Vt nov1 2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 30

N R.18

NOVE MBE R 1

2013

I N D I T N U M M ER

S PE C I A L K E N N IS O N T W IK K E L IN G

H U ISV ESTIN G

FO KKERI J

Agrarisch onderw캐s zoekt naar afstemming met bedr캐fsleven

Hogere stikstofverliezen in vr캐loopstal

Topspeed Kodak in jongste ki-jaar meestgebruikte stier

VX18_cover.indd 2

04-11-13 14:47

een gezonde start

met het Kaliber® Jongvee Plan

Het Kaliber ® Jongvee Plan is een uitgebalanceerd jongvee-opfokprogramma voor een gezonde start bĳ de ontwikkeling van uw kalveren. Het programma zorgt uiteindelĳk voor DUURZAME MELKKOEIEN met een HOGERE LEVENS PRODUCTIE. En dat is weer goed voor uw rendement! Wilt u ook een optimale start voor uw kalveren? Neem dan contact op met één van onze specialisten of kĳk op WWW.DE-HEUS.NL

WWW.DE-HEUS.NL dhv13010_marketing_kaliber_veeteelt_210x297.indd 1 VX14_p63.indd 63

06-09-13 16:41 09-09-13 15:38

VX15_p03.indd 3

24-09-13 10:06

Clerane

Fustead Al Scooby Do-ET

beste gezondheidskenmerken: 107 UGH en pinkenstier

de stier voor Oman en Jocko bloedlijnen

hoog exterieur

Melarry Al McKenna

SHOT AL…

WWS_2013_09_Advertentie_Veeteelt_Liggend_WWS 23-09-13 12:13 Pagina 1

Meer melk uit voer PensEfficiënt > Gezonde pens > Goede voerefficiëntie > Optimale productie Meer weten? www.pensefficient.nl of T 088 488 10 12

AgrF_PensEfficient_adv_A4.indd 1 VX18_p04.indd 4

02-10-13 09:31 09:35 05-11-13

I NHOUD

RUBRIEKEN

7 8 15 47 49 53 60 62

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: jager Koeienbloempjes Dierenartspraktĳk: uiersmet Boerengeluk: machineonderhoud Voer voor boer Agenda R E P O R TA G E S

18 Wilco van der Waaĳ legt focus op het maken van goede combinaties 40 Ierse ondernemingen zetten nieuw melkveebedrĳf op als proefbedrĳf voor starters 54 Reuter Dairy in VS gebruikt geen antibiotica ondanks productie van 14.000 kg melk per koe

Special Kennisontwikkeling

Interview Fokken op efficiëntie

Agrarisch onderwĳs zoekt nieuwe manieren om lessen bĳ de praktĳk aan te laten sluiten.

CRV introduceert twee aan duurzaamheid gerelateerde fokwaarden op de kaart.

HUISVESTING

22 Stikstofverlies uit vrĳloopstal hoger dan uit ligboxenstal PORTRET

36 Harry Broekhuis, avonturier in de fokkerĳ KEURINGEN

39 Veekeuring Fryslân 46 Wintershow Zwolle ECONOMIE

Hoofdartikel Kodak neemt kop over van Fidelity In fors gegroeide Nederlandse inseminatiemarkt neemt voor het tweede jaar op rĳ een roodbontstier de leiding.

44 Rubriek markt: abnormale tĳd op de kapitaalmarkt

Wilco van der Waaĳ:

Abigail Ryan:

’Voor een kalf geboren is, ’Van onze beginnersfouten heb ik de volgende com- profiteren startende onderbinatie al bedacht.’ 18 nemers.’ 40

Dan Reuter: ’Bĳ een goede weerstand genezen 7 op de 10 koeien met mastitis zichzelf.’ 54

V E E T E E LT

VX18-inhoud.indd 5

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 14:03

Gezonde koeien kosten minder

GEZONDE KOEIEN KOSTEN MINDER

C: 16kosten minderC: Gezonde koeien M: 0 Y: 74 K: 57

25 M: 0 Y: 81 K: 67

C: 32 M: 0 Y: 100 K: 79

PMS: 4763

Gezonde koeien kosten minder

bot Ready

for Automation

Robot Ready

Gen-I-Beq BRAWLER

De ruim 1.000 dochters van BRAWLER bezorgen hem in Canada 2.751 LPI en 109 levensduur, waarmee hij een topper is! In Nederland / Vlaanderen scoort hij +211 NVI met +514 dagen levensduur.

Robot Ready

Built for Automation BRAWLER vererft het ideale totaalpakket; niet alleen voor productie en exterieur, maar ook op zijn gebruiks- en gezondheidskenmerken scoort hij hoge cijfers. Dit verschaft BRAWLER de status: HealthSmart.

Genetics for Life, samen werken aan een duurzame veestapelâ&#x20AC;Ś

BAXTER X SHOTTLE

NL: 0582 134 961 BE: 0478 429 113 info@semex.net

www.semex.net Semex 2013 | 08 Av Veeteelt aug.indd 1

13-08-13 16:21

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap Een kĳkje naar de melkveesector via ki-cĳfers Het recent afgesloten ki-jaar levert weer een kleurrĳk palet op aan ingezette stieren. Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ, Wichert Koopman en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

e tĳd dat de meestgebruikte topstier van Nederland met speels gemak meer dan zestig-, zeventigduizend eerste inseminaties achter zĳn naam schreef, lĳkt definitief voorbĳ. De topper van afgelopen inseminatieseizoen, Topspeed Kodak, wist niet eens de grens van veertigduizend eerste inseminaties te passeren, zo blĳkt uit het hoofdverhaal in dit nummer van Veeteelt. De snelle ontwikkelingen in de huidige fokkerĳwereld lĳken de oorzaak van die grotere spreiding in stiergebruik. Jonge stieren worden op basis van hun genoomfokwaarden slechts voor een korte tĳd ingezet, om vervolgens te worden ingewisseld voor de nieuwe generatie. Spreiding in het stiergebruik is dé manier om een teleurstelling van een individuele stier op te vangen. Kritisch kĳken naar het lĳstje meestgebruikte stieren lĳkt ook op zĳn plaats. De top tien meestgebruikte Nederlandse zwartbontstieren bevat maar drie stieren die vrĳ zĳn van O Mangenen. De invloed van stiervader

O Man in de holsteinpopulatie is in enkele jaren vliegensvlug toegenomen. De eerder genoemde spreiding in het stiergebruik ligt daarom wel een stukje genuanceerder. Er schuilt meer nieuws in de jongste ki-cĳfers. Het aantal eerste inseminaties is toegenomen en het gebruik van Belgisch witblauw voor de gebruikskruising is gedaald. Samen met de inzet van gesekst sperma, waarvan helaas geen cĳfers beschikbaar zĳn, betekent dit een toename van het aantal stuks jongvee. Met het quotumloze tĳdperk in het vooruitzicht is dat logisch, maar het voorspelt niet veel goeds voor de gemiddelde levensduur bĳ afvoer. Mochten er toch bepaalde productiebeperkende maatregelen komen, dan zal het grote aanbod vaarzen ervoor zorgen dat veel oudere koeien vroegtĳdig het veld zullen ruimen. Ze lĳken wellicht standaard, die jaarlĳkse ki-cĳfers, maar wie goed leest, kan er toekomstige ontwikkelingen in de sector uit distilleren.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

