De Boerin 02 september 2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JAARGANG 3 • SEPTEMBER 2013 • DE BOERIN IS EEN UITGAVE VAN CRV

Meiden veroveren terrein in groen onderwijs • Ondernemende boerin Christa Migchels: ‘Het is hier nooit saai’ • Boekhouden: wat is er verdiend?

DB02-cover.indd 4

16-09-13 14:35

boerinnen

ambitie zo r g e n o o k voor de kalveren

met

Boerinnen met ambitie boeren met ForFarmers Hendrix

www.forfarmershendrix.nl

Boerinnen met ambitie

DB02_pB.indd 2

16-09-13 09:45

AL MÉÉR DAN 9.500 VEEMANAGER GEBRUIKÉRS

DE STERK VERBETERDE VEEMANAGER Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens. • Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen. • Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld. • Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk. • Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig. Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl/veemanager of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440.

CRV4ALL.NL/VEEMANAGER

177-13 Adv VM NL.indd 1

02-05-13 15:20

in dit nummer BOERIN AAN HET WERK ONDERNEMENDE BOERIN: CHRISTA MIGCHELS 14 BOEKHOUDEN I: BLIJ MET STRAK BOEKHOUDEN 20 BOEKHOUDEN II: JE BEDRIJF IN CIJFERS 36 PASSIE VOOR KOEIEN: MARLEEN MATTHYS 38 IN BEELD: KOEIEN KEUREN 46

BUITEN DE DEUR HOOFDVERHAAL: GROEN ONDERWIJS VOOR MEIDEN MET PIT 6 OPINIE: VOEDSELSCHANDALEN: HYSTERIE OF ERNST? 26 BLIK VAN BUITEN: CABARETIÈRE IRENE VAN DER AART 42

INSPIRERENDE BOERINNEN

Beste boerinnen, Voor de aanvraag van mijn spuitlicentie had ik laatst mijn diploma van onder het stof gehaald. Het stilaan vergeelde bundeltje bevatte ook de puntenlijsten van mijn vier jaren in Gent. Het leverde prompt een wedstrijdje op met mijn man die ook industrieel ingenieur landbouw is: punten dicteren van de beste vakken. Melkveevoeding en rundveeteelt kwamen bij mij met stip op één. Schooltijd is bij uitstek een tijd van keuzes maken. Het eerste gesprek met een van mijn latere docenten tijdens de opendeurdag van de Hogeschool Gent in mei 1998 flitste door mijn hoofd. Dat het een ingenieursopleiding zou worden, was al lang duidelijk. Maar zou het bouwkunde of toch landbouw worden? Daar ging het over. Pas in september zou ik mijn definitieve keuze vastleggen. Het werd landbouw, helemaal in de voetsporen van mijn vader. Dat landbouw een mannenbastion zou zijn, daar stond ik niet bij stil. Doen wat je graag doet en doen waar je goed in bent. Met dat in het achterhoofd, is studeren gewoon een kwestie van ervoor gaan.

Annelies Debergh

TECHNISCHE BOERIN: ANNELIES VERCAUTER 13 TOPSPORTBOERIN: SONJA OOST 25 EMIGRATIEBEGELEIDER: INEKE BORGMAN 35 BOERIN MET BEPERKING: ADRIE HALLING 41

DAMESDINGEN MAKE-OVER: SYLVIE CROMPHOUT 22 GEKNIPT: VAN ALLES VOOR DE BOERIN 24, 45 COLUMN FEMKE: GEVAREN OP DE BOERDERIJ 31 KIJKJE IN DE KEUKEN: REINOUW STREEKSTRA 32 BOERIN VERTELT: SHOPPEND STADSMEISJE NU BOERIN 49 STRIP: EEN SIMPEL KLUSJE VOOR DE STAGIAIRE 50

redacteur De Boerin

Volg De Boerin op Facebook en blijf op de hoogte van het laatste nieuws.

DB02-inhoud.indd 4

16-09-13 16:38

14 6

46 Colofon De Boerin is een uitgave van CRV BV en verschijnt twee maal per jaar. Redactie Hoofdredacteur: Jaap van der Knaap Adjunct-hoofdredacteur: Inge van Drie Redactie: Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen Eindredactie: Mirjam Braam, Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster Fotografie: Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot Beeldbewerking: Rogier van der Weiden Vormgeving: André Fris, René Horsman, Esther Onida Aan dit nummer werkten mee: Irene van der Aart, Alice Booij, Lucy Keijser, Els Korsten (6-11, 43, 45), Christianne de Weerd (9) en Femke Marije Wiersma Advertenties: Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser Uitgever: Rochus Kingmans

JAARGANG 3 • SEPTEMBER 2013 •

DE BOERIN IS

EEN UITGAVE

VAN CRV

Adres Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 800 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele tel.: 09 363 92 11 e-mail: boerin@crv4all.com De Boerin gemist? Niet-leden van CRV kunnen zich abonneren op De Boerin. Tarieven per jaar: Nederland en België: € 10, binnen EU: € 15, buiten EU: € 20. Prijzen excl. 6% btw. Bel voor opgave van een abonnement: (0031) (0)26 38 98 806. Of stuur een e-mail: boerin@crv4all.com. Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem Op de cover: Melissa De Vleeschouwer (zie ook pag. 10)

Meiden verov terrein in gro eren en onderwijs

• Ondernemen de boerin Chris ta Migchels: ‘Het is hier no oit saai’ • Boekhouden : wat is er verd iend?

DB02-inhoud.indd 5

16-09-13 16:39

hoofdartikel

Agrarisch o voor meiden m

DB02-hoofdartikel.indd 6

16-09-13 15:05

h onderwijs: n met pit Meiden zijn niet meer weg te denken uit het agrarisch onderwijs. Sterker zelfs: hun aantal neemt toe en daar zijn de opleidingen blij mee. Meisjes zijn aanpakkers en doorzetters en als ze niet van een bedrijf komen nog eens extra gemotiveerd. Eigenlijk doen ze het beter dan hun mannelijke collega’s, maar vaak zijn de meiden ook te bescheiden, merken docenten op. ‘Ze kunnen meer dan ze denken. De sector zit echt op hen te wachten.’ TEKST ALICE BOOIJ

DB02-hoofdartikel.indd 7

16-09-13 15:05

HOOFDARTIKEL

LINDA BROUWER: ‘ALS JE HET WILT, LUKT HET’

Inmiddels vijftien jaar actief als adviseur voor melkveebedrijven, kan Linda Brouwer (39) uit Ilpendam zich nog goed herinneren dat ze naar de agrarische opleiding ging. ‘Ik was helemaal enthousiast toen ik voor de eerste keer de has in Deventer bezocht. De mentor van de school echter niet. “Redt zo’n stadsmeisje zich wel tussen al die boeren?”, zei hij.’ Linda had echter haar zinnen op een rundveeoplei-

ding gezet. ‘Ik heb doorgezet, dit was gewoon écht wat ik wilde.’ Geboren als dochter van twee onderwijzers en woonachtig in een burgerwoning was het niet vanzelfsprekend dat ze een agrarische opleiding ging volgen. ‘Ik heb na het vwo ook eerst wat anders gestudeerd, maar ik kon mijn draai niet vinden. Totdat ik de agrarische opleiding ontdekte. Dat was echt een zoektocht, want als je niet agrarisch bent opgegroeid, komt zo’n mogelijkheid ook niet vanzelfsprekend voorbij.’ Ze realiseerde zich dat ze wel veel praktijkervaring moest inhalen. ‘Ik heb extra stages gedaan en ben na mijn opleiding in Nieuw-Zeeland aan het werk geweest. Mijn motto is: als je het wilt, dan lukt het.’ Linda begon haar werkzame carrière bij DLV. ‘Ik was natuurlijk heel erg “groen”, maar aan de andere kant ook niet gehinderd door kennis en vooroordelen. Dat heeft ook zijn voordelen.’ Inmiddels is ze alweer zes jaar voor zichzelf aan het werk in het team van PPP-Agro Advies. ‘Ik doe wat ik altijd graag heb willen doen en ik heb er geen seconde spijt van.’

‘W

ie wil er beginnen met het maaien?’ Alle jongens kĳken naar het enige meisje in de klas en gniffelen. De jonge studente veehouderĳ lacht terug en stapt op de trekker. Ze begint te maaien, terwĳl de docent van de praktĳkschool goedkeurend toekĳkt. ‘Dat ziet er keurig uit, maai het hele perceel er maar af.’ Wat zo’n 25 jaar geleden nog een zeldzaamheid was, is inmiddels gemeengoed: meiden op de agrarische opleiding. Jeroen Nolles, teammanager veehouderĳ bĳ CAH Vilentum Dronten, schat dat de verdeling jongens en meisjes zo’n 60 om 40 procent is. ‘Het wisselt sterk per studierichting. Bĳ dieren veehouderĳ zĳn er meer meisjes, terwĳl de richting agrarisch ondernemerschap vooral meer jongens trekt.’ Maar ook die laatste studierichting wint aan populariteit bĳ vrouwelĳke studenten, geeft Nolles aan. ‘Vanuit die studierichting nemen de studenten meestal het bedrĳf thuis over. Stap voor stap kiezen ook meer meiden hiervoor’, aldus Nolles, die aangeeft dat ze soms onzeker of bescheiden zĳn. ‘“Kan ik het wel? Is het fysiek niet te zwaar?”, vragen ze zich af. Jongens zeggen al gauw: “Dat kunnen we wel.” Mĳn ervaring is dat jongens echt geen betere ondernemers zĳn. Meisjes staan hun mannetje.’

Boerendochters en ‘stadskinderen’ De meisjes die voor een agrarische opleiding kiezen, zĳn zowel boerendochters als ‘stadskinderen’. ‘Hun drĳfveer is vooral het werken met de dieren. Of het nu koeien, varkens of kippen zĳn, ze willen graag met vee werken. Daarnaast doet een deel het ook vanwege de mooie producten zoals melk’, ervaart Nolles, die aangeeft dat er ruimte voor meer studenten in zĳn opleiding is. ‘Ik zie dat boerendochters wel eens twĳfelen: zal

DB02-hoofdartikel.indd 8

16-09-13 15:05

ik naar de has gaan of naar de heao? Ze onderschatten hun kennis over hun eigen sector.’ Op de has hebben ze een voorsprong, omdat ze het boerenleven kennen. Ze weten wat het is om zeven dagen per week, 365 dagen per jaar de dieren te verzorgen, ze weten wat oogststress is, geeft de docent aan. ‘Eigenlĳk hebben ze al achttien jaar praktĳkervaring. Dat is heel waardevol en daarmee kunnen ze na hun opleiding heel goed aan de slag in het bedrĳfsleven.’ Nolles ziet ze vaak adviseur of voorlichter worden. ‘Diergezondheid is populair, dat vinden meiden interessant.’ En ook over de ‘stadsmeiden’ is hĳ enthousiast. ‘Het zĳn niet de idealistische types, maar meiden waar pit in zit. Over het algemeen zĳn ze meer gedreven, omdat het voor hen niet vanzelfsprekend is dat ze deze opleiding kiezen.’ Inzet is belangrĳk voor het slagen in de opleiding, geeft Nolles aan. ‘Het gaat om inzet, gedrevenheid en doorzettingsvermogen. Mĳn ervaring is dat meiden meer doorzettingsvermogen hebben. Ze pakken meer aan.’ Eigenlĳk houdt Nolles een pleidooi voor meisjes om vooral te kiezen voor de agrarische opleiding. ‘De toekomst ziet er goed uit. Er is vraag naar goede mensen, de markt is groot en de sector leuk. Ja, wat ons betreft mogen er meer meiden naar de has komen. Denk niet dat je alleen als bedrĳfsopvolger deze opleiding kunt volgen, er is nog zoveel meer te doen in de sector.’

