Veeteelt april 2 2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 30

N R.7

APR IL 2

2013

I N D I T N U M M ER

I N T E RV IE W

ZU IV EL

H U ISVESTI NG

Ad van Vuuren: ‘Voeding en levensduur sterk verbonden’

Metamorfose op Belgische melkmarkt

Koecomfort steeds vaker leidraad bĳ keuze stalsysteem

VX07-cover.indd 2

19-04-13 14:57

AL MÉÉR DAN 9.500 VEEMANAGERGEBRUIKERS

DE STERK VERBETERDE VEEMANAGER Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens. • Sectordata automatisch gekoppeld, dus het is eenvoudig te voldoen aan wettelijke verplichtingen. • Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld. • Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk. • Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig. Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440.

CRV4ALL.NL

32-ALG-MRT.indd 1

14-03-13 14:17

VX07_p03.indd 3

23-04-13 10:48

VX07_p04.indd 4

23-04-13 10:52

I NHOUD

RUBRIEKEN

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: Oranjevereniging Diergezondheidsnieuws Ingezonden brief: de koe is een loopdier 49 Koeienbloempjes 56 Voer voor boer 58 Agenda 7 8 17 31 40

R E P O R TA G E S

18 Familie De Jong melkt al 65 jaar eersteklas melk 42 Geen kuilgras op het menu van fraaie veestapel van Zwitserse La Waebera INTERVIEW

36 Voeding rondom afkalven volgens onderzoeker Ad van Vuuren cruciaal voor levensduur GEZONDHEID

38 Praktĳk weerbarstig in aanpak kalverdiarree 48 Sporenelementen vaak vergeten D I E R R E P O R TA G E

44 NVI-koploper Lowlands Redman uit de familie van Cello

Special huisvesting Trends in stallenbouw

Website Veeteelt.nl vernieuwd

De ontwikkelingen in de stallenbouw staan niet stil. De nieuwste trends in beeld.

Naast de website is ook de digitale nieuwsbrief van Veeteelt in een nieuwe jas gestoken.

Hoofdartikel Metamorfose in Belgisch zuivellandschap

De Belgische zuivelmarkt is de afgelopen vĳf jaar aan een metamorfose begonnen. Het aantal productielocaties is op zĳn retour, terwĳl sommige locaties exponentieel groeien. Een blik op een zuivelland in beweging.

ECONOMIE

50 Rubriek Markt: zuivel

Jan de Jong:

Ad van Vuuren:

’Voeding hoeft niet zo ‘We hebben eigenlĳk een ingewikkeld te zĳn, dat is koe gefokt die te snel vet vooral veel commercie.’ 18 mobiliseert.’ 36

Michel Clément: ‘Hooi maakt een hoogproductieve koe minder moe.’ 42

V E E T E E LT

VX07-inhoud.indd 5

AP R I L

2 0 1 3

23-04-13 13:55

ZATERDAG 22 JUNI 2013

IJSSELHALLEN

ZWOLLE

139-13 Adv KE aankondiging.indd 1

08-04-13 09:17

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Fokken op productie schaadt koegezondheid De eerste snelle stappen naar het ontsproten voorjaarsgras. Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Wichert Koopman en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

‘E

r is een koe gefokt met een verminderd afweersysteem.’ Ad van Vuuren van Wageningen UR windt er geen doekjes om in zĳn interview in deze Veeteelt. De huidige melkkoe maakt te gemakkelĳk gebruik van haar vetreserve voor de hoge productie aan het begin van de lactatie. Deze zogenoemde vetmobilisatie is een extra belasting voor de lever en heeft daardoor ook gevolgen voor het afweersysteem en daarmee voor de levensduur van de koe. Het is opmerkelĳk dat een voeronderzoeker zich zo duidelĳk uitspreekt over fokkerĳ. Maar Van Vuuren heeft dan ook vaak genoeg het verwĳt gehad dat hĳ en zĳn collega’s voor betere rantsoenen moesten zorgen om de hoge melkproductie mogelĳk te maken. Aan de genetica kon het immers niet liggen; de huidige melkkoe is genetisch in staat om te pieken op zestig kilogram melk per dag. Van Vuuren kaatst nu de bal terug. De koe van zestig kilo melk is met de huidige kennis wel te voeren, maar fokkerĳselectie ge-

richt op de eerste helft van de lactatie heeft voor een type koe gezorgd dat veel te gemakkelĳk vetreserves aanspreekt. De selectie van stieren op de prestaties van hun dochters gedurende de eerste honderd dagen is inmiddels achterhaald. In fokwaardeschattingen wordt ook de latere productie meegenomen. Toch deed de kritische noot van Van Vuuren me denken aan de Amerikaanse veehouder Darin Meyer, de eigenaar van het succesvolle fokbedrĳf De-Su: ‘Ik streef naar zo veel mogelĳk melk in de eerste lactaties. Het afvoerpercentage is hier hoog, het is maar de vraag of er nog wel een volgende lactatie volgt’, zo meldde Meyer in Veeteelt in 2010. Dieren met de De-Su-stalnaam domineerden de afgelopen indexdraai en zĳn wereldwĳd sterk gevraagd door ki-organisaties. Als Meyer zĳn fokkerĳgedachte ook doorvertaald heeft naar zĳn stierenfokkerĳ, dan is fokken op een koe met een minder hoge productiepiek nog niet zo eenvoudig.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelĳk Bertha 38 populair dankzĳ uitspraak van de prins De koeiennaam Bertha 38 was na een grappig bedoelde uitspraak van prins Willem-Alexander enkele dagen razend populair. Media zochten koeien die daadwerkelĳk zo heetten, er blĳken er 93 te zĳn in Nederland, en er kwamen zelfs een Facebook- en een Twitter-account voor Bertha 38. Op de Facebook-pagina van Veeteelt werd een schets en een foto van een echte Bertha 38 geplaatst. Zie onder meer: www.facebook.com/veeteelt

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzondering (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Maik Schapendonk (7), Gerrit de Groot (8) en Sarah Pinard (43). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX07-editorial.indd 7

AP R I L

2 0 1 3

23-04-13 16:34

V E E T E E LT V E N S T E R

Friesland wint opnieuw Champions League De nationale Champions League veebeoordelen in Molenschot is opnieuw gewonnen door het Friese team It Pompeblêd. Jacobus Eppinga, Durk Kroondijk,

Anne Kalsbeek en Halbe Huitema wonnen ook vorig jaar de landelijke veebeoordelingswedstrijd in teamverband. Nu, tijdens de wedstrijd op het bedrijf

Vero JES, stond het Friese team na de ochtendronde al op ruime voorsprong. Na een 8,7 voor het mondeling van Eppinga won het team uiteindelijk met een ruim verschil van 49 punten. Nummer twee werd Noord-Holland met 920 punten. Pieter Jan Groot, Peter Akkerman, Trimco de Jonge en Johan Duijs wonnen met een nipt verschil van slechts 9 punten van Noord-Brabant. Namens Brabant deden Anke Wismans, Lars van Loenhout, Jeroen van Beek en Bart van Antwerpen mee aan de wedstrijd. In 2014 organiseert Noord-Holland de nationale Champions League. Net als vorig jaar won de Friese studieclub It Pompeblêd

Franse Jockozoon Stol Joc meestgebruikte stier in Wallonië Stol Joc was in 2012 de meest ingezette stier op Waalse bodem. Van de Jocko Besnezoon uit het gamma van Sersia France vonden 3600 rietjes hun weg in het circuit van inseminatoren. Met nog 5093 inseminaties is de Franse stier ook koploper bij de dhz-inseminaties. Dat staat te lezen in het jaarverslag van de Waalse ki-organisatie AWE. Bij de stieren ingezet voor dhz-ki volgt de Italiaanse O Manzoon Endstory van Semenzoo met een totaal van 4598 ingezette rietjes op de tweede plek. Bij de inseminatoren valt die eer te beurt aan de Franse O Manzoon Jasman van Genes Diffusion met ruim 2700 doses. Onder de genoomstieren was Man-O-Manzoon Monreal van ki-organisatie Masterrind het vaakst gebruikt bij zowel inseminatoren als dhz met respectievelijk 435 en 4181 ingezette rietjes. Met dat hoge gebruik scoort Monreal in het dhz-circuit zelfs een derde plek vóór Windhammer en Twist, die achtereenvolgens op 3706 en 2938 rietjes uitkomen.

Missy Canadese koe van het jaar Eastside Lewisdale Gold Missy is verkozen tot Canadese koe van 2012. De Goldwyndochter van het Canadese bedrijf Morsan farms uit Ponoka kreeg van de leden van het Canadese stamboek de meeste stemmen van de vier finalisten. De excellente Missy heeft 95 punten en was in 2011 algemeen kampioene in zowel het Amerikaanse Madison als het Canadese Toronto. Missy werd gefokt door het

bedrijf Eastside Holsteins. In 2009 veranderde ze, tijdens de veiling Road of the Royal Sale, voor 1,2 miljoen Canadese dollar van eigenaar. In drie lijsten produceerde de zeven jaar oude Goldwyndochter ruim 48.000 kg melk en inmiddels is ze ook een gewilde fokkoe. Zeven zonen van onder meer Man-O-Man, Showman, Shottle en Shamrock verhuisden al naar kiorganisaties.

Missy won in 2011 het kampioenschap in Madison én in Toronto

Ruim 350 aanmeldingen voor CRV Koe-Expo De animo voor keuringen blijft onverminderd hoog. Voor de CRV Koe-Expo op zaterdag 22 juni in Zwolle zijn ruim 350 koeien uit het noorden aangemeld. Binnenkort gaan de selectiecommissies op pad om de aangemelde dieren te bekijken en te selecteren. In totaal verschijnen in Zwolle negentig zwartbonten en zestig roodbonten in de ring. Er zijn in totaal dertig dieren opgegeven met meer dan 50.000 kg melk. Het streven is dat de oudste rubriek zowel bij roodbont als bij zwartbont bestaat uit dieren met een levensproductie van meer dan 50.000 kg melk.

VX07-venster.indd 8

V E E T E E LT

april

2013

23-04-13 16:53

Einde voor Acme In Amerika is KHW Elm-Park Acme onverwacht gesneuveld. De roodfactor Talentzoon zou deze zomer acht jaar worden. Acme was de jongere halfbroer van de fokstieren Jotan (v. Jordan) en KHW Advent (v. Kite). Het drietal stamt uit de vermaarde, met 95 punten ingeschreven Amerikaanse fokkoe Kamps-Hollow Altitude (v. Durham). Acme is getest door de Duitse ki-organisatie Masterrind en de Amerikaanse ki Transworld Genetics/Sexing Technologies. Hij scoorde in de aprildraai 153 NVI en 112 exterieur. De Acmedochters maakten vooral in de keuringsring furore. Dat gold bijvoorbeeld voor de Zwitserse La Waebera Acme Sublime (zie de reportage op de pagina’s 42 en 43), die twee keer de Swiss Expo op haar naam schreef.

Allendochters Bontje 393 en Marie 299 speelden zich vaak in de kijker op keuringen

Haandrikman veilt veestapel

Marion: net geen miljoen

Woensdag 5 juni wordt door BM Livestock de veestapel van Jan en Ria Haandrikman uit Beilen geveild. ‘Het was moeilijk om de knoop door te hakken, maar door mijn gezondheid gaat het niet langer’, geeft Jan Haandrikman aan. De koeien van de oorspronkelijk uit Overijssel afkomstige melkveehouders liepen zich op diverse keuringen in de kijker. ‘Een van de mooiste herinneringen is de NRM van 2006. Toen eindigden onze Allendochters Marie 299 en Bontje

Net voor de productie van zijn miljoenste rietje heeft Veazland Marion (Addison x Formation x Celsius) het veld moeten ruimen. De bijna dertien jaar oude Addisonzoon kwam 40.000 doses te kort om de miljoen vol te maken. Van de stier van Accelerated Genetics kwamen in Amerika meer dan 12.000 dochters aan de melk. Ook in Italië kreeg Marion flink wat nakomelingen. In Nederland en Vlaanderen was Marion minder in trek vanwege zijn extreme gehaltevererving. Marion stond vooral bekend als een vererver van koeien met een flinke melkplas. Nog altijd scoort hij op nationale basis 2434 kg melk met –0,69% vet en –0,45% eiwit.

393 in dezelfde rubriek op de eerste en de tweede plaats.’ Onder de te veilen dieren bevinden zich onder meer de met 89 punten ingeschreven Marie 356, kampioene in de middenklasse op de jongste Drentse wintershow in Pesse, en de excellente roodbonte Reiertjeshoeve Geertje 407 (v. Talent). Ook familieleden van Mariegold, de Goldwyndochter die op de NRM van 2012 de reservetitel in de middenklasse won, maken deel uit van het veilingaanbod.

R David verstevigt koppositie De Deense roodbontstier R David verstevigde zijn koppositie in de jongste in-

dexdraai. Hij steeg met 19 punten naar 233 NVI. R David dankt zijn winst onder

meer aan een plus voor levensduur (+75), vruchtbaarheid (+1) en exterieur (+1).

Tabel 1 – Top drie overige rassen (GES, april 2013, roodbontbasis en indien vermeld deels op basis van buitenlandse dochters (i))

naam stier

vader

fleckvieh Rau Rumba Romel Romen Vanstein Randy montbéliarde Natif Jb Faucon Baxter (i) Plumitif Izara Bois le Vin Scandinavisch roodbont R David Fyn Aks R Bangkok (i) T Fjembe O Brolin Laur. Ipollo brown swiss Victory Acres S. Even Simon Sun-Made Vigor (i) President Encore Even

eig./ imp.

betr.

kg NVI melk

% vet

% eiwit

Inet

dgn. uierlvd gez. vruchtb. frame robuusth. uier benen

tot.

Xsires GGI CRV/GGI

91 +113 80 +92 91 +91

–330 –0,19 –169 –0,26 +66 –0,05

–0,06 –134 +0,00 –84 +0,04 +21

+392 +149 +76

104 103 101

108 112 108

105 94 99

101 91 92

95 93 93

113 108 109

104 96 98

K&L K&L K&L

95 +109 –261 –0,04 46 +98 +1000 –0,40 97 +96 –216 +0,02

+0,08 –40 –0,11 +124 +0,12 –6

+113 +269 +298

107 105 106

105 100 110

99 — 100

98 — 101

94 — 88

111 — 106

100 — 96

K&L K&L CRV

85 +233 +1174 –0,46 65 +148 +245 +0,00 92 +139 –157 +0,11

–0,16 +128 +1099 –0,05 +42 +716 +0,12 +22 +716

104 109 106

105 103 107

97 — 93

95 — 90

99 — 96

106 — 102

100 — 95

Samen CRV/GGI GGI

82 +267 78 +263 89 +229

+0,12 +0,06 +0,37

111 108 105

104 104 105

102 106 102

— — 105

100 104 99

120 118 115

109 112 106

–338 –0,05 –161 –0,17 –537 +0,62

–47 –44 +93

+769 +860 +532

V E E T E E LT

VX07-venster.indd 9

a pri l

2 0 1 3

23-04-13 16:53

• AMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

V E E T E E LT

MAART

2 0 1 3

19-03-13 13:53

V E E T E E LT

VX07_p10NED.indd 10

APR I L

2013

23-04-13 16:04

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koei Het beste voor uw koei Het uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koei koei Koecomfort Het beste beste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

Het beste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koei

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxe box Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk Renovatie (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxe Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxe box Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed Dual Waterbed !! Dual Waterbed Dual Waterbed !! Dual Waterbed Dual Waterbed !! Dual Waterbed

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxe

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkrach snel terug Meest duurzaam eindeloos blijvende Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht Meest koematras, veerkracht Behoud vanop uw koeien en reduceren op blijvende dierenartskosten. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich snel terug teru Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkrach snel Meest duurzaam koematras, met eindeloosDoor blijvende veerkracht. Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel terug Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht Behoud vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. Conclusie: zonder Behoud van uw koeien en op dierenartskosten. Door het zich snel snel terug. Behoud van uw op Door besparing op strooisel enreduceren arbeid verdient hetmeerprijs zich snel snel terug teru Door besparing besparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Behoud dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Behoud van van uw uw koeien koeien en en reduceren reduceren op op dierenartskosten. Conclusie: zonder meerprijs Behoud vanMeerwaarde uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel Conclusie: meerprijs Conclusie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl V E E T E E LT

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien met

VX07_p11.indd 11

AP R IL

2 0 1 3

23-04-13 13:23

H O O F D A RT I K E L

Tien procent meer melk aan productiekant in Belg

Belgische zuivelsector on De Belgische zuivelsector is de afgelopen

WESTVLAANDEREN

15,5 302.117 OOSTVLAANDEREN

VLAAMSBRABANT WAALSBRABANT

HENEGOUWEN

Weg van het regionaal denken Op zich is de verdeeldheid in melkproductie in het zuivellandschap niet vreemd. In meerdere landen zĳn de productieverschillen tussen regio’s aanzienlĳk. Als aanspreekpunt voor de Belgische zuivelindustrie heeft Renaat Debergh de juiste positie om de Belgische melken zuivelmarkt te overzien. Hĳ waarschuwt meteen. ‘We moeten afstappen van het regionaal denken in zuivel. De zuivelindustrie is meer en meer geschoeid op Europese leest.’ Dat zuivelfabrieken in België de afgelopen paar jaar hun activiteiten hebben geconcentreerd en dat sommige productielocaties daarbĳ zĳn verdubbeld in capaciteit, is volgens BCZ-frontman Renaat Debergh niet vreemd. ‘Net als bĳ het produceren van melk vindt ook aan de kant van de verwerking een concentratie plaats. Het is duidelĳk dat we steeds meer evolueren naar grotere productie-eenheden.’ Die ontwikkeling noemt hĳ positief. ‘Als klein zuivelland tellen we toch al enkele zuivelverwerkers met een schaalgrootte die gezien mag worden.’

Enorme evolutie bedrĳven Tussen 2005 en 2011 nam de landelĳke melkproductie volgens BCZ met een totaal van 11 procent toe. De gemiddelde melklevering in Vlaanderen ligt

VX07-hoofd.indd 12

V E E T E E LT

APR I L

2013

23-04-13 11:19

1,4

ie de Belgische landkaart erbĳ neemt en het zuivellandschap bestudeert, ziet het meteen. De productieverschillen tussen de verschillende regio’s zĳn aanzienlĳk. Al jarenlang zĳn de provincies Antwerpen en WestVlaanderen bekend als belangrĳke melkprovincies in Vlaanderen, op de voet gevolgd door de provincie Oost-Vlaanderen. De provincie Luik is dan weer met afstand de grootste melkprovincie in Wallonië. De Belgische melkveehouderĳ heeft in korte tĳd aan productiekant een flinke hervorming doorgemaakt. In vĳf jaar tĳd groeide de gemiddelde Belgische melkproducent met 44 procent, zo blĳkt uit cĳfers van de Belgische Confederatie Zuivel of BCZ.

278.217

ANTWE

3,0

tekst Annelies Debergh

10,7 225.509

Een blik op een zuivelland in verandering.

280.479

terwĳl andere exponentieel groeien in omvang.

18,9

Het aantal productielocaties is op zĳn retour,

16,7

vĳf jaar aan een metamorfose begonnen.

H O O F D A RT I K E L

Tien procent meer melk aan productiekant in Belg

Belgische zuivelsector on De Belgische zuivelsector is de afgelopen

WESTVLAANDEREN

15,5 302.117 OOSTVLAANDEREN

VLAAMSBRABANT WAALSBRABANT

HENEGOUWEN

Enorme evolutie bedrĳven Tussen 2005 en 2011 nam de landelĳke melkproductie volgens BCZ met een totaal van 11 procent toe. De gemiddelde melklevering in Vlaanderen ligt

VX07-hoofd.indd 12

V E E T E E LT

APR I L

2013

23-04-13 14:32

1,4

278.217

ANTWE

3,0

tekst Annelies Debergh

10,7 225.509

Een blik op een zuivelland in verandering.

280.479

terwĳl andere exponentieel groeien in omvang.

18,9

Het aantal productielocaties is op zĳn retour,

16,7

vĳf jaar aan een metamorfose begonnen.

nt in België vereist ook hervorming aan verwerkingskant

16,7 490.493

or ondergaat metamorfose percentage geproduceerde melk per provincie in België gemiddeld melkqoutum per bedrĳf in kilogrammen

273.994

15,9 388.614 LUIK

286.341

5,2 NAMEN

4,9

WAALSRABANT

LIMBURG

1,4

AAMSABANT

7,8

ANTWERPEN

272.177

278.217

438.067

Bron: BCZ

LUXEMBURG

inmiddels op ongeveer 360.000 liter per bedrĳf, zo staat te lezen in het Landbouwrapport (LARA) van de Vlaamse overheid. Als adviseur melkveehouderĳ binnen de Studiedienst Boerenbond zag Guy Vandepoel de Vlaamse melkveehouderĳ in korte tĳd enorm evolueren. ‘Melkveebedrĳven groeien tot ze een bepaald niveau van schaalvoordelen bereikt hebben, pas nadien zal de groei stagneren’, stelt Vandepoel. ‘Het gemiddelde Vlaamse melkveebedrĳf heeft dat niveau van schaalvoordelen nog niet bereikt; één op de vĳf bedrĳven levert nog altĳd minder dan 200.000 liter melk. De verwachting is dat de afvloei nog een tĳdlang groot blĳft.’

