ben ik als dierenarts misschien iets resoluter in dan andere mensen. Bioveiligheid vind ik heel belangrijk. Als ik andere bedrijven heb bezocht en weer thuiskom, dan doe ik altijd andere kleren en andere laarzen aan.’

THUIS VAKANTIE ‘Ik probeer de diergezondheidszaken thuis zelf op te pakken. Dat zijn standaardbehandelingen zoals drachtcontroles, insemineren of het opvolgen van mastitiskoeien, maar ook een keizersnede. Ik wil graag mijn job als dierenarts en ons bedrijf blijven combineren. We gaan nooit echt op verlof, voor mij voelt het werk thuis als vakantie.’

DB01_InspBoerinDierenarts.indd 23

18-04-17 11:54

DESTIJLVAN RIBEYE WITBLAUW

‘Zolang ik het voor het zeggen heb in de keuken, komt er geen ander vlees in dan witblauw en zeker geen vlees uit het buitenland. Mijn voorkeur gaat naar de ribeye, dat vind ik het lekkerste stuk vlees.’

4 AAN ZEE EN STRAND ‘Ik kom uit een familie waarvan de meesten hebben gevaren. Zelf woon ik ook dicht bij de zee. Op het strand wandelen met de honden is voor mij echt ontspannen.’

2 CONCERTEN ‘Met mijn broer ga ik af en toe naar concerten. Coldplay, Editors en Pearl Jam: ik hou van de muziek en het is ook goed voor de familieband.’

BIERTJE

‘Ik ga nog graag een biertje drinken met vrienden. Het liefste heb ik Heineken of we houden met vrienden een proeverij met speciale bieren.’

DB01_DeStijlVan.indd 24

13-04-17 17:19

5 KOK BIJ KAAI 10 ‘Heerlijk vind ik het om bezig te zijn met eten. Koken betekent van niets iets maken. Asperges met lam is een van mijn favoriete gerechten om klaar te maken als kok. Als boerin weet ik precies wat je er allemaal voor moet doen om zo’n mooi lamsrackje te krijgen.’

7X DE STIJL VAN JEANNET HARMS leeftijd: 39 • partner: Marc Versprille • woonplaats: Groede • bedrijf: vleesvee (witblauw) en schapen • fokkerijbenaming: Ut de Groe • baan buitenshuis: chef-kok bij eetcafé Kaai 10 in Sluis

‘Thuis kweek ik ze en op restaurant bak ik ze.’ Ze moet om het contrast glimlachen, Jeannet Harms uit het Zeeuwse Groede. Naast haar baan als kok is ze actief op de vleesvee- en schapenhouderij Ut de Groe. ‘Ik zou ook fulltime op het bedrijf kunnen werken, maar dan wordt mijn wereld zo klein. Ik hou van de combinatie.’ STAL EN HUIS GESCHEIDEN Wie op fokdagen vleesveewitblauwfokker Marc Versprille tegenkomt, ziet partner Jeannet even vaak druk in de weer op de achtergrond. Het scheren van de keuringsdeelnemers is een van haar vaste taken. De rij bekers op de kast in het kantoor buiten liegt er niet om. Toch bewaart ze die bewust in de stal. ‘Ik probeer stal en huis zo veel mogelijk te scheiden, op één mooi beeld in de keuken na. De scheidingslijn vind ik belangrijk. Als een kalfje ziek is, dan blijft dat buiten. Bekers en foto’s blijven daar ook.’ WERKEN MET NIEUW LEVEN Van al haar werkzaamheden houdt Jeannet het meest van werken met nieuw leven. ‘De kalfjes vind ik het leukste. Daar heb ik echt een band mee. Alle kalveren bij de moeder leren zuigen kost extra werk, maar een goede start is belangrijk.’ Er breekt nu dan ook een mooi seizoen aan, als de kalfjes met hun moeders mee naar buiten gaan. ‘Het gras is weer groen, nu gaan de koeien weer buiten. Dat vind ik een heerlijke tijd.’

6 DE WERELD ROND ‘Ik heb na mijn studies een jaar gereisd, de wereld rond. Door dat op jonge leeftijd te doen, heb ik ontzettend veel bijgeleerd en was ik verplicht om op eigen benen te staan. Daar ben ik ontzettend snel volwassen van geworden. Mijn reisdagboek en de boeddha op tafel herinneren me aan die reis. Zo’n lange reis wil ik nog wel een keer maken.’

7 TESS EN MOO ‘Als ik thuis op het erf aan het werk ben, lopen de honden Tess en Moo altijd met me mee. De honden blijven altijd bij me. Dat zijn mijn kinderen.’

DB01_DeStijlVan.indd 25

13-04-17 17:19

ECONOMIE

Ben jij

goed verzekerd? Verzekeringen op een rij zetten: het is voor veel boeren en boerinnen geen lievelingsklus. Het doet je weer nadenken over de risico’s die aan het vak verbonden zijn. En door alle variatie in verzekeringen zie je vaak door de bomen het bos niet meer. Een adviseur inschakelen is geen overbodige luxe. TEKST DIANE VERSTEEG

en brand op een boerderĳ in de buurt, een collega-boer die plotseling op de bank zit met een gebroken been, een fikse hagelbui die het dak eruit laat zien als een poffertjespan. Het zĳn zomaar wat voorbeelden van wat er op een bedrĳf kan gebeuren. Ineens realiseer je je weer hoe belangrĳk het is om een goede verzekering te hebben. Wat vormt er op een rundveebedrĳf allemaal een risico en waartegen verzeker je je?

Marcel Brasjen van Univé valt Dollevoet daarin bĳ. ‘Tĳdens een rondje op het bedrĳf komen vaak de laatste veranderingen aan bod’, vertelt hĳ. ‘We zien dan bĳvoorbeeld een zitmaaier die er vorig jaar nog niet was en misschien is er sinds kort wel twee tot drie keer per week een melker op het bedrĳf. Ondernemers realiseren zich niet altĳd dat er bĳ elke verandering ook een potentieel risico op het bedrĳf bĳ komt.’

