Vt juni2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 30

N R.10

J UN I 1/2

2013

I N D I T N U M M ER

C RV K O E - E X P O

Massale belangstelling voor Atlantic en Redman VX10_cover.indd 2

SPEC IA L IN TERN A TIO N A LISERIN G

KEURI NG

Agribusiness profiteert van prestatiedrang veehouders

Loh Nastygirl wint Duitse nationale show 24-06-13 14:47

GRATIS ERF ADVIES!

Erfinrichting, erfafspoeling en opslag perssappen

Bouw u w eigen s leufsilo op onze website boschbe ton.nl

t er a a s L gra ! n gee roeien rg ove

Úw keerwandfabrikant

0342 441050

www.boschbeton.nl

Houd uw grazend vee op peil met Rupromin mineralenemmers! • Vult tekorten van weidegras in mineralen en spoorelementen aan • Extra vitamines

• Optimaal behoud van vruchtbaarheid en weerstand • Weersbestendig

Interesse? Neem dan contact op met uw leverancier! Provimi B.V. Postbus 5063, 3008 AB Rotterdam T +31 (0)10 4239500, F +31 (0)10 4239624, E info@provimi.nl, I www.provimi.nl

V EVE ET EE TE EL ET L TJ A JNUUNAI R 1I / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX10_p02.indd 2

25-06-13 10:02

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement. Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Nu nieuw in Ovalert is Sperma Inclusief: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien. Kortom, concrete voordelen. En dat levert op!

NIEUW IN OVALERT: SPERMA INCLUSIEF

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

WWW.OVALERT.NL

CRVARN0169 Ovalert Advertentie-2.indd 1

09-04-13 08:32

u ziet voortdurend kansen

wij helpen ze te pakken

Stilstaan is voor een ondernemer geen optie. Elke nieuwe trend achterna rennen evenmin. De kunst is DE JUISTE KANSEN TE ZIEN EN TE GRĲPEN. De meeste komen voort uit nieuwe inzichten en technologieën. En daar zitten wĳ bovenop. Met een eigen Research & Development-afdeling, eigen onderzoeksbedrĳven en door intensieve samenwerking met wetenschappelĳke instituten verzamelen we die inzichten die u helpen uw bedrĳfsdoelstellingen te realiseren. En zo uw bedrĳf optimaal te laten presteren. ZO HELPEN WĲ U GRAAG VOORUIT!

WWW.DE-HEUS.NL dhv13010_corporate_limonade_adv_veeteelt_210x297.indd 1

17-06-13 16:22

IN H OUD

R u b r i e k e n

7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 15 Even geen boer: kaatser 47 Koeienbloempjes 63 Uit de dierenartspraktijk: Campylobacter-infectie 71 Boerengeluk: stalvoeren 76 Voer voor boer 78 Agenda R e p o r t a g e

16 Opnieuw leren weiden bij Bertus en Jan van der Zijl INTE R N A TION A L i s e r i n g

20 26 30 44 52 58 66

Voeding Mechanisatie Economie Fokkerij Ruwvoerteelt Melkwinning Huisvesting

G e z o n d h e i d

22 M aagdarmwormen nadelig voor melkproductie en vruchtbaarheid Th e ma b i j e e n k o m s t e n

25 Studiedag ruwvoederkwaliteit en derogatie 46 F okkerijsymposium ALH te Damwoude D i e rr e p o r t a g e s

29 Het doek valt voor Kian 64 De onuitwisbare invloed van Atlee V o e d i n g

49 Energievoorziening cruciaal voor lactosegehalte in melk

Consument Special CRV Koe-Expo Zwolle Bewust holsteinvlees

Atlantic, Redman en een topkeuring brengen 6000 mensen naar de IJsselhallen.

De bekende Vlaamse chef-kok Pieter Lonneville kiest bewust biefstuk van een holsteinkoe.

Hoofdartikel Internationale agribusiness bruist Terwijl de hele economie in het slop zit, blijven de agro- en foodexport een heel stabiele factor, zowel in Vlaanderen als in Nederland. Internationaliseren levert rendement, creëert banen en stimuleert innovatie.

P o r t r e t

50 Vruchtbaarheidsspecialist Maarten Pieterse nog altijd gedreven K e u r i n g

54 Duitse nationale show M a n a g e m e n t

72 Klimaatneutrale melkveehouderij: verminderen van broeikasgassen

Jan van der Zijl:

Pieter Lonneville:

’Bij een drup regen stonden de koeien snel weer aan de draad.’ 16

’Dat een holsteinkoe echt geleefd heeft, proef je ook in het vlees.’ 60

V E E T E E LT

VX10_inhoud.indd 5

jUNI

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 15:38

V E E T E E LT

VX10_p06.indd 2

JANUAR I

1/2

2009

25-06-13 16:50

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Made in Holland/Belgium De zestienjarige Kian kort voor zĳn afvoer in zĳn stal in Giekerk Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ, Wichert Koopman, Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

ĳdens de redactievergadering waarin we de special over internationalisering voor Veeteelts juni-uitgave bedachten, klonk de kritische opmerking: ‘We moeten wel oppassen dat het niet alleen maar een “goednieuwsshow” gaat worden.’ Want inderdaad, als je gaat uitzoeken waar Nederlandse en Belgische agriproducten naartoe worden verscheept en het belang van export uitdiept via interviews, kom je snel in de verleiding om louter over successen te schrĳven. Export is altĳd belangrĳk geweest voor de agrarische sector en het omzetaandeel dat toe te schrĳven is aan verkoop in het buitenland lĳkt alleen maar te stĳgen. Zuivel, vlees, vee, maar ook zaad, voer en machines gaan massaal over de grens. De rode draad die te lezen is in de zeven interviews met voormannen uit de agribusiness in deze uitgave luidt dat de bedrĳven garen spinnen bĳ de kundigheid van Nederlandse en Belgische veehouders. De prestatiedruk om hier efficiënt melk te kunnen

produceren om er nog een inkomen aan over te houden is groot, omdat de productiemiddelen duur zĳn. Veehouders staan daardoor open voor innovatie omdat die kansen biedt. Niet voor niets is hier de ligboxenstal tot in detail ontwikkeld en draaiden de eerste melkrobots in Nederland. Nederlandse en Belgische veehouders zĳn topondernemers, zo luidt het eensgezinde commentaar in de interviews. De agribusiness profiteert daarvan en kan betere en innovatieve producten maken waarmee de veehouders vervolgens weer hun voordeel kunnen doen. Dat weten buitenlandse veehouders ook en ze kopen graag een product met een sticker die de afkomst van Nederland of België verraadt. Ondanks de waarschuwing vooraf, is het uiteindelĳk wel een optimistische special geworden. Maar ja, mogen we ook een keer trots zĳn dat wat hier geproduceerd wordt, ook in het buitenland van grote waarde is?

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

Opmerkelĳk Jerseykoe wint Zwitserse koemarathon Jerseykoe Maureen heeft de eerste koemarathon van Zwitserland gewonnen. Maureen was een van de tien koeien die via een gps gevolgd werd om zo te registreren wie er zo snel mogelĳk 42,195 km had afgelegd. Maureen deed er tien dagen over, daar waar in dezelfde periode sommige andere koeien nog geen 13 km aflegden. Gelezen op www.kuh-marathon.ch

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Agriterra (12), Els Korsten (34 t/m 39) en Tête Pressée (60). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX10_editorial.indd 7

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 11:56

V E E T E E LT V E N S T E R

Dairy Fair Mariënwaerdt: nieuwe keuring in Betuwe

De keuring in Echteld verdween in 2012 definitief van de agenda

Doris 1 fleckviehkoe van het jaar Doris 1 van maatschap Holtland-Raggers uit Blankenham is gekozen tot fleckviehkoe van het jaar. De drie keer gekalfde fleckviehkruisling wordt voorspeld op bijna 16.000 kg melk in 305 dagen. ‘Doris is de beste uit een koppel van 300 koeien’, vertelt eigenaar Erwin Raggers. ‘We melken drie keer daags en Doris 1 heeft weken achter elkaar 70 liter daags gegeven. Bovendien mankeert ze nooit wat. De veearts heeft nog niets aan haar verdiend. Dat zijn de koeien zoals we ze willen.’ Het Fleckvieh Stamboek organiseert de verkiezing jaarlijks.

Op zaterdag 24 augustus vindt op Landgoed Mariënwaerdt in Beesd een nieuwe keuring plaats: de Dairy Fair Mariënwaerdt. De keuring wordt georganiseerd tijdens de jaarlijks drukbezochte Landgoedfair Mariënwaerdt. Het ontbreken van een zomerkeuring in het Rivierengebied is de aanleiding voor het organiseren van het nieuwe evenement. In 2012 viel definitief het doek voor de zomerkeuring in Echteld. Met de Dairy Fair Mariënwaerdt krijgen veehouders uit het Rivierengebied een nieuw podium om hun fraaiste koeien te laten zien. ‘We hebben geen strakke grenzen getrokken; iedereen die structureel koeien inzendt op de keuring is welkom’, vertelt Mark van Wichen namens de organisatie. In Beesd staat zowel een rood- als een zwartbontkeuring op het programma. ‘We hopen op deelname van minimaal honderd koeien’, vertelt Van Wichen. In 2014 breidt de organisatie het programma uit met een kalverkeuring.

96 punten voor EK-kampioenes De regerend EK-kampioenes Decrausaz O’Kalibra en Suard Jordan Irene zijn beide ingeschreven met 96 punten. Ze zijn na Ptit Coeur Iron Dirona de tweede en de derde koe in Zwitserland die 96 punten kregen. O’Kalibra had al 94 punten. De Boss Irondochter van GS Alliance uit Bürglen kreeg 96 punten voor frame, 96 punten voor kruisbouw, 95 voor benen en 96 voor uier. Voor haar nazaten is veel belangstelling. Een eerstekeusdochter uit de combinatie O’Kalibra en de stier Mr. Apples Armani leverde in

Iowa een bedrag van 46.500 dollar op. Ook de roodbonte Irene kreeg 96 punten. De Jordandochter van de broers Schrago uit Middes kreeg met 97 punten de meeste waardering voor haar extreem vast aangehechte uier. Haar beenwerk werd door de inspecteurs beoordeeld met 96 punten. Voor zowel frame als kruisbouw kreeg Irene 95 punten. Voor de Jordandochter is er nog altijd uitdaging, want het maximale puntenaantal voor een vijfdekalfskoe ligt in Zwitserland op 97 punten.

Boss Irondochter Kalibra krijgt 96 punten

Veiling Haandrikman: 2585 euro gemiddeld De veiling van de gehele veestapel van familie Haandrikman uit Beilen bracht gemiddeld 2585 euro per dier op. In totaal kwamen van groot tot klein 96 dieren onder de hamer. De hoogste prijs werd neergeteld voor Marie 357. De met 86 punten ingeschreven Goldwyndochter uit de excellente Marie 299 (v. Allen) ging voor 7400 euro naar familie Markus uit Papekop. Het op één na hoogste bod was voor Goldwyndochter Marie 356. Voor de kampioene middenklasse van de laatste Drentse wintershow telde plaatsgenoot Alex Verwaijen 7100 euro neer. De roodbonte Talentdochter Reiertjeshoeve Geertje 407 werd voor 4500 euro teruggekocht door haar fokker Ko de Haan uit Beerta.

V E E T E E LT

VX10_veeteeltvenster.indd 8

JUNI

1/2

2013

24-06-13 16:59

Veel stiervadervariatie in Franse top tien Via Thelo blijft in Frankrijk de hoogste stier in de ISU-lijst. Van de O Manzoon zijn inmiddels ruim drieduizend dochters aan de melk, die hun vader een fokwaarde van 183 ISU bezorgen. Opvallend is nu de variatie in stiervaders in de top tien. Negen verschillende stiervaders tekenen voor de hoogste tien Franse stieren. Eén daarvan is de Amerikaanse BW Marshallzoon Diamond-Oak Frosty, die zijn zoon Drance Isy ziet debuteren met 169 ISU en 1,5 exterieur. Hoog in de lijst prijkt ook een van de eerste zonen van Stol Joc. Deze debuterende Duga Isy noteert 165 ISU en 2,0 exterieur. Duga Isy stamt uit de bekende keuringsvedette Benzouka. De in Frankrijk geboren Shottledochter verhuisde naar Duitsland, waar ze in 2012 nog de Schau der Besten op haar naam schreef.

Grote Duitse ki-fusie

De Duitse ki-organisatie Weser-Ems-Union (WEU) sluit zich per 1 oktober aan bij Masterrind. Dat hebben de leden van WEU half juni besloten in een bijzondere vergadering. De leden van Masterrind, dat ontstaan is uit de ki’s RPN, SRV en ZEH, stemden eerder al in met de voorgenomen fusieplannen. Door de samenwerking ontstaat een organisatie met bijna 9500 leden die jaarlijks 1,6 miljoen inseminaties uitvoeren. De schatting van de totale jaaromzet bedraag 165 miljoen euro.

32.000 euro voor topper ALH@Homesale WWS Precious P is met 32.000 euro de veilingtopper geworden tijdens de ALH@homesale. Precious is een hoornloze Epicdochter met als grootmoeder de veel benutte Golden Oaks Perk Rae. Ze werd gekocht door St. Johns river LLC uit de Verenigde Staten. Gezamenlijk brachten de 104 veilingnummers, waaronder ook stieren en embryopakketten, 794.340 euro op. De 79 verkochte vrouwelijke dieren waren goed voor 8640 euro. Tijdens de drieënhalf uur durende veiling kocht ook CRV een van de veilingtoppers. Voor 19.500 euro schafte de kiorganisatie de melkgevende Planetvaars Ricky 1 aan.

Vruchtbaarheid en beenwerk belangrijk in grasindex

CRV presenteert speciale stierenkaart voor weidegang CRV introduceert een speciale stierenkaart voor melkveebedrijven die veel weidegang toepassen. ‘Grazing’ is de term voor melkveehouderij waarbij het melkvee voornamelijk presteert op gras. Weidegang is daarbij natuurlijk belangrijk. ‘Koeien die in deze bedrijfsvoering passen, zijn vruchtbaar, hebben een goede conditie, goede benen en zijn persistent en efficiënt’, legt Gert-Jan van den Bosch van CRV uit. Dat leerde CRV van veehouders in onder meer het Groene Hart (Nederland) en Nieuw-Zeeland en Ierland, via de Grassland Alliance. ‘Op basis daarvan hebben we een zogenaamde graslandindex ontwikkeld, de basis voor de stierenkaart grazing.’ Op de stierenkaart grazing heeft CRV

haar stieren verzameld die goed scoren op basis van de graslandindex. Voor zwartbont is Cricket de hoogst scorende stier met een graslandindex van 109. Andere stieren op deze lijst zijn Persuader, Atlantic en Goli. Bij roodbont is Maniac de hoogste met 108. De hoogste stier binnen het kruisingssegment is de fleckviehstier Vanstein met een graslandindex van 122. CRV verspreidt de stierenkaart grazing selectief onder veehouders in Nederland en Vlaanderen waar gras de belangrijkste voedingsbron van het melkvee is. Het initiatief is in gang gezet door het netwerk ‘Fokken op bedrijfsstijlen’, waaruit al eerder de stierenkaart voor robotbedrijven voortkwam.

Einde voor Boliver en Schaffner In juni is zowel de Amerikaanse stier Boliver als de Duitse stier Schaffner gesneuveld. Choicezoon End-Road PVF Boliver van de Amerikaanse ki-organisatie ABS werd veertien jaar. In aantal rietjes was hij voor ABS na de stier Regancrest Die-Hard de stier met het hoogste levenstotaal. In Nederland en Vlaanderen zorgen 337 dochters voor een NVI van 137 en een totaal exterieur van 102, waarbij de uiervererving met 109 het sterkst is. De groot-

ste dochterschare van Boliver loopt in de Verenigde Staten: ruim 28.000 dochters dragen daar bij aan zijn fokwaarde. In Duitsland viel het doek voor Schaffner, die zeven jaar oud werd. De Shottlezoon was een van de populairste stieren van ki-organisatie Masterrind. Alleen al in Nedersaksen en Saksen verkocht de ki 170.000 doses van de Shottlezoon. Schaffner, die stamde uit de met 95 punten ingeschreven aHa Rubens Carla, noteerde 193 NVI en 111 exterieur.

V E E T E E LT

VX10_veeteeltvenster.indd 9

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 16:16

sadf H O O F D A RT I K E L I N T E R N A T I O N A L I S E R I N G

Internationaal ﬂoreren diverse Nederlandse en Belgische bedrĳven uit de agribusiness. In een zevenluik een overzicht van een aantal belangrĳke internationale spelers met Nederlandse en Belgische wortels. Voeding: Co de Heus: ‘Sterke positie in thuismarkt blĳft noodzakelĳk’ (pag. 20) Mechanisatie: Robert Liet: ’Door te blĳven innoveren niet bang voor kopiëren’ (pag. 26) Economie: Sander Honingh: ‘Mondiale voorsprong door feeling voor boerenbedrĳf’ (pag. 30) Fokkerĳ: Roald van Noort: ‘Schaal creëren is wat anders dan winst ophalen’ (pag. 44) Ruwvoerteelt: Bastiaan Barenbrug: ‘Specialisme maakt internationalisering nodig’ (pag. 52) Melkwinning: Alexander van der Lely: ‘Betere producten door internationale oriëntatie’ (pag. 58) Huisvesting: Roelof Westerbeek: ‘Het imago van Nederlandse boeren is hoog’ (pag. 66)

Agrarische sector levert voor tien

Geen crisis vo

Terwĳl de economie in het slop zit, blĳven de agro- en foodexport een heel stabiele factor, zowel in Vlaanderen als in Nederland. Internationaliseren levert rendement, creëert banen en stimuleert innovatie en de toekomst lĳkt ook nog eens rooskleurig. tekst Alice Booĳ

e wereldeconomie zit in een crisis, maar de agrarische handel floreert. De in juni bekend geworden Europese cĳfers over de im- en export van agrarische producten laten zien dat Nederland met 24 miljard euro het grootste handelsoverschot van alle 27 EU-landen heeft. In de totale Europese export heeft Nederland een aandeel van vĳftien procent. Nederland staat daarmee op de tweede plaats achter Duitsland (16%) en wordt gevolgd door Frankrĳk (13%) en België (8,2%). Meer dan de helft van de agrarische uitvoer door de EU-27 komt daarmee uit deze vier landen. Afgelopen jaar steeg de brutoproductiewaarde van de landen tuinbouw nog eens vier procent ten opzichte van 2011. ‘Het hele agrocomplex levert tien procent toegevoegde waarde aan de Nederlandse economie én de werkgelegenheid’, analyseert Petra Berkhout van het Landbouw Economisch Instituut (LEI). Van alle Nederlandse uitvoer van 331 miljard euro levert de agrosector 76,2 miljard euro. ‘Vlees, zuivel en sierteelt zĳn de top drie van beste exportproducten.’ Goede cĳfers, die ook nog eens vergezeld gaan door positieve toekomstverwachtingen. ‘De crisis vind je niet terug in deze cĳfers. Er zit groei in, elk jaar weer’, licht Berkhout toe. ‘De Nederlandse landbouw is van oudsher sterk; we hebben boeren met vakmanschap, goede productieomstandigheden en samenwerking tussen onderzoek, onderwĳs en voorlichting. Het zorgt ervoor dat innovatie zĳn weg vindt. Dankzĳ de samenhang tussen de primaire bedrĳven en het bedrĳfsleven zĳn het producten van een hoge kwaliteit; ze zĳn veilig en betrouwbaar en daarmee houden we een goede naam in het buitenland.’

Chinese moeder wil Nederlandse zuivel De onlangs gepubliceerde zuivelcĳfers over het jaar 2012 bevestigen dat Nederland een van de allersterkste zuivellanden ter wereld is. ‘Het zegt genoeg dat Chinese moeders speciaal melkpoeder van Nederlandse zuivel willen hebben’, geeft Klaas Johan Osinga van LTO Nederland aan. ‘De kwaliteit en veiligheid van het Nederlandse product staan bĳzonder hoog aangeschreven.’ Het is overigens een imago dat je niet van de ene op de andere dag krĳgt, geeft Osinga aan. ‘Daar doe je tientallen jaren over, dat moet je koesteren en je moet oppassen dat je deze goede naam ook behoudt.’ Nederland staat in de top drie van meest exporterende zuivellanden

V E E T E E LT

VX10_hoofdverhaal.indd 10

JUNI

1/2

2013

24-06-13 15:30

voor tien procent bĳdrage aan de Nederlandse economie

is voor de landbouw ter wereld. Nieuw-Zeeland exporteert 95 procent van zĳn melkproductie, Nederland 60 procent. ‘Dit betekent dat één op de vĳf veehouders melk produceert die uiteindelĳk naar derde landen gaat’, geeft Osinga het belang aan voor de Nederlandse melkveehouders. ‘Twee van de vĳf veehouders produceren nog eens melk die wordt gebruikt voor zuivelproducten die naar de rest van Europa gaan. Als we alleen maar zelfvoorzienend zouden produceren, zouden drie van de vĳf veehouders niet nodig zĳn.’ Zuiveladviseur Mark Voorbergen geeft aan dat de Nederlandse zuivel de laatste jaren de juiste slag heeft gemaakt om de markten in de wereld op te zoeken die zorgen voor rendement. ‘Tot 2007 was het alleen maar kaas dat mede dankzĳ de de sterk oplopende wei-opbrengsten de prioriteit kreeg in investeringsbeslissingen. Sindsdien zie je dat met name de droge melkgrondstoffen steeds meerwaarde opbrengen. Dat is wat de wereldmarkt wil en gezien de investeringsfocus in Europa gaat daar de extra productie van melk na 2015 ook grotendeels naartoe’, voorspelt Voorbergen. Ook in die verschillende poedermarkten weet de Nederlandse zuivel, onder aanvoering van FrieslandCampina, de juiste markten aan te boren. ‘Iedereen heeft het over China en Rusland als grote markten, maar er zĳn nog wel vĳftig markten op een lager niveau die ook elk jaar meer zuivel nodig hebben. Als je je in vier tot vĳf van dit soort landen hebt gepositioneerd, zet je de export op groei. De kansen liggen overal.’

Groeikansen vee-export De export van melkvee is al jaren een stevige pĳler onder de melkveehouderĳ. Tussen de 40.000 en 50.000 dieren verlaten in een goed jaar Nederland voor een ‘tweede leven’ in een ander land, vertelt Veeprodirecteur Reinout van Gent. ‘Dat gaat over totaal zo’n 100 miljoen euro aan exportwaarde.’ De laatste anderhalf jaar is het echter wat mager, vanwege het Schmallenbergvirus. ‘Met name landen buiten Europa hebben extra beperkingen opgelegd. Het betekent dat er naar Rusland zo al 10.000 minder vaarzen gaan’, schat hĳ in. ‘Totaal verkopen we nu zo’n 20.000 vaarzen minder vergeleken met een normaal jaar.’ En er zĳn nog wel meer beperkingen die export kosten. ‘We zĳn in Nederland heel goed georganiseerd. We zĳn het beste jongetje van de klas en dat is ook terecht. Echter, door allerlei regels, certificaten en controles lopen we vergeleken met landen als Duitsland en Frankrĳk vertraging op’, weet Van Gent. Groeikansen zĳn er volgens Van Gent dus ook zeker. ‘Ja, ook na 2015, als we de diergezondheid maar op een hoog peil krĳgen en houden. Men komt in Nederland kopen dankzĳ kwaliteitsvee met een hoge duurzaamheid. Onze insteek is dan ook: dit jaar koopt een klant koeien, volgend jaar de buurman. De samenwerking tussen overheid en bedrĳfsleven is dan heel belangrĳk.’ De verkoop van vaarzen is namelĳk één ding, het vervolg hiervan is nog veel indrukwekkender zo geeft de Veepro-directeur aan. ‘Huisvesting, voeding, melkmachines, advies, na de verkoop van de dieren volgt er nog voor vele miljoenen euro’s meer verkoop.’ De internationale export van kennis en kunde noemt Osinga ook expliciet. ‘Onze agrarische veehouder zelf is natuurlĳk ook een exportproduct’, signaleert hĳ. ‘Overal in de wereld kom je Nederlandse melkveehouders tegen. Zo krĳgen we overal invloed, dat zie je ook weer terugkomen naar Nederland.’

V E E T E E LT

VX10_hoofdverhaal.indd 11

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 15:30

H O O F D A RT I K E L

Nederlandse kennis naar ontwikkelingslanden Niet alles wat de grens overgaat wordt meteen in klinkende munt uitbetaald. Agriterra stimuleert de melkveehouderĳ in ontwikkelingslanden met vrĳwilligers die hun kennis en ervaring delen. ‘De melkveehouderĳ is “booming”, geeft directeur Kees Blokland van Agriterra aan. ‘Wĳ helpen de lokale bevolking om hun eigen welvaart te verbeteren. Daar wil Agriterra exporteert landbouwkennis

je als bedrĳfsleven natuurlĳk bĳ zĳn.’ Er is wereldwĳd veel vraag naar melk en dan wordt er ook gekeken naar de productiecapaciteit in ontwikkelingslanden. ‘Wie melk met kwaliteit kan leveren, heeft een markt én goede prĳzen. Er liggen wereldwĳd enorme kansen’, vertelt Blokland. Voor Agriterra is de vraag vanuit de lokale boerenbevolking en hun organisaties bepalend. ‘Het moeten geen hoogstandjes worden met businessparken of investeerders die hele lappen grond opkopen. Dat zĳn alleen maar eilanden van vooruitgang. We willen aansluiten bĳ de lokale initiatieven van gewone boeren. Dat gaat over coöperaties, net zoals onze opa’s en oma’s die hier hebben opgezet door hun krachten te bundelen.’ En daar zit ook een belang bĳ voor het Nederlandse bedrĳfsleven. ‘Je wilt geen goedkope concurrentie zonder richtlĳnen, maar een verantwoorde groei.’

De Nederlandse ervaringsdeskundigen – die vrĳwillig worden uitgezonden – zĳn bĳ uitstek geschikt om die lokale ontwikkeling te ondersteunen. ‘Het is een vorm van maatschappelĳk verantwoord ondernemen. Zo helpt het Nederlandse bedrĳfsleven bĳ de ontwikkeling en in een later stadium komt daar vaak ook vraag naar technologie en specifieke kennis. Dan valt er ook wat te verdienen.’ De Nederlandse veehouderĳ is een bron van informatie, weet ook Theun Vellinga, onderzoeker veehouderĳ bĳ Wageningen UR. ‘We lopen voorop en willen kennis ook met anderen delen. Vanuit betrokkenheid, maar ook vanuit een zakelĳk belang.’ Hĳ noemt het pensmodel, de footprint voor diervoeders en mestbe- en verwerking als voorbeelden. ‘Kennis die vanuit Nederland op Europees niveau toegepast wordt. Samenwerking tussen overheid en bedrĳfsleven is het sleutelwoord.’

Tabel 1 – Nederlandse uitvoer van melken zuivelproducten in euro’s (x 1000), incl. intrahandel, excl. restituties (bron: PZ, Eurostat)

product

2000

2005

2008

2009

2010

2011

2012 *

1.773.965 740.494 267.673 765.799

1.927.161 799.061 239.256 888.844

2.550.617 1.048.663 340.254 1.161.700

1.964.567 780.203 236.732 947.631

2.446.452 942.189 349.990 1.154.274

2.712.640 1.057.373 344.869 1.310.397

2.841.741 1.073.723 329.114 1.438.904

boter en boterolie (in euro’s x 1000) boter boterolie zuivelpasta’s

461.487 342.515 118.210 762

473.876 318.465 151.730 3.681

476.636 372.746 103.733 157

448.016 341.686 105.815 515

615.809 446.443 169.044 322

725.828 493.621 229.488 2.719

790.373 566.219 218.778 5.375

ingedikte melk, vloeibaar (in euro’s x 1000) zonder suiker met suiker

263.290 191.098 72.192

286.973 211.334 75.638

346.890 280.888 66.002

353.705 266.011 87.695

363.170 283.980 79.190

394.721 294.547 100.174

445.853 352.512 93.341

ingedikte melk, poeder (in euro’s x 1000) niet-mageremelkpoeder mageremelkpoeder

603.091 393.941 209.151

516.246 414.204 102.041

692.991 561.106 131.886

545.880 414.427 131.453

731.175 523.897 207.277

824.471 537.634 286.837

768.598 531.227 237.372

melk en room (in euro’s x 1000) room melk

169.228 64.191 105.037

306.001 145.758 160.244

344.775 199.506 145.269

352.290 195.480 156.810

436.151 181.079 255.072

521.510 228.770 292.740

471.640 205.424 266.216

overige producten (in euro’s x 1000) wei en weiproducten lactose en melksuikerstroop gefermenteerd (yoghurt etc.)

263.308 149.384 86.449 27.475

305.262 166.391 93.777 45.094

419.725 224.484 151.428 43.812

445.970 179.681 224.240 42.049

459.649 243.532 141.511 74.606

502.592 315.801 97.919 88.871

618.981 374.620 137.153 107.208

3.534.369

3.815.520

4.831.633

4.110.428

5.052.406

5.681.761

5.937.186

43.454.000

50.099.365

64.402.137

60.525.610

66.633.443

72.496.149

76.211.909

231.853.610

281.300.142

370.480.340

309.359.084

371.541.182

409.344.532

431.419.207

kaas (in euro’s x 1000) Gouda Edam overige

totaal (in euro’s x 1000) totale uitvoerwaarde van landbouwproducten ** totale waarde van de Nederlandse uitvoer ** *) voorlopig; **) bron: LEI

V E E T E E LT

VX10_hoofdverhaal.indd 12

JUNI

1/2

2013

24-06-13 15:30

totaal financiële en zakelĳke dienstverlening handel, vervoer en opslag zorg agro & food industrie overheid bouwnĳverheid onderwĳs informatie en communicatie delfstoffenwinning energievoorziening horeca overig

10,0%

7,9% 7,5% 5,7% 5,1% 4,1% 3,0% 1,9% 1,6% 3,1% 0

519,1 23,8% 16,8%

9,5% (waarvan zuivel 1,2%)

tuinbouw 36%

akkerbouw 11%

brutoproductiewaarde 2011 € 25,3 miljard melkveehouderĳ 18%

100 200 300 400 toegevoegde waarde (in miljarden euro’s)

vee, vlees en eieren 21%

500

Figuur 1 – Agro & food-bijdrage aan de Nederlandse economie in 2010 (bron LEI)

Waar liggen in de toekomst nog kansen? Osinga geeft aan dat Nederland voorop loopt bij het betrekken van de maatschappij bij de melkveehouderij. ‘De wensen van consumenten worden gehoord; denk maar aan duurzaamheid, klimaat, antibioticagebruik en dierenwelzijn. Bij ons is dat belangrijk en het is een uitdaging om de rest van de wereld mee te nemen in dit denken.’

overig 14%

Figuur 2 – Brutoproductiewaarde van de Nederlandse landbouw in 2011 (bron: LEI)

En hoe zal het na 2015 gaan? Krijgen we niet veel te veel melk waardoor de prijzen te laag worden? Voorbergen denkt juist dat het quotumvrije tijdperk veel kansen gaat bieden. ‘Nederland levert kwaliteitsmelk en heeft een zekerheid van aanvoer door jaarrond productie en ideale klimaatomstandigheden. Waarom denk je dat verwerkers hier neerstrijken? Omdat ze op zoek zijn naar nieuwe melkaan-

voer van hoge kwaliteit. Dan zijn ze in Nederland op de allerbeste plek.’ Groei zit er niet in Europa, maar wel in de rest van de wereld, geeft Voorbergen aan. ‘Uiteindelijk zul je zien dat die extra vraag werkt als een soort hefboom voor de prijsvorming in Europese retailcontracten. Dat is goed nieuws voor de melkprijs en dus ook voor de Nederlandse melkveehouder. l

Ook in België stijging export Met een stijging van 8 procent naar een totaal van 38,4 miljard euro, steeg ook de agrarische export vanuit België over 2012. De agrarische producten nemen van de totale Belgische export zo’n 11 procent voor hun rekening. Het exportgerichte Vlaanderen zorgt voor 81,5 procent van de nationale uitvoer. De Vlaamse overheid geeft aan dat er nog groeipotentie is van producten naar derde landen, landen buiten de EU. Het goede jaar 2012 kreeg ook de wind

in de rug door een daling van de wisselkoers van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar en het Britse pond, zo geeft VILT-onderzoeker Vincent Samborski aan. ‘De groei was er wel, maar niet zo hoog en sterk als de cijfers doen vermoeden. Toch verwachten we dat het beeld in 2013, ondanks een lagere inflatie, hetzelfde is.’ België heeft binnen de 27 EU-landen een aandeel van 8,2 procent in de totale uitvoer. Van alle agrarische export is zo’n 20

Tabel 2 – In- en uitvoerwaarden voor de dierlijke producten en hun aandeel per productcategorie (in miljoen euro) in België in 2012 (bron: Comext)

invoerwaarde (in milj. euro)

aandeel uitvoerwaarde (%) (in milj. euro)

aandeel saldo (%) (in milj. euro)

vers vlees fokdieren gedroogd en gerookt vlees vleesbereidingen slacht- en gebruiksdieren zuivelproducten, waarvan kaas volle en magere melk boter en melkvet eieren andere dierlijke producten bijenhoning niet eetbare dierlijke producten

1.228 48 109 551 483 2.863 995 311 372 138 162 43 272

20,8 0,8 1,8 9,3 8,2 48,5 16,9 5,3 6,3 2,3 2,7 0,7 4,6

3.154 51 97 683 295 3.050 473 349 403 153 94 43 277

39,9 0,6 1,2 8,6 3,7 38,6 6,0 4,4 5,1 1,9 1,2 0,5 3,5

+1.926 +3 –12 +132 –188 +187 –522 +38 +29 +15 –68 0 +5

totaal

5.897

100

7.898

100

+2.001

procent afkomstig van dierlijke producten, waarvan 41 procent zuivelproducten is en 38 procent vers vlees. Vooral dit verse vlees heeft een bijdrage geleverd aan het positieve handelssaldo. Hierbij komt 608 miljoen euro op het conto van rundvlees. Zuivelbereidingen, kaas, mageremelkpoeder, boter en melkvet zijn in deze volgorde de belangrijkste zuivelproducten die de grens overgaan. Overigens komt er meer kaas België binnen, voornamelijk uit Frankrijk en Nederland. Voor 68 procent wordt de handel in agrarische producten bedreven met buurlanden. In de handel met derde landen liggen nog mogelijkheden tot groei, met name Rusland, China, India, Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Dat geldt met name voor de zogenaamde BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China), geeft Samborski aan. ‘China is een oneindige markt, vooral voor verse producten.’ De export vanuit België nam sterker toe dan de import, waardoor het agrarische handelsoverschot is toegenomen tot 4,7 miljard euro. Vooral de dierlijke producten en agro-industriële producten dragen bij tot dit positieve saldo. De belangrijkste Belgische exportproducten zijn chocolade, aardappelbereidingen, varkensvlees, diepvriesgroenten en bier. Komende jaren wordt een verdere toename van de export verwacht.

