Veeteelt maart 1 2013

JA A RG A N G 30

N R.4

MAART 1

2013

I N D I T N U M M ER

GR A S L A N D B E H E E R

KEU RIN G

ZUI VEL

Meer en beter ruwvoer met grasland verjongen

EK Fribourg feest voor publiek en deelnemers

Zuivelfabriek A-ware baseert basismelkpr캐s op DOC

VX04_cover.indd 2

04-03-13 13:04

VX04_p02NED.indd 40

04-03-13 09:19

Hoezo, geen goede Red Holsteinstieren beschikbaar in Nederland? ! t i w i e t e m r u e i r e t x Top e Talentino

Talent x A 90 Kian x AB 87 Lentini - Prod. 95% +743 -0.30 +0.13 162 NVI - Ext. 93% 108 108 109 109 112 Totaal - Super uiers en benen - Lichte geboortes (geboortegemak 102) - Stier met de perfecte onderbalk - aAa 312

Talentino-dochter Koosje 74, als tweede kalfs

Aalshorst Pleasure

! r e w o p n e d u o Inh

Talent x AB 88 Merton x B+ 84 Goldie - Prod.: 95% +398 -0.13 +0.04 162 NVI - Ext.: 88% 105 101 111 104 109 Totaal - Gezond en duurzaam: Cgt 102, Lvd + 575 - Vrij van Kian-, Lightning- en Stadel-bloed - Talentzoon met macht: Voorhand 102, Inhoud 105, Kruisbreedte 109 - Pinkenstier (geboorte gemak 104) - aAa 153 Pleasure-dochter Sonja 6391

0 per dosis. ,0 6 1 € ts h ec sl r o vo rs erbevruchte verhouding.

Twee topstieren en sup ts ei it al w /k js ri p te es b et de Beschikbaar bij de ki m

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD Dalfsen Tel.: 0529 – 431967 | Fax: 0529 – 434979 Internet: www.ki-kampen.nl | E-mail: info@ki-kampen.nl

KIKampen mrt1.indd 1

04-03-13 11:45

VX04_p04.indd 40

04-03-13 09:23

IN H OUD

R u b r i e k e n

7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 17 Even geen boer: webdesigner 51 Uit de dierenartspraktijk: navelbreuk 60 Ingezonden brief: duurzaamheidtoppers 61 Koeienbloempjes 63 Boerengeluk: klauwverzorgen 68 Voer voor boer 70 Agenda R e p o r t a g e s

18 Koeien & Kansen-deelnemer Joris Buijs verbouwt zelf succesvol zijn eigen krachtvoer Z u i v e l

22 Melkprijsbepaling A-ware

Special graslandbeheer EK Fribourg Verkiezing Miss Europa Weiden

29

Innovaties maken weiden gemakkelijker maar vakmanschap blijft vereist.

45

Naast de Zwitserse dominantie tijdens het EK waren er ook Nederlandse successen.

V o e d i n g

26 Melkzuur in kuilen onderschat K e u r i n g

41 Wintershow Bedum E c o n o m i e

42 Rubriek markt: kunstmest I n t e rv i e w

52 Ki-directeur Hans-Willi Warder kent alle stambomen van de eigen stieren D i e rr e p o r t a g e

56 Genen Cosmopolitanfamilie wereldwijd gewild

Hoofdartikel Kalvervitaliteit In de fokwaardeschatting zat tussen de fokwaarde levensvatbaarheid bij de geboorte van een kalf en de levensduurfokwaarde van melkgevende dieren een zwart gat. In de aprildraai komt daar met de fokwaarde kalvervitaliteit verandering in.

58 Zweedse koe niet zo duurzaam

12

Joris Buijs:

Kees de Jong:

Hans-Willi Warder:

’We hebben jaren dat de hele winter de bulksilo’s leeg blijven.’ 18

‘Gras is in kwaliteit en hoeveelheid dikwijls ongrijpbaar.’ 35

’Van mij mag de genoomtest voor stieren ook in Europa vrijgegeven worden.’ 52

B u i t e n l a n d

V E E T E E LT

VX04_inhoud.indd 5

MAART

1

2 0 1 3

5

05-03-13 12:12

VX02_p06.indd 6

05-02-13 10:00

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Fokkerijpassie voelbaar tijdens EK Fribourg Europees kampioene Decrausaz O’Kalibra (v. Boss Iron) in de schijnwerpers op het EK in Fribourg Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booij, Reimer Strikwerda hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

redactie-adres

D

e resultaten van het Nederlandse team op het EK in het Zwitserse Fribourg verrasten vriend en vijand. Wie had er durven voorspellen dat het EK-team huiswaarts zou keren met een reservetitel?

Voor degenen die het gemist hebben: tijdens het Europees kampioenschap voor holsteinkoeien behaalde Southland Alex. Carola 11 van de familie Van Beek uit Teteringen het reservekampioenschap bij de vaarzen.

Ik was een van de thuisblijvers die zaterdag met een half oog het EK via internetbeelden wel zou volgen. Veeteeltredacteur Tijmen van Zessen en fotograaf Harrie van Leeuwen waren naar Fribourg afgereisd voor de verslaglegging van de show. Maar van met een half oog kijken en ondertussen zaterdagse huisklusjes uitvoeren kwam niet veel terecht. De prachtige beelden van de roodbonte Paris zorgden ervoor dat ik aan het scherm zat gekluisterd. De frustratie was groot toen het beeld vervolgens wegens overbelasting van de site wegviel en ik de

vaarzenrubrieken moest volgen via Twitter, diverse websites en sms-berichtjes. Het smsje ‘reservekampioene!’ – meer tekst bevatte het berichtje niet – was voor mij reden om een klein vuistje te ballen. Binnen vijf minuten was het alle hens aan dek: nieuws werd uitgewisseld, berichtjes geschreven en verstuurd, getwitterd, terwijl de eerste lezersreacties zich op de Veeteeltsite aandienden.

Het was een schoolvoorbeeld van hoe snel nieuws zich tegenwoordig verspreidt.

Gezien de bezoekerscijfers en reacties op de site was het ook een duidelijk voorbeeld van hoe fokkerij nog altijd leeft. Natuurlijk, veehouders zijn nuchterder geworden. Ze laten fokkerijbeslissingen steeds vaker over aan (computer)paringsprogramma’s, er is nauwelijks tijd meer voor keuringdeelname en veel prioriteiten liggen elders. Terecht, fokkerij is maar een kleine schakel in het grote geheel. Maar toch, de passie voor koeien en fokkerij was tijdens het EK voelbaar. Als redactie blijven we daar graag over verslaan.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprijs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.

Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal.

Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

Opmerkelijk De koeien van paus Benedictus XVI Dit is het jongvee waar paus Benedictus XVI vanuit zijn nieuwe woning, het zomerverblijf Castel Gandolfo, naar kijkt sinds zijn aftreden. De melk van de dertig holsteinkoeien zou worden vermarkt in de supermarkt in Vaticaanstad en op het dagelijks menu van de paus staan yoghurt, melk, eieren en groenten van eigen erf. Gelezen in NRC.next

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zijn de foto’s van Max Ross/Reuters (7), Alice Booij(58, 59).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX03_editorial.indd 7

MAART

1

2 0 1 3

7

05-03-13 12:20

V E E T E E LT V E N S T E R

Foto van de juiste Delta Mariska

Delta Mariska, grootmoeder van Refiner en volle zus van Delta Paramount

Montbéliarde-trofee voor Faucondochter Liesje 1 Liesje 1 van Martin Immink uit Daarle heeft de Montbéliarde-trofee gewonnen. De wedstrijd werd georganiseerd door de Montbéliarde Club. De jury roemde Liesje, die voor 50 procent montbéliarde en voor vijftig procent holstein is, om haar sterke benen en prima uier.

Faucondochter Liesje heeft in acht lactaties 90.000 kg melk geproduceerd met gemiddeld 3,50 procent eiwit. In haar huidige lactatie heeft ze een gemiddeld celgetal van 54.000 cellen per ml. Haar gemiddelde tussenkalftijd is 369 dagen en bij vijf van haar drachten was ze na één keer insemineren drachtig.

Eigenaar Martin Immink denkt dat Liesje nog lang niet versleten is. Hij geeft aan dat ze een krachtpatser is die nauwelijks ouder lijkt te worden. In de strijd om de Montbéliarde-trofee nam Anton Kolkman uit Neede de tweede prijs in ontvangst. Bas van Donselaar uit Boven-Leeuwen bezette de derde plek.

In het stierverhaal over Delta Refiner in de vorige editie van Veeteelt is een verkeerde foto opgenomen.

Op de foto linksonder in het verhaal zou de grootmoeder van Delta Refiner, Delta Mariska, moeten staan. Helaas is een foto van een andere Delta Mariska gebruikt: Goldwyndochter Sterksel Delta Mariska.

Hierbij alsnog de juiste foto van Jockodochter Delta Mariska, de grootmoeder van Refiner en de volle zus van Delta Paramount.

Lux Elf wint SIA Op de SIA in Parijs heeft Lux Elf van de combinatie Leroy Louvion en Dessains uit Avesnes les Aubert het algemeen kampioenschap veroverd. De Winstondochter rekende in de finale af met de seniorkampioene Salinoise Ultime (v. Astre) van Jean-Louis Lafon en Monique Rouel uit Tourniac.

Lux Elf zegevierde eerder op de dag in de middenklasse. De Winstondochter bleef in die klasse Sanchezdochter Encino van de familie Cabon uit Plourin voor.

De familie Cabon had bij de vaarzen nog een ijzer in het vuur. Met Goldwyndochter Fregate sleepte de Franse fokkersfamilie de vaarzentitel in de wacht. Bij de senioren eiste de vijf keer gekalfde Salinoise de titel op vóór Team-EHB (v. Jesther) van het bedrijf Les Fromentières.

Schau der Besten in Verden prooi voor DO Ornella Championdochter DO Ornella van Alex Dittmer uit Marschacht is op de Schau der Besten in het Duitse Verden uitgeroepen tot Miss Schau der Besten. Ornella verwees in de middenklasse Damiondochter Winnie van Milchhof Diera uit Diera-Zehren naar het zilver. Winnie is een volle zus van de bekende Nederlandse keuringskoe Veenhuizer Damion Winnie.

Bij de senioren pakte Goldwyn-

dochter Shakira van Rainer Engelke uit Asendorf de winst. Shakira is geen onbekende in Verden.

In 2010 veroverde ze er het algemeen kampioenschap. Nu versloeg ze als seniorkampioene Mtotodochter Elite van Friedrich Schilling uit Wagenfeld.

Bij de vaarzen ging de overwinning naar Gondela (v. Alexander) van de familie Derboven uit Warpe. Zij eindigde vóór Florida (v.

Velvet) van familie Kastens.

Ornella wint algemeen kampioenschap in Verden

Mrij-koe van het jaar: Roosje Roosje 107 is door MRIJ Studievereniging Zuid uitgeroepen tot mrij-koe van het jaar. De zes jaar oude proefperiodedochter van de stier Ton (v. Marietje’s Manuel) is eigen aan Cees van Dooren uit Lage Mierde. Roosje dankt haar verkiezing aan de combinatie van productie, gezondheid en exterieur. ‘Roosje is een allround mrij-koe met een productie van bijna 10.000 kilo melk gemiddeld, een laag celgetal en 86 punten. Ze komt bovendien uit een bekende koefamilie’, vertelt Wim van Dinther namens MRIJ Studievereniging Zuid.

Roosje stamt uit dezelfde familie als de populaire mrij-stier Remco (v. Matthijs). Zijn moeder Roosje 58 (v. Manuel 183) is de grootmoeder van Roosje 107.

8

V E E T E E LT

VX04_veeteeltvenster.indd 8

MAART

1

2013

05-03-13 12:13

Nieuwkomers in Frankrijk Na de jongste indexdraai in Frankrijk is Via Thelo weer de hoogste Franse stier.

Met het aan de melk komen van zijn fokstierdochters – in totaal nu 1384 – wint de vroeg gesneuvelde O Manzoon weer terrein. Hij scoort nu 179 ISU en blijft daarmee ex-koploper Marcos (v. Murphy) met zeven punten voor. Tussen Via Thelo en Marcos nestelt Mascolzoon Bridgeport zich op de tweede plaats.

O Man domineert met zijn zonen nog steeds de top tien, maar langzaam maar zeker winnen andere stiervaders terrein.

Zo is nieuwkomer Cosinus een zoon van Horstyle Maxwell (v. BW Marshall) met 169 ISU en 2,4 exterieur. De voormalige genoomstier scoort voor ISU precies even hoog als Roumare, die zich met gemak in de top tien handhaaft.

Voor nieuws zorgt zijn zoon Camary Isy rf (Roumare x Manager). Van hem zijn inmiddels tachtig dochters aan de melk die hun vader een ISU van 165 bezorgen en een exterieurfokwaarde van 2,3. Al voordat zijn dochterfokwaarden bekend waren, werd de roodfactor Roumarezoon op basis van zijn genoomfokwaarden ingezet als stiervader.

Tabel 1 – Top tien ISU Franse stieren

naam stier

vader

ISU

ext

Via Thelo Bridgeport Marcos Caesar Voladi Man Cosinus Roumare Carthe Isy Annex Angelo

O Man Mascol Murphy Shottle O Man Maxwell Jocko Toystory O Man O Man

179 174 172 171 170 169 169 168 168 167

1,4 1,0 1,3 2,2 1,6 2,4 2,5 2,4 1,3 0,9

Allmacht 8 won in 2008 het algemeen kampioenschap op de NRM

Allmacht 8 als eerste Stadeldochter naar tien ton Soetten Botter Allmacht 8, algemeen kampioene roodbont op de NRM van 2008, passeerde onlangs de productiegrens van 10.000 kilogram vet en eiwit.

De excellente Stadeldochter van Gerrit Jan en Joke Klein Teselink uit Harfsen bereikte haar tientonnerstatus in 3262 dagen, met een huidige levensproductie van 116.763 kg melk met 5,04% vet en 3,46% eiwit. Allmacht is de eerste Stadeldochter die de grens van tien ton doorbreekt.

‘Allmacht 8 is in heel goede doen, we hebben haar pas gespoeld met Acme en proberen haar nu opnieuw drachtig te krijgen’, vertelt eigenaar Gerit Jan Klein Teselink. De melkveehouder is vol lof over zijn bijna dertienjarige, met 91 punten ingeschreven oud-NRMkampioene. ‘Allmacht is voor ons gewoon een unieke koe en een echte blikvanger. Zo eentje fok je maar één keer in je leven.’

Ga naar www.veeteelt.nl om een korte video over het leven van Allmacht 8 te bekijken.

Goldwynzoon Gunnar meestgebruikte stier in Duitsland Met ruim 58.000 eerste inseminaties was Gunnar in 2012 de meest ingezette stier in Duitsland. De Goldwynzoon volgt Shottlezoon Samburu op, die nu de vierde plaats bezet met ruim 31.000 eerste inseminaties. Gunnar stond niet eerder in de top tien, net als zijn halfbroer Guarini (v. Goldwyn), die met ruim 36.000 eerste inseminaties de tweede plek inneemt. Laudanzoon Lonar volgt op de derde plaats.

Voor het eerst duiken in de lijst met meestgebruikte stieren ook genoomstieren op. Met ruim 21.000 eerste inseminaties en een zevende plek was Monreal

(v. Man-O-Man) de hoogste daarvan.

Bij roodbont handhaaft Talentzoon Tableau zijn koppositie met bijna 25.000 eerste inseminaties. Alleen Tableau en nummer twee Taurus noteren meer dan 10.000 eerste inseminaties.

Bij de fleckviehstieren neemt Waldbrand met bijna 55.000 eerste inseminaties de leiding over van Vanstein, die zelf een derde plek noteert. Met ruim 14.000 eerste inseminaties is Huray de populairste brownswiss-stier.

Tabel 2 – Meestgebruikte Duitse stieren in 2012 (bron: ADR)

naam stier zwartbont Gunnar Guarini Lonar Samburu Schaffner Goldday Monreal roodbont Tableau Taurus Jerudo Malvoy

V E E T E E LT

VX04_veeteeltvenster.indd 9

vader

aantal 1e ins.

Goldwyn Goldwyn Laudan Shottle Shottle Goldwyn Man-O-Man

58.024 36.032 35.013 31.111 29.393 24.262 21.243

Talent Talent Jerom Marmax

24.995 13.107 9.752 9.040

MAART

1

2 0 1 3

9

05-03-13 12:14

+0.18% eiwit - Pinkenstier!

100.000 rietjes voor Legend!!

d n e g Le rham x an x Du

d Bellwoo

Om

NL Tel. 013 - 5051658 BE Tel. 014 - 479544 www.ingbur-heemskerk.nl

+3 Bevruchting

ABS feliciteert de Nederlandse fokkerij met het succes van Legend!!

Legend_21012013.indd 1

1-2-2013 9:55:25

? k a a m s r Mee

Luister!

Magnesia-Kainit® is de eerste keuze – wanneer het gaat om de optimale bemesting van grasland met kalium, magnesium, natrium en zwavel. De volledig in water oplosbare meststof (met als samenstelling 11% K 2O, 5% MgO, 27% Na2O en 10% SO3 ) wordt direct door het gras opgenomen en is voor de biologische landbouw toegestaan. De werking ervan spreekt voor zich: z Bevordert de grasopname

door een verhoogde smakelijkheid

z Verbetert de gezondheid en de

vruchtbaarheid door een verbeterde mineralenvoorziening

z Verhoogt de

melkproductie uit ruwvoeders

Kies voor Magnesia-Kainit ® – hét succesrecept voor een smaakvol gras. + S Benelux V Ebv E T· ETelefoon E L T M +31 A A R76 T 5645040 1 2 0 1 ·3 info@kalibenelux.com · www.kalibenelux.com Een onderneming van de K+ S Gruppe

1K 0

Magnesia-Kainit_Meer_smaak_210x148+3_NL.indd 1 VX04_p10.indd 10

13.12.12 09:23 05-03-13 09:39

AGEN! D P O O RT-INL E L A V K DE O ties op

en loca a t a d r o lert.nl kijk vo a v o . w ww

BEZOE

GERALD WERKT ® MET OVALERT ‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’ De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en een goed gevoel. Het systeem werkt super!’

OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN VAN BASIS TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert?

Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440. www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE

048-13 Ovalert-Gerald-NL.indd 1

CRV4ALL.NL

28-02-13 15:05

H O O F D A RT I K E L

Nakomelingen van een stier met 104 voor kalvervitaliteit hebben 1,25

Kalvervitaliteit: ‘levensd uu In de fokwaardeschatting zat tussen de fokwaarden ‘levensvatbaarheid bij geboorte’ van een kalf en ‘levensduur’ van melkgevende dieren een zwart gat. De komende aprildraai komt daar met de fokwaarde kalvervitaliteit verandering in. tekst Florus Pellikaan

H

et is een veelgehoorde typering, koeien die een zekere overlevingsdrang hebben. Dat in die overlevingsdrang ook een genetische component meespeelt, is geen nieuws. Van de ene stier worden de nakomelingen nu eenmaal veel ouder dan van de andere stier. In de fokwaarde levensduur wordt het verschil in duurzaamheidsvererving tussen stieren uitgedrukt. Het duurt echter meer dan twee jaar tot dochters vanuit de praktijk een bijdrage gaan leveren aan dit duurzaamheidskenmerk.

Natuurlijk is er de index levensvatbaarheid bij geboorte, die wat zegt over de mate waarop kalveren de eerste 24 uur overleven. Maar hoe zit het met de overlevingskans tijdens de opfokperiode van levensdag 3 tot het moment van afkalven? Is daar ook op te fokken? Met die vraag zette de stichting Genetische Evaluatie Stieren (GES) het team Animal Evaluation Unit (AEU) van CRV aan het werk.

Data alleen uit eerste levensjaar Uit het onderzoek, waarvan een groot gedeelte van de resultaten al langere tijd openbaar zijn, bleek dat er in de praktijk daadwerkelijk variatie is in overlevingspercentages tussen bedrijven en tussen stieren. Deze conclusie was aanleiding om de genetische component die de overlevingskans van jongvee bepaalt, verder te onderzoeken.‘Er bleek een duideTabel 1 – Ontwikkeling betrouwbaarheid van de fokwaarde kalvervitaliteit bij het beschikbaar komen van informatie van nakomelingen in de proef- en fokperiode van stieren (bron: GES)

aantal nakomelingen dag 3-365 dag 3-14 dag 15-180 verwachtingswaarde proefperiode 1 proefperiode 2 proefperiode 3 fokperiode 1 fokperiode 2 fokperiode 3

12

V E E T E E LT

VX04_hoofdverhaal.indd 12

0 0 0 200 300 5.000 25.000

MAART

1

0 320 320 400 800 10.000 50.000

0 0 80 200 300 5.000 25.000

betrouwbaarheid van de fokwaarde kalvervitaliteit 30 44 46 62 70 94 98

2013

05-03-13 11:23

ben 1,25 procent meer kans om op eenjarige leeftijd nog te leven

sd uurindex’ voor jongvee lijk piekmoment in kalversterfte te zijn rond de leeftijd van negen dagen’, vertelt Mathijs van Pelt van team AEU, die het onderzoek heeft uitgevoerd. ‘Tot een maand oud is sprake van de meeste sterfte, daarna neemt het snel af. In het tweede jaar van de opfok is er nog nauwelijk sprake van variatie in sterfte.

Data uit die periode bevatten geen extra informatie, waardoor besloten is die niet in de index mee te nemen.’

Uit de analyse bleek ook dat in de periode van dag 3 tot en met 365 gemiddeld tussen de zeven en acht procent van de kalveren sterft.

Het niveau van overleving van kalveren start op dag 3 rond de 92 procent, circa acht procent van de kalveren is vóór dag 3 dus al doodgegaan. Dit betekent dat ongeveer 15 procent van de kalveren geen melkgevende vaars wordt en dus een pure verliespost is.

‘Fokken op overleving van kalveren levert dus geld op en daarom heeft GES destijds besloten met de index kalvervitaliteit te starten als aanvulling op de fokwaarde levensvatbaarheid bij geboorte’, stelt Van Pelt.

Drie levende kalveren meer per jaar Kalvervitaliteit bleek een erfelijkheidsgraad van één procent te hebben. ‘Er zijn natuurlijk veel invloedrijkere factoren die bepalen of een kalf daadwerkelijk blijft leven. Maar het voordeel van fokkerij is dat je een bepaald niveau verankert in een dier’, stelt Van Pelt.

Bij een kenmerk dat slechts voor één procent erfelijk is, lijkt de vraag gerechtvaardigd of het wel zinvol is om op dat kenmerk te gaan fokken. Van Pelt: ‘Het al bestaande fokkerijkenmerk percentage non return heeft ook een lage erfelijkheid van 1,5 tot 2 procent. Maar erfelijkheid zegt niet alles, ook de genetische spreiding is bepalend. En die is met 2,5 procent best groot’, stelt Van Pelt.

Tabel 2 – Rasgemiddelden voor kalvervitaliteit uitgedrukt op zwartbontbasis (bron: GES)

ras holstein fh Zweeds roodbont mrij montbéliarde fleckvieh jersey brown swiss

gemiddelde fokwaarde 99 95 95 92 90 90 89 86

Hij heeft een voorbeeldberekening van de praktische betekenis van de fokwaarde kalvervitaliteit paraat. ‘Gebruikt een veehouder een stier met fokwaarde 112 voor kalvervitaliteit, dan is deze stier drie keer de spreiding van 4 punten fokwaarde beter dan het gemiddelde.

Dit betekent dat de stier drie keer 2,5 procent is 7,5 procent minder sterfte aan de paring toevoegt. Omdat de stier de helft van zijn eigenschappen doorgeeft, zullen de nakomelingen van deze stier ten opzichte van het populatiegemiddelde dus een 3,75 procent lager sterftecijfer laten zien. Voor een veehouder met honderd opfokkalveren gaat het dus om ruim drie kalveren per jaar meer of minder.’

Gegevens beschikbaar via I&R Om de fokwaarde praktijkrijp te maken, was het niet nodig om een nieuwe infrastructuur voor het verzamelen van data te maken. Via I&R is het verplicht om alle levend geboren kalveren te melden net als verplaatsingen, dood en afvoer. Deze gegevens zijn de input voor de index kalvervitaliteit.

De fokwaardeschatting bestaat uit drie kenmerken, waarvan er twee afkomstig zijn van het melkveebedrijf. ‘Omdat kalveren ongeacht het geslacht of de bestemming de eerste veertien dagen op het melkveebedrijf moeten blijven, is er van alle kalveren informatie over die periode bekend’, vertelt Van Pelt. ‘Daarnaast ontvangen we vanaf het melkveebedrijf ook de informatie over sterfte van de opfokvaarzen tussen dag 15 en 365.’

Om zo snel mogelijk veel informatie voor het kenmerk beschikbaar te hebben, gebruikt team AEU als derde ook data afkomstig van kalveren die naar de vleeskalverhouderij zijn gegaan. Deze vormen een redelijk goede voorspeller voor de vitaliteit van opfokkalveren.

De overlevingscijfers van de vleeskalveren zijn gebaseerd op dag 15 tot en met 180, omdat deze kalveren minder lang op de bedrijven blijven.