Zelfs diergezondheid is te verzekeren Jaarlijks je polis checken Alles verzekeren hoeft niet, zo vertellen verschillende adviseurs. Ze komen vaak pas op het erf als er grote veranderingen plaatsvinden. Denk aan de bouw van een nieuwe stal of een nieuwe woning. ‘Of als de actualiteit daar om vraagt’, zegt Johan Dollevoet, adviseur bĳ TopTeam agrarische verzekeringen. ‘Aangezien de meeste melkveebedrĳven op jaarbasis zo’n vier- tot zesduizend euro kwĳt zĳn aan verzekeringspremies, loont het de moeite om na te kĳken of je tegen de belangrĳkste risico’s verzekerd bent’, vertelt hĳ. Toen er halverwege 2016 in Zuid-Nederland onduidelĳkheid was over de afhandeling van storm- en hagelschade wilden veel mensen hun polis laten checken. ‘We raden mensen aan om jaarlĳks de polissen na te lopen: sluiten de verzekeringen nog aan bĳ de bedrĳfssituatie? Een adviseur, die dagelĳks in de materie zit, weet meer over de actuele polisvoorwaarden dan een ondernemer die dat één keer per jaar of zelfs minder vaak beoordeelt.’

Maak bewuste keuzes in de risico’s die je wilt verzekeren, geeft John de Hoon van Interpolis aan. ‘We noemen dat ook wel risicomanagement. Breng de risico’s of gevaren in kaart en probeer die te verkleinen. Voor een risico waarvan je de financiële gevolgen niet kunt overzien, kan verzekeren een oplossing zĳn.’

DB01_Verzekeringen.indd 26

18-04-17 11:52

De Hoon adviseert om vooral te investeren in de bescherming van de productiemiddelen en bedrĳfsprocessen die belangrĳk zĳn voor de continuïteit van het bedrĳf. ‘Dat begint bĳ de dieren: investeer in diergezondheid en dierwelzĳn’, zegt hĳ. En als het dan toch misgaat: bĳ besmettelĳke dierziekten betaalt het Diergezondheidsfonds (DGF) alleen de bestrĳdingskosten van een epidemie, bĳvoorbeeld tĳdens de mkz-crisis van 2001. ‘Maar schade door leegstand of een vervoersverbod vergoedt dat fonds niet’, legt De Hoon uit. ‘Tegen die gevolgschade kan een ondernemer zich verzekeren, maar vaak gebeurt dit niet. Het risico op een dergelĳke uitbraak wordt klein geacht én ondernemers hebben het idee dat ze de diergezondheid zelf goed in de hand kunnen houden.’ Bĳ bedrĳfsprocessen gaat het bĳvoorbeeld over continuïteit in melken en voeren. De toegenomen automatisering hiervan levert een ander soort risico in de stal. Denk bĳvoorbeeld aan de dalende melkgift als de krachtvoerautomaat gedurende kortere of langere tĳd geen brok afgeeft, of als de melkrobot niet werkt en er een alternatieve melkoplossing moet worden gezocht. ‘Voorkom deze risico’s door deze apparaten regelmatig te controleren’, raadt de Hoon aan.

Brand- en stormverzekeringen vaak wel aanwezig De grootste schadepost – en angst – voor veel ondernemers is schade als gevolg van een brand of een zware storm. De meeste veehouders zĳn hiervoor wel verzekerd, maar de polisvoorwaarden verschillen nogal eens. Het gaat dan om di-

DB01_Verzekeringen.indd 27

18-04-17 11:52

ECONOMIE

recte en indirecte schade of dat bepaalde oorzaken van schade worden uitgesloten. ‘Vooral bĳ brand van asbestdaken kunnen de deeltjes tot in de verre omtrek waaien’, laat John van der Kuil van De Jong Assurantiën weten. ‘Een brandschadeverzekering dekt het opruimen van die deeltjes vaak niet. Hier dekt een milieuschadeverzekering de opruimkosten.’ Bĳ een stormschadeverzekering is het heel belangrĳk om de polisvoorwaarden goed door te nemen, zegt Johan Dollevoet van TopTeam. ‘Let erop dat de polis ook bliksem- of hagelschade vergoedt. Meestal komen deze tegelĳk met storm opzetten.’ Johan Galle van AG Insurance vult hierbĳ nog aan dat bepaalde risico’s in de loop der tĳd ook groter zĳn geworden. ‘De kans op hevige storm is als gevolg van klimaatverandering toegenomen. En dierziekten kunnen zich bĳ hogere temperaturen ook gemakkelĳker verspreiden.’ Ook een motorvoertuigenverzekering voor de trekker is meestal wel geregeld. ‘Maar het moet

gezegd: wel voor de níeuwe trekker, de oude trekker is niet altĳd verzekerd’, vertelt Marcel Brasjen van Univé. ‘Toch is de kans op een ongeluk met beide voertuigen net zo groot – of klein natuurlĳk. Wordt er met de oude trekker schade veroorzaakt, dan keert de verzekeraar vaak niet uit.’

Bedrijf en privé lopen door elkaar Uit onderzoek blĳkt dat agrarisch ondernemers de risico’s op het bedrĳf nogal eens onderschatten, vertelt Erwin Wauters. Hĳ is onderzoeker bĳ het Vlaams Instituut voor Landbouw-, Visserĳ- en Voedingsonderzoek (ILVO). ‘Maar ze zĳn zich er wel van bewust dát ze risico lopen, zowel op persoonlĳk als op bedrĳfsmatig vlak’, zegt hĳ. Verzekeraars kunnen daarop inspelen door een polis aan te bieden waarin de belangrĳkste persoonlĳke en bedrĳfsrisico’s zĳn afgedekt. Maar dat is lastig in één polis te verzekeren, geeft Johan Galle van het Belgische AG Insurance aan. ‘In de bedrĳfspolis – zoals we die in Vlaanderen kennen – is schade aan de gebouwen en voertuigen en schade die je zelf veroorzaakt, vaak meeverzekerd. Ook voor personeel is een arbeidsongevallenverzekering voorzien, maar de ondernemer vergeet zichzelf en zĳn gezin nog wel eens.’ De Nederlandse tegenhanger van de Vlaamse individuele ongevallenverzekering of de verzekering gewaarborgd inkomen voor de bedrĳfsleider is de arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov). Een verzekering die ondernemers in slechte tĳden nog wel eens achterwege willen laten, omdat de premie kan oplopen tot 5000 euro per jaar. Omdat een aov vaak tot de voorwaarden voor een bedrĳfsfinanciering behoort, moeten veehouders zich

