Veeteelt februari 1 2013

JA A RG A N G 30

N R.2

F EBR UAR I 1

2013

I N D I T N U M M ER

HU IS VE S T IN G

IN TERV IEW

BEM E STI NG

Zorg om melkkwaliteit in vr캐loopstallen

BCZ-voorzitter Renaat Debergh ziet toekomst zuivel positief in

Handvatten voor zo veel mogel캐k eiwit in de graskuil

VX02_cover.indd 2

01-02-13 12:14

VX20_p02.indd 2

10-12-12 09:27

VX02_p03.indd 3

05-02-13 09:32

BVD, de onderschatte bedreiging

Bovilis® BVD, omdat foetale bescherming telt Bovine Virus Diarree (BVD) is een veel voorkomende en zeer besmettelijke ziekte die bij rundvee veel schade veroorzaakt.

BVD bestrijden vraagt om maatwerk omdat geen enkel bedrijf hetzelfde is. Vaccinatie met Bovilis BVD beschermt de foetus

en voorkomt dat er nieuwe dragers geboren worden. Bespreek met uw dierenarts uw BVD situatie en ontwikkel samen een goede preventiestrategie. Kies daarbij een passend vaccinatieschema op maat voor uw bedrijf.

Vaccineer met Bovilis® BVD voorkom dragers • bescherm tegen infecties • voorkom schade!

Bovilis® BVD (REG NL 9587 UDD). Werkzame stof: bevat per dosis (2 ml) minimaal 50 EU en minimaal 24,6 VN eenheden inducerend geïnactiveerd cytopathogeen bovine virusdiarree (BVD) virus, stam C-86. Het vaccin bevat aluminiumfosfaat en aluminiumhydroxide als adjuvantia. Indicatie: Actieve immunisatie van koeien en vaarzen vanaf de leeftijd van 8 maanden om de foetus te beschermen tegen transplacentaire infectie met BVD virus. Dosering en toedieningswijze: Intramusculaire injectie met 1 dosis van 2 ml. Bijwerkingen: Lichte zwelling kan gedurende 14 dagen op injectieplaats worden waargenomen Contra-indicaties: geen. Waarschuwing: In geval van accidentele zelfinjectie dient een arts te worden geraadpleegd. Wachttijd: Slacht: 0 dagen. Melk: 0 dagen. Zie bijsluiter voor volledige informatie.

© 2011 Intervet International B.V. Alle rechten voorbehouden.

MSD Animal Health Postbus 50 5830 AB Boxmeer www.msd-animal-health.nl

VX15_p04NED.indd 21

22-09-2011 16:20:12

IN H OUD

R u b r i e k e n

7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 17 Even geen boer: raad van elf 23 Uit de dierenartspraktijk: diarree 47 Koepad 57 Koeienbloempjes 59 Boerengeluk: voertijd 64 Voer voor boer 66 Agenda R e p o r t a g e s

18 H HH-kampioenschap van Marjan 26 van Hendrik Jan Arendsen Raedt geen toevalstreffer 50 F lexibiliteit gevraagd van de familie Ter Hofte in Zuid-Afrika B e e l d v e rhaa l

38 Boxvulling maken uit gescheiden mest Z u i v e l

40 V oorbode van gescheiden zuivelstromen: A2-melk K e r s t q u i z

44 Kinderwedstrijd in beeld D i e rr e p o r t a g e

46 De comeback van Millenium F o k k e r i j

54 Immuniteit als nieuw Canadees fokkerijkenmerk Th e ma b i j e e n k o m s t

56 ULP Harmelen

Hendrik Jan Arendsen Raedt: ‘We streven naar een keuringswaardige veestapel.’ 18

Interview Renaat Debergh

24

BCZ-frontman Renaat Debergh weerlegt de kritiek op de lage Vlaamse melkprijs.

Special bemesting Eiwit in het gras

27

Hoofdartikel Zorgen om melkkwaliteit in vrijloopstal Recent onderzoek van NIZO food research toont aan dat compost als ligbed aanleiding geeft voor een verhoogd aantal hitteresistente bacteriën in melk. Dat kan wel eens gevolgen hebben voor de ontwikkelingen van de vrijloopstallen.

12 Jos Siebes:

Engbert ter Hofte:

‘Ik ben ervan overtuigd dat de investering in zwavel zich terugbetaalt.’ 33

‘We stoppen ons geld vooral in de koeien en zo min mogelijk in grond.’ 50

V E E T E E LT

VX02_inhoud.indd 5

Hoe houd je het eiwitgehalte op peil bij een steeds lager wordende bemestingsgift?

F EB R U A R I

1

2 0 1 3

5

05-02-13 10:08

VX02_p06.indd 6

05-02-13 10:00

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap De roep om melkstroomdifferentiatie wordt luider Winterse sferen voor Giessen Debby 101 (v. Goldwyn) van Theo van Vliet uit Nieuwlande Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booij, Reimer Strikwerda en Rachael Porter hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

redactie-adres

E

r lijkt een einde te komen aan het tijdperk dat nagenoeg alle melk onder dezelfde vlag werd verkocht. Geart Benedictus sprak zich erover uit tijdens de opening van de nieuwe Universitaire Landbouwhuisdierenpraktijk in Harmelen. Biologische melk en weidemelk zijn volgens hem nog maar het begin van de differentiatie van melkstromen.

Een buitenlands voorbeeld is A2-melk dat na een succesvolle start in Oceanië nu via Britse bodem voor het eerst zijn intrede doet in Europa. A2-melk onderscheidt zich doordat het geproduceerd is door koeien met een speciale erfelijke eigenschap, zo valt te lezen in een achtergrondverhaal in deze uitgave.

Maar Bert van den Berg van de Dierenbescherming ontvouwde in Harmelen ook zijn ideeën over welzijnsmelk, melk die geproduceerd is volgens bepaalde richtlijnen op basis van huisvesting en dierwelzijn.

Tja, het is de vraag of het verstandig is dat dierwelzijn een maatstaf wordt voor een be-

paalde melkstroom, maar dat melk niet langer louter wit is, dat lijkt inmiddels wel duidelijk. Ook FrieslandCampina wil immers in de huidige ledenvergaderingen de discussie op gang brengen over de melkprijssystematiek met daarin waardering voor lactose. Het is niet ondenkbaar dat melk van bepaalde typen bedrijven geschikter is om babymelkpoeder van te maken of juist kaas.

Al die zuivelstromingen – en daarmee de verschillende soorten melk – vanaf het boerenerf maken de logistiek voor de zuivelfabriek er niet eenvoudiger op. Aan de andere kant geeft het wel kansen voor ondernemers. Wie wil, kan zich focussen op een bepaalde melkstroom, mits die inzet beloond wordt. Wie niet kan of wil, zal er genoegen mee moeten nemen dat zijn melk in de grote melkstroom tot kaas of melkpoeder wordt verwerkt, zonder meerprijs. Die keuze is aan de veehouder, maar dat een verschil in melkprijs tussen coöperatieleden een goede uitleg nodig heeft, dat lijkt me een open deur.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprijs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.

Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal.

Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

Opmerkelijk Hoge melkconsumptie levert meer Nobelprijzen op Melkconsumptie is een goede voorspeller voor kansen van een land op Nobelprijzen, zo schrijven Britse wetenschappers. Melkdrinkende naties zoals Zweden en Zwitserland behalen daarom veel Nobelprijzen. Met het vrolijke, maar wel wetenschappelijk onderbouwde onderzoek, wilden de schrijvers aandacht vragen voor de Nobelprijzen. Gelezen op de website van Practical Neurology: www.pn.bmj.com

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zijn de foto’s van Farmers Weekly (41), Els Korsten (8, 38,39, 46) en Kristen Stalleinrichtungen (65).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX02_editorial.indd 7

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

7

05-02-13 15:29

V E E T E E LT V E N S T E R

EK-gangers schrijven weblog op Veeteelt.nl

Verzorger Frank van der Staak met EK-deelneemster Brasilera 12

Titels in Osnabrück Met twee kampioenstitels domineerde het Duitse bedrijf Goldstein uit Zülpich de Osnabrücker Schwarzbunttage. GoB Treue (v. Shottle) legde in Osnabrück beslag op de titel bij de senioren. Stalgenote GoB Diane, ook een Shottledochter, eiste de zege in de middenklasse op.

Bij de senioren eindigde Treue voor Seestern (v. Talent) van het bedrijf Annen uit Loxten. In de middenklasse pakte BIL Christa (v. Goldwyn) van Christian Bielefeld uit Dalvers het zilver. Sanchezdochter MOH Laguna zegevierde bij de vaarzen. Jury Bruno Deutinger gaf Laguna van Volker Mohrahrend uit Ueffeln de voorkeur boven Mox Elisa (v. Goldwyn) van de famile Nesslage uit Nortrup.

In aanloop naar het Europees kampioenschap in het Zwitserse Fribourg houden de acht eigenaren van de deelnemende koeien en de verzorgers van de dieren een gezamenlijke weblog bij op de website Veeteelt.nl.

In de weblog schrijven de inzenders beurtelings over allerlei aspecten die bij de voorbereidingen op het EK komen kijken. Zo moeten de koeien voor de show in quarantaine en besteden de deelnemers veel zorg aan een uitgekiend rantsoen en het goed begeleiden van de koeien.

In de eerste blog beschrijft verzorger Frank van der Staak het collectieve gevoel dat onder de deelnemers heerst, namelijk de trots dat Nederland weer deelneemt aan een EK. ‘Het is goed om te laten zien wat voor koeien we hier hebben.’

Lees de blog op www.veeteelt.nl

Uitslag Swiss Expo: kopie 2012 Op de Swiss Expo zijn Decrausaz Iron O’Kalibra en La Waebera Acme Sublime voor het tweede jaar op rij tot kampioene gekroond bij achtereenvolgens zwart- en roodbont.

Boss Irondochter O’Kalibra van GS Alliance en Pat Conroy kreeg stalgenote DG Class (v. Bolton) van GS Alliance uit Bürglen als secondante. Bij de jonge zwartbonten zegevierde Clos du Praz Goldwyn Prudence (v. Goldwyn) van Jean-Louis Fragnière uit Avry-devantPont vóór Utta (v. Lylehaven Lightning) van Reto Flury uit Aeschi.

Bij roodbont verwees de heersend kampioene La Waebera Acme Sublime

(v. Acme) van Michel Clément uit Le Mouret Glacierdochter Frico Glacier Athena (v. Glacier) van het bedrijf Progin en Perrin uit La Verrerie naar het zilver.

Bij de jonge roodbonten slaagde Ruegruet Joyboy Minapolis er niet in haar zege van 2012 een vervolg te geven. De Joyboydochter van Reto Flury en Lukas Steffen uit Aeschi moest in Lausanne ditmaal genoegen nemen met de reservetitel. De Zwitserse keurmeester François Morand benoemde Plattery Savard Renita (v. Savard) van Christian Menoud uit Romanens tot kampioene bij de jonge roodbonten.

Decrausaz Iron O’Kalibra prolongeerde titel in Lausanne

Deense Etoto populair Voor het tweede jaar op rij is de Deense D Etoto (v. V Exces) de meestgebruikte zwartbontstier van VikingGenetics.

Van Etoto verkocht de Scandinavische veeverbeteringsorganisatie ruim 94.000 rietjes. Zowel in Denemarken als in Zweden en in Finland was de V Exceszoon de meestgebruikte stier in 2012.

Buiten Scandinavië zette VikingGenetics meer doses af van D Onside (v. T Officer).

Van hem gingen bijna 17.000 rietjes de grens over, tegen 15.525 van Etoto.

D Mason (v. Mascol) en D Sol (v. Shottle) eindigden met 63.660 en 56.254 verkochte doses op een tweede en derde plek. Niet elke stier is in alle drie de Scandinavische landen even populair. Zo is er van D Sol vanwege brachyspina geen enkele dosis verkocht in Zweden. De meestgebruikte genoomstier is VH Bynke (v.

Bismark) met ruim 47.000 doses.

8

V E E T E E LT

VX02_veeteeltvenster.indd 8

FEBR UAR I

1

2013

05-02-13 15:05

Import Finse stieren Vanaf 1 januari 2013 is Koole & Liebregts de nieuwe importeur van sperma van Finse stieren. De fokkerijorganisatie neemt de verkoop over van Xsires.

Koole & Liebregts verkocht al Deense holsteinstieren en stieren van het Deens roodbontras. Ook is K&L samen met CRV vertegenwoordiger van Zweeds roodbonte stieren.

In het verleden werd aparte promotie gemaakt voor de rassen Fins roodbont (ayrshire), Zweeds roodbont en Deens rood.

Nadat de ki-organisaties uit de drie landen al eerder zijn gefuseerd, treden de drie roodbonte rassen volgens Koole & Liebregts nu aan op één basis: Viking Red. Xsires blijft wel de importeur van Noors roodbont.

Bijna 170 dieren op EK Aan het Europees kampioenschap in Fribourg nemen in totaal 167 koeien deel, afkomstig uit achttien landen. Dat meldt de organisatie. Zwitserland levert de grootste delegatie; in totaal doen 15 zwartbonte en 15 roodbonte Zwitserse koeien mee aan het EK. Frankrijk, Duitsland en Italië volgen met equipes van achtereenvolgens 21, 20 en 20 dieren.

De Belgische voorlopige selectie voor het EK bestaat uit twaalf dieren, waaronder de twee Vlaamse stalgenoten Betty en Darling de Blier van Patrick Van Hoof en Linda Boonen uit Mortsel. België neemt aan het EK deel met vijf zwartbonte en een roodbonte afvaardiging.

In tegenstelling tot eerdere berichten zijn ook Britse koeien op het EK van de partij. Het gaat om in totaal acht dieren, waarvan vijf afkomstig zijn van het Riverdanebedrijf van Mark en Sue Nutsford uit Middlewich. De andere drie dieren komen van de bedrijven Wyndford Holsteins en I-Cow Holsteins. De coördinatie van de Britse deelname is in handen van Diamond Genetics UK.

De met 92 punten ingeschreven Esmeralda 27 werd zeven en een half jaar oud

Einde voor Esmeralda 27 Begin januari is onverwacht het einde gekomen voor Tellingen Esmeralda 27 van Roelof en Ina Krikken uit Echten.

De Allendochter won vorig jaar het seniorenkampioenschap tijdens de NRM. De zeven en een half jarige Esmeralda verkeerde volgens haar eigenaren kort voor haar dood in een prima gezondheid. ‘We hadden juist tegen elkaar gezegd dat ze er nog niet zo goed voor had gestaan. Ook was ze weer 65 dagen drachtig’, vertelt Roelof Krikken. ‘Toen we op zondagmorgen in de stal kwamen, lag ze met een poot vooruit en de

kop langs haar lijf in de box, dood. Een acute hartstilstand waarschijnlijk.’

Esmeralda stamt via onder andere Delta Esmeralda uit de bekende Amerikaanse fokkoe Walkup Bell Lou Etta.

Krikken heeft uit Esmeralda 27 twee melkgevende dochters van Goldwyn, waarvan er één onlangs 87 punten als vaars heeft gekregen. Tussen het jongvee loopt ook nog een Struikdochter van de met 92 punten ingeschreven Esmeralda. In vier lijsten produceerde Esmeralda 27 uiteindelijk 53.097 kilo melk met 4,63% vet en 3,44% eiwit.

Verkoop bio-stieren: bijna 2600 doses Sinds de oprichting van de stichting BioKI zijn er in totaal 2586 doses verkocht van biologische ki-stieren, zo meldt de stichting in de Natuurweidekrant. Het leeuwendeel daarvan komt voor rekening van Bio Opneij Wytze P, de eerste beschikbare biologische ki-stier van Nederland. Van de hoornloze Lawn Boy-

zoon zijn tot nu toe in totaal 1405 doses verkocht. De eerste dochters van Wytze zijn inmiddels aan de melk.

De stichting Bio-KI probeert nu de inzet van twee nieuwe biologische stieren gefinancierd te krijgen, waaronder een honderd procent hoornloos fokkende fleckviehstier.

Eind 2009 richtte een groep biologische melkveehouders en Wytze Nauta namens het Louis Bolk Instituut de stichting Bio-KI op. Zij vonden dat voor biologisch gehouden koeien andere genetica nodig is, omdat deze koeien onder andere omstandigheden produceren dan koeien in de gangbare veehouderij.

V E E T E E LT

VX02_veeteeltvenster.indd 9

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

9

05-02-13 15:05

KWALITEIT WINT ALTIJD! Boxcompost© is een droog en fijn product (0-10 mm) en heeft een droge stof gehalte van ongeveer 75%, PH van ongeveer 7,2 en is geënt met ‘positieve bacteriën’.

Het is fijn afgezeefd en opgeschoond van metalen

en andere vervuiling. Boxcompost© is ook vrij van onkruidzaden. Alle partijen worden onderzocht door de Gezondheidsdienst.

Boxcompost© is zeker geen gewone compost Boxcompost© in diepstrooiselboxen geeft:

Waarom gebruiken veehouders Boxcompost©?

• Optimaal koecomfort

Bjinse Laverman, Hiaure: ‘Het scheelt ons enorm aan strooiselkosten’

• Een betere uiergezondheid • Lagere strooiselkosten • Minder arbeid • Verrijking van de mest • Minder klauwproblemen

Fam. van der Kolk, Wierden (UCGN-genomineerd) ‘Zeer tevreden met het lage celgetal’

W. van Wijhe, Oosterwold: ‘We hebben veel minder last van stinkpoot en mortellaro’ John Wester, Opmeer: ‘Onze mest is veel homogener’ Klaas Reitsma, Broeksterwoude: ‘We hebben duidelijk minder klauwproblemen’ Fam. Verbruggen, Afferden: ‘Onze koeien liggen veel comfortabeler’

Kijk op www.boxcompost.nl of bel voor meer informatie Guido Sinnige: 06-21584212

10

V E E T E E LT

VX02_p10.indd 10

FEBR UAR I

1

2013

05-02-13 10:12

VX02_p11.indd 11

05-02-13 09:30

H O O F D A RT I K E L

Compost leidt tot verhoogd aantal hit teres

Zorg om melkkwa lit Recent onderzoek toont aan dat compost als ligbed leidt tot hoge aantallen thermofiele bacteriën in melk. De bacteriën zijn hitteresistent en dat kan leiden tot bederf van zuivel. Compostproducenten werken aan aanpassing van hun productie. In een composteringsproces in een vrijloopstal is dat lastig. tekst Tijmen van Zessen

D

e vrijloopstal staat in de steigers als dé opvolger van de ligboxenstal. Over een periode van drie jaar investeerde alleen het Productschap Zuivel al een miljoen euro in onderzoek naar het systeem waarbij koeien een ongekend grote mate van vrijheid genieten. De voordelen voor dierenwelzijn staan buiten kijf en in landen als Israël en de Verenigde Staten bestaat al geruime tijd ervaring met het principe.

In Nederland werken inmiddels ruim dertig melkveebedrijven met een vrijloopstal. Om het vocht uit de bodem te absorberen gebruikt een aantal bedrijven gebruikt gft-compost. Op andere bedrijven raakt men vocht kwijt via verdamping. Het ligbedmateriaal (veelal houtsnippers) composteert dan samen met de mest. De hoge temperaturen die hierbij ontstaan, scheppen een klimaat dat de groei van thermofiele bacteriën stimuleert.

Veel van deze bacteriën bevatten sporen die de bacterie hitteresistent maken. Het ligt voor de hand dat de melk van koeien die op een dergelijke stalbodem liggen, besmet raakt met deze hitteresistente bacteriën.

Recent onderzoek van NIZO food research bevestigt dat het gebruik van compost als stalbodem samenhangt met een verhoogd aantal hitteresistente thermofiele bacteriën in melk. Tankmelk van bedrijven met compost als stalstrooisel bevatte zelfs honderd maal hogere concentraties sporen van thermofiele bacteriën dan de tankmelk van bedrijven met zaagsel (figuur 1 en 2). Het onderzoek bestudeerde niet alleen compostbodems van vrijloopstallen, maar keek ook naar het product Boxcompost dat dienst doet als ligbedmateriaal in diepstrooiselboxen. De Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) gaf samen met Productschap Zuivel (PZ) opdracht voor het onderzoek.

Te vroeg voor verbod Melk met een verhoogd aantal hitteresistente bacteriën geeft problemen voor de zuivelindustrie. ‘De aangetroffen thermofiele bacteriën zijn nieuw in de zuivelwereld en zijn zeer hitteresistent. Dat geeft problemen bij het

12

V E E T E E LT

VX02_hoofdverhaal.indd 12

FEBR UAR I

1

2013

05-02-13 12:10

al hit teresistente thermofiele bacteriën in melk

wa liteit in vrijloopstal Het composteringsproces in vrijloopbodems schept een gunstig klimaat voor thermofiele bacteriën

pasteuriseren en steriliseren van zuivelproducten en kan daardoor leiden tot bederf’, legt Cor van den Boogaard uit. Hij zit namens FrieslandCampina als voorzitter in de werkgroep contaminanten (veroorzakers van een besmetting) van de NZO. ‘We hebben geen enkele aanwijzing dat de uitkomsten gevolgen hebben voor de volksgezondheid; het gaat niet om een ziekteverwekkende bacterie. Daarnaast wordt bedorven zuivel sowieso niet snel meer geconsumeerd. Maar de exportbelangen voor onze zuivelsector zijn groot, vandaar dat we dit onderzoek zeer serieus nemen.’ NIZO-onderzoeker Frank Driehuis is het daarmee eens: ‘Deze groep bacteriën overleeft niet alleen de standaard pasteurisatie, maar is zelfs bestand tegen een temperatuur van honderd graden Celsius. Voor zuivel die in de koeling wordt bewaard is er niets aan de hand, maar in lang houdbare producten bestaat een verhoogd risico op voortijdig bederf. Deze producten blijven tijdens bewaring buiten de koeling en dat zal met name in warmere landen eerder problemen geven.’