Opmerkelĳk Makers Zwitserse kaas verbieden inzet melkrobot Melkveehouders die melk leveren voor de Zwitserse gruyèrekaas, mogen hun koeien niet melken met een melkrobot. Melk afkomstig van een melkrobot kan soms ranzig van smaak zĳn en dat beïnvloedt de kaaskwaliteit volgens de kaasmakers. Geen arbeidsverlichting dus, al zal een meerprĳs van 15 tot 20 cent per kg melk veel pĳn verzachten. Gelezen op www.nieuweoogst.nu

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Alice Booĳ (40-42), Michelle Martin (54-56), Dairy Vet Shops (60) en MacccSpan (61). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX18_editorial.indd 7

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 17:03

V E E T E E LT V E N S T E R

Italiaanse titel voor Caserini Oriana Caserini F Stormatic Oriana is de nieuwe Italiaanse nationaal kampioene. De Stormaticdochter van Errera Holsteins won in Cremona het algemeen kampioenschap én de seniortitel. In beide gevallen was de vierjarige Fantasy Dado Vela (v. Bolton) van Guido en Ezio Oitana haar secondante. In 2012 sleepte Dado Vela de reservetitel bĳ de jonge koeien in de wacht. Het Italiaanse jurylid Attilio

Tocchi kende de eervolle vermelding toe aan Goldwyndochter Diode van het melkveebedrĳf Al.Be.Ro. Bĳ de jonge koeien ging de overwinning naar Goldwyndochter Bel Dory van de familie Beltramino. De reservetitel was een prooi voor Magnolia Regina van het bedrĳf La Magnolia. Regina is een proefperiodedochter van de Italiaanse fokstier Heavenly Golden Dreams.

Stormaticdochter Oriana zegeviert in Cremona

Blaarkop is ras van 2014 Het bestuur van Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) heeft de Groninger blaarkop officieel gekozen als zeldzaam ras van het jaar 2014. De SZH is voornemens om het ras door verschillende initiatieven in 2014 meer in beeld te brengen. De blaarkop biedt daar als dubbeldoelras goede mogelĳkheden toe. De SZH wil zich in 2014 meer inzetten voor het behoud van het oorspronkelĳke ras en zĳn eigenschappen. Blaarkoppen worden regelmatig gekruist met holsteins. Inkruisen van een klein deel van de populatie blaarkoppen is volgens de SZH geen probleem, maar voor behoud van het oorspronkelĳke ras is het belangrĳk dat er ook een gezonde populatie met oorspronkelĳke bloedlĳnen in stand blĳft.

Minder Franse honderdtonners

Stĳlvolle Albiorixdochters en degelĳke Vaucluses in Hardenberg De dochtergroepen van Albiorix en Vaucluse op de Rundvee- & Mechanisatie Vakdagen in Hardenberg verschilden duidelĳk. Het zestal proefstierdochters van Shottlezoon Albiorix van KI Samen was voorzien van veel capaciteit en was bĳzonder stĳlvol. Twee jaar geleden op de gelĳknamige beurs in Gorinchem waren de dochters van de roodfactorstier nog erg jeugdig, maar de tweede- en derdekalfsdieren lieten zien uit te kunnen groeien tot fraaie framekoeien met een passende mix tussen melktype en kracht. De ondiepe uiers hadden een scherpe ophangband en centraal geplaatste, wat lange spenen. Het beenwerk van de Albiorixdochters is, weliswaar passend bĳ de koe, wat grof en een fractie hakkig.

In het vĳftal fokstierdochters van Vaucluse van Genes Diffusion was de invloed van vader O Man duidelĳk zichtbaar. De gemiddeld ontwikkelde vaarzen bezaten vooral veel breedte over het totale lĳf en showden een robuuste uitstraling door een bovengemiddelde conditie en een wat gesloten ribbenpartĳ. De melkklieren van de Vauclusedochters waren van voren lang aangehecht. In achteruiers was binnen de groep wat wisseling in vulcapaciteit en ophangband, maar aanleiding om aan de functionaliteit van de uiers te twĳfelen gaf dat niet. Het beenwerk van de dochters van Vaucluse had een fractie veel bot, maar de stand gaf voldoende vertrouwen in het gebruik.

De Albiorixdochters zĳn in twee jaar tĳd uitgegroeid tot fraaie framekoeien

In het afgelopen boekjaar zĳn in Frankrĳk 601 koeien geregistreerd met een totale levensproductie van meer dan 100.000 kg melk. In het voorgaande boekjaar (31 juli 2011 tot 1 augustus 2012) telde de Franse stamboekorganisatie Prim’Holstein nog 622 koeien met een levensproductie van minimaal een ton en minstens één melkcontrole in het afgelopen boekjaar. Jocko Besne is met 41 stuks de stier die de meeste dochters in de lĳst met honderdtonners heeft. Van Heldostar staan 33 dochters in de lĳst, van Rudolph 30. Rudolph stond vorig jaar aan kop met 48 dochters.

V E E T E E LT

VX18_venster.indd 8

NOVEMBER

2013

05-11-13 17:05

Duurste dier ooit op K&L Selection Sale Met 46.000 euro was Kylie het duurste veilingnummer op de vĳftiende K&L Selection Sale. De zwaar gecontracteerde Meridiandochter uit de familie van Hammer-Creek AltaKool is daarmee het duurste dier dat ooit via de Selection Sale verkocht is. Kylie kwam in het bezit van HWH Holsteins en Koole & Liebregts. Vanwege de groeiende aandacht voor hoornloosheid selecteerde K&L voor de veiling ook vĳf hoornloze dieren. Drie daarvan kwamen in de top vĳf duurst verkochte dieren. De hoornloze Willem’s-Hoeve Marcia was het op één na duurste veilingnummer. Voor 17.000 euro ging de Fanaticdochter naar Peter Ritmeester. Gemiddeld brachten de vĳftien verkochte dieren 13.790 euro op.

Zeventien generaties op rĳ excellent De Amerikaanse Golden-Rose Atwood Ritzi is de eerste koe ter wereld met een stamboom met maar liefst zeventien excellente koeien op rĳ. Eind oktober werd de Atwooddochter ingeschreven met 90 punten algemeen voorkomen en 91 voor uier. Ritzi is gefokt door en in eigendom van Rusty Herr van het bedrĳf Golden-Rose Genetics uit de Amerikaanse staat Pennsylvanië. Ritzi is een dochter van de met 93 punten ingeschreven Oakfield Pronto Ritzi.

Tĳmen van Zessen ontving de prĳs uit handen van Steven en Iris van Dĳk, zoon en dochter van wĳlen NLVJ-erevoorzitter Alfred van Dĳk

Goud en brons voor Veeteeltredacteuren Veeteeltredacteuren Tĳmen van Zessen en Jorieke van Cappellen hebben twee belangrĳke prĳzen in de agrarische journalistiek in de wacht gesleept. Van Zessen won de Gouden Greep, de prĳs voor de beste agrarische journalistieke productie uit 2012. Hĳ kreeg de prĳs voor de serie ‘Groeien in rendement’, een zevendelige serie over rendement in de melkveehouderĳ. Volgens de jury slaagde Van Zessen erin om een reeks neer te zetten die de melkveehouder munitie geeft om zĳn accountant weerwoord te geven. Van Cappellen won de Bronzen Greep voor de meest veelbelovende jonge

journalist met haar verhaal in De Boerin over boerin Nele Verhelst die haar man verloor aan kanker. ‘De jury is zwaar onder de indruk van dit verhaal dat laat zien dat Jorieke nog veel in haar mars heeft’, aldus juryvoorzitter Bert Westenbrink. In totaal waren acht artikelen genomineerd voor de Gouden Greep, een initiatief van de Nederlandse Vereniging van Land- en Tuinbouwjournalistiek (NVLJ). De jury beoordeelt onder meer of de inzendingen goed zĳn geschreven, of ze helder zĳn van opzet en structuur en of ze recht doen aan journalistieke beginselen als hoor en wederhoor.

