veeteelt februari 2 2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 30

N R.3

F EBR UAR I 2

2013

I N D I T N U M M ER

V R UC H T B AA R H E ID

IN TERV IEW

ZELD ZAME RUNDEREN

Eicel en embryo l캐den onder negatieve energiebalans

A-ware zet trend: boer kiest samenwerkingsvorm die hem past

Lekker vlees redt bedreigde rassen

VX03_cover.indd 2

15-02-13 15:51

VX02_p02NED.indd 2

15-02-13 11:13

VX02_p03.indd 3

05-02-13 09:32

VX03_p04.indd 4

19-02-13 11:49

IN H OU D

R u b r i e k e n

7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 17 Even geen boer: waterschap 35 Diergezondheidsnieuws 49 Koepad 55 Koeienbloempjes 64 Voer voor boer 66 Agenda R e p o r t a g e s

18 Bas van Donselaar keerde terug naar Nederland met montbéliardes 40 Een bewuste keuze voor de melkrobot bij familiebedrijf Pluym 58 A merikaanse Fertile Ridge zet in op roodbont en hoornloosheid Z u i v e l

44 Lactosegehalte lastig te beïnvloeden

Interview A-ware-directeuren

Melkafnemer wil veehouder laten kiezen uit meerdere vormen van samenwerking.

Special Melktechniek

Ontwikkelingen melktechniek op lager pitje doordat melkrobot veel budgetten opeist.

Z e l dza m e r u n d e ra s s e n

46 Lekker vlees redt bedreigde rassen D i e rr e p o r t a g e

52 Originele bloedvoering voor Delta Refiner K e u r i n g

54 FVZH te Noordeloos

Bas van Donselaar:

Hoofdartikel Zorg voor volgende generatie begint al vroeg

Een negatieve energiebalans geeft de koe een moeilijke start aan het begin van de lactatie. Niet alleen de koe heeft hiervan te lijden, ook de eicel die moet zorgen voor het nieuwe kalf ondervindt schadelijke effecten.

Jim Pluym:

‘Er gaan hier geen koeien ‘Bij winnen met een eigenweg vanwege vruchtbaar- gefokte koe is de voldoeheid.’ 18 ning nog zoveel groter.’ 40

Joel Sutter: ‘Als je werkt met personeel, moeten handelingen simpel zijn en elke dag gelijk.’ 58

V E E T E E LT

VX03_inhoud.indd 5

F EB R U A R I

2 0 1 3

19-02-13 14:07

Wyman niet te missen • 0,21% eiwit • 113 totaal exterieur • 111 uier • 106 benen

• 465 LVD • NVI 260 • Super fitnesskenmerken • Pinkenstier

Wyman Orvieta

Wyman

Actie

Goldwyn x O-Man

aAa 132546

€ 28,50 15 + 2

Veecom • Hoofdweg 27 • 9627 PA Hellum tel.: 0598-421729/0598-432343 • fax: 0598-432806 website: www.veecom.nl • e-mail: info@veecom.nl Veecom adv jan 2013.indd 6

19-02-13 11:54

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Trendbreuk: contractvrĳheid met de melkfabriek Melktĳd bĳ Raf en Michael Lemeire uit Westrem Foto: Kristina Waterschoot

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Reimer Strikwerda en Wichert Kooopman hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

et borrelt en bruist in het zuivellandschap. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina praat momenteel de leden bĳ over het voornemen om lactose te gaan waarderen in de melkprĳs, terwĳl kaashandelaar A-ware stapje voor stapje de plannen voor een nieuwe melkfabriek ontvouwt. Ook het wel of niet vol melken van het nationale melkquotum zorgt voor veel speculaties en sterk gedaalde prĳzen voor leasemelk. Aan zuivelnieuws geen gebrek zo aan het einde van het quotumjaar. A-ware gaat niet over één nacht ĳs, zo blĳkt wel uit het dubbelinterview met de voormannen Van Ballegooĳen en Anker in deze uitgave. De nieuwe melkafnemer keek de kunst af van vrĳe zuivelondernemingen in Noord-Amerika waar verschillende contractvormen met de melkveehouders al volop ingeburgerd zĳn. De coöperatieve gedachte waarbĳ alle melkleveranciers op gelĳke wĳze gebonden worden, staat op een zĳspoor, omdat veehouders volgens A-ware willen

kiezen. Immers: zo veel veehouders, zo veel meningen en zo veel wensen. Kiezen op welke manier je een contract aangaat met je zuivelfabriek, lĳkt een trendbreuk en zou zo maar eens een belangrĳk argument kunnen zĳn waardoor melkveehouders zich aangetrokken voelen tot A-ware. Nuchter zĳn de ondernemers van familiebedrĳf A-ware ook; naar weidemelk is wereldwĳd nauwelĳks vraag. Een financiële prikkel om koeien te laten weiden lĳkt vanuit dat oogpunt bĳ A-Ware niet heel erg reëel. Uiteindelĳk zal het de te verwachten melkprĳs zĳn die melkveehouders uit de vĳf noordelĳke provincies over de streep moet trekken om zich bĳ de nieuwe zuivelafnemer aan te melden. Over die melkprĳs volgt binnenkort meer duidelĳkheid. Ook dat doet A-ware wel heel doordacht: de communicatie over de nieuwe zuivelfabriek wordt steeds in kleine stapjes bekendgemaakt. Daardoor zal het voorlopig nog wel even blĳven borrelen in het zuivellandschap.

Opmerkelĳk Oostenrĳkse koeien te huur Beate, Elsa en Kira. Het zĳn drie van de dertien brownswisskoeien die gehuurd kunnen worden van de Oostenrĳkse melkveehouder Erath voor 29 euro per week. Wie acht weken lang een koe huurt, krĳgt daarvoor 8 kilo bergkaas toegestuurd, kan via een webcam de koe volgen en mag een bezoekje brengen om de koe zelf te melken. Gelezen op: www.kuhforyou.at

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Milkrite (29), CowPulsation (30), Gea Farm Technologies (31), Michel Cassuto (48), Nick Sarbacker (58,59) en familie Kooistra (65). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX03_editorial.indd 7

F E B R U A R I

2 0 1 3

19-02-13 14:56

V E E T E E LT V E N S T E R

Hooi, bezems, emmers en stroopwafels mee naar EK

Het EK-team, bestaande uit inzenders, cowfitters en begeleiders

Groei in aantal Duitse stamboekkoeien In 2012 nam het aantal Duitse stamboekkoeien met 43.000 stuks, ofwel 2,5 procent, toe tot 1,764 miljoen, dat meldt het Duitse holsteinstamboek. Het aantal stamboekbedrijven nam juist af met 3,4 procent tot 19.303. De gemiddelde productie veranderde in 2012 nauwelijks. De zwartbonten noteerden een moyenne van 9097 kg melk met 4,05% vet en 3,38% eiwit, terwijl de roodbonten uitkwamen op 8314 kg melk met 4,20% vet en 3,41% eiwit. Tussen de regio’s waren wel grote verschillen zichtbaar. In Sleeswijk-Holstein nam de gemiddelde bedrijfsgrootte met vijftien koeien toe, maar daalde de productie met 179 kg per koe. In Osnabrück molken de bedrijven gemiddeld vier koeien extra, terwijl de de productie toenam met 114 kg per koe.

Verkooprecord voor Legend

De voorbereidingen op het EK zijn in volle gang. De koeien staan in quarantaine, het rantsoen is aangepast en er is nagedacht over wie welke spullen meeneemt naar Fribourg. ‘De organisatie in Zwitserland stelt per land een melkmachine beschikbaar, maar voor alle andere materialen voor de koeien moeten we zelf zorgen’, schrijft cowfitter Frank van der Staak in zijn EK-blog. Naast hooi, emmers, bezems en mestvorken wordt ook gedacht aan de promotie van Nederland in de standruimte bij de koeien. Ook kaasblokjes en stroopwafels gaan daarom mee in de koffer. Lees de blogs op www.veeteelt.nl

Genus en Genes Diffusion starten samenwerking De Britse ki-organisatie Genus en het Franse Genes Diffusion gaan elkaars holstein- en vleesveestieren vermarkten op hun internationale markten. De samenwerking heeft geen gevolgen voor de Nederlandse en de Vlaamse markt, waarin Genes Diffusion samenwerkt met CRV. ‘We bekijken de samenwerking van land tot land, van stier tot stier’, legt Lieven Carron, woordvoerder van Genes Diffusion, uit. ‘We benutten het internationale netwerk van Genus voor onze producten en Genus krijgt via ons netwerk toegang tot de Franse markt. Verdere samenwerking op het gebied van

onderzoek of de fokprogramma’s is niet aan de orde. Dat is echt te ver voor de muziek uitlopen.’ Genus is eigenaar van ki-organisatie ABS en vermarkt naar eigen zeggen jaarlijks 15,7 miljoen doses sperma. De stier Shottle heeft daar afgelopen jaren een belangrijke bijdrage aan geleverd. Genes Diffusion heeft in Frankrijk een marktaandeel van 30 procent en verkocht in 2011 wereldwijd 2,3 miljoen doses. Belangrijke recente stieren van Genes Diffusion zijn Roumare en Danillo. Gezamenlijk zouden de partijen goed zijn voor de verkoop van 18 miljoen doses.

Picston Shottle: een van de paradepaardjes van Genus

De Amerikaanse stier Morningview Legend heeft Ingenieursbureau Heemskerk een nieuw verkooprecord bezorgd. De O Manzoon uit de familie van Whittier-Farms Lead Mae passeerde recent de grens van 100.000 verkochte doses in Nederland en Vlaanderen. Lange tijd was Hanover-Hill Triple Treat de meestverkochte stier van Heemskerk. Van hem verkocht Heemskerk ongeveer 75.000 doses. Twee jaar op rij, in 2010 en 2011, noteerde Legend van de zwartbonte importstieren de meeste eerste inseminaties. Zo kwam hij in 2011 uit op ruim 18.000 eerste inseminaties in een jaar tijd. Afgelopen jaar kwam Legend uit op een derde plek in het klassement van meestgebruikte zwartbonte importstieren achter halfbroers Bosside Alta Ross en Co-Op Oman Loydie.

V E E T E E LT

VX03_veeteeltvenster.indd 8

FEBR UAR I

2013

19-02-13 14:56

Duitse export daalt met dertig procent De export van Duitse holsteins is in 2012 fors afgenomen. Dat meldt het Duitse holsteinstamboek. In totaal gingen er 49.940 Duitse vaarzen de grens over. Dat zijn er 22.000 minder dan in 2011, ofwel een afname van 30 procent. Vanaf 2010 werden er drie jaar op rij meer dan 65.000 dieren geëxporteerd. Het holsteinstamboek schrijft de daling toe aan de opgelegde beperkingen vanwege het Schmallenbergvirus. Vooral de export naar landen buiten de Europese Unie ondervond daar hinder van. Zo nam Marokko 6500 dieren minder af dan in 2011 en nam ook de vraag vanuit Egypte, Rusland en Kazachstan fors af. Van de geëxporteerde dieren kwam in 2012 53 procent terecht buiten de EU. In 2011 lag dat percentage nog op bijna 65 procent. Binnen de Europese Unie was Italië met 7000 stuks een van de grootste afnemers van Duits fokmateriaal. Samen met Griekenland, Portugal en Spanje was Italië goed voor bijna een vijfde van de export van Duitse vaarzen. Het aandeel van de export naar Oost-Europa daalde licht, terwijl de export naar landen als GrootBrittannië en België juist toenam.

Tienjarige Set wint in Montichiari Op de internationale show in het Italiaanse plaatsje Montichiari heeft Sabbiona Set het algemeen kampioenschap op haar naam geschreven. De tien jaar oude Lherosdochter uit de Sabbionastal van Ireneo en Francesco Ciserani uit Brembio legde drie jaar geleden al eens beslag op de seniortitel op de open Italiaanse show. Ook koeien van buiten Italië zijn welkom op deze keuring, waar de Duitse melkveehouder Markus Mock optrad als keurmeester. Mock deelde de reservetitel in Montichiari uit aan de Spaanse Jasperdochter Viña Jasper Cuca van het bedrijf Casa Viña. Een eervolle vermelding was er voor Kendalldochter Riozzo Miranda van het bedrijf Al.Be.Ro. Bij de junioren ging de kampioenstitel naar de drie jaar oude Cabri Trinity, een dochter van de eigen stier Cabri Talent Trinita van Cesare en Piergiulio Cabrini uit Ceranova. Het zilver ging naar New Flowers Farm Merymey (v. Goldwyn) uit de New Flowers Farmstal.

Op 6 april vindt een wedstrijd veebeoordelen voor vrouwen plaats

Veebeoordelen voor vrouwen Op zaterdag 6 april vindt in Nederland de eerste wedstrijd veebeoordelen voor vrouwen plaats. Initiatiefnemer van het evenement is JVC Gelderland. ’We kregen steeds vaker de vraag of we niet iets voor vrouwen konden organiseren’, vertelt voorzitter Martijn van der Boom. ‘Er zijn genoeg dames die meedoen bij gewone veebeoordelingswedstrijden, maar we merken dat voor sommige vrouwen de drempel om daaraan mee te doen te hoog is. Daarom hebben we nu besloten een wedstrijd speciaal voor vrouwen te organiseren.’ Het programma van de dag wijkt af van normale veebeoordelingswedstrij-

den, legt Van der Boom uit. ‘We zijn van plan om ’s ochtends eerst een inspecteur uitleg te laten geven. Een normale veebeoordelingswedstrijd bestaat uit meerdere rondes, dat zullen er nu iets minder zijn. We willen er een leuke, gezellige en leerzame dag van maken.’ De wedstrijd, waarbij twee vrouwen het jureren voor hun rekening nemen, vindt plaats op zaterdag 6 april op het bedrijf van familie Van der Waaij in Vaassen. Deelnemers uit heel Nederland zijn welkom op de wedstrijd. Volg de website van JVC Gelderland voor meer informatie over de vrouwenveebeoordelingswedstrijd: www.jvcgelderland.nl

CRV start FokkerijData Plus-programma CRV wil de komende jaren een flink aantal vrouwelijke dieren onderzoeken op genetische merkers. De fokkerijorganisatie heeft daarvoor het programma FokkerijData Plus opgericht. ‘Dit boekjaar hopen we 14.000 tot 16.000 dieren op tachtig bedrijven te onderzoeken op merkers. Het streven is om binnen vijf jaar ongeveer 120.000 dieren op ongeveer 600 bedrijven op genetische merkers te onderzoeken’, vertelt Lotte Stoffelen, coördinator van het programma. CRV wil met het onderzoeken van vrouwelijke dieren op genomics praktijkdata koppelen aan DNA-merkers, geeft Stoffelen aan. ‘De betrouwbaarheid van de genoomfokwaarde van jonge dieren neemt daardoor toe tot zeventig pro-

cent. We willen met de extra gegevens ook betrouwbare fokwaarden voor nieuwe kenmerken berekenen, zoals klauwgezondheid.’ Melkveebedrijven die zich willen aansluiten bij het programma, moeten deelnemen aan Digiklauw, mpr en bedrijfsinspectie. Ook moeten ze 25 procent Insire-teststieren gebruiken. ‘Het voordeel voor veehouders is dat al hun dieren op merkers onderzocht worden. Dat vereenvoudigt de stierkeus: het is duidelijker welke koeien genetisch de beste zijn en wat genetisch gezien sterke en zwakke punten zijn. Van alle melkkoeien betalen we het merkeronderzoek volledig, voor het jongvee vragen we een bijdrage van 15 euro per dier.’

V E E T E E LT

VX03_veeteeltvenster.indd 9

F E B R U A R I

2 0 1 3

19-02-13 14:56

VX02_p10,11.indd 10

18-02-13 10:06

VX02_p10,11.indd 11

18-02-13 10:06

H O O F D A RT I K E L

Jo Leroy: ‘Eicel en embryo hebben te lijde

Zorg voor volgende gene Een negatieve energiebalans geeft de koe een moeilijke start aan het begin van de lactatie. Niet alleen de koe

We zien steeds meer dat de eicel en waarschijnlijk ook het kalf dat daaruit voortkomt, heeft te lijden als de koe een negatieve energiebalans heeft.’

lijdt hieronder, ook de eicel die zorgt voor het nieuwe

Nefa’s in follikelvocht

kalf ondervindt schadelijke effecten. Extra reden om die negatieve energiebalans zo kort mogelijk te laten duren. tekst Ivonne Stienezen

‘V

eehouders weten inmiddels wel dat het belangrijk is om koeien goed op te laten starten na het afkalven. De koe moet daarvoor na het afkalven zo snel mogelijk zoveel mogelijk vreten,’ vertelt professor Jo Leroy. Leroy is docent en onderzoeker bij het departement Diergeneeskunde van de Universiteit Antwerpen en specialist op het gebied van vruchtbaarheid. ‘Maar uit diverse onderzoeken, waaronder ons onderzoek, blijkt dat dat niet alleen belangrijk is voor de koe.

Koeien met een negatieve energiebalans kunnen minder energie opnemen dan ze nodig hebben voor de melkproductie. Om de productie toch op gang te houden, gebruikt het lichaam de vetreserves. Bij de afbraak van dat lichaamsvet komen zogenaamde nefa’s vrij, dit zijn vrije vetzuren. Leroy geeft aan dat die nefa’s zijn terug te vinden in het follikelvocht dat rondom de eicel zit tijdens de rijpingsfase. Wat voor invloed hebben nefa’s op die eicel? ‘Om die vraag te beantwoorden, hebben we onderzocht wat de samenstelling van het follikelvocht is bij koeien tijdens de negatieve energiebalans’, vertelt Leroy. ‘Vervolgens hebben we in het laboratorium eicellen laten rijpen met dezelfde concentratie nefa’s. De eitjes hebben we daarna bevrucht en de embryo’s hebben we zeven dagen gevolgd. Natuurlijk hebben we ook een controlegroep onderzocht,

V E E T E E LT

VX03-hoofdartikel.indd 12

fe b r u ari

2013

18-02-13 13:25

n te lijden onder negatieve energiebalans’

generatie begint al vroeg eicellen die zijn gerijpt zonder nefa’s, zodat we goed konden vergelijken.’ Uit Leroy’s onderzoek blijkt allereerst dat de eicellen minder goed ontwikkelden door de aanwezigheid van nefa’s. Ook was het moeilijker om een bevruchting tot stand te brengen, er ontstonden minder embryo’s of de embryo’s stopten al vroeg met ontwikkelen. ‘De eicel heeft dus wel degelijk last van die nefa’s’, legt Leroy uit. ‘Verminderde vruchtbaarheid bij koeien die het hard te verduren krijgen de eerste weken na afkalven, en ook vroegembryonale sterfte zijn hiermee voor een groot deel te verklaren.’

Embryo groeit niet goed In een tweede onderzoek zijn de embryo’s verder onderzocht. Dierenarts en collega-onderzoeker Veerle Van Hoeck heeft tijdens haar promotieonderzoek onder meer gekeken naar zuurstofconsumptie, aminozuurprofielen en het aantal dode cellen. ‘Ik vond veel aanwijzingen dat het niet goed ging met deze embryo’s’, vertelt Van Hoeck (zie tabel 1, pagina 14). ‘Deze embryo’s zijn niet meer in staat 1

2 3

om glucose op te nemen. Glucose is belangrijk voor een optimale groei van het embryo.’ Wat heeft dat voor gevolgen als zo’n embryo uitgroeit tot kalf, heeft het kalf te lijden onder deze slechte start? ‘Proeven waarbij we dat gaan onderzoeken, worden door ons team op dit moment in de steigers gezet’, zegt Leroy. ‘Maar een boeiende studie uit Ierland laat al wel zien wat die gevolgen zijn.’ In deze Ierse studie kregen koeien tijdens de eerste drie maanden van de dracht slechts 60 procent van het voer dat nodig was voor onderhoud. Deze dieren werden daarmee ondervoed. Vervolgens keken de onderzoekers naar de kalfjes die hieruit werden geboren. Het bleek dat deze kalfjes op vruchtbare leeftijd veel minder follikels op hun eierstokken hadden dan dat bij vaarzen uit de controlegroep het geval was, ze waren dus minder vruchtbaar. ‘Hieruit blijkt duidelijk dat het nageslacht heeft te lijden onder de ondervoedingstoestand – de metabole stress – van de moeder rondom de bevruchting en tijdens de eerste weken van de dracht,’ concludeert Leroy.

In een koe met een negatieve energiebalans heeft een rijpende eicel hinder van de slechte omstandigheden om zich heen. Het kalf dat uiteindelijk uit deze eicel wordt geboren blijft daar last van houden. Het kalf gaat als melkkoe waarschijnlijk minder melk geven (rode lijn) dan haar genetisch potentieel (blauwe lijn). Ook is ze waarschijnlijk minder vruchtbaar.

