Vt juli 2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 30

N R.11

J ULI 1/2

2013

I N D I T N U M M ER

GE Z O N D H E ID

A U TO M A TISERIN G

H U ISVESTI NG

Trendbreuk in gebruik van antibiotica

Verdubbelen zonder toename van arbeid

Minder klauwproblemen in vr캐loopstal

VX11_cover.indd 2

08-07-13 13:19

GRATIS ERF ADVIES!

Erfinrichting, erfafspoeling en opslag perssappen

Bouw u w eigen s leufsilo op onze website boschbe ton.nl

t er a a s L gra ! n gee roeien rg ove

Úw keerwandfabrikant

0342 441050

www.boschbeton.nl

Denk in mogelijkheden PROFITEER NU TIJDELIJK VAN 2,99% RENTE * WIJ INVESTEREN IN TOEKOMST Lely maakt toekomstperspectieven mogelijk met een aantrekkelijke financiering voor de Lely Astronaut melkrobot. * Vraag naar de voorwaarden bij uw dichtstbijzijnde Lely Center.

EVOLVE. innovators in agriculture

www.lely.com

DE-Astronaut-NL13088-advertentie-finance2,99%-180x125-TL.indd 1

VX11_p02.indd 2

V E E T E E LT

juli

1/2

28-Jun-13 09:10:27

2013

08-07-13 11:55

VX11_p03.indd 3

j an u ar i

1 / 2

2 0 0 9

Jan Steegink, Okkenbroek

“Jotan is één van de beste stieren die ik ooit heb gebruikt op ons bedrijf. Inmiddels melken we 13 dochters, die gemiddeld boven de 86 punten voor AV scoren. De gemiddelde lactatiewaarde is 113, waarbij met name het eiwitgehalte van 3,64% ons zeer aanspreekt. We gebruiken JOTAN nog steeds.”

v.l.n.r. Heerenbrink Jenny 202, 88 pnt. 107 LW. Heerenbrink Jenny 201, 86 pnt. 104 LW. Heerenbrink Alie 387, 87 pnt. 127 LW. Heerenbrink Ge 91, 85 pnt. 117 LW. Heerenbrink Jenny 205, 88 pnt. 134 LW. (res. Kampioen Zwolle) Heerenbrink Jenny 204, 85 pnt. 127 LW. Heerenbrink Jeanette 58 86 pnt. 107 LW. Heerenbrink Shakira, 87 pnt. 120 LW.

Jotan…

WWS_2013_07_Adv.Veeteelt_Liggend_WWS 08-07-13 10:21 Pagina 1

V E E T E E LT

08-07-13 11:55

Combivaccinatie

BVD en IBR bestrijding nu nog gemakkelijker.

Eén vaccinatie. Dubbele bescherming. Bovilis® BVD Betrouwbare bescherming tegen BVD

Bovilis® IBR marker live

Veilig en effectief tegen IBR

Vraag ernaar bij uw dierenarts Bovilis® BVD, bevat per dosis (2 ml) geïnactiveerd antigeen van het cytopathogene BVD virus, stam C-86: 50 EU minstens 24,6 VN eenheden inducerend. Doeldier: Rund. Indicatie: Actieve immunisatie van koeien en vaarzen vanaf 8 maanden ter bescherming van de foetus tegen transplacentaire infectie met BVD virus. Bijwerkingen: In zeer zeldzame gevallen kan een lichte zwelling op de injectieplaats en een geringe voorbijgaande temperatuurverhoging voorkomen. Toediening en dosering: Intramusculaire injectie met 1 dosis (2 ml) vanaf de leeftijd van 8 maanden. Voor de halfjaarlijkse herhalingsvaccinatie vanaf de leeftijd van 15 maanden kan het vaccin gereconstitueerd worden in Bovilis IBR Marker Live. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwingen: De productinformatie van Bovilis IBR Marker Live dient te worden geraadpleegd voordat de gemengde vaccins worden toegediend. REG NL 9587 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter. Bovilis® IBR Marker Live, bevat per dosis (2 ml) gereconstitueerd vaccin 105,7-107,3 TCID50 Bovine Herpesvirus type-1, stam GK/D (gE-). Doeldier: Rund. Indicatie: Actieve immunisatie van runderen ter vermindering van de intensiteit en de duur van de klinische respiratoire verschijnselen veroorzaakt door een infectie met BHV-1 en ter vermindering van de nasale uitscheiding van veldvirus. Bijwerking: Een geringe voorbijgaande temperatuurverhoging (1°C), na intranasale vaccinatie kan een toename van de neusuitvloeiing worden waargenomen. Toediening en dosering: Intranasale (IN) of IM toediening van 1 dosis (2 ml) gereconstitueerd vaccin. Voor de halfjaarlijkse herhalingsvaccinatie vanaf de leeftijd van 15 maanden kan het vaccin gereconstitueerd worden in Bovilis BVD. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwing: Dieren op een leeftijd tussen 2 weken en 3 maanden alleen intranasaal vaccineren. Deze dieren dienen een IN of IM herhalingsvaccinatie te krijgen op de leeftijd van 3-4 maanden. De productinformatie van Bovilis BVD dient te worden geraadpleegd voordat de gemengde vaccins worden toegediend. REG NL 9675 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter.

MSD Animal Health Postbus 50, 5830 AB Boxmeer www.rundvee-msd-animal-health.nl

VX11_p04.indd 2

08-07-13 13:29

INHOU D

R u b r i e k e n

7 8 15 23 33 35 47 52 54

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: trekkertrek Uit de dierenartspraktijk: herbesmetting bvd Koeienbloempjes Diergezondheidsnieuws Boerengeluk: waardering Voer voor boer Agenda

R e p o r t a g e s

16 42

Fons en Yvonne Kersten melken met dezelfde arbeid een twee keer zo grote veestapel Familie Stavenga investeert bewust in betere graszode

T h e m a b i j e e n k o m s t e n

32 Groene energie met minivergister 39 Mestplannen moeten dierrechten voorkomen P o r t r e t

26 Amerikaanse Darin Meyer grossiert in het fokken van dieren met hoge genoomfokwaarden Ma n a g e m e n t

36 Klimaatneutrale veehouderij: innovatie

Huisvesting Markt Vrijloopstallen in beeld Fokveeprijzen

In een driedelige serie worden de voor- en nadelen geschetst van de vrijloopstal.

Na 2015 zal er een nieuwe balans ontstaan tussen vraag en aanbod van exportvee.

Hoofdartikel Trendbreuk in antibioticagebruik In 2012 is het gebruik van derde- en vierdegeneratie-antibiotica bijna uitgebannen. Het antibioticagebruik daalde behoorlijk, alhoewel het aantal gebruikte droogzetinjectoren op hetzelfde niveau bleef, zo bleek uit monitoring van WUR.

10 Fons Kersten:

Darin Meyer:

‘Het slimme werk doet de ‘Genomic selection sluit computer. Wij bewaken perfect aan bij onze manier alleen het proces.’ 16 van koeien houden.’ 26

Alfred Stavenga: ‘In de hoofden van Duitse veehouders bestaat het quotum allang niet meer.’ 42

V E E T E E LT

VX11_inhoud.indd 5

jU LI

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 14:45

EEN GROOT SUCCES!

P O IM

O P

Iedereen Bedankt! Zonder jullie was dit evenement niet mogelijk!

C O

T S E IV L

WWW.ALH-GENETICS.NL

O Y R

experience

years

Like us at

D A M M E L A A N 3 1 | 9 1 0 4 G S D A M WOU D E | TEL.: 0511-424243 | FA X : 0511-4 23525 IN F O@ A LH -G EN ETICS.N L | WWW.EM BRY OSA LE.COM

ALH_2013_06_Advertentie_Veeteelt.indd 1 VX11_p06.indd 56

20-06-13 14:34 08-07-13 12:01

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap De duimschroeven van de SDa In de wachtrĳ op het bedrĳf van Alfred en Marinus Stavenga in het Duitse Hagermarsch. Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

et antibioticagebruik is in 2012 opnieuw gedaald. In vĳf jaar tĳd daalde het in Nederland met 56 procent. Het jaarrapport van de Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) bevat op dat punt geen verrassingen. De inzet van derde- en vierdegeneratiemiddelen door melkveehouders is nagenoeg tot nul gereduceerd toen het besef kwam dat dergelĳke middelen in de humane sector de laatste redmiddelen zĳn. Ook is er afgelopen jaar door een grote groep veehouders geëxperimenteerd met selectief droogzetten. Het is in elk geval duidelĳk dat melkveehouders zich meer bewust zĳn van waar en hoeveel antibiotica ze inzetten bĳ het melkvee. Met 2,9 dierdagdosering lag het gebruik 25 procent lager dan in 2011. Maar meer bewustwording of niet, de SDa draait toch de duimschroeven verder aan door de sector een streefwaarde van een dierdagdosering van 0 tot 3 per dier per jaar op te leggen. Bedrĳven die een dierdagdosering van 6 of hoger halen, zullen extra aan-

dacht krĳgen, wellicht in een bepaalde vorm zelfs een waarschuwing. Deze nieuwe, erg strakke streefwaarden komen als een onaangename verrassing. De melkveesector werkt hard aan een sluitende registratie en terugdringing van antibioticagebruik. Met de nieuwe streefwaarden worden wel erg grote stappen gemaakt, waardoor het gevoel bekruipt dat de huidige inspanningen niet beloond worden. Volgens SDa valt er nog veel winst te behalen bĳ de jongveeopfok gezien een gemiddelde dierdagdosering van 10,9. Die hoge dagdosering in de eerste twee levensmaanden is wellicht net zo’n ‘eye-opener’ als eerder bĳ de inzet van derde- en vierdegeneratiemiddelen. Antitiotica worden bĳ de jongveeopfok nog te vaak ingezet om managementfouten op het gebied van huisvesting of voeding te corrigeren. De SDa legt de sector wel erg strenge normen op, maar het maakt daarnaast wel inzichtelĳk waar nog verbeterpunten liggen.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelĳk Wodka uit weidemelk De Brit Jason Berber maakt sinds dit voorjaar wodka uit weidemelk. Berber verkaast de melk van zĳn 250 koeien, die volgens zĳn website alleen maar (weide-) gras krĳgen. Het restproduct van de kaas, de wei, wordt vergist, gedistilleerd om er vervolgens via een geheim recept wodka van te brouwen. Vrĳ vertaald klinkt de naam in elk geval goed: weidemelkwodka. Gelezen op www.blackcow.co.uk

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Black Cow (7) en Els Korsten (39). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX11_editorial.indd 7

J U LI

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 15:17

V E E T E E LT V E N S T E R

Luci fraaiste koe van Denemarken Havland Chresten Luci zette afgelopen weekend het algemeen kampioenschap op de nationale Deense show in Herning op haar naam. De dochter van D Chresten van de familie Døssing uit Højslev won de titel in de middenklasse en kreeg ook de titel Miss Holstein. Havland Chresten Luci (v. D Chresten) wint nationale Deense titel

Twee inspecteurs voor 89 puntenvaarzen Net als bij het scoren van excellente koeien gaan voortaan ook twee inspecteurs op pad voor het toekennen van 89 punten aan vaarzen. In onderlinge samenspraak besloten de inspecteurs om voortaan bij het toekennen van 89 punten aan vaarzen een dier met twee inspecteurs te beoordelen, vertelt hoofdinspecteur Arie Hamoen. ‘Een score van 89 punten wordt gezien als een soort van predicaat. De score is uitzonderlijk en het toekennen vergt zorgvuldigheid.’ De maatregel is sinds de uniformering begin juni ingegaan. ‘Door met twee inspecteurs op pad te gaan kunnen we met de juiste nuchterheid een dier beoordelen’, aldus Hamoen. Het scoren van excellenten gebeurt in meer landen met twee inspecteurs, de dubbele blik bij vaarzen is uitzonderlijk. ‘Er bestaat geen regelgeving, maar 89 punten is een belangrijke score voor vaarzen, waardoor het goed is een klankbord te hebben.’

Fleckviehstier Wille drager van gen voor dwerggroei

Bij de vaarzen was Browserdochter 2121 van Vellemajgaard uit Lintrup superieur. Bij de oudere koeien was Stortoft Holsteins uit Henne aan zet met Stortoft Stormatic Maja. De dochter van Stormatic was eerder al succesvol op andere Deense shows. Stortoft scoorde behalve de titel bij de oudere koeien ook de beste bedrijfsgroep in Herning.

Goldwyntelg HTH Lara wint Luxemburgse nationale HTH Lara is afgelopen weekend uitgeroepen tot nationaal kampioene in het Groothertogdom Luxemburg. Lara was eerder op de dag al bij de jongere koeien aan zet. De Goldwyndochter van Holsthein, het bedrijf van de families Thein en Elsen, uit Goeblange won het kampioenslint vóór Black B2 (v. Jasper) van André en René Laugs uit Kalkesbach. Afgelopen jaar was deze laatste Jasperdochter nog superieur met de titel van algemeen kampioene op de jaarlijkse show in Ettelbrück. Het bedrijf van André en René Laugs greep ook bij de vaarzen

net naast de kampioenstitel. Daar verloor hun eigengefokte Adam Fast 28 (v. Baxter) het bij de vaarzen nipt van HTH Ernesta, opnieuw een pupil van Holsthein. Bij die jongste categorie trok hun Pagewiredochter aan het langste eind. Mariondochter Bahia was de sterkste bij de oudere koeien. De pupil van Three Star Holsteins uit Redange eindigde zo vóór de roodbonte MLR Riana (v. Elayo) van Paul Mathay uit Flebour. Een eervolle vermelding voor de beste lactatie kwam er tot slot voor de koe Shelly (v. Legacy) van Renée Rohen uit Insenborn.

Goldwyndochter Lara superieur in Groothertogdoom Luxemburg

De populaire Oostenrijkse fokstier Wille is drager van het gen ‘Zwergwuchs’, het gen voor dwerggroei bij kalveren. In de stamboom van Wille (v. Winnipeg) zit negen generaties terug de stier Polzer, die verantwoordelijk wordt gehouden voor het recessieve gen. Het gen voor dwerggroei werd deze maand ontdekt. Er wordt nu een genoomtest ontwikkeld om alle fleckviehstieren te kunnen testen op dwerggroei. Wille wordt in Nederland vermarkt via Xsires en kreeg hier vorig jaar 3786 eerste inseminaties achter zijn naam. ‘Wille blijft gewoon op de stierenkaart staan’, meldt Peter Kreuzhuber van Genetic Austria. ‘Een analyse toonde aan dat er in ZuidDuitsland en Oostenrijk 43.000 kalveren van Wille zijn geboren waarvan twintig gemelde dwergkalveren. Zeker als Wille gebruikt wordt om te kruisen met andere rassen, is het risico erg klein.’

V E E T E E LT

VX11_veeteeltvenster.indd 8

JULI

1/2

2013

09-07-13 17:04

Aangepaste fokwaarde vruchtbaarheid in Canada Canada past de fokwaarde voor bevruchtend vermogen van stieren aan. De fokwaarde wordt al sinds de jaren negentig berekend en wordt nu uitgebreider volgens Canadian Dairy Network (CDN). Voor de berekening van het bevruchtend vermogen maakt het rekencentrum binnenkort niet alleen gebruik van gegevens uit het inseminatorencircuit, maar ook van doe-hetzelf-ki. Daarbij beperkt de gegevensstroom zich tot stamboekgeregistreerde dieren om zo de juiste leeftijd bij inseminatie te kunnen bepalen. Tot slot worden ook inseminatiegegevens van de voorbije vijf jaar meegenomen. Het gepubliceerde cijfer beperkt zich tot de gegevens van twaalf maanden. Vanaf 230 eerste inseminaties bereikt het nieuwe kengetal een betrouwbaarheid van 50 procent.

Britse topmelker Sandisfarne heeft al 84 honderdtonners Het Britse bedrijf Sandisfarne heeft recentelijk de 84e koe met honderdduizend kg melk gehuldigd. Sandisfarne van Andrew en Sue Sanders ligt op het eiland Isle of Man en behoorde jarenlang tot de Britse topproductiebedrijven. Onder de lange lijst met honderdtonners schuilen negen nazaten van F16, acht van Lord Lily en zes Sunny Boydochters. ‘We zijn al 37 jaar een gesloten bedrijf en infectieziekten komen hier op het eiland niet voor’, zo verklaart Sue Sanders de bijzondere prestatie. ‘We hebben altijd op productie gefokt en houden niet van stieren die te scherpe dochters vererven. We laten onze 450 koeien volop grazen, daarvoor is een goede conditie belangrijk.’ Bij de Nederlandse recordhouders Jos en Ingrid Knoef uit Geesteren (Ov.) passeerden inmiddels 53 koeien de grens van honderd ton melk. In Italië zag de familie Zani uit Ghedi uit een koppel van 500 koeien inmiddels al 56 koeien de grens van honderdduizend kg melk passeren.

Roodbonte Patty (v. September Storm), nationaal kampioene Tsjechië

Tsjechische nationale titel voor roodbonte Patty Op de Tsjechische nationale show in Brno heeft de roodbonte Dobronin Patty Red 2 (v. September Storm) van Dobrosev A.S. Dobronín het nationaal kampioenschap in de wacht gesleept. Patty kwam als embryo samen met twee volle zussen vanuit Canada naar Tsjechië. Ze stamt uit de vermaarde familie van Glenridge Citation Roxy. Haar volle zus Dobronin Patty Red 1 won al eerder in 2011 de Tsjechische roodbonttitel. Patty 2 was dit jaar in Brno de

sterkste roodbonte. In de finale versloeg de September Stormdochter vervolgens alle zwartbonten. Achter Patty veroverde vaarzenkampioene Chorusic Sangria (v. Sanchez) van Zemĕdĕlká A.S. Chorušice het reservelint. Bij de tweedekalfskoeien zegevierde Ramosdochter Agras Alka van Agras Bohdalov. De vijf jaar oude Ostretin Iveta 15 (v. Number) van Zemĕdĕlská Společnost Ostřetín won de titel bij de senioren en het uierkampioenschap.

Vijfdekalfs Knightdochter Sume wint Britse titel Normead Knight Sume (v. Knight) heeft het algemeen holsteinkampioenschap gewonnen tijdens de Britse Livestock Show in Birmingham. De vijfdekalfskoe van Robert Cooper uit Wiltshire kreeg een maand geleden een tweeling. Ze

draagt volgens de organisatie de titel nationaal kampioene omdat elke fokker uit Groot-Brittannië kon deelnemen. Het deelnemersveld was met dertig melkgevende dieren van tien inzenders uiterst beperkt. Veel Britse topfokkers

boycotten de show omdat de organisatie vooraf had aangekondigd te controleren op regelgeving rondom toiletteren. Zo mochten spenen niet ‘geseald’ worden om melk lekken te voorkomen en waren middelen tegen stress verboden.

Duitse ki-samenwerking TopQ op losse schroeven De Duitse ki-organisatie RSA wil per 1 oktober dit jaar de deelname aan het samenwerkingsverband TopQ beëindigen. In TopQ testten tot voor kort vijf Duitse ki-organisaties jaarlijks 300 stieren. Ki-organisatie WEU besloot eerder al om niet langer deel uit te maken van TopQ , maar over te stappen naar het concurrerende Masterrind.

‘Nu WEU de samenwerking beëindigt, is TopQ ook voor ons een stuk minder aantrekkelijk’, zo stelt RSA-woordvoerder Fransica Karel. Jaarlijks test RSA veertig stieren. ‘We beraden ons op onze toekomst, we doen daarover nog geen uitspraken’, aldus Karel. Karel wil evenmin ingaan op de vraag of het vertrek uit TopQ iets te maken heeft met verschil in

inzicht omtrent de inzet van genomic selection. RSA zet genomic selection wel in voor de stierenselectie, maar promoot in veel mindere mate dan bijvoorbeeld WEU een grootschalige inzet van jonge genoomstieren. In september wil RSA meer duidelijkheid geven over welke koers het wil gaan varen.

V E E T E E LT

VX11_veeteeltvenster.indd 9

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 17:04

H O OFD ARTI KE L

Gebruik van droogzetters blijft gelijk, flinke daling van mas

Trendbreuk in anti bi Het antibioticagebruik in de Nederlandse melkveehouderij daalde behoorlijk, volgens monitoring van WUR op ruim tachtig bedrijven. Landelijke cijfers bevestigen dit beeld, alhoewel een nieuwe rekenmethode voor nog lagere landelijke cijfers zorgt. tekst Harm Wemmenhove, Abele Kuipers, Carina van Bostelen kader p. 12 Alice Booij

et antibioticagebruik in de veehouderij staat onder druk. Dat de melkveesector slaagt in het terugbrengen ervan blijkt uit resultaten van het project Transparant en efficiënt medicijnengebruik (zie kader). Daaruit blijkt dat gemiddeld genomen in 2012 het gebruik per individueel bedrijf is gedaald. Het aantal dagdoseringen per gemiddelde koe op de deelnemende bedrijven varieert van 0 tot 16 op jaarbasis. Het gemiddeld aantal dagdoseringen bedroeg 6,07 per jaar over de periode 20052010, 5,80 in 2011 en 5,03 in 2012. Op veertig bedrijven was het antibioticagebruik in 2012 lager dan gemiddeld en dalend ten opzichte van voorgaande jaren. Op twintig bedrijven was het lager, maar steeg wel (figuur 1). Op tien bedrijven was het gebruik hoger dan gemiddeld, maar was een dalende lijn te zien. Tot slot was het gebruik op elf bedrijven hoger dan gemiddeld en stijgend. Vergeleken met de voorafgaande periode is de trend richting ‘lager dan gemiddeld en dalend’.