V E E T E E LT

VX10_hoofdverhaal.indd 13

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 15:30

GenDiff_2013_04_Veeteelt_NL 10-04-13 13:38 Pagina 1

VAUCLUSE O-Man x Hershel x Gibbon

Productiefokwaarde (04-2013, GES) Betrouwbaarheid 90% +956 Kg Melk % vet +0.04 % eiwit +0.07 Kg vet +45 Kg eiwit +39 Inet € 265,LVD +205 NVI 189

Exterieurfokwaarde (04-2013, GES) Betrouwbaarheid Frame Uier Benen Totaal

88% 104 107 104 107

Uiergezondheid

106

aAa-code

531

Han Hopman

Vaucluse dochter: Drouner Ria 1084 VG87 Eig.: Mts. H. & C. Albring, Drouwenermond

Vaucluse

• Op basis van Nederlandse - en Vlaamse dochters stijgt Vaucluse +36 NVI punten • Probleemloze krachtige & productieve koeien • Plus voor gehalten • Gezonde en goed aangehechte uiers • Sterke klauwen

Postbus 24 | 7730 AA Ommen Tel.: 0529 45 00 45 Our innovations, your succes Fax: 0529 45 00 50

www.genesdiffusion.com

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: voorzitter kaatsvereniging Woonplaats: Schettens Naam: Sytse Hibma Aantal koeien: 135 Leeftĳd: 33

Sytse Hibma: ‘Het is mooi dat de beleving van sport in een dorp bestaat’

Kaatsen met jong en oud tekst Tĳmen van Zessen

riesland is voor velen de provincie van schaatsen, fierljeppen en skûtsjesilen. Maar de kaatssport mag in dit rĳtje zeker niet ontbreken. Sytse Hibma is in Schettens voorzitter van de lokale sportvereniging waar kaatsen een belangrĳke plek inneemt. ‘In de zomer wordt met name in dit westelĳk en noordelĳk deel van Friesland veel gekaatst. Natuurlĳk spelen veel jongeren ook voetbal, maar in de zomermaanden is kaatsen hier erg populair’, vertelt Sytse. Zĳn vereniging telt ruim honderd leden, variërend in de leeftĳd van 7 tot 77 jaar. De kaatssport kent een lange traditie en was in Nederland ooit zelfs de meest beoefende sport. Het is een balspel waarbĳ twee teams van elk drie personen tegen elkaar spelen. De bedoeling van het spel is om van afstand de bal in het perk te slaan, een vast omlĳnde zone in het veld. De puntentelling is vergelĳkbaar met die in de tennissport. ‘Het leuke van de kaatssport is dat van te voren moeilĳk te voorspellen is wie er gaat winnen. Natuurlĳk speelt talent voor het spel wel een rol; wie de juiste techniek hanteert kan ver komen. En een sterke conditie en tactiek kunnen ook een verschil maken.’ Hibma mag dan voorzitter zĳn, hĳ is zo fanatiek dat hĳ zelf ook graag een balletje meekaatst. ‘Dat lukt op zichzelf prima, al betekent het wel dat ik de week voorafgaand aan een wedstrĳd extra druk ben met het organiseren van het toernooi. Soms komt het voor dat er zich tachtig deelnemers aanmelden, dan ben ik gemiddeld zo’n tien uur in de week kwĳt aan de voorbereidingen.’ De meeste tĳd gaat zitten in het loten van de deelnemers en het opstellen van wedstrĳdschema’s. Verder moeten we het speelveld aanleggen, worden er prĳzen besteld en zĳn er vrĳwilligers nodig voor de kantine. ‘Rondom een wedstrĳd zĳn minimaal vĳftien vrĳwilligers betrokken bĳ de uitvoering. Het is heel mooi dat die beleving binnen een dorp bestaat.’ Toch leek de sportvereniging in 2005 even op zĳn laatste benen te lopen. Als gevolg van de nodige bestuurlĳke problemen bood Hibma zich vrĳwillig aan als bestuurlid. ‘Ik vond het jammer als de vereniging zou ophouden te bestaan. Als je zo’n vereniging binnen een dorp opgeeft, dan moet de lokale jeugd naar een andere kern om te sporten. Wat is er nu mooier dan met lokale mensen een eigen vereniging te hebben?’ Valt het kaatsseizoen niet ongelukkig samen met de oogstwerkzaamheden op een melkveebedrĳf ? Hibma haalt de schouders op: ‘De loonwerker hier haalt de hele eerste snede in drie dagen naar huis; vroeger was je daar drie weken mee bezig. Het meeste landwerk besteden we uit en als ik tĳdens toernooien tien minuten naar huis moet, dan is dat geen ramp, ik ben niet onmisbaar.’

V E E T E E LT

VX10_even geen boer.indd 15

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 14:55

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Jan en Bertus van der Zĳl Vanwege verbouwingen stonden de koeien van de familie Van der Zĳl zes jaar binnen. Na een moeilĳk eerste weideseizoen in 2012 kent 2013 een goede start. Aantal koeien: Hoeveelheid land: Melkquotum: Melkproductie:

Vegelinsoord

150 107 hectare 1,2 miljoen kg 8.000 4,45 3,52

Jan en Bertus van der Zĳl

Het voeren van de koeien wordt uitbesteed

Familie Van der Zĳl streeft naar maximaal gebruik van vers weidegras

Opnieuw leren weiden Het weiden perfect in de vingers krĳgen is niet makkelĳk als de complete veestapel zes jaar niet buiten is geweest, was de ervaring van Jan en Bertus van der Zĳl. Jan volgt een weidegangcursus om met weiden een zo laag mogelĳke kostprĳs te bereiken. tekst Jorieke van Cappellen

et overgrote deel van de 150-koppige veestapel van de familie Van der Zĳl staat enthousiast te grazen in de wei achter de stal. Dat was vorig jaar nog wel anders, weet Jan van der Zĳl. ‘Toen je de koeien naar buiten deed, stonden ze na

een uur alweer aan de draad.’ Het feit dat de koeien liever binnen dan buiten stonden, kwam als een verrassing voor de familie Van der Zĳl, die weidegang juist hoog in het vaandel heeft staan. ‘Ik weid de koeien al ruim veertig jaar’,

vertelt vader Bertus van der Zĳl (57), die het bedrĳf met zoon Jan (29) sinds 2011 in maatschap runt. Het melkveebedrĳf in het Friese Vegelinsoord, dat nu plaats biedt aan 150 melkkoeien inclusief 115 stuks jongvee, fungeerde oorspronkelĳk als de jongveelocatie van het destĳds veel grotere familiebedrĳf van de familie Van der Zĳl, dat twee kilometer verderop ligt. Opa Jan van der Zĳl legde daarvan het fundament. ‘In 1990 hadden we uiteindelĳk een bedrĳf met 300 melkkoeien, voor die tĳd een groot bedrĳf’, vertelt Bertus van der Zĳl. ‘Omdat mĳn drie andere broers ook boer wilden worden, besloten we het bedrĳf op te splitsen in meerdere locaties. We zĳn nu allemaal nog steeds

Elke drie dagen verhuizen de 150 melkkoeien naar een nieuw, fris perceel

V E E T E E LT

VX10_bedrijfsrep vd Zijl.indd 16

JUNI

1/2

2013

21-06-13 11:34

Naast de inzet van holsteins kruist Van der Zĳl in met Zweeds roodbont en brown swiss

Voor extra structuur in het stalrantsoen is eigengeteelde vezelhennep opgenomen. Dat is goedkoper dan voederstro en smakelĳk voor de koeien

melkveehouder’, zegt Bertus met een zekere trots. Toen zoon Jan ook melkveehouder wilde worden, werd besloten de maatschap met de broers te stoppen. Sinds 2011 boeren Bertus en zoon Jan samen in maatschap. Om het bedrĳf klaar te maken voor de toekomst, werd in 2006 het jongveegedeelte in de ligboxenstal omgebouwd voor melkvee en kwam er tevens een nieuw gedeelte aan de ligboxenstal. ‘Na deze verbouwing zĳn we meteen 150 koeien gaan melken en dat doen we nu nog. In de huidige situatie is dit ook het maximum aantal koeien dat we kunnen melken’, vertelt Jan.

krĳgen, bovendien moesten we de erfverharding compleet nieuw aanleggen’, aldus Jan. In 2012 was het bedrĳf zover om de koeien dan eindelĳk weer te laten weiden. De teleurstelling was echter groot toen Jan en Bertus zagen dat de koeien liever terug naar binnen wilden. Bertus: ‘Een groot deel van onze veestapel was in die zes jaar vervangen en daardoor nog nooit buiten geweest.’ Jan vult aan: ‘De koeien waren gewend dat het voer gewoon voor hun neus lag aan het voerhek. Het afhappen van gras in de weide hadden ze nooit geleerd en vonden ze kennelĳk te veel moeite. En bĳ een drup regen stonden ze helemaal snel weer aan de draad.’ Ook liggen deden de koeien nog altĳd liever in een ligbox. ‘Er waren koeien die de hele dag bleven staan en dan bĳ binnenkomst in de stal meteen in de eerste ligbox gingen liggen. Zoiets hadden we nooit eerder gezien’, aldus Jan, die aangeeft dat het liggen op stal wel betekent

Koeien zes jaar binnen Hoewel fan van beweiden, hield maatschap Van der Zĳl de koeien door alle veranderingen de afgelopen zes jaar noodgedwongen binnen. ‘Door de uitbreiding van de stal wilden we het management eerst goed in de vingers

dat het koecomfort in de stal goed is. Naast het gedrag van de koeien deden zich ook andere problemen voor. ‘We hebben een relatief krappe huiskavel van 37 hectare. Omdat we een groter koppel koeien hadden, besloten we enkele grotere percelen te maken en te gaan standweiden. De koeien vraten echter te weinig en vertrapten vooral veel, waardoor het gras ook minder smakelĳk werd. Het maakte 2012 bepaald niet tot een ideaal eerste weidejaar. ‘We hebben zeker melkproductie verloren. Vorig jaar hadden we een rollend jaargemiddelde dat 400 liter lager lag dan gewoonlĳk’, zegt Jan.

Weiden in Australië Toch zien Jan en Bertus vooral de voordelen van koeien weiden en beiden besloten het in 2013 opnieuw te proberen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat als je goed kunt weiden, je twee cent per kilogram melk kunt besparen op je kostprĳs, door onder andere minder aanvoer van andere eiwit-

V E E T E E LT

VX10_bedrijfsrep vd Zijl.indd 17

J U NI

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 11:34

B E D R I J F S R E P O RTA G E

bronnen en het besparen van trekkerwerk’, zegt Jan. Zĳn overtuiging over weiden werd versterkt toen hĳ samen met zĳn vriendin een half jaar rondreisde in Australië en Nieuw-Zeeland en er meerdere bedrĳven bezocht. ‘Daar zĳn ze meester in het sturen op lage kosten. Natuurlĳk is de situatie in Australië en Nieuw-Zeeland niet echt te vergelĳken met de intensieve melkveehouderĳ in Nederland, maar waarom zou je het kwalitatief beste gras niet benutten? Daarnaast zorgt de weidepremie van 50 cent per 100 kilogram melk op ons bedrĳf voor 5000 tot 6000 euro extra melkgeld.’ Van der Zĳl denkt dat het verschil tussen gangbare en weidemelk in de toekomst zelfs groter kan worden. ‘In Nederland zĳn consumenten steeds kritischer op het welzĳn van dieren.’ De arbeid die met weiden gemoeid is, vindt Jan minder belangrĳk. ‘Het is vooral een andere manier van werken. Ook het voeren op stal kost tĳd.’

Voeren via smartphone Om tegenvallers in het weiden dit jaar te voorkomen, neemt Jan deel aan de cursus Dynamisch beweiden, aangeboden door het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK). ‘Jonge melkveehouders van nu zĳn niet standaard opgegroeid met beweiden zoals de generatie voor ons. Bovendien studeren of werken veel jonge melkveehouders naast hun bedrĳf. Maar goed weiden vergt inzicht en kennis van het grasland en daar moet je tĳd in steken’, is Jans mening. Streven naar een maximaal gebruik van vers gras is op het bedrĳf van Van der Zĳl het doel. In verband met de krappe huiskavel weiden Jan en Bertus de 150 melkkoeien alleen overdag. Zoals aangeraden op de cursus, maakt Jan nu al vanaf het vroege voorjaar wekelĳks een ronde door zĳn percelen en meet hĳ het gras met een grashoogtemeter. ‘We hebben de 37 hectare huiskavel nu opgedeeld in percelen van tweeënhalve hectare. Na drie dagen

weiden verhuizen we het hele koppel naar een nieuw en fris perceel, zodat ze goed blĳven vreten.’

Geneeskrachtige vezelhennep De nieuwe aanpak werpt al in het begin van dit weideseizoen zĳn vruchten af. ‘De melkproductie blĳft tot nog toe op peil. En het ploegje dat de hele dag tot melkerstĳd blĳft weiden, wordt alleen maar groter’, vertelt Jan. Jan kan het rantsoen in de stal gemakkelĳk aanpassen op het aanbod van gras in de weide via de smartphone of de iPad. Het voeren wordt namelĳk uitbesteed aan het bedrĳf Koeien Voeren.nl, dat dagelĳks met een mengvoerwagen bĳ de familie Van der Zĳl het erf oprĳdt om het voer te mengen en voor het voerhek te verstrekken. Door het uitbesteden van het voeren bespaart de familie arbeid en de aankoop van een eigen voermengwagen. Sturen in het rantsoen gaat eenvoudig. ‘Als er veel eiwit in het gras zit, verminder ik bĳvoorbeeld de sojagift met een halve kilo’, legt Jan uit.‘Voor het bepalen van het eiwit kĳk ik naar de grashoogte en bemesting van het perceel. Daarnaast volg ik de grasmonitor van Agrifirm en kĳk ik naar het ureum in de melk.’ De koeien krĳgen op stal een mengsel van graskuil, hooi, soja, raap, ccm en snĳmais. Ook krĳgen de koeien twee kilogram vezelhennep, dat de familie Van der Zĳl zelf teelt op 4 hectare. ‘Hennep zorgt voor extra structuur in het rantsoen en is een stuk goedkoper dan voerstro’, zegt Jan. ‘Ze zeggen wel dat er geneeskrachtige eigenschappen aan hennep zitten. De koeien vreten het erg graag.’

Niet inboeten aan melk Tussen de van oorsprong puur zwartbonte holsteinstapel van de familie Van der Zĳl zĳn enkele bruine en rode koppen te bespeuren. ‘Ook dat is de invloed van Jan’, grapt vader Bertus. Jan legt uit: ‘We hadden voorheen nog wel eens last van

klauwproblemen bĳ de koeien. We doen mee aan het kruisingsprogramma van CRV om door inkruisen de mindere koeien een grotere stap voorwaarts te laten maken in kracht en sterkere klauwen. We kruisen nu de onderste 25 procent van de veestapel in met Zweeds roodbont en brown swiss. Voor de fokkerĳ houden Jan en Bertus zich volledig aan het Stieradviesprogramma van CRV. ‘Bovendien denkt onze vaste inspecteur heel goed met ons mee. Hĳ kent onze veestapel goed en weet naar ons idee prima welke stier bĳ welke koe past.’ ‘We willen een duurzame koe die net dat beetje kracht en karakter heeft om door te blĳven gaan’, legt Jan het fokdoel uit. ‘Ook als het door bĳvoorbeeld een lage melkprĳs beter is om even iets terug te gaan in krachtvoer. Een hoogproductieve holstein kan dan totaal onderuit gaan. Liever 8.000 kilo melk zonder problemen dan 10.000 kilo met.’ Kruisen gebeurt wel gericht. ‘Het is niet de bedoeling dat je door kruisen echt gaat inboeten aan melk. In dat geval kiezen we toch liever voor holstein.’Jan hoopt dat het kruisen spoedig zĳn vruchten zal afwerpen. ‘De eerste kruislingen zĳn pas net aan de melk.’

Nieuw kavelpad Optimaliseren is het doel voor de komende jaren. ‘De jongste kalveren zĳn gehuisvest in een aparte schuur. Het jongvee vanaf drie maanden neemt nu nog een deel van de ligboxenstal voor het melkvee in beslag. ‘Voor dit jaar lossen we dat op door het jongvee vanaf drie maanden oud naar buiten te doen. Ze leren dan gelĳk het grazen’, aldus Jan. In de herfst wordt een jongveestal in de buurt gehuurd. Bovenaan op het investeringslĳstje staat echter een nieuw kavelpad tot aan de achterste weides. ‘Die moet er nog dit jaar komen. We hebben al verschillende offertes laten maken’, zegt Jan. De focus op weidegang is blĳvend ingezet. l

Van der Zĳl investeerde ruim in goede erfverharding. Een nieuw kavelpad naar de weides staat nu boven aan de prioriteitenlĳst

V E E T E E LT

VX10_bedrijfsrep vd Zijl.indd 18

JUNI

1/2

2013

21-06-13 11:34

VX02_p21.indd 21

04-02-13 13:03

SPECIAL INTERNATIONALISERING V O E D I N G

Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Afzet: Aantal medewerkers Nederland: Aantal medewerkers buitenland: Aantal productielocaties:

–

D E

H E U S

1911 Ede 4,3 miljoen ton voer 600 2400 32 in 10 landen

rest van de wereld 40%

omzetverdeling

Nederland 40% Polen 20%

Sterke positie in thuismarkt is noodzakelĳk voor buitenlands succes

Profiteren van kennis Meer dan een eeuw is De Heus actief in de veevoerwereld, waarvan vĳftien jaar in het buitenland. Door internationale activiteiten kunnen medewerkers zich professionaliseren. tekst Jaap van der Knaap

‘A

ls De Heus een niet-Nederlandse organisatie zou zĳn, dan zou ik als ondernemer in de veevoerwereld sterk overwegen om juist hier het hoofdkantoor te plaatsen.’ Een beter

compliment kan Co de Heus, CEO bĳ De Heus mengvoeders, niet geven aan de Nederlandse agrisector. ‘De Nederlandse veehouders hebben geprofiteerd van de aanwezigheid van sterke agribusiness-

bedrĳven en goed onderwĳs, zoals aan Wageningen Universiteit’, zo stelt De Heus. ‘De agribusinessbedrĳven in Nederland zĳn zo sterk omdat de Nederlandse veehouders zo kundig zĳn.’ De algemeen directeur van De Heus telt op zĳn vingers af: ‘Nutreco, Provimi, Agrifirm, ForFarmers en De Heus, het zĳn allemaal bedrĳven die het hoofdkantoor in Nederland hebben en qua omzet en volume wereldwĳd tot de top twintig belangrĳkste veevoerbedrĳven horen.’ Dat De Heus als familiebedrĳf in 1999 de stap maakte naar het buitenland door

Co de Heus: ‘Voor een regionale speler kan een dierziekte-uitbraak desastreus zĳn’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Voeding.indd 20

MEI

2012

21-06-13 16:00

V O E D I N G

een fabriek in Polen te starten, was bijzonder in de Nederlandse mengvoerwereld. De jaren ervoor had De Heus met name uitbreiding gezocht door in eigen land onder meer Brokking en Koudijs Wouda over te nemen. ‘Als we nog een generatie verder willen met De Heus, dan moeten we het grootschaliger aanpakken’, zo herinnert De Heus zich de uitspraak nog van zijn vader Henk (70), toen Co (44) samen met zijn broer Koen (43), midden jaren negentig in het bedrijf kwam werken. ‘In Nederland waren geen kandidaat-organisaties die in aanmerking kwamen voor overname en daarom was een stap naar het buitenland vanzelfsprekend.’ Net zo vanzelfsprekend is het dat De Heus Nederland als zeer belangrijke thuismarkt ziet. ‘Je hebt een sterke positie in de thuismarkt nodig om in de wereld succesvol te zijn. Hier zit de kennis, in Nederland is veel innovatie, daar kun je internationaal van profiteren.’

Dierziekte niet meer desastreus Door de internationale uitbreiding worden risico’s gespreid en daarmee is volgens De Heus de continuïteit van een bedrijf gewaarborgd. ‘Die continuïteit en stabiliteit zijn belangrijk voor veehouders, ze kunnen er hun eigen bedrijf verder mee ontwikkelen. Ze hoeven niet bang te zijn dat we uit de markt verdwijnen.’ Maar risico’s spreiden is ook voor De Heus als onderneming belangrijk. ‘Als er nu een dierziekte zoals vogelgriep of mkz in Nederland komt, is dat voor ons als bedrijf erg vervelend. Maar het zal er niet voor zorgen dat we omvallen, omdat we in andere landen nog omzetten maken. Waren we een regionale speler gebleven, dan kan zo’n uitbraak desastreus zijn voor het bedrijf.’ Met het uitbreiden van de activiteiten in het buitenland is De Heus ook aantrekkelijker voor bekwaam personeel. ‘Een sterk bedrijfsleven heeft schaalgrootte nodig. Medewerkers kunnen zich meer professionaliseren, verder verdiepen. Van die extra kennis kunnen de Nederlandse veehouders weer profiteren. Het is een soort vliegwiel: vergroten van het bedrijf draagt bij aan verbeteren van de kennis en dat zorgt weer voor betere producten.’ In Nederland mag De Heus dan wel de voornaamste productontwikkeling doen, ook de buitenlandse medewerkers brengen kennis in. ‘Het is niet alleen zenden wat we doen. Bedrijven en onderzoekers zien ook dat wij een interessante partner kunnen zijn en melden zich bij ons als ze een nieuwe product hebben. Zo zijn we gestart met de verkoop van Omnigen, een Amerikaans product dat natuurlijke weerstand bij melkkoeien verbetert. Dat product was ons niet aangeboden als we niet zo’n internationaal netwerk hadden.’ l

Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Afzet: Aantal medewerkers Nederland: Aantal medewerkers buitenland: Aantal productielocaties: Aantal dochterondernemingen: Aantal leden: Nettowinst 2012:

–

A G R I F I RM

1911 Apeldoorn 6,9 miljoen ton voer 2000 1500 29 in 8 landen 16 in 12 landen 17.750 21,2 miljoen

WestEuropa 23%

OostEuropa 8%

omzetverdeling

China 5%

Buitenlandse winst terug naar de leden ‘Noem de uitbreiding door de voersector naar het buitenland een stukje Nederlandse handelsgeest met als primaire drijfveer geld verdienen.’ Ton Loman, CEO van Agrifirm, legt uit dat afgelopen jaar een derde van Agrifirms omzet in euro’s in het buitenland werd gemaakt, goed voor vijftig procent van het brutoresultaat van de voercoöperatie. ‘De thuismarkt blijft enorm belangrijk voor Agrifirm, we willen voor onze leden-veehouders de beste producten leveren tegen een concurrerende prijs. De buitenlandse activiteiten zorgen ervoor dat de kostprijs

V O E D I N G

Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Afzet: Aantal medewerkers Nederland: Aantal medewerkers buitenland: Aantal productielocaties: In aantal landen actief: Aantal aandelen (x 1000) Nettowinst 2012:

–

laag blijft, een deel van de winst gaat weer terug naar de leden.’ Agrifirm exporteert met name kennis over voer, volgens Loman. ‘Veehouders moeten hier topondernemer zijn om een boterham te verdienen. Die kundige veehouders dagen ons uit om topproducten te maken en die kennis kunnen we vervolgens weer in het buitenland inzetten. In het buitenland zijn ze bereid daarvoor te betalen. In China zijn we twee keer zo duur als de lokale producenten, maar toch willen ze graag ons product vanwege de uiteindelijk betere resultaten.’

Fo r Fa r me r s

1897 Lochem 8,6 miljoen ton voer 852 1364 39 in 4 landen 50 105,26 53,3 miljoen

België 7%

Duitsland 30%

rest van de wereld 1%

omzetverdeling

Nederland 44%

Groot-Brittannië 18%

Unieke rol van voerleverancier ‘Tien jaar geleden heeft ForFarmers de doelstelling geformuleerd dat we tot de beste voerbedrijven van Europa voor prijs-kwaliteitverhouding willen behoren. Om dat te verwezenlijken is er voldoende omzet nodig om onderzoek en ontwikkeling betaalbaar te houden. Het uiteindelijke doel is een jaarlijkse omzet van tien miljoen ton.’ Volgens Henry Verwaijen, manager marketing ForFarmers Group, is de Europese markt nog erg versnipperd en is verdere consolidatie, waarbij Nederlandse voerfirma’s een leidende rol nemen, aannemelijk. ‘De Nederlandse veehouderijsector staat voor enorme uitdagingen vanwege hoge kosten voor grond, arbeid,

gebouwen, milieu en dierwelzijn. Door die hoge eisen aan het ondernemerschap stellen veehouders ook hoge eisen aan ons als voerfabrikant. De samenwerking tussen voerfabrikant en veehouders is hier uniek. In het buitenland is er vaker een onafhankelijke adviseur of consultant die adviezen geeft, maar hier heeft de voerleverancier die rol.’ ‘We halen ook kennis vanuit het buitenland. Zo zijn ze in Groot-Brittannië al veel verder met dierwelzijnseisen in de intensieve sectoren en is ketenintegratie en samenwerking met de retailers vanzelfsprekend. De kennis die we daar opdoen, benutten we ook in Nederland.’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Voeding.indd 21

Nederland 64%

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 16:00

D I E R G E Z O N D H E I D

Maagdarmwormen voor de melkproductie en de vruchtbaarheid nadelig

Worminfecties funest Hoe kunnen veehouders de kosten van infecties met leverbot en maagdarmwormen beter in kaart brengen? En wat zĳn methodes om selectiever te gaan behandelen? Dat is de focus van onderzoek aan het Laboratorium voor Parasitologie van de faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit Gent. tekst Johannes Charlier, Sien Verschaeve, Jozef Vercruysse

lle grazend rundvee staat in contact met worminfecties. Maagdarmwormen en leverbot zĳn vaak sluimerend aanwezig zonder duidelĳke ziektetekenen, maar zorgen niettemin voor belangrĳke productieverliezen door een verminderde melkgift en vruchtbaarheid. Globaal gezien wordt de schade geschat op 38 euro en 30 euro verlies per koe per jaar voor infecties met respectievelĳk maagdarmwormen en leverbot. Voor melkproductie is behoorlĳk juist in kaart te brengen wat een infectie precies aan verlies betekent. Over vruchtbaar-

heid is veel minder bekend. Wat wel vast staat, is dat een behandeling op geïnfecteerde bedrĳven een gemiddelde productierespons van één kilogram melk per koe per dag oplevert. Om de impact van deze ziekten te verminderen, coördineert het Laboratorium voor Parasitologie van de faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit Gent een Europees onderzoeksproject dat de expertise bundelt van veertien Europese onderzoeksinstellingen en enkele privébedrĳven. Een belangrĳke uitdaging bĳ de wormbestrĳding is om duurzaam om te gaan

met het gebruik van ontwormingsmiddelen. Incorrect of intensief gebruik kan leiden tot resistente wormen. Een bĳkomende problematiek is de beperkte keuze aan wormmiddelen tegen leverbotinfecties bĳ melkvee. Bovendien zĳn weinig nieuwe middelen in ontwikkeling.

Meer en meer subklinisch De afgelopen jaren is wormdetectie moeilĳker geworden. In de praktĳk is onder meer te zien dat de worminfecties evolueren van een klinisch naar een subklinisch ziektebeeld. De infectie beïnvloedt de productieprestaties wel, maar zorgt niet meer voor een algemeen ziek zĳn. In het verleden zĳn tankmelktests ontwikkeld die informatie bieden over de blootstelling van een bedrĳf aan worminfecties en de hieraan gekoppelde productieverliezen. Met behulp van antistofbepaling in tankmelk, een zogenaamd parasitair profiel van een bedrĳf, is de infectiegraad in te schatten. In de meer melkproductiegerichte regio’s van Vlaanderen en Wallonië is dui-

V VE EE ET TE EE EL LT T J JA UN NU I A 1R /I 2 1 /2 20 1230 0 9

VX10_maagdarmwormen.indd 22

21-06-13 14:13

delĳk meer gebruikgemaakt van het parasitair profiel voor het in kaart brengen van worminfecties. Tussen 2009 en 2012 is het aantal deelnemers verdubbeld. Ongeveer een kwart van de Belgische melkveebedrĳven maakte in 2012 gebruik van het parasitair profiel. Bĳ een antistofgehalte in tankmelk van 0,8 is bekend dat een productieverlies van een kilo melk per koe per dag optreedt. Uit de resultaten van de bedrĳven die in 2012 een parasitair profiel hebben laten uitvoeren, blĳkt dat bĳ vĳftig procent van de Vlaamse bedrĳven productieverlies optreedt als gevolg van maagdarmwormen. In Wallonië zouden bĳ tachtig procent van de bedrĳven productieverlies optreden als gevolg van maagdarmwormen. Op figuur 1 is de geografische spreiding weergegeven. Enkele gebieden zĳn duidelĳk zwaarder geïnfecteerd. Het aandeel bedrĳven met productieverliezen neemt de afgelopen drie jaar wel af in beide landsgedeelten. Het aandeel gaat van 70 procent in 2010 naar 60 procent in 2012. Wellicht heeft de toegenomen monitoring van maagdarmwormen ervoor gezorgd dat een daling is ingezet. België blĳft niettemin onder de Europese landen met de hoogste besmettingsgraad voor maagdarmwormen. Ook voor leverbot is een duidelĳke evolutie te zien de afgelopen jaren. In Vlaanderen nam tussen 2010 en 2012 het aantal bedrĳven met productieverliezen door leverbot af van 30 naar 25 procent. In Wallonië bleef het aantal geinfecteerde bedrĳven constant rond 33

Dr. Johannes Charlier, onder-

Dierenarts Sien Verschaeve

zoeker Lab. Parasitologie

procent van alle bemonsterde bedrĳven. Momenteel werkt het Laboratorium voor Parasitologie van de faculteit Diergeneeskunde in Merelbeke aan een webapplicatie (www.paracalc.com) om de kosten van parasitaire worminfecties op een melkveebedrĳf te kunnen inschatten. De schattingen wĳzen op grote bedrĳfsverschillen met verliezen die liggen tussen 0 en 125 euro per koe per jaar voor maagdarmwormen. Leverbotinfecties zouden tussen 0 en 70 euro per koe per jaar kosten. Om selectiever om te kunnen gaan met wormmiddelen, werd in nieuwe studies onderzocht of individuele melkmonsters gebruikt kunnen worden om de koeien te identificeren die het meeste baat hebben bĳ ontworming.