Van den Boogaard benadrukt graag dat het onderzoek zich niet specifiek richt op vrijloopstallen, het gaat in de kern om compost als ligbedding. ‘Ik kan me voorstellen dat er voor vrijloopstallen alternatieve strooiselmaterialen zijn. We roepen vooral op om voorzichtig te zijn met het gebruik van compost.’

Van den Boogaard spreekt het advies uit als vertegenwoordiger van de NZO, uiteindelijk is het aan de individuele zuivelondernemingen hoe zij het advies uitdragen. DOC Kaas riep veehouders in oktober 2012 al op terughoudend te zijn met het gebruik van compost.

CONO, FrieslandCampina en Bel Leerdammer doen hetzelfde. ‘Voor een verbod is het nog te vroeg, eerst willen we de compostproducenten de kans geven om compost te leveren zonder hitteresistente sporen. Die sporen kunnen we als zuivelproducenten niet accepteren; het belang van een goede melkkwaliteit staat voorop’, vertelt Mark Paauw namens CONO.

Compostproductie aanpassen De werkgroep contaminanten is volop in overleg met Sinnige Boxcompost, de bekendste compostleverancier in Nederland. Het bedrijf ontvangt het strooisel van producent Orgapower. Albert Dortmans voert namens Orgapower het overleg met NZO. ‘We hebben alle deskundigen uit de sector opgetrommeld om het productieproces te analyseren. Er leven op dit moment meerdere ideeën om het proces zodanig aan te passen dat het aantal hitteresistente sporen afneemt. We denken aan een kortere verhitting, een dubbele verhitting of een uitgestelde verhitting.’ Dortmans geeft aan dat de meetresultaten in compost sterk variëren, de ene partij is de andere niet. Volgens hem komt dit door de diversiteit in de compostproductie-installaties. ‘Er is dus een

VVEEEETTEEEELLTT j FaEnB uR aU rA i R I1 /12 22001039

VX02_hoofdverhaal.indd 13

13

05-02-13 12:10

H O O F D A RT I K E L

Ontwikkelingsprobleem In een gecontroleerd productieproces als dat van boxcompost is het mogelijk om aanpassingen te doen. In een composteringsproces van houtsnippers die in een vrijloopbodem liggen is dat lastiger. Betekent dit het einde van de vrijloopstal?

‘Dit soort minpuntjes bevorderen de ontwikkeling niet’, reageert Willem Koops van het PZ. ‘Maar we zien de vrijloopstal als een goede ontwikkeling voor het dierenwelzijn en financieren het onderzoek naar deze manier van huisvesten. De pech is dat de ammoniakemissie uit de stal hoog lijkt en nu blijkt het aantal hitteresistente sporen in de melk hoger.

Het is begrijpelijk dat de zuivelindustrie daar niet op zit te wachten.’

Koops heeft meerdere telefoontjes gehad van boeren die overwegen om een vrijloopstal te bouwen. Zij vragen zich af wat

bo

type strooisel in stal

2 1 pa stro/ ard e me nst zaa g se l

13*

pa stro/ ard e me nst zaa g se l

p loo vrij

xco

mp

o st

1

3

p

78*

2

7600*

4

loo

2089*

95.000*

5

vrij

1255*

3

1.000.000*

o st

4

6

mp

5

7

6.100.000*

xco

6

*= absolute getallen

8

bo

7

sporen per gram stalstrooisel (op logaritmische schaal)

*= absolute getallen

8 sporen per liter tankmelk (op logaritmische schaal)

mogelijkheid om de hitteresistente sporen structureel te verlagen.’

Dortmans benadrukt dat hitteresistente sporen voorkomen in alle strooiselmaterialen, ook in zaagsel en gescheiden mest. Afhankelijk van de temperatuur krijgen ze de kans om zich meer of minder te ontwikkelen. Bovendien meldt Dortmans dat in Boxcompost koegebonden bacteriën als E. coli en Klebsiella juist benedengemiddeld vaak voorkomen. ‘Wij behandelen de compost met bacteriën die het voor E. coli en Klebsiella moeilijker maken om zich te vermeerderen. Dat is positief voor de uiergezondheid en het dierenwelzijn.’

type strooisel in stal

Figuur 1 – Sporen van thermofiele bacteriën in melk (bron: NIZO)

Figuur 2 – Sporen van thermofiele bacteriën in stalstrooisel (bron: NIZO)

ze moeten doen, nu de uitkomsten van het NIZO-rapport bekend zijn. ‘De ontwikkeling gaat gewoon door, je moet niet direct zeggen: “Ho, stop nu maar”’, zegt Koops. ‘Wij draaien het om en kijken of de problemen op te lossen zijn. In het kader van de Duurzame Zuivel Keten is de vrijloopstal een gewenste ontwikkeling.’

Paul Galama, projectleider van het onderzoek naar vrijloopstallen, kan zich goed vinden in de lezing van Koops.

‘Ik zie dit als een ontwikkelingsprobleem. Er zijn diverse oplossingen denkbaar. Eén daarvan is het beter beheersen van de bodemtemperatuur. Enkele bedrijven proberen dat door het aanzuigen van lucht door de bodem of door gecontroleerd lucht door de bodem te blazen.’

Afzien van composteren en uitwijken naar materiaal dat niet warm is geweest, zoals gedroogde bagger uit sloten, is volgens Galama ook een mogelijkheid. Een andere oplossing is volgens hem een vrij-

loopstal met kunststofvloer. ‘Enkele bedrijven experimenteren hiermee. Het is een kwestie van tijd om een materiaal te vinden waarbij het probleem van de hitteresistente sporen niet speelt.’

Ervaringen in Amerika De ervaring die in Amerika is opgedaan met vrijloopstallen, heeft nog niet tot alarmerende berichten geleid over melkkwaliteit. Wel weet Galama dat Amerikaanse onderzoekers daar ook mee bezig zijn. ‘Maar het is de vraag of zij precies dezelfde bacteriën onderzoeken.

Een bodem bevat veel verschillende bacteriën.’

In Nederland start dit jaar in elk geval een vervolgonderzoek, waarbij Galama uitzoekt of de kwalijke bacteriën ook voorkomen in vrijloopbodems die minder warm worden. Als de compostproducenten een aangepast product kunnen leveren wordt dit ook onderzocht. l

Meindert Wiersma stopt met compost als ligbed in zijn vrijloopstal Meindert Wiersma transformeert zijn vrijloopstal tot een potstal. Hij vervangt de compostbodem door een laag stro nu blijkt dat compost aanleiding geeft voor hoge aantallen hitteresistente sporen in melk. De melkveehouder uit Midwolde is een pionier op het gebied van de vrijloopstal en gebruikt (gecomposteerde) houtsnippers als bedding.

Een officieel verbod op compost verwacht de Groninger niet. ‘Maar je kunt verwachten dat de zuivelindustrie de melk zal bemonsteren op thermofiele bacteriën. De melk zal dan moeten voldoen aan een bepaalde norm. Dat klinkt iets anders dan verbieden, maar is in wezen hetzelfde.’

Wiersma melkt met zijn schoonfamilie Ottema 55 koeien met een productie van zo’n tienduizend kilo melk per koe.

Zijn bedrijf is een van de melkveebedrijven waar het NIZO de melk onderzocht

14

V E E T E E LT

VX02_hoofdverhaal.indd 14

FEBR UAR I

1

op aanwezigheid van hitteresistente bacteriën. ‘We zitten met compost op een dood spoor. Je kan processen in de bodem aanpassen, maar als de temperatuur in het uitgangsmateriaal boven de veertig graden is geweest dan is het risico op grote aantallen sporen al te groot. Dan zit je op een tijdbom.’

De overheersende aanwezigheid van thermofiele bacteriën is het gevolg van

een temperatuurverhoging in de bodem. ‘De houtsnippers composteren bij ons op een temperatuur van 55 graden.

Dat doodt veel bacteriën, maar geeft hitteresistente soorten juist meer kans.’

Wiersma snapt dat de zuivelindustrie geen enkel risico kan nemen, maar relativeert de risico’s wel. ‘Als je de melk gewoon in de koeling zet, is er niks aan de hand.’

Toch wacht hij niet af of de zuivelindustrie compostbodems verbiedt (expliciet dan wel impliciet). ‘Ik heb ook een eigen verantwoordelijkheid. Wij schakelen deze zomer over op stro. Stro kan weliswaar ook opwarmen in de pot, maar door het strobed op tijd te verversen, beperken we zowel de ammoniakemissie als de groei van thermoresistente bacteriën. Ik zal moeten uitmesten voordat het strobed een temperatuur heeft van dertig graden Celsius.’

2013

05-02-13 12:11

VX02_p15.indd 15

05-02-13 09:25

VX02_p16.indd 16

05-02-13 09:26

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zijn in de maatschappij. In deze editie: voorzitter carnavalsvereniging Leeftijd: 39 Naam: Ronnie van Gils Aantal koeien: 65 Woonplaats: Oploo

Ronnie van Gils bedenkt voorzitterstoespraken onder het melken

Kartrekker van het carnaval tekst Jorieke van Cappellen

F

eestvieren én zorgen dat alle andere dorpsgenoten een onvergetelijk carnaval hebben. Als voorzitter van carnavalsvereniging De Peelleuters in het naburige dorp Landhorst verenigt melkveehouder Ronnie van Gils het nuttige met het aangename.

De melkveehouder is sinds tien jaar betrokken bij de organisatie van het carnaval in Landhorst nadat hij dertien jaar geleden zelf Prins Carnaval was. ‘Het is gebruikelijk om daarna actief te blijven bij de organisatie’, vertelt Van Gils, die nu drie jaar voorzitter is. Bij een voorzittersfunctie komt best wat kijken, weet hij. ‘Voorzitter zijn is meestal geen functie waar mensen voor in de rij staan. Je vertegenwoordigt een vereniging, je moet zaken oplossen en soms een brandje blussen. Maar je wilt dat het carnaval in je dorp blijft leven. Iemand moet die kar trekken, waarom ik dus niet?’

Als voorzitter houdt Van Gils zich bezig met het dagelijks bestuur van de carnavalsvereniging. Bij de officiële carnavalsfestiviteiten krijgt Van Gils de titel ‘vorst’. ‘Dat is de benaming voor de voorzitter van de raad van elf.’ Als vorst is Van Gils aanwezig bij alle festiviteiten en zorgt hij dat het programma in goede banen verloopt.

Vorst zijn betekent ook veel spreken in het openbaar. ‘Ik open onder andere de start van het carnavalsseizoen op de elfde van de elfde en de pronkzitting met een toespraak. Bovendien kondig ik de nieuwe prins aan. Tijdens de feesten neem ik ook regelmatig het woord om bijvoorbeeld mensen te bedanken.’

Zijn toespraken bereidt Van Gils meestal voor onder het werk op het bedrijf. ‘Goed voorbereiden vind ik belangrijk. Je mag geen namen vergeten. Onder het melken schieten mij vaak de beste woorden te binnen. Tijdens de koffie zet ik ze dan snel even op papier.’

Tijdens carnaval is Van Gils veel weg van zijn bedrijf. ‘Werk dat ik kan plannen, probeer ik voor het carnaval klaar te hebben. Ik zorg dat ik voldoende ver vooruit kan met mijn kuilen. Voor de dag dat we de optocht hebben, regel ik ’s avonds een melker. Anders moet ik verplicht weg, juist als het steeds gezelliger wordt.’

Van Gils gaat nog niet zover dat hij afkalvingen om deze periode heen plant. ‘Mijn vader houdt thuis een oogje in het zeil en ons bedrijf is vlak bij het dorp. Maar het is wel eens voorgekomen dat ik na de opening naar huis moest om bij de geboorte van een kalf te helpen. Niemand vindt dat een probleem. Sterker nog, er zitten nog twee melkveehouders in ons bestuur en drie in de raad van elf.’

Dat het voorzitterschap tijd kost, vindt Van Gils niet erg. ‘Als iedereen tevreden is en geniet, heb je veel eer van je werk. Het gaat er niet om hoeveel tijd het kost, maar hoeveel tijd je ervoor vrij wilt maken.’

V E E T E E LT

VX02_even geen boer.indd 17

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

17

04-02-13 10:36

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Hendrik Jan Arendsen Raedt: ‘Een koe is me nooit goed genoeg, ook Marjan niet’

Hendrik Jan Arendsen Raedt De fokstal van Hendrik Jan Arendsen Raedt en Gery Blikman is na het succes op de HHH-show een rijzende ster in roodbontland.

Aantal koeien: Aantal stuks jongvee: Melkquotum: Rollend jaargem.:

Alle koeien keuringswaardig Kampioene Marjan 26 van familie Arendsen Raedt-Blikman was Barchem

tijdens de HHH-show voor velen een verrassing, maar blijkt het resultaat van een duidelijke fokkerijfilosofie. Op de thuisbasis in

100 50 860.000 kilogram 8800 4,56 3,65

Barchem wordt de Blitzdochter sinds kort gemolken door robots. tekst Florus Pellikaan

HHH-kampioene Marjan 26 (v. Blitz). Productie: 4.02 310 11.657 4,41 3,37 lw 126

18

V E E T E E LT

VX02_bedrijfsrep Arendsen.indd 18

FEBR UAR I

1

2013

04-02-13 15:25

Z

e gaf tijdens de HHH-show alle NRMkampioenen het nakijken, de krachtige Blitzdochter Marjan 26. De nog relatief onbekende tweedekalfskoe verraste als onbetwiste algemeen kampioene veel roodbontliefhebbers, maar niet haar eigenaren Hendrik Jan Arendsen Raedt (44) en Gery Blikman (43) uit Barchem.

‘Ze groeide gedurende de lactatie langzaam naar haar topvorm. Het hing dus van de concurrentie af en die bleek ze gelukkig aan te kunnen’, vertelt een nog altijd trotse Arendsen Raedt.

Ook tijdens de NRM stond de subliem geuierde Marjan er overigens al goed voor, maar een ongeregistreerde moedersvader in de vorm van een eigen stier belette toen deelname.

Het succes van Marjan 26 staat beslist niet op zichzelf, want het scheelde weinig of de met 89 punten ingeschreven vaars Els 286 (v. Burnstyn) had zich tijdens de HHH-show ook nog tussen de kampioenes gevestigd.

Winnaarsmentaliteit De gedachte dat de fokstal van Arendsen Raedt een rijzende ster is in roodbontland lijkt meer dan gerechtvaardigd.

‘Ook in het verleden zijn we wel succesvol geweest op regionale keuringen, maar het resultaat van de afgelopen HHH-show is absoluut een hoogtepunt.

Het is ook wel het gevolg van een duidelijke filosofie’, vertelt Arendsen Raedt desgevraagd. ‘We streven naar een veestapel waarbij alle koeien keuringswaardig zijn. Een koe is voor mij nooit goed genoeg, ook Marjan niet. Iedere koe kan beter en moet ook beter. Maar dit geldt niet alleen voor de koeien, we streven op alle vlakken van het bedrijf naar constante verbetering. Niet dat we ontevreden zijn met wat we hebben, maar vanuit een winnaarsmentaliteit. Misschien komt dat door onze sportachtergrond.’

Hendrik Jan Arendsen Raedt verwijst daarmee naar de gezamenlijke familiehobby, de paardensport, waarin de kinderen Larson (17), Thomas (16) en Alvyra (14) op redelijk hoog niveau actief zijn, net als in voetbal. ‘We zouden in de fokkerij wel graag de Teus van Dijk van roodbont willen worden: proberen constant goed te scoren op twee tot drie keuringen per jaar en met het eigen gezin alle voorbereidingen doen’, vertelt Hendrik Jan. Zoon Larson knikt instemmend. De kampioenstitel voor beste roodbonte bedrijfsgroep van Nederland is voor vader en zoon na het recente succes een volgende droom.

Het streven naar een goede exterieurkoe

Door veel ruimte rond de robot valt het aantal op te halen koeien erg mee

geeft Arendsen Raedt enerzijds arbeidsplezier, maar hij ziet het anderzijds ook zeker als een heel functioneel doel.

‘Wanneer een koe foutloos in elkaar zit, ruim ontwikkeld is en veel ruwvoer kan verwerken, dan komt de melkproductie vanzelf. Melkproductie is misschien ook meteen het enige waarin we niet prestatiegedreven zijn.’

Tijdens een rondje door de stal blijkt dat kracht en gemak van produceren niet alleen duidelijk de handelsmerken zijn van HHH-kampioene Marjan 26, maar van het hele koppel, dat ongeveer voor twee derde uit roodbonten bestaat. ‘Er zijn collega’s die jaren op melk hebben gefokt, die daardoor kracht en beenwerk zijn vergeten en die nu fleckvieh moeten gebruiken om hun hachje te redden. Wij hebben altijd gefokt op een koe die in alle opzichten ruim ontwikkeld is en echt tegen een stootje kan. En wanneer een ruim ontwikkelde koe maar een goed kruis heeft, zorgt de ontwikkeling ook echt niet voor problemen in de stal.’

Stieren uit goede families Om de fokkerijfilosofie van een ruim ontwikkelde koe in praktijk te brengen, hanteert Arendsen Raedt bij het stiergebruik een ondergrens voor exterieur van 110. Alleen voor een stier met erg hoog eiwit wil hij een uitzondering maken tot 108 of 109. ‘Binnen het exterieur letten we sterk op ontwikkeling, maar ook op kruisvorm. Ik heb een enorme hekel aan een vlak of oplopend kruis omdat een koe dan nooit goed kan opstaan en vlot kan stappen.’ Ook let de Achterhoekse veehouder sterk op uiers en benen.

In de afgelopen periode hebben voor roodbont onder andere de stieren Jotan, Burnstyn, Maximus, Acme en Classic de

inseminatielijst van Arendsen Raedt gehaald. Bij zwartbont werden Goldsun, Windbrook, Fever en Survivor gebruikt.

Samen met zoon Larson selecteert Hendrik Jan ook jonge stieren uit goede koefamilies met meerdere generaties excellente koeien. Deze groep stieren vertegenwoordigt circa twintig procent van de inseminaties. De strakke fokkerijfilosofie zorgt ervoor dat de vaarzen al een aantal jaren gemiddeld met ruim 84 punten worden ingeschreven.

Productiewinst vaarzen Drie maanden geleden hebben melkrobots hun intrede gedaan op het melkveebedrijf. ‘Tien jaar terug was ik nog pro melkstal, maar de flexibiliteit van het robotmelken heeft ons overtuigd. Door de hobby met de paarden en een aantal bestuursfuncties is flexibiliteit erg fijn’, vertelt Arendsen Raedt.

Het functioneren van de robot gaat boven verwachting, met name het ophalen van de koeien valt de veehouder erg mee. ‘Met op dit moment 92 koeien op twee robots hebben we natuurlijk ook een flinke onderbezetting, maar we hoeven iedere dag slechts één tot twee koeien in de robot te jagen. In de eerste veertien dagen van het opstarten van de robot heb ik me ook opgesteld als een knecht en precies gedaan wat fabrikant Lely zei over hoe we met de koeien moesten omgaan.’ Gemiddeld ligt het aantal melkingen momenteel rond de 2,8.

Arendsen Raedt is ook tevreden over de uiergezondheid. ‘Het celgetal is gezakt van 180 in de zomer naar 120 nu en sinds de start van het robotmelken op 30 oktober heeft slechts één koe mastitis gehad.’

Arendsen Raedt verwacht dat de robots

V E E T E E LT

VX02_bedrijfsrep Arendsen.indd 19

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

19

04-02-13 15:25

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Al vijf jaar 950 vem in het kuilgras

Dertig centimeter paardenmest zorgt voor een comfortabel ligbed in de diepstrooiselboxen

ook zullen bijdragen aan een verdere productieverhoging en dan met name die van de vaarzen. ‘Bij traditioneel melken gaven de vaarzen gemiddeld tussen de 30 tot 32 kilo melk, nu zitten ze vlot tussen de 35 en 40 kilo melk. De vaarzen zijn ook beter in conditie, ondanks de hogere productie. Mogelijk dat de rust en ruimte en dus minder stress positief is voor de vaarzen.’

Wanneer volgend jaar alle koeien opnieuw hebben gekalfd en een lactatiestart op de robot hebben gemaakt, verwacht Arendsen Raedt daarom met de productie richting de 10.000 kilo te kunnen stijgen. Op dit moment ligt het rollend jaargemiddelde nog op 8800 kg melk met 4,56% vet en 3,65% eiwit.

geworden. ‘Bij verlenging van de stal moeten de koeien altijd door de oude, smalle looppaden richting de robot. Ter voorbereiding op de bouw hebben we een aantal hoogproductieve robotbedrijven bezichtigd. Ruimte voor de robot en brede looppaden richting de robot bleken een must te zijn om robotmelken te laten slagen.’

Opvallende details in de stal zijn veel ruimte en rijkelijk gevulde diepstrooiselboxen. ‘We hebben al sinds 1988 diepstrooiselboxen. Voor het beenwerk en het koecomfort is er niets beter dan diepstrooisel en wij kunnen dat combineren met lage kosten.’ De laatste acht jaar hebben de veehouders geen zaagsel meer gekocht en gaat er paardenmest van een stalhouderij uit de buurt in de boxen. ‘Als we het alleen met zaagsel moesten doen, hadden we eerst wel een laagje beton gestort in het dertig centimeter diepe bed’, vertelt Arendsen Raedt met een glimlach.