Aaibaarheidsfactor van koeien In Vlaanderen hebben de meiden al in de gaten dat de landbouwsector kansen biedt. Carl Heyvaert is onder de indruk van de instroom van meisjes op de land- en tuinbouwschool in Sint-Niklaas. ‘Vroeger was de veehouderĳ een dominant mannenberoep. Momenteel zie ik echt een opvallend overwicht

BRITTE NOOIJENS: ‘BIJ KOEIEN VOEL IK ME THUIS ’ Toen ze drie jaar was, moest haar vader stoppen met het melkveebedrijf, maar Britte Nooyens (23) uit Dongen is altijd gefascineerd gebleven door koeien. ‘Bij koeien voel ik me thuis.’ Haar carrière in de melkveehouderij begon met een snuffelstage bij een melkveehouder. ‘Nu moet ze zo hard werken, dan geneest ze wel’, dacht haar vader. ‘Maar het omgekeerde was waar. Ik besloot de mas te gaan doen richting veehouderij.’ Als enig meisje in de klas werd Britte weleens uitgetest door de jongens. ‘Ik werd wel het “moedertje” van de klas genoemd, maar het was alleen maar leuk.’ Ze ging verder op de Stoas, maar vond zichzelf wat te ‘soft’ om voor de klas te staan. Inmiddels heeft ze werk gevonden bij Tellus Focus en Hurkmans ET. ‘Ik insemineer en help bij het embryo’s spoelen van koeien. Het is heel afwisselend en in de toekomst hoop ik nog te leren spoelen en ivf uit te voeren. Het is helemaal mijn ding.’ In de fokkerijwereld is ze inmiddels bekend dankzij haar talent voor het voorbrengen van koeien, zoals op de Europese show in het Zwitserse Fribourg, waar ze de vaars van fami-

lie Van Beek naar het reservekampioenschap leidde. ‘Ik doe wat mijn hart me ingeeft en zo brengen de koeien me op de mooiste plekken van de wereld’, vertelt Britte, die dit jaar voor het eerst naar de World Dairy Expo in Madison gaat. ‘Niet met een georganiseerde reis, maar midden in het showgebeuren. Ik mag bij een veehouder helpen met de voorbereidingen. Voor mij komt hiermee een droom uit.’

DB02-hoofdartikel.indd 9

16-09-13 15:06

HOOFDARTIKEL

MELISSA DE VLEESCHOUWER: ‘EERST BUITEN DE DEUR WERKEN, DAN THUIS’

Melissa De Vleeschouwer (21) is geboren en getogen op een vleesveeen melkveebedrijf in het Vlaamse Kalken. ‘Ik was al van jongsaf geïnteresseerd in het bedrijf en het was voor mij duidelijk dat ik verder wilde leren in de agrarische sector’, vertelt de jonge boerin, die inmiddels afgestudeerd is aan de KaHo. ‘Je wordt

op school natuurlijk weleens uitgetest of je kennis van zaken hebt, maar met bijna evenveel jongens als meisjes is er minder onderscheid. Als meisje ben je vaak wel extra gedreven, omdat je heel bewust voor zo’n opleiding kiest.’ Momenteel is Melissa op zoek naar werk. ‘Mijn ouders zijn alletwee nog jong, dus ik ga eerst buiten het bedrijf aan de slag’, vertelt ze. ‘Iets in de voorlichting of de advisering, als het maar met mensen is. Ik ben geen type dat de hele dag op kantoor wil zitten.’ Een voordeel van het buiten de deur werken is dat Melissa ook kapitaal kan opbouwen. ‘Ik moet wel eigen vermogen hebben om het bedrijf uiteindelijk te kunnen overnemen, banken zijn niet meer zo gemakkelijk met het uitlenen van geld.’ Ook haar vriend heeft een eigen bedrijf. ‘Hoe dat loopt, weten we nog niet, maar het is al wel duidelijk dat mijn broer geen interesse voor de boerderij heeft. Mijn toekomst zal dus altijd tussen de koeien zijn.’

van meisjes’, geeft de docent aan. ‘Ik heb de indruk dat het imago van “vuile boer” voorbĳ is. De meisjes kiezen heel bewust voor de opleiding omdat ze koeien willen leren melken. Het maakt indruk wanneer een meisje van vĳftien jaar dat zegt.’ De hype van een jaar of tien geleden om – vanwege de hoge aaibaarheidsfactor – te kiezen voor kleine huisdieren, lĳkt helemaal op zĳn retour. ‘Vrouwelĳke studenten kiezen bewust voor productiedieren en opvallend vaak voor rundvee. Vooral omdat ze liefde hebben voor het dier en die aaibaarheidsfactor vinden ze bĳ koeien nog het meest terug.’ Heyvaert is enthousiast over de inzet van de dames. ‘Ze zĳn heel plichtsbewust, komen afspraken consequent na en voeren taken in de praktĳk beter uit.’ Wanneer de meisjes echt als boerin aan de slag willen, kiezen ze de agrarische opleiding om zich heel goed voor te bereiden op hun toekomst. ‘Ze gaan niet alleen melken en de administratie verzorgen, ze willen alles weten, mee-ondernemen en echt evenwaardig gesprekspartner zĳn. Daarom studeren ze ook vaker verder door, ze specialiseren zich.’

Serieuzer en volwassener Het klopt dat meisjes verhoudingsgewĳs meer doorleren, ziet ook René Kwakkel, opleidingsdirecteur dierwetenschappen bĳ Wageningen Universiteit. ‘Vrouwen willen meer weten. En ze halen hun kennis niet alleen uit Nederland. Ook in het buitenland vinden ze hun weg, meer dan jongens. De meiden doen het beduidend beter dan de jongens. Doe mĳ maar honderd procent meiden’, geeft Kwakkel gekscherend aan. ‘Ze halen een

DB02-hoofdartikel.indd 10

16-09-13 15:06

twintig procent hoger rendement in hun studie. Ik vind ze volwassener dan jongens. Ze zĳn serieuzer en het zĳn strebertjes in de goede zin van het woord.’ Op de Universiteit Wageningen komt Kwakkel ook regelmatig vrouwen tegen die afkomen op de gezelschapsdieren. ‘In eerste instantie komen ze vanwege de paarden, honden en katten en niet zozeer voor de koeien, kippen of varkens. Maar ze raken in de loop van de tĳd geïnteresseerd in de landbouwhuisdieren en wanneer ze merken dat ze daarbĳ qua werk betere toekomstverwachtingen hebben, switchen ze naar de landbouwhuisdieren.’ Na de universitaire opleiding vindt zo’n tachtig procent binnen drie maanden een baan. Met mooie cĳfers en een prima presentatie van zichzelf scoren de meiden sterk, weet Kwakkel. ‘Ze profileren zich, ook doordat ze bĳ de studentenvereniging actief zĳn. Ze netwerken en vallen op. Velen hebben al een baan voordat ze afgestudeerd zĳn.’ Hĳ ziet dat veel studentes het onderzoek ingaan. ‘Ze worden assistent-onderzoeker of gaan werken op een R&D-afdeling. De industrie weet ze ook steeds vaker te vinden.’ Dat komt ook omdat de dames met mooie cĳfers hun opleiding afronden. In de meeste vakken zĳn de meisjes beter, zo geeft Greta Rooms, opleidingscoördinator agro- en biotechnologie bĳ de Katho in Roeselare, aan. ‘Meisjes hebben over het algemeen een betere studiehouding, dat zie je niet alleen in het agrarisch onderwĳs. Ze scoren beter, behalve dan voor landbouwmachinevakken.’ Rooms ervaart dat de meiden heel gemakkelĳk werk vinden. ‘We noemen de landbouw een sector met “knelpuntberoepen”, we hebben meer vacatures dan afgestudeerden.’ En ook zĳn er vrouwen die op het eigen bedrĳf aan de slag gaan. ‘Dat gebeurt dikwĳls, alsook dat de boerinnen tĳdens hun studie een boer vinden en andersom. Tĳdens de opleiding ontstaan er koppeltjes. Soms hebben ze dan twee bedrĳven, maar daar wordt dan een oplossing voor gezocht.’

DB02-hoofdartikel.indd 11

16-09-13 15:06

VITALE KALVEREN !

NU METP! O WEBSH

Ga voor een laag celgetal!

.NL

WWW.WENNEMARS

De snelste melkveehouder ter wereld

CHECK, ACT, IMPROVEâ&#x20AC;Ś DONE Het runnen van een geautomatiseerd melkveebedrijf is geen 9 tot 5 baan. Veehouders willen flexibel zijn en zich vooral bezig houden met de zorg voor hun koeien. Lely T4C InHerd toont strategische informatie praktisch op uw smartphone. Zo ziet u direct alles wat u moet weten en kunt u snel controleren, handelen en verbeteren. Altijd en overal.

Interesse? Neem contact op met uw Lely Center of mail naar: nederland@lely.com

EVOLVE. innovators in agriculture

www.lely.com

YR-NL13128-adv de Boerin-180x125-JDV.indd 1

11-9-2013 13:33:19

DB02_p12.indd 12

VX08_p47.indd 47

16-09-13 09:52

INSPIRERENDEBOERIN ANNELIES VERCAUTER TECHNISCHE BOERIN leeftijd: 29 • partner: Andy De Witte • kinderen: Loicq (2,5) en Ghyllian (0,5) • bedrijf: 60 melkkoeien in samenuitbating met vader Dirk Vercauter • woonplaats: Ertvelde

TREKKER RIJDEN ‘Ik kan me niet meer herinneren wanneer ik precies heb leren trekker rijden. Ik ben er van kleins af ingerold. Mijn vader had alleen dochters en ook meisjes kunnen met de trekker leren rijden. Het begon met bijrijden voor het laden van stro en het is voor mij nooit meer gestopt. Nu het bedrijf in samenuitbating is met mijn vader, melkt hij de koeien en voer ik elke dag, met de trekker, de koeien.’

MAAIEN EN SCHUDDEN ‘Ik hou van machines, van alles wat op de een of andere manier met de koeien te maken heeft. Ploegen doe ik nooit; dat lijkt me te langdradig en tegelijk eentonig. Dat laat ik aan mijn vader over. Maar maaien, schudden of harken en natuurlijk ook het voeren, daar hou ik wel van. Met een ganse dag met de trekker rijden kan niemand mij straffen.’

OLIE VERVERSEN ‘Het kleine onderhoud van de machines neem ik voor eigen rekening. Olie verversen is voor mij geen probleem. Voor groter onderhoud of een defect aan een machine of trekker gaan we naar de nabijgelegen garage. Als er iets mis is, ben ik ook het eerste aanspreekpunt voor de garage.’

MACHINES AANSCHAFFEN ‘Voor de aanschaf van nieuwe machines zit ik mee aan tafel. Een nieuwe machine koop je immers niet zomaar, daar gaat altijd een langere tijd overheen. En wanneer een nieuwe machine geleverd wordt, brengt dat toch wat spanning mee. Ik herinner me nog de dag dat onze eerste nieuwe trekker geleverd werd. Daar bleef ik zelfs een dagje voor thuis van school.’

DB02-inspirerend1.indd 13

16-09-13 16:43

ONDERNEMENDEBOERIN boerin: Christa Migchels • leeftijd: 36 • partner: Geert Migchels • kinderen: Tinka (8) en Krijn (6) • bedrijf: Herberg de Brabantse Kluis • aantal koeien: 120 • woonplaats: Aarle-Rixtel

‘Het is hier n DB02-ondernemend.indd 14

16-09-13 14:37

Ze droomde van een bestaan in de horeca, niet van een leven als boerin. Die twee werelden combineert Christa Migchels inmiddels moeiteloos. Precies vijf jaar geleden opende ze op hun kloosterboerderij Herberg de Brabantse Kluis. De melk voor de cappuccino? Die is afkomstig van de eigen koeien. TEKST INGE VAN DRIE

r nooit saaiâ&#x20AC;&#x2122; DB02-ondernemend.indd 15

16-09-13 14:36

ONDERNEMENDEBOERIN

en roodbonte koe steekt nieuwsgierig haar kop boven de staldeur uit, een missiezuster staat met een vriendelijke glimlach in de deuropening van het klooster. Die twee taferelen treffen gasten van Herberg de Brabantse Kluis aan op hun placemat. Een statig klooster en een professioneel melkveebedrijf vormen de entourage van de sfeervolle herberg waar boerin Christa Migchels de scepter zwaait. Ze is geboren en getogen op een melkveebedrijf, maar boerin worden was niet haar droom. ‘Ik heb de hotelschool gedaan en ben de horeca ingegaan. Dat is me op het lijf geschreven. Ik houd van de afwisseling in het werk en het omgaan met mensen. Ik vind het leuk om ze te verwennen en ervoor te zorgen dat ze met een goed gevoel weer naar huis gaan.’ Toen haar partner Geert melkveehouder bleek te zijn, was al snel duidelijk dat Christa buiten de deur zou blijven werken. ‘Dat deed ik liever dan met de koeien aan de slag.’ Tot 2008. De locatie van hun melkveebedrijf bood kansen. De boerderij bevindt zich op het terrein van missieklooster Het Heilige Bloed in Aarle-Rixtel, waar ruim vijftig zusters wonen. Het was Geert die in 2005 opperde om de schuur en het oude woonverblijf om te bouwen tot een ontvangstruimte met bed and breakfast. ‘De gebouwen stonden leeg en we wilden ze niet laten verpauperen’, geeft Christa aan. ‘We zochten naar een nieuwe functie, waar we ook nog iets aan zouden kunnen verdienen. Een herberg zou passen bij mijn achtergrond in de horeca. Bovendien, het oude woonverblijf had min of meer ook al een verblijfsfunctie; de zusters gebruikten het als gastenkamer.’