Classicdochter WIT Aklass wint Duitse RUW-show De RUW-show in het Duitse Hamm kreeg een Nederlands tintje doordat Classicdochter WIT Aklass het algemeen kampioenschap op haar naam schreef. Als een volkomen verrassing kwam de winst van de pupil van Thomas Wiethege niet. In juni won ze ook al het seniorenkampioenschap tĳdens de Duitse nationale. In Hamm kreeg Aklass in de seniorenklasse Classiczus WR Melissa van melkveebedrĳf Wiewer/Rellmann uit Drensteinfurt als secondante. Middenklassekampioene van het aan Nederland grenzende RUW-gebied werd eveneens een dochter van een Neder-

landse stier: Atlanta, dochter van Delta Woody (Rubens x Apina Massia 20). Twee Na seniortitel op Duitse nationale schrĳft Aklass nu RUW-show op naam

jaar geleden won Atlanta, eigen aan Karl Heinz Grenz uit Bad Berleburg, al de vaarzentitel in Hamm. Dit jaar was die titel weggelegd voor Diva (v. Aval) van Kortenbruck uit Hamm. Bĳ zwartbont won Milliondochter RH Mandy van Antonius Richter uit Salzkotten de vaarzenklasse. In de middenklasse was de hoogste trede van het erepodium voor Velvetdochter Eit Flora van Jürgen Eiting uit Bocholt. Ze kon echter, net als seniorenkampioene NH Belle (v. Roumare) van Nosbisch Holsteins uit Niederweis, in de strĳd om het algemeen kampioenschap niet op tegen Aklass.

V E E T E E LT

VX18_venster.indd 9

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 14:29

H O O F D A RT I K E L

In fors gegroeide inseminatiemarkt neemt voor het twe

Kodak neemt kop ov De Nederlandse inseminatiemarkt groeide afgelopen jaar fors. Het aantal eerste inseminaties met Belgisch-witblauwstieren nam af, terwĳl fleckvieh en montbéliarde een plus noteerden en het gebruik van holsteins stabiel bleef. Topspeed Kodak noteerde de meeste inseminaties. tekst Inge van Drie

arenlang was het vanzelfsprekend dat een zwartbontstier de leiding nam in de ranglĳst van meestgebruikte stieren van Nederland. Stieren als Sunny Boy, Cash, Cello en Grandprix: stuk voor stuk torenden ze qua gebruik uit boven hun roodbonte collega’s. Aan die traditie maakte Delta Fidelity in 2010 voor het eerst een eind. En ook vorig jaar stak de roodbonte Kianzoon op basis van eerste inseminaties zĳn zwartbonte concurrenten de loef af, zo bleek uit de statistieken van CRV. Dit jaar raakt de Kianzoon uit Lightningdochter Delta Bles de nummer 1-positie kwĳt. Zĳn opvolger? Dat is opvallend genoeg weer een roodbontstier: Topspeed Kodak. De Kevinzoon liet van 1 september 2012 tot en met 31 augustus 2013 ruim 38.000 eerste inseminaties optekenen (tabel 3). Kodak slaat daarmee een gat van zo’n 5000 eerste inseminaties met de nummer twee, de zwartbonte O Manzoon Ralma O-Man Cf Cricket. Het gaat overigens om voorlopige cĳfers. Omdat nog niet alle inseminaties zĳn verwerkt van veehouders die zelf insemineren, kunnen de definitieve cĳfers nog iets afwĳken.

Aandeel witblauw daalt Dat een roodbontstier voor het tweede jaar op rĳ de leiding neemt in het ki-klassement wil niet meteen zeggen dat het aandeel roodbonte holsteins in Nederland stĳgt. Sterker nog, dat aandeel neemt zelfs licht af, zo blĳkt uit een overzicht van eerste inseminaties per ras (tabel 1). Noteerden de roodbonte holsteins in het vorige boekjaar een marktaandeel van 23,4 procent, dit jaar komen ze voorlopig uit op 22,2 procent. Ook het gebruik van Belgisch-witblauwstieren loopt terug nu Nederlandse melkveehouders met het oog op 2015 zo veel mogelĳk fokvee aanhouden. Afgelopen jaar kozen Nederlandse melkveehouders bĳ 6,9 procent van de eerste inseminaties voor een Belgisch-witblauwstier. Dat percentage lag twee jaar geleden nog op bĳna 10 procent. Ook de mrĳ-stieren lĳken terrein te verliezen. Met 1,7

V E E T E E LT

VX18_hoofdverhaal.indd 10

NOVEMBER

2013

05-11-13 11:49

het tweede jaar op rĳ een roodbontstier de leiding

p over van Fidelity procent van de eerste inseminaties moet het oudHollandse ras inmiddels zowel het fleckvieh- als het montbéliarderas voor zich dulden. Zĳ profiteren van de ruimte die de roodbonte holsteins en de vleesveestieren prĳsgeven en zetten hun stĳgende lĳn door. De Zweeds-roodbontstieren raken juist 0,2 procent marktaandeel kwĳt, terwĳl de Noorse en de Deense roodbonten allebei 0,1 procent winnen. De groeiende inzet van kruisingsrassen gaat niet ten koste van het gebruik van zwartbonte holsteins. Die winnen bĳna 2 procent marktaandeel en komen voorlopig uit op 58,7 procent. Ook in Vlaanderen verstevigen de zwartbonte holsteins hun marktpositie. Bĳna 54 procent van de eerste inseminaties kwam in het jongste boekjaar voor rekening van zwartbonten, een stĳging van 4 procent (tabel 2). Net als in Nederland boerden de roodbonten iets achteruit (–0,9 procent), maar veel groter is de daling bĳ Belgisch witblauw. In vergelĳking met vorig jaar verliest het vleesveeras ruim 3,5 procent marktaandeel. De Belgisch-witblauwstieren, die in Vlaanderen vooral in de zuivere fokkerĳ gebruikt worden, schreven iets minder dan één op de vier eerste inseminaties op hun naam. Lichte winst boekten het fleckvieh- en het montbéliarderas met beide een plus van 0,2 procent. Maar vergeleken met Nederland blĳft het marktaandeel van de twee rassen in Vlaanderen bescheiden.