Relatief kleine thuismarkt Naast de afvloei in de sector houdt ook de trend van concentratie van productie-eenheden al enige tĳd aan. Vorige maand was de wereld van Belgische melkproducenten in rep en roer. Terwĳl de Belgische tak van FrieslandCampina een aantal van zĳn melkleveranciers overdraagt aan zuivelverwerker Limelco, ziet ook Danone zich genoodzaakt tot een herstructurering van zĳn melkaanvoer. Veel wil Renaat Debergh daar niet over kwĳt. ‘Maar als je ziet dat de gemiddelde Danone-leveraar de laatste vĳf jaar per jaar zes procent meer melk produceert, dan spreek je over die periode over een stĳging van dertig procent. Als er aan afzetzĳde geen ruimte is voor die extra geproduceerde melk, dan is een herstructurering van de melkaanvoer niet onlogisch. De wĳzigingen aan de zĳde van de verwerking zĳn ingegeven door de markt.’ En die markt is beperkt in Vlaanderen. ‘Met tien tot elf miljoen consumenten beschikt België over een relatief kleine thuismarkt. Guy Vandepoel ziet daarin een deel van de verklaring voor de huidige transformatie. ‘Vanouds, deels gestuurd door de kleine thuismarkt, is de Belgische zuivelindustrie meer dan in andere landen gericht op het afleveren van bulkproducten.’ Hĳ noemt nog meer historische verklaringen. ‘België had door de uitgestelde groei van de melkveebedrĳven ook nog steeds last van een erg versnipperd verwerkingsapparaat in verschillende aantallen productielocaties. Door die versnipperde melkverwerking en de trage herstructurering in de sector ondervindt onze melkveehouderĳ nog meer dan in andere landen de gevolgen van het oude zuivelbeleid.’

Zuivelindustrie in sneltempo hervormd Zuivelverwerker Milcobel: met 31 procent van de melk in handen de grootste zuivelcoöperatie in België

De zuivelindustrie is met de grotere melkaanvoer genoodzaakt om zich in sneltempo om te turnen richting het postquotumtĳdperk. ‘Internationaal zien we dat de vraag naar zuivelproducten blĳft stĳ-

V E EV TE EE ET LE TE LJTA N AU P R A IRLI 21 / 22 0 12 30 0 9

VX07-hoofd.indd 13

23-04-13 11:19

H O O F D A RT I K E L

gen’, klinkt Renaat Debergh positief. ‘Maar dat vraagt wel een aanpassing van de structuur. Het vergt het maken van andere zuivelproducten in andere zuivelfabrieken.’ De Belgische zuivelindustrie bezit niettemin een aantal niet te miskennen voordelen, ziet Guy Vandepoel nog. ‘Er is veel geïnvesteerd in technologie, innovatie, maar ook in duurzaamheid. Bovendien situeert ons land zich in een Europees groeigebied. We zien nu dat buitenlandse zuivelondernemingen zich op het Noordwest-Europese groeigebied gaan focussen. Er dienen zich zo nieuwe kopers van melk aan op de markt. Er komt dynamiek en verschuiving met die nieuwe melkafnemers.’ Momenteel is twee derde van de melk in handen van coöperaties, de rest gaat naar private afnemers. Guy Vandepoel signaleert de uitwisseling van veel melk tussen het noordelĳk en het zuidelĳk deel van België. ‘Daardoor mis je schaalefficiëntie. De versnipperde aanpak van de melkophaling is wel een nadeel.’ Met 31 procent van de Belgische melkproductie in handen, is Milcobel de grootste coöperatieve afnemer van melk. Ook binnen de groep Milcobel vonden de voorbĳe paar jaar een aantal forse verschuivingen plaats tussen locaties. De locaties Kallo, Langemark en Moorslede

kenden een aanzienlĳke groei, terwĳl in Gierle en Wuustwezel bestaande fabrieken zĳn gesloten. Die strategie van herstructurering is in de eerste plaats bepaald op basis van groeimogelĳkheden op locaties, zo zegt Eddy Leloup, directeur coöperatiezaken. ‘Puur economisch bekeken moet je focussen op productielocaties waarvan de infrastructuur in de toekomst nog kan uitbreiden. Voor zowel Langemark als Kallo geldt dat daar nog groeimogelĳkheden zĳn. In Kallo speelt ook de aanwezigheid van de Antwerpse haven.’ De verschuiving is slechts een kwestie van melkaanvoer reorganiseren. Als verantwoordelĳke voor de melkaanvoer beseft Leloup het belang van een goed geregelde melkaanvoer maar al te goed. ‘We houden daar de vinger aan de pols.’ Hĳ wĳst op de eerdergenoemde melkkernen. ‘De melkaanvoer wordt ingedeeld volgens een scharnierlĳn tussen de fabrieken. Maar aan die ophaaleconomie zit ook een grens. Op een bepaald ogenblik kun je daar nog maar weinig voordeel mee halen.’

Duurzame afzet van melk Een recente strategische keuze van Milcobel is ook om zelfstandig te blĳven opereren binnen de Belgische landsgrenzen. ‘We willen autonoom onze route

Belgische zuivelsector ondergaat herstructureringsgolf

zuivelbedrĳf

miljoen euro

Milcobel FrieslandCampina Bongrain Lactalis Danone LDA-Solarec Inex Bel Belgium Incopack Olympia

819 775 453 375 372 251 150 128 97 72

Tabel 1– Omzetcĳfers top 10 Belgische zuivelondernemingen in 2010 (bron: BCZ)

bewandelen ten dienste van de melkveehouderĳ rondom ons’, stelt Eddy Leloup. ‘We willen niet gaan voor een grootbankenscenario, maar richten ons in het belang van onze leden-melkveehouders bewust op de eigen regio. Onze focus ligt op een duurzame afzet van melken zuivelproducten met een beslissingscentrum in de eigen omgeving, waar dezelfde taal gesproken wordt en dezelfde cultuur heerst. Door de recente ontwikkelingen wint het belang en de bĳkomende waarde weer van een stabiele afnemer in de eigen omgeving tegenover discussies zoals over de melkprĳs.’ De recente herstructureringen in de Belgische zuivelmarkt zorgen ervoor dat melkveehouders de blik opnieuw meer naar buiten richten. ‘Het heeft duidelĳk gemaakt dat melk niet alleen geproduceerd moet worden’, beklemtoont Vandepoel. Hĳ wĳst nog maar eens op een evenwichtige bedrĳfsontwikkeling met voldoende aandacht voor arbeid, mestafzet, grond en kapitaal. ‘Ook de afzet van melk is belangrĳk en de relatie tot die afnemer. Op de golven van een steeds vrĳere markt is zekerheid over de afnemer de veiligheidsboei om aan vast te klampen in crisistĳden.’

Bewust zĳn van afnemers Dat de trend naar grotere zuivelgroepen doorzet, is duidelĳk. ‘Dat zorgt voor grotere afstanden, ook om met het bestuur van een zuivelonderneming in gesprek te gaan’, erkent Renaat Debergh. ‘Maar ook de Belgische coöperaties worden groter. Melkveehouders moeten zich vooral bewust zĳn van hun afnemers van melk.’ Renaat Debergh ziet wel enkele lichtpunten voor de toekomst. ‘De zuivelindustrie investeerde in 2011 een recordbedrag van 138 miljoen euro in het uitbouwen van productielocaties. Dat er zo veel geïnvesteerd is in verwerkingscapaciteit is op zich al een positief gegeven voor de Belgische melkproducenten.’ l

VX07-hoofd.indd 14

V E E T E E LT

APR I L

2013

23-04-13 11:19

Ga voor een laag celgetal!

V E E T VE EE EL T T E AE P L E2I 21 0 1 L TR I M 23 012

VX07_p15.indd VX08_p47.indd 15 47

1 45 7

23-04-13 09:15 08-05-2012 09:23:16

VX06_p16NED.indd 16

10-04-13 15:03

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: bestuurslid Oranjevereniging Leeftĳd: 45 Naam: Angela Hoeve Aantal koeien: 30 Woonplaats: Zunderdorp

Melkveehoudster Angela Hoeve mag inhuldiging van nieuwe koning bĳwonen

Vĳf dagen Oranjefeest tekst Jorieke van Cappellen

et hoogtepunt van het jaar. Dat is het vĳf dagen durende Oranjefeest van Zunderdorp, een dorpje onder de rook van Amsterdam. Als bestuurslid van de Oranjevereniging van Zunderdorp is melkveehoudster Angela Hoeve al ruim een half jaar bezig met de voorbereidingen op Koninginnedag. ‘We zĳn een heel Oranjegezind dorp en in de wĳde omgeving staan we bekend om de originele insteek van Koninginnedag. We hebben onder andere kinderspelen en ringsteken op de fiets, maar we organiseren ook een dorpsdiner voor de 466 inwoners van Zunderdorp.’ Bĳzonder is dat de Engelse hogeschool voor pop- en rockmuziek jaarlĳks met een aantal schoolbands in Zunderdorp komt spelen. ‘Het feest bĳ ons is voor die leerlingen het eindexamen en de jeugd hier vindt het geweldig.’ Met de inhuldiging van kroonprins Willem-Alexander krĳgt Koninginnedag in Zunderdorp een iets andere invulling. ‘In de grote feesttent kunnen mensen de kroning via een groot scherm volgen.’ Zelf houdt Angela zich het meest bezig met de organisatie van de kinderspelen. ‘Zeker in april zĳn we erg druk met de voorbereidingen. Mĳn man Albert helpt ook mee’, zegt Angela, die naast de koeien ook een kinderdagverblĳf op het bedrĳf runt. ‘De activiteiten zĳn gelukkig vrĳ goed om het melken en verzorgen van de dieren te plannen.’ Angela doet het bestuurswerk al 24 jaar met veel plezier. ‘Het verenigingsleven is belangrĳk in een dorp. Het zorgt ervoor dat de mensen elkaar blĳven zien en spreken. Je hoort wie ziek is of wie er nieuw in het dorp is.’ Iedereen moet kunnen meedoen. ‘We zorgen ervoor dat de ouderen ook naar het feest kunnen komen.’ Hoe druk Angela ook is met de voorbereidingen, op Koninginnedag zal ze dit jaar zelf niet aanwezig zĳn in Zunderdorp. De melkveehoudster is namelĳk één van de 500 Nederlandse burgers die zelf de inhuldiging mogen bĳwonen in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. ‘Onze Oranjevereniging kreeg een brief van de Commissaris van de Koningin van Noord-Holland, waarin één bestuurslid de inhuldiging mocht bĳwonen. In goed overleg is besloten dat ik erbĳ mocht zĳn.’ Angela kĳkt ernaar uit. ‘Ik heb mĳn jurk al klaarliggen. Ik vind het uniek en ook spannend, maar voor mĳ zal deze dag waarschĳnlĳk rustiger verlopen dan een normale Koninginnedag in Zunderdorp. Ik hoef nu alleen maar te zitten en te kĳken.’ De kroning kent een strakke organisatie, weet Angela. ‘Ik woon op twintig minuten fietsen van de Nieuwe Kerk, maar de gasten uit Noord-Holland moeten verzamelen in Haarlem, waarna we met bussen naar de kerk gaan.’ Angela is vastbesloten te gaan genieten van de dag. Eén ding vindt ze wel belangrĳk: ‘’s Avonds wil ik absoluut op tĳd terug zĳn om ons eigen knalfeest mee te maken.’

V E E T E E LT

VX07-even geen boer.indd 17

AP RI L

2 0 1 3

22-04-13 11:53

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Freek de Jong: ‘Schone koeien en schone boxen zĳn het belangrĳkste voor eersteklas melk’

Jan en Freek de Jong Veel keuringssuccessen en 65 jaar eersteklas melk zĳn bĳ familie De Jong het resultaat van zorgvuldigheid.

Precieze liefhebbers zetten door Al 65 jaar levert familie De Jong in Montfoort onafgebroken eerMontfoort

Aantal koeien: 70 Aantal stuks jongvee: 60 Melkquotum: 620.000 kg (inclusief 70.000 kg lease) Rollend jaargem.: 9610 4,14 3,32 Hoeveelheid land: 20 ha eigendom, 25 ha pacht

oor het nieuwe kwaliteitssysteem telt zuivelfabriek FrieslandCampina het aantal jaren dat veehouders eersteklas melk leveren niet meer door. Desondanks weten ze bĳ familie De Jong in Montfoort maar al te goed dat de teller voor hun bedrĳf op 65 jaar is gesprongen. Sinds 1948 is er door de Utrechtse

steklas melk af. De koeienliefhebbers bereikten de uitzonderlĳke mĳlpaal door ieder moment van de dag uiterst precies te zĳn. Fraaie koeien zorgen, ondanks de moeizame bedrĳfsontwikkeling door een pachtbedrĳf, voor veel werkplezier. tekst Florus Pellikaan

veehouders in bĳna 50.000 melkbeurten nooit een misstap gemaakt op het gebied van onder andere antibiotica, kiem- en celgetal. Uiterst bescheiden geven Jan (73), Gerrie (70) en Freek (45) de Jong toe best trots te zĳn op deze prestatie. ‘Natuurlĳk is het bĳzonder, want het kan zo fout zĳn. An-

Janke 536 (v. Roy) realiseerde een hoge vaarzenlĳst: 2.03 345 11.730 3,86 3,04 lw 117

tibiotica in de melk kun je voorkomen, maar bĳvoorbeeld boterzuur is ongrĳpbaar. We zĳn daarom na een waarschuwing voor boterzuur ook wel eens bang geweest dat het fout zou gaan’, geeft Freek de Jong toe. Over de reden waarom de veehouders hun best doen om eersteklas melk te leveren, vertelt Jan de Jong: ‘Ruim zestig jaar geleden betaalde de fabriek anderhalve guldencent meer voor een liter eersteklas melk. Nu word je gekort als de melk niet van de hoogste kwaliteit is, maar afwĳkingen kosten in ieder geval altĳd geld. Eersteklas melk is daarom voor ons dus een doel, niet zozeer het aantal jaren onafgebroken eersteklas melk.’

Zes keer langs de boxen Naar hun eigen idee doet familie De Jong niet zoveel bĳzonders om jaar in, jaar uit eersteklas melk te leveren. Na enig aandringen vat Gerrie de Jong het samen: ‘Je moet gewoon in alles heel krek zĳn en er niet met de pet naar gooien. Hoe drukker het seizoen, hoe spannender het voor de kwaliteit van de melk is.’ Zoon Freek voegt daaraan toe: ‘Schone koeien en schone boxen zĳn vanuit hygiëne-oogpunt het allerbelangrĳkste voor het leveren van eersteklas melk. Daarom lopen wĳ wel zes keer per dag de diepstrooiselboxen langs en maken we de spenen zorgvuldig schoon met voor iedere koe een nieuw papieren doekje.’ Als de koeien ’s morgens na het

V E E T E E LT

VX07-bedrijfsrepo de jong.indd 18

APR I L

2013

22-04-13 13:29

veehouders daarom ook heel streng. ‘Mastitis mag geen gewoonte worden, want dat maakt je arm. We hechten doorgaans erg aan koeien en normaliter hebben we ook veel geduld, maar als een koe twee keer uierontsteking heeft gehad, moet ze snel opknappen, anders nemen we afscheid van haar’, vertelt Freek.

Financieel weinig ruimte

De oorkonde uit 2007 ter gelegenheid van 60 jaar eersteklas melk

melken aan het voerhek vast staan, loopt Jan de Jong ze ook allemaal nog even met de roskam langs om eventuele viezigheid er direct af te poetsen. Niet alleen hygiëne staat hoog in het vaandel, ook andere factoren die bepalend zĳn voor de melkkwaliteit worden niet uit het oog verloren. ‘We vervangen de tepelvoeringen altĳd precies op het aantal melkingen dat is voorgeschreven. In ons geval is dat na ruim zes maanden’, vertelt Jan. En om vergissingen met antibiotica te voorkomen zet Freek behandelde koeien altĳd vóór het melken in de box vast om ze vervolgens als laatste te melken. Ook is het wel twintig jaar geleden dat iemand van buiten de familie de koeien heeft gemolken. Het kiemgetal is bĳ De Jong het jaarrond onder de tien en het celgetal komt zelden boven de 100.000 cellen per milliliter uit. Op uiergezondheid zĳn de melk-

Moderne melktechniek is bĳ familie De Jong in ieder geval geen verklaring voor de kwaliteitsprestatie. Het melken gebeurt nog altĳd in de 2 x 5 visgraatmelkstal, die dateert uit 1982. De reden dat deze melkstal nog altĳd in bedrĳf is, ligt in het verleden. Het had namelĳk niet veel gescheeld of het aantal jaren onafgebroken eersteklas melk was voor familie De Jong definitief op 44 jaar blĳven steken. Lange tĳd boerde de familie op een pachtbedrĳf vlak bĳ Nieuwegein, tot de verpachter in 1992 het contract opzegde. ‘Er is duidelĳk een verschil tussen uitgekocht of weggestuurd worden. Financieel hadden we nauwelĳks mogelĳkheden. We hadden vĳftig koeien en kregen de helft van het melkquotum uitbetaald, dat was alles. Pachten is rĳk boeren en arm sterven’, stelt Jan de Jong. ‘Maar we waren boer in hart en nieren en wilden heel graag verder. Gelukkig hebben we deze boerderĳ uiteindelĳk voor een schappelĳke prĳs van een weduwnaar over kunnen nemen.’ Familie De Jong startte op het huidige bedrĳf 21 jaar geleden met 3,5 ton quotum en twintig hectare grond. De historie zorgt er nog altĳd voor dat grootse plannen niet uitvoerbaar zĳn en dat het

in de dagelĳkse praktĳk soms behelpen is. Zo staan er in het achterhuis nog 21 pinken op de grup die dagelĳks met de kruiwagen moeten worden gemest. ‘Het bedrĳf is arbeidsintensief, maar het is voor ons geen straf om veel uren in de stal te zĳn. Misschien had een echte ondernemer het met onze historie wel heel anders aangepakt en links- of rechtsom toch grotere stappen gezet. Maar wĳ zĳn ook wel iets meer koeienmensen dan ondernemers’, vertelt Freek desgevraagd. ‘We hebben het nooit over groot, maar wel vaak over mooie koeien.’

Fokkerĳ gaat niet snel Het onderwerp fokkerĳ brengt het gesprek direct in een stroomversnelling. De vele keuringssuccessen die in het verleden zĳn behaald, worden inclusief jaartal zonder nadenken opgesomd. Sinds 1976 neemt familie De Jong onafgebroken deel aan keuringen en de laatste jaren gaat er nauwelĳks een Utrechtse keuring voorbĳ of er wordt wel een kampioenslint veroverd. Twee keer haalden ze een derde plaats in het kampioenschap op de NRM, waaronder in 2010 met Janke 480 (v. Allen). Recent keuringssucces was er met Annie 153 (v. Goldwyn) en Ingrid 121 (v. Lucky Lawrence), die in maart respectievelĳk kampioene en reservekampioene werden op de wintershow in Houten. Over de reden van keuringsdeelname, waaraan ook Freeks broer Arjan een grote bĳdrage levert, is Jan de Jong duidelĳk. ‘Als je thuis blĳft, word je bedrĳfsblind. Je denkt thuis altĳd dat je koeien beter zĳn dan op de keuring. Het is een gezellige plek waar je weer zicht krĳgt

V E E T E E LT

VX07-bedrijfsrepo de jong.indd 19

AP R I L

2 0 1 3

22-04-13 13:29

B E D R I J F S R E P O RTA G E

De met 87 punten ingeschreven Ingrid 121 (v. Lucky Lawrence) won in maart de reservetitel midden in Houten

op de kwaliteit van het vee. Deelname is voor ons echt een gewoonte geworden.’ Het verleden heeft volgens Freek bewezen dat een koe die succesvol mee kan lopen op een keuring, ook het beste op het bedrĳf past. ‘Het zĳn koeien die ieder jaar beter worden, ieder jaar meer melk geven en echt oud kunnen worden. En wanneer een koe echt goed in elkaar zit, komt de melkproductie vanzelf.’ Om de stelling kracht bĳ te zetten, haalt Jan de Jong tweedekalfskoe Janke 536 aan. De Roydochter won vorig jaar de reservetitel op de zomerkeuring in Breukelen en produceerde in haar vaarzenlĳst in 345 dagen 11.730 kg melk met 3,86% vet en 3,04% eiwit, wat resulteert in 117 lactatiewaarde. ‘Ze is het schoolvoorbeeld van een heel langzaam generatie-interval. Haar moeder hebben we vorig jaar op zeventienjarige leeftĳd en na 151.500 kilogrammen melk en twaalf dochters afgevoerd. Er zouden tussen deze twee dieren wel drie generaties meer kunnen zitten en toch heeft deze vaars de hoogste productie van alle vaarzen. Ze is het bewĳs dat fokkerĳ niet zo snel gaat als door sommigen wordt gesuggereerd.’