Tabel 1 laat zien hoe de betrouwbaarheid van het kenmerk kalvervitaliteit zich ontwikkelt bij het beschikbaar komen van de gegevens.

De verwachtingswaarde ligt rond een betrouwbaarheid van 30 procent. Zijn er overlevingscijfers van 320 kalveren tussen de 3 en 14 dagen oud, dan stijgt de betrouwbaarheid naar 44 procent. Aangevuld met data van 80 vleeskalveren is de fokwaarde 46 procent betrouwbaar. Voordat een proefstier melkgeven-

V EVE ET EE TE EL ET L T j aM n u AA aR r Ti 11 / 2 0 21 03 0 9

VX04_hoofdverhaal.indd 13

13

04-03-13 16:17

H O O F D A RT I K E L

naam stier

betrouwbaarheid fokwaarde

fokwaarde kalvervitaliteit

93 92 96 94 94 90 89 82 82 82 79 77 97 97 92 89 88 85 82 80

113 111 108 108 108 108 108 108 108 107 107 107 106 106 106 106 106 106 106 106

Mr Kris Jefferson Batenburg Jorik Jonk Isidorus Alta Osan Wageningen Minardi Big Winner Bovenweg Harmony Talentino Apina Rembours Lenox Larcrest Alta Enduro Fiction Woudhoeve 1042 Impuls Creijland Set Up Willem’s Hoeve Restha Aggravation Lawn Boy RGK Eske Radical Topspeed Jatra

Tabel 3 – De top twintig hoogst scorende holsteinstieren voor de fokwaarde kalvervitaliteit (met minimaal 500 nakomelingen, 75 procent betrouwbaarheid en geboren vanaf 2000, bij gelijke fokwaarde gerangschikt op betrouwbaarheid, bron: GES)

naam stier Hole in One Hookwood Delta Scooter Harpet Kirkland Southland Joshua Angel’s Morris Carrousel Distrigene Sabino Linux Retraitehoeve No Limit Far-O-La Devoted Lithium Jimm. Holstein Mr. Justin Sunday Dur Watha Weggelhorster Santana Nederhorst Darwin Möhoeve Niveau Welberger Sonlight Dudoc Mr Burns Erbacres Damion Grashoek Warsteiner Magor Baroque Allen

Holstein scoort het hoogst Is deze snel beschikbare fokwaarde ook een goede voorspeller voor de uiteindelijke levensduurfokwaarde van een stier? ‘De correlatie tussen de fokwaarden kalvervitaliteit en levensduur is met 0,15 positief. Fok je dus op kalvervitaliteit, dan gaat de levensduur van de uiteindelijke melkkoeien in ieder geval in beperkte mate vooruit. Maar deze beperkte correlatie geeft ook wel aan dat kalvervitaliteit dus echt wat toevoegt aan de al bestaande kenmerken. Wil je vooruitgang boeken in de totale duurzaamheid, dan moet je gewoon op kalvervitaliteit en levensduur selecteren’, vertelt Van Pelt.

In tabel 2 is weergegeven wat de gemiddelde fokwaarde van stieren van de verschillende rassen is, uitgedrukt op zwartbontbasis. Daaruit blijkt dat holstein duidelijk het hoogste scoort voor kalvervitalteit. In de fokwaarde van de andere rassen is gecorrigeerd voor heterosis. ‘Heterosis zegt namelijk niets over het genetische niveau van een stier. Omdat er ook veehouders zijn die raszuivere fokkerij met deze rassen

V E E T E E LT

VX04_hoofdverhaal.indd 14

MAART

1

fokwaarde kalvervitaliteit

96 93 92 90 83 77 85 83 79 86 82 79 90 97 96 96 89 86 80 89

92 92 92 92 92 92 91 91 91 90 90 90 89 87 87 87 87 87 87 86

Tabel 4 – De top twintig laagst scorende holsteinstieren voor de fokwaarde kalvervitaliteit (met minimaal 500 nakomelingen en 75 procent betrouwbaarheid, bij gelijke fokwaarde gerangschikt op betrouwbaarheid, bron: GES)

de dochters heeft, ligt de betrouwbaarheid van de fokwaarde al op 62 procent.

De index kalvervitaliteit kan volgens Van Pelt ondanks de lage erfelijkheidsgraad al vrij snel een behoorlijke betrouwbaarheid hebben, omdat er in korte tijd veel waarnemingen kunnen worden gedaan. Daarnaast is de informatie uit de eerste veertien levensdagen van het kalf een goede voorspeller voor de verdere opfok. De correlatie van de overlevingspercentages tussen dag 3 en dag 14 is 0,85 met de overlevingskansen in de verdere opfokperiode.

14

betrouwbaarheid fokwaarde

doen, moeten we wel corrigeren voor heterosis.

Maar ook al tel je heterosis bij deze rasgemiddelden op, dan nog ligt het niveau onder dat van holstein’, stelt Van Pelt. Een verklaring hiervoor is er nog niet. ‘Het zou kunnen zijn dat mogelijke zwaardere geboorten ook na twee dagen nog een verhoogd risico op sterfte geven. Maar om een exacte oorzaak te achterhalen, zouden we meer onderzoek moeten doen.’

O Man- en Talentzonen hoog Omdat Van Pelt geen verschil vond in overlevingspercentages tussen zwart- en roodbonte holsteinkalveren, is er voor de twee kleurslagen geen basisverschil. Tussen holstein en de basis lokaal, waar onder andere het mrij-ras onder valt, is die er met 6 punten fokwaarde in het voordeel van holstein wel.

In tabel 3 en 4 staat een lijstje met de twintig hoogste en de twintig laagste holsteinstieren voor kalvervitaliteit. Al deze stieren hebben voor dit kenmerk een betrouwbaarheid van minimaal 75 procent, waardoor de verschillen in de praktijk herkenbaar moeten zijn. In de lijst met hoogst scorende stieren komen onder andere O Man, Talent en Jocko meerdere keren als stiervader voor. In de lijst met laag scorende verervers zijn meerdere zonen van Lightning, Stadel en Allen te vinden.

De fokwaarde kalvervitaliteit zal vanaf april worden gepubliceerd en is onder andere terug te vinden in ‘stier zoeken’. Nederland is in april het eerste land dat de fokwaarde kalvervitaliteit introduceert. In Denemarken wordt op dit moment onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheid om de index ook te gaan introduceren. l

2013

04-03-13 16:18

Baracco + Opbrengst + Zetmeel + VEM

Ga voor een laag celgetal!

Drogestofopbrengst VEM opbrengst Zetmeelopbrengst

101,5 101,4 102,4

Middenvroeg/Stevig/Gezond/Dubbeldoel

www.barenbrug.nl/mais

Proterra Mais

Zaai groenbemester en mais in ĂŠĂŠn.

Zaai groenbemester Proterra Mais gelijktijdig met de mais. Na de maisoogst profiteert u direct van een vanggewas dat veel organische stof en wortels produceert. Bovendien zijn de kosten laag door gelijktijdige inzaai.

V E E T E E LT

VX04_p15NED.indd 15

1 2 0 1 3 15 www.barenbrug.nl/proterra-mais

maart

04-03-13 13:30

W

I

LD

AA

P

RUN

PA A

RD

EE DV

SC

H

ONDERSTEUNING VAN DE KLAUWGEZONDHEID De KNZ liksteen BIOTIN bevat, naast zout en spoorelementen, biotine wat de hoorngroei stimuleert en daardoor bijdraagt aan de beheersing van klauwproblemen.

BIOTIN • Geen geur-, kleur-, of smaakstoffen toegevoegd • Vervaardigd hetzelfde d uit hetzelfd pure zout alss

Copper

KNZ® BIOTIN is onderdeel van het KNZ® RUNDVEE assortiment.

facebook.com/KNZlikstenen

KNZ® VRIJE KEUZE ZOUT T & MINERAALL MINERAALLIKSTENEN. LLIK IKST STEN ENEN EN.

16

VX04_p16.indd 16

V E E T E E LT

MAART

1

KNZ® LIKSTENEN T +31 74 2444180 www.knz.nl

2013

04-03-13 15:16

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zijn in de maatschappij. In deze editie: webdesigner stichting JMML Leeftijd: 39 Naam: Bart De Reu Aantal koeien: 100 Bellem Woonplaats:

Bart De Reu: ‘Wereldwijde kennis over zeldzame ziekten bundelen is belangrijk’

Netwerken via de computer tekst Annelies Debergh

I

n april is het negen jaar geleden dat het tweejarige zoontje Brent van Bart De Reu en Bianca Van Yperen is gestorven aan de gevolgen van een chronische vorm van leukemie. Deze j ziekte, juveniele myelomonocytaire leukemie of JMML, is enorm zeldzaam en treft vooral jonge kinderen. ‘Toen JMML bij Brent werd geconstateerd, was het al twintig jaar geleden dat er een geval was geweest in België. Omdat het om een zeldzame ziekte gaat, is er weinig kennis beschikbaar. Het bundelen van beschikbare informatie is voor een ziekte als JMML van groot belang.’

In de zoektocht naar meer informatie mailde Bart een paar keer met de JMML-foundation in Amerika. Toen de stichting aangaf aanknopingspunten te zoeken op het Europese continent, sloeg Bart De Reu (39) de vraag niet af. ‘Met mijn achtergrond als programmeur ben ik de organisatie ingestapt als softwarespecialist en webmaster. Sinds 2008 ben ik naast verantwoordelijke voor het beheer van de website ook bestuurslid geworden.’

Op hun melkveebedrijf in Bellem melken Bart en Bianca een honderdtal koeien met een tandem-melkrobot van Insentec. Daarnaast is Bart in het dagelijkse leven ook programmeur voor kmo’s (mkb’s) in de land- en tuinbouwsector. Het ontwikkelen van een website voor de JMML-foundation is hem zo op het lijf geschreven.

‘Het is een leuke combinatie van werk. Als je plots vast komt te zitten aan de computer, kun je even naar buiten om je gedachten te verzetten. En als je buiten weer klaar bent, kun je naar binnen en werk je weer een paar uurtjes aan de computer.’

Het werk voor de JMML-foundation is van velerlei aard. Zo zijn er jaarlijks vijf tot zes vergaderingen via skype en vindt er ook op jaarbasis een symposium plaats over JMML. Bart nam zelf al drie keer deel aan het wetenschappelijke congres en is afgelopen februari nog op Amerikaanse bodem geweest. ‘Het doel van het symposium is om de wereldwijde kennis te bundelen en universele protocollen af te stemmen voor het omgaan met JMML-patiënten.’

Het doel van het mondiale congres loopt gelijk aan dat van de internationale stichting waar Bart deel van uitmaakt. ‘Het voelt aan als belangrijk werk. JMML komt weinig voor. Het commerciële belang van de ziekte is dus te klein voor farmaceutische bedrijven om er grote budgetten aan te spenderen. Het bundelen van wereldwijde kennis is daarom enorm belangrijk.’

Naast het delen van kennis zijn ook de sociale contacten die eruit voortvloeien, verrijkend, vindt Bart. ‘Door het werk voor deze stichting heb ik het gevoel een negatieve ervaring te kunnen ombuigen in iets positiefs.’

V E E T E E LT

VX04_even geen boer.indd 17

MAA RT

1

2 0 1 3

17

04-03-13 14:53

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Joris Buijs: ‘Je moet niet alles per hectare berekenen, maar kijken naar het grotere geheel van koe en grond’

Innoveren met voer en mest

De voermengwagen neemt al 28 jaar een belangrijke plek in de voerstrategie in

18

V E E T E E LT

VX04_bedrijfsrep buys.indd 18

MAART

1

2013

04-03-13 15:44

Omdat mest en voer dé problemen van de toenemende schaalvergroting leken te worden, beproefde Joris Buijs uit Etten-Leur tal van innovaties op die gebieden. Het voeren van veldbonen en gerst/erwten en het bemesten met spuiwater en gescheiden mest zijn nu succesvolle elementen in de bedrijfsvoering. tekst Florus Pellikaan

U

iterst geconcentreerd laadt Joris Buijs (36) op zijn erf in Etten-Leur de voermengwagen. Met een strakke blik volgt hij vanuit de shovel de verspringende cijfers op de weeginstallatie. Met het restant erwten-/gerstmengsel gaat hij terug naar de kuil en vervolgens is het volgende product uit een rij met sleufsilo’s aan de beurt. Het is direct duidelijk dat het laden van de voermengwagen bij Joris Buijs, die het bedrijf samen met zijn vrouw Anita en ouders Jan en Cobi Buijs runt, beslist geen bijzaak is.

‘We hebben al 28 jaar een voermengwagen en waren de tweede melkveehouder in Brabant die er een aanschafte’, vertelt Buijs. ‘Gezondheidsproblemen van mijn vader waren destijds de reden. Maar terwijl iedereen deze machine nog te duur vond, merkten wij al dat de voeropname erdoor steeg en dat we gemakkelijker losse grondstoffen konden gaan voeren.’

Niet veel later haalde familie Buijs daarom de brokverstrekking uit de melkstal en voert sindsdien het totale rantsoen aan het voerhek, met daarbij een aantal zelf geteelde krachtvoeders.

56 proefveldjes uitgezet Met de innovatieve teelt van eigen krachtvoer haalde Joris Buijs in de afgelopen jaren regelmatig het nieuws, maar deze innovatieve bedrijfsinslag dateert al van veel eerder. ‘In 1987 zijn we vanwege een ruwvoeroverschot al begonnen met het telen van mks’, vertelt Joris Buijs. Het oogsten en vervoeren van de korrelmais beviel goed, maar de teelt was duidelijk vernieuwend voor die tijd. ‘Er kwamen boeren vragen of ze de maisstokken van het land mochten halen, want dat was toch zonde. Mijn vader weigerde dit en ploegde ze onder voor extra humus.’

Het jaar 2000 was het moment waarop Buijs de definitieve stap naar meer zelf geteelde krachtvoerders zette. ‘Mijn onafhankelijke voeradviseur wees me erop dat de aanstaande schaalvergroting in de melkveehouderij twee knelpunten met zich zou meebrengen: voer en mest. Hij

stelde voor daarop in te spelen. We hebben toen als eerste gekozen om te focussen op eiwitteelten omdat eiwitaanvoer ook toen al een relatief grote kostenpost was.’

Buijs nodigde samen met zijn adviseur zaadveredelaars uit en zette op het eigen bedrijf een praktijkproef met 56 proefveldjes van vele verschillende gewassen op. In het eerste jaar werd er gekeken naar opbrengst en teelteigenschappen.

Met de meest succesvolle gewassen werd in het tweede en derde jaar een vervolgproef gedaan en de praktische haalbaarheid, de opslag en het economische plaatje werden in kaart gebracht.

Bulksilo’s hele winter leeg Van alle geteste gewassen bleven het erwten-/gerstmengsel en veldbonen als meest succesvolle over. Deze gewassen combineerden voldoende opbrengst met hoge eiwitgehalten in de melk van respectievelijk 3,66 en 3,80 procent in de proefperiode. ‘Ieder jaar ben ik steeds iets meer van deze gewassen gaan telen’, vertelt Buijs. ‘En dat is ook een belangrijke reden van het succes. We hebben de gewassen goed beproefd en de teelt langzaam opgebouwd. Er waren veehouders die van ons succes hoorden en direct twee hectare inzaaiden zonder er goed over na te denken. Daar is het ook vaak fout gegaan.’

Inmiddels telt het bouwplan van Buijs naast 45 hectare gras en 28 hectare mais ook 10 hectare veldbonen, 4 hectare erwten-/gerstmengsel, 3 hectare zomertarwe en 3 hectare natuurbouwland.

Door de teelt van eigen krachtvoeders voert Buijs al vele jaren geen brok meer.

‘Er zijn zelfs jaren geweest dat we ook helemaal geen enkelvoudige grondstoffen aankochten en dat de bulksilo’s de hele winter leeg bleven. Dit jaar voeren we wel wat raap en pulpbrok vanwege de tegenvallende kwaliteit van de graskuilen.’

Het huidige totale rantsoen van de koeien is 17 kilo gras, 14,5 kilo snijmais, 4 kilo erwten/gerst, 5 kilo mks, 3,5 kilo bierborstel, 3 kilo tarwegistconcentraat,

Joris Buijs Al meer dan twintig jaar gebruikt Koeien & Kansen-deelnemer Joris Buijs uit EttenLeur geen mengvoer, maar teelt hij eigen krachtvoerders.

Aantal koeien: Quotum: Rollend jaargem.: Hoeveelheid land: Intensiteit:

110 1,1 miljoen kg 10.382 4,06 3,56 45 ha gras, 28 ha mais, 20 ha overige voedergewassen 12.000 kg per ha

3 kilo veldbonen, 0,6 kilo tarwe, 1,8 kilo raap/bietenpulp en stro naar behoefte.

Omdat Buijs afgelopen jaar op zoek moest naar een nieuwe voeradviseur, blijft het eiwit in het rollend jaargemiddelde van 10.382 kg melk, 4,06 procent vet en 3,56 procent eiwit wat achter. ‘Maar inmiddels zitten we alweer op 3,61 procent eiwit bij een dagproductie van 30 liter.’

10.000 euro meer overhouden De gemiddelde opbrengst van een hectare veldbonen ligt volgens Buijs rond de vijf ton. De vraag of dat financieel rendabel is heeft hij al vaak gehad. ‘Je moet niet alles per hectare berekenen, maar kijken naar het grotere geheel van koe en grond. Veel mengvoer is verhit, waardoor producten hun natuurlijke bindingen verliezen die juist positief zijn voor de productie en de gezondheid van de koeien.’

Maar Buijs trekt de economische kant van de teelt van alternatieve gewassen breder dan alleen voeding. ‘Wanneer je een vlinderbloemig gewas na mais teelt, heb je meer organisch gebonden stikstof in een luchtigere bodem. Bovendien kun je eerder in het seizoen dan bij mais nieuw gras inzaaien, wat weer zorgt voor een betere eerste snede in het volgende jaar.’ Uit dit brede spectrum aan voordelen haalt Buijs het financieel voordeel.

‘Ten opzichte van vergelijkbare bedrijven met mengvoer houden wij onder de streep jaarlijks 10.000 euro meer over. De ene keer is het iets meer, de andere keer iets minder, maar het is een ruime beloning voor mijn arbeid. Dit is voor mij hét bewijs dat het financieel uit kan.’

Doordat de aandacht voor het telen van

V E E T E E LT

VX04_bedrijfsrep buys.indd 19

Etten-Leur

MAART

1

2 0 1 3

19

04-03-13 15:44

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Ingekuild mengsel van tarwe en veldbonen

De voordelen van wisselteelt zijn onderdeel van de keuze voor zelfgeteelde krachtvoeders

eigen krachtvoeders, na een dipje rond de invoering van de derogatie, weer toeneemt, krijgt Buijs als pionier op dit vlak veel vragen uit binnen- en buitenland.

‘Maar ik ben natuurlijk geen adviesbureau en heb ook mijn werk op het bedrijf.

Daarom heb ik vier jaar gelden met DLV het praktijknetwerk “Soja…? (W)eiwit” opgezet, waarin veehouders uit de buurt ook aan de slag zijn gegaan met andere teelten. Hierdoor zijn er inmiddels meer veehouders met kennis over dit onderwerp en door het netwerk is er nu ook een verzamelplek voor informatie rondom andere teelten.’

spuiwater rendabel. Dat kost een kwartje per kuub en bevat 35 kilo stikstof’, stelt Buijs. Het voordeel van het gebruik van zowel spuiwater als kunstmest is volgens hem ook dat er verschillende soorten stikstof worden toegepast. ‘Strooi je in het voorjaar alles met één soort stikstof, dan is er het risico dat je een keer mis hebt gegokt omdat de stikstof te traag vrijkomt voor dat seizoen.’

Meer stikstofsoorten gebruiken Het Noord-Brabantse melkveebedrijf wordt niet alleen gekenmerkt door voedingsinnovaties, Buijs loopt ook op het gebied van mest voorop. Zo scheidt hij al vier jaar uit teeltkundig oogpunt de mest. ‘Door de krappe normen en de dure kunstmest moet je tegenwoordig de eigen mest zo goed mogelijk benutten en mest scheiden helpt daarbij. De dunne fractie past heel goed in de nazomer op het weiland als kunstmestvervanger en de dikke fractie is juist weer erg geschikt om op het bouwland te strooien, zodat we de zware kleigrond hier al in de herfst kunnen ploegen.’

Drie jaar geleden begon Buijs ook met het bemesten met spuiwater. Hij heeft een eigen opslagtank en verspreidt het spuiwater in het voorjaar tijdens het bemesten met sleepslangen gelijk met de mest over het land. Om te controleren hoeveel stikstof er op de percelen is gekomen, neemt Buijs een mestmonster op het land en strooit hij conform het bemestingsplan de ontbrekende stikstof bij.

‘Spuiwater is troep tot en met en je mag het beslist niet in de mestkelder mengen, maar de grasopbrengst is super. Zolang stikstof nog een euro per kilo kost, is

20

V E E T E E LT

VX04_bedrijfsrep buys.indd 20

MAART

1

Antibiotica slecht voor bodem In 2010 werd Buijs benaderd om deel te nemen aan het project Koeien & Kansen.

‘De deelname bevalt erg goed. Het levert veel informatie op en de cijfers zijn voor mij een goede controle om te kijken of mijn innovaties lonend zijn. Daarnaast is het een mooie mogelijkheid om al in een vroeg stadium met milieu bezig te zijn.

Richting 2020 verwacht ik een milieuscore voor bedrijven waarin kringlopen, excretie en efficiëntie een rol spelen’, stelt Buijs. ‘En wil Nederland zijn concurrentiepositie behouden, dan moeten we op milieugebied gewoon stappen zetten.

Daarom is bijvoorbeeld ook de antibioticaregelgeving zo slecht nog niet. Antibiotica doden niet alleen bacteriën in de koe, maar ik ben ervan overtuigd dat ze ook bacteriën in het bodemleven doden.

Daarom was varkensmest ook lang een dode mestsoort.’

Wanneer het gesprek met antibiotica weer dichter bij de koe komt, gebruikt Buijs het moment om een vooroordeel uit de weg te ruimen. ‘Omdat wij veel met de voerinnovaties in het nieuws komen, wordt wel eens gedacht dat ik geen koeienman ben, maar dat is niet zo. Ik moet eerst klaar zijn in de stal voor ik naar het land ga.’ Buijs wijst als bewijs van zijn stellingname naar de gemiddelde productie per koe en hij pakt de continue diergezondheidsmonitor van FrieslandCampina erbij. Van de 100 te behalen punten, heeft

hij er 98. Alleen de twee punten voor het ibr-vrijcertificaat ontbreken.

Ook op fokkerijgebied streeft Buijs met hulp van zijn oom Henk Buijs, oud-foktechnicus van CRV, het maximale na. ‘Het heeft natuurlijk geen zin om zo bezig te zijn met voeding en de fokkerij te vergeten.’ De selectiecriteria voor stieren zijn dan ook hoog met minimaal 240 NVI, 110 exterieur, 250 Inet en hoge scores voor kilo’s en percentage eiwit en voor levensduur. Op de inseminatielijst staan nu stieren als Atlantic, Snowfever, Hunter, G Force en 25 procent genoomteststieren.

Eerder zijn ook stieren als Danillo, Cricket, Goli en Paramount gebruikt. Kenmerkend is de hoge spermaprijs van de stieren. ‘Het is investeren in de toekomst.

Goedkope stieren gebruiken is net als matig bemesten en de bodem verschralen.

De rekening daarvan krijg je vanzelf gepresenteerd.’

Robots passen niet bij systeem Richting de toekomst staat Buijs nu op het punt om de gemaakte keuze voor een nieuw melksysteem te gaan realiseren.

Daarbij is niet gekozen voor een robot.

‘We hadden twijfels of een robot met ons voersysteem wel zou gaan lopen en wat we daarin hebben opgebouwd willen we niet weer weggooien.’ Daarom heeft Buijs gekozen voor een 2 x 22-stands swingovermelkstal met een wachtruimte tussen de ligboxen in een nieuw te bouwen stuk stal. ‘Een wachtruimte vinden we eigenlijk te duur voor twee keer een uur gebruik. Daarom kiezen we ervoor om dit tussen de boxen te maken, zodat we er meteen goedkope stalruimte bij hebben.’