Dhz-ki: ruim 43 procent De Nederlandse inseminatiemarkt is afgelopen jaar fors in omvang gegroeid. Het voorlopig aantal eerste inseminaties staat nu al op 1.454.242. Dat zĳn er bĳna 69.000 meer dan vorig jaar rond deze tĳd. Met het verwerken van nagekomen inseminaties van doe-het-zelvers zal dit aantal nog verder toenemen. Duidelĳk is in ieder geval wel dat de definitieve cĳfers fors hoger liggen dan vorig jaar toen het uiteindelĳke aantal op 1.416.207 uitkwam. Ook het percentage veehouders dat zelf insemineert, steeg. Van het voorlopige aantal eerste inseminaties is 43,1 procent verricht door veehouders die zelf insemineren, een stĳging van 1,2 procent. In Vlaanderen wĳzen de voorlopige cĳfers wel op een afname in aantallen eerste inseminaties. CRV noteerde afgelopen jaar 195.935 eerste inseminaties, zo’n 7500 minder dan vorig jaar rond deze tĳd. De definitieve cĳfers van vorig jaar kwamen uit op 210.681 eerste inseminaties. Net als in 2012 is Ralma O-Man Cf Cricket in Vlaanderen opnieuw lĳstaanvoerder. Met ruim 5800 eerste inseminaties (tabel 4) heeft de O Manzoon een royale voorsprong op zĳn halfbroer DT Improver, die net als vorig jaar de tweede plaats bezet. Nieuw

stiergebruik in Nederland (%) 2011-’12 2012-’13*

ras zwartbont hf roodbont hf Belgisch witblauw fleckvieh mrij montbéliarde Zweeds roodbont brown swiss Noors roodbont blaarkop zwartbont fh verbeterd roodbont jersey blonde d’Aquitaine ayrshire Deens roodbont

58,7 22,2 6,9 3,5 1,7 2,4 1,2 1,4 0,6 0,2 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1 0,2

Tabel 1 – Gebruik stieren in Nederland op basis van eerste inseminaties, uitgedrukt in percentage (* = voorlopige cĳfers) (bron: CRV)

stiergebruik in Vlaanderen (%) 2011-’12 2012-’13*

ras zwartbont hf Belgisch witblauw roodbont hf Belgisch witrood Belgisch witblauw dubbeldoel fleckvieh Zweeds roodbont montbéliarde brown swiss Belgisch rood vlees blonde d’Aquitaine Belgisch rood dubbeldoel

49,8 27,6 18,5 0,9 0,8 0,4 0,3 0,3 0,3 0,2 0,2 0,1

53,8 24,0 17,6 0,9 0,7 0,6 0,3 0,5 0,5 0,2 0,1 0,1

Tabel 2 – Gebruik stieren in Vlaanderen op basis van eerste inseminaties, uitgedrukt in percentage (* = voorlopige cĳfers) (bron: CRV)

in de Vlaamse top drie is genoomstier Delta G-Force, die in een jaar tĳd ruim 3100 eerste inseminaties verzamelde. G-Force neemt in het Vlaamse klassement de derde plek over van veteraan Delta Paramount, die zelf naar de zevende plek terugvalt.

Spreiding in stiergebruik neemt toe Ook in de Nederlandse ranglĳst moest Paramount terrein prĳsgeven. De Jockozoon was jarenlang een vaste waarde in de top meestgebruikte stieren, maar valt dit jaar net buiten de top tien. De meestgebruikte zwartbontstier in het Nederlandse ki-jaar

V E E T E E LT

VX18_hoofdverhaal.indd 11

57,0 23,4 8,4 3,1 1,8 1,9 1,4 1,1 0,5 0,2 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1

JNAONVUE AMRBI E 1R / 1 2

2 0 1 03 9

05-11-13 11:49

H O O F D A RT I K E L

Topspeed Kodak steekt zwartbontstieren de loef af

Cricket populairste zwartbontstier in Nederland en Vlaanderen

Tabel 3 – Eerste inseminaties per stier in Nederland van 1 september 2012 tot en met 31 augustus 2013 (* = genoomstier) (bron: CRV)

naam stier

1e ins.

zwartbont Nederland Ralma O-Man Cf Cricket by Woudhoeve 1042 Impuls Big Winner DT Improver Delta Persuader Delta Atlantic Slotbooms Pilot Delta G-Force* Danillo Batenburg G Stellando rf* Elagaaster Packman* Delta Paramount Delta Titanium* Westenrade Lacey De-Su Oman Goli Delta Emerald* Ponsstar Sunﬂower rf Dudam Surprise Dome’s Navarro Caps Sunset* Delta Astro Weggelhorster Santana Isidorus Alta Osan Delta Logan Bouw Snowfever* De Biesheuvel Summit Timmer Climax

Newhouse Gofast Delta Edison* Aurora Ormsby RH Norwin rf Delta Reﬁner Bosgoed Legende Delta Malaga

33.377 32.828 30.296 28.638 27.449 23.697 20.368 18.279 17.948 17.538 15.883 14.654 10.521 10.323 10.154 9.595 7.380 7.267 6.761 6.343 5.423 5.269 5.008 4.919 4.809 4.717 4.626

roodbont Nederland Topspeed Kodak Delta Fidelity Camion van de Peul Talentino Kian Aalshorst Pleasure Woeste Polder Reladon (50% mon) Lowlands Klimmer J&G Malando Delta Direct* Lowlands Lambiek Lowlands Fender Van de Peul Kylian De Vrendt Aram* Delta Maicon* Heihoeve Arnold Peeldĳker Burnstyn Maniac van de Peul DCH Almighty

1e ins. 4.587 4.432 4.201 3.878 3.268 3.176 3.134

38.375 33.074 16.378 16.274 13.278 10.854 9.344 6.969 6.962 6.740 6.702 6.638 6.350 5.403 5.308 4.958 4.869 4.462 3.890

naam stier

1e ins.

De Volmer Glorious* JU Stefan

3.195 2.994

mrĳ Remco Dos 4 Goran Meldon

4.509 2.650 2.103 1.334

vleesvee Zeno (bwb) 15.217 Maieur Elev. de Pt Barv. (bwb) 9.936 Talent 2290 Papillons (bwb) 7.476 Amadeo Hof ter Boeken (bwb) 6.330 Jafar de la Coutere (bwb) 3.984 Urbanus 2 (bwb) 3.901 Altes (bwb) 3.477 Ugo van Boszicht (bwb) 3.467 zwartbont import Bosside Alta Ross Stol Joc Cordes-Maid Stonewall Beyercrest Alta Reliant Ufm-Dubs Alta Esquire Morningview Legend Regancrest Alta Iota Morningview Levi

15.586 13.601 9.109 8.406 7.620 7.433 7.370 7.196

naam stier

1e ins.

Co-Op Oman Loydie Survivor cv Mavid R-E-W Seaver Dudoc Mr Burns rf Comestar Lavanguard Bomaz Marion Emerald 648 Gen-I-Beq Brawler Gran-J Oman McCormick Crocektt-Acres Eight Cookiecutter Mom Hunter* Cogent Twist Gillette Windbrook D Sol Coppertop Doberman Alpag Iron Active

5.983 5.869 4.755 4.367 4.132 3.896 3.818 3.286 3.186 3.118 2.881 2.748 2.711 2.640 2.566 2.545

roodbont import Jerudo Vigor (brown swiss) Braut (Noors roodbont) Jotan Valfin (montbéliarde) Peterslund (Zweeds rood) Brolin (Zweeds rood) Wille (fleckvieh) Rumgo (fleckvieh) Redon (montbéliarde)

7.347 6.879 6.145 5.853 5.284 5.087 5.081 4.595 4.064 3.220

Tabel 4 – Eerste inseminaties per stier in Vlaanderen van 1 september 2012 tot en met 31 augustus 2013 (* = genoomstier) (bron: CRV)

naam stier

1e ins.

zwartbont Vlaanderen Ralma O-Man Cf Cricket by DT Improver Delta G-Force* Woudhoeve 1042 Impuls Delta Atlantic Delta Persuader Delta Paramount Delta Emerald* Danillo Elagaaster Packman* Batenburg G Stellando rf*

V E E T E E LT

VX18_hoofdverhaal.indd 12

naam stier

5.808 3.525 3.140 2.806 2.227 2.173 2.103 1.881 1.794 1.573 1.500

NOVEMBER

1e ins.

naam stier

1e ins.

naam stier

1e ins.