Minder antibiotica voor mastitis Op de projectbedrijven was van 2009 tot 2011 een lichte daling in het totale

antibioticagebruik te zien. De inzet van antibiotica voor aandoeningen niet gerelateerd aan uiergezondheid (overige aandoeningen), liep terug, voor droogzetters bleef het gebruik stabiel of daalde licht en voor mastitis was er een kleine stijging waar te nemen. In 2012 zien we een trendbreuk: het antibioticagebruik uitgedrukt in dagdoseringen is zowel voor mastitis als voor de overige aandoeningen aanzienlijk gedaald ten opzichte van 2011 met respectievelijk 28 en 19 procent (zie figuur 2). Het gebruik van droogzetters bleef gelijk. Een gemiddelde van bijna drie injectoren (niet vier) per gemiddelde koe betekent doorgaans dat alle koeien met antibiotica worden drooggezet. De vaarzen zijn immers niet drooggezet voor de eerste keer afkalven. Het aantal droogzetters hangt af van het vervangingspercentage van de veestapel. Ook de tussenkalftijd van de veestapel is van invloed op het gemiddelde aantal droogzetters. Om het effect van voorraadvorming in de analyse te vermijden, is gekeken naar twee opeenvolgende jaren (2011 en 2012). Op 24 procent van de bedrijven werd gemiddeld over beide jaren minder

Project ‘Transparant en efficiënt medicijnengebruik’ Het landelijk project ‘Transparant en efficiënt medicijnengebruik’ volgde 84 veehouders van 2005 tot en met 2011. Het project van Wageningen UR bracht de variatie in gebruik en het verloop van antibiotica over de jaren in kaart via de oude rekenmethode. Daarover is in 2011 al gerapporteerd in Veeteelt. Ondanks dat het project is beëindigd, hebben alle deelnemende veehouders en dierenart-

sen voor 2012 de gegevens op vrijwillige basis aangeleverd, via facturen van de dierenartsen. De projectbedrijven, allemaal met een gangbare bedrijfsvoering, zijn in te delen in twee groepen: 1. Bedrijven met begeleiding (42): deze veehouders hebben in het kader van het project deelgenomen aan studiegroepen in periode 2008-2010 met als doel het medicijngebruik te verlagen.

2. Bedrijven zonder begeleiding (42): deze veehouders hebben zich spontaan aangemeld voor het project en hebben niet deelgenomen aan studiegroepen. Daarnaast zijn in 2013 ook gegevens van Koeien & Kansen-bedrijven (13) beschikbaar gekomen. Al deze veehouders samen zijn aangesloten bij dertig verschillende dierenartsenpraktijken verspreid over het land.

VVEEVEEETTEEETEEELLETTL jTfaeJnu bU ru L aI ra1i r/ i12 /12 02210030099

VX11_antibioticagebruik.indd 10

09-07-13 14:42

van mastitispreparaten en overige antibiotica

nti bioticagebruik dan twee injectoren per aanwezige koe gebruikt. Dit is alleen mogelijk met selectief droogzetten. Op 6 procent van de bedrijven werd over deze periode meer dan drieĂŤnhalve droogzetinjector per koe gebruikt, dit zijn veelgebruikers. In 2012 werd gemiddeld 22 procent van de antibiotica gebruikt voor de behandeling van mastitis, de droogzetters namen 49 procent van de antibiotica voor hun rekening, de overige 29 procent werd gebruikt voor de behandeling van overige aandoeningen, inclusief kalveren. Deze percentages wijken enigszins af van de verdeling in de periode 2005-2010. Door de recente afname van het antibioticagebruik voor mastitis en overige aandoeningen is het aandeel voor droogzetters gestegen. De absolute hoeveelheid aan droogzetters is echter vrijwel stabiel; het aantal injectoren verandert niet.

Effect van begeleiding De helft van de veehouders kreeg tijdens het project Transparant en efficiĂŤnt medicijnengebruik begeleiding, de andere helft niet. De begeleide bedrijven lieten direct na de start een flinke daling in medicijngebruik zien, de daling bij de niet-begeleide bedrijven bleek minimaal (figuur 3). In 2012 realiseerden de nietbegeleide bedrijven alsnog een grote daling. Hierdoor nadert deze groep bedrijven het niveau van de projectbedrijven. In figuur 3 is ook het verloop van de Koeien & Kansen-bedrijven weergegeven. Het verloop is behoorlijk grillig, vanwege het kleine aantal bedrijven (13), gecombineerd met voorraadvorming van medicijnen. De Koeien & Kansen-bedrijven streven naar een duurzame bedrijfsvoering met het accent op de mineralenkringloop. Het antibioticagebruik heeft binnen dat project weinig tot geen extra aandacht gekregen. Toch is te zien dat deze groep veehouders actief bezig is met het verlagen van het antibioticagebruik. Het niveau daalt in 2011 tot beneden het niveau van de andere twee groepen bedrijven en stabiliseert daarna.

Ing. H. Wemmenhove, onderzoeker Livestock Research Wageningen UR

Dr. ir. A. Kuipers, directeur stichting Agro Management Tools Wageningen UR

C. van Bostelen, student Van Hall Larenstein

Wijziging in middelenkeus De keus voor antibioticamiddelen over de afgelopen jaren staat in tabel 1.

V EVE ET EE TE EL ET L Tf e JbUrLuI a 1r/i 2 1 2 2 00 10 39

VX11_antibioticagebruik.indd 11

09-07-13 14:42

–1

–2

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 aantal dagdoseringen/koe/jaar/bedrĳf

totaal

overige

droogzetter

mastitis

6 5 4 3 2 1 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 jaar

aantal dagdoseringen per koe per jaar

dagdoseringen in 2012 dagdoseringen in 2005-2010 aantal dagdoseringen per koe per jaar

trend in gebruik plus/minus dagdoseringen per jaar

H O O F D AR T I K E L

projectbedrĳven met begeleiding projectbedrĳven zonder begeleiding Koeien & Kansen-bedrĳven

6,5 6 5,5 5 4,5 4 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 jaar

Figuur 1 – Vergelijking dagdoseringen periode 2005-2012 met 2012

Figuur 2 – Ontwikkeling dagdoseringen per gebruik/aandoening, periode 2005-2012

Figuur 3 – Verloop dagdoseringen verschillende groepen, periode 2005-2012

Het gebruik van de minder gewenste middelen uit de zogenaamde derde en vierde generatie liep terug van 19 procent in 2005-2010 naar 15 procent in 2011 naar nog maar 1 procent van het totaal in 2012. Pathozone en Excenel, beide middelen uit de derde generatie, zijn de sterkste dalers. Deze trend, ingezet in 2011, zette in 2012 verder door. Er is een duidelijke verschuiving van de derde- en vierdegeneratiemiddelen naar eerste- en tweedegeneratiemiddelen. Deze laatste zijn ‘lichter’ qua aantal dagdoseringen en zo gaat met het gebruik van dezelfde hoeveelheid antibiotica toch de dierdagdosering omlaag.

In 2012 is de variatie in de gemiddelde dagdoseringen tussen deelnemers van studiegroepen afgenomen naar 4 tot 6 dagdoseringen. Ook waren er voorheen grote verschillen te zien tussen veehouders van verschillende dierenartsenpraktijken, vooral in de keuze van aankoop van merken van middelen. In 2012 is dit echter veranderd door de afname in keuze van middelen, omdat de derde- en vierdegeneratiemiddelen nauwelijks meer worden gebruikt.

bussen per jaar, dat kwam overeen met gemiddeld 0,7 dagdoseringen per bedrijf in 2011. Het gebruik van CTC-spray is in 2012 iets afgenomen met 0,1 dagdosering ten opzichte van 2011. Opvallend is wel dat de aankoop nogal wisselt per veehouder van jaar tot jaar. Wellicht kopen veehouders op voorraad. Ongeveer twee derde van de veehouders gebruikte teatsealers bij het droogzetten, het gemiddelde gebruik hiervan steeg van 1,9 per koe in 2011 naar 2 per koe in 2012. Er is echter nog geen sprake van vervanging van droogzetinjectoren door teatsealers. Dat betekent dat teatsealers vaak worden toegepast in combinatie met reguliere antibioticadroogzetters.

Verschil door studiegroepen Tussen de deelnemers van de studiegroepenrote waren grote niveauverschillen. Het medicijngebruik varieerde van gemiddeld 4 tot 8 dagdoseringen per koe per jaar.

Antibioticumspray Spraybussen met antibioticaspray worden niet in de berekening van het aantal dagdoseringen meegenomen. Toch gebruikte ongeveer twee derde van de veehouders in 2011 en/of 2012 zogenaamde CTC-spray. In overleg met Apotheek Utrecht is zo’n (kleine) bus ingeschat op tien dagdoseringen. Deze bedrijven kochten 1 tot 24

Verder dalen in gebruik Van een deel van de deelnemende bedrijven zijn de totale dierenartskosten, inclusief de aankoop van middelen, be-

Landelijk antibioticagebruik: 2,9 dierdagdoseringen Het gebruik van antibiotica op alle Nederlandse melkveebedrijven over 2012 is gemiddeld 2,9 dierdagdoseringen (DDD) per jaar, oftewel 3,8 in de oude berekening, zo publiceerde de Stichting Diergeneesmiddelen Autoriteit (SDa) maandag 8 juli. Naar schatting is het landelijk gebruik 25 procent lager dan in 2011. Met deze afname in gebruik verlaagt de SDa ook de actiewaarde voor melkveebedrijven van 11,5 naar 6 DDD per jaar (7,5 in de oude berekening). De SDa heeft de berekening van de DDD per jaar voor melkvee dit jaar verbeterd en daarmee vallen de nieuwe cijfers lager uit dan de getallen waar veehouders, dierenartsen en onderzoekers het afgelopen jaar mee werkten. Uit de door dierenartsen aangeleverde gegevens

van 18.053 melkveebedrijven blijkt dat droogzetters 1,8 DDD per jaar voor hun rekening nemen. Dat betekent dat 25 procent van de melkkoeien niet met antibiotica is drooggezet. Mastitisinjectoren zorgden voor 0,8 DDD per jaar. Het antibioticagebruik bij kalveren (jonger dan 56 dagen) vraagt wel aandacht met 10,9 DDD per jaar voor orale antibioticatoediening. Dat is veel en moet minder kunnen gezien de gesloten bedrijfsvoering op veel melkveebedrijven, meldt het rapport ‘Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2012’. De melkveehouderij onderscheidt zich van andere diersoorten (zoals varkens, pluimvee en vleeskalveren) door een laag antibioticagebruik. Negentig procent van de Nederlandse melkveebedrij-

ven heeft een DDD per jaar van 4,9 of lager. Met deze goede scores heeft de SDa voor de melkveehouderij een streefniveau voor antibioticagebruik voor 2013 vastgesteld van 0 tot 3 DDD (4 in de oude berekening), een signaleringsniveau verdient extra aandacht) van 3 tot 6 DDD en een actiewaarde (directe actie vereist) van 6 DDD per jaar (7,5 in de oude berekening). Deze laatste kritische waarde is een behoorlijke verlaging van de oude 11,5 en daarmee is duidelijk dat de SDa de focus op de ‘veelgebruikers’ legt. Voor melkveebedrijven is geen verandering in antibioticagebruik bekend, omdat er pas vanaf 1 januari 2012 is geregistreerd. Voor het complete rapport: www.autoriteitdiergeneesmiddelen.nl

V E VE ET EE TE EL ET L jT a JU n uLaI r 1i / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX11_antibioticagebruik.indd 12

09-07-13 14:42

kend. De kosten omvatten doorgaans ook de begeleiding van het bedrijf, materialen, enzovoort. Het bleek dat de totale kosten in 2012 met ongeveer 8 procent zijn afgenomen ten opzichte van 2010 (84 euro per koe in 2010, 81 euro in 2011 en 77 euro in 2012). Goed inzicht in antibioticagebruik is no-

dig om realistische doelen voor verlaging te kunnen stellen. Een kwartaaldosering van een veestapel zegt niks, een jaar geeft een indruk, maar een voortschrijdende gemiddelde dosering over meerdere jaren is nodig voor dat goede inzicht. Om een verdere daling te kunnen reali-

Tabel 1 – Gebruik antibiotica van 2005 tot en met 2012 op alle 97 deelnemende bedrijven (in percentages van het totaalgebruik in dagdoseringen per koe per jaar)

gebruik/aandoening

naam middel

type middel

2005-’10 (%) 2011 (%) 2012 (%)

mastitis

Pathozone Ubrolexin Delvomast MC Cobactan LC

3e generatie 2e generatie 2e generatie 3e generatie

6,5 1,3 2,1 3,1

6,4 5,9 0,6 1,5

0,3 8,5 0 0,1

droogzetters

Orbenin extra dry cow Orbenin dry cow Super Mastidol Cobactan DC

1e generatie 1e generatie 2e generatie 3e generatie

15,2 8,1 9,9 0,2

14,8 3,1 15,3 1,2

18,7 2,9 18,8 0

overige aandoeningen

Excenel Engemycine 10% (Strepto)procpen Oxytetracyclines (+PvP) Baytril 5%

3e generatie 1e generatie 2e generatie 1e generatie 3e generatie

7,9 1,5 1,3 2,3 0,6

4,3 2,4 1,5 2,7 0,3

0,1 3,1 2,6 2,1 0,4

seren, is een vermindering van het gebruik van droogzetters nodig. Daarvoor is meer onderzoek naar beter management rondom het droogzetten en afkalven gewenst. Ook kunnen ervaringen met een antibioticavrije proefveestapel helpen bij een verdere reductie van het gebruik. l video-impressie www.veeteelt.nl

Conclusies – Gebruik van antibiotica voor overige aandoeningen en mastitis daalt; gebruik van het aantal droogzetters blijft gelijk. – Derde- en vierdegeneratiemiddelen zijn in één jaar bijna uitgebannen. – Het aantal dagdoseringen is in 2012 met bijna 20 procent gedaald ten opzichte van 2009. – Minstens 24 procent van de veehouders past selectief droogzetten toe; 6 procent gebruikt bovenmatig veel droogzetters.

V E EV TE EE ET LE TE LjTa n JU u LaI r 1 i /12/ 22 021030 9

VX11_antibioticagebruik.indd 13

09-07-13 14:18

ACTIE 40 + 10 • 40 rietjes + 10 GRATIS • Keuze uit de 6 onderstaande topstieren • • In alle combinaties mogelijk (Bestelling in tientallen) • Farnear-TBR-BH

CASHCOIN

(Observer x Goldwyn x Shottle x Barbie familie) +1422M +0.10%V +0.10%E PL +7.3 SCS 2.56 / DPR +1.4 / PTAT +2.87 / GTPI +2470

Eén van de hoogst beschikbare stieren #1 Observer-zoon

Hood MOM

EMMETT

De #4 GLPI Man-O-Man zoon in Canada Melk & EIWIT!!

ACTIE CODE: 40+10

Soureth DAYWARD

(Freddie x Goldwyn x Lylehaven Lila Z EX-94-CAN) +1471M +0.02%V +0.05%E PL +5.1 SCS 2.76 / DPR +1.8 / PTAT +2.75 / GTPI +2383

(Superstition x Toystory x Ronelee Outside Dabble) +1759M -0.09%V +0.04%E PL +5.0 SCS 2.69 / DPR +1.4 / PTAT +2.67 / GTPI +2277

Eén van de hoogste Freddie-zonen Wereldwijd Super complete vererver

Mars

(Man-O-Man x Baxter x Shottle x Lead Mae familie) +1455M +0.10%V +0.08%E PL +4.9 SCS 2.79 / DPR +0.3 / PTAT +2.01 / GTPI +2279

WEBSITE KORTING www.ai-total.nl

Genervations LATIMER

Outcross afstamming Allround topper uit 4 generaties excellent

O-COSMOPOLITAN

YORICK

(Atwood x Shottle x Champion x Barbie familie) +835M +0.18%V +0.01%E SCS 2.78 Uier +3.0 / Benen +3.56 / Frame +4.49 / PTAT +4.30

Eén van de hoogste EXTERIEUR stieren +21 EXTERIEUR in Canada

(Planet x Larcrest Cosmopolitan VG-87-USA La1.) +1610M +0.10%V +0.05%E PL +4.4 SCS 2.88 / DPR -0.6 / PTAT +3.18 / GTPI +2329

TOP Planet-zoon Melk, Eiwit & Super Exterieur

Bezoek ook onze compleet vernieuwde website met een online webshop en aantrekkelijke online acties.

WWW.AI-TOTAL.NL AI Total sperma is te bestellen via onderstaande KI Clubs of via AI Total (Tel. 038 4604311 - info@ai-total.nl)

Tel. 038 4604311 Email. info@ai-total.nl www.ai-total.nl ACTIE_40_10.indd 1 VX11_p14.indd 2

Reproplus NW. & N. Holland Tel. 0582-574059 Reproplus Westkw., LL. & Nveld. Tel. 0594-612582 KI Service Libertas Tel. 06-13238087 KI Service Clemens Tel. 0599-648221 KI Service Zuid-West Friesland Tel. 0514-582453 KI IJssel-Delta Tel. 06-15217283

KI Service Solides Tel. 06-25530678 KI Service Salland Tel. 06-22789974 KI Service Twente Tel. 06-51433018 Van Engelen KI Service Tel. 06-46115216 VSE Jan Advokaat BV Tel. 06-53884044 KI Service Freyr Tel. 0547-361683

Fertiplus Tel. 0573-453081 Tellus Focus Tel. 06-20401130 & 06-53167772 KI Service Propos Tel. 0492-344766 KI de Vallei Tel. 06-23272462 Tellus Tigra Tel. 0516-491492 Jan de Graaf Tel. 06-51143661

09-07-13 11:18 09-07-13 11:55

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: initiatiefnemer en voorzitter trekkertrek Leeftĳd: 49 Naam: Hans van Leeuwen Aantal koeien: 100 Koudekerk aan den Rĳn Woonplaats:

Hans van Leeuwen: ‘Ik zie de trekkertrek ook een beetje als mĳn vakantie’

Topdag maken van trekkertrek tekst Jorieke van Cappellen

lk jaar op de eerste zaterdag van augustus zĳn de brullende motoren en zwarte rookpluimen in de wĳde omtrek te zien en te horen. De ‘Trekkertrek familiedag’ in Koudekerk aan den Rĳn is een begrip in Zuid-Holland. Elk jaar mag het evenement rekenen op 300 deelnemers en ruim 10.000 bezoekers. Dat de trekkertrek zou uitgroeien tot dit formaat had melkveehouder Hans van Leeuwen, initiatiefnemer en voorzitter van de trekkertrek, 22 jaar geleden niet durven dromen. ‘Ik wilde graag iets voor de jeugd in de omgeving organiseren. Wĳ hebben een loonwerktak op ons bedrĳf en ik ben gek van machines, dus een trekkertrek leek me wel wat.’ Van Leeuwen voorzag klaarblĳkelĳk in een behoefte, want al bĳ de eerste editie waren er vĳftig spontane aanmeldingen. ‘In het begin kreeg ik boze vaders aan de telefoon die een trekkertrek helemaal niet zagen zitten. Ze waren bang dat hun zoons de trekker kapot zouden rĳden.’ Later breidde de trekkertrek uit met een familiedag, een touwtrekwedstrĳd en een feesttent. Ook is er een wedstrĳd voor oldtimertrekkers. ‘De oudere deelnemers zĳn bloedfanatiek.’ Als voorzitter is Van Leeuwen het gehele jaar bezig met de organisatie, maar de laatste weken voor het evenement wordt het pas echt druk. ‘We werken met in totaal 200 vrĳwilligers in commissies, zoals een technische commissie, een cateringcommissie en een commissie voor de familiedag.’ Van Leeuwen houdt de hoofdlĳnen in de gaten en houdt zich bezig met vergunningen en veiligheid. ‘Regels voor het organiseren van evenementen worden steeds strenger’, verzucht hĳ. Op de trekkertrek zelf vervult hĳ de rol van speaker. Toch is het organisatiewerk goed te combineren met het bedrĳf. De laatste week wordt het bedrĳf even doorgeschoven naar broer Koos, met wie Van Leeuwen het melkveebedrĳf samen runt. ‘Dat werkt gelukkig goed, want de laatste dagen ben ik 24 uur op een dag bezig met de trekkertrek. Ik loop bĳna alleen maar met de telefoon aan mĳn oor.’ Organiseren gaat Van Leeuwen naar eigen zeggen goed af, maar de melkveehouder vindt zichzelf daarop geen uitzondering. ‘Boeren zĳn het gewend om beslissingen snel en nuchter te nemen. Dat komt goed van pas binnen organisaties en bestuurswerk.’ De organisatiestress is het dubbel en dwars waard. ‘Als je al die bezoekers ziet genieten en ze je na afloop nog even zeggen wat een topdag ze gehad hebben, dat is zó mooi. Al die gezelligheid en positiviteit geven mĳ veel energie.’ De trekkertrek is vaak een ware reünie. ‘Zelfs geëmigreerde boeren uit deze streek komen speciaal een paar dagen terug voor de trekkertrek. Eigenlĳk zie ik het ook een beetje als mĳn vakantie. Na een geslaagde trekkertrek ga ik weer met een fris hoofd op mĳn bedrĳf aan de slag.’