Voeding kan heel simpel De veehouders zĳn vastberaden in hun fokkerĳstrategie en dat blĳkt voor een uniforme veestapel te hebben gezorgd. Ruim ontwikkelde, brede dieren met een fraaie welving en kwaliteitsrĳke uiers redden zich perfect in de krappe afmetingen van de 31-jarige, maar goed onderhouden ligboxenstal. ‘Alleen gaan exterieur en eiwit gewoon heel lastig samen, maar daar proberen we wel meer

op te letten’, vertelt Freek. Stieren die op dit moment worden gebruikt, zĳn: Goldsun, Atlantic, Mr Burns, Brawler, Lavanguard, Lauthority en Windbrook. De bedrĳfseigen true type is de momenteel droogstaande en met 91 punten ingeschreven Annie 137 (v. Allen). ‘Ze is breed, voorzien van een heel sterke uier, heeft al 82.000 kilo melk gegeven en ondanks dat ze al twee keer een tweeling heeft gebracht, loopt ze altĳd gewoon door’, omschrĳft Freek de bekende keuringskoe. De uit de kluiten gewassen koeien danken hun productiecapaciteit niet aan een ingewikkeld rantsoen. Veertig procent mais, zestig procent gras en 1,5 kilo maatmeel vormen de basis, aangevuld met brok en met hooi naar behoefte. ‘We voeren al tien jaar dezelfde productiebrok, alleen het maatmeel wordt door voeradviseur Aart Malestein afgestemd op de kwaliteit van het ruwvoer. Voeding hoeft dus helemaal niet zo ingewikkeld te zĳn, want dat is vooral veel commercie’, stelt Jan de Jong. Freek vult aan: ‘Het is misschien ouderwets, maar we voeren ook niet gemengd. Een voermengwagen is gewoon duurder en de blokkendoseerwagen functioneert bĳ ons prima.’ De komende jaren wil Freek de Jong het bedrĳf, dat hĳ drie jaar geleden heeft overgenomen, continueren en langzaam uitbouwen. ‘Ik hoop over een paar jaar de financiële ruimte te hebben om een nieuwe ligboxenstal te bouwen. Dat maakt het werk een stuk makkelĳker, maar meer dan honderd koeien zal ik niet snel gaan melken.’ l

Vanwege ruimtegebrek staan er nog 21 pinken op de grup

V E E T E E LT

VX07-bedrijfsrepo de jong.indd 20

APR I L

2013

22-04-13 13:29

V E E T E E LT

VX07_p21.indd 21

AP R IL

2 0 1 3

22-04-13 10:50

VX07_p22.indd 22

V E E T E E LT

APR I L

2013

22-04-13 10:54

S P E C I A L

H U I S V E S T I N G

Roostervloer op retour; emissiearme vloer wordt standaard in de melkveehouder캐. Pag. 24 Koecomfort is steeds vaker leidraad b캐 keuze voor stalsysteem. Pag. 26 Veehouders en gemeenten wennen aan nieuwe vormen van bovenbouw. Pag. 28

VX07-special intro.indd 23

22-04-13 14:01

S P E C I A L

H U I S V E S T I N G

Emissiearme vloer wordt de nieuwe standaard in de melkveehouderĳsector

Roostervloer op retour De standaard roostervloer zal binnen enkele jaren niet meer voor melkveestallen worden verkocht, verwachten adviseurs en betonproducenten. Twintig emissiearme vloeren hebben inmiddels een officiële erkenning en de ontwikkeling gaat door. tekst Wichert Koopman

e uitstoot van ammoniak wordt de komende jaren steeds vaker de beperkende factor bĳ de ontwikkeling van melkveebedrĳven. De provincies Noord-Brabant en Limburg stellen nu al emissie-eisen bĳ de vergunningverlening voor nieuwe stallen. Bedrĳven in de buurt van Natura 2000-gebieden kunnen alleen groeien als ze hun ammoniakproductie compenseren of beperken en wie in aanmerking wil komen voor subsidie in het kader van de Maatlat Duurzame Veehouderĳ, zal in het ontwerp van een stal nu al moeten kiezen voor een emissiearme vloer. Bovendien wordt in de loop van 2014 een nieuwe Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Huisvesting verwacht waarin eisen aan de ammoniakemissie worden gesteld. Weidegang is dan niet meer toereikend om de uitstoot van een standaard roostervloer te compenseren.

Markt voor renovatie ‘Wĳ gaan ervan uit dat de roostervloer bĳ de nieuwbouw van melkveestallen binnen enkele jaren niet meer zal worden toegepast’, vertelt Eric Pĳnappels, specialist huisvesting bĳ DLV Bouw, Milieu en Techniek.

Een emissiearme vloer is honderden euro’s per koe duurder dan een roostervloer.

Voor veehouders die nu nog geen beperkingen ondervinden, kan dat een overweging zĳn om bĳ nieuwbouw nu nog voor roosters te kiezen. In de nieuwe AMvB Huisvesting komt waarschĳnlĳk een ruime overgangsregeling voor bestaande stallen. Maar over tien tot vĳftien jaar zullen de roostervloeren dan alsnog vervangen moeten worden. Verschillende fabrikanten bieden voor nieuwbouw inmiddels aangepaste roosters aan die later door het plaatsen van kappen of kleppen alsnog relatief eenvou-

Tabel 1 – Emissiearme stalsystemen voor melkvee op de RAV-lĳst per 10 april 2013 (bron: DLV-BMT)

systeem/vloer/ luchtwasser

leverancier

Sleufvloer Agrifloor Patent Comfortvloer G4 Profielvloer C7 Profielvloer C1 Profielvloer C3 Sleuvenvloer B Groene Vlag Plus Groene Vlag Patent Comfortvloer G1 W2-welzĳnsvloer Duurzaamheidsvloer Profielvloer C5 Ecovloer W4-welzĳnsvloer Duurzaamheidsvloer Profielvloer C6 Patent Comfortvloer G2 Herakles-vloer Chemische luchtwasser W5-welzĳnsvloer Patent Comfort-roostervloer G3

Den Boer Beton Zeus Beton Swaans Beton Concrelit Concrelit Concrelit Den Boer Beton/Beerepoot Agri Den Boer Beton/Beerepoot Agri Den Boer Beton/Beerepoot Agri Swaans Beton HCI Beton van Berkel beton Concrelit Veld-V beton HCI Beton van Berkel beton Concrelit Swaans Beton Stalbouw.nl Agro Air Concepts HCI Beton Swaans Beton

kg NH3-emissie/dierplaats/jaar permanent status opstallen beweiden emissiefactor 9,2 9,2 9,2 9,2 8,6 8,6 9,2 4,7 7,4 9,2 9,5 9,5 9,5 8,1 8,1 8,1 8,1 8,0 9.1 4,0 7,7 8,6

7,7 7,7 7,7 7,7 7,5 7,5 7,7 4,1 6,5 8,1 8,3 8,3 8,3 7,1 7,1 7,1 7,1 7,0 7,9 3,5 6,7 7,5

definitief definitief definitief definitief definitief definitief definitief voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig voorlopig

Binnen enkele jaren geen roostervloeren meer bĳ nieuwbouw van melkveestallen

V E E T E E LT

VX07-special vloeren.indd 24

APR I L

2013

22-04-13 16:27

dig emissiearm kunnen worden gemaakt. Daarnaast verwachten de betonproducenten een groeiende vraag naar emissiearme vloeren voor renovatie van oudere stallen. Ammoniak ontstaat als vaste mest en urine langere tĳd met elkaar in contact komen. Het principe van emissiearme stalsystemen is er dan ook op gebaseerd om dunne en dikke fractie op de vloer van elkaar te scheiden. Door daarnaast de put af te dekken kan er geen ammoniak ontsnappen als vaste mest en urine alsnog bĳ elkaar komen. De lucht boven de mest raakt verzadigd met ammoniak, waardoor de productie stopt.

Beloopbaarheid Naast de beperking van de ammoniakproductie is beloopbaarheid een belangrĳk aandachtspunt bĳ de keuze voor een emissiearme vloer. Alternatieven voor roosters hebben wat dat betreft lang een slecht imago gehad. ‘Ten onrechte’, vindt Ralf van de Ven, commercieel manager bĳ Swaans Beton. ‘Voor ons was verbetering van het dierwelzĳn juist het uitgangspunt bĳ de ontwikkeling van een alternatief voor de roostervloer. Pas later is daar beperking van de ammoniakemissie bĳ gekomen. Een dichte vloer met een goed profiel heeft geen oneffenheden en geeft grip. Dat zorgt voor een beter loopgedrag.’ ‘Inmiddels is er voldoende aanbod van vloeren voor melkkoeien waarmee goed valt te werken’, vindt ook Eric Pĳnappels. ‘Aandachtspunt is nog wel het ontstaan van een mestfilmpje bĳ sterk drogend weer of als de koeien buiten lopen. Dit is op te lossen door de vloer voor het schuiven te bevochtigen, bĳvoorbeeld door een sproeier op de mestrobot of een spoelleiding langs de boxrand.’

Luchtwasser als alternatief

moniak en Veehouderĳ. In tabel 1 staat een overzicht van de RAV-lĳst per 10 april 2013. Het is mogelĳk dat meer dan één type vloer of luchtwasser binnen een omschrĳving past. Door fabrikanten aangemelde vloeren krĳgen eerst een voorlopige status op de lĳst. Pas als in minstens vier proefstallen de ammoniakemissie door middel van officiële metingen is vastgesteld, krĳgt een systeem een definitieve erkenning. Als deze metingen niet op tĳd worden uitgevoerd, verdwĳnt een systeem na drie jaar van de lĳst. Een opvallend systeem op de lĳst is de chemische luchtwasser. Voor de melkveehouderĳ is het een nieuwe manier om de uitstoot van ammoniak uit de stal te beperken. Evert Wind, projectleider rundvee bĳ Agrifirm Exlan, verwacht niet dat luchtwassers massaal in de melkveehouderĳ zullen worden toegepast, maar ziet wel kansen. Met name voor bedrĳven die op korte afstand van een Natura 2000gebied willen uitbreiden. ‘Doordat een luchtwasser de uitstoot fors terugbrengt, kunnen op een locatie aanzienlĳk meer koeien worden gehouden zonder dat de

totale ammoniakemissie toeneemt.’ Bĳ grotere stallen kan een luchtwasser financieel concurreren met een emissiearme vloer. ‘Aandachtspunt is wel de uitstraling van dergelĳke stallen’, vindt Wind. ‘Voor het beeld van de melkveesector is het belangrĳk dat de koeien zichtbaar blĳven.’

Volledig scheiden De actuele RAV-lĳst telt een twintigtal emissiearme vloeren. Uit concurrentieoogpunt willen fabrikanten nog niet veel kwĳt over hun ideeën, maar ze bevestigen allemaal dat er de komende jaren nieuwe vloeren op de markt zullen komen. ‘Een aantal daarvan zal het mogelĳk maken om dunne en dikke mest volledig van elkaar te scheiden’, voorspelt Henk-Jan Röfekamp, directeur bĳ Concrelit en voorzitter van Agrab, de vereniging van fabrikanten van agrarische betonproducten. ‘De emissies van dergelĳke vloeren zullen naar verwachting zeer laag zĳn en primaire mestscheiding maakt het mogelĳk om gericht te bemesten of de dikke fractie af te voeren, maar bĳvoorbeeld ook om efficiënt boxstrooisel te maken.’ l

Voltooid verleden tĳd: de oude sleuvenvloer Het idee achter de allereerste emissiearme vloer was destĳds revolutionair. Urine werd direct gescheiden van vaste mest en kon door gaatjes in de sleuven wegstromen in de put. De vaste mest werd regelmatig afgeschoven. De sleuvenvloer van vĳftien jaar geleden had echter één groot probleem: door het versmeren van droge mest kon het oppervlak spiegelglad worden. Horrorverhalen over uitgegleden koeien gingen als een lopend vuurtje

door de sector en bezorgden emissiearme stalvloeren lange tĳd een slecht imago. Inmiddels is het originele ontwerp flink verbeterd. Gaatjes heeft de sleuvenvloer niet meer, waardoor urine in de sleuven blĳft staan en bĳ het schuiven de vloer als het ware schoonwast. De oppervlakte heeft bovendien profiel gekregen. Het principe van de eens verguisde sleuvenvloer ligt nu zelfs aan de basis van verschillende vloeren van andere producenten.

Om als emissiearm systeem te worden erkend, moeten stalsystemen zĳn opgenomen in de zogenaamde RAV-lĳst van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. De afkorting RAV staat voor Regeling Am-

V E E T E E LT

VX07-special vloeren.indd 25

AP R IL

2 0 1 3

22-04-13 16:30

S P E C I A L

H U I S V E S T I N G

Koecomfort steeds vaker leidraad bĳ keuze voor stalsysteem

Ligboxenstal plus Afgedaan heeft de ligboxenstal voorlopig niet. Maar koecomfort krĳgt bĳ de keuze voor een stalsysteem wel meer

dien zullen ook in een vrĳloopstal de vreet- en wachtruimtes onderkelderd moeten zĳn.

aandacht. Diepstrooiselboxen voor gescheiden mestfractie zĳn

Strohok redt dieren

populair en in veel stallen ruimen melkveehouders plaats in voor een groot strohok. tekst Wichert Koopman

ouwkosten, arbeid, koecomfort en milieu. Het zĳn belangrĳke aspecten die veehouders moeten afwegen bĳ de keuze voor een stalsysteem bĳ nieuwbouw of uitbreiding. Veel ruimte is goed voor de koeien, maar verhoogt de bouwkosten. Koeien liggen heerlĳk in diepstrooiselboxen, maar die vragen meer arbeid. En een vrĳloopstal biedt dieren maximale vrĳheid, maar staat als stalsysteem nog in de kinderschoenen. In de afweging van belangen komt de ligboxenstal in de meeste gevallen

nog steeds als beste compromis uit de bus. ‘En dat zal voorlopig ook wel zo blĳven, zeker voor grotere koppels koeien’, constateert Mark de Jong, bouwkundig adviseur bĳ DLV. ‘Tot zo’n 120 koeien zie ik nog wel mogelĳkheden voor potstallen of vrĳloopstallen. Daarboven wordt het lastig, alleen al vanwege de grootte van het gebouw.’ Hoewel een vrĳloopsysteem zonder boxen en kelders per vierkante meter goedkoper te bouwen is, vallen de totale bouwkosten zeker niet lager uit vanwege de benodigde extra oppervlakte. Boven-

‘Vrĳloopstallen zĳn zeker niet voor iedereen weggelegd’, vindt Eric van den Hengel van bouwkundig adviesbureau Stalbouw.nl. ‘Je moet als veehouder volledig achter het systeem staan, anders wordt het niks. Het beheer van de bodem vraagt aandacht. En wĳ zĳn ervan overtuigd dat in het Nederlandse klimaat een vrĳloopstal alleen een succes wordt als je het proces van compostering kunt controleren en kunt sturen. Dat betekent dat je moet kunnen beluchten. Bovendien zul je moeten werken met materiaal dat langzaam composteert, bĳvoorbeeld houtsnippers, zodat het bed gedurende een langere periode warm genoeg wordt om vocht te laten verdampen. Als de compostering stopt, wordt het snel een natte bende.’ De vrĳloopstal is nog volop in ontwikkeling, maar Van den Hengel ziet het wel als een voorloper van stalsystemen waarin koeien onder gecontroleerde omstan-

Een groot strohok voor kwetsbare dieren is steeds vaker onderdeel van een ligboxenstal

V E E T E E LT

VX07-special ligboxen.indd 26

APR I L

2013

22-04-13 15:58

digheden vrĳ rond kunnen lopen. Zo wordt al geëxperimenteerd met een kunststof stalbodem waarbĳ de mest met geavanceerde techniek wordt verwĳderd. Een vrĳloopstal of potstal voor alle koeien mag dan voor het gros van de veehouders een brug te ver zĳn, adviseurs zien wel grote voordelen in het toevoegen van een vrĳloopgedeelte aan een ligboxenstal. ‘Ik hoor regelmatig van klanten met een strohok dat ze het niet meer zouden willen missen’, vertelt Jan Oude Hengel van adviesbureau Farm Consult. ‘Als je dieren in een kwetsbare periode op stro kunt houden, dan red je daar echt dieren mee. Dat helpt natuurlĳk enorm bĳ het verhogen van de levensduur. ’

Meer werk, minder trammelant De trend naar meer comfort voor de koeien vertaalt zich ook in de keuzes die de veehouder maakt binnen het concept van de ligboxenstal. Steeds vaker krĳgen de dieren een diepstrooiselbox als ligbed. De extra arbeid in vergelĳking met matten nemen veehouders voor lief. ‘Ik ken geen enkele veehouder die gestopt is met diepstrooiselboxen. Maar ik hoor klanten wel klagen over matrassen. De topmatten slĳten, koeien liggen melk uit of er zĳn problemen met dikke hakken’, vertelt Mark de Jong. ‘Per saldo denk ik dat je met diepstrooiselboxen minder werk hebt. Je hebt meer dagelĳks werk, maar minder

trammelant. De duurzaamheid van het vee gaat echt omhoog.’ Het gebruik van dikkemestfractie als vulling voor diepstrooiselboxen wint snel aan populariteit, ook al vanwege de sterk gestegen prĳzen voor zaagsel en andere strooisels. ‘Dikke fractie is goedkoop, supercomfortabel voor de koeien, het blĳft goed liggen in de boxen en je maakt een kringloop binnen je eigen bedrĳf’, somt Eric van den Hengel de positieve eigenschappen op. Maar ook dit type ligbed vraagt extra zorg en aandacht van de veehouder, geeft Van den Hengel aan. ’Je moet wel weten waar je mee bezig bent. Je moet bĳ voorkeur alleen mest gaan scheiden uit een put waarin geen melken antibioticaresten terechtkomen. Het eindproduct moet minstens 32 procent droge stof bevatten als je het in de boxen brengt en bĳvullen moet regelmatig in kleine laagjes. Zo blĳft het ligbed droog en voorkom je problemen met bacteriegroei.’ Bĳ nieuwbouwplannen adviseert Van den Hengel om voorzieningen te treffen om

boxstrooisel te maken uit dagverse mest. Dat geeft het beste scheidingsresultaat en een mooi rul product.’

Voorkeur voor zand Dierenarts Bertjan Westerlaan van adviesbureau Vetvice constateert dat er nog een wereld is te winnen in het verbeteren van het ligcomfort voor de Nederlandse melkkoe. Diepstrooiselboxen zĳn daarbĳ in zĳn ogen een must, waarbĳ de voorkeur uitgaat naar zand. ‘Het is anorganisch, waardoor minder bacteriegroei optreedt, de kwaliteit is stabiel, het ligbed blĳft rul en in de zomer is het koel. Bovendien zorgt zand op de looppaden voor een stroeve vloer waarop de koeien veel grip hebben.’ De nadelen van zand in de stal kent Westerlaan natuurlĳk ook, maar met een uitgekiend stalontwerp en een juiste verwerking zĳn deze volgens hem goed op te vangen. ‘Het aantal zandstallen stĳgt en dat betekent dat ook de kennis van veehouders en toeleveranciers toeneemt.’ l

Voltooid verleden tĳd: spanband als schoftboom Het streven naar maximale vrĳheid voor de koe heeft in de loop van de jaren geleid tot diverse creatieve ideeën voor stalinrichting. Er zĳn bĳvoorbeeld boxen van glasfiber op de markt die in sommige gevallen niet meer zĳn dan een simpele stok die schuin omhoogsteekt. De kunststof boxafscheidingen zĳn in veel gevallen duurder dan de stalen uitvoeringen. Maar door de flexibiliteit bezeren koeien zich minder snel.

Om de koe extra bewegingsruimte te geven zochten stalinrichters ook naar een alternatief voor de stalen schoftboom. Een spanband om de koeien te keren was een tĳd erg populair. ‘Het was geen succes’, zag Mark de Jong van DLV. ‘De banden hingen vaak snel slap en het gebeurde nog wel eens dat er een koe met een spanband aan de haal ging.’ In nieuwe stallen is de vertrouwde stalen schoftboombuis de laatste jaren weer de standaard.

