Vt aug1 2013

JA A RG A N G 30

N R.12

A U GUSTUS 1

2013

I N D I T N U M M ER

I ND E X E N

IN TERV IEW

G EN O M IC SELECTI ON

GES trapt af voor nieuw inseminatieseizoen

Wiebren van Stralen: ‘Verhogen opbrengst eigen land cruciaal’

Markt voor hoogwaardige genetica fors in beweging

VX12_cover.indd 2

12-08-13 11:55

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap De macht van cijfers Goldwynzussen en kampioensduo Hendrika 39 en Marie 356 van Alex Verwaijen uit Beilen in de weide.

Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkte verder mee Reimer Strikwerda hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

redactie-adres

O

ndanks een bod van 75.000 dollar op een Amerikaans stierkalf mocht CRV zich niet de nieuwe eigenaar noemen van een kalf met een torenhoge genoomfokwaarde. Het royale aanbod ging de fokker niet ver genoeg.

Oude tijden herleven bij het aanbod en de vraag naar potentiële stieren voor de stierenkaart, zo blijkt uit het hoofdverhaal in deze uitgave. De intrede van genomic selection heeft ervoor gezorgd dat de kaarten opnieuw zijn geschud en ki-organisaties en (top)fokkers zoekende zijn naar een nieuwe manier van zakendoen. Wie een dier heeft met hoge genoomfokwaarden, is spekkoper.

De macht van cijfers is enorm geworden.

Alhoewel, de race om hoge fokwaarden gaat in zo’n snelheid dat bij een indexdraai massaal nieuwe namen opduiken met nog hogere fokwaarden die eerdere toppers vervangen. De legio lijsten met topdieren zijn te vinden op internetsites en worden regelmatig van nieuwe informatie voorzien. De cij-

ferreeksen van GES (Genetische Evaluatie Stieren), die Veeteelt drie keer per jaar publiceert, kunnen die actualiteit nauwelijks bijhouden. Steeds vaker kiezen veehouders daarom voor internet om op zoek te gaan naar informatie over stieren die bij het bedrijfsfokdoel passen.

Jonge genoomstieren verdringen inmiddels de dochtergeteste stieren in de lijst met meestgebruikte stieren. Ook daarom verdiende de vertrouwde manier van publicatie in Veeteelt een opfrisbeurt. Nog altijd maakt de redactie zelf de selectie van de stieren die in Veeteelt worden gepubliceerd, maar de lijsten zijn nu korter en de buitenlandse stieren staan in een gezamenlijke lijst. Wie meer wil weten en langere lijsten wil bestuderen, kan vanaf deze indexdraai terecht op Veeteelt.nl onder het tabblad fokkerij. Ook de nieuwste linkjes naar de internationale rekencentra zijn er eenvoudig te vinden. De macht van de cijfers vertrouwen we zo toe aan de kracht van internet.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprijs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.

Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal.

Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

Opmerkelijk Zebrastrepen tegen de vliegen Een Duitse melkveehouder wilde wel eens onderzoeken of koeien met zebrastrepen minder last hebben van vliegen. Het leverde mooie plaatjes op van zijn koe Rübe, maar helaas, de vliegen bleven gewoon komen. Gelezen op www.facebook.com/nordfriesischereitkuhe

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zijn de foto’s van Fries Landbouwmuseum Eernewoude (22, 24), Milkrite (47), Nele Verhelst (50) en Agricam (65).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX12_editorial.indd 7

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

7

13-08-13 16:59

V E E T E E LT V E N S T E R

Einde voor Duitse eiwitvererver Jardin Op twaalfjarige leeftijd is in de stallen van de Duitse ki-organisatie VOSt een einde gekomen aan het leven van Jardin. Binnen de Jockozonen profileerde Jardin zich van meet af aan als een hoge eiwitvererver. Op basis van bijna 2800 dochters in Nederland en Vlaanderen vererft Jardin nog altijd +0,14 procent en 47 kilo eiwit. In totaal zijn er van Jardin 16.000 dochters Jardin werd twaalf jaar oud

in elf verschillende landen aan de melk gekomen.

Tijdens het Europees kampioenschap in Cremona in 2010 werd er een dochtergroep van de Jockozoon getoond. Op exterieurvlak vererft hij met name goede uiers.

Kruisvorm en beengebruik zijn de zwakke plekken in zijn verervingspatroon.

Jardin werd ook veelvuldig ingezet als stiervader. Een van zijn bekendste zonen is De Biesheuvel Sunrise.

Fokwaarde speenplaatsing vastleggen met de robot In Zweden treft de veeverbetering voorbereidingen om fokwaarden voor speenplaatsing en uierdiepte te ondersteunen met informatie uit melkrobots. De data zullen in eerste instantie als ondersteuning dienen van de door inspecteurs ver-

zamelde gegevens. Voor het kenmerk melksnelheid gebruikt de veeverbetering in Zweden al langer datastromen uit melkrobots.

‘Ik schat in dat we er dit jaar mee zullen starten’, vertelt Lars-Olof Barstrom, ma-

Suarez op open dag Kampen Tijdens de open dag op 19 september laat KI Kampen een groep zien van de nieuwe topstier Heuvel Suarez. De late O Manzoon uit de Geertjefamilie van Bert en Harriët van ’t Oever uit Kamperveen genoot als hoge genomicstier al veel belangstelling. Zijn eerste dochters bevestigen de hoge totaalindex van Suarez en mogen zich nu aan het grote publiek tonen.

Tijdens de open dag bij Landbouwsluis in Genemuiden toont KI Kampen ook dochters van de nieuwe roodbonte stier Red Torpedo. De zoon van de Zwitserse Blitz stamt uit de bekende Elza’s van familie Pinkert uit Markelo. Voor de roodbontfokkers zal er eveneens een groep van de oudere fokstier Aalhorst Pleasure (v. Talent) present zijn.

KI Kampen toont tijdens de tweejaarlijkse open dag ook nakomelingen van Montreux. De Shottlezoon stamt uit twee generaties honderdtonners van Martie Hoogeveen uit Vledderveen. Het vijftal collecties wordt gecompleteerd door Zeedieker Dairymaster (v.

Survivor) die is gefokt door het gastbedrijf.

Tijdens de open dag is Landbouwsluis opengesteld voor bezoekers, net als een dichtbij gelegen demoveld van maisveredelaar KWS.

nager van het roodbontprogramma van de Scandinavische veeverbeteringsorganisatie Viking Genetics. ‘Het aantal bedrijven met melkrobots neemt snel toe en daarmee ook de beschikbare stroom aan informatie uit melkrobots.’

Doek valt voor topmoeder Topspeed Giny Celsiusdochter Topspeed Giny is op een leeftijd van bijna achttien jaar ingeslapen. De 91 puntenkoe was de laatste twee jaar met pensioen. ‘De fokkerijprestaties van Giny waren van zo’n uitzonderlijk niveau dat ik me bevoorrecht voel dat ik haar eigenaar mocht zijn’, zo vat Jan Wigboldus uit Garmerwolde zijn gevoelens samen. ‘Op een maand na was Giny achttien jaar oud. Dat is een flinke leeftijd voor een koe en het

ging gewoon niet meer’, stelt hij nuchter. ‘We hebben gelukkig nog wel veel dochters waarmee we verder fokken.’

Topspeed Giny is veel ingezet als stiermoeder. Bekende zonen zijn TS Jatra (v. Jerom), TS Laarman (v.

Cocktail 17) en TS Gogo (v. Eldorado). Een bekende kleinzoon is Capnation Absolute (v. Manitas).

Giny was al twee jaar met pensioen. ‘Dat gunden we haar graag’, zegt Wigboldus.

Giny leverde zonen als Jatra, Gogo en Laarman

Wintershow Zwolle verplaatst De wintershow Zwolle gaat alsnog door. De organisatie heeft de keuring verzet naar 23 oktober. De wintershow zou in eerste instantie op 27 maart plaatsvinden, maar de uitbraak van bvd type 2 gooide roet in het eten.

8

V E E T E E LT

VX12_veeteeltvenster.indd 8

AUGUSTUS

1

2013

13-08-13 17:04

Danillo populair in Frankrijk Goldwynzoon Danillo behoort tot de vijf meestgebruikte importstieren in Frankrijk van 2012.

De in Nederland geteste Danillo wordt vermarkt door Genes Diffusion en was dankzij 9463 inseminaties de vierde meestgebruikte importstier, zo blijkt uit een analyse door Prim’ Holstein France.

De meeste inseminaties in 2012 kwamen in Frankrijk voor rekening van Bijan Off (v. Offroad), die 38.977 inseminaties noteerde.

Bijan Off volgt Stol Joc (v. Jocko Besne) op, die maar liefst vier jaar lang de meestgebruikte stier was in Frankrijk.

In Frankrijk werden in 2012 3,8 miljoen inseminaties verricht van 3492 verschillende stieren.

Opvallend is de grote spreiding in het gebruik.

Was Stol Joc jaarlijks goed voor ruim 60.000 inseminaties, Bijan Off heeft aan ruim de helft daarvan al genoeg om de lijst aan te voeren.

Dat is onder meer te danken aan de brede inzet van genoomstieren door Franse veehouders.

Tabel 1 – Meestgebruikte stieren in Frankrijk in 2012

naam stier

vader

Bijan Off Avic Sho Vosac Man Cypripede Creol Toy

Offroad Shottle O Man Bolton Toystory

aantal 1e ins.

38.977 31.624 27.217 23.856 23.319

K&L wordt importeur Zweedse roodbonten Vanaf half november is Koole & Liebregts de distributeur van Zweeds-roodbontstieren in Nederland. Koole & Liebregts verkocht in Nederland ook al Deense roodbonten. ‘Wij willen graag leidend zijn op de kruisingsmarkt. Dit is voor ons een stap in de goede richting’, geeft Walter Liebregts aan.

Tot nu toe importeerde CRV de Zweeds-roodbontstieren van de Scandinavische veeverbeteringsorganisatie Viking Genetics, zoals Peterslund en Brolin. Het overhevelen van het distributeurschap naar Koole & Liebregts betekent niet dat de Zweedse roodbonten van de stierenkaart van CRV verdwijnen. ‘Wij blijven gewoon een aantal Zweeds-roodbontstieren vermarkten. Dat hebben we inmiddels met Koole & Liebregts afgesproken’, geeft CRV-woordvoerder Bertil Muller aan.

Op de stierenkaart van CRV verdwijnen wel de stieren van de Amerikaanse ki-organisatie CRI, waaronder bijvoorbeeld Co-Op Oman Loydie. In gezamenlijk overleg hebben beide partijen afgesproken hun samenwerking stop te zetten. ‘We hebben voldoende fokproducten uit ons eigen fokprogramma. Die zetten we liever op de kaart’, legt Muller uit.

De fokwaarde kalvervitaliteit staat voor de uitval van kalveren tussen dag 3 en dag 365 van het eerste levensjaar

GES publiceert alsnog fokwaarde kalvervitaliteit In de augustusdraai kregen stieren voor het eerst een fokwaarde kalvervitaliteit. Volgens stichting GES (Genetische Evaluatie Stieren) is het een belangrijke stap om de vitaliteit van kalveren via de fokkerij te verbeteren. De gemiddelde uitval van kalveren in het eerste levensjaar is op dit moment 5,6 procent.

De fokwaarde kalvervitaliteit staat voor de uitval van kalveren tussen dag 3 en dag 365 van het eerste levensjaar. GES drukt de fokwaarde uit op een relatieve schaal. Een stier die 108 scoort, geeft twee procent minder uitval van kalveren en een stier die 92 scoort twee procent meer. Sinds 1990 is de genetische trend van kalvervitaliteit overigens vlak. Dit geeft aan dat de kalveren afgelopen decennia niet minder vitaal geworden zijn.

Aanvankelijk wilde GES de fokwaarde in april van dit jaar al publiceren, maar vanwege discussie onder de eigen leden werd de publicatie uitgesteld. Met name de fokwaardeverschillen tussen rassen waren voor sommige leden

even wennen. De fokwaarde pakte nadelig uit voor de rassen brown swiss, jersey, fleckvieh en montbéliarde.

‘Inmiddels zijn alle leden er wel content mee’, zegt Roel Veerkamp, coördinator van GES. ‘We zijn in vergadering bijeen geweest en hebben nog eens goed naar de fokwaarde gekeken. Er ontstond meer acceptatie toen bleek dat de rasverschillen ook in buitenlandse data voorkwamen. Het zou ook te gek zijn om een fokwaarde niet te publiceren, omdat die voor een paar stieren niet goed uitkomt. Deze fokwaarde is in het belang van de veehouders.’

De oorspronkelijk fokwaarde is grotendeels intact gelaten, alleen worden de stierkalveren niet meer meegeteld. ‘Dat komt doordat we eigenlijk niet goed op de hoogte zijn van wat er in de vleeskalversector met de kalveren gebeurt. De correlatie met de uitkomsten van vrouwelijke dieren was met 0,6 ook laag. De betrouwbaarheid van de fokwaarde wordt nu wel iets lager.’

V E E T E E LT

VX12_veeteeltvenster.indd 9

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

9

13-08-13 17:04

H O O F D A RT I K E L

Amerikaanse fokkers offeren onderhandelin gsru

Markt hoogwaardige ge ne Met de komst van genomic selection is de relatie tussen fokker en ki-organisatie veranderd.

Dankzij het vrijgeven van de genoomtest in Amerika leken er gouden tijden aan te breken voor de individuele fokker. Is dit een realistische verwachting geweest? Een nieuwe manier van zakendoen krijgt steeds meer vorm. tekst Tijmen van Zessen

D

e veeverbetering is sinds de introductie van genomic selection behoorlijk op zijn kop gezet.

In de Veeteeltuitgave van mei 2 stond centraal hoe de internationale fokprogramma’s zijn veranderd.

Dit artikel gaat specifieker in op de manier waarop fokkerijorganisaties hun stieren verwerven. Blijft dat vooral een kwestie van fokkers benaderen en contracten afsluiten, zoals dat voorheen meestal het geval was, of maken alternatieven als het leasen van stieren opgang? Neem de hoge GTPI-stier Chevrolet, die CRV via een leaseconstructie beschikbaar stelt.

‘De markt voor hoogwaardige genetica is fors in beweging en iedereen is nog wat zoekende naar de manier van zakendoen’, vertelt Jaap Brinkman, foktechnicus bij CRV. ‘In Nederland halen we globaal gesproken vijftig procent van de stiertjes nog steeds op bij de fokkers. Zij kiezen uit een contract met nabetaling of een tarief zonder nabetaling. De andere helft van de stiertjes fokken we zelf in onze nucleus. Alleen voor de heel exclusieve stieren is het de overweging waard om de stier te leasen, maar het gros van de stieren is te weinig exclusief voor dat soort constructies.’

Brinkman is voor CRV actief op de Amerikaanse markt. Nu de genoomtesten daar per april zijn vrijgegeven, kunnen fokkers op eigen initiatief hun dieren laten testen en verkopen aan de hoogste bieder. Maar de praktijk werkt vaak anders, weet Brinkman. ‘Ki-organisaties houden hun allerhoogste stieren vast voor het fokprogramma. Als een fokker zo’n topstier wil inzetten, is hij verplicht om de hoogste nakomeling aan de betreffende ki aan te bieden. Daarmee verliest hij zijn onderhandelingsruimte, maar fokkers kiezen er vaak toch voor omdat ze op die manier meer kans maken om een vrouwelijke topper in de stal te halen.’

10

V E E T E E LT

VX12_hoofdartikel.indd 10

AUGUSTUS

1

Stierkalveren in opfok op een ki-station: de opfok in eigen beheer is voor ki-organisaties minder vanzelfsprekend

2013

13-08-13 13:03

delin gsruimte in ruil voor exclusieve topgenetica

ge netica fors in beweging De Amerikaanse fokkerijorganisatie ABS herkent de door Brinkman geschetste werkwijze. Fokkerijmanager Ryan Starkenburg ziet het als een kwestie van geven en nemen. ‘Wij hebben de zekerheid van de hoogste stierkalveren uit de spoeling, de fokker krijgt de zekerheid dat hij van de hoogste stieren de eerste vrouwelijke nakomelingen krijgt.’

Eerlijke prijs voor fokkers Volgens Starkenburg krijgen de fokkers een eerlijke prijs, die overeenkomt met het GTPI-niveau dat via de DNA-test wordt vastgesteld. ‘Maar er zijn meerdere contractvormen. Sommige fokkers willen een prijs bepalen nog voordat er een kalf geboren is, meestal voor het spoelen. Het risico ligt dan bij ons en daar is de prijs ook naar.’

Starkenburg ziet net als Brinkman dat slechts een beperkte groep fokkers ervoor kiest om zelf stieren te testen en die aan te bieden op de vrije markt.

Enerzijds omdat ki-partijen hun hoogste stieren afschermen voor dit type fokker, anderzijds omdat de risico’s voor een individuele fokker te groot zijn.

Starkenburg: ‘Een fokker moet heel veel stieren fokken om kans te maken op die ene topper. Er zullen dus veel stieren moeten uitvallen, met alle bijkomende kosten van dien.’ Daar staat tegenover dat áls die ene topper er een keer tussen zit, deze ook direct grof geld waard is. Brinkman: ‘Onlangs bood ik nog 75.000 dollar voor een stiertje van meer dan 2500 GTPI. Maar het bod was te laag.’

Geen geloof in het grote geld Het zwaartepunt in de werving en selectie van stieren ligt uiteindelijk bij de partij die de risico’s draagt. Dat wil zeggen: het succes ligt daar waar een partij met grote aantallen kan werken en zich een risico op tegenvallers kan permitteren. En dat zijn doorgaans toch de ki-organisaties, weet ook Torsten Lenk, foktechnicus bij het Duitse Masterrind. ‘Wij leggen de fokker de keuze voor om stieren aan ons te verkopen of te verleasen. Op dat moment is de uitkomst van de DNA-test bekend. Bijna honderd procent kiest voor verkoop, omdat dat het snelst geld in het laatje brengt. Wie wil verleasen, zal moeten wachten tot de stier sperma produceert.’

Lenk geeft aan dat de meeste fokkers niet geloven in het ‘grote geld’. De stier moet gezond blijven, sperma produceren, het sperma moet geclassificeerd worden en vervolgens is de vraag welke populariteit de stier zal genieten. ‘Jonge stieren produceren sowieso weinig sperma en als de spermaproductie op gang is, dan worden ze vaak alweer ingehaald door een nieuwe lichting jonge en betere stieren.’

Op dit moment least Masterrind niet meer dan twee

V V EE EE TT EE EE LL TT JAAUNGUUAS RT I U 1S / 12 22 00 10 39

VX12_hoofdartikel.indd 11

11

13-08-13 13:03

H O O F D A RT I K E L

Fokkers hebben nu goede kaarten in handen

Jan Kolff

Hij is een van de bekendste fokkers van Nederland en zit als geen ander bij de handel in topgenetica dicht op het vuur.

Jan Kolff uit Woudrichem zegt als reactie op dit artikel dat het evenwicht tussen fokker en ki-organisatie nog beter gestalte moet krijgen. ‘Wij als fokkers hebben nu goede kaarten in handen. Zeker in Nederland zijn de ki’s nog wel aan het zoeken naar een goede manier van zakendoen. Wat dat betreft vind ik het baanbrekend dat CRV in Amerika een bod van 75.000 dollar heeft gedaan op een stier.’ De terugverdientijd is voor dergelijke stieren volgens Kolff nog voldoende ruim. ‘De ki kan ook eerder sperma verkopen van een stier. Vroeger produceerde een proefstier duizend rietjes sperma en stond vervolgens vier jaar op wacht, nu kan er zodra een stier kan springen twintig tot veertig euro per rietje worden afgerekend.’

Kolff stelt dat genomics de handel in topgenetica compleet heeft veranderd. ‘Wij maken geen prijsafspraken voordat de uitslag van de genoomtest bekend is.

Stellen ki-partijen een exclusief hoge genoomstier beschikbaar voor een embryowinning, dan is het wel de afspraak om als eerste met de betreffende partij om tafel te gaan. Maar het is vooral een kwestie van vertrouwen dat je er over de prijs samen wel uitkomt. De handel is wat dat betreft open; de ki ziet waar de stiertjes terechtkomen en uiteindelijk wil je allebei ook in de toekomst zaken kunnen blijven doen.’

Kolff mikt erop dat twintig procent van de geboren kalveren als jonge fokstier naar de ki gaat, dertig procent als dekstier naar een veehouder en de rest naar het mesthok. In deze verhouding moet het verlies dat op de voor het mesthok bestemde kalveren gemaakt wordt, zijn terugverdiend met de andere kalveren. De noodzaak van grote aantallen erkent Kolff, maar in zijn geval vangt hij die op door te werken met ontvangsterbedrijven. ‘In een straal van tien tot vijftien kilometer beschik ik over voldoende ontvangsters voor de productie van zo’n 550 embryo’s per jaar. Een deel daarvan zetten we vers in en tachtig procent wordt uiteindelijk ingezet en getest.’

Voor de afzet van stiertjes van vrij beschikbare vaders is de stierenveiling volgens Kolff een transparante manier van verkoop. In de toekomst ziet hij de veiling als een vaste waarde.

Onder meer JK Eder Ciderman (v.

Snowman), de hoogste genoomstier van Spanje, werd via de stierenveiling verkocht.

stieren, die bovendien afkomstig zijn van fokkers buiten Duitsland.

Net als in Duitsland kiezen ook in Frankrijk de meeste fokkers eieren voor hun geld. Ze verkopen het stierkalf en zijn verder van alle kosten af die samenhangen met de opfok en opstart van het stiertje. ‘In Frankrijk is de verwerving van stiertjes erg overzichtelijk’, vertelt Thierry Simon, directeur bij de Franse ki-organisatie Evolution. ‘Wij sluiten contracten met onze fokkers, waarbij we de stier pas kopen aan het eind van het traject. De fokker maakt geen kosten voor het spoelen en de DNA-test en wij kopen geen kalveren die voor het fokprogramma ongeschikt zijn.’

Ongeveer vijftig procent van de donoren van Evolution staat op donorstations, maar blijft wel eigendom van de fokker.

Fokkers niet kansloos Blijft staan de vraag of fokkers gemiddeld genomen beter af zijn met de door diverse ki-organisaties geschetste contracten. Als het aan Jan de Vries ligt niet altijd. De eigenaar van zowel Eurogenes als Diamond Genetics als AI-Total stelt dat de door een aantal ki’s gehanteerde argumenten ten dele kloppen. Bijvoorbeeld als het gaat om de deals die ki-partijen sluiten waarmee ze fokkers verplichten het beste stierkalf aan hen te verkopen. De Vries: ‘Het is echt niet zo dat je als fokker kansloos bent als je niet kunt beschikken over de nummer-1-stier van dit moment. In de huidige generatie hoge genoomstieren zit veel invloed van stieren zonder dochterinformatie, het is dus sowieso niet mogelijk om de topstieren op twintig punten nauwkeurig in te schatten. Een stier gebruiken die twintig punten hoger zit dan een andere stier

Door hun schaalomvang kunnen ki’s zich makkelijker het risico op een tegenvaller permitteren

12

V E E T E E LT

VX12_hoofdartikel.indd 12

AUGUSTUS

1

2013

13-08-13 13:03

Nucleusbedrijven winnen aan betekenis Fokkerijorganisaties kijken op verschillende manieren aan tegen de toekomst van nucleusbedrijven. Op een nucleusbedrijf staan vrouwelijke dieren, aangekocht door de ki met het doel om stiertjes te fokken. Torsten Lenk, foktechnicus bij Masterrind, aarzelt als hij de toekomst van nucleusbedrijven in het genoomtijdperk moet schetsen. ‘Op lange termijn zal de nucleusconstructie aan betekenis gaan winnen. Als de keuze voor donoren zich steeds meer gaat concentreren op enkel de topdieren, dan is een intensief embryoprogramma waar veel nakomelingen uit komen, het meest effectief. Voor een individuele fokker is zo’n programma in steeds meer gevallen te duur. Daarom verwacht ik ook dat er over vijf jaar veel minder fokkers actief zullen zijn.’

Op dit moment is het aandeel donoren dat bij Masterrind in eigendom is, nog zeer gering (tabel 1). Dat geldt ook voor ABS, maar dat gaat binnenkort veranderen, zo weet Ryan Starkenburg, fokkerijmanager bij ABS. ‘We hebben een programma opgezet om meer van onze vrouwelijke donoren in eigendom te ne-

men.’ Ook Starkenburg wijst op hoge vermeerderingskosten voor fokkers en een naar verwachting afnemend aantal fokkers. ‘Bovendien is het voor ons makkelijker om via ivf meerdere stiervaders te benutten.’ Als nadeel noemt Starkenburg de hoge prijzen die voor de topdonoren (> 2500 GTPI) worden neergeteld. In deze categorie zijn bedragen van meer dan 100.000 dollar geen uitzondering.

Alta werkt op dit moment plannen uit om 75 procent van de stiertjes uit eigen donoren te winnen. De eerste pinken en kalveren daarvoor zijn inmiddels aangekocht. Gerbrand van Burgsteden, foktechnicus bij Alta, spreekt liever niet van de term nucleus. ‘Een nucleus is in onze ogen bedoeld om data te verzamelen bij de donoren uit het fokprogramma. Met de betrouwbaarheden van de huidige genoomtesten hebben vrouwelijke dieren al voldoende betrouwbare fokwaarden.’

Op dit moment haalt Alta alle stiertjes nog bij fokkers op, maar als gevolg van oplopende prijzen neemt de fokkerijorganisatie nu het heft in eigen hand. ‘Wil je nog een goede stier kunnen kopen bij fok-

waarbij je als fokker vrij blijft, kan dus een dure keuze zijn.’

De Vries is het wel eens met de analyse dat het vooral draait om de grote aantallen. Een fokbedrijf als De-Su (zie Veeteelt, juli) verliest met 1300 koeien geen tijd met het invriezen van embryo’s, omdat embryo’s direct vers worden ingezet.

‘De fokker die bereid is om met een topdonor flink te vermenigvuldigen, is in beeld bij de ki’s.’ En gebeurt dat op grote schaal? De Vries antwoordt diplomatiek: ‘Het is een heel kostbaar proces waarbij je zorgvuldig moet afwegen welke dieren je gaat vermeerderen.’

een ander deel van de ki’s kiest voor het kopen of leasen van stieren, al dan niet op een veiling.’ Wanneer ki’s alle kosten van de nucleus bij elkaar optellen, is een stierenveiling voor ki’s interessant, stelt De Vries. ‘Ze besparen zich de risico’s op een misser, de kosten voor foktechnici, kosten voor overhead en voorraden sperma en de veterinaire risico’s.’ De accountants van de ki’s wacht hier volgens De Vries een schone taak. ‘In het verleden is

kers, dan moet je een dikke portemonnee trekken, met name in Amerika’, stelt Van Burgsteden.

Jan de Vries, eigenaar van Eurogenes, Diamond Genetics en AI-Total, verwacht dat nucleusbedrijven een rol blijven spelen, maar dat het niet eenvoudig zal zijn.

‘Het is moeilijk om de fokkers als geheel te verslaan. Vermeerderen en verzorgen van dieren gaat 365 dagen per jaar door.