Oude elementen met eigentijdse uitstraling Het bleek de start van een omvangrijk project. In sneltreinvaart gingen Geert en Christa ermee aan de slag. Christa begint weer te stralen als ze eraan terugdenkt. ‘Dat nadenken over de inrichting was ontzettend leuk. We hadden allerlei wilde ideeën, maar een binnenhuisarchitect zorgde ervoor dat het geen ratjetoe aan stijlen werd. Onze uiteindelijke stijl? Dat is een mix van oude elementen met een eigentijdse uitstraling. Zo zijn de houten balken nog zichtbaar, net als restanten van de oude gemetselde muur. Maar we hebben wel gekozen voor moderne, frisse kleuren.’ In september 2008 ontvingen Geert en Christa hun eerste gasten. Waar vroeger de machines van Geert stonden, bevindt zich nu het restaurant en het oude gastenverblijf van de zusters heeft plaatsgemaakt voor een aantal hotelkamers. ‘We zijn er echt ingegroeid. De invulling is geprofessionaliseerd. De ontvangstruimte werd een restaurant en het bed and breakfastverblijf ontwikkelde zich tot een hotel met acht kamers.’ Op het terras op de binnenplaats van de boerderij hebben de bezoekers uitzicht op de kalveriglo’s. Aan de oude muren van de boerderij hangen informatiebordjes met korte, speelse teksten, zoals: ‘Waarom dragen kalfjes oorbellen?’. ‘Heel veel mensen hebben iets met koeien, maar waar kom je ze in de praktijk nou nog tegen? Hier komen ze er dichtbij. De kinderen aaien kalfjes of zijn met een bezem in de weer, terwijl hun ouders met een wijntje op het terras zitten. Vorige week

‘Op een doorsnee zondag komen hier 400 tot 500 bezoekers’ zondag kalfde er een koe, dan staan er hier meteen vijftig mensen omheen. Dan hoop je natuurlijk wel dat er een gezond kalf geboren wordt’, zegt Christa met een glimlach. De bezoekers weten de weg naar de Brabantse Kluis inmiddels prima te vinden. Vooral in het weekend is de herberg goed gevuld. ‘Op een doorsnee zondag hebben we hier 400 tot 500 bezoekers. We hebben natuurlijk ook geluk gehad. Dankzij Boer zoekt vrouw is het boerenleven steeds hipper geworden. Dat is voor ons een mooie bijkomstigheid.’

Korte nachten Stilzitten is aan de rap pratende Christa niet besteed. Liever houdt ze tien ballen tegelijk in de lucht. Het ene moment denkt Christa na over een nieuwe radioreclame of overlegt ze over de nieuwe huisstijl, maar even gemakkelijk springt ze bij in de bediening of ontvangt ze een groep gasten. Het zorgt er wel voor dat ze lange dagen maakt. Ze begint om half negen en werkt tot de kinderen – Tinka van acht en Krijn van zes – uit school zijn of ze lost om half zes de oppas af. ‘Als de kinderen op bed liggen, werk ik verder. En ja, in de horeca kan het wel eens laat worden. Dat levert de nodige korte nachten op, want hoe laat het ook wordt, ’s ochtends sta ik om zeven uur naast mijn bed om met de kinderen te ontbijten. Want Geert staat om half zes op om de koeien te melken.’ Woensdag is haar vrije dag. ‘Dan houd ik bewust mijn agenda leeg en probeer ik mijn werk zo veel mogelijk los te laten.’ Hoewel de andere dagen van ’s ochtends tot ’s avonds gevuld zijn, ervaart Christa dat niet als een zware belasting. Hoe houdt ze het vol? ‘Het is ons eigen bedrijf, dat scheelt. We willen dit zelf. Als je in loondienst bent, is dat misschien anders. Aan de andere kant, toen ik nog buiten de deur werkte, vond ik het ook al moeilijk om de deur achter me dicht te doen. Dat is blijkbaar de aard van het beestje. Als ik echt wil ontspannen, ga ik een uurtje sporten. Maar mijn werk laadt me ook op. Ik krijg energie van nieuwe dingen verzinnen en van nieuwe plannen uitvoeren. Het is hier nooit saai. Als hier over vijf minuten vijftien fietsers afstappen, schiet ik niet in de stress. Dan vind ik het juist een uitdaging om ervoor te zorgen dat ze het naar hun zin hebben. Nee, fulltime huismoeder zijn zou niks voor mij zijn.’

Cappuccino met melk van eigen koeien Een doorsnee boerin is Christa evenmin. Voor haar geen overall, maar een kek zwart jurkje. Christa knipoogt naar een van haar medewerkers die langskomt met een dienblad en serveert intussen zelf een cappuccino met verse melk van de eigen koeien. ‘We hebben speciaal gezocht naar een machine die om kon gaan met vettere melk.’

DB02-ondernemend.indd 16

16-09-13 14:36

DB02-ondernemend.indd 17

16-09-13 14:36

ONDERNEMENDEBOERIN

‘In de herberg kan ik sneller mijn ideeën kwijt, op de boerderij moet je aan meer regels voldoen’ Op de menukaart prijkt ook vlees van eigen koeien. ‘Onze kracht is dat we verbinding zoeken tussen de Brabantse Kluis, het klooster en de koeien. Het klooster is echt en de koeien zijn dat ook. Ze geven een extra dimensie; ze fungeren niet slechts als decor. De zusters geven bijvoorbeeld rondleidingen in het klooster en Geert leidt op aanvraag mensen rond op de boerderij.’ Voor de buitenwereld lijken de taken van Geert en Christa gescheiden, maar zelf ervaart ze dat niet zo. ‘Natuurlijk, Geert is het gezicht van de boerderij en ik ben het gezicht van de herberg. Geert brengt hier geen koffie rond en ik sta niet in de melkstal, maar we doen het werk toch samen. We delen ons kantoor en belangrijke beslissingen nemen we samen. Er gaat geen dag voorbij of we discussiëren over onze toekomstplannen, bijvoorbeeld over hoe we het zullen aanpakken als in 2015 het quotum verdwijnt. Ik voel me nu meer boerin dan vroeger toen ik buiten de deur werkte. Ik zit er nu veel dichter op, ben veel meer betrokken. We ondernemen samen, maar we kunnen ook allebei ons eigen ei kwijt.’ Ook op drukke momenten – als een koe moet kalven, als er

ingekuild wordt of als er een onverwachtse groep bezoekers voor de deur staat – springen Geert en Christa voor elkaar in. ‘Het belangrijkste is dat we hier samen aan zijn begonnen. Je hebt elkaar gewoon nodig. Als ik een superdrukke dag heb, vangt Geert de kinderen op en andersom. Maar eigenlijk gaat het bij ons niet anders dan bij andere gezinnen. Wij kijken onze ouders ook heus wel eens een keer lief aan.’

Vijfenveertig mensen in dienst In het ondernemen bemerkt Christa wel verschillen tussen de horeca en de boerderij. ‘In de herberg kan ik sneller mijn eigen ideeën kwijt. Wil ik tapas op de kaart? Dan kan dat volgende week al geregeld zijn. Op de boerderij heb je één vaste afnemer van de melk en er zijn veel regels waar je aan moet voldoen; er is minder ruimte om eigen ideeën uit te voeren.’ Nog zo’n verschil is het werken met personeel. Voor veel boerinnen zal dat nog een ver-van-mijn-bedshow zijn, voor Christa is het de normaalste zaak van de wereld. ‘We hebben 45 mensen in dienst. Dat klinkt misschien als veel, maar ik denk dat het minder zorgen oplevert dan wanneer je één iemand in dienst hebt. Als er één persoon voor je werkt, ben jij degene die zo iemand op moet vangen als er iets is. Bij 45 man doet het hele team dat. Wij hebben in dit werk eigenlijk altijd mensen om ons heen, of het nou gasten zijn of onze medewerkers. Ik vind dat prettig.’ Nee, spijt van de stap naar een eigen horecagelegenheid heeft Christa allerminst. Ze kijkt er vijf jaar na de opening met een goed gevoel op terug. ‘Sommige mensen vroegen zich af waar we aan begonnen. Of het niet een te groot project zou zijn. Zelf heb ik daar nooit tegen opgezien. Nu ik terugkijk, ben ik er vooral trots op hoe mooi het uiteindelijk is geworden.’

DB02-ondernemend.indd 18

16-09-13 14:37

Melkmonsters?

Met UbroCare box je het voor elkaar! Vraag ernaar bij je dierenarts.

Voor meer informatie over producten en diensten van Boehringer Ingelheim kun je terecht op de website: www.ubrocare.nl

UBROCARE

DB02_p19.indd 19

Partner in uiergezondheid

16-09-13 09:54

BOEKHOUDEN

Blij van strakke De vele rekeningen, belastingbrieven en andere post die dagelijks in de brievenbus of e-mailbox binnenkomen, doen je duizelen. Al snel belandt alles op de toch al hoge stapel ‘onbehandeld’. Melkveehoudster Fenna Kroeze is niet van het halve werk en doet de bedrijfsboekhouding zelf. Online. Hoe pakt ze dat aan? TEKST JORIEKE VAN CAPPELLEN

aar favoriete kamertje. Zo noemt melkveehoudster Fenna Kroeze het kantoortje in huis waar ze de bedrĳfsadministratie doet. Samen met haar man Willem-Jan runt Fenna een bedrĳf met negentig melkkoeien in het Drentse Zuidvelde. Op het bedrĳf is Fenna degene die de meeste tĳd steekt in de bedrĳfsadministratie. In plaats van alle betalingen en afschriften naar de boekhouder te brengen, doet ze de bedrĳfsadministratie thuis

TIPS VAN FENNA • Maak van je kantoor een ﬁjne werkplek waar je graag werkt. • Doe de administratie niet ‘even tussendoor’, maar maak er voldoende tijd voor vrij, bijvoorbeeld een vaste dag in de week. • Betaal rekeningen op een vast moment in de maand (bijvoorbeeld na ontvangst van het melkgeld) en op volgorde van binnenkomst. • Maak altijd backups in geval van een computercrash. Sla bestanden op een usb-stick op en print elektronische facturen altijd uit. Maak ook van belangrijke zaken een kopie. • Gebruik ordners met tabbladen om de administratie overzichtelijk op te bergen en gebruik voor ieder onderwerp een verschillende map/la. • Voer als het mogelijk is een privérekening voor de privé-uitgaven, dit scheelt werk met inboeken. • Bespreek samen met je partner de administratie, zodat jullie beiden goed op de hoogte zijn van de geldstromen en andere zaken rondom het bedrijf. • Vind je het voeren van de administratie echt leuk? Bij veel accountantskantoren kun je een cursus boekhouden volgen om meer uit jezelf en je bedrijf te halen.

met een boekhoudprogramma. Fenna: ‘Het houdt in dat ik bĳvoorbeeld de betaalde rekeningen zelf inboek.’ Omdat de accountant dit dan niet meer hoeft te doen, scheelt het in de accountantskosten. ‘Bovendien heb ik veel grip op wat er aan geldstromen in en uit het bedrĳf gaat.’