Een kilo melk meer per dag Een eerste studie vond plaats op elf Vlaamse bedrĳven, goed voor een totaal van 402 dieren, die positief scoorden voor leverbot op de tankmelktest. Behandeling tegen leverbot bĳ het droogzetten resulteerde in een gemiddelde toename van de 305 dagenproductie van 303 kg in vergelĳking met de controlegroep. Er was een belangrĳke variatie Gemiddelde van de gemeten antistoffen in melkonderzoek < 0,4 0,4-0,6 0,6-0,8 > 0,8 geen data

Figuur 1 – Geografische spreiding van de infectiegraad voor maagdarmwormen op Belgische melkveebedrĳven.

Prof. dr. Jozef Vercruysse, docent en onderzoeker Lab. Parasitologie

tussen de bedrĳven, van geen behandeleffect tot een effect van meer dan 600 kg melk over de lactatie. Het vet- en eiwitpercentage van de melk bleef daarbĳ onveranderd. Dieren die het best reageerden op de behandeling, konden geidentificeerd worden aan de hand van de analyse van een melkstaal op het einde van de vorige lactatie. In een tweede studie op elf andere Vlaamse bedrĳven, goed voor 475 dieren, werd het effect onderzocht van behandelen tegen maagdarmwormen bĳ afkalven. Bĳ controle van het gehalte aan antistoffen in het bloed was pas na drie maanden een effect waar te nemen. Antistoffen zĳn daardoor een slechte parameter voor het controleren van het effect van een behandeling. Op de melkproductie is een duidelĳk effect zichtbaar. Ontwormen resulteerde in een gemiddelde toename van de 305 dagenproductie van 296 kg tegenover de controlegroep. De effecten op de melkproductie varieerden van geen effect tot een effect van meer dan 700 kg melk. De effecten waren het grootst bĳ oudere dieren vanaf de derde lactatie. Mogelĳke verklaringen zĳn de grotere melkproductiedrang bĳ oudere dieren en de hogere behandelingsgraad bĳ het jongvee. Bĳ behandelingen in de stalperiode was eveneens een groter effect op de melkproductie zichtbaar dan bĳ behandeling in de weideperiode. Dat valt te verklaren door de continue herinfectie op de weide die er niet is in de stalperiode. Bĳ dieren met een positieve melktest op een melkstaal uit de vorige lactatie was het effect van behandeling logischerwĳze groter. Bĳ dieren met een positieve melktest werd na behandeling tevens een verminderd aantal inseminaties vastgesteld tegenover de controledieren. De resultaten van deze studies vormen een wetenschappelĳke basis om rationele beslissingen te nemen over ontwormingsstrategieën. Met deze resultaten werkt het Laboratorium voor Parasitologie verder om in de toekomst economische modellen op te zetten die de kosten en de baten van verschillende controlestrategieën evalueren. l

V E E T E E LT

VX10_maagdarmwormen.indd 23

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 14:13

CRV BV (CRV) is een internationale onderneming op het gebied van rundveeverbetering. Hieronder verstaat CRV de ontwikkeling, de productie en de verkoop van genetische producten en informatieproducten, maar ook dienstverlening, zoals fokkerijbegeleiding, melkproductieregistratie en kunstmatige inseminatie. De producten en diensten van CRV worden wereldwijd afgezet in meer dan 50 landen, voornamelijk bij rundveehouders. CRV heeft vestigingen in Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Tsjechië, Spanje, Brazilië, Nieuw-Zeeland, Australië, de Verenigde Staten, Australië en Zuid-Afrika. Er werken ruim 1300 mensen in Nederland en het hoofdkantoor is gevestigd in Arnhem. De afdeling KI/ET is in Nederland en Vlaanderen verantwoordelijk voor inseminaties van en embryotransplantaties bij het vee van onze klanten.

CRV ZOEKT VOOR DE AFDELING KI/ET

INSEMINATOREN Functie-inhoud – Verantwoordelijk voor het voorbereiden en uitvoeren van kunstmatige inseminaties, tocht- en drachtcontroles (zowel manueel als m.b.v. scanapparatuur) – Invulling geven aan de rol van contactpersoon naar de veehouder – Veehouders adviseren op het gebied van inseminatie, vruchtbaarheid en fokkerij – Geconstateerde bijzonderheden van de dieren bespreken met de veehouder – Adviseren van veehouders over andere producten en diensten van CRV – Markt- en klantsignalen doorspreken binnen het ki-team en met collega’s van de afdeling Verkoop

Profiel – Mbo-werken -denkniveau – Kennis van en/of affiniteit met de melkveehouderij en -fokkerij – Bereidheid tot het volgen van de opleiding rundvee-inseminator – Geen 9-tot-5-mentaliteit – Goede communicatieve vaardigheden – Competenties: klantgerichtheid, samenwerken, resultaatgerichtheid, organiseren eigen werk, discipline, kwaliteitsgerichtheid Aanvullende informatie – Werkgebieden: regio Zeeland, West-Brabant, Oost-Brabant, omgeving Wageningen. Kandidaten dienen in het werkgebied te wonen of bereid te zijn zich hier te vestigen – Het betreft een flexcontract, aantal uren is in overleg – Het werkaanbod varieert. De werktijden worden hierop afgestemd. Drukke periodes worden met rustige afgewisseld – In het bezit zijn van het rijbewijs B

Voor meer informatie kun je contact opnemen met Koos de Bruijn, Hoofd KI/ET, via telefoonnummer 06-51583332 of e-mailadres: koos.de.bruijn@crv4all.com Heb je belangstelling? Stuur dan uiterlijk 5 juli a.s. je sollicitatiebrief en curriculum vitae (bij voorkeur per e-mail) naar: CRV BV t.a.v. K. te Lintelo (HR-adviseur), Postbus 454, 6800 AL Arnhem. E-mail: jobs@crv4all.com Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

BETTER COWS | BETTER LIFE

230-13 VT Inseminator.indd 1

CRV4ALL.COM

20-06-13 15:42

T H E M A B I J E E N K O M S T

Studiedag kĳkt naar effecten van derogatie op milieu en ruwvoerkwaliteit

Derogatie in evenwicht De afgelopen jaren maakten talloze veehouders gebruik van derogatie om een verhoogde mestafzet te kunnen genereren op de eigen grond. Of dat ook effecten had op de stikstofrest in de bodem, de waterkwaliteit in de omgeving of het ruwvoer, vormde het onderwerp van een studiedag. tekst Annelies Debergh

Davy Vandervelpen:

Mathias Abts:

‘Slechts dertig

‘Bĳ laat injecteren

procent haalt

blĳft te veel

een juiste bodem- werkzame stikstof zuurtegraad’

et nieuwe onderhandelingen over het mestactieplan in het vooruitzicht, zag de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van de Vlaamse overheid aanleiding om de effecten van derogatie op de bodem en de voeropbrengst op een rĳtje te zetten. De studiedag vond begin juni plaats op drie locaties. ‘Met de huidige mestwetgeving evolueren de meetresultaten voor nitraat in de goede richting’, illustreerde Ivan Ryckaert van het Departement Landbouw en Visserĳ aan de hand van een grafiek. Met derogatie krĳgen Vlaamse veehouders een verhoogde

onbenut’

residu bĳ derogatie- en nietderogatiepercelen. ‘Er is dus geen negatief effect van derogatie op de waterkwaliteit.’ Wel zĳn duidelĳke verschillen te zien tussen de teelten, zo gaf Vandervelpen aan. ‘Bĳ grasland overschreed 11 procent van de derogatiestalen de norm in 2012, bĳ mais lag dat op 23 procent.’ Vandervelpen pleitte daarom voor een perceelsspecifieke bemesting. Hĳ gaf daarenboven aan dat alle bodemfactoren op peil moeten zĳn. ‘Amper dertig procent van de percelen haalt een bodemzuurtegraad die in de streefzone ligt. Zonder een juiste zuurtegraad is ook de opname van voedingselementen door de plant onvoldoende.’

Werkzame stikstof bemestingsnorm op jaarrond beteelde oppervlakten. De uitzonderingsmaatregel geeft zo onder meer voor graslanden en bĳ tussenteelten in combinatie met mais extra plaatsingsruimte voor mest. ‘De hoeveelheid en de kwaliteit van ruwvoeders zĳn de basis voor een kostenefficiënte rundveehouderĳ’, klonk Ryckaert. ‘De vraag is dan ook in hoeverre ruwvoederwinning en derogatie verzoenbaar zĳn op economisch en ecologisch vlak.’ Met een hele reeks tabellen en figuren gaf Davy Vandervelpen van de Bodemkundige Dienst aan dat er geen statistisch verschil was in nitraat-

Mathias Abts, werkzaam op het Departement Landbouw en Visserĳ, ging dieper in op de verzoenbaarheid van een laag nitraatresidu met een hoge ruwvoederkwaliteit. Hĳ hamerde er onder meer op om dierlĳke mest vroeg toe te dienen. ‘Bĳ te laat injecteren van het grasland blĳft veertig procent van de werkzame stikstof onbenut.’ Abts probeerde veehouders ervan te overtuigen om met het systeem van werkzame stikstof te werken in plaats van met absolute hoeveelheden stikstof. ‘Wat betreft het gebruik van dierlĳke mest maakt het systeem van werkzame stikstof geen verschil,

maar er is wel meer ruimte voor bemesting met kunstmest. De behoefte van de teelt en het bemestingsadvies wordt altĳd in werkzame stikstof uitgedrukt. Dat zorgt voor een betere aansluiting van de bemesting met de praktĳkbehoefte op het veld.’ Volgens Matthieu Frĳlink, consulent bĳ Boerenbond, zorgen de strengere bemestingsnormen ervoor dat het eiwitgehalte in graskuilen onder druk staat. ‘In 2012 daalde het ruweiwitgehalte in graskuilen met tien procent. Dat compenseren met soja betekent meerkosten van 0,3 euro per honderd liter melk. Voldoende goed ruwvoer blĳft belangrĳk om het rantsoen en de kostprĳs in balans te houden.’

Rendabele tussenteelt Frĳlink ging op de studiedag ook de discussie aan of gras of snĳrogge verbouwen als tussenteelt met mais wel daadwerkelĳk rendabel is. Daartoe vergeleek de Boerenbond-consulent de kostprĳs van de teelten en de uitgespaarde mestafzetkosten met de voederwaardeopbrengst. Het leverde een balanstotaal op van 220 euro per hectare. ‘Dat bedrag is mooi verdiend. Wanneer er als gevolg van de tussenteelt gras ook tot tien procent opbrengstverlies bĳ de volgteelt mais te zien is, dan wordt de meerwaarde van de tussenteelt bĳna volledig gecompenseerd.’ Meermaals benadrukte Frĳlink dat voeropbrengst en mestafzet steeds belangrĳker worden in de bedrĳfsvoering. ‘Het is geen kunst om twintig koeien meer te houden. Veel werken kan iedereen, er ook wat aan verdienen is iets anders. Reken dus eerst voor je investeert in uitbreiding.’ l

V E E T E E LT

VX10_themadag ruwvoeropbrengst.indd 25

J U NI

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 14:12

SPECIAL INTERNATIONALISERING M E C H A N I S A T I E

Jaarlĳkse omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Medewerkers binnen-/buitenland: Belangrĳkste exportproduct: Buitenlandse vestigingen:

–

T R I O L I E T

65 miljoen 1950 Oldenzaal 190/25 voermengwagen onderdelenmagazĳn in de VS, Rusland en China

Nederland 15% omzetverdeling buitenland 85%

De Nederlandse melkveehouderĳ als referentie voor de rest van de wereld

Waken over goed imago Alleen door zuinig te zĳn op het binnenlandse imago van de melkveehouderĳ, kan de Nederlandse agribusiness zĳn internationale positie behouden, zo stelt Trioliet-directeur Robert Liet. tekst Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen

en kuilvoersnĳder zonder opties en een zelfrĳdende voermengwagen met een geavanceerd weegsysteem. In de productiehallen van Trioliet in Oldenzaal staan ze gebroe-

derlĳk naast elkaar en illustreren ze de visie van directeur Robert Liet (44). ‘We willen voor iedere veehouder waar ook ter wereld de best passende oplossing qua voertechniek kunnen leveren.’

Vanwege het hieraan gekoppelde brede scala aan producten maakt Trioliet, wereldwĳd marktleider op het gebied van voertechniek, alleen machines op klantorderspecificatie. Hiermee probeert Trioliet optimaal tegemoet te komen aan de wensen van de gebruiker. ‘Nederlandse bedrĳven moeten zich niet richten op massaproductie, want daar gaan we nooit mee scoren. We moeten innovatieve kwaliteitsproducten blĳven ontwikkelen, waar vanuit het buitenland met waardering naar wordt gekeken. Dan ziet men ook de meerwaarde ten opzich-

Robert Liet: ‘Als je blĳft innoveren, hoef je niet bang te zĳn voor kopiëren’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Mechanisatie.indd 26

MEI

2012

24-06-13 11:57

M E C H A N I S A T I E

te van een lokaal product. En wanneer je als Nederlands bedrijf blijft innoveren, hoef je ook niet bang te zijn voor het kopiëren van producten door buitenlandse bedrijven, omdat je dan zelf al weer een nieuw product op de markt hebt.’ De introductie van de verticale menger staat bijvoorbeeld mede op het conto van Trioliet en bleek de poort naar het buitenland te openen. ‘Met een kuilvoersnijder of een zelfladende doseerbak hoefden we niet naar Amerika, maar met de verticale menger lag de wereldwijde markt open.’ Robert Liet ondervond daarbij dat de Nederlandse melkveehouderij een bijzonder goed imago heeft. ‘Het buitenland ziet dat wij met alle hier geldende randvoorwaarden als milieueisen, hoge grondprijzen en een positief kritische omgeving toch heel goed kunnen boeren. Op de echt grootschalige bedrijfsvoering na, is de Nederlandse melkveehouderij daarom voor alle overige bedrijfstypen de referentie voor de rest van de wereld. En daar profiteert de hele Nederlandse agribusiness van.’

Naar precisielandbouw Robert Liet hamert erop dat diezelfde Nederlandse agribusiness inclusief de melkveehouders moeten waken over dit goede Nederlandse imago. ‘Je ziet wat het melanine- of paardenvleesschandaal met imago doet. Internationaal wordt er sterk gekeken naar hoe je als sector werkt en daarom hebben exporterende bedrijven de melkveehouder op de hoek heel hard nodig’, stelt Robert Liet. ‘Staat de sector hier in het binnenland in een positief daglicht, dan staan de Nederlandse melkrobot, voermengwagen en genetica dat in het buitenland ook.’ Volgens Liet krijgt de binnenlandse veehouder voor zijn krachtinspanningen ook veel van de Nederlandse agribusiness terug. ‘Doordat we op zo veel markten actief zijn en zo veel gebruikerservaringen van over de hele wereld hebben, is ons productaanbod ook voor de Nederlandse veehouder nog breder geworden. Er komt nu bijvoorbeeld ook in Nederland meer vraag naar grotere machines en die zijn door onze activiteiten in het buitenland al volledig gebruiksklaar.’ Inmiddels is Trioliet in meer dan 40 landen actief en realiseert het 85 procent van de omzet via export. Mogelijkheden om ook in de toekomst innovatief in de voertechniek te zijn, ziet Robert Liet nog genoeg. ‘We gaan wereldwijd meer naar precisielandbouw waarin efficiëntie het kernwoord is. Nederland kan hier vanwege de huidige intensiteit opnieuw een voorlopersrol in vervullen. Ons bedrijf wil nog meer technische hulpmiddelen ontwikkelen om voeren kwaliteitsverlies van voer te beperken.’ l

–

S ch u itema k e r

Jaarlijkse omzet: niet opgegeven Jaar van oprichting: 1918 Rijssen Hoofdkantoor: Aantal medewerkers Nederland: 170 Aantal medewerkers buitenland: 5 Belangrijkste exportproduct: gecombineerde opraapsilagewagens Activiteit: ontwikkeling en productie landbouwen wintermachines Buitenlandse vestiging: geen

omzetverdeling

buitenland 60%

‘Lokaal waren we een smederij gebleven’ Schuitemaker is al ruim zestig jaar internationaal actief. Voor de producent van landbouwen wintermachines is export enorm belangrijk; ruim zestig procent van de omzet komt uit export. Jeroen Tuik, algemeen directeur, legt uit: ‘We doen zelf aan ontwikkeling van producten. Dat is alleen mogelijk als we voldoende aantallen kunnen maken. Daarvoor zijn de afzetmogelijkheden in Nederland te klein. We zijn nu echt producent van machines. Als we alleen lokaal zouden verkopen, waren we een smederij gebleven. Dankzij de internationale

omzet profiteren de Nederlandse veehouders mee van betere producten en prima prijzen.’ Om de afnemers optimaal te bedienen, werkt Schuitemaker met een dealernetwerk, zowel in binnen- als in buitenland. Zo heeft de klant altijd een aanspreekpunt dichtbij, voor optimale service. De vijf buitenlandse werknemers zijn verkopers die de dealers ondersteunen. De productie ligt volledig in Nederland, in het Overijsselse Rijssen. ‘We zijn een Rijssens bedrijf en daar zijn we trots op’, stelt Tuik vol overtuiging.

M E C H A N I S A T I E

–

J o s k in

117 miljoen (2012) 1968 Soumagne (België) Polen en Frankrijk 720 (waarvan 355 in België, 325 in Polen, 40 in Frankrijk) Belangrijkste exportproduct: mesttanks Activiteit: fabrikant van landbouwmachines voor bemesting, transport, weide-onderhoud Jaarlijkse omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Buitenlandse vestigingen: Aantal medewerkers:

België 10%

Nederland 5%

omzetverdeling

buitenland 85%

Joskin produceert landbouwmachines door heel Europa De van oorsprong Waalse mesttankbouwer Joskin produceert niet alleen in België, maar ook in Polen en Frankrijk. Francis Wiertz, verantwoordelijk voor de export, legt uit dat aanvankelijk is gekozen voor Polen vanwege de lage lonen. ‘Maar inmiddels zijn die verschillen met België niet meer zo groot.’ Toch heeft Polen als productielocatie nog steeds voordelen. Het scheelt transport in de afzet richting Oost-Europa. ‘Dat wil niet zeggen dat we in Polen alleen produceren voor Oost-Europa, er vindt veel uitwisseling plaats tussen de verschillende vestigingen. En

elke fabriek heeft zijn eigen specialisme, in België maken we veelal hightech producten, zoals voluitgevoerde mesttanken.’ Export is heel belangrijk voor Joskin en beslaat zo’n 80 tot 90 procent van de omzet. ‘Een van onze sterktes is dat we in heel Europa machines leveren die zijn goedgekeurd voor gebruik op de openbare weg. Daarnaast leveren we veel verschillende modellen met nog veel meer opties, daarmee spelen we in op de specifieke wensen in elk land. Omdat we in veel landen actief zijn, blijven tweedehands producten in alle landen waardevast.’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Mechanisatie.indd 27

Nederland 40%

JU N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 11:56

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

ETAZON RENATE VG 86 (O Man x EX 90 Jocko)

Met de fokstieren Delta Atlantic (v. Ramos) en Delta Astro (v. Goldwyn) bewijst de fameuze Etazon Renate haar hoge merkerfokwaarden. Wilt u ook nafok van deze superstiermoeder op stal? Dat kan via het InSireembryoprogramma van CRV!

(foto: Alger Meekma)

Een greep uit de Renatenafok waar embryo’s van beschikbaar zijn: – Delta Rowena VG 87, de volle zus van Atlantic – Delta Nonja VG 87, de volle zus van Astro – Verscheidene hoornloze Asterixdochters uit Renate zelf Vraag uw embryovertegenwoordiger naar het uitgebreide embryoaanbod. CRV biedt u hoogwaardige InSire-embryo’s aan met gunstige kortingsvoorwaarden en regelingen rondom terugkoop en drachtgarantie (zie www.crv4all.com).

MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

230-13 Ad embryo Renate.indd 1

V E E T E E LT

VX10_p28.indd 28

JUNI

1/2

BETTER COWS | BETTER LIFE

24-06-13 09:26

2013

24-06-13 09:38

D I E R R E P O RTA G E

Na zestien jaar en 1,4 miljoen doses sperma valt het doek voor Kian

Kian verkocht zichzelf Jarenlang stond Andrieszoon Kian boven aan de verkooplijsten van CRV. Kian werd recent afgevoerd, maar zijn grote aantallen dochters en succesvolle zonen zorgen voor een blijvende invloed in zowel de rood- als de zwartbonte holsteinpopulatie. tekst Jaap van der Knaap

iemand zal het ontkennen; Kian heeft grenzen verlegd. De roodbonte stier uit Kitty 24 van Jeu en Roel Smitz uit Mariahoop was in 2008 de eerste roodbonte stier ter wereld die meer dan een miljoen doses sperma produceerde. Die mijlpaal kwam mede doordat hij ook volop kansen kreeg bij zwartbontfokkers. Zijn been- en eiwitvererving in combinatie met een hoge levensduur zorgen er inmiddels voor dat 105.000 melkgevende dochters zijn fokwaarde ondersteunen. Kian is altijd een goede spermaproducent geweest, maar na een levensproductie van 1,4 miljoen doses viel het doek voor Kian en werd hij eind juni op zestienjarige leeftijd afgevoerd. ‘Het is net zoals je veehouders wel eens hoort zeggen over de Kiandochters, maar je zou van stieren als Kian een hele stal vol moeten hebben. Er mankeerde hem nooit iets.’ Wouter Steenhuis

was jarenlang een van de verzorgers van Kian die vanaf dat hij een fokwaarde kreeg in de ki-stallen in Giekerk was gehuisvest. ‘Kian had geweldig goede benen, blokken van klauwen en hij had daarnaast ook nog eens een zachtaardig karakter. Hij was wel een beetje de knuffelbeer van de stal.’

Mrij-bloedvoering exportbarrière Maar Kian was meer dan alleen een knuffelbeer, getuige zijn groot aantal tevreden gebruikers. Jarenlang was hij de meestgebruikte roodbonte stier in Nederland en Vlaanderen. ‘Stieren zoals Kian heb je als ki-organisatie nodig. Kian is jarenlang een belangrijk uithangbord geweest voor CRV’, vertelt CRV-woordvoerder Bertil Muller. ‘Kian had de unieke combinatie om duurzame dochters te vererven met hoog eiwit en sterk beenwerk, waardoor

hij perfect aansloot bij de wens van veel veehouders in binnen- en buitenland. Kian verkocht eigenlijk zichzelf.’ Buiten Nederland en Vlaanderen werd Kian ook volop ingezet in Duitsland, ZuidAfrika, Brazilië, Tsjechië, de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland. De buitenlandse invloed had nog groter kunnen zijn als hij een raszuivere holstein was geweest. Mede door vader Andries voert Kian 25 procent mrij-bloed en dat vormde voor een aantal landen een te grote barrière om hem te importeren. Kian maakte eigenlijk zelf al alles mee tijdens zijn carrière: hij zag productieve dochters hoog in de productiestatistieken eindigen, er kwamen excellente nazaten en keuringswinnaressen en zelfs de eerste honderdtonner meldde zich al. Ook in de rol van stiervader – CRV testte 23 zonen – bleek hij succesvol met Fidelity en Curtis als belangrijkste vaandeldragers. Inmiddels zijn de eerste klein- en wellicht snel achterkleinzonen al beschikbaar. Kian mag na zestien jaar van het toneel zijn verdwenen, hij zal een blijvende invloed op zowel de roodbont- als de zwartbontpopulatie achterlaten. l Kijk voor de laatste bewegende beelden van Kian op zestienjarige leeftijd op www.veeteelt.nl

Kian met zijn team verzorgers: gehurkt v.l.n.r. Wouter Steenhuis, Piet de Vries en Pier Kalsbeek, staand Wytze van der Veen (verzorger Hans de Vries ontbreekt)

V E E T E E LT

VX10_Kian.indd 29

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 09:27

SPECIAL INTERNATIONALISERING E C O N O M I E

Balanstotaal: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Medewerkers (in binnen- en buitenland): Activiteit: Buitenlandse vestigingen:

–

R A B O B A N K

752 miljard 1972 (rechtsvoorgangers vanaf 1898) Utrecht 61.000 ﬁnanciële dienstverlening 766 vestigingen in 47 landen

buitenland 25% omzetverdeling Nederland 75%

Rabobank is internationaal belangrĳke financier van zuivelketen

Bank met boerenverstand Een netwerk van lokale kantoren in Nederland is volgens Sander Honingh van Rabobank International een essentiële factor in het internationale succes van de coöperatieve bank. tekst Wichert Koopman

nale quotum. Dus om aan de groeiende vraag naar zuivel te voldoen, hebben we elk jaar minstens een extra Nederland nodig.’ Er liggen kansen, wil de bankier met zĳn rekensommetje maar zeggen. Voor de zuivelindustrie, voor toeleverende bedrĳven én voor melkveehouders.

Hollandse wortels essentieel

et een paar simpele getallen schetst Sander Honingh, sectorhoofd food en agribusiness bĳ Rabobank International, de toekomstverwachtingen voor de wereldwĳde

melkveehouderĳ. ‘Wĳ voorzien de komende jaren een stĳging van de mondiale vraag naar zuivel met 2,4 procent per jaar. Dat komt neer op circa 17,5 miljard kilo melk. Dat is meer dan ons natio-

Het internationale netwerk van Rabobank International ontstond eind jaren zeventig van de vorige eeuw toen buitenlandse kantoren werden geopend om nationale bedrĳven internationaal te kun-

Sander Honingh: ‘Feeling voor het boerenbedrĳf geeft ons internationaal een voorsprong’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Economie.indd 30

MEI

2012

24-06-13 14:00

E C O N O M I E

nen ondersteunen. De hele keten van de melkveehouderij – van melkmachinefabrikant tot zuivelverwerker – was en is een belangrijke doelgroep. Een groot deel van de toeleverende en de verwerkende industrie bankiert bij de Rabobank. In een twintigtal landen is de bank als financier betrokken bij de zuivelketen. In onder andere de Verenigde Staten, China, Polen, Ierland en Nieuw-Zeeland financiert Rabobank ook primaire bedrijven, vaak in samenwerking met lokale partners. ‘Onze Hollandse wortels zijn daarbij van essentieel belang’, benadrukt Honingh. ‘Rabobank heeft een groot deel van de Nederlandse melkveehouders als klant. De band is sterk. We beschikken over een netwerk van lokale kantoren waar mensen werken met veel kennis van de melkveehouderij. Die feeling voor het boerenbedrijf geeft ons ook internationaal een voorsprong. Wij begrijpen hoe een melkveebedrijf in elkaar steekt. Want culturen en omstandigheden mogen verschillen tussen landen, uiteindelijk draait het op iedere boerderij om dezelfde processen.’ ‘Rabobank is op meerdere manieren bij de mondiale ontwikkeling van de zuivelketen betrokken’, legt Honingh uit. ‘Allereerst ondersteunen we Nederlandse zuivelverwerkers en toeleverende bedrijven bij hun internationale activiteiten. Daarnaast helpen we bij het opbouwen van een solide financiële sector in landen waar deze nog niet aanwezig is. Ten slotte financieren we ook de lokale ondernemers, onder andere melkveehouders.’

Goede uitgangspositie Als belangrijk financier van de internationale zuivelketen maakt Rabobank uitgebreide analyses van de wereldwijde ontwikkelingen in de sector. De bank heeft er eigen analisten voor in dienst. ‘We gebruiken deze informatie niet alleen voor onszelf, maar delen deze graag met melkveehouders en zuivelverwerkers. Het is kennis die Nederlandse ondernemers erg waarderen’, zo heeft Honingh ervaren. De analisten van Rabobank voorspellen een snel stijgende vraag naar zuivel in onder andere China, Zuidoost-Azië en Rusland en op termijn ook in Afrika. De productie van melk zal in deze gebieden toenemen, maar het zal naar alle waarschijnlijkheid niet genoeg zijn om de vraag in te vullen. De recente run van Chinezen op Nederlandse babyvoeding zou volgens de internationale bankier wel eens een voorbode kunnen zijn. Hij sluit zeker niet uit dat Chinese bedrijven verder gaan investeren buiten China en mogelijk in Nederland om hun grondstofbehoefte veilig te stellen. l

–

A B N

A M R O

7,3 miljard huidige ABN Amro in 2010, rechtsvoorgangers in 1720 en 1824 Amsterdam Hoofdkantoor: Medewerkers: ruim 23.000, waarvan 19.000 in Nederland Activiteit: financiële dienstverlening Buitenlandse vestigingen: kantoren in o.a. België, de Verenigde Staten, Duitsland en Hong Kong Jaarlijkse omzet: Jaar van oprichting:

omzetverdeling

Nederland 82%

ABN Amro financiert graag pareltje in Nederlandse economie ‘Heb je even?’ Pierre Berntsen, directeur agrarische bedrijven bij ABN Amro, kan het succes van Nederlanders in de internationale melkveehouderij niet in een paar zinnen verklaren. Zeker is dat voor ABN Amro de agrarische sector van groot belang is. ‘Van onze kredieten in het midden- en kleinbedrijf staat meer dan twintig procent uit bij boeren en tuinders en dan heb ik het nog niet over de toeleverende en verwerkende bedrijven. Vóór de samenvoeging met Fortis in 2010 was ABN Amro

een grote internationale bank. Nu richten we ons primair op klanten in Nederland. Maar omdat het nationale bedrijfsleven sterk gericht is op export, ondersteunen we veel buitenlandse activiteiten. Wij zien internationaal nog volop groeipotentie voor de Nederlandse zuivelsector, inclusief toeleverende bedrijven. De levensmiddelenindustrie en de landbouw zijn zo ongeveer de enige sectoren in de economie die nog groeien. De zuivel beschouw ik daarbinnen als een van de pareltjes.’