Het streven naar een constante verbetering binnen het bedrijf geldt ook zeker voor de ruwvoerwinning. ‘We streven naar een vem-waarde voor de eerste en de tweede snede van minimaal 950. We willen zo op den duur krachtvoer besparen. De laatste vijf jaar is een vem van

Sinds 1988 diepstrooiselboxen De Achterhoekse melkveehouders besloten als gevolg van de groeiende melkveestapel een stuk aan de stal te bouwen in plaats van een volledig nieuwe stal op te trekken. ‘Je ziet onderweg regelmatig dat na het bouwen van een nieuwe stal de oude stal maar half gevuld is. Dat vinden we zonde.’

In eerste instantie wilden de veehouders de stal verlengen, maar door de keuze voor robotmelken is dat een verbreding

20

V E E T E E LT

VX02_bedrijfsrep Arendsen.indd 20

FEBR UAR I

1

950 ook gelukt. We beginnen bijvoorbeeld nooit voor de middag met maaien en gaan gerust tot middennacht door om maar zo veel mogelijk suiker in de kuil te hebben.’

Maximaal 130 koeien Arendsen Raedt schudt het gras één keer en rijdt het bij voorkeur binnen 24 uur aan de kuil. De derde snede gaat standaard in de balen, zodat er in de zomer geen graskuil open hoeft te zijn en broei wordt voorkomen. Het rantsoen bestaat uit 60 procent gras en 40 procent mais, aangevuld met wat gedorst hooi en naar behoefte soja of een andere eiwitbron.

Richting de toekomst wil Hendrik Jan Arendsen Raedt samen met het gezin langzaam doorgroeien tot maximaal 130 melk- en kalfkoeien met de huidige twee robots. ‘Dat is voor Gery en mij wel genoeg. Deze omvang gaat prima als gezinsbedrijf aangevuld met wat loonwerk.

Groei je met één robot, dan moeten we er een medewerker bij hebben en ik verwacht dat het rendement daarvan vrijwel nul is’, stelt Arendsen Raedt. ‘Intussen willen we de jongens al snel veel ruimte geven om mee te denken in het bedrijf, die ruimte heb ik vroeger ook gekregen.’ l

2013

04-02-13 15:25

VX02_p21.indd 21

04-02-13 13:03

22

V E E T E E LT

VX02_p22.indd 22

FEBR UAR I

1

2013

04-02-13 13:10

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K T O O N

M E E S T E R S

Aan de hand van praktijkvoorbeelden schrijven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderij. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dijkhuizen, werkzaam bij de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bij een beschrijving van ziektebeeld tot behandeling.

Kalverdiarree door cryptosporidium vaak een hardnekkig bedrijfsprobleem

Cryptosporidiumdiarree I

n de afgelopen weken ben ik nogal eens geroepen bij jonge kalveren met ernstige diarree, die sterk vermageren en zelfs tekenen van uitdroging en zwakte laten zien. Met name deze koudeperiode was voor jonge kalveren zonder vetreserve en met een relatief groot lichaamsoppervlak een groot risico voor afkoeling en ondervoeding.

Vandaag was er weer zo’n geval. Een kalf van twaalf dagen oud had al enkele dagen wat diarree. Nu lag dat kalf slap en was het niet in staat om zijn kopje op te tillen. Na infusen met vocht, bicarbonaat en glucosevoeding in combinatie met injecties tegen shock en buikkramp kwam het kalfje met opgeheven kop in borstbuikligging.

Met een sonde gaf ik haar nog twee liter energierijke elektrolytendrank. Naast deze algeheel ondersteunende therapie wilde ik dit kalf (en haar leeftijdgenoten) indien mogelijk nog specifiek tegen de diarreeverwekker behandelen.

Met een sneltest is in de praktijk direct een diagnose te stellen.

Het kalf had een cryptosporidiuminfectie. Antibiotica hebben hierop geen enkel effect. Enkel het middel Halocur, één keer daags gedurende zeven dagen, remt de groei van dit organisme. Het middel Gabrovet doet dat ook, maar dat middel is in Nederland niet toegestaan.

Om bij kalverdiarree veroorzaakt door Cryptosporidium parvum de weerstand in de darm te ondersteunen levert biest een goede ondersteunende behandeling. Ik adviseerde de veehouder om gedurende vijf tot zeven dagen twee keer daags 150 milliliter biest aan de melk toe te voegen.

De encyclopedie Cryptosporidium parvum Diarree bij jonge kalveren in de melkperiode heeft soms een niet-infectieuze oorzaak in de vorm van een voedings(aanmaak)fout. Maar meestal is één of een combinatie van vier infectieuze organismen de oorzaak: de bacterie E. coli, rota- en coronavirussen en de eencellige Cryptosporidium parvum. Deze laatste is een sluipmoordenaar, die meestal rond de zevende tot vijftiende levensdag diarreeverschijnselen geeft.

Het gaat om een groengrijze en brijachtige diarree, soms met wat bloed erbij. De zieke kalveren zijn lusteloos. Tijdens het ziekteverloop van enkele dagen kwijnen

ze weg en vermageren ze nogal eens zo sterk dat ze aan de ziekte doodgaan.

Cryptosporidium reageert niet op antibiotica en is lastig te bestrijden, omdat het eitje (oöcyste) de meeste ontsmettingsmiddelen overleeft. Ook het vaccineren van hoogdrachtige dieren om zo via de biest meer antistoffen in het kalf te krijgen, heeft op deze ziekte geen effect. Naast het toedienen van Halocur is een ondersteunende therapie tegen uitdroging, onderkoeling en zwakte noodzakelijk.

Ter preventie is het verhogen van de weerstand door een optimaal biestmanagement en een goed (kalvermelk bevattende) melkpoeder van groot belang. De infectiedruk verlagen door een uitstekende hygiëne en door individuele huisvesting in een schone en droge verblijfplaats is een goede maatregel om iedere vorm van kalverdiarree te bestrijden.

V E E T E E LT

VX02_dap meesters.indd 23

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

23

04-02-13 14:06

I N T E RV I E W

BCZ-frontman Renaat Debergh weerlegt de kritiek op de lage melkprijs

België op het gemiddelde Twintig jaar al verdedigt Renaat Debergh, afgevaardigd bestuurder van de Belgische Confederatie voor de Zuivelindustrie, de belangen van de zuivelverwerkers. De overkoepelende organisatie voor zuivelfabrieken ziet zijn rol de laatste jaren aandikken, onder meer met het uitwerken van de Europese zuivelvoorstellen. ‘De melkveehouder zal in de toekomst meer naar de markt moeten kijken.’ tekst Annelies Debergh

H

et laatste kwartaal van 2012 was er wat melkprijs betreft een om snel te vergeten. Dat België slecht scoort in de internationale melkprijsvergelijking wil Renaat Debergh (54), afgevaardigd bestuurder van de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie, nuanceren. Hij bekijkt de melkprijsevolutie over meerdere jaren. ‘De melkprijs kun je niet beoordelen aan de hand van een periode van zes maanden. Wie conclusies wil trekken uit de vergelijking van melkprijzen moet oordelen over enkele jaren in plaats van maanden. België zit daar mooi op het gemiddelde. Als klein zuivelland is dat een lovenswaardige prestatie.’

Waaraan ligt de lage melkprijs?

‘De pieken en dalen van de melkprijs, uitbetaald door verschillende zuivelfabrieken, vallen nooit gelijk. Dat komt onder meer door een verschil in het producten-

24

V E E T E E LT

VX02_InterviewDebergh.indd 24

FEBR UAR I

1

assortiment en door volatielere prijzen voor bepaalde wereldmarktproducten.

Als de wereldmarkt voor zuivel goed scoort, is België het eerste land dat die opleving in de melkprijs vertaald kan zien.

We zijn ook de eerste om een slechte periode aan te voelen komen.’

Is België voor zuivelafzet dus nog steeds te veel op de wereldmarkt gericht?

‘We hebben een enorme evolutie doorgemaakt. Het productieaandeel van boter en melkpoeder is de laatste vijf jaar gezakt van 44 naar 38 procent van de Belgische zuivelproductie. Maar er liggen nog een aantal opportuniteiten. Dan denk ik onder meer aan de merkkazen, maar ook de productie van babyvoeding is een groeiende markt. Het valoriseren van wei biedt kansen en ook in de uitvoer naar andere landen kan nog vooruitgang worden geboekt.’

Waarom scoort België in melkprijs lager ten aanzien van zijn buurlanden?

‘De Belgische zuivelindustrie heeft een aantal handicaps in vergelijking met de buurlanden. Aan de kostenkant liggen bijvoorbeeld de energieprijzen in België dertig procent hoger dan in Frankrijk.’

‘Als we de vergelijking maken met Nederland, dan zien we dat het gemiddelde Nederlandse melkveebedrijf twee keer zo groot is, terwijl de totale melkproductie zelfs vier keer groter is met hogere gemiddelde gehalten in de melk. De melkdichtheid in kilogram melk per vierkante kilometer ligt drie keer zo hoog als in België. Dat heeft onder meer tot gevolg dat de melkophaling alleen al een halve cent per liter goedkoper is in Nederland. België heeft ook een kleinere thuismarkt.

Het is gemakkelijker om voor de thuismarkt te produceren dan melk weg te zetten op de wereldmarkt. Eigenlijk is het

2013

04-02-13 14:51

onder deze omstandigheden al een hele prestatie om het gemiddelde te halen in de internationale melkprijsvergelijking.’

Hoe moet de melkveehouder omgaan met de schommelingen van de melkprijs?

‘Sedert een aantal jaar zitten we met een toegenomen volatiliteit in de melkprijzen. Als je de grafieken van de afgelopen jaren naast elkaar legt, dan zie je om de drie tot vier jaar een slechtere periode.

Ook met meer volatiliteit blijft dat zo.’

‘Ik blijf op de lange termijn positief over de vraag naar zuivelproducten wereldwijd. In landen waar het bruto binnenlands product stijgt, gaat het zuivelver-

zuivelondernemingen en zou zoveel mogelijk moeten aansluiten bij het productenportfolio. Er zijn een aantal zaken rondom melkprijsbepaling die wettelijk dan wel interprofessioneel geregeld zijn.

We staan wat dat betreft op een kruispunt. Zo zorgt het Europees vastgestelde zuivelpakket voor enkele neveneffecten.

Een daarvan is dat er een verschillende prijs moet betaald kunnen worden tussen verschillende boeren. Er komen ook mogelijkheden voor contracten van bepaalde en onbepaalde duur. Ook termijnmarkten zullen operationeel worden in zuivel.

Dat allemaal bekijken we nu samen met de landbouworganisaties.’

‘De komende vijf jaar verwacht ik een groei van maximum vijftien procent’ bruik namelijk mee omhoog. Maar een melkveehouder die vandaag wil investeren, moet dat goed doordacht doen. Men moet zich de vraag durven stellen wat de meest efficiënte omvang is.’

‘De sector moet ook op de lange termijn denken. Ik betreur dat landbouworganisaties zich blindstaren op de melkprijs op korte termijn, elke maand de winnaars en verliezers bepalen heeft geen zin. Als er iets is waar lange termijn belangrijk is dan is het wel melkveehouderij.’

Liggen er nog vernieuwingen op tafel inzake de uitbetaling van melk?

‘Melkprijs is vooral een zaak van onze

Bepalen duurzaamheidsinitiatieven in de toekomst mee de uitbetaalde melkprijs?

‘De voorbije jaren was er de interprofessionele taskforce duurzaamheid. Daarbij is de evolutie in de sector tussen 1990 en 2010 zorgvuldig in kaart gebracht. Zonder dat er stimulansen voor waren, heeft de melksector veel gerealiseerd. De studie naar de ecologische voetafdruk van de Vlaamse overheid bevestigt dat de productie uitgedrukt in aantal CO2-equivalenten met twintig procent is gedaald in tien jaar tijd. In het interprofessioneel overleg is besloten om te kiezen voor een generieke aanpak. We willen vermijden dat er een opbod komt aan duurzaamheid en dus is

besloten om een aantal duurzaamheidsinitiatieven in kaart te brengen en op vrijwillige basis mee te nemen binnen IKM. Door mensen hiervoor extra bewust te maken, willen we de vooruitgang verder stimuleren zonder dwingende criteria op te leggen. Wel of geen weidegang toepassen is geen criterium. We laten het over aan de individuele zuivelfabrieken om weidegang al dan niet mee te nemen als duurzaamheidsinitiatief.’

De enquête van de Vlaamse overheid voorspelt een meerproductie van dertig procent. Hoe schat BCZ het post-quotumtijdperk in?

‘De enquête is duidelijk door bedrijven met groeiambitie ingevuld. Volgens de enquête stopt zeven procent van de bedrijven in een termijn van zes jaar tijd. De afgelopen zes jaar ligt dat percentage echter op vier procent stoppende melkveehouderijen per jaar. Ik geloof niet dat het aantal stoppende bedrijven de komende jaren afneemt.’

‘De groei binnen de Belgische melkveehouderij zal vooral afhangen van de melkprijs en het evenwicht tussen de verschillende landbouwtakken. Zo zien we dat in andere landen onder invloed van de hoge akkerbouwprijzen grote melkveebedrijven zelfs stoppen met melken.’

‘De toekomstige groei kan beter geraamd worden op basis van de vrije stalcapaciteit. De groei voor de komende jaren zal dan veeleer uitkomen op plus één tot drie procent melkproductie per jaar. Dan ligt de groei voor de komende vijf jaar op maximum vijftien procent.’

Betekent een nieuw Europees kader ook een andere relatie met de melkafnemer na 2015?

‘Bij de meeste coöperaties verandert eigenlijk niets, die blijven alle melk van hun leden afnemen. We kunnen wel erg verschillende situaties krijgen door onder meer het ontstaan van producentengroeperingen en contracten. De melkveehouder zal meer naar de markt moeten kijken. De melkveehouder zal voor zichzelf moeten uitmaken of hij voldoende afzetzekerheid heeft.’

‘Voor het contracteren van melk zijn in 2009 al enkele principeafspraken en een gedragscode gemaakt. We zien in de praktijk echter nog niet zoveel contracten. Blijkbaar is er toch een soort koudwatervrees vanuit de sector, maar het contracteren van melk komt zeker op ons af. Zowel de melkleveraar als de koper kan er belang bij hebben om meer zekerheid in te bouwen. Beiden kunnen het initiatief nemen. De bal ligt nu in hun kamp.’ l

V E E T E E LT

VX02_InterviewDebergh.indd 25

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

25

04-02-13 14:51

GERALD WERKT ® MET OVALERT ‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’ De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en een goed gevoel. Het systeem werkt super!’

OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN VAN BASIS TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert?

Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440. www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE

28-ALG-JAN.indd 1

CRV4ALL.NL

08-01-13 11:41

S P E C I A L

V O O R J A A R S B E M E S T I N G

Meer eiwit in de kuil: leg focus op voorjaarsbemesting en planning b캐 het maaien. Pag. 28 Arie Mourik uit Brandw캐k bemest al vier jaar met vloeibare meststof. Pag. 32 Jos Siebes uit Laag Keppel richt zich met bemesting vooral op de eerste snede. Pag. 33

VX02_special intro.indd 27

04-02-13 10:38

S P EC I A L

V O O R J A A R S B E M E S T I N G

De focus vooral leggen op voorjaarsbemesting en planning bij het maaien

Naar meer eiwit uit de eerste snede Met de hoge prijzen voor eiwitvoeders wordt het steeds lucratiever om te streven naar zo veel mogelijk eiwit in de graskuil.

Echter, door de aangescherpte bemestingsnormen laten de voorjaarskuilen de laatste jaren dalende gehalten zien. Een rondje langs specialisten met tips voor een hoger eiwitgehalte. tekst Alice Booij

V

an 207 gram ruw eiwit per kilo droge stof in 1996 naar 143 gram per kilo droge stof in 2012. Met deze cijfers van BLGG AgroXpertus is het duidelijk dat het bemestingsbeleid zijn sporen nalaat in het eiwitgehalte van de voorjaarskuilen.

‘Ruim vijftien jaar geleden werd er jaarrond nog zo’n 400 kilogram stikstof per hectare gestrooid’, verklaart Gerard Abbink, productmanager veehouderij bij BLGG AgroXpertus. ‘Mo-

28

V E E T E E LT

VX02_special bemesten.indd 28

FEBR UAR I

1

menteel is in sommige situaties de gift al beperkt tot 250 kilo werkzame stikstof per hectare per jaar. De formule luidt: 1 kilo stikstof = 6,25 kilo ruw eiwit. Dan is het logisch dat het eiwitgehalte daalt.’

Geen wonder ook dat het eiwit om (dure) bijsturing vraagt in het rantsoen. ‘Een koe heeft toch een rantsoen nodig met 15 tot 15,5 procent eiwit’, geeft Mark de Beer, productmanager ruwvoerteelt bij Agrifirm, aan. De afgelopen winter werd dat vooral duidelijk doordat de voorjaars-

kuilen van 2012 extra laag scoorden. ‘We hebben zelfs monsters gehad die niet verder kwamen dan 80 gram ruw eiwit per kilo droge stof’, weet Abbink.

Het had alles te maken met een lastig voorjaar, waarbij de eerste snede gras door het natte weer langer bleef staan dan gepland. Die natte omstandigheden zorgden ook nog eens voor meer stikstofverliezen. De opbrengst was er zeker wel, maar de eiwitgehalten waren volgens Abbink krap. ‘Als je stikstof geeft voor 3 ton droge stof, maar 4 of 5 ton oogst, dan verdunt het eiwitgehalte zich als het ware.

2012 was wat dat betreft een uitschieter naar beneden.’

Inkuilen in één dag Hoe kun je er als melkveehouder toch voor zorgen dat het kuilvoer genoeg ruw eiwit bevat? Gerard Abbink geeft het advies om de focus vooral te leggen op het juiste maaimoment. ‘Dat doen ze in het buitenland ook, waar ze gewend zijn om te werken met lagere kunstmestgif-

2013

04-02-13 11:56

ten en een mindere kwaliteit grasland.’

De planning van bemesting en maaien kunnen veehouders verbeteren. ‘In tegenstelling tot het eiwitgehalte zien we de laatste jaren juist wel weer een stijging van het suikergehalte in de kuil.

Het betekent dat de conservering tegenwoordig makkelijker verloopt; de conservering slaagt eigenlijk bijna altijd’, begint Abbink het betoog. ‘Denk maar aan najaarskuilen: die krijgen we tegenwoordig ook prima smakelijk, terwijl dat eerder nog weleens een probleem was.’

Met een grote slagingskans van de kuilen kan een melkveehouder dan ook na een kortere veldperiode oogsten. ‘Eendagskuilen zijn tegenwoordig vaak prima te maken, zeker met het gebruik van inkuilmiddelen. Een kuil van 40 tot 45 procent droge stof is wel prettiger voeren dan een kuil met 30 procent droge stof.

Maar het is beter om op tijd te maaien en een kuil te maken van 175 gram ruw eiwit per kilo droge stof en 30 procent droge stof dan meer dagen te wachten en in te kuilen met 45 procent droge stof en 140 gram ruw eiwit per kilo droge stof.

Dat melkt een stuk lastiger’, zegt hij.

Abbink weet natuurlijk dat het weer een belangrijke factor is bij het kuilen. ‘En natuurlijk is ook de grondsoort van belang. Op zandgrond kun je na regen gemakkelijker rijden dan op klei of veen.

Maar met een goede planning en snel handelen kun je oogsten op het moment dat het gras er het beste voor staat.’ Zijn

jaar

droge stof

organische stof

Ntot

Nmin

Norg

P2O5

K2O

MgO

Na2O

1994 1998 2002 2011

90 90 86 85

67 66 64 64

4,8 4,9 4,4 4,1

2,3 2,6 2,2 2,0

2,5 2,3 2,2 2,1

1,7 1,8 1,6 1,5

6,5 6,8 6,2 5,8

1,3 1,3 1,3 1,2

0,7 0,9 0,7 0,7

Tabel 1 – Gemiddelde samenstelling van dunne rundveemest in kilogrammen per 1000 kg product, periode 1994-2011 (bron: NutriNorm, NMI en BLGG AgroXpertus)

advies luidt: oogsten vóór of rond half mei. ‘De meeste grasrassen maken rond 1 juni al aar en verhouten dan ook al eind mei. De kwaliteit is dan weg.’

Veel variatie in drijfmest Ook bewuster bemesten is een manier om meer eiwit in de voorjaarskuil te krijgen.

Er moet dan voldoende stikstof bij het gras komen. ‘Meer stikstof betekent meer eiwit’, zegt Abbink. Dat stikstof moet voor de eerste snede vooral uit kunstmest komen. ‘Drijfmest levert vooral fosfaat, kalium en organisch gebonden stikstof.

Het heeft een langere, maar ook langzamere werking op de groei van het gras.’

Daarbij is het met name op de zandgronden in het oosten en zuiden van Nederland in het voorjaar een ‘gevecht’ om de drijfmest tussen mais en gras. ‘Mijn advies is dan: bemest je maisland goed. Dat heeft echt dierlijke mest nodig voor een goede opbrengst. Bij gras kun je dan bij de eerste snede wat minder drijfmest uitrijden en dat compenseren met meer kunstmest, terwijl je bij de tweede snede

weer wat meer drijfmest beschikbaar hebt.’ Mark de Beer voegt daaraan toe dat timing belangrijk is. ‘Wanneer je half februari de mest op het land brengt, ga je voor de meeste kilogrammen droge stof. Bemest je half maart, dan bemest je voor een hoger eiwitgehalte.’