Bovendien blijft de populatie een bron van nieuwe bloedlijnen. Fokkerijbedrijven wereldwijd zullen een bron blijven van interessante genetica.’

Tabel 1 – Aandeel donoren in nucleus bij ki-organisaties

ki

land

CRV Masterrind Evolution ABS Alta

Ned./Vl. Duitsland Frankrijk Ver. Staten Ver. Staten/EU

aandeel donoren in nucleus (%) 50 5 0 10 75*

* Nucleus als bron van genetica, niet als verzamelcentrum voor data bij donoren.

het runnen van een nucleus al vaker een dure hobby van de foktechnici gebleken.’

Zo heeft genomic selection op de verwerving van stieren een tegendraads effect. Enerzijds ligt de wereld aan de voeten van de fokkers; de reikwijdte aan klanten is nog nooit zo groot geweest.

Anderzijds schermen ki’s, met name de Amerikaanse, hun kweekvijver steeds meer af voor de concurrent. l

Transparant prijs bepalen De Vries is de initiator van de voor holsteinvee tot nu toe enige stierenveilig ter wereld. Inmiddels zijn er zes geweest en volgen zo’n twintig bieders het verloop van de veiling. De topprijs is intussen opgelopen van 15.000 euro naar 43.000 euro. ‘Het is een transparante manier om tussen veehouders en ki’s een prijs te bepalen. En voor ki-organisaties is het een buitengewoon efficiënte manier om stieren te verkrijgen. Ze hoeven niet een heel duur kostbaar fokkerijapparaat op te zetten, maar outsourcen dit voor een flink deel. Een aantal ki’s slaat nu de weg in van een eigen nucleus (zie kader),

Sommige ki-organisaties reduceren de aankoop van stiertjes bij fokkers

V E E T E E LT

VX12_hoofdartikel.indd 13

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

13

13-08-13 13:03

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zijn in de maatschappij. In deze editie: vrijwilligers bloemencorso Zundert Leeftijd: 45 en 46 Naam: Eddy en Marina Hereijgers Aantal koeien: 95 Woonplaats: Wernhout

Eddy en Marina Hereijgers: ‘Eerst de boerderij, dan pas het corso’

Al jaren besmet met corsokoorts tekst Ivonne Stienezen

E

lke eerste zondag in september trekt een stoet van twintig wagens door de straten van Zundert. Het zijn prachtige kunstwerken, helemaal bedekt met bloemen. In totaal gaan er zo’n zes miljoen bloemen op de wagens en trekt het corso zo’n 60.000 bezoekers.

Melkveehouders Eddy en Marina Hereijgers zijn nauw betrokken bij de bouw van de wagen van hun buurtschap de Lent. ‘We stellen anderhalve hectare grond ter beschikking voor de teelt van de dahlia’s. Een speciale commissie verzorgt de bloemen, dus daar heb ik geen werk mee. Maar het beregenen verzorg ik wel’, vertelt Eddy.

Zijn vrouw Marina is betrokken bij de sponsoring, zit in de financiële commissie en in de redactie van het corsoblaadje van hun buurtschap. ‘Het werk wordt allemaal gedaan door vrijwilligers, maar je hebt materialen nodig voor de bouw. Alle leden van de buurtschap, een paar honderd man, betalen een vrijblijvende contributie, de rest van het geld komt van sponsors.’

In een grote tent in een weiland wordt de corsowagen gebouwd.

Het metalen frame wordt beplakt met papier-maché, daarop komen tot slot de bloemen. Alle leden van de buurtschap helpen mee, ieder met een specifieke taak, zoals het bouwen van het frame, de bloementeelt en het bevestigen van de bloemen.

‘De schaarse vrije tijd die er is naast het werk op ons bedrijf, steek ik in het corso’, vertelt Eddy. ‘Het is een soort virus waar je niet vanaf komt. Iedereen doet wat hij kan, maar het werk op de boerderij gaat altijd voor. Zo heb ik wel eens gekuild op de zaterdag vóór het corso. Als je eenmaal weer een paar keer bent geweest bij het bouwen, dan ga je vaker. Je ontmoet veel verschillende mensen, dat vind ik het leukst. Anders blijf je alleen maar in je eigen kringetje rond de boerderij.’

De dagen voor het corso zijn de meest hectische. Elke bloem wordt aan een spijker gestoken (prikken) en daarna op de wagen bevestigd (tikken). Er is ook veel saamhorigheid tussen de buurtschappen, de strijd om de eerste plaats is bijzaak. ‘Alle buurtschappen helpen elkaar, er worden heel wat bloemen uitgewisseld. Het belangrijkste is dat alle wagens klaar zijn’, vertelt Marina. Eddy is een van de mensen die de laatste hand leggen aan de wagen. ‘Op zaterdagavond ga ik na het melken naar bed, dan sta ik rond middernacht op voor de finishing touch aan de wagen. Dan ga ik weer melken en even slapen. Natuurlijk staan we paraat als de stoet gaat rijden om half twee. Daarna moet ik weer melken en dan gaan we met de hele buurtschap eten, als afsluiting van het corso.

Als de wagens weer zijn afgebroken, is de zomer echt voorbij.’

V E E T E E LT

VX12_even geen boer.indd 15

AU G U S T U S

1

2 0 1 3

15

13-08-13 09:57

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Stan van Beek De omschakeling van potstal naar compoststal blijkt beter voor de klauw- en uiergezondheid van de melkkoeien van Stan van Beek uit Vogelwaarde.

Aantal koeien: Melkproductie: Hoeveelheid land: Aantal stuks jongvee:

Vogelwaarde

95 9800 4,10 3,50 41,5 hectare 65

Stan van Beek

Mest onderwerken met de cultivator

De melkkoeien van Stan van Beek presteren beter op een compostbodem

Van stro- naar compoststal Zo licht als de dakconstructie, zo donker is de bodem van de melkveestal bij Stan en Corina van Beek uit Vogelwaarde.

Vanwege de oplopende kosten voor stro koos de melkveehouder ervoor om goedkopere compost te gebruiken. Voor de gezondheid van de koeien blijkt dat een goede keuze. tekst Annelies Debergh

A

lsof de koeien op de donkere aarde lopen. Zo ziet het er binnen in de recent gebouwde melkveestal van Stan (43) en Corina (42) van Beek uit. De stal in

Vogelwaarde in Zeeuws-Vlaanderen dateert van 2011 en is tegen de bestaande stal gebouwd, oorspronkelijk als een potstal. ‘Omdat het stro zo duur werd, be-

sloot ik om te schakelen naar compost’, legt Stan van Beek uit. Het bedrijf is in korte tijd gegroeid en de melkveehouder melkt inmiddels 95 koeien. ‘De compoststal bevalt me nu zo goed, qua arbeid en qua kosten, dat ik niet meer terug wil.’

Nu Van Beek ruim een jaar met compost werkt, maakt hij de vergelijking met de vroegere potstal op stro. ‘Met stro kun je bij een ruimere stalbezetting door extra stro in te strooien nog iets meer koeien huisvesten. Met compost heb je meer vierkante meters nodig per koe.’

Met acht vierkante meter per koe scoort Stan van Beek desondanks fors onder de geadviseerde minimumoppervlakte van vijftien vierkante meter per koe in een

Koeien blijven op hete zomerdagen in de stal

16

V E E T E E LT

VX12_bedrijfsrep van Beek.indd 16

AUGUSTUS

1

2013

13-08-13 10:31

Compostbodem voordeel voor klauwgezondheid

compoststal. ‘In de zomer is het amper nodig, maar in de winter rijd ik twee keer per dag met de cultivator door de stal en strooi ik dagelijks ook twee keer verse compost bij.’

Betere klauwgezondheid Groot voordeel is dat de compost in tegenstelling tot het stro eenvoudig en machinaal kan worden bewerkt en aangevuld. ‘In het begin is het zoeken naar welke soort compost en hoe die te bewerken’, zegt Stan. Hij legt uit dat er geen specifieke machines voor compost op de markt zijn. ‘Op de fronthef van de trekker staat nu een kleine cultivator die de mest onderwerkt en achteraan hangt een omgebouwde voerbak voor het strooien van een nieuwe laag compost.’ De compostlaag wordt regelmatig met kleine hoeveelheden aangevuld om het compostverbruik laag te houden. De strooiselkosten liggen op 0,7 cent per liter.

Behalve de lagere strooiselkosten noemt

In het stro zijn pasgeboren kalfjes beter zichtbaar

Van Beek ook enkele voordelen voor de koe. ‘Er blijft niets van het compost aan de koe hangen’, somt hij op. De traditionele bevuiling aan de achterhand bij koeien in een potstal is in deze stal inderdaad niet te zien. De koeien lopen ook opvallend vlot op de compostbodem.

‘De klauwen slijten net iets meer dan vroeger. Ik hoef de koeien nu nauwelijks te bekappen en ook van mortellaro hebben ze geen last meer. Het celgetal is bovendien flink gedaald en het medicijngebruik is fors afgenomen.’

De potstal kwam er uit overwegingen van duurzaamheid voor de koe. ‘De gemiddelde leeftijd van de melkkoeien omhoog krijgen is niet makkelijk.’ Stan van Beek wijst ook op de groei van het bedrijf. Met een flink aandeel vaarzen erbij ligt de leeftijd nu op vierenhalf jaar bij afkalven. ‘De leeftijd moet de komende jaren omhoog. Zo houden we nu al minder jongvee aan. Jongvee kost geld.’

Inzet van embryo’s Het bedrijf telt 65 stuks jongvee van stieren als Cricket, Go-Fast, Morazan en Iota.

Om de genetische evolutie in de veestapel hoog te houden, zet Stan van Beek ook aangekochte embryo’s in. De eerste producten uit embryo’s zijn aan de melk en bevallen goed. ‘Op genetisch minder interessante pinken en koeien zet ik vaak embryo’s in. Bij koeien gebruik ik ook witblauwe kruisingsstieren.’ Zowel Insire-stieren als namen van Sudan, G-Force en Danno vullen het inseminatielijstje.

‘Jongveeopfok is een grote kostenpost en door daar beter op toe te zien kan ik nog extra winst halen.’

De melkproductie schommelt rond een gemiddelde van 9800 kg melk met 4,10% vet en 3,50% eiwit. Groeiplannen zijn er niet meteen, wel kijkt de melkveehouder naar productiewinst. ‘Ik fok op melk, maar wil de percentages er graag bijhouden’, klinkt Stan van Beek vastberaden over het fokdoel.

Ook het kenmerk vruchtbaarheid stipt hij aan. ‘De vruchtbaarheid van koeien

krijg je zomaar niet omhoog, maar ik wil daar ook niet in terug.’ Vruchtbaarheid is de belangrijkste afvoerreden op dit bedrijf. ‘Zolang een koe drachtig wordt, mag ze haar leven hier slijten.’

Bij het exterieur ligt de aandacht met name op de uier. ‘Ik voer geen enkele koe af vanwege slechte benen’, klinkt het stellig. ‘Ik melk koeien echt af. Ik heb er nu enkele lopen die bijna twee jaar aan de melk zijn. Pas bij een dagproductie onder de 15 kg melk gaat een koe ook echt weg.’

Afkalven op strobodem De koeien lopen in de zomermaanden in de weide. De huiskavel telt 30 hectare gras en ook de 11,5 hectare mais ligt bij het bedrijf. Op hete zomerdagen blijven de koeien overdag binnen, maar in normale zomers lopen de koeien overdag buiten. In de stal krijgen ze extra mais en kuilgras aangeboden. Van Beek maakt ook gebruik van bijproducten als aardappelpersvezel, bierbostel en luzerne. ‘Luzerne gebruik ik als structuurbron. Andere producten als stro of hooi kunnen de koeien makkelijker uitselecteren. Met luzerne lukt dat niet.’

Het rantsoen wordt verder aangevuld met een soja-raapmengsel, al dan niet met extra maismeel. De krachtvoergift voor hoogproductieve koeien gaat tot 8,5 kg standaardbrok per koe. ‘Ongeveer met 200 lactatiedagen gaan koeien van de brok af. Vaarzen krijgen net iets langer brok’, zegt Van Beek. Het aantal dagen aan de melk is een richtcijfer. ‘Als de melkproductie sneller terugloopt, dan stopt de krachtvoergift ook.’

De groep droge koeien ligt opvallend genoeg wel rustig in het stro te herkauwen. Omdat een pasgeboren kalf op een compostbodem helemaal zwart wordt, houdt Stan van Beek een strohok als afkalfbox. Dus hebben droge koeien de keuze tussen stro en compost. ‘De droge koeien liggen bijna altijd in het stro. Bijzonder, als het aan de koe ligt dan kiest ze toch voor het stro.’ l

V E E T E E LT

VX12_bedrijfsrep van Beek.indd 17

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

17

13-08-13 10:31

K E U R I N G

CRV Koe-Expo-kampioenes krijgen klop op tiende Dierenshow Drenthe

Lach en traan om Marie 356 De Dierenshow Drenthe kreeg een bijzonder tintje voor Jan en Ria Haandrikman. De door hen gefokte Marie 356 won voor haar nieuwe eigenaar Alex Verwaijen het algemeen kampioenschap. Verwaijen sleepte in Beilen meerdere titels in de wacht. tekst Inge van Drie

O

p de wintershow in Pesse waren ze nog present met hun eigen koeien.

Kort daarna veilden Jan en Ria Haandrikman hun veestapel. Voor de keuringsliefhebbers was de Dierenshow Drenthe daarom een dag met gemengde gevoelens. Voor het eerst vertrokken ze zonder koeien naar het keuringsterrein in Beilen.

De tiende editie van de Dierenshow kreeg voor de Drentse fokkers desondanks een bijzonder tintje. Dat kwam door het optreden van de door hen gefokte Marie 356.

De Goldwyndochter had na de veiling een nieuw plekje gevonden in de stal van een andere keuringsliefhebber: Alex Verwaijen uit Beilen. En natuurlijk nam hij Marie mee naar Beilen. Met gemak drong de fraai afgewerkte Goldwyndochter met haar prachtige ribwelving en haar hoog opgehangen uier door tot de finale van de sterk bezette middenklasse.

Daar stuitte Marie onder meer op New Moore Mina 952 (v. Goldwyn) en New Moore Rita 2 (v. Goldmedal), twee stalgenotes van de familie Withaar uit Nijeveen met veel lengte en melkopdruk. Ook SD Ivonne (v.

Starleader) van Arjan Scholten uit Nieuw Roden meldde zich in de finale dankzij een brede, hoog opgehangen achteruier en een sterk frame. In haar rubriek had Ivonne al afgerekend met CRV Koe-Expokampioene Koepon Jasp Regenia 41 van Koepon uit Feerwerd. De gemakkelijk bewegende Jasperdochter met haar sterke, maar in Beilen matig gevulde uier miste de uitstraling die ze in Zwolle wel had.

Aan uitstraling ontbrak het Hendrika 39 zeker niet, ook al had de Goldwyndochter van Verwaijen al bijna een jaar geleden gekalfd. Met haar ragfijne skelet en sterke benen gooide ze in Beilen hoge ogen; ze veroverde de reservetitel. Maar tegen haar kersverse stalgenote Marie 356 kon ze niet op. De Goldwyndochter zorgde in Beilen voor een lach én een traan op het

gezicht van haar fokkers: ze veroverde het goud in de middenklasse én het algemeen kampioenschap.

Ras en vrouwelijkheid Was de titel voor Marie wellicht geen complete verrassing voor Verwaijen, de titel van Naponee 9 was dat wel. De Toystorydochter van Verwaijen, die ook de strijd om de bedrijfscollecties won, sleepte bij de senioren het kampioenschap in de wacht met dank aan haar harmonieus gebouwde skelet en brede achteruier. ‘Dit is het type koe dat ik graag wil fokken’, gaf eenmansjury Wouter de Bruin aan.

Consequent zocht De Bruin naar koeien met ras, vrouwelijkheid en kwaliteit.

Die strategie nekte Spirit Precilla van Theo van Vliet uit Nieuwlande. De kersverse CRV Koe-Expo-kampioene bewees opnieuw een functioneel ijzersterke koe te zijn met een indrukwekkende uier, maar ze is niet de koe met de meeste melkuitstraling. In Beilen moest ze daarom genoegen nemen met het zilver. Net buiten de prijzen viel Puckie 238, een Stormaticdochter met fraaie overgangen van vof Jansen-van Zandwijk uit Borger.

Ook de roodbonte Jipsing Rieka 49 (v. Jipsing Elson) van Rob Zwart kon haar zege op de CRV Koe-Expo geen vervolg geven.

Een finaleplaats bij de vaarzen was het hoogst haalbare voor de sterk geuierde Rieka, die bij de verkiezing van fraaiste roodbonte voorrang moest verlenen aan de krachtig gebouwde, maar stijf stappende Jotanvaars Holec Redrose Jotan van Roelof en Rienk Jonkers uit Dwingeloo.

Giessen Debby 101, op de wintershow in Pesse nog algemeen kampioene, greep eveneens naast eremetaal. In stijl en lengte imponeerde de oudmelkte Goldwyndochter van Van Vliet als vanouds, maar haar achteruier was niet onberispelijk.

Gerard Nijman uit het Overijsselse Stege-

Hinke 511 (v. Goldwyn), kamp. vaarzen Prod.: 2.02 220 5794 4,19 3,34 lw 109 l.l.

Marie 356 (v. Goldwyn), algemeen kamp.

Prod.: 2.03 369 10.296 4,17 3,53 lw 117

Naponee 9 (v. Toystory), kamp. senioren Prod.: 2.03 390 10.604 4,29 3,41 lw 108

ren nam voor het eerst deel in Beilen. Met succes: zijn De Wijde Blik Liberty 8 (v. Classic) won met haar mooie zijaanzicht en soepele stap de reservetitel. En het goud?

Dat bleef in Drenthe en werd een prooi voor de familie Withaar met Hinke 511, een jeugdige Goldwyndochter met een glasharde bovenbouw en dito benen. l

V E E T E E LT

VX12_keuring Drenthe.indd 19

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

19

09-08-13 15:08

I N T E RV I E W

Wiebren van Stralen: ‘Via voerspoor, mestverwerking en plaatsingsruimte kun je de mineralenefficiëntie wel verdubbelen’

Mineralenkennis weer terug uit de kast In het nieuwe mestplan wordt de boer aangesproken op zijn ondernemerschap én op zijn verantwoordelijkheid. Wiebren van Stralen, beleidsadviseur mest en milieu bij LTO Noord, was nauw betrokken bij de totstandkoming. ‘De situatie in de melkveehouderij is momenteel heel krom, de kringloop van mineralen op een bedrijf is namelijk zo lek als een mandje.’ tekst Jorieke van Cappellen

H

et was een bewogen voorjaar voor Wiebren van Stralen. Als beleidsadviseur mest en milieu bij LTO Nederland was Van Stralen (36) nauw betrokken bij de totstandkoming van het nieuwe mestplan, dat eind juni werd gepresenteerd aan de Tweede Kamer. Geboren in het Friese boerendorp Rohel en met melkveehouders in de familie was Van Stralen al jong geboeid door het boerenvak.

Vanuit zijn standplaats bij LTO Noord in Zwolle houdt de specialist op het gebied van mest en milieu zich sinds 2008 bezig met het complete mestdossier, zoals actieplannen, het voerspoor en het meedenken over de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).

20

V E E T E E LT

VX12_interview van Stralen.indd 20

AUGUSTUS

1

Het mestplan ligt er, bent u opgelucht?

‘Ik ben blij dat het zover is. We hadden een deadline van het ministerie van Economische Zaken van 1 juli om ons sectorplan in te leveren en die hebben we gehaald. De sector produceert nu onder het gestelde EU-plafond van 173 miljoen kilo fosfaat, maar er is steeds minder plaatsingsruimte om die fosfaat te plaatsen. Dat is zeker het geval wanneer er de komende jaren meer melk wordt geproduceerd. Het nieuwe mestplan komt het er kort gezegd op neer dat melkveehouders vanaf 2014 evenveel fosfaat mogen toedienen aan een perceel als dat ze eraan onttrekken, wanneer zij dit aantonen met de Kringloopwijzer. Melkvee-

houders die daarbij niet voldoende eigen grond hebben om de mest van hun dieren op te plaatsen, moeten een deel van het overschot verwerken. Melkveehouders worden dus meer aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid.’

Wat ligt er aan de basis van het mestoverschot?

‘De situatie in de melkveehouderij is momenteel heel krom, de kringloop van mineralen op een bedrijf is namelijk zo lek als een mandje. Een intensief bedrijf voert mest af en koopt voer en kunstmest terug. Het betaalt daarmee twee keer voor mineralen. Jaarlijks betaalt de veehouderijsector 300 miljoen euro aan mestafzet. Daarnaast kopen we gemid-

2013

12-08-13 15:37

deld voor 500 miljoen euro melkquotum en dierrechten om de dieren die de mest produceren te mogen houden. Dat is in totaal dus 800 miljoen euro die wegvloeit uit de sector en waar helemaal niets mee verdiend wordt. Melkveehouders moeten gaan inzien dat met een efficiëntere mineralenbenutting niet alleen op milieuvlak, maar ook op economisch vlak veel te winnen is.’

Gaan we nu weer terug naar Minas?

‘Niet letterlijk, maar we gaan wel terug naar de manier van werken van het mineralenaangiftesysteem Minas waar we tien jaar geleden mee moesten stoppen.

De nieuwe Kringloopwijzer biedt meer en ook de techniek is een stuk verder.

Het ging destijds mis met de toepassing; falende controle en fraude hielpen een in de kern goed systeem om zeep. In de nieuwe aanpak is de prikkel positief en

Is de kennis van mineralen dan weggezakt?

‘Gedeeltelijk wel. Dat komt vooral doordat het in het huidige mestbeleid nauwelijks een issue was. Veel veehouders hebben bijvoorbeeld geen goed beeld van de bodemvruchtbaarheid of het teeltplan. Gek genoeg hebben de meeste veehouders wel perfect inzichtelijk hoeveel kunstmest ze nog moeten aankopen en hoeveel mest er moet worden afgevoerd.’

‘Heel veel nieuws onder de zon is er gelukkig ook niet. Zestig tot zeventig procent van de boeren doet al aan bedrijfsspecifieke excretie, de bex. Bij bex kijk je naar de veevoerkant van mineralenbenutting. Bij de Kringloopwijzer komt daar nu bodem en mest bij. Het is niet voor niets dat ondernemers die goed met grond bezig zijn, tot de beste 25 procent van de melkveehouders behoren.’

‘Intensieve bedrijven krijgen een belangrijke opdracht. Er zijn boeren die in korte tijd het aantal koeien verdubbeld of zelfs verdriedubbeld hebben uit angst voor de komst van dierrechten. Het enkel mikken op groei van het aantal koeien is niet slim geweest. Je kiest daarmee tegelijk voor verplichte mestverwerking en afzet. Weliswaar de gemakkelijkste weg, maar ook de duurste.’

Is er nog wel ruimte voor groei van de melkproductie in Nederland?

‘Op het gebied van mest en milieu zijn er voor ammoniak en fosfaat keiharde grenzen die we nu al bereikt hebben.

Meer melk kan alleen door een verbeterde mineralenbenutting. Maar er is ook niemand die heeft gezegd dat je in Nederland onbeperkt kunt melken.

Evenwichtsbemesting en verwerking van het overschot is bij tien procent productieverhoging nog steeds haalbaar, maar alleen als tegelijk ook de fosfaatbenutting omhoog gaat. Bij twintig procent productieverhoging wordt het een hele krachttoer.’

Hoe gaat de verplichte mestverwerking van de grond komen?

‘De verplichting tot mestverwerking wordt meer een logistieke verplichting.

Er is in Nederland voldoende verwerkingscapaciteit. Tussen 2008 en 2012 konden we jaarlijks meer dan veertig miljoen kilogram fosfaat de grens overzetten. Afhankelijk van de groei-ontwikkeling van de melkproductie zal dat misschien iets meer worden, maar niet ineens veel meer.’

‘Het zal vooral belangrijk worden dat partijen elkaar vinden. Er worden nu handelsmissies georganiseerd naar Polen en Hongarije, maar in Groningen zitten ook akkerbouwers die mest kunnen gebruiken, maar dit nu niet doen.’

‘Vergroten van eigen ruwvoeropbrengst is een van de belangrijkste vraagstukken’ gericht op maximale benutting van mineralen. Ik merk wat angst en tegenstand onder veehouders. Zo zou een steeds lager fosforgehalte in voer de gezondheid van de koeien schaden. Maar van 2004 tot en met 2007 produceerden melkkoeien ook in de mest veel lagere mineralengehalten. Toen gingen koeien er ook niet aan onderdoor. Ongemerkt zijn we steeds minder efficiënt geworden omdat we er niet op hoefden te letten.’

Welk type boer is het beste af met het nieuwe mestplan?

‘Een extensieve boer zal minder problemen ondervinden in het plaatsen van de mest op het eigen bedrijf. Via drie sporen – voerspoor, mestverwerking en plaatsingsruimte – kan de mineralenbenutting wel verdubbelen. De winst zit vooral in inzicht in mineralenbenutting voor bedrijven die willen groeien of die te weinig grond voor de eigen mest hebben.’

Zijn dierrechten nu definitief verleden tijd?

‘Wat ons betreft is het gevaar van dierrechten afgewend, maar pas eind van dit jaar neemt Den Haag een definitief besluit. Het plan is de basis voor andere bedreigingen waar de sector de komende jaren mee te maken zal krijgen.’

‘Het vergroten van de opbrengst van eigen land zal de komende jaren een van de belangrijkste vraagstukken worden.

Bovendien zal de discussie over de uitstoot van broeikasgassen weer oplaaien.

Nu is de kringloopwijzer op dat vlak nog ontoereikend, maar wellicht kunnen we de uitstoot van methaan binnen enkele jaren al wel daarin meenemen.’ l

V E E T E E LT

VX12_interview van Stralen.indd 21

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

21

12-08-13 15:37

H I S T O R I E

Gronings initiatief betekende de opstap naar bedrijfsspecialisatie

Jeepmelken, brug tussen handmelken en de melktank Nederland reageerde zeer behoudend op de introductie van het machinaal melken. Maar de handmelkers kozen voor een eigen toekomst elders, zodat de uitvinding van zuivelman Wijbe Pasma in Aduard voor veel gemengde bedrijven de oplossing bood: het jeepmelken. Vaak werd gekozen voor de coöperatievorm. tekst Reimer Strikwerda

E

en van de grootste problemen waarmee de Nederlandse melkveehouderij na het einde van de Tweede Wereldoorlog te kampen kreeg, was het gebrek aan vakkundige melkers. Het verschijnsel deed zich overal voor, maar het meest schrijnend bleek het in gebieden waar veel gemengde bedrijven voorkwamen.

Daar waren de collega’s die in de akkerbouw actief waren, in ieder geval ’s zondags en al snel na de oorlog ook op zaterdagmiddag vrij. En het ontging de jonge arbeiders ook niet dat deze situatie in de fabrieken al langer het werkpatroon beheerste.

‘De stad betekende vrijheid’, zo schreef de directeur van het Arbeidsbureau in Sneek in 1949 in een notitie, waarin hij bovendien moest constateren dat de ongeschoolde fabrieksarbeider ook nog eens meer verdiende. Hij citeerde de ‘publieke opinie’ van die naoorlogse jaren: ‘’t Is maar een landarbeider.’