E C O N O M I E

–

I N G

Jaarlijkse omzet (aandeel buitenland): 14,2 miljard 1881 Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Amsterdam Medewerkers (binnen- en buitenland): 68.000 (42.000) Activiteit: financiële dienstverlening Buitenlandse vestigingen: veel Europese landen, China, India, Thailand en Australië

Nederland 27%

omzetverdeling

buitenland 73%

Handelsbank ING wil groeien in internationale zuivelsector ‘ING komt van oorsprong voort uit een handelsbank, dus internationaal zaken doen zit in ons bloed.’ In vlot tempo somt Cor Bruns, sectormanger veehouderij bij ING, een lange lijst van landen op waarin de bank actief is in de agrarische sector en de levensmiddelenindustrie: België, Duitsland, Spanje en Italië, maar ook Polen, Rusland, Oekraïne, Roemenië, Turkije, India en China. ‘In al deze landen hebben we eigen vestigingen, dochterbedrijven of satellietbanken. En in veel van deze landen doen we ook zaken in de melkveehouderij. Hoewel ING niet echt een agri- en

foodbank is, willen we graag groeien in de zuivelsector. De levensmiddelenindustrie is in crisistijd relatief stabiel gebleken en ook wij zien wereldwijd een groeiende vraag naar zuivel. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft goede kansen om hier succesvol op in te spelen. In de sector zijn gedreven ondernemers actief met handelsgeest en kennis van zaken. We zien dat de verwerkende industrie nu volop investeert in Nederland. Of deze verwerkingscapaciteit na 2015 volledig kan worden ingevuld met Nederlandse melk is nog maar de vraag.’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Economie.indd 31

buitenland 18%

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 14:00

VX06_p50.indd 50

08-04-13 14:58

C RV

K O E - E X P O

Theo van Vliet sleept met Precilla’s titel en reservetitel in de wacht. Pag. 34 Geslaagde zoektocht naar functionele roodbonte koeien en vaarzen. Pag. 36 NVI-lĳstaanvoerders Atlantic en Redman grote publiekstrekkers. Pag. 38

EK-deelneemster Zeedieker Roseanna pakt aan de hand van Jacob Wĳnker de titel in de middenklasse tĳdens de CRV Koe-Expo

VX10_koeexpo intro.indd 33

25-06-13 09:15

C RV

K O E - E X P O

Theo van Vliet sleept met Precilla’s titel en reservetitel in de wacht

Zo moeder, zo dochter Drentse fokkers domineerden de zwartbontkeuring van de CRV Koe-Expo, waarin Theo van Vliet een hoofdrol speelde. Met Spirit Precilla won hĳ de seniorenklasse. Jury Guido Simon stak zĳn waardering voor Precilla niet onder stoelen of banken. ‘Bĳ deze koe krĳg je het gevoel dat ze het eeuwige leven heeft.’ tekst Inge van Drie

videoimpressie www.veeteelt.nl

an kĳkers geen gebrek. Zo’n zesduizend bezoekers telde de organisatie van de CRV Koe-Expo, meer dan ooit tevoren. Nu waren de omstandigheden ook ideaal. De eerste snee zat overal in de kuil, de mest lag alweer op het land en ook het weer werkte mee. Maar het hoge bezoekersaantal is ook een teken dat het programma van de Koe-Expo aanslaat. De mix van individuele keuring en dochtergroepen, de beurs, de gratis toegang en koffie – veehouders komen er massaal op af. De tribunes zaten dan ook van het begin tot het eind afgeladen vol. Dat was goed nieuws voor de vaarzen, die er op andere keuringen qua publieke belangstelling nog wel eens bekaaid afkomen. Zo niet in Zwolle, waar Twente Dairies Cora 440 voor een vrĳwel volledig gevulde tribune haar opwachting maakte in de ring. De Damiondochter van Jos en Harrie Tĳhuis uit Hooghalen zorgde voor een sterke opening van de keuring. Ze was een ruim ontwikkelde vaars met een diepe middenhand, een prima kruis, een vast aangehechte uier en showallure. Dat was genoeg voor de rubriekszege. Cora kreeg in haar rubriek de meeste concurrentie van twee jeugdige Friese vaarzen,

Zuid-Ooster Boukje 123 (v. Skoatterlân Delta Sunflower) van Oene, Wouter en Jeroen Dolstra uit Oosterstreek en Geertje 5019 (v. Bolton) van de familie Van der Ploeg uit Warga. Van dat tweetal kreeg Boukje de voorkeur van jury Leo de Jong. De Barnkamperfokker prees Boukje om haar sterke achteruier en het betere beengebruik ten opzichte van de even smal ogende, stĳlvolle Geertje 5019.

Jeugd of volwassenheid De Duitse melkveehouder Guido Simon trad als scherprechter aan in de tweede rubriek. Over de plaatsing van de derde vaars hoefde hĳ niet lang na te denken. Simon koos voor Eveline 10, een dochter van Bartels Zenith Jo van de familie Drietelaar uit Balkbrug. Eveline was weliswaar niet de vaars met de meeste ontwikkeling, maar ze was wel correct gebouwd en liet geen steken vallen in uier en benen. Nee, het waren vooral de eerste twee vaarzen die Simon hoofdbrekens bezorgden. De in Duitsland geboren Monamie (v. Man-O-Man) van Jan van der Wal – en gestald bĳ Ronnie Altenburg in Koufurderrige – was daar één van. Monamie etaleerde veel lengte en ribwelving in

haar ruim ontwikkelde skelet en haar achteruier was hoog. Juist in achteruier was Giessen Debby 101 van Theo van Vliet uit Nieuwlande niet helemaal onberispelĳk, maar de Goldwyndochter toonde wel meer jeugd dan de volwassen ogende Monamie. Na lang wikken en wegen koos Simon voor Monamie. In de finale maakten Simon en De Jong opnieuw een afweging tussen jeugd en volwassenheid. Ditmaal kreeg de jeugd de voorkeur. Dat betekende goud voor Cora, met Monamie in haar kielzog.

Veel variatie in vaders Het vaderbeeld in Zwolle was opvallend divers. Veertien verschillende vaders tekenden voor de achttien finalisten. Alleen van Goldywn (vier) en Talent (twee) drongen meerdere dochters door tot de finale. In de middenklasse verdedigde Hendrika 39 van Alex Verwaĳen uit Beilen de eer van vader Goldwyn. Hendrika gooide hoge ogen met haar ragfĳne skelet en sterke beenwerk. Van heel andere makelĳ was Wilhelmina 441 van Peter Akkerman uit Westbeemster, een correct gebouwde, lang geuierde Danillodochter. Ook Hemrik Holstein Oslo 17 – een Talentdochter uit de bekende Jurordochter Oslo – van Brand-Jan de Haan en Gea de Vries uit Hemrik bereikte de finale dankzĳ de fraaie balans in haar lĳf. Bĳ het verdelen van de prĳzen kwam dit drietal er niet aan te pas, evenmin als de sterke SD Ivonne 78 (v. Starleader), een van de best geuierde koeien in de middenklasse, van Jan en Arjan Scholten uit Nieuw Roden. De hoofdprĳs in de middenklasse werd een prooi voor Koepon Jasp Regenia 41 van Koepon uit Feerwerd. De Jasperdochter uit een foktechnisch intensief benutte

Volle rubrieken en veel kĳkers op zwartbontkeuring CRV Koe-Expo

V EVE ET EE TE EL ET L TJ A JNUUNAI R 1I / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX10_koeexpo ZB.indd 34

25-06-13 09:13

uierbalans en uierkwaliteit toonde Regenia zich de meerdere van reservekampioene Giessen Precilla 2 (v. Durham Ross), een breed gebouwde koe met fraaie verhoudingen van opnieuw Theo van Vliet.

Meer dan 50.000 kg melk

Twente D. Cora 440 (v. Damion), kamp. vaarzen Productie: 2.02 50 1729 3,65 3,11 l.l.

Koepon Jasp Regenia 41 (v. Jasper), kamp. midden Productie: 2.03 305 10.460 4,60 3,72

Spirit Precilla (v. Spirit), kampioene oud Productie: 4.06 305 12.564 4,33 3,60

familie – al vĳf broertjes gingen naar de ki – dankte de titel aan haar jeugdige opdruk en lange lĳf. Het verschil met de nummer twee zat vooral in de uier. In

Van Vliet was de enige fokker in Zwolle die in alle finales vertegenwoordigd was. Bĳ de senioren tekende hĳ de presentielĳst met Spirit Precilla (v. Spirit). Inderdaad, de moeder van de kersverse reservekampioene Giessen Precilla 2. Zou Van Vliet een dubbelslag kunnen slaan? Met haar lange, vast aangehechte uier, sterke benen en opvallend brede kruis gaf de acht jaar oude Spiritdochter in de rubriek alvast haar visitekaartje af. Maar de concurrentie was groot – niet voor niets maakte de zwartbonte seniorenklasse in Zwolle de meeste indruk. Neem bĳvoorbeeld Zuid-Ooster Harmke 319 (v. Classic) van Dolstra. Haar achteruier was even bol, maar wat spraken haar brede voorhand, lange lĳf en prachtige type aan. De Classicdochter voerde de rubriek van koeien met een levensproductie van meer dan 50.000 kg melk aan – een noviteit op de Koe-Expo. In die rubriek schaarden ook de eeuwig jeugdige Future Dream H. Sonja 134 (v. Goldwyn) van Jacob Wĳnker en Ina van Ark uit Avenhorn en de melktypische, zes keer gekalfde Tellingen Lauren (v. Talent) van Roelof en Ina Krikken uit Echten zich bĳ de eerste drie. Ook stalgenote Tellingen Kaylé 2, een correct gebouwde Instinctdochter, voegde zich bĳ de laatste zes. De Drentse fokkers waren in Zwolle opvallend succesvol met negen van de achttien finalisten. Een daarvan was Martĳn Zandstra uit Ruinerwold met Aaltje 253. De lastig voor te brengen Goldwyndochter was in de vorm van haar leven. Ze straalde veel melk uit en pronkte met brede, hoog opgehangen achterkwartieren. Maar Aaltje moest genoegen nemen met de reservetitel. De eindzege bĳ de senioren ging naar Theo van Vliet met Spirit Precilla. Nog één keer mocht Simon zĳn keuze toelichten. ‘Misschien

Monamie (v. Man-O-Man), reservekamp. vaarzen Productie: 2.06 120 4934 4,07 3,20 l.l.

Giessen Precilla 2 (v. Durham Ross), reserve midden Productie: 2.05 305 8686 4,10 3,62

Aaltje 253 (v. Goldwyn), reservekampioene oud Productie: 5.05 312 10.895 4,29 3,25

is ze niet het meest melktypisch, maar ze is wel heel compleet. Bĳ deze koe krĳg je het gevoel dat ze het eeuwige leven heeft.’ l

Theo van Vliet: ‘Een betere uier dan Precilla kun je je niet wensen’ Bĳ de senioren zegevierde Spiritdochter Precilla. Kort daarvoor had haar Durham Rossdochter Precilla 2 al het reservekampioenschap behaald in de middenklasse. Daarmee heeft de Drentse fokker Theo van Vliet uit Nieuwlande een bĳzonder moeder-dochterkoppel in de stal. ‘Ik heb Precilla in 2007 als vaars gekocht nadat ik haar op de WEU Konvent in Duitsland had gezien’, aldus Van Vliet.

‘Het is een koe die perfect past in het Nederlandse fokdoel. Voor Europese showbegrippen mocht ze wat groter, melktypischer zĳn misschien, maar om haar uier kan echt niemand heen. Zeg nu zelf, een betere uier kun je je toch niet wensen?’ Precilla kreeg 93 punten voor haar uier en is als het goed is net weer drachtig. ‘Ik wil haar nu gaan klaarstomen voor de NRM 2014.’

V E E T E E LT

VX10_koeexpo ZB.indd 35

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 09:13

C RV

K O E - E X P O

Geslaagde zoektocht naar functionele koeien op CRV Koe-Expo in Zwolle

Functionaliteit als etiket

Willy 377 aan de leiding in haar rubriek

Het was een boeiend schouwspel, de roodbontkeuring van de

pioene, twee middenkampioenes uit ‘zwartbontgebied’ en een

Roza 85 en Willie 377 verdeelden uiteindelĳk de prĳzen. De goede uierbalans van Roza en even meer rek in haar frame waren doorslaggevend. Roza nam revanche op Willie.

familiefeestje in de seniorenklasse.

Meest complete vaars

CRV Koe-Expo. Een onbekende en verrassende juniorenkam-

tekst Tĳmen van Zessen

videoimpressie www.veeteelt.nl

r is weer voldoende te praten op de verjaardagen van de families Kampkuiper en Bolscher. Bennie Kampkuiper uit Almelo is een zwager van Jan Bolscher uit Bornerbroek en hun koeien kwamen op de CRV Koe-Expo met elkaar in duel. Het podium in Zwolle was niet de eerste confrontatie tussen Willie 377 (v. Classic), de koe van Kampkuiper, en Roza 85 (v. Beautiful), die uitkwam voor Jan en Koen Bolscher. Vorig jaar won Willie de wintershow in Twente waar ze onder meer afrekende met Roza. Op de website van Veeteelt ontspon zich een stevige discussie die 37 reacties losmaakte. Voor de één was Willie een voorbeeldkoe, voor de ander had ze een spiertje te veel. Hoe dan ook, de Classicdochter manifesteerde zich ook in Zwolle als een klokgave koe met een uitmuntend frame en dito benen. Haar uier was hoog en vast aangehecht en voorzien van een correcte speenplaatsing. Wie iets van de koe zou willen zeggen, wenste haar iets meer balans in de uierbodem toe. Roza 85 was wat dat laatste betreft correcter.

De Beautifuldochter etaleerde glasharde benen en bewoog zich makkelĳk door de ring dankzĳ een uitgebalanceerd frame. Haar uier was prima bewaard, waarbĳ de achterspenen ver genoeg naar buiten stonden en de ophangband net wat meer in de uier kon klieven. Was er dan niemand die het dit duo lastig kon maken? Natuurlĳk kwam keuringscrack Zeedieker Mon-Chri 1 (v. Jordan) dicht in de buurt. De koe van Landbouwsluis uit Genemuiden was stĳlvol als vanouds, nog altĳd goed gebeend en voorzien van een enorme middenhand. Het karakteristieke knikje op haar kruis gooide echter roet in het eten. De acht keer gekalfde Stadeldochter Willie 120 van de familie Woertink uit Wĳster was in frame een tandje beter, maar kon met name in vooruier haar leeftĳd niet verbloemen. Het omgekeerde gold voor Carolien 7 (v. Classic) van Herman en Ria Schrĳver uit Terwolde. Haar uier was magnifiek, de benen droog en correct, maar voor een seniorenkampioenschap was ze in haar frame nog te jeugdig.

Zo’n discussie als vorig jaar over Willie zal er om de roodbonte juniorenkampioene niet ontstaan. Jipsing Rieka 49 (v. Elson) stond er als een duveltje uit een doosje, als jongste vaars van de keuring van een onbekende vader en een onbekende fokker (zie kader). De vaars van Rob Zwart was voorzien van een subliem aangehechte uier met een correcte speenplaatsing, goede ophangband en veel lengte in de uierbodem. Ook haar beenwerk was om door een ringetje te halen: kogelhard, goed van stand en voortreffelĳk in gebruik. In framekenmerken was ze correct, met name haar kruisconstructie was foutloos. De toon was gezet en de concurrentie had voldoende om de tanden in te zetten. Het meeste vuurwerk kwam uit de tweede vaarzenrubriek. Timondochter Erve Boershuis Ria 602 was melktypisch en vast in uieraanhechting. Molenkamp Anky 4 (v. Kylian) versloeg de vaars van Hans Hammink uit Almelo vanwege sterker beenwerk. Anky’s beenwerk was droog en goed van kwaliteit. Met haar lengte, goede kruisconstructie en hoog opgehangen uier was ze een serieuze bedreiging voor Rieka. Maar Sietze Henk en Tjitske Haytema uit Koudum zagen hun vaars in de

V EVE ET EE TE EL ET L TJ A JNUUNAI R 1I / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX10_koeexpo RB.indd 36

25-06-13 10:45

evenredig en breed gebouwd en had een uitstekend gevormde uier waar veel kwaliteit in zat. In beengebruik moest ze zich echter gewonnen geven ten opzichte van Rieka, die het misschien ontbrak aan de laatste openheid en melktype, maar die in functioneel opzicht de meest complete vaars was in het deelnemersveld. Haar zege was daarmee terecht. Natuurlĳk blĳven smaakverschillen altĳd bestaan, maar écht onbetwiste kampioenes zĳn per definitie zeldzaam. Jipsing Rieka 49 (v. Jipsing Elson), kamp. vaarzen Voorsp. productie: 2.02 305 6727 4,20 3,50

Zeedieker Roseanna (v. Advent), kamp. midden Productie: 2.04 632 14.877 4,54 3,51

Roza 85 (v. Beautiful), kampioene oud Productie: 5.08 418 13.061 4,48 3,51

rubriek struikelen over Heerenbrink Jenny 205, die meer wigvorm etaleerde en een sterkere ophangband had. De Jotanvaars van Jan Steegink uit Okkenbroek was

Heerenbrink Jenny 205 (v. Jotan), reserve vaarzen Voorsp. productie: 2.03 305 9400 4,63 3,77

EK-koe in de prĳzen De liefhebbers van kampioenes waarin het melktype nadrukkelĳker tot uiting komt, kwamen in de middenklasse aan hun trekken. Neem Arkman Marionette 1 (v. Tequila) van de familie Arkink uit Bornerbroek. Haar fraaie ribbenpartĳ en ondiepe, sterk aangehechte uier brachten haar een 1a-positie. Dat ging ten koste van de solide gebouwde en sterk gebeende Wilma 41 (v. Zabing) en Huntje Holstein Nienke 3 (v. Classic). De pupillen van respectievelĳk Halbe Huitema uit Gauw en Henk Oudenampsen uit Laren waren in de schouderconstructie beter dan Marionette 1, maar in uierafwerking was de Tequiladochter hen de baas. De titeloogst kwam op naam van de koeien uit de tweede rubriek van de middenklasse. Doortje 3635, een dochter van NRM-kampioene Doortje 2370, gooide haar robuuste frame en fraai aangesloten uier in de strĳd. De Talentdochter van Jan de Groot uit Zalk kreeg klop van de kampioene van Flevoland: Gansey’s Clara 10 (v. Sundance), die gedurende de keuring steeds beter in vorm raakte. De koe van Rudi Menkveld en Ilona de Haan uit Zeewolde toonde macht en stapte op droge benen met sterke klauwen. Op basis van meer melkuitstraling wist Zeedieker Roseanna haar te passeren. In maart vertegenwoordigde ze Nederland nog op het Europees kampioenschap in Zwitserland. Nu was de koe van Jacob Wĳnker en Ina van Ark uit Avenhorn een ĳzersterke favoriet voor de titel. Haar combinatie van melktype en kracht, haar

Gansey’s Clara 10 (v. Sundance), reserve midden Productie: 2.03 502 11.182 5,27 3,79

Willy 377 (v. Classic), reservekampioene oud Productie: 3.04 324 10.574 4,73 3,73

vastgegoten uier en spĳkerharde benen maakten de Adventdochter tot de ware winnaar. Het zilver was voor de kampioene van Flevoland. l

Vaarzentitel voor dochter van eigen stier Jipsing Elson De juniorenkampioene roodbont is in alle opzichten een verrassing. Jipsing Rieka 49 heeft een onbekende vader en een onbekende fokker. Jipsing Elson is een eigen stier die voor Wim en Marianne Teurlinx in Sellingen de terugkomers drachtig moest maken. De Classiczoon was van dermate goed allooi dat werd besloten er 300 rietjes sperma van in te vriezen. Vorig jaar beëindigden Wim en Marianne

het melkveebedrĳf en nam hun neef Rob Zwart (zie foto) twee pinken uit de veestapel over, waaronder Rieka 49. Hĳ stalde het dier bĳ zĳn goede vriend Jan Wouter van Noord in Wĳster. Rob Zwart glimt na afloop van de keuring van oor tot oor: ‘Dit is een onvergetelĳk moment en ook voor mĳn oom en tante is het prachtig. We wisten dat het een heel complete vaars is, maar het was wel heel spannend.’

V E E T E E LT

VX10_koeexpo RB.indd 37

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 10:45

C RV

K O E - E X P O

Krachtige dochters voor Etazon Renatezonen Delta Atlantic en Delta Astro

O Mangenen bĳ zowel rood- als zwartbont

De negen Fidelitydochters maakten indruk

Lef kan ki-organisatie CRV niet worden ontzegd: tĳdens de CRV Koe-Expo stuurde ze dochtergroepen de ring in van de veelbenutte lĳstaanvoerders Lowlands Redman en Delta Atlantic. De NVI-specialisten konden op veel belangstelling rekenen. tekst Jaap van der Knaap

videoimpressie www.veeteelt.nl

es van de CRV-stieren in de Ĳsselhallen die een dochtergroep de ring in stuurden, hadden genen van de Amerikaanse stiervader O Man. Zelfs bĳ de roodbonte Redman (via vader Fiction) en Windstar (grootvader O Man) was de invloed van de gezondheidsspecialist aanwezig. O Man heeft afgelopen jaren een enorme bĳdrage geleverd op het gebied van gezondheidsfokwaarden en zorgde er ook voor dat bespiering en kracht

Sterke dochters met goede conditie en grove botkwaliteit voor Delta Atlantic

V EVE ET EE TE EL ET L TJ A JNUUNAI R 1I / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX10_koeexpo dochtergr.indd 38

25-06-13 11:11

Goede achteruiers en sterke ophangbanden voor Lowlands Redmangroep

weer in de holsteinpopulatie terugkeerden. Dat was ook te zien in Zwolle, waar reikhalzend werd uitgekeken naar de nazaten van zĳn kleinzoon Delta Atlantic. De vlaggendrager van CRV prĳkt boven aan de NVI-lĳst en was afgelopen maanden de meest verkochte stier van CRV. CRV toonde lef door zĳn dochtergroep te tonen. Atlantic is een Ramoszoon, maar de invloed van O Man via zĳn bekende moeder Etazon Renate was duidelĳk zichtbaar in de groep. Atlanticdochters bleken zware, iets rauwe vaarzen met een grove botkwaliteit, wat zowel in skelet als beenwerk zichtbaar was. De 113 voor exterieur betekent bĳ Atlantic niet dat hĳ showkoeien fokt, maar wel koeien die tegen een stootje kunnen met een mooi gevormd kruis en koeien die het beenwerk goed gebruiken. De uiers waren ondiep en voldoende breed in de dam, maar konden soms even beter zĳn aangehecht. De vele bezoekers die zich rondom de groep van Atlantic verdrongen, kregen een duidelĳk beeld van zĳn solide vererving. Voor Lowlands Redman (v. Fiction) bleek het minder eenvoudig om een lĳn in de vererving te ontdekken. De Redmangroep opende erg sterk met een robuuste, ruim stappende kopkoe. Daarna volgden dieren met minder breedte in het skelet of met een kruisconstructie die het maken van een lange pas net even wat bemoeilĳkte. Met de goede melkproductie hebben de Redmans duidelĳk geen probleem; de conditie was prima en in de goede achteruiers zaten duidelĳk zichtbare ophangbanden.

Veerkrachtig vĳftal van Banker De groep van Newhouse Banker was een van de verrassingen in Zwolle. De Goldwynzoon uit de Sneekerfamilie van de familie Nieuwenhuizen uit Zevenhoven toonde normaal ontwikkelde vaarzen die gemakkelĳk bewogen met een mooie, open ribbenpartĳ en veel lengte in de uierbodem. Het veerkrachtige vĳftal was uniform, niet alleen qua kleur, en leek

Veerkracht en lange uiers voor dochters van Newhouse Banker

zich gemakkelĳk zelf te redden dankzĳ een passende conditiescore en licht krommend beenwerk met fĳne klauwen. Het opliggende staartstuk en de mooie helling in het kruis lĳken garant te staan voor gemakkelĳke geboorten. Dat Goldwyn ook zonen kan vererven met minder melkrĳke uitstraling bleek bĳ Delta Astro. Een aantal Astrodochters was oudmelkt, waardoor ze de melkopdruk misten in uierbloei en skelet en veel conditie bezaten. Astro is via Etazon Renate een halfbroer van Atlantic en toonde een groep grote, lange vaarzen met een iets ronde rib, met vooral op stand duidelĳk zichtbaar recht beenwerk. De achteruiers waren duidelĳk sterker dan de vooruiers. Astro lĳkt met zĳn handelsmerken hoogtemaat, voorhand en inhoud daarmee een correctiestier voor koeien die maat en massa nodig hebben en krom beenwerk bezitten. Ook Cherokee van de Peul (v. Fender) lĳkt zo’n correctiestier en dan met name voor het verbeteren van de uiers van hoogproductieve koeien. Cherokee had de meest uniforme groep van de stieren die een groep uit de proefperiode toonden. Ondanks zĳn beperkte melkvererving liet hĳ melktypische dieren zien met ondiepe, voldoende brede uiers met een perfecte speenplaatsing. Het beenwerk was droog en fĳn in de hak en het vĳftal stapte vlot door het zaagsel. Paul Huntjens uit Noorbeek fokte Cherokee uit de Massiafamilie. De Limburgse fokker werd nog even geprezen omdat er op de huidige CRV-stierenkaart vĳf stieren staan die in zĳn stal werden gefokt. HJR Windstar had meer moeite met uniformiteit. De meer grote dan brede kopkoe werd gevolgd door een aantal dieren met een ruimere conditie, die overigens wel allemaal fraai beaderde, iets korte uiers bezaten. De invloed van Windstars vader Spencer lĳkt behalve in het hoge eiwitpercentage ook te zien in de vooren middenhand: de Windstars missen de laatste kracht in de voorhand en de welving van de ribben. Het gebruik van andere rassen dan hol-

stein is inmiddels een vast gegeven in de melkveesector. Bewust schonk CRV er daarom aandacht aan, door zowel raszuivere als kruislingdieren te presenteren. Bĳ de mrĳ-dieren werden de robuuste frames en de gemakkelĳke tred onderstreept. De vermelding dat de getoonde dieren bĳna vier procent eiwit gaven, zal ook menig holsteinfokker geinteresseerd hebben. Dat kruisen zorgt voor gemakkelĳke te managen koeien, maar wel in allerlei maten en kleuren, werd duidelĳk bĳ de presentatiegroep met kruislingproducten van de rassen mrĳ, fleckvieh en brown swiss.

Negental van Fidelity CRV stond bewust langer stil bĳ de dochtergroepen van Ralma O-Man Cf Cricket (v. O Man) en Delta Fidelity (v. Kian). De fokwaarde van beide stieren berust inmiddels op informatie van duizenden dochters. Nog altĳd staan beide hoog op de verkooplĳsten van CRV. Op stand maakte de grote groep van Fidelity al indruk met fĳne, melktypische lĳven en beaderde uiers, maar de waardering werd nog groter toen er negen dochters in de ring verschenen. Het beenwerk van Fidelity is niet alleen fĳn en droog qua bot, maar wordt ook vlot gebruikt. Het aandachtspunt voor exterieur blĳft de vlakke kruisligging die zichtbaar was bĳ een aantal dieren. Ook Cricket was een van de zes dochtergroepen met een O Manbloedvoering in de Ĳsselhallen. Met als vader O Man zou je bĳ Cricket de meeste direct zichtbare invloed verwachten, maar het tegendeel leek waar. De brede, productieve uiers waren voldoende hoog aangehecht en de botkwaliteit was in het hele skelet, in tegenstelling tot bĳ vader O Man, juist fĳn en het beenwerk droog. De luxe vaarzen hadden een passende wigvorm en toonden nog veel jeugd met de potentie om door te groeien. De opstelling midden in de ring van de groepen van Cricket en Fidelity bleek een goede zet. Die extra aandacht hebben ze inmiddels wel verdiend. l

V E E T E E LT

VX10_koeexpo dochtergr.indd 39

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 11:11

‘HOGE LEVENSPRODUCTIE REALISEER IK MET MOOIE STERKE KOEIEN ’ Fam. Devos Pascal, Geraardsbergen (B.) Freedom v. d. Wambas (v. Franklin)

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken van uw koeien zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren van verschillende rassen die

uitstekend scoren op deze kenmerken. Hun dochters produceren probleemloos, jaar in jaar uit, en verhogen zo uw bedrijfsrendement.

BETTER COWS | BETTER LIFE

195-13 Lvnsprod-mei2.indd 1

27-05-13 11:39

(foto: Els Korsten)

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

EWALD

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

297

222

263

125

LVD

715

598

860

483

UIERGEZONDHEID

105

106

108

106

KLAUWGEZONDHEID

107

106

110

104

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

195-13 Lvnsprod-mei2.indd 2

27-05-13 11:39

(Foto: Els Korsten)

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Atlantic bewees zich op de CRV Koe-Expo! Een uitzonderlijke stier die je even sprakeloos maakt. Dit beloofde Atlantic en dit maakte Atlantic waar door een sterke dochtergroep te laten zien op de CRV Koe-Expo in Zwolle. Zijn dochters bewijzen dat Atlantic een oogstrelend exterieur en een hoge levensproductie vererft. Wilt u dit met eigen ogen zien? Bekijk zijn dochtergroep dan nu op de YouTube-pagina van CRV: www.youtube.com/crv4all.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

292 740 113 106 106 103

BETTER COWS | BETTER LIFE

230-13 Product-NL-juni.indd 1

25-06-13 11:31

FRANKLIN (Mr Burns x Taco) ki-code: 97-8921 aAa-code: 423651

Foto: Corrie 54 (v. Franklin) Eig.: Jan en Marian Aaltink, Holten (Foto: Alger Meekma) (zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

196 342 109 103 103 101

EN MET FRANKLIN! Wilt u eens een andere bloedvoering in uw veestapel? Dan is Franklin (vrij van Kian, Lightning- en Stadelbloed) een interessante keuze. Maar ook los daarvan heeft deze Mr Burnszoon uit de beroemde Florafamilie veel te bieden. Denk vooral aan zijn exterieurscore van 109 met prima uiers en benen in combinatie met een mooie melkplas. Franklins fraaie, robuuste koeien misstaan in geen enkele stal.

EWALD

(Matthijs x Guido) Ki-code: 97-8627

Foto: De Vinkenhof Uilkje 72 (v. Ewald) Eig.: Fam. Vink, Groot Ammers (Foto: Alex Arkink) (mrij-basis)

NVI LEVENSDUUR KG MELK UIER EXTERIEUR UIERGEZONDHEID

125 483 612 106 104 106

EN MET EWALD! Ewald is een beloftevolle mrij-stier die een hoge productie en gezonde uiers vererft. Deze topper vererft daarbij goede secundaire eigenschappen waarbij de uiergezondheid positief opvalt. Ewald is zeker ook geschikt om mee in te kruisen.

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

230-13 Product-NL-juni.indd 2

25-06-13 11:25

SPECIAL INTERNATIONALISERING F O K K E R I J

–

C RV

buitenland Jaarlĳkse omzet: 169,9 miljoen euro 40% Jaar van oprichting: CRV in 2002, rechtsvoorgangers in 1874 Hoofdkantoor: Arnhem omzetverdeling Medewerkers Nederland en Vlaanderen en buitenland: 1331 / 937 Activiteiten: genetica, informatieproducten en dienstverlening Buitenlandse vestigingen: o.a. Brazilië, Tsjechië, Amerika en Nieuw-Zeeland

Nederland en Vlaanderen 60%

Buitenlandse investeringen zĳn nodig voor innovaties in het binnenland

Productie hier behouden De vooraanstaande positie van de Nederlands/Vlaamse melkveehouderĳ is volgens Roald van Noort, CRV-directievoorzitter, alleen te behouden door sterk uit te breiden in productie. tekst Jaap van der Knaap, Florus Pellikaan

ver hét thuisland en hét buitenland wil CRV-directievoorzitter Roald van Noort (53) liever niet spreken. ‘We hebben door eigen bedrĳven in bĳvoorbeeld Brazilië, Nieuw-

Zeeland, Tsjechië en Amerika inmiddels meer thuismarkten dan alleen Nederland en Vlaanderen.’ Ondanks deze internationale expansie van CRV hebben Nederland en Vlaande-

ren een speciale plek bĳ Roald van Noort. ‘Enerzĳds natuurlĳk doordat de veehouders hier onze eigenaren zĳn, maar je kunt je als bedrĳf ook geen betere basis wensen dan Nederland. Ons veehouderĳsysteem is een van de modernste en meest hoogproductieve ter wereld’, stelt Van Noort. De vooraanstaande positie van de Nederlandse melkveehouderĳ heeft CRV geholpen bĳ het betreden van de globale geneticamarkt. ‘We nemen altĳd de fokkerĳkennis en technologieën van hier mee als basis en passen die toe op rassen

Roald van Noort: ‘Het creëren van schaal is wat anders dan winst ophalen in het buitenland’

V E E T E E LT

VX10_AGRI fokkerij.indd 44

MEI

2012

25-06-13 13:19

F O K K E R I J

en fokprogramma’s die aansluiten bij de omstandigheden en wensen van de lokale markt’, vertelt Van Noort. ‘En iedere keer merk ik in het buitenland weer dat de behoefte aan onze kennis groot is. Wanneer ik bijvoorbeeld met leden van de raad van commissarissen in het buitenland ben, worden ze dikwijls helemaal “uitgemolken”.’ De zorg van Roald van Noort is echter hoe Nederland deze vooraanstaande positie behoudt, gelet op de huidige ontwikkelingen. ‘Er zijn allerlei discussies gaande over minder vee in Nederland, maar dat is aan mij niet besteed. We moeten zelf voldoende blijven produceren om onze kennisvoorsprong te behouden en wat mij betreft is dat verdubbelen in aantal koeien. We hebben kennis, water en een agrarisch fundament, waardoor we de praktijk in huis moeten houden op een manier waar de maatschappij goedkeuring aan geeft. Alleen dan behouden we onze leidende rol in de agribusiness.’