Maar het ligt niet in de planning van Buijs om de vijftig extra boxen direct te vullen. ‘Nu we een jong gezin hebben, is overcapaciteit in melken heel fijn en dan zien we later wel of we de extra stalcapaciteit ook echt gaan vullen.’ l

2013

04-03-13 15:44

VX02_p21.indd 21

04-02-13 13:03

Z U I V E L

A-ware baseert melkprijs op die van DOC en betaalt tegen enkele kwaliteitseisen 0,50 tot 1,05 euro per 100 kilo melk meer

Veehouder kan kiezen wat bij bedrijfsfase past De tijd van plannen schetsen is voorbij voor de A-ware Food Group. De nieuwe zuivelverwerker moet in de zoektocht naar leveranciers nu met de billen bloot. A-ware garandeert een structureel hogere melkprijs dan vergelijkbare marktpartij DOC en zes procent rente op de financiële inleg. Leveren zonder inleg kan ook, A-ware heeft dan een opzegtermijn van 26 maanden. tekst Florus Pellikaan

T

wee weken eerder dan aanvankelijk gepland, komt de A-ware Food Group met alle details naar buiten rondom melklevering aan de nieuw te bouwen kaasfabriek in Heerenveen. De interviews in vakbladen en een verstuurde brochure hebben zoveel reuring gegeven, dat er snel geschakeld moest worden om te voorzien in de informatiebehoefte van veehouders. ‘We zijn een extra mogelijkheid in de markt en daar is blijkbaar behoefte aan. Belletjes, mailtjes en antwoordkaarten komen massaal binnen’,

CONTRACTOPTIE 1:

MET INLEG VEEHOUDER • 5 euro/100 kg melk • 6 procent rendement • A-ware kan niet opzeggen • opzegtermijn veehouder 13 maanden

CONTRACTOPTIE 2:

ZONDER INLEG VEEHOUDER • geen rendement • opzegtermijn A-ware 26 maanden • opzegtermijn veehouder 13 maanden

A-WARE-MELKPRIJS = DOC-melkprijs + kwaliteitstoeslag + kwantumtoeslag

22

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM NU A A R TI 11 / 2 0 21 03 0 9

VX04-A-Ware.indd 22

05-03-13 16:08

NoorderlandMelk gaat mee ondernemen in A-ware Niet alleen A-ware zoekt op dit moment nieuwe melkveehouders, ook leverancierscoöperatie NoorderlandMelk is een wervingsactie begonnen. De reden: NoorderlandMelk heeft naast de recente overname van Katshaar Zuivel een deal kunnen sluiten met A-ware. ‘We zijn meer dan alleen leverancier van een melkstroom’, geeft Ad van Velde, voorzitter van NoorderlandMelk, aan. ‘We gaan mee ondernemen en leggen als cooperatie ook geld in.’

Volgens Van Velde gaan beide partijen vanuit een zogenaamde Melkrotonde verder samenwerken. ‘Via deze Melkrotonde wordt niet alleen A-ware van melk voorzien, maar wordt ook geleverd aan derden’, vertelt Van Velde. ‘Ook gaat NoorderlandMelk met A-ware samenwerken op innovatiegebied. Stel dat A-

ware voor een van zijn klanten een nieuwe kaassoort wil gaan ontwikkelen op basis van een bepaalde melkstroom, dan zullen wij er een rol in spelen om dat mede te ontwikkelen.’

NoorderlandMelk gaat wel met een eigen verhaal nieuwe leveranciers werven. ‘Ook leveranciers met minder dan 500.000 kilo melk zijn bij ons welkom.

Daarnaast hebben leden bij ons zeggenschap en vormen we een groep naar afnemers en dus ook naar A-ware.’

NoorderlandMelk maakte eigen prijsafspraken met A-ware voor het leveren van melk. In de huiskamerbijeenkomsten die de komende periode worden belegd, zal NoorderlandMelk verdere uitspraken over de melkprijs doen. ‘We zullen een melkprijs garanderen ten opzichte van een andere marktpartij. De

basismelkprijs voor alle leden is gelijk, naar welke fabriek de melk van de betreffende veehouder ook gaat.’

NoorderlandMelk heeft een contract met A-ware dat ruimte geeft om te groeien naar het aanleveren van 230 miljoen kilo melk. Op dit moment beheert NoorderlandMelk een melkplas van 120 miljoen kilo van 160 veehouders. Van Velde wil niet exact aangeven hoeveel nieuwe veehouders NoorderlandMelk zoekt, maar hij geeft desgevraagd aan ook de honderdste geïnteresseerde nog welkom te zullen heten. Zowel nieuwe als bestaande leden van NoorderlandMelk zullen als gevolg van de overeenkomst met A-ware vermogen moeten inleggen. Om welk bedrag het gaat, wil Van Velde niet zeggen, omdat hij dit eerst met de leden en op de bijeenkomsten wil bespreken.

vertelt Robert van Ballegooijen, directielid bij A-ware. ‘De reacties zijn zeker sneller en meer dan vooraf verwacht.’

Hoewel A-ware nu alle details aan het grote publiek presenteert, benadrukt Van Ballegooijen met potentiële leveranciers persoonlijk in gesprek te willen gaan. ‘Het belang zowel voor de veehouder als voor ons is erg groot. Daarom moet je beiden het gevoel hebben dat je echt bij elkaar past. Eind maart beginnen we daarom met kleinschalige bijeenkomsten voor geïnteresseerden en daarna volgen persoonlijke gesprekken.’

ten bij een coöperatie en graag zeggenschap willen, ook aan onze kaasfabriek leveren’, vertelt Klaas de Jong, directeur productie en melkzaken van A-ware.

De in dit artikel gepresenteerde details hebben alleen betrekking op de veehouders die rechtstreeks gaan leveren aan A-ware. Om rechtstreeks te kunnen leveren, moeten veehouders gevestigd zijn in Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel of Flevoland en een minimale melkproductie hebben van 500.000 kilo.

‘We streven als A-ware naar continuïteit voor de lange termijn en zoeken daarom middelgrote en grote bedrijven van veehouders met een gezonde groeiambitie omdat wij die ook hebben’, verklaart Van Ballegooijen de leveringsvoorwaarde.

als coöperaties gericht op de lange termijn en is grotendeels actief in dezelfde markten als DOC en daardoor vergelijkbaar.’

A-ware wil om haar ambities in de markt waar te maken, veehouders financieel prikkelen om de overstap te maken. ‘We gaan een halve eurocent meer per liter melk betalen dan DOC’, vertelt Van Ballegooijen. De basisprijs van A-ware zal gelijk zijn aan de melkprijs van DOC inclusief alle toeslagen en nabetalingen voor een bedrijf met 500.000 kilo melk.

Daar bovenop krijgen leveranciers van A-ware een kwaliteitstoeslag van 50 cent per 100 kilo melk. Hiervoor moeten ze wel iedere maand aan een aantal kwaliteitseisen voldoen, die allemaal een bepaalde waarde vertegenwoordigen (zie tabel 2). ‘Wij moeten ons waarmaken in de markt en daarvoor is een aantal kwaliteitsstandaarden nodig om een succesvol kaasbedrijf te zijn. Goede kwaliteit willen we stimuleren en dat is ook goed voor het imago van ons bedrijf. Wij rekenen erop dat we deze toeslag in minimaal 90 procent van de gevallen zullen uitkeren’, verwacht De Jong.

Naast de kwaliteitstoeslag heeft A-ware ook een flinke kwantumtoeslag bedacht (zie tabel 1). ‘Het is niet dat we alleen heel grote bedrijven zoeken, maar we willen kostenvoordelen van grootschaligheid wel met de hele keten delen’, vertelt De Jong. Door de kwantumtoeslag loopt het verschil in melkprijs met DOC op tot maximaal 1,05 euro per 100 kilo melk. Dit verschil wordt bij een miljoen kilo melk bereikt.

Minimaal 500.000 kilo melk A-ware heeft ervoor gekozen om de melk voor de 80.000 ton kaas die het in Heerenveen vanaf 1 januari 2015 wil gaan produceren, via meerdere stromen aan te trekken. Allereerst is dat zo’n 200 tot 250 miljoen kilo melk via leverancierscoöperatie NoorderlandMelk, die nog verder kan groeien. Voor 100 miljoen kilo melk wil A-ware zelf melkveehouders aan zich binden. Daarnaast gaat A-ware nog 300 miljoen kilo melk aantrekken via de Dutch Milk Foundation.

Het resterende deel komt van de vrije markt.

Wat betreft de eerste twee melkstromen is er ruimte voor nieuwe melkveehouders. NoorderlandMelk belegt op dit moment huiskamerbijeenkomsten in de zoektocht naar nieuwe leden (zie kader) en A-ware zoekt zelfstandig ongeveer een honderdtal boeren. ‘Door de samenwerking met NoorderlandMelk kunnen veehouders die het liefst zijn aangeslo-

Forse kwantumtoeslag Voor het rechtstreeks leveren aan A-ware zijn twee opties: met financiële inleg en zonder financiële inleg. Welke optie een melkveehouder ook kiest, de melkprijs is in ieder geval gelijk. Om de melkprijs in dit stadium van leveranciers werven tastbaar te maken, heeft A-ware een referentiepunt in de markt gezocht. Op voorhand enigszins verrassend is dat niet FrieslandCampina, maar DOC. ‘We zien in DOC een goed referentiebedrijf, omdat het net als dat van ons een echt kaasbedrijf is. We willen ons meten aan DOC en als het kan nog iets beter zijn’, vertelt De Jong. Van Ballegooijen vult aan: ‘We hebben DOC als referentie gekozen, maar willen ons niet tegen hen afzetten. A-ware is als familiebedrijf net

V E E T E E LT

VX04-A-Ware.indd 23

MAART

1

2 0 1 3

23

05-03-13 16:08

Z U I V E L

melkproductie/jaar (kg)

kwantumtoeslag over kg melk in klasse

gem. toeslag over alle kg melk*

€ 2,21 € 2,56 € 2,91 € 2,11 € 2,21 € 1,66

€ 0,63 € 0,87 € 1,28 € 1,45 € 1,66 € 1,66

500.000-700.000 700.000-800.000 800.000-1.000.000 1.000.000-1.250.000 1.250.000-1.750.000 boven 1.750.000

Tabel 1 – Kwantumtoeslag in euro’s per 100 kilo melk (* bij levering van de maximale hoeveelheid in de betreffende klasse)

Dat het vertrouwen in de melkprijs van DOC een aantal jaren geleden een knauw heeft gekregen, onderkent De Jong, maar hij verwacht niet dat het veehouders afschrikt dat A-ware de melkprijs op die van DOC baseert. ‘De lage melkprijs van DOC was toen een incident en een samenloop van omstandigheden. De laatste drie jaar betaalt DOC helemaal niet slecht en je ziet dat melkprijzen steeds dichter bij elkaar komen te liggen. Hoe vrijer de markt, hoe sneller de prijzen zich corrigeren, omdat de melkstromen snel verschuiven tussen de verschillende producten.’

Vooralsnog heeft A-ware niet het voornemen om een weidetoeslag te gaan betalen. ‘Weidegang staat voor ons niet synoniem aan duurzaamheid. Daarnaast moet weidegang zichzelf terugverdienen in de markt, anders is het alleen een herverdeling van melkgeld’, stelt Van Ballegooijen. A-ware denkt nog wel na over een eventuele duurzaamheidstoeslag. ‘Wij gaan geen uitgebreid pakket aan regels en eisen als verplichting bij onze leveranciers neerleggen. Wij zien meer in het stimuleren van veehouders met financiële prikkels. We kunnen daarbij veehouders ondersteunen met tools die hun bedrijfsvoering ook echt verbeteren’, licht Van Ballegooijen toe.

Geen voorkeur voor inleg A-ware heeft bij het verschijnen van dit artikel een online rekentool op zijn website beschikbaar waarmee veehouders kunnen berekenen wat A-ware voor hun melk wil betalen in vergelijking met de huidige afnemer.

Het toetreden tot de leveranciers van A-ware kan dus onder twee voorwaarden: met of zonder de financiële inleg van 5 euro per 100 kilo melk. ‘Van begin af aan hebben we een aantal profielen

24

parameter

norm

kiemgetal celgetal

< 30.000 kve/ml < 250.000 (enkelvoudig of geometrisch) — gem. < 0,60 mmol/100 gram vet

boterzuurbacteriën zuurtegraad vet totaal

totale toeslag per 100 kg € 0,10 € 0,10 € 0,20 € 0,10 € 0,50

Tabel 2 – Kwaliteitstoeslag in euro’s per 100 kg melk. Kiem- en celgetal en boterzuur worden twee keer per maand bepaald

van veehouders in gedachten waarvoor wij een op maat gesneden optie wilden hebben. Zoals gezegd kan de coöperatief ingestelde veehouder via NoorderlandMelk leveren. Maar onder de veehouders die rechtstreeks aan ons willen leveren, zijn er ook verschillen. Of je net het bedrijf hebt overgenomen, in de groeifase zit of richting opvolging werkt, het zijn allemaal verschillende fases waar ook andere mogelijkheden en onmogelijkheden bij horen’, vertelt De Jong. ‘Een jonge veehouder die iedere euro nodig heeft voor zijn bedrijf, kan ervoor kiezen om zonder inleg toe te treden. Terwijl een andere veehouder die ruimte heeft om te investeren, de zes procent rente die wij betalen graag ontvangt.’

Aan het met of zonder inleg toetreden zitten wel andere voorwaarden verbonden. Met financiële inleg heeft de veehouder leveringsrecht voor onbepaalde tijd, waardoor A-ware de samenwerking dus niet kan opzeggen. Voor een veehouder zonder inleg heeft A-ware een eigen opzegtermijn van 26 maanden. ‘We hebben voor een wezenlijke termijn gekozen en willen de samenwerking met veehouders ook echt voor de lange termijn aangaan. Dat is het fundament onder de fabriek’, verzekert De Jong.

De opzegtermijn van de veehouder is in beide situaties 13 maanden. De eerste mogelijkheid om op te zeggen is twee jaar na de eerste melklevering.

Wanneer een veehouder met inleg 20 procent of meer groeit, moet hij na het passeren van die grens binnen zes maanden de inleg van 5 euro per 100 kilo melk over de gegroeide hoeveelheid melk betalen. Doet een veehouder dit niet en is minder dan 80 procent van de leveranciers met inleg afgedekt, dan treden de voorwaarden voor leveren aan A-ware zonder inleg in werking. Volgens

Van Ballegooijen kunnen veehouders ook altijd beslissen om tussentijds te wisselen tussen de contractvormen.

Voorkeur voor leveranciers met of zonder inleg hebben Van Ballegooijen en De Jong niet. ‘Alle veehouders zijn ons even lief. We hebben het geld van de inleg ook niet nodig om de fabriek te financieren.

We hebben alleen voor de optie met inleg gekozen om te benadrukken dat veehouder en A-ware beide kiezen voor een langdurige samenwerking.’

Stoppen bij 100 miljoen Van Ballegooijen verwacht dat genoeg veehouders zich spontaan aanmelden om op 1 januari 2015 de 100 miljoen kilo melk waar A-ware naar op zoek is, te gaan leveren. ‘Boeren weten dat wij niet zomaar een eendagsvlieg zijn, maar dat er achter deze kaasfabriek een bedrijf zit dat tientallen jaren heeft gebouwd aan een stabiele klantenkring en sterke posities op de internationale kaasmarkt. Van de 200.000 ton kaas die A-ware jaarlijks verkoopt, willen we nu een gedeelte met eigen productie invullen’, vertelt De Jong. ‘Daarnaast is de samenwerking met Fonterra ook heel bewust gekozen om onze wei zo optimaal mogelijk tot waarde te brengen. Ook dat is gericht op de lange termijn, want Fonterra heeft de stap naar Europa niet voor een paar jaar gemaakt.’

En als de aanmeldingen de 100 miljoen kilo melk overstijgen? Van Ballegooijen: ‘We stoppen bij 100 miljoen, omdat dit op dit moment past in de mix van melkstromen die wij in gedachten hebben. We willen bewust geen melkdruk op de fabriek hebben. Het laatste deel van de capaciteit vullen we daarom hoe dan ook in met losse contracten en de vrije markt. Uiteraard bekijken we de mix opnieuw als daar in de markt aanleiding voor is.’ l

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM NU A A R TI 11 / 2 0 21 03 0 9

VX04-A-Ware.indd 24

05-03-13 16:08

VX04_p25.indd 40

05-03-13 14:11

V O E D I N G

Minder droog inkuilen stimuleert melkzuurvorming

Melkzuur in kuilen onderschat Melk- en azijnzuurvorming in de kuil is niet alleen belangrijk voor het conserveringsproces, maar heeft ook een voedertechnische waarde. Een veldonderzoek toont aan dat melkzuur meer melkdrijvend is dan suiker en gevormd wordt in niet te droge kuilen. tekst Jaap van der Knaap

‘V

raag aan tien melkveehouders wat het suikergehalte is in de graskuilen en ze weten het. Maar vraag je wat het gehalte aan melkzuur is, dan blijft iedereen je het antwoord schuldig. En dat is jammer, omdat melkzuur eigenlijk belangrijker is dan suiker.’

René Knook, productmanager rundvee bij voerfirma De Heus, steekt meteen van wal. ‘Melkzuur zorgt niet alleen voor een goede conservering en smaak van de kuil, maar heeft ook een uitstekende voederwaarde. Er is maar beperkt

onderzoek gedaan naar de invloed van melkzuurgehalten in graskuilen op de melkproductie, maar we kennen uit de praktijk allemaal wel de verhalen dat er van kuilen met een hoog gehalte aan melkzuur prima gemolken wordt. Aan de andere kant wordt er ook wel eens gemeld dat veel melkzuur zorgt voor een grotere kans op pensverzuring.’

Om het belang van voldoende melkzuur en het daaraan gekoppelde azijnzuur in graskuilen aan te tonen, werkte De Heus afgelopen winter samen met Blgg Agro-

Xpertus en Barenbrug aan een verkennend onderzoek naar graskuilen die in 2012 gewonnen werden. ‘Melkzuurbacteriën in gras gebruiken tijdens het conserveringsproces suiker om melkzuur te vormen. Dat zorgt voor een verlaging van de pH-waarde en stabilisatie van de kuil, waarna de fermentatie stopt’, zo verduidelijkt Gerard Abbink, productmanager veehouderij van BLGG AgroXpertus, het conserveringsproces onder het plastic. ‘Een klein deel van het melkzuur wordt omgezet in azijnzuur. Voldoende azijnzuur is belangrijk om broei, schimmel en gistvorming te voorkomen.’

De beide zuren staan sinds enkele jaren vermeld op het kuilanalyseformulier en de mate van hun aanwezigheid bepaalt in hoeverre het inkuilproces geslaagd is.

‘De eerste snede vorig jaar was zwaar en bezat daardoor laag eiwit. Maar op bedrijven waar de kuilen natter waren ingekuild, hadden de kuilen ook meer melkzuur. Daar bleek de kuil smakelijk, vraten de koeien er goed van en viel de melkproductie uiteindelijk best mee’, zo deelt Knook de ervaringen bij De Heus.

Graskuilen vaak te droog In de gezamenlijke proef werden veertig (voorjaars)kuilen geselecteerd met een vergelijkbare voederwaarde. Zo lag het ruweiwitgehalte bij alle kuilen tussen 150 en 160 gram per kg droge stof en lag

Melkzuur zorgt niet alleen voor een goede conservering van graskuil, maar draagt ook bij aan de voederwaarde

26

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM NU A A R TI 11 / 2 0 21 03 0 9

VX04_analyse melkzuren.indd 26

05-03-13 11:20

120 zuur (g/kg droge stof)

kg melk

26 25

hoo g hoo melk g a z. zijn z.

23

azijnzuur

140

28

24

laa g hoo melk g a z. zijn z.

melkzuur

melkproductie

27

laa g laa melk g a z. zijn z.

hoo g laa melk g a z. zijn z.

g/kg product – ratio – temperatuur (ºC)

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

totaal melkzuur en azijnzuur (gram/kg product) ratio tussen melkzuur en azijnzuur temperatuurverschil (ºC)

100 80 60 40 20

melkz. < 20

melkz. 20-50

melkz. > 50

gram/kg product

0

200 250 300 350 400 450 500 550 600 droge stof (g/kg product)

Figuur 1 – Verschillen in temperatuur, ratio en gram/kg product bij zuurvariaties graskuil

Figuur 2 – Effect van melkzuur op melkproductie

Figuur 3 – Relatie drogestofgehalte met melkzuur en azijnzuur in graskuilen

de vem-waarde rond de 900. Deze kuilen werden vervolgens ingedeeld in vier groepen: hoog melkzuur/hoog azijnzuur, hoog melkzuur/laag azijnzuur, laag melkzuur/hoog azijnzuur en laag melkzuur/laag azijnzuur. De kuilen werden in de winter voor een tweede maal bemonsterd en getemperatuurd om het conserveringsproces in beeld te brengen.

‘De kuilen met een hoog gehalte aan melkzuur en azijnzuur bleken het meest stabiel’, zo haalt Edward Ensing, productmanager bij Barenbrug, een van de conclusies aan. Met andere woorden: de voederwaarden in de tweede monstername waren het sterkst afgenomen door conserveringsverliezen bij de kuilen met een laag azijnzuurgehalte. ‘Het is een bevestiging van wat we eigenlijk wel we-

ten; de aanwezigheid van azijnzuur beperkt conserveringsverliezen. Dat zagen we ook bij de kuiltemperatuur op zes punten van het snijvlak; de kuilen met voldoende hoog azijnzuur waren acht graden kouder.’

Een tweede belangrijke constatering was dat in de groep met lage waarden voor zowel melk- als azijnzuur het drogestofgehalte het hoogst was. ‘In kuilen die droger zijn dan 50 procent droge stof krijgen schimmels en gisten volop kans.

Er ontstaat broei en de schadelijke bacteriën verdringen de bacteriën die azijnzuur produceren’, zo weet Ensing.

Inkuiltechnisch is een drogestofpercentage tussen de 35 en 45 procent het meest ideaal, zo bleek uit de studie. Dan zijn de kuilen het best vast te rijden en zijn er geen perssapverliezen. Maar de landelijke grasanalyses tonen de laatste jaren aan dat gras veelal droger wordt binnengehaald. ‘De gemiddelde Nederlandse kuil is eigenlijk te droog’, aldus Abbink. ‘Door natter in te kuilen krijgen melkzuurbacteriën meer kans en is er minder suiker nodig voor melkzuurvorming.’

viel, zagen we bij de groep met hoog melkzuur en hoog azijnzuur in de kuil dat de productie op peil bleef.’

Abbink durft het nog stelliger te beweren. ‘De aanwezigheid van melkzuur is sterker melkdrijvend dan de aanwezigheid van suiker. Suiker is nodig voor het conserveringsproces. De suiker die overblijft, wordt in de pens voor een deel omgezet in azijnzuur en verhoogt vooral het vetgehalte. Melkzuur wordt juist omgezet in propionzuur en stimuleert de hoeveelheid kilogrammen melk. Met het oog op uitbetaling op lactose en meer melk uit ruwvoer is een hoog aandeel melkzuur in de kuil gunstig.’

Hogere passagesnelheid Volgens de ruwvoerspecialisten wordt de rol van melkzuur in graskuilen en rantsoenen onderschat. ‘In de koe wordt melkzuur benut voor de productie van propionzuur op pensniveau. Melkzuur zorgt voor een hogere passagesnelheid van het rantsoen. Propionzuur is melkstimulerend en ook dat zagen we in onze proefopzet’, aldus Ensing.

Op bedrijven met de kuilen met hoog melkzuur en hoog azijnzuur, was de melkproductie het hoogst. ‘Het is een kleine proef met een beperkt aantal bedrijven’, nuanceert Knook. ‘Maar wij zagen wel een tendens. Daar waar de landelijke 305 dagenproductie afgelopen jaar met gemiddeld 300 kilogram terug-

Melkzuur versus suiker Ensing wijst nog op de verhouding tussen melkzuur en azijnzuur. ‘De verhouding van één deel azijnzuur op drie delen melkzuur lijkt garant te staan voor de beste melkproducties.’ Die zuurverhouding is daarom ook belangrijk bij het gebruik van eventuele toevoegmiddelen.

‘De nieuwe generatie toevoegmiddelen bevat zowel melkzuur als azijnzuur. Als je alleen melkzuur toevoegt, verbeter je wel de smaak, maar melkzuur is ook een brandstof voor gisten en schimmels.

Daarmee verbeter je de stabiliteit van de kuil niet. Voeg je alleen azijnzuur toe, dan verminder je de smaak. Een combinatie van beide zuren zorgt voor een goede voeropname en voer dat beter geconserveerd is en daardoor een hogere voederwaarde heeft.’

Rene Knook knikt. ‘We krijgen weleens vragen of te veel melkzuur niet te snel zorgt voor pensverzuring. Deze praktijkstudie toont aan dat wanneer je op de juiste wijze rekening houdt met melkzuur, het rantsoen weliswaar sneller wordt, maar vooral ook melkstimulerend is. Suiker is nodig, maar melkzuurvorming in de kuil is beslist een prettig proces.’ l

V E E T E E LT

VX04_analyse melkzuren.indd 27

MAART

1

2 0 1 3

27

05-03-13 11:20

Ideale momenten maximaal benutten SLAGVAARDIG MET MAXIMALE CAPACITEIT De bewezen lage vermogensbehoefte en het lage eigen gewicht van de Lely Splendimo M maaiers zorgen ervoor dat u ook met lichtere trekkers breed kunt maaien.