V E E T E E LT

VX11_even geen boer.indd 15

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

05-07-13 16:24

I N

D E TA I L

A R B E I D S E F F I C I Ë N T I E

Yvonne Automa bedrĳf v kinderen Hierdoo ent in te heden tu

veestap

melkquo product

grondge bouwpl

Intensit Voerefﬁ Arbeid: Arbeids

‘H d ied

en ba W De voeren melkrobot zĳn het toonbeeld van de hoge automatiseringsgraad op het bedrĳf van Fons en Yvonne Kersten

V E E T E E LT

VX11_bedrijf in detail Kersten.indd 16

JULI

1/2

2013

08-07-13 16:22

B E D R I J F S G E G E V E N S

Fons Kersten: ‘Veel investeren is niet erg, als je het maar doet in dingen die je iedere dag gebruikt’

Verdubbeld zonder toename van arbeid Ruim 400 kilogram melk per arbeidsuur. Die hoge arbeidsefficiëntie is op het bedrĳf van Fons en Yvonne Kersten mogelĳk door een vergaande mate van automatisering met diverse robots en activiteitenmeters. Deze strategie is onderdeel van een goed uitgedachYvonne en Fons Kersten Automatisering is het kernwoord op het bedrĳf van Fons en Yvonne Kersten en hun kinderen Julie, Noud en Sam in Sevenum. Hierdoor is het mogelĳk om arbeid efficient in te zetten en vrĳwel alle werkzaamheden tussen 8 en 5 uur uit te voeren. veestapel: melkquotum: productie: grondgebruik: bouwplan: Intensiteit: Voerefficiëntie: Arbeid: Arbeidsefficiëntie:

te missie die zorgt voor ‘houvast en lĳn in het ondernemen’. Sevenum

180 melken kalfkoeien, 130 stuks jongvee 1,75 miljoen kg 9545 kg melk, 4,35% vet en 3,55% eiwit, 2427 ejr 88 ha waarvan 42 ha in eigendom 42 hectare gras, 35 hectare mais en 11 hectare verpacht 22.600 kg melk per ha 1,42 kg melk per kg droge stof voer 2 vak (totaal 80 uur per week) 405 kg melk/arbeidsuur

Fons Kersten: ‘Het slimme werk doet de computer, iedere dag hetzelfde, heel erg precies en zonder ooit een baaldag te hebben. Wĳ bewaken alleen het proces.’

tekst Florus Pellikaan

videoimpressie www.veeteelt.nl

ie als bezoeker het erf van Fons en Yvonne Kersten in Sevenum betreedt, ondergaat een bĳzondere ervaring. Zonder op het hele bedrĳf ook maar één mens te zien, is alles toch volop in bedrĳf. Een voerrobot begeeft zich in een gemoedelĳk tempo over het erf richting de ligboxenstal. Kort voor de deur houdt hĳ even halt, opent van afstand de roldeur en serveert vervolgens het rantsoen uit. Aan de andere kant van het voerhek hebben alle drie de melkrobots tegelĳk bezoek van koeien die alle drie zĳn voorzien van een activiteitenmeter. Eenmaal in de jongveestal aangekomen, nuttigt kalf nummer 12 net een deel van haar dagelĳkse portie melk in de drinkautomaat. Ook de voerrobot heeft zĳn weg inmiddels voortgezet richting de jongveestal om daar het voer aan te schuiven. Het geheel is een boeiend schouwspel dat in alle rust het verhaal vertelt van een duidelĳke bedrĳfsstrategie van de ondernemers Fons (43) en Yvonne (42) Kersten. ‘Veel boeren willen alle koeien voelen en blĳven daarom zelf melken, maar ik hoef alleen de koeien die wat kunnen mankeren in mĳn handen te hebben’, stelt Fons Kersten. ‘En daar past automatisering van melken en voeren perfect bĳ. Het slimme werk doet de computer, iedere dag hetzelfde, heel erg precies en zonder ooit een baaldag te hebben. Wĳ bewaken alleen het proces. Het geeft ons flexibiliteit, meer ruimte voor de sociale aspecten en een hogere arbeidsefficiëntie.’ De keuze voor automatisering staat abso-

luut niet op zichzelf, maar is onderdeel van de gehele bedrĳfsontwikkeling, die voor Fons en Yvonne Kersten begon in 2000 toen ze het bedrĳf van Fons’ ouders overnamen. Het melkbedrĳf telde op dat moment circa 100 koeien, 45 hectare land en 8 ton melkquotum. Het werk werd via Fons en zĳn ouders in totaal door twee volwaardige arbeidskrachten rondgezet.

Meeste werk voor de middag Kort na de overname hebben Fons en Yvonne Kersten een missie opgesteld hoe ze als gezin willen leven en werken om van daaruit het bedrĳf verder te ontwikkelen. ‘Voor sommige mensen komt dit misschien wollig over, maar het opstellen van een missie zorgt voor houvast en lĳn in het ondernemen’, vertelt Kersten. De opgestelde missie omvat de doelen: een goede balans tussen bedrĳf en gezin, voldoende inkomen en ruimte voor maatschappelĳke activiteiten, werken aan een duurzame onderneming met perspectief én ervaring in en kennis over melkveehouderĳ beschikbaar maken. ‘Vanuit deze missie hebben we ons bedrĳf ontwikkeld en keuzes gemaakt. Dat is niet de enige goede keuze, maar wel wat bĳ ons past. Het is vooral belangrĳk om een missie te hebben en daaraan vast te houden.’ In de eerste jaren bestond invulling van de missie vooral uit schaalvergroting binnen de bestaande gebouwen tot 1,2 miljoen kilo melkquotum en 130 koeien in 2005 om zodoende meer omzet en inkomen te creëren. Vanaf 2005 liep het ar-

V E E T E E LT

VX11_bedrijf in detail Kersten.indd 17

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 17:19

I N

D E TA I L

A R B E I D S E F F I C I Ë N T IE

De nieuwe ligboxenstal voor het melkvee dateert uit 2008

Alle drie de melkrobots staan in één ruimte voor een snel overzicht

Ook diverse soorten mineralen kunnen worden toegevoegd

Borden waarschuwen voor de robots

De ingrediënten voor zeven rantsoenen

V E E T E E LT

VX11_bedrijf in detail Kersten.indd 18

JULI

1/2

De robots volgen stalen strips over het erf

Acht keer per dag vers voer lokt direct de melkkoeien naar het voerhek

2013

09-07-13 14:24

het erf

beidsvraagstuk echter klem en heeft Kersten een medewerker halftĳds in dienst genomen. ‘Ik kreeg het gevoel dat ik te veel achter de feiten aanliep. Hierdoor word je ook te vol in je hoofd, waardoor je geen goede ideeën meer kunt ontwikkelen. Ik melk daarom voor hetzelfde inkomen liever tweehonderd koeien met twee man dan honderd koeien alleen.’ Kersten had in 2005 natuurlĳk ook in plaats van voor vreemd personeel voor automatisering kunnen kiezen. ‘Melken met robots zag ik in een bestaande stal niet zitten, omdat je dan vanwege onder andere smalle looppaden vaak maar een halve oplossing hebt’, stelt Kersten. De vreemde arbeid bleek geen kostenpost, maar een investering in betere resultaten. In het eerste jaar draaide hĳ al quitte op de personeelskosten en in het tweede jaar ging het resultaat zelfs omhoog doordat hĳ vanwege voldoende arbeidsaanbod op de feiten vooruitliep. ‘Het is met een medewerker ook gemakkelĳker om aan mĳn wens te voldoen om voor de middag tachtig procent van het dagelĳkse werk klaar te hebben.’ Een ander voordeel van een medewerker is volgens Kersten dat je gemakkelĳker een keer een week weg kunt, wat past binnen de opgestelde missie.

Productiefactoren in balans In 2008 bouwde Kersten een nieuwe ligboxenstal die werd voorzien van drie melkrobots. ‘Ik investeer liever in techniek dan in ĳzer. Vooral omdat je door techniek en dus automatisering flexibeler in je arbeidsinvulling wordt en dat komt de sociale aspecten ten goede’, stelt Kersten. ‘Met robots ben je bovendien in staat om drie keer per dag te melken en in combinatie met meer koecomfort in de nieuwe stal ging de gemiddelde productie

bĳ ons met duizend kilo melk per koe omhoog. Wil je ook traditioneel drie keer per dag melken, dan moet er iemand midden in de nacht in de melkstal staan.’ Tussen 2008 en 2012 ontwikkelde Kersten het bedrĳf geleidelĳk door tot de huidige omvang. Uitbreiden in grond was daarbĳ een belangrĳk item. ‘Productiefactoren moeten in balans blĳven. Bedrĳven worden heel kwetsbaar wanneer er alleen in stenen wordt geïnvesteerd. Daarom hebben wĳ alle mogelĳkheden aangegrepen om in grondgebruik te groeien. Op dit moment zĳn we wat voer betreft voor negentig procent zelfvoorzienend.’ Dit voorjaar heeft Kersten op het gebied van automatisering de jongste grote stap gezet door de aanschaf van twee voerrobots. De aanleiding was een versleten voermengwagen. ‘Daarnaast duurde het voeren 17,5 uur per week. We zĳn lang van plan geweest om een zelfrĳdende voermengwagen te kopen.’ Diverse demo’s brachten echter aan het licht dat de voertĳd onvoldoende zakte en het dieselverbruik erg hoog lag. Precies op dat moment kwam Lely met voerrobot Vector op de markt. ‘Andere automatische voersystemen waren voor ons op voorhand al geen optie omdat ze allemaal aan een rails hangen. Omdat de melkvee- en de jongveestal ver uit elkaar staan is zo’n systeem niet geschikt voor ons bedrĳf.’ De Vector daarentegen volgt een ĳzeren strip op de betonvloer. Vanwege de uitgestrektheid van het erf heeft Kersten als eerste veehouder ter wereld zelfs twee Vectors die constant met elkaar communiceren. Gekeken naar het financiële plaatje bleek de voerrobot in aanschaf duurder dan de zelfrĳdende voermengwagen. Maar door de arbeidsbesparing en de lagere kosten

van elektriciteit ten opzichte van diesel zĳn de jaarkosten van beide systemen volgens Kersten even hoog. ‘Daarnaast heeft de voerrobot ten opzichte van een zelfrĳdende voermengwagen nog een aantal voordelen. Je kunt bĳvoorbeeld acht keer per dag kleine porties voeren en dat sluit aan bĳ het natuurlĳke eetpatroon van een koe. Daarnaast hebben we nu drie melkvee- en vier jongveerantsoenen. We voeren het jongvee nu weer helemaal volgens het voedernormenboekje’, grapt Kersten, om serieus te vervolgen: ‘Zelfs voor vier koeien in de afkalfbox kan ik een apart rantsoen maken.’

Ook voerefficiëntie gestegen Volgens Kersten is er sinds de introductie van de voerrobot ook veel minder restvoer en is de kans op laadfouten veel minder groot.’ Fons Kersten loopt als bewĳs richting de voerrobot die net is geladen in de voerkeuken en haalt zĳn smartphone uit zĳn zak. Via bluetooth maken telefoon en voerrobot verbinding. Op het scherm verschĳnen de laadgegevens. Geplande hoeveelheid te laden product: 542,6 kilo en daadwerkelĳke hoeveelheid geladen product: 543,9 kilo. ‘Over laadfouten gesproken. Met een voermengwagen is 50 kilo meer of minder een snel gemaakte fout, maar dan krĳg je een compleet ander rantsoen.’ De bĳkomende voordelen van de voerrobot hebben Kersten uiteindelĳk over de streep getrokken. Na installatie nam hĳ de proef op de som en vergeleek hĳ de eerste 55 dagen met de voerrobots met de 55 dagen ervoor. ‘Terwĳl de koeien 20 dagen verder in lactatie waren, was de productie 1,65 kilo melk gestegen. De voervoorlichter heeft vervolgens gerekend aan de voerefficiëntie en

Dick de Lange: ‘Planning en preventie zĳn de kernwoorden’ Als dierenarts komt Dick de Lange al jaren op het bedrĳf van Fons en Yvonne Kersten en in die tĳd heeft hĳ een helder beeld gekregen van de factor arbeid. ‘Als ik op de afgesproken tĳd op het bedrĳf kom voor bedrĳfsbegeleiding, dan staan de koeien altĳd vast en is het werklĳstje klaar. Ook wordt er nooit afgebeld. Dit is een van de bewĳzen van een heel goede planning en veel discipline.’

Volgens De Lange is daarnaast preventie een belangrĳk kernwoord. ‘Fons wil aan de voorkant van de koe ofwel preventief werken. Hĳ krĳgt stress als het bedrĳfsproces niet goed beheersbaar is. Dat gebeurde bĳvoorbeeld bĳ het traditionele voersysteem wanneer ’s morgens vroeg het voeren in het gedrang kwam.’ De huidige mate van automatisering past volgens De Lange daarom heel goed op het bedrĳf. ‘En in combinatie met een beter koecomfort in de nieuwe stal heeft de automatisering de gemiddelde productie ook fors laten stĳgen.’ Adviseurs en personeel worden volgens de dierenarts bovendien nauw betrok-

ken bĳ de bedrĳfsvoering, wat stimulerend werkt. ‘Fons liet bĳ de beslissing over het voersysteem de medewerker in een spreadsheet een berekening maken van de verschillende demo’s en systemen. En van ons als adviseurs verwacht hĳ ook dat we ideeën inbrengen om de bedrĳfsprocessen te verbeteren.’ Ondanks een duidelĳk bovengemiddelde arbeidsefficiëntie ziet De Lange desgevraagd nog wel een verbeterpunt. ‘De huidige afkalfruimte is in de oude stal, waardoor net afgekalfde koeien naar de andere stal moeten worden verplaatst. Dat is relatief arbeidsintensief en voor de pasgekalfde koe risicovol.’

V E E T E E LT

VX11_bedrijf in detail Kersten.indd 19

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 16:24

I N

D E TA I L

A R B E I D S E F F I C I Ë N T I E

Via bluetooth maakt de smartphone verbinding met de voerrobots

Kortere tussenkalftĳd door stappentellers

Het mechanisatiepark is bĳzonder klein

De mestrobotschuif completeert de automatisering

Een drinkautomaat voorziet de kalfjes van melk

Het melkveekoppel is opgedeeld in twee lactatiegroepen

V E E T E E LT

VX11_bedrijf in detail Kersten.indd 20

JULI

1/2

De sfeervol ingerichte vergaderruimte

2013

09-07-13 14:25

ering

die was gestegen van 1,32 naar 1,42 kilo melk per kilo droge stof’, vertelt Kersten. ‘Dat scheelt 150 euro per koe per jaar. Nu het ruwvoer net zo duur is als krachtvoer begrĳp ik niet dat het krachtvoer overal tot twee cĳfers achter de komma wordt uitgerekend en het ruwvoer met de grove slag wordt benaderd.’ Het voeren kost Kersten nu wekelĳks nog slechts zeven uur arbeid voor het vullen van de voerkeuken. Bovendien is het mogelĳk om de weekenden te overbruggen. ‘Omdat dit past binnen onze missie ben ik ook bereid hier geld in te steken. Veel investeren is niet erg, als je het maar doet in dingen die je iedere dag gebruikt, zoals voor het voeren en melken. Doorgaans bespaart juist dat de meeste arbeid.’ Vanuit die gedachtegang heeft Kersten ook nauwelĳks geïnvesteerd in mechanisatie en besteedt hĳ de meeste werkzaamheden uit aan de loonwerker. De jongste trekker is van 1988.

Geen arbeid afgestoten Het gesprek wordt onderbroken door een oproep op de mobiele telefoon van Kersten. In het scherm verschĳnt ‘Vector voerrobot’. Een geopende deur tĳdens de rondgang over het bedrĳf blĳkt het probleem. ‘Het aantal robotalarmen valt reuze mee, als je het proces maar zo veel mogelĳk met rust laat’, vertelt Kersten desgevraagd. ‘Gemiddeld geeft de voerrobot maar één keer in de week een alarm.’ De beschreven automatisering heeft ervoor gezorgd dat de veehouder ondanks de verdubbeling van de hoeveelheid geproduceerde melk, nog altĳd het werk rondzet met in totaal twee volwaardige arbeidskrachten (vak). ‘En dat is bĳ ons

ook echt tachtig uur en daarmee is alles geteld, ook het ’s nachts bĳ een kalvende koe kĳken of een robotalarm verhelpen. Ik verwacht dat een traditioneel ingericht bedrĳf dat drie keer per dag melkt en meerdere keren per dag voert in totaal toch al snel 2,5 tot 3 vak nodig heeft.’ Op het bedrĳf van Kersten vult Fons één vak in, de andere vak wordt voor de helft ingevuld door de medewerker en de andere helft door Fons’ moeder. Yvonne is verantwoordelĳk voor de neventak (zie kader). De automatisering heeft er dus niet voor gezorgd dat er vreemde arbeid is afgestoten. ‘Ook dat heeft te maken met onze missie, ik wil graag wat dingen naast het bedrĳf doen.’ Zo is Kersten lid van de raad van commissarissen van CRV, is hĳ intensief betrokken bĳ het Limburgs agrarisch onderwĳs en geeft hĳ regelmatig rondleidingen over het bedrĳf aan groepen die de vergaderruimte huren. Recent fietste hĳ in het CRV-team ook de Alpe d’HuZes. Naast de automatisering zĳn nog meer keuzes binnen het bedrĳf van Kersten gericht op arbeidsefficiëntie, met name op het gebied van looplĳnen. ‘We hebben het erf bĳvoorbeeld bĳ de bouw van de nieuwe stal open gehouden, waardoor we de voerkeuken nu op een centrale plaats dicht bĳ de sleufsilo’s hebben kunnen zetten. Daarnaast staan alle melkrobots overzichtelĳk in één ruimte en kan ik via een schuifraampje vanuit de robotruimte bĳ de computer in het kantoor.’ Ook hanteert Kersten een redelĳk vaste weekindeling, waarbĳ op maandag de dierenarts of de drachtscanner komt. Afhankelĳk van de activiteiten die Kersten buiten de deur heeft, is dinsdag door-

gaans de dag van het instrooien van de boxen en op donderdag worden vaak de koeien drooggezet.

Tussen 8 en 5 Voor het opmerken van tochtige koeien dragen de koeien activiteitmeters. ‘Naar mĳn mening wordt vruchtbaarheid ontzettend belangrĳk. In het huidige quotumtĳdperk telt nog saldo per liter, maar straks draait het om saldo per koe(plaats). Daarvoor is een goede voerefficiëntie ontzettend belangrĳk en dat is alleen te behalen door een goede vruchtbaarheid’, stelt Kersten. ‘Ik denk dat vruchtbaarheid in de toekomst een van de sleutelkengetallen wordt. Sinds de aanschaf van de activiteitmeters is de tussenkalftĳd tien dagen gedaald. Hierdoor zĳn er ook weer minder koeien die uitlopen en te vet afkalven. In combinatie met een aparte opstartgroep vermindert dit het aantal probleemgevallen en bespaart het dus arbeid.’ Richting de toekomst zĳn Fons en Yvonne Kersten voornemens het bedrĳf tot 200 koeien te laten groeien. ‘Binnen dit gebied en onze missie is dat wel het maximum.’ Kersten verwĳst daarbĳ naar het aan het bedrĳf grenzende tuinbouwontwikkelgebied en de handelspoort Venlo. ‘Ik geloof ook sterk in een groot gezinsbedrĳf met automatisering, wat vreemde arbeid en maximaal 250 koeien. Ik denk namelĳk dat het in de toekomst het gemakkelĳkste is om personeel te vinden en te houden als het werk grotendeels tussen 8 en 5 uur kan worden gedaan. Automatisering helpt daarbĳ omdat je flexibeler wordt in het uitvoeren van werkzaamheden over de dag.’ l

Het gebied als kans, niet als bedreiging Hoeve Rosa, het bedrĳf van Kersten, bevindt zich klem tussen een tuinbouwontwikkelgebied en de handelspoort Venlo. ‘Je kunt op twee manieren naar dit gebied kĳken. Als kans of als bedreiging. Wĳ hebben altĳd gezocht naar kansen. Die kwamen bĳvoorbeeld toen de Floriade in Venlo neerstreek. ‘Iedereen had hier de mond vol over de spin-off en daar wilden wĳ ook van profiteren. Samen met andere ondernemers hebben we een food- en agri-hightechtour opgezet.’ Daarop inspelend bouwde familie Kersten de oude aanbindstal om tot een inspirerende vergaderruimte. ‘De tour heeft geen klant opgeleverd, maar de vergaderlocatie zit nu drie dagen per week vol’, vertelt Yvonne Ker-

sten, die in verband hiermee is gestopt met buitenshuis werken. ‘Tĳdens de Floriade hoorde ik iemand zeggen dat elke ondernemer minstens één keer per jaar iets zou moeten doen waarvan hĳ het nut nog niet helemaal inziet. Zo is het met de vergaderruimte bĳ ons ook gegaan, uit het oorspronkelĳke idee is een ander succes geboren’, vertelt Fons Kersten. ‘Hierdoor hebben we nu een netwerk opgebouwd met andere ondernemers en kunnen we deel uitmaken van de ontwikkeling van dit gebied. Het is nu geen bedreiging meer, maar een kans.’ Fons Kersten zet zich binnen het gebied daarnaast ook in voor het agrarische onderwĳs. ‘Je hoort regelmatig van collega’s dat men niet tevreden is over het

praktĳkkennisniveau van agrarische studenten. En het valt ook niet mee voor scholen om aan te blĳven sluiten bĳ de snelle ontwikkeling van de veehouderĳ. Maar wanneer je ontevreden bent, moet je ook actie ondernemen’, stelt Kersten, die zelf een aantal jaren agrarisch docent is geweest. Samen met vier veehouders en het Citaverde College heeft hĳ daarom een klankbordgroep opgericht en binnen de mas in Horst is inmiddels onderwĳs door professionals geïntroduceerd. Hierbĳ verzorgen bĳvoorbeeld een dierenarts, een onafhankelĳk voeradviseur en een klauwverzorger lessen op een praktĳkbedrĳf. ‘Ook dat hoort bĳ maatschappelĳk verantwoord ondernemen en dus bĳ onze missie.’