Groot in Amerika De buitenlandse investeringen en export van CRV zijn volgens Roald van Noort nodig om voldoende schaalgrootte te realiseren. ‘Het creëren van schaal en omzet is wat anders dan het klassieke beeld van winst ophalen in het buitenland. Omdat de fokkerij als geen andere sector afhankelijk is van dure technologische innovaties – denk aan genomic selection – moet je deze kosten over zo veel mogelijk units kunnen verdelen. Natuurlijk telt buitenlandse winst, maar het belangrijkste is dat we de allernieuwste producten kunnen produceren voor een redelijke prijs. Hierdoor zijn we ook als enige Nederlandse ki direct betrokken bij spermaseksen en de technologie van genomic selection. Onze leden plukken daar als eerste de vruchten van.’ Met vestigingen over de hele wereld lijkt de vraag gerechtvaardigd of het hoofdkantoor van CRV wel in Nederland moet blijven. ‘Dat heeft twee kanten. Enerzijds hebben we een band met onze eigenaren en willen we de continuïteit in de eerste plaats hier garanderen. Daarom ben ik er een voorstander van om dicht bij onze leden te blijven’, stelt Van Noort, om direct te vervolgen: ‘Maar toch kan ik op lange termijn een verplaatsing van het hoofdkantoor niet uitsluiten. Als je in de genetica nog succesvoller wilt zijn, moet je groot worden in Amerika. Dit vanwege de omvang van de Amerikaanse markt en de daaraan verbonden genetische variatie in de holsteinpopulatie en de lage kostprijs voor een fokprogramma. Om die groei in de Amerikaanse markt te realiseren kan het wel zijn dat bepaalde afdelingen zich eigenlijk ooit daar moeten vestigen.’ l

Jaarlijkse omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Medewerkers: Activiteiten: Buitenlandse vestigingen:

–

K I

S A M E N

niet opgegeven 1981 Grashoek kleine 40 (Nederland), 10 (buitenland) tot waarde brengen van genetica door middel van traditioneel testen Polen, België, Nieuw-Zeeland en Mali

omzetverdeling Nederland 60%

Verdubbelen met andere bloedlijnen Over het belang van export voor de particuliere fokkerijorganisatie KI Samen is directeur Gerard Scheepens kort en duidelijk. ‘Export is ontzettend belangrijk aangezien we veertig procent van onze omzet uit het buitenland halen. Doordat de spermaprijzen in het buitenland veel lager zijn, exporteren we het merendeel van het aantal verkochte rietjes.’ Alhoewel KI Samen sommige stieren ook in het buitenland meetest, richt de organisatie zich niet op een testprogramma buiten Nederland. ‘De natuurlijke variatie zorgt er altijd wel voor dat een stier meer geschikt is voor binnen- of buitenland.’

F O K K E R I J

Jaarlijkse omzet: Jaar van oprichting:

Hoofdkantoor: Medewerkers: Buitenlandse vestigingen:

–

De manier van de markt benaderen is volgens Scheepens niet wezenlijk anders in het buitenland dan in Nederland. ‘Je moet helder communiceren, met de stieren waarmaken wat je belooft en zwakke plekken van een stier durven benoemen. En deze filosofie moet je laten uitdragen door lokale mensen die de markt kennen.’ Richting 2020 wil Scheepens met KI Samen het aantal traditioneel te testen stieren verdubbelen. ‘We willen ons onderscheiden met andere bloedlijnen dan de rest van de wereld die allemaal met genomic selection werken waardoor inteelt en het aantal tegenvallers explosief stijgt.’

A LTA

G E N E T I C S

niet opgegeven 1995 na fusie Western Breeders en Landmark Genetics, sinds 2000 in volledig eigendom van Koepon Holding van Wijnand Pon Feerwerd 65 (Nederland), 1500 (buitenland) 15 verkooporganisaties in o.a. Australië, Brazilië, China en Duitsland

Nederland 4%

omzetverdeling buitenland 96%

Nederlandse basis met Amerikaans aanbod ‘Het Nederlandse imago van de melkveehouderij staat voor vakmanschap en kennis. Niet voor niets liggen hier de wortels van de fokkerijstart van Koepon Holding.’ Volgens Cees Hartmans, CEO van Alta en Koepon Holding, profiteert ki-organisatie Alta van dat goede imago door het te combineren met het aanbod aan stieren afkomstig uit Noord-Amerika. ‘We hebben als Nederlandse organisatie een internationale slag kunnen maken met het fokprogramma en stieraanbod vanuit Noord-Amerika. De fokwaarde TPI is wereldwijd gezien toch de standaard geworden.’ Het Amerikaanse fokprogramma van Alta is vooral georiënteerd op kilogram-

men vet en eiwit, terwijl in het Nederlandse fokprogramma traditioneel gehalten centraal stonden. ‘Met het wegvallen van het melkquotum in 2015 sluit ons fokprogramma hier op onze thuismarkt beter aan dan ooit.’ De Nederlandse veehouder profiteert van de internationalisering van Alta, volgens Hartmans. Als voorbeeld noemt hij de overname van een Amerikaans bedrijf dat managementsoftwarepakketten verkoopt in de melkveesector in meer dan 20 landen. Daardoor werd de kennis over bijvoorbeeld vruchtbaarheid vergroot. ‘We zijn nog meer adviseur geworden, we stoppen niet bij het achterlaten van een rietje in de tank.’

V E E T E E LT

VX10_AGRI fokkerij.indd 45

buitenland 40%

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 13:19

T H E M A B I J E E N K O M S T

Charlie Will: ‘Zelf bepalen of u risico wilt lopen met kans beloond te worden’

Amerikaanse grootheden ALH Genetics van Adolf Langhout vierde 25 jaar fokkerĳactiviteiten met een jubileumveiling en -forum. Drie grote Amerikaanse fokkerĳnamen zorgden voor een goed gevulde tent. Genomic selection werd al snel het centrale onderwerp van de forumdiscussie. tekst Florus Pellikaan

Charlie Will:

Frank Regan:

‘Maximaal helft van ‘Goede combinaties

‘De selectiedruk is

de dochters uit et

zĳn ook met

dat alle dieren op

voor betrouwbare

hulp van genomics

dezelfde manier

fokwaarde’

te maken’

worden gehouden’

et leek half juni net een rondtrekkend circus. Een grote groep Nederlandse en buitenlandse fokkerĳliefhebbers bezocht eerst de Duitse nationale show en de dagen erna de jubileumactiviteiten van ALH Genetics. Het was zeker met het oog op buitenlanders een slim uitgedachte combinatie van Adolf Langhout, die 25 jaar van fokkerĳactiviteiten vierde met een veiling en een symposium. Hĳ was dankzĳ zĳn netwerk erin geslaagd om voor het symposium drie Amerikaanse fokkerĳgrootheden naar het Friese Damwoude te halen. Alle drie de sprekers hadden al groot-

Darin Meyer:

V E E T E E LT

JUNI

VX10_ALH symp en bloempjes.indd 46

1/2

se fokkerĳprestaties geleverd. Zo kocht Charlie Will, manager van het fokprogramma van Select Sires, de stieren Chief Mark, Blackstar, O Man, Atwood en Observer. Frank Regan heeft met Regancrest Holsteins al 260 excellente koeien en stieren gefokt. En het De-Su-prefix van Darin Meyer duikt op dit moment veelvuldig in de genoomlĳst op. In de Amerikaanse top 50 met genoomgeteste stieren is maar liefst 22 procent afkomstig van het De-Su-bedrĳf.

Zoals navigatiesysteem Het symposium was dan ook nog maar enkele minuten oud of de term genomic se-

lection viel voor de eerste keer en werd vervolgens het centrale onderwerp van de avond. ‘In de bĳna 40 jaar dat ik foktechnisch medewerker ben, gaan juist de laatste jaren de veranderingen onder invloed van genomic selection het snelst’, stelde Charlie Will. ‘Het helpt ons als ki-organisaties in de eerste plaats om uit een groep volle broers of zussen met vroeger allemaal dezelfde verwachtingswaarden nu de beste te vinden. Uit onderzoek blĳkt dat we gemiddeld in 69 procent van de gevallen tussen volle broers goed hebben gekozen. Was het verschil tussen twee

broers meer dan 100 punten GTPI, dan kozen we in 82 procent van de gevallen goed.’ Met die conclusie zette Will zĳn toehoorders aan het denken. ‘We moeten realistische verwachtingen hebben over wat genomic selection brengt en wat niet. De betrouwbaarheid van genoomfokwaarden is 65 tot 75 procent, dus er is nog een kans dat ze veranderen. Genomics is net als een navigatiesysteem, het helpt ons op weg, maar is niet foutloos’, stelde Will. ‘Een ki kan het zich veroorloven om wat grotere risico’s te nemen. U moet zelf inventariseren of u ook risico wilt lopen met de kans beloond te worden of dat u liever voor betrouwbaarheid gaat.’

2500 embryo’s per jaar Op Regancrest worden momenteel zo’n 750 koeien gemolken en een uitgebreid et-programma zorgt jaarlĳks voor zo’n 800 embryo’s. Alle kalveren die op Regancrest worden geboren, test Regan op genomics. ‘We gebruiken de genoomuitslagen niet alleen voor het bepalen van het absolute totaalniveau van een dier, maar ook om aan de hand van het lineaire profiel individuele kenmerken van dieren te verbeteren. Ik denk namelĳk dat je goede combinaties ook met hulp van genomics kunt maken.’ Op het 1200 koeien tellende De-Su Holsteins heeft de genoomtechniek de fokkerĳactiviteiten in een stroomversnelling gebracht. ‘Ons doel in de fokkerĳ is altĳd geweest om een koe te fokken die op een grootschalig melkveebedrĳf voor meer winst kan zorgen. En dat blĳkt nu dus goed aan te sluiten bĳ de huidige fokkerĳwensen. Alle dieren worden bĳ ons op dezelf-

2013

25-06-13 12:05

K O E I E N B L O E M P J E S

de manier gehouden, dus gewoon in het koppel. Dat is de selectiedruk waarin koeien zich moeten bewijzen.’ Meyer gebruikt genomic selection als een soort net om de beste dieren te selecteren. Deze groep pinken en slechts enkele koeien benut hij vervolgens in een intensief etprogramma dat jaarlijks resulteert in 2500 embryo’s.

Blijven testen Een gevolg hiervan is een razendsnel generatie-interval, weet ook Charlie Will. ‘Vroeger werd de eerste zoon van een stier op z’n vroegst na vijf jaar ingezet. Tegenwoordig duurt het van vader tot kleinzoon nog drie jaar.’ Een voorbeeld hiervan is de door De-Su gefokte Observer en zijn zonen, waarop een luisteraar vroeg of het geen effect op de indexen heeft dat dergelijke hoge genoomstieren alleen op de beste koeien worden gebruikt. ‘Wat betreft Observer, die is eerst ook door het gewone testprogramma gelopen, maar dit kan in de toekomst zeker een punt van zorg worden. Voor een betrouwbare fokwaarde mag van een stier eigenlijk maximaal 50 procent van de dochters uit embryotransplantatie komen. Bij hoge genoomstieren is dat op termijn misschien niet altijd meer zo als stieren veel voor fokkerijactiviteiten zijn benut. In de toekomst is het daarom een van de grootste uitdagingen dat landen stieren blijven testen voor een betrouwbare referentie.’ Vanuit het publiek kwam, vooruitlopend op de veiling, ook de vraag of de fokkers ondanks hun succesvolle veestapel, dieren blijven aankopen. Regan: ‘Tot ik niet meer leef blijf ik op zoek naar de beste dieren. Dat is altijd onderdeel van ons succes geweest. Zie ik dus wat goeds om me heen, dan koop ik het.’ l In een van de komende nummers volgt een uitgebreid interview met Darin Meyer.

Johanneke Liemburg, burgemeester Littenseradeel: ‘Er is in de gemeenteraad heel wat te doen geweest over de bouw van de ligboxenstal van de grootste boer in de gemeente, Piet de Jong. Het werd wel heel groot, hoe zou het lijken? En hoe staat het met het welzijn van de koeien in zo’n melkfabriek? De stal is er gekomen en we zijn wezen kijken. Wat een ruimte voor de koeien, een eigen kraamkamer, zachte bedden om het grote koeienlijf op neer te vlijen en in de zomer de mogelijkheid om een frisse neus te halen. Nee, over de koeien heb ik geen zorg.’ (Os)

Bert Luttikhedde, melkveehouder te Ambt Delden: ‘De fokkerij is tegenwoordig vooral nog getallenwerk. Alle ki’s willen geld verdienen en dat doe je als je de hoogste stier hebt. Zo werkt het nou eenmaal.’ (Mm)

Freek Spithoven senior, melkveehouder te Werkhoven: ‘Ik houd van harde en jeugdige vaarzen die zich ontwikkelen tot echte melkkoeien. Als vaarzen te vet en te rijp zijn, dan worden ze vaak niet oud.’ (Bo)

Jan Krooneman, melkveehouder te Nunspeet: ‘Voor het aankoopbedrag van vaarzen min de opbrengst van het gemiddelde Belgisch-witblauwkalf kan ik nooit zelf goedkoper eigen jongvee opfokken.’ (Bo)

Koos Flinkert, melkveehouder te Meppel:

Bert Philipsen, specialist voedergewassen Wageningen: ‘Net zoals je een kind leert zijn bord leeg te eten, kun je jongvee leren een perceel goed af te grazen.’ (NO)

Max van Tilburg, biologisch melkveehouder te Hornhuizen: ‘Een koppel grazende koeien, dat is toch een lust voor het oog? Ze bouwen tegenwoordig ook hele mooie stallen hoor, maar ik zie dit toch liever. Een koe heeft recht op graasgedrag.’ (DvN)

‘Ik heb respect voor collega’s die biologisch werken of er iets bij doen, maar ons gevoel ligt bij de melkproductie. En zonder arrogant te zijn: daar zijn we redelijk goed in.’ (DvN)

Robert van Ballegooijen, directeur A-ware: ‘Nog niet zo lang geleden riepen veel partijen dat ze last hadden van een melkoverschot. Dat bracht veel negativiteit in de sector. Nu is iedereen op zoek naar melk en dat zorgt voor een opwaartse druk van de prijzen. Melk is weer cool!’ (Bb)

Elsbeth Stassen, hoogleraar Dier en Samenleving Wageningen: ‘Een boer zegt: in mijn nieuwe stal is het voor een koe beduidend beter toeven dan in de oude. Ze ligt op een waterbed in een ruime ligbox in een veel beter geventileerde omgeving. En omdat ze zich nu zo goed voelt, produceert ze meer melk. Maar het is de vraag of dit verhaal landt bij de burger.’ (LC)

Herman Hulshof, leerlooier te Lichtenvoorde: ‘Onze huiden zijn afkomstig van Nederlandse en Duitse stieren en kalveren, de beste van de wereld. Die hebben weinig te lijden gehad, geen insecten die zich in de huid hebben geboord, geen schurft, niks. Het leer is zacht, gaaf en fijnnervig, zo mooi als kalfsleer.’ (dV)

Sietze Henk Haytema, melkveehouder te Koudum: ‘Bij het contracteren van stiermoeders ervaar ik dat in de huidige topfokkerij aan de aanleg voor fitnesskenmerken hoge eisen worden gesteld.’ (Hp)

Hillebrand van Herwijnen, melkveehouder te Hedel: ‘Jammer dat er na Kian geen stieren met een scheutje mrijbloed meer worden ingezet. De sterke punten van dit ras, benen, klauwen, goede gang en kracht en sterkte, kunnen de meeste veestapels goed gebruiken. Volgens mij een gemiste kans.’ (NO)

krijg je niet zomaar. Je hebt daarvoor wel koeien met een juiste genetische aanleg voor melkeiwit nodig en dat duurt jaren. Wij fokken al meer dan 25 jaar op een hoog eiwitgehalte en dat werpt langzaam zijn vruchten af.’ (Vt)

Dirk Strijker, hoogleraar Plattelandsontwikkeling Groningen: Bennie Duiven, melkveehouder te Vledder: ‘Een vetgehalte van 5,33 en een eiwitgehalte van 4,03 procent is niet voor elk bedrijf weggelegd, want hoge gehalten in de melk

‘Kijk eens naar het melklokaal op een melkveebedrijf. Je treft er geen enkele viezigheid meer aan, het is er klinisch schoon. Als je dat vergelijkt met de bussenmelk van vroeger.’ (LC)

Bronnen: Op ‘e skille (Os), Nieuwe Oogst (NO), Dagblad van het Noorden (DvN), Melkveemagazine (Mm), Boerderij (Bo), Boerenbusiness (Bb), Voertaal (Vt), Leeuwarder Courant (LC), de Volkskrant (dV), HI plus! (Hp) V E E T E E LT

VX10_ALH symp en bloempjes.indd 47

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 12:05

Spinder

ui t le voo ve rr rb aa aa d r

de nieuwe golfschoftboom

• Geschikt voor diverse boxen • De renovatie oplossing, tot 30 cm meer ruimte Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1 Reitsmastraat 48, Harkema Postbus 22, 9280 AA Harkema Tel. 0512 - 36 91 63 Fax: 0512 - 36 42 44 www.spinder.nl sales@spinder.nl recl396n.indd 1

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koei Het beste voor uw koei Het beste voor uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koei koei Koecomfort voor uw koeien op maat Het beste voor 15-4-2013 14:02:17

Ga voor een laag celgetal! Het beste

Het beste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koei

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende box box Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk Renovatie (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende box Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende box box Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende box

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkrach snel teru Meest duurzaam eindeloos blijvende Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkrach Meest koematras, blijvende veerkrach Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door op strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het het zich zich snel snel teru ter Door strooisel en arbeid verdient hetbesparing zichveerkracht. snel op terug. Door besparing strooisel Meestbesparing duurzaamopkoematras, met eindeloos blijvende Meest duurzaam eindeloos blijvende veerkrach Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zich snel teru Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door het zich snel snel terug. Behoud vanop uwstrooisel koeien en op dierenartskosten. Door besparing enreduceren arbeid verdient het zich zich snel snel teru ter Door besparing besparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel Conclusie: meerprijs Conclusie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

www.uierverzorging.nl

V E E T E E LT

JUNI

1/2

2013

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien met een actieve48 weidegang. De voederwaarde van gras komt, in VX10_p48.indd

25-06-13 12:05

V O E D I N G

Energievoorziening blĳkt cruciaal voor lactosegehalte in melk

Verschillen in lactose Het lactosegehalte in de melk is moeilĳk te beïnvloeden, maar er zĳn verschillen tussen bedrĳven. Een analyse van voerleverancier De Heus leert dat een jonge veestapel met een korte tussenkalftĳd en een laag celgetal die beperkt wordt geweid en energie krĳgt bĳgevoerd, de meeste lactose produceert. tekst Florus Pellikaan

egin februari maakte FrieslandCampina wereldkundig dat het de melkprĳssystematiek vanaf 2014 wil gaan wĳzigen. De voorgenomen wĳzigingen, waarover de ledenraad half december zĳn oordeel zal vellen, omvat onder andere het afschaffen van de negatieve grondprĳs en een hogere waardering voor eiwit. Het opvallendst is echter het voornemen om ook te gaan betalen voor lactose. Direct na de bekendmaking gaven deskundigen aan dat de opties om het lactosegehalte in de melk te beïnvloeden vrĳ beperkt zĳn. Veevoerfabrikant De Heus nam echter de proef op de som en liet has-student Willem van der Ham op basis van klantgegevens een inventarisatie maken van de spreiding in lactose en welke factoren verantwoordelĳk zĳn voor die spreiding. ‘Met het huidige voornemen levert een 0,2 procent hoger lactosegehalte nog maar tien euro per koe per jaar meer op, maar gezien de zuivelmarkt is het goed mogelĳk dat de waarde van lactose gaat stĳgen. De behoefte aan handvatten om bĳ gelĳkblĳvende vet- en eiwitgehalten het lactosegehalte te verhogen, zal dan toenemen’, vertelt René Knook, productmanager rundvee bĳ De Heus. In de analyse over het boekjaar 2012 zĳn 600 melkveebedrĳven meegenomen. De vĳftien procent bedrĳven met het hoogste lactosegehalte (gemiddeld 4,59 procent) telde met 81 koeien per bedrĳf gemiddeld 12 koeien meer dan de even grote groep bedrĳven met het laagste lactosegehalte (gemiddeld 4,45 procent). Ook lag de melkproductie met 8793 kg ruim 700 kilo hoger bĳ de hooglactosebedrĳven. Het vetgehalte was met 4,33 procent drie honderdste lager, maar het eiwitgehalte was met 3,54 procent exact gelĳk bĳ beide groepen. ‘De conclusie is dus dat er bedrĳven zĳn die meer lactose produceren bĳ vrĳwel gelĳkblĳvende vet- en eiwitgehalten’, aldus Knook.

Meer lactose op groeiend bedrĳf In de vervolgstappen is er gezocht naar verbanden tussen managementkenmerken en het gemiddelde lactoseniveau. Zo produceert een oudmelkte veestapel fors minder lactose. Bedrĳven waar de koeien gemiddeld 200 dagen in lactatie zĳn, scoren gemiddeld 4,40 procent lactose ten opzichte van 4,60 procent voor bedrĳven met 185 lactatiedagen. Ook een hoog aantal vaarzen is positief voor het lacto-

segehalte. Bedrĳven met 25 procent vaarzen leverden gemiddeld 4,42 procent lactose, 35 procent vaarzen zorgde voor 4,62 procent lactose. ‘Hierdoor zullen groeiende bedrĳven gemakkelĳker een hoog lactoseniveau halen’, stelt Knook. ‘Dat komt doordat het uierweefsel bĳ jonge koeien nog relatief nieuw is, waardoor de osmotische waarde van melk door iets meer lactose wordt ingevuld.’ Ook bedrĳven met een laag celgetal hebben duidelĳk meer lactose in de melk. Student Willem van der Ham bezocht ook twaalf bedrĳven met een laag en twaalf bedrĳven met een hoog lactosepercentage op zoek naar meer kwalitatieve kenmerken. ‘De resultaten zĳn niet wetenschappelĳk verantwoord, maar geven wel een duidelĳke richting aan’, stelt Knook. Van de bedrĳven met weinig lactose voert bĳvoorbeeld geen enkel bedrĳf meer dan veertig procent mais. De helft van de bedrĳven voert zelfs helemaal geen mais. ‘Met grasrĳke rantsoenen is het dus relatief moeilĳk om hoge lactosegehalten te realiseren en dat heeft te maken met het glucoseleverend vermogen van het rantsoen. Bedrĳven boven de 4,55 procent lactose voerden in deze analyse allemaal minimaal 120 gram glucogene energie per kilo droge stof.’

Forse lactosedip bĳ veel gras Het lactosegehalte is onderhevig aan een seizoenseffect. In het najaar staat de lactosespiegel onder druk, maar de dip is bĳ de lagelactosegroep veel groter dan bĳ de andere bedrĳven. Ook dat heeft te maken met de energievoorziening. ‘De bedrĳven met een laag lactosegehalte voeren vanaf april gemiddeld 70 procent vers weidegras en houden dat vol tot in september/oktober. Het lactosegehalte daalt dan tot 4,36 procent en het duurt vervolgens twee tot drie maanden voor de koeien het lactosegehalte weer op niveau hebben.’ De bedrĳven met een hoog lactosegehalte komen gedurende het weideseizoen gemiddeld juist niet boven de twaalf procent weidegras, maar ook niet beneden de 4,58 procent lactose. ‘Het is dus zinvol om zeker aan het einde van het weideseizoen goed op de energievoorziening van de koeien te letten. Vanwege dalende energiewaarde van het gras en een lagere drogestofopname is winst op lactose in de melk te boeken door vanaf juli-augustus het glucoseleverend vermogen van het rantsoen substantieel te verhogen.’ l

V E E T E E LT

VX10_lactose De Heus.indd 49

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 14:07

P O RT R E T

Dierenarts Maarten Pieterse legde basis voor fokker캐techniek ovum pick-up

Fascinatie voor nieuw leven

V EVEETE ETEELETL TJ UANP I R I1 L/ 21 22001039

VX10_portret pietersen.indd 50

24-06-13 14:03

P O RTR E T

Veel melkveehouders kennen dierenarts Maarten Pieterse als uit-

Naam Woonplaats: Carrière:

zonderlĳk bedreven vruchtbaarheidsspecialist. In juni neemt ‘de dierenarts die elke koe drachtig krĳgt’ na 39 jaar afscheid als universitair docent aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht.

Opmerkelĳk:

Maarten Pieterse Westbroek Rundveedierenarts (specialisatie verloskunde en gynaecologie) en universitair docent landbouwhuisdieren faculteit Diergeneeskunde in Utrecht stond aan de wieg van fokkerĳtechnieken echoscopie en ovum pick-up (opu)

tekst Jorieke van Cappellen

e telefoon van Maarten Pieterse gaat over en het interview wordt onderbroken. ‘Loop je even mee? Eén van de merries moet ik nu behandelen zodat ze morgen geïnsemineerd kan worden.’ Maarten Pieterse is een praktĳkdierenarts pur sang. Ondanks een recente schouderoperatie door een valpartĳ met zĳn racefiets schiet hĳ met een niet aflatend fanatisme voor weer een nieuw ‘probleemgeval’ in zĳn laarzen. ‘Ouderwets’ opgeleid in zowel gezelschapsdieren als landbouwhuisdieren kan de dierenarts en universitair docent aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht terugkĳken op een kleurrĳke carrière. De fascinatie voor het dierenartsenvak was er al vroeg. Pieterse: ‘Mĳn vader was architect en mĳn moeder een

Tĳdens zĳn studie Diergeneeskunde ontstond de interesse voor vruchtbaarheid en verloskunde. ‘De afdeling verloskunde in Utrecht was het leukst, want daar was altĳd actie, dag en nacht. Tweelingkalveren, gecompliceerde keizersnedes. Er werd keihard gewerkt.’

Stiermoeder Feikje 29 Bekend als ‘de dierenarts die alles drachtig krĳgt’ wist Pieterse keer op keer vaak opgegeven topdieren nog drachtig te krĳgen. Wat is het geheim? Pieterse denkt na. ‘Ik heb een oneindige fascinatie voor de geboorte, het nieuwe leven. En ik ben een fanatiek persoon, die altĳd met alles wil winnen. Met sport, met mĳn fokproducten bĳ de paarden en schapen, met boeren. Maar

beeld van de baarmoeder, de dracht en eierstokken en mogelĳke afwĳkingen.’ Pieterse ontwikkelde ook de nu veelgebruikte fokkerĳtechniek ovum pick-up, een techniek waarbĳ eicellen uit de eierstok worden gehaald om buiten de koe bevrucht te worden. Stiermoeder Feikje 29 (v. Triple Threat) is een van de bekendste koeien waarvan Pieterse nog kon zorgen voor nakomelingen. ‘Feikje 29 was een interessante stiermoeder vanwege haar roodbontfactor, maar ze kregen haar niet meer drachtig. Ik wilde het per se proberen en kocht haar. Dankzĳ een geslaagde ovum pick-up fokten we uit haar onder meer de rode stieren Feikje’s Rising Star en Feikje’s Red Lion’, zegt Pieterse vol trots.

Vertrouwen van de boer

‘Ik ben fanatiek en wil altĳd met alles winnen hardwerkende vrouw en zĳ gaven mĳ hun grote liefde voor dieren mee. Ze waren bevriend met een dierenarts van de praktĳk in de buurt. Als tienjarig jongetje mocht ik al mee met de rondes langs de boeren. Ik vond het magisch.’

Kaas van eigen jersey Op zĳn kleine boerderĳ in Westbroek, bĳ Utrecht, houdt Maarten Pieterse paarden, honden, schapen, kippen en een jerseykoe die hĳ twee keer per dag melkt. ‘Ik ben gek op jerseys, ze hebben zulke mooie koppen en de kalfjes zĳn net hertjes.’ Van de melk van zĳn jersey maakt Pieterse zelf boter en kaas. ‘Het kost wat werk, maar het is echt lekker hoor.’ De verscheidenheid aan dieren typeert de brede interesse van Pieterse. ‘De koeien zĳn mĳn werk, mĳn schapen zĳn mĳn hobby en de paarden zĳn mĳn grote liefde’, vertelt Pieterse, die bevlogen paardenfokker is. ‘Alleen werk ik liever met boeren dan met paardenmensen. Veehouders zĳn zakelĳker en nuchterder.’

ook met trompetspelen. Ik wil heel graag een goed product neerzetten. En ze zeggen wel dat ik bovengemiddeld goed kan voelen’, grapt hĳ, waarna hĳ serieus vervolgt: ‘Het goed voelen en beoordelen van de baarmoeder en eierstokken is wel een kunst op zich.’ Dieren drachtig krĳgen betekent volgens Pieterse niet snel opgeven, niet bang zĳn, systematisch werken en telkens naar nieuwe oplossingen zoeken. ‘In onze kliniek hadden we een paar stallen vol met dure topkoeien die men niet meer drachtig kreeg. Ik voelde en scande sommige dieren dagelĳks, om vat te krĳgen op hun cyclus. Bĳ het ene dier voldeed het schoonmaken van de baarmoeder, maar ik opereerde bĳvoorbeeld ook vergroeiingen in de baarmoeder.’ Pieterse stond aan de basis van echoscopie (scannen van de baarmoeder) bĳ runderen, wat de ontwikkeling van de moderne fokkerĳtechnieken in een stroomversnelling bracht. ‘Met echoscopie kreeg je een veel betrouwbaarder

In zĳn loopbaan zag Pieterse de vruchtbaarheid van de huidige holsteinpopulatie afnemen. ‘Wĳ eisen veel van koeien en daardoor is de grens tussen gezond en niet gezond dun. We moeten niet willen streven naar een productie van 10.000 liter melk als we de koe ook heel snel drachtig willen hebben.’ Vruchtbaarheidsbegeleiding is een taak die echt bĳ het dierenartsenvak hoort maar is meer dan het drachtig verklaren van een koe, vindt Pieterse. ‘Er wordt in de opleiding voor dierenarts veelaandacht besteed aan bedrĳfsmanagement, maar je hebt nooit een situatie dat er geen kreupele of zieke koe is. Met goede praktische vaardigheden houd je het vertrouwen van de boer. Het mag niet zo zĳn dat de boer de inseminator belt omdat hĳ geen vertrouwen heeft in zĳn dierenarts.’ Lesgeven zit de dierenarts in zĳn bloed. en Pieterse prĳst zichzelf dan ook gelukkig dat hĳ kennis mocht overbrengen op studenten. Gepassioneerd als hĳ is, zal de agenda er de komende jaren niet leger op raken. ‘Feitelĳk blĳf ik hetzelfde werk doen, maar dan als zzp’er. Het helpen van studenten, dierenartsen en veehouders geeft mĳ enorm veel positieve energie.’ l

V E E T E E LT

VX10_portret pietersen.indd 51

J U NI

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 14:02

SPECIAL INTERNATIONALISERING R U W V O E RT E E LT

Onderneming: Jaarlĳkse omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor/medewerkers: Belangrĳkste exportproduct: Buitenlandse vestigingen:

–

R O YA L

B A R E N B R U G

Royal Barenbrug Group 200 miljoen euro 1904 Nĳmegen/575 (110 in Nederland en België) zaden voor voedergrassen 25 vestigingen in zestien landen wereldwĳd

Nederland en België 20% omzetverdeling buitenland 80%

Internationale kennis maakte rietzwenkgras geschikt voor teelt in Nederland

Wereld voorzien van gras Nederland vormde voor grasveredelingsbedrĳf Barenbrug de opstap naar succes wereldwĳd. Bastiaan Barenbrug: ‘Nederlandse boeren stellen de hoogste eisen aan graskwaliteit.’ tekst Jorieke van Cappellen en Ivonne Stienezen

onderden gestapelde zakken graszaad liggen in de productiehal van Barenbrug Holland in Nĳmegen te wachten op vervoer naar de dealer. ‘Al het graszaad van onze productie-

velden bĳ boeren in Nederland en België komt hier binnen, wordt schoongezeefd en -geblazen, intensief gecontroleerd en gecertificeerd, eventueel tot een mengsel gemengd en ten slotte verpakt in zak-

ken’, vertelt directeur Bastiaan Barenbrug boven het geluid van rondrĳdende heftrucks en zeef- en inpakmachines uit. De Royal Barenbrug Group is een familiebedrĳf dat al in 1904 werd opgericht. ‘Toen was het de gewoonte om na de oogst van hooi het graszaad van de hooizolder te vegen om weer te gebruiken voor inzaai’, legt Barenbrug uit, inmiddels de vierde generatie op het familiebedrĳf. ‘Mĳn overgrootvader besloot dat je graszaad niet van de hooizolder moet vegen, maar moet cultiveren om een hogere opbrengst uit het gras te halen.’