Een spanband om koeien te keren was een tĳd erg populair

V E E T E E LT

VX07-special ligboxen.indd 27

AP R I L

2 0 1 3

22-04-13 15:58

S P E C I A L

H U I S V E S T I N G

Veehouder en gemeenten wennen aan nieuwe vormen bovenbouw

Open voor alternatieven Klimaat en kosten bepalen voor een belangrĳk deel de keuze voor de bovenbouw van een nieuwe stal. Daarnaast groeit de aandacht voor landschappelĳke inpassing. Het populaire zadeldak met sandwichpanelen krĳgt concurrentie. tekst Wichert Koopman

talen spanten, een zadeldak met sandwichpanelen, een lichtstraat in de nok en grotendeels open zĳwanden die meestal met een gordĳn zĳn af te sluiten. De bovenbouw van zeker driekwart van de nieuwe ligboxenstallen voldoet aan deze omschrĳving. Veel is gestandaardiseerd, bouwbedrĳven kunnen efficiënt meters maken en dat drukt de kosten. Zeker in een tĳd dat grondstofprĳzen laag zĳn en aannemers bereid zĳn hun arbeid scherp te calculeren. Alternatieven voor deze standaard bovenbouw, zoals foliestallen, zĳn in eerste instantie ontwikkeld om bouwkosten te besparen. ‘Maar uitgekiend

traditioneel bouwen hoeft niet per definitie duurder te zĳn’, weet Johan den Hollander van DLV. ‘Zeker niet als je er rekening mee houdt dat de folie van dergelĳke stallen gedurende de levensduur nog een keer vervangen zal moeten worden. Ook alternatieve kapconstructies zoals een zaagtanddak of een Italiaanse kap zĳn in bepaalde toepassingen goedkoper, maar kunnen in de praktĳk duurder uitpakken als niet kritisch wordt gerekend.’ ‘Zo’n vĳf procent van de stallen die wĳ tekenen, heeft een alternatieve bovenbouw’, schat Dick Heideman, specialist rundveehouderĳ bĳ adviesbureau AgraMatic. ‘En de vraag neemt toe. Maar kosten besparen op de bovenbouw valt nog

niet mee. Zeker niet omdat het bouwbesluit steeds hogere eisen stelt aan constructies.’ Een mogelĳke vorm van kostenbesparing is het achterwegen laten van gordĳnen in de zĳgevels. ‘Mits je maatregelen treft om de drinkwatervoorziening en melkerĳ vorstvrĳ te houden kan dat best in het Nederlandse klimaat’, vindt Heideman. Als compromis wordt er soms voor gekozen om alleen de westkant afsluitbaar te maken om regeninslag te voorkomen.

Licht en lucht Een van de oudste alternatieve staltypen in Nederland is de serrestal, waarvan de eerste nu tien jaar staan. ‘In het begin trokken we vooral prĳskopers’, vertelt Erik Lindeboom van producent ID Agro. ‘Hoewel we nog steeds relatief goedkoop zĳn, zien we steeds vaker dat het lichte en luchtige karakter van de serrestal in eerste instantie veehouders aantrekt. Wat betreft het niveau van afwerking doen we niet meer onder voor traditionele stallen. Daarnaast is de flexibele bouwwĳze van de serrestal voor veehouders een voordeel. Een serrestal is eenvoudig

Houding ten opzichte van foliestallen verandert

V E E T E E LT

VX07-special ventilatie.indd 28

APR I L

2013

22-04-13 16:10

en zonder extra kosten uit te breiden.’ Ook Jelle van der Brugge, verkoper van de V-stal – waarvan het dak oogt als een tuinbouwkas – rekent voor dat zĳn foliestal aanzienlĳk goedkoper kan zĳn dan een traditionele stal. Maar ook hĳ merkt dat het prettige stalklimaat voor klanten van minstens even groot belang is. In Nederland en België zĳn inmiddels een twintigtal V-stallen gebouwd. Als het gaat om bouwkosten maakt Herman Hoekstra van Simmer Housing zich geen illusie. De flexstal is niet goedkoper dan een stal met stalen spanten. ‘Maar dan krĳgt de klant wel een vrĳe overspanning en een stal met veel licht en lucht. In een vergelĳkend onderzoek naar het klimaat in verschillende staltypen kwam de boogstal vorig jaar nog als beste uit de bus’, aldus Hoekstra.

Weerstand bĳ welstand De inpassing van gebouwen in de omgeving krĳgt de laatste jaren steeds meer aandacht. Stallen worden breder, daardoor hoger en dus massalere onderdelen van het landschap. ‘Wĳ zien bĳ gemeenten een duidelĳk verschil in benadering tussen stallen in een open polder en stallen in een lintbebouwing’, constateert Johan den Hollander. ‘In het eerste geval is de omvang vaak niet zo’n probleem. In de lintbebouwing willen gemeenten liever geen hoge gebouwen en zien ze liever meerdere kleine kapjes.’

Een voorbeeld van een stal die gekenmerkt wordt door meerdere kappen is de Italiaanse stal. Sinds de introductie, zes jaar geleden, zĳn er inmiddels een honderdtal van in Nederland gebouwd. Door de afwĳkende kapconstructie is de nokhoogte beperkt. Een standaard 0 + 6 + 0 stal is met een zadeldak al snel twaalf tot veertien meter hoog. Met een Italiaanse kap of een traditionele kapvorm met meerdere kleine kappen is het hoogste punt maximaal 9,5 meter. ‘Ook wĳ hebben in eerste instantie moeite moeten doen om welstandscommissies ons ontwerp uit te leggen’, vertelt Chris Wĳsman van Wĳsman bouwen tekenadviesbureau. ‘Maar dat lukt vaak goed.’ Een groot deel van de tekeningen die het adviesbureau maakt, betreft verbredingen van bestaande stallen. Die zĳn met een Italiaanse kapconstructie vaak beter te realiseren dan met een zadeldak. De houding van gemeenten ten opzichte van foliestallen is de laatste jaren duidelĳk veranderd, merken de verkopers. In

eerste instantie hadden de vergunningverleners moeite met de uitstraling van de lichte constructies die oogden als tĳdelĳke bouwwerken. Nu zien ze ook de voordelen. De serrestal en de V-stal zĳn minder hoog dan traditionele stallen. En als het moet, kunnen voorgevels zo worden ontworpen dat ze niet anders ogen dan de vertrouwde stallen. De weerstand bĳ welstandscommissies is voor de firma Cover-All Benelux een reden om hun witte, oorspronkelĳk uit Noord-Amerika stammende foliehallen niet meer actief te promoten als veestal, hoewel nieuwe aanvragen natuurlĳk wel serieus worden behandeld. ‘Wĳ waren vol verwachting toen we het concept in de Nederlandse landbouw introduceerden, maar hebben gedesillusioneerd onze bakens verzet naar de industriële sector’, vertelt directeur Boele Rothert. ‘Procedures om Cover-All-stallen door welstandscommissies geaccepteerd te krĳgen blĳken zeer langdurig. Zo veel geduld hebben veehouders niet.’ l

Voltooid verleden tĳd: spouwmuren met ventilatiekleppenboom Gemetselde spouwmuren van één meter tachtig met daarboven kleppen van zo’n veertig centimeter om de ventilatieopening te vergroten of verkleinen. Het was lange tĳd de standaard bĳ de bouw van koeienstallen. Gebouwen moesten degelĳk zĳn, beschutting bieden aan de koeien en de inlaat van lucht moest je kunnen sturen, zo was de gedachte. Inmiddels is in veel van deze oudere stallen een belangrĳk deel van het

metselwerk ten prooi gevallen aan de sloophamer. De spouw is verwĳderd om voor de ligboxen langs de buitenmuur meer kopruimte te creëren. Nog vaker is een groot deel van de buitenmuur afgebroken om de luchtinlaat te verruimen. In nieuwe stallen is de goothoogte standaard minstens 3,5 meter en zĳwanden stellen niet veel meer voor. Ze zĳn prefab – als ze er al in zitten – en een gordĳn volstaat om extreme weersinvloeden buiten te houden.

Spouwmuren met ventilatiekleppenboom: lange tĳd de standaard bĳ koeienstallen

V E E T E E LT

VX07-special ventilatie.indd 29

AP R I L

2 0 1 3

22-04-13 16:10

VX07_p30.indd 30

V E E T E E LT

APR I L

2013

22-04-13 14:22

DIERGEZONDHEIDSNIEUWS

Wel of niet droogzetten met antibiotica? Dit is de derde en afsluitende aflevering van Diergezondheidsnieuws over droogzetten. Antibioticareductie is inmiddels een bekend begrip geworden en preventief behandelen met antibiotica is aan banden gelegd. Zorgvuldig gebruik en onderbouwing van de inzet ervan zĳn dus gewenst. Het droogzetten met antibiotica heeft ook voordelen. Een recente proef naar selectief droogzetten van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) laat gunstige resultaten zien. Ook in het verleden toonden studies positieve effecten van droogzetten met antibiotica.

Onderzoeksresultaten Een van de gemeten gunstige effecten is dat droogzetten met antibiotica bestaande (subklinische) infecties geneest. Een onderzoek uit 1994 liet zien dat in het geval van de bacterie Staphylococcus aureus (SAU) 63 procent van de kwartieren van koeien die met een breedspectrum-droogzetter waren behandeld kiemvrĳ was, tegen 24 procent van de kwartieren bĳ koeien waarbĳ geen droogzetter was gebruikt. Bĳ Streptococcus dysgalactiae (SDY) was dat respectievelĳk 89 en 20 procent. Een ander voordeel van droogzetten laat de eerder genoemde proef van de GD over selectief droogzetten zien. Hieruit blĳkt dat er anderhalf keer meer kans is op klinische mastitis bĳ droogzetten zonder gebruik van antibiotica in de eerste honderd dagen van de volgende lactatie. Ook een lager celgetal is een gunstig gevolg van droogzetten met antibioti-

ca. Een proef in 1996 toonde aan dat het gemiddeld celgetal vóór, maar vooral na droogzettherapie, lager is bĳ gebruik van een breedspectrum-droogzetter ten opzichte van droogzetten zonder droogzetter (zie figuur 1 ). Uit diezelfde proef blĳkt ook dat er na het gebruik van een breedspectrumdroogzetter een verminderde kans op afvoer is ten opzichte van droogzetten zonder droogzetter. Uit dit onderzoek blĳkt verder dat koeien waar wel een droogzetter met antibiotica is gebruikt, gemiddeld 400 kilo meer melk geven in de gehele daaropvolgende lactatie, ten opzichte van koeien die zonder antibiotica zĳn drooggezet.

Overleg met dierenarts Ondanks deze voordelen moet droogzetten met antibiotica een zorgvuldige afweging zĳn, evenals de keus voor een injector. Wegen de risico’s van niet droogzetten met antibiotica op tegen de baten? Dit zal per bedrĳf verschillen. Voorlopige resultaten van recent Europees onderzoek onder leiding van dr. Bradley (dé mastitisexpert in Engeland), waaraan ook Nederland een bĳdrage heeft geleverd, laten grote verschillen zien tussen bedrĳven. Verschillen zĳn er bĳvoorbeeld bĳ sluiting van het tepelkanaal, hygiënescore van de spenen en de lichaamsconditie op moment van droogzetten. Ook dit soort factoren kunnen het ontstaan van nieuwe infecties beïnvloeden. Een bedrĳfsspecifieke aanpak met betrekking tot droogzetten in overleg met de eigen dierenarts is dan ook van belang.

Figuur 1 – Gemiddeld celgetal voor en na droogzettherapie (bron: Osteras, 1996) breedspectrum-droogzetter

zonder droogzetter

celgetal (cellen/ml)

403.400

244.500

vo rig

ac tat

ie 0-3 0d gn . 31 -90 dg n. 91 -15 0d gn . 15 1-2 10 dg 21 n. 1-2 70 dg n. 27 1-3 30 dr oo dg n. gz ett he ra pie afk alv en 0-3 0d gn . 31 -90 dg n. 91 -15 0d g n. 15 1-2 10 d gn 21 . 1-2 70 dg n. 27 1-3 30 dg n.

148.400

dagen in lactatie

GASTCOLUMN HENNIE GOOSSENS DIERENARTS BIJ DAP DE EENHOORN TE ASTEN (N.BR.)

Droogzetten is maatwerk Ik geef toe, de kop boven mĳn eerste column op deze plek is niet bĳster origineel. Toch is het wel waar ik tegenaan loop in mĳn werk als praktiserend dierenarts. Dat ben ik al sinds 1980. Neem nu een melkveehouder bĳ wie ik onlangs was. De man heeft 100 koeien en hĳ zet twee van de drie koeien droog met een droogzetter. Hĳ confronteerde me met een koe waarbĳ hĳ met droogzetten géén droogzetter had gebruikt. De koe had een laag celgetal en gaf niet al te veel melk mee. Moet kunnen dacht hĳ. Maar nu is één kwartier wel ontstoken. Hĳ zal de koe niet opruimen, maar ze gaat in het vervolg wel als driespeen door het leven. ‘Als ik nu wel een droogzetter had gebruikt, zou die koe dan geen ontstoken kwartier hebben gehad?’, vroeg hĳ me. Het enige antwoord dat je op zo’n moment kunt geven, is dat de kans op uierontsteking kleiner is als je een droogzetter gebruikt. Een andere melkveehouder in mĳn praktĳk bewandelt een andere weg. Die melkt de koeien gewoon door tot aan afkalven. De gedachte daarachter is dat na een droogstandsperiode de koe bĳ het opstarten na afkalven meer kans heeft op slepende melkziekte en lebmaagdraaiing. Hĳ doet het nu ruim een jaar en met goede resultaten. Maar daarmee zeg ik niet dat doormelken altĳd zaligmakend is. Het hangt van de koe af, van de melkveehouder en de specifieke bedrĳfssituatie. Kortom: droogzetten is maatwerk!

V E E T E E LT

VX07-Boehringer.indd 31

AP R I L

2 0 1 3

22-04-13 11:48

‘HONDERDTONNERS OM TROTS OP TE ZIJN’ Fam. Vos, Godlinze

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken van uw koeien zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren van verschillende rassen die

uitstekend scoren op deze kenmerken. Hun dochters produceren probleemloos, jaar in jaar uit, en verhogen zo uw bedrijfsredendement.

BETTER COWS | BETTER LIFE

139-13 Lvnsprod-apr1.indd 1

09-04-13 12:44

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

EWALD

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

297

222

263

125

LVD

715

598

860

483

UIERGEZONDHEID

105

106

108

106

KLAUWGEZONDHEID

107

106

110

104

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

139-13 Lvnsprod-apr1.indd 2

09-04-13 12:44

Corrie 54 (v. Franklin). Eig.: Jan en Marian Aaltink uit Holten (foto Alger Meekma)

MET FRANKLIN REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Franklin, een andere bloedvoering Wilt u eens een andere bloedvoering in uw veestapel? Dan is Franklin (vrij van Kian-, Lightning- en Stadelbloed) een interessante keuze. Maar ook los daarvan heeft deze Mr Burnszoon uit de beroemde Florafamilie veel te bieden. Denk vooral aan zijn prima score van 109 voor exterieur en zijn prima uiers en benen in combinatie met een mooie melkplas. Franklins fraaie, robuuste koeien misstaan in geen enkele stal.

FRANKLIN (Mr Burns x Taco) ki-code: 97-8921 aAa-code: 423651

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

196 342 109 103 103 101

BETTER COWS | BETTER LIFE

166-13 Product-apr2.indd 1

18-04-13 16:44

Dieuwertje 111 (v. Gofast). Eig.: Johan en Anita Ossenblok uit Roosendaal (foto Els Korsten)

MET GOFAST REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Gofast garandeert levensproductie Gaat u voor koeien die ‘hofleverancier’ zijn van uw melktank en lang op uw bedrijf blijven lopen? Dan is Gofast de naam om te onthouden. Gofast, de meest complete Goldwynzoon, vererft een hoge levensduur, topgezondheid en superexterieur. Rendabel boeren wordt een genoegen met Gofast.

GOFAST

(Goldwyn x O Man) ki-code: 97-9919 aAa-code: 234165

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

282 515 114 105 106 104

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

166-13 Product-apr2.indd 2

18-04-13 16:45

I N T E RV I E W

Rundveevoedingsonderzoeker Ad van Vuuren: ‘Er wordt nog altijd veel te hard gevoerd aan het eind van de lactatie en in de droogstand’

Duurzame koe start met goede voeding De melkveesector heeft een koe gefokt die te gemakkelijk vetreserves aan kan spreken in het eerste deel van de lactatie. Dat heeft volgens voedingsonderzoeker Ad van Vuuren nadelige gevolgen voor het afweersysteem. ‘Voeding en levensduur van de koe zijn sterk aan elkaar verbonden.’ tekst Jaap van der Knaap

ie Ad van Vuuren zegt, zegt onderzoek en rundveevoeding. Al bijna 38 jaar is de 62-jarige onderzoeker actief in de voedingswereld van melkvee. De laatste jaren richt hij zich op onderzoek rondom vetstofwisseling, een onderwerp dat vooral rondom afkalven veel vragen oplevert. De senior onderzoeker voedingsfysiologie herkauwers van Wageningen UR, zoals zijn functie officieel heet, is ook betrokken bij ‘Rednex’, een Europees onderzoek dat kijkt naar de mogelijkheden om de stikstofexcretie bij melkvee te verminderen. Gezien de huidige mestwetgevingsproblematiek een actueel thema, maar volgens Van Vuuren vooral ook een belangrijk duurzaamheidsonderwerp.

V E E T E E LT

VX07-interview van Vuuren.indd 36

a p ri l

‘Voeding, het efficiënt benutten van nutriënten en de levensduur van de koe zijn sterk met elkaar verbonden.’ Wat is de relatie tussen voeding en levensduur ? ‘De levensduur van de koe wordt mede bepaald door het afvoerbeleid van de veehouder. De belangrijkste afvoerredenen zijn al jaren: vruchtbaarheid, mastitis en klauwproblemen. Dit zijn alle drie factoren die een sterke relatie hebben met voeding rondom het afkalven.’ ‘Koeien komen rondom afkalven in een negatieve energiebalans. Dat is normaal, dat gebeurt bij elk zoogdier, alleen bij koeien gaat het erg ver. Tijdens die negatieve energiebalans spreken de koeien vetreserves aan. Die afbraak van vetten,

de zogenoemde vetmobilisatie, belast de lever en de koeien kunnen onder meer ketose, slepende melkziekte, krijgen. Dat kost productie, maar minstens zo belangrijk is dat er sterke aanwijzingen zijn dat die belasting van de lever ook een belasting is voor het afweersysteem.’ Een negatieve energiebalans ontstaat doordat koeien direct na kalven te weinig voer opnemen ten opzichte van de hoeveelheid geproduceerde melk. ‘De negatieve energiebalans is een puur wiskundig verhaal: er gaat meer energie uit dan erin komt. Als voedingsdeskundige krijg ik het verwijt dat dit komt doordat wij de koeien rond de partus niet goed kunnen voeren. Ik bestrijd dat.

2013

22-04-13 15:45

Het gaat er bij mij niet in dat een koe niet genoeg voer opneemt of dat we geen rantsoenen kunnen maken voor een hoge productie. Maar hoeveel energie we direct na het kalven ook voeren, de koe voegt daar energie aan toe uit haar vetreserves. Koeien zijn daarin steeds beter geworden. We hebben immers jarenlang stieren ingezet waarbij de selectie lag op een hoge productie van de dochters in de eerste honderd dagen. Juist in die periode komt een deel van de melk uit gemobiliseerde lichaamsreserves. We hebben koeien gefokt die vroeg in de lactatie lichaamsvet kunnen mobiliseren. Maar daarmee hebben we ook koeien gefokt met grotere metabole stress en een verminderd afweersysteem. Daardoor zijn ze vatbaarder voor infectieziekten en is er een verhoogde kans op afvoer.’

minder uierontsteking of klauwproblemen hebben, dan kunnen koeien ouder worden en stijgt de levensproductie. Hoe ouder een koe wordt, hoe efficiënter het is voor het bedrijf.’ Waarom zijn oudere koeien voedingstechnisch gezien efficiënter? ‘In Europees verband kijk ik samen met andere onderzoekers naar de stikstofexcretie. We hebben daarbij nogmaals bevestigd dat wanneer koeien ouder worden en de levensproductie stijgt, je de voerinput die nodig was voor de opfok over meerdere kilo’s melk verdeelt. Een hogere gemiddelde leeftijd per koe betekent een lager vervangingspercentage, waardoor minder jongvee nodig is. Een hogere levensduur zorgt voor een efficiëntere benutting van de nutriënten.’