Interesse? Kijk voor een dealer in de buurt op www.lely.com of mail naar nederland@lely.com

HARVEST RESULTS. innovators in agriculture

www.lely.com

FS-Splendimo M-FS13006-Veeteelt advertentie-180x125-JDV.indd 1

28

VX04_p28.indd 28

V E E T E E LT

MAART

1

2/18/2013 1:33:03 PM

2013

05-03-13 14:15

S P E C I A L

G R A S L A N D B E H E E R

Goed beweiden start met vakmanschap, daarna volgen de technische hulpmiddelen. Pag. 30 Doorzaaien heet tegenwoordig grasland verjongen met als doel opbrengstverhoging. Pag. 32 Bert-Jan Verboom uit Zegveld zaait elk jaar 20 procent grasland door. Pag. 34 Standweiden en omweiden past het best b캐 melkveehouder Kees de Jong. Pag. 35

VX04_special2 intro.indd 29

01-03-13 14:00

SP E C I A L

G R A S L A N D B E H E E R

Eerst vakmanschap ontwikkelen, dan technische hulpmiddelen gebruiken

Elke week een ‘Farmwalk’ Digitale graslandgebruikskalenders, elektronische grashoogtemeters en koppelingen met veemanagementsystemen, het zijn allemaal innovaties die weiden gemakkelijker en beter meetbaar maken. Goed weiden begint echter met vakmanschap, zegt Bert Philipsen. ‘Het begint met focus op gras.’ tekst Alice Booij

Z

o’n 80 procent van de Nederlandse melkveehouders weidt zijn koeien, maar deze eeuwenoude manier van koeien voeren is toe aan een vernieuwingsslag. Initiatieven als Amazing Grazing, stichting Weidegang en het praktijknetwerk Dynamisch Weiden laten zien dat er veel behoefte is aan kennis en innovatie rondom weidegang.

Bert Philipsen is bij al deze projecten betrokken. ‘We zijn het weiden eigenlijk een beetje verleerd, veel veehouders werken onbewust met vaste patronen en handelingen’, zegt hij.

De focus bij weidemanagement zou meer resultaatgericht moeten zijn, geeft Philipsen aan. ‘Meer werken naar euro’s, grasopbrengst en ook plezier in weiden, daar laten veehouders rendement liggen.’

Opleiden in weidegang Agrifirm-productmanager Mark de Beer herkent wat Philipsen zegt.

‘Weidegang is hot en we krijgen vragen van veehouders over hoe ze het gestructureerd en professioneel kunnen aanpakken.’ Die vragen komen vooral van jongere veehouders, signaleert hij. ‘Weidegang is minder ingebed in de agrarische opleiding en met het groter worden van bedrijven en de toename van automatische melksystemen wordt weiden een uitdaging.’ Daarnaast worden melkveehouders geprikkeld door hogere voerprijzen om meer uit hun gras te halen. De Beer: ‘Ze willen het eiwit uit het verse weidegras beter benutten.’

Met name het netwerk Dynamisch Weiden heeft zich het afgelopen jaar

30

V E E T E E LT

VX04_special2 dyn beweiden.indd 30

MAART

1

verdiept in het verbeteren van het vakmanschap rondom weiden. Negen melkveehouders werken samen aan het verbeteren van het operationele management en het sturen op weidegang.

‘Wat zie ik, wat meet ik en wat ga ik doen?’ Dat zijn de vragen die Philipsen samenvatte in de ‘Farmwalk’, die hij bij de veehouders introduceert. ‘Dat houdt in: elke week zelf een rondje door het grasland lopen om te kijken hoe het gras erbij staat.’ De Beer kent de vragen die daarbij bovenkomen. ‘Hoe krijg ik zo veel mogelijk melk uit weidegras, hoe houd ik de productie constant en hoe plan ik weiden en maaien?’

Met de Farmwalk maakt de groep ook iedere maand een rondje met een speciaal thema. ‘Dat kan in het netwerk, maar ook met de studiegroep bijvoorbeeld’, geeft Philipsen aan. ‘Daarmee verwachten we een essentiële bijdrage te leveren aan het invullen van het vakmanschap. Het gaat vooral om ervarend leren, een leervorm die we niet zo veel gebruiken bij graslandmanagement.’

De term Farmwalk is afkomstig uit echte graaslanden. ‘Met de Farmwalk bepaal je welke percelen klaar zijn om te weiden en welke gemaaid kunnen worden, je maakt een planning voor de komende week en weken’, licht Philipsen toe. ‘Het voorkomt dat je voor verrassingen komt te staan.’

ting krijgen voor maaien of weiden.’

Ook in de anders zo rustige februarimaand is het tijd voor een Farmwalk.

Gekeken wordt dan hoe de percelen de winter zijn uitgekomen, waar voorweiden nodig is, welk perceel wat ruiger uit de winter is gekomen en als eerste in het nieuwe seizoen geweid kan worden. Philipsen geeft aan dat vooruitkijken makkelijker werkt. ‘Als er al een halve weidesnede staat, ben je te laat.’

De ‘horizon’ bij Amazing Grazing ligt wat verder weg, meer op het gebied van innovaties die weiden in de toekomst gemakkelijker maken. Hiervoor hebben de ongeveer veertig deelnemende veehouOnder veehouders leven veel vragen over professioneel en gestructureerd weiden

Weideseizoen start in januari Beter plannen betekent voor de netwerkdeelnemers ook vroeger beginnen.

‘In december wordt het jaar geëvalueerd, zodat in januari bij het opstellen van het bemestingsplan bekend is hoe het komende seizoen moet worden beweid en welke percelen bemes-

2013

01-03-13 16:23

ders een aantal thema’s benoemd waar ze speciaal aandacht aan willen schenken. Zo is er het thema ‘management by measurement’, waarbij elektronische grashoogtemeters informatie leveren die in (digitale) graslandgebruikskalenders gebruikt wordt. Het doel is het ontwikkelen van een applicatie voor bijvoorbeeld de telefoon die adviseert over in- en uitscharen naar welk perceel. ‘Dit geeft bovendien inzicht in de hoeveelheid gras die de koeien werkelijk opnemen, waardoor beter is bij te voeren’, noemt Philipsen nog een belangrijk item in graslandmanagement. ‘Het geeft goede handvatten om de economische consequenties van het type beweiding door te rekenen.’

Automatisch afrasteren Bij bedrijfssystemen wordt gekeken naar bijvoorbeeld automatisch melken en grote koppels omdat daar knelpunten in het weiden ontstaan. Bij het thema ‘auto

bordercollie’ staat arbeidsvermindering centraal en wordt er gekeken naar automatische afrasteringssystemen en sturen van koeverkeer, waaronder het halen en brengen van koeien naar het weiland.

Bij ‘de waarheid van de koe’ gaat het erom in te spelen op de behoeften van de koe. ‘Van nature leeft de koe in het bos’, geeft Philipsen aan. ‘Bij schemer ’s morgens en ’s avonds gaat ze de vlakte op, vreet zich vol en gaat weer terug het bos in.’ Systemen als klokweiden spelen hierop in. Daarbij grazen de koeien een weideperceel kloksgewijs af, zodat ze dagelijks een nieuw stuk gras krijgen.

Het laatste thema is de ‘weidewasser’, waarbij een oplossing wordt gezocht voor de mestflatten in de wei. Deze geven bossen en dus beweidingsverliezen.

‘We hopen op vernieuwende sleep- of spoeltechnieken om ook hier een doorbraak te krijgen’, geeft Philipsen aan. l

Innovatiedagen vakweiden Wie meer kennis wil over vakweiden, kan terecht op de innovatiedagen vakweiden. De koeien lopen speciaal voor deze dagen al buiten en een ‘Farmwalk’ maakt ook deel uit van het programma.

Innovatiedagen vakweiden 14 maart: Veenweiden Innovatiecentrum, Zegveld 26 maart: KTC De Marke, Hengelo (Gld.) 11 april: Dairy Campus, Leeuwarden Wie wil beginnen met beweidingslessen, kan op YouTube drie filmpjes bekijken. Zoek daarbij op ‘beweidingslessen’

V E E T E E LT

VX04_special2 dyn beweiden.indd 31

MAART

1

2 0 1 3

31

01-03-13 16:24

SP E C I A L

G R A S L A N D B E H E E R

Met onderhoudsdoorzaaien naar meer en betere kwaliteit ruwvoer

De grasmat oppeppen Doorzaaien heet tegenwoordig grasland verjongen. Een nieuwe benaming voor een bekend doel: de opbrengst verhogen en de kwaliteit van ruwvoer verbeteren. ‘Maar dat lukt meestal niet meteen in het eerste jaar’, geeft adviseur Johan Kranenburg aan. ‘Doorzaaien is een investering voor de lange termijn.’ tekst Alice Booij

D

e grasmat in Nederland is toe aan een kwaliteitsslag. ‘De kwaliteit van de zode neemt door het gebruik af. Jaarlijks daalt de opbrengst al snel met 2 tot 3 procent’, vertelt Hendrik Nagelhoud, productmanager grassen bij Innoseeds. ‘Veehouders denken na de winter te gemakkelijk dat het vanzelf wel weer groen wordt, maar het gaat ook om de kwaliteit. Ze vergeten in de zode te kijken.’

Goede grassen leveren meer opbrengst, een hogere voederwaarde, ze gaan efficiënter om met nutriënten als stikstof en zijn weerbaarder tegen bijvoorbeeld droogte. ‘Allemaal eigenschappen die belangrijk zijn om een hoge graslandproductie te halen en veel melk uit eigen ruwvoer te kunnen produceren.’ Goed grasland is een belangrijke succesfactor voor de toekomst, vult Johan van Kranenburg van K&G Advies hem aan. ‘Houd het grasland daarom up-to-date.’

rond 115 euro per hectare een stuk lager’, geeft Kranenburg aan. Daarbij noemt hij nog als extra voordeel dat doorzaaien vergeleken met herinzaai

het organischestofgehalte van de grond op peil houdt. ‘Het bodemleven blijft behouden en onkruiden krijgen minder kans’, voegt hij eraan toe. ‘Bovendien kost doorzaaien geen productie. Bij herinzaai ben je minimaal één snede kwijt.’

Doorzaaien vraagt wel geduld. ‘De eerstvolgende snede geeft niet meteen meer opbrengst of een betere kwaliteit. Door het opensnijden van de zode met het doorzaaien kan de opbrengst het eerste seizoen zelfs wat dalen, maar het tweede seizoen ligt de plus op zo’n 10 procent.

Het effect van doorzaaien moet je daarom over een aantal jaren bekijken. Het is een investering voor de langere termijn.’

Over de meeropbrengsten na doorzaaien

Veel minder herinzaai Eerder werden graslandpercelen vaker vernieuwd door herinzaai, iets wat de afgelopen jaren veel minder is gebeurd. ‘Grondverbetering was vroeger een veel gehoord argument bij herinzaai, maar de meeste percelen liggen er inmiddels goed bij’, geeft Kranenburg aan. ‘Vanaf 2005 is er veel minder grasland vernieuwd, de verkoop van graszaad daalde met zo’n 30 procent.’

Daarbij is herinzaai door het scheurverbod aan wet- en regelgeving gebonden en is het met zo’n 800 euro per hectare ook nog eens behoorlijk kostbaar. ‘Doorzaaien is dan een goed alternatief en de kosten zijn

32

V E E T E E LT

VX04_special2 doorzaaien.indd 32

MAART

1

2013

01-03-13 15:39

doorzaaien per ha

kosten (in euro’s)

15 kilo graszaad loonwerk (4 ha/uur) totaal

90 25 115

Tabel 1 – Kosten doorzaaien per hectare (bron: K&G Advies)

is in Nederland weinig bekend. ‘Oud onderzoek’, zegt Nagelhoud over de schaarse informatie die er is. ‘Voor recentere gegevens moeten we de grens over om te zien welk effect jaarlijks doorzaaien heeft op de huidige graszode.’

Vijftien procent meer opbrengst Zo heeft hij een aantal gegevens uit het buitenland op een rijtje gezet. ‘Bij jaarlijkse doorzaai bleek er zo’n 15 procent meer opbrengst en een 5 procent betere kwaliteit te zijn. Reken daarbij op ongeveer 50 kvem per kilo droge stof meer door het regelmatig gebruik van nieuwe genetica in de zode.’ Kranenburg geeft

Doorzaaien: hoe, wat en wanneer?

Zes netwerken van tien veehouders verspreid over Nederland gaan komende twee jaar experimenteren met het doorzaaien van hun grasland. Ze werken met verschillende grondsoorten en gaan zowel in het voor- als in het najaar doorzaaien en na een eerste snee en bovendien met verschillende grasmengsels. Daarbij

aan dat er tussen bedrijven heel veel verschil in kvem-opbrengst per hectare grasland is. ‘Die varieert van 6.000 tot 12.000 kvem, er valt dus nog veel te verbeteren.’

Vooral nu bedrijven groeien in omvang kan het voordeel aanzienlijk zijn, zo rekent hij voor. ‘Een opbrengstverhoging van 2 procent betekent voor een bedrijf met 50 hectare één hectare extra voer, Door ‘seed banking’ is er altijd graszaad in de grond

zijn het bedrijven die weiden of volop maaien. Ook op de praktijkcentra Zegveld, De Marke en Dairy Campus worden proefvelden aangelegd om zo de opbrengst- en kwaliteitsverschillen bij doorzaaien na één en twee jaar te meten. Uiteindelijk moeten deze praktijkervaringen een duidelijke handleiding opleveren.

zeg maar 12.000 kilo droge stof. Dat scheelt niet alleen in de steeds duurder wordende aankopen, meer opbrengst betekent ook lagere kosten per kilo droge stof.’

Doorzaaien is in landen als Engeland, Ierland, het noorden van Duitsland en ook steeds meer in België een standaard onderdeel van het graslandmanagement. ‘Bij voetbal- en sportvelden noemen ze het jaarlijks doorzaaien groot onderhoud, een oppepper voor het nieuwe seizoen’, geeft Nagelhoud aan. ‘Jaarlijks doorzaaien hoort erbij om de grasmat jong te houden. Akkerbouwers plannen dit soort activiteiten standaard in hun bouwplan, dat zouden veehouders ook meer moeten doen.’

In Engeland noemen ze het ‘seed banking’, noemt Nagelhoud. ‘Door jaarlijks nieuw graszaad op het land te brengen, zorg je ervoor dat er bij schade aan de zode zaad in de grond aanwezig is dat kan ontkiemen en de eventuele open plek kan invullen. Zo werkt het tenslotte met onkruidzaden ook.’ Ook graszaad kan zo jarenlang in de grond ‘overleven’.

‘Wanneer er licht, lucht en water bijkomen, gaat het kiemen.’

Grasland-APK ‘Het beheer en de timing zijn belangrijk voor succes’, weet Kranenburg. In een netwerk (zie kader) gaan zo’n zestig veehouders in Nederland dit de komende jaren verder onderzoeken. ‘Wellicht komt eruit dat het verstandig is om elk jaar een aantal percelen door te zaaien, waardoor elke vijf jaar de grasmat verjongt.’

Welke percelen hiervoor in aanmerking zouden moeten komen, moet duidelijk worden met een soort grasland-APK. ‘Hieruit moet blijken welke grasmat aan verjonging toe is. Als je te laat bent, loop je achter de feiten aan en krijgen onkruiden meer kans. De grasland-APK moet duidelijk maken wanneer een zode aan doorzaaien toe is.’ l

V E E T E E LT

VX04_special2 doorzaaien.indd 33

MAART

1

2 0 1 3

33

01-03-13 15:45

SP E C I A L

G R A S L A N D B E H E E R

Bert-Jan Verboom uit Zegveld zaait elk jaar 20 procent grasland door

‘Niks doen, dat is pas slecht’ Grasland vraagt onderhoud en dat doet Bert-Jan Verboom uit Zegveld door jaarlijks 20 van zijn 85 hectare veengrond grasland door te zaaien. ‘Zestig tot zeventig procent van de percelen levert met doorzaaien toch meer rendement op.’ tekst Alice Booij

S

lechts een paar weken per jaar zijn volgens melkveehouder en loonwerker Bert-Jan Verboom uit Zegveld geschikt om grasland door te zaaien. ‘Het moet niet te droog zijn en niet te nat.’ In het voorjaar heb je volgens hem de meeste kans.

‘Mits er niet te veel gras staat, de temperatuur goed is en er geen kans meer is op vorst. Rond maart-april en augustus-september heb je het meeste succes.’ En door deze percelen na het doorzaaien ook eerst te weiden

door bijvoorbeeld pinken of schapen, krijgen de jonge grasplanten alle ruimte.

‘Ze worden dan niet verdrongen door de oudere planten.’

Elke vier jaar doorzaaien Jaarlijks zaait Verboom van zijn 85 hectare grasland zo’n 20 hectare door. ‘Eens per vier jaar kom ik zo op elk perceel en op sommige stukken wel vaker.’

Sinds een jaar of vijf heeft Verboom het doorzaaien standaard opgenomen in zijn graslandmanagement. ‘Ik kreeg er een Bert-Jan Verboom: ‘Als er geen onderhoud wordt gedaan, gaat de kwaliteit van de grasmat gewoon achteruit’

paar aangekochte percelen grasland bij voor mijn bedrijf, maar er zaten open plekken in en er was nooit iets aan het verbeteren van de grasmat gedaan’, noemt hij als aanleiding. Graslandverbetering op veengrond door helemaal opnieuw in te zaaien was volgens hem geen optie. ‘Het is duur en de grond klinkt erdoor in. Waarom zou je bovendien alles doodspuiten als het grasgewas verder goed is?’

Wiedeg en zaaimachine Hij kocht een wiedeg in combinatie met een pneumatische zaaimachine en zaait sinds die tijd structureel door. ‘Met de wiedeg trek je de muur los en de grasplanten krijgen lucht. En door 10 kilo graszaad per hectare erbij te zaaien kunnen op de open plekken weer nieuwe plantjes groeien.’ Voorkeur voor een specifiek grasras heeft hij hierbij niet.

‘Het moet wel Engels raaigras zijn natuurlijk, maar het is net als met stieren: er zijn geen slechte meer op de markt.’

Zo kan hij op grotere percelen zo’n 4 hectare per uur doorzaaien en dat doet hij inmiddels ook in loonwerk. ‘Het succes hangt sterk van het weer en het moment van doorzaaien af, maar door elkaar genomen levert 60 tot 70 procent van het werk een goed resultaat op.’ Dat is trouwens niet meteen het eerste jaar te zien, merkt de melkveehouder op.

‘Na drie jaar zie je zeker dat de zode beter is geworden. Al helemaal als je het vergelijkt met niks doen, dat is pas slecht. Als er geen onderhoud wordt gedaan, gaat de kwaliteit van de grasmat gewoon achteruit.’

Hogere voederwaarde Uiteindelijk verdient doorzaaien zich altijd terug, is de overtuiging van Verboom. ‘En dan denk ik niet eens aan meeropbrengst, dat is lastig te meten.

Kweek en muur leveren ook opbrengst, maar daar heb je natuurlijk helemaal niets aan.’

Verboom gaat vooral voor een betere kwaliteit ruwvoer. ‘We hadden vorig jaar in de combinatie van eerste en tweede snede een gemiddeld vem-gehalte van 885 per kilo droge stof. Dat is voor veengrond behoorlijk goed.’ l

34

V E E T E E LT

VX04_special2 boer1 links.indd 34

MAART

1

2013

01-03-13 15:46

Standweiden en omweiden past het best bij melkveehouder Kees de Jong

Lef tonen bij weiden Kennis en ervaring delen, dat is wat melkveehouder Kees de Jong uit Hoogblokland aanspreekt in het netwerk Dynamisch Weiden.

‘Het prikkelt tot nadenken. Weiden is voor veel veehouders een soort routine. Ik wil in het weiden een stap voorwaarts maken.’ tekst Alice Booij

N

atuurlijk had Kees de Jong op school geleerd over het weiden van de koeien en ook op het bedrijf deed hij veel ervaring op. ‘Toch loop je er telkens tegenaan dat planningen niet uitkomen en sommetjes niet kloppen. Eigenlijk blijf je de hele tijd dingen uitproberen totdat je het systeem hebt gevonden dat bij je past.’

Zo wachtte hij met het weiden van de negentig koeien tot na de eerste snede.

‘Maar dat duurt me te lang.’ Ook volop weiden in het voorjaar beviel niet, het vroeg te veel arbeid. ‘Bovendien past maaien in dienst van beweiden niet bij me. Ik wil een hele goede eerste snee.’

heel constant voor de koeien en dus voor de gehalten in de melk.’

Naast het verse gras worden de koeien ook tijdens de weideperiode (nauwkeurig gewogen) bijgevoerd. ‘Ze krijgen 10 kilogram droge stof, dan ben ik minder kwetsbaar bij extreme weersomstandigheden. Gras is wat kwaliteit en hoeveelheid betreft ongrijpbaar.’

Minder eiwitaankoop Voor De Jong is weiden een voorwaarde om mee te doen aan het Campina-merk-

melkproject. ‘Het is voor de koeien ook nog eens prettig en ik ben ervan overtuigd dat ik met weiden een lagere kostprijs realiseer. Ze halen bij ons het eiwit zelf uit het land.’

Voor hem staat de koe centraal, ook bij het weiden. ‘Conditieverlies accepteer ik niet, want dat gaat ten koste van de gezondheid en de vruchtbaarheid’, zegt hij stellig. ‘Als het weer minder is, voer ik gewoon in de stal wat meer bij.’ Met een gemiddelde productie van 10.500 kilo melk, 3,90% vet en 3,55% eiwit haalt hij dan ook een hoge productie.

In het netwerk Dynamische Weiden vergroot hij zijn kennis. ‘We vragen ons af waarom we het zo doen. Dan leg je de cijfers naast elkaar en wissel je ervaringen uit. Je moet het lef hebben om het anders te doen’, vertelt De Jong, die toegeeft dat hij in eerste instantie cynisch was. ‘Maar ik werd al gauw serieus, we zijn te weinig kritisch op weiden. Ik wil echt een stap voorwaarts maken.’ l Kees de Jong: ‘Gras is in kwaliteit en hoeveelheid ongrijpbaar’

Vroeg naar buiten Voor De Jong bleek uiteindelijk standweiden in combinatie met omweiden het best te passen. ‘We gaan in het voorjaar zo vroeg mogelijk met de koeien naar buiten. Vorig jaar was dat 28 maart.’ De koeien gaan standweiden op een blok van 12 hectare (van totaal 43 hectare gras in de huiskavel). ‘Elke twee dagen krijgen de koeien een ander perceel binnen dit blok, zodat ze altijd nieuw gras hebben. In het voorjaar lukt dat goed, omdat het gras snel groeit.’

Wanneer de veehouder de eerste snede heeft gemaaid, gaan de koeien ook naar de andere percelen en wordt de strategie omweiden op blokken van drie hectare en voor de duur van drie weken, als het even kan dag en nacht. ‘In heel 2012 was dat slechts drie weken.’

Vanaf augustus tot het eind van het seizoen schakelt hij weer over op standweiden. ‘Dit jaar tot begin december, elke dag gingen de koeien nog twee uur naar buiten. We hadden in totaal 247 weidedagen.’ De melkveehouder is vooral enthousiast over het standweiden. ‘Het kost in verhouding weinig werk en is

V E E T E E LT

VX04_special2 boer2 rechts.indd 35

MAART

1

2 0 1 3

35

01-03-13 15:47

‘HONDERDTONNERS OM TROTS OP TE ZIJN’ Fam. Vos, Godlinze

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren voor u van uiteenlopende rassen die uitstekend scoren op

deze kenmerken. Ze zorgen voor verhoging van uw bedrijfsrendement door koeien die probleemloos produceren jaar in jaar uit.

BETTER COWS | BETTER LIFE

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 1

04-02-13 09:19

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

MELDON

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

292

216

267

117

LVD

740

617

864

157

UIERGEZONDHEID

106

106

108

100

CELGETAL

107

105

108

100

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 2

04-02-13 09:19

Lucie 147 (v. Atlantic) Eig. H. L. de Groot, Lierop (foto Els Korsten)

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! ATLANTIC BLINKT UIT OP ALLE FRONTEN! Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker.

Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

292 740 113 106 106 103

BETTER COWS | BETTER LIFE

072-13 product-mrt1-NL.indd 1

28-02-13 17:12

EN MET VIGOR! Zijn levensduur blijft verbazen en zijn Nederlandse dochters stuwen zijn NVI naar ongekende hoogte.

En met een benenscore van 118 wordt hij wel heel erg onweerstaanbaar. Vigor, aangenaam.

VIGOR

(President x Even) Ki-code: 76-4445 aAa-code: 165324

Foto: Margreta 124 (v. Vigor) Eig.: Reussink, Winterswijk-Meddo (Foto: Els Korsten)

(rb-basis)

NVI 267 LEVENSDUUR 864 BENEN 118 AFKALFGEMAK 115 VRUCHTBAARHEID 104 CELGETAL 108 % EIWIT +0,07 UIERGEZONDHEID 108

HULDIGING MRIJ-KOE VAN HET JAAR

Roosje 58 (v. Manuel 183) en Hanna 371 (v. Remco) Eig.: vof Van Dooren-Tops, Lage Mierde

U bent van harte uitgenodigd voor de huldiging van de mrijkoe van het jaar. Dat is Roosje 107, die uit dezelfde koefamilie komt als de CRV-stier Remco. De familie Van Dooren-Tops laat maar liefst 4 generaties uit deze koefamilie zien.

Kom zelf een kijkje nemen op het mooie bedrijf van de familie Van Dooren. U bent van harte welkom!

Waar?

Vof Van Dooren-Tops, Meirweg 4 5094 BE Lage Mierde Wanneer?