2 3

VVEEEETTEEEELLTT j faenb ur au ra i r i1 /22 22001039

VX03-hoofdartikel.indd 13

18-02-13 13:25

H O O F D A RT I K E L

Invloed op ontwikkeling: epigenetica Hoe komt het nu dat een kalfje zich anders ontwikkelt als de moeder last had van een negatieve energiebalans? Wat gebeurt er in die eicel of in het jonge embryo? In de vroege ontwikkeling van een embryo vindt een proces plaats dat epigenetische modulatie heet. Tijdens dit proces worden de genen als het ware opnieuw geprogrammeerd. Er wordt bepaald welke genen van het kalf worden ‘opengesteld’ en welke worden ‘geblokkeerd’, ofwel welke genen tot expressie kunnen komen. ‘De deurtjes naar bepaalde genen gaan open, deurtjes naar andere genen gaan dicht’, zo legt Leroy het uit. ‘Als de eicel rijpt tijdens een periode van metabole stress van de moeder, zitten er andere

stoffen in het micromilieu rondom die eicel, zoals die nefa’s. Die stoffen hebben invloed op dit proces, zij zorgen ervoor dat andere deurtjes open of dicht gaan. Dat kan leiden tot een kalf met bijvoorbeeld een verminderde vruchtbaarheid of een minder goed metabolisme.’ Een dier met een hoog genetisch potentieel kan toch slecht presteren omdat niet de juiste genen tot expressie komen. Leroy heeft nog een goed voorbeeld om epigenetica te verduidelijken. ‘Vrouwen bij wie de eerste drie maanden van hun zwangerschap tijdens de hongerwinter op het einde van de Tweede Wereldoorlog viel, kregen kinderen met een verminderde gezondheid. Dat gold

ler overgewicht, raken sneller gestrest en zijn minder goed in het oplossen van problemen ten opzichte van nakomelingen waarvan de moeders geen metabole stress hadden. Leroy geeft aan: ‘Ook deze onderzoeken laten zien dat afwijkingen in de stofwisseling bij de moeder rond het moment van de bevruchting veranderingen teweegbrengen bij de nakomelingen. De eicel of het jonge embryo voelen die veranderinJo Leroy: ‘Negatieve Veerle Van Hoeck: gen en worden als het ware opnieuw geenergiebalans moet ‘Glucose belangrijk voor programmeerd. Dat geldt voor ratten en zo kort mogelijk zijn’ groei van het embryo’ muizen, maar ook voor koeien en zelfs voor mensen.’ Uit andere onderzoeken, bij schapen, is Wachten met insemineren? gebleken dat de nakomelingen van moeOp de vraag of veehouders langer moeten ders met een verstoord metabolisme (zowachten met insemineren na het afkalals een negatieve energiebalans of te weiven, zegt Leroy resoluut nee. ‘Metabool nig voer tijdens het begin van de dracht) gezien is het wellicht beter, maar het een ander energiemetabolisme hebben. heeft slechte economische gevolgen als Deze nakomelingen hebben bijvoorbeeld we de tussenkalftijd verder laten oplomeer kans op aandoeningen zoals een pen. Recent onderzoek uit Utrecht heeft hoge bloeddruk. dat nog maar eens onomstotelijk aangeBij ratten en muizen zijn veel onderzoetoond. Wat veehouders wel moeten doen, ken gedaan bij nakomelingen van moeis zorgen dat de negatieve energiebalans ders met ‘metabole stress’ rond de bezo kort mogelijk duurt.’ vruchting. Deze nakomelingen hebben Leroy benadrukt het belang van een minder leercapaciteit, ontwikkelen snelTabel 1 – Het effect van aan nefa’s blootgestelde eicellen op de groei en de kwaliteit van embryo’s

groep met nefa’s* aantal eicellen bevruchte eicellen met eerste celdeling (%) embryo’s (blastocyst) (%) cellen per embryo dode cellen per embryo (%) *eicellen gerijpt bij stearinezuur, een bepaald type nefa

V E E T E E LT

VX03-hoofdartikel.indd 14

fe b r u ari

255 52,1 35,7 105,4 18

controlegroep 240 55,4 45,1 125,8 9

niet alleen voor het moment dat ze werden geboren, maar gedurende hun verdere leven. Deze “hongerwinterkinderen” hadden in hun latere leven meer last van hart- en vaatziekten en diabetes’, legt hij uit. ‘Wanneer de vrouwen die in de hongerwinter werden verwekt vervolgens zelf kinderen kregen, kregen zij kleinere baby’s dan gemiddeld. Deze afwijkingen werden niet gevonden bij kinderen die tijdens de hongerwinter zijn geboren, maar daarvóór zijn verwekt. Dat onderstreept dat de periode waarin de eicel en het jonge embryo ontwikkelt heel belangrijk is voor de genexpressie, dus voor het verdere leven van de nakomeling.’

gezond metabolisme. ‘De druk op de melkproductie neemt toe, zeker als het quotum wegvalt. De bedrijven worden groter en de arbeidsduur en individuele zorg per koe nemen af. Dat zet de gezondheid en ook de metabole gezondheid van de koe onder druk. Ons onderzoek en dat van anderen laat zien dat metabole stress van de moeder rondom de bevruchting een sluier kan leggen over het genetisch potentieel van het kalf.’ Leroy geeft aan dat managen op metabool welzijn daarom niet alleen van belang is voor de koe zelf, maar ook voor de gezondheid en wellicht de productiecapaciteit van de volgende generatie. ‘Mijn advies voor de veehouder is niet nieuw, maar ik wil wel het belang van metabool welzijn nog eens extra benadrukken.’ l

Conclusies – De negatieve energiebalans heeft een nadelige invloed op de ontwikkelende eicel. – Zo’n ‘benadeelde eicel’ is minder levensvatbaar. – Nakomelingen uit een ‘benadeelde eicel’ zijn minder vruchtbaar en/of gevoeliger voor stofwisselingsziekten. – Zowel voor de koe als voor haar toekomstige kalf is het goed de negatieve energiebalans zo kort mogelijk te laten duren. – Het onderzoek onderstreept het belang van een goede start van de lactatie, vooral met het oog op de volgende generatie.

2013

18-02-13 13:26

VX03_p15.indd 15

18-02-13 10:09

VX03_p16.indd 16

18-02-13 10:14

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: schouwmeester Leeftĳd: Naam: Arie Baas 49 Woonplaats: Oudewater Aantal koeien: 82

Arie Baas: ‘Het schouwwerk moet in boerenhanden blĳven’

Peilen in de polder tekst Tĳmen van Zessen

aar in jaar uit struint Arie Baas door de polders van de Lopikerwaard. Met zĳn peilstok meet hĳ sloot na sloot om te zien of de sloten voldoende diep en schoon zĳn. Arie Baas (49) was 23 jaar oud toen hĳ begon als schouwmeester voor het waterschap Lopikerwaard. Inmiddels is het gebied onderdeel van Hoogheemraadschap De Stichtse Rĳnlanden. ‘De toenmalige schouwmeester vertrok naar de Flevopolder en zĳn collega zocht een vervanger’, vertelt Arie. Hĳ werd benaderd en nam de uitnodiging aan. ‘Ik vond het belangrĳk dat het schouwwerk in boerenhanden bleef. Controles krĳgt een boer al genoeg en het werk van de schouwmeester moet niet gaan lĳken op een lik-op-stukbeleid. De knelpunten lossen we in harmonie op, zonder pietluttig te worden.’ Baas glimlacht als hĳ terugdenkt aan zĳn beginjaren als schouwmeester, toen de functie nog automatisch gekoppeld was aan een bestuurlĳke taak. ‘Je was dan hoofd ingeland, zoals dat heette, en zat samen met 24 andere schouwmeesters in het bestuur. De vergaderingen waren rokerige bĳeenkomsten met sigaren op tafel. Het was in die tĳd echt een erebaantje, de schouwmeester had aanzien.’ Door de samenvoeging van vier waterschappen werd een deel van de bestuursleden overbodig. Het werk van de schouwmeesters bleef overeind en daarom werd een deel van het bestuur gevraagd om die taak afzonderlĳk uit te voeren. ‘Ik heb daar toen voor gekozen en ben daar niet rouwig om. Het bestuurswerk betekende steeds dikkere stapels papier doornemen. Ik houd meer van het polderwerk, vind het leuk om rond te kĳken in de polder.’ En dat rondkĳken, daar krĳgt Baas voldoende gelegenheid voor. In een tĳdsbestek van twee weken inspecteert hĳ samen met drie collega’s zo’n 1500 hectare polder. ‘We verzamelen meestal om negen uur ’s ochtends, drinken een kop koffie en vertrekken. Behalve de peilstok nemen we een polsstok mee, dat is wel handig als we over sloten moeten springen waar geen dam in ligt.’ Elke honderd meter peilt Baas steekproefsgewĳs het waterpeil. Er moet gemiddeld genomen zestig centimeter water staan. Is het peil lager, dan moet de landeigenaar de sloot uitbaggeren. De meetgegevens slaat hĳ tegenwoordig op in een handcomputer. ‘Voorheen moesten we kaarten intekenen, dat was best nog even een puzzel. Ik ben blĳ dat we daar vanaf zĳn, digitaal gaat het een stuk sneller.’ Baas gebruikt zĳn peilstok alleen bĳ de diepteschouw, die eens per vier jaar in februari plaatsvindt. De najaarsschouw is meer een visuele inspectie, bedoeld om het slootonderhoud te beoordelen. Gevaarlĳk is het werk van Baas niet, hoewel? ‘Ik ben nog nooit te water gegaan, maar wel eens gebeten door een hond. Niet iedereen is blĳkbaar gediend van de waterschouw.’

V E E T E E LT

VX03_even geen boer.indd 17

F E B R U A R I

2 0 1 3

18-02-13 10:02

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Bas van Donselaar emigreerde naar Frankrijk en keerde naar Nederland terug met montbéliardes

Een retourtje Frankrijk Montbéliardes? Vóór zijn emigratie naar Frankrijk wist Bas van Donselaar nauwelijks iets van dat ras af. Na zes jaar boeren in de Jura keerde hij terug naar Nederland, met montbéliardes in zijn kielzog. Nu melkt hij in Boven-Leeuwen 75 zuivere montbéliardes, die vijf keer per dag automatisch gevoerd worden. tekst Inge van Drie

V E E T E E LT

VX03-Van Donselaar.indd 18

febr u ari

en zee van witte koppen. Zo oogt het aan het voerhek van Bas van Donselaar (42). Op zijn bedrijf is geen holstein te bekennen, kruislingen lopen er evenmin. De veestapel van de veehouder uit Boven-Leeuwen bestaat uit honderd procent zuivere montbéliardes. Eind jaren negentig kwam Van Donselaar in aanraking met het Franse koeienras. ‘Ik ben geen boerenzoon, maar wilde wel graag een eigen bedrijf. Samen met mijn broer heb ik toen een bedrijf gekocht in de Franse Jura.’ Op dat bedrijf – met 200 hectare en 4,5 ton quotum – liepen montbéliardes. ‘Ik had nog nooit van dat ras gehoord. Ik vond het maar koeien met royale uiers en grove spenen.’ Maar omschakelen naar holsteins bleek geen optie. De kleine zuivelcoöperatie waar de broers hun melk aan leverden, maakte Comté-kaas. En één van de regels voor de productie van die kaas is dat alleen melk van montbéliardes gebruikt wordt. De aanvankelijke tegenzin verdween; Van

2013

18-02-13 13:24

Dankzĳ de drinkautomaat heeft Van Donselaar minder last van kalveren die zuigen

Bas van Donselaar De veestapel van Bas van Donselaar uit Boven-Leeuwen bestaat uit honderd procent zuivere montbéliardes.

Boven-Leeuwen

Aantal koeien: 75 Hoeveelheid land: 35 hectare Rollend jaargemiddelde: 8400 4,25 3,55 Celgetal: 111.000

Via een rail gaat de voerrobot vĳf keer per dag langs het voerhek

Donselaar wende snel aan de Franse koeien met de kenmerkende witte koppen. ‘Het waren geen verkeerde koeien, merkte ik. Om naar de wei te gaan liepen ze over paden met puin, maar kreupele koeien zag ik nooit.’

Terug naar Nederland In 2004 besloten de broers het bedrĳf te splitsen. Van Donselaar keerde naar Nederland terug en richtte een commanditaire vennootschap op met makelaarboer Bert Merkens, voor wie hĳ ook vóór zĳn emigratie naar Frankrĳk al werkte. Van Donselaar was intussen zo enthousiast geraakt over de montbéliardes dat op het bedrĳf in Langbroek de holsteins plaatsmaakten voor Franse montbéliardes. ‘We wilden er in de stal geen competitie van maken. We wilden óf alleen holsteins óf alleen montbéliardes. De keus viel op montbéliardes; het is een gemakkelĳk ras met een gunstige vet-eiwitver-

houding. Bovendien raakte kruisen met andere rassen op dat moment ook in de mode.’ Maar Van Donselaar is de eerste om zĳn keuze voor montbéliardes te relativeren. ‘Als ik niet in Frankrĳk had geboerd, had ik nu gewoon zwartbonten gemolken.’ Na zĳn terugkeer naar Nederland verhuisde Van Donselaar in 2009 nogmaals. Van Langbroek verplaatste hĳ zĳn bedrĳf naar het Gelderse Boven-Leeuwen. Daar melkt hĳ nu 75 koeien en beschikt hĳ over 35 hectare grasland. Van het quotum van 820.000 kg verleaset Van Donselaar een deel. ‘Ik produceer dit jaar zo’n 6,5 ton melk. Ons bedrĳf is behoorlĳk intensief. Om extra koeien te melken moet ik mest afvoeren en extra voer aankopen. Bovendien is er nu veel vraag naar vee. Dan is de beslissing om melk te verleasen snel genomen.’ Van de Franse koeien die in 2004 mee naar Nederland kwamen, heeft Van Donselaar er nog twee aan de melk. De oud-

ste, een elf jaar oude Isaradochter, heeft inmiddels negen keer gekalfd en 83.000 kg melk geproduceerd. Ze kalfde keurig elk jaar, zoals de meeste koeien van Van Donselaar. ‘Er gaan hier geen koeien weg vanwege vruchtbaarheid. Na het afkalven zie ik negen van de tien koeien binnen tien dagen tochtig en aan koeien tochtig spuiten doe ik niet’, stelt de veehouder. Het inseminatiegetal ligt op 1,35. Van Donselaar pakt zĳn notitieboekje erbĳ. ‘Kĳk, bĳ de laatste drachtcontrole waren er zeven pinken drachtig van zes rietjes. Voor de melkkoeien had ik 25 rietjes nodig voor 20 melkkoeien. Omdat ze zo goed drachtig worden, let ik nauwelĳks op de spermaprĳs.’

Kalven geen kritiek moment De tussenkalftĳd ligt momenteel op 372 dagen. Van Donselaar wil de tussenkalftĳd graag kort houden. ‘Je moet eens kĳken hoeveel extra kalveren een korte tussenkalftĳd oplevert. Ik neem geen genoegen met een langere tussenkalftĳd. Vaak praten veehouders dat goed door te zeggen dat afkalven veel risico oplevert voor koeien. Maar voor mĳn koeien is kalven geen kritiek moment.’ Ook van uiergezondheidsproblemen heeft Van Donselaar weinig last. ‘In 2012 had ik drie koeien met uierontsteking, terwĳl ik de koeien niet dip of spray en ook geen kalk in de boxen strooi. Voor het voorbehandelen van de koeien gebruik ik in totaal niet meer dan zes vellen papier. De koeien hebben gewoon een hoge weerstand.’ Bĳ het droogzetten kiest Van Donselaar

V E E T E E LT

VX03-Van Donselaar.indd 19

F E B R U A R I

2 0 1 3

18-02-13 13:24

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Om het koecomfort te verbeteren wil Van Donselaar van alle boxen diepstrooiselboxen maken

niet standaard voor het gebruik van droogzetantibiotica. ‘Bij de koeien met een celgetal beneden de 100 en bijna alle vaarzen – gezamenlijk zo’n driekwart van de veestapel – gebruik ik alleen een teatsealer, maar in plaats van vier tubes gebruik ik er maar twee per koe.’

Genoomgetest Kende hij eind jaren negentig het ras nauwelijks, nu is Van Donselaar gepokt en gemazeld in de montbéliardefokkerij. Hij kent alle bloedlijnen en trad in Frankrijk regelmatig op als jurylid. Bij de stierkeus let Van Donselaar vooral op uier en benen. Ook hanteert hij een ondergrens voor kilogrammen melk en gebruikt hij geen stieren met een bespiering van meer dan 110. ‘Dan worden de koeien te lomp en staan ze klem in de melkstal.’ Af en toe gebruikt Van Donselaar genoomstieren. Voor een aantal koeien bestaat foktechnische interesse. Verschillende dieren zijn genoomgetest en met enige regelmaat verhuist een stiertje naar de ki. Zo is Van Donselaar onder meer de fokker van montbéliardestier Vigor (v. Micmac). ‘Zijn moeder stak als pink tien centimeter boven de anderen uit en produceerde als vaars ruim 9000 kg melk, op een rantsoen met hooi. Dat hadden we nog nooit meegemaakt.’ Uit dezelfde koe kreeg Van Donselaar een Nennidochter, die de moeder is van een nu vier keer gekalfde Redondochter, een van de oudste van Nederland. ‘Van Redon hebben we

V E E T E E LT

VX03-Van Donselaar.indd 20

febr u ari

misschien wel vijftien dochters aan de melk. Het beenwerk is wat steil, maar verder ben ik heel tevreden over de prestaties van deze koeien.’ Van Donselaar verkoopt ook stieren aan collega-veehouders, zo’n vijftien stuks per jaar. Ook naar vrouwelijke dieren is regelmatig vraag. Die afzet van fokmateriaal draagt bij aan de hoge post omzet en aanwas. ‘Momenteel ligt de omzet en aanwas op ruim 9 cent per liter melk.’

Vijf keer per dag voeren Van Donselaar zet het bedrijf alleen rond. Arbeidsverlichting speelt daarom een voorname rol. Met de aankoop van de Finse Pellon-voerrobot in 2009 is voeren in ieder geval een peulenschil. ‘In deze stal zat een Weelink-voerhek. De voergang was daardoor heel smal en het was lastig om die te verbreden. Met dit systeem had ik geen brede voergang nodig.’ Van Donselaar heeft geen spijt van zijn aanschaf. ‘Ik vind de voerrobot een uitkomst. Ik zie er meer heil in dan in een melkrobot. Nu ben ik in één uur klaar met melken. Voeren neemt vaak ongemerkt meer tijd in beslag dan je denkt.’ De veehouder zet één keer per dag in de voorraadbunker mais klaar – de maiskuil is afgedekt met een laag van vijftien centimeter aardappelvezel. Voor graskuil kan hij volstaan met één keer per twee tot drie dagen bijvullen. De robot haalt het voer uit de voorraadbunkers, weegt het voer precies af en mengt het

rantsoen. Via een rail gaat de robot vijf keer per dag langs het voerhek om het rantsoen te verstrekken van twee derde kuil en een derde mais aangevuld met 1,3 kg sojaraap. Via de voercomputer krijgen de koeien, die een rollend jaargemiddelde van 8400 kg melk met 4,25% vet en 3,55% eiwit noteren, maximaal 7 kg krachtvoer naar gelang de productie. Van Donselaar zorgt wel voor voldoende structuur in het rantsoen. ‘Dat hebben montbéliardes nodig. Ik maai een week later dan de meeste boeren. In die week groeit er nog duizend kilo droge stof extra en komt er meer stengel bij.’

Verbeteren koecomfort Niet alleen het voersysteem, ook de kalverdrinkautomaat zorgt voor minder arbeid. De automaat levert Van Donselaar ook een ander voordeel op. ‘Dankzij de drinkautomaat heb ik minder last van kalveren die zuigen.’ Sinds de verhuizing naar Boven-Leeuwen heeft Van Donselaar al het nodige aangepast aan de stal. Behalve het plaatsen van de voerrobot en een tweedehands melkstal – een 2 x 9-zestiggradenstal – vernieuwde hij ook de nok. Het verbeteren van de ligboxen staat als volgende punt op het programma. Nu liggen er nog matten in de boxen. ‘Ik wil graag het koecomfort verhogen. Als proef heb ik al een aantal boxen omgetoverd tot diepstrooiselboxen. Dat lijkt de koeien goed te bevallen; die boxen liggen altijd vol.’ l

2013

18-02-13 13:24

V E E T E E LT

VX03_p21.indd 21

F E B R U A R I

2 0 1 3

19-02-13 10:48

I N T E RV I E W

Nieuwe melkafnemer gaat voor maatwerk door melkveehouder te laten kiezen uit meerdere vormen van samenwerking

A-ware schakelt snel A-ware-directeuren Jan Anker en Robert van Ballegooijen maken lange dagen. Eind 2014 moet de kaasfabriek van A-ware produceren. Ondertussen gaan de beide heren bijna letterlijk de boer op om zich te verzekeren van voldoende melkaanvoer. Met een capaciteit van 80.000 ton kaas per jaar zoeken ze zo ongeveer 7,5 procent van de Nederlandse melkplas. tekst Tijmen van Zessen

Links: Jan Anker, rechts: Robert van Ballegooijen

en jaar geleden kende de gemiddelde melkveehouder A-ware nog nauwelijks. Toch verkoopt het bedrijf een hoeveelheid kaas die overeenkomt met bijna twintig procent van de Nederlandse melkplas. A-ware zet jaarlijks 200.000 ton kaas af, maar bleef voor melkleveranciers onzichtbaar. Dat veranderde toen het familiebedrijf vorig jaar aankondigde te starten met een eigen kaasproductie. In Heerenveen investeert A-ware samen met Fonterra 120 tot 130 miljoen euro in nieuwe zuivelfabrieken. De kaas is voor A-ware, terwijl Fonterra de wei-ingrediënten tot waarde brengt. Algemeen directeur Jan Anker en operationeel directeur Robert van Ballegooijen noemen de investering een logische uitbreiding van het huidige dienstenpakket van A-ware. Naast het verpakken, versnij-

V E E T E E LT

FEBR UAR I

VX03_interview Anker Ballegoijen.indd 22

den, distribueren en verkopen van kaas, kan het bedrijf vanaf 2014 ook zelf kaas produceren. Waarom noemt u deze uitbreiding logisch? Jan Anker: ‘Wij willen continuïteit waarborgen in de kaasafzet richting onze klanten. Als je alle kaas inkoopt, dan kun je die continuïteit minder goed garanderen. Met een volledig dienstenpakket lukt dat wel.’ Wat betekent dit voor uw huidige kaasleveranciers? Jan Anker: ‘We verkopen in binnen- en buitenland 200.000 ton kaas. Die gaan we niet volledig zelf produceren. We willen flexibel blijven, zodat we steeds goed kunnen inspelen op de wensen van onze klanten. De fabriek in Heerenveen krijgt een

capaciteit van 80.000 ton en we blijven daarnaast kaas afnemen bij andere producenten. Zo nemen we 40.000 ton kaas af van De Graafstoom (DeltaMilk, red.), waarmee we heel goed samenwerken.’ Robert van Ballegooijen: ‘We werken nauw samen met grote retailers in Europa en beleveren bijvoorbeeld het hele kaasschap van Albert Heijn.’ Toch vrezen critici voor een overschot aan kaas, is dat terecht? Jan Anker: ‘Dat beeld bestaat omdat wij een nieuwe speler zijn. Ondertussen vergroten ook DOC en FrieslandCampina hun capaciteit, maar daar hoor je niemand over. Onze klanten hebben steeds meer kaas nodig; we groeiden de afgelopen jaren meer dan tien procent per jaar, ook internationaal.’