‘Er is een hoogproductieve koe gefokt met een verminderd afweersysteem’ Is er afgelopen jaren een verkeerde koe gefokt? ‘We hebben een koe gefokt die te snel vet mobiliseert, vet vrijmaakt uit de lichaamsreserves om melk te produceren. Daardoor ontstaat metabole stress die ook drukt op het afweersysteem en dat is niet bevorderlijk voor de levensduur. Het is daarom beter om niet alleen te fokken op productie, maar vooral ook op gezondheid en efficiëntie. Wanneer door een verminderde vetmobilisatie koeien gezonder blijven, vruchtbaarder zijn en

Wat kunnen veehouders eraan doen om die vetmobilisatie zo gering mogelijk te houden? ‘Wat mij zo verbaast, is dat veehouders koeien veel te zwaar de droogstand in laten gaan of zelfs laten groeien in de droogstand. We weten toch al lang dat als koeien te vet zijn, ze meer vet hebben om te mobiliseren en dus meer kans hebben op een diepere negatieve energiebalans. Er wordt nog altijd veel te hard gevoerd aan het eind van de lactatie en in de droogstand.’

Hoe ziet een goed droogstandsrantsoen eruit? ‘Een goed droogstandsrantsoen is een smakelijk rantsoen dat volgens de normen is samengesteld. Dus niet te veel energie, ongeveer 800 vem per kilo droge stof en een eiwitpercentage van twaalf procent en stro voor verzadiging en voldoende herkauwactiviteit.’ ‘Rondom het afkalven wordt het al moeilijker, daar is helaas nog maar weinig onderzoek naar gedaan. Zelf ben ik er geen voorstander van om de energiedichtheid in het rantsoen zo vlak voor afkalven te verhogen. De koe eet weliswaar minder rondom afkalven, maar als je het energieniveau in het rantsoen dan juist verhoogt, is de koe ook eerder verzadigd en kalft ze af zonder veel eetlust. Je moet juist zorgen dat een koe na afkalven meteen weer wil eten, ruwvoer wil opnemen.’ Hoe zorg je voor voldoende eetlust na afkalven? ‘Een negatieve energiebalans zorgt ervoor dat de eetlust vermindert. Het ideale rantsoen na afkalven is in mijn ogen een tmr-rantsoen, een compleet rantsoen van ruwvoer en krachtvoer. Je weet dan zeker dat je de koe een juiste ruwvoer-krachtvoerverhouding voert. Als je ruwvoer en krachtvoer gescheiden voert, merk je niet of te laat dat de koe wel het krachtvoer vreet, maar niet het ruwvoer. Daarmee vergroot je de kans op pensverzuring. Je kunt het beste zorgen voor een tmr-rantsoen voor veertig kilo melk, wat betekent dat iedere hap die de koe neemt zowel structuur bevat als energie.’ ‘Geef tijdens die negatieve energiebalans een glucoserijk rantsoen. Glucose, dat in bestendig zetmeel en daarmee in maisproducten zit, zorgt voor een optimale leverfunctie. Een goed werkende lever is enorm belangrijk in het proces om metabole stress zo klein mogelijk te houden.’ Zijn er nog andere mogelijkheden om metabole stress te voorkomen? ‘We hebben bij Wageningen UR een proef gedaan met het voeren van choline. Eenvoudig uitgelegd zorgt choline voor een betere afvoer van vet uit de lever. Onderzoekers in Florida zagen dat er minder mastitis optrad bij koeien die rond afkalven choline kregen. Dat bevestigt het vermoeden dat metabole stress het afweersysteem uitput, waardoor infecties een groter gezondheidsrisico vormen. Metabole stress voorkomen vergroot de kans op een hogere levensduur. Goede voeding rondom afkalven is de basis van een duurzame veestapel.’ l

V E E T E E LT

VX07-interview van Vuuren.indd 37

ap r i l

2 0 1 3

22-04-13 15:46

G E Z O N D H E I D

Bedrĳven met weinig kalverdiarree geven kalveren bĳna altĳd biest binnen twee uur na geboorte

Praktĳk weerbarstig bĳ aanpak kalverdiarree Veehouders weten goed welke maatregelen er zĳn tegen kalverdiarree, maar passen ze in de praktĳk vaak niet toe. ‘Geen noodzaak’, ‘te weinig tĳd’ of ‘te onpraktisch voor de eigen situatie’ zĳn veelgehoorde argumenten om geen actie te ondernemen. tekst Jorieke van Cappellen

elkveehouders wĳken bĳ de aanpak van kalverdiarree bĳ kalveren in de eerste levensmaand vaak bewust af van de aanbevolen maatregelen die in de literatuur staan. Dat is een van de conclusies uit het onderzoek ‘Kalveropfok, kloof tussen theorie en praktĳk’, van studente Iris Boumans bĳ de leerstoelgroep Adaptatiefysiologie van Wageningen Universiteit, in samenwerking met diergezondheidsen adviesbureau Vetvice. ‘Ondanks dat hebben we de indruk dat veehouders goed weten welke maatregelen er zĳn om diarree te voorkomen’, legt rundveedierenarts van Vetvice Jan Hulsen uit. ‘In de praktĳk zien we echter nog te vaak kalveren die slecht groeien en regelmatig ziek zĳn. Met de groei van bedrĳven neemt vaak ook de werkdruk toe, waardoor de kans bestaat dat de problemen rond kalverdiarree groter worden.’

Kalverdiarree komt voor op bĳna elk bedrĳf, zo bleek uit het onderzoek van Iris Boumans, waarin ze het kalveropfokmanagement vergeleek van achttien melkveebedrĳven met rond de tachtig of meer melkkoeien uit Noord-Brabant, Gelderland en Friesland. De bedrĳven waren verdeeld in twee groepen van negen bedrĳven met weinig diarreeproblemen en negen bedrĳven met veel diarreeproblemen (figuren 1 en 2) en door dierenartspraktĳken aangeleverd. Maar ook zĳ hadden het niet altĳd bĳ het juiste eind en keken niet zozeer naar de aanwezigheid als wel naar de sterfte door diarree. Van een bedrĳf in de groep met weinig diarreeproblemen, bleek juist dat dit bedrĳf veel problemen had. ‘Van de in totaal achttien bedrĳven was slechts één bedrĳf al enkele jaren volledig vrĳ van kalverdiarree’, vertelt Boumans. Bĳ de bedrĳven

Figuur 1 – Percentage kalveren met diarree in eerste levensmaand op bedrĳven met weinig problemen

Figuur 2 – Percentage kalveren met diarree in eerste levensmaand op bedrĳven met veel problemen

percentage

50 40

30 20

10 2

bedrĳf

Met de kennis van melkveehouders om kalverdiarree te voorkomen zat het zoals verwacht wel goed. Waar gaat het dan mis? Vooral door tĳdgebrek en praktische keuzes kiezen veehouders ervoor om bepaalde maatregelen niet uit te voeren.

Te weinig tĳd voor biest geven

met weinig problemen hadden kalveren wel korter diarree, gemiddeld tweeënhalve dag, ten opzichte van drieënhalve dag bĳ de bedrĳven met veel problemen. Ook waren de ernst van de diarree en het sterftepercentage lager. Op de bedrĳven met weinig diarreeproblemen waren er nul tot twee sterfgevallen door diarree. Bĳ de bedrĳven met veel problemen lag het aantal gestorven kalveren door diarree op één tot zelfs twaalf procent.

bedrĳf

V E EV TE EE ET LE TE LJTA N AU PR A IRLI 21 / 22 0 12 30 0 9

VX07-kalverdiarree.indd 38

22-04-13 14:00

Prof. dr. Elsbeth Stassen, hoogleraar Dier en Samenleving van Wageningen Universiteit en betrokken bĳ het onderzoek: ‘Melkveehouders weten dat je een kalf het beste binnen twee uur biest kunt verstrekken. Maar de praktĳk is weerbarstig. Zes van de achttien bedrĳven verstrekten later dan de aanbevolen twee uur, waarvan er drie zelfs later dan zeven uur. Ook lieten twee bedrĳven het kalf eerst een dag bĳ de moeder. Op deze manier heb je echter geen controle op de biestopname en is er een risico dat het kalf onvoldoende biest binnenkrĳgt.’ Tussen bedrĳven met weinig en veel diarree zat overigens een duidelĳk verschil. Alle bedrĳven met weinig diarree verstrekten meestal binnen twee uur biest. Dit gold voor overdag, de meeste veehouders hielden ’s nachts geen toezicht.

Noodzaak voor actie ontbreekt Welk oordeel gaven de melkveebedrĳven over hun eigen opfokmanagement? Slechts twee melkveehouders met veel diarreeproblemen gaven aan dat zĳ ook daadwerkelĳk veel problemen hadden. Voor de meeste bedrĳven zit daar de crux, merkt Boumans op. ‘Bĳna alle veehouders uit het onderzoek vonden zelf niet dat ze grote problemen hadden met kalverdiarree. Ook op bedrĳven waar diarree veel

voorkomt, denken veehouders meestal niet dat ze het slecht doen en schatten ze zich nog gemiddeld in.’ Melkveehouders blĳken ook nogal eens af te wĳken van aanbevolen maatregelen omdat de noodzaak ervoor ontbreekt. Boumans noemt het voorbeeld van een veehouder uit het onderzoek die naar eigen schatting 45 procent diarreekalveren had. Hĳ zei: ‘Koel bewaren van biest doe ik eigenlĳk nooit. Ik heb geen koelkast, moet ik die dan apart aanschaffen? En ja, de kalveren hebben wel voedingsproblemen, maar ze zĳn niet echt ziek.’ Jan Hulsen: ‘Een veehouder maakt continu de afweging tussen de tĳd die hĳ gaat investeren en de gezondheid die dit oplevert. Meestal wordt “een beetje diarree” daardoor op de koop toegenomen, want de problemen worden niet groot genoeg geacht. Pas als de problemen echt groot zĳn, zoeken veehouders actief naar een oplossing, bĳvoorbeeld door medicĳnen of het toepassen van extra hygiënemaatregelen. In plaats van meer preventief te werken, zĳn de oplossingen meestal van tĳdelĳke aard. Wĳ denken dat veehouders per saldo minder tĳd kwĳt zĳn als ze preventieve maatregelen en hygiëne beter inpassen in hun dagelĳkse routine.’ Zowel Hulsen en Boumans als Stassen zĳn het erover eens dat kalverdiarree een las-

tig te bestrĳden fenomeen is. ‘Voor sommige veehouders in het onderzoek bleek het moeilĳk te zĳn om in te schatten of ze te maken hadden met voedings- of met infectieuze diarree’, vertelt Boumans. Diarree wordt meestal veroorzaakt door een combinatie van factoren. Het maakt het volgens Boumans moeilĳker om de juiste aanpak te vinden. ‘Vaak wordt één maatregel geprobeerd. Als die niet werkt, wordt deze maatregel vaak niet doorgezet. Een bedrĳf kan de koeien bĳvoorbeeld vaccineren voor het verkrĳgen van superbiest met veel antistoffen. Maar als het kalf vervolgens de biest niet tĳdig en voldoende binnenkrĳgt, dan valt het effect van de vaccinatie weg.’

Diarreekalveren registreren Volgens Stassen is het zinvol om diarreekalveren te registreren. ‘Dat kan op een memobord of gewoon in een schriftje. Noteer wanneer het kalf diarree kreeg, op welke dag en hoe lang. Het helpt je om de juiste maatregelen te nemen.’ Hulsen: ‘Als je een veehouder vraagt hoe het met zĳn jongveeopfok gaat, zegt hĳ of zĳ te vaak dat het “goed genoeg” gaat. Maar het antwoord is nooit “goed”. Dat is een denkfout. We weten dat een investering in de jongste dieren zich op latere leeftĳd dubbel en dwars terugbetaalt.’ l In het onderzoek bleek slechts één van de achttien bedrĳven vrĳ van kalverdiarree

V E E T E E LT

VX07-kalverdiarree.indd 39

AP R I L

2 0 1 3

22-04-13 14:32

I N G E Z ONDEN J o u k e

B RI EF

Wat e r l a n d e r

Jouke Waterlander, voormalig melkveehouder in de Amerikaanse staat Texas, pleit voor het in beweging houden van droge koeien.

Op deze plek kunnen lezers hun mening geven over actuele onderwerpen of reageren op in Veeteelt verschenen artikelen. Zelf een bijdrage leveren? Schrijf de redactie van Veeteelt of e-mail: veeteelt@crv4all.com.

Topfit aan nieuwe lactatie beginnen door beweging in droogstand

De koe is een loopdier I

n Veeteelt (en diverse andere bladen trouwens) zie ik een schier eindeloze rij artikelen betreffende opstartproblemen van verse/nieuwmelkte koeien en de daaruit voortvloeiende negatieve gevolgen verderop in de lactatie. Graag wil ik als onpartijdig practicus mijn mening geven in deze materie. Problemen met droge, nieuwmelkte koeien? Negatieve energiebalans? De oplossing hiervoor is mijns inziens even simpel als het probleem. Laat mij eerst de voornaamste euvels even op een rij zetten die zich bij het droogzetten en in de eerste en tweede helft van de droogstand voordoen.

Twintig uur lui in de box Euvel 1: in te royale of te schrale conditie droogzetten. De conditiescore dient drie, hooguit vier te zijn. Te vette dieren nemen in de droogstand helemaal geen voer meer op en verhongeren als het ware. Te schrale dieren gaan juist groeien. Het gevolg bij beide is leververvetting met ketosis rond en na afkalven als gevolg. Probeer altijd te voorkomen dat koeien gaan groeien in de droogstand. Euvel 2: het rantsoen. Voer droge koeien een uitgekiend droogstandsrantsoen. Laat beschikbaar ruwvoer secuur

V E E T E E LT

VX07-ingezonden brief.indd 40

april

analyseren en weeg toe te voegen mineralen en spoorelementen op een goudweegschaaltje af. Want u kent toch het synoniem voor holsteins? Dat is: voeding. Natuurlijk ook van toepassing bij melkgevende koeien en jongvee... Euvel 3: feit: bij het gros van de veehouders liggen de droge koeien twintig uur per dag heerlijk lui in de boxen te rusten. En juist dáár gaat alles fout wat fout kan gaan. De koe is van nature een loopdier. Droge koeien verliezen op deze manier hun eetlust en gaan minder en steeds minder voer omzetten.

Kavelpad als exercitieterrein Hoe kunnen we deze problemen voorkomen? Er is een aantal oplossingen: Remedie 1: bouw een stapmolen voor uw droge koeien voor verplicht twee uur lopen per dag. Remedie 2 (de goedkoopste): benut uw kavelpad van ? x 100 meter, dat toch voor negentig procent van de tijd nutteloos in het land ligt, als exercitieterrein. Zet een voerbak op het eind en eventueel een baal hooi en u heeft het de dames in no time aangeleerd om u twee of drie keer per dag even te volgen. En ze komen uit zichzelf wel terug naar de stal voor meer ruwvoer, om te drinken en te rusten in (natuur-

lijk) de brandschoon gemaakte boxen. Op deze manier blijven uw droge koeien in topconditie en blijven ze voer omzetten, ook vlak vóór en ná afkalven. Bijkomend voordeel: fitte en lenige dieren hebben bij het afkalven veel minder vaak hulp nodig: negentig procent redt zichzelf. Bovendien worden er veel minder zware kalveren geboren.

In beweging blijven In de jaren dat ik in Texas was, was dit dagelijkse praktijk. Bij voorkeur deden we de droge koeien in het grootst mogelijk beschikbare perceel land. In de ene hoek zetten we de waterbak, in een andere hoek de hooibaal en in weer een andere hoek een paar simpele voerbakken. Twee of drie keer daags een beetje lokvoer/drogekoeienmix mee en laat ze maar lopen! Heb je meteen ook controlemogelijkheden. En melkziekte, slepende melkziekte? Vrijwel nooit. En in een topfitte conditie weer aan de nieuwe lactatie beginnen. Dit gaat natuurlijk niet zonder een uitgebalanceerd rantsoen. Kortom, zorg ervoor dat uw dieren flink in beweging blijven en elke minuut die u extra aan uw dieren besteedt in de droogstand, betaalt zich in de lactatie in vijfvoud terug.

2013

22-04-13 12:13

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

(foto: Alger Meekma)

DELTA ROWENA AV 87 (Ramos x Etazon Renate), volle zus van Delta Atlantic

Met de stieren Atlantic en Astro heeft Etazon Renate haar fokkracht meer dan bewezen. In het fokprogramma benut CRV de beste Renatedochters en kleindochters, o.a.: • Delta Rowena, VG 87, 265 NVI, volle zus van Atlantic • Delta Nonja, VG 87, 255 NVI, volle zus van Astro • Delta Rain (279 NVI), en Roxi (285 NVI), Wonderdochters uit Delta Rowena • Delta Rica P rf (211 NVI), hoornloze Asterixdochter van Etazon Renate Via het InSire-embryoprogramma kunt u embryo’s uit deze koefamilie bemachtigen. Uw embryovertegenwoordiger kan u hier alles over vertellen.

MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

166-13 Embryo-Rowena.indd 1

VX07_p41.indd 41

BETTER COWS | BETTER LIFE

18-04-13 16:46

22-04-13 11:03

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Keuringvedettes van Zwitserse La Waebera kennen de smaak van kuilgras niet

Smullen van hooi Het totaal exterieur van de oudere koeien van Michel Clément staat op gemiddeld 90 punten. Tel daarbĳ op een productie van gemiddeld 10.000 kilo melk en een tussenkalftĳd van 370 dagen en de interesse voor het fokbedrĳf La Waebera is gewekt. tekst Tĳmen van Zessen

fotoimpressie www.veeteelt.nl

en overweldigend heerlĳke geur van hooi prikkelt de neus als je de stal binnenstapt bĳ Michel Clément. De Zwitserse melkveehouder uit Le Mouret voert het hele stalseizoen hooi aan zĳn koeien. Enerzĳds omdat het een voorwaarde is van zĳn zuivelafnemer (zie kader), maar anderzĳds ook gewoon omdat het bĳzonder gezond is voor de koe. En wie denkt dat je van hooi niet kunt melken, heeft het mis. De 45 koeien van La Waebera produceren gemiddeld 10.000 kilo melk per jaar met een tussen-

kalftĳd van 370 dagen. De gehalten liggen op 3,90% vet en 3,30% eiwit. ‘Hooi is een gezond voer, het maakt een koe bĳ deze producties minder snel moe’, zegt Michel beslist. Hĳ is ervan overtuigd dat de goede vruchtbaarheid bĳ zĳn productieniveau te danken is aan het voeren van hooi. Ook tĳdens het weideseizoen voert Clemént steevast drie kilo droge stof hooi per dag aan zĳn koeien. Het kunstmatig gedroogde hooi (zie kader) mag dan van goede kwaliteit zĳn, voor de hoge productiecĳfers van Clé-

ment is meer nodig. Tĳdens de wintermaanden krĳgen de koeien tweemaal daags een mix van luzerne, gedroogde mais en perspulp voorgeschoteld (in totaal 4 kilo per koe). Daarnaast kunnen de dieren in de krachtvoerautomaten nog twee soorten eiwitrĳke brok opnemen, tot een maximum van zes kilo per dag. Van dit krachtvoer mag Clément gemiddeld over de veestapel niet meer dan drie kilo krachtvoer per koe per dag voeren. Net als het voeren van hooi is dit een randvoorwaarde van de zuivelafnemer.

Spoelen met Goldwyn Het is niet alleen de geur van hooi die de zintuigen doet prikkelen in de stal van Clément. Wie een bezoek brengt aan La Waebera moet ook zeker zĳn ogen de kost geven. De veestapel staat bekend om de kwaliteiten in het exterieur. Neem La Waebera Acme Sublime. De Acmedochter prolongeerde in januari haar titel op de Swiss Expo en gaf op het EK in Fribourg ook acte de présence. Het scheelde een haar of de met 94 punten gewaardeerde koe greep er een 1a-positie. ‘Na het EK ben ik Sublime gaan spoelen met Goldwyn’, vertelt Clement. ‘Het is niet de jongste genetica, maar Goldwyn en Sublime passen bĳ elkaar, de koe is er breed en sterk genoeg voor.’ De spoeling is niet meer vanwege ki-interesse, maar er staat

Hooi vormt de basis in het rantsoen van de koeien

V E E T E E LT

VX07-bedr.rep.la waebera.indd 42

APR I L

2013

22-04-13 12:07

Michel Clément Michel Clément melkt in Zwitserland 45 koeien. De productie- en exterieurstatistieken spreken tot de verbeelding. De helft van het bedrĳfsresultaat komt om die reden uit omzet en aanwas.