Gold in Friesland nog ‘er moet heel wat gebeuren voor de Friese boer zijn koeien droog zet’, in Zeeland kwam veeteeltconsulent Bert Harmsen tot de slotsom dat door het grote gebrek aan melkers ‘veehouders dikwijls, tegen hun wil, de melkveestapel inkrimpen’.

gekomen en vaak weer was afgeschaft na allerlei problemen. Zijn progressieve kijk op het melken kreeg dan ook ‘bedekte en openlijke tegenwerking, alsmede ongemotiveerde afbrekende critiek’, zo meldde hij in 1948, toen desondanks de tweede druk van het boek verscheen.

Daarin kon hij zonder twijfel met genoegen meedelen dat het machinaal melken in het buitenland vrijwel gemeengoed was geworden: in Amerika, Nieuw-Zeeland en Engeland, maar ook in landen met kleinere bedrijven als Noorwegen en Zweden. De verschillen waren in 1948 schrijnend: in Zweden molken 70.000 van de 80.000 boeren met de machine, in Nederland van iets meer dan 200.000

boeren niet meer dan 564 in maart 1948.

Ook in het op melkveehouderijgebied toonaangevende Friesland was er nauwelijks verandering. Al in 1929 – dus ver voor de oorlog – oordeelden de afdelingen van de Friesche Mij van Landbouw dat de melkmachine een ‘goed hulpmiddel voor niet te kleine bedrijven’ zou kunnen zijn, ‘mits de nodige hygiëne wordt genomen en het namelken zorgvuldig plaatsvindt’. En ja, waar leerden boerenzoons en -dochters dat beter dan op de melkerscursussen?

In 1949 vonden er in Friesland 50 cursussen plaats: 49 voor handmelken en één voor machinemelken. Een jaar later slaagden er niet minder dan 332 cursisten: handmelkers. Onder hen nog altijd 124 arbeiders, maar toch…

Nieuw geluid uit Aduard De basis van vernieuwing kwam uit min of meer onverwachte hoek: uit Groningen, dat als melkproducerende provincie (en met slechts dertien kleine melkfabrieken) nauwelijks een rol van betekenis speelde in het Nederlandse zuivellandschap. Terwijl in alle andere provincies een in Wageningen afgestudeerde zuivelingenieur het secretariaat

Wintermelken in Dronrijp: de vaste melkleiding werd verbonden aan de jeep

Handmelken bleef standaard In al deze treurige berichten ging het om handmelkers. In zijn in 1933 verschenen leerboek ‘Hand- en machinaal melken’ had de Doetinchemse leraar Auke Terpstra al aandacht besteed aan en ook gepleit voor het machinaal melken, dat in Nederland nauwelijks van de grond was

22

V V EE EE TT EE EE LL TT jAan U GuUari S T U 1S / 12 22 00 10 39

VX12_jeepmolkerij.indd 22

12-08-13 15:23

Groningse blaarkoppen aan de melkjeep

van de zuivelbond bemande, moest Groningen het vanaf 1903 doen met de boer Siert Kornelis Westerdijk uit Usquert, een begaafd en veelzijdig bestuurder, maar ‘van hem kon toch geen leiding worden verwacht, zoals dit van een bondssecretariaat dient uit te gaan’, zo werd naderhand geschreven. Hij moest het dan ook doen voor 300 gulden per jaar.

In 1926 werd Westerdijk opgevolgd door de 24-jarige, pas bij zuivelprofessor Boke van der Burg in Wageningen afgestudeerde Wijbe Pasma, als bijna alle ‘zuivelaars’ uit die periode telg uit een Friese boerenfamilie. Hij bleef niet alleen tot zijn pensionering in 1963 secretaris van de Groningse bond, ook was hij gedurende jaren leraar aan de middelbare landbouwschool en de landbouwwinterschool in Groningen. Bestuurders en boeren kregen van hem zuivelles en ze bleven zich hem herinneren als een serieus en uitermate kundig persoon, steevast z’n vlinderdasje voor.

Wijbe Pasma – hij schreef zowel in 1933 als in 1948 een voorwoord in het leerboek van Terpstra – hield nauwe contacten met de praktijk van zijn leerlingen, hij kende hun problemen thuis. Rond de handmelkers bijvoorbeeld. Zo startte hij begin 1947 bij vier boeren in Aduard een belangwekkend experiment, dat hem tekende als een progressief denker en doener.

Jeep bood de oplossing In een brochure keek Pasma een jaar later terug op het ‘coöperatief mechanisch melken’, dat startte met 95 koeien op de vier bedrijven. Daarvoor werd als eerste (en veruit de grootste) investering een jeep aangekocht. Het lukte beslag te leg-

gen op een van de exemplaren die door de geallieerde troepen na de oorlog in Europa werden achtergelaten. De firma Sieberg in Amsterdam werd voor Nederland importeur. In zijn boek ‘De Jeep in Nederland’ beschreef Jan Hoogendoorn de vele mogelijkheden die de afgedankte jeeps konden bieden in de periode waarin dringend behoefte was aan gemotoriseerd bedrijfsvervoer. De proef in Aduard verliep zo succesvol, dat de landelijke melkmachinecommissie na de rapportage van Pasma besloot 25 jeeps voor dit doel beschikbaar te stellen.

De uitdaging van de melkers – die hun vak nog moesten leren – en de technici was niet gering. De opwekking van het vacuüm door de jeepmotor, het uitklapbare buizensysteem, waardoor de jeep over de openbare weg kon rijden en een solide aanbindplaats voor ten minste 25 koeien, het moest allemaal tussen de beide melkbeurten worden uitgedacht en beproefd. Niet onbelangrijk was ook dat de jeep niet alleen voor vacuüm zorgde bij het melken, maar ook voor warm water. De dagelijkse reiniging op de zuivelfabriek in Grijpskerk kende als resultaat dat de melk van de jonge coöperatie werd gebruikt voor kindervoeding in het ziekenhuis van Groningen. Want zó hygiënisch was de melkwinning op het gros van de boerderijen in die dagen nog niet…

Trouwens, de zuiveldirecteur van Grijpskerk, Jacob Siebenga, was al in 1945 een proef met jeepmelken gestart, waarvan hij meldde dat ‘de deelnemers erg tevreden zijn’. Hij was dus een mooi maatje voor Pasma, die nog veel meer voordelen noemde. De jeep, die door de blubber en de sneeuw kon ploegen, was zo opgebouwd dat die de melkbussen direct mee

naar de boerderij of naar de zuivelfabriek kon nemen. Bovendien, de koeien hoefden met hun volle uiers niet meer twee keer per dag naar de stal om gemolken te worden. Pasma: ‘Dit geeft tijdbesparing, voorkomt verlies aan melk en onnodig vertrappen en bevuilen van het gras, vooral in natte periodes.’

Daaraan voegde de Wageningse hoogleraar Pieter Abraham van den Ban in zijn leerboek ‘Melkmachines’ toe dat handmelken per koe jaarlijks zo’n 200 gulden kostte. Of dat in alle gevallen met jeepmelken goedkoper was, durfde hij niet te beweren, maar ‘…de koeien worden tenminste gemolken’. Zo dacht ook de ideeënrijke Harm Postma, directeur van de zuivelfabriek in Winschoten – later van Freia in Veenwouden – erover. Hij introduceerde het jeepmelken, om leden die dreigden te stoppen met de melkveehouderijtak tot andere gedachten te brengen. En vaak lukte dat.

De coöperatie van Wadwerd Het succes van Aduard bleef niet onopgemerkt: in 1948 waren er her en der in het land al veertien jeepmelkerijen opgericht. In heel het land verschenen de coöperaties: in het Friese Dronrijp – waar zuiveldirecteur Jan Jansma met steun van de Bond van coöperatieve zuivelfabrieken in Friesland het initiatief nam en een half jaar na de start al meer dan zeven procent van alle melk op deze manier werd geleverd – en Stiens, in het Brabantse Wouw en Klundert en het Zeeuwse IJzendijke, maar toch vooral in vele Groningse dorpen, waar de ervaringen van Pasma en zijn boeren aanspraken.

In Usquert kreeg op 22 februari 1950 de coöperatieve jeepmelkerij Wadwerd gestalte. Zes boeren aan de weg met die naam en twee uit het aangrenzende deel van Warffum – onder hen een verre neef van de vermaarde boer en veepestbestrijder Geert Reinders – spraken officieel af om ‘hun in hun landbouwbedrijf gehouden melkvee mechanisch te melken en daarvoor verschaft de vereeniging zich een mechanisch melkwerktuig’, zo noteerde notaris Berend Keijer uit Warffum.

Lange werkdagen Een van de oprichters was Klaas Evertzoon Westerhuis, wiens zoon Popko Westerhuis (72 intussen en ook al weer ‘rustend’) zich de jeepmelkerij uit de naoorlogse jaren nog goed kan herinneren.

Wanneer we stilletjes suggereren dat de Groningse akkerbouwers eigenlijk niet

V E E T E E LT

VX12_jeepmolkerij.indd 23

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

23

12-08-13 15:24

H I S T O RI E

De hele melkveestapel werd aan de buizen van de jeep gebonden: de melkers konden los

van koeien hielden, zegt hij: ‘Dat was bij mijn vader het geval niet, maar hij had zijn aandacht nodig voor het akkerland.

De zware kleigrond rond de oude Waddendijk was nauwelijks te bewerken en daarom hielden we koeien en schapen.

Ook de paarden hadden gras en hooi nodig. En van onze medewerkers was er één die met z’n vrouw de koeien verzorgde. Wanneer die ziek was, hadden we een probleem.’

Westerhuis herinnert zich nog dat de jeepmelkers ’s ochtends in alle vroegte – in het voorjaar en vooral in de herfst in het donker – begonnen bij de eerste boer en dan volgens een vast patroon bij alle deelnemers de koeien aan de jeep molken. Anders dan hier en daar het geval was, werden de koeien ook door de melkers nagemolken. Ze maakten lange werkdagen van soms meer dan tien uren, maar geregeld genoten ze een vrij weekend. ’s Winters werd de vacuümleiding van de jeep door middel van een gummieslang gekoppeld aan de vaste leiding

in de stal – het was de rustige periode, want veel koeien stonden dan ook nog droog. In de warme en verlichte stal werd door de melkers met smaak teruggekeken op de ontberingen in de herfst, waarin de koeien slechts met een lekkere lokkoek naar de jeep kwamen. Intussen lagen de boer en zijn personeel nog te slapen.

Per jaar bijna 5000 ‘koeweken’ De omslag per deelnemer werd berekend aan de hand van ‘koeweken’, het aantal koeien dat aan het eind van de week werd gemolken. In de praktijk betekende het dat de leden tussen de negen en vijftien te melken koeien hadden bij de start in 1950. Daarvoor werd in de beginjaren vier gulden berekend, tien jaar later was het bedrag gestegen tot ruim elf gulden. Het loon van de melkers – die woonden in een door de coöperatie aangekochte dubbele woning aan de Wadwerderweg bij Usquert en vaak uit het Groningse Westerkwartier kwamen – was in die jaren vrijwel verdubbeld.

Ir. Wijbe Pasma en zijn doodsbericht in het Nieuwsblad van het Noorden van 8 april 1976

24

In de loop van die jaren ontwikkelde zich ook bij deze vereniging het bekende patroon: de meeste leden gingen al hun landerijen benutten voor akkerbouw en bedankten voor de jeepmelkerij, een enkeling koos voor de koeien en schafte zelf een melkmachine aan.

Ooit, op het toppunt, wisten tien leden op jaarbasis een totaal van bijna 5000 koeweken te ‘leveren’ aan de coöperatie.

In 1969 waren er nog vijf leden, die samen 3600 koeweken lieten noteren.

Rembertus Dojes stopte, net als boer-bestuurder Taco Bierema, zoon van de liberale voorman Steven Bierema – die later een boerderij elders kocht en wiens bedrijf werd overgenomen door Popko Westerhuis. Die koos al snel ook voor de akkerbouw – hij had zelf nooit een koe gemolken. Daarmee was het vonnis geveld over jeepmelkerij Wadwerd. En die stond daarin allerminst alleen.

Melktank kwam in zicht De ontmenging van de agrarische wereld was definitief op gang gekomen, de boeren die kozen voor de melkveehouderij waren – mede door het succes van de jeepmelkerij – overtuigd van de noodzaak zelf een melkmachine aan te schaffen. Bovendien: al in 1962 was in Wageningen een onderzoek gestart naar de mogelijkheid de melk gekoeld op de boerderij te bewaren. De melktank kwam voorzichtig in zicht. Met alle gevolgen van dien, want elf jaar later had een kwart van alle melkveehouderijbedrijven in Nederland al zo’n tank aangeschaft.

Het betekende het begin van een nieuwe, moderne agrarische wereld vol expansie, waarin geen plaats meer was voor dat merkwaardige verschijnsel: de jeepmelkerij. l

V V EE EE TT EE EE LL TT jAU a nGuUaS rT i U 1S / 12 22 00 10 39

VX12_jeepmolkerij.indd 24

12-08-13 15:24

B O E R E N G E LU K

H E T

G E L U K S M O M E N T R O B

D E

VA N

J O N G

Brandschone stal ‘Het jaarlijks schoonmaken van de stal is een traditie. In vier dagen tijd spuiten we met de hogedrukspuit de stal van boven tot onder brandschoon. Het dak, de boxen, de boxbedekking en ook de roosters, alles nemen we mee. Het is een flinke klus, maar met de hulp van wat schooljeugd is het in vier dagen klaar.’

‘Als het schoon is, heb ik echt het gevoel dat we de winterperiode afsluiten. De stal oogt fris en al het vee loopt buiten, het is voor mij het begin van de zomer. Daarom wil ik de klus ook geklaard hebben voordat we zelf op vakantie gaan.’

‘Een schone stal zorgt voor veel minder vliegenoverlast, het is hygiënischer. Het deel waar het jongvee loopt, blijft ook de hele zomer zo mooi schoon, je kunt op je sokken over de roosters lopen. Dat het zo lang zo schoon blijft, geeft een prettig gevoel.’

Rob de Jong (47) melkt in Zoeterwoude 100 koeien

V E E T E E LT

VX12_boerengeluk.indd 25

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

25

12-08-13 13:13

K E U R I N G

Torenzicht Bontje 109 wint provinciale keuring van Zeeland

Zeeuws Bontje Wim en Christiaan Francke namen de algemeen kampioene van Zeeland mee naar huis, maar het was de familie Wouters uit Grijpskerke die tekende voor de grootste prijzenoogst.

Onder meer de junioren- en seniorentitel vielen hen ten deel. tekst Tijmen van Zessen

Z Vrij Zwanenburg Moore 9330 (v. Zabing), kampioene vaarzen Productie: 2.01 147 4004 4,23 3,31 l.l.

Torenzicht Bontje 109 (v. Mr Sam), algemeen kampioene Productie: 2.02 337 9205 4,07 3,67

Vrij Zwanenburg Caro 8941 (v. Lemmer) kampioene oude koeien Productie: 4.08 427 14.682 3,86 3,60

26

V E E T E E LT

VX12_keuring Aagtekerke.indd 26

AUGUSTUS

1

video-impressie www.veeteelt.nl

eeland is de provincie met de minste koeien van Nederland. De 186 mprbedrijven melken samen zo’n 16.000 koeien. Van die 186 bedrijven waren negentien veehouders vertegenwoordigd op de provinciale keuring in Aagtekerke.

Dat is ruim tien procent en op dat percentage zullen andere provincies zich stukbijten.

Zabingdochter Vrij Zwanenburg Moore 9330 won haar rubriek vrij eenvoudig.

De complete vaars was sterk in de overgangen van voor- naar middenhand.

Dankzij meer achteruierhoogte versloeg de vaars van Ad, Iet en Wilbert Wouters en Jaap Riemens uit Grijpskerke de langgerekte Torenzicht Rita 22 (v. Damion).

Rita kwam uit voor de stal van Wim en Christiaan Francke, eveneens uit Grijpskerke. In de tweede rubriek was het haar stalgenote Torenzicht Integro 22 (v. Mr Sam) die tekende voor de rubriekszege.

De langgerekte vaars had een net even betere stap dan Vrij Zwanenburg Anita (v.

Alta Amazing), een prima geuierde vaars van Wouters.

Gerhard de Visser uit Aagtekerke mengde zich in de strijd met Oosterzicht Mindy (v. Garrett). Mindy was breed in het kruis en voorzien van een correcte uier waar de ophangband even strakker in mocht zitten. Ze versloeg desondanks de fraaieTorenzicht Wietske 236 (v. Shotl Ian), een vaars van Francke die mooi in verhouding was. Na de pauze oogden de vaarzen fraaier dankzij de beter gevulde uiers. Zabingdochter Moore 9330 was klaar voor de finale, klaar om als meest complete vaars tot kampioene te worden gehuldigd; met Mindy als secondante.

De reservetitel junioren was voor De Visser de opmaat naar meer succes. In de middenklasse kwam Ramosdochter Oosterzicht Gracy sterk voor de dag, een telg uit de Grietje 80-familie. De correct geui-

erde koe was mooi uitgezwaard, voorzien van een goed kruis, maar kon in het beengebruik meer overtuigen. Vanwege de kracht in haar bovenbouw klopte ze Vrij Zwanenburg Moore 9174, een vlot stappende Joshuadochter van Wouters. Ook Ella 42 (v. Vista) moest eraan geloven, een jeugdig en hard gebouwde koe van Wim Blankers uit Gapinge.

De laatste barrière naar de middenklassetitel was Torenzicht Bontje 109 (v. Mr Sam).

De harmonie in deze koe van Francke was dermate fraai, haar kordate stap dermate sterk en de kleur op haar ondiepe en functioneel gevormde uier van een dermate kwaliteit dat alleen zij de middenklassetitel kon winnen. Gracy werd in haar kielzog tweede. Ook het algemeen kampioenschap was voor Bontje.

Bijna twaalf jaar Het kopduo van de jongste rubriek oude koeien was aan elkaar gewaagd. De mooie verhoudingen en de goed aangehechte uier van Vrij Zwanenburg Marga 9132 (v. Classic) boden onvoldoende munitie om op te boksen tegen de hardheid en het betere beengebruik van Vrij Zwanenburg Caro 8941 (v. Lemmer), hoewel Marga voorzien was van een betere kruispartij. Het duo van Wouters was in de finale te sterk voor de bijna twaalfjarige Stormdochter Oranjepolder Aagje 297.

Aagje won bij de senioren wel de uierprijs – ze droeg haar uier nog boven de hak – maar mocht voor de eindzege even meer ontwikkeling laten zien. De koe van Johan Kodde uit Arnemuiden rekende nog wel af met de goed gebeende Laurenzodochter Ime 168 van Fred van der Helm uit Dreischor.

En zo kwam de familie Wouters aan een puike prijzenoogst; na de titel bij de junioren kwam de seniorentitel toe aan Caro en was het reservelint voor Marga. l

2013

12-08-13 12:36

I N T E R B U L L

Interbull-publicatie in Veeteelt in nieuwe vorm De invloed van genomic selection op het wereldwijde stiergebruik is enorm. Steeds vaker staan stieren zonder melkgevende dochters boven aan de inseminatielijsten.

Bovendien publiceren diverse landen hun cijfers al tussen de interbull-draaien door of enkele dagen voordat GES de cijfers openbaar maakt.

Veeteelt heeft er daarom voor gekozen om de publicatie in het tijdschrift te ver-

VX12-Interbull intro.indd 29

eenvoudigen en op de website Veeteelt.nl onder het tabblad Fokkerij juist sneller en meer achtergrondinformatie te verstrekken.

De tabellen in Veeteelt van de stieren die dochters aan de melk hebben in Nederland en Vlaanderen zijn korter en stieren uit het buitenland staan in een gezamenlijke lijst. Steeds vaker worden stieren in diverse landen tegelijk ingezet (zoals bij-

voorbeeld Shottlezoon BG) en maakt het land van oorsprong niet meer uit. Er is in verhouding meer ruimte voor genoomstieren en ook de vraag naar de fokwaarden van topstieren van belangrijke kruisingsrassen is ingevuld.

Lees daarom Veeteelt voor de belangrijkste nieuwsfeiten rondom fokwaarden en ga naar Veeteelt.nl/fokkerij voor diepgaande achtergrondinformatie.

14-08-13 14:16

N E D E R L A N D

E N

V L A A N D E R E N

Z WA RT B O N T

Koefamilie van Sunny Boy levert met Blitz klinkklare productietopper

Atlantic verstevigt zijn gezag Koploper Atlantic verstevigt deze indexdraai zijn leidende positie in het klassement van de zwartbontstieren. De Ramoszoon doorbreekt als eerste Nederlandse stier de grens van driehonderd punten NVI. Skalsumer Blitz vestigt zich als melkkanon.

D

elta Atlantic bevestigt opnieuw de hoge genoomindexen uit zijn vroege carrière. De Ramoszoon duwt zijn index over de grens van 300 punten NVI. Het is voor het eerst dat een Nederlandse stier met een dochtergeteste fokwaarde zo hoog scoort op de totaalindex. De leider in het klassement stijgt een punt exterieur en boekt ook plussen voor uiergezondheid, vruchtbaarheid en klauwgezondheid. Atlantic is een allrounder pur sang die zich op het productievlak steeds meer als een gehaltestier manifesteert. In zijn dagen als genoomstier was zijn melkververving bijna dubbel zo hoog en de gehaltevererving fors lager.

Etazon Renate, de moeder van Atlantic, krijgt deze draai volop zonen die debuteren met een dochterfokwaarde. Delta Brilliant bijvoorbeeld is een zoon van

Blitz debuteert met torenhoge Inet

gebruikskenmerken

+16 n +10 n +18 n n –7 n +8 –2 +15 n +16 +2 +6 –6 +3 –20 +22

–0,27 +0,05 –0,02 –0,31 –0,09 –0,20 +0,37 –0,41 +0,09 –0,26 –0,26 –0,29 +0,25 +0,16 –0,04 –0,58 +0,11 +0,18 +0,03 +0,52

% eiwit

kg melk

+903 +928 +1137 +1734 +1386 +1703 +1366 +2492 +744 +914 +1825 +1479 +758 +881 +1226 +1480 +1219 +6 +661 +315

+0,01 –0,14 +0,00 –0,08 +0,04 –0,19 –0,08 –0,23 +0,02 –0,04 –0,16 –0,08 +0,24 +0,00 +0,18 –0,20 +0,02 +0,14 +0,03 +0,25

dgn. lvd

+334 +317 +315 +311 +306 +305 +304 +300 +299 +297 +295 +295 +294 +294 +293 +293 +292 +289 +287 +286

Inet

57 57 56 56 58 60 58 60 56 56 60 57 56 56 56 60 60 57 59 57

kg vet kg eiwit

CRV CRV CRV CRV CRV Kampen CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV

% vet

Wonder x Paramount Sunset x Ramos Shamrock x Goli Goliath x Laudan Bookem x Bolton Snowman x Goldwyn Sudan x Goli Snowman x Shottle Edison x Goldwyn Edison x Mascol Freddie x Planet Wonder x Paramount G-Force x Bertil Augustus x Shottle G-Force x Goldwyn Super x Ramos Snowman x Goldwyn Emerald x Ramos Sterngold x Ramos Highlight x Bertil

NVI (+/–)

Delta Cupido Apina Hurricane Bouw Rocky Weelder Solution Delta Bookem Danno Giessen Charityman Vero Crown JHS Snowrush De Biesheuvel Science Lowlands Chicane Vekis Chevrolet Delta Franco Buisweerd Mobile Delta Antidote Newhouse Skyfall Apina Super Hero Bouw Snowfever Bieuw Emerald Erwin Lowlands El Salvador Delta Climax

betr.

naam

vader x

eig./imp

.

m.vade

r

productie

exterieur

. uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame robuusth . uier benen totaal

Atlantic steviger aan kop

+14 +32 +45 +19 +47 +39 +44 +52 +51 +52 +54 +40 +94 +39 +63 +61 +40 +27 +16 +28 +52 +47 +36 +43 +55 +48 +53 +30 +49 +59 +7 +31 +63 +44 +15 +12 +31 +25 +58 +32

+164 +166 +264 +305 +331 +268 +361 +369 +201 +148 +295 +250 +338 +240 +366 +126 +322 +93 +173 +278

+794 111 +780 111 +778 109 +821 106 +521 106 +575 108 +574 107 +722 107 +699 110 +942 106 +784 104 +618 107 +660 106 +663 108 +540 103 +865 108 +532 108 +563 109 +654 111 +368 107

102 103 101 101 102 98 99 97 103 103 102 99 101 102 103 107 97 104 103 101

100 106 104 108 101 103 102 100 103 104 105 98 107 101 112 106 103 108 105 102

108 107 105 101 104 110 105 109 106 102 104 108 104 103 104 104 111 104 103 110

108 103 107 104 105 107 102 105 107 101 103 108 105 104 103 104 107 108 106 109

116 113 112 110 111 115 109 111 110 110 108 114 108 109 109 109 113 115 111 112

108 107 105 106 106 108 108 105 107 109 106 107 106 108 106 106 106 108 106 108

115 112 111 109 110 115 110 111 111 110 108 114 108 109 109 109 114 113 110 114

GES-genoomfokwaarden aug. 2013, gebaseerd op voorouder- en genoominformatie (n = nieuw)

30

V E E T E E LT

01_Interbull_ZB-NW2.indd 30

AUGUSTUS

1

Goldwyn en daarmee een volle broer van Astro, die de vorige draai al een plek op de stierenkaart verwierf met officiële cijfers. Brilliant scoort in vergelijking met Astro iets meer melk en een paar punten minder op exterieur. Eigenaar CRV verwacht dat hij met een paar maanden op de stierenkaart komt. Typisch voor de zonen van Renate is dat ze stuk voor stuk een bovengemiddelde conditiescore vererven. Delta Benedict (v. Ricky) is met +0,40% vet en +0,11% eiwit de gehaltespecialist in het peloton Renatezonen.

Met het rijpen van de fokwaarden van Atlantic begint hij de allure te krijgen van good old Sunny Boy. Of hij die status ook zal evenaren, moet nog blijken, maar de koefamilie van Skalsumer Sunny Boy doet sowieso weer serieus van zich spreken. Skalsumer Blitz (v. Paramount) is deze draai de hoogste nieuwkomer. Hij ontpopt zich als een echt melkkanon en dat kan ook bijna niet anders met achtereenvolgens Paramount, O Man en Addison in de afstamming. Moeder Pietje 736 scoorde excellent voor frame en robuustheid en produceerde in haar tweede lactatie 17.399 kg melk met 3,95% vet en 3,48% eiwit in 305 dagen. Blitz is gefokt door Hessel Agema uit Kollumerpomp en noteert de hoogste Inet (+413).

Exterieurcracks uit de Sneekers Kort achter Blitz debuteert deze draai ook Heuvel Suarez. De late O Manzoon zet echter een totaal ander profiel neer. De KI Kampen-stier vererft een neutrale melkproductie met extreem hoge gehalten en 110 totaal exterieur. Suarez’ moeder Heuvel Geertje 265 (v. Cello) produceerde in haar derde lactatie 14.382 kg melk met 4,20% vet en 3,80% eiwit. Bert en Harriët van ’t Oever fokten in Kamperveen eerder al een Jeffersonzoon uit Geertje: Heuvel Emanuelson.