2013

19-02-13 12:57

Robert Van Ballegooijent: ‘We groeien best hard en dat willen we blijven doen. De kaasmarkt in Europa groeit licht en er is in Europa een trend naar meer voorverpakte kaas. Wij spelen daar op in. We hebben geen somber beeld van de kaasmarkt, we zien juist volop groeikansen. De Europese Commissie heeft onlangs een rapport uitgebracht waarin zij verwacht dat de kaasexport buiten Europa met 300.000 ton groeit naar ruim 900.000 ton in 2020. Dan praat je wel over 50 procent groei. Ook bij ons gaat de kaas steeds meer naar klanten buiten Europa. Wij zijn dan ook positief, die fabriek zit zo vol.’ Bent u door die forse groei inmiddels ook niet meer een concurrent dan een handelspartner

nieuwe aanbieder van Hollandse kaas. Tegelijkertijd weten we dat een samenwerking het best werkt als beide partijen zo veel mogelijk dezelfde belangen hebben. Daarom werken we samen met Fonterra uit Nieuw Zeeland, onze markten bijten elkaar niet. Wij vermarkten de kaas, zij maken ingrediënten uit wei voor onder andere babyvoeding. Vandaag de dag kun je eigenlijk geen succesvolle kaasfabriek laten draaien zonder goede verwerking van de wei.’ In hoeverre houdt de samenwerking met Fonterra verband met hun topman Theo Spierings, met wie u vroeger bij FrieslandFoods in de directie zat? Robert van Ballegooijen: ‘De contacten

Robert van Ballegooijen: ‘De tijd dat acht bestuurders de melkprijs bepalen voor 17.000 leden, is voorbij’ voor grote partijen als FrieslandCampina? U koopt in voor groothandelprijzen en verkoopt in dezelfde klantenkring. Is dat niet meer de reden voor een eigen kaasproductie? Jan Anker: ‘Andere partijen krijgen weinig last van ons, juist omdat we zo fors groeien in het buitenland. De beslissing om een kaasfabriek te bouwen volgt uit onze eigen strategie. Als familiebedrijf werken we aan de lange termijn. In onze analyses is er voldoende plek voor een

met Spierings hebben wel geholpen om elkaar te vinden. Bedrijven doen geen zaken met elkaar, het zijn de mensen die zaken doen met elkaar.’ Uw fabriek produceert straks 80.000 ton kaas waarvoor grofweg 800 miljoen liter melk nodig is. Hoe gaat u die melk aantrekken? Jan Anker: ‘Dat doen we op vier manieren. Op de eerste plaats komt er 130 miljoen liter via onze samenwerking met

NoorderlandMelk. Daarnaast halen we 300 miljoen liter melk uit DMF, de Dutch Milk Foundation. Deze stichting beheert in opdracht van de Nederlandse Mededingingsautoriteit in totaal 1,2 miljard kilo melk die FrieslandCampina als gevolg van de fusie beschikbaar moet stellen aan nieuwe producenten van melk en kaas. Nog eens honderd miljoen liter willen we aantrekken via eigen leveranciers. We gaan zelf in gesprek met melkveehouders die belangstelling hebben om melk aan ons te leveren. Hen bieden we de keuze om zich aan te sluiten mét of zonder inleggeld. De vierde manier is via losse contracten voor een vooraf bepaald volume en een vooraf bepaalde prijs en periode.’

Waarom kiest u voor zo veel verschillende manieren om melk aan te trekken? Robert van Ballegooijen: ‘De tijd dat acht bestuurders de melkprijs bepalen voor 17.000 leden is voorbij. De markt wordt vrijer en boeren zijn prima in staat om zelf te kiezen op welke wijze ze zich verbinden aan een melkafnemer. Voor een jonge ondernemer die net het bedrijf heeft overgenomen en zwaar heeft geïnvesteerd, is de optie met inleggeld misschien minder interessant. Voor zijn 52-jarige collega die heeft afgelost bij de bank en nadenkt over hoe hij de bedrijfsopvolging de komende jaren gaat regelen, is de situatie misschien anders. Coöperatief ingestelde boeren zijn bij ons net zo welkom: zij kunnen zich aansluiten bij NoorderlandMelk. Zodra onze fabriek draait, gaat de handrem er bij hen af. ’

V E E T E E LT

VX03_interview Anker Ballegoijen.indd 23

F E B R U A R I

2 0 1 3

19-02-13 12:57

I N T E RV I E W

‘Met de losse contracten bouwen we flexibiliteit in en voorkomen we onnodig hoge kaasvoorraden en lage prijzen in een periode dat het tegen zit op de kaasmarkt.’ Ziet u deze verscheidenheid aan samenwerkingsvormen als een trendbreuk? Robert van Ballegooijen: ‘In Europa wel. Amerikanen kunnen al contractbesprekingen voeren met hun zuivelafnemer, maar voor Europa is dit vrij nieuw. Wij kunnen natuurlijk niet voor elke leverancier een apart contract maken; je moet meer denken aan een aantal pakketten waaruit je kunt kiezen. Vergelijk het maar met verzekeringen: ook niet iedereen wil een zelfde hoogte van het eigen

risico. Geen twee melkveehouders zijn hetzelfde, daarom gaan we met elke ondernemer die dat wil apart in gesprek. In een grote coöperatie lukt dat niet. Het voordeel daarvan is dat elk lid gelijk is, maar het nadeel is dat het beleid wordt afgestemd op de grootste gemene deler.’ Naar welk type melkveehouder bent u op zoek? Jan Anker: ‘Melkveehouders uit de vijf noordelijke provincies met minimaal 500.000 kilo melk hebben om logistieke redenen een voorkeur. Maar de melkveehouder moet bij ons passen en wij bij de melkveehouder. Wij zijn op groei gericht; we gaan het liefst in zee met ambitieuze, ondernemende melkveehouders. Er moet een klik zijn, want we zoeken naar samenwerking voor de langere termijn.’ Is samenwerking voor lange termijn niet tegengesteld aan meer vrijheid voor boeren? Robert van Ballegooijen: ‘Zo klinkt het wel, maar het ligt anders. Wij willen veehouders vrijheid bieden binnen een lan-

V E E T E E LT

FEBR UAR I

VX03_interview Anker Ballegoijen.indd 24

getermijnsamenwerking. Die vrijheid is goed voor de boeren en voor ons. Het houdt ons als afnemer messcherp, want als je even niet oplet, ben je zo een pluk melk kwijt. Het dwingt ons een goede melkprijs neer te zetten en kritisch te zijn op de eigen organisatie. Juist omdat boeren relatief makkelijk kunnen opstappen.’ Welke melkprijs wilt u met A-ware neerzetten?  Jan Anker: ‘We gaan uit van een goede basisprijs met daarbovenop een toeslag voor kwaliteit en kwantum. Wij zijn ervan overtuigd dat dit pakket voor een aantal boeren zeer aantrekkelijk is. Uiteindelijk is het natuurlijk aan de melk-

lijkheid om twee aparte melkstromen te ontvangen.’ Robert van Ballegooijen: ‘Dat kan weidemelk worden, maar dit is nog niet zeker. In het buitenland is weidemelk veel minder een thema. We werken ook aan het ontwikkelen van eigen recepturen.’ Gaat u instrumenten ontwikkelen die melkprijsschommelingen voor boeren kunnen afvlakken? Robert van Ballegooijen: ‘Daar komen zeker oplossingen voor door bijvoorbeeld prijzen vast te klikken. Ook daarvoor geldt maatwerk: het is maar net wat er in jouw situatie past. Er komt steeds meer ondernemerschap in de melkveehouderij. Wie daar het beste mee om kan gaan, of

Jan Anker: ‘Onze internationale kaasafzet groeide de afgelopen jaren meer dan tien procent per jaar’ veehouder om na een grondige afweging zijn keuze te maken. We werken op dit moment aan een digitale rekentool die melkveehouders helpt te bepalen hoe onze systematiek voor zijn bedrijf uitwerkt. We doen dat zo transparant en eerlijk mogelijk zonder ons te willen afzetten tegen andere zuivelondernemingen. Medio maart verwachten we de rekentool online te kunnen zetten op onze site. Er is dan ook meer duidelijk over de financiële inbreng en het rendement daarop.’ Gaat u ook betalen voor weidegang of lactose? Jan Anker: ‘Ook die informatie komt in maart beschikbaar, maar de fabriek in Heerenveen krijgt in elk geval de moge-

het beter doet dan zijn buurman, die heeft de best belegde boterham.’ U investeert samen met Fonterra 120 tot 130 miljoen euro in de kaasfabriek. Hoe snel wilt u die investering terugverdienen? Jan Anker: ‘Een korte terugverdientijd is geen doelstelling. We denken in generaties, werken voor de lange termijn. Als we geen vertrouwen zouden hebben in de kaasmarkt, zouden we dit niet doen. Dat is het leuke van een familiebedrijf: de besluiten gaan over weinig schakels. Als we vandaag iets bespreken, kan het morgen al worden uitgevoerd. We hoeven niet langs aandeelhouders of ledenraden. We kunnen daardoor snel schakelen.’ l

2013

19-02-13 12:57

VX03_p25.indd 25

19-02-13 10:54

VX03_p26.indd 26

19-02-13 10:59

S P E C I A L

M E L K T E C H N I E K

De melktechniek kan in de prakt캐k nog vaak beter worden afgesteld. Aangepaste tepelvoeringen z캐n daarb캐 een voornaam aandachtspunt. In het kader van uiergezondheid is ook een terugkeer van simultaan melken merkbaar. Pag. 28

VX03_special intro.indd 27

18-02-13 11:13

S P E C I A L

M E L K T E C H N I E K

Melkmachinefabrikanten zĳn minder bezig met de ontwikkeling van nieuwe melktechniek, omdat de melkrobot veel onderzoeksgeld opeist

Melktechniek staat stil Op het vlak van de techniek van melken lĳkt de wetenschap helemaal uitgedokterd en zĳn er vooral ontwikkelingen op detailniveau. In de praktĳk blĳven lucht zuigen en onvoldoende leegmelken twee belangrĳke ergernissen. De keuze van de juiste en passende tepelvoering kan vaak beter, zo melden onderzoekers. Intussen rukt ook simultaan melken weer op. tekst Annelies Debergh

V E E T E E LT

FEBR UAR I

VX03_special afwijkende melktechniek.indd 28

et lĳkt of alle onderzoek rondom melktechniek stilligt. De techniek om het uierweefsel van koeien zo optimaal mogelĳk van hun melk te ontdoen, lĳkt helemaal op orde te zĳn. ‘Er wordt niet zo gek veel op het vlak van melktechniek gedaan’, bevestigt Harm Wemmenhove. Wemmenhove is onderzoeker aan Wageningen Universiteit en houdt zich bezig het onderwerp melkwinning. ‘Waar wel in wordt geïnvesteerd, is de verdere automatisering en robotisering van het melkproces. Grote ontwikkelin-

2013

18-02-13 15:58

Kopbeluchting in combinatie met driehoekige tepelvoering Kopbeluchting is geen nieuwe techniek. De driehoekige vorm van tepelvoeringen van producent Milkrite is dat evenmin. Juist in de combinatie van de kennis ligt het succes van ImpulseAir, een driehoekige tepelvoering met aangepaste tepelbeker en kopbeluchting in de stootrand van de tepelvoering. Het systeem was al in de VS op de markt en is nu ook in België en Nederland beschikbaar, zo vertelt Ghislain Coppejans, verantwoordelĳke verkoop voor Milkrite in België. ‘Het doel van de beluchting achter de melk is de terugslag van melk en bacteriën naar de speen voorkomen. De instroom van lucht in de stootrand zorgt voor een eenrichtingsverkeer, waarbĳ speenwassen voorkomen wordt.’ Het levert een rustige en continue melkstroom op. ‘De afvoercapaciteit van de

ImpulseAir van Milkrite

driehoekige tepelvoering ligt ook hoger. Met deze tepelvoering kan ook in rustfase de melk weg blĳven vloeien, terwĳl onder de speen wel een rustmoment ontstaat.’ De voordelen zĳn divers. Coppejans noemt allereerst de lagere kans op infectie van de uierkwartieren en de betere speenconditie. ‘De tepelvoering kruipt ook minder op tĳdens het melken en er is geen ringvorming bovenaan de speen. Dat betekent rustiger melken, meer rust in de melkstal. Bĳ het afnamemoment laat de speen onmiddellĳk los, zodat het melkstel onmiddellĳk weg kan.’ Twĳfel over een verhoging van het gehalte aan vrĳe vetzuren in melk is er niet. Coppejans stipt een recent onderzoeksproject aan. ‘Voorlopig wĳst het onderzoek op een verbetering van de zuurtegraad. Definitieve resultaten zĳn binnenkort bekend.’

gen in melktechniek zĳn er echter niet.’ Dat de research op het gebied van de melktechniek beperkt is, bevestigt ook Johan Grolleman. Hĳ is onafhankelĳk melkwinningsadviseur en volgt de ontwikkelingen in de melktechniek van dichtbĳ. ‘De robot slorpt veel van het onderzoeksgeld op. De grote melkmachinefabrikanten lĳken daardoor minder bezig met de melktechniek. Onder invloed van de kleinere fabrikanten zie je daar toch wat verandering in komen.’ Koen Lommelen, melkwinningsadviseur bĳ het Melkcontrolecentrum Vlaanderen, is dezelfde mening toegedaan. ‘Eigenlĳk kunnen we wel stellen dat we het technische verhaal van melken stilaan onder de knie hebben. Er is wel nog winst te halen in het bĳstellen en fĳnregelen van de melktechniek op de bedrĳven zelf.’

Tepelvoering aanpassen Johan Grolleman deelt het idee dat er met de huidige kennis van zaken op een doorsnee melkveebedrĳf nog verbetering mogelĳk is. Hĳ wĳst op twee ontwikkelingen. Het onderzoek naar de werking van de tepelvoering neemt toe en ook het automatisch sprayen van de spenen in de tepelbeker valt onder de nieuwigheden. ‘Met nog meer kennis over wat de tepelvoering met de speen doet tĳdens het melken, is op het gebied De techniek van melken is onder de knie, de winst is vooral te behalen in het bĳstellen en fĳnregelen

V E E T E E LT

VX03_special afwijkende melktechniek.indd 29

F E B R U A R I

2 0 1 3

18-02-13 15:58

S P E C I A L

M E L K T E C H N I E K

Copulsation: simultaan melken met grotere luchttoevoer uit pulsator Met Copulsation bracht het bedrĳf Dairy Solutions een nieuw pulsatiesysteem op de Nederlandse markt, zo legt Ferdinand Veenstra namens Dairy Solutions uit. ‘De huidige pulsatiesystemen zĳn vaak dertig jaar geleden ontwikkeld. Er zĳn nog steeds koeien met mastitis, met belaste spenen die moeilĳk leegmelken.’ In Amerika is Copulsation bĳna vĳftien jaar op de markt. Het verschil zit in de kleppen voor luchtdoorvoer in de pulsator. ‘Een traditionele pulsator heeft één klep voor het inlaten van vacuüm én buitenlucht. Copulsation werkt op basis van twee kleppen en kan daarmee een grotere luchtdoorvoer realiseren. Zo gaat de tepelvoering in heel korte tĳd volledig dicht, zodat er een echt rustmoment onder de speen komt, waarbĳ de druk en het vacuüm op de speenpunt volledig

van de keuze van een aangepaste tepelvoering nog wel verbetering mogelĳk.’ Dat bĳ de keuze van de tepelvoering in de praktĳk nogal wat fout gaat, herkent Koen Lommelen. ‘Uit de bedrĳfsbezoeken die MCC elk jaar uitvoert, blĳkt dat toch één op de vier bedrĳven met een foute tepelvoering melkt.’ De MCC-medewerker raadt melkveehouders aan om goed doordacht om te gaan met de keuze van

Copulsator van Copulsation

de tepelvoering. ‘Als je een melkkoe van pakweg tien jaar geleden tegenover de melkkoe van nu zet, dan praat je meteen ook over dieren met een heel andere speenvorm. Als de speenvorm evolueert, is het ook belangrĳk om daar de tepelvoering op aan te passen.’

Vaker opmeten melkmachine Veehouders moeten de keuze van de tepelvoering af en toe herevalueren, zo oppert Johan Grolleman. Hĳ ziet ook een

wegvallen.’ Het gevolg is dat de speen minder wordt belast. ‘Koeien geven vlotter de melk af en zĳn beter leeggemolken. Als de koeien beter gemolken zĳn, zorgt dat vanzelf voor minder mastitis. Door het volledig sluiten van de tepelvoering in de tepelbeker in de rustfase, is terugslag van melk naar de speentop niet mogelĳk en is kruisbesmetting tussen uierkwartieren uitgesloten’, aldus Veenstra. Het systeem installeren vergt meer aanpassingen dan een pulsator vervangen. Behalve een ander type pulsator komen er ook een nieuwe centrale stuurkast, andere tepelbekers en andere tepelvoeringen. ‘Het is een totaalpakket en een volledig aangepaste techniek van melken.’ Copulsation maakt gebruik van simultaan melken. ‘Daarmee heb je minder melkslagen per minuut, waardoor meer tĳd ontstaat voor de rustfase en meer nettotĳd voor herstel van de bloedtoevoer in de speen.’

oorzaak waarom de tepelvoeringen in de praktĳk te weinig zĳn aangepast. ‘Er bestaan geen goede meetinstrumenten om in een praktĳkomgeving de effecten van vacuümbewegingen en -schommelingen op de speen na te gaan. Men probeert aan de hand van vacuümmeting wel in te schatten wat een tepelvoering doet, maar of dat ook honderd procent juist is, dat kun je uiteindelĳk niet zien.’ Een dynamische meting, het opmeten van de melkmachine tĳdens het melken,

Melktechniek gebaseerd op middelhoog liggende melkleiding Een middelhoog liggende melkleiding in combinatie met een hoog vacuüm: het lĳkt een ouder type melktechniek. Dat Dairymaster met de introductie van dit type melken op de Nederlandse en Belgische melkmachinemarkt naar het verleden teruggrĳpt, is een misvatting. Rutger Schut, importeur voor Dairymaster in Europa, stelt dat de melkmachine van Dairymaster veeleer een verfĳning is, waarbĳ de kennis van verschillende technieken aan elkaar is geregen. ‘Dairymaster melkt simultaan, met een hoog vacuüm van 47 tot 48 kPa in de melkfase en 12 kPa in de ontlastingsfase’, stelt Schut. Dat is een groot drukverschil van 36 kPa, te vergelĳken met de werking van een pomp. ‘Door dat grote druk-

V E E T E E LT

FEBR UAR I

VX03_special afwijkende melktechniek.indd 30

Middelhoge melkleiding bĳ Dairymaster

verschil ontstaat als het ware een soort melkprop, je creëert een duidelĳke vloeistofstroom, waardoor de melk vlot in de richting van de melkleiding gaat. De spenen worden door het lage vacuüm in de rustslag helemaal ontlast. Dat zorgt ervoor dat de bloeddoorstroming in de spenen weer beter op gang komt, wat weer een betere speenconditie oplevert.’ Schut vergelĳkt dit systeem van melken met het drinken van een kalfje bĳ de koe.‘In Duitsland noemt men deze techniek wel eens het groene melken.’ Het grootste verschil in de praktĳk is dat de koe er rustiger bĳ staat onder het melken. ‘De manier van melken is zodanig aangepast dat een koe de melk sneller loslaat en beter leegmelkt. Melkstellen vallen ook minder af tĳdens het melken.’

2013

18-02-13 15:59

Slakkenhuis stroomlĳnt de vier verschillende melkstromen Omdat de melksnelheid van koeien gemiddeld genomen nog toeneemt, ontwikkelde melkmachinefabrikant GEA Farm Technologies de IQ-melkklauw. ‘De melkklauw bestaat uit een soort slakkenhuisconstructie waarbĳ de melk gestroomlĳnd de melkslang wordt ingestuurd.’ Van naald tot draad legt Jeroen Luiten, specialist Milking Philosophy bĳ GEA, de techniek uit. ‘Door de fysieke scheiding tussen de klauwdelen per kwartier en het beter stroomlĳnen van de melkstroom staat de melk niet onder de speen te klotsen en is het vacuüm van de melkmachine stabieler.’ De maximale melksnelheid die het melkstel aankan, ligt door deze aanpassing hoger. ‘Door de afzonderlĳke melkafvoer is de kruisbesmetting van kwartier tot kwartier onmogelĳk geworden. Er kan nooit melk terugslaan van het ene naar het andere kwartier. Koeien kunnen zichzelf niet besmetten.’