Le Mouret

Keuringstopper La Waebera Acme Sublime scoort 94 punten excellent

Zwitserland

Aantal koeien: Melkproductie: Hoeveelheid land: Tussenkalftĳd:

45 440.000 kilo 60 hectare 370 dagen

al wel een Destryzoon (Destry Supreme) van Sublime bĳ de ki. Tĳdens de veiling in Fribourg sprong ook La Waebera Destry Tinette in het oog. Een stĳlvolle Destrydochter uit de belangrĳkste koefamilie van La Waebera: die van Océanie. Tinette verwisselde voor bĳna 12.000 euro van eigenaar en was daarmee het op drie na duurste veilingnummer. Niet helemaal verwonderlĳk als je bedenkt dat de moeder van Tinette, La Waebera Ralstorm Tina, in 2011 het reservekampioenschap van Expo Bulle op haar naam zette en in 2013 op de Swiss Expo een eervolle vermelding opstreek. Tina is een Ralstormdochter van Océanie (v. Gla-

cier), de koe die eerder deel uitmaakte van een Zwitserse landengroep op het EK.

La Waebera in Nederland De resultaten op keuringen geven de omzet en aanwas van Clément een flinke boost. Grofweg vĳftig procent van zĳn inkomen komt uit omzet en aanwas. De genen van La Waebera zĳn ook in Nederland verspreid. Van de stier La Waebera September Harlequin zĳn in Nederland 137 dochters aan de melk gekomen. De September Stormzoon komt uit de met 89 punten opgenomen Tulipdochter JB Haiti. In Nederland scoort Harlequin 106 voor totaal exterieur.

Haiti en Océanie zĳn beide ‘homemade’, zoals Michel het noemt. Maar hĳ koopt ook interessante genetische producten in het buitenland. Daarmee blĳft zĳn veestapel voor kopers aantrekkelĳk. Zo kocht hĳ een nakomeling van Madisonkampioene Blondin Redman Seisme. Alles bĳ elkaar resulteert het in een veestapel waarvan de oudere dieren (meer dan twee kalvingen) met gemiddeld 90 punten zĳn ingeschreven. De vaarzen staan op 84 punten, met daarbĳ de opmerking dat een vaars in Zwitserland maximaal 87 punten krĳgt. ‘Ik wil meetellen in de veeverbetering, dan zĳn mooie koeien en een hoge productie onmisbaar.’ l

Kuilgras in de ban voor productie van gruyèrekaas Michel Clément produceert melk voor de bekende Zwitserse gruyèrekaas. Deze kaas staat bekend om zĳn authentieke smaak, laat zich prima gebruiken in uiensoep en smaakt vooral bĳ brood, in tosti’s en in de kaasfondue. De kaas wordt gerĳpt bĳ een hoge luchtvochtigheid (94 tot 98 procent) en een hoge temperatuur (13 à 14 graden Celsius). Een onberispelĳke melkkwaliteit is daarom extra belangrĳk. Melkveehouders die produceren voor deze speciaalkaas, zĳn verplicht om te weiden en mogen geen kuilgras of maiskuil voeren, want de melk wordt niet gepasteuriseerd. Hooi is het voornaamste ruwvoerproduct op de menukaart van de ‘gruyèrekoeien’. Het oogsten van hooi is in Zwitserland echter nog lastiger dan in Nederland. In

de Alpen kan het weer razendsnel veranderen en daarmee de ruwvoerwinning verstoren. Bovendien valt er in veel gebieden ook meer neerslag dan in Nederland. Om toch hooi te oogsten, laten de meeste melkveehouders het hooi kunstmatig drogen, in elk geval de eerste snede. Michel Clément heeft in zĳn stal ook een drooginstallatie, waar het gras op rekken ligt uitgespreid. Ventilatoren blazen er lucht onderdoor en drogen zo het gras. ‘Het kost veel energie en ik kan er maximaal twintig hectare tegelĳk mee drogen, maar het is voor ons de enige manier om voldoende hooi te maken.’ Een goede melkprĳs moet de hoge energierekening goed maken. De melkprĳs van Clément lag in maart op 82 Zwitserse frank per honderd kilo melk (65,60 euro).

V E E T E E LT

VX07-bedr.rep.la waebera.indd 43

AP R I L

2 0 1 3

22-04-13 12:07

S T I E R S P E C I A L

NVI-koploper Lowlands Redman stamt uit dezelfde koefamilie als Downalane Cello

Fiction, vader van Redman

L o w lands R edman ( F iction X T S G O G O ) Betr. NVI 80% (cijfers op roodbontbasis) kg m. % v.

% e. kg v. kg e.

Inet NVI

lvd.

+1252 –0,01 +0,09 +56 +52 +346 +227 +499 Exterieurindex 85% betr.

100

112

frame 102

Redman geeft rode draai aan Kathy’s De eerste stier die hij aan de ki leverde, werd meteen nummer één. Twan Meesters uit Gorredijk fokte de roodbonte NVI-koploper Lowlands Redman. Toch is de Fictionzoon niet de eerste fokstier

robuustheid 104 uier 108

uit de zwartbonte koefamilie. Celsiuszoon Cello ging hem voor.

benen 102 totaal 106

tekst Inge van Drie

hoogtemaat 104 voorhand 98 inhoud 97

‘D

openheid 101 kruisligging 100 kruisbreedte 97 beenstand achter

beenstand zij

klauwhoek 103 beengebruik 101 vooruieraanhechting 107 voorspeenplaatsing 100 speenlengte 101 uierdiepte 105 achteruierhoogte 106 ophangband 104 achterspeenplaatsing 100 conditiescore 100 uiergezondheid 103 vruchtbaarheid 98 klauwgezondheid 102 afkalfgemak 103 karakter 102 melksnelheid 94 levensv. geboorte

101

levensv. afkalven

geboortegemak 108 persistentie 102 laatrijpheid 98 aAa-code 465213

Redmans roder dan gemiddeld Qua kleuraftekening doet Redman zijn naam zeker eer aan, vindt Marcel Hellegers. ‘Zijn dochters zijn roder dan gemiddeld.’ De fotoscout van CRV zag ongeveer twintig Redmans. ‘Ze zijn gemiddeld van hoogtemaat, goed in verhouding en stralen melk uit. Ook hebben ze ondiepe uiers met een goede bodemlengte en een prima uierkwaliteit. De botkwaliteit in de benen is netjes, maar de beenstand is een fractie koehakkig. Redman past wat dat betreft goed op Kianbloed.’

V E E T E E LT

VX07-stierrep. Redman.indd 44

april

it heeft niemand.’ Melkveehouder Twan Meesters uit Gorredijk hoort het CRV-embryoverkoper Piet Ypeij nog zo zeggen. Ook al dateert de aankoop van embryo’s al van even geleden, Twan Meesters herinnert het zich als de dag van gisteren. ‘Dat zegt hij tegen iedereen, dacht ik. Het leek me gewoon een verkooppraatje.’ Maar Ypeij kreeg gelijk. Uit een van die embryo’s kwam namelijk Kathy, de moeder van de kersverse fokstier Lowlands Redman. Hij was de eerste stier die Meesters aan de ki leverde – ‘ik heb nog een foto dat de stier is opgehaald, zo bijzonder vond ik het’ – en sinds de jongste indexdraai is de Fictionzoon de hoogst genoteerde roodbontstier voor NVI op basis van dochterinformatie. ‘Toen Henk Verhey (foktechnisch specialist van CRV, red.) op de dag van de indexdraai belde om me te feliciteren, was ik helemaal verrast. Ik had wel gezien dat Redman hoog scoorde voor genomics, maar meer dan dat wist ik ook niet’, vertelt Meesters.

Een rondje over het gazon Terug naar 2005. Vijf embryo’s kocht de oorspronkelijk uit Noord-Brabant afkomstige Meesters destijds, waarvan drie uit de combinatie Topspeed Gogo keer Breevier Kathy 742, een Lentinidochter van Teun en Gerrit Haarman uit Blokzijl. ‘Ik had een volledig zwartbonte veestapel, maar wilde ook graag wat roodbonte dieren. Daarom kocht ik een aantal embryo’s.’ Het implanteren van de drie embryo’s

Twan Meesters

resulteerde in twee kalveren, een zwartbont stierkalf en een roodbont vaarskalf. Het stierkalf hield Meesters zelf aan. Hij kreeg er een aantal dochters van aan de melk, die binnen het bedrijf prima presteren. Het vaarskalf noemde hij Kathy. ‘Ik weet nog goed dat het een heel klein kalfje was. Misschien omdat de embryo’s best duur waren, besteedde ik meer aandacht aan haar dan aan andere kalveren. Ik deed haar wel eens een halster om en liep dan een rondje met haar over het gazon.’ Op advies van Henk Verhey spoelde Meesters Kathy als pink met Spencer en Fiction. De combinatie met Spencer leverde een roodbont stierkalf op, de paring met Fiction bracht Lowlands Redman. ‘Om te zien vond ik het Spencerkalf eigenlijk nog mooier, maar kennelijk had die op papier niet dezelfde waarde als Redman.’ Redmans moeder Kathy groeide uit tot een fraaie, met 85 punten ingeschreven koe. In vier lijsten produceerde ze tot nu toe 36.851 kg melk met 4,77% vet en 3,88% eiwit. ‘Als vaars startte ze vanwe-

2013

23-04-13 11:58

ge mortellaro niet geweldig op, maar ze heeft zich daarna goed ontwikkeld. Ons bedrijfsgemiddelde ligt op 8500 kg melk. Qua liters zit Kathy daar iets boven, maar vooral in eiwitgehalte onderscheidt ze zich van de rest’, vertelt Meesters over zijn lievelingskoe, die in haar tweede lijst in 334 dagen 9461 kg melk gaf met 4,61% vet en 3,82% eiwit.

De baas van de groep Ook qua karakter trekt Kathy de aandacht. ‘Ze is een makke, sterke koe met een eigen wil. Ze is de baas van de groep. Of ik nu voor of achter in de stal begin met voeren, Kathy staat altijd vooraan. Ook als ik in de stal aan het werk ben, komt ze altijd even bij me staan. Als ik haar een halster omdoe en haar even mee naar buiten neem, steekt ze de kop meteen in de lucht, net als een echte keuringskoe.’ De zeven jaar oude Gogodochter staat momenteel droog en is drachtig van De Volmer Glorious, meldt Meesters. Van haar vrouwelijke nakomelingen – van Fiction, Spencer, Allegro en Classic – komt de met 85 punten ingeschreven Classicdochter Kathy 4 het dichtst in de buurt van het niveau van haar moeder. Henk Verhey, foktechnisch specialist van CRV, zag de Gogodochter als vaars. ‘Ze blinkt uit in jeugdvorm, toont veel raffinement en haar bouw zit super in elkaar’, stelt Verhey. ‘De combinatie Fiction maal Gogo was op voorhand qua uier misschien niet de meest logische combinatie, maar Kathy zelf heeft wel een fantastische uier met veel kwaliteit. Vanaf dag één had ik een goed gevoel bij deze koe.’ De cijfers van pinkenstier Redman, één Breevier Veryna (v. Very)

Breevier Anneke (v. Vic)

Breevier Diane (v. Ned Boy)

Breevier Kathy (v. Ugela Bell)

FG Ebony (v. Sunny Boy)

De met 85 punten ingeschreven moeder van Redman is hoogdrachtig van haar vijfde kalf

van de tien Fictionzonen die CRV heeft ingezet, bevestigden dat goede gevoel. Ook met zijn genoomfokwaarden hoorde hij vanaf het begin bij de top van de roodbontlijst. Zijn indexen op basis van dochterinformatie – 179 voor productie en 59 voor exterieur – verrassen Verhey dan ook niet. ‘Ik zie wel markt voor deze stier’, geeft hij aan. ‘Met achtereenvolgens Fiction, Gogo en Lentini in zijn stamboom past hij prima in de huidige roodbontpopulatie. Bovendien geeft hij koeien met een werkbaar exterieur; in de onderbalk laat hij geen grove afwijkingen zien.’ Het sterkste punt van de Fictionzoon is zijn productievererving. In de nationale roodbontlijst is hij de nummer drie voor Inet met 108 kilo vet en eiwit.

Tienduizend kilo vet en eiwit Breevier Kathy 127 (v. Jabot)

FG Ebony 3 (v. Nordkap)

Breevier Kathy 742 (v. Lentini)

Downalane Cello (v. Celsius)

Kathy (v. TS Gogo) Lowlands Redman (v. Fiction)

Kathy was niet de eerste koe uit de familie waarvoor CRV belangstelling toonde. Eerder al klopte Verhey aan bij Teun en Gerrit Haarman in Blokzijl om de zwartbonte Lentinidochter Breevier Kathy 472 te onderzoeken op de roodfactor. ‘Dat was een fantastisch goede koe met heel veel kwaliteit en productieopdruk, die zich in een groot koppel op een no-nonsensebedrijf prima wist te handhaven.’ Verhey besloot haar een aantal keer te

laten spoelen. Een deel van de embryo’s verkocht CRV en een aantal daarvan kwam dus bij Twan Meesters terecht. Fokstieren bracht Kathy 472 zelf niet voort, maar de met 86 punten ingeschreven Lentinidochter kwam in vier lijsten wel tot een respectabele levensproductie van 72.206 kg melk met 4,04% vet en 3,52% eiwit in 2013 dagen, goed voor gemiddeld bijna 36 kg melk per dag. Overigens was Kathy 472 niet het enige familielid dat tot een hoge levensproductie kwam. Al generaties eerder – om precies te zijn in 1997 – passeerde haar overgrootmoeder Breevier Anneke (v. Vic) de grens van 10.000 kg vet en eiwit. Anneke was een dochter van Breevier Veryna, een gewilde stiermoeder. Deze met 89 punten ingeschreven Verydochter staat aan de basis van de wijdvertakte koefamilie die eerder ook de zwartbontfokstier Downalane Cello opleverde. Meerdere stieren uit deze koefamilie werden getest. Niet allemaal kregen ze goede rapportcijfers, maar Redman slaat net als Cello de weg in naar de fokstierstatus. ‘Soms moet je gewoon geduld hebben’, vertelde Teun Haarman in 2000 kort na de doorbraak van Cello aan Veeteelt. ‘De kracht van een goede koefamilie komt vanzelf wel een keer bovendrijven.’ l

V E E T E E LT

VX07-stierrep. Redman.indd 45

ap r i l

2 0 1 3

23-04-13 11:59

W E B S I T E

Volg Veeteelt via nieuwe website, digitale nieuwsbrief en Facebook-pagina

Splinternieuwe site Veeteelt.nl Al gezien, de nieuwe site van

WIN EEN iPAD mini!

Veeteelt? Op deze pagina’s

De digitale nieuwsbrief van Veeteelt is volledig vernieuwd. Nieuwsgierig? Grote kans dat u inmiddels de tweede nieuwsbrief in uw mailbox heeft ontvangen. Wilt u wekelijks op donderdag een kort en krachtig overzicht van nieuws uit de melkveesector in uw mailbox? Meldt u zich dan nu aan. Dat kan vanuit de nieuwsbrief. Heeft u die niet ontvangen? Meldt u zich dan aan op de website en maak ook zo kans op een fantastische iPad mini.

krĳgt u een inkĳkje in de tabbladen Fokkerĳ, Melkwinning en Huisvesting. Een lust voor het oog en de geest. tekst Rochus Kingmans

eeteelt heeft multimediaal een flinke slag gemaakt. Sinds vrĳdag 12 april staat er een spiksplinternieuwe website online. Op de homepage komt alle berichtgeving – afkomstig van de zeven tabbladen Fokkerĳ, Gezondheid, Voeding, Huisvesting, Melkwinning, Economie en Mens – samen. De afzonderlĳke tabbladen Fokkerĳ, Melkwinning en Huisvesting worden op deze pagina’s toegelicht. Niet alleen de website van Veeteelt is vernieuwd, ook de digitale nieuwsbrief is in een nieuw jasje gestoken. Bovendien is de frequentie sinds vrĳdag 12 april wekelĳks in plaats van tweewekelĳks. Twitteren deed de redactie van Veeteelt al onder @Veeteelt_nl. Maar nu maakt ze ook gebruik van het socialemediakanaal Facebook. De redactie gebruikt dit kanaal om u een inkĳkje te geven in het redactiewerk. De mensen achter Veeteelt krĳgen letterlĳk een gezicht. Zo ziet u de redactie in de late uurtjes zwoegen aan artikelen over de indexdraai. Hier dus geen ‘zware kost’, maar allerlei leuke, opvallende, verrassende wetenswaardigheden van een redactie die midden in de praktĳk staat. Veeteelt blĳft zich inspannen om de eerste keus van u als melkveehouder te zĳn en te blĳven. l

VEETEELT.NL/HUISVESTING 1 Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen en het nieuws op het gebied van huisvesting? Dan zit u op dit tabblad helemaal goed en niet alleen wat betreft nieuws, foto- en filmreportages en blogs. U vindt hier ook informatie over emissiearme stalsystemen, linkjes naar nuttige dossiers en nog veel meer.

3 2

Groen Kennisnet, een initiatief van Wageningen Universiteit, bevat een aantal interessante dossiers. Welke dat zijn? Kijk, klik en u bent meteen in het dossier.

3 Wie een stal bouwt, loopt al gauw aan tegen de vraag: welke emissiearme systemen zijn er eigenlijk? Klik op dit blokje en u komt meteen uit bij de zogenoemde RAV-lijst. Daar staan per stalsysteem de emissienormen op een rij.

Bij nieuw- of verbouw van uw stal of stalinventaris komt al gauw de financiering om de hoek kijken. De dagelijkse rente Euribor 3 maands vindt u hier. Voor meer financieringsnieuws gaat u naar het tabblad Economie.

V VE EE ET TE EE EL LT T J A P N RU IAL R 2I 12 /0 21 32 0 0 9

VX07-vernieuwde website2.indd 46

23-04-13 14:14

VEETEELT.NL/MELKWINNING

1 1

VEETEELT.NL/FOKKERĲ

2 Melkwinning: cruciaal op een melkveebedrijf. Op dit tabblad vindt u alles over dit onderwerp. Niet alleen nieuws, maar ook achtergrondinformatie in de vorm van dossiers. Of een maandelijkse update van de melkproductie.

Hoe melkt Nederland? Dat houdt het Productschap Zuivel (PZ) maandelijks bij. De figuur die u ziet wordt maandelijks ververst: zo ziet u in één oogopslag de trend ten opzichte van vorig jaar. Als u op de figuur klikt, komt u op de PZ-site, waar nog meer gedetailleerde informatie is te vinden.

Wilt u helemaal bijgepraat worden op het gebied van fokkerij? Klik dan op dit tabblad. Het (eigen) Veeteeltnieuws, overig nieuws, foto & film en blogs: alles is en ademt fokkerij.

In dit blok vindt u de tien beste stieren op basis van een specifieke fokwaarde. In dit geval is de top tien gebaseerd op het kenmerk beenwerk. De redactie van Veeteelt zal deze top regelmatig verversen. Klikt u op de naam van een stier, dan komt u op de site fokkerijgids.nl, ook een initiatief van CRV Uitgeverij. Op deze site kunt u gericht zoeken door allerlei criteria in te vullen. Een ideaal hulpmiddel voor u als fokker.

Melkstallen, melkrobots: er zijn regelmatig open dagen waar u kunt kijken bij collega’s. Maar waar zijn die? Dat staat in dit blokje. En houdt u zelf een open dag? Dan kunt u de gegevens daarvan zelf uploaden op de Veeteeltsite.

Via dit blokje komt u snel bij dossiers over inhoudelijke onderwerpen met betrekking tot melkwinning. Groen Kennisnet is een initiatief van Wageningen Universiteit. Melkmachinefabrikant DeLaval heeft op zijn site over tal van onderwerpen goede, inhoudelijke dossiers.

INSTRUCTIE SCHERMINSTELLINGEN Is de nieuwe Veeteeltsite niet geheel zichtbaar op uw pc of laptop? U kunt er het volgende aan doen: • Klik op het icoontje van de compatibiliteitsweergave rechts in de bovenbalk (zie afbeelding). Problemen met verkeerd geplaatste menu’s, afbeeldingen of teksten worden verholpen. • De Veeteeltwebsite komt het best tot zijn recht bij een schermgrootte van 1280 x 1024 pixels (standaard) en een tekstgrootte van 100% (standaard).

Op de CRV-sites in Nederland en Vlaanderen staan bijgewerkte overzichten van bedrijven met tien- en honderdtonners. Klikt u bijvoorbeeld op ‘tientonners in Vlaanderen’, dan komt u meteen op de lijst Vlaamse bedrijven met tientonners. Op de CRV-sites kunt u ook gericht zoeken. Dit blokje verwijst ook naar exterieurtoppers zoals die op de CRV-sites staan. Excellenten zijn koeien met een algemeen voorkomen van meer dan 90 punten. Onder ‘hoogste vaarzen’ staan dieren met een algemeen voorkomen hoger dan 88 punten (87 punten bij mrij).