Een andere familie die zich nadrukkelijk in de kijker speelt, is die van Newhouse

2013

14-08-13 22:56

+11 +26 +2 +24 +9 +14 –11 –38 –7 +11 +11 –30 +22 –3 +0 +12 +21 +12 –7 –4 +8 +8 +7 –1 +18 +16 +6 +4 +17 +7 +36 +9 +8 +27 +13 +0 –5 +6 –22 –6 +9 +10 +9 –8 +3 –5 –7 +0 –3 –9 n –8 +6 –5 –18 –61

–0,03 –0,28 +0,43 +0,75 –0,02 –0,32 +0,04 +0,01 –0,07 +0,05 –0,04 –0,33 –0,08 +0,09 –0,29 –0,38 –0,67 –0,30 +0,24 +0,15 –0,23 –0,28 –0,50 –0,51 –0,14 –0,33 –0,22 +0,39 +0,11 –0,09 +0,40 +0,12 –0,27 +0,14 +0,37 –0,24 –0,46 +0,58 –0,03 –0,50 +0,16 –0,36 –0,47 –0,05 –0,58 –0,32 –0,06 –0,10 +0,03 +0,19 +0,08 –0,30 –0,03 +0,32 –0,31 +0,00

+20 +30 +65 +67 +36 +22 +47 +15 +47 +45 +2 +28 +31 +26 +22 +21 +31 +25 +26 +18 +25 +24 +25 +28 +40 +31 +47 +33 +7 +5 –3 +20 –22 +18 +26 +20 +49 +31 +32 +16 +30 +18 +52 +65 +9 +24 +21 +45 +34 +39 +12 +30 +25 +26 +37 +18 +45 +35 +25 +22 +51 +24 +33 +28 +18 +33 +42 +14 +45 +25 +24 +27 +13 +32 +60 +34 +45 +52 +14 +42 +43 +14 +28 +59 +18 +61 –1 +6 –13 +21 +12 +13 +37 +43 +15 +4 +31 +29 +16 +12 +5 +10 +15 +13 +34 +42 +36 +6 +35 +27 –8 –2

+720 106 +580 105 +672 103 +361 109 +678 106 +678 109 +420 103 +462 104 +629 110 +383 105 +533 105 +585 107 +473 104 +266 105 +808 106 +579 109 +907 107 +278 106 +96 104 +288 107 +642 108 +172 102 +527 106 +326 100 +354 101 +722 110 +521 106 +679 100 +277 108 +297 107 +364 103 +667 103 +565 103 +349 103 +197 101 +699 108 +638 106 +146 106 +361 101 +447 100 +385 107 +397 100 +379 100 +279 104 +612 107 +376 102 +363 102 +243 106 +358 100 +230 101 +63 107 +328 105 –153 104 +148 107 +434 101 +591 104

% eiwit

kg melk

+527 +2182 +5 –299 +1138 +706 +640 +500 +861 +501 +668 +1305 +1111 +904 +772 +726 +904 +1253 +652 +443 +1209 +1865 +1306 +1660 +1084 +985 +1062 +103 +810 +775 +378 +524 +985 +689 +302 +1074 +1319 +246 +1109 +1438 +671 +1466 +1486 +72 +923 +970 +995 +543 +658 +17 –27 +986 +850 +210 +1521 –181

% vet

NVI (+/–)

+308 +271 +265 +259 +251 +250 +249 +244 +242 +242 +241 +236 +234 +230 +225 +224 +222 +221 +220 +220 +219 +218 +214 +213 +212 +211 +210 +207 +206 +204 +203 +203 +193 +192 +190 +190 +190 +186 +185 +185 +185 +181 +180 +176 +174 +169 +164 +158 +156 +155 +153 +151 +149 +131 +122 +102

dgn. lvd . uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame robuusth . uier benen totaal

84 77 80 67 99 85 91 83 82 81 88 88 83 80 93 95 87 83 85 99 99 77 75 81 78 84 88 93 84 80 83 76 89 81 93 95 84 77 87 99 91 90 85 78 97 80 93 86 89 92 68 82 99 80 96 88

+0,14 –0,08 +0,26 +0,32 +0,06 +0,04 +0,04 +0,04 –0,05 +0,01 +0,01 –0,18 –0,08 +0,02 –0,24 –0,06 –0,14 –0,24 +0,10 +0,01 –0,25 +0,01 –0,22 –0,12 +0,02 –0,04 –0,11 +0,17 +0,08 –0,05 +0,13 +0,11 –0,01 –0,11 +0,17 –0,11 –0,14 +0,30 +0,15 –0,08 –0,10 +0,09 +0,10 +0,04 –0,12 –0,22 +0,10 –0,17 +0,07 +0,14 +0,13 –0,23 +0,14 –0,01 –0,26 +0,05

exterieur

kg vet kg eiwit Inet

Delta Atlantic Ramos x O Man CRV Skalsumer Blitz (gn) Paramount x O Man CRV Heuvel Suarez (gn) O Man x Cello Kampen Mr Goldwyn Amos Goldwyn x Durham Samen O-Bee Manfred Justice Manfred x Elton WWS Delta Persuader Mascol x Dustin CRV Danillo Goldwyn x O Man Gen.Dif. Newhouse Gofast (gn) Goldwyn x O Man CRV Blom Farm Award rf by Ramos x O Man CRV Newhouse Banker Goldwyn x Mascol CRV Slotboom’s Pilot Mascol x Jocko CRV Schillview Garrett (i) O Man x Mtoto Heemskerk Delta Ammo Goldwyn x Win 395 CRV Delta Brilliant (gn) Goldwyn x O Man CRV Ked Outside Jeeves Outside x Duster Heemskerk Ralma O-Man Cf Cricket by O Man x Durham CRV Charlesdale Superstition (i) Boliver x O Man CRI JGS Alta Daniel Goldwyn x Jocko Alta Delta Astro Goldwyn x O Man CRV Braedale Goldwyn James x Storm Semex Picston Shottle Mtoto x Aerostar Heemskerk Via Thelo (i) O Man x Lorak K&L/AWE Coyne-Farms Dorcy by (i) Bolton x Bret Heemskerk Lowlands Upgrade Paramount x Dustin CRV Delta Ambrose Paramount x GoldwynCRV Het Broek Silky Mascol x Jocko CRV Aurora Ormsby Shottle x O Man CRV Big Winner Win 395 x Lucky Leo Kampen Vaucluse (i) O Man x Hershel Gen.Dif. Delta Refiner Manager x Jordan CRV Delta Benedict Ricky x O Man CRV Veneriete 260 Boston (gn) Stylist x Shottle CRV Heuvel Emanuelson Jefferson x Cello CRV Maple-D.-I G W Atwood (i) Goldwyn x Durham WWS Morningview Legend O Man x Durham Heemskerk Ponsstar Shogun O Man x Jesther Samen Het Broek Silver Mascol x Jocko CRV Delta Bonanza by (gn) Bertil x Ramos CRV Long-Langs Oman Oman O Man x Aaron WWS Delta Paramount Jocko x Fatal CRV De Bieuw Kindness Shottle x Emerson Kampen De Biesheuvel Sunrise Jardin x O Man CRV De Biesheuvel Summit Mascol x Dustin CRV Zeedieker Dairymaster Survivor x Goldwyn Kampen Survivor cv Jesther x Gelpro K&L/AWE Southland Sheriff Shottle x Adam Samen Woudhoeve 1042 Impuls O Man x Jesther CRV Gillette Jordan by (i) Goldwyn x Durham Semex Isidorus Alta Osan O Man x Major Alta DT Improver O Man x Aaron CRV Slingeman’s New Gold Goldwyn x Slingem. 63 Samen Southland Alta Callow Shottle x BW Marshall Alta Beekmanshoeve Bertil Willis x Jocko CRV West Port A. D. Mitey P rf (i) Goldwyn x Sept. StormSemex Sandy-Valley Bolton by Hershel x Convincer Heemskerk Bosside Alta Ross (i) O Man x Boss Alta

betr.

eig./imp .

vader x m.vade r

naam

gebruikskenmerken

productie

+178 +413 +189 +187 +294 +123 +179 +138 +167 +132 +155 +156 +210 +241 +17 +72 +14 +120 +243 +137 +120 +383 +101 +221 +237 +147 +153 +168 +250 +142 +221 +197 +175 +142 +215 +156 +149 +295 +326 +198 +144 +313 +300 +26 +49 +62 +267 +37 +193 +95 +62 +68 +259 +103 +166 –22

105 105 98 105 104 110 103 104 105 115 103 103 101 106 104 109 103 106 104 112 102 107 105 107 101 108 101 101 105 95 106 110 105 102 105 102 101 102 102 104 99 98 101 113 100 95 98 97 99 98 95 105 99 97 104 102 96 103 97 108 98 99 98 104 100 104 93 100 105 106 102 109 96 111 101 102 97 109 97 97 94 103 98 106 95 105 101 97 95 94 104 101 104 101 101 105 104 105 101 104 105 101 97 99 101 101 97 102 93 91 103 103

111 101 103 106 105 103 105 112 106 111 107 106 106 108 108 111 103 106 115 109 110 101 103 105 108 104 108 101 105 105 107 100 106 109 109 105 105 102 104 102 108 110 106 110 110 110 108 102 104 107 104 110 101 104 109 107

116 103 108 103 109 109 110 110 109 108 107 — 107 112 108 111 — 105 113 106 110 — — 103 111 103 106 105 104 104 106 101 107 — 110 108 109 106 106 104 111 108 105 108 111 112 109 — 108 110 103 109 105 — 105 109

108 104 110 112 103 101 113 114 108 112 110 107 110 109 108 109 111 107 110 113 112 106 115 114 114 109 110 105 106 111 108 107 111 116 103 104 105 101 109 109 112 107 106 115 111 112 104 111 101 107 109 109 105 107 113 105

111 106 108 105 102 111 109 107 102 108 107 103 105 107 108 104 101 108 106 104 103 102 103 108 104 102 105 106 105 106 107 104 101 109 107 100 106 104 100 108 106 101 107 105 104 104 97 103 108 108 101 109 103 103 100 97

GES-fokwaarden augustus 2013 van zwartbontstieren op basis van Nederlandse en Vlaamse dochters, indien vermeld deels op basis van buitenlandse dochters (i) (n = nieuw, gn = genoomgeteste stier met voor het eerst dochterinformatie) (in de fokwaarden voor CRV- en Kampen-stieren is ook genoominformatie verwerkt)

114 105 110 111 105 107 113 115 108 114 111 108 110 111 111 111 108 109 114 112 112 105 111 113 113 107 110 106 107 110 110 106 109 116 108 105 107 103 107 109 112 108 108 114 112 112 104 108 106 110 107 112 105 107 110 105

Sneeker. Niet alleen via Newhouse Ricky, de vader van de eerder genoemde Benedict, maar de familie scoort vooral met de Goldwynzonen Gofast en Banker. Newhouse Banker verbetert zich deze draai met 11 punten NVI dankzij een plus van twee punten voor totaal exterieur (nu 114). De moeder van Banker, Mascoldochter Sneeker 307, is een halfzus van Gofast. Beide stammen uit Sneeker 247, met 88 punten een van de hoogst gepunte O Mandochters van Nederland. Gofast krijgt het exterieur om die reden van zowel vader als moeder mee en komt uit op een score van +115. Fokker Jan van Nieuwenhuizen uit Zevenhoven melkt vier volle zussen van Gofast die gemiddeld 87 punten scoren voor het exterieur. De beide Goldwynzonen uit de Sneekers laten eveneens puike cijfers zien voor de gezondheidskenmerken, maar krijgen de productiedrang van de familie nog niet mee in hun fokwaarden. Gofast ziet zijn fokwaarde voor kilogrammen melk zelfs halveren ten opzichte van zijn oorspronkelijke genoomindex, zoals dat dus ook gold voor Atlantic en overigens ook voor Suarez.

Wie zich graag concentreert op de combinatie van exterieur en eiwitgehalten, heeft in Mr Goldwyn Amos een goede strijder. De naam zal door KI Samen vast niet toevallig gekozen zijn; Freebrook Sexation Amos was ooit een bekend eiwitkanon in de Nederlandse fokkerij. De ‘nieuwe’ Amos scoort +0,32% eiwit en koppelt dat aan +111 exterieur en een lage melkvererving.

Bij KI Samen debuteert ook een stier uit een gerenommeerde Nederlandse koefamilie: Slingeman’s New Gold is een Goldwynzoon uit Geertje 289 van Teus en Lia van Dijk uit Giessenburg. Geertje 289 werd zeventien jaar oud en produceerde in haar leven meer dan 185.000 kg melk.

In 1998 won ze de NRM en ze werd in de boeken gezet met 94 punten excellent.

Onder de verliezers van deze draai behoort Bosside Alta Ross. Ross gaf 61 punten NVI prijs en heeft nu een beenwerkscore van 97.

Inlandse cijfers voor Atwood Atwood krijgt deze draai voor het eerst een fokwaarde die deels gebaseerd is op Nederlands/Vlaamse dochters, net als Mitey P, Dorcy en Via Thelo.

In het kamp genoomstieren blijft Delta Cupido aan de leiding. Hij schroeft zijn toch al hoge NVI op van 318 naar 334. Cupido is een zoon van Ven-Dairy Wonder (v. Shottle) en stamt uit de May Yard Elsjes. Daarmee kan hij bogen op een koefamilie met hoge levensproducties. l

V E E T E E LT

01_Interbull_ZB-NW2.indd 31

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

31

14-08-13 22:57

Z WA RT B O N T

I N T E R N A T I O N A A L

Met Golden Dreams, Pello, O-Style en D Sol toppers op alle gebied

Gemengd nieuws van Planet Alle zwartbonte stieren met alleen dochters in het buitenland samengevat in één lijst. Het brengt de Duitse Guarini op kop en de Planetzonen Cancun, Bookem en Meteor als hoogste nieuwkomers. Pitbull is interessant voor rood- en zwartbont.

32

V E E T E E LT

03_Interbull_ZB-INT-NW2.indd 32

AUGUSTUS

1

Cancun, hoogste internationale debutant

kg vet kg eiwit

+0,11 –0,17 –0,14 –0,29 +0,04 –0,10 +0,03 –0,15 +0,19 –0,20 –0,06 –0,16 –0,13 +0,02 –0,09 –0,05 –0,29 –0,08 –0,11 +0,01

+37 +39 +46 +27 +50 +14 +59 +23 +44 +32 +24 +29 +52 +22 +74 +64 +46 +45 +25 +22

+50 +33 +38 +41 +43 +34 +42 +45 +33 +37 +20 +6 +34 +13 +62 +41 +43 +38 +37 +36

Inet

–0,14 –0,24 –0,19 –0,60 +0,00 –0,43 +0,11 –0,52 +0,27 –0,39 –0,09 +0,04 –0,06 +0,09 –0,15 +0,07 –0,44 –0,13 –0,36 –0,24

dgn. lvd

+1161 +1433 +1502 +2046 +1150 +1277 +1130 +1735 +475 +1636 +735 +588 +1346 +325 +2072 +1339 +2122 +1331 +1386 +1032

exterieur

. uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame uier benen totaal

gebruikskenmerken

% eiwit

+296 –5 +295 –8 +289 n +287 –3 +282 –6 +263 +7 +259 +27 +253 n +250 –5 +249 n +249 +154 +247 –8 +246 –8 +245 +11 +244 +19 +238 n +238 –10 +232 –2 +232 +22 +232 +24

% vet

72 79 60 75 70 69 81 59 65 64 56 75 65 68 65 63 74 62 74 79

kg melk

NVI

GGI/AWE CRI Heemskerk CRI Heemskerk CRI Alta WWS Veecom/Sem. Alta WWS Semex WWS Alta Heemskerk K&L/AWE Heemskerk Veecom/Sem. K&L/AWE K&L/AWE

(+/–)

.

r naam

Guarini Goldwyn x O Man Badger-Bluff Fanny Freddie O Man x Die-Hard Larcrest Cancun Planet x Shottle Co-Op O-Style Oman Just O Man x Teamster Morningview Levi Buckeye x O Man Wa-Del Surefire Ramos x O Man Regancrest Alta Iota O Man x Ito De-Su 521 Bookem Planet x Ramos Pirolo Goldw. Wyman Goldwyn x O Man Sully Alta Meteor Planet x Shottle Lot-O-Rok Jeeves Deuce Jeeves x Goldwyn Crackholm Fever Goldwyn x Blitz Beery-Val Bolton Abram Bolton x O Man Beyercrest Alta Reliant Ramos x Mtoto Ballycairn Oman Pello O Man x Goldwyn VH Tirsvad Goldwyn Goose Goldwyn x Shottle De-Su Gillespy by Bolton x Shottle O-Man End-Story O Man x Jocko Voladi Man O Man x Hershel D Ole O Man x Jocko

betr.

Terug naar de Planetzonen, want ook de als genoomstier al veel als stiervader ingezette De-Su 521 Bookem komt met zijn eerste cijfers. Van de debuterende Planetzonen staat hij met de zevende plek in de Amerikaanse TPI-lijst het hoogst. Bookem is alweer een fokproduct uit de De-Su-stal, maar dan uit de minder bekende ClearEcholijn. De derde Planetzoon die debuteert, is Sully Alta Meteor. Net als zijn halfbroers is hij vooral geschikt voor fokdoelen met hoog exterieur en veel melk.

De Planetzoon die het deze draai minder goed verging, luistert naar de naam De-Su Observer. Tijdens de vorige publicatie debuteerde de ruim ingezette stiervader als koploper in de TPI-lijst. Met destijds meer dan 200 dochters in zijn index leek de conclusie gerechtvaardigd dat hij zijn genoomfokwaarden bevestigde. Met zeshonderd dochters meer moet hij nu echter terrein prijsgeven aan alle productie- en

De Duitse Guarini blijft lijstaanvoerder

productie

eig./imp

Opnieuw De-Su-debutanten

secundaire kenmerken. Wel stijgt hij een puntje exterieur (nu 112).

Het is voor De-Su Authority, roepnaam Author, te hopen dat het hem beter vergaat dan zijn halfbroer. De Stol Joczoon, getest op Canadees grondgebied, is net als Observer een zoon van de bekende O Mandochter 6121, de volle zus van fokstier Goli. Author scoort met bijna 1500 kilo melk en +0,11% eiwit goed voor productie, aangevuld met 109 voor exterieur.

Het nieuws van debutanten ten spijt, koploper in de omgerekende lijst is voorlopig nog altijd de Duitse Goldwynzoon Guarini. Met een allround verervingspatroon scoort de uier- en eiwitspecialist – ook in eigen land koploper – bijna 300 punten NVI. Op slechts één punt afstand staat naaste belager en O Manzoon Badger-Bluff Fanny Freddie, die in zijn thuisland Ame-

m.vade

et nieuws in de lijst met omgerekende zwartbonte importstieren wordt zonder twijfel gemaakt door de stier Ensenada Taboo Planet. De veel benutte stiervader krijgt de drie hoogste nieuwkomers van deze draai op zijn naam, maar ziet een andere zoon fors verlies lijden.

Om te beginnen bij het positieve nieuws debuteert Planetzoon Lacrest Cancun op de derde plek in de naar NVI omgerekende ranking. Met ruim 1500 liter melk, positieve gezondheidskenmerken en 113 voor totaal exterieur is de Amerikaanse vererver van veel markten thuis. Daarnaast heeft hij met de populaire stiermoeder Larcrest Cosmopolitan (v. Shottle) ook nog eens een bekende moederlijn.

Debutant Cancun weet zich op niet al te grote afstand gesterkt door zijn oom Larcrest Classic. De halfbroer van Cosmopolitan profileert zich met Bo-Irish Alton en Comestar Outside als vader en moedersvader als een outcrossvererver van formaat.

vader x

H

+297 +208 +246 +203 +291 +162 +306 +224 +248 +206 +131 +76 +244 +104 +411 +306 +253 +249 +198 +197

+555 109 +838 106 +521 106 +860 108 +569 108 +624 108 +338 103 +520 105 +431 105 +500 104 +425 107 +620 106 +683 107 +623 109 +388 102 +201 106 +520 106 +481 99 +649 108 +538 107

103 106 101 104 107 103 104 98 99 96 105 103 101 106 102 99 95 101 101 102

105 107 95 104 110 98 105 104 110 107 99 100 101 104 109 106 98 101 104 106

103 104 104 106 106 108 109 104 109 103 107 110 104 107 105 103 108 110 104 104

113 109 115 107 104 109 111 112 111 115 110 113 110 104 104 111 113 111 106 108

102 105 106 104 105 106 103 106 107 107 108 107 102 106 104 103 105 107 103 105

109 109 113 108 107 111 111 111 113 113 112 114 108 108 106 109 113 113 106 108

vervolg tabel op volgende pagina

2013

14-08-13 22:31

Inet

–0,05 +0,15 –0,18 –0,31 +0,05 –0,27 +0,23 –0,34 –0,04 +0,28 –0,20 –0,22 +0,01 –0,32 –0,25 –0,34 –0,05 –0,32 +0,13 –0,01 –0,11 –0,28 +0,08 +0,11 –0,09 –0,11 –0,20 –0,21 +0,30 –0,14 –0,10 –0,30 –0,15 –0,10 +0,18 –0,58 –0,17 +0,29 +0,05 –0,18 +0,03 –0,36 +0,21 –0,22 –0,22 –0,26 +0,07 +0,12 –0,05 +0,08 –0,24 +0,07 –0,36 +0,16 –0,06 –0,24 +0,01 –0,01 –0,20

+49 +40 +2 +33 +33 +51 +34 +40 +31 +80 +23 +10 +21 +41 +28 +28 +47 +25 +16 +70 +61 +62 +29 +48 +16 +24 +23 +41 +61 +50 +32 +15 +13 +30 +25 +10 +20 +32 +20 +1 +33 +2 +49 +13 +55 +26 +47 +22 +39 +28 –4 +9 –4 +32 +22 +41 +23 +33 +10

+170 +169 +7 +199 +158 +273 +240 +252 +189 +359 +177 +46 +112 +220 +211 +199 +257 +142 +22 +335 +324 +313 +134 +224 +103 +109 +127 +182 +215 +371 +187 +128 +195 +124 +143 +106 +149 +135 +163 +85 +106 +30 +242 +135 +308 +232 +235 +75 +176 +152 +45 +43 +27 +138 +129 +266 +80 +134 +173

+637 109 +453 111 +469 110 +512 104 +708 107 +518 107 +362 106 +441 106 +460 107 +440 102 +508 103 +612 107 +375 107 +585 107 +344 101 +701 107 +433 107 +544 110 +198 107 +403 104 +421 104 +512 105 +500 107 +437 107 +362 105 +158 106 +395 106 +447 105 +541 107 +341 102 +514 103 +198 107 +372 108 +351 102 +423 104 +640 105 +248 105 +322 107 +474 108 +549 104 +104 106 +658 109 +241 103 +430 102 +335 102 +281 105 +342 107 +375 105 +306 100 +229 105 +352 108 +430 102 +200 108 +471 103 +409 — +255 101 +102 105 +67 102 +175 102

% eiwit

kg melk

+1251 +618 +400 +1465 +658 +1817 +323 +1708 +811 +1241 +956 +684 +463 +1689 +1196 +1420 +1206 +1283 +114 +1636 +1678 +2109 +503 +877 +558 +788 +969 +1427 +796 +1473 +962 +998 +605 +900 +236 +1547 +825 +179 +363 +391 +713 +803 +708 +771 +1776 +1163 +939 +276 +1008 +487 +388 +72 +655 +429 +644 +1486 +519 +794 +646

% vet

(+/–)

+232 +10 +232 +20 +232 n +231 –50 +231 +38 +230 –3 +230 +2 +229 +2 +229 –5 +228 +6 +228 +16 +228 –9 +227 –1 +226 –1 +224 –10 +224 +0 +223 –4 +222 +4 +222 –13 +221 n +221 +5 +221 –12 +221 +28 +220 +2 +218 –1 +217 +62 +216 +101 +214 –1 +212 +26 +211 n +211 –9 +209 +115 +205 +1 +205 –13 +203 +9 +198 –13 +196 –8 +192 –1 +187 +3 +186 +4 +185 –2 +185 +4 +183 +26 +183 +17 +181 –26 +180 –40 +178 +4 +167 n +161 +8 +161 +7 +157 –2 +157 +4 +157 –3 +154 +5 +152 +90 +142 –5 +142 +32 +141 –6 +124 –7

dgn. lvd . uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame uier benen totaal

68 81 59 71 68 63 72 64 74 66 67 73 69 69 70 72 67 64 67 59 82 65 77 68 68 63 63 69 71 67 74 59 71 64 64 74 62 65 64 66 69 71 63 70 65 68 79 64 72 68 74 83 70 70 55 62 60 79 62

–0,24 –0,01 –0,12 –0,17 –0,02 –0,19 +0,28 –0,16 +0,01 +0,01 –0,02 –0,16 +0,00 –0,22 –0,04 –0,13 –0,04 –0,20 –0,07 –0,10 –0,10 –0,24 +0,00 –0,01 –0,02 –0,12 –0,13 –0,23 –0,07 +0,11 –0,04 –0,10 +0,18 –0,15 +0,13 –0,28 –0,03 +0,09 +0,16 +0,06 –0,15 –0,19 +0,07 –0,01 –0,13 +0,02 +0,00 –0,03 –0,12 +0,05 +0,00 +0,03 –0,13 +0,01 –0,02 –0,07 –0,10 –0,11 +0,13

exterieur

kg vet kg eiwit

Larcrest Classic Alton x Outside Heemskerk Pine-Tree M. Shampoo Shottle x O Man CRI DM Ramos Memolo Ramos x Ford Heemskerk De-Su Observer Planet x O Man WWS D Sol by Shottle x T Funkis K&L/AWE BG Shottle x Jocko Total Mavid Mascol x Eminenz GGI/AWE Zani Bolton Mascalese Bolton x O Man Veecom/Sem. Co-Op Bosside Massey Mascol x Bret CRI Cogent Twist Shottle x Major Cogent/Samen Regancrest-Pj Tabber O Man x Boliver Heemskerk Farnear-Tbr Alta Avalon Mac x Shottle Alta Lirr Drew Dempsey Goldwyn x Derry WWS Springway Blvr Chase Boliver x O Man Heemskerk Gunnar Goldwyn x Ford GGI/AWE Leko Laudan x Jocko GGI/AWE D Mason Mascol x O Man K&L/AWE Sala Shottle Parocas Shottle x Britt Veecom/Sem. Heavenly Golden Dreams Goldwyn x Durham Veecom/Sem. Roylane Socra Robust Socrates x O Man WWS Mainstream Manifold O Man x BW Marshall Semex De-Su Alta Goalman by Bolton x O Man Alta Mr Regelcreek Shot Al Shottle x Goldwyn WWS Coppertop Doberman Shottle x Granger Heemskerk Cordes-Maid Stonewall Shottle x Durham Heemskerk Go-Farm Pitbull rf Mr Burns x Mr Sam Veecom/Sem. Ronelee Boliver Dashawn Boliver x Outside WWS Short Cut Shottle x T LambadaGGI/AWE Mel-Crest Alta Razor Baxter x Goldwyn Alta De-Su Authority Stol Joc x O Man Semex Gen-I-Beq Brawler Baxter x Shottle Semex Lake-Effect Alta Caliber Goldwyn x Shottle Alta Omatido O Man x Aaron GGI/AWE Bertaiola Mincio Bolton x Boss Iron Veecom/Sem. VH Mascol T. Mando Mascol x Novalis K&L/AWE Wabash-Way Explode Bolton x Shottle Total Comedien Goldwyn x O Man K&L/AWE Sabbiona Goldfarm Goldwyn x Storm Veecom/Sem. All Ven Torrer O Man x Boss Iron Veecom/Sem. NOG Mato Mascol x Laudan GGI/AWE Goldboy Goldwyn x Ford GGI/AWE Boheme Sho Shottle x Jesther K&L/AWE Berix Mcol Mascol x Lancelot K&L/AWE Heidenskipster Goldday Goldwyn x O Man GGI/AWE Freurehaven Niagara Bolton x Goldwyn Total Regan- ALH Diplomat rf Mr Burns x O Man Semex Angelo O Man x BW Marshall Gen.Dif Valleyville Musketeer Bonair x Goldwyn Semex Gillette Windbrook FBI x Blitz Semex Genervations Lobo Goldwyn x Durham Total R-E-W Seaver Goldwyn x Durham Semex KHW Elm-Park Acme rf Talent x Durham WWS Gillette Jungle by FBI x Durham Semex Galastar Bluesky Shottle x Jocko Heemskerk Cypripede Bolton x Shottle Gen.Dif Wa-Del Marcos Murphy x BW Marshall K&L/AWE Bijan Off Offroad x Ford K&L/AWE Comestar Lauthority Goldwyn x Igniter Semex Billard Mascol x Lancelot Gen.Dif

betr.