NutriNorm-manager Henk Frederix merkt hierbij nog wel op dat ook de samenstelling van rundveemest de laatste jaren is veranderd. ‘Vooral het stikstofgehalte in de mest is sterk gedaald.’

Uit analyses van het Nutriënten Management Instituut (NMI) en BLGG (tabel 1) blijkt dat het stikstofgehalte is gedaald van 4,8 naar gemiddeld 4,1 kilogram per ton. ‘Er is wel veel variatie tussen bedrijven en mestsoorten.’ De Beer rekent voor: ‘30 kuub met 4 of 3 kilo stikstof betekent wel 25 procent meer of minder bemesting.’

Twee keer kunstmest strooien Het is ook een idee om de kunstmestgift in twee keer toe te dienen. ‘Ik zie dat steeds meer veehouders hun stikstofgift

V E E T E E LT

VX02_special bemesten.indd 29

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

29

04-02-13 11:56

V O O R J A A R S B E M E S T I N G

Aandacht voor fosfaat Overigens schat Abbink in dat ook het fosfaat op langere termijn een

30

V E E T E E LT

VX02_special bemesten.indd 30

FEBR UAR I

1

200 150

percentage

ruw eiwit voorjaarskuilen (gr/kg ds)

250

100 50

20 12

20 10

20 08

20 06

20 04

20 02

20 00

19 98

19 96

0 jaar

120 100 80 60 40 20 12 20

10 20

08 20

06 20

04 20

02 20

00 20

98

0 96

zand

tekort

krappe voorziening

optimale voorziening

klei

veen

ruime voorziening

Figuur 3 – Zwavelvoorziening in voorjaarskuilen 2012

140

19

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

S-voorziening volgens S-index

Figuur 1 – Ruw eiwit in voorjaarskuilen tussen 1996 en 2012

suiker voorjaarskuilen (gr/kg ds)

verdelen. Vooral op gronden met een lager stikstofleverend vermogen zijn de ervaringen goed. Het is ook een vorm van risico spreiden’, aldus Abbink. Hij legt uit wat dan een goede planning is voor de kunstmestgift.

‘Meteen na het bereiken van de temperatuursom, bijvoorbeeld in maart, kunstmest strooien brengt de groei van het gras op gang en daarna nog één keer maximaal vier weken voor het maaien. Dan is het gras in volle groei en benut het de stikstof ten volle voor het maken van eiwit.’

Met name ammoniummeststoffen zijn volgens Frederix geschikt voor voorjaarsbemestingen. ‘Ammonium wordt goed geabsorbeerd door organische stof en kleideeltjes. Het is daardoor minder gevoelig voor uitspoeling dan nitraat.’ Ammoniumhoudende meststoffen zijn echter wel weer gevoeliger voor vervluchtiging. ‘Met nitrificatieremmers in de meststof zijn de uitspoelings- of denitrificatieverliezen minder. Overigens is gedurende het seizoen kas de beste meststof.’ De Beer onderstreept het nut van nitrificatieremmers in de kunstmest. ‘Ze zijn haast standaard, je kunt 20 procent kunstmest besparen of voor dezelfde hoeveelheid kiezen voor meer opbrengst.’

19

S P EC I A L

jaar

Figuur 2 – Suiker in voorjaarskuilen tussen 1996 en 2012

aandachtspunt zal worden. ‘In de kuilen zien we nog geen daling van het fosfaatgehalte, maar dat komt doordat er nog genoeg fosfaat in de bodem zit.’

Bij stikstof wordt het gewas bemest, bij fosfaat wordt als het ware de bodem bemest, legt hij uit. ‘Een fosfaatbemesting zorgt ervoor dat het bodemniveau op peil blijft en er via de bodem voldoende

geleverd wordt aan het gewas.’ De fosfaattoestand van de bodem heeft veel invloed op het productiepotentieel. ‘Een opbrengst van 10 ton droge stof onttrekt op jaarbasis al snel 95 kilo fosfaat. Op percelen met een hoge fosfaattoestand krijgt de veehouder maar wettelijke ruimte voor 85 kilo bemesten. Het gaat dus nog een hele tijd goed, maar op termijn wordt fosfaat een aandachtspunt.’

Behoefte aan zwavel Naast stikstof en fosfaat is het vooral zwavel die aandacht moet krijgen in de voorjaarsbemesting. Zwavel zorgt namelijk voor de eiwitopbouw, zowel bij het gewas als bij het dier. Een tekort aan zwavel betekent ook minder opbrengst.

BLGG AgroXpertus signaleert steeds meer kuilen met een onvoldoende zwavelvoorziening, geeft Abbink aan. ‘In de jaren tachtig kwam er 40 kilo zwavel per hectare uit de lucht. De aanpak van de

2013

04-02-13 11:56

Met vloeibare kunstmest naar meer bestendig eiwit Bemesten met vloeibare kunstmest op grasland levert vier procent verhoging van het bestendige eiwit op, zo bleek uit een onderzoek bij De Schothorst met de vloeibare meststof Powerbasic. Het percentage ruw eiwit was wel lager, maar de totale graslandopbrengst hoger, waardoor ook de ruweiwitopbrengst hoger lag.

‘Uit driejarige proeven, waarbij we Powerbasic 24N vergeleken met kas, kwam een opbrengstverhoging van bijna 2 ton droge stof per hectare per jaar, en in totaal dus ook meer vem en ruw eiwit.

Het ruweiwitgehalte in het gras daalde echter en de onbestendigeiwitbalans was ook lager. We wilden weten hoe dat kon’, beschrijft Koos Arens van Powerline-meststoffen.

Bij de vloeibare kunstmest PowerBasic komt de stikstof voor als ureum. Bij kas

bestaat de helft van de stikstof uit ammonium en de andere helft uit nitraat.

Proefbedrijf De Schothorst bekeek de eiwitsamenstelling van grasland bemest met deze vloeibare kunstmest en vergeleek die met de samenstelling in gras dat gangbaar bemest is met kas plus zwavel.

De onderzoekers kwamen er onder laboratoriumomstandigheden achter dat het gras bemest met Powerbasic een hoger aandeel bestendig ruw eiwit had en een hoger aandeel darmverteerbaar bestendig ruw eiwit. Dit resulteerde ondanks het lagere ruweiwitgehalte in een gelijk niveau darmverteerbaar eiwit.

‘Als aan dieren een gelijk niveau aan darmverteerbaar eiwit gevoerd wordt, leidt de bemesting met Powerbasic dus tot een betere benutting van ruw eiwit en zal dit resulteren in een lager melkureumgehalte’, luidt het onderzoeksrap-

port van De Schothorst. Ook het energieaanbod van gras bemest met Powerbasic lag wat lager, waardoor de voorspelde fermentatie in de pens trager was dan bij het controlegras bemest met kas plus zwavel.

Een hogere graslandopbrengst verdunt als het ware het ruweiwitgehalte, zo verklaart Arens achteraf. ‘De daling van de onbestendigeiwitbalans werd veroorzaakt doordat er meer bestendig en minder onbestendig eiwit in het gras zit.’

Het toepassen van vloeibare kunstmest wordt, anders dan in de akkerbouw, in de veehouderij nog niet op grote schaal toegepast. ‘Het marktaandeel groeit wel’, aldus Arens, die aangeeft dat het een investering vraagt van 120 euro per hectare over vier sneden. ‘Maar dat levert ook wat op: 2 ton droge stof en 1800 kvem per hectare. Daarbij bevat het eiwit een hoger aandeel bestendig eiwit.’

zure regen is heel effectief geweest en nu is het nog maar 4 kilo per hectare per jaar, terwijl het gras wel 40 kilo nodig heeft.’ De grond en het bodemleven leveren door mineralisatie later in het groeiseizoen wel genoeg zwavel, maar in de belangrijke voorjaarsmaanden te weinig.

‘We adviseren een zwavelbemesting van 15 tot 20 kilo per hectare’, zegt Frederix.

Hij geeft aan dat met name na veel regen

in februari en maart er een lage zwavelvoorraad in de bodem is. ‘Een tekort aan zwavel treedt vooral op na de eerste snede en op zandgrond is ook een zwavelbemesting na de tweede snede aan te bevelen.’ Hij waarschuwt ook voor overbemesting met zwavel. ‘Bij overbemesting werkt zwavel sterk verzurend op de bodem en kan die ook koper en selenium verdringen.’

Naast alle tips rondom bemesten geeft De Beer nog extra aan dat het ‘in de basis goed moet zijn’. En de basis is de bodem.

‘Een bodem moet een goede pH-waarde hebben. Dan kunnen alle voedingsstoffen opgenomen worden. En het grasbestand moet goed zijn, met 80 procent of meer goede grassen. Pas als dat in orde is, kan het gras maximaal eiwit produceren.’ l

V E E T E E LT

VX02_special bemesten.indd 31

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

31

04-02-13 11:56

S P E C I A L

V O O R J A A R S B E M E S T I N G

Arie Mourik bemest al vier jaar met vloeibare meststof

‘We voeren tien procent onder de dve-norm’ Een drukke agenda bracht Arie Mourik vier jaar geleden op het idee om de loonwerker de bemesting te laten uitvoeren.

Nu wil hij niet meer zonder vloeibare meststof. ‘De kosten zijn weliswaar hoger, maar de koeien halen prima resultaten, terwijl we tien procent onder de dve-norm voeren.’ tekst Alice Booij

T

erwijl in het voorjaar de collega’s met de kunstmeststrooier baantjes heen en weer rijden over het grasland, belt Arie Mourik uit Brandwijk zijn loonwerker. Al vier seizoenen zorgt de loonwerker voor de bemesting van de eerste en tweede snede. Met een spuitmachine verdeelt hij de vloeibare kunstmest over de 40 hectare grasland die het melkveebedrijf beheert. ‘Ik zou niet meer anders willen’, geeft Mourik aan. ‘We kunnen in het rantsoen met minder eiwit toe. De koeien presteren goed bij een rantsoen dat tien procent onder de dve-norm ligt.’

Sturen met soja Het rantsoen voor de tachtig melkkoeien wordt uitgerekend door de zoon van Mourik, die veevoeradviseur is. ‘De koeien halen een rollend jaargemiddelde van 9100 kg melk met 4,30% vet en 3,45% eiwit en een netto-opbrengst van 2255’, vertelt de veehouder. ‘Het ureum zit rond de 22, het rantsoen zit dus goed in elkaar.’

Het basisrantsoen is al jaren gelijk met 75 procent graskuil en 25 procent mais en wordt gestuurd met soja, zodat het ureum net boven de twintig blijft. ‘Volgens de berekening zouden we twee kilo soja moeten voeren om de dve-norm te halen’, aldus Mourik, die na de overstap minder eiwit voert. ‘Het blijkt in de praktijk dat we met 0,50 tot 0,75 kilo toe kunnen. Dat kan omdat de koeien

32

V E E T E E LT

VX02_special veehouder1+2.indd 32

FEBR UAR I

1

Een nadeel kan hij ook noemen. ‘We hebben veengrond met een teeltlaag van zo’n 15 tot 20 centimeter klei. Het moet wel droog zijn in het voorjaar, anders spoort het in. Zo’n spuitmachine is wel wat zwaarder dan een trekker met dubbellucht en een kunstmeststrooier.’

Overigens heeft Mourik de kunstmeststrooier nog niet verkocht. ‘Later in het seizoen bemesten we wel zelf. Dan gebruiken we onze kunstmeststrooier.’ l

het eiwit in de graskuil beter benutten.

Dat doet de vloeibare meststof.’

Toen Mourik vier jaar geleden een schuur aan het bouwen was, ontbrak het hem aan tijd om zijn grasland te bemesten. ‘Mijn buren lieten al twee jaar de loonwerker de vloeibare meststof uitrijden, dat heb ik toen als proef ook gedaan.’ De kosten van de vloeibare kunstmest PowerBasic liggen op 36 euro per 100 kilo en het uitrijden komt op 15 euro per hectare extra. ‘Maar doordat we besparen op eiwitrijk krachtvoer, verdienen we dat ook terug.’

Hij ziet nog meer voordelen. ‘De grasgroei is heel egaal. Bij het kunstmest strooien zie je nog weleens strooibanen door overlap. Door het spuiten wordt het echt precisiebemesting. En de zode is ook dichter geworden.’

Zelf kunstmest strooien De bespuiting vindt meestal eind maart plaats. ‘Begin maart hebben we zo’n 30 kubieke meter drijfmest op het land uitgereden en daarna volgt de bespuiting met zo’n 60 kilo stikstof per hectare voor de eerste snede. Ongeveer een week eerder dan de meeste veehouders met een kunstmeststrooier, want de meststof komt langzaam vrij.’ De planning is maaien rond de eerste of tweede week van mei. ‘Op papier is het eiwit in onze graskuil niet anders dan bij collega’s, maar in de praktijk merken we wel dat de koeien het eiwit beter benutten.’

Arie Mourik: ‘We hebben geen strooibanen meer, dit is precisiebemesting’

2013

04-02-13 11:52

Jos Siebes richt zich met bemesting vooral op de eerste snede

Streven naar opbrengst, structuur én eiwit Voor melkveehouder Jos Siebes is de eerste snede de belangrijkste oogst van het jaar. ‘Ik wil een goede opbrengst, een zo hoog mogelijk eiwitgehalte en ook nog structuur in het gras.’ Bemesten op basis van het grondonderzoek, een speciaal gemaakte kunstmestmix en zwavel zijn voor hem belangrijke punten. tekst Alice Booij

O

p de kuiluitslag van de eerste snede van 2012 van Jos Siebes staat het duidelijk: 179 gram ruw eiwit per kilogram droge stof. Hiermee zit de melkveehouder uit Laag Keppel mooi hoger dan het gemiddelde van 146 bij vergelijkbare grondsoort en omstandigheden.

‘Je moet ook wat geluk hebben dat je op het juiste moment kunt maaien en dat de omstandigheden tijdens de oogst goed zijn’, verklaart de bescheiden veehouder. ‘Ik vind zelf niet dat ik veel bijzonders doe.’

Feit is wel dat Siebes keurig volgens het boekje werkt. ‘Het grondonderzoek is de basis voor de bemesting. Daarop staat precies waar de grond behoefte aan heeft. Die hoeveelheid moet je in ieder geval bemesten om een zo hoog mogelijke productie te halen.’

Zo veel mogelijk (kunst)mest De uitdaging van Siebes voor de eerste snede is duidelijk. ‘Ik wil een hoge opbrengst, een hoog eiwitgehalte en ook nog structuur in het gras. Dat is de basis om met zo min mogelijk aangekocht eiwit te melken.’ De bemesting van de eerste snede krijgt daarom veel aandacht.

‘Ik bemest dan volop, de nog overgebleven kilo’s en kuubs bemesting verdeel ik over de volgende sneden gras.’

Het betekent dat de loonwerker zo vroeg mogelijk in het voorjaar 35 tot 40 kuub drijfmest uitrijdt per hectare. De ongeveer 55 hectare voor de eerste snede (van in totaal 60 hectare grasland) zijn dan niet in competitie met de 28 hectare snijmais, geeft Siebes aan. ‘Op het maisland

zit er nog stikstof in de grond en kan het benut worden voor eiwit in het gras.’

Hij denkt erover om de kunstmestgift voor de eerste snede zelfs te verdelen over twee strooimomenten. ‘Eigenlijk is de grasgroei bij 2500 kilo droge stof per hectare het best. De daglengte en de bodemtemperatuur zijn goed, op zo’n moment is extra kunstmest effectief voor een hoger eiwitgehalte.’ l

passen we rijenbemesting met drijfmest toe. Met 40 kuub halen we dan ook een goede opbrengst.’

‘Eigen’ kunstmest Als kunstmest heeft de melkveehouder een ‘eigen’ mengsel, dat afgelopen jaar bestond uit 21% stikstof, 9% zwavel, 6% natrium en 3% magnesium. ‘Dat is een kunstmest die past bij de grond. Voor de eerste snede strooi ik ruim 400 kilo, zo’n 85 kilo stikstof per hectare’, verklaart hij. ‘Door het hoge gehalte aan zwavel is het wel een duurdere meststof.’ Standaard zijn de zwavelgehalten in de kunstmest rond de 4 procent. ‘Dat vind ik te weinig, onze rivierklei heeft meer nodig om een goede opbrengst te halen.

Ik ben ervan overtuigd dat de investering in zwavel zich terugbetaalt.’

De veehouder streeft naar een strooidatum voor de kunstmest die past bij de hoeveelheid gras die hij van een hectare wil oogsten. ‘Bij 2,5 ton droge stof per hectare begin je eerder te strooien dan wanneer je kiest voor een oogst bij 4,5 ton droge stof. Ik strooi dus wat later en maai het liefst rond half mei.’

De trend van later maaien is volgens hem logisch. ‘Twintig jaar geleden maaiden we rond Koninginnedag, door de lagere stikstofbemesting ligt het maaimoment ook later.’

Hoe dichter het moment van strooien bij deze maaidatum ligt, hoe hoger het eiwitgehalte, weet hij uit ervaring. ‘Dan Jos Siebes: ‘Door een lagere stikstofbemesting ligt de maaidatum ook later’

V E E T E E LT

VX02_special veehouder1+2.indd 33

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

33

04-02-13 12:24

‘HONDERDTONNERS OM TROTS OP TE ZIJN’ Fam. Vos, Godlinze

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren voor u van uiteenlopende rassen die uitstekend scoren op

deze kenmerken. Ze zorgen voor verhoging van uw bedrijfsrendement door koeien die probleemloos produceren jaar in jaar uit.

BETTER COWS | BETTER LIFE

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 1

04-02-13 09:19

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

MELDON

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

292

216

267

117

LVD

740

617

864

157

UIERGEZONDHEID

106

106

108

100

CELGETAL

107

105

108

100

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 2

04-02-13 09:19

Roosje 178 (v. Atlantic) Eig.: Mts. L. & R. Hof-Dekker, Balkbrug (Foto: Alger Meekma)

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! ATLANTIC BLINKT UIT OP ALLE FRONTEN! Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker.

Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

292 740 113 106 106 103

BETTER COWS | BETTER LIFE

038-13 product-feb1-NL.indd 1

04-02-13 09:25

Foto: Margreta 124 (v. Vigor) Eig.: Reussink, Winterswijk-Meddo (Foto: Els Korsten)

MET VIGOR REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Zijn levensduur blijft verbazen en zijn Nederlandse dochters stuwen zijn nvi naar ongekende hoogte.

En met een benenscore van 118 wordt hij wel heel erg onweerstaanbaar. Vigor, aangenaam.

VIGOR

(President x Even) Ki-code: 76-4445 aAa-code: 165324

(rb-basis)

NVI 267 LEVENSDUUR 864 BENEN 118 AFKALFGEMAK 115 VRUCHTBAARHEID 104 CELGETAL 108 % EIWIT +0,07 UIERGEZONDHEID 108

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 product-feb1-NL.indd 2

04-02-13 09:27

B E E L D V E R H A A L

Jonge broers gaan de boer op om boxvulling te maken uit gescheiden mest

Werken door dik en dun Het bedrijf van Paul (20) en Wouter (18) Broekhuizen vierde in januari zijn eerste verjaardag. De jonge ondernemers gaan de boer op met hun mobiele mestscheider. Het eerste jaar maakte de machine al 1200 draaiuren en groeide de klandizie naar twintig vaste klanten. De meeste veehouders benutten de dikke fractie als boxvulling. Een kijkje achter de schermen van het mest scheiden. tekst Tijmen van Zessen beeld Els Korsten

1

3

2

4

38

5

V E E T E E LT

VX02-beeldverhaal mest.indd 38

f ebr u ar i

1

2013

04-02-13 10:37

1

De mestscheider zuigt de mest uit de kelder aan.

Goed gemixte mest laat zich makkelijker scheiden. Ook het rantsoen van de koeien heeft invloed: mest uit grasrantsoenen is moeizamer te scheiden, maar de dikke fractie krijgt wel een iets hoger drogestofgehalte dan mest uit maisrantsoenen. Mais draagt bij aan een meer vezelrijke mest, waardoor deze zich makkelijk laat scheiden.

2

De (blauwe) wormpomp zuigt de mest aan.

Afhankelijk van de hoedanigheid van de mest verwerkt de machine gemiddeld genomen zo’n 35 tot 40 kuub per uur.

3

In de snijkast worden eventuele grasplukken versneden. Ook verwijdert het systeem riskante obstakels als stenen of klauwblokjes.

4

De machine pompt de mest naar het voorraadvat. Via een sensor (geel) blijft het niveau van de mestvoorraad stabiel; de sensor stuurt de aanvoerpomp elektronisch aan.

5

Vanuit het voorraadvat zakt de mest in de zeefkooi. Met een persvijzel wringt de machine het vocht via de zeef naar buiten. De persvijzel is in staat om drogestofgehalten van 32 Ă 33 procent te realiseren.

6

De scheider is van het type Sepcom. Deze regelt de druk op een manier die vergelijkbaar is met hoe een fotocamera de lens opent en sluit. Door de uitgang te vernauwen of te verruimen is het drogestofgehalte te reguleren. Hoe meer weerstand de installatie geeft, hoe hoger het drogestofgehalte.