Donderdagmiddag 14 maart 2013, van 13.30 tot 16.00 uur.

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

072-13 product-mrt1-NL.indd 2

28-02-13 17:12

VX04_p40.indd 40

28-02-13 15:58

K E U R I N G

Families Stolwijk en Mooijman doen goede zaken op provinciale show

Bet is Betje de baas in Bedum Vorig jaar had de Groninger Rundveeshow de nationaal reservekampioene roodbont in haar gelederen. Hoewel die kwaliteit tijdens de veertiende editie niet werd geëvenaard, was het zeker de moeite waard Neerlands meest noordelijke keuring te bezoeken. tekst Tijmen van Zessen

O

p de meest noordelijke rundveeshow van Nederland beet Striderdochter Blauw 236 het spits af. De pupil van Ton en Wim Mooijman uit Westerwijtwerd etaleerde een sterke bovenbouw en stapte stevig vooruit op droog beenwerk. Ze won het onderonsje in de eerste rubriek van haar stalgenote Rita 37 (v. Damion), die solide in elkaar stak en zich soepel voortbewoog.

Beide dieren hadden vast aangehechte uiers, maar dat gold ook voor Jordandochter Eibeltje 232. De familie Barendregt uit Garrelsweer had in haar een correct gebouwde vaars met voldoende kwaliteit in het beenwerk. Vanwege meer jeugd was ze de baas over Koepon Milln Classy 54, een zware Milliondochter van Koepon uit Feerwerd. Classy versloeg vanwege meer openheid de evenredig gebouwde Savarddochter Bolleholster Bolera van de familie Schalk uit Garrelsweer.

De prijzen in de juniorenklasse gingen echter naar de jongste dieren. Het kopduo uit de eerste rubriek kreeg de rozetten opgespeld; Rita 37 ontving de reservetitel, de winst ging naar Blauw 236.

Progressie voor Kelmos ’Wat een geweldig koptrio, drie melkrijke koeien met fantastische uiers’, prees jurylid Gerrit de Groot de eerste rubriek in de middenklasse. Koepon Jasper Coba 25 (v. Jasper) van Koepon nam de leiding dankzij de balans in haar skelet. Ze oogde fraai in zijaanzicht met een bodemvrije, vast aangehechte uier. Haar stalgenote Koepon Jeeves Klaske 82 (v. Jeeves) miste lengte in de eerste rib, maar toonde eveneens een vast aangehechte uier en harmonie in bouw. Vanwege meer kracht rekende ze af met de prima stappende Boliviadochter Hamster Star 31 van de familie Goslinga uit Den Ham.

Twee Samuelodochters van Koos en Wilco Stolwijk uit Bedum voerden de spanning op. Reidlander Betty 654 imponeerde met haar macht in het frame, maar miste de laatste melkuitstraling.

Vanwege meer openheid in de middenhand en een betere uier was het haar stalgenote Reidlander Kelmos 821 die meedong naar de prijzen. En hoe. De reservekampioene junioren van 2012 oogde fris met een stijlvol frame, parallel geplaatste benen en een langgerekte uier. De meeste tegenwicht kwam van Koepon Jasper Regenia 41, een fraaie Jasperdochter van Koepon. De koe was goed in balans, ze had een functionele beenstand en won vanwege meer fijnheid in het skelet haar rubriek van de sterk geuierde Affirmeddochter Lena 190 van de familie Barendregt.

De titel in de middenklasse bleek een brug te ver voor Regenia, ze verdiende de reservetitel met Kelmos 821 als kampioene aan haar flank.

Blauw 236 (v. Strider), kampioene junioren Productie nog onbekend

Reidlander Kelmos 821 (v. Samuelo), kamp. mid.

Prod.: 2.02 281 6780 4,29 3,54 lw 95

Koningin Bet In de koninginneklasse, zoals de jury de seniorencategorie treffend verwoordde, kwamen Daan en Jan Thomas Vos uit Godlinze sterk voor de dag. Met hun zwartbonte derdekalfs Stadeldochter Glinzer Betje 41 stalen ze de show. Met een uier die in de koe gegoten leek, en een beresterk skelet paradeerde Betje door de ring. Dankzij een hogere achteruier en meer jeugd overtrof Betje de evenredige IcePackdochter Blauw 196 van de familie Mooijman. Ook haar bloedverwant Blauw 188 (v. Talent) etaleerde veel kwaliteit in de vorm van een ragfijne uier en mooie verhoudingen.

De familie Mooijman viel in de seniorenklasse nipt buiten de prijzen; Betje 41 stak zich in het zilver. De eerste prijs was voor Starleaderdochter Reidlander Bet 19,

Reidlander Bet 19 (v. Starleader), kamp. senioren Prod.: 4.01 286 11.131 3,96 3,16 lw 105

een zesdekalfskoe van de familie Stolwijk met een fraaie wigvorm in het lijf, een puik bewaarde uier en een sterke klauw. Kortom, de tweede hoofdprijs voor de familie Stolwijk met daarbij het algemeen kampioenschap als kers op de taart. l

V E E T E E LT

VX04_keuring Groningen.indd 41

MAART

1

2 0 1 3

41

01-03-13 14:02

B

eroemd en berucht zijn ze inmiddels. De cijfers van de wereldvoedselorganisatie FAO die voorspellen dat de wereldbevolking in 2050 uit 9,1 miljard mensen zal bestaan.

Het betekent dat de voedselproductie met zeventig procent zou moeten toenemen. ‘Dat lukt beslist niet zonder kunstmest. Om de wereld in de toekomst te kunnen voeden, zal de productiviteit van de landbouw moeten stijgen’, vertelt Henk Frederix, marketingmanager van OCI Nitrogen (voorheen DSM).

Frederix verwacht met name in Azië, Noord-Amerika en Brazilië een structureel aantrekkende vraag naar kunstmest. In Europa stijgt de behoefte aan kunstmest de komende tien jaar met 3,4 procent, zo valt op te maken uit de voorspelling van koepelorganisatie Fertilizers Europe (zie kader).

Fertilizers Europe verzamelt de prognoses van diverse kunstmestproducenten uit Europa, waarin OCI de Nederlandse input verzorgt. ‘Als de wereldwijde voedselvoorraad laag blijft en de graanprijzen hoog, dan stijgt automatisch de vraag naar kunstmest. Daarnaast speelt de algehele economie een factor van betekenis, omdat die een grote impact heeft op de vraag naar energie. Voor de prijsvorming van kunstmest is de prijs van energie veruit de belangrijkste parameter. Met name de prijs van gas speelt een grote rol.’

Extra fabrieken Figuur 1 geeft de prijsontwikkeling aan van de belangrijkste kunstmestsoorten. Als gevolg van de economi-

Globalisering maakt ook kunstmestprijzen volatiel, koppeling met energiekosten blijft bestaan

Kunstmest deint mee met aardgas

42

VX04_markt.indd 42

V E E T E E LT

MAART

1

55 50 45 40 35 30 25 20 15 10

De markt voor meststoffen is uiterst complex. Hoewel de prijs van stikstofkunstmest voor meer dan vijftig procent afhankelijk is van de aardgasprijzen, spelen mondiale krachten steeds meer een rol van betekenis. tekst Tijmen van Zessen

sche crisis kwam er in 2009 een einde aan de sterk gestegen prijzen voor meststoffen. De vraag nam af en energie werd goedkoper.

Voor de productie van één ton kalkammonsalpeter (kas) is ruwweg 300 kuub gas nodig. De kosten voor aardgas bepalen de prijs van stikstofhoudende kunstmeststoffen voor meer dan vijftig procent. Om die reden zijn er de laatste jaren veel kunstmestfabrieken gebouwd in regio’s met lage gasprijzen zoals Iran en Noord-Afrika. OCI bouwde bijvoorbeeld een fabriek in Algerije en werkt aan een faciliteit in Iowa, Amerika.

Is de aantrekkende vraag naar kunstmest simpelweg op te vangen door de bouw van extra fabrieken? Frederix: ‘Dat zou je wel denken, maar de bouw van een fabriek is ook een kwestie van ondernemerschap, waarbij de producent een inschatting maakt van de voedselbehoefte en de daaraan gerelateerde landbouwproductie. Daarnaast is de Europese kunstmestindustrie gebonden aan

emissierechten. Dat verhoogt de productiekosten. In 2013 moeten alle Europese fabrieken aan het emissieniveau zitten van de tien procent beste fabrieken in 2007.’

Schommelende wereldmarkt Door de globalisering van markten in het algemeen stijgt ook de volatiliteit van kunstmestprijzen. Wereldmarktleider Yara – goed voor een marktaandeel van zes procent – stelde eind 2012 een totaaloverzicht op van de prijsdynamiek in meststoffen (figuur 2). Yara illustreert deze dynamiek als volgt: op het moment dat tien procent van de wereldwijde productie op de wereldmarkt verhandeld wordt en de productie daalt twee procent, dan heeft dat op de wereldmarkt een effect dat tien keer zo groot is. Bij een productiedaling zal met name de uitvoer worden beperkt, zodat er op de wereldmarkt een tekort ontstaat van twintig procent (twee procent op het totaal is in dit voorbeeld een vijfde deel

Europese kunstmestkoepel: dalend stikstofverbruik in Nederland De 27 EU-landen verbruikten het afgelopen jaar 10,5 miljoen ton stikstofkunstmest, 2,4 miljoen fosfaatkunstmest en 2,7 miljoen kaliumkunstmest op 134 miljoen hectare landbouwgrond. De verwachting is dat deze hoeveelheden over tien jaar licht stijgen naar respectievelijk 10,8 miljoen ton, 2,6 miljoen ton en 3,2 miljoen ton (gemid-

60

19

De marktberichten van agrarische producten en grondstoffen staan wekelijks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termijn? Welke indicatoren moet de melkveehouder in het vizier houden?

Deze editie gaat over kunstmest.

prijzen in euro per honderd kilo (excl.btw)

M A R K T

deld +3,4 procent). Dat blijkt uit de prognose van Fertilizers Europe, de koepelorganisatie van Europese kunstmestproducenten. De graanteelt neemt zestig procent van het totale kunstmestverbruik voor rekening, grasland en voedergewassen 23 procent.

In Nederland verwacht de organisatie een daling van het verbruik van stikstof en fosfaat van ruim tien procent, bij een

stabiel verbruik van kalium. België en Luxemburg gaan bijna vijf procent minder stikstof verbruiken, terwijl de inzet van fosfaat en kaliummeststoffen daar met bijna twintig procent toeneemt.

Fertilizers Europe benadrukt het belang van een Europese landbouw die zelfvoorzienend is. Een hogere productiviteit moet wel samengaan met het beschermen van de leefomgeving.

2013

01-03-13 14:01

werel

60

kalkammonsalpeter triplesuperfosfaat

kaliumchloride 60%

Joris Broekhuis, verkoopleider voor Triferto.

Broekhuis snijdt ook de impact van de wisselkoersen aan. ‘De euro is op dit moment te sterk om veel te kunnen exporteren. Fabrikanten in Europa blijven met hun product zitten en exporteurs buiten Europa zien kansen om in Europa te verkopen.’

55 50 45 40 35 30 25 20 15

V I S I E

VA N

Melkveehouder Gerben Iemhoff, Radewijk

Langetermijnverwachting 2012

2010

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

10

1990 1992

prijzen in euro per honderd kilo (excl.btw)

D E

jaar

Figuur 1 – Prijsontwikkeling van kalkammonsalpeter, triplesuperfosfaat en kaliumchloride 60% (bron: LEI)

van de wereldmarkt). Met andere woorden: globalisering verstoort het evenwicht tussen vraag en aanbod.

De Nederlandse meststoffenhandel Triferto herkent dit beeld. ‘Vroeger waren er veel meer kleine lokale spelers. Nu is er een aantal grote spelers op de markt die nauwelijks nog voorraad opbouwen, omdat ze altijd wel ergens ter wereld hun productie kwijt kunnen’, vertelt

Toch blijft het absolute niveau van energieprijzen nog te hoog voor een substantiële daling van de kunstmestprijs op korte termijn. Broekhuis waagt zich aan een voorspelling: ‘Ik verwacht stabiele prijzen tot licht stijgende prijzen voor de korte termijn, op langere termijn kan de prijs flink dalen als gevolg van onrust in de wereldeconomie.’

Waar Frederix enigszins een slag om de arm houdt waar het gaat om het effect van extra kunstmestfabrieken, maakt Broekhuis zijn langetermijnverwachting meer concreet. ‘Als gevolg van meer productiecapaciteit van bijvoorbeeld ureummeststoffen liggen prijsdalingen in de lijn der verwachting.’ l

‘Als individuele melkveehouder is het steeds lastiger om het juiste inkoopmoment voor kunstmest te bepalen. De meststoffenmarkt is steeds meer één op één gekoppeld aan de wereldeconomie en de prijzen van aardgas.’

‘Op ons bedrijf komt het erop neer dat we kunstmest inkopen op het moment dat de prijzen laag zijn, meestal in het najaar. We maken dan in overleg met onze leverancier een inschatting van de prijsontwikkeling en beslissen over de hoeveelheid kunstmest die we vastleggen.’

Figuur 2 – Prijsdynamiek van stikstofkunstmest (bron: Yara-nieuwsbrief, nr. 5)

andere factoren • speculatie • internationale handelsbeperkingen • wisselkoersen

klimatologische factoren

onzekerheid vanwege productie/consumptie grote markten

gewasopbrengst

milieuwetgeving

VRAAG MESTSTOFFEN

AANBOD MESTSTOFFEN

investeringen nieuwe fabrieken

wereldbevolking

bouwkosten nieuwe fabrieken voedselprijzen

productiestops langetermijnrentabiliteit productiekosten

voedselconsumptie

NH3-prijs gebruik biobrandstoffen aardgasprijs

structurele factoren variabele factoren

ontwikkeling BRICS-landen trends in de wereldeconomie

Structurele factoren zijn effecten op langere termijn.

Variabele factoren zijn effecten op korte termijn en kunnen snel de richting veranderen.

V E E T E E LT

VX04_markt.indd 43

MAART

1

2 0 1 3

43

01-03-13 16:02

21 MAART 2013 SPECIAL RENDEMENT

Reserveer uw advertentie nu!

Deadline voor reserveren: 13 maart 2013 Tel.: +31 (0)26 38 98 820

44

VX04_p44.indd 44

V E E T E E LT

MAART

1

2013

28-02-13 16:00

S P E C I A L

E K

2 0 1 3

Het Europees kampioenschap in Fribourg was uiterst succesvol voor Nederland. Pag. 45

Southland Carola 11 aan de hand van Britte Noo캐ens

VX04_special intro EK.indd 45

05-03-13 13:54

S P E C I A L

E K

2 0 1 3

Southland Alexander Carola 11 gaat de historie in als de eerste zwartbonte Nederlands gefokte EK-prijswinnares

Explosie van emotie

Het Europees kampioenschap in Fribourg is voor de Nederlandse delegatie uitgelopen op succes. Met een kampioen showmanship bij de Young Breeders, een 1c-plaats voor Paris en een reservetitel voor Carola 11 behaalde Nederland een hoog keuringsrendement. De Zwitsers waren op eigen veld niet te kloppen, al was de concurrentie bij zwartbont sterk. tekst Tijmen van Zessen

videoimpressie www.veeteelt.nl

E

r ging een golf van vreugde door de afgeladen tribunes van de EKhallen. De Nederlandse aanhang ontplofte toen de Ier David Boyd afliep op Carola en haar aantikte als de reservekampioene vaarzen van Europa.

Niemand had van tevoren gerekend

op een Nederlandse rol van betekenis, het was al lang mooi ‘dat we er bij waren’. Als dan de naam klinkt van Southland Alex.

Carola 11, te midden van ruim 7500 Europeanen, dan komt alle emotie tot een climax. Johan, Evelien en Jeroen van Beek uit Teteringen hebben met de Alexander-

dochter de eerste zwartbonte in Nederland gefokte EK-prijswinnares op stal.

Geen modderfiguur De prestatie van de Nederlandse delegatie snoert tegelijkertijd critici de mond die menen dat Nederland niets te zoeken heeft op een Europees kampioenschap.

De Nederlandse verrichtingen op het EK zorgden voor veel reacties op internet.

Veel reageerders blikten ook vooruit: sommigen zien dit als een stimulans om voortaan weer met een voltallige delegatie te gaan, aangestuurd door het stamboek. Anderen zien juist de voordelen van het gezamenlijk initiatief van inzenders, waardoor er een geweldige teamgeest groeide. In elk geval staat vast dat Nederland geen modderfiguur sloeg op het Europees toneel. En dat is een ijzersterk argument om voortaan weer een Nederlandse landengroep in te zenden.

Het kampioensduo bij de vaarzen: Southland Alex. Carola 11 (links) en C.M.E. Goldwyn Vanity

46

V E E T E E LT

VX04_special EK.indd 46

MAART

1

2013

05-03-13 17:20

Britte Nooijens: ‘Deze overwinning is heel dubbel’ De Europese reservetitel van Carola 11 zorgde voor grote vreugde in het Nederlandse EK-team. De Alexanderdochter van Southland Holsteins werd voorgebracht door de 23-jarige Britte Nooijens uit Dongen. Zij ziet de titel als een bekroning op het werk van het hele EK-team.

‘Het voelt als een prestatie van ons allemaal. Iedereen werkte de hele week toe naar dit moment. We wilden er het beste van maken, maar hebben expres geen verwachtingen geschapen, zo hielden we onze focus op de koeien.’

Carola 11 is een vaars van Johan, Evelien en Jeroen van Beek uit Teteringen, die zelf vanwege ziekte ontbraken in Fri-

bourg. ‘Het is fijn dat deze titel nu komt, op dit moment, maar de overwinning is daardoor ook heel dubbel. Het heeft zo moeten zijn, alle puzzelstukjes vielen op het juiste moment op hun plaats’, vertelt Nooijens. Maandag voor de keuring zette ze met Johan nog even de puntjes op de i. ‘Het is belangrijk om rust over te brengen op het dier, dat is de basis van alles. Zoiets is moeilijk uit te leggen, maar daar komt het wel op neer.’

Nooijens groeide niet op een melkveebedrijf op, maar kwam met de fokkerij in aanraking via Jeroen van Beek en Lars van Loenhout. ‘Sommige mensen leven toe naar vakantie, ik leef hier naartoe.’

Zwitserse Decrausaz Iron O’Kalibra volgt Jolie op als EK-kampioene

Terug naar de showring, waar het publiek regelmatig werd opgezweept door de stijl van jureren. Boyd deinsde er niet voor terug om zijn volgorde in de voorlopige opstelling nog te wijzigen. Het manifesteerde zich in een klappende en soms stampende menigte, waarin chauvinisme de boventoon voerde. Goed voor de sfeer, goed voor de spanning en in de meeste gevallen ook goed voor de rangorde.

X-factor Want over het algemeen werd de lijn die Boyd uitzette goed ontvangen. Hij keurde scherp op uierkenmerken en vond een passende combinatie tussen melktype en kracht. Zoals die er was bij de Franse 1avaars Bel Fionna (v. Duplex), een evenredig dier, dat van voor tot achter breed in elkaar stak. De complete vaars van Earl Colibri uit Anlezy versloeg onder meer Damiondochter Damion Joy van Jacob Wijnker en Ina van Ark uit Avenhorn. Fionna moest het in de finale opnemen tegen een Duitse 1a. Bodrumdochter WR Diana was jeugdig van verschijning en

Spaanse Ashlynvray Goldwyn wint reservetitel bij senioren

imponeerde met een vast aangesloten uier. Wiewer Rellman uit Drensteinfurt zag zijn correct gebouwde vaars knokken voor wat ze waard was, maar de Italiaanse 1a uit de laatste rubriek deed haar de das om.

C.M.E. Goldwyn Vanity was fraai in haar overgangen en de Goldwyndochter liet een bijzonder knappe combinatie zien van stijl en kracht. Ze paarde dat aan een supervaste en hoog opgehangen uier. De ophangband zou wat zichtbaarder in haar uier mogen zijn, maar de pupil van

Errera Holsteins uit Mantova had de titel binnen handbereik.

Vanwege iets meer ribdiepte had ze haar rubriek gewonnen van Southland Alexander Carola 11 van Johan, Evelien en Jeroen van Beek uit Teringen. Carola was evenredig gebouwd, had een goede kruispartij, een lange uierbodem en iets rechte, maar spijkerharde benen.

‘Hier staan zes geweldige vaarzen met goede benen en uitstekende uiers. De kampioene heeft vandaag de x-factor, met een zeer fraaie vaars op de tweede

Exterieur in de genen van Carola De Nederlandse Southland Alexander Carola 11 is een dochter van de Amerikaanse stier Golden-Oaks ST Alexander. Haar moeder is de excellente Damiondochter Carola 7. Zij is aan haar vierde lactatie bezig en staat op een voorlopig levenstotaal van ruim 43.000 kilo melk met 4,09% vet en 3,39% eiwit.

Carola stamt uiteindelijk uit een Amerikaanse koefamilie uit de VirClarstallen in Wisconsin. Ze heeft in Vir-Clar Miss Rotate Concorde een gezamenlijke voorouder met de Nederlandse fokstier Alta Clapton. Met zijn fokwaarde van +114 exterieur en het EK-succes van Carola 11 lijkt het exterieur in deze familie verankerd.

V E E T E E LT

VX04_special EK.indd 47

MAART

1

2 0 1 3

47

05-03-13 17:19

S P E C I A L

E K

2 0 1 3

David Boyd: ‘Wereldklasse in de top’ De Ierse melkveehouder David Boyd jureerde tijdens het Europees kampioenschap de zwartbonte koeien. ‘Het niveau van de keuring was uitstekend. In de top van de rubrieken heb ik koeien gezien die met de wereldtop mee kunnen’, vertelt Boyd na afloop van de keuring. De momenten waarop hij koeien wisselde van rangorde, waren geen momenten van twijfel. ‘Ik vind dat je koeien zowel op stand als in beweging moet beoordelen. Soms verandert mijn volgorde als ik de koeien op stand heb gezien.’

Boyd stelt dat hij vastberaden was in zijn besluit om Carola 11 aan te wijzen als reservekampioene. ‘Ze heeft

O’Kalibra onbetwist de beste

een erg goede uier en paste goed bij de kampioene. Ik wijs graag kampioenes aan die bij elkaar passen.’

De top drie in de oudste rubriek roodbont: EK-kampioene Irene, Doucette en Paris

plaats’, sprak Boyd. Die x-factor dichtte hij toe aan Goldwyndochter Vanity.

Dat verraste niemand, maar die zeer fraaie vaars op de tweede plaats was niet de Franse Fionna, maar de Nederlandse Carola.

Spaans vuur tegen Duitse Ice Schuiven in de opstelling deed Boyd vooral in de middenklasse. Zo haalde hij de evenredige Franse AL Fellie (v.

Goldwyn) terecht van de 1a-positie af

Brits gefokte Huddlesford Duplex Medora, een complete koe, prachtig in balans met een zeer vast aangehechte uier. Vanwege haar even betere achteruier verkoos Boyd Medora boven de sterk stappende Ice.

ten gunste van de Duitse FG Ice (v. Jasper).

Ice oogde zeer fraai in zijaanzicht en had een betere aansluiting van de schouder aan de nek. De koe van Egon Strudthoff uit Dötlingen had bovendien de beste uier van de rubriek en stapte op hard beenwerk.

Al snel werd duidelijk dat de winnaar van de middenklasse uit de laatste rubriek zou komen, een rubriek zonder ondereind. Het Spaanse Ponderosa Holsteins trok het zwaard met de harmonische,

De rubriekszeges waren in de zwartbontkeuring mooi verdeeld. Elke categorie had drie rubrieken. De negen inzenders met een 1a, 1b of een 1c kwamen telkens uit vijf verschillende landen. In de seniorenklasse waren dat Spanje, Zwitserland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Oostenrijk. De zwartbontcompetitie ontpopte zich tot een echt Europees feestje. De Spaanse favoriet voor de eindoverwinning was Llera Ariel Goldwyn. De Goldwyndochter van Llera Her kwam voor het voetlicht als een echte raskoe, een kast van een dier met een fraai welvende ribbenpartij.

Het venijn van de keuring zat echter in de staart; Boyd kwalificeerde de rubriek oudste dieren als de beste van de keuring.

Het was dan ook geen schande dat de Nederlandse JT Millenium in dit geweld de rubriek afsloot. De Convincertelg van Jos en Harrie Tijhuis uit Hooghalen straalde veel harmonie uit en was met haar dertien jaar ruimschoots de oudste koe van de keuring.

De Zwitserse combinatie GD Alliance presenteerde een koe van de buitencategorie. Boss Irondochter Decrausaz Iron O’Kalibra was de te kloppen koe in Fribourg. Ze had stijl, capaciteit, kogelharde benen en een muurvast gegoten uier.

Boyd vroeg om een applaus voor deze vedette van de Zwitsers. Zelfs Goldwyndochter Ashlynvray Goldwyn, uitkomend voor het Spaanse Ponderosa, was tegen het geweld van O’Kalibra niet opgewassen. De in Frankrijk geboren Ashlynvray was een echte ‘melktank’ met fraaie overgangen en veel breedte in het lijf. Ze bezorgde met de reservetitel Spanje en Ponderosa hun tweede zege.