NVI

eig./imp .

vader x m.vade r

naam

gebruikskenmerken

productie

+20 +20 +3 +34 +21 +43 +35 +43 +29 +44 +31 +9 +16 +36 +37 +36 +38 +25 –2 +46 +48 +48 +17 +29 +17 +16 +21 +27 +21 +61 +29 +25 +37 +17 +19 +26 +26 +14 +26 +19 +11 +10 +31 +26 +48 +42 +32 +7 +24 +21 +13 +5 +11 +16 +20 +44 +9 +17 +34

Interbull-fokwaarden augustus 2013, buitenlandse stieren (n = nieuw)

101 106 103 97 105 96 101 97 102 99 104 105 102 100 103 96 101 99 101 97 103 98 101 98 106 101 101 100 95 94 98 101 98 99 106 99 102 99 101 102 102 96 98 103 95 100 101 101 92 102 101 99 102 96 96 98 101 98 99

93 102 100 107 106 99 107 100 106 101 101 101 99 103 103 106 106 97 101 108 113 98 104 104 104 99 99 102 104 102 100 102 105 94 108 98 114 106 103 107 100 93 99 107 96 100 110 99 99 106 98 102 101 90 94 99 104 94 107

104 106 109 104 101 104 100 112 101 108 107 106 110 108 104 99 98 107 111 99 101 103 104 104 107 112 104 103 107 106 104 106 99 104 97 112 105 106 104 100 108 105 103 112 106 105 101 110 108 106 107 107 105 106 106 102 108 109 106

111 108 115 115 106 110 104 113 112 106 110 114 113 112 114 106 104 109 121 107 108 108 111 112 110 112 111 110 110 109 112 112 107 119 104 114 108 112 105 106 111 111 106 111 109 106 103 110 111 106 112 113 111 109 112 104 106 113 105

101 101 107 105 102 102 109 104 102 104 106 104 105 99 103 105 105 105 108 103 99 102 104 102 105 111 106 104 102 103 104 106 105 105 106 102 105 103 103 107 105 105 106 103 102 105 103 107 109 102 101 105 102 104 105 102 105 103 100

108 107 115 112 105 108 106 114 108 108 111 112 113 110 111 105 104 110 120 105 105 107 110 109 111 116 110 109 109 109 110 112 106 115 104 114 109 110 106 106 111 110 107 112 108 107 103 113 113 107 110 112 109 109 111 104 109 112 105

rika inmiddels ruim 6500 dochters in zijn index heeft. Ook O Manzoon Regancrest Alta Iota doet het op basis van zijn fokstierdochters goed. Iota staat op het punt over te stappen naar de Nederlandse lijst, maar stijgt op basis van ruim 1100 Amerikaanse dochters voor eiwit (nu +0,03) en exterieur (nu 111). Ook Shottlezoon Mr Regelcreek Shot Al doet met inmiddels ruim 4000 dochters in zijn fokwaarde goede zaken (+28 NVI).

Binnen de gevestigde orde veranderen de hogere stieren, zoals Morningview Levi, Pirolo Goldwyn Wyman, Crackholm Fever, Zani Bolton Mascalese, Mavid, Cogent Twist, Leko en Mainstream Manifold, niet meer dan maximaal 10 punten NVI. In april kwam Baxterzoon Mel-Crest Alta Razor met zijn eerste fokwaarde in Amerika. Deze draai voegt hij daar Canadese dochters aan toe en stijgt omgerekend meer dan 20 punten NVI.

120 voor totaal exterieur Tijdens de vorige indexdraaien debuteerde er een aantal roodfactorzonen van Mr Burns en daarin heeft nu een eerste schifting plaatsgevonden. De Canadese ReganALH Diplomat is met een daling van 40 punten NVI de verliezer. De Italiaanse Go Farm Pitbull komt daarentegen als winnaar uit de bus met een NVI-winst van 62 punten. Pitbull stamt via een Mr Samdochter uit de vermaarde Windy-KnollView Pledge en vererft met 116 een ijzersterk exterieur. Met name zijn scores voor de functionele kenmerken uier (112) en benen (111) zijn hoog.

Toch is er altijd nog weer een meester boven meester, want de eveneens in Italië geteste Heavenly Golden Dreams kraakt de grens van maar liefst 120 punten voor totaal exterieur. De moeder van de Goldwynzoon is dan ook niemand minder dan de 92 puntenkoe MD-Delight Durham Atlee. Binnen het kader van goede koefamilies is ook Valleyville Musketeer het noemen waard. De Bonairzoon komt uit de volle zus van Madisonkampioene Eastside Lewisdale Gold Missy.

Wat betreft productie werkt de Britse Ballycairn Oman Pello zich in de schijnwerkers met maar liefst 411 Inet. De O Manzoon stamt net als de debutant in de Nederlandse lijst Skalsumer Blitz uit de familie van Sunny Boy en Jorryn en heeft zijn vererving dus ook niet van een vreemde. Om de lijst met toppers compleet te maken scoren de Amerikaanse Co-Op O-Style Oman Just en de Deense D Sol goed voor de secundaire kengetallen met respectievelijk +860, 108, 104 en +708, 107, 105 voor dagen levensduur, uiergezondheid en vruchtbaarheid. l

V E E T E E LT

03_Interbull_ZB-INT-NW2.indd 33

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

33

14-08-13 22:39

N E D E R L A N D

E N

V L A A N D E R E N

R O O D B O N T

Dochters Jordanzoon Jotan brengen fokwaarde totaal exterieur op 117

Camion brengt nieuwe vracht Met 270 NVI debuteert Camion van de Peul in de inlandse stierenlijst roodbont. Ook de top tien van genoomstieren is opgefrist met drie nieuwkomers. Met Dakkerzoon Texel Beauty Debutant volgt rode verversing met een zwartbonte achtergrond.

N

et als in april komt in augustus een nieuwe roodbontvererver aan kop van de in Nederland en Vlaanderen geteste roodbontstieren. Uit het roodbonte genoomsegment stoot dit keer Camion van de Peul door naar de hoogste positie.

De Fenderzoon doet dat met de nodige glans: met 270 NVI slaat de al veelvuldig ingezette Camion een kloof van 43 NVI met zijn eerste achtervolger HJR Windstar (v. Spencer), die eveneens zijn fokwaarde ziet verstevigen.

waardeschatting hun genoomfokwaarden bevestigd. Zo toont ook Spencerzoon Willow van de Ven een vrij compleet verervingspatroon met meer dan 800 kg melk en positieve gehalten naast 108 totaal exterieur.

Hoornloosfokkerij Met belangstelling is ook uitgekeken naar de eerste dochters van Fasna Asterix P. Als zoon van Lawn Boy beschikt Asterix immers over het gen voor hoornloosheid en kreeg hij al vroeg kansen als stiervader. Hoewel zijn productiefokwaarden de genoomverwachtingen niet evenaarden, maakt de stier een fraai debuut in de roodbontlijst. De eerste 140 dochters aan de melk tonen een productiewinst van 752 kg melk met licht negatieve gehalten. Opvallend in zijn exterieurpatroon is de hoge uierscore van 113.

Asterix is overigens niet de enige zoon van Lawn Boy die dochterinformatie in zijn fokwaarde krijgt. Ook nakomeling Bio Opneij Wytze maakt deze draai zijn debuut. Met 52 melkgevende dieren komt Wytze op een niveau van 137 NVI. Wytze is gefokt door biologisch melkveehouder en freelancejournalist Wichert Koopman uit Randwijk en werd ingezet

Hoogste stier ooit Met zijn score van 270 NVI is Camion van de Peul meteen ook de hoogste dochtergeteste stier ooit op inlands grondgebied. De Fenderzoon komt uit de Massiafamilie. Met de eerste 186 dochters in zijn index combineert Camion 578 kg melk met positieve vet- en eiwitpercentages. In zijn exterieurvererving van 110 valt met name de score voor benen op (112) naast een fokwaarde voor levensduur van 708 dagen.

De afgelopen draai al debuteerde Camions volle broer Cherokee van de Peul. Hij verstevigt zijn fokwaarde met 17 tot 210 NVI en toont met name een hogere eiwitvererving bij een goed exterieur.

Meer stieren zagen in de recente fok-

kg vet kg eiwit

Inet

dgn. lvd . uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame robuusth . uier benen bespieri ng totaal

+223 +197 +208 +213 +163 +131 +125 +172 +120 +18

+381 104 +416 103 +157 100 +200 103 +468 100 +191 101 +558 105 +443 102 –55 97 +315 104

+59 +472 +885 +717 +823 +483 +710 +331 +455 –278

+0,94 +0,11 –0,08 +0,30 –0,16 +0,02 –0,26 +0,44 –0,22 +0,25

+0,28 +0,20 +0,00 –0,03 –0,06 +0,02 –0,04 +0,10 +0,12 +0,20

100 103 99 108 101 99 95 99 94 99 97 96 96 93 95 105 101 104 101 99

102 104 100 100 104 103 103 98 102 102

— 100 94 96 100 102 100 94 97 99

108 108 103 103 105 102 106 103 109 105

106 106 105 107 106 113 100 103 108 106

98 106 98 106 97 103 98 103 100 106 101 106 101 104 96 100 102 108 100 105

GES-fokwaarden aug. 2013 van in Nederland en Duitsland geteste mrij-stieren (n = nieuw)

34

V E E T E E LT

02_Interbull_RB-NW2.indd 34

AUGUSTUS

1

Asterix debuteert met dochters op 181 NVI

exterieur

+59 +19 +28 +30 +34 +32 +52 +24 +26 +26 +23 +19 +14 +23 +42 +18 +6 +24 +2 +1

% eiwit

–19 –17 n +20 –17 +4 +3 –5 +13 –9

kg melk

+213 +194 +144 +140 +130 +129 +128 +122 +119 +119

% vet

80 74 62 84 70 87 72 76 74 71

NVI (+/–)

betr.

eig./imp

.

r m.vade vader x

naam

gebruikskenmerken

productie

Baltimore Buster x Door CRV/GGI Remco Matthijs x Man 183 CRV Thimo Rox x Man 183 CRV Meervelder Markus Marnuel x Herbert CRV Meervelder Albert Mark 44 x Meldober Samen Menno Man 253 x Karel CRV Ewald Matthijs x Guido CRV Rik Robel x Dino Samen Dos 4 Man 214 x Parole CRV Marijn Matthijs x Nw Weert 7CRV

Camion van de Peul met afstand op kop

Jotan stijgt door naar 117 totaal exterieur

door de in 2009 opgerichte Bio-KI, een samenwerking tussen een groep biologische melkveehouders en het Louis Bolk Instituut.

Van het oudere segment stieren maakt nog een andere Lawn Boyzoon winst. Zo stijgt Grashoek Lawrence naar een totaal van 248 NVI, een winst van 30 NVI. Een andere opvallende winnaar, afkomstig uit het genoomgeteste segment, is de stier Red Torpedo. Met 78 NVI-winst komt de Blitzzoon op 148 NVI met een

2013

14-08-13 22:48

+576 +800 +839 +396 +360 +693 +1087 +832 +66 +1776 +371 +248 +670 +1583 +490 +1023 +330 +752 +854 +825 +1037 +651 +327 +1036 +539 +112 +548 +430 +1807 –14 +334 +437 +2109 +415 +624 +659 +812 +1123 +1055 +37 +74 +817 +922 +343

+0,12 –0,32 +0,05 +0,35 –0,03 +0,00 +0,07 +0,08 +0,14 –0,85 –0,26 +0,04 –0,23 –0,73 –0,09 –0,21 +0,33 –0,10 +0,11 –0,25 –0,72 –0,69 +0,32 –0,24 –0,39 +0,49 –0,05 –0,11 –0,79 +0,29 +0,10 –0,13 –0,64 –0,08 –0,05 –0,09 –0,46 –0,55 –0,05 +0,46 +0,14 –0,38 –0,30 +0,23

+0,02 +0,03 +0,21 +0,14 +0,14 +0,01 +0,11 +0,12 +0,10 –0,13 –0,20 +0,05 +0,17 –0,19 +0,03 –0,16 +0,14 –0,02 +0,03 –0,01 –0,17 –0,10 +0,21 –0,23 +0,05 +0,09 +0,00 –0,09 –0,36 +0,09 +0,22 +0,01 –0,19 +0,02 +0,07 –0,04 –0,01 –0,11 –0,03 +0,27 +0,01 –0,01 –0,12 +0,10

+36 +22 +9 +31 +42 +47 +46 +25 +14 +24 +31 +25 +55 +48 +44 +39 +14 +10 +1 +50 –4 –3 +14 +13 +11 +38 +5 +38 +15 +20 +28 +22 +41 +23 +26 +25 +48 +33 +16 +28 –15 +22 –27 +15 +40 +28 +26 +17 –7 +23 +43 +11 +21 +19 +11 +8 +8 +30 +21 +6 +23 +29 +9 +16 +33 +56 +12 +16 +24 +28 +22 +20 –2 +28 +3 +30 +43 +35 +37 +22 +14 +3 +5 +28 +16 +22 +34 +20

+172 +151 +302 +214 +140 +172 +328 +267 +79 +199 –35 +88 +194 +154 +118 +141 +195 +160 +245 +150 +46 –4 +218 +111 +83 +146 +125 +51 +113 +77 +186 +87 +289 +94 +174 +129 +111 +123 +238 +190 +44 +126 +118 +165

+708 106 +564 106 +235 100 +453 104 +507 105 +622 104 +440 102 +420 101 +635 103 +581 102 +802 105 +517 97 +532 104 +704 99 +484 102 +413 101 +617 103 +615 101 +195 103 +386 105 +772 103 +599 104 +478 102 +401 107 +388 100 +147 107 +251 105 +388 106 +549 100 +75 105 +313 104 +488 101 +392 97 +498 103 +309 101 +306 102 +453 105 +437 101 +92 104 +447 101 +591 104 +328 101 +602 103 +130 101

99 109 102 103 92 101 95 91 98 106 98 111 98 108 97 107 105 103 90 107 105 100 99 104 93 103 101 99 99 97 96 99 97 101 96 110 100 104 91 111 99 107 96 104 94 104 96 102 99 111 99 104 99 105 92 102 100 107 99 102 95 101 103 106 88 103 97 104 92 102 95 100 101 105 93 98 101 104 95 106 98 109 99 100 95 104 99 107

103 107 102 113 104 98 101 103 96 110 105 113 107 105 108 106 102 98 109 105 99 105 107 104 106 105 98 99 107 109 106 100 107 103 107 111 103 104 106 101 95 106 99 104

104 108 105 109 103 101 101 99 98 111 102 109 108 — 106 107 106 100 109 107 102 102 105 101 109 106 — 102 101 104 103 100 105 101 108 108 103 104 103 104 96 104 100 100

107 103 108 112 110 108 108 108 105 112 109 114 110 104 110 115 104 113 105 111 112 111 105 107 110 107 107 110 107 107 111 103 106 109 110 109 106 104 103 102 107 105 108 108

112 109 116 108 107 105 101 107 106 107 108 111 108 109 107 107 106 103 106 108 101 108 106 105 108 105 109 113 105 111 102 107 111 104 106 107 102 113 103 110 104 107 101 103

110 108 111 114 110 106 105 108 104 113 110 117 111 108 111 113 106 108 108 111 107 111 107 107 111 108 107 110 108 111 109 104 110 107 111 112 105 109 105 105 103 107 104 107

56 59 59 60 59 56 59 56 56 60

+292 +284 +273 +271 +270 +262 +261 +260 +259 +257

n +9 +19 +10 +3 +9 +15 n n +11

+1817 +805 +913 +535 +770 +1587 +1196 +517 +686 +354

–0,33 +0,19 –0,16 +0,02 +0,11 –0,25 –0,45 +0,13 +0,25 +0,44

–0,11 +0,04 +0,08 +0,24 +0,14 –0,09 –0,09 +0,07 +0,23 +0,17

+51 +54 +52 +32 +28 +39 +26 +38 +44 +39 +49 +48 +15 +34 +34 +24 +52 +43 +51 +26

+328 +250 +229 +231 +269 +300 +167 +179 +309 +232

+564 104 +720 106 +643 104 +708 108 +624 105 +490 106 +686 106 +638 107 +618 101 +567 105

102 98 99 97 98 96 99 101 97 101

107 108 111 103 108 106 110 108 104 106

103 107 111 103 108 104 110 107 105 107

113 109 111 115 112 112 114 112 110 111

104 110 110 103 107 106 106 105 109 105

111 112 114 111 112 111 114 111 111 110

% eiwit

+31 +18 +5 +23 +17 –14 –23 +37 +12 –6 +17 +0 +2 +2 –7 +9 +4 –28 –17 +8 +1 +4 +2 –18 +8 +11 –2 –8 +13 +17 +1 +7 +3 –8 –1 +78 +30 –10 –5 –1 –8 –20 n +19

kg melk

+270 +227 +221 +217 +210 +208 +204 +202 +198 +197 +195 +191 +188 +188 +186 +183 +181 +181 +179 +172 +172 +166 +163 +163 +163 +162 +160 +160 +159 +159 +157 +157 +154 +153 +148 +148 +148 +146 +141 +140 +139 +138 +137 +131

% vet

79 84 97 82 81 91 83 80 97 89 91 90 91 90 80 80 90 81 82 85 95 91 85 65 87 81 82 88 81 94 92 90 87 90 97 74 67 97 89 99 80 76 63 90

NVI (+/–)

dgn. lvd . uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame robuusth . uier benen totaal

exterieur

kg vet kg eiwit Inet

Camion van de Peul (gn) Fender x Goldwyn CRV HJR Windstar Spencer x O Man CRV Delta Fidelity Kian x Lightning CRV Capnation Absolute Manitas x Stadel CRV Cherokee van de Peul Fender x Goldwyn CRV Topspeed Kodak Kevin x Stadel CRV Lowlands Redman Fiction x TS Gogo CRV Willow van de Ven (gn) Spencer x Canvas CRV Heihoeve Arnold Lightning x Farm Rens CRV Molenkamp Farfan Classic x Jocko CRV Carmano Cadon x Lay-Out GGI/AWE Jotan Jordan x Durham WWS Talentino Talent x Kian Kampen Malvoy Marmax x Celsius CRV Stouwdamshof Akron Manitas x Stadel CRV Alta Timon Talent x Faber Alta Lowlands Klimmer Taco x Pablo CRV Fasna Asterix P (gn) Lawn Boy x Canvas CRV Lowlands Franklin Mr Burns x Taco CRV JU Tobias Lionel x Kian CRV Aggravation Lawn Boy P Bacculum x Manfred WWS Lowlands Lambiek Talent x Kibo CRV J&G Malando TS Gogo x Kian Samen Barendonk Vip Harlequin x Stadel Toekomst JU Stefan Canvas x Lightning CRV Red Mystery Misty x Ronald Samen Kiska (i) Kian x Ronald GGI/AWE Maniac van de Peul Royalist x Kian CRV J&G Timeless Canvas x Domino Samen DCH Almighty Pericles x Lightning CRV Beukenhof 346 Ideal Talent x Lightning CRV Lowlands Fender TS Gogo x Lightning CRV Lowlands Standard Jasper x TS Gogo CRV Aalshorst Pleasure Talent x Merton Kampen Apina Curtis Kian x Lentini CRV Red Torpedo (gn) Blitz x Lichtblick Kampen Grashoek Lawrence Lawn Boy x Kian Samen Van de Peul Kylian Kian x Lightning CRV Jerudo Jerom x Rudolph GGI/CRV Kian Andries x Sunny Boy CRV Topspeed Jacco Kevin x Stadel Samen Peeldijker Burnstyn Mr Burns x Rubens Samen Bio Opneij Wytze Lawn Boy x Kian Toekomst Beverlake Loustar Goldstar x Sparta Samen genoomstieren Texel Beauty Debutant Dakker x Super CRV Delta Haka Award x Kylian CRV Delta Valentino Arroyo x Kylian CRV De Vrendt Deputy Ideal x Lawn Boy CRV Bruchter Trophy Award x Mr Burns CRV De Vrendt Alba Mr Savage x Fidelity CRV Delta Colorado Arroyo x Lawn Boy CRV Lowlands Mr. Peptalk Mr Savage x Pepper CRV Horst Pascal Glorious x Fidelity CRV You Tube D3 Accolade Award x TS Gogo CRV

betr.

eig./imp .

vader x m.vade r

naam

gebruikskenmerken

productie

108 105 101 104 104 103 106 105 102 107

Boven: GES-fokwaarden augustus 2013 van roodbontstieren op basis van Nederlandse en Vlaamse dochters, indien vermeld deels op basis van buitenlandse dochters (i) (n = nieuw, gn = genoomgeteste stier met voor het eerst dochterinformatie) (in de fokwaarden voor CRVen Kampen-stieren is ook genoominformatie verwerkt) Onder: GES-genoomfokwaarden augustus 2013 gebaseerd op voorouder- en genoominformatie

fokwaarde totaal exterieur van 112. De roodbontvererver stamt uit de Elza’s van de familie Pinkert uit Markelo en heeft nu 68 dochters aan de melk.

Debuut Debutant Ook onder de stieren met genoomfokwaarden is sprake van een nieuwe hoofdrolspeler. Daar pakt Texel Beauty Debutant de koppositie. Debutant brengt met achtereenvolgens Kings-Ransom O Dekker (v. Man-O-Man) en Charlesdale Superstition (v. Boliver) bekende zwartbontgenen ter beschikking voor roodbont. De stier voert bovendien via de 92 punten Scientific Debutante Rae terug op de familie van de 97 punten Glenridge Citation Roxy. Met 1817 kg melk belooft Debutant melkrijke dochters met iets lagere gehalten uit fraaie (113) en gezonde (104) uiers.

In de top tien met roodbonte genoomstieren staan nog twee nieuwkomers. Zo debuteren Lowlands Mr Peptalk (v. Mr Savage) en Horst Pascal (v. Glorious) op respectievelijk 260 en 259 NVI. De oudere generatie aan stieren lijkt inmiddels haar cijfers te bevestigen. Zo krijgt onder meer Kevinzoon Topspeed Kodak de eerste dochters uit de fokperiode aan de melk. Ook voor Gogozonen J&G Malando en Lowlands Fender verloopt het krijgen van extra dochterinformatie voorlopig probleemloos. Beide stieren zetten een lichte plus voor NVI neer.

117 totaal exterieur Onder de importstieren met inlandse fokwaarden zet Jotan zichzelf nogmaals in de schijnwerpers. Hoewel het NVI-niveau niet wijzigt, noteert de Jordanzoon 117 totaal exterieur. De Duitse roodbontstier beschikt met negentig procent betrouwbaarheid inmiddels over 770 dochters in zijn fokwaarde.

Een gelijkaardig betrouwbaar beeld komt van Cadonzoon Carmano. Hij gaat met 91 procent betrouwbaarheid nog 17 NVI vooruit richting 195 NVI. Een winst die de stier wellicht dankt aan zijn torenhoge score voor levensduur van 802 dagen. Met die winst komt Carmano uit als hoogste importstier met een omgerekende fokwaarde.

In de mrij-fokkerij ontpopt Ewald zich verder. De zoon van Matthijs wint bijna 100 kg melk en komt op een totaalscore van 128 NVI. Naast een winst van 558 dagen levensduur en 105 voor uiergezondheid waarborgt de stier een totaal exterieur van 104. Met 144 NVI laat ook nieuwkomer Thimo zich opmerken in de lijst. Thimo is een zoon van Rox en staat met name voor productiewinst. l

V E E T E E LT

02_Interbull_RB-NW2.indd 35

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

35

14-08-13 22:48

R O O D B O N T

I N T E R N A T I O N A A L

E N

O V E R I G E

R A S S E N

Deense roodbontstier R David noteert 1149 dagen voor levensduur

Lawn Boys overtreffen vader I

n het internationale roodbontklassement springen vooral de prestaties van de zonen van Lawn Boy in het oog.

In totaal prijken twaalf zonen van de hoornloze Bacculumzoon in de NVI-lijst.

Gemiddeld boeken ze vijftig punten NVI winst in vergelijking met de aprildraai. De

grootste stijger onder de Lawn Boyzonen is de Amerikaan Md-Valleyvue Carson.

Met een stijging van 88 punten NVI pakt hij de tweede plek in het klassement achter de Duitse RZG-lijstaanvoerder Huijben Elwood. Carson is een melkplasvererver pur sang met bijna 2400 kg melk. Ook gebruikskenmerken

+22 +88 –16 +32 –1 +40 n +0 +5 +3 –25 +17 –32 –9 –17 –15

+1863 +2397 –177 +2223 +1112 +936 +1309 +188 +279 –83 +1159 +471 +793 +1319 +1813 –462

–0,39 –0,85 +0,47 –0,75 –0,63 –0,26 –0,36 +0,05 +0,15 +0,02 +0,08 –0,18 –0,13 –0,14 –0,39 +0,42

+47 +55 +24 +41 +27 +12 +27 +51 –4 +38 +20 +16 +27 +33 +12 –10 +24 +3 –2 –2 +59 +37 +7 +13 +25 +25 +47 +40 +45 +46 +9 –2

+315 105 +432 103 +507 107 +402 102 +592 104 +570 104 +493 106 +363 102 +496 106 +395 105 +272 100 +333 109 +227 97 +123 97 +374 100 +176 96

% eiwit

dgn. lvd . uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame uier benen totaal

+221 +212 +210 +193 +187 +186 +183 +170 +157 +157 +154 +145 +143 +141 +123 +66

69 62 76 63 77 61 56 80 67 68 67 68 70 66 71 74

–0,11 –0,44 +0,25 –0,28 –0,01 –0,20 –0,15 –0,21 –0,09 +0,01 –0,04 –0,04 –0,04 –0,07 –0,19 +0,20

exterieur

kg vet kg eiwit Inet

WWS WWS WWS GGI/AWE GGI/AWE GGI/AWE GGI/AWE Heemskerk GGI/AWE GGI/AWE Heemskerk GGI/AWE Semex Alta Total Total

% vet

Elayo x Sept. Storm Lawn Boy x Goldwyn Talent x Regiment Lawn Boy x Classic Talent x Faber Lawn Boy x Shottle Lawn Boy x Classic Sept. Storm x Prelude Laurel x Talent Westwind x Kian Mr Burns x Salto Elayo x Sept. Storm Mr Burns x Regiment Mr Burns x Jordan Marmax x Marshall Talent x Regiment

(+/–) kg melk

Huijben Elwood Md-Valleyvue Carson Big Apple Levant Tableau Laron P Lasse P Kamps-Hollow Arudolf Lucatoni Westpoint Hylltop Presley Edway Greenlea Artie Stantons Alta Ric Maximo Apples Absolute

betr.