ERIK EN HANUELA HANS: ‘WE WERDEN ’S NACHTS WAKKER VAN ENORME KNALLEN’ ‘Het is inmiddels drie jaar geleden dat we om twee uur ’s nachts wakker werden van enorme knallen vlakbij ons huis’, vertelt Hanuela Hans. Omdat ze vlak bij een aardoliewingebied van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wonen, dachten zij en haar man Erik in eerste instantie aan een calamiteit op het NAM-terrein. ‘Maar toen we naar beneden liepen, zagen we een rood-oranje gloed in de lucht hangen. “Dat is bij ons!”, riep ik direct naar Erik’, zegt Hanuela geëmotioneerd over het moment waarop ze zich realiseerde dat de machineloods in brand stond.

Samen met hun broer en zwager René Hans runt het echtpaar een melkvee- en akkerbouwbedrijf in het Drentse Schoonebeek. De knappende banden van de trekkers, machines en de shovel die nog in de loods aanwezig waren, veroorzaakten de harde knallen. ‘Terwijl ik 112 belde, rende ik zo snel mogelijk naar buiten om te kijken of ik nog wat kon redden. Hanuela maakte de kinderen wakker’, vertelt Erik. Als lid van de vrijwillige brandweer was Erik wel branden gewend, maar de impact van een brand op het eigen erf is enorm, zo geeft hij aan. ‘Vooral omdat je pas later

DB01_Verzekeringen.indd 28

18-04-17 11:52

5 GOUDEN TIPS BIJ VERZEKEREN 1 Maak jaarlijks een ronde over het bedrijf om de veranderingen in kaart te brengen. Zijn er bijvoorbeeld nieuwe ma-

chines aangeschaft, is een dak aan vervanging toe? 2 Houd rekening met veranderende weersomstandigheden. Door klimaatverandering is er vaker extreem weer met

ernstige hagelbuien of hevige storm, maar ook kunnen dierziekten zich makkelijker verspreiden. 3 Maak werk van preventie. Investeer bij de nieuwbouw of verbouw in brandveilige ruimtes en materialen. Zorg voor

goed onderhoud en schaf brandblussers aan. 4 Bekijk de gezinssituatie. Is vervangende arbeid direct nodig, of kun je gezamenlijk arbeid opvangen? Dan kan de

premie voor de arbeidsongeschiktheidsverzekering misschien omlaag. 5 Vanwege constant veranderende regels kan een rechtsbijstandverzekering nuttig zijn. Een juridisch geschil kan

zomaar aan de orde zijn en via de rechtsbijstandverzekering kun je snel juridische hulp regelen.

toch hiervoor verzekeren. En het is een belangrĳke verzekering, want voor zelfstandigen is in Nederland (en België) geen vangnet, waarschuwt Marcel Brasjen nog maar eens. ‘Als je om wat voor reden dan ook zelf je werk niet meer kunt doen, gaan je vaste lasten wel door.’ Brasjen rekent voor dat een vervangende arbeidskracht al snel 25 euro per uur kost. Neemt die een week lang het werk over, dan kost dat 1000 euro. ‘Een jaar vervanging kost dan zelfs ruim 50.000 euro.’ Zeker jonge ondernemers, in de kracht van hun leven, zien het gevaar van het missen van een arbeidsongeschiktheidsverzekering vaak niet. Brasjen erkent overigens wel dat het van persoon tot persoon verschilt hoe hoog de kosten voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering zĳn. ‘Werkt er op een bedrĳf een jongere bedrĳfsopvolger mee en zĳn de ouders halverwege de vĳftig, dan is een

bedenkt dat het nog veel slechter af had kunnen lopen.’ De wind stond gunstig, waardoor het vuur niet kon overslaan naar de melkveestal of naar boerderijen in de omgeving. Hanuela vult aan dat ze vooral blij waren dat de brand in de machineloods was ontstaan en dat de dieren ongedeerd waren gebleven. ‘Ik moet er niet aan denken dat er iets met onze koeien was gebeurd’, zegt ze. ‘Die gevolgen waren – vooral emotioneel – niet te overzien geweest.’ ‘Bij de afwikkeling van de schade werden we de eerste paar dagen geleefd. We wa-

arbeidsongeschiktheidsverzekering – zeker voor de vĳftiger – minder noodzakelĳk. Maar voor de jonge bedrĳfsopvolger of degene die het bedrĳf al heeft overgenomen en fulltime boer of boerin is, is zo’n verzekering erg belangrĳk.’