7

De machine produceert afhankelijk van de eigenschappen van de mest tussen de zes en de tien kuub dikke fractie per uur. De hoogste capaciteit is te realiseren bij maisrijke rantsoenen.

8

De dunne fractie kan apart worden opgeslagen.

Hiermee is gericht te bemesten. De mineralen uit de dunne fractie komen sneller vrij dan uit drijfmest.

9

Peter Dorrepaal brengt de dikke fractie in de boxen. Hij werkt samen met de gebroeders Broekhuizen. Klanten die dat willen, kunnen de dikke fractie direct na het scheiden als boxvulling laten instrooien. Tijdens het vullen van de boxen is het belangrijk om kleine laagjes te verspreiden. De mest droogt dan snel op en geeft de koe een comfortabel ligbed.

10

De mestscheider staat op een aanhanger. Paul en Wouter Broekhuizen brengen de machine met de trekker naar de klant, de meeste bedrijven liggen in de buurt van hun woonplaats Garnwerd.

6

7

8

9

10

V E E T E E LT

VX02-beeldverhaal mest.indd 39

f e b r u a r i

1

2 0 1 3

39

04-02-13 10:37

Z U I V E L

A2-melk voor mensen die ‘gewone’ melk niet goed verteren levert Britse melkveehouders extra inkomstenbron op

Dankzij A2-gen wordt melk echt goed voor elk

40

VVEEEETTEEEELLTT J FAENB UR AU RA I R I1 /12 22001039

VX02_A2 melk.indd 40

04-02-13 12:31

Steeds meer deskundigen zien toekomst in gedifferentieerde melkstromen om melk voldoende toegevoegde waarde te geven.

Een bijzondere melkstroom is die van A2-melk, melk die geschikt is voor mensen die ‘gewone’ melk niet goed verteren. tekst Rachael Porter en Ivonne Stienezen

D

e toekomst van de melkveehouderij is het creëren van aparte melkstromen, differentiëren in het product melk. Dat stelden diverse sprekers op het symposium ‘Groter of groener’ over de toekomst van de melkveehouderij op 18 januari in Harmelen.

Melk is in Nederland en Vlaanderen vooral een bulkproduct. Melk is melk. Nederland en Vlaanderen kennen een paar melkstromen van melk die apart wordt opgehaald en verwerkt, zoals biologische melk, weidemelk en merkmelk. Het onderscheid bij die aparte stromen komt door de omstandigheden op het bedrijf of door het voer. In Australië, Nieuw-Zeeland en sinds kort ook in Groot-Brittannië is een heel bijzondere melkstroom op de markt: die van A2-melk. Deze melk wordt geproduceerd door koeien met een specifieke genetische variant.

Natuurlijke variant A2-melk is melk die geschikt is voor mensen met melkintolerantie, ofwel mensen die maagdarmproblemen krijgen na het drinken van gewone melk. Ongeveer twintig procent van de Europese bevolking is gevoelig voor het drinken van

melk. Dankzij A2-melk kan een deel van hen weer melk drinken.

Dat heeft te maken met de eiwitten in de melk. Het eiwit bèta-caseïne in melk komt van nature voor in verschillende varianten. De meest voorkomende varianten zijn A1 en A2. Of een koe A1- of A2melk produceert, is genetisch bepaald (zie kader op pagina 42). Veel mensen die gevoelig zijn voor melk, blijken gevoelig te zijn voor A1-melk. Zij kunnen zonder problemen wel A2-melk drinken. A2-melk zou ook andere gezondheidsvoordelen hebben, maar deskundigen zijn het daar niet over eens.

Nieuwe markten In Australië is A2-melk al sinds 2007 op de markt, met succes. Vier procent van de verkochte zuivel is A2, die goed is voor zes procent van de zuivelomzet. Het Nieuw-Zeelandse A2 Corporation is het ‘brein’ achter alle A2-melk. Dat bedrijf is in het bezit van patenten op onderzoek naar A2, de vermarkting van de producten die hieruit voortkomen en is eigenaar van het merk ‘A2’. Het bedrijf wil stap voor stap nieuwe markten verkennen en betreden. Vorig jaar december is het ge-

start met de productie in Nieuw-Zeeland voor de Chinese markt voor melkpoeder voor baby- en kindervoeding.

In Groot-Brittannië wordt A2-melk sinds eind vorig jaar geproduceerd en vermarkt door Müller Wiseman Dairies (MWD). De A2 Corporation ziet Groot-Brittannië als opstap naar Europa en wil eerst de markt daar uitbouwen, voordat de sprong naar het vasteland wordt gemaakt. Er zijn geen concrete plannen om A2 in Nederland en België op korte termijn te introduceren.

FrieslandCampina geeft aan dat het bedrijf de ontwikkelingen rond A2-melk heeft gevolgd, maar dat het door het gebrek aan wetenschappelijk bewijs over de voordelen voor de gezondheid geen reden ziet om in A2-melk te stappen.

Nicheproduct Peter Nicholson van MWD is tot nu toe tevreden over de introductie van A2-melk in zijn land. ‘We halen op dit moment bijna de geplande verkoop en de aanvoer is ruim genoeg om aan de groeiende vraag te voldoen.’ Nicholson denkt dat A2-melk een nicheproduct is en blijft. ‘Dat zien we al in Australië en ik verwacht dat dat ook voor Groot-Brittannië zo zal zijn.’

MWD zet A2-melk als een apart merk in de markt. A2-melk is nu verkrijgbaar in meer dan 600 Britse winkels door het hele land. ‘De samenwerking met de A2 Corporation heeft gezorgd voor het product en het merk. Nu moeten we “melk-ontwijkers”, mensen die A1-melk niet goed verteren, overtuigen om ons product te proberen’, legt Nicholson uit. Een grootscheepse advertentiecampagne is eind januari van start gegaan en moet nu zorgen

Met A2-melk mikken op 15 procent van de melkdrinkende populatie A2-melk is geschikt voor mensen die maagdarmproblemen krijgen bij het drinken van ‘gewone’ melk, maar die niet lactose-intolerant zijn. Zo rond de 20 procent van de bevolking vermijdt melk en melkproducten, maar ongeveer 5 procent is daadwerkelijk lactose-intolerant. De overige 15 procent kan gebaat zijn bij A2-melk.

Het verschil tussen A1- en A2-melk is de aminozuursamenstelling van het eiwit bèta-caseïne. Bij het verteren worden de A1- en de A2-eiwitten anders afgebroken. De verteringsproducten van A1 geven problemen bij sommige mensen, zoals diarree en een opgeblazen gevoel.

A2-koeien herkenbaar aan blauw oormerk

V E E T E E LT

VX02_A2 melk.indd 41

F E B R UA R I

1

2 0 1 3

41

04-02-13 11:52

Z UI V E L

voor een flinke stijging van de vraag.

Op dit moment produceren zestien Britse veehouders al zo’n 55.000 liter A2-melk per dag. Vier bedrijven leveren al honderd procent A2-melk, de rest melkt (nog) in twee groepen. Nog eens vier bedrijven staan klaar om binnen nu en drie maanden ook A2-melk te gaan leveren.

‘We hebben deze veehouders gevraagd om een sprong in het diepe te wagen om een nieuw product voor een nichemarkt te produceren’, aldus Nicholson. ‘Vanwege deze risico’s hebben we hen financieel ondersteund voor aanpassingen aan gebouwen en voor het testen op het A2-gen.

Bovendien betalen we voor A2-melk gedurende de komende twee jaar 2,5 penny (2,75 eurocent) extra per liter, boven op onze standaardprijs.’

Praktijkervaring De Britse veehouder Richard Pilkington produceert al A2-melk met zijn 250 melkkoeien. ‘De mogelijkheid om ons inkomen uit melkproductie te verhogen, sprak me het meest aan. Daarom hebben we ons koppel laten testen om te zien

hoeveel A2-producentes we hadden’, legt Pilkington uit. ‘We waren verrast dat onze veestapel maar liefst 48,5 procent A2-koeien bevatte, het gemiddelde ligt hier rond de dertig procent.’ Het resultaat van de 250 stuks jongvee was met 38 procent wat lager, maar voor Pilkington was het voldoende om het A2-contract te tekenen. ‘Toen we dat hadden gedaan, kregen we de resultaten van de individuele koeien en vaarzen om twee groepen te maken voor het melken: de A1- en de A2-groep.’

De A2-koeien zijn herkenbaar aan het blauwe oormerk. ‘Gelukkig kregen we van de melkfabriek financiële ondersteuning voor de investeringen, zoals een extra melktank, een extra compressor en extra leidingwerk.’

Naar 100 procent A2 Pilkington geeft aan dat de zuivelaar ook behulpzaam is geweest bij het vinden van nieuwe A2-koeien. ‘Die betaalt de tests van koeien en vaarzen die we interessant vinden om te kopen. Zo weten we voordat we de deal sluiten of de koeien inderdaad A2-melk leveren.’ Maar hij benadrukt dat

hij goed oplet welke dieren hij aankoopt, hij kijkt niet alleen naar het A2-gen. ‘Ik wil geen problemen in huis halen. Ik ben vooral bezorgd over para-tbc, daarom kijk ik goed naar gezondheidsstatussen. Ik wil zo veel mogelijk A2-melk produceren, maar niet ten koste van de diergezondheid.’ Daarom fokt hij de nieuwe aanwas het liefst zelf.

De veehouder gebruikt bijna alleen nog maar A2-stieren. ‘Van ongeveer honderd stieren is bekend dat het A2-stieren zijn.

Dat is nog steeds keus genoeg’, legt Pilkington uit. Om nog meer te profiteren van de plus in opbrengst voor A2-melk is Pilkington overgeschakeld op drie maal daags melken. De koeien geven nu gemiddeld bijna 32 kg per dag, met 3,98 procent vet en 3,17 procent eiwit.

‘Het managen van het koppel in twee aparte groepen betekent extra werk’, zegt de veehouder. ‘Het overschakelen naar driemaal daags melken betekent dat we dagelijks twaalf uur per dag in de melkstal staan. Uiteindelijk bestaat het hele koppel uit A2-koeien, dat maakt het wel gemakkelijker.’ l

Veel A2-koeien in Nederland ‘Koeien met het A2-gen komen van nature voor. Zoals bij elk gen krijgt een koe een gen van de vader en van de moeder mee. Koeien die A2/A2 hebben, geven volledig A2-melk, koeien die A1/A1 hebben, geven A1-melk en de A1/A2-koeien geven een mengsel van beide typen’, aldus Erik Mullaart, onderzoeker bij CRV. De hoeveelheid A1- en A2-koeien in een populatie verschilt per ras en per land of regio. A2 komt veel voor bij het guernseyras en bij koeien in Azië en Afrika. Koeien in de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Australië en de meeste Europese landen geven hoofdzakelijk A1-melk.

‘In Nederland hebben we opvallend veel A2-koeien’, stelt Mullaart. Uit een Nederlands onderzoek van Jeroen van Heck (2005) bij bijna 2000 koeien blijkt dat bijna 48 procent van de holsteinkoeien A2/A2 heeft en bijna 40 procent A1/A2.

‘Dat maakt fokken op A2/A2-koeien heel goed mogelijk.’

Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat het aandeel A2 in de Nederlandse holsteinpopulatie is gestegen. Tussen 1989 en 2005 is het aandeel A2 (in alle combinaties) gestegen van bijna 50 procent naar bijna 70 procent. Ook bleek dat koeien met A2 (A1/A2 en A2/A2) een iets hoger eiwitgehalte geven dan gemiddeld (0,02 en 0,03 procent respectievelijk). Of de toename van het aantal A2-dieren sa-

42

Ralma O-Man CF Cricket is een A2/A2-stier en dus bruikbaar voor de fokkerij op A2

menhangt met het fokken op meer eiwit, is niet te zeggen. ‘Het is een mogelijkheid’, geeft Mullaart aan. ‘Maar het kan ook komen doordat een paar populaire stieren toevallig het A2-gen vererfden. Of het is alleen toeval.’

Van enkele bekende Nederlandse CRVstieren is al bekend dat ze A2/A2 zijn, bijvoorbeeld Himster Grandprix, Delta Canvas, Aalshorst Pleasure en Ralma OMan CF Cricket. Deze dieren worden door de Nieuw-Zeelandse en Australi-

sche dochterbedrijven als zodanig verkocht. Ook in Duitsland zijn recent stieren getest op hun A2-status.

Sperma-importeur GGI heeft een aantal van deze A2-stieren in het pakket, zoals Leko en Jardin, Tableau, Jerudo en Faber.

René de Wit, vertegenwoordiger bij GGI Holland, geeft aan dat er vanuit Nederland slechts enkele veehouders interesse hebben getoond in A2/A2stieren.

VVEEEETTEEEELLTT j FaEnB uRUARI a r i 1 /12 22001039

VX02_A2 melk.indd 42

04-02-13 11:52

AL MÉÉR DAN 9.500 VEEMANAGERGEBRUIKERS

DE STERK VERBETERDE VEEMANAGER Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten.

Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter!

• Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens.

• Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen.

• Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld.

• Uitgebreid met detail dier.

• Zeer gebruiksvriendelijk.

• Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig.

Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440.

Bekijk de infographic op de website.

CRV4ALL.NL

038-13 VeeMngr-NL.indd 1

04-02-13 09:31

K E R S T Q U I Z

Veeteeltkinderwedstrijd levert originele knutselwerken en gedichten op

Dromen over kalveren Hoe ziet je droomkalf eruit? De opdracht voor de Veeteeltkinderwedstrijd resulteerde in prachtige knutselwerken en originele gedichten. Alle winnaars ontvingen inmiddels hun prijs. In Veeteelt een selectie van de mooiste knutselwerken en gedichten.

‘Mijn droom’ Ik droom… en zie mijn kalf in de wei, ze huppelt vrolijk en blij.

Ze heeft mooie lange benen, en sterke hoeven en geen tenen.

Ze zwiept met haar staart in het rond, en mept de vliegen van haar kont.

Met haar grote, zwarte oren, kan ze heel goed horen.

Ik roep haar naam, en ze komt bij me staan.

Ik droom… van haar mooie, grote ogen, ze houdt haar hoofd gebogen.

Ze duwt haar natte neus tegen mij, en samen rennen we door de wei.

De zon schijnt op haar zwarte lijf, Ze schittert als een olijf.

Ik droom…

Ze is zo mooi, en heeft een lieve kop, Mijn droomkalf, ze is TOP!

be (7

Julia Dob

kkinga jaar), Ma

e Hengel Gijs Oud n Geestere

(6 jaar),

Wilke Vinke (7 jaar), Groot Ammers

Arwin Verweij (9 jaar), Blijham

n

r), Dalfse

olk (6 jaa

der K Giel van

Aniek Hendriksen (7 jaar), Didam 44

Nynke van de r Eems (7 jaar ), Hemelum

VVEEEETTEEEELLTT J FAENB UR AU RA I R I1 /12 22001039

VX02_kinderknutsels en gedichten.indd 44

04-02-13 11:15

Hoofdprijswinnares Anna Koopman uit Randwijk poseert samen met haar droomkalf Maartje

Femke Teelken popelt om met haar hoofdprijs aan de slag te gaan: een dierenkliniek van Lego Wisse Maurits , r) (7 jaa e Meliskerk

Mijn droomkalf Ik heb een kalfje geen kalfje van goud geen kalfje van zilver een kalfje waar ik van houd.

Martijn Legendal (5 jaar), Tjerkgaast

Samen gaan we naar de keuring ik was hem en zet hem in het sop ze volgt me als de beste ik geef hem een aai over zijn kop.

Samen zijn we op de keuring heel parmantig stapt ze rond met haar rugje heel erg echt loopt ze tot ik stil stond Dat kalfje waar ik van houd is niet van zilver of goud het kalfje dat is kampioen alleen als we het samen doen.

Anna Moree (10 jaar), Oud-Beijerland

Stef de With (6 jaar), Hei- en Boeicop

Koe Superveel melk Ik herken haar Niet mooi, wel goed 404 Tijmen Looijen (11 jaar), Hoornaar

De kalverkeuring Ik ben Teun Oude Hengel Ik ben geen bengel.

De kalverkeuring vind ik heel erg leuk De mensen lagen in een deuk Want Margje is een heel bijzonder lief kalf Grijs, wit en zwart half om half.

Met het exterieur stond ik niet vooraan Maar ik kwam er wel mee in de krant te staan.

Met het voorbrengen won ik wel een prijs Dat kwam door het vele oefenen samen met mijn broers Hein en Gijs.

Papa hielp met het scheren en wassen Margje ging mij een keer bijna onder plassen Dit jaar doe ik ook weer graag mee Niet met 1, maar misschien wel 2 Teun Oude Hengel (8 jaar), Geesteren

V E E T E E LT

VX02_kinderknutsels en gedichten.indd 45

F E B R UA R I

1

2 0 1 3

45

04-02-13 11:17

D I E R R E P O RTA G E

Oud-NRM-kampioene kalft na zeven en een half jaar opnieuw af en maakt zich op voor tweede EK-deelname

De comeback van Millenium Ruim zes jaar na haar algemeen kampioenschap op de NRM is Twente Dairies JT Millenium terug in de keuringsring. De Convincerdochter is in de tussentijd weinig ongeluk bespaard gebleven, maar dankzij haar ongekende wilskracht staat ze er weer. tekst Florus Pellikaan

video-impressie www.veeteelt.nl

V

eel bezoekers van de afgelopen HHHshow zullen verrast hebben opgekeken toen Twente Dairies JT Millenium de ring betrad. Ruim zes jaar was de oudNRM-kampioene niet in het openbaar verschenen en opeens stond ze er weer.

Na een tussenkalftijd van zeven en een half jaar maakte de inmiddels dertienjarige Convincerdochter haar rentree in de showring en mocht ze zelfs verdienstelijk deelnemen aan het kampioenschap oudere koeien. Wat haar eigenaren Harrie en Jos Tijhuis uit Hooghalen betreft was de rentree niet direct haar afscheidswed-

strijd. In ieder geval drie keuringsdeelnames hebben de broers voorzichtig ingepland, waaronder ook een rentree op het Europees kampioenschap op 2 maart.

Verstopte eileiders Eerst nog even terug naar die succesvolle derde lactatie van Millenium. Nadat ze op keuringen meerdere keren net naast het goud had gegrepen, won ze in december 2005 tijdens de HHH-show dan eindelijk een felbegeerd algemeen kampioenschap.

Het was de opmaat voor een succesvolle reeks keuringsdeelnames. ‘In juni 2006

vertegenwoordigde ze Nederland op het EK en was ze de kopkoe van de landengroep’, vertelt Harrie Tijhuis nog altijd zichtbaar trots. ‘Individueel liep ze op een 1b-plek en eindigde ze zelfs als derde in het kampioenschap.’

Een maand na haar EK-deelname werd Millenium ook algemeen kampioene op de NRM en werd ze ingeschreven met 94 punten. ‘We hebben enorm veel plezier met deze koe beleefd, maar we hebben ook veel pech met haar gehad.’ Met dat laatste verwijst Jos Tijhuis naar de periode na de succesvolle keuringsreeks. ‘Maar het plezier heeft alles overwonnen. Zo’n koe met zulke successen fok je echt maar één keer in je leven.’

Net na de NRM besloten de broers Tijhuis Millenium te spoelen, maar dat bleef zonder resultaat. ‘Volgens de et-specialist had ze verstopte eileiders en kon ze ook niet meer drachtig worden. We hebben toen een aantal ivp-sessies gedaan’, vertelt Jos. Op het moment dat Millenium 1600 dagen aan de melk was, begon ze

Millenium maakte afgelopen december tijdens de HHH-show een verdienstelijke comeback in de keuringsring

Twe N (v

46

VVEEEETTEEEELLTT jan F E B uR ari U A R I1 /12 22001039

VX02_millenium en koepad.indd 46

04-02-13 14:27

K O E PA D

flink te groeien en besloten Harrie en Jos haar maar droog te zetten.

Millenium ging het weiland in en kwam zonder bedoelingen in een koppel pinken met een stier te lopen. ‘Volkomen tegen de verwachtingen in bleek ze op een gegeven moment drachtig te zijn, maar na tien weken verwierp ze de vrucht weer.

Het was voor ons wel het teken dat in ieder geval een van de eileiders dus toch niet verstopt zat’, vertelt Harrie. Daarom besloten de broers Millenium alsnog te spoelen, wat in twee sessies resulteerde in dertien embryo’s.

Te danken aan wilskracht Na de et-sessies bleef een aantal inseminaties zonder het gewenste resultaat, maar uiteindelijk zorgde een embryo voor een nieuwe dracht. Opnieuw bleef pech Millenium afgelopen september echter niet bespaard. ‘Drie maanden voor de uitgerekende datum begon ze wat uier te krijgen. We hebben haar direct uit het land gehaald en twee dagen later werd een dood kalfje geboren’, vertelt Jos. Harrie vult aan: ‘We hadden op dat moment niets te verliezen en wilden proberen haar weer aan de melk te trekken. De eerste veertien dagen hebben we haar zes keer per dag gemolken totdat ze twintig liter per dag gaf.’ Na deze twee weken zijn de broers overgeschakeld op driemaal daags melken in de robot. Millenium produceert op dit moment zo’n veertig liter per dag en heeft dus inmiddels deelgenomen aan de HHH-show.

Alhoewel de laatste dracht niet vlekkeloos verliep, was het niet de meest kritieke periode uit het leven van Millenium.