V E E T E E LT

VX11_bedrijf in detail Kersten.indd 21

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 16:25

20 jaar Uddergold

20 jaar Uddergold in de Benelux! ü Voorkomt ü Voorkomt mastitis ü Verlaagt ü Verlaagt celgetal ü Vormt ü Vormt barrière tegen omgevingsmastitis ü Geregistreerd ü Geregistreerd diergeneesmiddel

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544

www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com

Ter ere van dit jubileum is er een speciale actie. In de zomermaanden ontvangt u bij elke set Uddergold gratis rietjes van ABS topstieren! Kijk voor de voorwaarden op www.heemskerk-dairy.com

Uddergold_20 jaar_01072013.indd 1

VX11_p22.indd 22

V E E T E E LT

02-07-13 13:30

JULI

1/2

2013

08-07-13 13:59

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K J E F

L A U R E Y N S

Aan de hand van praktĳkvoorbeelden schrĳven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳkhuizen, werkzaam bĳ de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳving van ziektebeeld tot behandeling.

Monitoren van bvd-status op een bedrĳf belangrĳk bĳ de bvd-bestrĳding

Herinfectie met bvd I

n het kader van een tweedelĳnsbezoek kwam ik onlangs op een bedrĳf met een zestigtal holsteinkoeien. De laatste maand had het bedrĳf verschillende zieke dieren gehad. De eerste keer kregen drie pasgekalfde koeien plots last van ernstige koorts: een koe had ernstige baarmoederontsteking en de andere twee hadden een erge uierontsteking. De behandeling gaf geen goed resultaat en op een van de koeien moest er zelfs euthanasie toegepast worden. Bĳ sectie op deze koe werd er bvd-virus in orgaanweefsel aangetoond. In dezelfde periode kregen drie vaarzen koorts, diarree en baarmoederontsteking waarbĳ een antibioticabehandeling niet leek te helpen. Even later kregen nog eens drie koeien een abortus. Bĳ onderzoek van de foetus werd er opnieuw bvd-virus gevonden. Vier jaar terug had dit bedrĳf last gehad van bvd, waarop er twee dragers waren opgespoord en verwĳderd van het bedrĳf. Het bedrĳf had een jaar lang alle pasgeboren kalveren getest op bvd-virus. Met jongveevensters werd er gedurende twee jaar getest of er bvd-virus circuleerde. Omdat die testen twee jaar lang negatief bleven, dacht de veehouder dat testen niet meer nodig was. De volgende twee jaar waren geen testen meer gedaan. De conclusie was snel gemaakt: er circuleerde opnieuw bvd-virus. Door gedurende twee jaar niet te testen besefte de veehouder niet dat er opnieuw een bvd-infectie was op zĳn bedrĳf. Had hĳ om de zes maanden een jongveevenster en een tankmelkonderzoek gedaan, dan zou hĳ de hoge prĳs van de zieke en dode dieren niet hebben betaald.

De encyclopedie bovine virale diarree of bvd Bovine virale diarree of bvd is een runderziekte waarvan het ziektebeeld meestal sluimerend is, maar die ook erge uitbraken kan veroorzaken. Een infectie met bvd kan aanleiding geven tot productiedaling, verminderde groei, vruchtbaarheidsproblemen, sterfte van kalveren en een algemene vermindering van de weerstand. Wanneer een koe wordt besmet met de ziekte tussen drie en zes maanden dracht, krĳgt ze een dragerkalf. Een dragerkalf scheidt levenslang het virus uit. Vrouwelĳke dragers krĳgen op hun beurt ook weer dragers. Uitroeien van bvd komt er

dus met name op neer deze dragers op te sporen en van het bedrĳf te verwĳderen. Het bestrĳden van bvd begint bĳ het monitoren van de veestapel. Dat kan aan de hand van een jongveevenster waarbĳ van vĳf tot tien dieren ouder dan acht maanden bloed wordt genomen en wordt onderzocht. Nog beter is het om daaraan een tankmelkonderzoek te koppelen. Ook als het bedrĳf vrĳ is, moet het deze testen blĳven doen. Bĳ tweedelĳnsbezoeken blĳkt vaker dat veehouders denken bvd-vrĳ te zĳn, omdat ze ooit alle dieren hebben getest, of denken te hebben getest. Bĳ nader onderzoek blĳkt dan dat er een aantal dieren nooit getest is en dat er in die niet geteste groep nog een drager loopt. Anderzĳds treden er ook vaak herbesmettingen op vanuit andere bedrĳven. Bioveiligheidsmaatregelen, zoals bedrĳfskledĳ en -laarzen voor bezoekers, zĳn dan van belang.

V E E T E E LT

VX11_dap Laureyns.indd 23

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 16:13

SERIE

VRIJLOOPSTALLEN

Aantal kreupele koeien in vrĳloopstal zeven keer kleiner dan in ligboxstallen

Weldaad voor de koe Vrĳloopstallen zĳn nog steeds zeldzaam in de Nederlands/Vlaamse Serie vrĳloopstallen De ontwikkeling van vrĳloopstallen staat volop in de schĳnwerpers. Veeteelt gaat in deze driedelige serie in op alle plussen en minnen van de vrĳloopstal. Deel 1: Dierwelzĳn Deel 2: Economie Deel 3: Milieu

et imago van de vrĳloopstal liep het afgelopen half jaar schade op door de discussie over melkkwaliteit. Uit een onderzoek van NIZO Food research bleek dat compost als ligbed leidt tot hoge aantallen thermofiele bacteriën in melk. Voor de volksgezondheid vormen deze bacteriën geen gevaar, maar met name lang houdbare zuivel kan eerder bederven. Toch gaat de ontwikkeling van de vrĳloopstal gestaag door. ‘De problematiek van de melkkwaliteit is een ontwikkel-

melkveehouderĳ. Toch zĳn de voordelen op het vlak van dierwelzĳn onmiskenbaar. Wageningen UR Livestock Research vergeleek het welzĳn van koeien in ligboxstallen en vrĳloopstallen. tekst Tĳmen van Zessen

punt. Er is intussen nieuw onderzoek gestart dat op tien bedrĳven thermofiele bacteriën meet bĳ verschillende bodemtemperaturen en materialen’, vertelt Paul Galama, projectleider WUR van het onderzoek naar vrĳloopstallen. ‘Sommige boeren stoppen hun plannen rond vrĳloopstallen, anderen gaan door. Er wordt nogal wisselend op gereageerd. Voor de diergezondheid zĳn thermofiele bacteriën in ieder geval onschadelĳk.’ Op dit moment telt Nederland ongeveer dertig melkveebedrĳven met een vrĳ-

loopstal. Galama ziet de vrĳloopstal nog onverminderd als een alternatief voor de ligboxstal, waarbĳ het dierwelzĳn sterk verbetert. In deel één van deze serie schetst hĳ samen met onderzoeker Wĳbrand Ouweltjes het effect van de vrĳloopstal op welzĳn en diergezondheid.

Liggen zonder aarzelen Van drie Nederlandse vrĳloopstallen vergeleken de onderzoekers de resultaten op het gebied van welzĳn, gezondheid en melkkwaliteit. Het gaat om de bedrĳ-

Vervangingspercentage daalt met vrĳloopstal van 35 naar 15 procent Drie jaar werkt Marc Havermans uit Moerdĳk nu met een vrĳloopstal. De belangrĳkste reden om te kiezen voor deze nieuwe, maar in Nederland onbekende wĳze van huisvesting, was het dierwelzĳn. ‘Een koe is niet gebouwd om op beton te lopen’, vertelt de Brabantse pionier. In zĳn stal melkt hĳ op dit moment 180 koeien die lopen, liggen en eten op een bodem van compost. Al snel na de ingebruikname van zĳn stal merkte hĳ het effect van de vrĳloopbodem. ‘Binnen zes maanden waren mortellaro en stinkpoot verdwenen. Zoolzweren hebben we eigenlĳk ook niet meer. Ik liet de koeien drie keer per jaar bekappen, maar nu nog maar één keer, puur als onderhoudsbekapping. Er gaat hier nooit meer een koe weg om het beenwerk’. Havermans dankt de resultaten naar eigen zeggen aan de zachte en droge vloer. ‘Deze bodem heeft een drogestofpercen-

Marc Havermans

tage van minstens 50 procent in de winter, tot 75 procent in de zomer. De strontspetters op een gemiddelde roostervloer zĳn natter.’ Het celgetal daalde bĳ Havermans van 250 naar gemiddeld 175. De daling springt extra in het oog wanneer je bedenkt dat de veehouder sinds anderhalf jaar geen antibiotica meer gebruikt tĳdens de droogstand. Is het bacterieleven in de compostbodem dan geen bron van

infectie voor mastitis? ‘We hebben op 180 koeien gemiddeld eens per vier weken een koe met uierontsteking, maar er is er de afgelopen drie jaar niet één om afgevoerd. Ik denk dat de ruimte die koeien hebben, gemiddeld dertig vierkante meter per koe, de kans op kruisbesmetting verkleint. Koeien liggen minder vaak met de uier op elkaars plek.’ Ook de weerstand van de koeien is verbeterd, merkt Havermans op. Hierdoor gebruikt hĳ nauwelĳks nog antibiotica en is het vervangingspercentage gedaald van 35 procent in het ligboxtĳdperk naar 15 procent de afgelopen drie jaar. Havermans: ‘Ik ben er heilig van overtuigd dat de vrĳloopstal een heel belangrĳk stalsysteem zal worden. In theorie kunnen de koeien nu acht jaar oud worden, maar dat is denk ik te optimistisch. Een afvoerleeftĳd van zes jaar zou al heel mooi zĳn.’

V E VE ET EE TE EL ET L JT A JNUULAI R 1I / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX11_serie vrijloopstal deel1.indd 24

08-07-13 15:50

duur gaan liggen hygiëne conditiescore huidbeschadigingen klauwvorm beengebruik ruimte voor natuurlĳk gedrag

potstal

ligboxenstal

vrĳloopstal

++ – 0 ++ 0 ++ 0

0 0 0 0 0 0 0

+ 0/+ 0 ++ 0 + +

Tabel 1 – Welzĳn van melkvee in diverse huisvestingsvormen (bron: WUR)

ven van Marc Havermans, Meindert Wiersma en Jeroen Groenewegen. De resultaten van hun bedrĳven zĳn vergeleken met de gegevens van zestig ligboxstallen en acht potstallen. ‘De verwachting is dat koeien in vrĳloopstallen langer meegaan, omdat ze minder beperkt worden tĳdens het opstaan en het gaan liggen. De bodem is zachter dan de betonnen vloeren in ligboxstallen en er is in vrĳloopstallen veel ruimte’, stelt Wĳbrand Ouweltjes. Maar hĳ voegt eraan toe dat het welzĳn in nieuwe ligboxenstallen vaak al stukken vooruitgaat vergeleken met de krappe en vaak overbezette oude ligboxstallen. De leeftĳd van de ligboxstallen waarmee de vrĳloopstallen zĳn vergeleken, is helaas niet bekend. Wel is bekend dat het gaat om een selectie biologische bedrĳven, de verzamelde welzĳnsdata zĳn al eens benut voor een eerder onderzoek. Het welzĳn van de koeien is beoordeeld op basis van een internationale welzĳnsscore. ‘Het bleek inderdaad dat koeien in vrĳloopstallen significant minder tĳd nodig hebben om te gaan liggen. In ligboxenstallen zie je nog wel eens dat koeien een tĳd in de box staan te tutten en aarzelen om te gaan liggen’, verklaart Ouweltjes het welzĳnsvoordeel voor de vrĳloopstal (tabel 1). Galama vult aan: ‘Niet voor niets laten we een pasgekalfde koe graag nog even in een strohok staan totdat ze volledig fit is.’ Verder hadden koeien in vrĳloopstallen nauwelĳks huidbeschadigingen of beschadigingen aan hakken en knieën.

Spanningsveld klebsiella In uiergezondheid is er geen duidelĳk effect zichtbaar na het veranderen van stalsysteem. Twee van de drie bedrĳven veranderden bovendien het droogstandsmanagement rigoureus, zodat vergelĳken lastig is. Marc Havermans (zie kader) stopte met het gebruik van antibiotica in de droogstand, waarmee het antibioticagebruik op zĳn bedrĳf

uitkomt op een extreem lage dierdagdosering van 0,02. ‘Als het gaat om uiergezondheid is hygiëne toch de crux’, zegt Ouweltjes. ‘De potstal is berucht om de uiergezondheid, tenzĳ je extreem veel stro gebruikt. Onze conclusie is dat de uiergezondheid in een vrĳloopstal niet slechter hoeft te zĳn dan in een ligboxenstal als de bodem voldoende schoon en droog blĳft.’ Mogelĳk dat er in stallen met een composterende bodem nog wel een spanningsveld bestaat tussen melkkwaliteit en uiergezondheid. Want als de bodemtemperatuur moet dalen om het aantal thermofiele bacteriën op een acceptabel niveau te houden, dan kan het aantal klebsiellabacteriën in de bodem wel eens stĳgen. Galama: ‘Bĳ Wiersma zagen we dat het aantal klebsiellabacteriën daalde bĳ een hogere bodemtemperatuur. Breng je die temperatuur omlaag, dan mag je het omgekeerde effect verwachten.’

Minder kreupele koeien De vorm van de klauwen was in ligboxstallen beter dan in de potstal en de vrĳloopstal. De klauwvorm wordt sterk beïnvloed door de frequentie van bekappen. In de beschrĳving van het onderzoek stelt Ouweltjes dat een suboptimale klauwvorm in vrĳloopstallen niet bezwaarlĳk is voor het beengebruik. Dat blĳkt uit de locomotionscores, die in vrĳloopstallen het meest gunstig uitkwamen. De vrĳloopstal tekent ook voor het kleinste aandeel kreupele koeien; één procent tegen respectievelĳk drie procent in de potstal en zeven procent in de ligboxenstal. Het aantal kreupele koeien is in vrĳloopstallen dus zeven keer kleiner dan in ligboxstallen. Kanttekening is wel de draagkracht in de vrĳloopbodem; als koeien te veel wegzakken, kunnen ze niet goed lopen. Galama en Ouweltjes zien de vrĳloopstal als een volwaardig alternatief voor de ligboxenstal, omdat het welzĳn van dieren er beduidend beter is. l

V E E T E E LT

VX11_serie vrijloopstal deel1.indd 25

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 15:50

P O RT R E T

Amerikaanse De-Su-fokker Darin Meyer: ‘Voor enkele heel kansrijke stieren maken we op dit moment leasedeals met ki’s’

Vooruitlopen op de fokkerijwensen

VV EE EE TT EE EE LLTT JaUpLrI i l1 / 12 22 00 01 93

VX11_PortretDeSu.indd 26

08-07-13 16:18

P O RTR E T

Het prefix van het De-Su-fokbedrijf domineert op dit moment de indexlijsten in Amerika. De bedrijfsgrootte van 1300 koeien en genomic selection dragen volgens fokker Darin Meyer bij aan dit succes. ‘De huidige fokkerij is een spel van aantallen, van kansen.’

Darin Meyer 39 New Albin, Iowa, Verenigde Staten Carrière: fokker van o.a. Goli, Gillespy, Goalman, Observer, Bookem en Galaxy Aantal koeien: 1300 melken kalfkoeien Aantal medewerkers: ruim 20 Stiergebruik: 95 procent genomicstieren Naam: Leeftijd: Woonplaats:

tekst Florus Pellikaan

p veertienjarige leeftijd begon Darin Meyer met het maken van de eerste fokkerijcombinaties voor de zeventigkoppige melkveestapel op het ouderlijk bedrijf De-Su. Nu, 25 jaar later, denkt hij nog altijd alle combinaties zelf uit, ook al is het koppel inmiddels gegroeid tot 3300 stuks vee. ‘Het kost tijd, maar ik vind het ontzettend leuk om te doen. En als je zelf alle combinaties maakt, ben je ook alleen zelf verantwoordelijk voor je eigen fouten en successen.’ De huidige fokkerijresultaten zijn voor Meyer, die voor een lezing op het jubileum van ALH Genetics in Nederland was, in ieder geval geen enkele reden om deze strategie te wijzigen. Met De-Su Observer en De-Su Gulf staan er twee verervers in de Amerikaanse top tien dochtergeteste stieren, waarvan eerstgenoemde

Meyer. ‘Wij zijn op dit moment met 1300 koeien al zo’n bedrijf. Daarom verwacht ik dat de koeien die nu goed in ons systeem presteren ook door collega’s gewenst zijn. En daarom lopen bij ons ook de stiermoeders gewoon in het koppel.’ Voor de huidige successen is niet alleen de fokkerij-, maar ook de bedrijfsstrategie verantwoordelijk. In 1995 besloot Darin Meyer met zijn ouders Dean en Sue en broer Dustin Meyer de fokkerijactiviteiten even op een lager pitje te zetten en het bedrijf eerst uit te breiden. In zeven jaar tijd groeide het bedrijf van 70 tot ruim 1000 koeien. ‘De enige manier om in de toekomst te overleven, is meer koeien melken’, stelt Meyer. ‘Daarom wilden we eerst deze commerciële zaken regelen en daarna hebben we de fokkerij weer opgepakt. En die heeft nu ook baat

‘Genomic selection sluit aan bij onze commerciële manier van koeien houden’ zelfs lijstaanvoerder is. In de top vijftig GTPI van genoomstieren met een stiercode van afgelopen december staan elf stieren met het De-Su-prefix, ofwel 22 procent. ‘Hier ben ik eigenlijk nog trotser op dan op de nummer-één-positie van Observer, omdat dit de breedte van onze fokkerijactiviteiten aangeeft.’

Eerst meer koeien melken Over een verklaring voor het fokkerijsucces van De-Su hoeft Darin Meyer niet lang na te denken. ‘In de fokkerij moet je vooruitlopen op de fokkerijwensen van de toekomst. Fokkerij is zo langzaam dat wanneer je nu fokt wat de hedendaagse veehouder wil, dan loop je altijd achter de feiten aan.’ En wat zijn de fokkerijwensen van de toekomst dan? ‘De bedrijven worden groter. Veehouders zullen daardoor op zoek gaan naar koeien die zich kunnen redden in grote koppels, die van droge stof zo veel mogelijk kilo’s vet en eiwit maken en die snel weer afkalven’, stelt

bij de schaalgrootte. De huidige fokkerij is namelijk een spel van aantallen, van kansen.’ Met het benoemen van kansen verwijst Meyer naar genomic selection. Daarvan zijn op De-Su al veel uitslagen bekend en de ervaringen zijn goed. ‘Ik herken heel duidelijk profielen’, verzekert Meyer en hij heeft een voorbeeld paraat. ‘Een Planetdochter bleek na genoomonderzoek de nummer twee voor kilo’s eiwit binnen de holsteinpopulatie. Later produceerde ze tussen onze 1300 andere koeien ook veruit de meeste kilo’s eiwit, dat is toch speciaal. Natuurlijk zijn er ook dieren die tegenvallen, maar de betrouwbaarheid is ook 70 en geen 99 procent.’ Meyer haalt de resultaten vanuit zijn eigen veestapel nogmaals aan. ‘Een van mijn favoriete, commerciële melkkoeien van dit moment is “toevallig” ook de moeder van twee stieren in de top vijftig GTPI.’ Hij doelt hiermee op Shottledochter en bekende zus van Goli: 6121. ‘Voor mij is dit een bevestiging dat genomic

selection perfect aansluit bij onze commerciële manier van koeien houden.’ Van opgesmukte koefamilies moet Meyer dan ook niets hebben. ‘Genomic selection brengt puur de genetische potentie in beeld. Via genoomtesten bepaal ik daarom onder het jongvee welke dieren genetisch interessant zijn voor de fokkerij. Vervolgens selecteer ik op basis van ouderwets, emotioneel fokkersgevoel welke dieren ik ook echt ga spoelen.’