‘Gewone’ onderneming In het algemeen geldt dat boeren ‘gewone’ ondernemers zĳn, die zich net als andere mkb-ondernemers moeten verzekeren. ‘Maar ik moet de meeste veehouders er nog wel eens van overtuigen dat ze net zo veel – of misschien nog wel meer – risico lopen als een doorsnee schilder, bakker of loodgieter’, zegt John van der Kuil. ‘Overigens lĳkt de jongere generatie zich bewuster van het agrarisch ondernemerschap en het risico dat daarbĳ hoort. Verzekeren hoort er wat hun betreft gewoon bĳ.’

ren blij dat we af en toe ons gewone werk konden doen’, herinnert Hanuela zich over deze ingrijpende tijd. ‘Koeien melken, kalfjes voeren, even het land op om mais in te zaaien ... Dat maakt je hoofd leeg.’ De directe schade viel het meest op. ‘De verbrande schuur, trekkers, shovel, mobiele kraan en de voermengwagen: er was niks meer van over’, vertelt Erik. Maar ook de indirecte schade was fors. Omdat er geen voermengwagen was, moest een buurman of een loonwerker bijvoorbeeld voeren. Voor het blootleggen van de kuilen was geen shovel beschikbaar en het

hooi en stro, dat in opslag lag in de afgebrande schuur, moest worden vervangen. Onder de indirecte schade viel ook de afwikkeling van de opruimkosten en de milieuschade die ontstaan was door rondvliegende asbestdeeltjes of vervuild bluswater. ‘We waren goed verzekerd. Over de financiële afwikkeling van deze schade hoefden we ons geen zorgen te maken’, zegt Erik. Na hun ervaring van drie jaar geleden zijn ze ervan overtuigd dat een goede verzekering loont. ‘Liever iets te veel betalen, dan achteraf een hoge rekening betalen’, sluit Hanuela af.

DB01_Verzekeringen.indd 29

18-04-17 11:52

DENKAMILK Topkwaliteit producten voor fokkalveren

Met Denkamilk melkpoeders legt u de beste basis voor een optimale kalveropfok. Met kennis en producten van Denkavit blijft u voorop lopen.

WWW.DENKAVIT.COM

DKV0078_AD_DeBoerin_210x297_Fokkalveren_W.indd 1 DB01_pDenkavit.indd 30

10-04-17 17:11 13-04-17 13:29

GASTCOLUMN FEMKE MARIJE BAKHUISEN-WIERSMA VAN BOER ZOEKT VROUW Femke Marije Bakhuisen-Wiersma werd bekend dankzij Boer zoekt vrouw. Ze ‘emigreerde’ met haar zoontje vanuit Friesland naar de boerderij van haar vriend Gijsbert in Abcoude. Samen hebben ze inmiddels nog drie kinderen gekregen.

Aan de beurt Wij zijn aan de beurt. En niet zo’n beetje ook. Na de intensievere sectoren ligt nu ook de melkveehouderij onder het vergrootglas van Wakker Dier, soortgelijke organisaties en hun aanhang. Geboortekrik, kalf bij de koe en nu verplichte weidegang, allemaal zaken die ons als melkveehouders in de verdediging zetten. Ook bepaalde politieke partijen stellen de agrarische sector bewust in een negatief daglicht door met suggestieve feiten te strooien. Neem de Partij voor de Dieren: die stelt dat er voor het produceren van één kilo vlees wel 40.000 liter water nodig is. Buiten dat dit wel erg ruim gerekend is, wordt verzuimd te vertellen dat hierin ook al het water voor gewasgroei van het voer is meegenomen, in Nederland is dat voornamelijk regenwater. Lekker ongenuanceerd, denk ik dan, aan onwetende burgers te doen voorkomen dat dit om drinkwater gaat. Getriggerd door dergelijke commotie bezocht ik in Deurne een debat tussen politici, deskundigen en toeschouwers. Het onderwerp: de veehouderij in relatie tot volksgezondheid. Termen als geuroverlast, endotoxinen en zoönosen vlogen als fijnstof door de zaal. Echter, na de eerste presentaties door deskundigen werd de essentie van de avond mij steeds duidelijker. De veehouderij in het gebied rond Deurne ligt onder vuur en niemand wil het nog in perspectief zien. Mijn vraag over de bijdrage aan fijnstof van de veehouderij ten opzichte van alle uitstoot door vervoersmiddelen werd weggehoond en niet beantwoord. Immers, als je de statistieken erop naslaat, blijkt dat industrie en vervoer aanzienlijk meer bijdragen aan het beïnvloedbare deel (35%) van fijnstof in Nederland dan de landbouw. Bovendien is de concentratie fijnstof en endotoxine in Deurne niet significant verschillend met elders. Maar daar ging het nu niet om. Deskundigen voeden ongeruste burgers met eenzijdige informatie en plaatsen zo de veehouderij in een slecht daglicht. Na die avond in Deurne keerde ik met een verdrietig gevoel huiswaarts. Zolang deskundigen en organisaties geen nuances aanbrengen in de conclusies, zullen irritaties onder burgers blijven groeien en zo de kloof naar de boer vergroten. Deze tendens is al heel lang aan de gang. Ik vraag me af of er nog een oplossing is, als partijen zo ver van elkaar verwijderd raken. Zo ben ik met wat boerinnen in gesprek over een platform om hier samen antwoord op te geven. Ik denk dat we ons moeten verenigen en het (positieve) antwoord moeten gaan geven op deze polariserende bewegingen. Sluiten jullie je aan? Want nu is het inderdaad onze beurt. En niet zo’n beetje ook.

DB01_ColumnFemke.indd 31

18-04-17 11:35

KIJKJEINDEKEUKEN Een hoevewinkel met eigengemaakte zuivelproducten én de 70 melkkoeien zorgen bij Greet Scheirlynck uit Sint-Eloois-Winkel en haar man Koen Dendauw voor veel dagelijkse druktes. De keuken vormt een welkom rustpunt voor hen en de kinderen Willem (18) en Rune (16).

Samen met een binnenhuisarchitect ontwierp Greet de keuken vijftien jaar geleden. Tot twee jaar geleden was de keuken nog olijfgroen. Door hem grijs te verven ziet-ie er weer als nieuw uit.

Boven het fornuis hangt een foto met de eigen kinderen die lopen bij een kunstwerk van Beaufort kunst aan zee in De Haan. Op de foto’s zijn gekleurde windvangers te zien, waaronder enkele gele, de accentkleur van de keukenmuur. Als Greet naar de foto kijkt, geeft het haar een instant-vakantiegevoel.

Het is weer aspergeseizoen! Dat betekent dat wekelijks het ‘witte goud’ op het menu staat. Het is een van de lievelingsgerechten van Greet, die de asperges bereidt met de hoeveboter en scharreleieren uit de eigen winkel.