Delta Titanium* Aurora Ormsby

1.460 1.423

De Volmer Glorious* Lowlands Klimmer

1.058 950

Harpon de L’Orgelot (bwb) Langoureux de Fooz (bwb)

1.591 1.477

roodbont Vlaanderen Delta Fidelity Topspeed Kodak Camion van de Peul De Vrendt Aram* Lowlands Lambiek Schreur Charlton* Delta Maicon* Van de Peul Kylian

2.992 2.433 1.988 1.788 1.487 1.188 1.184 1.134

vleesvee Sauveur de Monin Chap. (bwb) Kubitus de Bray (bwb) Adajio de Bray (bwb) Fleuron de Maffe (bwb) Lotto v.d. Vloeikenshoeve (bwb) Ilot du Bouchelet (bwb) Talent 2290 Papillons (bwb) Maieur Elev. de Pt Barv. (bwb)

3.159 3.153 3.101 2.381 2.367 2.350 1.908 1.619

zwartbont import Lake-Effect Alta Caliber Cookiecutter Mom Hunter* Regancrest Alta Iota Gen-I-Beq Brawler Bosside Alta Ross Sully Alta Meteor Cogent Twist Crackholm Fever

2.060 1.598 1.595 1.415 1.408 1.403 1.328 1.041

2013

05-11-13 11:50

Bosside Alta Ross al twee jaar op rĳ meestgebruikte importstier

2012-’13 is Cricket. Voor het derde jaar op rĳ – na Impuls en Improver – prĳkt daarmee een O Manzoon op kop. Opvallend is wel het aantal eerste inseminaties dat goed is voor de eerste plek; met ruim 33.000 zĳn dat er opvallend weinig. Ter vergelĳking: twee jaar geleden slaagde Impuls er nog in om in een jaar tĳd ruim 62.000 inseminaties te verzamelen. Zo’n uitschieter kent de zwartbontranglĳst dit jaar niet. Het lĳkt een trend dat melkveehouders het stiergebruik meer spreiden. Sprekend voorbeeld is het aantal zwartbontstieren met meer dan 20.000 eerste inseminaties. Vorig jaar waren dat er drie, nu zĳn dat er zeven. Kort achter Cricket eindigt Impuls, terwĳl Big Winner een nieuwkomer is in de top drie. De Win 395-zoon wringt zich tussen Impuls en zĳn halfbroer DT Improver. Na de O Manzonen rukken nu ook de Mascolzonen op in de top tien. Delta Persuader bezet de vĳfde plek, terwĳl Slotbooms Pilot op de zevende plek uitkomt. Ook Danillo (v. Goldwyn) en genoomstier Batenburg G Stellando (v. Fidelity) maken hun debuut in de top tien.

Derde plek voor Camion De opmars van genoomstieren in de top tien zet niet verder door. Telde de top tien in 2012 vier genoomstieren, dit jaar zĳn dat er twee: Delta G-Force (v. Man-OMan) en Stellando. Net buiten de top tien vallen de genoomstieren Elagaaster Packman (v. Bogart) en Delta Titanium (v. Ramos). Delta Atlantic, de volle broer van Titanium, stond vorig jaar nog als genoomstier in de top tien, maar kreeg dit jaar zĳn eerste fokwaarden op basis van dochterinformatie. De Ramoszoon uit Etazon Renate handhaaft zich met gemak in de top tien. Noteerde hĳ vorig jaar al ruim 14.000 eerste inseminaties, dit jaar kwam hĳ uit op bĳna 24.000.

Ruim 7300 eerste inseminaties voor Duitse Jeromzoon Jerudo

Bĳ roodbont maken Topspeed Kodak en Delta Fidelity de dienst uit. Was het vorig jaar Fidelity die Kodak aftroefde, dit jaar zĳn de rollen omgedraaid. De twee roodbontstieren passeren allebei met gemak de grens van 30.000 eerste inseminaties. Achter het tweetal gaapt een flink gat. De nummer drie Camion van de Peul (v. Fender) – net als Atlantic exgenoomstier en lĳstaanvoerder voor NVI – kwam uit op ruim 16.000 eerste inseminaties. Hĳ eindigt daarmee nipt vóór runner-up Talentino (v. Talent) die van de twaalfde naar de vierde plek stĳgt. Behalve Talentino melden ook Lowlands Klimmer (v. Taco) en genoomstier Delta Direct (v. Fidelity) zich voor het eerst in de top tien. De nieuwelingen namen de plaats in van Van de Peul Kylian (v. Kian), Heihoeve Arnold (v. Lightning) en Beukenhof 346 Ideal (v. Talent). Opvallend is dat met een vĳfde plaats de rol van oudgediende Kian nog steeds niet is uitgespeeld, terwĳl ook kruisingsstier Woeste Polder Reladon zich met gemak in de top tien handhaaft. De Vlaamse roodbonttopdrie bestaat uit dezelfde stieren als in Nederland, alleen in een iets andere volgorde: Fidelity, Kodak en Camion. Anders dan in Nederland staan in de Vlaamse roodbonttop wel relatief veel genoomstieren. De Vrendt Aram (v. Award), Schreur Carlton (v. Fidelity) en Delta Maicon (v. Jerudo) prĳken alle drie in de top zeven.

Ruim 4500 inseminaties Remco In het mrĳ-klassement gaat Matthĳszoon Remco aan de leiding met maar liefst 4509 eerste inseminaties. Voor mrĳ-begrippen is dat opmerkelĳk veel. Vorig jaar was Goran (v. Guido) de enige mrĳ-stier die de grens van 2000 eerste inseminaties doorbrak. Dit jaar doet hĳ dat opnieuw, net als Remco en ook Dos 4 (v. Manuel 214). De Belgisch witblauwen blĳven zowel in

Nederland als in Vlaanderen de toplĳst met meestgebruikte vleesveestieren domineren. Net als in 2012 kozen de Nederlandse melkveehouders dit jaar het vaakst voor Zeno. De Vlaamse vleesveekoplopers worden juist gebruikt voor de zuivere fokkerĳ, zoals de meestgebruikte Sauveur de Monin Chapelle, In het segment roodbont import, waar traditiegetrouw ook de meestgebruikte importstieren van andere rassen deel van uitmaken, heeft Jerudo de leiding overgenomen van de Zweeds-roodbontstier Peterslund. De Duitse Jeromzoon Jerudo noteerde ruim 7300 eerste inseminaties, terwĳl het aantal eerste inseminaties van Peterslund bĳna halveerde tot net iets meer dan 5000. Met stip gestegen in de importlĳst roodbont is de Duitse brownswiss-stier Vigor. Hĳ bezet achter Jerudo de tweede plek. Behalve Jerudo is Jotan met een vierde plek de enige red holstein in de top tien.