In de tepelbeker is ook een kogeltje voorzien, zodat de tepelvoering tot het moment van aanleggen aan de speen afgesloten blĳft. De kogel valt vrĳ zodra de speen in de tepelbeker terechtkomt. ‘Ook dat is een nieuw idee van melken’, legt Jeroen Luiten uit. ‘Bĳ het aanleggen van de spenen treden zo geen vacuümverliezen op. Melkveehouders kunnen de uierkwartieren daardoor twee aan twee of zelfs per vier zonder luchtzuigen aanleggen.’ Met deze melkklauw kunnen in de toekomst ook de spenen in dezelfde melkbeweging gesprayd worden. ‘De bedoeling is om de spenen zo met een heel kleine hoeveelheid ontsmettingsvloeistof nog in de tepelbeker te sprayen. Op het moment dat een melkklauw in ruststand komt, wordt de melkklauw kort gespoeld, zodat de koegebonden bacteriën niet overgedragen kunnen worden tussen de verschillende melkkoeien onderling.’

kan duidelĳkheid brengen over de juiste voering. ‘Ik adviseer melkveehouders om één keer per vier jaar een dynamische meting uit te voeren, bĳ elke nieuwe generatie melkkoeien. Met een dynamische meting zĳn ook de effecten op de speen in kaart te brengen. Zo kun je bĳvoorbeeld twee verschillende tepelvoeringen tegenover elkaar zetten en meten welke het beste op het bedrĳf past.’ In de praktĳk leggen melkveehouders zich steeds meer toe op het correct afstellen van de melkmachine, zo ervaart Johan Grolleman nog. ‘Die aandacht voor het goed afstellen komt meer van de mensen in het veld en niet eens van de fabrikanten. Melkveehouders willen meer handvatten hebben om de melkmachine goed af te stellen en gaan er ook steeds meer mee aan de slag.’

voering ervan wel. Koen Lommelen: ‘De driehoekige vorm en het gaatje in de stootrand van de tepelvoering zorgen er samen voor dat er een rustmoment onder de speen komt terwĳl de melkstroom blĳft doorgaan. De combinatie van beide – de driehoekige vorm van de rubbervoering en het gaatje in de stootrand – toont positieve resultaten.’ De definitieve resultaten van het project volgen de komende weken, maar het type melktechniek lĳkt voorlopig goed uit te vallen. Een soortgelĳke evaluatie maakt Johan Grolleman voor het terugkeren van de bovenliggende melkleiding en het melken met hoger vacuüm, eveneens een verdere uitwerking van een oudere melktechniek. ‘In het geval van Dairymaster gaat het echter niet alleen om het melken met bovenliggende melkleiding.’ Grolleman legt verder uit: ‘Er is een aantal zaken aan elkaar gekoppeld: er is de middelhoge melkleiding, een kleinere melkklauw en dat alles in combinatie met simultaan melken. Als je verschillende elementen uit de melktechniek bĳeenbrengt en op de juiste manier aan elkaar koppelt, kun je wel een goed melksysteem krĳgen.’ Het voorbeeld brengt Johan Grolleman ook bĳ de vernieuwde belangstelling voor het simultaan melken van de vier uierkwartieren. Traditioneel melken gaat uit van het alternerend melken, met andere woorden twee wisselende

Honderden tepelvoeringen Wereldwĳd bestaan over de verschillende melkmachinemerken heen wel een paar honderd soorten tepelvoeringen. Tussen al die soorten de best passende tepelvoeringen voor de eigen melkstal vinden, is geen sinecure. Daarbĳ komt nog de ontwikkeling van nieuwe driehoekige en vierkante tepelvoeringen door kleinere melkmachinefabrikanten. In het kader van een Veepeiler-project is recent een onderzoek afgerond naar driehoekige tepelvoeringen in combinatie met kopbeluchting. Het principe van kopbeluchting is niet nieuw, de uit-

IQ-melkstel van Gea Farm Technologies

vacuümbewegingen aan beide zĳden van de uier. Bĳ het simultaan melken ondergaan alle vier de tepelvoeringen tegelĳk dezelfde vacuümbewegingen. ‘Vier spenen tegelĳk melken komt vooral terug omdat de kans op kruisbesmetting, besmetting van het ene naar het andere uierkwartier tĳdens het melken, kleiner is’, zegt Grolleman. ‘Doordat de spenen tegelĳk worden gemolken, is de kans op het terugslaan van melk tegen de speentop tĳdens de rustslag niet mogelĳk. Daar liggen nog kansen voor het simultaan melken.’

Sensoren van melk Harm Wemmenhove spreekt ook over de opkomst van nieuwe tepelvoeringen en het traploos instellen van pulsatiesystemen. Hĳ noemt ook de ontwikkeling van sensoren in de melk. ‘We hadden al de geleidbaarheid en nu wordt ook gewerkt aan de vet- en eiwitbepaling in de melk. De grote melkmachinefabrikanten richten zich steeds meer op het signaleren van afwĳkingen en het meten van de gezondheid van de koeien aan de hand van de melk.’ Ook op vlak van energieverbruik van melkmachines verwacht Harm Wemmenhove nog meer aandacht. ‘Steeds meer melkveehouders plaatsen een frequentieregelaar op de vacuümpomp om ook de energiekosten terug te dringen.’ Maar ook dat is weer voortborduren op de bestaande kennis. l

V E E T E E LT

VX03_special afwijkende melktechniek.indd 31

F E B R U A R I

2 0 1 3

18-02-13 15:59

V E E T E E LT

VX03_p32.indd 32

FEBR UAR I

2013

18-02-13 14:11

VX03_p33.indd 33

18-02-13 14:12

agina 1

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koeien ?? Het beste voor uw koeien ?? ste uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ?? ?? Koecomfort ste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ?? Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk w: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? uw: Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ?? Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !! lll Waterbed Waterbed !! Dual Waterbed !! !! Dual Waterbed !! Waterbed !! Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk uw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug. Meest duurzaam eindeloos blijvende duurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht. Meest koematras, veerkracht. Behoud vanop uw koeien en reduceren op blijvende dierenartskosten. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. terug. sparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkracht. snel uurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht. Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel terug. duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder Behoud vanop uwstrooisel koeien en en reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug. Behoud van uw koeien op Door besparing enreduceren arbeid verdient hetmeerprijs zich snel snel terug. terug.! sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: Meerwaarde zonder meerprijs ! oud dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !! Behoud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. oud van van uw uw koeien koeien en en reduceren reduceren op op dierenartskosten. Conclusie: zonder meerprijs Behoud uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !! Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen liggen // Schone Recht Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 050-5732777 Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl

Ga voor een laag celgetal!

oeien met as komt, in zijn recht. rijsd. Met veestapel!

i? bij!

gram etmeel 21,98 ineens

ervaart.nl 26 62 27) j v e n3 4

V E E T E E LT

VX03_p34.indd 34

FEBR UAR I

2013

21-05-2012 11:16:25

18-02-13 14:45

DIERGEZONDHEIDSNIEUWS

Droogzetten: voor rust en herstel De komende drie afleveringen van deze diergezondheidspagina gaan over droogzetten. Voor veel melkveehouders een gebruikelĳke routine. Het doel van droogzetten is rust en herstel, van onder andere klauwen en de algehele lichaamsconditie van de koe. Met herstel wordt ook bedoeld: het vervangen van uierweefsel en oude melkkliercellen, om de uier voor te bereiden op een zo productief mogelĳke volgende lactatie.

Gezonde droogstand Een gezonde droogstand begint met een goede voorbereiding van de koe. Daarbĳ gelden een aantal aandachtspunten: 1. Tĳdens de lactatie is het zaak de conditie van de koe tĳdig bĳ te sturen, op basis van haar conditiescore. 2. Op de dag van droogzetten is het belangrĳk ervoor te zorgen dat de melkproductie onder 10 tot 15 kg per dag is. Dit kan door de koeien die bĳna droog moeten, schraler te voeren. Water moet altĳd voorhanden zĳn. 3. Een uitgebalanceerde voeding is altĳd belangrĳk voor de weerstand. 4. Tot slot is ook de hygiëne van de huisvesting van de droge koeien belangrĳk, om de infectiedruk zo laag mogelĳk te houden. Het droogzetten met antibiotica heeft van oudsher twee doelen: namelĳk het genezen van bestaande infecties en het voorkomen van nieuwe infecties. Koeien zĳn met name gevoelig voor nieuwe

infecties aan het begin en het einde van de droogstand (rondom het afkalven). Bĳ bestaande infecties gaat het om hoogcelgetalkoeien en koeien met subklinische mastitis. Het tweede doel, het voorkomen van nieuwe infecties, valt onder preventief behandelen en mag officieel niet meer. Het voorkomen van infecties is ook te sturen door het verhogen van de weerstand van de koe en het verlagen van de infectiedruk door het nemen van managementmaatregelen. Denk aan goede voeding, hygiëne van de huisvesting en werkwĳzen tĳdens het melken.

Selectief droogzetten Voor droogzetten met antibiotica is het nieuwste advies om selectief droog te zetten, afhankelĳk van het koecelgetal en de bedrĳfsomstandigheden. Bedrĳfsspecifieke kiemen bepalen de keuze voor een injector. Het is belangrĳk om melkmonsters te nemen van alle koeien met mastitis (van mastitisgevallen rondom het droogzetten, tĳdens de droogstand, rondom afkalven en tĳdens de lactatie) om te weten welke ziekteverwekkers op het bedrĳf een rol spelen. Uiteindelĳk bepalen de omstandigheden op het bedrĳf, de aangetoonde mastitiskiemen en het celgetal van de koe de keuze van de dierenarts en de veehouder om een koe wel of niet met antibiotica droog te zetten en welke injector dan te gebruiken.

De omstandigheden op het bedrĳf, de aangetoonde mastitiskiemen en het celgetal van de koe bepalen uiteindelĳk de keuze van de dierenarts en de veehouder om een koe wel of niet met antibiotica droog te zetten

GASTCOLUMN GERARD KAMP D I E R E N A R T S VA N G E L R E DIERENARTSEN EN DE OOSTHOF

Scoren en winnen Dertig tot vĳftig procent van de koeien krĳgt in de periode rond kalven in meer of mindere mate een stofwisselings- of infectieziekte. Melkziekte en ketose (slepende melkziekte) zĳn de meest voorkomende en bevorderen het optreden van andere problemen zoals uierontsteking, baarmoederontsteking, lebmaagverplaatsing, slecht drachtig worden en zelfs zoolzweren. En ziektes kosten geld. Per geval: een nageboorte kost 120 euro, uierontsteking kost 210 euro, baarmoederontsteking 120 euro, een lebmaagverplaatsing 600 euro, kreupelheid 170 euro, ketose 230 euro, melkziekte 300 euro en tussenkalftĳd per maand kost 25 euro. Melkziekte en ketose komen beide vaak subklinisch voor. Ook in deze subklinische vorm zorgen ze voor meer andere ziektes. In een vroeg stadium ingrĳpen beperkt de schade. En hoe doe je dat optimaal? Door vroegtĳdige controle op melkziekte, ketose en baarmoederontsteking met een scoresysteem. Met een snelle handbeweging in de schede wordt tussen vĳf en twaalf dagen na kalven wat urine verkregen en over een ketosestickje gevloeid. Met dezelfde handeling scoor je schede en baarmoeder. Op melkziekte wordt gescoord door middel van bloedcalciumwaarden bĳ een bepaald droogstandsrantsoen. Dit vroegtĳdig scoren op ziektes is onderdeel van het Deense systeem van bedrĳfsbegeleiding, dat wĳ op een vĳftal bedrĳven toepassen sinds ongeveer een jaar. Op deze bedrĳven is het gemiddelde percentage mastitis gedaald van 22 naar 15 procent, de dagdoseringen antibiotica zĳn gedaald van 6,42 naar 2,94. Gescoord en gewonnen!

V E E T E E LT

VX03_Boehringer.indd 35

F E B R UA R I

2 0 1 3

18-02-13 10:15

‘HONDERDTONNERS OM TROTS OP TE ZIJN’ Fam. Vos, Godlinze

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren voor u van uiteenlopende rassen die uitstekend scoren op

deze kenmerken. Ze zorgen voor verhoging van uw bedrijfsrendement door koeien die probleemloos produceren jaar in jaar uit.

BETTER COWS | BETTER LIFE

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 1

04-02-13 09:19

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

MELDON

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

292

216

267

117

LVD

740

617

864

157

UIERGEZONDHEID

106

108

100

CELGETAL

107

105

108

100

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 2

04-02-13 09:19

Roosje 178 (v. Atlantic) Eig.: Mts. L. & R. Hof-Dekker, Balkbrug (Foto: Alger Meekma)

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! ATLANTIC BLINKT UIT OP ALLE FRONTEN! Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker. Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

292 740 113 106 106 103

BETTER COWS | BETTER LIFE

038-13 product-feb1-NL.indd 1

04-02-13 09:25

MET KODAK REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Als veehouder heb je al werk genoeg. Kodakdochters zijn dan een uitkomst. Onopvallend in de stal, opvallend in melkopbrengst en gezondheidskenmerken. Daarmee staan Kodakdochters voor een hoge levensproductie zonder extra werk.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI LEVENSDUUR KG MELK UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID

216 617 622 106 105

Gert 21 (v. Kodak) Eig.: Mts. Sijben-Lijten, Neerkant (Foto’s: Alex Arkink)

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 product-feb1-VLA.indd 2

04-02-13 09:28

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Jim Pluym: ‘Bĳ winnen met een eigengefokte koe is de voldoening nog zo veel groter’

Werk afgewisseld met fokkerĳ

Leo en Rita, Nathalie en Jim Pluym Gezamenlĳk neemt de familie Pluym alle Lille werkzaamheden en ook de fokkerĳactiviteiten op het melkveebedrĳf voor haar rekening. Aantal koeien: Groeien naar: Melkproductie: Hoeveelheid land:

De Savarddochters Saskia en Sara behaalden afgelopen januari een dubbel succes voor de fokkerĳ van Leo en Jim Pluym uit Lille. Met de komst van een nieuwe melkveestal en de groei naar

150 250 9687 4,05 3,44 100 hectare

250 melkkoeien zĳn de melkveehouders klaar voor de toekomst. tekst Annelies Debergh

p de plek waar de nieuwe melkveestal komt, gaapt een grote, diepe kuil in de grond. Veel meer dan dat is er van de bouwplannen nog niet te merken. De groeiplannen richting 250 melkkoeien zĳn wel hét gespreksonderwerp

V E E T E E LT

VX03-Pluym, Lille.indd 40

FEBR UAR I

ten huize Pluym. Vader Leo en zoon Jim Pluym zitten volop in de laatste besluitfase. ‘Eind deze week beslissen we welk type melkrobot we nemen.’ Dat het een automatisch melksysteem zou worden, stond al erg lang vast. ‘Ar-

beid speelde de voornaamste rol in onze beslissing om voor automatisch melken te kiezen’, legt vader Leo Pluym uit. Zoon Jim valt zĳn vader bĳ. ‘Als je dagelĳks twee keer melkstellen voor 250 koeien moet aansluiten in een gewone

2013

18-02-13 14:35

melkput, dan houd ik mijn hart vast voor gezondheidsproblemen op de langere termijn.’ Maar dat is niet de enige reden om te kiezen voor melkrobots. ‘Dat de koeien meerdere keren per dag worden gemolken bij een automatisch melksysteem is een ander belangrijk voordeel voor hoogproductieve melkkoeien. Ook op sociaal vlak is automatisch melken een voordeel. Niet dat we ervan uitgaan dat we minder werk zullen hebben, we denken alleen dat we anders kunnen werken en minder aan melktijden gebonden zullen zijn. De melkrobot verlicht het werk.’

Bewust familiebedrijf Inmiddels is al de vierde generatie op dit melkveebedrijf aan de slag. Leo Pluym kwam in 1978 in het bedrijf, samen met zijn vrouw Rita Van Gorp. In 2006 nam zoon Jim Pluym een melkveebedrijf aan de andere kant van Lille over. De bedrijven werden in 2010 weer samengevoegd op de ouderlijke locatie. Sinds zijn huwelijk afgelopen zomer is ook Jims vrouw Nathalie in het bedrijf gestapt. De keuze voor een familiebedrijf is bewust, vertelt Leo Pluym. ‘Ik ben voorstander van een bedrijf waarin beide

Saskia (v. Savard), kampioene vaarzen op de CRV Koe-Expo in Gent

partners samenwerken. Er samen als koppel voor gaan kan het bedrijf alleen maar ten goede komen. Het samen kunnen werken en het samen kunnen overleggen, de mentale ondersteuning is belangrijk in een bedrijf. Partners kunnen thuis evengoed de kost verdienen.’ In de stal lopen nu 150 melkkoeien. ‘Vorig jaar hebben we veel vaarzen ver-

kocht, dit jaar houden we zelf alles aan.’ Jim wijst op de groeiplannen. ‘We willen in één keer de volle capaciteit van de nieuwe stal benutten. Die groei willen we bij voorkeur zo veel mogelijk met eigen fokvee realiseren en dus gaan nu geen vaarzen weg.’ Door die maximale benutting van eigen fokmateriaal is er te weinig plaats in de huidige stal. ‘We wilden oorspronkelijk gaan naar 200 melkkoeien, maar dan moet je weer kiezen tussen drie of vier melkrobots’, legt Leo uit. ‘Het leek ons nuttiger om in één keer door te groeien naar vier melkrobots. Met vier robots bouwen is ook een stuk gemakkelijker en logischer. Nu komen de melkrobots per twee tegenover elkaar in de stal.’

Comfort koe centraal

De oude melkveestal is overbezet in afwachting van de nieuwbouwstal

Over elke keuze in de nieuwe stal is zorgvuldig nagedacht. Zo ook over het type ligbox, een diepstrooiselbox met een mix van landbouwkalk, stro en water. ‘We kiezen met het oog op comfort voor de koe. Een goede atleet moet goed verzorgd worden. Zand is voor de koe in onze ogen de beste boxbedekking, maar we twijfelen eraan of het ook voor de boer kan werken. Daarom kiezen we voor de mix met kalk en stro. De meerwaarde in de mest is een bijkomend voordeel.’ Leo en Jim deden op tal van plekken ideeën op. ‘Had ik die tijd met de fiets gereden, dan had ik er al twee versleten’, lacht Leo. De bouwplannen werden ook aan alle bedrijfsadviseurs voorgelegd. ‘Als boer ben je soms bedrijfsblind en denk je niet altijd aan bepaalde zaken. Adviseurs komen overal en weten waar verbeterpunten kunnen zitten.’

V E E T E E LT

VX03-Pluym, Lille.indd 41

f e b r u a r i

2 0 1 3

18-02-13 14:35

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Nummer 113: Sara 1807 (v. Savard), kampioene jonge koeien op de CRV Koe-Expo in Gent

Jim noemt zo onder meer de bewuste keuze voor een centrale voergang. ‘In één groep 250 melkkoeien overzien is bijna onmogelijk. We werken daarom bewust met een hoog- en een laagproductieve groep, gescheiden door een centrale voergang.’ De lagere kostprijs is meegenomen. ‘Een extra voergang had 300 vierkante meter extra betekend. Dat is een groot bedrag in bouwkosten.’

Economische waarde fokkerij Momenteel is er voldoende grond voor voeren mestafzet. Met extra aankopen van bijproducten moet dat ook voldoende zijn voor het voeren van de dieren in de toekomst. Nu krijgen de 150 melkkoeien een gemengd basisrantsoen met 22 kg maiskuil, 5,5 kg droge graskuil, 10 kg perspulp, 4 kg bierbostel en 0,5 kg luzerne. Daarop halen ze een rollend jaargemiddelde van 9687 kg melk met 4,05% vet en 3,44% eiwit. De tussenkalftijd ligt nu op 417 dagen. ‘Ons doel ligt op 12.000 kg melk per volledig afgesloten lactatie. Met meer comfort en meerdere keren melken willen we meer kilo’s melk per koe kunnen produceren.’ Fokkerij blijft daarbij een belangrijke passie. ‘Fokkerij heeft ook een economische waarde.’ Jim ziet daar een vergeten rol. ‘Fokkerij is niet alleen belangrijk voor de verkoop van goed fokmateriaal. Een sterk exterieur fokken en een goede melkproductie hebben ook een economische waarde. Met slechte benen en diepe uiers krijg je geen duurzaamheid

V E E T E E LT

VX03-Pluym, Lille.indd 42

febr u ari

in de koeien gefokt. Een goed exterieur is belangrijk.’

Fokkerij brengt arbeidsvreugde Leo noemt ook het aspect arbeidsvreugde. ‘Fokkerij is belangrijk voor het werkplezier. Boeren mag geen sleur worden en dat kan volgens mij het beste door een goed evenwicht te vinden tussen werk en hobby.’ Het doel is het fokken van een zo compleet mogelijke koe. ‘We willen koeien die gemakkelijk ruwvoer kunnen verwerken en van dat voer ook gemakkelijk melk kunnen produceren. Dat is voor ons duurzaamheid.’ Vroeger lag de nadruk nog meer op melk, zo geeft Leo aan. Inmiddels is dat minstens een plus van 600 liter melk. ‘We willen nog steeds stieren die ruim positief zitten in de melk en daarbij positief scoren voor gehalten.’ Snowfever, Atlantic, G-Force en Emerald zijn vaak ingezette partners bij de zwartbonte koeien. Aram is dat bij de roodbonten. ‘Wat rood is, blijft zo veel mogelijk rood’, zegt Jim. Op dit moment bestaat de stal uit vijftig procent roodbonte en vijftig procent zwartbonte koeien. ‘Maar de kleur speelt eigenlijk geen rol. We willen gewoon goede koeien fokken.’ Dat het vooral om genoomstieren gaat, is niet direct een bewuste keuze. ‘We gebruiken bij voorkeur de hoogste indexstieren.’ De winst van de Savardzusjes Saskia en Sara bij respectievelijk de roodbonte vaarzen en de roodbonte middenklasse

op de CRV Koe-Expo in Gent zien de fokkers als een mooie bevestiging van hun fokkerijkoers. De kampioene Sara heeft haar winnende genen niet van een vreemde. Ook grootmoeder Cindy, een Faberdochter, was er in 2007 kampioen. ‘We wisten wel dat we goede koeien mee hadden, maar een dubbele overwinning blijft een verrassing.’ Jim is nog zichtbaar blij om de winst van het duo. ‘We waren een van de grootste deelnemers in Gent en we hadden alles zelf gedaan, alles zelf geclipt, alles ook zelf gefokt. Dan is de voldoening nog zo veel groter.’