DB01_KijkjeInDeKeuken.indd 32

14-04-17 13:28

Aan de muur hangen foto’s van de kinderen toen ze klein waren. Rozetten, gewonnen met paardrijden, zitten erop geprikt. Met het herschilderen van de keuken wilde Greet de foto’s eigenlijk vervangen. Maar omdat de foto’s zo toepasselijk zijn – de kinderen hebben een koksmuts op – mochten ze toch blijven.

Dochter Rune is een heel bewuste eter. Ze sport veel, eet graag gezond en houdt eigenlijk meer van koken dan Greet. Elke morgen eet Rune eigengemaakte yoghurt of platte kaas.

Het krijtbord is de agenda voor de komende twee weken. Het zijn vooral privézaken die worden genoteerd, of bedrijfsinformatie, zoals een dierenartsbezoek. Maar ook staat erop welke dag van de week yoghurtdag of boterdag is. Dan kan iedereen daar rekening mee houden omdat dat intensieve werkdagen zijn.

De tafel en stoelen zijn nog van de ouders van Koen geweest. De stoelen zijn gezandstraald en de lelijke metalen onderstukken zijn van de tafelpoten afgezaagd en vervangen door wieltjes. Op tafel ligt een nieuw modern tafelblad, zodat alles weer past bij de strakke stijl van de keuken.

Voorjaar op kussentjes mos. Zo zou je de bloemstukjes kunnen noemen die Greet zelf heeft gemaakt. Greet houdt van strakke lijnen, ook in haar werkstukjes die ze maakt tijdens de lessen bloemschikken. De uitgebloeide hyacinten knipte ze daarom af. Als er tijd is, leest Greet graag non-fictieverhalen. Nu leest ze ‘Het jaar van de hond’ van Eva Daeleman. Dat gaat over de gevolgen van een burn-out. Greet vindt het interessant om zich breed te oriënteren. Ze houdt ervan om te weten wat er speelt in de maatschappij.

DB01_KijkjeInDeKeuken.indd 33

14-04-17 13:29

GEKNIPTVOORDEBOERIN

BOERENVERSTAND

VLIEGVRIJ

Ben jij een slimme agrarisch ondernemer? Bewijs het maar met Boer-opoly, afgeleid van het bekende Monopoly. Vergroot je winst door hectares te verzamelen en vervolgens weer te ruilen voor schuren. Prijs 24,95. www.trendyspeelgoed.nl

Dit ventilerende zomerdekje voor kalveren is voorzien van een UV-protector, dat helpt om het kalf koel te houden op warme dagen. De zogeheten Insect Bodyguard Technology in de stof van het dekje houdt vliegen op afstand. Prijs € 31,58. www.dierapotheker.nl

WELKOM Geef bezoekers een warm welkom met deze originele koeiendeurmat in vintage uitvoering. Afmeting 50 x 80 80 cm en wasbaar op 30°C. Prijs € 14,90. www.onlinemattenshop.be

Lakleer

Lekker naar buiten met deze vrolijke en stevige schoenklompen, gemaakt van fuchsia lakleer. Verkrijgbaar in kindermaten en damesmaten t/m maat 41. Prijs € 24,95. www.kiekeboefje.nl

BOERENLAND Verspreid in Nederland hebben diverse boerenbedrijven hun land opengesteld voor wandelaars. Deze zogeheten Boerenlandroutes lopen over akkers, weilanden, over erven en ‘achterlangsweggetjes’. Kortom, unieke plekjes waar je normaal niet snel komt. Bekijk alle Boerenlandroutes op www.wandelnet.nl/ boerenlandpaden

Lila Waarom standaard groen als het ook mooi lila kan zijn? Deze robuuste stalkruiwagen met inhoud van 160 liter is prima geschikt voor de grotere klussen op het bedrijf. Verkrijgbaar met één wiel of twee wielen. Prijs vanaf € 224,95. www.kruiwagen.net

DB01_geknipt.indd 34

18-04-17 11:53

INSPIRERENDEBOERIN PETRA GERRITSEN LESGEVEN IN INDONESIË leeftijd: 44 • partner: Kees (48) • kinderen: Annemarie (17), Mark (16), Ellemiek (13) en Jan (5) • woonplaats: Kedichem • bedrijf: 70 melkkoeien • nevenfunctie: lid ledenraad bij Rabobank Alblasserwaard-Vijfheerenlanden

NEDERLAND GIDSLAND ‘In november 2016 was ik in Indonesië voor de Rabofoundation om kennis te delen over jongveeopfok. Zestig procent van de boeren is daar vrouw. De vrouw verzorgt het vee, de man werkt buitenshuis of trekt erop uit om ruwvoer te verzamelen. De boerinnen luisterden aandachtig en schreven alles op in hun meegenomen boekjes. Nederland is voor hen een gidsland als het gaat om melkveehouderij.’

TERRASSEN MET RIJST ‘De indrukken die ik in Indonesië onderweg opdeed, waren overweldigend: de drukte in de metropool Jakarta, het contrast tussen arm en rijk, terrassen met rijst in het landschap, de verkeerschaos op de weg. De eerste kennismaking met de veehouderij was een vrachtauto vol koeien die met touwen aan elkaar waren geknoopt.’

BIEST ALS DELICATESSE ‘Ik heb de boerinnen onder meer de kwaliteit van biest laten testen. Het belang van biest is voor boerinnen in Indonesië niet vanzelfsprekend. Nog niet zo heel lang geleden was biest een delicatesse voor de boerenfamilie zelf. Dat was de traditie. Een doorsnee Indonesische boerderij telt vier koeien, dan is de geboorte van een kalf een happening.’

OM 3.00 UUR NAAST HET BED ‘De boerinnen op Java melken nog met de hand. In het verleden is er wel machinaal gemolken, maar door negatieve ervaringen nu niet meer. Melkkoeling is er evenmin. Tweemaal daags haalt de zuivelafnemer de melk, ’s morgens al om 5.00 uur. Dat betekent dat onze collega-boerinnen op Java al om 3.00 uur naast hun bed staan. Ik heb veel respect voor deze vrouwen!’