V E E T E E LT

VX07-vernieuwde website2.indd 47

AP R I L

2 0 1 3

23-04-13 14:14

V O E D I N G

Bĳ slechte benutting kan koe ondanks voldoende aanbod toch kampen met mineralentekort

Meer mineralen is niet altĳd beter Producent van premixen en voeradditieven Trouw Nutrition schroeft de hoeveelheid mineralen in haar producten terug en vervangt ze deels door beter opneembare vormen. Reden: een betere benutting door de koe en duurzamer mineralengebruik. tekst Jorieke van Cappellen

oer waar een hoger gehalte aan mineralen en sporenelementen in zit, is niet per definitie beter, zo is de mening van Trouw Nutrition. Het bedrĳf is gespecialiseerd in de wereldwĳde productie van premixen, voeradditieven, vitaminen en mineralen voor de mengvoerindustrie en veehouderĳbedrĳven.

Productmanager rundvee Henri ter Wĳlen legt uit: ‘Mineralen als koper, zink, selenium en mangaan zĳn belangrĳk voor de gezondheid van melkvee. We zien echter steeds vaker dat er krachtvoer wordt aangeboden met telkens verhoogde gehalten aan sporenelementen of dat er naar extra mineralen wordt gegrepen.

Of een mineraal daadwerkelĳk door een koe wordt opgenomen, hangt voor een deel af van het vermogen om de lage zuurgraad in het magenstelsel ongeschonden te passeren

In plaats van de hoeveelheid is vooral de benutting van belang.’ In hoeverre een mineraal door de koe wordt benut, hangt af van de hoeveelheid die in beschikbare vorm de dunne darm van de koe bereikt. Daar kan het mineraal de darmwand passeren om in het bloed te worden opgenomen.

Lage zuurgraad lebmaag ‘Bĳ mineralen is er verschil tussen anorganische en organische gebonden mineralen’, legt Wilbert Litjens, productmanager Optimins bĳ Selko Feed Additives, een zusterbedrĳf van Trouw Nutrition, uit. Een organisch mineraal is gebonden aan een of meer aminozuren en kan zeer stabiel zĳn. Een anorganisch mineraal is gebonden aan een niet-organische component zoals een oxide of een sulfaat. Deze mineralen zĳn goedkoper te produceren en komen daarom in grote mate voor in veevoeders. Ideaal zĳn anorganische mineralen echter niet omdat ze gevoeliger zĳn voor een reactie met andere componenten (andere mineralen of vezels). ‘Met name de lebmaag van een koe kent een zeer lage zuurgraad, waardoor een anorganisch gebonden mineraal al grotendeels in de lebmaag reageert en de kans groter is dat het de dunne darm niet bereikt in een vorm die nog opneembaar is. Ondanks dat het aanbod van een mineraal voldoende groot is, kan een koe dan toch een tekort krĳgen.’ Door zĳn stabiliteit bereikt een organisch gebonden mineraal gemakkelĳker de dunne darm en wordt het beter opgenomen.

Hogere bloedwaarden Om de opname van organische en anorganische mineralen te onderzoeken, deed Trouw Nutrition een voerproef op het eigen onderzoeksbedrĳf de Kempenshof. Een groep van 38 koeien werd tussen drie weken vóór en vĳftien weken na afkalven gevolgd. De koeien kregen een gelĳk rantsoen, maar de ene helft van de groep kreeg de sporenelementen koper, zink, selenium en mangaan in anorganische vorm aangeboden. De andere helft van de koeien kreeg een gelĳke hoeveelheid sporenelementen in organische vorm aangeboden. In het bloedplasma van de koeien die werden gevoerd met organische sporenelementen, werd voor zowel koper als zink een hogere waarde gevonden. Het verschil in opname nam vooral toe vanaf de eerste week na afkalven. Ter Wĳlen: ‘De hogere bloedwaarden laten zien dat de organisch gebonden mineralen niet alleen beter worden opgenomen, maar

V E E T E E LT

VX07-sporenelementen+bloem.indd 48

APR I L

2013

23-04-13 14:10

K O E I E N B L O E M P J E S

dat koeien de hogere behoefte in deze periode ook makkelijker vervullen met organisch gebonden mineralen.’ Voor selenium werd over een groot deel van de onderzoeksperiode een constant hogere bloedwaarde gevonden. In de opname van mangaan zat geen verschil. ‘Dat bleek voldoende aanwezig in beide rantsoenen.’

Grotere milieubelasting Voor Trouw Nutrition was het onderzoek reden om de gehalten van mineralen in de eigen premixen en voeradditieven niet op, maar juist een fractie terug te schroeven en een deel van de mineralen te vervangen door organische sporenelementen onder de merknaam Optimins. Litjens tipt veehouders om zelf ook kritisch te zijn bij het verstrekken van mineralen. ‘Ze kunnen ook een negatieve invloed uitoefenen op elkaars opname. Een te hoog aanbod van zwavel of zink in het rantsoen belemmert de absorptie van koper en selenium.’ Daarom is zwavelbemesting bij een al voldoende zwavelniveau in de bodem niet verstandig. Ook bij het bemesten van grasland met extra selenium is het goed om te weten dat dit maar korte tijd een verhoogd niveau in de plant laat zien. ‘In de tweede snede is het effect al veel minder.’ Bij een hoog ijzergehalte in de grond is het zaak om extra alert te zijn op de mineralenvoorziening. ‘IJzer gaat snel interacties aan met zink en koper.’ Een betere mineralenbenutting draagt volgens Henri ter Wijlen bij aan een duurzamer gebruik van mineralen door zowel de veevoederindustrie als de melkveesector, iets waar de sector steeds vaker mee te maken zal krijgen. ‘De paar milligram per dag die een dier niet opneemt, lijkt niet veel, maar als miljoenen dieren wereldwijd onnodig veel gevoerd krijgen, draagt het wel bij aan een grotere milieubelasting.’ l

Willem-Alexander, toekomstig koning:

ficiënte producentes fraai exterieur.’ (Hp)

zonder

‘Als Willem IV ben je eentje in een rij. Zoals Bertha 38 in de wei.’ (dV)

Marieke Scherphof, toekomstig melkveehoudster te Nieuw-Weerdinge: ‘Mijn idee is om 120 koeien te houden, die goed in elkaar zitten en waarmee ik ook op keuringen successen behaal.’ (Bo)

Mariëlle Lenferink, deelneemster veebeoordelen te Almelo: ‘Ik denk niet dat vrouwen anders naar koeien kijken dan mannen.’ (Bo)

Arie van Ramshorst, melkveehouder te Zeewolde: ‘Ik vergelijk mijn oudere koeien met topsporters. Die moeten uitgebalanceerde voeding hebben, een goed bed om uit te rusten en passend materiaal om te presteren. Met de koeien is het net zo.’ (Bo)

Siem Jan Schenk: ‘Het melkveebedrijf over tien jaar telt 100 tot 300 koeien.’ (Fm)

Jos Buiting, manager stamboekzaken CRV:

Joop Olieman, secretaris NVO: ‘Een aantal van de genomicsstieren komt ook met dochterinformatie goed door. Anders dan dat kun je niet concluderen. Een mooie opsteker voor CRV.’ (NO)

‘Belgische veehouders kijken over het algemeen te veel naar het dier en te weinig naar het totale rendement.’ (Bo)

Boudewijn Koole, directeur Koole & Liebregts: ‘De reserevetitel in Fribourg is voor Nederland een heel belangrijk resultaat omdat het Nederlandse exterieurimago in het buitenland verder voor verbetering vatbaar is. Vooral onder de melkveehouders. Zij hebben bij Nederlandse holsteinkoeien het beeld van ef-

‘CRV zal voor een eventuele deelname aan de Europese landencompetitie geen kostbaar circus organiseren. Hoe charmant en typisch Europees dit onderdeel van de show ook is.’ (Hp)

Siem Jan Schenk, voorzitter LTO Noord: ‘Voedsel is van ons allemaal. De zorg voor ons landschap delen we met de samenleving. En het belang van welvaart blijft niet tot boeren beperkt. Daar heeft iedereen profijt van.’ (Jo)

Wim Pijbes, hoofddirecteur Rijksmuseum: ‘Mijn vader was de zoon van een dierenarts. Mijn moeder was een boerendochter. Ruilverkaveling, landbouwsubsidies, quota, de melkplas, de boterberg – daar hadden we thuis wel een mening over.’ (NW)

Noël Van Leeuwe, voorzitter VRV:

koeien en slachtten die zelf voor verkoop in hun slagerij in IJlst. We liepen de hele dag met bouten te sjouwen en kregen veel vlees te eten.’ (Ev)

Tine van Werven, docent faculteit Diergeneeskunde Utrecht: ‘Selectief droogzetten zal voor veel bedrijven een taaie kluif worden. In de natuur is het zo geregeld dat de keratineprop het tepelkanaal afsluit in de droogstand. Mede onder invloed van de fokkerij gebeurt dat proces niet altijd meer bij alle koeien.’ (Mb)

Wout Zijlstra, oud-kampioen Sterkste Man van Nederland: ‘Om slachter te zijn, moet je sterk zijn en dat waren mijn opa’s en vader. Ze hielden in en rond het boerderijtje in Folsgare

Wim de Boer, fokkerijdeskundige Veecom: ‘Er dreigt duidelijk een tekort aan stieren die iets breder en ronder fokken. Dat zien wij in de praktijk en dat is de zorg van veel veehouders.’ (NO)

Piet Vanthemsche, voorzitter Boerenbond: ‘De portemonnee van de boer ligt buiten, in weer en wind, in de zon. Een heel authentiek beroep. Je werkt in een open ruimte met levende dieren en levende planten. Niemand staat zo dicht bij leven als boeren. Ik ben overtuigd dat landbouw een unieke positie zal blijven innemen.’ (Iv)

Hans Wiegel, voormalig Fries commissaris: ‘Boeren hoor je niet klagen, dus het moet ze wel goed gaan. De veeteelt is en blijft een stevige basis voor Friesland, een basis die we moeten koesteren.’ (Nl)

Bronnen: de Volkskrant (dV), Boerderij (Bo), HI plus! (Hp), Nieuwe Oogst (NO), Jaarlijkse oogst (Jo), NRC Weekend (NW), Melkveebedrijf (Mb), Elsevier (Ev), Flynth magazine (Fm), Intervista (Iv), Noorderland (Nl) V E E T E E LT

VX07-sporenelementen+bloem.indd 49

april

2 0 1 3

23-04-13 14:10

M A R K T

Geen varkenscyclus Destĳds werd in het rapport ‘Melken in de nieuwe realiteit’ een vergelĳking getrokken met de varkenscy-

Zuivelprĳs nog nooit zo goed

VX07-markt.indd 50

V E E T E E LT

APR I L

20 0 –20 –40

In 2008 verscheen het rapport ‘Melken in de nieuwe realiteit’. Vĳf jaar later zĳn de prognoses behoorlĳk uitgekomen, de melkprĳs schommelt met een uitslag van plus en min 25 procent rond het langjarig gemiddelde. Het niveau van dat gemiddelde stĳgt. tekst Tĳmen van Zessen

clus. Het klassieke voorbeeld van de varkenscyclus is dat varkenshouders stallen leeg laten als de prĳzen laag zĳn en ze volzetten of extra bĳ bouwen als de prĳzen hoog zĳn. Is die cyclus in het geheel niet van toepassing voor de melkveesector ? ‘Ik denk van niet’, zegt Jelle Zĳlstra. ‘In Amerika zag je dat wel een beetje. Daar stĳgt in een opkomende markt zowel het aantal koeien als de productie per koe. Als de prĳs door het extra melkaanbod weer daalt, worden slachtprogramma’s in gang gezet en wordt de voerkraan iets dichtgedraaid. Bedrĳven in Frankrĳk en Oost-Europa schakelen tussen akkerbouw en veeteelt. Bĳ lage graanprĳzen voeren ze meer graan aan de koeien, bĳ hoge graanprĳzen gaat het graan direct naar de handel.’ Maar zo extreem als in de varkenscyclus zal het volgens Zĳlstra in de melkveehouderĳ niet gaan. ‘Melkveehouderĳ is meer seizoens-

gebonden en minder flexibel in het open afbouwen van de veestapel.’ De cyclus in de melkveehouderĳ mag dan minder extreem en regelmatig zĳn dan het schoolvoorbeeld van de varkenscyclus, toch ziet Klaas Johan Osinga, beleidsspecialist bĳ LTO, wel degelĳk een patroon. In de LTO-Internationale Melkprĳsvergelĳking van 2011 inventariseerde LTO de veranderingen in zuivelprĳzen van de afgelopen vĳf jaar (figuur 1). Na de piek in januari 2008 daalden de prĳzen gedurende vĳftien maanden. In april 2009 was de prĳs 26,5 procent lager dan in 2008. Na dit prĳsdal begonnen de melkprĳzen weer te stĳgen tot en met juli 2010, kortom, opnieuw een periode van vĳftien maanden. Osinga: ‘Ik wil niet zeggen dat de cyclus per se vastligt op vĳftien maanden, maar als je de productiecĳfers in de belangrĳkste zuivelexporterende landen een beetje volgt, is

Koeien vroegtĳdig drooggezet in Nieuw-Zeeland De internationale zuivelmarkt maakt roerige tĳden door. Zuivelnoteringen rĳzen de laatste weken de pan uit, terwĳl de markt in het begin van het eerste kwartaal nog de adem inhield. Kevin Bellamy, internationaal zuivelanalist voor Rabobank, verklaart de omslag in het sentiment: ‘Op het moment dat het in Nieuw-Zeeland stopte met regenen, stokte de grasgroei en daarmee ook de melkaanvoer. Nieuw-Zeeland is de grootste exporteur op de wereldmarkt, waar-

et is geen nieuws meer dat de melkveehouder te maken krĳgt met grotere prĳsschommelingen dan voorheen. De internationale markt voor zuivelproducten is relatief klein en als gevolg van WTO-afspraken wordt de Europese markt minder beschermd tegen prĳsbewegingen. In 2008 werden fluctuaties in de zuivelprĳzen al voorzien. Jelle Zĳlstra, melkvee-econoom van Wageningen UR Livestock Research, verkende samen met anderen de internationale zuivelmarkt. Boeren zouden moeten wennen aan een nieuwe realiteit. Die realiteit is sneller gekomen dan gedacht. Met het prĳsdal van 2009 en de pieken in 2008 en 2011 zĳn de gesuggereerde uitslagen van +25 procent en –25 procent ten opzichte van het meerjarig gemiddelde al bereikt. Maar het patroon waarmee prĳzen zouden gaan schommelen, liet zich lastiger voorspellen. Is daar nu, vĳf jaar later, iets zinnigs over te zeggen? ‘In algemene zin niet’, reageert Jelle Zĳlstra. ‘Tot nu toe lĳkt het erop dat vooral het weer, ofwel klimatologische omstandigheden, aanleiding geven tot het schommelen van prĳzen. Ook het gebruik van voedergewassen voor de productie van energie, van biodiesel, heeft via de voerprĳzen effect op de zuivelmarkt.’

jan

De zuivelprĳzen blĳven schommelen, maar op een hoger niveau dan vooraf werd gedacht percentage

De marktberichten van agrarische producten en grondstoffen staan wekelĳks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termĳn? Welke indicatoren moet de melkveehouder in het vizier houden? De rubriek ‘Markt’ gaat deze keer over zuivel.

mee het effect op de prĳsvorming aanzienlĳk is.’ Samen met nog steeds hoge graanprĳzen in de Verenigde Staten en een laat en koud voorjaar in Europa gaf dit de markt een behoorlĳke zet. ‘Europa en Amerika hebben de dalende melkproductie van Nieuw-Zeeland niet kunnen compenseren.’ Nieuw-Zeelandse melkveehouders produceren volledig van vers gras. Een tegenvallende groei heeft daarom direct effect op de melkproductie. ‘Als een Nieuw-Zeelander voer wil kopen, zal dat

uit Australië moeten komen en dat is erg kostbaar. In de praktĳk zie je dan dat veehouders hun koeien gewoon eerder droog zetten. Ze hopen de koeien zo in een goede conditie te brengen voor een hoge productie in het nieuwe seizoen.’ Overigens is de vraag naar zuivel volgens Bellamy redelĳk inelastisch; de grote fluctuaties in prĳs hebben weinig invloed op de vraag en het aanbod. Wel verwacht hĳ dat in armere regio’s een poging gedaan wordt om zuivel te verdunnen.

2013

23-04-13 13:56

D E

enig moment voorraden en slaat het sentiment weer om. Dat is de cyclus waar je nu in zit.’

Vĳftig miljard kilo melk tekort

percentage

0 –20

jan 2 me 007 i sep 2007 . jan 2007 .2 me 008 i sep 2008 .2 jan 008 .2 me 009 i 20 sep 09 . jan 2009 .2 me 010 i sep 2010 .2 jan 010 .2 me 011 i 20 sep 11 .2 jan 011 .2 me 012 i sep 2012 . jan 2012 . 20 13

–40

Figuur 1 – Verandering (%) van gemiddelde voorschotprĳzen ten opzichte van dezelfde maand het jaar ervoor (bron: LTO-Internationale Melkprĳsvergelĳking)

de trend redelĳk goed te voorspellen. Het omgeslagen sentiment van dit moment was al enige maanden voelbaar. Het verbaast mĳ dat het zo lang heeft geduurd voordat de markt omsloeg. De droogte in Nieuw-Zeeland heeft het laatste duwtje gegeven.’

Reserveren voor mager jaar Osinga wil erop wĳzen dat melkveehouders kunnen anticiperen op de markt. ‘Dit jaar wordt waarschĳnlĳk een goed zuiveljaar. Tegen melkveehouders zeg ik: geef het geld nu eens niet gelĳk uit aan bedrĳfsmiddelen, maar reserveer voor magere jaren. Als Nieuw-Zeeland dit najaar op stoom komt met een goed seizoen en de voerprĳzen zĳn, zoals het nu lĳkt, wat gedaald en de melkprĳs is hoog, dan kun je verwachten dat de productie snel groeit. Dan ontstaan er op

De zuivelprĳzen mogen dan meer schommelen, het niveau waarop ze bewegen, komt op een structureel hoger niveau te liggen. Dat voorziet zowel Jelle Zĳlstra als Adriaan Krĳger, zuivelanalist voor het Productschap Zuivel. ‘Als je de jongste productieverwachting afzet tegen de bevolkingsgroei en consumptie van zuivel, dan komt de wereld in 2022 vĳftig miljard kilogram melk tekort.’ De verwachtingen van de productiegroei zĳn recent naar beneden bĳgesteld. Krĳger: ‘Het komend decennium zal de productie niet 2,3 procent per jaar groeien, maar 1,8 procent. Dat is een behoorlĳke bĳstelling, ingegeven door tekorten aan beschikbaar water en land.’ Hogere zuivelprĳzen zĳn het logische gevolg van het zuiveltekort dat Krĳger schetst. Vraaguitval zal maar een deel van het tekort kunnen compenseren, waarmee de weg vrĳ is voor een cyclus op een structureel hoger niveau. Ook Jelle Zĳlstra verwacht een positieve trend. ‘De continu doorstĳgende consumptie is sterker dan we in 2008 dachten. Weliswaar groeien China, India en de Verenigde Staten ook fors met hun productie, maar China is zo maar niet zelfvoorzienend in zuivel, zeker niet op het kwaliteitsniveau waar de Chinezen om vragen.’ Door de extra vraag naar babyvoeding en luxere zuivelproducten uit Azië zĳn de marktvooruitzichten volgens Zĳlstra al-

VA N

Melkveehouder Gerben Iemhoff, Radewĳk

‘Het is een goed teken dat het gemiddelde prĳsniveau van zuivel stĳgt, ondanks de fluctuatie in prĳzen. Maar deze stĳging is ook broodnodig, want voor een melkveehouder stĳgen de kosten misschien nog wel harder. Prĳzen voor voer, energie en brandstof, die heb je als individuele melkveehouder niet in de hand.’ ‘De markt is nu rooskleurig, maar melkveehouders moeten zich niet rĳk rekenen; een lange periode van extreem hoge prĳzen lokt extra productie uit met dalende prĳzen tot gevolg. Op mĳn eigen bedrĳf kan ik de extra financiële ruimte goed gebruiken. Ik wil extra aflossen om daarmee minder afhankelĳk te worden van de bank.’

leen maar positiever geworden: ‘Prĳsfluctuaties zullen er blĳven, maar wel op een gemiddeld hoger niveau. Wat dat betreft is het qua zuivelprĳzen nog nooit zo goed geweest.’ l

V E E T E E LT

VX07-markt.indd 51

V I S I E

AP R I L

2 0 1 3

23-04-13 13:56

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL Voor al uw showartikelen en meer! Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar LAVA3, ligboxstalstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,65 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3 Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

BRAUT,

nog altijd de beste…

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

w w w.xs i re s . c om in f o @xs i re s . c om Te koop: Melkveebedrijf omgeving Hoogstraten (grens België) Tel.: 0032 496 04 20 11

EIWIT TOPPER

TORRER aAa 534126

+ 0,29% EIWIT

Veehouders opgelet! • roosters opruwen • voergoot coating • plex-top melkstalvloeren

•Veel kracht en inhoud •Super benen •Celgetal 107 •Dochtervruchtbaarheid 101

Torrer maakt inkruisen overbodig!

ndd 1

VEECOM

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-432343/421729 Fax. 0598-432806 www.veecom.nl E-mail: info@veecom.nl

V E E T E E LT

07 april2_koeriertjes2013.indd 52

APR I L

Zzp’er zoekt werk in de melkveehouderĳ.