Werk in goede handen Deelnemen aan prijskampen blijft er ondanks de groeiplannen bijhoren. ‘Alsof de prijskampen zonder ons niet meer door zouden gaan’, grapt Leo. Hij roemt op dat punt nog eens de hulp en de steun van Rita en Nathalie in het bedrijf. ‘Het is altijd een goed gevoel als je weet dat alle werkzaamheden thuis – ook als wij met twee weg zijn – in goede handen zijn.’ De beide vrouwen staan voor honderd procent achter elk facet in de bedrijfsvoering. Leo: ‘Deelnemen aan prijskampen zit ons in het bloed. Dat laat je niet zomaar liggen.’ Voor de toekomst ligt de aandacht op de stijging van de melkcijfers. ‘De productie moet omhoog en op exterieur willen we niet toegeven’, vat Jim samen. ‘En we willen het managen van een kudde van 250 melkkoeien goed in de vingers krijgen. Op die manier hopen we voor tien tot vijftien jaar op koers te zitten.’ l

2013

18-02-13 14:35

Recht vooruit! DE NATUURLIJKE BEWEGING VAN KOEIEN Door het unieke Lely I-flow-concept kan de koe direct rechtdoor de melkunit inlopen en deze na de melkbeurt weer rechtdoor verlaten. Met de LelyÂ Astronaut A4 melkt u koevriendelijk en zonder onnodige stress! Interesse? Neem contact op met uw Lely Center of mail naar: nederland@lely.com

EVOLVE. www.lely.com

innovators in agriculture

DE-I-flow-NL13005-Veeteelt advertentie-180x125-JDV.indd 1

2/18/2013 3:30:12 PM

V E E T E E LT

VX03_p43.indd 43

F E B R U A R I

2 0 1 3

19-02-13 13:06

Z U I V E L

Percentage lactose in melk is lastig te beïnvloeden, de totale lactoseproductie per koe kan wel worden verhoogd

Accent verschuift naar iets meer melk Nu FrieslandCampina voor lactose wil gaan betalen en de negatieve grondprĳs wil afschaffen, is het tĳd voor een inventarisatie van de gevolgen. Wat zĳn de opties om extra te profiteren? De mogelĳkheden via fokkerĳ en voeding blĳken vrĳ beperkt. tekst Florus Pellikaan

u het stof van de herziene melkcomponentenwaardering van FrieslandCampina is neergedaald en de eerste reacties vanuit de sector zĳn gepeild, praat de zuivelcoöperatie haar leden bĳ. Het voorstel is om de negatieve grondprĳs af te schaffen, om eiwit nog meer te gaan waarderen in verhouding tot vet en om te gaan uitbetalen voor lactose. ‘De helft van de ruim 120 ledenbĳeenkomsten is inmiddels geweest. Het is nog te vroeg om te bepalen of het voorstel in zĳn geheel gedragen wordt, maar de leden begrĳpen het voorstel op hoofdlĳnen en voeren de discussie met ons op inhoud’, vertelt Atze Schaap, directeur coöperatieve zaken bĳ FrieslandCampina, bĳna een week voor het verschĳnen van dit artikel.

Water niet gestimuleerd Ervan uitgaande dat de ledenraad uiteindelĳk instemt met de afschaffing van de negatieve grondprĳs en het betalen voor lactose, is het tĳd voor een verdere inventarisatie van wat het effect van de wĳzigingen kan zĳn. ‘We gaan van een negatieve stimulans voor melk naar een positieve stimulans’, vertelt Schaap. Circa veertig jaar geleden is de negatieve grondprĳs geïntroduceerd, omdat ‘water’ ophalen nu eenmaal geld kost en dat duidelĳk niet de doelstelling was van de rechtsvoorgangers van FrieslandCampina. ‘Water ophalen is nog steeds niet ons doel, maar door de marktwaarde van lactose betekent 100 kilogram melk meer bĳ dezelfde aantallen kilo’s vet en eiwit wel 4,5 kilo lactose die een bepaalde waarde

vertegenwoordigt’, aldus Atze Schaap. In tabel 1 is een doorrekening gemaakt van wat het effect op de melkprĳs is van de nieuwe melkcomponentenwaardering voor een bedrĳf met gemiddeld veel melk en lage gehalten of weinig melk en hoge gehalten. Daaruit blĳkt dat het bedrĳf met veel melk van een nadeel van 42 euro per koe in de oude situatie verschuift naar een voordeel van 34 euro ten opzichte van een bedrĳf met minder melk en hogere gehalten. Atze Schaap onderschrĳft de strekking van de berekening, maar hekelt het beeld dat momenteel in sommige discussies wordt geschetst dat de gewĳzigde melkcomponentenwaarderingen de productie van ‘water’ stimuleert. ‘We verwachten op basis van ervaringen uit het verleden dat de variatie in melksamenstelling net zo groot zal blĳven. We hebben een uitbetalingssysteem gehad dat

jaren de richting van hoge gehalten op heeft gewezen en de spreiding tussen de bedrĳven is nooit kleiner geworden’, vertelt Schaap. ‘Het is in algemene zin lastig om gedrag van mensen te voorspellen en het accent verschuift naar iets meer melk, maar voor schokkende veranderingen zal het niet zorgen.’

Energie voor meer lactose Ondanks de voorspelling van Schaap, lĳkt een inventarisatie van hoe veehouders het beste kunnen inspelen op de nieuwe financiële prikkels van de melkprĳssystematiek wenselĳk. Vraagt de uitbetaling voor lactose bĳvoorbeeld een ander fok- en voerbeleid? Allereerst de fysiologische achtergrond van lactose. Melk en bloed zĳn osmotisch gezien in evenwicht. De osmotische waarde betekent simpel gezegd het aantal opgeloste deeltjes dat in een vloei-

Tabel 1 – Vergelĳking van het oude en nieuwe melkcomponentenwaarderingssysteem voor twee bedrĳven met dezelfde kilo’s vet en eiwit, maar verschillende gehalten en melkgiften

bedrĳf 1

bedrĳf 2

melkcomponenten

productie per koe

kilo’s

melk vet eiwit lactose totaal

10.000 kg 4,00% 3,35% 4,50%

400 335 450

melk vet eiwit lactose totaal

8700 kg 4,60% 3,85% 4,50%

waarde in oude systeem (euro) –320 1504 2077 3261

400 335 392

–278 1504 2077 3303

waarde in nieuwe systeem (euro) 1144 1913 257 3314

1144 1913 223 3280

VVEEEETTEEEELLTT J FAENB UR AU RA I R I1 /22 22001039

VX03_lactose.indd 44

19-02-13 13:05

ras holstein mrĳ fh ﬂeckvieh blaarkop montbéliarde brown swiss Zweeds roodbont

% lactose 4,52 4,58 4,46 4,54 4,43 4,58 4,56 4,50

Tabel 2 – Rasgemiddelden lactose (bron: CRV)

stof of een cel zit. De osmotische waarde in alle cellen in het lichaam is ongeveer gelĳk, dus ook die van bloed en melk. ‘Lactose samen met mineralen bepaalt de osmotische waarde van melk. Bĳ gezonde koeien is de onderlinge verhouding vrĳwel constant. Hierdoor is het percentage lactose erg moeilĳk te beïnvloeden’, weet Guillaume Counotte, toxicoloog en biochemicus bĳ de Gezondheidsdienst voor Dieren. De lactosegehalten zĳn volgens Counotte wel hoger bĳ jonge dan bĳ oude koeien. Ook ligt het percentage hoger bĳ nieuwmelkte koeien dan bĳ oudmelkte dieren. Wilfried van Straalen, hoofd rundveeonderzoek bĳ Schothorst Feed Research, heeft er onderzoeken met lactose op nageslagen. ‘We nemen lactose standaard in voerproeven mee en hebben daardoor een behoorlĳke dataset. Daaruit blĳkt dat het lactosegehalte gemiddeld iets hoger is bĳ een maisrĳk rantsoen dan bĳ een grasrĳk rantsoen. Maar de invloed op het lactosegehalte is beperkt.’ Leo Tjoonk, sectorspecialist rundveehouderĳ bĳ Agrifirm, is het met Van Straa-

len eens en daarom zit de veevoedingsindustrie volgens hem ook niet rechtop in de stoel sinds FrieslandCampina het nieuws bekendmaakte. ‘De marges binnen gemiddelde lactosegehaltes zĳn heel klein. Alles wat je daarin probeert te sturen zou wel eens te duur kunnen zĳn.’ Wilfried van Straalen ziet in plaats van het beïnvloeden van het lactosegehalte wel mogelĳkheden voor het verhogen van de totale lactoseproductie. ‘Vanwege het constante lactosegehalte produceer je altĳd meer lactose bĳ een hogere melkproductie. Voor die lactoseproductie heeft een koe wel voldoende glucogene nutriënten nodig in de vorm van bestendig zetmeel, bestendige aminozuren en propionzuur.’

Fokwaarde lactose Voedermiddelen die kunnen bĳdragen aan meer glucogene nutriënten zĳn volgens Van Straalen mais- en aardappelproducten en voedermiddelen met goed verteerbare celwanden. Door het mogelĳk streven naar meer melk in combinatie met een onder druk staande ruwvoerproductie en -kwaliteit verwacht Van Straalen dat het aandeel krachtvoer in rantsoenen wel eens zou kunnen gaan stĳgen. Tjoonk vult aan: ‘Veehouders zullen gewoon moeten rekenen wat het produceren van extra liters kost en waar het omslagpunt ligt. Uit dynamisch voeren blĳkt dat de laatste liter niet altĳd winstgevend is.’ De fokkerĳ paste vooruitlopend op de ontwikkelingen in de zuivel de Inet-formule begin 2012 alvast aan. ‘Tĳdens ge-

sprekken met de zuivelindustrie hoorden we dat de negatieve grondprĳs ter discussie zou kunnen komen te staan’, vertelt Roel Veerkamp, coördinator van de stichting Genetische Evaluatie Stieren (GES). ‘De negatieve grondprĳs helemaal afschaffen ging ons toen nog iets te ver. Maar het is inmiddels wel duidelĳk dat de huidige Inet-formule goed aansluit bĳ de wensen van de zuivel.’ Na het nieuws van FrieslandCampina heeft GES nog geen vergadering gehad. Of er nog verdere veranderingen in de fokwaardeschatting gaan komen, kan Veerkamp daarom nog niet aangeven. ‘Er is een aantal overwegingen waarover we gaan nadenken. Moet de negatieve grondprĳs bĳvoorbeeld helemaal uit de Inet-berekening of moeten we melk misschien zelfs gaan waarderen vanwege de lactoseproductie? Daarnaast moeten we beslissen of er een fokwaarde voor lactose komt en of we eventueel de vet-eiwitverhouding nog moeten aanpassen’, vertelt Veerkamp. Mochten er veranderingen komen, dan zullen die volgens Veerkamp in ieder geval niet meer tĳdens de komende indexdraai in april worden doorgevoerd en waarschĳnlĳk ook nog niet later dit jaar. Veerkamp acht het wel waarschĳnlĳk dat er ooit een fokwaarde voor lactose komt. ‘De genetische spreiding is klein, maar als er verschillen zĳn, kun je erop fokken en is een fokwaarde dus zinvol.’

Betere uiergezondheid Volgens de Animal Evaluation Unit van CRV is de genetische spreiding voor lactose ongeveer 0,1 procent. Dat betekent dat bĳ een gemiddelde lactose voor holsteinkoeien van 4,52 procent, genetisch gezien het lactosegehalte van 66 procent van de holsteinkoeien in Nederland en Vlaanderen tussen de 4,42 en 4,62 procent ligt. Ook de verschillen tussen melkveerassen zĳn klein (zie tabel 2). Het streven naar een hoog lactosegehalte kan een gewenst bĳeffect hebben, weet Guillaume Counotte. ‘Koeien met een hoog celgetal of mastitis hebben een duidelĳk lager lactosegehalte. Streven veehouders dus naar een hoog gemiddeld lactosegehalte, dan is het zinvol om ook werk te maken van een goede uiergezondheidsstatus’, stelt Counotte. ‘En aangezien nieuwmelkte koeien een hoog lactosegehalte hebben, zorgt het verkorten van de tussenkalftĳd ook voor meer lactose. De wĳziging in het zuivelbeleid zou dus een positieve invloed kunnen hebben op de gemiddelde uiergezondheid en vruchtbaarheid.’ l

V E E T E E LT

VX03_lactose.indd 45

F E B R UA R I

2 0 1 3

19-02-13 13:05

Z E L D Z A M E

R A S S E N

Professionele marketing effectiever dan subsidiegeld

Lekker vlees redt bedreigde runderrassen

Blaarkopketen blijft werken aan ontwikkeling van verkoopkanalen

VVEEEETTEEEELLTT j Fan E B uR ar U A i R I1 /22 22001039

VX03_zeldzame huisdieren.indd 46

19-02-13 10:11

Gedreven fokkers en donateurs, goedwillende overheden en bewuste terreinbeherende organisaties. Het waren jarenlang de drijvende krachten achter het behoud van zeldzame runderrassen. De laatste jaren krijgen ze steeds vaker steun van commerciële partijen. Lekker vlees met een goed verhaal blijkt vaak meer voor een ras te kunnen doen dan subsidiegeld. tekst Wichert Koopman

et project ‘De blaarkopketen’ trok bij de start drie jaar geleden veel aandacht. Het idee was uniek. Door een samenwerking tussen commerciële partijen, van veehandel en mesterij tot slagerij en groothandel, werd met een startsubsidie vanuit de overheid een professionele keten opgezet om vlees van blaarkopossen en -vaarzen tegen meerwaarde af te zetten in de horeca, bedrijfsrestaurants en zorginstellingen. Naast een keten voor vlees zou ook een keten voor zuivel worden ontwikkeld. De verwachtingen waren hooggespannen. Als de ambities van de ketenpartijen waargemaakt zouden worden, zou het een flinke impuls geven aan de ontwikkeling van het blaarkopras. ‘We zijn aan iets heel nieuws begonnen. We proberen het ras perspectief te bieden vanuit de markt. Dat is spannend’, vertelt Ben Barkema, die als adviseur en blaarkopliefhebber veel tijd en energie in het project steekt. ‘Vrij snel na de veelbelovende start sloeg de recessie toe. Daar hebben we nu

veel last van. De kwaliteit van het vlees staat buiten kijf. Maar de hogere kostprijs blijkt met name voor instellingen op dit moment een belemmering. De afzet blijft steken op acht tot tien dieren in de week. Dat is nogal wat minder dan we voor ogen hadden. Maar we hebben onszelf niet voor niets vijftien jaar de tijd gegeven. Alle betrokken partijen staan nog steeds achter het project en blijven werken aan het ontwikkelen van afzetkanalen.’ Het plan om ook aan de melk van blaarkopkoeien meerwaarde te geven liep vertraging op, maar lijkt binnenkort concreet te worden. De eerste proefkazen van melk van een blaarkopbedrijf zijn er. Over een aantal maanden ligt er een speciale blaarkopkaas in diverse speciaalzaken. De betrokken veehouder vangt een plus van drie cent boven op de garantieprijs van FrieslandCampina.

Oerwoud aan keurmerken De blaarkopketen is een voorbeeld van de ontwikkeling van ketens om producten van

zeldzame runderrassen tegen meerwaarde te vermarkten. De Vereniging Lakenvelder Runderen heeft de Stichting Lakenvelder Vlees opgezet en vanuit Overijssel verovert de club Natuurboeren uit de buurt het schap van lokale supermarkten met vlees van oud-Hollandse rassen uit de natuur. Ook hier is het plan om landelijk op te schalen tot enkele tientallen dieren in de week. En dan zijn er nog talloze kleinschalige projecten van individuele veehouders en bijvoorbeeld Stichting De Witrik en Stichting Roodbont Fries vee. ‘We zien de laatste jaren een oerwoud aan initiatieven en keurmerken’, vertelt Geert Boink, voorzitter van de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH). ‘Op zich is die veelheid aan projecten natuurlijk hartstikke goed. Hoe meer kansen voor zeldzame rassen, hoe beter. Maar een project heeft voor ons als Stichting Zeldzame Huisdierrassen pas echt meerwaarde als het daadwerkelijk bijdraagt aan de ontwikkeling van een ras. Zo moet raszuivere stamboekfokkerij gewaarborgd zijn.’ Boink heeft de rol van zijn stichting, mede als gevolg van krimpende subsidiepotten, de laatste jaren duidelijk zien veranderen. ‘Als SZH zijn we nu vooral adviseur als het gaat om fokdoelen, registratie, fokprogramma’s en het beheersen van inteelt. Voor promotie van rassen hebben we niet veel geld. Wel ondersteunen we commerciële initiatieven van stamboeken en ondernemers door ze een plaatsje te geven op de website www.zeldzaamlekker.nl. Zo hopen we de producten meer bekendheid te geven en kennisuitwisseling te bevorderen.’ De Stichting Zeldzame Huisdierassen blijft

Van afgedankt tot niet aan te slepen Tot dertig jaar geleden liepen op veel bedrijven in West-Vlaanderen koeien van het rood rundveeras van West-Vlaanderen. Het veeslag kende een dubbeldoeltype en een vleestype. Beide varianten raakten in de verdrukking toen rassen met enerzijds een hogere melkproductie en anderzijds een hoger slachtrendement in opkomst kwamen. Zo ook op het melkveebedrijf van Noël Vandecasteele in Koekelare, waar de betere melkkoeien werden ingekruist met holsteins. Daarnaast hield de fokker echter een koppeltje roden raszuiver en selecteerde hierin op vleesproductie. De melkveestapel die zoon Stefan onder zijn hoede heeft is inmiddels volledig in de red-holsteinrichting gefokt. Daarnaast loopt op het bedrijf nog altijd een dertigtal raszuivere rode zoogkoeien van het traditionele vleestype. De stierkalveren worden

allemaal aangehouden, afgemest en verkocht in het reguliere circuit. Voor de koeien – die na twee keer afkalven op een voornamelijk grasrantsoen worden afgemest – heeft Noël inmiddels een vaste afspraak met een slager. Die verkoopt het vlees in zijn winkel en levert het aan restaurants. ‘Het is niet te geloven’, lacht de fokker. ‘Eerder ging al het vee zonder meerwaarde weg in de handel. Nu leveren we ongeveer één koe in de maand, maar we kunnen gemakkelijk het drievoudige kwijt.’ Voor Vandecasteele is duidelijk waarom. ‘Vorig jaar is het ras erkend als streekproduct en hebben we meegedaan aan de verkiezing van het lekkerste stukje vlees van Vlaanderen. Zowel op zicht als op smaak was het

vlees van onze koeien duidelijk te onderscheiden. Het is donker van kleur, heeft een hele fijne draad en een randje vet. Dat zorgt voor een heerlijke smaak.’

Noël Vandecasteele: ‘Vlees duidelijk te onderscheiden’

V E E T E E LT

VX03_zeldzame huisdieren.indd 47

F E B R UA R I

2 0 1 3

19-02-13 10:11

Z E L D ZAM E

RA S S E N

Bijzondere kaas van bijzondere koeien

Michiel Cassuto: ‘Keus voor brandrood weloverwogen’

naast adviseur belangenbehartiger naar de overheid. Zo wordt op dit moment gewerkt aan het merken van zeldzame huisdieren binnen de I&R-database. Zo ontstaat een zogenaamd ‘paraplubestand’ van dieren die extra bescherming verdienen mocht er in geval van een besmettelijke dierziekte geruimd moeten worden.

Comeback rood ras In Vlaanderen speelt de overheid nog een directe financieel ondersteunende rol in het behoud van bedreigde rassen. Zo is voor fokkers van het witrood ras van Oost-Vlaanderen, het witblauw dubbeldoelras van Vlaams-Brabant en het rood dubbeldoel en het vleesras van West-Vlaanderen

Eigenlijk wilde Michiel Cassuto zijn hele leven al koeien melken. Noodgedwongen behielp hij zich meer dan twintig jaar met geiten, tot hij in 2009 kansen zag voor een bijzonder bedrijf. Nu melkt hij op het landgoed Kernhem in Ede twintig brandroden en verwerkt alle melk tot een zelf ontwikkelde kaas. De ‘brandrood’-kaas is van het gruyèretype en heeft een natuurlijke korst met een roodbacterie. ‘Die geeft de kaas een rode kleur, die weer mooi past bij de naam en de kleur van de koeien’, vertelt Cassuto. De keus voor brandroden was weloverwogen. ‘Ik wilde een bijzondere kaas maken van melk van bijzondere koeien. De brandroden zijn voor mijn klanten herkenbaar, ze hebben een rustig karakter.’ Het was voor Cassuto tot op heden pionieren op vele fronten. Zo was het bij de start

heel moeilijk om aan geschikte koeien te komen. ‘Ik begon met een ratjetoe aan zoogkoeien, waarvan een deel ook al weer is verkocht omdat ze te weinig melk gaven’, vertelt hij. ‘De variatie in melkproductie is nog steeds groot, maar ligt gemiddeld op zo’n 4000 kilo per koe per jaar. Doordat ik nu zelf jongvee opfok, wordt de veestapel wel elk jaar beter en uniformer.’ Ook in de kaasmakerij blijft Cassuto werken aan optimalisatie van het productieproces. Daarnaast vraagt de vermarkting van het product zijn aandacht. ‘De verkoop via de groothandel loopt redelijk, maar rechtstreekse levering aan kaasspeciaalzaken, natuurvoedingswinkels en horeca gaat veel beter’, ervaart de multi-ondernemer. ‘Het is toch belangrijk dat je zelf het verhaal vertelt.’

een regeling waarbij ze voor een periode van vijf jaar kunnen intekenen voor een subsidie van 100 euro per dier per jaar voor al hun dieren vanaf zes maanden die voor minstens 75 procent raszuiver zijn. ‘Met deze ondersteuning wil de Vlaamse overheid het economisch rendement van de moderne hoogproductieve rassen en de oorspronkelijke streekeigen rassen dichter bij elkaar brengen’, vertelt Gabriël Deschuymer van het Studie- en Documentatiecentrum voor Vlaamse Rundveerassen (SDVR). Het SDVR werd in 1998 opgericht om de instandhouding van de Vlaamse rassen te garanderen. In 2012 waren er bij het rode ras 29 bedrijven die 589 dieren hadden die in aanmer-

king kwamen voor de premie. Voor het witblauw dubbeldoelras waren er eveneens 29 bedrijven met 1626 dieren en voor het witrood ras waren er 61 bedrijven met in totaal 1797 dieren. Op initiatief van het SDVR kreeg het rode ras van West-Vlaanderen vorig jaar nog een extra steuntje in de rug. Het vlees van het eeuwenoude ras werd door de Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) officieel erkend als streekproduct. Het heeft voor de fokkers de deuren naar de horeca geopend en gezorgd voor veel publiciteit. ‘Het rood ras is bezig aan een comeback’, vertelt Deschuymer.