Vooruitgang steeds kleiner Afgelopen jaar werden er op De-Su maar liefst 2500 embyo’s geproduceerd. Voor dit aantal zorgden vooral pinken en slechts enkele koeien. Circa 95 procent van de embryo’s heeft een genoomstier als vader. Ook op De-Su is het neveneffect van genomic selection dus een kort generatieinterval, maar Meyer vindt dit geen probleem. ‘Wanneer we een koe opnieuw spoelen, gebeurt het maar zelden dat je een hogere dochter dan kleindochter krijgt.’ Meyer verwacht wel dat de stappen voorwaarts steeds kleiner worden. ‘Tegenstanders van genomic selection beweren regelmatig dat de sprongen ongeloofwaardig groot zijn, maar voor de huidige koploper Observer stond Freddie op nummer één. Het verschil in leeftijd is vier jaar, dus de vooruitgang gaat helemaal niet zo snel. En de huidige topgenoomstieren zijn overschat en gaan nog wel dalen. Maar dat doet niks aan genomic selection af, want de hoogste blijven de hoogste.’ Nu de genoomtesten voor stieren zijn vrijgegeven, staan fokkers voor de keuze of ze zelf stieren willen vermarkten. ‘Er zijn fokkers die het proberen, maar ik zie het niet zitten. Alleen voor enkele heel kansrijke stieren maken we op dit moment wel leasedeals met ki’s.’ Meyer verwacht overigens niet dat De-Su de huidige dominantie in de fokkerij kan vasthouden. ‘Er zijn steeds meer fokkers die op onze manier gaan werken. Maar op dit moment richten we ons alweer op een nieuw doel: outcross. Dat kan een nieuwe toekomstige fokkerijwens zijn.’ l

V E E T E E LT

VX11_PortretDeSu.indd 27

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 16:18

‘HOGE LEVENSPRODUCTIE REALISEER IK MET MOOIE STERKE KOEIEN ’ Fam. Devos Pascal, Geraardsbergen (B.) Freedom v. d. Wambas (v. Franklin)

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken van uw koeien zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren van verschillende rassen die

uitstekend scoren op deze kenmerken. Hun dochters produceren probleemloos, jaar in jaar uit, en verhogen zo uw bedrijfsrendement.

BETTER COWS | BETTER LIFE

195-13 Lvnsprod-mei2.indd 1

27-05-13 11:39

(foto: Els Korsten)

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

EWALD

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

297

222

263

125

LVD

715

598

860

483

UIERGEZONDHEID

105

106

108

106

KLAUWGEZONDHEID

107

106

110

104

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

195-13 Lvnsprod-mei2.indd 2

27-05-13 11:39

(Foto: Els Korsten)

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Atlantic bewees zich op de CRV Koe-Expo! Een uitzonderlijke stier die je even sprakeloos maakt. Dit beloofde Atlantic en dit maakte Atlantic waar door een sterke dochtergroep te laten zien op de CRV Koe-Expo in Zwolle. Zijn dochters bewijzen dat Atlantic een oogstrelend exterieur en een hoge levensproductie vererft. Wilt u dit met eigen ogen zien? Bekijk zijn dochtergroep dan nu op de YouTube-pagina van CRV: www.youtube.com/crv4all.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

292 740 113 106 106 103

BETTER COWS | BETTER LIFE

230-13 Product-NL-juni.indd 1

25-06-13 11:31

Corrie 54 (v. Franklin). Eig.: Jan en Marian Aaltink uit Holten (foto Alger Meekma)

MET FRANKLIN REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Franklin, een andere bloedvoering Wilt u eens een andere bloedvoering in uw veestapel? Dan is Franklin (vrij van Kian-, Lightning- en Stadelbloed) een interessante keuze. Maar ook los daarvan heeft deze Mr Burnszoon uit de beroemde Florafamilie veel te bieden. Denk vooral aan zijn exterieurscore van 109 met prima uiers en benen in combinatie met een mooie melkplas. Franklins fraaie, robuuste koeien misstaan in geen enkele stal.

FRANKLIN (Mr Burns x Taco) ki-code: 97-8921 aAa-code: 423651

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

196 342 109 103 103 101

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

230-13 Product-VLA-juni.indd 2

25-06-13 11:26

T H E M A B I J E E N K O M S T

Overheid te wispelturig bĳ stimulering groene energie

Koe is groene motor De nieuwe monovergister van zuivelboerderĳ Den Eelder was reden voor een symposium over energie opgewekt op het boerenbedrĳf, met als titel ‘de koe als groene motor’. Groen gas, groene elektriciteit of groene warmte, de Nederlandse overheid stimuleert steeds een andere vorm en remt daarmee ondernemers die willen investeren in groene energie. tekst Ivonne Stienezen

hoeft hetzelfde te doen, alle bedrĳven zĳn natuurlĳk verschillend. Standaardregels doen geen recht aan de ondernemer.’ De overheid moet volgens Van Stralen de kaders vaststellen, zodat de sector binnen die kaders ook na 2015 kan groeien. ‘Die groei moet groen zĳn’. Jacco Geurts, Tweede Kamerlid voor het CDA, erkent dat de overheid onvoldoende doet om de agrarische sector te ondersteunen bĳ het ontwikkelen van initiatieven op het gebied van groene energie. De Stimuleringsregeling duurzame-energieproductie is nog niet open voor microvergisters en ook de levering van groen gas is niet goed geregeld. ‘Dat gaan we in Den Haag op de agenda zetten’, beloofde hĳ.

Voortouw nemen

Wiebren van Stralen:

Giske van Es:

Carel de Vries:

‘Standaardregels

‘Neveneffecten

‘Grondstoffen

doen geen

van vergisten

voor voeding

recht aan de

zĳn minstens zo

of voeders niet

ondernemer’

belangrĳk’

vergisten’

grootste deel in de eigen zuivelfabriek wordt gebruikt. In 2001 begon Van der Schans met zĳn plannen voor groene energie. Het langdurige proces kwam onder meer door een overheid die steeds een andere focus legde op groene energie. ‘We kĳken bĳ de opbrengst niet alleen naar euro’s, maar ook naar milieu-voordelen. Daar is vanuit de overheid nog onvoldoende oog voor.’

sprekers die hun licht lieten schĳnen over groene energie van het melkveebedrĳf. Wiebren van Stralen, beleidsadviseur mest en milieu van LTO Noord, trapte af. ‘Als het ons lukt om de koe als groene motor in te zetten, kunnen we laten zien dat de sector groener wordt. Dat kan het imago verbeteren.’ Van Stralen pleit voor kaders die groene groei definiëren. Binnen die kaders kunnen veehouders dan zelf kiezen voor de beste invulling, zoals de productie van groene energie of het verkleinen van emissies of mineralenverliezen. ‘Niet iedereen

‘M

est was vroeger een waardevol product. Vaak werd vee met name gehouden om de mest. Toen ik boer werd, kregen we geld voor onze mest. Inmiddels moeten we betalen om er van af te komen; de wereld op z’n kop’, aldus Ernst van der Schans, eigenaar van zuivelboerderĳ Den Eelder. Om de mest van zĳn 450 koeien tot waarde te brengen, investeerde Van der Schans in een monovergister waarin louter mest van de eigen koeien wordt vergist. Met het vrĳgekomen gas wordt groene stroom opgewekt, die voor het

V E E T E E LT

JULI

VX11_symp Den Eelder en bloempjes.indd 32

1/2

Groenere sector Ter gelegenheid van de opening van de mestvergister organiseerde Van der Schans een symposium met diverse

Ook Giske van Es is niet gelukkig met het inconsequente beleid van de overheid. Van Es is procesbegeleider van het netwerk ‘Microvergisters in de praktĳk’, waarvan Van der Schans een deelnemer is. ‘Ons netwerk neemt het voortouw met de potentievolle investering van een vergister. Deze voorlopers willen hun kennis graag uitdragen naar een grotere groep ondernemers, maar daarvoor is een consequent beleid van de overheid nodig. Een belangrĳke vraag is: wat zet je af als energieproduct, kies je voor elektriciteit, gas of warmte? De overheid kiest er steeds voor een ander eindproduct te stimuleren.’ De deelnemers kĳken binnen het netwerk ook naar het effect van de vergister op het bedrĳf. ‘Wanneer je een vergister opneemt in je kringloop, veranderen er natuurlĳk meer zaken op je bedrĳf. Je krĳgt andere mest op je land, digestaat, hoe zorg je daarmee toch voor goed ruwvoer?’ Natuurlĳk kĳken de deelnemers ook naar de economie. In de begindagen van de vergisters zagen boeren de vergister als een manier om veel

2013

08-07-13 16:16

K O E I E N B L O E M P J E S

geld te verdienen. ‘Helaas,’ zegt Van Es, ‘zien we dat dat niet opgaat. Daarom kijken we nu naar het totaalconcept, naar de kringloop op het bedrijf, de eigen energie die wordt opgewekt, de milieuwinst. Er is gewoon nog te weinig oog voor de neveneffecten van vergisting, zoals de beperking van broeikasgassen in de atmosfeer.’

Efficiënter produceren Carel de Vries, programmadirecteur van innovatieorganisatie Courage, ziet de melkveehouderij als een grote ‘energiedecentrale’. In alle Nederlandse mest zit in potentie bijna 2 miljard kuub gas. De Vries ziet meer toekomst in mono-vergisting dan in co-vergisting. ‘Het wereldvoedselprobleem vraagt om meer efficiëntie, dat betekent ook de reductie van verspilling. De verspilling van voedsel is bijna net zo groot als het tekort. Dan is het toch ondenkbaar dat we grondstoffen die geschikt zijn als voeding voor mens of dier, gebruiken voor energieproductie?’ De landbouw is een maaksector, een fundament van de economie, stelt De Vries. ‘We voegen waarde toe. Daarbij moeten we ook kijken naar de maatschappelijk toegevoegde waarde. Denk aan natuur en landschap, energie, biodiversiteit en het decor voor recreëren. Dat zijn allemaal producten van het boerenbedrijf.’ De Vries gaf aan dat de sector met die waardetoevoeging naar de samenleving toe moet bewegen en niet ervanaf. ‘De koe is ons visitekaartje. We moeten er dus voor zorgen dat die koe zichtbaar blijft.’ Inspirator De Vries ziet de melkveesector als een ‘world dairy laboratorium’. ‘We ontwikkelen toepassingen die wereldwijd te gebruiken zijn. Om dat te kunnen blijven doen, is er ruimte nodig voor mensen die initiatieven willen nemen, ruimte voor mensen zoals Ernst van der Schans.’ l

Sjoerd van de Wouw, foktechnicus ki Select Sires: ‘Dieren worden meer een ding. Boeren hebben minder tijd om zorg en aandacht aan hun veestapel te geven. Dit fenomeen komt nu ook op in de melkveehouderij. Op grote bedrijven vinden boeren het maar lastig om koeien te weiden. De dieren verblijven dus jaarrond in stallen met beton en staal.’ (LC)

Charlie Will, foktechnicus ki Select Sires: ‘De omgeving is verreweg de belangrijkste voorspeller voor levensduur. Een koe die oud wordt, maar steeds te weinig melk geeft, dat schiet niet op. Levensduur zonder melk heeft geen toekomst.’ (Bv)

De fokkerij kost één cent per liter melk, de veearts kost twee cent.’ (Mm)

John Jorritsma, commissaris van de Koning in Friesland: ‘De Friese zuivel is onze Johan Cruijff.’ (LC)

Cees ’t Hart, directeur FrieslandCampina:

Kees Romijn, voorzitter vakgroep Melkveehouderij LTO: ‘Als één bedrijfstak in Nederland de bouw overeind houdt, dan is het de veehouderij.’ (St)

Elsbeth Stassen, hoogleraar Dier en Samenleving Wageningen: ‘De burger verstaat onder dierenwelzijn vooral of een dier zijn natuureigen gedrag kan vertonen. Daarom stoort het hem dat op veel grote bedrijven de dieren op stal blijven. Terwijl de koe van nature een echte grazer is. In een weiland kunnen ze lopen en liggen op een zachte ondergrond.’ (LC)

Jan Aantjes, melkveehouder te Streefkerk: ‘Vruchtbaarheid is moeilijk te raken. Dan moet je zorgen voor goede jagers (scherp selecteren), een goed geweer (de selectiemethode) en de juiste munitie (gegevens).’ (Bo)

overgrote deel van de koeien ’s zomers in de wei blijft.’ (Bw)

‘De melkveehouder staat wel aan de basis van een belangrijke bedrijfstak in Nederland. Het is een van de weinige sectoren die het nu goed doet en door zijn internationale activiteiten is de melkveehouder ook van groot belang voor onze welvaart. Burgers zien die connectie te weinig als ze klagen over landbouwsubsidies of mestoverlast.’ (LC)

Ad van den Berg, melkveehouder te Bleskensgraaf: ‘Ik vind het logisch dat we straks een vergoeding krijgen voor het onderhouden van het landschap en de natuur. Maar bovendien heeft de overheid de plicht om de productie van voedsel, onze eerste levensbehoefte, te garanderen.’ (NRC)

Freek Spithoven, melkveehouder te Werkhoven: ‘Juist bij koeienliefhebbers heeft de melkrobot voordelen. De verzorging van het vee gaat met plezier en attentiekoeien worden snel behandeld.’ (Bo)

Jan Aantjes: Tatja Claessen, voedingsdeskundige: ‘Het argument tegen het drinken van koemelk, dat geen enkele diersoort melk dringt van een andere diersoort, is niet zo sterk. De mens doet wel meer dingen die andere dieren niet doen zoals fietsen en eten koken.’ (Vm)

‘Stelt u zich eens voor dat al uw koeien goed zichtbaar tochtig zouden zijn en met één inseminatie drachtig. Wat betekent dat dan voor de ki-organisaties? Nee, vanuit fokkerijorganisaties heb je niets te verwachten op het gebied van vruchtbaarheid.’ (Bo)

Tjebbe Huybrechts, student en jurylid: ‘Bij vernieuwing voelen fokkers zich bedreigd. Hun fokkersoog wordt vaker aan de kant gezet. Ik steek hun een hart onder de riem; het één-plus-één-is-tweeverhaal in de fokkerij geldt nog lang niet.’ (Cm)

Benny Snellink, melkveehouder te Markelo:

Herman Wijffels, hoogleraar Duurzaamheid in Utrecht:

Rakesh de Vries, melkveehouder te Terzool:

‘Wij kopen geen koeien. Alles komt van het eigen bedrijf, maar we gebruiken wel goede stieren. De spermaprijs vinden we daarbij niet zo belangrijk.

‘Het is voor de Nederlandse samenleving en voor de toekomst van de melkveehouderij van groot belang dat de sector grondgebonden blijft en dat het

‘De stal van tegenwoordig is niet te vergelijken met die van dertig jaar geleden. Daar hebben de meeste mensen geen echt idee van.’ (Bw)

Bronnen: Leeuwarder Courant (LC), Boerderij vandaag (Bv), Boerderij (Bo), Volkskrant magazine (Vm), Melkveemagazine (Mm), Stensor (St), NRC Handelsblad (NRC), CRV magazine (Cm), Boerderij weekend (Bw) V E E T E E LT

VX11_symp Den Eelder en bloempjes.indd 33

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 16:16

Stonewall, allround pinkenstier

lm lx Fred a w StonShe ottle x Durha

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544 info@heemskerk-dairy.com www.heemskerk-dairy.com

n a m DobSheotr tle x Granger x Missile

De kracht van Shottle!

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Doberman dochter: Double A Doberman 53478 adv_88x125mm_XL5

Doberman, TPI topper - super bevruchting

14-04-2011

09:24

Pagina 1

Stonewall_Doberman_1/2aflopend_boven.indd 1

27-05-13 14:19

Ga voor een laag celgetal!

by vdk

EEN UNIEK CONCEPT ...

Nr. 1

in Gebruiksvriendelijkheid

• Geschikt voor 5 kalveren. • Standaard geleverd met hijsogen, waardoor het groepshok makkelijk te verplaatsen is.

• Makkelijk toegang tot het hok door middel van poortje in het zijhek.

VDK products Moergestel T: 013 - 513 36 17 E: info@calfotel.com

VX11_p34.indd 34

V E E T E E LT

www.calfotel.com

JULI

1/2

2013

08-07-13 14:02

DIERGEZONDHEIDSNIEUWS

Herstel na afkalven cruciaal Zowel dierenartsen als veehouders geven aan dat een verlossing, zeker met hulp en trekkracht, pĳnlĳk is voor de koe. Hoe ontstaat die pĳn? Er zĳn theorieën dat de vloeistof van de amnionblaas, ook wel de pootjesblaas genoemd, een pĳnstillende werking zou hebben. Bĳ afwĳkende geboorten of zware verlossingen komt de vloeistof vaak voortĳdig naar buiten. De koe heeft dan niet de mogelĳkheid om de vloeistof op te nemen, waardoor ze meer pĳn lĳdt. Buikpĳn bĳ een koe, zeker bĳ een verlossing met hulp, wordt ook veroorzaakt door manipulatie van de baarmoeder. De banden waar de baarmoeder aan hangt, worden opgerekt. Daarnaast kunnen scheuren, kneuzingen en bloedingen van de geboorteweg ontstaan. Bĳ mensen is bekend dat het herstel langer duurt als er na een ingreep onvoldoende pĳnstilling gegeven wordt.

Kalf lĳdt ook Niet alleen de moederdieren hebben te maken met de gevolgen van afkalven. Uit recent onderzoek aan de universiteit van Guelph, Canada, in 2012 blĳkt dat kalfjes een verminderde vitaliteit of levenskracht hebben na een zware verlossing (zie figuur). Dit wordt beoordeeld aan de hand van een vitaliteitsscore. Hoe hoger de score, hoe minder levenskracht de kalfjes hebben. Hiervoor worden onder andere beoordeeld: de zwelling van de kop en tong, hoe lang het duurt voor de kalfjes opstaan, hoe lang het duurt voordat ze schudden

met de kop, de ademhaling en de hartslag. Er zĳn verschillende studies gedaan naar pĳnstilling rondom afkalven. Vaarzen die een pĳnstiller krĳgen na een natuurlĳke geboorte of na een makkelĳke verlossing, zĳn actiever. In de eerdergenoemde Canadese studie kregen koeien en vaarzen pas een pĳnstiller toegediend na een moeilĳke verlossing. Er was geen verschil in drogestofopname en melkproductie tussen dieren die wel of geen pĳnstiller kregen. De dieren gingen echter wel vaker naar het voerhek en besteedden ook meer tĳd aan vreten als ze een pĳnstiller hadden gekregen. In een andere studie uit 2009-2010 waarbĳ pĳnstilling na een zware verlossing aan de kalfjes werd gegeven, hadden de kalfjes een betere gezondheid en groeiden beter.

Liefdevolle verzorging Waar het natuurlĳk primair om draait, is ‘tender loving care’, ofwel een liefdevolle verzorging voor koe en kalf. Dat begint met een comfortabele ligplaats, waar een koe makkelĳk overeind kan komen en waar ze gemakkelĳk toegang heeft tot voer en water. Maar ook het eventueel met koud water afspuiten van de achterhand en vulva om zwelling te verminderen bevordert het herstel na afkalven. Voor het kalf hoort daar uiteraard een goede biestverstrekking bĳ. Koe en kalf zĳn gebaat bĳ een vlotte en makkelĳke geboorte. Een pĳnstiller kan een waardevolle bĳdrage leveren.

Figuur 1 – Vitaliteitsscore (levenskracht) van het kalfje in relatie tot de soort assistentie bĳ afkalven (hogere score is lagere levenskracht) 9

vitaliteitsscore (levenskracht) kalfje

8 7 6 5 4 3 2 1 0

vanzelf gekalfd, niet gezien

gezien, maar niet geholpen

gemakkelĳke verlossing, geringe trekkracht

soort assistentie bĳ afkalven

zware verlossing, hard getrokken

GASTCOLUMN JERRY KREIKE DIERENARTS BIJ D I E R E N H O S P I TA A L V I S D O N K TE ROOSENDAAL

Gaan uw koeien op vakantie? Mĳn vriendin en ik gaan op vakantie. Althans, ik ga twee weken met mĳn gezin. Mĳn vriendin Bertha gaat maar liefst vĳf weken naar de oude koeienstal. Op de camping is het wennen aan de nieuwe omgeving en mensen, met name aan onze buurman die elke ochtend voor onze snufferd alle croissants wegkoopt. Gelukkig is hĳ vĳf dagen later vertrokken. Na een week is ons darmstelsel ook weer gewend aan al dat stokbrood. Verder hangen we lekker een beetje rond. En zo voel ik me ook worden. Heerlĳk. Bertha heeft wat rangordeproblemen bĳ de close-up-groep, maar als Clara kalft, wordt het rustiger. Ze doet zich tegoed aan het voerhek. Ligt en staat wat te lummelen. Conditiescore: 4,5. Twee weken later zit het erop. Na een lange en stressvolle terugreis komen we vermoeid thuis. Futloos. Net als Bertha na een lange, pĳnlĳke verlossing. ‘Koe niet fit na een baarmoederdraaiing van 270 graden’, staat in de agenda. Dat is een mooi klusje voor jou, zegt mĳn collega. ‘Jĳ hebt weer voldoende energie opgebouwd…’ Vakantie is een keuze, net als droogzetten. Beide gaan gepaard met veranderingen. Kun je beter doorwerken of word je dan minder efficiënt? Koeien hebben extra energie en aandacht nodig om weer goed aan de melk te komen. Is het dan maar beter om gewoon door te melken? Aan u de keuze: gaan uw koeien op vakantie?