‘Eigenlijk is de pech begonnen toen ze voor de derde keer afkalfde van een heel zware tweeling. Ze was toen zo ontzettend ziek dat je haar met één vinger wel om kon duwen’, vertelt Jos. ‘Het is aan de Benarlinda (v. Ben) Guigne JPS (v. Leadman) Loupe JPS (v. Esquimau) Nina JPS (v. Gibbon)

Twente Dairies JT Millenium (v. Convincer)

Twente Dairies Nina 343 (v. Duplex)

Twente Dairies Millenium 407 (v. Goldwyn)

wilskracht van de koe te danken dat ze er doorgekomen is; 99 van de 100 koeien waren er met deze geschiedenis niet meer geweest’, stelt Harrie. ‘En dat is niet onze verdienste, maar die van Millenium. Negentig procent moet een koe zelf doen, slechts tien procent is verzorging.’

Dat wilskracht in de familie zit, bewijst ook de nog altijd aanwezige moeder van Millenium, Nina. De broers kochten deze Gibbondochter als kalf tijdens de Tulip Sale en inmiddels is ze in het bezit van alle predicaten die ze tot nu toe kon verdienen. Ze is preferente stammoeder, sterkoe 3 en honderdtonner en ook de mijlpaal van tienduizend kilo vet en eiwit is in zicht.

‘Nina gaf in combinatie met Bell Eltonbloed het beste resultaat’, analyseert Harrie. ‘Ze heeft veel dochters, maar Millenium en haar met 89 punten ingeschreven Duplexzus zijn de beste. Dat is het voordeel als koeien oud worden, dan kom je erachter wat de beste combinaties zijn.

We gaan daarom nu ivp doen met stieren met Bell Eltonbloed, zoals Atwood en Acme.’

De raad van bestuur van de Belgische zuivelcoöperatie Milcobel heeft beslist om Eddy de Mûelenaere aan te stellen als de nieuwe gedelegeerd bestuurder. Hij volgt bij Milcobel Patric Buggenhout op, die meer dan vijftien jaar aan het hoofd stond van de zuivelfabriek. De nieuwe CEO bekleedde in het verleden verschillende topfuncties bij de groep Vandemoortele, producent van voedingsmiddelen op basis van oliën en vetten. Eddy de Mûelenaere is 59 en burgerlijk ingenieur van opleiding. Als nieuwe CEO wacht hem de taak Milcobel verder te ontwikkelen als competitieve en coöperatieve zuivelgroep. Milcobel is een coöperatie van 3000 melkveehouders en verwerkte vorig jaar 1,1 miljard liter melk, zijnde een derde van de Belgische melkproductie. Het bedrijf haalde daarbij een omzet van 900 miljoen euro.

Overtollig vlees kwijt Voor succesvolle opvolging heeft Millenium zelf nog niet echt gezorgd. Een Amoren een Damiondochter zijn inmiddels niet meer op het bedrijf, wel een laatrijpe tweedekalfs Goldwyndochter, maar die is tot op heden nog niet op een keuring geweest. ‘Uit een kampioene een kampioene fokken valt niet mee. Je verwacht er vaak veel van, maar het gebeurt bijna nooit. Het is gemakkelijker om uit Nina een nieuwe kampioen te fokken dan uit Millenium’, stelt Harrie, terwijl hij richting de zaagselbox van Millenium loopt.

De vedette richt haar lange kop op bij het zien van de bezoekers. Eenmaal in de benen blijkt Millenium ten opzichte van haar optreden tijdens de HHH-show nog wat overtollig vlees kwijtgeraakt te zijn.

‘Dat wij in Zwitserland geen kampioene worden, kunnen we nu al wel vertellen.

Maar we vinden het gewoon een prestatie om Millenium na ruim zes jaar nog een keer op het EK te showen’, vertelt Harrie.

‘Daarnaast heeft ook een beetje meegespeeld dat wij ons er graag voor in wilden zetten dat Nederland weer aan het EK zou deelnemen.’

Maar wanneer zijn de broers Tijhuis dan tevreden met hun EK-deelname? ‘Als de koe er goed voor komt te staan en een beetje in de middenmoot meeloopt. Maar staat ze er goed voor en loopt ze in een heel sterke rubriek op een koe na achteraan, dan zijn we ook tevreden.’ l

Eddy de Mûelenaere

Joop Atsma (56) is door het bestuur van het Productschap Vee en Vlees (PVV) voorgedragen als nieuwe voorzitter. Atsma volgt Steven Lak op, die eind januari afscheid nam. Atsma moet officieel nog benoemd worden door de Kroon.

Als voorzitter gaat Atsma het afbouw- en overdrachttraject van het PVV begeleiden. De nieuwe PVVvoorzitter was van 14 oktober 2010 tot 5 november 2012 staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu.

Daarvoor was hij vanaf 1998 Tweede Kamerlid voor het CDA.

V E E T E E LT

VX02_millenium en koepad.indd 47

Patric Buggenhout

F E B R UA R I

1

2 0 1 3

47

04-02-13 14:27

agina 1

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koeien ??

Het beste voor uw koeien ?? ste uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ?? ??

Koecomfort ste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk w: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? uw: Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !! lll Waterbed Waterbed !!

Dual Waterbed !! !!

Dual Waterbed !!

Waterbed !!

Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug.

Meest duurzaam eindeloos blijvende duurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht.

Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht.

Meest koematras, veerkracht.

Behoud vanop uw koeien en reduceren op blijvende dierenartskosten.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. terug. sparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug.

Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkracht. snel uurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht.

Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel terug. duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder Behoud vanop uwstrooisel koeien en en reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug.

Behoud van uw koeien op Door besparing enreduceren arbeid verdient hetmeerprijs zich snel snel terug. terug.! sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: Meerwaarde zonder meerprijs ! oud dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !!

Behoud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. oud van van uw uw koeien koeien en en reduceren reduceren op op dierenartskosten.

Conclusie: zonder meerprijs Behoud uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !!

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !!

Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen liggen // Schone Recht Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 050-5732777 Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl

oeien met as komt, in zijn recht. rijsd. Met veestapel!

i? bij!

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

APINA NAOMI AV 84 (foto: Alger Meekma)

gram etmeel 21,98

(Ramos x VG 87 O Man x VG 86 Mtoto)

1e lijst: 2.02 305 d 9681 kg melk 4,80% vet 3,67% eiwit

Naomi stamt uit de internationaal veel gevraagde donorkoe HF Qualsiasi VG 87. Zelf heeft Naomi zich in de top van de Nederlandse koe-indexen genesteld dankzij: • € 272 Inet en 107 totaal exterieur • 686 levensduur – 111 celgetal – 103 vruchtbaarheid • 290 NVI

ineens

Van Naomi zijn donorembryo’s beschikbaar via het verse circuit. Haar Superstitiondochter Delta Norah (307 NVI) is ook beschikbaar via het verse circuit. Norah is de hoogst getypeerde Superstitiondochter voor NVI. Van Naomi’s Diamonddochter Delta Nesa (257) zijn ook embryo’s beschikbaar.

MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

ervaart.nl 26 62 27) j v e n4 8

038-13 Embryo-Naomi.indd 1

V E E T E E LT

VX02_p48.indd 48

FEBR UAR I

BETTER COWS | BETTER LIFE

04-02-13 09:29

1

2013

21-05-2012 11:16:25

04-02-13 13:15

VX02_p49.indd 49

04-02-13 16:14

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Naar Zuid-Afrika geëmigreerde familie Ter Hofte laat oog vallen op Botswana

Alleen de sterkste overleven Extreme regenval of juist droogte, koeien die sneuvelen door slangenbeten, een sterk variërende melkprijs. Boeren in Zuid-Afrika is niet te vergelijken met boeren in Nederland, zo ondervond de emigrantenfamilie Ter Hofte. Ruim 1200 koeien melken ze er, maar de blik is alweer verder gericht. Buurland Botswana lonkt.

‘Daar ontvangt de overheid melkveehouders met open armen.’ tekst Inge van Drie

50

V E E T E E LT

VX02_buitenlrep Z Afrika.indd 50

FEBR UAR I

1

D

e regen heeft grote gaten geslagen in de gravelweg die naar het bedrijf van Rob, Erica, Engbert en Tes ter Hofte leidt. In één dag 170 millimeter regen is meer dan het wegennet aankon. ‘Zelfs de melktankwagen kwam gisteren vast te zitten op het erf’, vertelt Engbert ter Hofte. Van stress is een dag later niks meer te merken; de jonge ondernemer lijkt alles weer onder controle te hebben.

Hij is wel gewend dat zijn dagen anders verlopen dan gepland. ‘Zuid-Afrika is niet zoals Nederland, waar alles volgens plan

2013

04-02-13 14:24

Engbert en Tes ter Hofte Halverwege de jaren negentig kocht de Nederlandse familie Ter Hofte een melkveebedrijf in Zuid-Afrika. Nu melken ze er 1200 koeien.

Humansdorp Zuid-Afrika

Aantal koeien: 1250 Jaarlijkse melkprod.: 7 miljoen kg Melkproductie per koe: 1200 kg per 100 kg lichaamsgewicht Bewerkbare grond: 580 hectare

verloopt. Je moet hier flexibel zijn en snel kunnen schakelen.’

Ver vooruitdenken doet de familie Ter Hofte daarom niet. Hooguit twee jaar.

‘Verder vooruit kijken is in Zuid-Afrika geen doen. De politiek, het klimaat; het kan hier elk moment weer anders zijn.’

Hightech- en lagekostenbedrijf Tot halverwege de jaren negentig boerden Rob en Erica ter Hofte, de ouders van Engbert, op een biologisch bedrijf in Welsum met 85 koeien, 300 rosékalveren en een kaaswinkel. In 1996 verkochten ze hun melkquotum. Het plan was om te emigreren. Oost-Europa was als bestemming nadrukkelijk in beeld, maar het werd uiteindelijk Zuid-Afrika. De Ter Hoftes streken neer in Humansdorp, niet ver van de kust in de provincie Oostkaap.

Rob en Erica verblijven inmiddels een deel van het jaar in Zuid-Afrika, terwijl de dagelijkse leiding op het bedrijf nu in handen is van hun zoon Engbert (30) en zijn vrouw Tes (30).

Zo’n 1250 koeien hebben de ondernemers onder hun hoede, verdeeld over twee locaties. De koeien produceren jaarlijks in totaal zeven miljoen kg melk. De hoogproductieve koeien lopen op Splendora, een gehuurd bedrijf met 380 hectare bewerkbare grond. ‘We investeren het liefst zo min mogelijk in grond en gebouwen. We stoppen het geld vooral in de koeien’, geeft Engbert ter Hofte aan.

‘We hebben hier op Splendora een hightechbedrijf, Soetfontein is ons lagekostenbedrijf.’

Dat verschil is duidelijk zichtbaar. Een

simpele, twintig jaar oude swingoverstal doet dienst op Soetfontein; voor elektronica is geen plek. Op Splendora daarentegen dragen de koeien stappentellers en gaan ze dagelijks twee keer door de zestigstands-buitenmelker, die voorzien is van de nieuwste snufjes. Geleidbaarheid, melkproductie en gewicht: Engbert tovert het met één druk op de knop op het computerscherm tevoorschijn. ‘Koeien die in korte tijd tien procent in gewicht verliezen of twintig procent in productie, worden automatisch gesepareerd, net als koeien met een heel hoge of lage activiteit.’

De melkstal haalt een capaciteit van 250 koeien per uur. ‘Als je alleen naar de melkproductie kijkt, zouden we nog meer koeien kunnen melken. De beperking zit in het voer dat de koeien in de melkstal krijgen. Ze hebben tien minuten nodig om dat op te eten.’

Gemiddeld wegen de koeien zo’n 500 kg, blijkt uit de meting in de melkstal. Engbert is er tevreden mee; aan zware koeien heeft hij een hekel. Hij drukt zijn melkproductie niet uit in kilo’s per koe, maar in kilogrammen melk per 100 kg lichaamsgewicht. Zijn koeien halen gemiddeld 1200 kg per 100 kg lichaamsgewicht.

De beste Zuid-Afrikaanse bedrijven scoren 1400 kg.

De Ter Hoftes, die meer dan honderd dochters van Kian aan de melk hebben, zoeken allround stieren uit met een plus voor eiwit. ‘We leveren onze melk aan een kaasfabriek. De gehalten dragen voor twee derde bij aan de melkprijs, het volume voor een derde.’ De melkprijs varieert sterk. ‘Afgelopen winter kregen we 38,5 cent per kg melk. Dat is het hoogste dat we ooit gehad hebben. Maar vorig jaar zaten we op 25 cent.’

Op een vangnet van de overheid hoeft de familie Ter Hofte niet te rekenen. Ook het weer werkt niet altijd mee. ‘In 2009 en 2010 hadden we te kampen met extreme droogte. Dat waren zware jaren. Hier in de buurt hebben veel bedrijven duizend koeien. Vooral op het moment dat de marges laag zijn, heb je die aantallen gewoon nodig om te kunnen blijven bestaan. In Zuid-Afrika zijn de afgelopen jaren honderden bedrijven gestopt. Alleen de sterkste overleven.’

Cashflow is voor de ondernemers het be-

Contract voor duizend rietjes Een lange rij koeien loopt richting de melkstal. Bruin, wit, zwart, rood: een mix van kleuren bevat de veestapel. De Ter Hoftes passen een rotatiekruising toe: holsteins x jersey x Zweeds roodbont x red holstein. ‘Holsteins zijn super melkkoeien, maar ze zijn te groot en ze kunnen niet goed lopen. Dat kan op ons bedrijf niet. De koeien lopen hier elke dag kilometers.’

Om de veestapel verder uit te breiden, hebben de ondernemers de afgelopen jaren regelmatig koeien aangekocht. Vrijwel zonder uitzondering waren dat zuivere holsteins of jerseys. Kruislingen zijn nauwelijks te koop, geeft Engbert aan.

‘De mensen hier zeggen: “Wie kruist, koopt een boerderij erbij, wie holsteins melkt, koopt koeien bij.”’

Voor het insemineren gebruikt de familie maar enkele stieren. Fabian en Kodak zorgen voor holsteininbreng, Edbo en Hällom zijn de te gebruiken Zweedsroodbontstieren en als jerseystier krijgt de Australische Badger kansen. ‘We sluiten contracten af voor duizend rietjes, dan kun je een goede prijs krijgen. We betalen nooit meer dan achtenhalve euro per rietje.’

Per uur gaan er 250 koeien door de melkstal

V E E T E E LT

VX02_buitenlrep Z Afrika.indd 51

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

51

04-02-13 14:24

B E D R I J F S R E P O RTA G E

langrijkste motief in de bedrijfsvoering.

‘Wij kopen geen machine die we pas over acht jaar hebben terugverdiend. In een heel slecht jaar kunnen we altijd nog het ondereind van de veestapel slachten. Dat levert meteen geld op en we hoeven dan nauwelijks meer voer aan te kopen. Op alleen gras kunnen we in principe overleven.’

Twaalf kilometer lopen Behendig manoeuvreert Engbert zijn pick-up langs de vele gaten in de weg. Het dichtstbijzijnde dorp is zestig kilometer ver, maar de veehouder is voor de dagelijkse controle nu onderweg naar zijn tweede bedrijf, Soetfontein. Dat ligt op twaalf kilometer afstand van het andere bedrijf. Elke maand volgt ook een deel van de koeien deze route. ‘Als de koeien in de tweede helft van de lactatie zijn en ze zakken qua productie onder de vijftien tot twintig kilo melk, gaan ze naar Soetfontein.’ De koeien doen zo’n drie tot vier uur over de twaalf kilometer lange tocht. ‘De jerseys gaan voorop, daarachter volgen de kruislingen en de holsteins sluiten de rij.’

Door het vele lopen is klauwbekappen amper nodig. ‘De klauwen slijten vanzelf wel. Op 1250 koeien hebben we nooit meer dan drie à vier koeien kreupel.’

De klauwgezondheid mag dan prima zijn, van andere gezondheidsproblemen heeft Ter Hofte wel degelijk last. Van vruchtbaarheidsproblemen bijvoorbeeld. ‘Dat is bij ons dé reden om koeien af te voeren.

Afgelopen jaar hebben we in totaal tien procent van de koeien afgevoerd. We insemineren koeien door tot ze vijftien tot twintig kilo melk geven.’

De tussenkalftijd ligt nu net iets boven de 400 dagen, maar is aan het oplopen. ‘Dat komt doordat we zijn overgestapt van jaarrond kalven naar twee afkalfperiodes

De koeien produceren 1200 kg per 100 kg lichaamsgewicht

per jaar: vier maanden in de winter en twee maanden in de zomer. Koeien die in zo’n periode niet drachtig worden, laten we overlopen.’ Volgens de veehouder vereenvoudigt een systeem met twee afkalfpieken het management. ‘We insemineren nu twee of vier maanden achter elkaar en dan een hele tijd niet. Sociaal gezien is dat prettig.’ Dat de tussenkalftijd door het nieuwe systeem stijgt, hindert Ter Hofte niet. ‘Het is voor ons goedkoper om lang door te gaan met insemineren en een tussenkalftijd van 600 dagen te accepteren dan om een nieuwe koe aan te kopen.’

Afgelopen jaar ging 3,4 procent van de koeien dood op het bedrijf. Een derde bij het kalven, een derde door teken en een derde door slangenbeten en andere ongelukken. ‘We willen naar twee procent, maar dat is hier moeilijk. We selecteren streng op geboortegemak. Ook gaan de koeien regelmatig door een spraytunnel om teken te beheersen. Als we dat niet doen, verliezen we hordes koeien.’

Ook op het gebied van uiergezondheid is Ter Hofte secuur. Op het hightechbedrijf houdt hij de geleidbaarheid van de melk nauwlettend in de gaten, op Soetfontein ondergaan elke week alle koeien een cmt-test. ‘Als een kwartier slecht is, melken we dat niet meer. We melken zeventig driespenen. Het is goedkoper om die te blijven melken dan om nieuwe koeien aan te kopen.’

Van de kalveren raakt de familie Ter Hofte jaarlijks 8,5 procent kwijt. ‘We mikken op vijf procent. Gisteren zijn er nog twee verdronken door de vele regen.

En jerseykoeien zijn weliswaar heel sterk, maar het grootbrengen van de kalveren is lastig; de uitval is hoog. Bij Zweeds roodbonten speelt dat minder, die kalveren zijn ontzettend sterk.’

Op iPad grasgroei bijhouden Naar een stal is het vergeefs zoeken; op beide bedrijven hebben de koeien geen dak boven hun hoofd. De koeien krijgen 365 dagen per jaar en 24 uur per dag wei-

De koeien krijgen 365 dagen per jaar, 24 uur per dag weidegang

52

V E E T E E LT

VX02_buitenlrep Z Afrika.indd 52

FEBR UAR I

1

2013

04-02-13 14:24

Afhankelijk van de grasgroei krijgen de koeien extra ruwvoer in de wei

degang. Om de twaalf uur krijgen ze een nieuw perceel. Als de koeien een perceel verlaten, staat de trekker met triplemaaier al klaar om het perceel te bloten. ‘Zo verliezen we geen hergroei.’

Engbert pakt zijn iPad erbij. Zijn vingers glijden over het scherm. Alle data van het bedrijf heeft hij erin opgeslagen. Zo houdt hij nauwkeurig de grasgroei bij. ‘We hebben twee medewerkers die wekelijks in alle percelen de grasgroei meten en rantsoendraadjes zetten.’

De ondernemers scharen in bij 2500 kg droge stof (ds) en weiden terug tot 1500 kg ds. ‘De koeien vreten per dag 14 kg ds gras: 7 kilo ’s ochtends, 7 kilo ’s avonds.

Op Splendora hebben we nu 510 koeien aan de melk. Keer zeven kilo, dat betekent dat we voor elke weiding 3570 kg ds moeten hebben, ofwel zo’n 3,5 hectare.’

Het grasbestand bestaat uit een mix van raaigras en kikuyu, een tropisch gras uit Kenia. ‘Kikuyu groeit alleen bij hoge temperaturen. Vanaf mei – dan is het herfst – is het te koud voor kikuyu en doet het

raaigras het beter.’ Het raaigras overleeft de hoge temperaturen in de zomer niet; elk jaar zaait de familie Ter Hofte daarom het hele areaal door met Engels of Italiaans raaigras. ‘Onze medewerkers zitten dan vijf weken lang dag en nacht op de trekker.’ Voor het kikuyugras is doorzaaien niet nodig. ‘Als de temperatuur stijgt, komt dat vanzelf weer tevoorschijn.’

Bezuinigen op stikstof Het gebruik van kunstmest proberen de veehouders zo veel mogelijk te beperken.

‘Het liefst zouden we, net als vroeger in Nederland, biologisch boeren,’ bekent Engbert, ‘maar helemaal biologisch boeren lukt simpelweg niet. Bovendien is er hier geen markt voor.’

De norm in Zuid-Afrika is 35 kg stikstof per ton geoogst product. De veehouders zitten nu op 10 tot 15 kg stikstof. ‘Economisch is dat ook slim. Stikstof is ontzettend duur’, stelt Engbert, die jaarlijks op geïrrigeerde grond zo’n twintig ton droge stof van een hectare haalt.

Kuilvoer maakt de familie zo min mogelijk. ‘Dat kost veel geld en het voer is van slechte kwaliteit. Dan kopen we liever luzerne.’ De aankoop van voer op het bedrijf is sowieso een flinke kostenpost.

Door scherp de markt in de gaten te houden en op het juiste moment te kopen, proberen de veehouders op die post te bezuinigen. ‘Met goed inkopen kun je veel verdienen. We kopen alle voercomponenten apart. Het betekent wel dat het rantsoen nogal eens wisselt.’