Thuiscomputer en stalcomputer Een strakke bedrĳfsadministratie vindt Fenna belangrĳk. Als je het goed organiseert, is het ook nog eens plezierig om te doen, vindt ze. ‘Toen ik hier pas op het bedrĳf kwam, had ik nog weinig ervaring met de boekhouding van een boerenbedrĳf. Het bĳhouden van de administratie is een perfecte manier om het bedrĳf goed te leren kennen.’ Volgens Fenna is het belangrĳk dat je een fĳne en ordelĳke werkplek hebt. Het kantoortje in huize Kroeze oogt opgeruimd. ‘Voor de foto’s’, lacht Fenna. ‘Als ik aan het werk ben, is het wel eens anders hoor. Maar alles heeft wel een vaste plek.’ Het bedrĳf heeft nog een tweede computer in de stal. ‘Maar daar is het niet schoon genoeg om de financiële administratie te doen door onder andere vliegen en stof. De stalcomputer is voor de robots en om zaken in de dieradministratie snel door te voeren. De stalcomputer is gekoppeld met de computer in huis. Veranderingen in het managementsysteem voor de koeien kan ik direct terugzien.’

Wie betaalt de rekeningen? Fenna houdt een vast systeem aan voor het online verwerken en inboeken van facturen. ‘De bin-

DB02-boekh.praktisch.indd 20

16-09-13 10:02

boekhouding nengekomen post zoeken we eerst uit en de rekeningen voor het bedrĳf komen op een vaste plek op een kastplank in de keuken.’ De rekeningen betalen gebeurt ook op een vast moment, namelĳk als het melkgeld binnen is. ‘Het betalen van de rekeningen doet Willem-Jan. We vinden het allebei belangrĳk dat ik niet de enige ben die de administratie voert. Op deze manier ziet ook Willem-Jan wat er binnenkomt en wat eruit gaat.’ Na betaling komen de papieren rekeningen direct in de map ‘nog te boeken’ om ze direct of op een later moment in te boeken. Met telebankieren draait Fenna daarvoor een up-to-date bankafschrift uit en haalt de betalingen met de computer binnen met het boekhoudprogramma Agrovision. ‘Als het nodig is, vul ik de betalingsgegevens aan en codeer ik ze voor de btw-kwartaalaangifte, die ik ook zelf doe.’ Vervolgens stuurt Fenna de bestanden via e-mail naar de accountant.

Spiekbriefje Het inboeken lĳkt veel werk, maar volgens Fenna valt dat erg mee. ‘Ik heb een boekhoudcursus gevolgd via onze accountant en Agrovision. Ik werk nu circa drie keer per maand een ochtend aan het inboeken. De meeste boekhoudprogramma’s hebben al een heel aantal zaken vooraf ingevuld, dan is het een kwestie van goed controleren.’ Je moet er wel het type voor zĳn. ‘Ik vind het leuk om met cĳfers te werken en bovendien vind ik het een prettig gevoel als dit soort zaken rondom het bedrĳf netjes en ordelĳk gedaan worden.’ Naast het inboeken van de betaalde rekeningen doet Fenna zelf de kwartaalaangifte voor de btw. ‘Dat is voordeliger’, geeft ze aan, die de tip van haar accountant kreeg. Bĳ de btw-aangifte bereken je zelf hoeveel btw je aan de belastingdienst moet afdragen of terug kunt vorderen. ‘Eigenlĳk doet het boekhoudprogramma dat al voor je. Wel moet je opletten welk percentage btw op de rekening staat, zodat de btw in de juiste grootboekrekening terechtkomt.’ Sommige vaakgebruikte codes weet Fenna uit haar hoofd. ‘Als ik het niet weet, pak ik mĳn notitie-

Fenna Kroeze blok erbĳ. Ik kom nog uit het papieren tĳdperk. In het notitieblok noteer ik alles wat handig is, het is een soort spiekbriefje waardoor ik sneller kan werken.’

Bedrijf is je inkomen Fenna merkt op dat het vaak vrouwen zĳn die de boekhouding van het bedrĳf doen. ‘Zĳ kunnen er soms net even meer tĳd voor maken. Vrouwen werken net iets netter dan agrarische mannen’, vindt ze, maar Willem-Jan vindt een strakke administratie minstens zo belangrĳk als ik. Tegenwoordig moet je als bedrĳf zoveel bĳhouden. Het gaat niet alleen om het financiële gedeelte, maar je hebt ook een mestboekhouding, de dieradministratie en de medicĳnregistratie. Dat doen we ook echt samen.’ Fenna voegt toe: ‘Ik ben niet altĳd in de stal en Willem-Jan is niet altĳd in het kantoor, maar juist daarom is het belangrĳk om alles van het bedrĳf samen te bespreken. Het bedrĳf is tenslotte wel je inkomen.’

MEER INFO OVER BOEKHOUDEN? ZIE PAG. 36

DB02-boekh.praktisch.indd 21

16-09-13 10:02

MAKEOVER

SYLVIE CROMPHOUT leeftijd: 25 • partner: Koen de Sutter (28) • woonplaats: Pepingen (B.) • bedrijf: 70 melkkoeien

Samen met haar vader runt Sylvie Cromphout een bedrijf met 70 melkkoeien. Sylvie is de vijfde generatie die het familiebedrijf in Pepingen zal voortzetten. Voor De Boerin ging de goedlachse melkveehoudster de uitdaging aan voor een metamorfose.

VEEL KLEUR ‘Sylvie is veel buiten en heeft een mooie bruine huid’, zegt Els Hausstraete van modeketen Lola & Liza in Zottegem. ‘Het uitgesproken blauw en rood van het jurkje past daarom perfect bij haar.’ Het jurkje is zowel casual als naar een feestje goed te dragen. De blauwe blazer en de donkere sjaal maken de chique en pittige outfit compleet.

SUPERVROUWELIJK De praktische paardenstaart mag van Sylvie best eens plaatsmaken voor iets anders. Styliste Sarah Verrou van Hair & Beautysalon Sarah in Ninove kort Sylvies haar aan de achterzijde in en knipt het in lagen. Sarah föhnt de lagen naar voren voor een supervrouwelijk kapsel en brengt een foundation aan op Sylvies gezicht voor een egale teint. ‘Twee kleuren lichte oogschaduw laten Sylvies blauwe ogen extra spreken.’ Een rozerode lipgloss geeft de lippen glans en kleur.

AVONDJE UIT ‘Ik ben gek op jurkjes, maar draag ze zelden omdat het niet praktisch is’, zegt Sylvie. ‘Ook ben ik vaak te bescheiden en kies ik voor gedempte kleuren. Nu weet ik dat veel kleur echt wel bij me past. Ik ben heel blij met mijn nieuwe outfit en mooie kapsel en voel me helemaal klaar voor een avondje uit.’

DB02-make over.indd 22

16-09-13 10:00

DB02-make over.indd 23

16-09-13 10:00

GEKNIPTVOORDEBOERIN

GEDEUKT Deze aardewerken melkpakken lijken wel gemaakt van karton, compleet met deuken van vingers in het pak. Prijs groot pak (19,5 cm): € 7,95 Klein pak (9,5 cm): € 3,95 www.gewoonchic.nl

FEESTJE

Eten met je kleintje wordt een feestje met dit grappige setje. Ook leuk om als kraamcadeau te geven. Gemaakt van melamine. Prijs: € 17,95. www.trendykeukenspullen.nl

HERKENBAAR Meehelpen op het land, het binden van de roggeschoven, de zorg voor het huishouden en het maken van boter en kaas. Auteur Ingeborg Wind brengt met ‘Het vergeten boerinnenleven’ de veelomvattende taak van de boerin in vroeger tijden op unieke wijze in beeld. Voor sommigen onder ons zullen de beelden zeker nog herkenbaar zijn. Uitgeverij Terra, 143 pagina’s. Prijs: € 25,45. www.bol.com

Kalm Breng je huid tot rust met deze lichte bodylotion van Burt’s Bees, gemaakt met karnemelk en aloë vera. Of kies voor de variant met melk en honing. Gemaakt van milieuvriendelijke, natuurlijke ingrediënten. Prijs: € 12,95 www.biggreensmile.nl

Kalender

Bij de echte fans van Boer zoekt Vrouw mag deze scheurkalender natuurlijk niet ontbreken. Met veel datingtips, recepten, uittips en nieuwtjes over de boeren en hun vrouwen. Prijs: € 14,95. www.webwinkel.kro.nl

CRV-VROUWENDAG: SPECIAAL VOOR BOERINNEN

Kom ook naar een van de CRV-vrouwendagen op 1 oktober in Retie (B.) of 6 oktober in Bathmen (Ned.). De CRV-vrouwendag is een leerzame, gezellige dag met inspirerende sprekers, een heerlijke lunch en diverse workshops. Ontmoet collega-boerinnen en steek iets van elkaar op. Kijk voor info op www.crv4all.nl of www.crv4all.be

DB02_Geknipt2 24

16-09-13 16:35

INSPIRERENDEBOERIN SONJA OOST TOPSPORTBOERIN leeftijd: 56 • partner: Henk Kuipers (55) • bedrijf: 35 herefords • woonplaats: Achterste Erm (Drenthe) • daarnaast: politieagent, masseur, werkzaam bij begrafenisvereniging

DURE HOBBY ‘Voor mijn sport ben ik veel op reis. Ik loop internationale wedstrijden en ga in het voorjaar naar Gran Canaria als voorbereiding op het buitenseizoen. Om dat te kunnen betalen, heb ik nogal wat nevenactiviteiten. Naast mijn werk bij de politie en op de boerderij, werk ik bij een begrafenisvereniging en als masseur bij een sauna.’

WERELDRECORDS ‘Ik ben een pure sprinter. Vorig jaar heb ik een Nederlands record gelopen in mijn leeftijdsklasse op de 400 meter. In augustus heb ik meegedaan aan het WPFG, een soort Olympische Spelen voor medewerkers van politie en brandweer. Het streven was om daar wereldrecords op mijn naam te zetten en dat is me op de 100, 200 en 400 meter sprint inderdaad gelukt.’

GEEN TAAKVERDELING ‘Henk en ik hebben geen taakverdeling op het bedrijf. Omdat we allebei voor hobby’s wel eens op pad zijn, is het belangrijk dat we het bedrijf in principe alleen kunnen draaien. De stierkeuze, gras schudden of naar een keuring gaan, daar draai ik mijn hand niet voor om. Op dit moment ben ik bezig met de voorbereiding voor de herefordkeuring in Dalfsen. Daar ga ik met tien dieren naar toe, zonder Henk.’

UITLAATKLEP ‘Het sporten is een uitlaatklep. Als ik na een drukke werkdag mijn sprinttraining afwerk, maak ik mijn hoofd lekker leeg. Het werken met de koeien heeft hetzelfde effect. Daarom is voor mij de combinatie ideaal. En als je achter een kalfje aan moet, is het wel handig dat je een extra sprintje kunt trekken.’

DB02-inspirerend2.indd 25

16-09-13 09:59

VOEDSELVEILIGHEID

Voedselschandalen, h

DB02_Voedselveiligheid.indd 26

16-09-13 15:53

n, hysterie of ernst? Door voedselwaakhond ‘foodwatch’ wordt 2013 al het jaar van de vleesschandalen genoemd. De recente uitzending van Zembla over de ‘poepbacterie’ op vlees deed daar nog een schepje bovenop. Maar wat is de oorzaak van deze schandalen en is de onrust terecht? En de boer en de boerin, zijn die nu medeschuldigen of slachtoffers? TEKST Florus Pellikaan

et kan na uren televisie en grote krantenkoppen haast niemand zijn ontgaan: de vele aandacht voor al evenzoveel voedselschandalen die 2013 inmiddels ‘rijk’ is. Het begon met het paardenvleesschandaal. De ESBL-bacterie en dioxine volgden. En recent deed de uitzending van Zembla over de ‘poepbacterie’ op vlees en de fraude met het Beter Leven-kenmerk veel stof opwaaien. Saskia van Ruth, verbonden als hoogleraar voedselauthenticiteit en -integriteit aan Wageningen Universiteit en RIKILT Wageningen UR, herkent de onrust en ze helpt die beter te interpreteren. ‘Het is niet zozeer de voedselveiligheid die het probleem vormt. Natuurlijk zijn er af en toe kleinschalige incidenten die de veiligheid van het voedsel bedreigen, maar dat komt vaak door ongelukkige omstandigheden.’ Nee, Van Ruth herkent als rode draad door de onrust op dit moment vooral problemen met de integriteit, ofwel de eerlijkheid van voedsel. Dat wat op het etiket staat, blijkt soms anders te zijn dan het product in werkelijkheid is. ‘Door de aandacht voor voedselveiligheid is er minder aandacht gegaan naar de eerlijkheid van voedsel, al zit daar natuurlijk overlap in. Als je niet meer weet wat het product echt is, dan is de veiligheid ook nauwelijks te garanderen.’ Voorbeelden van waar het met de integriteit van voedsel misging in het afgelopen jaar waren: paardenvlees als rundvlees, strooizout als keukenzout en vlees met een Beter Leven-keurmerk dat gangbaar vlees leek te zijn.