NVI

naam

vader x

eig./imp .

m.vade r

productie

+323 +186 +125 +248 +148 +96 +185 –29 +59 –12 +280 +66 +156 +264 +275 +24

93 98 98 96 95 98 97 104 100 104 96 95 98 98 92 88

107 100 105 107 107 94 105 110 100 108 100 106 106 101 88 97

104 106 105 105 101 103 103 102 102 107 108 108 109 111 105 108

105 114 112 112 111 112 107 110 104 107 105 109 110 108 107 119

110 105 106 102 104 104 103 109 107 106 104 104 108 105 101 107

108 112 111 109 108 109 106 110 106 109 107 110 112 111 106 117

GES-fokwaarden augustus 2013 roodbont internationaal (n = nieuw)

–0,20 –0,18 +0,20 –0,39

–0,11 +0,08 +0,19 +0,08

+18 +18 –21 +0 +5 +6 –31 +5

+106 –41 +48 –42

+731 103 +846 107 +448 105 +470 104

108 101 103 97 103 103 104 104

105 106 103 103

— — — —

100 104 100 100

115 119 119 118

108 112 109 108

Xsires CRV Xsires MünchenGr.

93 93 81 64

+103 +98 +40 –67

–10 +7 –32 –47

–300 +153 +399 –922

–0,21 –0,06 –0,16 +0,03

–0,06 +0,01 –0,08 +0,13

–29 –15 +2 +6 +5 +8 –40 –24

–130 +397 104 109 90 +30 +71 101 108 93 +39 +141 107 105 93 –180 –85 101 106 98

104 99 100 99

100 93 95 95

94 94 86 91

111 109 101 101

102 99 92 94

K&L K&L K&L K&L

55 74 93 67

+143 +129 +101 +89

+45 +42 +10 +2

+1659 +424 +122 +826

–0,44 –0,14 –0,03 –0,35

–0,13 +0,04 +0,02 –0,11

+34 +46 +8 +18 +3 +6 +8 +20

+255 +95 +33 +93

98 94 94 97

99 100 101 97

101 100 101 99

91 97 94 92

106 107 105 106

97 101 99 97

K&L K&L CRV CRV

89 82 93 99

+243 +157 +128 +98

+10 +9 –11 –1

+1226 +273 –223 –440

–0,46 –0,06 +0,08 +0,32

–0,16 –0,07 +0,11 +0,11

+15 +29 +141 +1149 104 104 102 +8 +4 +29 +756 109 102 95 –4 +0 –2 +748 107 106 104 +3 –8 –20 +591 107 107 107

96 93 92 95

— — 89 92

99 100 95 94

107 103 102 99

100 98 94 94

% eiwit

+772 –169 –217 –38

% vet

+42 –8 +15 +19

kg melk

+262 +255 +223 +199

NVI (+/–)

75 78 74 70

betr.

GGI CRV GGI GGI

eig./imp

dgn. lvd

. uiergez .h. vruchtb . geboort eg. frame robuusth . uier benen totaal

exterieur

kg vet kg eiwit Inet

brown swiss Huray Hussli x Siray Sun-Made Vigor President x Even Event (i) Even x Vinos Preferenz (i) President x Vineb fleckvieh Rau Rumba x Malf Vanstein Randy x Malf Rumgo Rumba x Stego BFG Waldbrand Winnipeg x Malefiz montbéliarde Baxter Plumitif x Ibidem Sir Joyau d’Or x Cantadou Redon Isangrin x Bois le Vin Triomphe (i) Lecuyer x Gardian Scandinavisch roodbont R David Fyn Aks x T.Bruno R Bangkok (i) T Fjembe x T.Bruno O Brolin Laur. Ipollo x Oju Mabru Peterslund T.Bruno x Hulan

.

r m.vade vader x

naam

gebruikskenmerken

productie

+329 107 +166 104 +252 109 +178 102

99 106 103 105

GES-fokwaarden augustus 2013 overige rassen (n = nieuw) indien vermeld deels op basis van buitenlandse dochters (i) (cijfers op roodbontbasis)

36

V E E T E E LT

04_Interbull_RB-INT-NW2.indd 36

AUGUSTUS

1

Laron P stijgt fors in tweede draai

voor exterieur (112 totaal) scoort de zelf met 93 punten ingeschreven Lawn Boyzoon prima, maar zijn sterk negatieve eiwitvererving van –0,44 procent zal flink wat veehouders ervan weerhouden om de stier in te zetten.

Niet alleen Carson overtreft zijn vader Lawn Boy inmiddels. Dat geldt ook voor zijn Duitse halfbroer Levant, die versterking krijgt van zijn debuterende volle broer Lasse P. Anders dan Levant beschikt Lasse wel over het hoornloosheidsgen.

Met 34 dochters aan de melk is de betrouwbaarheid van de fokwaarde van Lasse nog beperkt.

R David piekt voor levensduur Met vijftig extra dochters nam de betrouwbaarheid van de fokwaarde van Laron P flink toe. De Lawn Boyzoon liet tijdens de nationale keuring in Oldenburg een verdienstelijke groep zien. Zijn exterieurcijfers bevestigen die indruk.

Met plus 570 dagen hoort Laron P bij de vijftien hoogst scorende internationale roodbontstieren voor levensduur. Toch valt zijn score in het niet bij de cijfers van de Deense roodbontstier R David, die uitkomt op 1149 dagen. Als lijstaanvoerder van de Scandinavisch roodbonten handhaaft David, waarvan de oudste dochters inmiddels voor de derde keer hebben gekalfd, zich met gemak.

De montbéliardelijst heeft wel verversing ondergaan, met Baxter als aanvoerder en Sir als nieuwe nummer twee. In het verervingspatroon van Baxter valt vooral de flinke melkplas op (+1659 kg), terwijl bij Sir de outcross afstamming de aandacht trekt: Joyau d’Or x Cantadou. l

2013

14-08-13 23:01

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Gemengd bedrijf kiest bewust voor verbreding

Gedurfd werken met drie takken Kristina De Backer en Frank Lambert De Vlaamse melkveehouders Frank en Kristina Lambert-De Zevekote Backer investeren slim bij het melkvee, stootten de zeugentak af en kiezen een gedegen aanpak bij hun ijsbereiding.

Ze verbouwden een loods tot ligboxenstal voor 40 koeien, kochten via internet een derdehands melkrobot, startten een hoevewinkel voor de verkoop van ijs(taarten) en bouwden een zeu-

Aantal koeien: 30 Fabrieksquotum: 220.000 liter Hoeveelheid land: 25 ha wintertarwe, 7 ha suikerbieten, 12 ha grasland, 11 ha mais en 5 ha verhuurd voor pootgoed Melkproductie: 8576 4,15 3,43

‘J

e wordt er niet rijk van. Het is geen goudmijn en dat gaat het ook niet worden. Maar het draagt wel bij aan het inkomen.’ Frank Lambert is realistisch. IJs en ijstaarten maken is mooi werk, maar ook veel werk. Vooral het eerste

genstal om tot vleesvarkensstal. Ondernemen hoeft niet groots en meeslepend te zijn, bewijzen Frank en Kristina Lambert. tekst Rochus Kingmans

jaar: Frank Lambert (35) en zijn vrouw Kristina De Backer (34) begonnen op hun hoeve in het West-Vlaamse Zevekote in mei 2010 met het verwerken van een klein deel van hun melkplas tot ijs en ijstaarten. ‘Je hebt in het begin nog geen enkele routine’, zegt Kristina, onderwijl stevig doorwerkend in de ruimte waar de ijsmachine en andere apparaten

staan die nodig zijn voor de ijsbereiding.

‘Ik draaide toen regelmatig 100 uur per week.’ Inmiddels is de routine er wel, maar weken van 60 tot soms 80 uur zijn geen uitzondering.

Dat Frank en Kristina zijn begonnen met deze verbredingsactiviteit heeft te maken met hun bedrijfsstructuur. Naast hun 30 koeien hadden ze ook een geslo-

Zo ging het: twee keer per dag ging vooral de vader van Frank, Urbain Lambert, door de knieën om in de grupstal de 30 koeien te melken

42

V E E T E E LT

VX12_bedrijfsrep Lamberts.indd 42

AUGUSTUS

1

2013

12-08-13 16:02

ten varkensbedrijf met 150 zeugen en 1200 vleesvarkens. De varkenshouderij was geen vetpot en daar kwam nog eens bovenop dat wetgeving voorschreef dat Frank uiterlijk begin 2013 de zeugenstal moest ombouwen tot groepshuisvesting.

Die investering zag de melkveehouder niet zitten. In 2010 besloot hij de zeugentak langzaam af te bouwen. In november 2011 vertrok de laatste zeug, waarna de zeugenstal werd omgebouwd tot vleesvarkensstal. Een mooi gezicht: als Frank de staldeur opendoet, springen 430 vleesvarkens in een grote groep nieuwsgierig op. In totaal heeft Frank nu ruim 2000 vleesvarkens.

Flinke investering Een andere reden voor het verwerken van een deel van de melk tot ijs is dat de oudste zoon van Frank en Kristina, Sibe (hij wordt bijna negen), het syndroom van Down heeft. Kristina wil voor hem en voor hun zesjarige dochter Noor en vierjarige zoon Hannes thuis zijn en dat kan prima op deze manier.

Er komt nogal wat bij kijken om ijs en ijstaarten te maken. Er is een gebouw neergezet met daarin een ruimte waarin ijs wordt gemaakt en een hoevewinkel om de producten te kunnen verkopen.

Naast ijs maken de melkveehouders ove-

rigens ook yoghurt, verse kaas, melkdranken en tal van desserts. Een ijsmachine kost 25.000 euro, net zoals de pasteuriseermachine die nodig is. Onlangs hebben de Vlaamse ondernemers om het ijs snel in te vriezen een shockvriezer gekocht van 6000 euro die uit de lopende rekening is betaald. Verder moest geïnvesteerd worden in een koelkast, een diepvriezer en heel veel materialen. ‘De financiering was gelukkig geen probleem’, aldus Frank. Dat kwam mede doordat Kristina een degelijk businessplan had gemaakt.

Meer koeien geen optie Nu is de hamvraag wat het bereiden van ijs oplevert behalve veel werk. ‘De opbrengst is nu nog beperkt. De winst ligt onder de 10.000 euro per jaar.’ Maar naast geld levert het ook veel voldoening op, onderstreept Kristina. Ze kan genieten van het resultaat als ze een fraaie ijstaart heeft gemaakt, maar helemaal als mensen enthousiast reageren. ‘Wij zouden de bakker niet gauw een mailtje sturen dat zijn taart zo mooi en lekker was. Ik maak dat regelmatig mee en dat doet erg goed.’

Frank en Kristina hebben geen moment overwogen om meer dan de huidige dertig koeien te gaan melken. Frank: ‘We

wilden echt verbreden. Om straks in 2015 honderd koeien te gaan melken tegen misschien dan wel wereldmarktprijs, dat zagen we niet zitten.’

Dat zou overigens ook een forse investering hebben betekend. Niet dat Frank de afgelopen jaren niet heeft geïnvesteerd in zijn koeien. Dat is wel degelijk gebeurd, slim en praktisch passend bij een aantal van dertig koeien. Om te beginnen is vorig jaar een deel van de loods voor de opslag van stro en machines verbouwd tot een ligboxenstal met veertig boxen. Die ziet er eenvoudig uit, zonder tierelantijnen, al liggen de koeien wel riant op de matrassen van Deens fabricaat.

Het is een wereld van verschil met de stokoude grupstal die donker en laag is, bepaald geen huisvesting volgens de hedendaagse normen. Maar de koeien werden er tot voor kort nog tweemaal daags gemolken, meestal door de 74-jarige vader van Frank, Urbain Lambert. De melkstellen van Gascoigne Melotte zijn zeker al dertig jaar oud.

Van grupstal naar robot Die melkstellen kunnen nu de kast in, want Frank heeft onlangs een melkrobot gekocht. Geen nieuwe, maar een derdehands Lely-robot. Een Nederlandse melkveehouder schafte in 2010 de twee-

En zo gaat het sinds kort: de koeien lopen zelf de derdehands robot in die Frank op internet heeft gekocht

V E E T E E LT

VX12_bedrijfsrep Lamberts.indd 43

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

43

12-08-13 16:02

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Frank (rechts) helpt een klant in de hoevewinkel

dehands melkrobot aan via het Lely-Taurus-programma. Dat betekent dat de robot op alle vitale onderdelen volledig is gereviseerd. Door uitbreiding naar 200 koeien besloot de Nederlandse melkveehouder een swingover te plaatsen en zette hij zijn gebruikte robot onder andere op de Belgische online marktplaats Kapaza. ‘Na twee keer kijken heb ik de robot zelf opgehaald.’ Hij betaalde voor de derdehands robot een derde van de nieuwprijs en monteerde de box zelf in de ligboxenstal. De robot draait nu naar volle tevredenheid. ‘De eerste dagen betekenden veel werk, maar al snel kwam het gros van de koeien vanzelf de box in en de rest liet zich er vlot indrijven.’

Het ijs maken vergt veel tijd van Kristina

Ondernemen is doen wat bij jezelf en bij het bedrijf past, vindt Frank. Dat is dus niet altijd groots en meeslepend met een fonkelnieuwe stal en veel koeien. Frank en Kristina kiezen bewust voor de nichemarkt ijs en ijstaarten. Ze hebben niet meer dan dertig koeien die tegen lage kosten worden gehouden. En ze kiezen voor alleen vleesvarkens omdat die qua arbeid goed te combineren zijn met de andere werkzaamheden.

Het landbouwbedrijf staat als eenmanszaak apart van de hoevewinkel. ‘Het is hard werken, maar ik zou het zo weer doen’, weet Kristina. Aan mensen die ook verbreding overwegen, wil ze als advies meegeven er vooraf heel goed over

na te denken en een gedegen en realistisch financieel plan te maken. ‘Doe wat je persoonlijk het liefste doet en ga je eigen weg’, zegt ze. ‘Ga niet verbreden uit noodzaak omdat je meer wilt verdienen.

En als je het doet, doe het dan goed. Een hoekje vrijmaken in de stal en ijs verkopen: dat is gedoemd te mislukken.’

Ratio versus emotie Rationeel ondernemerschap combineren met emotionele zaken, dat doen Frank en Kristina. ‘Het levert ons veel voldoening op. We wonen op een prachtige plek niet ver van de kust en we kunnen er altijd zijn voor onze kinderen. Dat is allemaal óók heel waardevol.’ l

In 2012 verbouwden Frank en Kristina een deel van de loods tot ligboxenstal

44

V E E T E E LT

VX12_bedrijfsrep Lamberts.indd 44

AUGUSTUS

1

2013

12-08-13 16:02

M E L K W I N N I N G

Onderzoek gebruikte tepelvoeringen geeft informatie over juiste werking melkmachine

Tepelvoeringen niet zelf vervangen Het vervangen van de tepelvoeringen is voor de meeste melkveehouders geen favoriete klus. Op veel bedrijven wordt daardoor te lang doorgemolken met de tepelvoeringen. Een nieuwe service biedt uitkomst: de melkstelwisseldienst. Advies over de werking van de melkmachine is inbegrepen. tekst Ivonne Stienezen

U

it onderzoek van het Uiergezondheidscentrum Nederland (UGCN) uit 2008 bleek dat 70 procent van de melkveehouders de rubberen tepelvoeringen niet op tijd vervangt. Bij langer doormelken dan de aanbevolen 2500 melkingen nemen de diameter en lengte van deze tepelvoeringen toe. Daardoor neemt ook het percentage kwartieren met restmelk toe. Het tijdig vervangen van de tepelvoering is daarom van belang voor de uiergezondheid.

Volgens UGCN vervangen de meeste melkveehouders eens per jaar de tepelvoeringen. Deze frequentie is voldoende bij een 2 x 4 melkstal met 30 koeien.

Maar op een modern bedrijf met 120 koeien in een 2 x 10 melkstal is de grens van 2500 melkingen na zeven maanden

al bereikt. Op de website van UGCN is een handige rekentool te vinden om uit te rekenen hoe vaak de tepelvoeringen aan vervanging toe zijn.

De siliconen tepelvoering kent trouwens een ander vervangingsbeleid. Deze gaat tot drie maal langer mee dan een rubberen tepelvoering.

Gehele melkstel wisselen Om de tijdige vervanging van de tepelvoeringen te garanderen, bedacht tepelvoeringproducent Milkrite in de VS een geheel nieuw systeem: de melkstelwisseldienst. Daarbij worden niet de tepelvoeringen vervangen, maar het gehele melkstel. Milkrite introduceert deze dienst in september in Nederland en België. Albert Roelofs, salesmanager van

Rob Prichard: ‘Niet goedkoop, wel makkelijk’

Het complete melkstel wordt snel aangekoppeld

46

In Engeland is de melkstelwisseldienst al sinds 2008 operationeel. Rob Prichard (Zuidoost-Wales) is een van de 400 gebruikers. Samen met zijn vader melkt hij 200 holsteinkoeien.

‘Het gemak van het verwisselen van de melkstellen is voor mij het grootste voordeel’, aldus Prichard. ‘Nu zijn we in twintig minuten klaar met het wisselen van onze zestien melkstellen in de swing-overmelkstal. Dat is een heel stuk sneller dan tepelvoeringen vervangen.

Bovendien hoeven we niet te bedenken wanneer we ze weer moeten vervangen,

de melkstellen komen op tijd op het bedrijf.’ Uit het onderzoek van de tepelvoeringen zijn nooit afwijkingen naar voren gekomen, maar Prichard vindt het fijn om te weten dat er geen problemen zijn met de afstelling van de melkmachine, de spoelinstallatie of de gebruikte reinigingsmiddelen. ‘Het is niet goedkoop, maar het bevalt ons goed, we gebruiken dit systeem al ruim vier jaar. Als je graag zelf tepelvoeringen vervangt, zou ik het zelf blijven doen, want dat is inderdaad goedkoper’, zegt Rob lachend. ‘Maar ik vind dit een stuk gemakkelijker.’

V V EE EE TT EE EE LL TT jAan U GuUaS rT i U 1S / 12 22 00 10 39

VX12_milkrite.indd 46

12-08-13 15:25

K O E PA D

Onderzoek van de gebruikte tepelvoeringen brengt ongewenste afzettingen in beeld

Milkrite, legt uit hoe deze dienst werkt. ‘Wanneer het tijd is om de tepelvoeringen te vervangen, stuurt Milkrite via koeriersdienst UPS een set complete melkstellen naar de veehouder, dus inclusief tepelvoeringen en slangen en inclusief een reservemelkstel. De veehouder vervangt de complete melkstellen door de melkslangen en vacuümslangen van de oude stellen los te maken en die van de nieuwe melkstellen aan te koppelen. Een klusje van tien minuten’, stelt Roelofs. ‘De oude melkstellen gaan weer terug in de kratten. De veehouder geeft een seintje naar Milkrite en UPS komt de kratten weer ophalen.’ Wanneer het tijd is om de tepelvoeringen opnieuw te vervangen, herhaalt dit geheel zich.

De melkstellen met de oude tepelvoeringen gaan niet naar het vuilnis, maar naar Milkrite in Engeland. Alle tepelvoeringen en vacuümslangen worden daar opengesneden en onderzocht onder de microscoop. ‘We onderzoeken van elk melkstel één tepelvoering. We kijken naar de kwaliteit van het rubber en afzettingen van bijvoorbeeld botervet en ijzer op de tepelvoering. Hieraan kunnen we onder meer aflezen hoe het staat met de afstelling van de melkmachine en de gebruikte reinigingsmiddelen. Omdat de melkstellen genummerd naar ons toe komen, kunnen we per melkstel zien of er afwijkingen zijn.’

De resultaten van het onderzoek koppelt Milkrite weer terug naar de melkveehouder. Elk melkstel krijgt een score van A tot en met D. A is excellent, B is goed, C is minder goed en D is zeer slecht.

Bij een score C of D krijgt de melkveehouder advies over verbeteringen aan de melkmachine.

De gebruikte klauwen en tepelbekers reinigt Milkrite grondig. Als ze geschikt zijn voor hergebruik, worden ze voorzien van nieuwe slangen en tepelvoeringen, klaar voor een nieuwe ronde.

De koe centraal ‘Bij ons draait alles om de koe en om haar uiergezondheid’, stelt Roelofs. ‘Een melkstel dat goed melkt, dus met goede tepelvoeringen en een goed afgestelde melkmachine, bezorgt de koe minder stress en dat geeft minder cellen, minder mastitis en uiteindelijk meer melk.’

De melkstelwisseldienst werkt met de nieuwe raptor-300klauw van Milkrite, die vanaf september beschikbaar is. ‘We bieden deze service alleen aan met de ImpulseAir-tepelvoeringen met kopbeluchting. De klauwen blijven eigendom van Milkrite. De veehouder krijgt ze in bruikleen.’

De kosten voor deze service liggen rond de 55 euro per compleet melkstel per wisseling. Dat is inclusief vervoer en onderzoek van de gebruikte tepelvoering, met bijbehorend advies. ‘We nemen de melkveehouder een klus uit handen die al snel twee tot drie uur tijd vraagt voor een 2 x 8 melkstal en die nu in tien minuten is geklaard. Bovendien weet je zo altijd zeker dat je niet met versleten tepelvoeringen melkt.’

Voor de eerste installatie van de klauwen met ImpulseAir zorgt een dealer van Milkrite.

‘Deze melktechniek vraagt een paar kleine aanpassingen aan de melkmachine, maar het systeem werkt met elk type melkmachine en is ook geschikt voor melkrobots.’ l

Hij was 79 jaar oud, maar vrijwel tot zijn overlijden was Jan Spaans nog actief. Zo schreef hij in diverse bladen zijn columns, waaruit zijn brede interesse en originele opvatting bleken. In Broek in Waterland bouwde hij in 1972 een omvangrijke ligboxenstal. Het interieur werd bekend door de vele schilderijen die Ruud Spil er maakte.

Jan Spaans was een pionier op het gebied van agrarisch natuurbeheer en schakelde over op een biologische bedrijfsvoering. In dat kader paste in 2001 zijn beslissing om het aanzienlijke bedrag dat hij kreeg bij de uitreiking van de prestigieuze Edgar Doncker Natuurprijs te besteden aan de oprichting van de Blaarkopstichting.

In zijn woonplaats Giekerk is op 77-jarige leeftijd na een kort ziekbed overleden Anne Osinga. Na zijn studie veeteelt in Wageningen was hij in 1962 de belangrijkste architect van de Praktijkschool voor de veehouderij in het Friese Oenkerk.

Zelf bleef hij naast de zakelijk leider de mooie verteller met een brede interesse die ook nog tijd vond promotieonderzoek te doen op het gebied van de veevoeding. Na zijn afscheid in 1995 was Osinga twaalf jaar lang voorzitter van de

Jan Spaans

Anne Osinga

Bond van Friese vogelwachten. Voor het tijdschrift van de bond, Vanellus, schreef hij vrijwel tot zijn dood interviews.

Op 86-jarige leeftijd is Wim Baltussen overleden. Baltussen werkte 32 jaar als stamboekinspecteur en nam in 1987 afscheid van zijn geliefde werk. Nog enkele jaren keurde hij vervolgens het exterieur van limousindieren. In het NoordBrabantse werkterrein verstond Baltussen de taal van de boeren en hij hield van hun mrij-koeien. Aan de opkomst van de holsteinisering kon hij maar moeilijk wennen.

De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) heeft Ynte Hein Schukken (53) benoemd tot directeur diergezondheid. De als dierenarts afgestudeerde Schukken promoveerde in 1990 op een onderzoek naar het verloop van klinische mastitis. Eind jaren negentig vertrok hij naar de VS, waar hij werkte als professor aan de Cornell Universiteit in Ithaca. Hij gaf er ook leiding aan Quality Milk Production Services, een dochteronderneming van Cornell, die net als de GD over eigen laboratoriumfaciliteiten beschikt.

Arend Withaar (62) heeft tijdens de Dierenshow Drenthe in Beilen de eerste W.N. Pon Award in ontvangst genomen.

Met deze jaarlijks uit te reiken prijs wil de organisatie een persoon in het zonnetje zetten die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor de veefokkerij in het noorden van het land.

De jury omschreef de fokker uit Nijeveen als een ‘selfmade man waar de passie vanaf straalt’. Withaar maakt zich al meer dan 45 jaar sterk voor de fokkerij, onder meer door zijn voorzitterschap van het HHH-bestuur en van KI Kampen.

V E E T E E LT

VX12_milkrite.indd 47

Ynte Hein Schukken

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

47

12-08-13 15:26

BU I T E N L A N D

Verdiensten Zweedse melkveehouder onder Europees gemiddelde

Melken in de kop van Europa Om succesvol te zijn in een land met hoge kosten ligt het voor de hand de productie per koeplaats te maximaliseren. In Zweden is de productie per koe wel hoog, maar valt het succesvol zijn nog niet mee. Met name in de veevervanging en de voerkosten is nog veel winst te halen, bleek tijdens het EDF-congres. tekst Tijmen van Zessen

Z

weden was dit jaar het gastland voor het congres van EDF (European Dairy Farmers). Met het thema ‘high input, high output’ introduceerden de noorderlingen het Zweedse systeem van melkveehouderij. De Zweden kennen een kostprijs die 5,3 euro per honderd kilo melk boven het Europees gemiddelde ligt. Het zijn de hoge melkproductie per koe en de bovengemiddelde prijzen voor zuivel en vlees die deze extra kosten moeten compenseren. Gemiddeld genomen lukt dat nog moeilijk; de opbrengsten liggen slechts 2,6 euro hoger dan op een gemiddeld EDF-bedrijf. Het lage rendement heeft de afgelopen jaren tot een forse sanering van de melkveehouderij geleid, vooral sinds de Zweedse overheid de zuivelmarkt minder beschermt. De

sterke Zweedse kroon helpt de zuivelexport ook al niet. Zweden is ondertussen een grote, zo niet de grootste melkquotumonderschrijder van Europa.