Hun piekproductie bereiken de ondernemers in september als het in Zuid-Afrika voorjaar is. Vrijwel alle koeien zijn dan aan de melk. ‘Dan is de kwaliteit van het gras het best en hoeven we geen bijproducten bij te voeren. We leveren dan 30.000 kilo melk per dag.’

Jaarlijks sneuvelt 8,5 procent van de kalfjes

Hoe graag de ondernemers ook in ZuidAfrika boeren – ‘Engbert leeft hier in zijn droom’, zegt Tes – ze richten hun blik ook verder. Er zijn vergevorderde plannen om in buurland Botswana een melkveebedrijf te starten. ‘Zo spreiden we het risico. In Botswana is de politiek anders dan in Zuid-Afrika. De overheid daar ontvangt melkveehouders met open armen.

Nu produceert Botswana één tankwagen melk per dag en halen de melkfabrieken hun melk uit Zuid-Afrika.’

Maandelijks jongvee wegen Met de jongveeopfok houden de Ter Hoftes al rekening met het bedrijf in Botswana. Tot voor kort verhuisden de kalveren bij een gewicht van 100 kilo naar een jongveeopfokker. Voor elke kilo groei kreeg de opfokker 1,56 euro. ‘We wogen het jongvee elke maand. Dat kostte ons elke maand twee dagen. We hebben gebudgetteerd op 750 gram groei per dag, maar de afgelopen maanden kwamen we zelfs boven de 1000 gram uit. Dat kost geld, maar dat betaalt zich vanzelf terug. De vaarzen die we nu terugkrijgen, zijn beter.’ Alle kosten zijn voor de jongveeopfokker. ‘Als een pink doodgaat, betaalt de jongveeopfokker het gewicht van het dier terug.’

Nu sturen ze een groot deel van het jongvee naar een nieuw bedrijf in Kuruman, in het noorden van Zuid-Afrika. ‘Hier kunnen de vaarzen zich beter aanpassen aan het klimaat en de voeromstandigheden in Botswana. Er is daar volop luzerne en ander voer beschikbaar.’

Een graassysteem is in Botswana geen optie. Het klimaat is te droog om te weiden.

‘We willen er een vrijloopstal bouwen en de koeien jaarrond een tmr-rantsoen voeren. Als dat allemaal doorgaat, breiden we hier niet verder uit.’ l

V E E T E E LT

VX02_buitenlrep Z Afrika.indd 53

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

53

04-02-13 14:25

F O K K E R I J

Semex verwacht dat nakomelingen van de Immunity+-stieren ongeveer vier tot acht procent minder mastitis hebben

Fokken op immuniteit Na tien jaar onderzoek door de universiteit van Guelph (Canada) is immuniteit als nieuw fokkerijkenmerk definitief geïntroduceerd. Semex heeft het exclusieve recht op het testen van stieren verworven. Metingen aan nakomelingen van de Immunity+stieren staan voor de komende tijd op het programma. tekst Florus Pellikaan

D

e doelstellingen vanuit de overheid en LTO op het gebied van diergezondheid en dierwelzijn zijn duidelijk.

Het antibioticagebruik moet omlaag en de levensduur van de melkkoe moet stijgen. Naast allerlei managementmaatregelen zijn er ook fokkerijkenmerken die daar een bijdrage aan kunnen leveren, zoals uiergezondheid en levensduur.

Ook het fokken op weerbaarheid wordt al enige tijd als een perspectiefvol toekomstig fokkerijkenmerk gezien. In Nederland is daarom in 2010 het project Weerbaar Vee opgestart (zie kader), maar de eerste praktische mogelijkheid om op immuniteit te fokken komt vanuit Canada. Na tien jaar onderzoek door de universiteit van Guelph is fokken op immuniteit praktijkrijp. Semex heeft bij de universiteit het exclusieve recht voor het testen van stieren op immuniteit verworven voor de komende tien jaar. ‘Sinds kort hebben we nu zo’n dertig holsteinstieren beschikbaar die nakomelingen geven die minder gevoelig zijn voor een cluster van veelvoorkomende aandoeningen zoals mastitis en baarmoederontste-

king’, vertelt Harry Schuiling, directeur van Semex Nederland en België.

Immuunrespons in beeld Het jarenlange onderzoek heeft uiteindelijk geresulteerd in twee tests waarmee de immuniteit van een dier wordt bepaald. Allereerst wordt de immuunrespons op ziekteverwekkers gemeten met behulp van vaccinatie met twee typen antigenen. ‘De mate van de reactie van het immuunsysteem zegt wat over de weerstand tegen met name bacteriële infecties bij het betreffende dier’, vat Schuiling het nut van de eerste test samen.

‘De tweede test is vooral gericht op de immuniteit tegen virale infecties. De test omvat het meten van de reactie van de huid op een plaatselijke infectie met een antigeen. Hoe dikker de huid na een infectie wordt, hoe beter het immuunsysteem reageert’, licht Schuiling toe. De reacties op de beide tests van alle dieren is verwerkt in een model voor het bepalen van de totale afweer van een dier.

Maar wat is de praktische waarde van een hoge gemeten immuniteit? ‘In di-

verse onderzoekprojecten is het verband bepaald tussen immuunrespons en het aantal ziektegevallen, de kwaliteit van biest en de reactie op commerciële vaccins’, vertelt Schuiling. Hij heeft de resultaten van het onderzoek naar het verband tussen immuunrespons en het aantal ziektegevallen paraat. Onder andere op een melkveebedrijf in Florida zijn uit een koppel met 3000 koeien willekeurig 700 koeien onderzocht op immuniteit. Zestien procent van de dieren is in het onderzoek aangemerkt als koeien met een hoge immuniteit. Deze koeien hadden ten opzichte van de gemiddelde koe in de veestapel 27 procent minder mastitis, 38 procent minder baarmoederontsteking en 15 procent minder slepende melkziekte.

Hoge erfelijkheidsgraad Van alle onderzochte stieren is de top tien procent die het hoogst scoort voor de totale immuniteit geselecteerd en deze wordt door Semex nu aangemerkt als Immunity+-stieren. Ook zijn er drempelwaarden ingesteld voor test 1 en 2 waar stieren die het label Immunity+ krijgen minimaal aan moeten voldoen.

Aan dochters van stieren met het Immunity+-label hebben onderzoekers nog geen metingen verricht. Aan de hand van de proef in Florida is wel een schatting gemaakt van wat het effect op het aantal ziektegevallen bij nakomelingen van Immunity+-stieren zal zijn.

‘Daarbij zijn de ruwe data gecorrigeerd voor erfelijkheid en correlaties. Op basis daarvan verwachten de onderzoekers dat dochters van Immunity+-stieren vier

Roel Veerkamp: ‘Hoge erfelijkheidsgraad is perspectiefvol’ Voorzichtig positief is Roel Veerkamp, coördinator bij de stichting Genetische Evaluatie Stieren (GES) over de innovatie Immunity+ van zijn Canadese collegaonderzoekers. ‘Het is natuurlijk in het belang van de sector dat er wereldwijd gestreefd wordt naar het verhogen van de weerbaarheid van melkvee’, vertelt Veerkamp. ‘Binnen de onderzoeksresultaten is de hoge erfelijkheidsgraad van

54

immuniteit erg perspectiefvol, net als de conclusie dat de vastgestelde hoge immuniteit positief geassocieerd is met een lagere ziekteprevalentie.’

Wel merkt Veerkamp op dat de innovatie in een vroeg stadium in de markt is gezet. ‘De betrouwbaarheid van immuniteit is op basis van één waarneming aan de stier en zonder dochterinformatie 25 procent en dat is niet hoog. Maar

doordat alleen de uiterste stieren zijn geselecteerd zal er best een effect in de praktijk gezien worden. Een individuele stier kan bij deze betrouwbaarheid echter nog wel tegenvallers geven.’

Veerkamp ziet waarnemingen aan dochters van Immunity+-stieren in combinatie met genoominformatie ook als een noodzakelijke aanvulling om het kenmerk verder te valideren.

VVEEEETTEEEELLTT j FaEnB uR aUA ri R I1 /12 22001039

VX02_immunity plus.indd 54

05-02-13 11:57

Project Weerbaar Vee richt zich op biomerker in melk Na diverse vooronderzoeken startte in 2010 in Nederland een grootschalig onderzoeksproject naar weerbaarheid bij melkvee onder de naam Weerbaar Vee. In de huidige fase van het project proberen de onderzoekers een biomerker in de melk van koeien te vinden die op basis van antilichamen een voorspeller is voor de immuniteit. ‘Aan de hand van de biomerker is het misschien mogelijk om de immuniteit van de totale veestapel via

fokkerij te verhogen’, vertelt Erwin Koenen, hoofd onderzoek bij CRV. De fokkerijorganisatie is met GD, LTO, Wageningen Universiteit, Productschap Zuivel en het ministerie van Economische Zaken partner in het project. ‘Anderzijds kan via een biomerker ook inzichtelijk worden gemaakt welke managementaspecten op bedrijfsniveau goed zijn voor de weerstand. In het onderzoek gebruiken we zowel bloed- als melkmonsters, maar

om praktische redenen streven we uiteindelijk naar een praktijktest in melk.’

Het kan volgens Koenen nog wel een aantal jaren duren voor de eindresultaten van Weerbaar Vee bekend zijn. ‘Als de hypothese wordt bevestigd, kan weerbaarheid een enorme impact krijgen op de fokkerij en heel veel opleveren. Maar het kenmerk is zo complex dat nog niet kan worden gegarandeerd dat dit op korte termijn praktijkrijp wordt.’

tot acht procent minder mastitis zullen hebben dan gemiddeld. Ook voor andere veelvoorkomende aandoeningen wordt een vergelijkbaar effect geschat.’

Schuiling werd bij de presentatie van het onderzoek verrast door de hoge erfelijkheidsgraad van immuniteit. ‘Andere gezondheidskenmerken, zoals uiergezondheid en vruchtbaarheid, hebben een erfelijkheidsgraad tussen de vier en tien procent. Die van immuniteit is 25 procent en daarmee vergelijkbaar met productiekenmerken.’

Semex heeft er uiteindelijk niet voor gekozen om een fokwaarde immuniteit te introduceren, maar alleen de absolute top te labelen als stieren die wat kunnen toevoegen voor immuniteit. ‘Veehouders moeten ook niet eenmalig zo’n stier gebruiken, dan kan het effect tegenvallen. Dit is een concept dat meerdere generaties gevolgd moet worden voor een duidelijk effect’, vertelt Schuiling.

Validatie met dochters Onder de ruim dertig stieren die het label Immunity+ hebben, zijn negen fokstieren, waaronder de bekende R-E-W Seaver (v. Goldwyn) en de FBI-broers Geno Maritime en Gillette Jungle. De overige stieren zijn genoomstieren. Ook hebben zes jerseystieren het label.

Ondanks de marktintroductie werken onderzoekers inmiddels aan verdere ontwikkeling van het kenmerk. ‘Er wordt een validatiestudie voor Immunity+ opgezet op basis van gezondheidswaarnemingen bij dochters van de betreffende stieren. Ook loopt er een genoomstudie naar verbanden tussen genetische merkers en de immuunrespons’, vertelt Schuiling. Inmiddels lijken er op basis daarvan bij de hoge-immuniteitkoeien op chromosoom 23 merkers gevonden te zijn die verantwoordelijk zijn voor immuniteit. Volgens Semex kan het nog wel tot twee jaar duren voor er een genoomtest beschikbaar is. l

V E E T E E LT

VX02_immunity plus.indd 55

F E B R UA R I

1

2 0 1 3

55

05-02-13 11:57

T H E M A B I J E E N K O M S T

Christianne Bruschke: ‘Volksgezondheid is de achilleshiel van de veehouderij’

Eerst groener, dan groter Einde quotering en groeiende wereldbevolking versus milieudoelstellingen, dierwelzijn en diergezondheid. Het rechtvaardigt de vraag of bedrijven in de toekomst groter of groener worden? Prominenten spraken erover tijdens de opening van een nieuwe dierenartspraktijk in Harmelen. tekst Florus Pellikaan

Geart Benedictus:

Bert van den Berg:

Wim Thus:

‘Waarom wel

‘Er zijn varianten

‘Een melkprijs van

fairtradebananen

tussen het kalf

drie cent boven

en de boer om de

direct weg en zes

de wereldmarkt

hoek uitknijpen?’

maanden zogen’

moet lukken’

duceert. Deze schaalvergroting staat haaks op de positie die het dier meer en meer in de maatschappij krijgt.

Deze twee ontwikkelingen komen samen op één boerenerf en zijn een uitdaging voor de toekomst.’

productschappen. ‘We weten niet wat we weggooien.

Straks gaat de Partij voor de Dieren bepalen dat de sector bvd moet aanpakken, dat is toch niet wenselijk?’

Toekomstmogelijkheden, ook ten opzichte van concurrentie uit het buitenland, zag Benedictus in verschillende melkstromen.

Dat sprak ook Bert van den Berg, beleidsmedewerker bij de Dierenbescherming, aan.

‘Ik zie wel mogelijkheden voor bijvoorbeeld een soort welzijnsmelk. Daarnaast sluiten wij niet uit om op termijn ook bepaalde zuivelstromen te gaan erkennen met ons Beter Leven-keurmerk, zoals we

H

et was de Universitaire Landbouwhuisdieren Praktijk uit Harmelen gelukt om ter gelegenheid van de opening van hun nieuwe onderkomen een handvol zwaargewichten achter de katheder te krijgen. Ze spraken in boeiende uiteenzettingen over de toekomst van de melkveehouderij met als thema ‘Groter of groener’.

Niet voor niets beet sectorkenner en voormalig Eerste Kamerlid Geart Benedictus het spits af met een schets van de huidige trends in de sector. ‘De verwachting is dat in 2020 vijftien procent van de bedrijven zestig procent van de Nederlandse melk pro-

56

V E E T E E LT

FEBR UAR I

VX02_themabijeenk en bloempjes.indd 56

Dierwelzijn meetbaar Positief is volgens Benedictus wel dat de consumenten kritischer richting de grootwinkelbedrijven worden. ‘Ze beginnen het opmerkelijk te vinden dat er wel fairtradebananen zijn, maar dat de boer om de hoek wordt uitgeknepen.’

Kritisch was Benedictus over het verdwijnen van de

1

nu met producten uit de intensieve veehouderij doen.’

Weidegang van melkvee noemde Van den Berg een absolute must. ‘Een dier heeft recht op buitenleven.’

Van den Berg gaf ook een inkijkje in wat een mogelijk volgend actiepunt van de Dierenbescherming wordt. ‘Wij zijn voorstander van het kalf bij de koe en daarbij zijn er echt wel varianten tussen direct bij de moeder weghalen en zes maanden zogen.’

Voor Ludo Hellebrekers, voorzitter van de Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde, ging de redenatie van Van den Berg over weidegang te snel. ‘Dierwelzijn moet eerst een meetbaar gegeven worden. Want de groeiende wereldbevolking voeden en een blijvende bijdrage leveren aan het bruto nationaal product lukt niet als we alle koeien, varkens en kippen in de wei doen’, stelde Hellebrekers. ‘Maar om onze plek in Nederland te garanderen, moeten we binnen dierwelzijn en -gezondheid wel kaders opstellen. En misschien is het dan wel beter om de energie te steken in betere stalconcepten dan in meer weidegang.’

Meer export in 2012 Het ULP, in 2009 ontstaan uit een fusie van de voormalige buitenpraktijk van de faculteit Diergeneeskunde en de praktijken Woerden en Westelijk weidegebied, was er ook in geslaagd om de hoogste veterinaire verantwoordelijke van Nederland, Christianne Bruschke, naar Harmelen te halen. Ze profileerde de agrarische sector als zeer belangrijk voor de economie. ‘Ondanks de crisis is de totale agrarische export in 2012 toch nog weer gestegen.

2013

04-02-13 15:17

K O E I E N B L O E M P J E S

Maar de Nederlandse veehouderij is ook erg kwetsbaar.

Volksgezondheid is de achilleshiel van de veehouderij.

Het zal dus groener moeten om groter te worden’, stelde Bruschke.

Ze sprak haar waardering uit voor de manier waarop de sector zelf dingen oppakt, zoals antibiotica. ‘Vanuit de overheid zal er de komende tijd echter wel aandacht zijn voor minder antibioticagebruik bij droogzetten en het verminderen van het voeren van antibioticamelk aan kalveren.’

Wim Thus, afdelingsdirecteur veehouderij bij Rabobank, was van mening dat Nederland een deel van de stijgende voedselvraag kan invullen. ‘Maar de enige mogelijkheid is leveren tegen de hoogste standaard. In combinatie met afzetten op de betere markten moet het dan mogelijk zijn om een melkprijs te realiseren die drie tot vier cent boven de wereldmarktprijs ligt.’

Sieko Postma, biologisch melkveehouder te Tjerkwerd: ‘De koe is zelf al een voermengwagen op vier benen.

Laat haar het voer zelf maar halen en mengen met goed krachtvoer.’ (NO)

Ad Taks, voorvechter zeldzame huisdierrassen: ‘Ik vind dat we een beetje verplicht zijn om ons culturele erfgoed te bewaken. Zet de rassen in voor datgene waarvoor ze bedoeld zijn. Geef de heidekoeien een plek in de natuur, al is het naast de Schotse hooglanders.’ (Ll)

Alfred Lubbers, melkveehouder te Scheemda: ‘Een maximaal comfort voor de koeien vinden wij heel belangrijk. Als wij goed zijn voor de koe, is de koe goed voor ons. Die filosofie heb ik overgenomen van mijn vader.’

(NO)

Erik van Valkengoed, melkveehouder te Leusden:

‘Ik gebruik SAP als rugdekking.

Meestal kies ik zelf een stier voor de koe. Daarvoor heb ik niet veel tijd nodig. Als ik een tochtige koe opgeef voor inseminatie, beslis ik op dat moment welke stier ik neem.’ (Bo)

‘Ik schrik wel eens hoe laag de vererving voor persistentie van sommige populaire fokstieren is.

Die gebruik ik dus niet.’ (Mm)

Adjiedj Bakas, trendwatcher: ‘Boeren moeten laten zien dat hun beesten het best leuk hebben. Ze zouden een felle campagne moeten starten tegen groeperingen als Wakker Dier, die met een groep van vijf mensen de hele branche gegijzeld heeft.’ (Bv)

‘Bij een hogere productie per dier heb je minder grondstoffen per kilo product nodig. Een koe die 10.000 kg melk produceert, heeft per kilo 30 procent minder energie nodig dan twee koeien met 5000 kg. Ook de uitstoot van broeikasgassen is daardoor per kilo veel lager.’ (Nv)

‘Friese roodbonten zijn niet agressief, maar het zijn wel koeien met een eigen wil, die hun eigen gang gaan. Ze zijn een beetje eigenwijs. Het zijn net Friezen.’ (NO)

Gerard Scheepens, directeur KI Samen: ‘De beste stieren van hun generatie zijn nooit de vaders van de beste stieren van de volgende generatie.’ (Bo)

‘Ik ga voor de boerenkoe, niet voor de exterieurkoe. Voor mij is het belangrijk om het optimale uit de koeien te halen, niet het maximale. Het zijn de koeien die het moeten doen. Ik wil ze niet opjutten.’ (NO)

Paul Galama, onderzoeker stalsystemen Wageningen UR: ‘Het is voor mij duidelijk dat we ons moeten bewegen naar een stalsysteem zonder ligboxen met meer aandacht voor dierenwelzijn.’ (Bv)

Erik van Valkengoed: ‘Mijn streven is met zo min mogelijk afkalvingen zoveel mogelijk melk. Dat betekent laat insemineren en lang doormelken.

Mensen denken soms dat die laatste lactatiedagen niet lonen.

Maar ik melk dan nog goedkoop en risicoloos 20 liter “dikke” melk daags.’ (Mm)

Herman den Blijker, kok en publicist

Jan de Vries, mede-eigenaar AI Total: ‘Nederlandse melkveehouders horen al jaren tot de veehouders met de meeste melkcontrole en bedrijfsinspectie van de wereld. Hierdoor zijn er volop betrouwbare data beschikbaar. Zonder de bijdrage van melkveehouders was er geen genomics- dan wel fokwaardeschatting mogelijk.’

(Mm)

Alfred Lubbers:

Aalt Dijkhuizen, bestuursvoorzitter WUR:

Jan Geuvert Hoogkamp, melkveehouder te Sint Nicolaasga:

Duurzaam groeien Om groei te realiseren, moet er volgens Thus wel een aantal hordes worden genomen op het gebied van milieu. ‘Ik wil niet somber zijn, maar wel iedereen overtuigen dat ze een bijdrage moeten leveren, anders komt de groei er niet.’