Meer kans op voedselfraude Meike Rijksen is inhoudelijk campagneleider bij de onafhankelijke voedselwaakhond ‘foodwatch’ en ze deelt de mening dat er veel onrust is over voed-

sel. ‘We noemen hier op kantoor 2013 al het jaar van de voedselschandalen. De ontwikkeling dat mensen niet meer kunnen vertrouwen op wat ze eten, baart ons en de consument grote zorgen. We krijgen dagelijks tientallen mails en telefoontjes van consumenten.’

‘Wij zijn niet blij met de fraudezaken, maar wel met de onrust’ Melkveehouder en docent veehouderij Annamarie Visser uit het Noord-Hollandse Purmer ervaart de onrust naar aanleiding van de ‘mogelijke schandalen’ met ‘kippenvel’. ‘Wij zetten ons als boeren met heel veel energie in voor een eerlijk en duurzaam product. Maar vervolgens moeten de volgende schakels in de voedselketen ook goed en eerlijk met het hoogwaardige product verdergaan. Daar moet ik als melkveehouder van op aan kunnen’, stelt Annamarie Visser. Zelf levert ze de melk aan Cono en is ze dus deelneemster aan het duurzaamheidsprogramma Caring Dairy, dat eisen stelt aan bijvoorbeeld dierwelzijn, energieverbruik en de mineralenkringloop. Hoogleraar Saskia van Ruth werkte onlangs mee aan het formuleren van vragen voor het Duurzaamheidskompas. Dat consumentenonderzoek resulteerde in een verontrustende conclusie. ‘De gemiddelde consument dacht dat bij drie van

DB02_Voedselveiligheid.indd 27

16-09-13 15:53

voedselveiligheid

‘De volgende schakels in de keten moeten eerlijk verdergaan met onze hoogwaardige producten’ de tien producten die hij of zij in de supermarkt kocht het etiket niet klopte met wat het product daadwerkelijk was. Niet voor niets is er na de paardenvleesaffaire daarom ook een taskforce voedselvertrouwen ingesteld.’ Het consumentenvertrouwen is in de afgelopen periode gedaald door de schandalen die aan het licht kwamen. Maar wordt er nu dan meer gefraudeerd dan vroeger? Meike Rijksen: ‘Vroeger werd er ook veel gefraudeerd, maar omdat de keten nu complexer is, leidt dat tot minder transparantie en dus meer risico op fraude. Op dit moment wordt er door veel partijen, zoals tv-programma’s, in dit onderwerp gewroet. Na een aantal grote zaken blijkt de kans dat je beet hebt, groot. Wij zijn niet blij met de fraudezaken, maar wel met de onrust. Dat brengt de waarheid naar boven en daar heeft de consument recht op.’ Mocht fraude toch meer voorkomen, dan ziet Van Ruth ook een mogelijke verklaring. ‘De consument koopt steeds meer bewerkte producten en dan is moeilijk te controleren of klopt wat op het etiket staat. Vroeger kochten mensen meer intacte producten en dan is de kans op fraude kleiner. Het is tenslotte moeilijk om een knol voor een citroen te verkopen’, illustreert Van Ruth. ‘Daarnaast groeit de groep consumenten die meer willen betalen

voor duurzaam voedsel. Verder is de manier van produceren moeilijk aan de buitenkant van het product af te lezen en is dus fraudegevoelig.’

Hoge boetes maar te kleine pakkans De aandacht in de media voor de voedselschandalen is groot, te groot volgens sommigen. In columns werd het soms als ongenuanceerde media-aandacht of hysterie aangeduid. ‘Individuele gevallen worden soms groot uitgelicht, maar dat is kenmerkend voor de pers’, stelt Van Ruth. ‘Feit is in ieder geval dat voedselfraude voorkomt en daar moet zeer zeker aandacht voor zijn.‘ Hoe ervaren boeren en boerinnen de grote media-aandacht voor de voedselfraude eigenlijk? Annamarie Visser vertelt: ‘Openheid van zaken over de voedselproductie is enorm belangrijk en als er excessen zijn, dan moeten die worden aangepakt en tot op de bodem worden uitgezocht. Dat is in het belang van de hele sector. En ja, daar komt aandacht vanuit de media bij.’ Kijkend naar die media-aandacht lijkt het soms net of vlees, zuivel en eieren de enige producten zijn waarmee wordt gefraudeerd. ‘Dat komt waarschijnlijk door de emotie die aan dieren vastzit, waardoor de media het groot oppakken’, stelt Meike Rijksen. ‘Wanneer er op de verpakking staat dat er ergens tarwe in zit en het blijkt mais, dan kan dat voor de consument sneller door de beugel dan wanneer het paard is in plaats van rund.’ De voedselfraude van afgelopen jaar zorgde voor reacties vanuit verschillende hoeken, maar wie moet er nu actie ondernemen om herhaling en nieuwe gevallen te voorkomen? Meike Rijksen twijfelt geen moment. ‘De reden van de schaal waarop fraude voorkomt, is onvoldoende wetgeving en onvoldoende handhaving.’ De campag-

DB02_Voedselveiligheid.indd 28

16-09-13 15:53

‘De boetes voor fraude zijn wel verhoogd, maar de pakkans is klein’ nemedewerker van foodwatch pleit daarom voor meer handhaving. ‘De boetes voor fraude zijn wel verhoogd, maar door bezuinigingen zijn er minder controleurs, dus de pakkans is klein.’ Minstens zo belangrijk vindt Meike Rijksen wijzigingen in wetgeving en ze illustreert het met een voorbeeld. In de lasagne van Euroshopper bij Albert Heijn zat paardenvlees, maar het was wat wetgeving betreft niet mogelijk om de supermarktketen aansprakelijk te stellen. ‘Dat is te gek voor woorden en dat moet veranderen. Ieder bedrijf dat een product door de handen krijgt, moet verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor wat het product is.’

Fraude komt terecht bij veehouder In het hele verhaal van voedselfraude hebben ook de boer en boerin als primaire producent natuurlijk een bepaalde positie. Welke is dat door het oog van de consument? ‘Het hangt een beetje van het type fraude af en op welke plek in de keten die plaatsvindt. Gebruikt een biologische veehouder niet volledig biologisch voer, dan pleegt hij of zij fraude. Maar wordt er melk verwisseld verderop in de keten, dan kan de veehouder daar natuurlijk weinig aan doen’, vertelt Saskia van Ruth. Is een veehouder dan niet het slachtoffer van de

imagoschade van producten waarmee verderop in de keten wordt gefraudeerd? ‘Alle eerlijke partijen in de keten zijn slachtoffer. Wanneer het geboefte is gepakt, is het vertrouwen nog niet terug en dat zorgt voor schade.’ Of veehouders gevolgen van de schandalen gaan ondervinden, vindt Annamarie Visser moeilijk in te schatten. ‘Ik heb er nog geen consumenten over gesproken, maar wij zijn als veehouders het zichtbare deel van de voedselproductie. Vroeg of laat komt het bij ons terecht. Maar wij melkveehouders leveren een hoogwaardig product en het is belangrijk dat we dat blijven uitdragen’, vertelt Annamarie, die zelf op het bedrijf schoolklassen ontvangt. Annamarie Visser wil ook een beroep doen op de consumenten. ‘De consument moet zich in de winkel bewust gedragen en de extra inspanningen die veehouders leveren voor dierwelzijn en duurzaamheid betalen.’ Maar als de consument deze productbeloften nu niet meer gelooft door de schandalen? ‘Dan zal er met nog meer energie ingezet moeten worden op voorlichting.’ En de consument die blijft twijfelen aan de eerlijkheid van producten, wordt door Saskia van Ruth aangeraden om meer intacte producten of producten met een korte keten in de winkelwagen leggen.

‘Wanneer het geboef te is gepakt, is het vertrouwen nog niet terug’

DB02_Voedselveiligheid.indd 29

16-09-13 15:53

Zeker Zakelijk Plus

die -/- Kinderen u st deren voorlopig nog r op -/- Vervange n ge bedrijf re le

e werkt

+/+ Partner di

De impact van

Arbeidsongeschikt... Hoeveel heeft u nodig?

arbeidsongeschiktheid: check het op www.unive.nl/zakelijk

Elk gezin, elke onderneming is anders. Daarom een arbeidsongeschiktheidsverzekering op maat. Wij begrijpen dat u er eigenlijk helemaal niet aan wilt denken. Maar toch ... stel dat u een langere periode niet kan werken. Blijft dan thuis alles gewoon doordraaien? Hoe lang kan uw bedrijf zonder u? Een goede arbeidsongeschiktheidsverzekering vangt deze klappen op. Maar kies dan wel voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering, afgestemd op uw gezin, uw onderneming en uw toekomstplannen. Zodat u niets te veel betaalt. En alleen die zaken hebt verzekerd die u wilt verzekeren. Bespreek het voor de zekerheid met uw adviseur.

www.unive.nl/zakelijk Unive adv AOV De Boerin a4 1309.indd 1 DB02_p30.indd 30

Gratis arbeidsdeskundig advies Support van stichting Ondernemersklankbord bij dreigende problemen Preventiecheque

Daar plukt Ăş de vruchten van! 12-09-13 15:09 16-09-13 09:55

GASTCOLUMN FEMKE MARIJE WIERSMA VAN BOER ZOEKT VROUW Femke Marije Wiersma werd bekend dankzij Boer zoekt vrouw. Vorig jaar ‘emigreerde’ ze met haar zoontje vanuit Friesland naar de boerderij van haar vriend Gijsbert in Abcoude. Samen kregen ze vorig najaar een dochtertje.

De gevaren op de boerderij

Gijs vindt dat ik mij zo nu en dan ietsjes kippig gedraag. Zo kan ik bijvoorbeeld wel eens door blijven zemelen over de gevaren op de boerderij. Nu ben ik heus geen moeder die overal doemscenario’s in ziet, maar sinds ik kinderen heb, is er zeker een aanmerkelijk deel van mijn voorzichtige aard wakker geworden. Om maar met Tilly te beginnen; onze hond die haar taak als waakhond nogal serieus neemt. Nu woonde zij hier vóór onze tijd nog samen met Gijs en kan ik me goed voorstellen dat de komst van mij en Romke zeker in het begin enige jaloezie bij haar heeft opgeroepen. Tilly heeft tijdens onze afwezigheid een oom van Gijs al eens onmiskenbaar duidelijk gemaakt dat betreding van het erf niet geoorloofd was, dus in combinatie met kleine kinderen leek mij voorzichtigheid geboden. Dus óf hond in zicht, óf kind in zicht is hier nu de regel. Dan zijn er de mestputten, de bodemloze gevarenputten als het op kinderen aankomt. Toegegeven, ik blijf wel eens in mijn ‘betoog’ hangen wanneer ik zie dat er eentje open is blijven liggen na het mestrijden. Ik leef dan ook met de overtuiging dat voorkomen beter is dan genezen. En aan dat andere gezegde over verdronken kalveren weiger ik dan ook te gaan denken. Geen werkplek waar de scheidingslijn met het gezin zo moeilijk zichtbaar is als op de boerderij. De trekkers die rondrijden, de levende have, een stier waarvoor men niets anders dan ontzag moet hebben. Maar goed, na veelvuldig overleg en plannen maken kan ik zeggen dat we hier de grootste gevaren zo goed als het kan hebben afgedekt of dat er plannen zijn om dit te realiseren. Dus met een gerust hart gaan Gijs en ik met Marije in de erfkinderwagen een kalf naar de boomgaard brengen. Ik hobbel achter het kalf aan de hoek om, met Tilly aan mijn zijde (hond in zicht!). Ineens horen we een schel gekrijs dat van Marije afkomstig moet zijn en dat duidelijk vertelt dat er iets aan de hand is. Als we de hoek om snellen, zien we wat er is gebeurd: Tokkie, ’t laatst overgebleven hennetje, heeft Marijes biscuitje uit haar handje gepikt, een geschrokken Marije achterlatend. En ja, daar word ik nou kippig van…

DB02-column.indd 31

13-09-13 16:07

KIJKJEINDEKEUKEN Jarenlang bewaarde Reinouw Streekstra uit Anjum een uit een tijdschrift geknipt plaatje van haar droomkeuken. In 1998 kwam de droom uit. De fraai ingerichte keuken vormt nu het hart van het melkveebedrijf dat Reinouw met haar man Willem en zoon Paulus Willem runt.