Vlees van brandrood rund opgenomen in ‘Ark van de Smaak’

Vet met laag smeltpunt Herkenbaarheid, een onderscheidende smaak en een duurzame en transparante manier van produceren. Het zijn de belangrijkste pijlers onder de vermarkting van producten van zeldzame rassen. Een voortrekkersrol hierbij vervult Slow Food. Deze internationale beweging van consumenten zet zich in voor het behoud van smaakvol en duurzaam geproduceerd voedsel en heeft inmiddels 100.000 leden in 150 landen, waaronder 3000 in Nederland. ‘Wij vinden dat voedsel lekker, puur en eerlijk moet zijn. Dat gaat over smaak en de manier van produceren, maar bijvoorbeeld ook over het behoud van de agrobiodiversiteit die aan authentiek voedsel ten grondslag ligt’, vertelt René Zanderink, die in Nederland voor Slow Food werkt als coördinator van de zogenaamde Ark van de Smaak. Met de erelijst van Ark van de Smaak wil de internationale beweging voor ecogastronomie helpen om traditionele, ambachtelijke streekproducten te behouden voor de toe-

VVEEEETTEEEELLTT j FaEnB uRUARI a r i 1 /22 22001039

VX03_zeldzame huisdieren.indd 48

19-02-13 10:11

K O E PA D

ras

2009

jaar 2010 2011

blaarkop lakenvelder brandrood Fries roodbont

2925 1312 168 334

2774 1180 215 258

3165 1161 141 320

2012 3183 1018 190 347

Tabel 1 – Aantal eerste inseminaties per rasgroep van de stier (bron: CRV)

komst. De Nederlandse lijst telt inmiddels zestien producten, waaronder het lakenvelderrund en het brandrode rund. Vlees van deze rassen is duidelijk onderscheidend. Zo heeft het vet in het vlees van lakenvelders een iets lager smeltpunt, wat zorgt voor extra smaak en topkoks nieuwe mogelijkheden biedt om vlees te bereiden. Ook Leidse kaas van blaarkoppen staat op de lijst. Producten die zijn opgenomen in de Ark van de Smaak worden door Slow Food onder de aandacht gebracht op beurzen en bij proeverijen. Dat genereert vaak weer publiciteit in de media. Zo krijgen fokkers en ambachtelijke verwerkers een steuntje in de rug.

Meerwaarde lastig Ondernemers die zich richten op het vermarkten van zeldzame rassen hebben het tij mee. Steeds meer consumenten kiezen bewust voor duurzaam eten en een groeiende groep winkeliers en horeca-ondernemers wil zich onderscheiden met bijzondere producten met een ver-

haal. Daar liggen kansen. De belangstelling is dan ook vaak groot. Verschillende betrokkenen geven aan meer vraag te hebben dan ze kunnen leveren. Projecten richten zich echter vooral op de bovenkant van de markt. Dat zal ook wel moeten, want de kostprijs van het vlees is vaak hoog. Door de kleine aantallen is logistiek duur en meestal halen de dieren niet het slachtrendement van gespecialiseerde vleesrassen. Rassen zijn niet voor niets zeldzaam geworden. De top van de markt is echter conjunctuurgevoelig. Zo hebben de duurdere restaurants op dit moment veel te lijden van de crisis. Dit alles zorgt ervoor dat het nog niet zo eenvoudig is om met zeldzame rassen uiteindelijk voldoende meerwaarde uit de keten te halen. Voor het toekomstperspectief van de rassen is het van groot belang dat aan het overtollige fokvee waarde als slachtvee kan worden toegevoegd. Dit blijft de raszuivere fokkerij stimuleren. Zo steeg het aantal stamboekdieren van het brandrode ras in drie jaar van 1194 naar 1508. Het verloop van het aantal eerste inseminaties geeft ook een indruk van de belangstelling voor een ras, hoewel natuurlijk ook vaak met natuurlijke dekking wordt gewerkt. Uit de cijfers van CRV (zie tabel 1) blijkt vooralsnog geen duidelijke trend, al lijkt het aantal inseminaties met lakenvelder nog steeds iets terug te lopen en zit de blaarkop de laatste jaren weer wat in de lift. l

Hobby wordt professionele mesterij

Ineke Korenblik: ‘Oer-Hollands ras spreekt’

Het begon voor Edwin en Ineke Korenblik met twee lakenvelderkoeien ‘voor het mooi’ in een weitje voor hun boerderij in Harfsen. Zeven jaar later is de hobby van de voormalige rosékalvermesters uitgegroeid tot een professionele tak. De veestapel telt inmiddels dertien zoogkoeien met kalveren en daarnaast worden jaarlijks

tussen de 80 en 100 zuivere lakenvelderstiertjes van andere fokkers afgemest. ‘De intensieve veehouderij ging ons steeds meer tegenstaan’, vertelt Ineke Korenblik over de achtergrond om volledig om te schakelen naar lakenvelders. ‘Toen we in 2010 met een aantal collega-fokkers om de tafel zaten, kwamen we tot de conclusie dat het ontzettend jammer was dat een groot deel van de stierkalveren anoniem in de reguliere handel terechtkwam. Zo ontstond het idee om gezamenlijk stiertjes af te mesten en te vermarkten.’ Om de afzet te professionaliseren, werd de Stichting Lakenveldervlees opgericht. Deze koopt de slachtrijpe dieren en verzorgt de distributie. Naast de familie Korenblik zijn nog twee mesters bij de stichting aangesloten. Over de afzet is Ineke Korenblik redelijk tevreden. ‘We merken wel dat de recessie in de horeca toeslaat. Gelukkig verkopen we ook aan particulieren. Die vraag blijft goed op peil. Een lekker stukje vlees, dicht bij huis geproduceerd en van een oer-Hollands ras. Dat spreekt klanten aan.’

In zijn woonplaats Dronrijp is na een ziekbed van enige maanden overleden Ymte Heeg. Hij nam na de dood van zijn vader Minne Heeg in Spannum het bekende fokbedrijf ‘Felsum’ over. In zijn eigen dorp was hij jarenlang bestuurlijk actief, naderhand deed hij in de gemeente Littenseradeel van zich spreken als politicus. Ook bij de veeverbetering was Heeg lang als bestuurder betrokken. Bij het nieuwe FRS bereidde hij als vicevoorzitter van het bestuur, maar ook als lid van het bestuur van het landelijke NRS, de organisatie voor op de toetreding tot CR Delta in 1998. Ook was hij in die hectische jaren bestuurlijk betrokken bij de vorming van een landelijke Gezondheidsdienst voor Dieren.

Ymte Heeg

Siebren van der Zwaag

Ymte Heeg was een karakteristieke boer, die niet alleen zijn eigen veehouderijbedrijf uitbreidde en moderniseerde, maar die zich ook maatschappelijk breed oriënteerde. Hij ging conflicten niet uit weg, zoals bij de stichting ‘Ús mem’, die de eigendommen van het ‘oude’ FRS beheerde. Toen hij het oneens was met de nieuwe bestemming, bedankte hij als voorzitter. Ymte Heeg werd 67 jaar. Een maand voor zijn overlijden kreeg hij nog een koninklijke onderscheiding. Lammert Fopma (36) wordt de nieuwe directeur en mede-eigenaar van The Friesian, de organisatie die zich beijvert voor internationale agrarische ontwikkelingsprojecten. Fopma nam pas afscheid als directeur van AB Vakwerk in Sneek. Bij The Friesian neemt hij de positie (en de aandelen) over van de dierenarts Siebren van der Zwaag (64), die wel verbonden blijft aan de organisatie, waarin verder vee-exporteur Henk Bles uit Leeuwarden aandelen heeft.

VVEEEETTEEEELLTT j Fan E B uR ari U A R I1 /22 22001039

VX03_zeldzame huisdieren.indd 49

19-02-13 10:11

VERNIEUWT!

Volg vanaf 1 maart Veeteelt.nl

Er gaat iets veranderen bij Veeteelt. Wat het is, blijft nog even een verrassing, maar als u de site vanaf 1 maart regelmatig bezoekt zal het u langzaam duidelijk worden. Tot ziens op: www.veeteelt.nl

adv campagne.indd 32

BINNENKORT

19-02-13 13:37

LANDBOUWFOLIE 2009 3 LANDBOUWFOLIE RECYCLING RECYCLING 2011 2009 2011 3 LANDBOUWFOLIE RECYCLING 2011 2009 3

Wij betalen voor grotere Wij betalen voor grotere hoeveelheden Wij betalen landbouwfolie!!! voor grotere hoeveelheden landbouwfolie!!! Informatie: Tel. 0575 - 568 310 hoeveelheden landbouwfolie!!! Informatie: Tel. 0575 - 568 310 Fax 0575 0575 -- 568 568 310 315 Informatie: Tel. Fax 0575 - 568 315 info@dalyplastics.nl Fax 0575 www.plasticrecycling.nl 568 315 info@dalyplastics.nl www.plasticrecycling.nl

info@dalyplastics.nl

www.plasticrecycling.nl

Wegens uitbreiding van zijn eten opu/ivp-activiteiten zoekt Hurkmans ET BV kandidaten voor de functie van:

transplanteur/embryo-/eicelwinner Vereisten: • Teamspeler met aﬃniteit voor rundveefokkerij. • Hbo- werken denkniveau. • Zelfstandig kunnen werken en geen 9-tot-5-mentaliteit. • Ervaring met winning en verwerking van runderembryo’s. • Ervaring met ovum pick-up strekt tot aanbeveling. Wij bieden:

Werkplek in ons groeiende et-team waar klanttevredenheid en serviceverlening voorop staan. Wij bieden u de mogelijkheid om een eigen invulling te geven aan uw functie in een nader te bepalen werkgebied. De werkzaamheden zullen bestaan uit uitvoering van transplantaties, embryowinningen, ovum pick up en daarnaast acquisitie in uw werkgebied. Beloning conform CAO Rundveeverbetering. Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met Hans Hurkmans, tel 0638919783. Sollicitaties met cv zenden naar:

Hurkmans ET BV, t.a.v. Hans Hurkmans, Schutboomsestraat 10, 5763 BR Milheeze font = frutiger kleuren: pms 285 cool grey 4

V E E T E E LT

VX03_p51.indd 51

F E B R U A R I

2 0 1 3

18-02-13 14:03

S T I E R S P E C I A L

Delta Refiner nieuwste aanwinst uit Amerikaanse Art-Acres Tex B-familie

Patent op fokstieren D elta R e f i n er

Vanaf de start 21 jaar geleden leveren nazaten van Art-Acres

( ma n a g er X J O R da n )

Cleitus Tex B een bijdrage aan het Delta-programma. Steeds Betr. NVI 77% (cijfers op zwartbontbasis) kg m. % v.

% e. kg v. kg e.

Inet NVI

lvd.

+896 –0,11 –0,04 +29 +27 +172 +210 +149 Exterieurindex 84% betr.

100

112

frame 105

komen nieuwe toppers bovendrijven. Dat zorgde voor tal van stieren met het Delta-prefix, met de outcross Delta Refiner (Manager x Swamo Delta Jordan) als nieuwste aanwinst.

robuustheid 105 uier 111 benen 107

tekst Inge van Drie

totaal 111 hoogtemaat 105

en indrukwekkende rij stieren ging hem vooraf. Delta Sparta rf, Art-Acres Win 395, de Britse lijstaanvoerder Cogent Twist en niet te vergeten Delta Paramount. Een fiks aantal stieren uit de Art-Acres Cleitus Tex B-familie schopte het tot fokstier. Die opsomming is nog lang niet compleet, weet Pieter van Goor, hoofd fokkerij bij CRV en als eindverantwoordelijke voor het Delta-programma in het verleden nauw betrokken bij de prestaties van deze van oorsprong Amerikaanse familie, die welhaast patent lijkt te hebben op het leveren van fokstieren. ‘De Art-Acres Cleitus Tex B-familie heeft een lange historie binnen Delta. Vanaf het begin – en dat is 21 jaar geleden – hebben we de familie op allerlei manieren benut. Deze familie is een van de weinige die al die tijd gebleven is. Nog

voorhand 102 inhoud 102 openheid 101 kruisligging 97 kruisbreedte 102 beenstand achter beenstand zij

101 95

klauwhoek 105 beengebruik 105 vooruieraanhechting 109 voorspeenplaatsing 107 speenlengte 101 uierdiepte 108 achteruierhoogte 107 ophangband 99 achterspeenplaatsing 103 conditiescore 102 uiergezondheid 107 vruchtbaarheid 97 klauwgezondheid 105 afkalfgemak 109 karakter 101 melksnelheid 97 levensv. geboorte

101

levensv. afkalven

107

steeds lopen binnen Delta verschillende familieleden.’

Superbeste benen De jongste mannelijke loot aan de stam is Delta Refiner. In het voorjaar van 2012 kreeg de Managerzoon zijn eerste op dochterprestaties gebaseerde fokwaarden. Hij komt uit op 210 nvi, 107 uiergezondheid en 111 totaal exterieur. Van Goor herkent in de vererving van Refiner vooral de hoge score voor beenwerk (107) en uier (111). ‘Bijna alle familieleden hebben superbeste benen, terwijl er met Mascot en Fatal toch stieren in de stamboom voorkomen met matig beenwerk. Het lijkt alsof de koefamilie dat “overrulet”. Etazon Vienna, de eerste koe uit deze familie op Delta, was ook onze beste Mascotdochter voor benen.’

Delta Mariska, grootmoeder van Refiner en volle zus van Delta Paramount

geboortegemak 108 persistentie 105 laatrijpheid 103 aAa-code 423165

Refiners kunnen tegen een stootje Ze zijn iets breder dan gemiddeld en hebben een spiertje extra. Ofwel, ze kunnen tegen een stootje. Zo typeert Marcel Hellegers, scout fotokoeien bij CRV, de achttien Refinerdochters die hij zag. ‘Het beenwerk is wat grover van bot – dat zie je in de hele koe terug – maar ze stappen gemakkelijk. Ze hebben soepele, goed gevormde uiers met keurig geplaatste, iets langere spenen en bij het kalven ontwikkelen ze weinig zucht. Het zijn koeien die mooi uitgroeien; ze worden elk jaar beter.’

V E E T E E LT

VX02-Delta Refiner.indd 52

FEBRUAR I

2013

18-02-13 12:17

Ook de sterke uiervererving is een eigenschap die keer op keer terugkeert. Van Goor wijst op Delta Roppa en Delta Paramount, die achtereenvolgens 113 en 109 voor uier noteren. Ook Paramounts volle zus Delta Mariska kreeg met 87 punten een hoge uierscore. CRV zette veel zonen in van de Jockodochter, die als vaars in 305 dagen 9080 kg melk met 4,09% vet en 3,61% eiwit produceerde. Haar bekendste zoon Delta Lindberg (v. Shottle) was even als fokstier actief. ‘We hadden hoge verwachtingen van Mariska, maar haar zonen missen net dat laatste beetje extra. Fokkerij is kansen creëren. Goede koeien uit goede koefamilies moet je een kans bieden, maar je moet ook geluk hebben dat de genen op de goede plek vallen. Achteraf gezien was haar volle zus Delta Mieke succesvoller’, stelt Van Goor. Delta Mieke leverde in combinatie met Leroy Abrian de volle broers Delta Butembo en Delta Roppa. CRV verkocht Butembo aan een ki-organisatie in Rusland. Zijn volle broer Roppa werd in eerste instantie volop gebruikt, maar zijn populariteit nam af toen zijn fokwaarden daalden. ‘Nu zien we dat hij elke draai weer iets klimt. Hij scoort 143 nvi, 110 exterieur en 282 dagen levensduur. De veehouders die hem gebruikt hebben, kunnen prima tevreden zijn met zijn dochters.’

Gezondheid geeft doorslag De moeder van Refiner, de met 84 punten ingeschreven Delta Margot (v. Jordan), past naadloos in het plaatje dat Van Goor van de koefamilie schetst; ze kreeg 87 punten voor uier en 84 voor beenwerk. Als vaars gaf ze in 305 dagen 9028 kg melk met 4,46% vet en 3,40% eiwit.

Delta Minke (v. Ramos), halfzus van Refiner

‘In uier en benen was ze heel goed. We hadden binnen Delta vier of vijf donoren van Swamo Delta Jordan. Voor uier was Margot een van de betere’, constateert Van Goor, die ook een kanttekening plaatst: Margot mocht wat meer diepte vertonen. ‘Dat zien we in deze koefamilie vaker. Het zijn laatrijpe koeien die tijd nodig hebben om uit te diepen. Dat gold ook voor Mariska en Priscilla, de moeder en overgrootmoeder van Margot. Dat waren fraaie vaarzen, maar iets meer diepte zou mooi zijn geweest.’ Toch sloeg Van Goor bij het maken van de paring die tot Delta Margot zou leiden weinig acht op diepte. Hij combineerde Mariska met de al in de wachtperiode gesneuvelde Swamo Delta Jordan, een stier met gewoon exterieur, een mooie productie, een opvallend hoge levensduur en goede gezondheidskenmerken. ‘Jor-

Art-Acres Cleitus Tex B (v. Ned Boy)

Art-Acres Mascot Tex B (v. Mascot)

Art-Acres Patron Mascot (v. Patron)

Cogent Winchester Tex (v. Winchester) Cogent Major Tex (v. Major)

Cogent Twist (v. Shottle)

Etazon Vienna (v. Mascot)

Delta Sparta rf (v. Marty)

Art-Acres Win 395 (v. Winchester)

Delta Priscilla (v. Jabot)

Delta Heart (v. Fatal)

Delta Mariska Delta Paramount (v. Jocko) (v. Jocko)

Delta Lindberg (v. Shottle)

Delta Vanguard (v. Shottle)

Delta Onedin (v. Cello)

Delta Margot (v. Jordan)

Delta Roppa (v. Abrian)

Delta Refiner (v. Manager)

Delta Minke (v. Ramos)

Delta Mieke (v. Jocko)

Delta Butembo (v. Abrian)

dan was niet de meest aansprekende stier op dat moment. Hij kwam vooral voor het voetlicht vanwege de aandacht voor gezonde koeien’, vertelt Van Goor. Een generatie later liet Van Goor opnieuw gezondheid de doorslag geven bij de stierkeus. Hij paarde Delta Margot met de Duitse Mtotozoon Manager. ‘Als tijdgenoot stond Manager altijd een beetje in de schaduw van Shottle. Shottle vererfde meer melk en een beter exterieur, maar Manager was de betere wat betreft gezondheidseigenschappen.’ In totaal testte CRV twaalf Managerzonen, waarvan Delta Refiner de beste bleek. Van Goor beschouwt hem als een mooie aanvulling binnen het aanbod van CRV. ‘Hij is pinkenstier, scoort hoog voor uiergezondheid en is vrij van O Man-, Goldwyn- en Shottlebloed.’

Koefamilie om zeep helpen Refiner zal vast niet de laatste stier uit de familie zijn die tot fokstier promoveert, vermoedt Van Goor. Zo heeft CRV nog een halfbroer in de pijplijn. Dat is Delta Vanguard (Shottle x Margot). ‘Uitgaand van zijn db-cijfers lijkt hij niet ver achter te blijven bij Refiner. Voor exterieur scoort hij 110 op basis van zeven ingeschreven dochters.’ En wie weet levert de volgende generatie vrouwelijke dieren ook weer fokstieren af. ‘We hebben er altijd goed mee gewerkt binnen Delta. We hebben tientallen stieren op deze familie gebruikt. Een koefamilie is wel belangrijk, maar als je de verkeerde stieren gebruikt, kun je een koefamilie gauw om zeep helpen. Eén verkeerde stier hoeft geen punt te zijn, maar gebruik je twee keer een verkeerde stier, dan is de koefamilie uit beeld.’ l

V E E T E E LT

VX02-Delta Refiner.indd 53

F E B R U A R I

2 0 1 3

18-02-13 12:17

K E U R I N G

Piet Ponsprijs in Noordeloos voor debuterende Bons-Holsteins Koba 191

IJzersterke middenklasse Het was een weerzien van oude bekenden tijdens de vijftiende editie van de Zuid-Hollandse FVZH-wintershow. Oud-kampioenes streden voor titelprolongaties in Noordeloos, waar het middenveld het sterkst bezet bleek. tekst Jaap van der Knaap

H HBC Sheila 6 (v. Goldwyn), kampioene vaarzen Prod.: 2.03 194 6232 4,38 3,50 lw 121 l.l.