Bastiaan Barenbrug: ‘Juist ons specialisme maakte internationaal zakendoen noodzakelĳk’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Ruwvoerteelt.indd 52

MEI

2012

24-06-13 13:51

R U W V O E RT E E LT

Al kort na de oprichting in 1904 exporteerde het Nederlandse bedrijf graszaden, zelfs naar de Verenigde Staten. In 1952 volgde een eerste buitenlandse vestiging in België. Daarmee begon de internationalisering voor Barenbrug al opvallend vroeg. ‘Wij zijn specialisten in gras en juist dat specialisme maakte internationaal zakendoen noodzakelijk’, aldus Barenbrug. ‘De Nederlandse markt is klein. Lokaal graszaad produceren vormt een risico bij bijvoorbeeld misoogsten. De geografische spreiding van onze productielocaties waarborgde dus de continuïteit van ons bedrijf. Bovendien sloegen onze graszaden in Nederland aan en dat gaf vertrouwen voor de stap naar het buitenland.’

Veranderend klimaat is uitdaging Barenbrug exporteert wereldwijd graszaden naar bijna honderd landen vanuit meerdere productielocaties. Hoewel Nederland en België ruim zestig jaar later nog ‘slechts’ verantwoordelijk zijn voor een vijfde deel van de totale omzet, blijft de Nederlands/Belgische markt belangrijk. ‘Vanwege de intensieve grasteelt stellen Nederlandse en Belgische veehouders de hoogste eisen aan de kwaliteit van gras. Het motiveert ons om voor deze groep met goede oplossingen te komen’, zegt Barenbrug. ‘Door die hoge eisen hebben wij in Nederland ook veel kennis ontwikkeld die aan de basis ligt van het veredelen en produceren van graszaden wereldwijd.’ De internationale oriëntatie van Barenbrug brengt de melkveehouder hier ook veel goeds. ‘We vergaarden over de hele wereld enorm veel kennis over grasveredeling en we creëerden in de loop van de jaren een grote genenpoel aan verschillende grasrassen. Een mooi voorbeeld is rietzwenkgras, dat bijdraagt aan een betere pensprikkeling. De voederrietzwenken werden vroeger alleen veredeld in Frankrijk en Spanje en de soort kwam van oorsprong dan ook uit het zuiden. Door veredeling is de soort nu ook geschikt onder Nederlandse omstandigheden.’ Barenbrug ziet de toekomst van het bedrijf en van de sector positief tegemoet. ‘In 2050 moeten we negen miljard mensen voeden, terwijl we voor uitdagingen staan als minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en een veranderend klimaat.’ Aan de andere kant blijft gras veruit de goedkoopste grondstof voor de productie van melk en vlees. ‘Zeker op Nederlandse en Belgische melkveebedrijven wordt kwalitatief goed ruwvoer alleen maar belangrijker. Maar een nieuw ras kweken duurt vijftien jaar. We zijn nu al bezig met het testen van rassen die nog weerbaarder zijn tegen ziekte en droogte en een nog hogere opbrengst hebben. Zo kunnen we melkveehouders ook over vijftien jaar van de juiste graszaden en -mengsels voorzien.’ l

–

E U R O

8.000 ton graszaad 1948 (Zelder, sinds 2002 actief als Euro Grass) Ven-Zelderheide (Limburg) 430, inclusief moederconcern DSV, waarvan 45 in Nederland Belangrijkste exportproduct: graszaden Activiteit: veredeling, zaadproductie en vermarkting van zaden, met name graszaad Buitenlandse vestigingen (DSV): o.a. Duitsland, Frankrijk, Engeland, Polen Jaarlijkse omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Aantal medewerkers:

Nederland 20%

omzetverdeling

buitenland 80%

Veel internationaal verkeer van zaden Voor zaadverdelaar Euro Grass is het buitenland niet alleen belangrijk als afzetmarkt, maar ook als locatie voor de productie van zaaizaad. Jos Deckers, salesdirector van Euro Grass, legt dit uit: ‘We hebben te maken met intensief internationaal verkeer van graszaad. Het zaad dat op een buitenlandse productielocatie is geproduceerd, komt naar Nederland, daarvan exporteren we vervolgens ook weer een deel naar andere landen. We produceren onder meer in Canada, de Verenigde Staten, NieuwZeeland en Denemarken, maar overigens ook gewoon in Nederland.’

Euro Grass ontwikkelt graszaden voor verschillende klimaatzones. ‘We maken het liefst rassen die in diverse landen goed gedijen, dat betekent dat we een groter afzetgebied hebben en daardoor meer geld en middelen in onderzoek en ontwikkeling kunnen steken. Op die manier bereiken we een vooruitgang in de genetica van onze grassen van een half tot één procent per jaar. Dat lijkt weinig,’ zegt Deckers, ‘maar als een veehouder eens per tien jaar het grasland vernieuwt, is de vernieuwde grasmat toch al gauw tien procent beter.’

R U W V O E RT E E LT

–

K W S

25 a 30 miljoen euro (mais) 1995 (KWS Benelux) Sinaai, België (KWS Benelux, mais) bijna 4000 wereldwijd, waarvan 9 in de Benelux voor mais Activiteit: selectie en verkoop zaden van mais, groenbemesters en bieten Buitenlandse vestigingen: diverse zusterondernemingen in meer dan 70 landen Jaarlijkse omzet Benelux: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Aantal medewerkers:

Benelux 4,5%

omzetverdeling

buitenland 95,5%

Profijt van wereldwijde onderzoekskracht KWS Benelux is de verkooporganisatie van het wereldwijde concern KWS voor de Lage Landen. Naast de verkoop geeft KWS Benelux sturing aan het selectieprogramma van rassen die in de Benelux op de markt komen. ‘We hebben veel selectievelden in de Benelux, waar we nieuwe rassen testen en selecteren’, legt directeur Jan Bakker uit. ‘Op basis van karakteristieken die belangrijk zijn voor de teler, ontwikkelen, testen en selecteren we nieuwe rassen. De veredelingsstations en researchafdelingen werken hierin wereldwijd samen. Zo profiteren veehouders en maistelers in Nederland en België van de grote onderzoeks-

kracht en kennis die KWS wereldwijd heeft.’ Een ander voordeel van de centrale aansturing van onderzoek en ontwikkeling is het snel in de praktijk brengen van nieuwe kennis, inzichten en rassen, geeft Bakker aan. De productie van de maiszaden die in de Benelux worden vermarkt, gebeurt allemaal in het buitenland. ‘Maar dat geldt eigenlijk voor alle maiszaadbedrijven’, aldus Bakker. ‘De klimatologische omstandigheden zijn hier niet goed genoeg. Daarom wordt al het hoogwaardig maiszaad in het buitenland geproduceerd, zodat de teler hier is verzekerd van de beste kwaliteit zaaizaad.’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Ruwvoerteelt.indd 53

G R A SS

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 13:51

K E U R I N G

Loh Nastygirl wint door diskwalificatie van tweevoudig kampioene Krista

Brede top in Oldenburg Ongewild eiste de diskwalificatie van tweevoudig nationaal kampioene Krista de hoofdrol op tĳdens de Duitse nationale show in Oldenburg. Het was een smet op de keuring, die aansprak vanwege haar kwaliteitsrĳke en brede top, met Marbachdochter Loh Nastygirl als onwaarschĳnlĳk correcte kampioene. tekst Florus Pellikaan

video-impressie www.veeteelt.nl

Loh Nastygirl (v. Marbach), algemeen kampioene Productie 3e lĳst: 305 15.668 2,85 3,22

et was voor de doorsnee Duitse sportliefhebber maar moeilĳk te verkroppen. De kampioenswedstrĳd van het Oldenburgse basketbalteam kon niet plaatsvinden in de fonkelnieuwe AWE Arena. Niemand had verwacht dat het Oldenburgse team zo ver zou komen in de competitie, waardoor de topaccommodatie werd verhuurd voor de Duitse show. Cameraploegen kwamen zelfs een kĳkje nemen wat er nu wel niet belangrĳker was dan het basketbalkampioenschap, dat uiteindelĳk in de kleine naastgelegen hal door Oldenburg nog werd verloren ook.

Duitse genetica wint Alsof de koeien wat goed wilden maken, was het niveau van de individuele keuring in de breedte hoger dan tĳdens de voorgaande edities. Met name de middenklasse met derde- en vierdekalfsdieren stond bol van de kwaliteit en ontpopte zich als de koninginnenklasse van de keuring. ZR Imke van Thomas Rohdemann uit Grossheide waande zich als kampioene van de jonge koeien van 2011 opnieuw kansrĳk. De stĳlvolle en breed geuierde Goldwyndochter miste alleen de slag om de prĳzen door net niet voldoende klieving van de ophangband. De uit Oostenrĳk afkomstige Goldwynhalfzus Kerstin van Birgit en Georg Fink uit Lauterach was hetzelfde lot beschoren. Het ontbrak haar in vergelĳking met de concurrentie niet aan ontwikkeling en lengte, maar wel aan de laatste balans in het frame. De strĳd om het goud spitste zich uiteindelĳk toe op Belinda (v. Damion) van Herwig en Sven Friederichs uit Grossenkneten en Loh Nastygirl van Bernd Schulte-Lohmöller uit Rhede. Belinda had

V EVE ET EE TE EL ET L TJ A JNUUNAI R 1I / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX10_Duitse nationale show.indd 54

24-06-13 09:24

Ruim gebouwde Jotandochters met lange uierbodems

Roodbonte Jotan showt de beste groep

met haar harmonisch en stĳlvol gebouwde skelet een sterk wapen in handen, maar in uieraanhechting kon ze niet op tegen Nastygirl. De tweevoudig algemeen kampioene van de WEU Konvent was voorzien van een fantastische uier en combineerde die met een balansrĳk frame en spĳkerhard beenwerk. Hierdoor had de correcte en complete kampioene eigenlĳk louter fans en streelde ze bovendien het Duitse fokkershart als dochter van de Duits geteste BW Marshallzoon Marbach.

Winnares EK gepasseerd Bĳ de tweedekalfsdieren werd reikhalzend uitgekeken naar het weerzien van de Europagangsters van afgelopen maart. In deze categorie viel de succesvolste Duitse deelneemster van het Europese treffen FG Ice (v. Jasper) van Egon Strudthoff uit Dötlingen. Ice schopte het in maart in het Zwitserse Fribourg uiteindelĳk zelfs tot reservekampioene van de middenklasse en ook in Oldenburg schaarde ze zich door haar fraaie zĳaanzicht en stĳlvolle eerste rib gemakkelĳk bĳ het finalekwartet. Datzelfde gold voor Cleo van Franz en Markus Mock uit Markdorf. De EK-deelneemster en Dundeedochter stal de show met haar impoIndia (v. Goldwyn), kampioene vaarzen Prod.: nog onbekend

Voor het eerst koos de organisatie van de Duitse nationale show ervoor om de dochtergroepen de avond voorafgaand aan de individuele keuring te demonstreren. De publieke belangstelling viel helaas tegen, ondanks dat er op voorhand best nieuwswaarde verwacht mocht worden. Niet met de meeste nieuwswaarde, maar wel de beste groep toonde de roodbonte vererver Jotan. De fokstierdochters van de Jordanzoon waren niet eens heel uniform, maar capaciteit, licht hellende kruizen en lange uierbodems hadden al zĳn telgen. Reikhalzend werd er uitgekeken naar de nakomelingen van Laudanzoon Lonar, die ook in Nederland flink is ingezet. Zĳn telgen, die uit een beperkte groep fokstierdochters geselecteerd moesten worden, hadden moeite om aan de verwachtingen te voldoen. De kwaliteitsrĳke, maar erg jeugdige vaarzen deden in een aantal gevallen smal aan. De kruisconstructie was wel uniform licht hellend en het fĳne beenwerk van uitstekende kwaliteit. Ondanks prille fokwaarden werd er ook een groep getoond van de door de

SLH Ginger (v. Lylehaven Lightning), kampioene tweedekalfsdieren Prod. 1e lĳst: 305 12.581 2,81 3,23

familie Reurslag uit het Gelderse Laren gefokte Laron P (v. Lawn Boy). De collectie krachtige en conditierĳke vaarzen van de hoornloze vererver waren voorzien van ondiepe uiers. Punt van aandacht bĳ gebruik bleek een wat vlakke kruisligging en steile schouderpartĳ. Uit een kleine groep proefstierdochters was ook een groep samengesteld van Boltonzoon Bodrum. De reeks opende sterk met de vaars die op het EK een 1a-positie behaalde. Ook de andere dieren waren bĳzonder ruim gebouwd, maar het beenwerk en de eiwitvererving zĳn duidelĳk aandachtspunten in het verervingspatroon. Onder het motto ‘baas boven baas’ betrad Gabino, een Goldwynzoon uit de Italiaanse keuringsvedette Amyly, zelfs al met een collectie de ring voordat hĳ zĳn eerste officiële dochterfokwaarde kreeg. De vaarzen van de volle broer van Goldsun combineerden veel jeugd met stĳl waardoor ze nog fragiel aandeden, maar ze beschikten over het algemeen wel over genoeg potentie en erg ondiepe uiers.

CTS Tarina (v. Talent), kampioene senioren Prod. 3e lĳst: 305 13.053 3,98 3,54

V E E T E E LT

VX10_Duitse nationale show.indd 55

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 09:24

K E U R I N G

Classicdochter wint, negendekalfs Dunja opnieuw reserve De roodbontkeuring kon het brede kwaliteitsniveau van de zwartbonte rasgenoten niet helemaal bijbenen, maar dat deed niets af aan de waardige kampioenen. Als er bij roodbont een algemeen kampioene verkozen had moeten worden, zou GHH Marie daar waarschijnlijk de beste papieren voor hebben gehad. De complete Talentdochter van Kastens Holsteins uit Stuhr nam ook deel aan het EK en combi-

neerde een uitgebalanceerd frame met een kwaliteitsuier en vlot goede stap. Vanwege een hoog aangehechte achteruier verwees ze de lange en jeugdig gebouwde Savarddochter Adine van Saathoff en Andreessen uit Aurich naar de reservestek. Bij de vaarzen was het duo dat streed om de prijzen goed aan elkaar gewaagd, maar toch heel verschillend. Rubriekswinnares Extase van Friedrich Schilling uit Wagenfeld was vooral sterk en robuust gebouwd en daarbij voorzien van een overtuigende stap en een hoge achteruier. Opvallend was dat Extase, net als de 1b uit de rubriek, de relatief onbekende exterieurvererver Picolo (v. September Storm) als vader heeft. De concurrente voor Extase om de prijzen, Lana van Robert Euler uit Romrod, was uit heel ander hout gesneden. De dochter van de Duitse vererver Colibri (v. WIT Aklass (v. Classic), kampioene senioren Prod. 3e lijst: 305 12.863 3,85 3,48

sante ribbenpartij. De aansprekende frames ten spijt, het jurylid, de Duitse melkveehouder Lambert Weinberg, zocht naar meer imponerende uiers en die vond hij overduidelijk bij weer een EK-gangster: SLH Ginger (v. Lylehaven Lightning) van opnieuw Bernd Schulte-Lohmöller. Ginger beschikte over een enorm brede en lange uier en wist die opvallend genoeg te combineren met parallel beenwerk. Weinberg vergaf de al een half jaar geleden afgekalfde Ginger haar smalle voorhand en korte eerste rib. Hierdoor moest de ruim ontwikkelde Riz Wonne (v. Durman) van Ralf Ritz uit Uelzen, die kracht en melktype eigenlijk veel beter combineerde, genoegen nemen met de reservetitel. Bij de vaarzen stond Weinberg voor de gebruikelijke keuze tussen een jeugdige of juist een volwassen uitstraling. Hij koos voor het laatste, waardoor een finaleplaats voor de rastypische en elegante Lisette (v. Knowledge) van Harald Redecker

uit Ostercappeln het maximaal haalbare was. Ze had nog niet de balans die halfzus – via de Canadese Freelancezoon Knowledge – Franka wel had. De gewelfde pupil van Peter Wreesmann uit Lastrup was wat kort, maar wel evenredig gebouwd en ze droeg haar uier hoog en breed. Toch was er nog een vaars die het ideaalbeeld van Weinberg beter benaderde: de stijlvolle en erg diep geribde India van Jörg Seeger uit Grossenkneten. De Goldwyndochter was door haar volwassen bouw royaal geuierd voor een vaars, maar dat deed niets af aan de hoge achteruier en het droge beenwerk. India won het goud en kreeg Franka als secondante.

Onrechtmatigheden in topline De dag die voor Jörg Seeger met de vaarzentitel zo mooi begon, had een nog mooier einde kunnen krijgen. Bij de senioren maakte Krista namelijk opnieuw haar opwachting. De Stormaticdochter, die See-

Krista (links) voert hier nog de oudste rubriek aan

Cole) showde meer elegantie en een fijnere botkwaliteit, maar moest het in achteruierhoogte afleggen tegen Extase. Het goed keurende jurylid Marko Radke koos daarom voor laatstgenoemde. Bij de senioren was het een succesvol weerzien van de negendekalfskoe Dunja van Milchhof Wesenberg uit Wesenberg. De Faberdochter won twee jaar geleden de reservetitel en vier jaar geleden het kampioenschap bij de senioren. Nog altijd oogde Dunja fris en bijzonder kwaliteitsrijk in het skelet. Ondanks wat onbalans in de uier prolongeerde ze de reservetitel. Het kampioenschap kreeg een klein Nederlands tintje door de winst van een Classicdochter. WIT Aklass van Thomas Wiethege uit Halver had die winst te danken aan haar zeer correcte frame met goede verhoudingen en haar vierkant opgehangen uier.

ger in gezamenlijk eigendom heeft met Windlooper Holsteins, won op de laatste twee edities van de Duitse nationale het algemeen kampioenschap. De fraai uitgezwaarde en puik stappende Krista won ook nu met gemak haar rubriek en leek af te stevenen op ten minste de seniorentitel. Tot niet Krista, maar de 1c uit haar rubriek Loh Nationgirl (v. Titanic) van Andreas Lohmöller uit Emsbüren in de finale de ring betrad. Geroezemoes steeg op. Niet veel later maakte een officiële lezing een einde aan de roddels: er waren bij Krista onrechtmatigheden in de toplijn geconstateerd, waardoor de Stormaticdochter werd uitgesloten van deelname. Dat maakte de weg vrij voor CTS Tarina van het Cosmic Type Syndicate uit Friedeburg. De uitgebalanceerde en gerekte Talentdochter combineerde haar fraaie skelet met een wat gladde, maar wel brede uier. Ze verwees vanwege meer capaciteit de elegante en ondiep geuierde Oostenrijkse deelneemster Rosanna naar de reservestek. De Rubensdochter van Mathias Sprenger uit Fügen weerhield de stijlvolle, maar in het front wat ondiepe Lonarddochter Lotacrazy van opnieuw vader en zoon Mock van de prijzen. Het programmaonderdeel dat nog restte was de uitverkiezing van de algemeen kampioene. Geen ongemeen spannende strijd tussen Nastygirl en Krista dus, maar een duidelijke winst voor zoals Weinberg terecht noemde de ‘onwaarschijnlijk correcte’ Nastygirl. l

V VE E ET TE E EL T LTj a J Unu N Ia ri 1 / 21 /2 20 1230 0 9

VX10_Duitse nationale show.indd 56

24-06-13 09:24

J.I.M.M.-HOLSTEINS

Vacature Te koop: Tomahawk- en Maniac-embryo’s uit Hellen 589, eerste tweedekalfskoe in Nederland met EX 92, kampioene zwartbont, NRM 2012.

aAa 516 Maniac

• Hellen 589, EX 92, aAa 516 (v.: Shottle, aAa 243) Productie: 3.02 380 16197 4,06 3,34 lw132+ • Hellen 585 EX 92, aAa 423 (Goldwyn, aAa 234) Productie: 5.06 305 14259 4,02 3,30 lw120 • Hellen584, VG 89, aAa 234 (Norik, aAa 564) • Hellen 583, VG 88, aAa 564 (Bonatus, aAa 153) • Hellen581, EX 92, aAa 156 (Blackstar, aAa 345) • Valiant, aAa 423 Triple, aAa 612

aAa 156 Tomahawk

Lutgo zoekt boeren die minimaal 1 of 2 jaar in Nieuw-Zeeland willen wonen, werken en leren. Heb je ervaring in de veeteelt, ben je tussen de 20 en 30 jaar en heb je de ambitie om tot de beste in je vak te horen? Meld je dan nu aan op onze website www.lutgo.nl of stuur je CV naar info@lutgo.com Voor meer informatie kun je bellen met Christine: 06-18061110

Voor informatie en bestellingen: tel.: 06 28455480 e-mail: john73devries@live.nl

V E E T E E LT

VX10_p57.indd 57

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 14:53

SPECIAL INTERNATIONALISERING M E L K W I N N I N G

Jaarlĳkse omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor/medewerkers: Activiteit: Buitenlandse vestigingen:

–

L E LY

567 miljoen euro 1948 Maassluis/2000 (waarvan 900 medewerkers in Nederland) producent van mechanisatie voor voederwinning, melkrobots, stalautomatisering en windmolens 3 fabrieken in Duitsland, 1 in de VS, meer dan 20 verkoopkantoren

Nederland 13% omzetverdeling buitenland 87%

Lely blĳft internationaal investeren in vernieuwing

Product van de polder Innovatie. De term klinkt vaak uit de mond van Alexander van der Lely, topman van een bedrĳf met 2000 werknemers in 70 landen. De basis voor productontwikkeling bleef de polder. tekst Wichert Koopman

‘N

ee, het is niet verwonderlĳk dat Nederlandse bedrĳven succesvol zĳn in de internationale dairybusiness’, stelt Alexander van der Lely op het Lely-hoofdkantoor in Maassluis

vanachter een broodje kaas. ‘Nederland is een klein en dichtbevolkt land. De melkveehouderĳ heeft hier te maken met veel beperkingen. En dat maakt vindingrĳk. Bovendien: een beperkte binnenlandse

markt dwingt bedrĳven die willen groeien om te kĳken over de grens.’ Uit de Lely-fabrieken in Maassluis en Rotterdam rollen dagelĳks tientallen maaiers, schudders, harken en melkrobots. In fabrieken in Duitsland bouwt het bedrĳf balenpersen en opraapwagens en in de Verenigde Staten heeft Lely vorig jaar een fabriek voor melkrobots geopend. Lely heeft alleen al in Nederland 900 mensen op de loonlĳst. De omzet in 2012 bedroeg 567 miljoen euro. ‘Omvang is nodig om seriematig machines te kunnen produceren en zo een voldoende lage kostprĳs te

Alexander van der Lely

’Internationale oriëntatie helpt ons betere producten te maken’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Melkwinning.indd 58

MEI

2012

21-06-13 16:06

M E L K W I N N I N G

realiseren’, legt Van der Lely uit.‘Daardoor kunnen we tegen concurrerende prijzen verkopen en blijven investeren in innovatie.’ Rode machines uit Maassluis kleuren akkers en stallen in zeventig landen. West-Europa is de grootste afzetmarkt, gevolgd door NoordAmerika. In de belangrijkste exportlanden heeft Lely eigen verkoopkantoren. In andere landen werkt het bedrijf samen met lokale importeurs en dealers. ‘De internationale oriëntatie helpt ons betere producten te maken waarvan ook de Nederlandse melkveehouderij profiteert’, verklaart Van der Lely. ‘In Engeland kuilen veehouders nat in, in Frankrijk is het gras vaak droog. Dat stelt specifieke eisen aan werktuigen. Juist die extremen helpen ons om onze machines te verbeteren. En in Ierland leerden we bijvoorbeeld veel over het combineren van robotmelken en weidegang, terwijl ervaringen in de Verenigde Staten ons hielpen om een managementsysteem te ontwikkelen voor robotbedrijven die werken met personeel.’

Eigen octrooibureau Innovatie. De term valt vaak in het gesprek met Van der Lely. Het familiebedrijf besteedt jaarlijks zes procent van de omzet aan onderzoek en productontwikkeling en heeft al sinds jaar en dag een eigen octrooibureau. Ook in het buitenland – van Turkije tot Nieuw-Zeeland en van Duitsland tot de Verenigde Staten – zijn technici voor Lely actief. Maar een belangrijke basis is nog altijd de Maasdijkse polder. De laatste jaren heeft Lely zijn productenpakket aanzienlijk verbreed. Diverse spraakmakende innovaties op het gebied van stalautomatisering en ruwvoederwinning (door Lely ‘Yellow Revolutions’ genoemd) werden geïntroduceerd. ‘En we zijn nog met heel leuke dingen bezig’, verklaart Van der Lely met een glimlach. Daarbij gaat de aandacht niet alleen uit naar de productie van gras en melk, maar ook naar het winnen van energie en mineralen. ‘Het verwaarden van zo veel mogelijk hulpbronnen zal in de toekomst steeds belangrijker worden in het businessmodel van een succesvolle melkveehouderij’, is Van der Lely’s overtuiging. In deze lijn past de overname van een Duitse fabrikant van windmolens en het opzetten van een samenwerking met het bedrijf Green Energy Technology om een systeem voor mestraffinage verder te ontwikkelen en praktijkrijp te maken. In de dijkpolder aan de snelweg A20 wordt druk gebouwd aan een nieuwe fabriek en een futuristisch ogend kantoorpand. Eind dit jaar concentreert Lely hier al haar Nederlandse activiteiten. De polder is nog altijd dezelfde waar de vader en oom van de huidige topman hun eerste harkkeerder in elkaar lasten. l

–

I N S E N T E C

Jaarlijkse omzet: niet bekend gemaakt Jaar van oprichting: Hokofarm in 1979, Insentec in 1984 Marknesse Hoofdkantoor: Medewerkers: 100 (allen in Nederland) Belangrijkste exportproduct: melkrobot en automatisering conventionele melkstallen Activiteit: productie van automatisering voor rundvee- en varkenshouderij Buitenlandse vestigingen: geen

omzetverdeling

buitenland 80%

Nichemarkt levert Insentec internationale onderzoekskennis Automatisering van de melkvee- en varkenshouderij in de breedste zin van het woord. Dat is volgens Arnold van Leeuwen, businessunitmanager Insentec bij de Hokofarm Group, de kernactiviteit van Insentec, onderdeel van de Hokofarm Groep, waaronder ook SAC Nederland valt. ‘Het varieert van melkrobots tot koeherkenning en melkmetingsystemen in traditionele melkstallen en van activiteitsmeting tot krachtvoersystemen en daarbij behorende software.’ Insentec is sterk exportgericht.

‘Tachtig procent van onze omzet realiseren we in het buitenland. Heel interessant voor ons is het zogenaamde RIC-systeem. Dat hebben we ontwikkeld voor onderzoeksdoeleinden. Met dit systeem kunnen we de voeropname van individuele koeien exact sturen en meten. De markt voor dergelijke systemen is natuurlijk een nichemarkt, maar de verkoop en service brengen ons in contact met internationaal toonaangevende onderzoeksinstituten. Daarvan profiteren ook onze Nederlandse klanten.’

M E L K W I N N I N G

–

D R I

Jaarlijkse omzet: 1 miljoen euro 1994 Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Lochem Medewerkers: 2 vast, daarnaast veel freelancers, produc tie uitbesteed aan sociale werkplaats Activiteit: ontwikkeling en verkoop automatische spoel- en dipsystemen voor melkstallen Belangrijkste exportproduct: Airwash Buitenlandse vestigingen: geen

Nederland 7%

omzetverdeling

buitenland 93%

Voor DRI kunnen internationale melkveebedrijven niet groot genoeg worden ‘Het is een echt Nederlands bedrijf, maar DRI – Dutch Research & Innovations bv – verkoopt vrijwel uitsluitend in het buitenland’, vertelt directeur Marcel van Wenum. ‘We leveren onder de merknaam AirWash zogenaamde backflushsystemen waarmee melkstellen na elke melking automatisch kunnen worden gereinigd en ontsmet. Sinds drie jaar vermarkten we ook een systeem voor het automatisch dippen van spenen in de tepelbeker.’ De producten van DRI zijn volgens Van Wenum vooral van meerwaarde op grote bedrijven waar personeel de

koeien melkt. ‘Dat personeel is niet altijd vakbekwaam in het herkennen van afwijkingen in de uiergezondheid. AirWash voorkomt dat kiemen worden verspreid. In Nederland melkt de boer vaak zelf.’ Daarmee wil Van Wenum niet zeggen dat Nederland voor DRI niet belangrijk is. ‘Integendeel, Nederland is en blijft een toonaangevend land voor melkveehouderij en is daarmee een uitstekend land om producten te ontwikkelen. Maar de groei zit in het buitenland. Voor ons kunnen de bedrijven internationaal niet groot genoeg worden.’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Melkwinning.indd 59

Nederland 20%

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 16:06

C O N S U M E N T

Vlees van holsteinkoeien als culinair hoogtepunt bij Pieter Lonneville van Tête Pressée

Entrecote van een holsteinkoe Holsteinvlees als culinair hoogtepunt. Chef-kok Pieter Lonneville kwam tijdens een rondreis in Spanje toevallig op het idee. In SintMichiels-Brugge serveert hij inmiddels al vier jaar vlees van zwartbonte koeien, gefokt en afgemest bij zijn broer Bart in Vivenkapelle.

Pieter Lonneville, chef van Tête-Pressée

tekst Annelies Debergh

Dagelijks ook holsteinvlees op het menu

en grote runderkop geeft het juiste adres aan. Hier aan de Koningin Astridlaan in het Vlaamse Sint-MichielsBrugge ligt Tête-Pressée van chef-kok Pieter Lonneville. Op het eerste gezicht lijkt het verhaal achter deze muren niet bijzonder, ware het niet dat er vooral met vlees van holsteinkoeien gewerkt wordt. Als een traditioneel restaurant is de locatie niet te betitelen. Wie de zaak binnenwandelt, komt eerst voorbij een grote koelvitrine waar talrijke kant-en-klaar gemaakte gerechten de klant toelachen. Wie verder loopt, komt na de eetwinkel bij de eettafel, waar tussen elf uur ’s ochtends en drie uur ’s middags klanten culinair verwend worden.

Afwijkende opzet De combinatie van eet- en winkelgelegenheid was een bewuste keuze, zo legt Pieter Lonneville (33) uit. Lonneville deed ervaring op in verschillende restaurants waaronder Oud Sluis in Sluis. ‘Elke dag paraat staan van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, vaak zes dagen op zeven, dat leek me te zwaar. Ik wilde een rendabele zaak opstarten met alleen dagopeningen. We ontvangen ’s avonds soms groepen op afspraak.’ In opzet wijkt het restaurant af van andere zaken. Gasten tafelen gewoon aan één of twee grote tafels. ‘Zo willen we de mensen ook echt samenbrengen’, legt Lonneville uit. ‘In het dagelijks leven zitten mensen doorgaans achter hun computerscherm, elk in een kantoorruimte, vaak alleen via mail en telefoon met elkaar te communiceren. Ik wilde een

VVEEEETTEEEELLTTV Jlee U N sI

VX10_bedrijfsrep Lonne Ville.indd 60

o 1 /k2t o 20 b1 er 3

zaak waar mensen elkaar nog echt kunnen ontmoeten.’

Ruwe producten Toen de krijtlijnen eenmaal op papier stonden, startte de zoektocht naar producten. Omdat een middagrestaurant met een scherp budget werkt, besloot de chef-kok zich te richten op de inkoop van ruwe producten. ‘Ik koop bloem en suiker in grote hoeveelheden, maar ik koop ook een koe in zijn geheel, een varken in zijn geheel, een schaap in zijn geheel’, klinkt Lonneville gedreven. ‘Ik koop geen bereidingen en ik werk evenmin met een vaste menukaart. Wat er precies op tafel komt, dat varieert.’ Dat de zoektocht naar goede producten geld kost, steekt Pieter Lonneville niet onder stoelen of banken. ‘Om dat betaalbaar te houden is het noodzakelijk om ook echt alles te verwerken. Ik kan niet elke dag alleen maar runderfilet aan de man brengen, want er hangt aan een karkas hooguit enkele kilo’s runderfilet. Bovendien, de klant moet elk product leren appreciëren: alles wordt met liefde bereid, dus moet het ook met liefde worden opgegeten.’ Volgens Lonneville is het zijn taak om elk product de bereiding te geven die het verdient. ‘Natuurlijk is de nek niet zo mals als een entrecote, maar met de juiste bereiding komt elk product tot zijn recht.’ Het idee om met holsteinkoeien te werken haalde Lonneville uit Spanje. ‘Daar was ik enkele jaren geleden op een culinair congres toen enkele lokale chefs

Runderkop van Tête-Pressée boven de tafel

2009

20-06-13 13:26

ons in de richting van een van de bekendste grillrestaurants van Spanje leidden om er het beste rundvlees te proeven.’ Lonneville glimlacht als hij eraan terugdenkt. ‘Het vlees bleek inderdaad legendarisch lekker.’ Bij het napraten in het restaurant bleek het om rundvlees van Nederlandse origine te gaan. ‘Wie de landbouwsector een beetje kent, snapt dan al gauw dat het om vlees van holsteins moest gaan.’