Als kleine jongen at Willem vroeger slecht. Brinta uit de blauwe Brinta-bus ging er vaak wel in omdat deze zo mooi beschilderd was en zijn vader daarbij verhaaltjes verzon.

Het haantje komt uit Portugal. Elke vakantie zoekt Reinouw naar iets dat bij het kip-haanmotief en de keuken past.

Vanwege de allergie van Willem staan er zelden bloemen in de keuken. Tulpen kunnen nog wel, maar dan moeten ze niet te ver zijn uitgebloeid.

Achter de deuren van de oude bedstee staan mappen met administratie, maar ook staan er de naaimachine en kinderspeelgoed.

Een timmerman maakte â&#x20AC;&#x2DC;de kisteâ&#x20AC;&#x2122; in 1928 voor de grootouders van Reinouw. Vroeger zaten er sokken in, nu verkleedkleren voor de kleinkinderen.

DB02-keuken.indd 32

16-09-13 11:27

De â&#x20AC;&#x2DC;true typeâ&#x20AC;&#x2122;-koe herinnert aan de tijd dat Reinouw en Willem in Canada boerden. Na vijf jaar namen ze toch het ouderlijk bedrijf in Friesland over, omdat de winters in Canada wel erg lang duurden.

In het vogelkooitje zat vroeger een vogeltje dat waarschuwde voor een te hoog koolmonoxidegehalte. In deze keuken heeft er nog nooit een vogeltje ingezeten, het kooitje is gekocht op de rommelmarkt.

In de broodtrommel, een erfenis van Reinouws tante, zitten de koeken en de Friese ontbijtkoek voor bij de koffie.

Reinouw spaart keukenspullen met het kip-haanmotief en richtte daar ook de keuken op in. Haar eerste keukengerei met dit motief kocht ze van de winst van de verkochte eieren van de vijftien kippen die ze jarenlang had.

De keuken fungeert ook als kantoor. Reinouw doet er de boekhouding en checkt de e-mail voor haar werk als onderwijzeres. De fax is afgelopen jaren eigenlijk niet meer gebruikt.

DB02-keuken.indd 33

16-09-13 11:26

Hoe veilig is uw mestkelder??

deskundig • betrouwbaar • analytisch • ondernemend

Uw partner in kwaliteitsborging

HaikensAgroTechniek Info@haikensagrotechniek.nl Tel: 06-81233752 Mail voor een vrijblijvende offerte!

NIEUWSBRIEF HET VEETEELTNIEUWS IN 10 SECONDEN

› Gespecialiseerd in laboratoriumonderzoek voor boerderijmelk en zuivelproducten › Audits, inspecties en certificering van bedrijfsprocessen in agrofood ketens

T. +31 (0) 88 754 70 00

QLIP-3017B.indd 1

DB02_p34.indd 34

E. INFO@QLIP.NL

WWW.QLIP.NL

Meld u aan op veeteelt.nl

22-05-13 15:31

16-09-13 12:11

INSPIRERENDEBOERIN INEKE BORGMAN EMIGRATIEBEGELEIDER leeftijd: 51 • partner: Stefan Zents (53) • kinderen: Bart (20) en Antje (18) • bedrijf: 80 melkkoeien • woonplaats: Emden (Duitsland)

MET FRISSE TEGENZIN ‘Ruim 25 jaar geleden emigreerden mijn man Stefan en ik naar Duitsland. Daar was het gemakkelijker om met weinig kapitaal een bedrijf te starten. Maar ik emigreerde met frisse tegenzin. In Nederland zat ik in het bestuur van het NAJK en was ik inspecteur bij het stamboek. Ik had mijn eigen leven. In Duitsland zat ik alleen op het bedrijf en miste ik het contact met mensen.’

PRIL IDEE ‘Toen een makelaarskantoor mij benaderde over hoe ze in contact konden komen met Nederlanders met emigratieplannen, ben ik in het werk van emigratiebegeleider gerold. Ik begeleid nu mensen in het hele proces. Vanaf het prille idee om misschien te emigreren tot het bezoeken van geschikte Duitse bedrijven.’

INGRIJPEND ‘Mijn eigen ervaringen gebruik ik nu om anderen te helpen, want ik weet hoe ingrijpend een emigratie in je leven is. Ik zie regelmatig dat de man of juist de vrouw graag wil emigreren, maar dat de rest van het gezin er moeite mee heeft. Ik vind het belangrijk dat ik samen met hen een bedrijf vind dat echt bij hen past. Het is prachtig om mensen vijf jaar na de emigratie nog steeds gelukkig te zien op die plek.’

EMIGREREN UIT PASSIE ‘In mijn werk zie ik telkens de ongelooflijke passie van boeren. Ze zijn zelfs bereid ervoor te emigreren. Het maakt mijn werk boeiend. Ik ben wel minder bij onze eigen koeien, omdat ik altijd voor klanten klaar moet staan. Wel spring ik bij als het druk is. Ik kan het contact met mensen, maar ook het contact met de koeien niet missen.’

DB02-inspirerend4.indd 35

13-09-13 16:11

BOEKHOUDEN

Je bedrijf in cijfers 1 WAT IS ER VERDIEND? ‘De eerste vraag die veel vrouwen stellen als ze het boekhoudrapport onder ogen krijgen, is: wat is er verdiend? En waar is het geld aan uitgegeven? Dat is te zien in het overzicht van de financiële resultaten’, zegt accountant Jacoline Hamming van Accon avm. ‘Met een ruimte van 110.200 euro voor privé-onttrekkingen, voor aflossingen en voor investeringen zie je dat het voorbeeldbedrijf vergeleken met andere bedrijven technisch goed draait.’ Wel is het bedrag voor aflossingen met 42.100 euro fors hoger dan gemiddeld. ‘Dit is te verklaren doordat het bedrijf in relatief korte tijd is gegroeid.’ Een hoge financiering is in principe niet erg, vindt Jacoline. ‘Het moet wel bij je passen. Met een hogere financiering is de druk om technisch goed te draaien ook hoger. Stel jezelf bij elke strategische beslissing de vraag: kan ik dat? En bovenal: wil ik dat?’

2 FINANCIËLE BUFFER De marge voor investeringen geeft de financiële ruimte aan die je bedrijf heeft. Het is de bruto geldstroom minus de privé-onttrekkingen en de rente en aflossingen aan de bank. Jacoline: ‘Stel jezelf opnieuw de vraag: ben ik tevreden met dit bedrag of hoe kan ik dit veranderen?’ Bij dit bedrijf is het bedrag voor investeringen beperkt. ‘Met dit bedrag moet je vervangingsinvesteringen kunnen doen, maar ook een financiële buffer kunnen aanleggen.’ Dat laatste wordt niet vaak gedaan of is niet mogelijk. ‘Een buffer is echter belangrijk om een periode met bijvoorbeeld lage melkprijzen goed door te komen. Voor een bedrijf van deze omvang zou een buffer van 30.000 euro mooi zijn.’ Diane Schoonhoven, melkveeconsulent bij Boerenbond, zegt: ‘Behalve de bedrijfsgrootte kan ook de jaarlast, dus de aflossingen inclusief te betalen interesten, een leidraad zijn voor de hoogte van de buffer.’

3 MELKPRIJS Jacoline: ‘De break-evenmelkprijs is een belangrijke graadmeter voor de financiële gezondheid van je bedrijf. Het is de melkprijs die je nodig hebt om op basis van de bestaande bedrijfsvoering aan alle financiële verplichtingen, inclusief vervangende investeringen, te voldoen.’ Het voorbeeldbedrijf laat zien dat het een melkprijs van 37,5 euro per 100 kilogram melk nodig heeft. ‘Met een werkelijke melkprijs van 39,10 euro maakt het bedrijf winst.’ Diane: ‘In Vlaanderen zie je met name op bedrijven waar recent geinvesteerd is, een dergelijk hoge break-evenmelkprijs. Normaal ligt deze vaak lager. Belangrijk is dat in de break-evenmelkprijs ook de gezinsuitgaven zijn meegenomen.’

MEER INFO OVER BOEKHOUDEN? ZIE PAG. 20

4 MEER MELKGELD De financiële kengetallen per 100 kilogram melk geven aan waar de zwaartepunten van de opbrengsten en de kosten op het bedrijf liggen. Jacoline: ‘Ik hoor vaak veehouders die zeggen: “We hebben op zoveel dingen geen invloed”, maar je hebt op meer zaken invloed dan je denkt! Dit bedrijf kent een hoge uitbetaling van 39 euro per 100 kilogram melk. Je ziet dat de gehalten in de melk ook hoger zijn, namelijk 4,64% vet en 3,66% eiwit. Inzetten op goede gehalten maakt dus wel degelijk een verschil.’ Diane: ‘Ook je veeomzet kun je beïnvloeden (omzet vee in Financiële kengetallen, red.). Hoeveel jongvee heb je nu echt nodig om je melkkoeien te vervangen? En heb je ruimte om een deel van je koeien met een Belgisch-witblauwstier te insemineren, zodat je de opbrengsten van de kalveren kunt verhogen? Hoe verlaten je koeien het bedrijf? Door ziekte of pootproblemen, of kun je ze goed afmelken zodat je er nog een goede vleesprijs voor krijgt?’

5 BELEID VOOR MACHINES De kosten voor betaalde arbeid en werktuigen zijn op het voorbeeldbedrijf niet hoog. ‘Per bedrijf is de situatie natuurlijk verschillend. Toch zie je dat bedrijven die zelf een machinepark hebben, alsnog de loonwerker regelmatig laten komen. Stel een duidelijk “machinebeleid” op’, tipt Jacoline. ‘Zo’n plan helpt je om concreet kosten te verlagen.’

6 QUOTUM BIJKOPEN? In 2015 wordt het melkquotum afgeschaft. Jacoline: ‘Na 2015 is je melkquotum waarschijnlijk niets meer waard, waardoor het nu een van de grootste afschrijvingsposten op bedrijven is.’ Het voorbeeldbedrijf heeft het afgelopen jaar geen nieuw melkquotum meer bijgekocht. ‘Of het slim is om quotum bij te kopen, is afhankelijk van het doel dat je nastreeft.’ Jacoline adviseert bij groei van het bedrijf zeer kritisch te blijven op de kosten. ‘Hoe ga je de mestafzet en de ruwvoerbehoefte van je steeds groter wordende veestapel regelen?’

DB02-boekh.formulier.indd 36

16-09-13 13:11

Een boekhoudrapport alleen zegt niets, vinden accountant Jacoline Hamming van Accon avm en Diane Schoonhoven, melkveeconsulent van Boerenbond. â&#x20AC;&#x2DC;Belangrijk is dat je zelf tevreden bent over de cijfers. Is dit waar je heen wilt?â&#x20AC;&#x2122; Beiden bekijken de cijfers van een voorbeeldbedrijf met 78 koeien en geven praktische tips. TEKST JORIEKE VAN CAPPELLEN

5 6 3

1 2

DB02-boekh.formulier.indd 37

16-09-13 13:11

DB02-passie.indd 38

16-09-13 12:15

PASSIEVOORKOEIEN

‘Ik hou vooral van de contacten’ Fokbedrijf Van de Kerkenhofstede. Het bedrijfsbord aan de weg maakt de link met de witblauwfokkerij meteen duidelijk. Dit is de plek waar Marleen Matthys-De Zutter en Paul Gillis sinds jaar en dag werken aan de topfokkerij van hun witblauwen. TEKST ANNELIES DEBERGH

e straatnaam Kerkenhofstede wijst bezoekers de weg: hier ligt het witblauwfokbedrijf van Marleen Matthys-De Zutter en Paul Gillis. Aan de voordeur tref ik een enthousiaste boerin. Het is voelbaar waar wat ze zegt: ‘Ik hou vooral van het sociale contact dat fokkerij met zich meebrengt.’ Trefzeker stapt Marleen Matthys (53) op de stal af: op het werkterrein in de stallen tussen de talrijke witblauwe fokdieren voelt ze zich duidelijk op haar best. Van klein tot groot, ze kent elke naam, elke pedigree. ‘De neiging om me toe te leggen op topfokkerij zat er van huis uit in.’