O’Kalibra verdiende het seniorengoud en eiste de eindoverwinning op. Ze volgt Castel James Jolie op als Europees kampioene. De Zwitsers vierden feest: net als in

Arie Hamoen: ‘Grote betrokkenheid binnen het EK-team’ ‘Vanaf moment één was er een grote betrokkenheid en een groot verantwoordelijkheidsgevoel binnen het team van inzenders en begeleiders’, vertelt Arie Hamoen, die als hoofdinspecteur namens het CRV-stamboek bij de organisatie van het Nederlandse team betrokken was. ‘Door die betrokkenheid, zoals

48

V E E T E E LT

VX04_special EK.indd 48

MAART

1

zelf werken aan sponsoring en bemensing, merkte je dat iedereen er echt voor wilde gaan. Ik hoop dat de positieve uitstraling van Nederlandse deelname ervoor zorgt dat we bij de volgende EK in 2016 zoveel aangemelde koeien hebben dat we moeten selecteren. Dan kunnen we wellicht ook

weer meedoen aan de landenwedstrijd.’

Volgens Hamoen is het niet vanzelfsprekend dat tijdens de landenstrijd het fokdoel van een land getoond wordt.

‘In de Spaanse groep liepen ook geïmporteerde koeien. Fokkerij wordt steeds mondialer. Het gaat er uiteindelijk om welk land de beste koeien presenteert.’

2013

05-03-13 17:20

Nederlands succes bij de Young Breeders Gerriët de Groot won in Fribourg bij de Young Breeders het seniorkampioenschap showmanship. De 21-jarige kampioene uit Wilsum versloeg in een spannende strijd met dertien opponenten uiteindelijk ook de Italiaan Davide Corsini, die als reservekampioen gehuldigd werd. ‘Vandaag viel alles op z’n plek. Ik ben eigenlijk heel nuchter, maar het scheelde niet veel of ik had toch een traantje gelaten’, vertelt ze.

De prestatie van De Groot is van extra

formaat omdat ze zich niet of nauwelijks had kunnen voorbereiden. Nog geen week voor de keuring werd ze benaderd om in te vallen voor Jeroen van Beek en Lars van Loenhout.

De Groot pakte zondag haar spullen, maakte nog wat werk af en zat maandag in de auto naar Zwitserland. ‘Ik dacht, we zien wel hoe het loopt. Tijdens het trainen met de aan mij toegewezen pink, merkte ik wel dat ze erg makkelijk liep.

Ze deed precies wat ik wilde.’

2011 eindigde de zwartbontkeuring met het Zwitserse volkslied.

kenen met de Nederlandse JU Lonia 154 (v.

Tequila). De vaars van Johan Uenk uit Nijbroek belandde verdienstelijk in de middenmoot met haar fraaie verhoudingen.

De kampioene jonge koeien werd geselecteerd uit de eerste- en tweedekalfsdieren.

De Zwitserse Yerly Ralstorm Gémina (v. Ralstorm) had een spijkerharde bovenbouw, een sublieme uier en een fijne botstructuur. De jonge koe van Everdes Holstein uit Echarlens acteerde in dezelfde rubriek als de Barendonk Brasilera 12 (v. Classic) en Zeedieker Roseanna (v. Advent). Beide koeien waren mooi van frame en hoog in achteruier. Jan en Liesbeth Hermanussen uit Beers zagen dat Brasilera tussen veertien dieren als negende werd opgesteld, direct achter de koe van Jacob Wijnker en

Zwitsers oppermachtig bij rood Wie goed had opgelet, kon dat Zwitserse volkslied bijna meezingen, want enkele uren eerder klonk het muziekstuk voor de Europees kampioene roodbont. De Zwitsers waren heer en meester in de roodbontkeuring; de vier individuele titels kwamen stuk voor stuk op het conto van het Alpenland. De Deense jury Niels Erik Haahr plaatste in de enige rubriek vaarzen Savarddochter Plattery Savard Rénita aan kop. De stijlvolle vaars was lang, had een hoge achteruier, maar hoefde niet scherper. De Zwitser Christian Menoud zag zijn pupil onder meer afre-

Tabel 1 – Uitslag EK, de 1a’s en de Nederlandse deelnemers

rubriek rang naam

vader

eigenaar, woonplaats (land)

zwartbont 1 1a 1i 2 1a 3 1a 1b 4 1a 5 1a 6 1a 7 1a 8 1a 9 1a 1b 1m

Bel Fionna Damion Joy WR Diana C.M.E. Goldwyn Vanity Southland Alex. Carola 11 FG Ice Toc-Farm Pagewire Pamy Huddlesford Duplex Medora Riverdane Woelkchen 8 Llera Ariel Goldwyn Decrausaz Iron O’Kalibra Ashlynvray Goldwyn Twente Dairies Jt Millenium 1

Duplex Damion Bodrum Goldwyn Alexander Jasper Pagewire Duplex Cento Goldwyn Boss Iron Goldwyn Convincer

Earl Colibri, Anlezy (Frankrijk) Future Dream Holsteins, Avenhorn (Nederland) Wiewer-Rellmann, Drensteinfurt (Duitsland) Errera Hol.-Agriber-Al.Be.Ro.-M.E.Dal-Mantova (Italië) Southland Holsteins, Teteringen (Nederland) Egon Strudthoff, Dötlingen (Duitsland) Filippo, Ilaria en Attilio Tocchi, Grosseto (Italië) Ponderosa Holstein (Spanje) Riverdane Hol./Ponderosa/I Cow, Ravenscroft Hall Farm (Gr.-Br.) Llera Her, S.C. (Spanje) GS Alliance, Bürglen (Zwitserland) / Pat Conroy (VS) Ponderosa Holstein (Spanje) Twente Dairies, Hooghalen (Nederland)

roodbont 1 1a 1g 2 1a 1h 1i 3 1a 4 1a 1b 1c

Plattery Savard Rénita JU Lonia 154 Yerly Ralstorm Gémina Zeedieker Roseanna Barendonk Brasilera 12 Jowis Incas Flavia Suard Jordan Irene En Soussat Jordan Doucette Paris

Savard Tequila Ralstorm Advent Classic Incas Jordan Jordan Rustler

Christian Menoud, Romanens (Zwitserland) J. Uenk, Nijbroek (Nederland) Everdes Holstein, Echarlens (Zwitserland) Future Dream Holsteins, Avenhorn (Nederland) Barendonk Holsteins, Beers (Nederland) Erich Zingre-Thomi, Grund B. Gstaad (Zwitserland) gebr. Schrago, Middes (Zwitserland.)

Pierre-Alain Suchet, Farvagny (Zwitserland) Soetten Botter Holsteins, Harfsen (Nederland)

Ina van Ark. Al met al een nette plaatsing in de rubriek die uiteindelijk de kampioene jonge koeien zou bevatten. Gémina kreeg van Haahr de voorkeur boven de vaars van Menoud.

Bijna sleepte ook de Belgische Elisa de l’Herbagère nog een prijs in de wacht. De fraai geuierde Touchdowndochter van de familie Moureaux uit Flavion bezette in haar rubriek na Gémina de 1b-positie.

Paris op 1c In de categorie oudere roodbonten had Nederland nog één ijzer in het vuur. De in Zwitserland geboren Rustlerdochter Paris kwam in de rubriek oudste roodbonten in de schijnwerpers. Dankzij haar sterke beenwerk en fraaie uitstraling was de koe van Gerrit Jan en Joke Klein Teselink uit Harfsen voor Haahr een sierlijke verschijning. Ondanks haar vlakke kruisligging eindigde Paris kort achter het Zwitserse kampioensduo op 1c.

De hoogste podiumplek was een prooi voor Jordandochter Suard Jordan Irene. Een vijfdekalfskoe, nog altijd prachtig in balans en voorzien van een ijzersterk aangehechte uier. De koe van de broers Schrago uit Middes won dankzij een beter beengebruik van haar landgenote en halfzus En Soussat Jordan Doucette. Deze zeven keer gekalfde koe van Pierre-Alain Suchet uit Farvagny versloeg Paris vanwege een betere achteruier. De reservetitel voor Doucette was gezien haar leeftijd en aantal afkalvingen terecht. De seniorentitel was voor Irene, zij werd algemeen Europees kampioene roodbont.

Was het dan alleen maar Zwitsers wat de klok sloeg? Bij roodbont in ieder geval wel. De winnende landengroep was daarvan het definitieve bewijs. Ook bij de zwartbonte landengroepen leek dat scenario zich te voltrekken, maar Spanje kwam ertussen. De Spanjaarden versloegen de Zwitsers, terwijl Duitsland een puike derde positie innam. l

V E E T E E LT

VX04_special EK.indd 49

MAART

1

2 0 1 3

49

05-03-13 17:20

MELKWINNING NU ONLINE

FILM 2

ECONOMIE NU ONLINE

||

FILM 1

pjes staan lm fi e e tw te s r e De e naar de d w u ie n e B . e onlin jes? volgende filmp eteelt.nl e .v w w w k e o z Be te van de g o o h e d p o f en blij n! ontwikkelinge

T R O K N E N BIN

Er gaat iets veranderen bij Veeteelt. Wat het is, blijft nog even een verrassing, maar als u de site vanaf 1 maart regelmatig bezoekt, zal het u langzaamaan duidelijk worden. Tot ziens op: www.veeteelt.nl

adv campagne 2.indd 32

05-03-13 15:30

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K J A N

D I J K H U I Z E N

Aan de hand van praktijkvoorbeelden schrijven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderij. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dijkhuizen, werkzaam bij de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bij een beschrijving van ziektebeeld tot behandeling.

Speciale hechttechniek om opening onder in de buik dicht te naaien

Navelbreuk bij pink O

p mijn knieën keek ik onder de buik van de pink. De bult die zich daar bevond, was indrukwekkend. Het was niet pijnlijk als ik erop drukte. Werkelijk een enorme navelbreuk.

Mijn twee vuisten verdwenen makkelijk in een enorm gat toen ik de bult terugduwde. Ik krabde eens op mijn hoofd. Hoe krijg je dat weer netjes dicht bij zo’n dier van 250 kilo?

Als kalf was dit dier al geopereerd aan een navelbreuk. Het litteken van deze operatie was nog goed voelbaar. De veehouder dacht dat het weer was gaan ontsteken omdat het zo dik was geworden. Op dit moment was er van een ontsteking geen sprake. De hechtingen die toentertijd waren gezet om de navelbreuk te sluiten, hadden het niet gehouden en de breukpoort was in reusachtige proporties teruggekomen.

Onverrichter zake stapte ik weer in de auto en vervolgde mijn visitelijst. Ik zou erop terugkomen, had ik de veehouder beloofd. Wat voor hechtingen zouden de spanning aankunnen als ik het dier weer zou opereren? Vier dubbele draden? Staaldraad? Een netje? De zoektocht bracht me bij Peter Wiemer, een paardenchirurg van de Lingehoeve in de Betuwe. Hij had samen met een humaan chirurg een hechttechniek ontwikkeld die elke druk kon weerstaan. En die wilde hij me wel uitleggen. Met de nieuw opgedane kennis, speciale Bühnernaalden en een Bühnerband – waarmee normaal veters worden gezet bij runderen en schapen met een vagina- of baarmoederprolaps – toog ik vol goede moed naar de patiënt terug.

De operatie slaagde en is alweer bijna drie jaar geleden. Ik moest eraan denken toen ik het dier pas op de melkcontrole terugzag en de koe al bijna haar tweede lactatie had afgerond.

Met een mooie strakke buik. Inmiddels heb ik al vele andere dieren met deze techniek succesvol behandeld.

De encyclopedie navelbreuk Een navelbreuk is een opening in de peesschede. De peesschede loopt midden over de buik en houdt de hele buik stevig bij elkaar. Door de navelstreng zit er een opening in deze schede die na de geboorte weer sluit. Een navelontsteking kan het sluiten tegengaan. De navelontsteking kan overgaan of na antibioticatherapie genezen, maar een enkele keer laat de ontsteking de opening bestaan of soms wordt de opening door de ontsteking groter.

Een kleine breuk verdwijnt meest-

al vanzelf. Een breuk van een aantal vingers breed is zinvol om te opereren. Een zeldzame complicatie bij een breuk van deze afmeting is het klem komen zitten van een stuk darm of lebmaag.

Ook bij navelbreuken is voorkomen beter dan genezen. Het navelvliesje – het stukje weefsel dat na de geboorte overblijft na het afbreken van de aders in de navelstreng – moet zo snel mogelijk opdrogen. Zo sluit de verbinding naar de buikholte van het kalf. Hygiëne en ontsmetting helpen om een navelontsteking en daarmee navelbreuken te voorkomen. Een navelklem – zoals bij baby’s gebruikelijk – direct na de geboorte plaatsen, lijkt ook goede resultaten te geven en wordt door veehouders toegepast.

V E E T E E LT

VX04_dap dijkkhuizen.indd 51

MAART

1

2 0 1 3

51

04-03-13 13:59

I N T E RV I E W

OHG-directeur Hans-Willi Warder: ‘Fokveeveilingen zijn voor de veehouders een maandelijkse stimulans om actief met fokkerij bezig te zijn’

In dienst van de leden In de mondiale fokkerijwereld staat het qua omvang bescheiden OHG nog altijd zelfstandig zijn mannetje. De Duitse coöperatie uit Osnabrück zet zich sterk in voor de eigen leden en organiseerde onlangs de 1100e fokveeveiling. Het gebruik van genoomstieren ligt met 70 procent erg hoog. tekst Florus Pellikaan

E

en ki-directeur die vloeiend internationale pedigrees opsomt en ki-stieren van over de hele wereld kent. Hans-Willi Warder (50) behoort als directeur van de Duitse ki Osnabrücker Herdbuch (OHG) nog tot deze categorie. Als opvolger van de bekende holsteinpionier Gustav Wilke had boerenzoon Warder op voorhand geen gemakkelijke taak. In de ruim twintig jaar dat hij inmiddels aan de leiding van het qua omvang bescheiden OHG staat, heeft de ki-organisatie echter nog altijd een sterke zelfstandige positie in de fuserende ki-wereld.

Jaarlijks zet OHG, bekend van stieren als Lancelot, Ramos en Jose, ongeveer vijftien zwartbonte en twee roodbonte stieren in. OHG heeft naast het ki-station in Osnabrück ook al sinds 1985 een groot belang in de grootse ki van Hongarije: Bos-Genetic (bekend van de stier BG). In tegenstelling tot de meeste andere Duit-

52

V E E T E E LT

VX04_interview Warder.indd 52

MAART

1

se ki’s heeft OHG een eigen exportdistributie en is niet aangesloten bij GGI. Waarom opereert OHG nog steeds zelfstandig in de fokkerijwereld?

‘De eerste fusies in Duitsland dateren al van het begin van de jaren negentig toen een aantal ki’s uit dit gebied samen verder ging als Weser-Ems-Union. Niet veel later werd er met GGI ook een gezamenlijke exportorganisatie gestart.’

‘In die periode hebben wij echter besloten een eigen weg te gaan en die is nog steeds succesvol. Ons grote voordeel als kleine organisatie is dat we heel snel kunnen inspelen op veranderingen en erg snel beslissingen kunnen nemen. We waren in 1988 bijvoorbeeld de eerste kiorganisatie die een stiermoederteststation opende en in 2010 waren we ook weer de eerste die dit vanwege de opkomst van genomic selection sloot.’

Is het moeilijk om in de hevige concurrentiestrijd te overleven?

‘De wereldwijde concurrentie is zeker groot, maar de basis is nog altijd het beste genetische materiaal en daar kunnen we goed in meekomen. Boss, met 157 RZG de hoogste in Duitsland geboren stier in 2012, staat hier. Daarnaast hebben we een goed functionerende exportafdeling. Jaarlijks exporteren we ruim 400.000 doses sperma. Buiten ons eigen gebied binnen Duitsland verkopen we nog eens circa 50.000 doses.’

‘Ook wat de export betreft is er een voordeel dat we een kleine ki zijn. Wij kunnen stieren heel snel beschikbaar maken over de hele wereld. Grote coöperaties als Masterrind in Duitsland en Select Sires in Amerika hebben zoveel leden aan wie ze de stieren eerst beschikbaar moeten stellen, dat het maanden duurt voor er genoeg voorraad is om te exporteren.’

2013

04-03-13 10:39

Wat is het geheim achter de continuïteit van OHG? ‘Wij proberen ons maximaal in te zetten voor de eigen leden. In de tijd van Gustav Wilke gaven we bijvoorbeeld al managementadvies op de bedrijven. Sinds begin 1980 staat het OHG-gebied ook al onafgebroken op nummer één voor gemiddelde melkproductie. We hebben altijd geprobeerd de fokkerij in het gebied te stimuleren door ervoor te zorgen dat leden ook echt geld aan fokkerij kunnen verdienen. Daarom halen we ook zo veel mogelijk ki-stiertjes uit het eigen gebied en organiseren we nog steeds succesvolle fokveeveilingen.’

zijn. Goede vaarzen met mooie pedigrees brengen nu eenmaal veel geld op.’

Stierselectie is momenteel toch een mondiale activiteit, hoe kunnen jullie dan zo veel stieren uit het eigen fokkerijgebied halen?

‘Dit is een bewuste strategie. Andere ki’s kopen soms tot wel vijftig procent van de stieren buiten hun eigen gebied aan, maar dit demotiveert fokkers. Waarom zouden ze dan nog in fokkerij investeren als de eigen ki-organisatie voor veel geld stieren in het buitenland koopt? Wij kiezen er al jaren voor om de fokkerij van de eigen leden te stimuleren en van de laatste twintig aangekochte stiertjes wa-

Onlangs kwam OHG in het nieuws omdat het gebruik van genoomstieren erg hoog ligt. Wat is de oorzaak van het massale gebruik?

‘Het gebruik van jonge stieren lag in ons gebied altijd al op twintig procent, maar dat is in twee jaar tijd razendsnel gegroeid naar ruim zeventig procent.

Enerzijds komt dit doordat de validatiestudies over genomic selection van rekencentrum Vit heel goed leken. De overschatting die er bijvoorbeeld in Amerika is, hebben we hier niet. En anderzijds is het absolute niveau van de genoomstieren gewoon hoger dan van de huidige fokstieren. Omdat beide groepen stieren gemiddeld hier ongeveer hetzelfde kosten, kiezen veehouders massaal voor het hogere niveau van de genoomstieren.’

Is het vertrouwen in genomic selection dan zo groot?

‘Fokkers zien nu dat de eerste hoge genoomstieren, zoals Goldday, ook goed scoren bij het aan de melk komen van hun dochters en dat geeft vertrouwen.

Natuurlijk zullen er tegenvallers komen, maar dat past bij een betrouwbaarheid van zeventig procent. Door stieren te blijven testen, moeten we zorgen voor betrouwbare data voor de toekomst en dan zal genomic selection stap voor stap verder verbeteren.’

‘Inmiddels komt bij ons 75 procent van de ki-stieren uit pinken. Uit een analyse blijkt dit ook succesvol, want tot nu toe zijn de als stiermoeder geselecteerde pinken allemaal voor exterieur ingeschreven met punten tussen de 83 en de 87.’

‘Veel fokkers zullen niet het financiële risico van zo veel genoomtesten willen lopen’ Recent vond de 1100e fokveeveiling plaats met gemiddeld bijna 2000 euro. Hoe komt het dat veilingen zo succesvol zijn?

‘Als je me twintig jaar geleden had gevraagd of we nu nog veilingen zouden hebben, had ik dat toen niet volmondig durven beamen. Maar deze verkoopmethode blijkt nog steeds succesvol, want ieder jaar veilen we circa 3000 stuks fokvee tegenover 1000 stuks die rechtstreeks vanaf het erf worden verkocht.

De vaarzen brengen op de veiling gemiddeld 300 euro meer op dan op de boer.

Door de hoge prijzen zijn de veilingen een maandelijkse stimulans voor de veehouders om actief met fokkerij bezig te

ren er zestien afkomstig van de eigen leden. Daarnaast kopen wij jaarlijks ongeveer 120 embryo’s uit internationale koefamilies aan en zetten die gratis weg bij de leden. Geboren stierkalveren zijn dan voor ons en voor een vaarskalf betaalt een veehouder anderhalf keer de embryoprijs.’

‘Daarnaast betalen we als OHG binnen Duitsland ook de hoogste prijs voor stieren. De prijs kan via een online calculator op onze website door iedereen worden uitgerekend aan de hand van de genoomfokwaarden. De hoogste in 2012 geboren genoomstier hebben we bijvoorbeeld gekocht voor 22.900 euro.’

In Amerika wacht iedereen gespannen het vrijkomen van de genoomtest voor stieren af. Welke invloed krijgt dit in Europa?

‘Binnen Eurogenomics heb ik in een werkgroep gezeten die erover heeft nagedacht of we ook in Europa de stierentest zullen vrijgeven. Alles ligt klaar, maar binnen Eurogenomics is er vooralsnog tegen het vrijgeven gestemd.’

‘Van mij persoonlijk mag de test gerust vrijgegeven worden, ik verwacht namelijk niet zo veel veranderingen. Wij selecteren als OHG op dit moment één van de dertig op genomics onderzochte stierkalveren. Mijn gevoel is dat veel fokkers niet zelf het financiële risico van zo veel genoomtesten willen lopen. En als je een hoge stier hebt, moet je die wereldwijd nog zien te verkopen en distribueren ook. Er zullen best enkele individuele initiatieven komen, maar ik verwacht niet dat die hier de ki-wereld op zijn kop zetten.’ l

V E E T E E LT

VX04_interview Warder.indd 53

MAART

1

2 0 1 3

53

04-03-13 10:39

www.remon.com

!

Superaanbieding Remon Demon: waterzuivering o.b.v. zout Met deze cascade-installatie beschikt u over een hoogrenderende waterzuivering op basis van regeneratiezout.

De Demon verwijdert ijzer, mangaan en kalk uit bronwater, zónder beluchting, veel pompen en ingewikkelde besturingen.

Het toestel (volautomatische Fleck-besturing) zorgt standaard voor schoon, zuiver en - uniek - gasvrij drinkwater. En dát voorkomt de aangroei van biofilm!

✔ schoon, zacht, zuiver water ✔ kalkgehalte instelbaar ✔ patentaanvraag loopt ✔ supervoordelig ✔ geen dure chemicaliën nodig ✘ installatie gebruikt regeneratiezouttabletten

passie voor water

Waarom Remon?

• altijd scherp gecalculeerd • landelijk opererende servicedienst Cascade 450 l met volautomatische gepatenteerde besturing.

50% minder zout nodig!

• 24/7 service - het hele jaar • uitstekende garanties • meer dan 25 jaar ervaring Marum

| Dalfsen

| Ospel

0594 64 80 80 0529 43 50 40 077 466 00 45

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN EXCLUSIEVE STIERVADERS BESCHIKBAAR

(foto: Alger Meekma)

DELTA NONJA VG 87 (Goldwyn x Etazon Renate)

Met InSire-embryo’s van CRV heeft u direct toegang tot de beste genomicstieren van dit moment. En dat in combinatie met de hoogste vrouwelijke dieren, zoals Delta Nonja VG 87!

Zo zijn nu van de volgende stiervaders embryo’s beschikbaar: • Vekis Chevrolet (Freddie x Planet), 2490 gTPI • De-Su Freddie Galaxy (Freddie x Planet), 2429 gTPI • JHS Paradise (Snowman x Shottle), 289 NVI, 111 exterieur • Delta Elliot rf (Emerald x Spencer), 269 NVI (rb) • YouTube D3 Accolade (Award x Gogo), 244 NVI (rb) Via het verse circuit zijn de nieuwste stiervaders direct beschikbaar. Vraag uw embryovertegenwoordiger naar het uitgebreide embryoaanbod.

MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

048-13 Embryo-Nonja .indd 1

54

VX04_p54.indd 54

V E E T E E LT

MAART

BETTER COWS | BETTER LIFE

18-02-13 09:22

1

2013

04-03-13 13:36

Personeelsadv_88x125mm_zw_2013

26-02-2013

15:31

VDK Products is specialist op het gebied van kalverhuisvesting en levert hiervoor onder de naam CalfOTel een complete lijn producten. VDK Products realiseert haar grootste groei in export over de hele wereld en is momenteel Europees marktleider.

Om ons marktaandeel verder te vergroten zijn wij op zoek naar een:

COMMERCIEEL/EXPORT MEDEWERKER BUITENDIENST M/V

Nummer 1 op de

Pagina 1

Rassenlijst

Functie-eisen: * Doortastend en resultaatgericht * Gewend zijn te werken in een exporten business-to-business omgeving * Bereidheid tot regelmatig reizen * Beheersing van Duitse, Engelse en eventueel Franse taal in woord en geschrift * HBO werk- en/of denkniveau. * Gedegen kennis van de melkveehouderij * Goede contactuele eigenschappen * Leeftijd tussen de 25 en 30 jaar Je wordt verantwoordelijk voor de Benelux, Midden- en Oost-Europa.