Bons-Holsteins Koba 191 (v. Jasper), algemeen kampioene Prod.: 2.07 409 10.914 4,47 3,52 lw 106

Wilhelmina 401 (v. James), kampioene oudere koeien Prod: 5.05 563 23.761 3,87 3,79 lw 128

V E E T E E LT

VX03-bloempjes+FVZH.indd 54

febru a ri

video-impressie www.veeteelt.nl

et was zonder twijfel de beste rubriek van de dag. De deelnemers van de derde rubriek in de middenklasse leverden tijdens de Zuid-Hollandse wintershow in Noordeloos een spannende strijd. Zo meldde Cobi 72 zich vooraan in de rubriek, de bekende witte Ormsbydochter van Wout, Wouter en Daniël de Bruin uit Giessenburg. Met haar sterke skelet en haar hoog en vooral breed gedragen uier was ze beslist een concurrente voor Wilhelmina 461. De balansrijke Talentdochter van Teus van Dijk uit Giessenburg combineerde veel inhoud met een soepele tred. Nee, Bons-Holsteins Koba 191 kreeg de rubriekszege beslist niet cadeau. Het keuringsdebuut van de tweedekalfs Jasperdochter van Nico, Lianne en Dikkie Bons uit Ottoland bleek uiterst succesvol. Koba – haar volle zus won het vaarzenkampioenschap op de HHH-show in 2012 – was in zijaanzicht een plaatje dankzij mooie overgangen in het frame en de perfect aangesloten achteruier, in combinatie met superfijn bot in skelet en beenwerk. In ophangband en frontbreedte was Cobi weliswaar sterker, maar de Ormsbydochter eindigde op de tweede plaats in de rubriek, nog wel voor Wilhelmina. In de finale van de middenklasse moest Koba de strijd aan met een andere rubriekswinnares: HBC Prinses 5 (v. Talent) van Schep Holsteins uit Bergambacht. Prinses bewoog uitermate makkelijk door de ring en combineerde die sterke stap met ruimte in het lichaam. Wekken-Holstein Guurtje 286 dankte haar finaleplaats vooral aan haar uier, waarmee ze de uierprijs van de middenklasse won. De Frontrunnerdochter van Cees van der Wekken uit Maasdam had een imponerend breed en sterk aangehechte uier, maar kon niet tippen aan de rib-

lengte en wigvorm van Margriet 333. De Goldwyndochter van de familie De Bruin verdedigde haar titel in de middenklasse met verve, maar het kampioenschap was een stap te ver. Dat ging naar de jeugdige Koba. Margriet kreeg het reservelint.

Prachtig kampioenskoppel De vaarzenrubrieken waren weliswaar minder sterk gevuld, maar geen kwaad woord over de finalisten. Neem de jeugdige Rika 245 (v. Zabing) van Arie Jacobus en Wouter van der Kooij uit Abbenbroek. Haar vierkant geplaatste spenen en haar hoge en brede achteruier bezorgden haar de uierprijs bij de vaarzen. In capaciteit en afwerking in het skelet moest ze het in haar rubriek afleggen tegen Cobi 78 (v. Bolivia) van de familie De Bruin en Jonker Stoffelina 271 (v. Radon) van Kees de Jong uit Noordeloos. Stoffelina was een soepel bewegende vaars, maar moest in robuustheid en lengte van de vooruier haar meerdere erkennen in Cobi. Cobi miste de laatste fijnheid, maar won wel de rubriek met haar krachtige uitstraling en haar fraai beaderde uier. In de finale bleek een podiumplaats te hoog gegrepen. De rijzige Watermolen Jayline 36 (v. Sanchez) van Martin de Groot uit Tienhoven was groter en langer dan Cobi en toonde ook als oudmelkte vaars nog een sterke ophangband. In ribwelving en wigvorm kon ze niet op tegen North Lake Farm Tranquil en HBC Sheila 6. Tranquil, een Shottledochter van de familie Hoftijzer uit Zwartewaal, straalde niet alleen veel melktype uit, maar dankzij haar conditie en ferme stap ook veel kracht. In kruisligging en hardheid van de bovenbouw was Sheila haar meerdere. De Goldwyndochter van Schep Holsteins vormde met Tranquil een prachtig kampioenskoppel. Sheila won dankzij haar

2013

18-02-13 10:04

K O E I E N B L O E M P J E S

sterk opgehangen uier, die in de middag wel erg gevuld was, Tranquil werd haar secondante.

Driemaal Wilhelmina In de twee oudere rubrieken was het een weerzien van oude bekenden. Zo toonde Lijsje 179 (v. Tiamo) van Arie Wouter en Kees de Groot uit Everdingen andermaal haar grote, gerekte lijf. Lijsje was met haar melkrijke uier en krachtige stap in de rubriek niet te verslaan door Wilhelmina 444 (v. Duplex). De pupil van Van Dijk had net als stalgenote Wilhelmina 434 (v. Lounge) haar lactatiestadium niet mee. Wilhelmina 444 kreeg dankzij haar stijl en lange rib de voorkeur boven de krachtige Wilhelmina 434. Vanuit de oudste rubriek meldde een derde Wilhelmina van Van Dijk zich voor de finale: Wilhelmina 401. De Jamesdochter was al ruim een jaar aan de melk, maar dat was nauwelijks te zien. Wilhelmina, ook al seniorkampioene in 2011, straalde kracht uit, stapte sterk en toonde een fraai beaderde uier met prima ophangband. Het seniorenkampioenschap kon haar niet ontgaan, ondanks dat Wageningen Riebeeck Ida 640 (v. Goldwyn) van De Bruin en de familie Hoeksma uit Westergeest een hogere en voor een vaster aangehechte uier toonde. Ida kreeg het reservelint vanwege haar open rib en lange skelet. Lijsje eindigde op drietal. De aanwijzing van de algemeen kampioene was, zoals jurylid Addy Moree meldde, een kwestie van smaak, en niet zijn eenvoudigste beslissing van de dag. De strijd ging tussen de sterke Wilhelmina 401 en de stijlvolle Koba 191. De eigenaren, Bons en Van Dijk, bestreden elkaar de laatste jaren vaker, en ditmaal was de Piet Ponsprijs voor Bons. Moree koos voor de jeugd en gaf Koba de verlossende tik op de flanken. l

Sylvia Witteman, columniste: ‘Wat is er edeler aan een paard dan aan, bijvoorbeeld een koe? Een koe is méér dan edel, een koe is een heilige. Ze leeft in een vreedzame gelatenheid waar menige boeddhist nog een puntje aan kan zuigen. Ze komt rond van het allernederigste voedsel en ze verstrekt belangeloos melk, kaas en boter aan wie het maar hebben wil, alles met die berustende, langwimperige oogopslag.’ (dV)

Wytze Nauta, propagandist biologische fokkerij: ‘Er bestaat ook een plofkoe. Dat zijn de hoogproductieve holsteinkoeien, die enkel worden gefokt om hun grote melkgift. Deze koeien bedrijven elke dag topsport; krachtvoer en antibiotica is hun doping. Na elke melkgift ploffen ze letterlijk voor uren neer.’ (Tr)

Margriet Oostveen, columniste: ‘Stond in een alarmerend stuk in Trouw, vol woorden als “topsport” en “doping”: na iedere melkgift zakt deze plofkoe van uitputting uren door haar poten: ook de biologische. Onze bekendste koe dus, de argeloze zwart-witte: schuldloos symbool van Nederland.’ (dV)

Kees Romijn, voorzitter vakgroep melkveehouderij LTO: ‘We kunnen steeds meer met zuivel, dus is het logisch dat een zuivelonderneming op zoek gaat naar nieuwe parameters voor de uitbetaling van de melk, zoals het lactosegehalte.’ (Bv)

David Boyd, jurylid EK in Fribourg: ‘Mijn voorkeur gaat uit naar koeien met open gebouwde frames, beste benen en klauwen en geweldige uiers. Ik zoek niet naar enorme maten. Koeien die op alle fronten heel correct zijn genieten de voorkeur boven de enorm grote koeien.’ (HI)

Niels Erik Haahr, jurylid EK Fribourg: ‘Ik houd van grote koeien met beste frames. Maar een koe moet in mijn optiek vooral in balans zijn en veel kwaliteit tonen in met name uiers en benen. Daarbij houd ik erg van koeien die laten zien dat ze veel produceren, geld verdienen voor hun eigenaar.’ (HI)

gen om bij te komen en dat wij daarmee kunnen zien wat een grote prestatie dat elke dag weer is.’ (Bki)

Roald van Noort, directievoorzitter CRV: ‘Wij geloven er heilig in dat boeren ontzorgd moeten worden. Hoe minder vreemde arbeid een boer op zijn erf hoeft te halen, hoe rendabeler het bedrijf draait. Dus willen we groeien in totaaloplossingen: sperma, inseminatie, drachtwacht, Ovalert. We verzorgen het hele vruchtbaarheidsstuk voor de boer.’ (Bw)

Albert Hoeve, biologisch melkveehouder bij Amsterdam: Harrie Tijhuis, melkveehouder te Hooghalen: ‘Millennium 1 hopen we nog lang te houden, of ze nu al of niet in de prijzen valt. Ze mag van ons nog lang van haar pensioen genieten, ook als ze weinig meer produceert. Dat heeft ze wel verdiend.’ (Bw)

Wytze Nauta: ‘Mensen die mij kennen weten dat ik de melkveehouderij een warm hart toe draag. Nu, in het interview in Trouw heb ik wel gezegd dat de koeien momenteel voor hoge melkproducties worden geselecteerd en dat dat gemiddeld niet past in de biologische landbouw. Het woord “neerploffen” is niet door mij gebruikt en niet zo bedoeld. Ik heb wel aangegeven dat wanneer een koe net gemolken is en meer dan twintig liter heeft gegeven, zij graag even gaat lig-

‘Mooi om te zien als een koe veel melk geeft. Dat verschilt, vooral afhankelijk van het eten dat ze krijgen. Als ze buiten staan, vers gras eten, geven ze meer melk. Maar er is ook kwaliteitsverschil in kuilgras. De bijdehante koeien staan bij het lekkerste gras.’ (Tr)

Aaf Brandt Corstius, columniste: ‘Het kan niet anders of vanwege de hetze tegen melk is de reclame bedacht die mij nu al weken tergt. De “melk is bijzonder”-reclame. Daarin horen we een jongetje met de intonatie waarmee alleen kinderen in reclames praten – hoge piepstem, rollende r en hevige verwondering die in elk woord doorklinkt – vertellen dat melk héél bijzonder is. “Iets dat door geen fabríek in de wereld gemaakt kan worden.” Zo zie je de teloorgang van een aloud product, gewoon in de reclames.’ (dV)

Bronnen: de Volkskrant (dV), Boerderij vandaag (Bv), Holstein International (HI), Trouw (Tr), Boerderij weekend (Bw), BioKI (Bki) V E E T E E LT

VX03-bloempjes+FVZH.indd 55

febr u ari

2 0 1 3

18-02-13 10:04

AL MÉÉR DAN 9.500 VEEMANAGERGEBRUIKERS

DE STERK VERBETERDE VEEMANAGER Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens. • Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen. • Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld. • Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk. • Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig. Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440. Bekijk de infographic op de website.

CRV4ALL.NL

038-13 VeeMngr-NL.indd 1

04-02-13 09:31

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN EXCLUSIEVE STIERVADERS BESCHIKBAAR

(foto: Alger Meekma)

DELTA NONJA VG 87 (Goldwyn x Etazon Renate)

Met InSire-embryo’s van CRV heeft u direct toegang tot de beste genomicstieren van dit moment. En dat in combinatie met de hoogste vrouwelijke dieren, zoals Delta Nonja VG 87! Zo zijn nu van de volgende stiervaders embryo’s beschikbaar: • Vekis Chevrolet (Freddie x Planet), 2490 gTPI • De-Su Freddie Galaxy (Freddie x Planet), 2429 gTPI • JHS Paradise (Snowman x Shottle), 289 NVI, 111 exterieur • Delta Elliot rf (Emerald x Spencer), 269 NVI (rb) • YouTube D3 Accolade (Award x Gogo), 244 NVI (rb) Via het verse circuit zijn de nieuwste stiervaders direct beschikbaar. Vraag uw embryovertegenwoordiger naar het uitgebreide embryoaanbod.

MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

048-13 Embryo-Nonja .indd 1

VX03_p57.indd 57

BETTER COWS | BETTER LIFE

18-02-13 09:22

18-02-13 11:04

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Forse fokkerĳ-investeringen in roodbont en hoornloosheid op Amerikaans bedrĳf Fertile Ridge Gary en Joel Sutter Het bedrĳf Fertile Ridge is sinds tweeënhalf jaar actief in de topfokkerĳ. Diverse roodbonte en hoornloze dieren staan in de top van de Amerikaanse indexlĳsten.

Mount Horeb

In 2003 groeide het bedrĳf van vader en zoons Sutter in de VS van 100 koeien naar 450. Financieel zware jaren volgden, waar-

Verenigde Staten

bĳ scherp op de kostprĳs werd gelet. De honger naar nog meer

Aantal koeien: 650 Aantal medewerkers: 15 Aantal hectare: 960 365 dagenproductie: 13.100 3,6 3,1 Inplanten embryo’s: 50 stuks per maand

koeien is inmiddels gestild, de uitdaging ligt nu bĳ de fokkerĳ. tekst Jaap van der Knaap

‘N

iet onthoornen’ staat er in grote letters op een aantal eenlingboxen in de kalverstal van Fertile Ridge Holsteins in het Amerikaanse plaatsje Mount Horeb. ’Het is de beste manier om duidelĳk te maken aan ons personeel en de dierenarts dat dit kalveren zĳn die genetisch hoornloos zĳn’, legt Joel Sutter (29) uit. ‘Eigenlĳk is de huidige fokkerĳtĳd voor commerciële veehouders lastig. Omdat je werkt met personeel, moet je alles vastleggen in standaardprotocollen. Wanneer je vervolgens zo nu en dan hoornloze stieren gebruikt, maak je juist weer uitzonderingen op de protocollen van onthoornen’, zegt Sutter. Daarmee wordt de kans op fouten groter en kan het gebeuren dat een medewerker per abuis een genetisch hoornloos kalf toch onthoornt. ‘Voor de commerciële melkveehouderĳ is het nu eigenlĳk wachten op stieren met goede cĳfers waarvan alle nakomelingen hoornloos zĳn.’ Het gesprek met vader Gary (58) en zĳn

Stammoeder April-Day S Verdejo (v. Shottle)

V E E T E E LT

VX03-Fertile Ridge VS.indd 58

Net even anders dan anderen

FEBR UAR I

Het bedrĳf Fertile Ridge – de naam verwĳst naar de vruchtbare grond – is al honderd jaar een familiebedrĳf. De fami-

lie Sutter kwam begin 1900 vanuit ZuidDuitsland naar de VS en ontwikkelde er een melkveebedrĳf dat in 2003 honderd koeien telde. De koeien graasden tot dan in de zomer hun rantsoen bĳ elkaar. ‘We moesten in 2003 iets doen. De jongens gaven aan dat ze wilden boeren’, vertelt Gary. ‘Ik wist dat we het groot moesten aanpakken. Verder gaan op de grupstal ging niet meer en we besloten een ligboxenstal te bouwen voor 450 koeien.’ De eerste jaren bleken vooral financieel zwaar. ‘We moesten eerst bewĳzen bĳ de bank of we het management van zo’n groot bedrĳf wel aankonden. We moesten scherp op de kostprĳs letten. Pas in 2010 hadden we weer financiële ruime om uit te breiden naar de huidige 650 koeien. Dat is een aantal waarmee arbeid, voer en grond veel beter in balans zĳn.’ De koeien komen sinds de expansiedrift niet meer buiten. ‘Dat kan niet meer met deze omvang, we moeten nu werken aan productiezekerheid om de bank tevreden

De nieuwe kalverstal heeft 57 eenlingboxen

De stal van de droge koeien is tweedehands

zonen Nick (32) en Joel (29) Sutter gaat meteen al over fokkerĳonderwerpen. Roodbonte, hoornloze fokkerĳ om nauwkeuriger te zĳn. En dat is best bĳzonder, omdat ze eigenlĳk nog maar tweeënhalf jaar geleden startten met topfokkerĳ door het implanteren van embryo’s en uitvoeren van et-sessies. In 2010 werd een samenwerking gestart met Edward Peck. Peck is een fokkerĳliefhebber die een groot bedrĳf zocht om een aantal hogeindexkoeien te stallen en embryo’s te kunnen implanteren. ‘We hadden het management op orde en zochten een nieuwe uitdaging. Nog meer koeien houden hier is lastig vanwege vergunningen en we wilden eigenlĳk net wat anders doen dan gangbaar. Dat werd investeren in topfokkerĳ’, legt Joel uit.

Bewĳzen voor de bank

2013

18-02-13 12:22

De topdonoren op Fertile Ridge lopen gewoon tussen alle andere koeien

te stellen. Weidegang zorgt voor lage kosten, maar ook voor schommelingen in productie en voor onrust bij koeien en personeel. Je moet werken aan structuur, handelingen moeten simpel zijn en elke dag gelijk. Dat kan beter in de stal’, stelt Nick.

Tweedehands drogekoeienstal Op Fertile Ridge zijn twaalf Mexicaanse medewerkers verantwoordelijk voor het drie maal daags melken in de 24 stands rapid-exitstal. De melkstal draait nu dagelijks 21 uur en wordt daarmee optimaal benut. Daarnaast is er een verzorger voor de kalveren en zijn er twee vaste medewerkers voor de overige werkzaamheden. Veel van het werk met de koeien komt voor rekening van Joel, omdat Nick nog een baan buiten de deur heeft. De kalveren blijven tot drie maanden op het bedrijf, waarna ze naar een professionele opfokker gaan. ‘We hebben vorig jaar een kalverstal gebouwd met plaats voor 57 Waarschuwing om niet te onthoornen

kalfjes. We investeren nu fors in genetica, dan willen we de eerste maanden wel perfect voor ze kunnen zorgen’, aldus Nick. ‘We voeren de kalveren gepasteuriseerde melk en in de winter krijgen ze allemaal een kalverdekje op. Het is fris en gezond in de kalverstal, maar het kan er wel vriezen. Als de kalveren het te koud krijgen, stoppen ze de energie niet in groei, maar in zichzelf verwarmen. Dat moet je zien te voorkomen.’ Tijdens de rondgang over het erf wordt de aparte stal voor de droge koeien en het oudere jongvee getoond. De stal is tweedehands: de ondernemers kochten de spanten en het dak elders en bouwden het zelf weer op op het eigen erf. Er ligt zand in de extra brede boxen (120 cm bij de droge koeien, bij de melkkoeien 106 cm) en er is een dichte vloer. Bij de sleufsilo’s en de bulksilo’s houden ze even stil. ‘We zijn vorig jaar gestopt met het voeren van “distillers grain”, een bijproduct uit de ethanolindustrie. Het is een goedkope eiwitbron, maar sinds we weer gewoon soja en katoenzaad zijn gaan voeren, is de productie gestegen en de gezondheid van de koeien verbeterd.’ Joel wijst op de ‘preg-rate’, een kengetal voor vruchtbaarheid, dat met 20 procent op een goed niveau ligt. Vruchtbaarheid is een belangrijk item op het bedrijf, omdat afgelopen half jaar maandelijks zeker vijftig embryo’s worden geïmplanteerd. De samenwerking met Edward Peck, die de stalnaam AprilDay gebruikt, neemt steeds grotere vormen aan. ‘Veel van de dieren die we nu spoelen, stammen af van de koe AprilDay S Verdejo. Zij is een tijd lang de hoog-

ste roodfactor Shottledochter geweest in de TPI-lijst. Uit haar zijn zeker tien stieren met hoge genoomfokwaarden naar ki-organisaties gegaan en er lopen veel nazaten van haar in de eigen stal.’

Laat in de topfokkerijwereld Verdejo is een Shottlezus van April-Day Wisconsin, een Ja-Bob Jordanzoon uit Cityview Ruby Wine. Wisconsin is ook in Nederland en Vlaanderen gebruikt. Inmiddels produceerde Verdejo al 260 embryo’s. Roodbonte, roodfactor-, zwartbonte, maar zeker ook hoornloze stieren werden haar partners. Wie nu de Amerikaanse indexlijsten met roodfactordieren bekijkt, komt volop dieren tegen die eigen zijn aan Peck en Fertile Ridge. ‘We zijn laat in de fokkerijwereld gestapt. Te laat om onszelf in de topfokkerij te mengen bij zwartbont holstein’, vertelt Joel. Hij legt hun fokkerijfilosfie uit: ‘Daarom proberen we juist wat anders te fokken dan anderen, maar wel met economische inslag. We houden de donoren gewoon tussen onze andere koeien. Ze moeten onder dezelfde omstandigheden presteren. Je ziet dat dat werkt. De koeien die hier uitblinken in de stal, zijn ook onze genetisch interessantste dieren.’ Verdejo, die zelf na een lange et-carrière gewoon weer drachtig is gemaakt, moet dit voorjaar kalven. ‘Natuurlijk zijn we wel zuinig op haar, omdat ze de start is van onze fokkerijsuccessen’, aldus Joel. ‘Maar dat hier te zien is dat ze gewoon tussen de rest van de dieren loopt, wordt ook door ki’s en embryokopers beslist gewaardeerd.’ l

V E E T E E LT

VX03-Fertile Ridge VS.indd 59

f e b r u a r i

2 0 1 3

18-02-13 12:22

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL Voor al uw showartikelen en meer! Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar LAVA3, ligboxstalstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,65 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

NIEUW!

Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Rasino, één van de allerbeste Rau-zonen! bevruchting +7

Genoeg van de hoge voerkosten? Breng hier vandaag nog verandering in! Kijk op lagevoerkosten.nl

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

MELKSTALVLOERPROBLEMEN? ’s Morgens de vloer schoon… ’s Avonds al op de nieuwe kunststofvloer melken!

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w.xs i re s . c om in f o @xs i re s . c om

Gladde roostervloeren?