Marleen kan een aardig mondje meepraten. ‘Het uitzoeken van de juiste stier bij een koe hebben Paul en ik altijd samen gedaan.’ Ze vindt het fijn om daarin elkaars gesprekspartner te zijn. Ook zoon Karel kreeg de fokkerijgenen mee. ‘Doordat je de zaken die je onderweg opneemt, thuis kunt bespreken, kun je van wat je ziet ook het beste overhouden om in je eigen bedrijf toe te passen. Ik vind het belangrijk dat we er samen voor gaan. Wij vullen elkaar aan in het dagelijkse management van het bedrijf.’

Kalfjes met grote oren Naamsbekendheid en sociaal contact Marleen ziet registratie als haar eerste werkterrein. ‘Alles begint met afstammingen registreren’, zegt Marleen. Om alle geboortegegevens in kaart te brengen, houdt ze continu een uitgebreid dagboek bij waarin ze alle gegevens zorgvuldig noteert. ‘Zo kun je bouwen aan een goede veestapel en ook selectiever fokken.’ Maar ook de deelname aan prijskampen blijft kriebelen. ‘Fokkerij is nogal vaak een wereld van alleen koeien en mannen’, geeft Marleen aan. ‘Ik begon destijds in de sociale sector en heb altijd het sociale contact aan het leven als boerin willen koppelen. Dat kon via de fokkerij. Zo hebben we ons bedrijf ook op de kaart kunnen zetten en krijgen we nog altijd veel bezoekers over de vloer.’ Niet alleen het sociale contact op de prijskampen spreekt Marleen aan. ‘Prijskampen geven je meteen de kans om te kijken en te vergelijken welke dieren je zelf op stal hebt staan. Het blijft belangrijk om buiten te komen. Alleen al voor de naamsbekendheid.’ Of het nu over het management gaat of over de fokkerij,

Toch houdt Marleen er haar eigen ideeën op na, zeker wat het fokdoel betreft. Ze spitst zich toe op de groep waar alles mee begint, de kalveren. ‘Ik hou van kalveren met een mooie lengte, die bij voorkeur mager zijn met een goed type. Ook een mooie kop vind ik belangrijk. Ik zie graag een brede snoet en een stel flinke oren.’ Ze lacht als ze dat laatste noemt. ‘Kalfjes met kleine oren, dat zijn later vaak ook weer de kleinere dieren. Een kalf met grote oren groeit later vaak uit tot een zwaar dier.’ In de opfok houdt Marleen het meeste van de kalveren waar ze niets van merkt. ‘Onze ki-stieren Canadian-Club, Flirter en Fererro waren zulke dieren. Die sprongen pas echt in het oog toen ze groot waren. Als je in de opfok een dier niet opmerkt, dan is dat gewoon omdat er ook nooit iets mis mee was.’ Voor de toekomst ziet Marleen vooral uitdaging in het behalen van goede bedrijfsresultaten. ‘Ik focus niet op de macht van het getal.’ Groei is dan ook niet meteen aan de orde. ‘Ik focus liever op de macht van het schone. Geef mij maar de fokkerij, dat houdt de liefhebberij levendig.’

DB02-passie.indd 39

16-09-13 12:15

t he

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544

www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com

ec Allt

one

mp hco

CALBILAC Allmash 20 RE ®

Uw kalveren smullen ervan!!    

Aanvullend diervoeder Hoogwaardige grondstoffen Hoog eiwitgehalte voor snelle groei zonder vervetting Zeer smakelijk

adv_88x125mm_boerin

04-09-2012

10:52

Pagina 1

Calbilac_Allmash_sep2013.indd 1

09-09-13 12:41

by vdk

EEN UNIEK CONCEPT ... Nr.

in Gebruiksvriendelijkheid

• Opsluiten van het kalf met het uitneembare voorhek.

• Hok en hek zijn kantelbaar en verrijdbaar.

• Warmtewerend Multi-layer polyester.

• Natuurlijke ventilatie. “Op onze melkveehouderij ben ik verantwoordelijk voor de kalveren. Het CalfOTel systeem is doordacht en vriendelijk in gebruik.“

VDK products Moergestel T: 013 - 513 36 17 E: info@calfotel.com

www.calfotel.com

DB02_p40.indd 40

16-09-13 12:03

INSPIRERENDEBOERIN ADRIE HALLING BOERIN MET BEPERKING leeftijd: 42 • partner: Inge (46) • kinderen: Marieke (19), Linda (17), Pieter (13) • bedrijf: 85 melkkoeien • woonplaats: Gouderak • werk: parttime medicijnenompakker

DWARSLAESIE ‘Twintig jaar geleden viel ik bij een paardrijles ongelukkig van mijn paard. Toen ik op de grond lag, voelde ik een tintelend gevoel in mijn onderlichaam. En daarna voelde ik niets meer. In het ziekenhuis bleek dat ik mijn rug had gebroken en een gedeeltelijke dwarslaesie had. De doktoren wisten niet of ik ooit nog zou kunnen lopen.’

ALLES ACHTERLATEN ‘Na het ongeluk was ik een halfjaar van huis, eerst in het ziekenhuis en daarna in een revalidatiecentrum. Ik was net getrouwd, maar moest mijn man Inge al meteen achterlaten met het bedrijf. Maar ik herstelde wonderbaarlijk goed en de arts zei tegen me: “Ik geloof dat jij weer kunt lopen, maar dan moet je er zelf ook in geloven.” ’

OPNIEUW LEREN LOPEN ‘Ik heb heel erg veel geoefend om opnieuw te leren lopen. Omdat mijn hersenen, door de beschadigingen in mijn rug, de signalen niet meer goed kunnen doorgeven, loop ik wel op een bijzondere manier. In het begin vond ik het soms moeilijk als mensen naar me keken. Gelukkig kennen ze me in het dorp. Dit hoort gewoon bij mij.’

POSITIEVELING ‘Ik ben een positieveling. Mijn beperking hield me nooit tegen om dingen te blijven ondernemen. Ik kon niet met emmers sjouwen, maar wel trekker rijden en het jongvee voeren. Ik verzorgde de schapen en spoot de melkput schoon. Nu helpen onze kinderen hiermee. Door het ongeluk hebben mijn gezin en ik leren relativeren. In het leven heb je niet alles in de hand. We nemen naast het werk daarom tijd om ook van de mooie dingen te genieten.’

DB02-inspirerend3.indd 41

16-09-13 16:43

blikvanbuiten

Oei, ik groei TEKST IRENE VAN DER AART

oen ik tien jaar geleden op Cuba een Achterhoekse veehouder tegen het lijf liep, wist ik niets van het boerenleven. Ik dacht dat koeien met hoorns stieren waren. Het enige wat ik me kon herinneren van de landbouw, waren de termen boterberg en melkplas. Mijn eerste geld verdiende ik met bollenpellen. Toen dacht ik al: ik ga niet rijk worden in de landbouw. Volgens Boer had ik een stadse kinderboerderijblik op dieren. Ik wilde de kalfjes het liefst bij de kachel leggen en vond het zielig dat ze meteen bij hun moeder werden weggehaald. Toen ik ontdekte dat koeien werden geslacht en niet dood gingen in de bejaardenwei, was ik dagen van slag. Nog erger was het toen ik erachter kwam dat kalfsvlees van echte kalfjes was! Toen ik nog fulltime stadse was, kocht ik het liefst kiloknallertjes kip bij de supermarkt. Dat mag ik niet meer van Boer; producenten het mes op de keel zetten. Ik dacht daar nooit over na.

Hippe kaplaarzen en boerenbontservies Ik heb nu tien jaar verkering met Boer en het valt me op dat er in de afgelopen jaren veel is veranderd. Er kwam aandacht voor dierenwelzijn. Een tijd geleden was er een documentaire op tv waarin kuikentjes uit een buis spoten. Geen vrolijk gezicht. Veel van mijn Amsterdamse vriendinnen – het type vrouw dat in King Louie-jurken loopt en op een bakfiets rijdt – werden acuut vegetarisch na het zien van deze uitzending. Hun mannen protesteerden tegen een vleesloos bestaan; dat zijn nu flexitariërs, die mogen twee keer per week vlees eten van hun vrouw. Als ze vlees eten, is het biologisch. Daar is niets mis mee natuurlijk; het zijn consumenten die bereid zijn geld uit te geven aan voedsel. Ze vinden veel dieren in hokken bij elkaar die niet buiten komen, zielig. Ze begrijpen niet waarom boeren steeds meer dieren houden. Koeien het hele jaar binnenhouden vinden ze dierenmishandeling. Dat de bedrijfskosten alleen maar stijgen en boeren nauwelijks geld verdienen, leg ik al tien jaar geduldig uit in de stad. Ze denken dat veehouders voor de lol megastallen neerzetten. Een programma als Boer zoekt Vrouw zorgt er alleen maar voor dat ze in de stad hippe kaplaarzen en boerenbontservies aanschaffen. Er wordt nooit verteld waarom familiebedrijfjes verdwijnen. Misschien een gat waar de sector in kan springen. ‘Koe zoekt wei?’ Een televisieprogramma waarin tien koeien op zoek gaan naar de boer met de leukste wei? U ziet, ik probeer serieus mee te denken. Consumenten moeten veel meer gewezen worden op hun eigen verantwoordelijkheid. Als wij met z’n allen willen

dat koeien buiten lopen en dat de bedrijven geen fabrieken worden, moeten we voor voedsel betalen. Je kunt niet voor 90 cent een liter melk kopen en verwachten dat een boer 40 koeien heeft die allemaal op een hemelbed van onbespoten mais liggen. Misschien een leuke poster? Een hip T-shirt? ‘Dier in de wei, wat kost dat mij?’

Koeien horen buiten Ik begrijp inmiddels best waarom boeren aan schaalvergroting doen en dat er een goede reden is om koeien het jaar rond op stal te houden. En toch vind ik ook dat koeien buiten moeten lopen. Ze worden er blij van en het is goed voor de klauwen. Het hoort bij de uitstraling van Nederland als zuivelland en het draagt bij aan het positieve imago van veehouders. Er zijn genoeg veehouders die zeggen dat het bedrijf niet beheersbaar is als de koeien buiten lopen. Misschien is Nederland geen land voor bedrijven met meer dan 300 koeien? Het is een vol land, met mensen en dieren, en de tegengestelde belangen zijn groot. Met Boer wordt regelmatig de spot gedreven. Omdat hij niet bezig is met uitbreiding van zijn bedrijf. De boekhouder rekent hem wel eens voor wat het dubbele aantal koeien hem zou opleveren. Nauwelijks meer. Boer was onlangs op een bijeenkomst voor voormelkers, ofwel praktijkinstructeurs melken. Hij was, zoals gewoonlijk, de dwerg tussen de reuzen. Hij raakte in gesprek met een boer met 300 koeien. De conclusie van de man was: ‘We zitten in hetzelfde schuitje. Ik heb 250 koeien voor de rente en aflossing en 50 om van te leven. Net als jij dus.’ Nu kan Boer wat uitbreiden betreft geen kant op; hij heeft een slecht verkaveld bedrijf met weinig grond om het huis. We rennen hele middagen achter koeien aan om ze in de veekar te krijgen. In de zomermaanden moeten we de melkkoeien een grote weg over laten steken om op een ander perceel te grazen. Hij heeft het er voor over. Koeien horen buiten. Waarom wil je eigenlijk 300 koeien? Omdat je nu eenmaal ondernemer bent? Als je van 150 koeien niet kunt leven, dan waarschijnlijk van 300 koeien ook niet. Boer heeft 22 hectare grond waar zijn 50 koeien op lopen; de mest kan hij kwijt. Hij heeft genoeg mais en gras en koopt geen ruwvoer bij. Zo houdt hij de kosten in de hand. Hij hoort bij de laatste der Mohikanen, met zijn 50 dieren, dat begrijp ik ook wel, maar dit lijkt mij een mooi basisprincipe, ook als boeren grotere bedrijven hebben. Ik kijk waarschijnlijk nog steeds met een stadse kinderboerderijblik naar de landbouw, maar dit is mijn ideaal: 150 koeien die buiten komen op 75 hectare grond.