Thus sloeg hiermee een mooie brug naar de stellingname van Frank Verhoeven van Adviesbureau Boerenverstand. ‘Het maakt mij niet uit hoeveel koeien je melkt, het gaat erom dat je het fosfaaten ammoniakprobleem mee oplost. Hoe lang kunnen we het nog volhouden om zeventig procent van het fosfaat niet te benutten?’ Volgens Verhoeven moet daarom de duurzaamheidsprestatie van een veehouder beloond worden. ‘Dat kan verwerkt worden in het nieuwe GLB of misschien kan een bedrijf in het quotumloze tijdperk alleen nog groeien als het duurzame melk produceert.’ l

Bert Kristen, melkveehouder te Ambt Delden:

Roel Veerkamp, coördinator GES: ‘Veehouders moeten in de toekomst omgaan met het aanbod van stieren met een hoge fokwaarde en lage betrouwbaarheden of met stieren met een iets lagere fokwaarde en hoge betrouwbaarheid.’ (Bo)

‘Onze koeien moeten een keer jongen om melk te kunnen blijven geven. Een deel van de kalveren groeit op tot melkkoe, een paar schoppen het tot fokstier en de overblijvers mogen naar de kalfhouderij. Wie yoghurt eet, zuiveltoetjes naar binnen lepelt of verslaafd is aan koffie verkeerd, zorgt er mede voor dat we kalveren overhouden.’ (AD)

Bronnen: Nieuwe Oogst (NO), Landleven (Ll), Boerderij (Bo), Melkveemagazine (Mm), Boerderij vandaag (Bv), website Nevedi (Nv), Algemeen Dagblad (AD) V E E T E E LT

VX02_themabijeenk en bloempjes.indd 57

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

57

04-02-13 15:17

58

V E E T E E LT

VX02_p58.indd 58

FEBR UAR I

1

2013

05-02-13 09:29

B O E R E N G E LU K

H E T

G E L U K S M O M E N T G U U S

VA N

J A N S S E N

De sport van goed voeren ‘Iedere ochtend om kwart over zes klim ik op de tractor om onze koeien te gaan voeren. Op ons bedrijf is voeren echt mijn taak en ik doe het graag. Het geeft een goed gevoel om zo vroeg in de ochtend een nieuwe wagen vers voer voor de koeien te lossen.’

‘Goed voeren is misschien nog wel belangrijker dan melken. Wat een koe vreet, bepaalt voor een groot deel of ze gezond blijft en hoeveel melk ze geeft. Ik zie het als een sport om elke keer opnieuw een wagen smakelijk voer te maken. Ik ben daar heel precies in. Ik laat het voer exact vier minuten mengen.’

‘Tijdens het voeren let ik goed op het gedrag van de koeien. Komen ze met z’n allen naar het voerhek? Daaraan kun je zien hoe smakelijk het voer is en of ze zich fit voelen. Het is een mooi gezicht om alle koppen aan het voerhek te zien. Aan het getik en gerammel aan het voerhek hoor ik hoe tevreden mijn koeien aan het vreten zijn.’

Guus Janssen (25) melkt in vof met zijn ouders 80 koeien in Velp (N.Br.)

V E E T E E LT

VX02_boerengeluk.indd 59

F E B R U A R I

1

2 0 1 3

59

05-02-13 09:33

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL Voor al uw showartikelen en meer!

Een greep uit ons assortiment: • Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar LAVA3, ligboxstalstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,65 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3 Livestock Show Equipment Erica Rijneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

NIEUW!

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Rasino, één van de allerbeste Rau-zonen! bevruchting +7 Xsires crossbreeding b.v.

Tel.: 0566-622765

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35

Genoeg van de hoge voerkosten?

Breng hier vandaag nog verandering in!

Kijk op lagevoerkosten.nl

www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

MELKSTALVLOERPROBLEMEN? ’s Morgens de vloer schoon… ’s Avonds al op de nieuwe kunststofvloer melken!

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

Gladde roostervloeren?

w w w.xs i re s . c om in f o @xs i re s . c om

EIWITTOPPER!

STIKSTOF CONTAINERS

FRISO CV aAa 453

Wij voorzien ze van een antislipprofiel met onze Diamant-stripper. Geen afval, geen stof, diervriendelijk, goed resultaat.

OOK VOOR VOERGOOT- RENOVATIE

Vraag vrijblijvend voor informatie en prijsopgave Een begrip in antislip

Te koop:

Te koop stikstof containers

M. Beatrix 39 L. Prod. 118.338 5,41% v.

4,28% e.

Wereldrecordhoudster eiwitproductie

In diverse uitvoeringen voor transport en/of opslag van sperma en embryo’s al vanaf 3 liter.

v. Russel mv. Rogeer (Tops) Fokker: Theo Spruit, Zegveld Eerste dochters aan de melk!

Prijs € 16,00 per dosis, zie www.veecom.nl

Bel vrijblijvend over wat voor u de meest geschikte container is en de prijzen.

ndd 1

VEECOM Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

V. S. E. J. ADVOKAAT B.V. TELEFOON (0031) 0183-589109 FAX (0031) 0183-589129 GSM (0031) 06-53884044 E-MAIL: INFO@JADVOKAAT.NL

60

V E E T E E LT

02 feb_koeriertjes2013.indd 60

FEBR UAR I

1

ENKELE BESTE DEKSTIEREN multiservice v.o.f.

We hebben weer winterkorting!

Coevorderstraatweg 23 7917 PP Geesbrug Tel.: 0524-291637 Fax: 0524-291687 www.gavdsleenkunststofvloeren.nl

kunststofvloeren plex-top-melkstalvloeren reiniging en onderhoud opruwen stal- en bedrijfsvloeren

Tel. 06-51608017

www.dairystars.com

Laat zien wat u te koop heeft!

31-05-2012 13:53:24

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

2013

05-02-13 10:13

ALH_2011_08_Koeriertje_Algemeen_AL

FOKVEEVEILING ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN • Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies • Top exterieur Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

Cloppenburg

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

Dinsdag 12 februari Aanvang: 10.00 uur Bijzondere collectie van 398 afgekalfde vaarzen, 38 dekstieren, 2 koeien ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johann Bergsma, tel.: 0654253636 Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

• bespaart op de voerkosten

www.dekstieren.nl

g hebben voor toepassing tra Feed Ingredients BV peerstra.com

stra.com

g hebben voor toepassing tra Feed Ingredients BV peerstra.com gram

+€100,–

g hebben voor toepassing

tra Feed Ingredients BV stra.com

mte

peerstra.com

stra.com gram

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl

per koe per jaar

mte gram

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ail@speerstra.com, www.speerstra.com

www.speerstra.com

Vakantieboerderij tot 10 personen Ostfriesland www.boomborg.de

GOED

BETER

BEST

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

V E E T E E LT

02 feb_koeriertjes2013.indd 61

F E B R U ARI

1

2 0 1 3

61

05-02-13 15:07

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 806 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ABONDANCE

Florentin v. Robuste, m.Amande Robuste x Signac x Faucon Productie Amande (v. Signac): 3.09 305 6948 4,03% 3,95% 6.02 303 7969 4,02% 4,09% • Het ras Abondance komt uit de Franse Alpen.

• De melk is zeer geschikt voor de verwerking tot kaas.

• Abondance-koeien beschikken over zeer goede benen met gesloten klauwen met zwart pigment.

• Duurzame- en vruchtbare koeien met een goede weerstand en prima uiergezondheid.

• De kalveren zijn goede drinkers, groeiers en worden makkelijk geboren.

Spermaprijs € 15,00 Uit voorraad leverbaar en bij de meeste KI-SERVICE-clubs.

V. S. E. J. ADVOKAAT B.V. TELEFOON (0031) 0183-589109 FAX (0031) 0183-589129 GSM (0031) 06-53884044 E-MAIL: INFO@JADVOKAAT.NL

ERKENDE ET-TEAMS

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

62

V E E T E E LT

02 feb_koeriertjes2013.indd 62

FEBRUAR I

1

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Postbus 160, 8530 AD Lemmer, The Netherlands Phone: +31(0)514 569001, fax +31 (0)514 569002 E-mail: mail@speerstra.com, Website: www.speerstra.com

Adverteren?

Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg goedkope manier van adverteren.

U kunt uw Koeriertje via e-mail zenden naar: jannet.fokkert@crv4all.com

2013

05-02-13 10:30

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

GEVRAAGD EN AANGEBODEN

 LEASEMELK 2012/2013 + 2013/2014  KOOPMELK 2013/2014 BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Ook buiten kantooruren bereikbaar

G O E D

MET SPOED GEVRAAGD: • LEASEMELK • KOOPMELK • TOESLAGRECHTEN

AANGEBODEN: • CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA • MELKVEE/AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: 370 KG; 556,2 KG EN 662,8 KG

• TOESLAGRECHTEN: € 187,52 t/m € 4.950,- PER RECHT • KOOPMELK: 4,092; 4,186, 4,232 LEASEMELK: 4,10 T/M 4,45

ZUIDERSMA Agro BV

Info kantoor Leek bij Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

Aanbod leasemelk: div. partijen van 4,272% tot 4,358% Gevraagd: koopmelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE! BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

V E E T E E LT

VX02_p63AOG.indd 63

F E B R U ARI

1

2 0 1 3

63

05-02-13 14:06

V O ER

V O O R

B O E R

FrieslandCampina wil betalen voor lactose in melk FrieslandCampina stelt voor om lactose op te nemen in de uitbetaling van melk.

De zuivelcoöperatie is verder voornemens om de negatieve grondprijs voor melk af te schaffen.

Deze maand krijgen de leveranciers van FrieslandCampina op de themabijeenkomsten een toelichting op de plannen.

Het is de bedoeling om eiwit, vet en lactose te belonen in een vaste verhouding van 10 staat tot 5 staat tot 1. Daarmee

winnen zowel eiwit als lactose aan belang. FrieslandCampina wil de markt meer specifiek vertalen in de melkprijs.

Gezien de toenemende vraag naar farmaceutische lactose en babyvoeding ligt het waarderen van lactose voor de hand.

Het ligt ook in lijn met de strategie van FrieslandCampina om te groeien in de categorieën baby- en kindervoeding, zuiveldranken en merkkaas.

Het is de vraag of melkveehouders vol-

doende mogelijkheden hebben om het lactosegehalte te beïnvloeden via voeding of fokkerij. ‘Wie meer lactose wil produceren, zal zich vooral moeten richten op een hogere melkproductie per koe; de hoeveelheid lactose per kilo melk is min of meer stabiel’, legt Piet Boer, bestuursvoorzitter van FrieslandCampina, uit. In het januarinummer ging Veeteelt uitvoerig in op de groeiende betekenis van lactose.

Johannes Spriensma ontvangt maisprijs kerstquiz Melkveehouder Johannes Spriensma uit Leens was de tweede puzzelaar die uit de bak met goed ingevulde inzendingen van de Veeteeltkerstquiz werd getrokken. Hij liep daardoor nipt de hoofdprijs mis, maar was wel degene die als eerste uit de overige prijzen mocht kiezen. Zijn keuze viel zonder lang twijfelen op de maisprijs.

Spriensma melkt 45 koeien waarvan de helft zwartbont en de helft blaarkop. Daarnaast werkt hij ook nog bij een akkerbouwbedrijf. Spriensma is zijn veestapel op dit moment verder aan het inkruisen met blaarkoppen.

Johannes Spriensma ontvangt de maisprijs uit handen van Hendrik Nagelhoud van Innoseeds

64

‘Ik wil graag nog meer naar sterke en conditierijke koeien met mooie gehaltes. Onze gemiddelde productie ligt op dit moment op ongeveer 6250 kilo melk met 5,0 procent vet en 3,7 procent eiwit. Die productie realiseren wij met veel structuur in het ruwvoer.’

Aangezien Spriensma jaarlijks maar twee hectare mais verbouwt, zal de eigenlijke prijs van vijf hectare maiszaad worden aangevuld met graszaad. Samen met Hendrik Nagelhoud, productmanager bij Innoseeds, zal Spriensma overleggen welk maisras het meest geschikt is voor zijn bedrijf. Voor het grasmengsel zal waarschijnlijk festulolium worden gebruikt.

Opmars melkrobot vlakt af

Deel emissiedoelstelling Aantal runderen in VS op behaald laagste punt sinds 1952

‘De keuze voor een nieuwe melkstal was afgelopen jaar vaak de keuze tussen een melkrobot en een melkstal die een grote capaciteit heeft’, zegt Peter Huismans, directeur van de Stichting Kwaliteitszorg Onderhoud Melkinstallaties (KOM).

‘In 2009-2010 zagen we vooral de opmars van de melkrobot, die goed was voor bijna 60 procent van de nieuwe systemen. In 2011-2012 zien we dat die opmars wat afvlakt, ten gunste van de melkstallen die een grote capaciteit hebben’.

Uit de jaarcijfers van de stichting blijkt dat in 2012 621 nieuwe melkrobotboxen zijn geplaatst en/of gerenoveerd. Het aantal bedrijven dat nu met een robot melkt, is met 371 gestegen naar 2957.

De Nederlandse melkveehouderijsector heeft twee derde deel van de voorgenomen reductie in broeikasgassen gerealiseerd. Dat blijkt uit de eerste sectorrapportage van de Duurzame Zuivelketen, die de doelstelling heeft om in 2020 dertig procent minder broeikasgas uit te stoten dan in 1990. Het streven is om de Nederlandse melkveehouderij wereldwijd koploper te maken op terreinen als klimaat, energie, diergezondheid, dierenwelzijn, biodiversiteit en milieu.

Om de voortgang van de gestelde doelen te rapporteren, is er door LEI Wageningen UR een sectorrapportage opgesteld.

Daarin is ook opgenomen dat de melkveehouderij de fosfaatexcretie met zeven procent kon terugbrengen.

V E E T E E LT

VX02_voer voor boer.indd 64

FEBR UAR I

1

Het aantal vlees- en melkkoeien in de Verenigde Staten ligt met 89,3 miljoen stuks op het laagste peil sinds 61 jaar.

Dat blijkt uit een analyse van het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA).

Sinds de piek in het Amerikaanse runderbestand van 1997 van ongeveer 105 miljoen stuks dalen de cijfers jaar na jaar. Het afgelopen jaar was dat met bijna twee procent opnieuw het geval. Het aantal melkkoeien hield stand op een totaal van 9,2 miljoen. Opvallend is wel de afname van het vervangingsvee met twee procent. In 2012 zijn ook drie procent minder kalveren geboren.

Analisten schrijven de afname toe aan de extreme droogte vorig jaar en de hoge grondstoffen- en veevoederprijzen.

2013

05-02-13 16:51

Diervriendelijke houten ligboxafscheiding In Nederland is de houten ligbox sinds kort beschikbaar op de markt voor stalinrichting. Een houten ligboxafscheiding is voor Nederlandse melkveehouders nog tamelijk ongewoon, maar in Duitsland bestaat al ruim twintig jaar ervaring met dit type ligbox. ‘Voor een hoog koecomfort is dit de beste ligboxafscheiding. De houten afscheiding is flexibel en voorkomt daarmee dat koeien zich bezeren. De koe ligt vrij van obstakels in de box en kan vrij met haar kop naar voren. Een nekketting onder de schoftboom geleidt de koe uit de box en voorkomt dat ze tijdens het opstaan te ver naar voren schiet’, vertelt importeur Herman Groenbroek namens leverancier Kristen Stalinrichtingen.

Inmiddels zijn er twee Nederlandse bedrijven die de boxen gebruiken. De kostprijs bedraagt circa 130 euro per box, exclusief btw.

De houten ligboxafscheiding is flexibel en voorkomt bezeren

Pepsinogeengehalte In de afgelopen dierenartspraktijk van januari op pagina 53 is het woord pepsinogeengehalte onjuist vervangen door het gehalte aan antistoffen. In het stukje van de encyclopedie is het dus niet een verhoogd gehalte aan antistoffen, maar wel een verhoogd pepsinogeengehalte dat aanleiding vormt tot het nemen van managementmaatregelen tegen maagdarmwormen.

Dracht is vanaf 35 dagen na inseminatie in melk aantoonbaar

Drachtdiagnose aan de hand van melk Vanaf 1 februari biedt Dierengezondheidszorg Vlaanderen een nieuwe test aan voor drachtdiagnose in melkmonsters.

De drachtdiagnose gebeurt via bepaling van pregnancy associated glycoproteins (PAG) ofwel drachtigheidsgerelateerde glycoproteïnes.

De test is al enkele jaren mogelijk aan de hand van bloedmonsters van runderen. De firma Idexx heeft recentelijk een nieuwe testkit op de markt gebracht die deze PAGwaarden ook kan bepalen in individuele melkmonsters van lacterende runderen.

Deze proteïnes komen bij het rund na 30 dagen dracht in het bloed van de moeder terecht en zijn dan dus eerst in bloedserum aantoonbaar en enkele dagen later ook in de melk. Drachtdiagnose via PAG-bepaling in melk kan dus vanaf 35 dagen na inseminatie, op voorwaarde dat er minstens zestig dagen verstreken zijn sinds de koe voor het laatst heeft gekalfd. Dieren die vroege embryonale sterfte of een abortus hadden, kunnen nog een tijdje vals positief testen.

De analyses – die gedaan worden in het laboratorium van MCC – zullen op het beproevingsverslag gerapporteerd worden als negatief (niet-drachtig), positief (drachtig) of niet-interpreteerbaar. De test kost 6,56 euro.

Twee cent per liter besparen Aan het begin van het nieuwe jaar heeft familie Vanderheijden een moment tijd genomen om de doelstellingen van 2012 te evalueren en nieuwe doelen voor 2013 te formuleren. Daarover schrijven ze in een nieuwe blog.

In 2012 is een aantal kostprijsverlagingen gerealiseerd, maar bleek ook dat bezuinigingen negatief kunnen uitvallen. Familie Vanderheijden heeft door veel mastitis leergeld moeten betalen voor besparingen op de zaagselkosten.

Voor 2013 richten de Limburgse melkveehouders zich op drie zaken die bij elkaar 1,5 tot 2 eurocent per kilo melk moeten gaan besparen. Een droogzetplan en diverse protocollen moeten helpen om de diergezondheid te verbeteren en daarmee de kosten te verlagen. Ook wil Vanderheijden bezuinigen op voervoorraden en de kosten voor energie en water.

Kijk op melkweg2020.nl

V E E T E E LT

VX02_voer voor boer.indd 65

F E B R UA R I

1

2 0 1 3

65

05-02-13 16:51

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

7 februari Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Wintershow FVZH te Noordeloos (Z.H.) 9 februari Internationale Landbouw- en Veeteeltdagen 9-10 februari

te Doornik (Wallonië) 12 februari Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) 12 februari Internationale melkveekeuring te Montichiari 15-17 februari (Italië) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) 20 februari Groninger Rundvee Show te Bedum (Gr.) 23 februari 23 februari-3 maart SIA te Parijs (Frankrijk) 24-28 februari Sima te Parijs (Frankrijk) 27-28 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland) 27 februari Open show te Bulle (Zwitserland) E uropees kampioenschap te Fribourg 1-2 maart (Zwitserland) Wintershow Flevoland te Dronten (Fl.) 5 maart Fokveeveiling te Leer (Duitsland) 5 maart 5 maart Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) 5 maart Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) 6 maart Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Agro Nord Show te Aars (Denemarken) 6 maart Wintershow Noord-Holland te Middenmeer 6 maart (N.H.) 8 maart Wintershow UFF te Houten (U.) 9 maart FDV-winterkeuring te Pesse (Dr.) Zuid-Nederlandse wintershow te Asten-Heusden 9 maart (N.Br.) Excellentschau te Leer (Duitsland) 13 maart Wintershow West-Brabant te Etten-Leur (N.Br.) 15 maart Wintershow te Lochem (Gld.) 23 maart 27 maart Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.) Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.) 5 april Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 6 april 6 april NK veebeoordelen voor studenten te Meppel (Dr.) Saksische Holstiendagen te Leipzig (Duitsland) 25-28 april 25 mei E urogenes Summer Sale @ JK Eder te Woudrichem (N.Br.) Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.) 1 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland) 12-13 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.) 15 juni 22 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) 3-4 juli 4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken) L uxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxem5 juli burg) Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.) 27 juli 10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) 9-11 oktober 29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) 3-8 december Agribex te Brussel (België) 6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) HHH-show te Zwolle (Ov.) 7 december

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

Ned er lan d AI Total..............................15 Boehringer-Ingelheim........21 Bosch Beton.......................58 BUC Holland......................48 CRV....26, 34, 35, 36, 37, 43, .........................................48 De Heus............................16 Gantvoort, ’t......................63 Handelsonderneming Bernard Huls...................................63 Heemskerk..................49, 58 K+S Benelux BV.................11 KWS..................................68 Limagrain............................2 Masterrind.........................63 MBS Beton........................11 MSD Animal Health.............4

Pfizer.................................67 Quotum ABC.....................63 Remon...............................10 Rotogrind..........................10 Ruma-VSM........................10 Semex.................................6 Sinnige..............................10 Swaans Beton....................49 Van Iperen.........................22 VDK..................................48 World Wide Sires.................3 Zuidersma Agro.................63 Bijsluiters: GD Distrimex

VOORUITBLIK

Mel kt ech n iek en en erg iebal ans Februari 2 (21 februari) – Van de grupstal naar de melkstal, de melktechniek maakte de laatste decennia een flinke ontwikkeling door. Toch bleef de basis van de melktechniek hetzelfde. Of zijn ook daar ontwikkelingen zichtbaar?

Veeteelt zocht het uit. Ook is er aandacht voor het effect van de negatieve energiebalans op eicellen en embryo’s.

Gr aslan d b eh eer en EK Maart 1 (7 maart) – Kort voor het weideseizoen van start gaat, buigt Veeteelt zich in de special over het onderwerp graslandbeheer.

Ook doet de redactie verslag van het Europees kampioenschap in het Zwitserse Fribourg. Hoe presteren de Nederlandse en wellicht Vlaamse dieren?

w w w. veeteelt. n l 66

V E E T E E LT

VX02_agenda.indd 66

FEBR UAR I

1

2013

05-02-13 14:02

VX01_p75NED.indd 47

11-01-13 15:09

VX02_p68.indd 74

31-01-13 10:59