V E E T E E LT

VX11_Boehringer.indd 35

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

05-07-13 14:56

SERIE

KLIMAATNEUTRAAL

De Marke test verschillende innovaties voor het beperken van broeikasgassen

Serie: In 5 stappen naar klimaatneutraal Hoe kun je als melkveehouder klimaatneutraal werken? Koeien & Kansen-veehouders pionierden al en ervaren voordelen op bedrĳfsniveau. Veeteelt heeft het samengevat in deze serie: in vĳf stappen naar klimaatneutraal. Deel 1: Klimaatneutraal en broeikasgassen Deel 2: Bemesting en bodem Deel 3: Management en voeding Deel 4: Innovatie Deel 5: Compensatie

et een krappere bemesting werd het bĳ praktĳkcentrum De Marke een aantal jaren geleden al zichtbaar: de hoeveelheid en de kwaliteit van het gras liepen terug. ‘Het gras werd houteriger,

Nieuwe technieken, nog meer reductie Gras crushen, mest raffineren, toevoegmiddelen voor voer en kuil; op praktĳkcentrum De Marke in het Gelderse Hengelo worden verschillende innovatietechnieken uitgeprobeerd om de broeikasgassen verder te verminderen. Praktĳkrĳp zĳn ze nog niet. tekst Alice Booĳ

waardoor de voederwaarde ook terugliep’, blikt Koeien & Kansen-projectleider Michel de Haan terug. Het betekende voor De Marke ook meteen een hogere productie van methaangassen. Voor het

praktĳkcentrum reden genoeg om de grenzen niet alleen voor de stikstof- en fosfaatmaatregelen op te zoeken, maar ook voor het verminderen van broeikasgassen.

Mestraffinage is een van de innovatieve technieken die De Marke onderzoekt

VV EE EE TT EE EE LL TT JJ UA LNI U 1A /R2I 21 0/ 1 2 32 0 0 9

VX11_serie klimaatneutraal 4.indd 36

05-07-13 15:00

Zwier van der Vegte: ‘Elke kilo stikstof maximaal benutten’ Nog meer met bemesting doen, dat is de rode draad op praktijkcentrum De Marke, geeft manager Zwier van der Vegte aan. ‘Elke kilo stikstof betekent 40 Zwier van der Vegte kilo droge stof gras. Hoe beter de benutting, hoe hoger de grasopbrengst en hoe lager de emissie van broeikasgassen. Daar ligt nog een flinke uitdaging.’ Een van de maatregelen om de broeikasgassen te reduceren, is meteen ook een maatregel die goed is voor de economie op het bedrijf. ‘Zorg ervoor dat je de meststoffen in het groeiseizoen benut.’ Een belangrijke voorwaarde hierbij is ge-

noeg mestopslag, zo geeft Van der Vegte aan. ‘We hebben op De Marke een mestopslag van zo’n tien maanden. We kunnen mest uitrijden wanneer het gewas erom vraagt. We doen het niet omdat de put vol zit. In het voorjaar gebruiken we zo veel mogelijk dierlijke mest, zodat we kunstmest sparen voor in de zomer.’ Hij adviseert drijfmest vóór 1 augustus in de grond te brengen. ‘Dan heb je minder nawerking van de mest in oktober. Dan is er vaak al een overschot, de stikstof spoelt uit als nitraat naar het grondwater of verdwijnt als lachgas in de lucht, verliezen dus.’ En verdeel de mest netjes over alle percelen, luidt nog een advies van Van der Vegte. ‘Zorg ervoor dat elk perceel drie keer in het groeiseizoen mest krijgt en niet het ene

perceel twee, en de andere percelen vier keer.’ Een goed bemestingsplan zorgt ervoor dat op elk perceel de juiste en meest passende mest komt, geeft hij aan. ‘We zijn in het voorjaar wel een halve dag bezig om zo’n strakke planning te maken’, aldus Van der Vegte. ‘Met grondmonsters en mestanalyses maken we een zo goed mogelijke combinatie om dunne, dikke fractie en drijfmest passend op de juiste percelen en gewassen te krijgen.’ Van der Vegte noemt nog een aandachtspunt bij het reduceren van de broeikasgassen. ‘De koeien moeten één lactatie langer meegaan. Een hogere duurzaamheid en minder jongvee werken over de hele linie positief en dus ook op de emissie van broeikasgassen.’

‘We zoeken naar maatregelen die op meerdere vlakken voordeel geven’, geeft De Marke-onderzoeker Gerjan Hilhorst met een voorbeeld aan. ‘Alleen de methaanuitstoot verminderen is financieel niet interessant, maar wanneer dit ook te combineren is met het maken van een betere dierlijke meststof en je zo kunstmest kunt besparen, wordt het in de complete bedrijfsvoering eerder interessant.’

rendabel is, ligt er een goed onderbouwd verhaal.’

gin juni wanneer het maisgewas nog niet dicht zit. ‘Op dat moment is het gewas nog veerkrachtig en kun je gerust met een zaaimachine tussen de rijen doorrijden. Op De Marke doen we dit al jaren.’

Mestraffinage Een voorbeeld van zo’n innovatie is het raffineren van mest. Basis hierbij is de mestvergisting om zo methaan uit de mest zo veel mogelijk om te zetten naar brandstof én de drijfmest op te waarderen. Wat na de mestraffinage ontstaat, zijn drie verschillende meststoffen, geeft Hilhorst aan. ‘De dikke fractie bevat de organische stof, de dunne fractie vooral stikstof en kali, en in de zogenaamde struviet zit de fosfaat opgeslagen.’ De vraag is bij welke gewassen, wanneer, en op welke manier deze meststoffen het best tot hun recht komen. ‘En dan is er ook nog de vraag of het in de wet ook als “kunstmeststof”, groene meststof, erkend gaat worden om zo de aankoop van kunstmest te vervangen’, noemt hij als kanttekening. ‘Als het onder dierlijke mest blijft vallen, schiet je er als melkveehouder niet veel mee op.’ De taak voor het praktijkcentrum is deze grenzen te verkennen en knelpunten aan te geven. ‘Wanneer mestraffinage goede mogelijkheden biedt en het ook

Nitraat voeren Nog een manier om broeikasgassen en specifiek methaan te verminderen, is het toevoegen van nitraat in het rantsoen. Dit werd op De Marke afgelopen winter getest. ‘Met één procent nitraat in het rantsoen vermindert de methaanemissie van de koe met zo’n tien procent’, noemt Hilhorst als bemoedigend resultaat uit dit onderzoek. ‘Maar er zijn nog wel veel hobbels te nemen. Zo heeft nitraat nog geen GMP-erkenning’, noemt hij. Bovendien is het voeren van nitraat aan koeien (ongeveer 200 gram per koe per dag) risicovol. ‘Je moet het heel goed mengen, maar dan ook echt héél goed om problemen bij de koeien te voorkomen.’ Hij vindt het dan ook een toekomstige optie dat voerleveranciers het nitraat in de juiste dosering in krachtvoer verwerken. ‘Met het voeren van nitraat kan er eiwit uit het rantsoen en uit de brok. Dat kan een financieel voordeel zijn, maar het is wel belangrijk om het complete rantsoen te checken.’ In de maisteelt onderzoekt De Marke het verbeteren van de werking van groenbemesters. ‘Het effect hiervan bij zaaien in het najaar is maar matig. Met weinig “groen” boven de grond worden de mineralen te weinig vastgelegd, wat ook weer broeikasgasverlies geeft’, geeft manager van het praktijkcentrum Zwier van der Vegte aan. Alternatieven zijn het zaaien van een (gras)groenbemester be-

Onderzaai gras Een alternatief zaaitijdstip is het onderzaaien van gras net na de zaai van mais. Daarvoor zijn speciale grasrassen ontwikkeld die bestand zijn tegen de gewasbescherming. ‘Het gras wordt hierdoor wel klein gehouden en komt na de oogst meteen tot volledige groei’, is volgens Van der Vegte de verwachting. ‘Qua kosten maakt onderzaaien van gras net na de zaai van mais geen verschil met najaarszaaien, maar we verwachten wel meer rendement van deze onderzaai.’ Hilhorst noemt het ‘crushen’ van gras om zo celwanden voor de koe beschikbaar te maken ook als een innovatie bij het verminderen van broeikasgassen die uitgeprobeerd wordt. Dat geldt ook voor het biologisch aanzuren van mest voor een lagere pH-waarde en minder vervluchtiging van ammoniak en methaan. ‘Maar het duurt echt nog wel even voordat ze praktijkrijp zijn.’ Het advies van de onderzoeker is dan ook om in het streven naar minder broeikasgassen het management verder te optimaliseren. Hilhorst: ‘Een voorbeeld daarvan is het verbeteren van de voerefficiëntie. Daar kunnen melkveehouders meteen mee aan de slag en het verbetert hun rendement ook nog eens een keer.’ l

V E E T E E LT

VX11_serie klimaatneutraal 4.indd 37

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

05-07-13 15:00

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement. Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Nu nieuw in Ovalert is Sperma Inclusief: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien. Kortom, concrete voordelen. En dat levert op!

NIEUW IN OVALERT: SPERMA INCLUSIEF

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

WWW.OVALERT.NL

CRVARN0169 Ovalert Advertentie-2.indd 1

09-04-13 08:32

NIEUW IN OVALERT: SPERMA INCLUSIEF

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (078) 15 44 44.

WWW.OVALERT.BE

CRVARN0169 Ovalert Advertentie-2.indd 2

09-04-13 08:32

M A N A G E M E N T

Kringloopwijzer verplicht in voorstellen van het nieuwe mestbeleid

De sector op zijn best stallaties legt voor individuele melkveehouders een groot beslag op de kapitaalbehoefte. Piet Boer, voorzitter van de NZO-commissie Duurzame melkproductie, ziet dan ook vooral perspectief in grootschalige collectieven van mestverwerkingsinstallaties. ‘De meeste melkveehouders hebben een overschot dat kleiner is dan vijfhonderd kuub per jaar, daarvoor ga je niet investeren. Het is ook mogelijk om een mestoverschot te laten verwerken door andere veehouders.’

Dierlijke mest als kunstmest

De dreiging van dierrechten is uit het zicht. In een gezamenlijk mestplan presenteerden onder meer LTO, NZO en Nevedi een veehouderijsector die zich binnen milieurandvoorwaarden kan ontwikkelen. Bedrijven met een fosfaatoverschot moeten hun mestoverschot verwerken en deelnemen aan de Kringloopwijzer. tekst Tijmen van Zessen

e druk was hoog voor de Nederlandse veehouderijsector. In januari van dit jaar vroeg Sharon Dijksma, staatssecretaris van Economische Zaken, om vóór de zomer een inventarisatie op tafel te leggen van alle mestverwerking, inclusief aanvullende maatregelen op het vlak van veehouderij en milieu. Het moest een plan zijn dat invulling geeft aan het wegwerken van het mestoverschot. Zou dat niet lukken, dan kwam de invoering van dierrechten voor de melkveehouderij een stuk dichterbij. De veehouderijsector bundelde de krachten om een plan op te stellen waar ‘geen gat in te schieten’ valt. LTO Nederland (veehouders), COV (vleesverwerkers), NZO (zuivelindustrie), Cumela en TLN (intermediairs) en Nevedi (diervoederindustrie) presenteerden dit plan vorige week aan de staatssecretaris. Hans Huijbers nam namens LTO het woord: ‘Wij denken dat het gelukt is om een plan te

presenteren waarbij de veehouderij zich kan ontwikkelen binnen de milieudoelen zoals die er zijn met betrekking tot fosfaat, ammoniak en broeikasgassen. Voor 2014 is er voldoende mestverwerkingscapaciteit om het overschot aan mest te verwerken en voor 2015 ligt de mestverwerking op koers.’

Collectieve mestverwerking Het fosfaatoverschot in de melkveehouderij wordt voor 2014 geschat op 8 miljoen kilo en voor 2015 op 9 miljoen kilo. De totale hoeveelheid te verwerken mest uit de veehouderijsector is respectievelijk 17 miljoen kilo en 28 miljoen kilo in 2014 en 2015. Volgens het aan Dijksma overhandigde rapport is de capaciteit aan Nederlandse mestverwerkingsinstallaties op dit moment 18 miljoen kilo en staat er nog voor 40 miljoen kilo verwerkingscapaciteit gepland. De investering in mestverwerkingsin-

Mestverwerking is volgens Hans Huijbers een belangrijke pijler onder de plannen, maar voeren managementmaatregelen dragen ook bij aan het halen van milieudoelstellingen. ‘Melkveehouders die efficiënt omgaan met mineralen verdienen met de Kringloopwijzer ontwikkelruimte voor hun bedrijf. We verwachten in de melkveehouderij een beperkte groei, de overige sectoren blijven stabiel.’ Voor melkveehouders met een fosfaatoverschot willen de partijen de Kringloopwijzer verplichten. Om de mineralenbenutting uit dierlijke mest verder te verhogen, is het efficiënt om mineralenconcentraten uit de mestverwerking (raffinage) als kunstmestvervanger in te zetten. Huijbers riep de staatssecretaris op om in Brussel aan te dringen op een gelijke status van mineralenconcentraten en traditionele kunstmest. Op de vraag in hoeverre de lobby van de kunstmestindustrie hierbij dwarsligt, antwoordde Huijbers: ‘De lobby van enkelen kan niet opwegen tegen een brede lobby voor duurzaamheid.’ De LTO-bestuurder is een warm pleitbezorger voor het koppelen van energiedoelen aan klimaat- en milieudoelstellingen: ‘We kunnen de productie van energie uit mest, vermindering van de methaanemissie en de benutting van mineralen in samenhang oppakken.’ Staatssecretaris Dijksma reageerde verheugd op de plannen: ‘Dit is een bijzonder moment; zo’n gezamenlijk initiatief is de sector op zijn best. Er bestaat al vele jaren discussie over het mestbeleid. Het zou mooi zijn als we de komende maanden stappen kunnen zetten en dat die stok achter de deur (de dierrechten, red.) niet nodig hoeft te zijn.’ l

V E E T E E LT

VX11-mestplannen.indd 39

j u li

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 12:29

M A R K T

Meer melken uit mentaliteit Voor de lange termĳn verwachten beide exporteurs een aanhoudende tot stĳgende vraag naar fokvee. Postma: ‘Het is heel eenvoudig, de wereldbevolking blĳft groeien en de beschikbaarheid aan zuivel kan die groei maar moeilĳk bĳbenen. Tien jaar geleden was het niet voor te stellen dat Chinezen hier de supermark-

Nieuw evenwicht voor fokveeprĳzen De vraag naar goed fokvee voor export blĳft voorlopig bestaan. Een structureel stĳgende vraag naar melk nodigt buitenlandse veehouders uit om fokvee aan te schaffen. Een prĳsdaling zit er daarom vooralsnog niet in. tekst Tĳmen van Zessen

ten komen leeghalen op zoek naar babymelkpoeder.’ Postma koppelt de zuivelhonger één op één aan een grotere vraag naar exportvee. ‘Zuivelimporterende landen willen zo veel mogelĳk zelfvoorzienend worden in hun zuivelbehoefte. Dat is een proces dat je in alle werelddelen ziet.’ Maar is er op de lange termĳn wel voldoende aanbod van vee om aan die stĳgende vraag te voldoen? Als na de quotering elke boer het maximale uit zĳn mestruimte wil halen, zal hĳ de bezetting aan jongvee tot een minimum beperken. Postma: ‘Boeren kunnen wel hard willen melken, ze moeten er wel wat aan verdienen. Waar is al dat land om die dieren van voer te voorzien? Met name de 25 procent minst sterke bedrĳven zullen niet zo snel meer koeien gaan melken.’

Henk Bles vraagt zich ook af of het Nederland en Vlaanderen lukt om substantieel meer te melken vanaf 2015. Aan de mentaliteit van de Nederlanders zal het niet liggen, denkt hĳ. ‘Nederlandse melkveehouders hebben van nature een drang naar vooruitgang in zich. Ze willen graag meer melken in 2015, maar of dat lukt hangt af van de voerprĳzen en de uitwerking van de mestwet. Het ziet er hoe dan ook naar uit dat het aanbod vaarzen beperkt blĳft en dat houdt de prĳzen op niveau. Waarschĳnlĳker is het nog dat de prĳzen licht gaan stĳgen, maar hoeveel hoger de prĳzen kunnen gaan, is moeilĳk te zeggen. Na 2015 komt er een nieuwe balans in de markt.’

Belangenverstrengeling Als in geen andere markt is de prĳsontwikkeling van exportvee sterk afhanke-

Boeren opleiden in het buitenland stimuleert export Het gebeurt nog te vaak dat Nederlands/Vlaamse vaarzen met een potentiële melkproductie van circa 25 kilo melk per dag in hun nieuwe land blĳven steken op achttien kilo melk per dag. ‘De conclusie is dan meestal dat het Nederlandse vee niet geschikt is voor die regio of dat klimaat. Maar als je er vaarzen dumpt, dan wordt het natuurlĳk nooit wat’, vertelt Siebren van der Zwaag, directeur bĳ The Friesian Dairy Development Company. Zĳn bedrĳf brengt

VX11_markt.indd 40

V E E T E E LT

JULI

1/2

1.250 1.150 1.050 950 850 750

e prĳs voor gebruiksvee ligt al enige tĳd op een historisch gezien hoog niveau. Op zichzelf opmerkelĳk, want de export naar het buitenland blĳft op dit moment achter. Als gevolg van het Schmallenbergvirus blĳven diverse grenzen vooralsnog gesloten. Het is de binnenlandse markt die de prĳzen voor fokvee in de benen houdt. ‘Het slachtvee is duur en ook de hoge melkprĳs leidt ertoe dat melkvee op dit moment in trek is’, vertelt Job Postma, directeur bĳ exportorganisatie European Livestock. Zĳn vakgenoot Henk Bles beaamt die analyse en vult aan dat de dreiging van dierrechten ook zĳn weerslag heeft. ‘Boeren houden het vee zo veel mogelĳk aan door onzekerheid over mogelĳke invoering van dierrechten. Ze willen daarmee voorsorteren op 2015.’ De basis voor een hoge prĳs is hiermee gelegd (figuur 1) volgens de directeur van exportorganisatie Bles Dairies. ‘Normaal gaan de prĳzen bĳ een dalende export omlaag, nu zie je dat niet.’

1.350

200

Na 2015 zal er een nieuwe balans ontstaan tussen vraag en aanbod van exportvee prĳs (in euro’s)

De marktberichten van agrarische producten en grondstoffen staan wekelĳks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termĳn? Welke indicatoren moet de melkveehouder in het vizier houden? Deze editie gaat de rubriek ‘Markt’ over exportvee.

melkveehouders in het buitenland praktĳkkennis bĳ op het gebied van melkveehouderĳ. ‘Wĳ helpen onze klanten meer te melken, schoner te melken en goedkoper te melken. Dan gaat het om het beter voeren van de koeien en het op tĳd weer drachtig krĳgen van de koeien. Met een sterkte-zwakteanalyse proberen we de zwakke plekken van een bedrĳf naar voren te halen’, zegt Van der Zwaag. Als voorbeeld noemt hĳ een nieuw opgezet bedrĳf in Azerbeidzjan waar ruim zeshonderd Nederlandse vaarzen naar-

toe verhuisden. ‘We hebben daar een Nederlandse bedrĳfsleider neergezet en een aantal veterinaire studenten van Universiteit Utrecht. Daardoor bleef het sterftepercentage beperkt tot anderhalf procent.’ Andere regio’s waar Van der Zwaags bedrĳf de handen uit de mouwen stak, zĳn Zuidoost-Azië, Rusland, het Midden-Oosten en Oost-Afrika. Van der Zwaag ziet een niet aflatende vraag naar fokvee: ‘Er is veel kennis en investering nodig voordat landen als Rusland en China zelfvoorzienend zĳn.’