DB01_InspBoerinIndonesie.indd 35

13-04-17 17:14

BOERIN EN LIEFDE

Liefde op de

boerderij

HEDWIG HANSEN: ‘IK DACHT EIGENLIJK DAT HET BIJ EEN VAKANTIELIEFDE ZOU BLIJVEN’ naam: Hedwig Hansen (50) • partner: Hendrie Wassink (52) • kinderen: Melle (12) en Kobe (10) • bedrijf: 80 melkkoeien en consumptieaardappelen • woonplaats: Wierden

bedrĳf had overgenomen en dat als je het maar goed organiseerde, je best op vakantie kon. Hĳ bleek, net als ik, al veel van de wereld te hebben gezien.’

Vriendenkring en baan opgeven

‘Ik zag hem bĳ de incheckbalie op Schiphol al staan. Wauw, wat een mooie man met prachtige blauwe ogen, zo dacht ik. Maar verder kwam het niet, ik was op weg naar Nieuw-Zeeland voor een groepsreis van drieënhalve week. Bĳ de tussenstop in Kuala Lumpur zag ik hem weer, hĳ bleek zich voor dezelfde groepsreis ingeschreven te hebben.

Hĳ heette Hendrie en we hadden meteen een klik. We trokken tĳdens de reis veel met elkaar op. Iedereen in de groep zag dat er iets groeide, maar we bleven dat zelf hardnekkig ontkennen.’ ‘Ik weet nog waar hĳ uitgebreid vertelde dat hĳ boer was: we zaten aan het water met uitzicht op de berg Mount Cook. Hendrie vertelde dat hĳ net het

‘Terug in Nederland stelde ik me voor dat het bĳ een vakantieliefde zou blĳven, maar we bleven elkaar zien. Totdat hĳ meldde dat hĳ er een punt achter wilde zetten: hĳ kon niet van mĳ verlangen dat ik mĳn vriendenkring, mĳn goede baan en net gekochte huis zou opgeven. Ik zou bovendien toch niet kunnen wennen aan het boerenleven. Want zo duidelĳk was hĳ wel vanaf het begin: hĳ wilde en kon niet vertrekken uit Twente. Daarvoor had hĳ zelfs een uitspraak: het is makkelĳker om één vrouw te verplaatsen dan zestig koeien.’ ‘Maar ik wilde zelf bepalen of het de moeite waard was om onze relatie een kans te geven. Een paar dagen later belde ik hem op dat ik hem wilde blĳven zien. Na twee jaar heen en weer reizen besloot ik te verhuizen van Eindhoven naar Twente. Ik heb nooit spĳt van die beslissing gehad. We zĳn nog altĳd gelukkig samen en we zĳn samen met onze kinderen reizen blĳven maken. Het reizen heeft ons verbonden.’

DB01_LiefdeOpDeBoerderij.indd 36

14-04-17 16:38

Hoe heb jij je boer eigenlijk aan de haak geslagen? In de discotheek, via internet of juist op vakantie? Vier boerinnen vertellen hoe ze hun hart volgden en hun droomprins vonden. En wat dat voor gevolgen had voor hun eigen leven. TEKST JAAP VAN DER KNAAP

PAULA PLATZER: ‘IK KWAM OP FARM DATE STEEDS WEER TERUG BIJ ZIJN PROFIEL’ naam: Paula Platzer (43) • partner: Johan Platzer (44) • kinderen: Sien (10) en Jonah (6) • bedrijf: 60 melkkoeien • woonplaats: NieuwSchoonebeek

‘Ik had een dochter van drie, was gescheiden en zeventien jaar van de “datingmarkt” geweest. In mĳn situatie vind je je partner niet meer in de kroeg, zo dacht ik en daarom schreef ik me in bĳ de website Farm Date. Ik had op andere datingsites gezeten, maar daar vroegen mannen om een perfecte vrouw die wereldreizen wilde maken en een gezin wilden stichten. Tja, die fase was ik echt wel voorbĳ. Mĳn moeder, afkomstig uit Amsterdam, had altĳd gezegd: jĳ wordt ooit nog eens een boerin. Ik was altĳd met beesten bezig.’

Te hard van stapel ‘Als je je als vrouw eenmaal hebt aangemeld bĳ Farm Date, dan komen de boeren vanzelf. Ik vond het moeilĳker dan gedacht, al die profielen beoordelen en jezelf openstellen en contact maken. Maar het profiel van Johan viel op, en er stond niet eens een foto bĳ. En toen er wel een foto verscheen, hielp dat niet meteen. Toch kwam ik steeds bĳ zĳn profiel uit en uiteindelĳk stuurde ik een mailtje. Na zĳn eerste reactie volgde snel een ontmoeting. Ik dacht gewoon: wat kan ik verliezen, we zien wel wat er gebeurt. Maar het voelde meteen goed, een week later ontmoette hĳ al mĳn

dochter. Vier maanden later waren we gepland zwanger, al riep iedereen dat we veel te hard van stapel liepen. Maar ik had vanaf het eerste moment dat ik Johan zag, geen spoor van twĳfel.’ ‘Ik heb er uiteindelĳk wel veel voor opgegeven: een goede baan, mĳn droomhuis en ik ging naar een boerderĳ waar nog veel werk te verrichten was.’

‘Ik kreeg wel eens het verwĳt dat ik als paardenmeisje bewust een boer gezocht heb. Maar ik ging niet voor de boerderĳ, ik volgde mĳn hart. Johan en ik vullen elkaar gewoon perfect aan. Het is niet dat we elke avond op de bank hand in hand zitten, maar we hebben wel heel veel plezier samen. Ik kan en durf dankzĳ Johan zoveel meer.’