Veertig procent voerkosten Uit gegevens van de melkcontrole blijkt dat de Zweedse koeien zo’n 9500 kilo melk per jaar produceren. De holsteinkoeien doen het met 9797 kilo melk beter dan de Zweeds roodbonten, die 9196 kilo melk noteren. Melkcontrolebedrijven (76 procent van het totaal) presteren fors beter dan de gemiddelde melkveehouder in Zweden: de gemiddelde melkgift ligt net iets onder de 8500 kilo melk per jaar.

Tegenover deze hoge melkproducties staan ook kosten die er niet om liegen.

De Scandinaviërs voeren relatief veel krachtvoer; een krachtvoerverbruik van 35 kilo per honderd kilo meetmelk is heel gebruikelijk. De voerkosten nemen dan ook veertig procent van de totale kostprijs voor rekening. Eersteklas ruwvoer is schaars: het weinige ruwvoer dat gevoerd wordt, is vaak slap, vochtig en aan de zure kant.

In de melkveegebieden valt jaarlijks gemiddeld meer dan duizend millimeter regen. Als er gelegenheid is om te maaien moet er snel worden gehandeld, wat leidt tot korte veldperiodes en vroege snedes. Het hoge aandeel timothee zorgt weliswaar voor structuurinbreng, maar door de lage drogestofpercentages komt dit vaak niet tot zijn recht. Structuuraanvulling is een kwestie van stro toevoegen. Een graskuil maken met een mooie structuurwaarde zit ook niet echt in de ‘mindset’ van de boeren en hun veevoeradviseurs; het krachtvoer en de hoeveelheid stro zijn de knoppen waaraan ze draaien. Door de grote afstanden tot de percelen is ruwvoederwinning bovendien een activiteit die zwaar drukt op de loonwerkkosten.

Hoge veevervanging High input, high output is niet alleen van toepassing op de voer- en melkstromen van de Zweedse melkveehouderij, het gaat ironisch genoeg ook op voor instroom en afvoer van dieren. De veevervanging ligt op een bizar hoog niveau.

De zes bedrijven die door EDF in Zweden zijn bezocht, hadden gemiddeld een vervangingspercentage van bijna veertig

Weidegang is in Zweden verplicht

48

V V EE EE TT EE EE LL TT JAAUNGUUAS RT I U 1S / 12 22 00 10 39

VX12_achtergrverh Zweden.indd 48

12-08-13 15:11

Peter Tuborgh: ‘Wij zien reikhalzend uit naar de extra melk in 2015’ Meer dan zeventig procent van de Zweedse melk wordt verwerkt door Arla. Topman Peter Tuborgh deelde tijdens het EDF-congres in Falkenberg zijn visie op de zuivelmarkt. Hij daagde de aanwezige boeren uit om meer melk te produceren. ‘Onze afzet buiten Europa groeit snel, we verwachten daar tussen 2015 en 2020 tien procent meer melk af te zetten. Op dit moment komt 75 procent van de melkprijs van onze boeren al van de verdiensten buiten Europa.’

Arla verkoopt zijn zuivel in meer dan honderd landen en ontvangt melk in een

twaalftal landen, waaronder Nederland.

De directievoorzitter mikt erop dat de extra vraag wordt opgevangen met productie in Europa: ‘Wij zien reikhalzend uit naar de extra melk in 2015.’

Zelfs de vraag naar verse melk van buiten Europa is volgens Tuborgh steeds beter in te vullen met Europese melk. ‘Met nieuwe technieken is het binnen tien jaar mogelijk om verse melk tot over een afstand van zevenhonderd kilometer te vervoeren. Yoghurt heeft al een bereik van drieduizend kilometer, vroeger was vijfhonderd kilometer het maximum.’

procent. Dat komt neer op gemiddeld 2,5 lactatie per koe, bijna een lactatie minder dan bij een Nederlandse koe. En dat terwijl de veeverbetering in Zweden al zeker dertig jaar prat gaat op de gezondheidskenmerken van het fokprogramma. Is het fokken op gezondheidskenmerken dan voor niets geweest? Het ligt voor de hand om te zeggen van wel, maar de koeien gaan niet allemaal gedwongen weg. Belangrijk onderscheid tussen Nederland en Zweden is de diergezondheidszorg. In Zweden is alleen de veearts bevoegd om antibiotica toe te dienen. Afhankelijk van de dag in de week kost een mastitisbehandeling tussen de 300 en 500 euro per koe. Als koeien dan tussen de 900 en 1300 euro ople-

veren voor de slacht, dan is het goed voor te stellen dat het besluit een koe af te voeren sneller is genomen.

Succes met high input Zweden is een land met flinke regionale verschillen qua productieomstandigheden. Het land is 1572 kilometer lang en kent een grote variatie in temperatuur.

In het noorden komt de temperatuur gemiddeld nauwelijks boven nul, het zuiden is redelijk vergelijkbaar met Nederland en Vlaanderen. De negen zuidelijke regio’s in Zweden beslaan 21 procent van het totale oppervlak, terwijl 73 procent van de totale melkplas er vandaan komt. Wie boert in regio’s met moeilijke omstandigheden wordt daar financieel

Tabel 1 – Vergelijking van succesvolle en minder succesvolle EDF-bedrijven in Zweden

directe kosten (euro/100 kg melk) arbeidsefficiëntie (uren/koe/jaar) financiering per koe (euro) melkproductie per koe (kg) ondernemersinkomen (euro/100 kg melk)

25% beste EDF-bedrijven

25% minste EDF-bedrijven

16,4 43 6.000 10.000 6,1

22,4 61 13.500 9.200 –14,9

Peter Tuborgh

voor gecompenseerd. Ook is er een regeling die het weiden op incourante stukken land stimuleert, denk aan weilanden met veel stenen.

Al met al komt het hele budget aan inkomensondersteuning voor de Zweedse landbouw uit op 12 eurocent per liter melk. Maar het is niet zo dat elke melkveehouder dit ontvangt. Ook alle steun op akkerbouwgrond is hierbij inbegrepen. Het basisbedrag per hectare varieert tussen de 129 en 280 euro.

Uiteindelijk stond in Zweden de vraag centraal hoe je met een ‘high input, high output’-bedrijf succesvol kunt zijn. De cijfers van de veertig Zweedse EDF-leden moesten het antwoord geven (tabel 1).

Wat bleek uit die cijfers? Net als in elk land bestaan er grote verschillen in kostprijs. De 25 procent beste bedrijven realiseerden een kritieke melkprijs van 34,7 euro per honderd kilo melk, terwijl de staartgroep pas voldoende had aan 56,3 euro per honderd kilo melk. Het wil maar aangeven dat er, waar je ook boert, altijd mogelijkheden zijn om succesvol te zijn. l

V E E T E E LT

VX12_achtergrverh Zweden.indd 49

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

49

12-08-13 15:11

K E U R I N G

Fraaie kampioenen op eerste interprovinciale keuring in Bogaarden

Naomi wint op geboorteplek Een voldoende groot deelnemersveld en een fraai kampioenstableau. Het besluit om de prijskamp in Bogaarden na dertig jaar interprovinciaal te maken, had het vooraf beoogde resultaat.

Met Kinglydochter Naomi als onbetwiste winnares. tekst Florus Pellikaan

V

an Hoof, Maelfait en Monbaillieu, het waren klinkende fokkersnamen die in Bogaarden het erepodium bezetten. Het debuut van deze fokkers op de Vlaams-Brabantse keuring was mogelijk vanwege de open inschrijving dit jaar. De organisatie had gekozen voor een interprovinciale show om het dalend aantal inschrijvingen een halt toe te roepen.

Met 43 melkgevende dieren in de catalogus slaagde die missie. Er waren zelfs twee rubrieken vaarzen, van waaruit Frieda (v. Bincer) van Daniël Terrijn uit Bogaarden en Filou (v. Roy) van Geert Verhelst uit Melsele zich bij het finalekwartet mochten vervoegen. Het duo was voorzien van compacte en puik aangehechte uiers. In capaciteit in frame kon het duo de twee andere titelkandidates echter niet volgen. Het betrof de in Duitsland geboren Maya (v. Destry) van Koen Leus uit Oosterzele en Google (v.

Sanchez) van Filip Maelfait uit Hulste.

Hoewel uit compleet ander hout gesneden, waren Google en Maya erg aan elkaar gewaagd. Google was in lengte en

hoogtemaat ruim ontwikkeld en voorzien van een lange uierbodem. Ze miste alleen de fijnheid die haar opponent Maya wel had. Maya’s skelet was open gebouwd en straalde veel melk uit. Het Nederlandse jurylid Nico Bons stak daarom zijn framevoorkeur voor Maya niet onder stoelen of banken, maar haar uier miste de noodzakelijke bloei. Hierdoor kreeg Google de nationale driekleur om en werd Maya reserve.

Doordat veel van de buitenprovinciale inzenders met één of twee van hun topkoeien naar Bogaarden waren gekomen, ging de prijs van de beste bedrijfgroep naar het verdienstelijke Vlaams-Brabantse drietal, waaronder Frieda, van Terrijn.

Jonge senioren oppermachtig Ondanks het fraaie kampioenstableau in Bogaarden, was er ook kwaliteitsverschil binnen de reeksen. Af te lezen aan het uiteindelijke zestal uitgebalanceerde finalisten bij de senioren was dat echter nauwelijks. Classicdochter Coda en Jatradochter Duinroos van Ignace Hubau uit

Google (v. Sanchez), kampioene junioren Voorspelde productie: 1.11 305 8853 3,50 3,15

50

V E E T E E LT

VX12_keuring Boogaarden.indd 50

AUGUSTUS

1

Onkerzele toonden zich solide gebouwde koeien met veel kracht en goede benen. Channah (v. Fortune) van Michaël en Rafaël Lemeire uit Westrem legde haar stijlvolle en balansrijke frame in de schaal. In aanmerking voor het eremetaal kwam het trio echter niet, omdat Coda en Duinroos de afwerking in uier misten en Channah een ongemak aan haar achterpoot niet kon verbloemen.

Het waren de jongste senioren die de lakens uitdeelden in Bogaarden. De in Nederland geboren Pietje 627 (v. Othello) van familie Matthys uit Kaprijke won de uierprijs vanwege de ragfijne structuur en de lange bodem van de uier. De prijs smaakte voor de balansrijke koe naar meer, maar haar bovenbouw liet een plek op het podium niet toe. Die was wel weggelegd voor Vrony 4506, een Goldwyndochter uit de bekende Vrona Vlabel van Jacques Monbaillieu uit Zuidschote, en Naomi (v. Kingly) van Patrick en Jo Van Hoof en Linda Boonen uit Mortsel.

Vrony spande zich met haar fraaie front, scherpe ophangband en parallelle stap maximaal in, maar van meet af aan was duidelijk dat Naomi binnen het deelnemersveld ongenaakbaar was. Ze stak met haar bijzonder stijlvolle skelet, open ribbenpartij, licht hellende kruis en brede uier in grootse vorm en dat kon één speels geplaatste achterspeen niet bederven. Naomi, gefokt door de familie Dierickx uit Opwijk, keerde vanwege de open inschrijving hierdoor met succes terug op haar geboortegrond. l

Naomi (v. Kingly), algemeen kampioene Voorspelde productie: 3.02 305 10.444 4,42 3,15

2013

12-08-13 12:38

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K T O O N

M E E S T E R S

Aan de hand van praktijkvoorbeelden schrijven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderij. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dijkhuizen, werkzaam bij de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bij een beschrijving van ziektebeeld tot behandeling.

Lever kan enorme hoeveelheid vrijgemaakt lichaamsvet niet verwerken

Leververvetting D

e veehouder klonk ongerust aan de telefoon. Hij had een droge koe, die over twee weken moest kalven, naar binnengehaald omdat ze versuft en vermagerd wat stond te speekselen in de wei. De koe stond daarbij afgezonderd van de andere dieren. De veehouder had in de bek gekeken en zweertjes op het slijmvlies waargenomen. ‘Het zal toch geen blauwtong zijn?’, vroeg hij me ongerust.

Op het bedrijf aangekomen zag ik de vermagerde koe met ingevallen flank suf met de kop omlaag staan. Ze wankelde bij het vooruitgaan en had inderdaad zweertjes op het slijmvlies in de bek. Anders dan bij blauwtong had deze koe een normale lichaamstemperatuur en ook de andere verschijnselen van blauwtong, zoals dikke kroonranden en kogels en een gezwollen tong, ontbraken.

Naast het nemen van een bloedmonster voor virusonderzoek op blauwtong heb ik met een sneltest het ketonengehalte in het bloed bepaald. Het gehalte was onmeetbaar hoog en dat is buiten het bereik (7,8) van het apparaatje. Het dier had enorme ketose (slepende melkziekte) en daardoor leververvetting. Leververvetting is een ernstige complicatie bij een snel vermagerende koe.

De droogstaande koe werd behandeld tegen deze verregaande vorm van slepende melkziekte. Ondanks het toedienen van glucose-infusen, het herhaaldelijk drenchen en het geven van ondersteunende injecties, is deze koe een dag later aan de gevolgen van het leverfalen bezweken. Na afloop is in het bloed ook geen blauwtongvirus aangetoond.

De encyclopedie leververvetting bij hoogdrachtige koe Aan het eind van de drachtperiode groeit het nog ongeboren kalf hard, terwijl door de toegenomen omvang van de baarmoeder de eetlust van de moeder juist afneemt. De energiebehoefte en de energie-opname zijn in deze periode dan ook al snel uit balans, zodat er al vóór het af kalven risico bestaat op het optreden van slepende melkziekte.

De gevolgen hiervan vóór het af kalven zijn groot.

De hoogdrachtige koe probeert het ontstane

energietekort te compenseren door het mobiliseren van lichaamsvet, dat in de lever omgezet moet worden om energie te kunnen leveren. Hierbij komen ketonen vrij en die veroorzaken de klassieke verschijnselen zoals sufheid en niet willen eten. Bij een ernstig energietekort en dus een hoog aanbod aan gemobiliseerd vet kan de lever al die vrijgekomen triglyceriden niet snel genoeg omzetten en wordt dit overschot tijdelijk opgeslagen in de levercellen zelf. We spreken dan van leververvetting.

Door die enorme vervetting kan de lever, nu bleek lichtgeel van kleur in plaats van donkerroodbruin, zijn centrale rol in de stofwisseling niet meer uitvoeren en de koe vergiftigt zichzelf. Ureum en andere afvalstoffen van de niet goed werkende vervette lever veroorzaken onder meer zweertjes in de bek. De aandoening krijgt dan een fatale afloop.

V E E T E E LT

VX12_dap.indd 51

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

51

12-08-13 14:10

D I E R G E Z O N D H E I D

De uitbraak van bvd type 2 bleef in Nederland tot nog toe beperkt tot vleeskalverbedrijven

Voor export bestemde kalveren in Duitsland vrijgesteld van bvd-onderzoek

Bron bvd nog onbekend Mark Holsteg van de diergezondheidsdienst in Noordrijn-Westfalen maakt zich zorgen over het mogelijk opnieuw oplaaien van de uitbraak van bvd type 2 in Duitsland. ‘De bron van de eerste besmetting hebben we nog steeds niet kunnen vaststellen’. tekst Ivonne Stienezen

I

n Duitsland is in juni het laatst bekende geval van bvd type 2 vastgesteld, bij een vleeskalverbedrijf. In april was de laatste uitbraak op een melkveebedrijf.

In totaal zijn er meer dan twintig uitbraken vastgesteld, waarvan zeventien in Noordrijn-Westfalen, de overige gevallen in de buurstaat Nedersaksen. ‘Het is nu rustig’, stelt Holsteg. Hij is als dierenarts werkzaam bij de diergezondheidsdienst van Noordrijn-Westfalen en als zodanig betrokken bij de bestrijding van bvd.

Alle ziektegevallen in Nederland zijn te herleiden tot de gevallen in Duitsland.

En bij onze oosterburen zijn alle besmettingen te herleiden tot één bedrijf. ‘Tot nu toe hebben we niet kunnen vaststellen hoe dat eerste bedrijf besmet is geraakt’, legt Holsteg uit. ‘De bron daarvan zou opnieuw kunnen oplaaien.

Zeker als de temperaturen weer dalen,

52

V E E T E E LT

VX12_BVD en bloempjes.indd 52

AUGUSTUS

1

waardoor het virus langer overleeft buiten de koe. Het blijft dus een tijdbom.’

Gevoelig voor bvd In heel Duitsland is sinds 1 januari 2011 de bestrijding van bvd verplicht. Alle kalveren worden via een oorbiopt onderzocht op bvd. Dieren die positief zijn bevonden, moeten worden afgevoerd voor de slacht. Kalveren die worden geëxpor-

Henk Boelrijk: ‘Informatievoorziening uit Duitsland is sterk gefragmenteerd’ Import van kalveren uit de besmette Duitse gebieden is alleen toegestaan onder strenge voorwaarden, de zogenaamde kanalisatieregeling. ‘Deze regeling kwam tot stand via het sectoreigen systeem van de Stichting Kwaliteitsgarantie Vleeskalversector, er is dus consensus binnen de sector’, legt Henk Boelrijk uit. Hij is secretaris van de vakgroep vleeskalverhouderij van LTO. ‘We zijn blij met deze afspraken, waarbij we ook mogelijkheden hebben voor controleren en sanctioneren. Vanuit de overheid is dit niet mogelijk, omdat bvd niet aangifteplichtig is.’

De strategie van de Nederlandse vleeskalversector is ‘wegblijven van de besmettingsbron’. ‘Maar we krijgen bijzonder weinig informatie uit Duitsland. Door de gefragmenteerde diergezondheidszorg krijgen we moeilijk een totaalbeeld.’ Boelrijk gaat er met de huidige kennis van uit dat in Nederland de infectie is uitgedoofd en dat kanaliseren voldoende was. ‘Alle gevallen in ons land zijn te herleiden naar Duitse kalveren die vóór 12 april zijn geïmporteerd. Alle vleeskalveren gaan uiteindelijk naar de slacht, dus komen niet op andere bedrijven. Maar honderd procent zeker zijn we nooit.’

2013

13-08-13 14:07

K O E I E N B L O E M P J E S

teerd, zijn vrijgesteld van dit onderzoek. Noordrijn-Westfalen gaat deze vrijstelling overigens binnenkort herroepen, aldus Holsteg. Hij denkt niet dat dit onderzoek op exportkalveren de uitbraak in Nederland had kunnen voorkomen. Met een oorbiopt worden namelijk bvd-dragers opgespoord. ‘De besmette kalveren die naar Nederland zijn gekomen, waren waarschijnlijk geen dragers, maar zijn besmet vóór de leeftijd van twee weken.’

Door de verplichte bvd-bestrijding zijn veel Duitse runderen gevoelig voor bvd. Er zijn minder dieren met natuurlijke afweerstoffen en er werd tot begin maart bijna niet meer gevaccineerd. Volgens Holsteg is dat een reden dat de bvd type 2-uitbraak zo heftig verloopt. ‘Bvd type 2 is heftig bij runderen die geen afweerstoffen hebben’, is zijn stellige overtuiging. ‘Vaccinatie is de enige manier om ze te beschermen tegen bvd type 2.

De vaccins zijn op basis van type 1 en bieden geen volledige bescherming tegen type 2, maar ze zorgen er wel voor dat ernstige symptomen van type 2 zijn afgezwakt en dat er geen sterfte optreedt.’ In Noordrijn-Westfalen vaccineren inmiddels weer veel veehouders tegen bvd.

Jet Bakels, antropoloog: ‘Het is niet overdreven te stellen dat dieren een belangrijke motor vormen van de menselijke beschavingsgeschiedenis.

De fijnzinnige beschilderingen van de Egyptische tempels met koeien en stieren en de zegels van het oude Mesopotamië waarop indrukwekkende langhoornige stieren staan afgebeeld, weerspiegelen de vooraanstaande rol van deze dieren, net zoals de koeienschilderijen van Albert Cuyp de economische betekenis van Holland als koeienland in de 17e eeuw laten zien.’ (Gm)

Jan Schilder, aAa-analyseur: ‘Ik zie overal in de wereld dezelfde skeletconstructies. Steeds meer extreem gebouwde dieren, hoog en smal. Twintig jaar geleden kwam ik nog wel eens stieren uit heel nieuwe families tegen met een andere skeletbouw en een bijna vierkante kop. Door de huidige selectiemethoden krijgen bloemetjes buiten het perk geen kans.’ (Bo)

‘Bauke Mollema, ach Bauke Mollema. Als je niet beter wist, zou je denken dat hij na lang zoeken is gecast voor de karnemelkreclame.’ (dV)

Klaas van der Ploeg, melkveehouder in Michigan (VS): ‘Ik heb altijd goede stieren gebruikt, ook uit Nederland. Zo heb ik hier zo’n 600 Kiandochters, een roodbonte stier.

Kian werd bekend dankzij zijn sterke koeien, koeien met goed beenwerk, een goede klauwgezondheid en hoog eiwit.’ (Ph)

Jos Verdam, melkveehouder te Renswoude: ‘Ik kan burgers goed uitleggen waarom de koeien niet buiten komen. Wanneer het bijvoorbeeld 25 graden Celsius is, is het bij mij in de stal heerlijk koel door de ventilatoren.’ (NO)

Hans Kerkhof, mede-eigenaar Xsires: ‘Natuurlijk zijn er nog altijd boeren met vooroordelen richting inzet van andere rassen dan holstein. Maar dat aantal is de laatste tijd fors afgenomen.’ (NO)

Klaas van der Ploeg: ‘De fokkerij zit je van huis uit in het bloed. Ik denk dat ik bij de fokkerij van Friese paarden een voordeel heb vanuit de koeien.

Goed uitgangsmateriaal is alles, daar mag niks aan mankeren.’

(Ph)

Bert Wagendorp, columnist:

Hans Geurts, melkveehouder te Veulen: ‘Ik kan nog een beetje uitbreiden in de huidige stal. Daar kan ik maximaal 110 koeien in hebben. Maar een nieuwe stal bouwen, dat vind ik bij de stop van subsidie van de Europese Unie te riskant. Ik zal op de kosten moeten letten.’ (dV)

Marijke Verduyn, theologe en publiciste:

‘Pas op met bezoekers’ Op de besmette melkveebedrijven zijn de meeste symptomen weer afgezwakt. Al deze bedrijven zijn gevaccineerd en een aantal is ook weer vrijgegeven. Dat betekent dat ze weer dieren mogen verkopen, mits ze zijn onderzocht met een negatief testresultaat (geen bvd-virus aangetroffen). Qua melkproductie zijn de meeste bedrijven weer terug op het niveau van voor de uitbraak.

Holsteg geeft Nederlandse veehouders advies. ‘Om bvd buiten het bedrijf te houden, is bedrijfshygiëne van het grootste belang. Pas op met aankopen en laat zo min mogelijk bezoekers toe.’ l

ke doelstelling voor de fokkers die stamboeken in het leven riepen. De gedachte was dat stamboekdieren een hogere prijs waard zouden zijn.’ (Ph)

‘De overgrote meerderheid van de productiedieren heeft geen naam en geen verhaal meer. Ze zijn anonieme wezens geworden die moeiteloos in te ruilen zijn voor een van de vele duizenden andere naamloze dieren.’ (Dd)

Ids Hellinga, directeur Fries Paardenstamboek:

Roland Kip, algemeen directeur LTO Noord:

‘Stamboeken werden ooit opgericht niet alleen voor de nobele gedachten om rassen in stand te houden en deze middels fokkerij te verbeteren.

Het vermarkten van de fokproducten was een belangrij-

‘Als je je erin verdiept, besef je pas hoe belangrijk de agrarische sector is voor de Nederlandse economie. Dat weten te weinig mensen. Het imago van de sector kan veel beter en moet veel beter.’ (Bw)

Johan Schep, melkveehouder te Bergambacht: ‘Als de veehouder bereid is om niet voor een dubbeltje op de eerste rang te willen zitten, is er best heel betrouwbaar vee bij de Nederlandse fokveebedrijven te kopen. Wij leveren vaarzen met een hoge dierziektestatus en van hoge kwaliteit.’ (Bo)

Marijke Verduyn: ‘Binnen de orde der productiedieren is er verschil: een koe scoort in onze cultuur hoger dan een varken of een kip. De cultuurhistorische waarde van Us Mem is groot. Een koe roept respect op. Is het haar zichtbaarheid, haar omvang, de onverstoorbaarheid waarmee ze ons al herkauwend aankijkt. Zijn het haar moederlijke uiers die ons voeden?’ (Dd)

Bronnen: Geschiedenismagazine (Gm), de Volkskrant (dV), Phryso (Ph), Boerderij (Bo), Het dier is ding geworden (Dd), Boerderij weekend (Bw), Nieuwe Oogst (NO) V E E T E E LT

VX12_BVD en bloempjes.indd 53

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

53

13-08-13 14:07

K E U R I N G

Marijtje 356 wordt een begrip op de Noord-Hollandse keuringsvelden

Opmeer even van Marijtje De individuele prijzen waren mooi verdeeld op de 104e Landbouwshow in Opmeer. De zes titels gingen naar zes verschillende inzenders. De familie Wester uit Opmeer maakte indruk met haar winnende bedrijfsgroep. tekst Tijmen van Zessen

videoimpressie www.veeteelt.nl

V

orig jaar beleefde de bezoeker van de Landbouwshow in Opmeer een waterballet, dit jaar was het puffen en zweten in de zomerzon, ook voor de koeien en hun begeleiders. Niettemin wist Pieter Schuil Denzeldochter Mina 1024 galant door de ring te leiden. De vaars van Anton en Mathé van Echteld uit Hoogwoud was de meest stijlvolle in de juniorenfinale en droeg haar uier hoog. Ze stapte krachtig op kwalitatief goede benen. Vanwege meer lengte en rek was ze Wienes Coba 713 (v. Legend) de baas. Deze pupil van Ko Ruijter uit Wijdenes oogde zeer functioneel. Dat gold ook voor haar opponente Wilhelmina 482 (v. Bolivia), die uitkwam voor Peter Akkerman uit Westbeemster. Ze bewoog zich soepel door de ring en was prachtig in balans. Dankzij haar sterke benen maakte ze korte metten met de krachtig gebouwde Aagje 352 (v. Jango) van Cees de Boer uit Zwaagdijk.

Het slotoffensief ging tussen Mina en Wilhelmina. Jurylid Nico Bons deelde de winnende tik uit aan Mina vanwege haar bredere kruispartij en betere voorspeenplaatsing.

Aansprekend kopduo De winnende bedrijfsgroep kwam op naam te staan van John en Christel Wester uit Opmeer. Het was dan ook geen toeval dat de finale in de middenklasse grotendeels bestond uit koeien van Wester. Dropshotdochter Carla 344 was in een onderonsje met Ant 266 (v. Albiorix) de sterkste. Carla toonde zich solide, stapte makkelijk en droeg een vast aangehechte uier. Dankzij meer wigvorm gaf ze klop aan Ant, die een mooie vulling in haar achteruier etaleerde, maar waarbij de draaier meer centraal geplaatst kon zijn. Haar halfzus Ant 264 (v.

Albiorix) viel juist in de smaak vanwege

haar fraaie kruisconstructie, maar ook haar goede uiervorm en aanhechting mochten er zijn. Ant manifesteerde zich als een harde koe met een hoge dosis kwaliteit. Ze vormde een aansprekend kopduo met Maartje 200 (v. Goldwyn). De stijlvolle koe van Marcel van der Eijk uit Twisk werd vorig jaar nog kampioene in de juniorenklasse. Ze was evenredig in bouw en bewoog zich op droge, sterke benen. Haar hoog en breed aangehechte uier werd gewaardeerd met de uierprijs.