Spreekt deze vacature je aan; stuur of mail dan je brief met CV binnen 14 dagen aan:

agina 1

Postbus 95 5066 ZH MOERGESTEL tav Dhr. Arjan Harbers E: info@vdkproducts.com www.vdkproducts.com

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koeien ??

Het beste voor uw koeien ?? ste uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ?? ??

Koecomfort ste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk w: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ??

Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !!

Waterbed !!

Dual Waterbed !! lll Waterbed !!

Dual Waterbed !!

Waterbed !!

Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk w: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug.

Meest duurzaam eindeloos blijvende duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht.

Meest koematras, veerkracht.

Behoud vanop uw koeien en reduceren op blijvende dierenartskosten.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. terug. sparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug.

Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkracht. snel uurzaam koematras, met eindeloosDoor blijvende veerkracht.

Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel terug. duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Behoud vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten.

Conclusie: zonder Behoud van uw koeien en op dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug.

Behoud van uw op Door besparing op strooisel enreduceren arbeid verdient hetmeerprijs zich snel snel terug. terug.! sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: Meerwaarde zonder meerprijs ! oud dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !!

Behoud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. oud van van uw uw koeien koeien en en reduceren reduceren op op dierenartskosten.

Conclusie: zonder meerprijs Behoud uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel De kampioenen van de Rassenlijst. usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !!

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Meerwaarde zonder meerprijs !!

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Grassen die topopbrengsten en hoge voederwaardes leveren voor méér melk en lage voerkosten. De Green Spirit mengels zijn ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG samengesteld Aduard uit050-5732777 deze toprassen. Ideaal voor melkveehouders die Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777 ternational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777 / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777 kiezen voor de beste kwaliteit ruwvoer van eigen land. ernational B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777 Recht liggen liggen // Schone Recht Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

oeien met as komt, in VX04_p55NED.indd

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl V E E T E E LT m a a rt 1 2 0 1 3 www.barenbrug.nl/greenspirit

15

15

04-03-13 13:41

D I E R R E P O RTA G E

Diverse topstieren smeedden hun hoogste nazaat dankzij een paring met Cosmopolitanfamilie

Aanleg voor een meesterwerk Wereldwijd gooit de koefamilie van Larcrest Cosmopolitan hoge ogen. In de genomiclijsten kunnen de nakomelingen van de Shottletelg niet meer stuk. Wachten is het op de dochterprestaties van haar zonen, kleinzonen en achterkleinzonen. tekst Tijmen van Zessen

K

osmopolitisch betekent: tot de gehele wereld behorend, niet beperkt tot enig land of zijn inwoners. Toepasselijker had Jon Larson de naam voor zijn Shottledochter Larcrest Cosmopolitan niet kunnen kiezen. De koefamilie van stammoeder Larcrest Juror Chanel is dankzij de hoge genoomcijfers verspreid over de hele aardbol. ‘Japan, Duitsland, Tsjechië, Nederland, Ierland, Engeland, Canada en Mexico zijn zo een aantal landen die me te binnen schieten, maar waarschijnlijk zijn het er meer’, vertelt de Amerikaanse fokker.

In de staat Minnesota runt Larson een bedrijf met 120 melkkoeien die op een aanbindstal een productie realiseren van 11.000 kilo melk per koe. Meer dan de helft van de veestapel stamt uit Jurordochter Chanel. Ze werd vijftien jaar

oud, produceerde meer dan honderd ton melk en werd met 93 punten ingeschreven. ‘Alleen al in Amerika zijn er tachtig stieren uit de familie richting de ki gegaan’, vervolgt Larson. ‘Chanel was de eerste koe op mijn bedrijf waarvoor kibelangstelling bestond, maar het is haar kleindochter Cosmopolitan die de familie pas echt in de schijnwerpers zet.’

Vaandeldrager Chevrolet De koefamilie van Cosmopolitan is vrij jong. Dochtergeteste stieren zijn er nog nauwelijks, maar de nakomelingen van Shottledochter Cosmopolitan domineren de genoomindexen. ‘Wie niet gelooft in genomics zal zeggen: hoog keer hoog is altijd hoog, maar degenen die het systeem wel vertrouwen, zien dat deze koefamilie zich bewijst. Als je wereld-

wijd de beste Shottledochter, de beste Ramosdochter en een van de beste Planetdochters voortbrengt, dan zegt dat genoeg. Dit soort topstieren hebben wereldwijd genoeg kansen gehad, deze koefamilie stelt gewoon niet snel teleur’, legt Jan de Vries van Diamond Genetics uit. In de mannelijke lijn gaat dezelfde vlieger op: de hoogste Planetzoon, O Cosmopolitan, de hoogste Man O Manzoon, Texel Beauty Cosmo, en de hoogste Superstitionzoon, Larcrest Casual, stammen uit de koefamilie van Cosmopolitan.

De Vries verkocht sowieso al vijf stiertjes aan internationale ki-organisaties. Hij is zelf eigenaar van de op GTPI-basis hoogste stier uit de koefamilie. Deze Vekis Chevrolet (v. Freddie) staat bij KI Kampen en wordt vermarkt door CRV. Het sperma van de stier kwam onlangs uit quarantaine en zal in eerste instantie volop worden gebruikt in het spoelcircuit. Met een score van 2490 GTPI is er volgens De Vries wereldwijd belangstelling voor de Nederlandse Freddiezoon.

In Duitsland gooit zijn volle broer Fanatic hoge ogen. ‘Van Fanatic zijn de eerste drachten onderweg en met Chevrolet gaan we nu aan de slag’, vertelt Jaap Veldhuisen, coördinator voor het Deltafokprogramma van CRV. Chevrolet en Fanatic stammen uit Larcrest Chenoa, een 87 punten Planetdochter waar alleen Select Sires al zeven zonen van wil testen. Ze produceerde in haar eerste lactatie 12.365 kg melk met 3,60 procent vet en 3,50 procent eiwit in 365 dagen. Op Europese bodem is er één vrouwelijke nakomeling van Chenoa: Bacchus Chennin. Zij is een volle zus van Chevrolet en staat op stal bij Jan van den Braak in Balgoij. ‘Ze is nog pink en is verschillende keren gespoeld, onder meer

Nakomelingen van Shottledochter Cosmopolitan domineren wereldwijd de genoomindexen

56

V E E T E E LT

VX03-Cosmopolitan.indd 56

MAART

1

2013

04-03-13 13:02

gisch, maar ook de keuze voor Ramos op de extreem grote Shottledochter Cosmopolitan lag voor de hand. Die paring bracht Larcrest Crimson.

Melkgevende koploper

Larcrest Crimson gaf de eerste 180 dagen van de lactatie gemiddeld 60 kilo melk per dag

met Snowmanzoon Snowmaster.’ Van den Braak is trots op zijn Cosmopolitantelg die hij als embryo aankocht. Tijdens een bezoek aan het bedrijf van Larcrest in Minnesota zag hij de drie generaties koeien vóór Chennin: Cosmopolitan, Crimson en Chenoa.

Werkpaarden De dieren staan op zijn netvlies gebrand.

‘Het zijn koeien waarbij je een kruiwagen tussen de voorbenen kunt zetten, zo breed zijn ze en met zo veel power. Het zijn gewoon werkpaarden. Ik houd wel van dat soort koeien, die vallen niet om’, zegt Van den Braak.

Opvallend was vooral de kruisbouw die hij in de veestapel waarnam. ‘Van de veertig bedrijven die we bezocht hebben, was er één waar alle dieren van een goede kruisbouw waren voorzien en dat was

bij Larcrest. Die fokker blijft duidelijk naar zijn koeien kijken.’

Chenoa heeft diverse broers en zussen met hoge genoomcijfers. Superstitionzoon Larcrest Casual is een veelbelovend exemplaar met een index van 2410 GTPI en ook Observerdochter Larcrest Cale scoort boven de 2400 GTPI. Zij is een veelbenutte donor bij ABS, die al twintig zonen uit de koefamilie inzette.

Paul Tripp, sire-analist voor ABS, ziet net als Jan de Vries de fokkracht in de familie, die bij meerdere stieren de hoogste dochters en zonen weet te maken. ‘Jon Larson heeft de familie opgebouwd met achteraf gezien goed presterende stieren. Telkens maakte hij de logische combinatie, dat heeft de familie naar een hoger plan getild.’

Zo was de combinatie Planet maal Ramos, waar Chenoa uit werd geboren, lo-

Crimson kalfde onlangs opnieuw en produceerde bij Larcrest gedurende de eerste 180 dagen van haar tweede lactatie gemiddeld meer dan zestig kilo melk per dag. Ze kreeg onlangs 91 punten en is Larsons favoriet. ‘Zij heeft mijn hart gestolen’, vertelt hij. ‘Ze heeft alles: productie, gehalten, exterieur en genomics.

Die combinatie is belangrijk, de prestaties en de genomics moeten met elkaar overeenkomen. Ze is op dit moment de nummervierkoe van de wereld.’

Crimson heeft net als Chenoa veel broers en zussen. De in Nederland geboren Texel Beauty Cosmo is wereldwijd de hoogste Man O Manzoon op basis van GTPI en hij scoort omgerekend 247 punten NVI. Zijn halfbroer O Cosmopolitan is de hoogste Planetzoon. In de vrouwelijke lijn is Larcrest Cake met een GTPI van 2435 een hoge nakomeling.

Zij staat op dit moment bij het bedrijf Sandy Valley.

In Nederland is onder meer Neerduist Cherso een blikvanger uit Cosmopolitan.

Van alle melkgevende dieren in Europa scoort zij op basis van genomics met 2359 punten de hoogste GTPI. ‘Ze heeft pas gekalfd en produceert dertig kilo melk per dag’, vertelt Jan van de Hengel van Neerduist Holstein.

De familie van Cosmopolitan is niet meer weg te denken uit de internationale veeverbetering. Hoewel nog redelijk nieuw, rollen er met grote regelmaat stiermoeders en stiertjes van de band.

De ultieme test, een op dochterprestaties gebaseerde fokwaarde, moeten de meeste stieren nog ondergaan, maar de merkers zijn de familie goedgezind. l

Larcrest Juror Chanel (v. Juror) Larcrest Oside Champagne (v. Outside) Larcrest Cosmopolitan (v. Shottle)

Larcrest Cancun (v. Planet)

Texel Beauty Cosmo (v. Man O Man)

O Cosmopolitan (v. Planet)

Larcrest Crimson (v. Ramos)

Neerduist Cherso (v. Planet)

Larcrest Cake (v. Superstition)

Larcrest Cale (v. Observer)

Larcrest Cinergy (v. Robust)

Larcrest Case (v. Planet)

Larcrest Chenoa (v. Planet)

Larcrest Chima (v. Planet)

Larcrest Casual (v. Superstition)

Bacchus Chennin (v. Freddie)

Vekis Chevrolet (v. Freddie)

Larcrest MS Chanda (v. Robust)

Fanatic (v. Freddie)

V E E T E E LT

VX03-Cosmopolitan.indd 57

maart

1

2 0 1 3

57

04-03-13 13:02

BU I T E N L A N D

Gemiddelde levensproductie van Zweedse koeien zo’n 20.000 kilo melk

Zweedse koe niet zo duurzaam De Scandinavische landen zijn een voorbeeld voor Nederlandse melkveehouders die streven naar een betere gezondheid van hun veestapel. Maar de Zweedse koe maakt niet meer dan twee en een halve lactatie. ‘Er valt in Zweden veel te verdienen door de levensduur te verbeteren’, vertelt de Nederlandse dierenarts Cor van der Beek.

Cor van der Beek: ‘Elke zieke koe ziet hier een dierenarts’

tot het behandelen van zieke dieren.’

Van der Beek legt veel meer het accent op preventie. ‘Ik ga de discussie met de melkveehouders aan. Waar komt de ziekte door en wat kunnen we verbeteren aan management, voeding en huisvesting om ziekten te voorkomen? Het liefst maak ik samen met een voedingsadviseur het bedrijf beter.’

Hoge kosten zieke dieren

tekst Alice Booij

Z

weden staat bekend om de hoge gezondheidsstatus van de veestapel.

Reden voor Agrifirm om veehouders met ‘Boer on Tour’ eind 2012 mee te nemen om zo informatie en inspiratie op te doen. Het blijkt dat veehouders in Zweden die een zieke koe hebben, altijd eerst bellen met de dierenarts.

‘De eerste behandeling mag alleen de dierenarts uitvoeren na het stellen van de juiste diagnose. Iedere zieke koe ziet dus altijd eerst de dierenarts voordat de behandeling wordt ingezet’, vertelt dierenarts Cor van der Beek.

Afgestudeerd in Nederland en na vijf jaar ervaring in de praktijk van het Friese Hardegarijp, maakte Van der Beek de overstap naar Zweden. Hij is als dierenarts in dienst van de overheid en inmiddels vier jaar actief in de regio Falköping, in het zuiden van Zweden.

‘Falköping is een redelijk intensieve koeienregio’, vertelt Van der Beek, die in Zweden heel actief de bedrijfsbegeleiding bij melkveehouders onder de aandacht brengt. ‘In Zweden wordt amper aan bedrijfsbegeleiding gedaan. Het werk van de dierenarts beperkt zich hier

Meer preventief werken wordt ook ingegeven door de hoge kosten (reiskosten en uurtarief) die de Zweedse melkveehouders moeten maken voor de diergezondheidszorg. Een koe met melkziekte betekent al gauw tussen de 150 en 200 euro aan kosten, een mastitisgeval komt op 150 euro en een keizersnede betekent een rekening die tussen de 500 en 1000 euro ligt.

De kosten van een behandeling zijn vooral zo hoog door de reistijd en de reiskosten, weet dierenarts Van der Beek.

‘Bij meer dan drie kwartier reistijd krijgt de veehouder een vergoeding van de overheid, in het noorden van Zweden zijn reistijden van vier tot vijf uur voor

Door de grote oppervlakte van Zweden is de dierintensiteit heel laag en daarmee ook de infectiedruk

58

V E E T E E LT

VX04_buitenl rep zweden.indd 58

MAART

1

2013

04-03-13 13:58

een bezoek aan één bedrijf heel gebruikelijk.’

Veehouders proberen de rekening van de dierenarts dan ook in de hand te houden. ‘Je kunt je daarom afvragen of de diergezondheid wel zo goed is. Bij een geval van mastitis kun je er als veehouder ook voor kiezen de koe driespeen te maken. Zeker op dit moment, nu de inkomsten zo laag zijn.’

Meer klauwproblemen De dierenarts- en medicijnkosten vallen in de economische boekhouding daarom mee. ‘Zo’n 40 tot 60 euro kost het per koe per jaar, wat neerkomt op 0,4 tot 0,6 eurocent per kilo melk’, rekende Van der Beek door. Het niet hoeven vaccineren van de koeien tegen infectieziekten is een van de redenen voor deze lage kosten. ‘Ibr, para-tbc en bvd zijn ziekten die we in Zweden niet kennen en salmonella is er ook amper. Door de grote oppervlakte van Zweden is de dierintensiteit heel laag en daarmee ook de infectiedruk. Dat betekent ook een hogere weerstand van de koeien.’

Aan de ander kant komen klauwproblemen wel wat vaker voor, ervaart de dierenarts. ‘Veel Zweedse ligboxstallen hebben een dichte vloer en in combinatie met het warme stalklimaat zien we meer mortellaro, stinkpoot, tyloom en tussenklauwontsteking.’

Al met al blijkt de levensduur van de Zweedse koe (Zweeds roodbont en hf scoren gelijk) niet hoog. Met gemiddeld twee en een halve lactatie en een levensproductie van zo’n 20.000 liter melk ligt die onder het Nederlands gemiddelde.

‘Er valt in Zweden veel te verdienen door de levensduur te verbeteren’, weet de

Zweden in een notendop Zweden is in oppervlakte elf keer zo groot als Nederland, er wonen 9 miljoen mensen en er lopen 346.000 melkkoeien op zo’n 5000 melkveebedrijven.

Gemiddeld dus zo’n 70 koeien per bedrijf, die een gemiddelde productie realiseren van 8300 kilo melk per lactatie. Het landenquotum wordt door de Zweedse melkveehouders voor zo’n 70 procent volgemolken, terwijl de verwachting is dat het aantal bedrijven de

dierenarts, die de oplossing vooral in de voeding ziet. ‘De koeien krijgen nat en zuur kuilvoer en de krachtvoergift wordt opgevoerd tot wel 18 tot 20 kilo per dag. Een supersnel rantsoen dus.’

Apotheek los van dierenarts Antibioticaresistentie is in Zweden een hot item, vandaar dat al jaren het beleid is matig antibiotica gebruiken. ‘Excenel mag hier al jaren niet meer. En bij een behandeling nemen we altijd eerstekeus antibiotica, penicilline dus, en geen Neopen’, aldus Van der Beek, die aangeeft dat de apotheek voor de medicijnen losstaat van de dierenarts. ‘Ook daardoor ligt het gebruik in Zweden op een heel laag niveau. Maar we hebben hier ook weinig pluimvee en varkens’, noemt hij als belangrijk verschil in totaal antibioticagebruik met bijvoorbeeld Nederland. ‘Landen met veel van deze diersoorten hebben ook een hoger antibioticagebruik.’

Een uitzondering op de regel van het behandelen door de dierenarts is trouwens

komende jaren nog zal halveren. Het merendeel van de Zweedse koeien staat op een grupstal. Ongeveer een derde van de koeien in Zweden wordt gehouden in een ligboxenstal. Dat zijn vaak stallen met dichte vloeren, want dieper dan één meter mogen de Zweedse veehouders niet de grond in. Jaarlijks halen melkveehouders twee tot drie sneden gras van hun land. Mais wordt er amper verbouwd.

het droogzetten. Dat doen veehouders zelf. Met een tankmelkcelgetal dat gemiddeld in Zweden rond de 200.000 cellen per milliliter ligt en een klinisch mastitispercentage tussen 10 en 15 procent per veestapel per jaar, bekijken veehouders zelf welke koeien ze droogzetten. ‘Ik adviseer om niet met antibiotica droog te zetten als het individueel celgetal lager dan 200.000 cellen per ml is en de koe geen mastitisgeschiedenis heeft.

Hier zijn we in Zweden niet zo streng mee als bijvoorbeeld in Denemarken, waar bacteriologisch onderzoek de basis is voor droogzetten met antibiotica.’

Waar Denemarken voor de Zweden altijd het voorbeeld is geweest op het gebied van diergezondheid, verwacht de dierenarts dat het beleid in de toekomst wel wat soepeler zal worden. ‘Ik schat in dat veehouders in de toekomst meer zelf mogen behandelen, mits er een contract met een dierenarts is. Zelf houd ik niet van zo’n controlerende taak, ik hoop meer op een begeleidende en adviserende taak van de dierenarts.’ l

V E E T E E LT

VX04_buitenl rep zweden.indd 59

MAART

1

2 0 1 3

59

04-03-13 13:58

I N G E Z O N D E N K E E S

VA N

B R I E F

V E L Z E N

Op deze plek kunnen lezers hun mening geven over actuele onderwerpen of reageren op in Veeteelt verschenen artikelen.

Zelf een bijdrage leveren? Schrijf de redactie van Veeteelt of e-mail: veeteelt@crv4all.com.

Kans op honderdtonners bij nazaten van Etazon Laurel en Etazon Labelle het grootst

Kees van Velzen, fokkerijanalist

Levensduurtoppers nader bekeken H

et recent verschenen CRV-jaarverslag ‘Koeien en bedrijven in cijfers’ is voor liefhebbers een interessante bron van informatie. Terecht is er nu meer aandacht geschonken aan levensproducties en duurzaamheid. Op dit gebied mag Nederland zich met gepaste trots als wereldleidend fokkerijland beschouwen.

Bij de vaders van de honderdtonners is het geen verrassing dat Sunny Boy met 1784 dochters bovenaan staat.

Op deze prestatie wordt vaak gereageerd met de opmerking dat door het enorme aantal dochters in zijn fokwaarde (218.000) het ook te verwachten was dat Sunny Boy de ranglijst met honderdtonners zou aanvoeren. Daarom is het interessant om een ranking te maken door per duizend fokstierdochters het aantal honderdtonners te berekenen. Bij veel benutte vaders met minimaal 10.000 dochters ziet deze promilleranking er vervolgens uit zoals in tabel 1.

Een opmerking is dat van de stieren Very, Superstar en Triple Threat het aantal dochters in hun fokwaarden onbekend is en daarom niet meegenomen is in de tabel. Met name Very en Superstar zouden zeer hoog geëindigd zijn.

Tabel 1 – Stieren met meer dan 10.000 dochters waarvan een hoog promillage de grens van 100.000 kg melk passeerde

Voorbeeld van een honderdtonner van Laurel: Geertje 375 van familie Hamming uit Almelo

aantal dochters aan(x 1000) tal

stier Laurel Labelle Addison Ronald Tops Novalis Marconi Aldo Celsius Z. Royal Sunny Boy Luxemburg Lexus

60

Blackstar (12), Marlin (11), Rudolph (11) en Delta Koeman (10) genoemd worden.

Uit de tabel blijkt dat Laurel en Labelle de echte duurzaamheidskanonnen zijn.

Maar de nummers drie en vier, Addison en Ronald, voegden afgelopen jaren nog elk forse aantallen honderdtonners (Addison 92, Ronald 80) aan hun totaal toe.

De verwachting is dat hun promillages nog verder zullen stijgen.

De familiebanden in de top zijn opvallend. Laurel, Marconi en Koeman zijn alle drie zonen van Blackstar. Zandenburger Royal is een zoon van Sunny Boy, terwijl Labelle, Lexus en Koeman via hun moeder Bell Stream zelfs halfbroers zijn.

In de middenmoot van deze ranglijst zijn er ook goede verervers met promillages van 4 tot 7. Lava (7), Bernard (7) en Lord Lily (7) krijgen er komende jaren vast nog honderdtonners bij en zullen gaan stijgen. Min of meer vaststaande cijfers zijn er voor F16 (6), Starbuck (6), Graton

Het Nederlands gemiddelde schommelt tussen de een en twee honderdtonners per duizend fokstierdochters. Een promillage van 8 is daarom uitstekend.

In de categorie 5000 tot 10.000 dochters – deze staan niet in de tabel – mogen ook

Tabel 2 – Drie groepen stieren met verschillende promillages aan hondertonners en enkele van hun fokwaarden

groep hoog midden laag

promille hoog100 tonners temaat uiers 12 4,4 0,6

100 98 101

100 95 96

benen 101 99 97

vruchtlaatbaarheid rijpheid 102 102 100

103 100 97

verandering celcelgetal getal 1e –> 3e lijst 103 98 97

+2,5 +1,0 –1,6

honderaantal tonners/ honderdaantal Hondertondochters tonners 1000ners/1000 honderd-

11 32 17 20 103 13 41 15 65 20 218 16 11

V E E T E E LT

Addison nog niet aan de top

176 442 203 227 1131 143 445 141 581 166 1784 128 89

MAART

VX04_100-tonners en bloempjes.indd 60

16 14 12 11 11 11 11 9 9 8 8 8 8

1

2013

04-03-13 13:11

K O E I E N B L O E M P J E S

(6), Cash (5), Esquimau (5), Jabot (4), Constantijn (4) en Carousel Amos (4).

Onder aan de ranglijst met minimaal 5000 fokwaardedochters vinden we de teleurstellingen. Inspiration (2), Ned Boy (2), Mascot (2), Luke (2), Marker (1), Southwind (0,9), Scotty (0,8), Boudewijn (0,9), Tornedo (0,5) en Prima (0,3). Ook hier zijn duidelijke verwantschapsbanden te zien. Ned Boy is de vader van Mascot en hij duikt ook op in de bloedvoering van Marker en Luke. Southwind en zijn zoon Tornedo blinken evenmin uit. Ook de Valiantzonen Scotty, Inspiration en Prima bleken niet succesvol.

Verandering in celgetal Wellicht belangrijker dan deze historische cijfers is de vraag of we in een vroeger stadium stieren met een grotere kans op duurzaamheid kunnen opsporen. Daarom heb ik een vergelijking gemaakt van de vererving van de tien topstieren met gemiddeld 12 promille, de middengroep met gemiddeld 4,4 promille en de matig presterende stieren met minder dan 1 promille.

Wie tabel 2 bestudeert, ziet de terechte selectie op uiers en benen bij een gemiddelde hoogtemaat. Het verschil in vruchtbaarheid is minder bepalend dan laatrijpheid en celgetal. Opvallend is ook dat alle tien topstieren een verbeterd celgetal van de eerste naar de derde lactatie laten zien met een gemiddelde van +2,5. Daarentegen tonen zeven van de tien slecht scorende stieren een teruggang in celgetal, samen zelfs gemiddeld –1,6.

Een voorzichtige conclusie zou zijn dat wanneer er in een zo vroeg mogelijk stadium naar de ware duurzaamheidsverervers wordt gezocht, naast benen en uiers vooral laatrijpheid, celgetal en zeker de celgetalverandering moeten worden meegenomen. Deze laatste kenmerken zijn immers betrouwbaar bekend na de derde lactatie. l

Jack van Messel, vleeshandelaar: ‘Wie vegetarisch is en melk drinkt, heeft onvoorstelbaar veel dierenleed op z’n geweten.’ (NRC)

Ankie Wijnen, melkveehoudster te AstenHeusden: ‘Als ik op mijn knieën bij een kalf zit dat slecht drinkt en alle mogelijke moeite doe om er wat melk in te krijgen, weet ik toch zeker dat we niet met massaproductie bezig zijn. Ik ben trots op onze sector en iedereen mag komen kijken hoe onze melk geproduceerd wordt.’ (NO)

ontdekking gedaan. Er wordt al gezegd dat die de aarde gaat redden. Runderen, zo is ginder uitgevonden, kunnen gras eten.