DB01_LiefdeOpDeBoerderij.indd 37

14-04-17 16:31

BOERIN EN LIEFDE

LIANNE BONS: ‘TOEN IK IN MIJN GALAJURK IN DE KEURINGSRING STOND, KON HIJ GEEN “NEE” MEER ZEGGEN’ naam: Lianne Bons (37) • partner: Nico Bons (41) • kinderen: Anouk (11), Tessa (8) en Ruben (4) • bedrijf: 60 melkkoeien • woonplaats: Ottoland

vlakbĳ toen we een plannetje maakten over het huwelĳksaanzoek, maar hĳ hoorde er niets van, hĳ stond strak van de zenuwen voor de keuring.’ ‘Nico eindigde met zĳn koe ergens halverwege de rubriek toen de speaker bĳ het weglopen van de koeien vroeg of Nico nog even wilde blĳven staan met zĳn koe. Nico dacht dat hĳ misschien een andere prĳs had gewonnen en stond vol verwachting midden in de ring. En toen kwam ik in mĳn jurk de trap af. Dat was voor hem een hele verrassing. Stond ik daar midden in de keuringsring met mĳn galajurk aan en natuurlĳk kon hĳ geen “nee” meer zeggen.’

Eigenlijk bang voor koeien

‘Achteraf gezien had ik het huwelĳksaanzoek niet heel goed voorbereid. Ik had wel een speciale galajurk gekocht en achter in de auto gelegd en was op weg gegaan naar de NRM. Maar verder zou ik het wel zien. Dat was in 2000, het eerste jaar dat Nico meedeed aan de nationale veekeuring. Hĳ had ooit gezegd dat wanneer hĳ een kampioenskoe zou

hebben op een grote keuring, hĳ mĳ ten huwelĳk zou vragen. Die kans op een kampioen leek me niet zo groot en ik wilde niet nog twee jaar wachten op de volgende NRM. Dus ik wilde hem voor zĳn. ’s Morgens in Utrecht overlegde ik met mensen van de NRM-organisatie of ze mee wilden denken. Gelukkig vonden ze het een prachtig idee. Nico stond

‘Nico en ik kenden elkaar van de kerk en van de disco en we kregen op jonge leeftĳd al verkering. Nico heeft mĳ versierd, en we hebben onze relatie langzaam opgebouwd. Natuurlĳk wist ik dat hĳ boer was, maar ik had ook gewoon mĳn eigen werk. Toen Nico’s vader overleed, zĳn we er samen voor gegaan om het bedrĳf voort te zetten. Ik heb mĳn baan opgezegd, er was hulp nodig op de boerderĳ, ook al was ik in het begin bang voor koeien. Ik ben begonnen met de hekken open en dicht doen in de melkput en heb de werkzaamheden steeds verder uitgebouwd.’ ‘Ik volgde de liefde, ik heb er dingen voor opgegeven. Maar ik kan nog altĳd genieten als ik de passie van Nico zie, zĳn enorme inzet om de koeien perfect te verzorgen, klaar te maken voor de keuringsring. Het is wel eens lastig, het kost veel energie en tĳd. Maar ik ben zĳn passie ook gaan delen, we leven nu samen als gezin echt naar een grote keuring toe. Het is onze gezamenlĳke liefde geworden.’

DB01_LiefdeOpDeBoerderij.indd 38

14-04-17 16:31

IWONA POELAERT: ‘DE TAAL WAS IN HET BEGIN MOEILIJK, MAAR WE BEGREPEN ELKAAR MET WEINIG WOORDEN’ naam: Iwona Poelaert-Przestrzelska (39) • partner: Christoph Poelaert (46) • kinderen: Ilias (13) en Arthur (11) • bedrijf: 110 melkkoeien • woonplaats: Moerbeke-Viane

‘Ik was negentien toen ik uit Polen vertrok. Polen was toen nog een arm land en ik wilde als au pair een paar jaar wat extra geld verdienen in Vlaanderen. Na een jaar wist ik al dat ik in België wilde blĳven. Ik had het er goed, kreeg Nederlandse les en begon er mĳn draai te vinden. Ik kreeg vrienden en ging uit. Zo kwam ik op een boerenfuif, een lokaal tentfeest en daar zag ik Christoph. Het was niet meteen liefde op het eerste gezicht, maar hĳ toonde wel interesse. Voor mĳ was de Nederlandse taal moeilĳk, in deze streek spreken ze met een accent. Maar Christoph en ik begrepen elkaar met weinig woorden. We maakten op dat feest al een afspraak voor een eerste date, en van het een kwam het ander. Met kerst ging hĳ mee naar Polen om mĳn familie te leren kennen.’

Seinen met zwaailicht ‘We kwamen erachter dat er tussen het huis waar ik woonde en de boerderĳ van Christoph maar een paar weilanden lagen. Als hĳ ’s avonds met de trekker nog aan het voeren was seinde hĳ met het zwaailicht. Ik seinde terug door mĳn kamerlamp aan en uit te doen. Het was tof om zo contact te zoeken.’ ‘We trouwden twee jaar later. Dat gaf zekerheid voor ons allebei. Christoph twĳfelde eerst aan een relatie met mĳ, omdat hĳ schrik had dat ik misschien toch weer terug zou keren naar Polen. Voor mĳ eindigden de werkvergunningen en door te trouwen kon ik toch blĳven. Trouwen in de kerk was voor ons beiden een toffe optie.’ ‘Ik bleef uit werken gaan, maar stopte daarmee toen ik in 2012 de werkzaamheden van mĳn schoonouders overnam op de boerderĳ. Zĳ maakten de “matten” voor de Geraardsbergse Matten-

taart. Dat is een streekproduct waarvan gekookte melk met stremsel de basis is. Ik heb nu mĳn eigen verwerkingslokaal om deze matten te maken, het is best veel werk. Daarnaast voer ik ook de kalveren of melk ik de koeien. Ik ben een echte boerin geworden.’ ‘Christoph is een lieve, rustige man. Ik vind het prachtig om zĳn passie te zien

voor het vee. Hĳ kent van elk dier de naam, de vader, de moeder, echt alles.’ ‘Ik heb geen heimwee naar Polen, omdat ik daar niet veel heb achtergelaten. Ik heb juist hier veel opgebouwd en ben erg gelukkig met een fĳne man en twee kinderen. Soms denk ik wel eens dat het leven dat ik nu heb bĳna te mooi is om waar te zĳn.’