2013

09-07-13 14:38

D E

prĳs

gen. Dat is niet in het belang van de kalverintegraties en ik heb sterke aanwĳzingen dat die partĳen een dikke vinger in de pap hebben.’

aantal exportvaarzen

1.350

50.000

1.150 1.050

30.000

950

aantal exportvaarzen

prĳs (in euro’s)

1.250

850

201

200

10.000

750

Figuur 1 – Prĳzen en aantallen exportvaarzen (bron: European Livestock en Veepro)

lĳk van veterinaire beperkingen. Job Postma: ‘Dierziekten zullen de export altĳd blĳven doorkruisen. Dat is moeilĳk om mee om te gaan. Ik erger me soms aan logge overheden waar mensen moeilĳk zĳn te benaderen. Neem nu de situatie met blauwtong. We zĳn als exporteurs gezamenlĳk in Den Haag geweest, maar je krĳgt soms het gevoel dat men er daar het belang niet van inziet. Nederland had minstens een jaar eerder blauwtongvrĳ kunnen zĳn.’ De exporteur vermoedt een sterke belangenverstrengeling met de kalvermesterĳ, die baat heeft bĳ een lage veterinaire status van Nederland, om zo eenvoudig kalveren uit het buitenland te kunnen importeren. ‘Als wĳ eerder vrĳ waren geweest van blauwtong dan Duitsland, dan zou de kalverimport stil komen te lig-

VA N

Melkveehouder Gerben Iemhoff, Radewĳk

Gemis aan fokveeveiling Reinoud van Gent, directeur bĳ Veepro, onderkent dat de molens langzaam draaien waar het gaat om het opheffen van grensblokkades. ‘In sommige landen spelen politieke redenen een rol om grenzen dicht te laten. Met Rusland zĳn we op dit moment in gesprek om de blokkade wegens Schmallenberg op te heffen. Dat soort processen gaat helaas langzaam, maar er gebeurt tenminste iets.’ De Veepro-voorman is positief gestemd over de vooruitzichten van de exportmarkt. ‘Ik ben niet somber, ook na 2015 blĳft er vraag naar fokvee in het buitenland. Het is niet zo dat boeren maar kunnen melken wat ze willen, er blĳft altĳd wel een deel over voor export. In een goed jaar kunnen dat zomaar 45.000 vaarzen zĳn.’ Hoewel de stemming over de export van fokvee gemiddeld genomen positief is, wil Postma nog wel een kanttekening maken waar het gaat om de prĳsvorming. ‘We missen in Nederland een fokveeveiling. In Duitsland en België zie je dat de prĳzen die daar betaald worden toch als een leidraad gelden voor het andere gebruiksvee. In Duitsland lift het gros van de markt mee op de prĳzen die veehouders op veilingen betalen.’ l

‘De prĳzen voor gebruiksvee liggen op een mooi niveau op dit moment, ondanks de beperkte mogelĳkheden voor export. Gezien de stĳgende opfokkosten voor jongvee zĳn de huidige prĳzen welkom. Het zĳn prĳzen die nodig zĳn om uit de kosten te komen.’ ‘Ik houd alle vaarskalveren aan en verkoop de vaarzen die we voor de vervanging van de veestapel niet nodig hebben. Met een vervangingspercentage van 22 procent is dat elk jaar nog een redelĳk aantal dieren. Vanaf 2015 wil ik het aandeel jongvee op ons bedrĳf echter flink verlagen en zo veel mogelĳk mestplaatsingsruimte invullen met melkvee. Ik verwacht dat meer melkveehouders hiervoor gaan kiezen. Als de afgevoerde vaarskalveren in het mesthok verdwĳnen, vertaalt zich dat in een hogere prĳs voor gebruiksvee.’

V E E T E E LT

VX11_markt.indd 41

V I S I E

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 12:14

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Familie Stavenga investeert in grasland om kwaliteit Duits gras te verbeteren

Samen groei-ambities waarmaken Een gezamenlĳke overname van het ouderlĳk bedrĳf in Groningen zat er voor de broers Alfred en Marinus Stavenga niet in. In het noorden van Duitsland vonden ze die mogelĳkheid wel. Met de bouw van een nieuwe stal en een buitenmelkercarrousel met een hoge capaciteit is de groei naar 500 melkkoeien ingezet. tekst Jorieke van Cappellen

V E E T E E LT

VX11_Stavenga.indd 42

JULI

1/2

e oprit naar het melkveebedrĳf van de familie Stavenga is lang en hobbelig. Alfred Stavenga verontschuldigt zich ervoor. ‘Door de vele trekkers die eroverheen rĳden, wordt de weg steeds slechter. We gaan hem binnenkort egaliseren.’ Dankzĳ de lange oprit is het melkveebedrĳf net buiten Hagermarsch wel bĳzonder vrĳ gelegen en geheel omsloten door 225 hectare bĳbehorende grond. Acht jaar geleden verruilde de familie Sta-

2013

05-07-13 14:55

Alfred en Marinus Stavenga De aantrekkelĳke startmogelĳkheden in Duitsland deden de familie Stavenga besluiten om het Groningse Winsum te verruilen voor het Duitse Hagermarsch. Aantal koeien: Hoeveelheid land: Melkquotum: Melkproductie:

Wachtruimte voor melkcarrousel

Marinus en Alfred Stavenga

venga, Alfred Stavenga (41) en zĳn vrouw Reinate (41), broer Marinus Stavenga (37) en ouders Alje (68) en Klaziena (67), hun melkveebedrĳf met 150 melkkoeien in het Groningse Winsum voor het NoordDuitse Hagermarsch. ‘Marinus en ik wilden beiden melkveehouder worden’, vertelt Alfred. ‘Het was eerst de bedoeling dat ik het bedrĳf in Winsum zou voort-

zetten en dat we voor Marinus een bedrĳf over de grens in Duitsland zouden zoeken.’ Tĳdens de zoektocht stuitten de broers niet op een geschikt kleiner bedrĳf, maar wel op het huidige bedrĳf in Hagermarsch. ‘Het ruime aantal hectares en de groeimogelĳkheden van deze plek stonden ons aan. De oorspronkelĳke gebouwen waren oud en een ligboxenstal

Hagermarsch

Duitsland

370 250 ha 3 miljoen kg 9950 4,02 3,38

was er nog niet, maar dit bedrĳf bood qua vergunningen wel de ruimte om zeker 500 koeien te houden en daarmee meerdere inkomens te genereren. In plaats van onszelf op te splitsen, besloten we onze krachten te bundelen.’

Duitse taal leren Duitsland kent veel voordelen voor startende melkveehouders. Het Duitse pachtsysteem maakt het voor ondernemers aantrekkelĳk om op een relatief goedkope manier een bedrĳf te kunnen starten. Bovendien is de prĳs van melkquotum nihil, slechts één cent per liter. ‘Duitsland melkt al jaren het quotum niet meer vol’, vertelt Alfred, die aangeeft dat 2015 allang geen magische grens meer is in Duitsland. ‘In de hoofden van Duitse melkveehouders bestaat het quotum allang niet meer.’ Bĳ de keuze voor emigratie naar Duitsland speelde ook het sociale aspect een rol. ‘Noord-Duitsland is niet ver van Groningen en onze drie kinderen waren nog jong’, vult Reinate aan. ‘Ze konden nu op jonge leeftĳd al Duits leren en op de Kindergarten, de kleuterschool, beginnen.’ Een jaar na de emigratie werd de nieuwe ligboxenstal opgeleverd. Modern, maar met het dak in de traditionele rode kleur van het Duitse Oost-Friesland. De familie Stavenga melkt momenteel 370 koeien. Met een verdere groei naar 500 koeien is werken en arbeid verdelen belangrĳk, zo ervoeren de broers de afgelopen jaren. De koeien staan momenteel nog verdeeld over vier locaties. Het jongvee vanaf drie maanden tot twee weken voor het afkalven staat vĳf tot achttien kilometer verderop. Marinus: ‘We houden al het jongvee aan voor de groei van ons bedrĳf. Bovendien is de markt voor afgekalfde vaarzen in Duitsland erg goed.’ Naast het melkvee hebben de broers een akkerbouwtak en telen haver, wintertarwe, zomergerst en akkerbonen. De werkHet duurt tweeënhalf uur om de 370 koeien te melken

V E E T E E LT

VX11_Stavenga.indd 43

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

05-07-13 14:55

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Na veertien dagen naar opfoklocatie

Eén medewerker voert op alle vier locaties

Zweedse roodbonten in het holsteinkoppel

zaamheden eisen een goede taakverdeling. Alfred houdt zich bezig met het diermanagement en de fokkerij, waarbij hij verantwoordelijk is voor de stierkeuze en het insemineren. Marinus neemt de boekhouding, de kalveropfok en het onderhoud van de trekkers en machines op zich. Met de akkerbouwtak is het machinepark op het bedrijf groot. Een medewerker neemt het voeren en een deel van het landwerk voor zijn rekening. Vanwege sociale aspecten koos vader Alje ervoor om met zijn vrouw Klaziena in Winsum te blijven wonen. Om doordeweeks mee te helpen met het landwerk en andere voorkomende werkzaamheden pendelt hij wekelijks nog heen en weer tussen Nederland en Duitsland.

gere pachtprijs en na vijftien jaar ben je eigenaar van de grond’, legt Alfred uit. De koeien krijgen een rantsoen van gras, mais, bierbostel, raap en perspulp. Omdat de opbrengst van mais de afgelopen jaren vanwege het koude weer tegenviel, streven Alfred en Marinus naar een zo groot mogelijk aandeel gras in het rantsoen. ‘We realiseren momenteel een opbrengst van 11.000 kilogram droge stof van grasland. Het valt echter niet mee om voldoende eiwit in het gras te krijgen’, vertelt Alfred, die aangeeft dat de graslandkwaliteit in Nederland veel beter is. ‘In Duitsland zie je dat de beste gronden vaak voor akkerbouw en mais worden gebruikt. De minste gronden worden grasland.’ Door investeringen als draineren, egaliseren, opnieuw inzaaien en gericht bekalken en bemesten werken de broers serieus aan aan betere graslandkwaliteit. Om daarnaast zo veel mogelijk kwaliteit uit vers gras te benutten én vanwege de nabijgelegen graslanden, zijn de broers voornemens om zomerstalvoedering toe te passen. ‘We hebben momenteel geen opraapwagen met voldoende capaciteit, daardoor kost het zomerstalvoeren nu nog te veel tijd.’ Door gebruik te maken van compost in de boxen, bespaart het bedrijf flink op zaagselkosten, die voorheen drieduizend euro per veertien dagen waren. ‘Boxcompost neemt zeer veel vocht op, maar het koecomfort vinden we niet ideaal, omdat de bodem snel hard wordt’, geeft Marinus aan. ‘We willen ons binnenkort daarom oriënteren op gedroogde mest in de boxen.’

Eén keer in de veertien dagen komt de veearts voor drachtonderzoek. Het tochtig zien gebeurt op het oog. ‘Als we in de stal zijn, proberen we continu signalen van tocht op te vangen.’ Eveneens een tijdrovende bezigheid, maar met een tussenkalftijd van minder dan 380 dagen lijken de broers goed te slagen in hun aanpak. De melkproductie is geen doel op zich. ‘De koeien moeten goed in hun vel zitten’, zegt Alfred, die voor de stierkeuze graag teruggrijpt op oudere stieren met betrouwbare, goede fokwaarden voor uiers en benen. ‘Meestal bestellen we van één of twee stieren een grote partij sperma. Met betrouwbare stieren heb je toch minder snel kans op een mislukte paring. Zo hebben we momenteel nog veel Kians en Paramounts rondlopen.’ Alfred is niet alleen erg te spreken over de zwartbonte holsteins, maar ook over de Zweedse roodbonten, waarvan er een aantal in het koppel lopen. ‘Het zijn spijkerharde en vruchtbare koeien. Vaak zijn ze 28 dagen na afkalven alweer drachtig. Ze komen langzaam op stoom, maar blijven goed doorgeven.’

Compost in boxen In de stal zijn de koeien verdeeld in een vaarzengroep, een groep nieuwmelkte en een groep oudmelkte koeien. ‘Omdat we in het verleden problemen hadden met het celgetal, melken we de groepen bewust in deze volgorde’, vertelt Alfred. De 40 stands-buitenmelkercarrousel van Westfalia vormt de spil in het bedrijf. ‘We hebben gekozen voor een draaimelkstal vanwege de capaciteit van de stal en de rust die je bij het melken hebt. Het aansluiten van de koeien gebeurt op één plek’, vertelt Marinus. Alfred en Marinus melken vrijwel altijd samen. De melkcarrousel heeft een capaciteit van ongeveer 145 koeien per uur, waardoor de nu 370 koeien in een kleine tweeënhalf uur gemolken zijn. Het stroomaggregaat naast de ligboxenstal bromt vrijwel continu. ‘Zeker in de winter hebben we veel stroom nodig als we aan het melken zijn’, vertelt Marinus. ‘Als de carrousel draait en de stalverlichting aan is, heb je zonder aggregaat kans dat de koeling van de melktank uitvalt.’ Van het land is ongeveer een derde in eigendom, een derde pacht en een derde huurkoop. ‘Bij huurkoop betaal je een ho-

V E E T E E LT

VX11_Stavenga.indd 44

jULi

1/2

Spijkerharde koeien De groei brengt met de huidige vier locaties nu nog veel arbeid met zich mee. Zaterdag is verhuisdag. ‘Dan brengen we de kalveren weg die hier op het bedrijf geboren zijn. De koeien en vaarzen die veertien dagen voor het kalven staan, komen dan hier op het bedrijf.’

Twee melkers erbij De familie Stavenga spreekt de wens uit om over vijf jaar alle dieren op dezelfde plek in Hagermarsch te hebben. Daarvoor zal er een nieuwe jongveestal naast de melkveestal worden gebouwd. ‘Als we verder doorgroeien naar 500 koeien, zouden we graag twee melkers in dienst nemen die ons het melken uit handen kunnen nemen. Dan kunnen wij ons meer richten op het aansturen van het bedrijf’, aldus Alfred. De familie Stavenga kijkt met een goed gevoel terug op de emigratie van acht jaar geleden. ‘Niet alleen met het bedrijf, maar ook in sociaal opzicht hebben we ons in Duitsland inmiddels goed kunnen settelen. We hebben het gevoel dat we een goede keus hebben gemaakt.’ l

2013

05-07-13 14:55

H.H. VEEHOUDERS Rechtstreeks van de fabriek: ZUURBESTENDIGE kuilplaatvloer - van gebakken straatstenen voor een LEVENSLANG gebruik! Timo Schuringa: 06 - 55 95 21 71 / 0599 - 648 204

www.kuilplaat.nl

2e Holstein Forum Kösters Variety Sale Zaterdag 20 juli vanaf 19.00 uur

Köster KG, Hollich 42, 48565 te Steinfurt (DE)

Beleef deze veiling mee met genetica voor iedereen! Meer informatie op www.holsteinforum.de of www.ruweg.de

Eine feste Größe

Rinder-Union West eG • Schiffahrter Damm 235a • D-48147 Münster Tel.: +49 (0)2 51/ 92 88-0 • Fax: +49 (0)2 51 / 92 88-236 E-Mail: info@ruweg.de • www.ruweg.de

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

ETAZON RENATE VG 86 (O Man x EX 90 Jocko)

Met de fokstieren Delta Atlantic (v. Ramos) en Delta Astro (v. Goldwyn) bewijst de fameuze Etazon Renate haar hoge merkerfokwaarden. Wilt u ook nafok van deze superstiermoeder op stal? Dat kan via het InSireembryoprogramma van CRV!

(foto: Alger Meekma)

Een greep uit de Renatenafok waar embryo’s van beschikbaar zijn: – Delta Rowena VG 87, de volle zus van Atlantic – Delta Nonja VG 87, de volle zus van Astro – Verscheidene hoornloze Asterixdochters uit Renate zelf Vraag uw embryovertegenwoordiger naar het uitgebreide embryoaanbod. CRV biedt u hoogwaardige InSire-embryo’s aan met gunstige kortingsvoorwaarden en regelingen rondom terugkoop en drachtgarantie (zie www.crv4all.com).

MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

BETTER COWS | BETTER LIFE

230-13 Ad embryo Renate.indd 1

24-06-13 09:26

V E E T E E LT

VX11_p45.indd 45

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 15:30

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

STIJGENDE WINST MET GEZONDER VEE

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koei Het beste voor uw koei Het uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koei koei Koecomfort Het beste beste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

Het beste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koei

Wetenschappelijk bewezen Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende box box Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij (gegarandeerd effect) Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk Renovatie (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende box Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende box box Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende Stimuleert de groei van Dual waterbed + Positiebox = Minder werk Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende of Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende box micro-organismen in de pens

Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe

Vermindert pensverzuring Verbetert de vertering

Verhoogt de melkproductie

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkrach snel teru Meest duurzaam eindeloos blijvende Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkrach Meest koematras, blijvende veerkrach Verbetert de voerefficiency met 5-7 % Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door op strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het het zich zich snel snel teru teru Door strooisel en arbeid verdient hetbesparing zichveerkracht. snel op terug. Door besparing strooisel Meestbesparing duurzaamopkoematras, met eindeloos blijvende Meest duurzaam eindeloos blijvende veerkrach Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zich snel teru Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door het zich snel snel terug. Verlaagt (kracht)voerkosten Behoud vanop uwstrooisel koeien en op dierenartskosten. Door besparing enreduceren arbeid verdient het zich zich snel snel teru teru Door besparing besparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel Conclusie: meerprijs Conclusie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

gezondepens.nl

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard T +31 (0)514 569 001 mail@speerstra.com

www.uierverzorging.nl

V E E T E E LT

JULI

1/2

2013

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien met een actieve46weidegang. De voederwaarde van gras komt, in VX11_p46.indd

09-07-13 15:33

B O E R E N G E LU K

H E T

G E L U K S M O M E N T PA U L

VA N

S C H O UT E N

Waardering van campinggasten ‘Het zĳn juist de gasten van onze camping die bĳ mĳ als boer een snaar kunnen raken. Zĳ laten me regelmatig op een andere manier naar dingen kĳken en dat is voor een boer ook wel eens goed. Maar het allermooiste vind ik de waardering die ik van mensen krĳg. Een compliment dat ze zo’n fĳne tĳd hadden op de camping, of dat we zo’n mooi bedrĳf hebben.’ ‘Mĳn vrouw Mirella en ik zĳn sociale types. Gasten ontvangen, een praatje maken of een vrolĳke groet zĳn een prettige afwisseling op de dag. Natuurlĳk is de camping er ook voor het inkomen. Maar als je het niet leuk vindt, moet je er niet aan beginnen.’ ‘Ik vind het prachtig dat mensen op ons bedrĳf op een ongedwongen manier kunnen kennismaken met het boerenleven. Een geboorte van een kalf lĳkt zo gewoon, maar als een campinggast je vertelt hoe bĳzonder hĳ het vond dat hĳ erbĳ was, dan realiseer ik me weer wat voor een mooi vak ik heb.’ Paul Schouten (46) melkt 130 koeien in Doorwerth

V E E T E E LT

VX11_boerengeluk.indd 47

J U L I

1 / 2

2 0 1 3

05-07-13 15:01

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL Voor al uw showartikelen en meer! Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,55

Nu m webshoet p!

www.wennemars.nl Tel.: +31 (0) 529 470 999

Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Brautdochter 2e l 305d 11.411kg 4,22% 3,52%

Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Scoren doe je met Braut! Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

Bos rubber, dé rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen. Al jaren een begrip! Vijf jaar 100% garantie. Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

+€100,– per koe per jaar

GOED

EIWIT TOPPER

TORRER aAa 534126

+ 0,29% EIWIT

BETER

EU-erkend ET-team (nl-126)

•Veel kracht en inhoud •Super benen •Celgetal 107 •Dochtervruchtbaarheid 101

Torrer maakt inkruisen overbodig!

ndd 1

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl

V E E T E E LT

11 juli 1,2_koeriertjes2013.indd 48

JULI

1/2

VEECOM

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-432343/421729 Fax. 0598-432806 www.veecom.nl E-mail: info@veecom.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

BEST

31-05-2012 13:53:24

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

2013

09-07-13 15:59

bben voor toepassing ed Ingredients BV

tra.com

.com

bben voor toepassing ed Ingredients BV

mtra.com

bben voor toepassing .com ed Ingredients BV

tra.com

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel

FOKVEEVEILING • verbetert de voerbenutting Cloppenburg

• bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting Dinsdag 23 juli goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten uur •bespaart verbetert de voerbenutting •Aanvang: op10.00 voerkosten • bespaart op de voerkosten

300 afgekalfde vaarzen, 30 dekstieren, 25 stuks jongvee. Volgende veiling in Lingen op 13 augustus.

m.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij

eerstra.com, www.speerstra.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

mloos-6 1

s-6 1

Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636 www.speerstra.com Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

ERKENDE ET-TEAMS

Wij zijn zijnuw uwleverancier leverancier voor: Wij voor:

Uw leverancier voor:

Stalinrichtingnieuw nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting gebruikt Ventilatiegordijnen/- nokken •• Ventilatiegordijnen Kunstof éénlinghokken volgens europese •• Ventilatienokken Ook koppelbaar te leveren. • richtlijnen. Kunststof dierenarts wanden voor Robotruimtes etc.

Kunststof naadloze robotruimtes

tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

RUNDERSPERMA voor alle bedrijfstypes

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN • Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidsStikstof/opslag containers kenmerken voor runder- of paarden• Internationale stiervaders sperma • Internationale koefamilies • Top exterieur Digestar producten

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

www.dekstieren.nl Cowipes 900/emmer

+€100,–

Verder allerhande stalinrichting Pensverzuring? en ventilatiegordijnen en nokken Kijk op nieuw gezondepens.nl zowel als gebruikt

GOED Flybuster vliegen bestrijdingsproducten Bel voor gratis advies en snelle levering naar één van onderstaande telefoonnummers

BETER

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 www.greutink.nl

V.O.F. V.S.E. ADVOKAAT

www.dairystars.com www.dairystars.com

beste LaatUw zien wat u advertentiesite! te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee Aanbod direct van uw collega. en sperma. Tom Schonenberg 06-51979380 Tom Schonenberg 06-51979380

Cloppenburg

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur 450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 7 stuks jongvee. ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2013_04_Koeriertje_Veeteelt www.embryosale.com 09

wws Apple Red

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452 www.greutink.nl

Ook koppelbaar te leveren. • richtlijnen. Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

FOKVEEVEILING

per koe per jaar Diverse gistculturen

FREEK LOKeenlingboxen EN BERT Kunststof SCHUTTE Wij zijn zijnuw uw leverancier voor: Wij leverancier voor: dierenartsen Stalinrichting nieuw-enen gebruikt •• Stalinrichting nieuw gebruikt Dronten • Ventilatiegordijnen/nokken • Ventilatiegordijnen tel.: 0321-317275 Kunstof éénlinghokken volgens europese •• Ventilatienokken

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

UW LEVERANCIER VAN:

BEST

TELEFOON (0031) 0183-589109 FAX (0031) 0183-589129 GSM JAN (0031) 06-53884044 GSM AMEL (0031) 06-50925240 E-MAIL: INFO@JADVOKAAT.NL 08-08-2011 16:31:43

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE Te koop: ZIJN ENKELE BESTE

Voor afspraak en informatie: DEKSTIEREN

Tel.: Tel. 31 (0)529 470999 06-51608017 www.wennemars.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen KHW Regiment Apple(geschillen) EX-95, moeder van veroorzaakt door Apple Red de melkinstallatie • Super gehaltes: - Optimalisatie melkstal/melkrobot +0.46% vet en (meten tijdens melken)

+0.24% eiwit

J.A. (Johan) Grolleman • 112 totaal 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl exterieur

• Pinkenstier Sperma bestellen:

0513 672 200 woensdag 27 maart in de IJsselhallen te Zwolle Aanvang 09.15 uur www.wwsires.nl Entree € 7,50

Zzp’er zoekt werk in de melkveehouderij Bent u op zoek naar een werknemer die alle voorkomende werkzaamheden aanpakt? Bel dan: Marc van Wijnen uit Well (Bommelerwaard). Tel.: 06-12680260

V E E T E E LT

11 juli 1,2_koeriertjes2013.indd 49

08-08-2011 16:31:43

J U L I

M A A RT

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 15:59

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

Fokveeveilingen Meer dan 380 afgekalfde vaarzen Dinsdag 6 augustus 2013 10.00 uur, Zentralhallen in Hamm, in totaal 350 dieren (stieren, vaarzen, pinken en kalveren).

specialist in agrarische bouw!