Afmesten met lijnzaad

Holsteinvlees met opvallende vleesstructuur Lonneville snijdt een entrecote af

Eenmaal thuis ging Pieter Lonneville bij zijn broer Bart, melkveehouder in Vivenkapelle, te rade. Samen besloten ze om aan de slag te gaan met de afmest van een holsteinkoe. ‘We kozen een dier uit dat één keer had gekalfd en hebben het toen zelf geprobeerd.’ Na de slacht was hij er zeker van. ‘Het rendement was laag, maar het vlees was perfect donker, gemarmerd en het was ook enorm smaakvol. Dit was het vlees dat ik in Spanje had geproefd.’ Nog altijd klinkt een zeker ongeloof, als het verhaal te berde komt. ‘Ik herinner me dat mijn ouders de holsteinkoeien voor kleine bedragen lieten afvoeren. We hebben het idee dat holsteins als worstkoeien door het leven gaan, maar daar in Spanje eet je voor 40 euro wel de beste entrecote van zo’n dier.’ Inmiddels blijft Pieter Lonneville met holstein werken. ‘De korte band met de producent is eigenlijk de ideale manier van samenwerken.’ Het afmesttraject hebben de broers in onderling overleg wel nog aangepast. ‘Om het vetgehalte in het vlees op peil te houden, werken we in de afmestperiode met lijnzaad. Dat levert zachter vet op in het vlees dan wanneer een dier met behulp van soja is gevoederd.’ Het rendement is weliswaar kleiner door het aanzienlijk lagere slachtpercentage van holsteins. ‘Daarom zoeken mijn broer en ik toch de koeien uit die wat meer vleesrendement geven. Meer lengte in de rug betekent meer entrecote. Bij een kortere koe mis je al snel een kwart entrecote. Het is toch de volumineuzere koe die je moet hebben.’ In het afmesttraject zitten vooral koeien die één, maximaal twee keer gekalfd hebben. ‘Als een melkkoe geen melk meer hoeft te geven, dan steekt ze haar opname aan voer al snel in de productie van vlees’, legt Lonneville uit. ‘Een holstein heeft bovendien altijd een periode in haar leven buiten in het gras gelopen. Dat die koe echt geleefd heeft, dat proef je ook in het vlees.’ l

V E E T E EV LETEVT lee E E L sT o J Uk N t o I b1 e/ r 2

VX10_bedrijfsrep Lonne Ville.indd 61

2 0 0 19 3

20-06-13 13:26

l l a w e n o t S lxx FrFreded l a w StonShShe ottle x Durham ottle x Durham Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505Heemskerk 1658 b.v. Ingenieursbureau T: 013-505 1658 Heemskerk BelgiĂŤ bvba T: 014 - BelgiĂŤ 479544bvba Heemskerk T: 014 - 479544 info@heemskerk-dairy.com www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com www.heemskerk-dairy.com

n a m r e b o D n a sile Granger x Mis DobShSheototr tle xm sile is M x tle x Granger

De Dekracht krachtvan vanShottle! Shottle!

Stonewall, allround pinkenstier Stonewall, allround pinkenstier

Doberman dochter: Double A Doberman 53478 Doberman dochter: Double A Doberman 53478

Doberman, TPI topper - super bevruchting Doberman, TPI topper - super bevruchting

Stonewall_Doberman_1/2aflopend_boven.indd 1

27-05-13 14:19

Stonewall_Doberman_1/2aflopend_boven.indd 1

27-05-13 14:19

V EVE ET EE TE EL ET L TJ A JNUUNAI R 1I / 12 / 2 0 21 03 0 9

VX10_p62.indd 62

21-06-13 10:59

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K J A N

D I J K H U I Z E N

Aan de hand van praktĳkvoorbeelden schrĳven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳkhuizen, werkzaam bĳ de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳving van ziektebeeld tot behandeling.

Zoeken naar de oorzaak van diarree bĳ kalveren

Campylobacter-infectie ‘I

n de eenlingboxjes hebben de kalfjes nergens last van, maar zo gauw ze naar het strohok bĳ de drinkautomaat komen, dan begint het na een dag of drie’, zegt de veehouder. Wat dan begint is langdurige diarree met veel slĳm. Echt doodziek zĳn de kalfjes niet, maar de groei is eruit en de glans is eraf. En de diarree houdt soms maanden aan. Dit speelt nu al bĳna twee jaar. Om voedingsdiarree uit te sluiten, wordt de drinkautomaat doorgemeten en het melkpoeder aangepast. Er komt andere brok en ander ruwvoer. Onderzoek naar de bekende ziekteverwekkers levert geen duidelĳke winnaar op. Eén kalf scoort positief op giardia, meerdere hebben coccidiën. Er is geen Salmonella en het bedrĳf is bvd-vrĳ. Medicĳnen tegen coccidiose en giardia hebben geen effect. De veehouder vraagt zich met mĳ af wat het dan wel is. We besluiten om een stierkalf met flinke kromme poten op te offeren voor de wetenschap. Als de verschĳnselen zich openbaren na de verhuizing richting kalverdrinkautomaat, euthanaseer ik het dier in de ochtend, zodat het kalf zo fris mogelĳk voor sectie bĳ de Gezondheidsdienst voor Dieren aanbelandt. Ook nu geen diagnose. Wel wordt een oppervlakkige maagdarmontsteking en slĳmerige diarree vastgesteld. Inmiddels zag ik een artikel uit 1931 waarin chronische diarree bĳ kalveren door vibrio werd beschreven. Het leek op bovenstaande situatie. Dezelfde infectie heet nu anders en ik laat meerdere mestmonsters hierop onderzoeken. Na twee weken krĳg ik de uitslag: veel Campylobacter jejuni. Dit in combinatie met de klinische verschĳnselen en het ontbreken van andere narigheid doet me denken dat ik beet heb. Nu de vĳand bekend is, kunnen we gerichte maatregelen nemen. Het gaat de goede kant op. Nu nog speuren naar de bron.

De encyclopedie Campylobacter jejuni Campylobacter jejuni is een bacterie die heel veel voedselvergiftigingen bĳ de mens veroorzaakt, veel meer nog dan Salmonella. Het is een zoönose en veroorzaakt een gastro-enteritis (maag-darmontsteking) met diarree en overgeven als symptomen bĳ de mens. Veelal gaat het na enkele dagen vanzelf over. Campylobacter wordt vaker gevonden bĳ kalveren met diarree, maar ook bĳ gezonde die-

ren. De betekenis als diarreeverwekker is dan ook niet helemaal duidelĳk. Kweken van de bacterie in het laboratorium is ook omslachtiger dan met gewone bacteriën en wordt niet standaard gedaan. Waarom deze bacterie een probleem is geworden in bovengenoemde casus? Dat komt door het steeds toevoegen van jonge kalveren aan de groep op de drinkautomaat. Het strohok werd regelmatig bĳgestrooid, maar niet vaak helemaal uitgemest. De kalveren kregen allemaal diarree en hielden zo de infectie en de infectiedruk in stand. Bĳ behandeling met antibiotica is een antibiogram (gevoeligheidsbepaling) wel noodzakelĳk, omdat Campylobacter niet voor elk antibioticum gevoelig is.

V E E T E E LT

VX10_dap dijkhuizen.indd 63

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 11:36

D I E R R E P O RTA G E

MS Kingstead Chief Adeen in nafok invloedrijker dan zus Shoremar S Alicia

Atlee verdubbelt invloed van grootmoeder Adeen De combinatie met Goldwyn levert voor MD Delight Durham Atlee een spraakmakend resultaat op. De kleindochter van MS Kingstead Chief Adeen staat aan de basis van exterieurkoningen als Atwood, Aftershock en Golden Dreams. tekst Annelies Debergh

erwijl de naam Shoremar S Alicia bij veel fokkers meteen een belletje doet rinkelen, is dat met haar volle zus MS Kingstead Chief Adeen veel minder het geval. En toch is het duo onherroepelijk met elkaar verbonden: beide koeien zijn immers fokproducten van Skychief die terugvoeren op de 94 punten Starbuckdochter Aitkenbrae Starbuck Ada. Hoewel ze ook een aantal titels aan haar keuringspalmares kon toevoegen, stond Adeen lange tijd in de schaduw van haar volle zus. Alicia trok immers van de ene show naar de andere en reeg de zeges aaneen. In Amerika pakte de Skychiefdochter de nationale titel in 2000 en 2003

en ze veroverde tot drie keer toe de nationale zege in Canada. Haar fraaie exterieur leverde Alicia een score van 97 punten op.

Lang buiten beeld Adolf Langhout van ALH Genetics volgde de carrière van de volle zussen. Hij werkt vooral met nafok van Adeen. ‘Adeen, de volle zus van Alicia, was lange tijd buiten beeld. Adeen was een fraaie koe met meer kracht, maar Alicia trok de meeste aandacht op shows.’ Adeen kreeg 94 punten totaal exterieur. ‘Adeen was een erg complete koe. Achteraf bekeken is Adeen de betere fokkoe van de twee.’ Het verhaal van Adeen begint met een vei-

MD-Delight Durham Atlee (v. Durham), 92 punten, tweede lijst: 3.11 305 15.286 5,7 3,2

ling. Jeff Butler van Butlerview Holsteins koopt de twee jaar oude Skychiefdochter samen met Lance en Amy Ruppert die een jaar later hun aandeel doorverkopen aan Kingstead Farm. ‘Adeen liet als vaars meteen een diepe indruk na’, begint Jeff Butler het verhaal. Op Butlerview is veel met de familie gefokt. ‘Ze had een enorme kracht in de bovenlijn en bezat toch dat fraaie melktype. Dat combineerde ze met een sterk opgehangen en erg fraaie uier.’ In haar eerste lijst zette Adeen geen bijzondere productie neer, maar in de tweede lactatie kwam de Skychiefdochter tot 13.563 kg melk met 4,0% vet en 3,4% eiwit. Later kreeg ze 94 punten. Jeff Butler: ‘Ik denk dat het juist de combinatie van kracht en melktype is die er later ook voor gezorgd heeft dat ze zoveel goede nafok kreeg. Er is niet echt een bepaalde stier te noemen die goed op haar heeft gepast. Ze heeft gewoon met een erg gevarieerde groep stieren goed gefokt.’

Lijnenteelt met Atwood Waarom Jeff Butler in Adeen investeerde, ligt voor hem voor de hand. ‘Ik hield enorm van Alicia en ook moeder Ada was altijd een van mijn favoriete fokkoeien. Dat in combinatie met haar beloftevolle exterieur zorgde ervoor dat ik niet twijfelde om in Adeen te investeren.’ Onder meer met Maughlin Storm en Comestar Lee zette Adeen een aantal fraaie fokkoeien neer. ‘De beste combinaties zijn die met Lee en later die met Atwood’, vindt Jeff Butler. Vooral over de combinatie met achterkleinzoon Atwood – lijnenteelt dus – is hij erg lovend. ‘Atwooddochter Arianna geeft nu een vervolg aan de showsuccessen van haar moeder, maar ook volle zus Abrianna is beloftevol. Als je de showprestaties van Adeen en haar nafok bekijkt, dan is het bijna niet te geloven dat een koe zoveel invloed kan hebben over zo’n enorm tijdspad. Nog steeds domineren haar dochters op shows.’ Het is uiteindelijk de combinatie van Durham met een van Adeens dochters, de 88 punten MD-Delight Storm Amberlee, die goud scoorde en de belangstelling voor de

V VE EE ET TE EE EL LT T j JUN a n u I ari 1 / 2 1 /2 20 1230 0 9

VX10_koefam Atlee.indd 64

21-06-13 14:08

MS Atlees Goldwyn Ariel (v. Goldwyn), 92 punten Productie: 3.05 14.774 4,3 3,4

familie in ijltempo deed groeien. Zo werd in 2001 MD-Delight Durham Atlee geboren. ‘Atlee was toch iets anders van type dan Adeen’, zegt Adolf Langhout. ‘Atlee was iets minder melktypisch, neigde iets meer naar Durham, maar had wel een ontzettend fijne huid.’ Atlee stond in de stallen van Mike Heath. Hij kocht haar als drachtige pink samen met Rick Allyn en Jason Lloyd aan voor 20.000 dollar. In 2005 trad Atlee in de voetsporen van haar moeder en behaalde ze het reservekampioenschap bij de middenklasse in Madison. Die showprestatie in combinatie met haar eerste lijst van

MS Kingstead Chief Adeen (v. Skychief), 94 punten Productie: 3.05 13.563 4,0 3,4

12.101 kg melk met 4,4% vet en 3,2% eiwit in 305 dagen zorgde ervoor dat de interesse voor de Durhamdochter meteen was gewekt. Een eerste spoeling leverde MS Atlees Roy Autumn op, die in 2007 het juniorkampioenschap behaalde in Madison.

Spraakmakers met Goldwyn De paring met Braedale Goldwyn laat het meest van zich spreken: Atlee produceerde uit die combinatie 42 embryo’s. Ook met Picston Shottle boekte de Amerikaanse fokkoe succes. ‘De Goldwynnakomelingen van Atlee zullen ongetwijfeld

Aitkenbrae Starbuck Ada (v. Starbuck) MS Kingstead Chief Adeen (v. Skychief)

Shoremar S Alicia (v. Skychief)

MD-Delight Storm Amberlee (v. Storm)

MD-Delight Storm Allison (v. Storm)

MD-Delight Durham Atlee (v. Durham)

BKB Affirmed (v. Lee)

BKB Amanda (v. Durham)

BKB Abby (v. Durham)

MD-Delight Storm Adeline (v. Storm)

Aimlard Lee Alice (v. Lee)

BVK Atwood Abrianna (v. Atwood)

MS MMD Nobel Aruba (v. Nobel) MD Maple Dell Gold Ailey (v. Goldwyn) Mr Regelcreek Shot Al (v. Shottle)

Mr Atlees Aftershock (v. Shottle)

Ms Atlees Roy Autumn (v. Roy)

Maple-Downs-I GW Atwood (v. Goldwyn)

Ridgefield Delete (v. Goldwyn)

Heavenly Golden Dreams (v. Goldwyn)

Ms Atlees Goldwyn Ariel (v. Goldwyn)

de geschiedenis ingaan als het resultaat van een van de beste combinaties uit de holsteinfokkerij’, steekt Jeff Butler de loftrompet over de familie. Hij noemt als voorbeeld Goldwyndochter MS Atlees Goldwyn Ariel, die inmiddels op het Canadese bedrijf Morsan Farms in de staat Alberta staat. Ook Adolf Langhout werkte al met Ariel, in een eerste lijst goed voor 10.619 kg melk met 4,1% vet en 3,3% eiwit in 305 dagen en eveneens excellent beoordeeld met 92 punten. ‘Het was een heel luxe vaars met dezelfde mooie uier als de rest van de familie’, zegt Langhout over Ariel. ‘De uiers zijn bij alle dochters en kleindochters van Atlee hoog en breed aangehecht. Het zijn ook allemaal erg fijne koeien om mee te werken.’ Jeff Butler ziet behalve Atlee en Ariel ook de 92 punten Shottledochter Aubry, volle zus van de stier Aftershock, in een sleutelrol eindigen aan vrouwelijke kant. De positieve genoomtesten geven extra wind in de zeilen van deze koefamilie, die nu, na de vrouwelijke fokkerijsuccessen, ook in mannelijke lijn sterk in het vizier komt. Zo noemt de Amerikaanse fokker stieren als Aftershock (v. Shottle) en Goldwynzoon Atwood. Deze laatste maakte na zijn hoge genoomtesten een indrukwekkend indexdebuut op Amerikaanse bodem en is ook bij Butlerview gebruikt. Ook op het Europese continent stoten Goldwynzonen van Adeen door naar de top van de indexlijsten en blinken uit in exterieurfokwaarden. Zo zijn de nummers één voor exterieur in Spanje en Italië – Delete en Heavenly Golden Dreams – aan Durhamdochter Atlee gelinkt. Volgens Jeff Butler blijft het daar niet bij: ‘Deze koefamilie zal nog veel van zich laten horen de komende jaren.’ l

V E E T E E LT

VX10_koefam Atlee.indd 65

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 14:08

SPECIAL INTERNATIONALISERING H U I S V E S T I N G

Omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Aantal medewerkers Nederland: Aantal medewerkers buitenland: Werkgebied:

–

R O YA L

D E

B O E R

niet bekend gemaakt 1869 Leeuwarden 100 30 actief in 45 landen, met name Europa

Nederland 50% omzetverdeling buitenland 50%

Prestatiedruk Nederlandse veehouders is een zegen voor innovatie

Gedreven ondernemerschap Buitenlandse bedrĳven kopen graag stalinrichting uit Nederland omdat die gelieerd is aan innovatieve veehouders. Nederlandse ideeën worden in het buitenland vaak gekopieerd. tekst Inge van Drie, Jaap van der Knaap

‘I

n deze omgeving is in de jaren zestig de ligboxenstal uitgevonden.’ Roelof Westerbeek, directeur van Royal De Boer Stalinrichting, wacht even op een reactie. Dan

klinkt het licht triomfantelĳk: ‘Ik weet niet of het echt helemaal klopt, maar ik weet wel dat de ligboxenstal hier in Friesland doorontwikkeld is en dat ons bedrĳf daarmee echt groot geworden is.

Wĳ profiteerden van de aanwezigheid van veel gedreven, professionele veehouders die openstaan voor innovatie.’ Niet voor niets zaten er volgens Westerbeek (48) in een straal van twintig kilometer rondom Leeuwarden jarenlang grote spelers op het gebied van stalinrichting in de vorm van Spinder, Brouwers en De Boer. ‘De druk die hier in Nederland is voor melkveehouders om efficiënt melk te produceren, is voor ons een zegen. Daardoor zĳn de veehouders echte ondernemers, staan ze open voor innovatie en zĳn ze voorlopers. De werk-

Roelof Westerbeek: ‘Het imago van Nederlandse boeren is hoog’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Huisvesting.indd 66

MEI

2012

24-06-13 14:48

H U I S V E S T I N G

wijze en de stalconcepten die ze inzetten, worden in het buitenland vaak gekopieerd.’ Als voorbeeld noemt Westerbeek het onderwerp duurzaamheid dat ook in de internationale veehouderijsector steeds meer gemeengoed wordt. ‘Veehouders mogen melk produceren in het dichtbevolkte Nederland, maar er worden wel hoge eisen gesteld aan dierwelzijn en de melkproductie mag in de omgeving niet zorgen voor overlast. Dat heeft voor productontwikkeling gezorgd op het gebied van koecomfort en mestverwerking. Je ziet dat die producten zich nu als een olievlek over de wereld verspreiden.’

Bewust producten uit Nederland De basis van Royal De Boer werd al in 1869 gelegd met de productie van borstels, maar pas een eeuw later kwam de export echt op gang toen het bedrijf zich toelegde op stalinrichting. In 1999 werd concurrent Brouwers overgenomen en sinds 2009 maakt de stalinrichter deel uit van het beursgenoteerde GEA Farm Technologies. ‘Dat we overgenomen zijn door een beursgenoteerde onderneming zie ik als een enorme waardering voor ons bedrijf’, aldus Westerbeek. ‘Daarnaast is voor ons het internationale netwerk enorm uitgebreid. Alle GEA-dealers wereldwijd kunnen onze producten nu verkopen.’ De grootste concurrentie buiten Nederland komt volgens Westerbeek van lokale stalinrichters. ‘Ze kunnen vooral op prijs concurreren. Maar wij bieden een totaalconcept. Een melkveebedrijf zien wij als een logistieke onderneming waarmee de veehouder rendement moet halen. Wij denken mee in het stalontwerp, de looplijnen, het koecomfort, de mestverwerking. Wanneer de koeien gezonder ouder worden en je dagelijks twee uur arbeid bespaart, levert dat geld op.’ Westerbeek is nuchter genoeg om te melden dat ook in het buitenland de ontwikkelingen niet stilstaan. ‘Onze huidige kennis van het inrichten van stallen van 500 koeien of meer komt uit Noord-Amerika. Juist omdat we internationaal opereren, kunnen we die kennis weer gebruiken voor de steeds grootschaligere melkveehouderij in Europa.’ Over het algemeen geldt volgens Westerbeek dat producten uit de Nederlandse agribusiness internationaal hoog aangeschreven staan. ‘Het imago van Nederlandse boeren is hoog. Buitenlandse bedrijven willen daarom bewust producten die in Nederland zijn gemaakt. Zo hebben we sinds zes jaar een dealer in Nieuw-Zeeland. Ondanks de vervoerskosten, hebben we daar al verschillende containers met in Nederland geproduceerde stalinrichting naartoe gestuurd. Ze willen gewoon een product uit Nederland omdat dat garant staat voor een goede kwaliteit.’ l

–

V E RVA E K E

Jaarlijkse omzet: 6 miljoen euro Jaar van oprichting: 1990 Ruiselede (België) Hoofdkantoor: Medewerkers: 23 (waarvan 18 in België) Belangrijkste exportproduct: windschermen Activiteit: ontwikkeling en verkoop van windschermen Buitenlandse vestigingen: geen

Nederland 10%

omzetverdeling buitenland 90%

Vervaeke verkoopt windschermen even gemakkelijk in buitenland als in België ‘De meeste mensen in België realiseren zich niet dat we veel zaken doen in het buitenland. We halen negentig procent van onze omzet in het buitenland en tien procent in België. Ze denken vaak dat de verdeling precies andersom is’, zegt Geert Vervaeke. De oprichter en directeur van Vervaeke, een bedrijf dat windschermen levert, verkoopt zijn product even gemakkelijk in Groningen als in Antwerpen. ‘Qua kosten maakt dat voor ons nauwelijks verschil. Het voordeel van windschermen is dat ze gemak-

H U I S V E S T I N G

Jaarlijkse omzet: Jaar van oprichting: Hoofdkantoor: Medewerkers: Belangrijkste exportproduct: Activiteit:

kelijk te transporteren zijn. Bovendien, de markt in het buitenland is veel groter dan in België. Alleen al de Franse markt is qua omvang tien keer zo groot als de Belgische markt.’ De wensen van buitenlandse klanten wijken nauwelijks af van die van Belgische klanten, merkt Vervaeke. ‘Sommige landen willen graag iets meer luxe en kunnen zich qua prijs ook meer veroorloven, maar in principe is er verder niet veel verschil. Of het nu gaat om een Duitse of een Franse koe, het blijven koeien.’

–

S P I N D E R

12,5 miljoen euro 1973 Harkema 45 stalinrichting voor melkveehouderij ontwikkeling, productie en verkoop stalinrichting voor melkveehouderij

Nederland 65% buitenland 35%

Binnen drie jaar helft omzet uit buitenland ‘In ons land hebben we strenge eisen op het gebied van dierwelzijn, milieu en melkkwaliteit. De standaard op het gebied van stalinrichting is in Nederland daardoor heel hoog.’ Het is volgens Hubèr Timmermans, directeur van Spinder Stalinrichting, een van de redenen waarom Nederlandse bedrijven in het buitenland succesvol zijn. ‘Vergeet ook niet dat Nederlandse boeren wereldwijd werken. Als die in hun nieuwe land niet kunnen vinden wat ze zoeken, schakelen ze Nederlandse leveranciers in.’ De omzet van Spinder in Nederland daalt, maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door groei in het buitenland. ‘Nu halen we 35 procent

van onze omzet uit het buitenland. Ik verwacht dat dat binnen drie jaar vijftig procent is. Onze focus ligt op Duitsland en Engeland. In Nederland is de hausse aan stalbouw voorbij, maar daar worden de komende jaren nog veel nieuwe stallen gebouwd.’ Spinder levert aan Poolse bedrijven met tien koeien, maar ook op bedrijven in Duitsland met duizend koeien. Het bedrijf is ook betrokken bij de bouw van megastallen in Kazachstan en Oezbekistan. ‘Bij zulke stallen komt meer kijken dan alleen het leveren van producten. Daar denken we ook mee over de koerouting. Van de kennis die we daar opdoen, kunnen Nederlandse boeren profiteren.’

V E E T E E LT

VX10_AGRI Huisvesting.indd 67

omzetverdeling

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 14:48

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL Voor al uw showartikelen en meer! Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel

Nu m webshoet p!

Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,55

www.wennemars.nl Tel.: +31 (0) 529 470 999

Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3 Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

Xsires, de nr. 1

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

Bos rubber, dé rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen. Al jaren een begrip! Vijf jaar 100% garantie. Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

EIWITTOPPER!

+€100,– per koe per jaar

GOED

FRISO CV aAa 453

BETER

M. Beatrix 39 L. Prod. 118.338 5,41% v. 4,28% e. Wereldrecordhoudster eiwitproductie EU-erkend ET-team (nl-126)

ndd 1

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl

V E E T E E LT

10 juni 1,2_koeriertjes2013.indd 68

JUNI

1/2

v. Russel mv. Rogeer (Tops) Fokker: Theo Spruit, Zegveld Eerste dochters aan de melk! Prĳs € 16,00 per dosis, zie www.veecom.nl

VEECOM Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

BEST

OMDAT NIET 31-05-2012 13:53:24 ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

2013

24-06-13 14:58

bben voor toepassing ed Ingredients BV

tra.com

.com

bben voor toepassing ed Ingredients BV

mtra.com

bben voor toepassing .com ed Ingredients BV

tra.com

m.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel

Klauwproblemen?

FOKVEEVEILING • verbetert de voerbenutting Lingen

• bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting Dinsdag 2 juli goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten Aanvang: 10.00 uur

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

248 afgekalfde vaarzen, 13 stuks jongvee, 25 mestkalveren.

• Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies Healthy Hooves® is hét • Top exterieur alternatief voor formaline

. ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 www.speerstra.com Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

ERKENDE . ET-TEAMS

DP-huls

Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

• Scherp geprijsd E info@healthyhooves.nl • I www.healthyhooves.nl M +31 (0)653 375548 • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

AdHH2.indd 1

www.dairypoint.nl DP –huls zorgt voor:

dierenarts ♦ Lagere infecedruk in de baarmoeder tel.: 0344-682727 DE embryotransfer ♦ CROB Verbetering vruchtbaarfax: 0344-682288

+€100,– per koe per jaar

♦ Besparing op sperma– en handelingskosten Maarten v.d. Snel, 06-52678718

FREEK EN06-36275848 BERT Jeroen vanLOK Schaik,

ERKENDE ET-TEAMS

GOED

BETER

Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

dierenarts tel.: 0344-682727 www.dairystars.com DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

Laat zien wat u te koop heeft! FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten fokvee Embryo’s, dekstiertjes, tel.:en0321-317275 sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

Kiezen voor kwaliteit!

30-05-13 12:50

www.dekstieren.nl

heidsresultaten met 3%

SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij

en/of kopersulfaat!

tbus 160, 8530 AD Lemmer

eerstra.com, www.speerstra.com

TE KOOP DRAAIMELKSTAL 20-stands Manus-draaimelkstal met stalen platform. Melkmeters: Manuflow, 2 rvs voerbakken, vijzel en FOKVEEVEILING voerautomaat, rvs vochtvanger, Cloppenburg koeherkenning, compressor, vacuümpomp, spoelbak. Woensdag 20 maart Ook als losse onderdelen Aanvang: 10.00 uur te koop. Vof Selten-van Creij, Haps 450 afgekalfde vaarzen, mail: seltenvancreij@gmail.com 3706-15575449 dekstieren, tel: 7 stuks jongvee.

BEST

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2013_04_Koeriertje_Veeteelt 09 www.embryosale.com

wws Apple Red Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies KHW Regiment Apple EX-95, moeder van - Onafhankelijk advies bij Apple Red problemen (geschillen) veroorzaakt door • Super gehaltes: de melkinstallatie - Optimalisatie +0.46% vet en melkstal/melkrobot +0.24% eiwit (meten tijdens melken)

•J.A. 112 totaal (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 exterieur www.melkwinningja.nl • Pinkenstier

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

Sperma bestellen:

0513 672 200 Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN

woensdag 27 maart inwww.wwsires.nl de IJsselhallen te Zwolle Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50

Tel. 06-51608017

V E E T E E LT

10 juni 1,2_koeriertjes2013.indd 69

J U N I

M A A RT

1 / 2

2 0 1 3

65 24-06-13 14:58

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

specialist in agrarische bouw!

Bons-Holsteins koe van de maand Te koop: EXCLUSIEVE SHOWVAARS! Bons-Holsteins Ella 180 VG-89 2jr. v. Comestar Stormatic Vsp. prod.: 2.07 305 10.540 4,36 3,58 123 LW Geïnsemineerd en drachtig gescand 26-3 van Windbrook, Kalfdatum dus 6 maanden voor de NRM 2014 voor de tweede keer! VG-89 Stormatic x VG-88 Lheros x VG-87 Lyster x VG-85 F-16 x VG-85 Behnels Amos x VG-86 Scotty Prijs: op aanvraag

Ella 145 EX-92 komt uit dezelfde koefamilie. Tel.: 0031(0)630141782 Check onze nieuwe website! www.bons-holsteins.nl Dakrenovatie, compleet afgewerkt met windveren en dakgoot

0343 - 51 09 71

Opgavebon Koeriertjes Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg goedkope manier van adverteren. Onderstaande bon uiterlĳk 14 dagen vóór verschĳning van het nummer waarin u wilt plaatsen zenden aan: Veeteelt, postbus 454, 6800 AL Arnhem. Telefonische opgave is ook mogelĳk onder nummer (+31) (0)26 38 98 806 of per fax via (+31) (0)26 38 98 824. Tekst: één letter of leesteken per hokje, na elk woord een hokje openlaten. Naam:

Straat: Postcode: Prĳzen: zw/w: € 5,25 per regel, één steunkleur: € 6,25 per regel, full colour: € 7,25 per regel

Plaats:

Land:

Tel.:

u kunt uw Koeriertje ook via e-mail zenden naar: jannet.fokkert@crv4all.com

V E E T E E LT

10 juni 1,2_koeriertjes2013.indd 70

JUNI

1/2

2013

24-06-13 14:58

B O E R E N G E LU K

H E T

G E L U K S M O M E N T B E R N O

D E

VA N

B O E R

De geur van vers gemaaid gras ‘Ik ben een echte graslandboer. We voeren onze koeien in de zomer zo veel mogelĳk vers gras. Dat doen we via zomerstalvoederen, twee keer per dag haal ik een verse lading gras. Vooral als het mooi weer is, geeft het een machtig gevoel als ik op m’n trekker met frontmaaier en opraapdoseerwagen door het grasland rĳd. Die heerlĳke geur van vers gemaaid gras. Die is vooral speciaal als je de eerste keer na een lange winter weer gaat maaien. Je moet goed kĳken wat het juiste moment is, ook omdat je een groeitrap wilt opbouwen.’ ‘Door het verse gras in de stal te voeren heb je minimale verliezen en het zorgt voor een betere mineralenbenutting. Ook daar word ik blĳ van, ook als je ziet dat de melkproductie aan het begin van het versgrasseizoen omhooggaat. De koeien vinden het bovendien lekker en hebben het reusachtig naar hun zin in de stal.’ Berno de Boer (37) melkt in maatschap met zĳn vader 90 koeien in St. Johannesga

V E E T E E LT

VX10_Boerengeluk.indd 71

J U N I

1 / 2

2 0 1 3

21-06-13 14:06

SERIE

KLIMAATNEUTRAAL

Intensief bedrĳf met hoge productie en lage vervanging vermindert methaanemissie

Deel 1: Klimaatneutraal en broeikasgassen Deel 2: Bemesting en bodem Deel 3: Management en voeding Deel 4: Innovatie Deel 5: Compensatie

oor een flinke daling van de lachgasemissie per kilogram melk – zo’n 60 procent ten opzichte van 1990 – hebben de melkveehouders uit het Koeien & Kansen-project hun focus vooral gelegd op het verminderen van de methaanemissie. ‘Op het melkveebedrĳf omvat methaangas zo’n 65 procent van alle door koeien veroorzaakte broeikasgassen’, geeft onderzoeker van Wageningen UR Léon Šebek aan. Vanaf 1990 bekeken is de daling in methaanemissie inmiddels met zo’n 13 procent bĳ de Koeien & Kansen-veehouders, geeft hĳ aan. ‘Dat is haast vanzelf gegaan doordat de productie van de koeien hoger is geworden en daarmee de voerefficiëntie verbeterd.’ Mogelĳkheden zĳn er genoeg om de methaanemissie te verminderen. Met stip op één staat volgens Šebek meer melk per koe. ‘Dan daalt de methaanemissie globaal met 3 tot 4 procent per 500 kilo melk afhankelĳk van de uitgangssituatie.’ De intensiteit van het bedrĳf verhogen helpt ook. ‘Dan kun je er namelĳk voor kiezen om voer aan te kopen waarbĳ minder methaanemissie vrĳkomt. De combinatie van een hogere productie en intensiteit kan al snel 10 procent reductie van de methaanemissie opleveren.’