Wilt u gebruikmaken van mijn diensten? Ervaring met alle voorkomende werkzaamheden. Bel Marc van Wijnen uit Well (Gld.) Tel.: 06-12680260

31-05-2012 13:53:24

multiservice

Geesbrug Tel.: 0524-291637 Fax: 0524-291687 www.gavdsleenkunststofvloeren.nl

EEN BEGRIP IN ANTISLIP

2013

23-04-13 11:23

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

bben voor toepassing eed Ingredients BV

stra.com

.com

bben voor toepassing eed Ingredients BV

stra.com m

bben voor toepassing Ingredients BV .com eed stra.com

m.com

stbus 160, 8530 AD Lemmer

514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

peerstra.com, www.speerstra.com

FOKVEEVEILING ruime ruimekeuze keuzein in EXCLUSIEVE EXCLUSIEVEDEKSTIEREN DEKSTIEREN

Cloppenburg

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur

••Hoge Hogeproducties producties ••Hoge gehaltes Hoge gehaltes ••Hoge Hogegezondheidsgezondheidskenmerken kenmerken ••Internationale Internationalestiervaders stiervaders ••Internationale Internationalekoefamilies koefamilies ••Top Topexterieur exterieur

450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 7 stuks jongvee.

••Scherp Scherpgeprijsd geprijsd •• ••Dekgarantie Dekgarantie ••Lepto, Lepto,Para, Para,IBR, IBR,BVD BVD--vrij vrij ••Uitstekend Uitstekendadvies advies

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

stbus 160, 8530 AD Lemmer

514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

peerstra.com, www.speerstra.com

stbus 160, 8530 AD Lemmer

514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

peerstra.com, www.speerstra.com

Gladde roosters/vloeren www.speerstra.com Opruwen mogelijk!

Neem contact voor prijs.

ERKENDE ET-TEAMS

Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

www.dekstieren.nl www.dekstieren.nl

leverancier voor: • boxbedekking en Nieuw t! • koeborstels ik u r b e • stalinrichting dierenarts g • eenlingboxen tel.: 0344-682727 • ventilatie zeilen en nokken DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288 Greutink Staltechniek BV Hanzeweg 10 7241 CR Lochem 0573-254983 www.greutink.nl FREEK LOK EN BERT SCHUTTE www.dairystars.com dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Laat zien wat u te koop heeft!

+€100,– Tel. 06-51608017

per koe per jaar

FOKVEEVEILING

Van de bekende mooie veestapel van mts. Haandrikman van Lenth uit Beilen. Ca.100 stuks! Gem. prod.: 4.03 9043 kg m. 4,52% v. 3,57% e. gem. algemeen voorkomen 84,8 punten! Lepto-, ibr-, bvd-vrij gecertiﬁceerd. Para status A en Salmonella onverdacht.

GOED

BETER

Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma. Tom Schonenberg, 06-51979380

www.dairystars.com

Laat zien wat u te koop heeft! Nu m webshoet p!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma. Tom Schonenberg 06-51979380

www.wennemars.nl

Waaronder, Marie 356 AV 89 (Goldwyn), reservekampioene Pesse 2013 Geertje 407 EX 90 (Talent) Roodbonte topper! Vele familieleden van Mariegold, reserve kampioene NRM 2012!!

BEST

Datum: WOENSDAG 5 juni 2013 OP HET BEDRIJF! Voor meer informatie OMDAT NIETzie Veeteelt Mei 1 en 2.

ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Info en catalogus:

BM Livestock BV Voor en06-53278368 informatie: Bert afspraak Meijering: E-mail: Tel.: 31info@bmlivestock.nl (0)529 470999 Web: www.bmlivestock.nl www.wennemars.nl

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl www.embryosale.com

Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

WWS_2013_04_Koeriertje_Veeteelt 09

wws Apple Red

Bos rubber, de rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen. Al jaren een begrip! Vijf jaar 100% garantie. Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) KHW Regiment Apple EX-95, door moeder van veroorzaakt Apple Red de melkinstallatie - Optimalisatie • Super gehaltes: melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) +0.46% vet en

+0.24% J.A. (Johan)eiwit Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 • www.melkwinningja.nl 112 totaal exterieur

• Pinkenstier Sperma bestellen:

0513 672 200 woensdag 27 maart in de IJsselhallen te Zwolle Aanvang 09.15 uur www.wwsires.nl Entree € 7,50

V E E T E E LT A P R I L V E E T E E LT M A A RT 1

07 april2_koeriertjes2013.indd 53 03 mrt 1_koeriertjes2013.indd 65

2 2 0 1 3 2 0 1 3

53 65

23-04-13 11:23 05-03-13 13:16

8 MEI 2013

SPECIAL MELKVEEHOUDERĲ 3.0 Reserveer uw advertentie nu! Deadline voor reserveren: 29 april 2013. Tel.: +31 (0)26 38 98 820

PROGRAMMA VRIJDAG 14 JUNI 15.00 OPEN HUIS @ ALH IN DAMWOUDE

JUNE 15 | 2013 www.alhathomesale.nl

17.00 BBQ Kijk voor meer informatie, forumreserveringen en catalogusbestellingen op de speciale veiling-website: www.alhathomesale.nl

19.30 INTERNATIONAAL FORUM - Frank Regan, Regancrest Holsteins - Charlie Will, Select Sires - Darin Meyer, De Su Holsteins - Jan Bierma, Holstein International, Forumleider

Toegang tot het ALH’s jubileumforum is GRATIS. Meldt u aan via de website of bel 0511 42 42 43 om verzekerd te zijn van een plek tijdens het forum, vol = vol. U ontvangt dan tevens de gratis veilingcatalogus!

F O

’S

O Y R

K V

ervaring

O P

T R

jaar

B M

WWW.ALH-GENETICS.NL

ZATERDAG 15 JUNI 12.00 THE A.L.H. @ HOMESALE - 100 veilingnummers worden verkocht!

Like ons op

VX07_p54.indd 54

V E E T E E LT

APR I L

23-04-13 15:12

2013

23-04-13 16:01

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

Quotum ABC

G O E D

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders MET SPOED GEVRAAGD:

GEVRAAGD EN AANGEBODEN

• KOOP- EN LEASEMELK

 KOOPMELK  LEASEMELK BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Ook buiten kantooruren bereikbaar

• PSEUDO-VERLEASERS • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

AANGEBODEN: • CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA: MARIËNVELDE CA 4 HA • MELKVEE- AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND

ZUIDERSMA Agro BV

Info kantoor Leek bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

Aanbod: melkquotum o.a. 4,20% en 4,27% bietenquotum zone 2 Gevraagd: koopmelk/leasemelk 2013/2014

• MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • AMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

www.zuidersma.nl

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE! BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

V E E T E E LT

VX07_P55AOG.indd 55

AP R IL

2 0 1 3

23-04-13 16:01

V O ER

V O O R

B O E R

Ruim 3400 liter quotum voor Vlaamse groeiers

Gezondheid belangrijkste reden voor weidegang Een goede gezondheid en een goed welzijn voor de koe is voor 68 procent van de melkveehouders die weidegang toepassen, de voornaamste reden om de staldeuren te openen. Dat blijkt uit een onderzoek dat Agridirect heeft uitgevoerd onder ruim 400 melkveehouders in opdracht van Stichting Weidegang. Van de ondervraagden gaf 26 procent aan dat plezier een belangrijke reden is om te weiden. Voor 25 procent van de ondervraagden is minder arbeid een belangrijke motivatie en 19 procent weidt vanwege het sectorimago. Opvallend is dat slechts 14 procent het financiële rendement als motivatie noemt en slechts 8 procent de weidegangpremie. In aansluiting op het onderzoek lanceert Stichting Weidegang de ‘Praktijkschool voor beweiding’. Daarin wil de stichting vijftien adviseurs opleiden tot ‘weidecoach’, die vervolgens veehouders kunnen ondersteunen in beweidingsbeslissingen. Uit het onderzoek bleek namelijk dat slechts 40 procent van de veehouders tevreden is over de benutting van vers gras en dat 55 procent van de veehouders hooguit een week vooruit plant in de keuze voor de te beweiden percelen.

Vlaamse landbouwers die een aanvraag hebben ingediend om melkquotum te verkrijgen via het Quotumfonds, ontvangen elke 3418 liter melkquotum met een vetgehalte van 38,06 gram per liter. Dat deelt het Agentschap voor Landbouw en Visserij mee. Melkveehouders die een aanvraag als jonge starter hebben ingediend, ontvangen elk 13.672 liter melkquotum. Indien de gevraagde hoeveelheid quotum kleiner is dan de te herverdelen hoeveelheid, zal de gevraagde hoeveelheid toegewezen worden. De prijs van de herverdeelde hoeveelheden bedraagt 0,06 euro per liter. De herverdeling van het quotumfonds vindt na dit jaar nog één keer plaats per 1 april 2014. Omdat per 1 april 2015 de quotering niet meer bestaat, zullen er ook geen afhoudingen naar het fonds meer zijn in het quotumjaar 2014-2015.

Relatie tussen laag celgetal en antibioticagebruik Bedrijven die meer antibiotica gebruiken, hebben een lager tankcelgetal. Die conclusie trekt student Diergeneeskunde Mariëtte Verduijn op basis van een onderzoek op 184 melkveebedrijven. Op bedrijven met een celgetal tot 220.000 cellen per milliliter kregen de dieren gemiddeld vier dierdagdoseringen. Was het celgetal hoger dan 290.000, dan kwam het aantal dierdagdoseringen niet hoger uit dan 2,25. Verduijn deed haar onderzoek bij de klanten van dierenartspraktijk Arts & Dier in Klijndijk en publiceerde de resultaten in het blad Veehouder & Veearts. Het verband tussen het tankmelkcelgetal en antibioticagebruik is eerder al aangetoond door Wageningen UR. Verduijn concludeerde in haar onderzoek ook dat het antibioticagebruik licht toenam bij hogere levensproducties.

Grote spreiding in kosten onderhoud melkrobot Er bestaat een grote variatie aan kosten voor onderhoud aan melkrobots. Dat blijkt uit gegevens van DLV op basis van een analyse van 160 melkveebedrijven. Op bedrijven met één melkrobot varieert de post onderhoudskosten tussen de 2000 en 6500 euro per jaar. Wie twee robots laat melken, moet rekening houden met onderhoudskosten tussen de 3000 en 13.000 euro. Gemiddeld komen de kosten uit op 3000 en 5000 euro voor bedrijven met respectievelijk één en twee melkrobots. Het merk melkrobot is volgens DLV-adviseur Niek Groot Wassink niet de belangrijkste oorzaak van de verschillen. ‘De De kosten aan het onderhoud van één melkrobot variëren tussen de 2000 en 6500 euro per jaar

VX07-vvb.indd 56

V E E T E E LT

apri l

laagste kosten kom je tegen op bedrijven zonder onderhoudscontract die incidenteel een jaar hebben met weinig reparaties. Vaak doen deze veehouders ook zelf veel aan het onderhoud.’ Daarentegen loopt deze categorie veehouders ook het meeste risico om tegen hoge kosten aan te lopen. ‘Onderhoud buiten het contract zorgt heel snel voor meer kosten’, stelt Groot Wassink. Hij benadrukt dat de cijfers betrekking hebben op één jaar en dat de verschillen gemeten over meerdere jaren kleiner kunnen zijn. Het type onderhoudscontract (eenvoudig of uitgebreid) maakt volgens DLV weinig verschil. Melkrobotfabrikanten zijn volgens Groot Wassink zeer terughoudend in het verstrekken van informatie ten aanzien van de gemiddelde onderhoudskosten.

2013

23-04-13 16:40

Hoog eiwit in het verse gras

Robotmelkers missen driekwart mastitisgevallen Veehouders die met een melkrobot melken, hebben bĳ 74 procent van de klinischemastitisgevallen niet door dat een koe uierontsteking heeft. Een praktĳkonderzoek, uitgevoerd door de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Utrecht, toonde aan dat robotmelkers dagelĳks veel meldingen van de robot krĳgen, maar dat deze meldingen nauwelĳks aansporen tot actie. De onderzoekers keken op zeven bedrĳven in Noord-Nederland vĳf dagen naar alle robotmeldingen op het gebied van melkkwaliteit en productie die zouden kunnen wĳzen op (sub)klinische mastitis. Van de 421 meldingen van een afwĳking van een uierkwartier werden er daadwerkelĳk 15 (3%) door de veehouder in de stal gecheckt. Van deze meldingen bleek 67 procent daadwerkelĳk klinische en 13 procent subklinische mastitis te zĳn. De onderzoekers namen melkmonsters via de CMTtest van alle 421 meldingen en vonden daar in 39 procent klinische mastitis. De veehouders zelf hadden bĳ 10 meldingen mastitis geconstateerd. Daarmee misten zĳ 74 procent van alle mastitisgevallen.

Het aanbod vers gras is op dit moment nog beperkt, maar het aandeel ruw eiwit ligt met 297 gram per kilogram droge stof in ieder geval behoorlĳk hoog. Dat blĳkt uit de eerste versgrasmonsters die Agrifirm heeft gepubliceerd in de Grasmonitor. Het aandeel ruw eiwit ligt nu bĳna 50 gram hoger dan vorig jaar in deze periode. Het suikergehalte in het verse gras is met 87 gram per kilo droge stof wel opmerkelĳk laag. Het wordt waarschĳnlĳk veroorzaakt door het beperkte aantal zonuren, waardoor er minder suikers zĳn gevormd. Ook de totale vem van het verse gras ligt met 1019 nog enkele tientallen punten onder vorig jaar. In de Grasmonitor worden het hele weideseizoen de gehalten van gras geupdatet, in een grafiek weergegeven en vergeleken met die van vorig jaar. www.grasmonitor.nl

Twaalf Amerikaanse sleutelgetallen op een rĳ Het Amerikaanse blad Hoard’s Dairyman zette de streefwaarden van twaalf belangrĳke financiële kengetallen voor de melkveesector op een rĳ (zie tabel 1). De kostprĳs per honderd kilogram melk is volgens het landbouwblad nog nooit zo belangrĳk geweest als nu. Het door droogte geplaagde Amerika heeft in 2012 ervaren dat melkveebedrĳven die sterk afhankelĳk zĳn van voeraankoop, een forse stĳging van de kostprĳs moesten incasseren. Het kengetal is grofweg te berekenen door de uitgaven te vermeerderen met de afschrĳvingen en crediteuren, te verminderen met vooruitbetaalde kosten, privé-uitgaven en inkomsten voor veeverkopen en overheidssteun, en dat te delen door de totale melkproductie.

kengetal

streefwaarde

bruto-inkomen per koe productiekosten als % van bruto-inkomen melkproductie per koe per jaar solvabiliteit (% eigen vermogen) current ratio kostprĳs per 100 kg melk voerkosten veekosten schuld per koe ﬁnanciële lasten omloopsnelheid van activa totaal geïnvesteerd vermogen per koe

3.800 euro 80% 10.909 kg 50% >1 < 30 euro per 100 kg melk 20 tot 45% van bruto-inkomen 4% van bruto-inkomen < 3.800 euro < 20% van bruto-inkomen 2,5 jaar 5.500 tot 12.000 euro

Tabel 1 – De belangrĳkste Amerikaanse kengetallen (bron: Hoard’s Dairyman)

Van varkens- naar koeienstal Het late voorjaar had voor familie Vanderheĳden ook voordelen. Hierdoor was er namelĳk tĳd beschikbaar om alvast een flinke stap te zetten in de verbouwing van de varkensstal tot koeienschuur. Daarover vertelt familie Vanderheĳden in haar jongste blog op de site van Melkweg 2020. Nadat ze vorig jaar de varkenstak hebben afgestoten, proberen de Limburgse veehouders nu met veel eigen arbeid de varkensstal geschikt te maken voor

de huisvesting van zestig droogstaande koeien en drachtig jongvee. Het geplande budget is minder dan duizend euro per dierplaats. Nu de verbouwing even stil ligt voor de voorjaarswerkzaamheden zoals mais zaaien, vraagt familie Vanderheĳden lezers om advies over ligboxbedekking en over hoe de robotcapaciteit nog beter kan worden benut. Kĳk op melkweg2020.nl

V E E T E E LT

VX07-vvb.indd 57

AP R I L

2 0 1 3

23-04-13 16:40

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX Saksische Holsteindagen te Leipzig (Duitsland) Veeteeltshow Bocholt te Bocholt (L.) Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) E urogenes Summer Sale, JK Eder te Woudrichem (N.Br.) Fokveedag te Sint-Niklaas (O.Vl.) Fokveedag te Putten (Gld.) Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.) Veiling veestapel fam. Haandrikman te Beilen (Dr.) Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland) ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.) CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) Deense nationale show te Herning (Denemarken) L uxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxemburg) Fokveedag Vlaams-Brabant te Bogaarden (Vl.Br.) Fokveedag ZRS Zeeland te Aagtekerke (Z.) Fokveedag te Markelo (Ov.) Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië) Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude Dierenshow te Drenthe (Dr.) Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.) Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië)

25-28 april 5 mei 7 mei 14 mei 15 mei 22 mei 22 mei 25 mei 26 mei 1 juni 1 juni 5 juni 12-13 juni 15 juni 22 juni 3-4 juli 4-6 juli 5 juli

20 juli 24 juli 25 juli 26-29 juli 27 juli 3 augustus 5 augustus 10 augustus 10 augustus 28 augustus- 1 september Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) 31 augustus 7 september Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.) Fokveedag West-Vlaanderen te Gistel (W.Vl.) 7 september 10-13 september Space te Rennes (Frankrijk) 19 september Open dag KI Kampen te Genemuiden (Ov.) World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) 1-5 oktober 9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg 29-31 oktober (Ov.) 1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) 3-8 december Agribex te Brussel (België) Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) 6 december HHH-show te Zwolle (Ov.) 7 december

Ned er lan d Agriprom.............................3 AkzoNobel.........................30 ALH Genetics.....................54 Alpuro Breeding.................22 BUC Holland......................11 CRV........2, 6, 32, 33, 34, 35, ...................................41, 59 Ebbers...............................15 Gantvoort, ’t......................55 Genes Diffusion.................16 Heemskerk....................4, 11 Interfarms..........................55 Lely...................................41 Limagrain..........................10 MBS Beton........................22 Nedap...............................21 Provimi..............................21

Qlip...................................15 Quotum ABC.....................55 Remon...............................30 Ruma-VSM........................55 Speerstra...........................10 Spinder..............................22 Strooiselbedrijf Sinnige.......15 Swaans Beton......................3 Trioliet...............................11 Van der Sanden.................10 Vervaeke...........................30 Vredo................................54 Zoetis................................60 Zuidersma Agro.................55 Meehechter: Schippers Bladel

VOORUITBLIK

Veeh o u d er ij 3 .0 en d ro ogstand Mei 1 (9 mei) – Vergaande automatisering, duurzame voeding en nieuwe vormen van geldwerving. Dat de melkveehouderij volop in beweging is, wordt duidelijk in het eerste Veeteeltnummer van mei. In het hoofdverhaal staan de nieuwe onderzoeksresultaten van beweging tijdens de droogstand centraal.

Uierg ezo n d h eid Mei 2 (30 mei) – Uiergezondheid blijft nog altijd een van de belangrijkste redenen van afvoer van melkkoeien. In het tweede meinummer is er aandacht voor dit onderwerp. Dat levert nieuwe inzichten op. Een verhaal over de gevolgen van genomic selection voor fokprogramma’s toont de wereldwijde krimp van het aantal ingezette jonge stieren.

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

w w w. veeteelt. n l 58

VX07-agenda.indd 58

V E E T E E LT

april

2013

23-04-13 17:12

GERALD WERKT ® MET OVALERT ‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’ De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en een goed gevoel. Het systeem werkt super!’ OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN VAN BASIS TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert? Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440. www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE

048-13 Ovalert-Gerald-NL.indd 1

CRV4ALL.NL

14-03-13 16:10

VX04_p71.indd 40

04-03-13 09:31