ASBEST verwijderen? Kijk voor een prijsindicatie op www.farmbouw.nl/ asbestsanering

Donderdag 8 augustus 2013 11.00 uur, Eifelhalle in Bitburg, in totaal 120 dieren (stieren, vaarzen, pinken en kalveren).

Contact Nederland & België: Dion Weijers Tel.: +31 (0)651 327402

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

Bel voor meer informatie: Rinder-Union West eG Tel.: +49 (0)251 9288-233 Fax: +49 (0)251 9288-290 E-mail: info@ruweg.de Catalogus: www.ruweg.de

Medewerker gevraagd voor melkveebedrijf in het midden des lands. Woning beschikbaar.

0343 - 51 09 71

ERKENDE ET-TEAMS

Woensdag 14 augustus 2013 10.00 uur, Niederrheinhalle in Krefeld, in totaal 220 dieren (stieren, vaarzen, pinken en kalveren).

Reacties graag onder nummer 1311 van dit blad.

Te koop: melkbedrijf Henegouwen (Bel.) 50 ha, min. aankoop van 14 ha. De rest te huur. Veeteelt v. 9500 kg (0032) 472 66 44 20 boerderijtekoop@gmail.com Mogelijkheid andere grond dichtbij.

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Opgavebon Koeriertjes Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg goedkope manier van adverteren. Onderstaande bon uiterlĳk 14 dagen vóór verschĳning van het nummer waarin u wilt plaatsen zenden aan: Veeteelt, postbus 454, 6800 AL Arnhem. Telefonische opgave is ook mogelĳk onder nummer (+31) (0)26 38 98 806 of per fax via (+31) (0)26 38 98 824. Tekst: één letter of leesteken per hokje, na elk woord een hokje openlaten. Naam:

Straat: Postcode: Prĳzen: zw/w: € 5,25 per regel, één steunkleur: € 6,25 per regel, full colour: € 7,25 per regel

Plaats:

Land:

Tel.:

u kunt uw Koeriertje ook via e-mail zenden naar: jannet.fokkert@crv4all.com

V E E T E E LT

11 juli 1,2_koeriertjes2013.indd 50

JULI

1/2

2013

09-07-13 16:56

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

Quotum ABC

G O E D

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders DRINGEND GEVRAAGD EN AANGEBODEN

- KOOPMELK - LEASEMELK

GEVRAAGD

- CONSUMENTENQUOTUM

MET SPOED GEVRAAGD: • KOOP- EN LEASEMELK

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Ook buiten kantooruren bereikbaar

• PSEUDO-VERLEASERS • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL:

IN DE DRIEHOEK KAMPEN-HASSELT-ZWOLLE EN OMGEVING HARDENBERG-OMMEN

AANGEBODEN:

ZUIDERSMA Agro BV

Info kantoor Leek bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

Aanbod: koopmelk o.a. 4,27% BTW en 4,28% LB leasemelk o.a. 4,33% en 4,39%

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA: MARIËNVELDE CA 4 HA • MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN, DIVERSE PLAATSEN VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Gevraagd: koopmelk/leasemelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

vander

Slikke rentmeesters

Melken op goedkope grond Te koop in Frankrijk: Prachtig melkveebedrijf met akkerbouw in de Sarthe, omg La Flêche: 700.000 kg melkquotum en 153 ha land, waarvan 10 ha eigendom. Moderne gebouwen voor 100 MK + JV. Vraagprijs: woning, bedrijfsgebouwen, land, mat / mach., veestapel, toeslagrechten à € 50.000,- / jr, melkquotum: € 1.680.000,-. Voor info bel Leo Dorresteijn tel. 0031-62 25 44 484, dorresteijn@vdslikke.nl

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

Wij feliciteren:

-Roekevisch - Fam. Pardijs n te Haaksberge te Rossum - Fam. Leferink .d. Heuvel - Fam. Meiers-v te Eursinge

p van hun met de aankoo vloer OEC we nieu

www.vdslikke.nl aanbod Frankrijk, 0111 671735

V E E T E E LT

VX11_51AOG.indd 51

J U LI

1 / 2

2 0 1 3

09-07-13 15:54

V O ER

V O O R

B O E R

Nederland kampioen arbeidsefficiëntie

Grote bedrijven hebben vijf cent hogere betalingsverplichtingen

Groot bedrijf kwetsbaarder Grootschalige bedrijven maken meer rendement dan familiebedrijven, maar zijn in tijden van lage melkprijzen kwetsbaarder voor liquiditeitstekorten. Dat blijkt uit een analyse van Steffi Wille-Sonk, onderzoeker voor EDF (European Dairy Farmers). Tijdens het EDF-congres in het Zweedse Falkenberg nam ze de veehouders mee in een vergelijking van Duitse familiebedrijven (<120 koeien) en Duitse grootschalige bedrijven (>300 koeien). Het schaalvoordeel op grote bedrijven bezorgt veehouders een hoger rende-

ment, de kosten per kilo melk zijn relatief laag. De vergoedingen voor arbeid en kapitaal zijn op deze bedrijven echter grotendeels ook uitgaven. Op familiebedrijven zijn kosten voor arbeid en kapitaal vaker berekende posten, het geld verdwijnt niet letterlijk uit de knip. ‘Familiebedrijven kunnen tot een melkprijs van 21,4 cent per kilo melk nog aan hun betalingsverplichtingen voldoen, op grootschalige bedrijven is die grens bij 26,4 cent per kilo melk al bereikt’, stelde Steffi Wille-Sonk.

Melkveehoudend Nederland is Europees kampioen arbeidsefficiëntie. Uit cijfers van European Dairy Farmers (EDF) blijkt dat Nederlandse melkveehouders gemiddeld minder dan twintig uur arbeid per koe per jaar besteden. Het gaat dan puur om de werkzaamheden in de stal, zoals melken, voeren en algehele dierverzorging. Spaanse boeren besteden ruim dubbel zo veel uur per koe aan werkzaamheden in de stal en Poolse boeren zelfs vier keer zo veel. De lonen liggen in deze landen lager dan in Nederland, dat maakt de prikkel om efficiënter te werken kleiner. Nederland wordt op gepaste afstand gevolgd door Ierland, Denemarken en Duitsland. De 25 procent meest arbeidsefficiënte EDF-bedrijven produceren gemiddeld 282 kilo meetmelk per arbeidsuur, tegen 87 kilo meetmelk per uur op de minst efficiënte bedrijven. In de analyse molk 38 procent van de Nederlandse bedrijven met een robot, dat is ruim twee keer zo veel als het Nederlands gemiddelde.

Kringloopwijzer doorstaat borgingstest Een goed geborgde Kringloopwijzer is reëel, zo blijkt uit een onderzoek van Wageningen UR. De onderzoekers beproefde of de Kringloopwijzer, waarmee mineralenstromen op het melkveebedrijf in beeld gebracht

worden, controleerbaar en betrouwbaar ingezet kan worden. Volgens het onderzoek wordt 95 procent van de benodigde gegevens al digitaal vastgelegd en kunnen deze als betrouwbare input worden ingezet voor de Kringloopwijzer.

Lastig controleerbaar blijft wel de verdeling van drijfmest en kunstmest, evenals het aandeel klaver in het grasland. Met de constatering dat een goede kwaliteitsborging mogelijk is, lijkt invoer van de Kringloopwijzer een stap dichterbij.

Hogere levensproductie bij meer krachtvoer Wat is het verschil tussen bedrijven die een hoge levensproductie halen en bedrijven waar de koeien vroeger worden afgevoerd? Anton Oostveen van de afdeling productmanagement rundvee van Agrifirm maakte een vergelijking met behulp van klantgegevens. Hij vergeleek de 20 procent bedrijven met de hoogste levensproductie per afgevoerde koe (43.482 kg melk) met de 20 procent met de laagste productie (21.432 kg). Het viel hem op dat de bedrijven die hoog scoren op levensproductie, ook goed scoren op 305 dagenproductie. ‘Bovendien gaat die hoge levensproductie niet ten koste van vruchtbaarheid of uiergezondheid.’ Volgens Oostveen zit het belangrijkste verschil in het voeren van voldoende krachtvoer, voornamelijk aan de verse

VX11_vvb.indd 52

V E E T E E LT

jULI

1/2

koeien. De groep met de hoogste levensproductie voert in de eerste 60 dagen 0,7 kg per koe per dag meer. Tijdens een heel jaar krijgen de koeien op de hoogste bedrijven 2291 kg krachtvoer en op de

laagste bedrijven wordt 2048 kg brok gevoerd. De kosten voor het extra krachtvoer betalen zichzelf terug. Uit de cijfers blijkt namelijk dat de totale voerkosten per 100 kg melk nagenoeg gelijk zijn.

Tabel 1 – Vergelijking kengetallen van 20 procent beste en 20 procent slechtste bedrijven voor levensproductie in het quotumjaar 2012-2013 (bron: Agrifirm)

laagste 20 procent hoogste 20 procent productie per afgevoerde koe (kg) productiejaren afgevoerde dieren 305 dagenproductie (kg) kg ds krachtvoer per koe per dag (0-60 dagen) voerkosten per 100 kg melk (in euro’s) kg krachtvoer per koe per jaar voersaldo per koe (exclusief ruwvoer) (in euro’s) verwachte tussenkalftijd (dagen) gemiddeld tankcelgetal (cellen per ml)

21.432 2,75 7998 8,8 8,55 2048 2335 426 202.000

43.482 5,10 8856 9,5 8,56 2291 2522 425 187.000

2013

09-07-13 15:50

E. coli belangrijkste mastitisverwerker E. coli is in 2012 de belangrijkste oorzaak van klinische mastitis in Vlaanderen, zo blijkt uit bacteriologisch melkonderzoek door het M-team (mastitisteam). Het Mteam, dat is verbonden aan de faculteit Diergeneeskunde in Gent, onderzocht afgelopen jaar 329 melkmonsters van klinische gevallen van mastitis en 2089 melkstalen van koeien verdacht van subklinische mastitis. Escherichia coli (E. coli) was in 18,3 procent van de positieve monsters van klinische mastitis de veroorzaker. Coagulase-negatieve stafylokokken waren in 12,8 procent van de gevallen de oorzaak en Streptococcus uberis was dat in 11,3 procent, zo is te lezen in het jaarverslag van het M-team. In 2011 bestond de top drie uit dezelfde kiemen, maar voerde S. uberis de lijst aan met 28,2 procent. In de monsters die in 2012 werden verdacht van subklinische mastitis, vond het M-team bij 63,7 procent een mastitisverwekker. Van de positieve monsters bevatte 30,2 procent coagulase-negatieve stafylokokken. Uit het gevoeligheidsonderzoek blijkt dat E. coli en Staphylococcus aureus over het algemeen goed gevoelig zijn voor antibiotica. Streptococcus uberis geeft op dat gebied meer problemen.

Sinds 2000 is het energieverbruik in de agrarische sector 40 procent efficiënter geworden

Zonnepanelen op de helft van de staldaken in 2020 In 2020 zal meer dan de helft van de agrarische bedrijfsgebouwen in Nederland bedekt zijn met zonnepanelen. Dat meldt het ING Economisch Bureau in zijn kennispublicatie voor de agrarische sector. Volgens ING zal het toepassen van zonnepanelen de komende jaren blijven toenemen, omdat de uitgestrekte gebouwen van landen tuinbouwbedrijven een uitgelezen kans bieden om zonnepanelen te installeren. Ook is er volgens ING genoeg ruimte om windturbines te plaatsen, hoewel dit op het gebied van vergunningen een langere adem vraagt. Voor energiegewassen (biomassa) is veel ruimte

Bijna 13 procent meer melk na 2015 Op grond van de aanwezige stalcapaciteit is er in Europa na 2015 ruimte voor 12,75 procent meer melkproductie. Althans, dat is de conclusie die op basis van EDF-cijfers is te berekenen. Op de 294 bij EDF (European Dairy Far-

mers) aangesloten melkveebedrijven is nog ruimte voor in totaal zeventig miljoen kilogram melk. Op dit moment produceren de EDF’ers samen 549 miljoen kilo melk per jaar. Op 28 procent van de bedrijven is nu minder dan 85 procent

nodig en daar acht ING de Nederlandse grond te duur voor. ING schetst in de publicatie ook de ontwikkelingen in energiebesparingen in de agrarische sector. Sinds 2000 is het energieverbruik in de agrarische sector 40 procent efficiënter geworden, door gebruik van onder andere emissiearme stalconcepten, zonne-energie, warmte-koudewisseling, energie-opwekking door mestvergisting en door zuinige motoren. Ook al heeft de agrarische sector maar een aandeel van vier procent in het Nederlandse energieverbruik, de sector is leidend in het verhogen van de energie-efficiëntie, aldus ING.

van de beschikbare stalruimte benut. De EDF-analyse is gebaseerd op het huidige aantal onbenutte boxen en laat een eventuele productiestijging en de benodigde extra voerhoeveelheden en arbeid buiten beschouwing.

DeLaval lijft Uniform-Agri in Melkmachinefabrikant DeLaval heeft Uniform-Agri overgenomen. UniformAgri, leverancier van managementin-

formatiesystemen, past volgens DeLaval goed in de wens om de activiteiten op het gebied van managementsystemen verder uit te breiden. Uniform-Agri behoudt zijn eigen naam en komende vijf jaar blijft de huidige directeur Harm-Jan van der Beek voorlopig nog in diezelfde functie. ‘Ik ben nog niet klaar, ik wil het bedrijf nog verder ontwikkelen’, aldus Van der Beek, die ook enig aandeelhouder was van UniformAgri. ‘We hebben al meer dan tien jaar DeLaval voorziet een toenemend belang van een goede interpretatie van data

zwarte cijfers. Doordat onze managementpakketten wereldwijd meer dan negentig koppelingen hebben met andere systemen, is er vaker interesse getoond voor onze organisatie. Het aanbod van DeLaval, een niet-coöperatieve, internationale speler, kon ik gewoon niet negeren.’ In Nederland heeft Uniform-Agri koppelingen met onder meer CRV, GD, I&R en talrijke melkwinningsystemen. Bij Uniform-Agri werken in totaal veertig mensen. Van der Beek wil niet ingaan op welk bedrag er is betaald voor de overname.

V E E T E E LT

VX11_vvb.indd 53

j U L I

1 / 2

2 0 1 3

08-07-13 12:08

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

17 juli Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) 17 juli Interprovinciale fokveedag te Bogaarden (Vl.Br.) 20 juli 20 juli Regionale fokveedag te Wulpen (W.Vl.) 23 juli Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) Fokveedag ZRS Zeeland te Aagtekerke (Z.) 24 juli 24 juli Veeprijskamp Oosterkempen te Geel ten Aard (Antw.) 25 juli Fokveedag te Markelo (Ov.) Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië) 26-29 juli 27 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude 27 juli Fokveedag te Ambt Delden (Ov.) 3 augustus Dierenshow te Drenthe (Dr.) 5 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.) Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) 6 augustus 8 augustus Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Veeprijskamp te Zevendonk (Antw.) 9 augustus Keuring Agrifair te Wierden (Ov.) 9 augustus Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) 10 augustus 10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) 10 augustus Fokveedag te Vriezenveen (Ov.) 13 augustus Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) 14 augustus Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) 18 augustus Provinciale fokveedag te Beveren (O.Vl.) 20 augustus Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) 21 augustus 22 augustus Provinciale fokveedag te Oostmalle (Antw.) Fokveedag Espelo/Holten te Holten (Ov.) 24 augustus Dairy Fair Mariënwaerdt te Beesd (Gld.) 24 augustus 28 augustus- 1 september Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië) Cow Valley te Scherpenzeel (Gld.) 30 augustus Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) 31 augustus 7 september Vebo te Rijpwetering (Z.H.) Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.) 7 september Provinciale fokveedag te Gistel (W.Vl.) 7 september NK veebeoordelen te Assen (Dr.) 7 september 8 september Fokveedag te Eeklo (O.Vl.) 10-13 september Space te Rennes (Frankrijk) 19 september Open dag KI Kampen te Genemuiden (Ov.) Midsummer Dairy Show te Schijndel (N.Br.) 20 september 21 september Fokveedag te Oudenaarde (O.Vl.) Fokveedag te Workum (Fr.) 25 september 28 september Fokveedag Oost-Gelderland te Eibergen (Gld.) World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) 1-5 oktober Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) 5 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) 9-11 oktober 24 oktober Veekeuring Fryslân te Oenkerk (Fr.) RUW-show te Hamm (Duitsland) 24 oktober 25-26 oktober Italiaanse nationale show te Cremona (Italië) 29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) 1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) Agribex te Brussel (België) 3-8 december

Ned er lan d Agrifirm Feed.....................56 AI Total..............................14 ALH Genetics.......................6 Bosch Beton.........................2 BUC Holland......................46 CRV.....28, 29, 30, 31, 38, 45 De Heus............................55 Elanco................................46 Gantvoort, ’t......................51 Heemskerk..................22, 34 Landbouwshow Opmeer...51 Lely.....................................2 MBS Beton........................22 MSD....................................4

Quotum ABC.....................51 Ruma-VSM........................51 RUW.................................46 Sanden, Van der................46 Slikke Rentmeesters, Van der ..........................................51 Speerstra...........................45 Strooiselbedrijf Sinnige.......34 VDK products....................34 Veld-V-Beton.....................51 Vredo................................46 WWS...................................3 Zuidersma..........................51

VOORUITBLIK

In t er b u l l en g en o m ic sel ecti on Augustus 1 (16 augustus) – In verband met de nieuwste Interbull-fokwaarden valt het eerste augustusnummer een dag later in de bus dan u gewend bent. Ook in het hoofdverhaal, waarin ki-organisaties uitleggen hoe zij aan de nieuwe generatie stieren komen in het genoomtijdperk, staat fokkerij centraal. Deel vijf van de klimaatserie gaat over compensatie.

R an t so en en en vr ijlo o p stal l en Augustus 2 (29 augustus) – De samenstelling van rantsoenen staat centraal in het tweede augustusnummer. Met de voorjaars- en zomerkuilen onder het plastic worden de eerste rantsoenplannen alweer gemaakt voor komende winter. In de serie over vrijloopstallen komt economie aan bod.

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

w w w. veeteelt. n l 54

V E E T E E LT

VX11_agenda.indd 54

JULI

1/2

2013

08-07-13 13:56

u gaat op zoek naar nieuwe mogelijkheden

wij helpen u in de juiste richting Dieren gezond houden en ze tegelĳkertĳd optimaal laten renderen. Dat is de gezamenlĳke uitdaging waar u en wĳ voor staan. En daar werken we graag hard aan. Elke dag weer. Voortdurend hebben wĳ de nieuwste inzichten op het gebied van het omzetten van voeding in dierlĳke eiwitten voor u beschikbaar. Deze kennis vergaren we op onze eigen onderzoeksbedrĳven en door samenwerking met wetenschappelĳke instituten. Hierdoor kunnen onze adviseurs met u vooruit kĳken en meedenken. Want alles kan altĳd beter. ZO HELPEN WĲ U GRAAG VOORUIT!

WWW.DE-HEUS.NL dhv13010_corporate_vlot_adv_veeteelt_210x297.indd 1 VX11_p55.indd 45

04-07-13 14:36 08-07-13 11:56

100-dagenaanpak

100 365

365 dagen resultaat De 100 dagen rond het afkalven zijn cruciaal voor elke koe: droogstand, afkalven en opstarten. In die periode legt u de basis voor het hele jaar. De 100-dagenaanpak is 365 dagen: > gezonde koeien > goede productie > gemakkelijk werken Meer weten? Bel Agrifirm Feed, sector Rundveehouderij, (088) 488 10 12 of kijk op www.100-dagenaanpak.com

AgrF_adv_A4_100dagen.indd 1 VX11_p56.indd 56

19-04-11 10:52 08-07-13 11:56