Ross prolongeert kopplek Bosside Alta Ross prolongeert zĳn koppositie bĳ zwartbont import met ruim 15.000 eerste inseminaties. Weliswaar blĳft daarmee een O Manzoon de ranglĳst aanvoeren, maar de O Manzonen zĳn niet zo dominant vertegenwoordigd als voorgaande jaren. Zo verloren Co-Op Oman Loydie en Morningview Legend, de nummer twee en drie van vorig jaar, terrein. Zĳ maken plaats voor de Franse Jockozoon Stol Joc en de Amerikaanse Shottlezoon Cordes-Maid Stonewall. De Amerikaanse stieren maken de dienst uit in de top tien. Zĳ veroveren acht van de tien topplaatsen. In Vlaanderen bezetten Amerikaanse stieren ook de hoogste posities bĳ import. Lake-Effect Alta Caliber (v. Goldwyn) is daar de meestgebruikte importstier bĳ zwartbont, gevolgd door Cookiecutter Mom Hunter (v. Man-O-Man) en Regancrest Alta Iota (v. O Man). l

V E E T E E LT

VX18_hoofdverhaal.indd 13

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 11:50

V E E T E E LT

VX18_p14.indd 14

NOVEMBER

2013

05-11-13 14:42

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: jager Naam: Woonplaats:

Jan de Man Herwĳnen

Leeftĳd: Aantal koeien:

42 80

Jan de Man: ‘Natuurorganisaties zien steeds vaker het belang van de jacht in’

Beheerder van de wildstand tekst Jorieke van Cappellen

ĳna elke dag maakt hĳ wel even een ronde door ‘zĳn’ jachtgebied. Melkveehouder Jan de Man uit Herwĳnen is een fervent jager. Die passie zat er al jong in. ‘Mĳn vader en grootvader waren ook jager en als kind mocht ik vaak helpen tĳdens de jacht.’ De dagelĳkse ronde is niet voor niks. ‘Samen met andere leden van onze wildbeheereenheid houd ik in de gaten hoeveel dieren zich in het gebied bevinden en of zĳ schade aanrichten. Ook kĳk ik of er geen wild gestroopt wordt.’ Het jachtgebied beslaat een aantal hectare grasland rondom het bedrĳf van De Man, een natuurgebied en een gebied met veel fruitteeltbedrĳven. In het jachtseizoen trekt De Man er soms wel drie keer per week op uit. ‘We jagen met circa acht jagers en acht drĳvers, sommigen met jachthonden. We jagen in het seizoen drie keer in ons eigen gebied en regelmatig krĳg ik uitnodigingen om in andere gebieden deel te nemen aan de jacht.’ Voor het bedrĳf regelt De Man dan vaak een melker. ‘Je bent soms de hele dag op pad.’ Als er een jacht gepland staat, gaat De Man altĳd bĳ de boeren in zĳn gebied langs. ‘We houden rekening met vee dat nog in het land loopt. Boeren bellen ook zelf als ze bĳvoorbeeld net mais ingezaaid hebben. De jonge maisplantjes worden graag gegeten door ganzen. Ook hebben fruittelers soms last van kraaien.’ In het eigen gebied schiet De Man vooral eenden, fazanten, duiven, kraaien, hazen en konĳnen. ‘Voor de stand van dit kleinwild zĳn we zelf verantwoordelĳk. Sinds 2002 staat de gans officieel niet meer als wild aangemerkt. Hiervoor moeten we ontheffing aanvragen.’ Ook het schieten van reeën mag niet zomaar. ‘Onze wildbeheereenheid telt het reewild en vanuit de provincie krĳgen we dan een vergunning voor het aantal te schieten reeën. Dat zĳn in ons gebied bĳvoorbeeld twee bokken en twee geiten per seizoen.’ De Man neemt zĳn werk serieus. ‘We zĳn zuinig op het wild en schieten niet meer dan nodig. Er zĳn altĳd mensen bĳ wie de jacht weerstand oproept. Maar gelukkig zien ook steeds meer natuurorganisaties het belang van de jacht in. De natuur in Nederland kan zichzelf niet redden. Voor een goed evenwicht is ingrĳpen in de wildstand nodig, vanuit het oogpunt van schade aan landbouwgewassen, de verkeersveiligheid of gevaarlĳke ziektes. Vossen kunnen hondsdolheid meedragen.’ De veehouder ziet zichzelf daarom liever als wildbeheerder dan als jager. ‘Ik heb respect voor de natuur en ben graag buiten. Vooral als je ’s ochtends vroeg in het land loopt, dan zie je de weidevogels en springen de hazen voor je uit. Dat is gewoon puur genieten.’

V E E T E E LT

VX18_even geen boer.indd 15

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 11:52

KOM OOK NAAR DE THEMAVAKDAGEN RENDEMENT RENDEMENT, dat is het eerste thema van de nieuwe CRV-themavakdagen. Op verschillende locaties in Nederland en Vlaanderen krijgt u tijdens deze bijeenkomsten meer uitleg over de mogelijkheden om het rendement op uw bedrijf te verhogen. Nog te verwachten:

Data, locaties en inschrijven De data en locaties vindt u op onze website. Deelnemen aan één van deze themavakdagen is gratis, alleen vragen wij om organisatorische redenen u vooraf aan te melden. Dit kunt u doen via www.crv4all.nl en www.crvall.be, waar ook informatie is te vinden over het programma en de workshops. Inschrijven kan ook via de CRV Klantenservice per e-mail: klantenservice.nl@crv4all.com of klantenservice.be@crv4all.com.

BETTER COWS | BETTER LIFE

420-13 VT themavakdagen.indd 1

CRV KLANTENSERVICE NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

04-11-13 10:42

Bezoek on ze stand ti jdens Rundvee e n Mechanis de atie Vakdagen in Gorinchem van 19 t/m 21 novemb U vindt er.

ons in st

and 269!

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk BelgiĂŤ bvba T: 014 - 479544

www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com

Compleet mineralenmengsel voor melkvee FarmPEQ Complete is het meest complete mineralen-, spoorelementen- en vitaminenmengsel dat u aan uw melkkoeien kunt verstrekken. FarmPEQ Complete bevat organische spoorelementen, levende gisten en mycotoxinebinder. AlltechÂŽ inside:

FP_Complete_NL_01112013.indd 1

01-11-13 16:48

20 NOVEMBER 2013

VOORBESCHOUWING AGRIBEX Reserveer uw advertentie nu! Deadline voor reserveren: 12 november 2013 . Tel.: +31 (0)26 38 98 820 V E E T E E LT

VX18_p17.indd 17

N O VE MB E R

2 0 1 3

04-11-13 15:36

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Wilco van der Waaĳ Tĳdens de wintershow in Zwolle won Wilco van der Waaĳ met D.O.W. Neeltje 35 het middenkampioenschap. De koe werd kort daarna zĳn eerste excellente.

Vaassen

Aantal koeien: 115 Aantal st. jongvee: 130 Melkquotum: 1 milj. kg (incl. 30.000 kg lease) Rollend jaargem.: 8812 4,20 3,44 Hoeveelheid land: 50 ha gras, 16 ha mais

Wilco van der Waaĳ

Het rantsoen is niet gericht op de laatste liter

Wilco van der Waaĳ: ‘Een koe die tegen een stootje kan, is voor mĳ een koe met veel bot, niet een met veel vlees’

Focus op goede combinaties Succesvol bouwt Wilco van der Waaĳ in Vaassen aan een hoogwaardige, voornamelĳk roodbonte veestapel. Neeltje 35, kampioene op de wintershow in Zwolle, is hiervan het meest recente bewĳsstuk. Ze vertaalt met veel capaciteit en een magnifieke uier het consequente fokdoel van de jonge fokkerĳliefhebber. tekst Florus Pellikaan

geven plezier in mĳn werk, want wat is er mooier dan een koe die met een prachtige uier de melkstal binnenkomt?’, vraagt Wilco van der Waaĳ zich hardop af. ‘Via de fokkerĳ heb je als veehouder zelf invloed op wat voor type koe je krĳgt en daar ben ik iedere dag met veel plezier mee bezig. Ik fok een keuringskoe, maar wel een die gewoon in de stal kan lopen. Als ik koeien apart moet houden, krĳg ik mĳn werk nooit rond.’