Meer melk per kilo droge stof Voerefficiëntie is een van de beste handvatten om de methaanemissie te verminderen, geeft Roselinde Goselink, onderzoeker bĳ Wageningen UR, aan. ‘In de voerefficiëntie komt alles samen: voeding, management, koecomfort. Hoe beter dit voor elkaar is, hoe optimaler de

VV EE EE TT EE EE LLTT JJ UA NN IU 1 A /R 2I

VX10_serie klimaatneutraal 3.indd 72

De methaanemissie reduceren betekent vooral werken aan een hogere melkproductie en een sterke voerefficiëntie. ‘Een economisch interessant kengetal’, geven onderzoekers van Wageningen UR aan. ‘Melkveehouders zĳn hier al mee aan de slag.’ tekst Alice Booĳ

melkproductie’, legt ze uit. ‘Door zo veel mogelĳk melk uit één kilo droge stof voer te produceren, wordt de methaanemissie als het ware verdund over meer liters en dat zorgt voor een lagere emissie per 100 kilo melk.’ Goselink geeft aan dat voerefficiëntie ook een kengetal is waar veehouders al mee aan de slag gaan. ‘Omdat het economisch voordeel geeft.’ Ze heeft een aantal voorbeelden, zoals het verlagen van de vervanging van de melkveestapel, een maatregel die winst voor zowel economie als methaangasproductie oplevert. ‘Je kunt dan met minder jongvee toe. Jongvee produceert wel methaan, maar geen melk. Zorg er dus voor dat het aandeel jongvee zo laag mogelĳk is.’ Ook de tussenkalftĳd mag niet te veel uitlopen. ‘Aan het begin van de lactatie hebben koeien een hogere voerefficiëntie.’

Mais, soja, bierbostel Goselink noemt ook de mogelĳkheid om heel specifiek aanpassingen in de voeding te doen om zo de methaanemissie te verlagen. ‘Bĳvoorbeeld door een andere grondstofsamenstelling van krachtvoer. Soja zit bĳvoorbeeld lager in methaanemissie dan raap. Er zĳn al methaanarme krachtvoeders beschikbaar op basis van deze grondstoffen.’ Ook in het rantsoen met ruwvoer zĳn er mogelĳkheden. Bĳvoorbeeld door meer mais of bierbostel te voeren. ‘Voeders met meer zetmeel zorgen over het algemeen voor relatief meer propionzuurvorming en dat geeft minder methaanuitstoot.’

methaan uit pens (kg CO2/100 kg meetmelk)

Serie: In 5 stappen naar klimaatneutraal Hoe kun je als melkveehouder klimaatneutraal werken? Koeien & Kansen-veehouders pionierden al en ervaren voordelen op bedrĳfsniveau. Veeteelt heeft het samengevat in deze serie: in vĳf stappen naar klimaatneutraal.

Minder methaan bĳ efficiënt voeren

2011

2010

45 40 35 30 25

1,20

1,25

1,30 1,35 1,40 1,45 1,50 1,55 voerefﬁciëntie melkvee (kg meetmelk per kg ds)

1,60

Figuur 1 – Methaanemissie in relatie tot voerefficiëntie

Goselink geeft wel aan dat het beperken van de methaanemissie zĳn grenzen kent. ‘Je hebt bĳ pensfermentatie nu eenmaal ook te maken met azĳnzuur en boterzuur, vluchtige vetzuren die de bacteriën in het maagdarmkanaal produceren en die methaan opleveren omdat de bacteriën hun bĳproduct waterstof kwĳt moeten. Met het “opboeren” verdwĳnt dat als methaan.’ Er is ook nog een andere reden om niet onbeperkt voedermiddelen met een lage methaanemissie te voeren. ‘Het risico op pensverzuring neemt toe door een overmaat aan zetmeel en een verlaging van de hoeveelheid structuur in het rantsoen.’

20 procent in 2014 De Koeien & Kansen-veehouders hebben het doel bĳ het verminderen van de methaanemissie op 20 procent gezet in 2014. Ondanks alle mogelĳkheden zal dat toch een hele opgave worden, verwacht Šebek. ‘Methaanmaatregelen zĳn

2 10 / 21 3 2 0 0 9

24-06-13 12:12

1,55

Rijk Baltus: ‘Goede efficiëntie, meer winst, minder broeikasgassen’ De voerefficiëntie van de melkgevende dieren op het bedrijf van Rijk Baltus in Middenmeer schommelt tussen de 1,4 en 1,5 kilo melk per kilo droge stof. ‘We proberen zo veel mogelijk melk uit een kilo droge stof voer te halen’, luidt de doelstelling met de 110 melkkoeien en 44 hectare voor ruwvoer beschikbare grond. ‘Dat geeft het hoogste saldo en ook nog eens de laagste uitstoot aan broeikasgassen.’ De melkveehouder vindt wel dat voerefficiëntie een optimumkenmerk is. ‘Boven de 1,5 betekent eigenlijk dat de koeien conditie verliezen. Kijk maar naar nieuwmelkte koeien, die zitten boven de 2,0 voerefficiëntie, maar geven dan ook hun eigen lichaamsreserves weg.’ Nog meer melk uit één kilo droge stof halen

maatregelen voeding

1,60

methaanarm krachtvoer jongvee op de norm voeren meer (bestendig) zetmeel meer (onverzadigd) vet beperkt weiden verbeteren beweiding gebruik inkuilmiddelen

met voeding kent ook beperkingen. ‘Dan zou je meer mais moeten voeren, maar bij een zelfvoorzienend bedrijf kan dat met de derogatie niet. Of je zou moeten streven naar 1000 vem per kilo droge stof gras en dat past weer niet bij de huidige gebruiksnormen.’ Omdat de uitstoot van broeikasgassen voor 85 procent bepaald wordt door management en slechts voor 15 procent door voeding, zet Baltus vooral in op een gezonde veestapel. ‘Koeien die niet gezond zijn of bijvoorbeeld klauwproblemen hebben, produceren minder melk en daarmee daalt de voerefficiëntie.’ Het streven is om de koeien persistent te houden in de lactatie en jongvee goed op te fokken. ‘Vaarzen van 6000 liter melk halen geen goede voerefficiëntie.’ De

te verwachten effect op lachgas methaan kooldioxide 0 + 0 0 + + 0

++ + ++ ++ – + +

Tabel 1 – Effect van voedingsmaatregelen op broeikasgassen

soms tegenstrijdig met bijvoorbeeld maatregelen tegen ammoniak en lachgas. Vermindert het één, dan kan soms het ander vermeerderen.’ Als voorbeeld

0 0 0 0 0 0 0

Rijk Baltus zet in op een gezonde veestapel

tussenkalftijd zou dus eigenlijk ook zo kort mogelijk moeten zijn. ‘Maar daar ben ik geen voorstander van. Koeien moeten tijd hebben om te kunnen herstellen en groeien. Dan pas kunnen ze in een volgende lactatie ook weer een hoge voerefficiëntie halen.’

maatregelen vee en bedrijfsmanagement

te verwachten effect op lachgas methaan kooldioxide

meer aandacht voor vruchtbaarheid meer aandacht voor diergezondheid minder jongvee/veevervanging meer melk per koe intensiveren, meer kg melk per ha ligboxenstal aanpassen gebruik inkuilmiddelen

+ + ++ + ++ ++ +

0 0 0 0 0 0 0

Tabel 2 – Effect van bedrijfsmanagement en vee op broeikasgassen

noemt Šebek het minder strooien van kunstmest. ‘Dat is goed voor de emissie van lachgas, maar kan ook betekenen dat de graskwaliteit achteruitgaat, het lan-

ger duurt voordat er een maaisnede staat en het gras meer celwanden krijgt en dat heeft weer meer methaanemissie tot gevolg. Het draait om optimaliseren.’ l

V E E T E E LT

VX10_serie klimaatneutraal 3.indd 73

0 0 + + 0 0 0

J U NI

1 / 2

2 0 1 3

24-06-13 12:13

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

G O E D

Te koop: uniek biologisch vleesvee/melkveebedrĳf Het bedrĳf omvat:

• • • • • • • •

240 ha skal gecertificeerd grasland. Een potstal voor 165 dieren gebouwd in 2002 Een hellingstal voor 300 dieren gebouwd in 2010 Overdekte mestopslag Werktuigberging met verwarmde werkplaats 2 bedrĳfswoningen Boerenland winkel aan drukke fiets route Het bedrĳf voldoet aan de natuurbeschermings wet en bezit alle benodigde vergunningen voor het houden van 465 dieren. • Vrĳwel nieuw machine park

Ligging

Het bedrĳf is prachtig gelegen bĳ het veluwe meer in de gemeente Elburg in een toeristische omgeving. Er is een goed ontwikkeld afzetkanaal voor biologisch vlees. De boerenland winkel leent zich uitstekend voor de verkoop van zuivel en ĳs. Eigenaar heeft geen opvolger maar is bereid mede investeerder te blĳven of het land in pacht te geven. Ook kan hĳ actief blĳven voor de afzet van biologisch vlees. Bedrĳf kan ook gesplitst verkocht worden.

Tevens te koop biologisch akkerbouwbedrĳf van 44 ha in Oostelĳk Flevoland. Uitstekend geschikt als biologisch melkveebedrĳf.

Inlichtingen: VASTGOED bv Steĳn Vastgoed BV www.steĳnvastgoed.com Piet Steĳn Tel. : 0228-583681 Mobile : 06 13099622 Mail : piet@steĳnvastgoed.com

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE!

BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD! 74

V E E T E E LT

VX10_P74,75AOG.indd 74

JUNI

1/2

2013

25-06-13 13:38

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders DRINGEND GEVRAAGD EN AANGEBODEN

MET SPOED GEVRAAGD:

- KOOPMELK - LEASEMELK

• KOOP- EN LEASEMELK

GEVRAAGD

- CONSUMENTENQUOTUM

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Ook buiten kantooruren bereikbaar

• PSEUDO-VERLEASERS • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

IN DE DRIEHOEK KAMPEN-HASSELT-ZWOLLE EN OMGEVING HARDENBERG

AANGEBODEN: Tel: 0528 39 11 11 info@interfarms.nl

Denemarken: melkveebedrijf met 255 ha grond (objectnr 3329) Zuid Jutland, Ligboxenstal (2001) met 166 ligboxen, 2 Lely A2 robotten, meerdere jongvee stallen. 146 koeien plus jongvee. Quotum1.521.000 kg melk met 4,09 % vet. DKK 43.500.000 Uitbreiden in Nederland of in het buitenland? Wij informeren u graag over de mogelijkheden wereldwijd.

www.interfarms.nl

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA: MARIËNVELDE CA 4 HA • MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN, DIVERSE PLAATSEN VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

Wij feliciteren, Scheepens m - Fa . vd Venedde, tw ag Vl te ijk te Ens, - Fam. Kromw Bruinehaar, te f ho as Gr . - Fam van hun p oo nk aa met de er. vlo Onieuwe EC

VELD- V - BETON NEDERLAND ®

“Een bedrijf met visie”

www.veld-v-beton.nl

Tel: 0485 - 45 47 12

H.H. VEEHOUDERS Rechtstreeks van de fabriek: ZUURBESTENDIGE kuilplaatvloer - van gebakken straatstenen voor een LEVENSLANG gebruik! Timo Schuringa: 06 - 55 95 21 71 / 0599 - 648 204

www.kuilplaat.nl

10 JULI 2013

SPECIAL ARBEIDSEFFICIËNTIE Reserveer uw advertentie nu! Deadline voor reserveren: 2 juli 2013 Tel.: +31 (0)26 38 98 820

V E E T E E LT

VX10_P74,75AOG.indd 75

J U NI

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 14:25

V O ER

V O O R

B O E R

Forse groei zet druk op resultaat

AgruniekRijnvallei mengt 5 procent ccm in twee broksoorten

Ingekuilde ccm in brok stimuleert robotbezoek Corn cob mix (ccm) verwerkt in brok stimuleert het robotbezoek en zorgt voor minder ketose. Dat stelt krachtvoerproducent AgruniekRijnvallei, die begin dit jaar een productielijn in de fabriek in Wageningen in gebruik heeft genomen om ccm in rundveebrok te verwerken. Volgens nutritionist Wim Boschloo is AgruniekRijnvallei uniek met het verwerken van ingekuilde ccm in rundveekrachtvoer. ‘Ccm is smakelijk en daardoor uitermate geschikt voor robotmelken’, stelt Boschloo. ‘Daarnaast bevat het meer snel beschikbare pensenergie, waardoor koeien gemakkelijker op de norm gevoerd kunnen worden. Hierdoor zien we in de praktijk een nauwere vet-eiwitverhouding en lijkt ketose minder voor te komen.’ AgruniekRijnvallei mengt op dit moment ongeveer vijf procent ccm in twee broksoorten. ‘Meer dan vijf procent ccm is technisch wel mogelijk, maar we willen eerst in de praktijk zien hoe de resultaten verlopen.’ De toevoeging van ccm heeft volgens Boschloo een gering effect op de daling van de prijs van de brok.

Dierenartsen bepalen zelf de regels Dierenartsen hebben invloed op de steeds strengere regelgeving waarmee ze nu worden geconfronteerd. ‘De beroepsvereniging voor dierenartsen, KNMvD, heeft zelf veldnormen en gedragsregels voor een goede veterinaire praktijk vastgesteld. De wetgever neemt deze veldnormen over en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) gaat dierenartsen daarop controleren. Let er als dierenarts dus goed op welke normen je jezelf oplegt.’ Dit zei Björn Eussen, secretaris van de vereniging van fabrikanten en importeurs van

VX10_vvb.indd 76

V E E T E E LT

jUNi

1/2

diergeneesmiddelen Fidin op het symposium ‘Klinische avond rund’ in Beers. ‘Let er als dierenarts op dat de zelf opgelegde veldnormen wel bruikbaar blijven; blijf zelf het initiatief houden’, aldus Eussen. ‘Vanwege het antibioticagebruik liggen de sector en dierenartsen in de politiek onder een vergrootglas. De NVWA gaat streng controleren. Als zij rapporteert dat jullie in overtreding blijven, bijvoorbeeld door geneesmiddelen anders in te zetten dan het label voorschrijft, volgen er harde sancties.’

Uitbreiding van de melkproductie leidt niet automatisch tot een verbetering van het resultaat. Slechts een beperkte groep melkveehouders realiseert de beoogde schaalvoordelen en verbetering van de concurrentiepositie, blijkt uit cijfers van het LEI. Het LEI analyseerde bedrijven uit het Bedrijven-Informatienet (BIN) waarbij de melkproductie in de periode van 2006 tot en met 2011 met minstens twintig procent was gestegen. Uit een vergelijking blijkt dat de ‘betere groeiers’ het inkomen in deze periode licht zagen stijgen, waar het sectorgemiddelde daalde van 45.000 euro naar 35.000 euro. Zowel

de solvabiliteit als de schulden per kilogram melk bleven ongeveer gelijk en de kasstroom steeg. De groep ‘minder goede groeiers’ groeide met een schaalsprong van ruim 200.000 kilo melk dubbel zo hard. De veehouders zagen hun kasstroom echter dalen doordat ze per kilo melk fors meer schulden waren aangegaan. Het LEI meldt dat de bevindingen in lijn liggen met de conclusies uit het rapport van Jelle Zijlstra waarin wordt geconcludeerd dat minder sterke groeiers economisch gezien over het algemeen succesvoller zijn dan sterke groeiers.

Eierschaal in de ligbox Gemalen eierschaal kent een nieuwe toepassing als vulling voor diepstrooiselboxen. Het product wordt geproduceerd door Ovocal en is gemaakt van gepasteuriseerde eierschaal afkomstig van de eierverwerkende industrie. ‘Tijdens het pasteurisatieproces wordt de temperatuur minimaal 100° Celsius, waardoor het product vrij is van ziektekiemen zoals salmonella en clostridium’, geeft Willy Toonen van Ovocal BV aan. ‘Het product voelt in je handen als zand, het is echt niet scherp. De grofste deeltjes zijn 3 mm. Ook in de box werkt het product als zand. Het vormt zich naar het lichaam van de koe. Vocht loopt door de kalk heen naar de bodem van de box. Het product zelf wordt niet hard als het met vocht in aanraking komt.’ Toonen geeft aan dat het product een verbruik heeft van ongeveer 20 kg per box per week, dus zo’n 1000 kg per jaar. De kosten per ligbox komen dan uit op ongeveer 50 euro per jaar. Het natuurlijke product heeft een drogestofgehalte van bijna 99 procent en een pH van 9,5. ‘Deze hoge pH zorgt voor een bacterieremmende werking in het ligbed’, verklaart Toonen. Ovocal is ook verkrijgbaar als strooisel voor gebruik op matten en matrassen (Ovocal Bodemmix). Voor deze toepassing wordt de eierschaal gemengd met gepulverde tarwestrokorrels. Gepasteuriseerde, gemalen eierschaal lijkt op zand

2013

25-06-13 16:37

Bijna 10.000 aankoopprotocollen meer in 2012 in Vlaanderen Vlaamse rundveehouders maken meer en meer gebruik van het diergezondheidsprotocol bij aankoop. Uit de jaarcijfers van Diergezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) blijkt dat er in 2012 ruim 27.000 aankoopprotocollen werden uitgevoerd. In 2011 waren dat er 18.500. Van de 226.021 verhandelde dieren in 2012 is iets meer dan 12 procent getest. Via het aankoopprotocol kunnen veehouders de insleep van dierziekten bij aankopen vermijden. Ongeveer 8,4 procent van de aangekochte runderen was in 2012 drager van het ibr-wildvirus. Voor neospora,

de belangrijkste oorzaak van besmettelijke verwerpingen, scoorde ongeveer 9 procent van de onderzochte dieren positief, terwijl 0,7 procent positief was voor paratuberculose. Voor elk van deze ziekten is de trend licht dalend ten opzichte van 2011. Bijna 1 procent van de onderzochte dieren was drager van bvd. Bij melkvee en dubbeldoelvee ligt het aantal positieve testen voor bvd een fractie hoger dan bij vleesvee, terwijl bij alledrie de rastypen exact evenveel paratuberculose is vastgesteld. Neospora is duidelijk frequenter vastgesteld bij dieren van het vlees- en het dubbeldoeltype.

CRV test krachtvoerkoppeling met VeeManager Vanaf september is het mogelijk om de krachtvoercomputer te koppelen aan VeeManager, het managementproprogramma van CRV. Met de nieuwe module ‘Voer’ kunnen veehouders krachtvoergiften online inzien en wordt de krachtvoergift automatisch afgestemd op de dagelijkse voorspelde melkgift. Automatseringsbedrijf VSM ontwikkelde de benodigde softwarekoppeling en volgens CRV is 90 procent van alle krachtvoersystemen te

koppelen aan Veemanager. ‘De helft van de huidige 9500 gebruikers van VeeManager werkt met krachtvoerboxen’, vertelt Judith de Rijk, productspecialist bij CRV. ‘Deze koppeling stond bij veel gebruikers hoog op het wensenlijstje.’ CRV test momenteel op vijftien bedrijven de koppeling en wil vanaf september de module Voer gaan aanbieden. Voor een gemiddeld groot bedrijf bedragen de jaarkosten ongeveer 200 euro.

Gras met een lange veldperiode vorm een risico op boterzuur

Grote kans op boterzuurbesmettingen Dit voorjaar is door wisselende weersomstandigheden veel meer gras onder slechte omstandigheden ingekuild dan de laatste vijf jaar. Hierdoor verwacht BLGG AgroXpertus het komende seizoen veel meer boterzuurbesmettingen in de melk. Met name natte kuilen en kuilen met een te lange veldperiode (meer dan drie dagen) vormen een risico. BLGG AgroXpertus waarschuwt dat wanneer het gemiddelde boterzuurgehalte in de kuil wel goed is, er toch sprak van verhoogd boterzuur in de melk kan zijn. Bijvoorbeeld als een kuil bestaat uit een droge en een natte partij of als het gras niet homogeen is gedroogd. Omdat boterzuurbacteriën via de mest de spenen kunnen besmetten, raadt BLGG AgroXpertus aan om hygiënisch te werken in de stal.

Resistentie antibiotica neemt af Mede dankzij de forse daling van de verkoop van antibiotica neemt de resistentie tegen antibiotica in dieren af. Dat is te lezen in het Nethmap/Maran-rapport over het antibioticagebruik en de ontwikkeling van resistentie. De resistentieniveaus in dierlijke organismen zijn nog altijd hoog, maar vertonen in 2012 over de gehele breedte neergaande tendensen. De onderzoekers schrijven dit toe aan de daling van het antibioticagebruik. Ten opzichte van 2007 is de verkoop van antibiotica voor dieren met 56 procent afgenomen. Het humane gebruik van antibiotica is de afgelopen tien jaar wel met 15 procent toegenomen, maar lijkt zich nu te stabiliseren.

Nederland duurste landbouwgrond in de EU Volgens het Duitse tijdschrift AgrarHeute betaalde de Nederlandse agrariër in 2011 1277 euro meer voor landbouwgrond dan in 2009. Vooral in de regio’s Utrecht, Gooi en West-Nederland werden hoge prijzen betaald: gemiddeld 70.000 euro per hectare. Van 2012 zijn nog geen gegevens beschikbaar. De Nederlandse grondprijzen staan in schril contrast met de prijzen in

Groot-Brittannië, waar 15.980 euro per hectare werd betaald. Met uitzondering van Spanje stegen in alle landen de grondprijzen. In Italië kostte een hectare 19.400 euro, in Spanje 10.003 en in Polen 4870 euro. Het Duitse Institut für Agrarökonomie (INEA) verwacht bij een stabiele vraag naar grond dat de prijzen verder blijven stijgen.

V E E T E E LT

VX10_vvb.indd 77

j U N i

1 / 2

2 0 1 3

25-06-13 16:37

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) Deense nationale show te Herning (Denemarken) L uxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxemburg) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) 17 juli 17 juli Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Interprovinciale fokveedag te Bogaarden (Vl.Br.) 20 juli Regionale fokveedag te Wulpen (W.Vl.) 20 juli 23 juli Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) 24 juli Fokveedag ZRS Zeeland te Aagtekerke (Z.) 24 juli Veeprijskamp Oosterkempen te Geel ten Aard (Antw.) 25 juli Fokveedag te Markelo (Ov.) Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië) 26-29 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude 27 juli Fokveedag te Ambt Delden (Ov.) 27 juli Dierenshow te Drenthe (Dr.) 3 augustus 5 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.) 6 augustus Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) 8 augustus Veeprijskamp te Zevendonk (Antw.) 9 augustus 10 augustus Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) 10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) Fokveedag te Vriezenveen (Ov.) 10 augustus Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) 13 augustus 14 augustus Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Provinciale fokveedag te Beveren (O.Vl.) 18 augustus Provinciale fokveedag te Oostmalle (Antw.) 22 augustus Fokveedag Espelo/Holten te Holten (Ov.) 24 augustus Dairy Fair Mariënwaerdt te Beesd (Gld.) 24 augustus 28 augustus- 1 september Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië) Cow Valley te Scherpenzeel (Gld.) 30 augustus Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) 31 augustus 7 september Vebo te Rijpwetering (Z.H.) 7 september Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.) Provinciale fokveedag te Gistel (W.Vl.) 7 september NK veebeoordelen te Assen (Dr.) 7 september Fokveedag te Eeklo (O.Vl.) 8 september 10-13 september Space te Rennes (Frankrijk) Open dag KI Kampen te Genemuiden (Ov.) 19 september 20 september Midsummer Dairy Show te Schijndel (N.Br.) Fokveedag te Oudenaarde (O.Vl.) 21 september Fokveedag te Workum (Fr.) 25 september Fokveedag Oost-Gelderland te Eibergen (Gld.) 28 september 1-5 oktober World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) 5 oktober 9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) 24 oktober Veekeuring Fryslân te Oenkerk (Fr.) 29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) 1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) 2 juli 2 juli 3-4 juli 4-6 juli 5 juli

Ned er lan d AI Total................................6 Boehringer-Ingelheim........19 Bosch Beton.........................2 BUC Holland......................48 CRV....3, 24, 28, 40, 41, 42, 43 De Heus..............................4 ForFarmers Hendrix...........32 Gantvoort, ’t......................75 Genes Diffusion.................14 Heemskerk..................57, 62 Interfarms..........................75 J.I.M.M.-Holsteins.............57 Lutgo.................................57 MBS Beton........................62

MSD..................................80 Provimi................................2 Quotum ABC.....................75 Remon...............................28 Ruma-VSM........................75 RVS Maatwerk..................48 Speerstra...........................28 Spinder Stalinrichting.........48 Steijn Vastgoed..................74 Strooiselbedrijf Sinnige.......48 Van der Sanden.................75 Veld-V-Beton.....................75 Zoetis................................79

VOORUITBLIK

An t ib io t icag eb r u ik en arbei d Juli 1/2 (11 juli) – Het gebruik van derde- en vierdegeneratiemiddelen is afgelopen jaar sterk gereduceerd, zo blijkt uit het project ‘transparant en verantwoord medicijngebruik’ dat in het julinummer wordt beschreven. In dit zomernummer start ook de serie over vrijloopstallen. Arbeidsefficiëntie staat centraal in een reportage op een bedrijf dat door automatisering heeft kunnen uitbreiden.

In t er b u l l en g en o m ic sel ecti on Augustus 1 (14 augustus) – Het eerste augustusnummer valt een dag later in de bus in verband met de nieuwste Interbull-fokwaarden. Ook in het hoofdverhaal, waarin ki-organisaties uitleggen hoe zij aan de nieuwe generatie stieren komen in het genoomtijdperk, staat fokkerij centraal. Deel vijf van de klimaatserie gaat over compensatie.

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

w w w. veeteelt. n l 78

V E E T E E LT

VX10_agenda.indd 78

JUNI

1/2

2013

25-06-13 15:02

De beste manier om mastitis te voorkomen is allereerst om het niet binnen te laten....

Tot 50% van de spenen vormt geen natuurlijke keratine plug1

Infecties tijdens de droogstand leiden vaak tot mastitis in de volgende lactatie En gemiddeld kost een geval van mastitis € 2102

Bescherm uw koeien met OrbeSeal tijdens de droogstand*… dat verlaagt het risico op mastitis in de volgende lactatie!

* B ij koeien die verdacht worden van subklinische mastitis dient OrbeSeal gecombineerd te worden met een antibioticumdroogstandinjector. Vraag uw dierenarts om advies. OrbeSeal is uitsluitend verkrijgbaar bij uw dierenarts.

661500_PFA_[F]_ORBESEAL Strip 210x297_Adv.indd 1

OrbeSeal®, Suspensie voor intramammaire toediening bij het rund (melkkoeien) bij droogzetten. Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik. - REG NL 10082 –UDA •Werkzaam bestanddeel: Elke injector bevat 4 g pasta welke 65% bismuth subnitraat bevat, in een minerale olie als drager. •Doeldier: rund (melkkoeien) •Indicaties: Preventie van nieuwe intramammaire infecties gedurende de gehele droogstandperiode. Bij koeien die beschouwd worden als zijnde vrij van subklinische mastitis kan OrbeSeal op zichzelf gebruikt worden voor droogzetmanagement. Selectie van de koeien voor behandeling met OrbeSeal dient gebaseerd te zijn op veterinaire klinische beoordeling. Selectiecriteria kunnen gebaseerd zijn op het mastitis- en celgetal-verleden van de individuele koeien of erkende testen voor het aantonen van subklinische mastitis of bacteriologische monstername. Zie bijsluiter. •Dosering en toedieningswijze: Dosering: Breng de inhoud van één injector OrbeSeal in de speen van elk kwartier in, direct na de laatste melkbeurt van de lactatieperiode (bij het droogzetten). Speen of uier na het inbrengen van het product niet masseren. Toediening: Uitsluitend voor intramammaire toediening. Er dient voor gezorgd te worden dat er geen pathogenen ingebracht worden in de speen. Daar OrbeSeal geen antimicrobiële werking heeft, is het essentieel dat er bij het inbrengen een strikt aseptische techniek toegepast wordt. Lees vóór gebruik de bijsluiter. •Contra-indicaties: Gebruik niet alleen dit product bij koeien met subklinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij koeien met klinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij lacterende koeien. Indien per ongeluk ingebracht bij een lacterende koe, kan er een kleine (tot tweevoudige) tijdelijke verhoging van het somatische celgetal waargenomen worden, maar de seal kan er handmatig uit gestript worden en er zijn geen aanvullende maatregelen noodzakelijk. Pas geen ander intramammair product toe ná de toepassing van Orbeseal. •Wachttermijn: (Orgaan)vlees en melk: nul dagen. •Bijwerkingen, speciale waarschuwingen en bijzondere voorzorgen: zie bijsluiter. •Bewaren: Geen speciale voorzorgen voor de bewaring. Buiten het bereik en zicht van kinderen bewaren. •Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V.- Postbus 37 - 2900 AA Capelle a/d IJssel, Nederland (e-mail: info.nl@zoetis.com).

CATS 13.ORB.23.6

1. Dingwell, R.T., et al. Association of cow and quarter-level factors at drying-off with new intramammary infections during the dry period. Preventive Veterinary Medicine 63 (2004) 75-89. 2. Huijps, K., Lam, T.J.G.M., Hogeveen, H. 2008. Cost of mastitis: facts and perception. J. Dairy Res. 75: 113-120.

07-03-13 09:39

Combivaccinatie

BVD en IBR bestrijding nu nog gemakkelijker.

Eén vaccinatie. Dubbele bescherming. Bovilis® BVD Betrouwbare bescherming tegen BVD

Bovilis® IBR marker live

Veilig en effectief tegen IBR

Vraag ernaar bij uw dierenarts Bovilis® BVD, bevat per dosis (2 ml) geïnactiveerd antigeen van het cytopathogene BVD virus, stam C-86: 50 EU minstens 24,6 VN eenheden inducerend. Doeldier: Rund. Indicatie: Actieve immunisatie van koeien en vaarzen vanaf 8 maanden ter bescherming van de foetus tegen transplacentaire infectie met BVD virus. Bijwerkingen: In zeer zeldzame gevallen kan een lichte zwelling op de injectieplaats en een geringe voorbijgaande temperatuurverhoging voorkomen. Toediening en dosering: Intramusculaire injectie met 1 dosis (2 ml) vanaf de leeftijd van 8 maanden. Voor de halfjaarlijkse herhalingsvaccinatie vanaf de leeftijd van 15 maanden kan het vaccin gereconstitueerd worden in Bovilis IBR Marker Live. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwingen: De productinformatie van Bovilis IBR Marker Live dient te worden geraadpleegd voordat de gemengde vaccins worden toegediend. REG NL 9587 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter. Bovilis® IBR Marker Live, bevat per dosis (2 ml) gereconstitueerd vaccin 105,7-107,3 TCID50 Bovine Herpesvirus type-1, stam GK/D (gE-). Doeldier: Rund. Indicatie: Actieve immunisatie van runderen ter vermindering van de intensiteit en de duur van de klinische respiratoire verschijnselen veroorzaakt door een infectie met BHV-1 en ter vermindering van de nasale uitscheiding van veldvirus. Bijwerking: Een geringe voorbijgaande temperatuurverhoging (1°C), na intranasale vaccinatie kan een toename van de neusuitvloeiing worden waargenomen. Toediening en dosering: Intranasale (IN) of IM toediening van 1 dosis (2 ml) gereconstitueerd vaccin. Voor de halfjaarlijkse herhalingsvaccinatie vanaf de leeftijd van 15 maanden kan het vaccin gereconstitueerd worden in Bovilis BVD. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwing: Dieren op een leeftijd tussen 2 weken en 3 maanden alleen intranasaal vaccineren. Deze dieren dienen een IN of IM herhalingsvaccinatie te krijgen op de leeftijd van 3-4 maanden. De productinformatie van Bovilis BVD dient te worden geraadpleegd voordat de gemengde vaccins worden toegediend. REG NL 9675 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter.

MSD Animal Health Postbus 50, 5830 AB Boxmeer www.rundvee-msd-animal-health.nl