EIWIT TOPPER! WYMAN aAa 132546

Wij voorzien ze van een antislipprofiel met onze Diamant-stripper. Geen afval, geen stof, diervriendelijk, goed resultaat. OOK VOOR VOERGOOT- RENOVATIE

Vraag vrijblijvend voor informatie en prijsopgave Een begrip in antislip

+0,18% eiwit in NL Celgetal 111 Dochtervruchtb. 105 Topexterieur Uier- en benen-specialist Beste tweedekalfskoeien

ndd 1

VEECOM Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

V E E T E E LT

03 feb 2_koeriertjes2013.indd 60

FEBR UAR I

multiservice v.o.f. We hebben weer winterkorting! Coevorderstraatweg 23 7917 PP Geesbrug Tel.: 0524-291637 Fax: 0524-291687 www.gavdsleenkunststofvloeren.nl

31-05-2012 13:53:24

kunststofvloeren plex-top-melkstalvloeren reiniging en onderhoud opruwen stal- en bedrijfsvloeren

2013

19-02-13 15:29

ALH_2011_08_Koeriertje_Algemeen_AL Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

g hebben voor toepassing tra Feed Ingredients BV peerstra.com

FOKVEEVEILING ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN • Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies • Top exterieur

stra.com

g hebben voor toepassing tra Feed Ingredients BV peerstra.com gram

g hebben voor toepassing

tra Feed Ingredients BV stra.com

mte

peerstra.com

stra.com gram

mte gram

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

Lingen

Dinsdag 5 maart Aanvang: 10.00 uur Bijzondere collectie van 278 afgekalfde vaarzen, 26 stuks jongvee, 52 mestkalveren. ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johann Bergsma, tel.: 0654253636

ail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ail@speerstra.com, www.speerstra.com

www.speerstra.com

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

www.dekstieren.nl

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl

Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

Wij zijn zijnuw uwleverancier leverancier voor: Wij voor:

Uw leverancier voor:

specialist in agrarische bouw!

Stalinrichtingnieuw nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting gebruikt Ventilatiegordijnen/- nokken •• Ventilatiegordijnen Kunstof éénlinghokken volgens europese •• Ventilatienokken Ook koppelbaar te leveren. • richtlijnen. Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

Kunststof naadloze robotruimtes

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 www.greutink.nl

Kunststof eenlingboxen Wij zijn zijnuw uwleverancier leverancier voor: Wij voor:

www.dairystars.com

Stalinrichtingnieuw nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting gebruikt Ventilatiegordijnen/- nokken •• Ventilatiegordijnen • Kunstof éénlinghokken volgens europese • Ventilatienokken Ook koppelbaar te leveren. • richtlijnen. Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

Laat zien wat u te koop heeft! Nieuwbouw kinderdagverblijf Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma. Tom Schonenberg 06-51979380

0343 - 51 09 71

Verder allerhande stalinrichting en ventilatiegordijnen en nokken zowel nieuw als gebruikt Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 www.greutink.nl

V E E T E E LT

Naamloos-6 1

03 feb 2_koeriertjes2013.indd 61

F E B R U ARI

2 0 1 3

08-08-2011 16:31:43

19-02-13 15:30

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 806 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ABONDANCE Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

EU-erkend ET-team (nl-126)

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

Bos rubber, de rubber specialist voor koe en jongveematrassen. Al jaren een begrip! 5 jaar 100 % garantie. Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

FLORENTIN

v. Robuste, m. Amande 3.09 305 6948 4,03% 3,95% 6.02 303 7969 4,02% 4,09% mv. Signac mm. Faucon 10.6 305 7855 3,70% 3,60%

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl

Spermaprijs € 15,00 Uit voorraad leverbaar en bij de meeste KI-SERVICE-clubs.

V. S. E. J. ADVOKAAT B.V. TELEFOON (0031) 0183-589109 FAX (0031) 0183-589129 GSM (0031) 06-53884044 E-MAIL: INFO@JADVOKAAT.NL

Postbus 160, 8530 AD Lemmer, The Netherlands Phone: +31(0)514 569001, fax +31 (0)514 569002 E-mail: mail@speerstra.com, Website: www.speerstra.com

Nu m webshoet p!

Te koop aangeboden: een prima onderhouden melkveebedrijf, opp. 35 ha in één kavel, mogelijkheid 15 ha bij te kopen of te huren. Moderne onderkelderde ligboxenstal met 84 boxen. Holsteinveestapel 9300 kg melk. Ruime gebouwen en mooi woonhuis. Zuid-België. Na 20.00 bellen naar (0032)472664420

www.wennemars.nl

Adverteren? Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg goedkope manier van adverteren. U kunt uw Koeriertje via e-mail zenden naar: jannet.fokkert@crv4all.com

V E E T E E LT

03 feb 2_koeriertjes2013.indd 62

FEBRUAR I

2013

19-02-13 15:47

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

MET SPOED GEVRAAGD:

Bert Linders

• TOESLAGRECHTEN

GEVRAAGD EN AANGEBODEN

 LEASEMELK 2013/2014  KOOPMELK 2013/2014

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Ook buiten kantooruren bereikbaar

G O E D

• LEASEMELK • KOOPMELK • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

AANGEBODEN: • CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA • MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA

ent evenem Het top ers k k fo in lste voor ho

40ste Schau der Besten 27. februari 2013

18.30 uur Top-Genetik-Veiling

28. februari 2013

ri 2013 27 en 28 februa lle Verden

9.30 uur aanvang • Individuele keuring • Dochtergroepen presentatie • Verkiezing „Miss Schau der Besten“ Op beide dagen uitgebreide vakbeurs

• TOESLAGRECHTEN: € 187,52 t/m € 4.950,- PER RECHT • KOOPMELK: 3,66, 4,092, 4,186, 4,323 VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

Niedersachsen

Die Veranstaltung wird unterstützt von:

MASTERRIND GmbH, 27283 Verden, Osterkrug 20 TEL 0 42 31. 679-0, FAX0 42 31. 679-780, INTERNET www.masterrind.com

6 MAART 2013

SPECIAL GRASLANDBEHEER Reserveer uw advertentie nu! Deadline voor reserveren: 26 februari 2013 Tel.: +31 (0)26 38 98 820

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE! BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

V E E T E E LT

VX03_p63AOG.indd 63

F E B R U ARI

2 0 1 3

19-02-13 15:01

V O ER

V O O R

B O E R

Niet meer twijfelen over melksysteem

De fosfaatnormering moet rekening houden met de opbrengst

Fosfaatnormering overheid te star ‘De nieuwe bemestingsnormen voor fosfaat gaan pas echt renderen wanneer de generieke normen, de maximale gift opgelegd door de overheid, worden losgelaten.’ Met deze stelling hield Frans Aarts, onderzoeker van Wageningen UR, een pleidooi voor de mogelijke invoering van een Bedrijfsspecifieke fosfaatgebruiksnormen (BEP). Aarts deed zijn uitspraken tijdens een presentatie over de nieuwe fosfaatbemestingsadviezen voor gras- en maisland in Nijkerk. De Wageningse onderzoeker vindt de huidige generieke normen van 90 kg fosfaat per hectare veel te star. ‘Deze normering houdt geen rekening met de opbrengsten van een gewas. Een hectare met een opbrengst van 10 ton droge stof gras krijgt dezelfde norm opgelegd als een hectare met 14 ton gras.’ Via de BEP, waar veehouders uit het project Koeien en Kansen al mee aan de slag zijn, worden de fosfaatstromen inzichtelijk gemaakt. Cijfers uit het project laten zien dat er veel variatie is in de benutting en verliezen van fosfaat, met name door grote verschillen in gewasopbrengsten. ‘Als we als sector de BEP goed regelen op technisch en borgingsvlak, dan denk ik dat we de overheid aan onze zijde kunnen krijgen om de opgelegde normering los te laten. Dat biedt kansen om de opbrengsten per hectare te verhogen en dus efficiënter om te gaan met fosfaat.’ Van deelnemers wordt verwacht dat ze van drie jaar de resultaten kunnen laten zien. ‘Het is daarom goed om nu al gegevens te verzamelen en mee te doen aan BEP’, adviseerde Aarts.

Staatssecretaris Dijksma voor Europese koeienrichtlijnen Staatssecretaris van landbouw Sharon Dijksma heeft toegezegd dat Nederland zich gaat inzetten voor Europese richtlijnen voor het welzijn van melkkoeien. Dijksma deed dat op 14 februari toen ze een grote Valentijnskaart kreeg met 32.000 handtekeningen van Europese burgers die voorstander van de richtlijnen zijn. De actie was opgezet door de dierwelzijnsorganisaties WSPA en CIWF en ijsproducent Ben & Jerry’s. Voor het welzijn van melkkoeien bestaat momenteel geen Europese wetgeving. Dat in tegenstelling tot andere landbouwdieren zoals varkens en pluimvee, waarvoor wel minimumnormen gelden. Volgens de dierwelzijnsorganisaties bestaan er hierdoor grote verschillen in het welzijn van melkkoeien.

V E E T E E LT

VX03_voer voor boer.indd 64

FEBR UAR I

Veehouders die dubben over de voor hen meest optimale melkinstallatie, krijgen voortaan een steuntje in de rug. DLV heeft een rekenmodel ontwikkeld waarmee melkveehouders een indicatie krijgen welk systeem het best bij hen past. Op basis van de gewenste inzet van betaalde arbeid, de afschrijvingsstrategie en de bouwkosten berekent het model van verschillende melksystemen de jaarkosten. Het houdt rekening met de kosten van de installatie zelf, alsook met de kosten van het gebouw rondom de installatie. Verder rekent de module met de gebruikskosten van de verschillende melkmachines. DLV geeft de kosten weer voor diverse bedrijfsgroottes. Nieteconomische argumenten spelen in het rekenmodel geen rol. Veehouders die de rekentool willen proberen, kunnen contact opnemen met DLV-melkwinningsspecialist Marian van den Berg: m.van.den.berg@dlv.nl.

Een lage pH rondom de klauw dringt mortellaro terug

Zuur nekt mortellaro Het verlagen van de pH rondom de klauw is mogelijk een middel om mortellaro en stinkpoot aan te pakken. Dat blijkt uit voorlopige resultaten van Deens onderzoek onder 40 geïnfecteerde koeien. Op basis van een therapie met het product Agron werd na twee maanden een reductie van zestig tot zeventig procent gemeten. Agron is een voetbadmiddel dat zorgdraagt voor een zuur milieu rondom de klauw. ‘Mortellaro gedijt goed bij een pH van 8, een klauw is het gezondst bij een pH van 3,5’, vertelt Theo van der Bij, verkoper voor de firma VisscherHolland. Tijdens de therapie moeten de koeien drie keer per week door het voetbad gedurende een periode van drie maanden. De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) is bekend met het product, maar kan de effectiviteit ervan niet bevestigen. ‘Het idee om met een lage zuurgraad het leefmilieu van bacteriën te benadelen, spreekt aan. Beneden een pH van 4 kan de bacterie die mortellaro veroorzaakt, niet overleven. Een lage pH klinkt heel naar, maar bedenk maar eens dat cola een pH heeft van 1,5 tot 2’, zegt Menno Holzhauer, klauwendeskundige bij de GD. De aanpak van Agron verschilt fundamenteel van bacteriedodende middelen en dat biedt volgens Holzhauer perspectief. ‘Maar juich niet te vroeg; eerst zien, dan geloven. De definitieve uitkomst van het onderzoek volgt dit jaar.’

2013

19-02-13 15:53

Weiden voor een hoge levensproductie Weidegang leidt tot een hogere levensproductie en een hogere levensduur. Dat blĳkt uit onderzoek van Valacon Dairy op 82 melkveebedrĳven. De studie splitste de bedrĳven in een groep 25 procent hoogste levensproductie en 25 procent laagste levensproductie. De productie per aanwezige koe lag in deze groepen op respectievelĳk 26.831 kilo melk en 19.178 kilo melk. Bĳna zeventig procent van de bedrĳven met een hoge levensproductie past weidegang toe. In de groep lage levensproductie was dit slechts twintig procent. Een opmerkelĳk groot verschil dat wel iets afnam bĳ het vergelĳken van de cĳfers op basis van levensproductie bĳ afvoer. Melkveehouders die een hogere levensproductie neerzetten, moeten concessies doen op het vlak van uiergezondheid en vruchtbaarheid. De tussenkalftĳd lag tien dagen hoger en het tankcelgetal 13.000 cellen hoger op de bedrĳven met een hoge levensproductie.

NoorderlandMelk neemt Katshaar Zuivel over De ledenraad van melkleverancierscoöperatie NoorderlandMelk heeft half februari ingestemd met de overname van Katshaar Zuivel. De zuivelfabriek uit Coevorden verwerkt jaarlĳks ongeveer 100 miljoen kilo boerderĳmelk. ‘De overname is beter voor de continuïteit van beide partĳen omdat de zuivelmarkt bĳzonder roerig is’, vertelde eigenaar Koen Streutker van Katshaar tegen RTV Drenthe. ‘De melkprĳs vertoont enorme pieken en dalen en de beschikbaarheid van melk is ook niet meer vanzelfsprekend.’ Volgens Streutker verzekeren de 170 leden van Katshaar Zuivel zich door de overname van een redelĳke prĳs voor hun melk, schakelen ze pieken en dalen in de melkprĳs uit en komen ze dichter bĳ de ‘consumenteneuro’ te staan. NoorderlandMelk was ook voor de overname al melkleverancier van Katshaar Zuivel. De zuivelproducent verwerkt boerderĳmelk tot dagverse zuivel onder private label voor onder meer Albert Heĳn, C1000 en Jumbo.

Voorlopige ledenstop bĳ DeltaMilk Zuivelcoöperatie DeltaMilk neemt voorlopig geen nieuwe leden meer aan. Dat hebben de 150 leden-melkveehouders tĳdens de ledenvergadering van DeltaMilk afgelopen herfst besloten. Eind 2009 kocht DeltaMilk, dat destĳds uit 70 leden bestond, kaasfabriek De Graafstroom in Bleskensgraaf van FrieslandCampina en ging op zoek naar nieuwe leden. ‘We hebben toen aangegeven maximaal 70 procent van de fabriekscapaciteit met melk van leden te willen vullen, maar de leden hebben ruim voor de 70 procent besloten geen nieuwe leden meer aan te nemen’, geeft Teunis Sterk, voorzitter van DeltaMilk desgevraagd aan. ‘Het aannemen van nieuwe leden zou de winstuitkering voor de bestaande leden verkleinen. De coöperatie is er voor bestaande leden, dus waarom de winst van een goed lopende fabriek met meer veehouders delen? Wĳ zien bovendien richting de toekomst voldoende mogelĳkheden om melk bĳ te kopen en we hebben de financiering voor de strategische planperiode rond, waardoor nieuw ledenvermogen nu geen noodzaak is.’ Hoeveel procent van de fabriekscapaciteit de 150 leden gezamenlĳk leveren, wil Sterk niet zeggen. De fabriek verwerkt op dit moment in totaal zo’n 390 miljoen liter melk. Geïnteresseerden die zich nu bĳ DeltaMilk melden, worden op een wachtlĳst gezet. ‘Mocht er om een bepaalde reden weer behoefte zĳn aan nieuwe leden, dan schrĳven we deze veehouders als eerste aan.’

Voortschrĳdend inzicht In bĳna drie maanden tĳd is het beeld op het erf van Jan Teade Kooistra veranderd van een modderige bouwput naar een volledige mestkelder. Daarover vertelt Kooistra in zĳn nieuwste blog op melkweg2020.nl, aangevuld met foto’s en een bouwtekening van de stal. De tekening illustreert de wĳzigingen die recent nog in de plannen zĳn doorgevoerd. Aanvankelĳk was het de bedoeling om twee robots in een tandemopstelling in één ruimte te plaatsen.

Door een ontevreden gevoel over de bĳbehorende separatieruimte heeft Kooistra in samenspraak met Vetvice de robotopstelling veranderd. ‘Voortschrĳdend inzicht’, noemt de Friese melkveehouder het gekscherend in zĳn weblog. Het geheel overstĳgt nu het voorgenomen budget van Kooistra, maar daar staat wel een tevreden gevoel tegenover. Kĳk op melkweg2020.nl

V E E T E E LT

VX03_voer voor boer.indd 65

F E B R U A R I

2 0 1 3

19-02-13 15:53

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

23 februari Groninger Rundvee Show te Bedum (Gr.) 23 februari-3 maart SIA te Parijs (Frankrijk) 24-28 februari Sima te Parijs (Frankrijk) 27-28 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland) 27 februari Open show te Bulle (Zwitserland) E uropees kampioenschap te Fribourg 1-2 maart (Zwitserland) 5 maart Wintershow Flevoland te Dronten (Fl.) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) 5 maart 5 maart Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) 5 maart Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) 6 maart Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) 6 maart Agro Nord Show te Aars (Denemarken) 6 maart Wintershow Noord-Holland te Middenmeer (N.H.) 8 maart Wintershow UFF te Houten (U.) 9 maart FDV-winterkeuring te Pesse (Dr.) Zuid-Nederlandse wintershow te Asten-Heusden 9 maart (N.Br.) 13 maart Excellentschau te Leer (Duitsland) 15 maart Wintershow West-Brabant te Etten-Leur (N.Br.) 16 maart Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) 20 maart 20 maart Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) 23 maart Wintershow te Lochem (Gld.) 27 maart Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.) Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.) 5 april Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 6 april 6 april NK veebeoordelen voor studenten te Meppel (Dr.) Saksische Holstiendagen te Leipzig (Duitsland) 25-28 april E urogenes Summer Sale @ JK Eder te Woudrichem 25 mei (N.Br.) Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.) 1 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland) 12-13 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.) 15 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.) 22 juni Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) 3-4 juli 4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken) L uxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxem5 juli burg) Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië) 26-29 juli 27 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude Dierenshow te Drenthe (Dr.) 3 augustus 5 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.) Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) 10 augustus 10-13 september Space te Rennes (Frankrijk) Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) 9-11 oktober 29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) 3-8 december Agribex te Brussel (België) 6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) 7 december HHH-show te Zwolle (Ov.)

Ned er lan d AI Total..............................15 Bosch beton.......................26 BUC Holland......................34 CAH Vilentum...................51 CRV................36, 37, 38, 39, .............................56, 57, 67 Daly Plastics.......................51 Elanco................................34 Gantvoort, ’t......................63 Genes Diffusion.................16 Handelsonderneming Bernard Huls...................................32 Heemskerk..................21, 32 Hurkmans ET.....................51 KI Kampen.........................25 Koole & Liebregts........10, 11 K+S Benelux BV.................26 Lely...................................43 Limagrain............................2 Masterrind.........................63

MBS Beton........................21 Merial..................................4 MSD Animal Health...........68 Mueller..............................33 Nedap...............................43 Quotum ABC.....................63 Remon...............................32 Rotogrind..........................32 Ruma-VSM........................63 Strooiselbedrijf Sinnige.......34 Swaans Beton....................57 Trioliet...............................34 Van der Sanden.................51 Veecom...............................6 Veeteelt website................50 World Wide Sires.................3 Bijsluiters: Schippers Bladel DSD Dokkum (regio Noord)

VOORUITBLIK

Gr aslan d b eh eer, EK en markt Maart 1 (7 maart) – Kort voor het weideseizoen van start gaat, buigt Veeteelt zich in de special over het onderwerp graslandbeheer. Ook doet de redactie verslag van het Europees kampioenschap in het Zwitserse Fribourg. Hoe presteren de Nederlandse en wellicht Vlaamse dieren? De rubriek markt besteedt aandacht aan mest.

R en d em en t en win t er shows Maart 2 (21 maart) – In het tweede maartnummer staat het onderwerp rendement centraal in de special. Ook maakt Veeteelt een toer langs de diverse wintershows en start een tweeluik over bvd. En is het economisch aantrekkelijk om koeien door te melken? In Veeteelt de resultaten van een onderzoek.

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

w w w. veeteelt. n l 66

V E E T E E LT

VX03_agenda.indd 66

FEBR UAR I

2013

19-02-13 14:54

AGEN! D P O O RT-INLagina 25 E L A V fo op p ari K DE O

BEZOE ijk voor meer azine van febr (k mag t.nl) in

t CRV valer van he ijk op www.o of k

GERALD WERKT ® MET OVALERT ‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’ De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en een goed gevoel. Het systeem werkt super!’ OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN VAN BASIS TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert? Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440. www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE

048-13 Ovalert-Gerald-NL.indd 1

CRV4ALL.NL

14-02-13 14:13

Bovilis® Longworm

atie op kijk voor meer inform www.rundvee-msd.nl

Zij verdient toch levenslange bescherming? Longwormschade is niet te genezen, maar wel te voorkomen.

zelf op een natuurlijke manier weerstand op tegen

Door te vaccineren met Bovilis® Longworm bouwen uw kalveren

longworminfecties. Vraag uw dierenarts om advies.

Vaccineren met Bovilis® Longworm betaalt zich dubbel en dwars terug d van Bovilis Longworm. Samenstelling: Per dosis minstens 1000 bestraalde levende Dictyocaulus viviparus larven (derde stadium, L3). Indicatie: Actieve immunisatie van kalveren vanaf de leeftijd eeftijd 6 weken tegen parasitaire bronchitis,veroorzaakt door Dictyocaulus viviparus. Toediening en dosering: Orale toediening van 1 dosis (25 ml). Tweevoudige vaccinatie van kalveren vanaf de leeftijd n. van 6 weken met telkens één dosis per dier, met een interval van 4 weken. Wachttijd: (Orgaan)vlees en melk nul dagen. Bijwerkingen: Een lichte respiratoire vaccinatiereactie kan voorkomen. Contra-indicaties: Geen. Waarschuwingen: Vaccineer uitsluitend gezonde dieren. Overige informatie zie bijsluiter. REG NL 3219 UDD

MSD Animal Health Postbus 50 5830 AB Boxmeer www.msd-animal-health.nl

VX02_p04NED.indd 68

15-02-13 10:46