Er alleen voor staan

n check, weer is er een fokkerĳdoel gehaald. September Stormdochter D.O.W. Neeltje 35 is eind oktober als eerste koe in stal De Olde Weĳe van Wilco van der Waaĳ (29) uit Vaassen excellent ingeschreven. Neeltje behaalde met haar middenklassetitel op de wintershow in Zwolle ook de grootste keuringstitel tot nu toe. En eerder dit jaar kraakte het exterieurgemiddelde van de totale veestapel van Van der Waaĳ ook al de AB-grens van 85 punten. Achteraf blĳken het allemaal fokkerĳdoelen van Wilco van der Waaĳ te zĳn, waar hĳ in al zĳn bescheidenheid zeker ongevraagd niet mee te koop loopt. Maar wie met de jonge melkveehouder in gesprek raakt, is al snel overtuigd van zĳn onvervalste fokkerĳ-inte-

resse en fokkerĳkennis. ‘Ik vind het prachtig om mooie koeien te zien en nog mooier om met die koeien te werken. Ze

De brug naar het aspect arbeid brengt direct de geschiedenis van het bedrĳf voor het voetlicht en die telt enkele

Links: middenklassekampioene wintershow Zwolle D.O.W. Neeltje 35 (v. September Storm), av 90. Voorspelde productie: 3.04 305 11.591 3,60 3,20 lw 113. Rechts: D.O.W. Dina 97 (v. Zabing), av 88. Voorspelde productie: 3.08 305 10.824 4,41 3,47 lw 115

V E E T E E LT

VX18_bedrijfsrep vd Waaij.indd 18

NOVEMBER

2013

04-11-13 15:46

De kalverstal is mechanisch uit te mesten

De vorig jaar aangeschafte mestscheider

zwarte bladzĳden. Ruim vĳf jaar geleden overleed Wilco’s vader uiterst plotseling op 54-jarige leeftĳd. Een moeilĳke tĳd volgde. ‘We deden altĳd alles in overleg, maar dan sta je er ineens alleen voor. Daar ben je nooit klaar voor. Maar je begint er op dat moment aan en je doet je best’, blikt Wilco terug. Sinds die tĳd zet Wilco het werk op de boerderĳ samen met zĳn moeder Anita van der Waaĳ (56) rond. De interesse en inspanningen in de fokkerĳ vormen echter al veel langer een rode draad op het bedrĳf. ‘Mĳn opa kocht vroeger stieren aan voor KI Gelderland en mĳn vader zat in de fokkerĳraad van CRV. Ondanks hun interesse in de fokkerĳ mocht ik al jong de fokkerĳkeuzes bepalen. Dat heeft mĳ de kans gegeven om de fokkerĳliefhebberĳ te ontwikkelen. Als ik ooit een opvolger krĳg, doe ik het precies hetzelfde’, klinkt het resoluut. De huidige fokkerĳresultaten komen dus niet uit de lucht vallen, maar vanzelfsprekend zĳn ze ook niet. In 2001 is

het bedrĳf van Van der Waaĳ tĳdens de mkz-periode namelĳk als een van de bedrĳven in de beroemde ‘driehoek’ geruimd. ‘Doordat we altĳd al veel gebruiksvee hebben verkocht, konden we gelukkig nog wat dieren uit onze koefamilies terugkopen. Maar dat waren natuurlĳk niet de beste dieren, waardoor je met de fokkerĳ eigenlĳk weer bĳ nul moest beginnen’, vertelt Van der Waaĳ.

Capaciteit om te vreten Dat het opbouwen van de nieuwe veestapel succesvol verloopt, laten de recente fokkerĳsuccessen zien. Maar vóór de nieuwe hoogtepunten met Neeltje 35 won Van der Waaĳ ook al diverse titels op de fokveedag in Apeldoorn en twee keer een reservetitel op de wintershow in Zwolle. Deze successen geven hem overigens niet alleen het eerder genoemde plezier in het werk, de jonge veehouder vindt het streven naar een keuringskoe ook functioneel. ‘In mĳn ogen is een goede keuringskoe een in alle opzichten

Veel koecomfort op de dikke laag gescheiden mest

ruim gebouwde koe die vlot wegstapt en daarnaast een breed en licht hellend kruis en een heel beste uier heeft’, vat Van der Waaĳ zĳn fokdoel samen. ‘En van mĳ mag een koe daarom ook gerust groot zĳn, als ze maar evenredig gebouwd is. Want dan is maat in de totale koe een voordeel, omdat het een koe meer capaciteit geeft om de pens vol te vreten en om melk te produceren. Een koe die tegen een stootje kan, is voor mĳ daarom ook een koe die veel bot en dus veel capaciteit heeft en niet een koe die veel vlees heeft. Vlees, zoals kruisingsrassen dat hebben, geeft geen productievermogen in koeien.’ Het beschreven fokdoel van Van der Waaĳ geldt zonder uitzondering consequent voor iedere koe in de stal. Om binnen het fokbeleid in de D.O.W.-fokstal ingezet te worden, moet een stier daarom ook minimaal 110 exterieur hebben. Stieren die op dit moment aan dat criteria voldoen, zĳn bĳvoorbeeld: Acme, Jotan, Pitbull, Artie, Golden Dreams en enkele genoomstieren zoals Yorick, Doorman en Mr Savage. Op productiekenmerken let Van der Waaĳ bĳ de selectie van stieren minder sterk, al moet een stier wel altĳd een positieve melkvererving en geen extreem laag eiwit hebben. ‘Ik hecht vooral waarde aan het maken van goede combinaties. Als de combinatie wat betreft type koe maar goed is, dan geven koeien ook wel goed melk. Zabing is bĳvoorbeeld helemaal geen productiestier, maar hier staan zĳn dochters allemaal bovengemiddeld voor productie. Het gaat in de fokkerĳ pas fout als combinaties echt niet kloppen.’

Zwartbont voor hoger exterieur Van der Waaĳ maakt passende combinaties door vooral te zoeken naar bloedlĳnen die elkaar goed aanvullen. Zo combineerde hĳ veelvuldig Zabing met Talent en Acme met Zabing en Classic. ‘Voordat een kalf geboren wordt, heb ik de vol-

V E E T E E LT

VX18_bedrijfsrep vd Waaij.indd 19

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 15:46

B E D R I J F S R E P O RTA G E

gende combinatie soms alweer in mĳn hoofd’, vertelt hĳ met een glimlach. Alle vaarskalveren blĳven in ieder geval tot kort na het afkalven op het bedrĳf omdat Van der Waaĳ wil zien wat er uit de combinatie groeit. Na afkalven selecteert hĳ jaarlĳks 30 tot 35 vaarzen uit en verkoopt die als gebruiksvee. ‘De prĳzen zĳn de laatste jaren goed en het geeft mĳ de mogelĳkheid om wat te selecteren.’ Zĳn een roodbonte en een zwartbonte even goed, dan kiest Van der Waaĳ vanwege zĳn voorkeur voor roodbont de rode. ‘Toch blĳf ik wel wat zwartbonte stieren gebruiken om voldoende bloedspreiding te houden en om aan mĳn exterieurwensen te voldoen. Maar op een zwartbonte koe gaat in ieder geval altĳd een roodbonte stier. Hierdoor hebben alle koeien minstens de roodfactor.’