DB01_LiefdeOpDeBoerderij.indd 39

14-04-17 16:31

â&#x20AC;˘ Rustige fermentatie, bufferende werking â&#x20AC;˘ Voldoet aan de eisen van SecureFeed Sodagrain wordt losgestort geleverd. Bestellen? Bel Herman Borkent 06-53696485 of met de verkoopbinnendienst 0317-499520.

Ga voor een laag celgetal! Eenlingboxen uit kunststof Bouwpakket of volledig naadloos gelast met gierafvoer

k pfo

e alv

r ke e rz

a uv

n ee

d oe

Ook volop gebruikte inrichting!

06-25398676

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem, tel.: 0573-254983, fax: 0573-251452, www.greutink.nl, greutink@greutink.nl

3268

T AA AP RR TI L 2 1 2 20 01 16 4 V E VE ET EE TE EL ET L M

VX06_p28.indd 36 28 VX05_p36.indd

31-03-14 16:05 14:04 21-03-16

VX08_p47.indd 47

DB01_pTrioliet.indd 40

13-04-17 16:53

BOERINVERTELT

‘SPANNING OVER SAMENWERKING viel als schaduw over ons gezin’ ‘Beter een goede buur dan een verre vriend. Dat gezegde is de afgelopen jaren zo vaak door mijn hoofd gegaan … Waarom? Het verhaal begint eigenlijk een paar jaar geleden op een verjaardag bij ons in de straat. Mijn man zat wat te mopperen op de loonwerker die grote melkveehouders eerder bediende dan de wat kleinere melkveehouders bij ons in de straat. Toen ontstond het idee om met twee collega-veehouders in de straat de krachten te bundelen met name wat betreft het maaien,

‘Ook tijdens de grasoogst is het nu WEER LEUK AAN TAFEL’ schudden en inkuilen van gras. Met z’n drieën hebben de mannen daar later over doorgepraat. Ze bespraken welke machines ze hadden, hoe ze het onderling praktisch en financieel zouden regelen. Met hulp van de boekhouder hebben ze dat allemaal in een overeenkomst gegoten. Hadden ze dat maar nooit gedaan … Het eerste jaar van de samenwerking verliep best goed. We konden de maaien oogstmomenten goed op elkaar afstemmen. Maar het tweede jaar ontstonden er al scheurtjes in de samenwerking. De tweede snede viel bij alle drie in dezelfde week. Dat leverde meteen behoorlijk felle discussies op tussen vooral mijn man en een van de twee andere veehouders. Ik en de vrouw van de andere veehouder konden de spanning wat wegnemen door

er met z’n vieren over te praten. Maar het is net of het kwaadaardige zaadje toen toch is gaan kiemen. In de maanden daarna werd elk klein dingetje tussen mijn man en de andere veehouder enorm uitvergroot. Een trekker die te smerig terugkwam, een maaier met versleten mesjes terugzetten. Het werd van kwaad tot erger. De derde veehouder in het driemanschap onttrok zich aan dit gekissebis. Ik begrijp hem ook wel: hij wilde geen partij kiezen, dus hield hij zich maar op de vlakte. De spanning over de samenwerking viel ook als een schaduw over ons gezin. Mijn man was soms niet te genieten. Hij wil dingen perfect doen en hecht enorm aan goed ruwvoer maken. Als dat dan niet gaat zoals hij het in zijn kop heeft, nou dan komt die kop er verkeerd op te staan. Woedeaanvallen richting onze twee kinderen. Nors en kortaf gedrag naar mij toe. Op een gegeven moment was ik er zó klaar mee! En ook de vrouw van die andere melkveehouder was het beu. We hebben toen samen de stoute schoenen aangetrokken en de drie mannen, vooral het kibbelende tweetal, een ultimatum gesteld. Of ze zouden iets doen om de verhoudingen binnen het partnerschap te herstellen. Of ze zouden stoppen met de samenwerking. Niet lang na dat gesprek hebben de mannen besloten de samenwerking te ontbinden. Mijn man schafte meteen een nieuwe combi schudder/hark aan en vond een loonwerker die volgens hem accuraat en snel genoeg is. Sindsdien is de spanning weg en is het óók tijdens de grasoogst weer leuk aan de keukentafel. En de relatie tussen mijn man en de andere veehouder? Die herstelt zich maar langzaam. Dat vind ik wel vervelend, want voorheen hadden die twee tijdens verjaardagen of de buurtbarbecue de grootste lol. Ik hoop maar dat het langzaam terugkomt. Want een goede buur is belangrijker dan een verre vriend.’

In ‘Boerin vertelt’ blijven de inzenders anoniem. Wilt u reageren? Mail of schrijf naar: boerin@crv4all.com of: Redactie De Boerin, Postbus 454, 6800 AL Arnhem.

DB01_BoerinVertelt.indd 41

13-04-17 16:56

DB01_Strip.indd 42

13-04-17 16:55

WWW.OCI-AGRO.NL

’Ik wil alleen het beste. Ik bemest beter met Nutramon-KAS!‘ Goed strooiweer? Check de Agro Weather App. Download gratis via App Store of Google Play

Daarom kiest u Nutramon-KAS! Ronde korrel • Perfect strooibeeld • Optimale stikstofbenutting • Hoog rendement ‘Over het bemesten van mijn land hoeft niemand mij iets te vertellen. Ik versta mijn vak en werk alleen met het beste materiaal. Met Nutramon-KAS heb ik standaard de beste stikstofkunstmest. Dé KAS met een optimale stikstofbenutting en een hoog rendement. Bemest ook beter met Nutramon-KAS.’

DB01_pOCI.indd 43

13-04-17 13:22

DB01_pAlpuro.indd 44

13-04-17 13:20