DB02-essay.indd 42

13-09-13 16:32

IRENE VAN DER AART Irene van der Aart (1967) is cabaretière, actrice en zangeres. Ze noemt zichzelf een stadsmens en woont in Amsterdam, maar heeft sinds tien jaar een relatie met Gerard. Gerard, die ze in haar werk altijd Boer noemt, is melkveehouder in de Achterhoek. Ze reist heen en weer tussen haar Amsterdamse woning en de boerderij. Het leven op de boerderij heeft haar onder meer geïnspireerd tot het schrijven van het boek ‘De Boer op’. Daarin vertelt ze op een komische manier over de verschillen tussen het leven in de stad en op het platteland.

DB02-essay.indd 43

13-09-13 16:33

EEN DAG SPECIAAL VOOR BOERINNEN…

CRV-VROUWENDAG

Dames, van harte welkom op de CRV-vrouwendag, een dag speciaal voor boerinnen. Ontmoet uw collega-boerinnen en steek er iets van op. Bent u lid of klant van CRV? Dan is deze dag voor u gratis! De CRV-vrouwendag is een leerzame, gezellige dag met inspirerende sprekers, een heerlijke lunch en diverse workshops. Kom verder, versterk uzelf én uw bedrijf met CRV. WANNEER?

DINSDAG 1 OKTOBER 2013

WAAR?

Corsendonk De Linde Kasteelstraat 67 2470 Retie (Vlaanderen)

DINSDAG 8 OKTOBER 2013 L VO Zaal Boode Brink 10 7437 AM Bathmen (Deventer)

Wilt u erbij zijn? Ga naar CRV4ALL.NL of CRV4ALL.BE en klik op de button CRV-vrouwendag voor opgave of meer informatie. PS: de CRV-vrouwendag wordt volgend jaar in de regio’s Noord en Zuid-West gehouden.

CRV4ALL.COM

355-13 Ad Boerin-SEPT.indd 1

13-09-13 17:03

GEKNIPTVOORDEBOERIN

Blikvanger Deze exclusieve koeienkast ‘Sending cow’ van het Italiaanse merk Seletti is een echte blikvanger in je huis. De kast heeft zoveel ruimte dat je er wel een koe in kunt vervoeren. Ook verkrijgbaar in varken en gans. Prijs: € 3995. www.flinders.nl

MOK MET KOE Pak de koe bij de horens met dit vrolijke mokje. Ook verkrijgbaar in paard, hond en varken. De drinkbekers in crèmekleurig keramiek worden aangeboden in een leuke cadeauverpakking. Prijs: vanaf € 15. www.dmdepot.be

GEPIMPT Geen zin meer in die saaie wandtegels? Pimp dan de (achter)wand van je keuken of badkamer met een mooie koeienprint. De print is aangebracht op een paneel dat goed bestand is tegen de warmte van het fornuis of vocht in de badkamer. Prijsindicatie: € 350. www.pimpyourkitchen.nl

Chocola

Om op te eten! Deze chocoladekoe van maar liefst 425 gram is heerlijk om zelf van te snoepen, of leuk om iemand cadeau te doen. Gemaakt van fairtradechocolade in melk, puur en wit. Prijs: € 17,50. www.chocolove.nl

KOOKKUNST

Snijplank

Wat eten we vandaag? Deze decoratieve muursticker laat zien waar je biefstuk nu echt vandaan komt. In meerdere maten en kleuren verkrijgbaar. Prijs: vanaf € 25. www.defabriekmuurstickers.nl

Stevige snijplank in de vorm van een koe. Gemaakt van rubberhout, een robuuste dichte houtsoort die nauwelijks vocht opneemt en daardoor mooi van vorm blijft. Prijs: € 24,95. www.dille-kamille.nl of www.dille-kamille.be

DB02-geknipt1 45

16-09-13 16:37

BEELDVERHAAL

Punten voor een goed exterieur Het uiterlijk van koeien bekeken door een objectieve bril. Dat is waar exterieurbeoordeling om draait. Als inspecteur bij fokkerijorganisatie CRV beoordeelt Mieke Van der Schueren elke dag tientallen dieren op Vlaamse bedrijven. In een workshop op de vrouwendagen van CRV in oktober geeft ze tekst en uitleg bij het scoren van melkvee. In dit beeldverhaal alvast een voorproefje. TEKST Annelies Debergh

DB02-beeldverhaal.indd 46

16-09-13 15:19

Als eerste meet Mieke de hoogtemaat ter hoogte van het kruis. Deze vaars is met 1,56 meter bovengemiddeld groot.

Mieke kijkt naar de voorhand van de koe. Ze schat de afstand tussen de voorbenen om te zien of de vaars voldoende ruimte heeft voor het doorstromen van bloed, lucht en het opnemen van voer.

De afstand tussen de rug en de onderkant van de buik bepaalt de inhoud van de koe. Aan de hand van de hoek en de welving van de ribben beoordeelt Mieke de openheid. Openheid en inhoud zijn optimumkenmerken: het streven is dus het gemiddelde. Voor de conditiescore bekijkt Mieke de vetbedekking bij de lendenen en de koekoeksgaten bij de staart. De score geeft aan hoe goed een koe haar productie aankan. Aan de hand van de inhoud, conditie, openheid en voorhand bepaalt Mieke de robuustheid. De kruisligging is de helling van het heupbeen naar het zitbeen. De kruisbreedte is de breedte tussen de zitbeenderen. Fouten in de kruispartij kunnen de vruchtbaarheid en het afkalven van een vaars bemoeilijken.

Voor het scoren van de beenstand achter trekt Mieke een denkbeeldige lijn vanuit de hakken. Hoe verder het snijpunt, hoe beter de score. in zijaanzicht bekijkt ze de kromming van het been en de hoek van de klauw met de grond.

Mieke bekijkt de aanhechting van de vooruier aan de buikwand en de plaatsing en de lengte van de spenen. De afstand van de uierbodem tot de hak bepaalt de uierdiepte.

Mieke scoort de hoogte van de achteruier. Ook de ophangband die de uier doormidden deelt, is van hieruit het beste te bepalen. Met de beoordeling van de achterspeenplaatsing is het scoren van de uier compleet.

Mieke vraagt de veehouder naar het karakter en de melksnelheid van de vaars. Het dier mag nu lopen om het beengebruik te toetsen. Soepele en lange passen zijn wenselijk.

10 De bovenbalkkenmerken geven een waardeoordeel over

het frame, de robuustheid, uier en benen. Uit deze scores berekent Mieke het totaalcijfer voor algemeen voorkomen.

DB02-beeldverhaal.indd 47

16-09-13 15:19

HOE? realiseer ik een

hoge levensproductie in 2015

ZO! met OPFOK24

bent u klaar voor het quotumloze tijdperk

> gezonde kalveren > robuuste vaarzen > hoge levensproductie Meer weten? www.opfok24.com of T (088) 488 10 12

AgrF_OPFOK24_adv_A4_2015.indd 2 DB02_p48.indd 48

07-03-13 10:11 17:05 16-09-13

BOERINVERTELT

De PUURHEID van het platteland is zo heerlijk ‘Het begon in een restaurant. Samen met twee vriendinnen had ik er een dagje shoppen op zitten. Moe ploften we neer op de stoelen, omringd door tassen met vooral kleren en natuurlijk schoenen. We waren al in een melige bui en na één à twee glaasjes prosecco werd dat zeker niet minder. Bij binnenkomst viel mijn oog al wel op hem, maar ik sloeg er eerst geen acht op. Maar toen we lekker zaten te eten en de meligheid wat wegzakte, keek ik weer naar

‘Wat een LEUKE JONGEN en hij was melkveehouder. Spannend!’ hem. En nu wat langer. En ik keek nog eens. En hij keek terug. Of dacht ik dat alleen maar? Nee, liefde op het eerste gezicht zou ik het niet willen noemen. Zeg maar een vonk die oversprong. Ik vond hem leuk en mijn vriendinnen – die me al heel lang kennen – hadden dat wel in de gaten. Misschien aangespoord door de melige sfeer die nog niet helemaal weg was, seinden ze me stilletjes: ga nou naar hem toe. Nou ben ik niet het extraverte, meteen-op-iemand-afstappende type. Maar toch liep ik naar de bar, bestelde nog wat drinken en raakte met hem aan de praat. Wat een leuke jongen. En hij was melk-

veehouder, zo bleek al snel. Spannend! Als ik dit zo vertel, lijkt het wel het begin van een romannetje uit een of andere flutreeks. Maar toch is het zo begonnen. We wisselden elkaars telefoonnummers uit en thuisgekomen zocht ik hem meteen op Facebook op. Ik zag koeien, trekkers, gras maaien. Maar ik zag vooral hem. We hielden contact, dat werd intensiever en nu ben en voel ik me boerin op het melkveebedrijf dat hij samen met zijn vader runt. Ja inderdaad, een beetje een Boer zoekt Vrouwverhaal. Al was de boer in dit geval niet op zoek en ik ook niet. Maar zo gaan die dingen. Hoe ik nu naar Boer zoekt Vrouw kijk? Wat ik herken, is de puurheid en oprechtheid van het platteland. Natuurlijk wordt dat aspect in het programma wel uitvergroot, maar in de kern klopt het wel. En dat is ook zo heerlijk! Wat ik niet herken is het onzekere, het bleue van de boeren. Mijn boer heeft dat niet en ik zie het ook niet in zijn vriendenkring terug. Toch kijken we samen graag. Het is net weer begonnen, nu met boeren in het buitenland. Grappig hoor: vroeger keek ik er met mijn familieleden met andere ogen naar. Het begeleidende commentaar naast me op de bank is nu heel anders. ‘Wat een rommeltje’ of ‘Kijk, zo’n melkstal lijkt me ook wel wat.’ Van shoppend stadsmeisje naar vrouw van een veehouder. Als me dat een paar jaar geleden zou zijn voorgehouden, had ik het voor onmogelijk gehouden. Maar het is gebeurd en ik geniet er elke dag van. Of ik de stad mis? Nee hoor. Volgende week ga ik met mijn twee vriendinnen gewoon weer een dagje shoppen. Ik moet er wat meer moeite voor doen, verder niks. Dus richting alle vrouwen, of ze nu wel of niet kijken naar Boer zoekt Vrouw, zou ik willen zeggen: het leven op een boerderij met de man van je leven is echt geweldig!’

In ‘Boerin vertelt’ blijven de inzenders anoniem. Wilt u reageren? Mail of schrijf naar: boerin@crv4all.com of: Redactie De Boerin, Postbus 454, 6800 AL Arnhem.

DB02-boerin vertelt.indd 49

16-09-13 13:42

DB02-strip.indd 50

13-09-13 16:04

Start met Nutrifeed

me a z r u u d , e d n o z De ge rt a t s e g li e d r o o v en U wilt graag een optimale kalveropfok met een maximaal resultaat. Dat levert u immers duurzame melkkoeien op. Kies daarom voor de kalvermelkpoeders van Nutrifeed, de jongdiervoederspecialist van FrieslandCampina. De enige hoogwaardige kalvermelkpoeders op basis van Ăşw melk. En die basis is gezond, duurzaam en voordelig. De juiste gezonde ingrediĂŤnten, een kortere opfokperiode en lagere opfokkosten: drie keer de beste start voor uw kalveren.

Voor meer informatie kijk op www.nutrifeed.nl

NUTVEG0045 DB02_pC.inddStart 19 met Nutrifeed adv a4 staand FC.indd 1

05-03-13 16-09-13 15:39 10:13

SPRAYFO ZET

OP HET MENU

b ! u l g c n r e i i e g ud da et ov ? t S it e te ok u w s pf e i ee ro W m e t lv e h ka Meld je als studieclub aan voor de â&#x20AC;&#x2122;Sprayfo Life Start Quizâ&#x20AC;&#x2122; en win! Hoe haal je het beste uit de kalveren, zodat ze toppers van melkkoeien worden? Sprayfo biedt studieclubs een leerzame, leuke quiz over kalveropfok.

DB02_pD.indd 1

Het team met de hoogste score wint kaarten voor de Toppers in Concert, mei 2014. Prik een datum voor de quiz bij jullie op locatie en doe mee! Meer informatie: www.sprayfo.nl/lifestartquiz

16-09-13 10:14