Ze won de finale nipt; met name vanwege iets meer droogheid in het spronggewricht werd Maartje kampioene, het zilver viel ten deel aan Ant 264.

Mina 1024 (v. Denzel), kamp. junioren Productie: 2.01 163 5695 3,99 3,00

Melkmonster Marijke 737 In de seniorenklasse werd de ring gereserveerd voor onder meer Marijtje 356 (v.

Lheros). De koe van Willem Bakker uit Nieuwe Niedorp was voorzien van een muurvaste uier met een goede speenplaatsing en dito ophangband. Ook in het frame was ze correct en stijlvol afgewerkt. Dankzij meer rek en lengte in haar skelet gaf ze klop aan de goed bewaarde Kiandochter Bontje 138 van Ariën Ruijter en Petra Verhoef uit Warmenhuizen. De Kiantelg leek in geen enkel opzicht op de diepste koe van de seniorenklasse: Marijke 737 (v. Allen). Deze krachtpatser van Cees de Boer uit Zwaagdijk manifesteerde zich als een heus melkmonster. Het was de betere achteruierhoogte die ervoor zorgde dat Olympicdochter Martje 126 langszij kon komen. De lange en vlot bewegende koe van Willem Keesom uit Nieuwe Niedorp kwam vervolgens in de beslissende eindstrijd oog in oog te staan met Martje, de koe van Keesoms plaatsgenoot Bakker.

Op grond van een correctere vorm van het kruis en een meer centrale plaatsing van de voorspenen was Marijtje de te-

Maartje 200 (v. Goldwyn), kamp. midden Productie: 2.02 345 9215 4,16 3,59

Marijtje 356 (v. Lheros), algemeen kamp.

Productie: 2.00 292 7891 4,09 3,69

rechte winnaar. En het algemeen kampioenschap? Na lang dubben wees de jury daarvoor naar de koe van Bakker, die ook al succesvol was tijdens de NoordHollandse wintershow. l

V E E T E E LT

VX12_keuring Opmeer.indd 55

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

55

13-08-13 14:12

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Toekomstperspectief voor Zwitserse familie Suter door gedurfde vorm van samenwerken

Lopen buiten het gebaande pad Twintig jaar geleden was het bedrijf van Peter en Helen Suter zeer kleinschalig en waren neveninkomsten noodzakelijk voor een inkomen. Ze gooiden het roer om en zochten de samenwerking met collega-bedrijven om zo een volwaardig inkomen uit de Zwitserse melkveehouderij te halen. tekst Tijmen van Zessen

H

oge blauwe ruwvoersilo’s markeren het melkveebedrijf van Peter en Helen Suter. Ruwvoeropslag in staande silo’s is in Zwitserland gebruikelijker dan in Nederland. ‘Zwitsers vinden dat de kwaliteit van het voer in silo’s beter is, maar voor grotere bedrijven is het minder geschikt’, stelt Peter Suter (49). Zijn silo’s – ze dateren uit 1998 – gebruikt hij daarom niet meer. In het Zwitserse Muhlau draagt hij intussen de zorg voor een veestapel van ruim honderd melkkoeien. ‘Het kost nu te veel tijd en energie om het voer in en uit de silo te halen.’

Niet alleen de aanblik van het bedrijf is voor Nederlands/Vlaamse begrippen bijzonder. Vooral de organisatie wijkt af van de standaard in Nederland of België en overigens ook van die in Zwitserland.

‘Op dit melkveebedrijf werken we samen met vier boerenfamilies. Samenwerking

was voor ons de enige weg om een toekomst als melkveehouder zeker te stellen. Het gaf ons de mogelijkheid om te groeien, efficiënter te werken en te investeren’, legt Helen Suter (51) uit.

Collega gezocht In 1992 nam Peter Suter het ouderlijk bedrijf over. Het melkquotum bedroeg op dat moment niet meer dan 80.000 kilogram en de boerderij telde 15 zeugen en 60 mestvarkens. Het inkomen vulde Peter aan met inkomsten uit natuurbeheer en diverse loondiensten.

De wens om een volwaardig inkomen in de melkveehouderij te verdienen was groot en al snel na de overname zochten Peter en Helen naar manieren om intensief samen te werken met collega-bedrijven. Toen duidelijk werd dat de buurbedrijven geen interesse hadden, plaatsten

Riet in de ligbox biedt de koeien een zacht ligbed en het houdt de strooiselkosten laag

ze een advertentie in een regioblad. Er kwam één reactie. Josef en Pia Schmid, een echtpaar uit de buurt, bleken eveneens al lange tijd op zoek naar samenwerkingsvormen voor hun boerderij.

‘Beiden wilden we ons bedrijf verder brengen, waren we te veel boer in ons hart om afstand te doen van het bedrijf.

Josef en Pia wilden hun eigendommen wel inbrengen in een Betriebsgemeinschaft (BG, red.: samenwerkingsvorm).’

De koeien van Schmid verhuisden naar Muhlau, maar compagnon Schmid bleef zelf de 3600 leghennen verzorgen. Daarbij startte hij een fulltime dienstbetrekking als biologieleraar. Helen: ‘Wij hebben de koeien en machines gekocht van Schmid, het land en de gebouwen – ook de onze – worden verhuurd aan de gezamenlijke firma Hinterschoren. Alleen

Dankzij samenwerking vertienvoudigde Suter zijn bedrijf

56

V E E T E E LT

AUGUSTUS

VX12_bedrijfsrep buitenl Suter.indd 56

1

2013

13-08-13 14:17

Helen en Peter Suter De familie Suter uit het Muhlau Zwitserse Muhlau wist de toekomst van het Zwitserland bedrijf zeker te stellen door samen te werken met collega-bedrijven. Daardoor is het bedrijf in twintig jaar tijd meer dan vertienvoudigd.

Melkproductie: 1.038.000 kg Aantal koeien: 103 Grond: 52,5 ha waarvan 21 ha natuurland Melkprod. per uur: 130 liter Kritieke melkopb.: 44,10 euro/100 kilo melk

Na elke snede krijgt het gras 30 tot 40 kuub drijfmest, de kunstmest is voor bouwland

Helen en Peter Suter

onze woonhuizen zijn nog privébezit.’

Vijf jaar na de start van de BG traden er nog twee families toe. De familie Konrad bracht vooral grond in, de familie Ginger uitsluitend dieren.

de samenwerking zijn het eenvoudig opvangen van arbeidspieken en de ruimte voor vrije tijd. Investeringen in machines zijn bovendien sneller terugverdiend. Peter: ‘We hoeven maar één maaier te kopen voor de bewerking van onze gronden en hebben maar één melkstal nodig voor het melken van onze koeien. We produceren op dit moment 130 liter melk per uur, tegen vijftig liter voor een gemiddeld Zwitsers bedrijf.’

Honderd procent vertrouwen De samenwerking strekt zelfs zover dat alle opbrengsten (loon plus omzet uit bedrijf) van de samenwerkende partners rechtstreeks de BG invloeien. Daar gaan de bedrijfskosten vanaf, inclusief een vaste vergoeding per deelnemer. Het resterende inkomen wordt uitgekeerd in de vorm van rente op ingebracht vermogen en een vergoeding per arbeidsdag (binnen of buiten bedrijf). Helen: ‘Je moet elkaar honderd procent vertrouwen, anders werkt deze constructie niet. Als je zo intensief samenwerkt, zijn communicatie, openheid en een optimistische grondhouding cruciaal. Je moet je ogen openen voor de voordelen en ze sluiten voor de dingen die anders gaan dan je zou wensen. Vaak zijn dat kleine dingen, zoals het open laten staan van de schuurdeur, of het niet aftanken van de trekker.’

Belangrijke voordelen die Suter ziet in

Riet in de box Suter is één van de acht Zwitserse EDFbedrijven. De Zwitser kent zijn cijfers goed. Binnen EDF (European Dairy Farmers) vallen de Zwitsers op met een torenhoge kritieke melkprijs (break-even bij 53,60 euro per honderd kilo melk) en torenhoge opbrengsten (61,60 euro per honderd kilo melk). Suter draait – mede dankzij de schaalvoordelen – een voor Zwitserse begrippen sterke kritieke melkprijs van 44,10 euro per honderd kilo melk.

De relatief lage kostprijs is mede het gevolg van een voordelig type boxstrooisel.

Suter vult zijn diepstrooiselboxen met riet. ‘Het is gesneden op een lengte van tien centimeter en biedt de koeien een zacht ligbed, ik vind het veerkrachtiger dan stro.’ Het product is afkomstig van

de grond die Suter benut voor agrarisch natuurbeheer. In Zwitserland is elk landbouwbedrijf verplicht om zeven procent van zijn grond in te richten als ecologische zone. Boeren krijgen er een vergoeding voor, maar de grond mag niet bemest worden met kunstmest.

De regeling trekt indirect wel Suters voerkosten omhoog. Met 13,60 euro per honderd kilo melk zit hij 3,60 euro boven het Zwitserse EDF-gemiddelde en 4,80 euro boven het EDF-gemiddelde in Europa. ‘Onlangs hebben we soja vervangen door bierbostel om zo de voerkosten wat te drukken. Vanwege het intensieve karakter van ons bedrijf moeten we hoe dan ook voer aankopen, meestal zo’n twintig procent van het totaal.

Daarom zullen onze voerkosten altijd hoog blijven.’

De BG produceert in totaal 1.038.000 kilo melk met ruim 100 koeien op een oppervlakte van 31,5 hectare intensief beteelbare landbouwgrond. Daarnaast is er nog 16 hectare aan ecologische zones en ruim 5 hectare natuurgrasland.

Wereldtop in grasproductie Een geluk voor Suter is de hoge productiviteit van de landbouwgrond. De kleigrond haalt een productie van zestien ton droge stof gras per jaar. Peter: ‘Deze

V E E T E E LT

VX12_bedrijfsrep buitenl Suter.indd 57

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

57

13-08-13 14:17

B E D R I J F S R E P O RTA G E

slechter dan EDF-gemiddelde totaalinkomsten melkprijs dierverkoop openbare betalingen overige inkomsten totale kosten voeraankoop arbeidskosten quotumkosten kosten gebouwen landkosten kritieke melkprijs bedrijfsinkomen

beter dan EDF-gemiddelde 29,4 15,0 3,5 8,8 2,1

23,3 4,8 7,5 0,1 3,1 0,3 8,8 7,8

EDF-gemiddelde

Suter melkt dubbel zoveel per arbeidsuur dan een doorsnee Zwitsers bedrijf

Figuur 1 – Verschil bedrijfsresultaten Suter met die van EDF (European Dairy Farmers) in euro’s per honderd kilo melk

regio is samen met Bretagne en NieuwZeeland een van de hoogste grasproductieregio’s wereldwijd. We hebben met 1200 millimeter regen en een mild klimaat de ideale omstandigheden voor grasgroei. Op een diepte van één meter zit er al grondwater, dus van droogte hebben we geen last. Eind april maaien we meestal de eerste snede en na elke snede krijgt het grasland tussen de 30 en 40 kuub drijfmest.’

Omdat de kunstmestgift van overheidswege is gelimiteerd tot 160 kilogram stikstof per hectare krijgt het gras niet of nauwelijks kunstmest, Suter benut zijn kunstmest in het maisland (16 hectare) en het graan (4 hectare).

Weidegang ligt op een intensief bedrijf

als dat van Suter misschien niet voor de hand, maar de veehouder heeft weinig keus. Weidegang is in Zwitserland verplicht; gedurende de zomer moeten koeien minimaal 25 procent van de drogestofopname opnemen via weidegang.

Hoewel het de productiviteit van de grasmat kan beperken, is Suter niet negatief over de regel. ‘Ik denk dat het voor de gezondheid van de koe, vooral voor het beenwerk, beter is dat ze buiten loopt.’

Kwaliteit van leven De samenwerking tussen vier families vraagt om een goede afstemming van de arbeid. Peter werkt veel op het melkveebedrijf, Helen verzorgt de kalveren en de boekhouding. Pia Schmid is verantwoor-

delijk voor de leghennen en Margrit Konrad is op afroep inzetbaar. Helen: ‘We maken wekelijks een planning van de uitvoerende werkzaamheden. Verder blikken we terug op de afgelopen week, nemen de arbeidsuren op en plannen de vrije dagen. Beurtelings is elke familie een weekend vrij.’

Naast de wekelijkse bijeenkomsten zijn er maandelijkse en jaarlijkse vergaderingen. Tijdens de jaarlijkse vergadering staan strategische vragen centraal, zoals investeringsplannen, financiële onderwerpen of arbeidsdruk. Ieder krijgt de kans om zich te uiten over de rolverdeling binnen het bedrijf. Helen: ‘Uiteindelijk gaat het ons om kwaliteit van leven voor elke partner in het bedrijf.’ l

Ondanks de extreem hoge ruwvoerproductie van eigen grond moet Suter nog altijd twintig procent van zijn voer aankopen

58

V E E T E E LT

AUGUSTUS

VX12_bedrijfsrep buitenl Suter.indd 58

1

2013

13-08-13 14:17

K E U R I N G

Dekker domineert op ruim bezette lokale fokveedag van Vriezenveen

Roem voor rode Riek Met drie individuele titels en de beste bedrijfsgroep was Jan Dekker grootverdiener tijdens fokveedag Vriezenveen. De lokale keuring had over deelname niet te klagen en kreeg de roodbonte Riek 121 als algemeen kampioene. tekst Florus Pellikaan

F

videoimpressie www.veeteelt.nl

okveedag Vriezenveen is nog een van de weinige echt lokale keuringen in Nederland. Het gros van de deelnemers komt uit Vriezenveen en de inzender die ’s morgens het verst moest rijden, had bij aankomst op het terrein niet meer dan tien kilometer op de teller staan.

Zich zorgen maken over het aantal koeien hoefde de organisatie in ieder geval niet. Maar liefst 108 melkgevende dieren telde de catalogus en alle klassen bestonden uit ten minste drie rubrieken.

De middenklasse spande met vijf reeksen de kroon, niet alleen in aantal, ook wat betreft kwaliteit. Het viertal dat uiteindelijk overbleef, was bijzonder aan elkaar gewaagd. Neem de ragfijne kwaliteitskoe Sari (v. Lothar) van melkveebedrijf Bramer uit Westerhaar-Vriezenveensewijk die stapte op sterk beenwerk.

Of de ruim ontwikkelde en sterk gebouwde Jeevesdochter Joke 110 van Frits Hoff uit Vriezenveen. Sari en Joke hadden alleen de pech dat twee koeien in uierkenmerken net iets beter waren. De ruim ontwikkelde Winter’s Farm Beppe 300 (v. Surprise) van Jan en Tiny Winter uit Vriezenveen gooide een fraai beaderde en hoge uier in de strijd. Doordat ze zich niet zo goed liet leiden, werd haar iets weke bovenbouw geaccentueerd en verloor ze de strijd met de roodbonte Riek 121 van Jan, Liesbeth en Frits Bom uit Vriezenveen. De Blitzdochter combineerde een fraaie ribbenpartij met een goede kruisconstructie en een vierkante beenstand. Het leverde Riek niet alleen de middenklassetitel op, maar ook het algemeen kampioenschap.

De seniorenfinale telde een viertal jeugdig ogende oudere koeien die het niveau van de middenklasse een prima vervolg gaven. Jan Dekker had met twee finalisten de grootste kans op succes. Bramer deed met Djoeke echter ook nu een gooi

naar de prijzen. De erg goed geuierde en vlot stappende Virzildochter kwam vanwege haar vlakke kruis echter niet verder dan een finaleplek.

De fraai uitgebalanceerde Maaike 440 (v.

Talent) van Jan, Anna en Mark Zomer uit Westerhaar-Vriezenveensewijk was de andere uitdager van de twee stalgenotes van Dekker. Ze won met haar hoge achteruier al het uierkampioenschap, maar haar beweging was net niet zo soepel als die van de concurrentie. Hierdoor boekte Dekker met de jeugdige en ondiep geuierde De Weiteman Afke 47 (v. Maestro) en de melktypische en fijn gebouwde De Weiteman Pietje 272 (v. September Storm) een dubbelslag. In het onderlinge duel verwees Afke vanwege een langere uierbodem Pietje naar de reservestek. Dekker showde ook de beste bedrijfsgroep.

D.W. Pietje 291 (v. Mr Burns), kamp. vaarzen Prod.: 2.01 71 2051 3,45 3,03 lw 98 l.l.

Riek 121 (v.Blitz), algemeen kampioene Prod.: 3.07 288 6963 5,30 3,82 lw 97 l.l.

Strijd tussen rood en zwart Bij de vaarzen was wat kwaliteit betreft het meest zichtbaar dat Vriezenveen ‘slechts’ lokale inzendingen heeft. De strijd om de prijzen spitste zich uiteindelijk toe op twee roodbonte en twee zwartbonte dieren. De sterke roodbonte Winter’s Farm Truusje 254 (v. Fidelity) van familie Winter werkte zich vanuit een 1c-positie op tot de finale. Ook de rode Zabingdochter Plantage Arta 328 van Rein en Coby Brandsen en Arjan en Jolanda van Doorn uit Sibculo schaarde zich dankzij haar fraaie verhoudingen bij het finalekwartet. In tegenstelling tot in de middenklasse moesten de roodbonten nu wel het onderspit delven, doordat het Truusje aan melktype en Arta aan de correctheid van speenplaatsing ontbrak.

De prijzen gingen daardoor naar de jonge zwartbonte vaarzen uit de eerste rubriek: De Weiteman Pietje 291 (v. Mr Burns) van Dekker en de vroege Gillette Jordandochter Magda 75 van Johan en Egbert

D.W. Afke 47 (v. Maestro), kampiene oud Huidige levensprod.: 1454 45.703 4,32 3,39

Pot uit Vriezenveen. Pietje showde een fraai vaarzenskelet met een gepaste wigvorm. Magda was vooral sterk gebouwd en voorzien van een langere uierbodem.

Hierdoor moest het beenwerk de beslissing geven en daarin was Pietje net iets sterker, waardoor Dekker zijn derde individuele titel binnenhaalde. l

V E E T E E LT

VX12_keuring Vriezeveen.indd 59

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

59

13-08-13 13:50

V O ER

V O O R

B O E R

In 2025 loopt in Europa nog een derde van koeien in de wei

Zonne-energie steeds meer in trek

In 2025 graast gemiddeld nog slechts een derde van de koeien in Noordwest-Europa in de wei. Dat blijkt uit onderzoek van LEI Wageningen UR, dat de studie uitvoerde in opdracht van dierwelzijnsorganisatie WSPA. Voor het onderzoek baseerde het LEI zich op economische modelsimulaties en een aantal interviews met experts.

Weidegang verliest in rap tempo aan populariteit in Noordwest-Europa. Het percentage koeien dat graast, varieert per land. Zo graast in Ierland 100 procent van de koeien, tegen 30 procent in Denemarken. Als de trend van opstallen zich voortzet, zal in 2025 in Noordwest-Duitsland nog vier procent van de koeien naar buiten gaan. In Denemarken, Nederland en Noord-Ierland zal dat respectievelijk 20, 45 en 50 procent zijn.

Steeds meer Nederlandse melkveehouders kiezen voor zonne-energie. Uit cijfers van AgriDirect blijkt dat bijna acht procent van de melkveebedrijven beschikt over zonnepanelen. Vorig jaar was dat nog geen vier procent.

Het marktonderzoeksbureau peilde de cijfers onder ruim 8100 melkveehouders met ten minste vijftig melkkoeien.

De animo voor zonnepanelen groeit sterk; nog eens 18,7 procent van de melkveehouders heeft plannen om in zonne-energie te investeren. Het ligt voor de hand dat de gevolgen van de recente ophef over goedkope zonnepanelen uit China (nog) niet in de cijfers zijn verwerkt. Onlangs sloot de Europese Commissie een akkoord over minimumprijzen voor Chinese zonnepanelen om zo concurrentievervalsing met de Europese industrie te vermijden.

In Nederland mag de groei van het aantal melkveebedrijven met zonnepanelen dan aardig op gang komen, het staat nog in schril contrast met de situatie bij de oosterburen.

Bijna de helft (48,1 procent) van de Duitse melkveebedrijven (vanaf vijftig melkkoeien) krijgt inmiddels energie van de zon.

Nog bijna 9000 visgraatmelkstallen in Nederland

Deense wetenschappers vinden veroorzaker mortellaro Deense wetenschappers zijn er recentelijk in geslaagd de veroorzaker van mortellaro te identificeren. De treponemabacterie zou aan de basis liggen van de vervelende klauwinfectie, zo staat te lezen op Animal Health Online.

De Deense onderzoekers onderzochten tal van weefselmonsters afkomstig van het ontstoken gebied op de klauwen van koeien. Door een diepte-analyse van ontstoken weefsel is de treponemabacterie opgespoord. De ontdekking van de veroorzakende bacterie vergroot het inzicht in de infectie en wellicht ook de mogelijkheid om de ziekte aan te pakken.

Recent hebben wetenschappers van de universiteit van Belfast al gemeld dat het voortdurende contact van de klauwen met vocht en mest ook de doorlaatbaarheid van de huid verhoogt.

Daardoor dringen de bacteriĂŤn gemakkelijker de huid binnen.

Mortellaro is een groeiend probleem op melkveebedrijven. De aardbeivormige aantasting in het balgebied van de klauwen is een belangrijke veroorzaker van kreupele koeien. Bovendien is de infectie erg besmettelijk.

64

V E E T E E LT

VX12_voer voor boer.indd 64

AUGUSTUS

1

Visgraatmelkstal nog altijd meest gebruikt De visgraatmelkstal is nog altijd het meest voorkomende type melkstal op Nederlandse melkveebedrijven. Op gepaste afstand volgen de zij-aan-zijmelkstal en de melkrobot.

Van de 18.743 bedrijven hebben er 8909 een visgraatmelkstal, zo blijkt uit statistieken van de stichting Kwaliteitszorg Onderhoud Melkinstallaties (KOM). Nederland telt momenteel 3299 bedrijven met een zij-aan-zijmelkstal en 3076 bedrijven met een automatisch melksysteem.

De populariteit van de visgraatmelkstal neemt wel iets af, in 2012 waren er namelijk nog 9158 bedrijven met dit type melkstal. Ook de tandemmelkstal wordt minder gebruikt.

Daarentegen neemt de populariteit van de swingovermelkstal, de draaimelkstal en de melkrobot nog altijd toe. In het eerste halfjaar van 2013 werd het vaakst geĂŻnvesteerd in nieuwbouw, uitbreiding of renovatie van een automatisch melksysteem (265 keer).

2013

13-08-13 17:08

Grond waar geen mest op mag, valt buiten derogatie De grond die veehouders in het kader van de derogatieaanvraag opgeven als landbouwgrond, moet daadwerkelijk bemest kunnen worden.

Dat blijkt uit een publicatie van staatssecretaris Dijksma in de Staatscourant. In de publicatie heeft Dijksma een aantal voorwaarden voor derogatie verduidelijkt en aangescherpt. Hieruit blijkt dat grond waarop geen mest mag worden gebracht, zoals sommige natuurgronden, en gronden die praktisch gezien niet bemest kunnen worden, niet mogen meetellen in het kader van derogatie. Voor derogatie is het noodzakelijk dat 70 procent of meer van de oppervlakte die voor het op of in de bodem brengen van mest beschikbaar is, uit grasland bestaat.

Dijksma heeft daarnaast aangegeven dat er op een hectare niet meer dan 250 kilogram stikstof mag worden aangebracht. Ook heeft ze de consequenties bij het overtreden van de voorwaarden van derogatie in de wet opgenomen. Bij het niet voldoen aan een van de voorwaarden, valt alle tot het bedrijf behorende landbouwgrond terug op de norm van 170 kilo stikstof per hectare.

Vroegtijdig mastitis opsporen door een lens In Zweden is een camera ontwikkeld die mastitis in een vroegtijdig stadium kan opsporen. Producent Agricam noemt de techniek ‘Cattle disease diagnostic for mastitis’.

De methode werkt op basis van warmtedetectie in de uier; een ontstoken uier is normaal gesproken warmer dan de standaard lichaamstemperatuur van de koe. De camera hangt in de melkstal en registreert dagelijks van elke koe die passeert de temperatuur. Zodra de temperatuur in de uier stijgt, krijgt de veehouder een attentie op zijn computer, smartphone of tablet.

Volgens Agricam kan de camera het gebruik van antibiotica met 85 procent reduceren, dankzij het vroegtijdiger ingrijpen door de veehouder. De techniek is toepasbaar in zowel melkrobots als melkstallen.

Camera detecteert mastitis in vroegtijdig stadium

Energie opwekken uit grasgroei Het commercieel opwekken van energie uit grasgroei is een stap dichterbij gekomen. De provincies Friesland, Gelderland en het Waterschap Rijn en IJssel investeren elk vijftigduizend euro in een testsysteem voor grootschalige elektriciteitsopwekking in natte, groene gebieden.

Het bedrijf Plant-E is de initiatiefnemer achter het produceren van elektriciteit uit levende planten. Ook voor melkveehouders biedt dit mogelijkheden, zo stelt Marjolein Helder, mede-oprichter van Plant-E. ‘Er is al contact met een groep geïnteresseerde veehouders. Met name in veenweidegebieden is er potentie voor de opwekking van energie uit plantengroei. De energie-opbrengst is het hoogst in drassige grond, omdat daar minder zuurstof rondom de wortels zit.’

De elektrische stroom uit plantengroei ontstaat doordat er elektronen vrijkomen bij de afbraak van organisch materiaal. Via elektroden in het wortelstelsel van de plant wordt de stroom opgevangen. Een zuurstofrijke bodem is ongunstig omdat zuurstof een deel van de elektronen wegvangt.

Marjolein Helder verwacht dat er uiteindelijk 280.000 kWh per hectare per jaar aan elektriciteit geproduceerd kan worden. Dat staat gelijk aan het jaarlijks verbruik van tachtig huishoudens. Bij de huidige energieprijzen genereert dit een omzet van ruim 60.000 euro, inclusief energiebelasting.

De kostprijs van de techniek is nog onbekend. ‘We gaan ervan uit dat deze manier van energieopwekking op lange termijn kan concurreren met grijze stroom.’

En de koeien? Die kunnen gewoon buiten blijven lopen; Plant-E verwacht dat de energieopwekking het landbouwkundig gebruik van het grasland niet in de weg staat.

Record voor spotprijs melk De spotmarktnotering heeft begin deze maand met 47,25 euro per 100 kg melk een recordhoogte bereikt. Dat meldt Boerenbusiness op zijn website. Sinds de start in 2008 noteerde marktadviesbureau DCA niet zo’n hoge prijs.

DCA schrijft de hoge melkprijs toe aan een grote vraag naar extra melk in de Europese Unie en hoge prijzen van zuivelfabricaten. Ook is er een lagere melkaanvoer in onder meer Polen en het zuiden van Duitsland. Of de prijs lang standhoudt, hangt af van de melkaanvoer de komende weken, geeft het marktadviesbureau aan.

V E E T E E LT

VX12_voer voor boer.indd 65

AU G U ST U S

1

2 0 1 3

65

13-08-13 17:08