Dat wisten de moderne Amerikanen niet. Nooit door Nederland gefietst, die lui, en nooit boven Nederland uit het raampje gekeken.’ (LC)

Max van Tilburg, secretaris Blaarkopstichting: Piet Boer, voorzitter FrieslandCampina: ‘De productie van meer vet doet een grote aanslag op het lichaam van de koe. Extra eiwit is juist veel gemakkelijker te produceren. Vanuit een oogpunt van dierenwelzijn is dat juist helemaal niet verkeerd.’ (Bv)

‘Zeker voor veehouders die niet streven naar een maximale, maar een optimale productie biedt de blaarkop mooie mogelijkheden. Er is niet een ras zaligmakend, maar de praktijk wijst uit dat de blaarkop het verdient een rol te spelen in het rijtje rassen die passen om mee te kruisen.’ (dB)

Kees Romijn, voorzitter vakgroep Melkveehouderij LTO: ‘Als je wilt dat koeien langer meegaan, dan moet je iets doen aan problemen met de klauw- en uiergezondheid.

Want dat zijn de belangrijkste redenen voor gedwongen afvoer.’ (Bw)

Geert Kuiper, melkveehouder en assistent-schaatstrainer: ‘Als er wat aan Sven Kramer mankeert, zie ik het meteen.

Het is eigenlijk net als thuis op de boerderij. Als ik tussen de koeien loop, zie ik ook op slag wanneer er iets mis is.’ (LC)

Johan Gast, melkveehouder te Sibculo: ‘Ik ga ervan uit in mijn eentje een miljoen liter te kunnen melken. Meer wil ik niet, want dan ben ik aangewezen op personeel. En 9000 liter melk per koe vind ik voldoende.

Gezonde koeien vind ik belangrijker dan de laatste liters melken.’ (Vr)

Dirk Endendijk, voorzitter FHRS: ‘Vroeger was de boer ervan afhankelijk of de ki wat in een stier zag of niet. Straks weet hij met genomics – voor wat dat waard is – precies wat hij in huis heeft en dan kan hij zo’n stier verkopen aan de hoogste bieder.’ (Mm)

Arjen van Veelen, columnist:

Peter Aalberts, melkveehouder te Giethoorn: ‘Ik zie graag oude koeien in de afstamming. Bloedlijnen die dat hebben, geven overigens geen garantie op een hoge levensproductie. Geduld is de enige manier om het zeker te weten.’

(Mm)

Jack van Messel: ‘Als het in Nederland over dierenwelzijn gaat, krijg je het verhaal van een hobbyboer, die zijn koeien gehoornd bij elkaar in de wei zet. Dan denk ik als professional: ben ik nou gek? Ze verwonden elkaar en dat doet hartstikke pijn! Om nog maar te zwijgen van de beurse plekken in de dure billen...’ (NRC)

Wouter Klootwijk, columnist en tv-maker: ‘In de Verenigde Staten is een

‘Vroeger was het “Melk is goed voor elk”, een vrij boude stelling die gebracht werd zonder een spoortje twijfel. Nu echter krijgen we geen dogma’s meer, maar een open vraag: ga je wellicht sneller fietsen van melk?

Deze reclame anticipeert op de scepsis van de moderne consument.’ (dV)

Peter Aalberts: ‘Als een door mij gefokte stier in de fokperiode opnieuw wordt gebruikt, ben ik tevreden. Ik zou graag nog eens een verbeterde versie van Tops of Sunny Boy of een combinatie van die twee willen fokken.’ (Mm)

Wouter Boon, reclamestrateeg: ‘Misschien is melk toch een sprookje. Zouden die kritische geluiden over melkoverschot en boeren die gesteund moeten worden met twee glazen melk per dag, kloppen? Ik ga het steeds meer geloven.’ (Af)

Bronnen: NRC Handelsblad (NRC), Boerderij vandaag (Bv), Boerderij weekend (Bw), Leeuwarder Courant (LC), de Voor (Vr), Nieuwe Oogst (NO), de Blaarkopper (dB), Melkveemagazine (Mm), de Volkskrant (dV), Adformatie (Af) V E E T E E LT

VX04_100-tonners en bloempjes.indd 61

MAART

1

2 0 1 3

61

04-03-13 13:11

AL MÉÉR DAN 9.500 VEEMANAGERGEBRUIKERS

DE STERK VERBETERDE VEEMANAGER Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten.

Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter!

• Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens.

• Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen.

• Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld.

• Uitgebreid met detail dier.

• Zeer gebruiksvriendelijk.

• Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig.

Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440.

Bekijk de infographic op de website.

CRV4ALL.NL

038-13 VeeMngr-NL.indd 1

04-02-13 09:31

B O E R E N G E LU K

H E T

G E L U K S M O M E N T K R I S

VA N

D E S I M P E L

Bijschaven tot in perfectie ‘Het afgelopen jaar stond ik op oudjaarsdag aan het begin van de avond nog in de stal om twee koeien te bekappen. Ik bekap al jaren zelf koeien die droog gaan of een klauwprobleem hebben.’

‘Bekappen moet secuur en rustig gebeuren, je mag niet bruut te werk gaan. Ik gebruik een haakse slijper met daarop in plaats van een messenschijf een schuurpapier met grove korrel. Zo kan ik de klauw precies bijschaven zoals ik het wil. Ik heb iets meer gereedschap dan de gemiddelde veehouder denk ik: bandages, sprays, blokjes, mesjes en reservemesjes.’

‘Vanwege rugproblemen komt nu één keer per jaar de klauwverzorger voor de koppelbehandeling. Voor de koeien vind ik die dag best stressvol. Het moet namelijk vooral snel klaar. Zelf kan ik de tijd nemen. Het voelt goed om een koe op perfect bijgewerkte klauwen te zien wegstappen. Een koe met pijn presteert minder, maar een koe met goede klauwen blijft heel lang lopen.’

Kris Desimpel (38) melkt 80 koeien in Ledegem (B.)

V E E T E E LT

VX04_boerengeluk.indd 63

MAART

1

2 0 1 3

63

04-03-13 13:58

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL Voor al uw showartikelen en meer!

Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar LAVA3, ligboxstalstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,65 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

NIEUW!

Livestock Show Equipment Erica Rijneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

Xsires crossbreeding b.v.

Tel.: 0566-622765

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Rasino, één van de allerbeste Rau-zonen! bevruchting +7

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w.xs i re s . c om in f o @xs i re s . c om

EIWIT TOPPER

TORRER aAa 534126

Genoeg van de hoge voerkosten?

Breng hier vandaag nog verandering in!

Kijk op lagevoerkosten.nl

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

STUDIEREIZEN 2013 ALBERTA & USA 24/5 13 dgn € 2190 PORTUGAL 19/6 4 dgn € 680 IERLAND 24/6 4 dgn € 670 DUITSLAND (bus) 29/6 7 dgn € 690 FRANKRIJK (bus) 27/8 5 dgn € 490 SCHOTLAND 2/9 6 dgn € 890 KROATIË&VENETIË 9/9 7 dgn € 950 ITALIË 24/9 4 dgn € 690 HONGARIJE 30/9 5 dgn € 700 NZ & AUSTRALIË 25/11 21 dgn € 3490 www.henkvandamstudiereizen.nl Tel.: 0527-271072

+ 0,29% EIWIT

Veehouders opgelet!

• roosters opruwen • voergoot coating • plex-top melkstalvloeren

•Veel kracht en inhoud •Super benen •Celgetal 107 •Dochtervruchtbaarheid 101

Torrer maakt inkruisen overbodig!

ndd 1

VEECOM

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-432343/421729 Fax. 0598-432806 www.veecom.nl E-mail: info@veecom.nl

64

V E E T E E LT

03 mrt 1_koeriertjes2013.indd 64

MAART

1

multiservice

31-05-2012 13:53:24

Geesbrug Tel.: 0524-291637 Fax: 0524-291687 www.gavdsleenkunststofvloeren.nl

EEN BEGRIP IN ANTISLIP

2013

05-03-13 13:31

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

g hebben voor toepassing tra Feed Ingredients BV peerstra.com

stra.com

g hebben voor toepassing tra Feed Ingredients BV peerstra.com gram

g hebben voor toepassing

tra Feed Ingredients BV stra.com

mte

peerstra.com

stra.com gram

mte gram

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ail@speerstra.com, www.speerstra.com

FOKVEEVEILING ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

Cloppenburg

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur

• Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies • Top exterieur

450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 7 stuks jongvee.

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

ail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer

31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ail@speerstra.com, www.speerstra.com

www.speerstra.com

ERKENDE ET-TEAMS

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

www.dekstieren.nl

per koe per jaar

GOED

Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

BEST

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

woensdag 27 maart in de IJsselhallen te Zwolle Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50

V E E T E E LT

03 mrt 1_koeriertjes2013.indd 65

Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl www.embryosale.com

+€100,–

BETER

www.dairystars.com

Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN

MAART

1

2 0 1 3

65

05-03-13 13:16

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 806 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

Zzp’er zoekt werk in de melkveehouderij.

Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

EU-erkend ET-team (nl-126)

Wilt u gebruikmaken van mijn diensten?

Bel Marc van Wijnen uit Well (Gld.) 06-12680260

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl

Postbus 160, 8530 AD Lemmer, The Netherlands Phone: +31(0)514 569001, fax +31 (0)514 569002 E-mail: mail@speerstra.com, Website: www.speerstra.com

Opgavebon Koeriertjes Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg goedkope manier van adverteren.

Onderstaande bon uiterlijk 14 dagen vóór verschijning van het nummer waarin u wilt plaatsen zenden aan: Veeteelt, postbus 454, 6800 AL Arnhem. Telefonische opgave is ook mogelijk onder nummer (+31) (0)26 38 98 806 of per fax via (+31) (0)26 38 98 824.

Tekst: één letter of leesteken per hokje, na elk woord een hokje openlaten.

Naam:

Prijzen: zw/w: € 5,25 per regel, één steunkleur: € 6,25 per regel, full colour: € 7,25 per regel Straat: Postcode:

Plaats:

Land:

Tel.:

u kunt uw Koeriertje ook via e-mail zenden naar: jannet.fokkert@crv4all.com

66

V E E T E E LT

03 mrt 1_koeriertjes2013.indd 66

MAART

1

2013

05-03-13 13:25

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

Quotum ABC

G O E D

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

GEVRAAGD EN AANGEBODEN

 LEASEMELK 2013/2014  KOOPMELK 2013/2014  TOESLAGRECHTEN

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Ook buiten kantooruren bereikbaar

MET SPOED GEVRAAGD: • TOESLAGRECHTEN • LEASEMELK • KOOPMELK • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

AANGEBODEN:

LANDBOUWFOLIE 2009 3 LANDBOUWFOLIE RECYCLING RECYCLING 2011 2009 2011 3 LANDBOUWFOLIE RECYCLING 2011 2009 3

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA • MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • TOESLAGRECHTEN: € 288,- t/m € 4.950,- PER RECHT • KOOPMELK: 4,092, 4,323, 4,186 LBR

Wij betalen voor grotere Wij betalen voor grotere hoeveelheden Wij betalen landbouwfolie!!! voor grotere hoeveelheden landbouwfolie!!!

Informatie: Tel. 0575 - 568 310 hoeveelheden landbouwfolie!!!

Informatie: Tel. 0575 - 568 310 Fax 0575 0575 -- 568 568 310 315 Informatie: Tel. Fax 0575 - 568 315 info@dalyplastics.nl Fax 0575 www.plasticrecycling.nl - 568 315 info@dalyplastics.nl www.plasticrecycling.nl

info@dalyplastics.nl

www.plasticrecycling.nl

VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE!

BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

V E E T E E LT

VX04_P67AOG.indd 67

MAART

1

2 0 1 3

67

05-03-13 13:28

V O ER

V O O R

B O E R

Ruim 27.000 aankoopprotocollen uitgevoerd door DGZ

Voersector opgeschrikt door aflatoxinen In een partij mais afkomstig uit Servië zijn verhoogde waarden van de schimmelgifstof aflatoxine aangetroffen.

Een deel van de partij is verwerkt door diverse veevoerleveranciers in Duitsland en in Nederland. Het besmette veevoer is waarschijnlijk bij zo’n 3500 tot 6500 veehouders geleverd. In Nederland is het voer tot zover bekend alleen geleverd aan varkenshouders. Wel zijn bij twee Nederlandse melkveehouders zo’n zes weken geleden verhoogde aflatoxinewaarden in melk aangetroffen. Inmiddels zijn die waarden weer gedaald en leveren de veehouders de melk weer. Er is geen verband met de bewuste partij mais. In Duitsland is de besmetting ook aan het licht gekomen via verhoogde waarden in melk.

De partij mais bevatte 0,204 milligram per kilogram aflatoxine. De toegestane hoeveelheid is 0,02 milligram. Het ongewone weer in Servië zorgde voor extreme groei van de schimmel die aflatoxine produceert.

Reguliere controles van veevoergrondstoffen moeten ervoor zorgen dat dergelijke partijen voer worden afgekeurd.

Hoe deze partij toch (gedeeltelijk) in veevoer is verwerkt, wordt onderzocht. Alle reguliere controles, van zowel melk als voer(grondstoffen) worden verscherpt.

Veel variatie in mineralen melkvee Er zit veel variatie in de selenium- en jodiumvoorziening van het Nederlandse melkvee, zo blijkt uit de eerste uitslagen van tankmelkonderzoek op mineralen van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD).

Voor selenium liggen de gevonden waarden in de tankmelk op de 550 onderzochte bedrijven tussen de 10,5 en 70 microgram per liter melk, met een gemiddelde van 23,8.

Het gewenste niveau ligt tussen de 20 en 35 microgram.

68

VX04_vvb.indd 68

V E E T E E LT

MAART

Voor jodium zijn de gevonden verschillen nog groter, van 20 tot 1430 microgram per liter melk. Het gewenste niveau voor jodium is tussen de 100 en 300 microgram. Het gemiddelde is 215 microgram, dat is volgens de GD aan de hoge kant. Uitschieters naar boven komen waarschijnlijk door jodiumhoudende dip- of spraymiddelen. Waarden boven de 300 microgram zijn volgens de Nederlandse warenwet niet toegestaan.

1

Het aantal rundveehouders in Vlaanderen dat het aankoopprotocol toepast om de insleep van dierziekten te vermijden, zit duidelijk in de lift. Dat meldt Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ).

Het aankoopprotocol, dat tot stand is gekomen dankzij de financiële ondersteuning van het Sanitair Fonds, loopt ondertussen twee jaar.

Eind 2011 lag de balans op ongeveer 18.500 protocollen. In 2012 zijn er 27.000 aankoopprotocollen uitgevoerd, afkomstig van 4696 rundveebedrijven. In totaal werden er in Vlaanderen 226.021 dieren verhandeld in 2012.

Uit de resultaten van de ruim

24.000 uitgevoerde protocollen op binnenlandse aankopen bleek dat ongeveer 8,4 procent van de aangekochte runderen drager was van het ibr-veldvirus. Voor neospora, de belangrijkste oorzaak van besmettelijke verwerpingen, scoorde ongeveer 9 procent positief op antistoffen, terwijl 0,7 procent voor paratuberculose positief was. Voor deze beide ziekten is de trend licht dalend ten opzichte van 2011.

Het verschil is echter miniem, zodat het voorbarig is om hier conclusies uit te trekken. Bijna 1 procent van de onderzochte dieren in aankoop was drager van het bvd-virus, tegenover 0,9 procent in 2011.

Trekkers moeten in de toekomst een kentekenplaat hebben

LTO verbolgen over verplicht kenteken De Tweede Kamer heeft zich in februari geschaard achter een motie van PvdA-kamerlid Attje Kuiken om een kenteken te verplichten voor tractoren en landbouwvoertuigen. De Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) is boos over de aangenomen motie. Volgens LTO leidt een verplicht kenteken tot een lastenverzwaring van 49 miljoen euro per jaar, terwijl het als losse maatregel niet bijdraagt aan de verkeersveiligheid. Volgens LTO is er een prima alternatief voor een verplicht kenteken, namelijk een vrijwillige herkenningsplaat.

Loonwerkorganisatie Cumela juicht het verplichte kenteken juist toe. Een kenteken maakt het mogelijk om snelle trekkers te onderscheiden van langzame. Snelle trekkers kunnen straks worden gescheiden van fietsers op de parallelweg door ze op de hoofdbaan te laten rijden. LTO reageert verbolgen. Dossierhouder namens LTO Herman van Ham: ‘Hierbij speelt concurrentie in het transport op de weg een rol. De rekening komt nu terecht bij boeren en tuinders.’

2013

05-03-13 13:11

Praktijkcijfers: verband lactose en celgetal Melkveebedrijven met het hoogste lactosepercentage in de melk hebben het laagste celgetal. Dat blijkt uit een inventarisatie van veevoerleverancier AgruniekRijnvallei naar aanleiding van het voornemen van FrieslandCampina om voor lactose te gaan betalen (zie tabel 1). Bedrijven met het hoogste lactosegehalte hebben ook het laagste eiwitgehalte en de hoogste bsk. De tussenkalftijd en het lactatiestadium verschillen volgens AgruniekRijnvallei nauwelijks.

Wim Boschloo, nutritionist bij AgruniekRijnvallei, laat weten dat de verschillen groter zijn dan verwacht. ‘Het is dus belangrijk om koeien een goede lactatiestart te laten maken en de uiers gezond te houden. Als de melkfabrieken gaan uitbetalen op lactose, komt daar een financiële prikkel bij.’

Volgens Boschloo is het lactosegehalte in de melk een goede parameter voor gezondheid. AgruniekRijnvallei wil in de weideperiode eenzelfde vergelijking maken.

Tabel 1 – Melkparameters van 375 klanten van AgruniekRijnvallei, gegroepeerd naar hoeveelheid lactose in de melk (75 bedrijven per groep)

groep groep 1 groep 2 groep 3 groep 4 groep 5

% lactose

% eiwit

celgetal (cellen per ml)

bsk

4,61 4,57 4,54 4,51 4,44

3,57 3,58 3,59 3,60 3,62

148.000 149.000 169.000 176.000 200.000

43,2 41,4 41,4 36,6 37,5

Eerste Vlaamse producentenorganisatie Vlaamse melkveehouders die melk leveren aan Danone Hombourg Recolte (DHR) hebben zich deze week officieel verenigd in producentenorganisatie ‘Beste Melk’. Het is de eerste in de Vlaamse zuivelsector.

De oprichting van de producentenorganisatie (PO) is geen reactie op het nieuws dat DHR de melkaanvoer gaat herstructureren, legt voorzitter Johan Hillen uit. ‘Dit is de afronding van een proces dat al meer dan een half jaar loopt. We zijn begonnen met een reflectiegroep en dat is nu uitgegroeid tot

deze PO.’ De PO is mede tot stand gekomen in overleg met DHR. ‘Een PO werkt niet als het van één kant komt’, legt Hillen uit. ‘De oprichting van de PO past binnen de filosofie van DHR om steeds meer in ketenstructuren te werken.’

De PO zal namens de leden onderhandelen over leveringsvoorwaarden. Inmiddels zijn 110 van de circa 200 leveranciers lid van de PO, Hillen verwacht dat dit aantal zal stijgen. De eerste uitdaging voor de PO is bekend: de genoemde herstructurering van de melkaanvoer.

Gemiddeld bedrijf in het Noordoosten van de Verenigde Staten telt 97 melkkoeien

Melkveebedrijven VS onder de 50.000 De Verenigde Staten telden vorig jaar 49.331 melkbedrijven die een vergunning hadden om melk te produceren.

Daarmee duikt het aantal bedrijven voor het eerst onder de grens van 50.000, zo meldt het tijdschrift Hoard’s Dairyman.

In 1992 waren er nog 131.509 bedrijven in de VS, dat betekent een terugval van 62 procent in 21 jaar. In dezelfde periode steeg het aantal koeien per bedrijf van 74 naar 187. Daarbij zijn grote regionale verschillen te zien. In het Midwesten, waaronder de staat Californië valt, worden gemiddeld 949 koeien gemolken. In het Noordoosten, met daaronder de staat Wisconsin, ligt de gemiddelde bedrijfsgrootte op 97.

Van de belangrijke melkveestaten met meer dan 950 bedrijven was de terugval van het aantal bedrijven vorig jaar in Texas het grootst. Daar sloot 15,3 procent de staldeuren, terwijl in Wisconsin 5 procent van de bedrijven (610 bedrijven) stopte met melken. De staat Washington vormde een positieve uitzondering: daar nam het aantal bedrijven toe met tien stuks.

Discussie over robotopstelling De nieuwste blog van Jan Teade Kooistra op melkweg2020.nl blijkt voer voor een levendige discussie. Aan de hand van de tekeningen van de stal hebben meerdere lezers vragen over de opstelling en afmetingen. Kooistra neemt zelf enthousiast deel aan de discussie en beantwoordt vragen.

Onder andere de looplijnen van de koeien vanuit bijvoorbeeld het strohok of de separatieruimte vormen een discussiepunt. Meerdere keren wordt ver-

wezen naar het hekkenplan dat meer inzicht geeft in het koeverkeer. Ook zijn er vragen van lezers over de schone route voor de veehouder en de afmetingen rondom de robot.

De discussie laat maar weer eens zien dat de ideale stal niet bestaat, maar dat het leuk is om erover te discussiëren.

Bent u nieuwsgierig en wilt u meediscussiëren?

Kijk op melkweg2020.nl

V E E T E E LT

VX04_vvb.indd 69

MAART

1

2 0 1 3

69

04-03-13 13:56

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

8 maart Wintershow UFF te Houten (U.) 9 maart FDV-winterkeuring te Pesse (Dr.) Zuid-Nederlandse wintershow te Asten-Heusden 9 maart (N.Br.) 13 maart Excellentschau te Leer (Duitsland) Wintershow West-Brabant te Etten-Leur (N.Br.) 15 maart Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) 16 maart 20 maart Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) 20 maart Wintershow te Lochem (Gld.) 23 maart 27 maart Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.) 4-6 april Eurogénétique te Epinal (Frankrijk) 5 april Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.) 6 april Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 6 april NK veebeoordelen voor studenten te Meppel (Dr.) Saksische Holsteindagen te Leipzig (Duitsland) 25-28 april E urogenes Summer Sale, JK Eder te Woudrichem 25 mei (N.Br.) Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.) 1 juni 12-13 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland) 15 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.) 22 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) 3-4 juli 4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken) 5 juli L uxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxemburg) Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië) 26-29 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude 27 juli Dierenshow te Drenthe (Dr.) 3 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.) 5 augustus Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) 10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) 10 augustus 10-13 september Space te Rennes (Frankrijk) 1-5 oktober World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) 9-11 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg 29-31 oktober (Ov.) 1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) Agribex te Brussel (België) 3-8 december 6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) HHH-show te Zwolle (Ov.) 7 december

Ned er lan d Agrifirm...............................4 AI Total..............................16 Akzo Nobel........................25 Barenbrug....................15, 55 Boehringer-Ingelheim........21 Bosch beton.......................25 BUC Holland......................55 CRV...11, 36, 37, 38, 39, 54, 62 Daly Plastics.......................67 Ebbers Metal Works..........15 Gantvoort, ’t......................67 Heemskerk..................10, 40 KI Kampen...........................3 K+S Benelux BV.................10 Lely...................................28 Limagrain............................2 MBS Beton........................28

MSD Animal Health...........72 Pfizer.................................71 Quotum ABC.....................67 Remon...............................54 Rotogrind..........................54 Ruma-VSM........................54 Semex.................................6 Strooiselbedrijf Sinnige.......15 Swaans Beton....................40 VDK..................................55 Veeteelt-website................50 VisscherHolland.................44 Vredo................................44 Bijsluiter: Denkavit

VOORUITBLIK

R en d em en t en win t er shows Maart 2 (21 maart) – In de special staat Veeteelt stil bij het onderwerp rendement.

Wat is het rendement van optimaliseren, of van plankgas groeien? Daarnaast maakt Veeteelt een toer langs de diverse wintershows en start een tweeluik over bvd. En is het economisch aantrekkelijk om door te melken? In Veeteelt de resultaten van een onderzoek.

In t er b u l l en klim aat

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

April 1 (12 april) – Veeteelt publiceert in het eerste aprilnummer de nieuwe Interbullfokwaarden. Wie staat er bovenaan en komen er nieuwe stiervaders bovendrijven?

Vanwege de indexdraai valt Veeteelt een dag later in de bus dan normaal. Ook gaat een serie over klimaatneutraal boeren van start.

w w w. veeteelt. n l 70

V E E T E E LT

VX04_agenda.indd 70

MAART

1

2013

04-03-13 13:05

VX04_p71.indd 40

04-03-13 09:31

VX14_p68NED.indd 68

07-09-2012 10:22:30