Al drie stiertjes naar ki De consequente fokkerĳstrategie heeft er niet alleen voor gezorgd dat Van der Waaĳ jaarlĳks minimaal een stuk of zes stiertjes als dekstier aan collega’s verkoopt, maar ook dat ki’s de weg naar De Olde Weĳe hebben gevonden. In totaal heeft Van der Waaĳ al drie stiertjes aan de ki geleverd en van D.O.W. Goldeneye (Mr Burns x Kian) bĳ CRV kalven op dit moment de eerste dochters af. Het rollend jaargemiddelde van de veestapel ligt op dit moment op 8812 kg melk met 4,20% vet en 3,44% eiwit. Van der Waaĳ streeft er niet naar om dit koste wat het kost te verhogen. ‘Ik heb liever een gezonde koe dan de laatste liter. Dat past beter bĳ de krap beschikbare arbeid. Bovendien weiden we de koeien,

waardoor je nooit een constant rantsoen hebt. Voer je koeien dan op het scherpst van de snede, dan maak je ze kwetsbaar. Maar gaan de koeien bĳ de huidige voeding en verzorging in de toekomst meer produceren, dan hou ik dat niet tegen en is het voor mĳ een teken dat ze dat gemakkelĳk aankunnen.’ Meerdere recente keuzes binnen het bedrĳf hebben vanwege het beperkte arbeidsaanbod arbeidsefficiëntie als reden. Drie jaar geleden heeft Van der Waaĳ bĳvoorbeeld de kalverstal helemaal verbouwd. De hokken voor de oudste kalveren hebben nu ook een gedeelte roosters in plaats van alleen stro en alle hokken zĳn nu met de shovel uit te mesten.

Ligcomfort op dikke fractie Trots, maar vooral tevreden is Van der Waaĳ ook over de investering die hĳ in december vorig jaar deed in een mestscheider. De dikke fractie gebruikt hĳ als een dikke laag boxbedekking in de ligboxen. ‘Vroeger gebruikten we altĳd zaagsel, maar dat doe je vanwege de kosten meestal net te weinig. Daardoor had den we toch nog te vaak last van een kale of dikke hak. Sinds het gebruik van de dikke fractie hebben we daar geen problemen meer mee gehad. Daarnaast valt het op dat de koeien meer liggen en dat mortellaro minder voorkomt. De uiergezondheid is beslist niet verslechterd.’ Van der Waaĳ kwam toevallig in aanraking met mest scheiden doordat hĳ het verzoek kreeg of er op zĳn bedrĳf een demo gegeven mocht worden. ‘En ik stond eigenlĳk net zo tegenover gescheiden mest in de boxen als veel andere

boeren. Als je het niet hebt, schop je ertegen en vind je het maar niks. Maar als je het eenmaal in de boxen hebt, dan bevalt het je gegarandeerd heel goed. Mits je voorkomt dat de gescheiden mest gaat broeien.’ Van der Waaĳ heeft uitgerekend dat hĳ de investering in de mestscheider in zes jaar terugverdient.

Eerst optimaliseren Wilco van der Waaĳ breidde het bedrĳf in de afgelopen vĳf jaar voorzichtig uit van 100 naar 115 melken kalfkoeien, maar dat is voorlopig ook het maximum. ‘Op dit moment is eigenlĳk alles in balans. De stal zit vol, we zitten aan het maximum wat betreft beschikbare arbeid en we kunnen nu redelĳk rondkomen met het ruwvoer. Maar als ik verder uitbreid, is het als eerste in grond omdat ik verwacht dat voer, mest en dus grond kritieke factoren worden.’ Van der Waaĳ heeft zich daarom allereerst tot doel gesteld om de bestaande situatie verder te optimaliseren. ‘We willen de ventilatie van de ligboxenstal nog verbeteren en ik bedenk zo weer iets wat de bedrĳfsomstandigheden beter maakt.’ En intussen blĳft hĳ natuurlĳk vasthouden aan zĳn consequente fokkerĳbeleid. ‘Hopelĳk blĳven de vaarzen duur, dan is dat ook in de toekomst nog een leuke bĳverdienste.’ En wat betreft nieuwe doelen in de fokkerĳ nu er recent een aantal zĳn ingevuld? Na enig aandringen blĳkt Van der Waaĳ die al wel degelĳk te hebben en hĳ deelt ze bescheiden: ‘Een NRM-kampioene fokken en een stier op de stierenkaart, dat lĳkt me wel heel mooi.’ l

Uitbreiden doet Van der Waaĳ het liefst in grond omdat hĳ hierin een kritieke factor voor de toekomst voorziet

V E E T E E LT

VX18_bedrijfsrep vd Waaij.indd 20

NOVEMBER

2013

04-11-13 15:47

NIEUW

Méér dan Tochtdetectie alleen Nieuw: Nedap Smarttag Hals voor Tochtdetectie met Vreetmonitoring Verhoog de melkproductie van uw totale veestapel en het resultaat van uw bedrijf door Nedap Tochtdetectie met Vreetmonitoring. De technologie informeert u tijdig over tochtige dieren of dieren met mogelijke gezondheidsproblemen in uw koppel. U bespaart tijd en bent in controle om van ieder dier optimale productie prestaties te behalen en te behouden, hoe groot uw veestapel ook is. • 24/7 zeer nauwkeurige tochtdetectie. • Ten minste 90% detectiepercentage. • Vreetmonitoring detecteert mogelijke gezondheidsproblemen.

• Detectie tot wel 1.000 meter rondom de antenne. • Optionele identificatie voor managementtoepassingen (ISO).

Nedap Tochtdetectie

• Smarttag hangt goed onderaan de hals door optimale vorm en gewicht. • Meer controle op productie prestaties van ieder dier: snelle terugverdientijd.

Verschillende leveranciers in de melkveehouderij gebruiken Nedap Tochtdetectie techniek. Vraag ernaar bij uw melkmachine dealer of veeverbeteraar. Voor meer informatie zie nedap.com/livestockmanagement

nedap.com/tochtdetectie

„Dieren hebben na behandeling gezondere uiers en hogere productie!“ Het is geen wondermiddel (deze bestaan echter niet), doch bij een consequente aanwending 2 maal daags gedurende vier dagen “uitwendig” krijg je gezonde uiers. Toepassing bij voorkeur op schone uiers met korte beharing. Het product geeft een ongeveer 10 keer sterkere uierdoorbloeding dan andere uier verzorgingsproducten. Naar onze ervaring (mijn ervaring) zijn 90 procent van de veehouders zeer tevreden over Udder Comfort en bestellen automatisch opnieuw. Een aantal veehouders behandelen alle vaarzen gedurende 4 dagen rond het afkalven. Statistieken geven weer dat deze behandelde dieren gedurende de gehele lactatie minder frequent mastitis, lager cel getal en soepele uiers hebben. Tevens produceren deze gezondere uiers 3 liter melk per dag per dier meer dan onbehandelde dieren. Kort samengevat is Udder Comfort bij consequent gebruik een uitstekend en voordelig product.

Alfred van Hateren

Veearts / adviseur koegezondheid H. Bröring GMBH Bahnhofstrasse 53 • 49828 Veldhausen a.vanhateren@broering.com Tel.: (+49)(0)173 651 4118

Voor UW dealers zie: www.comfortsolutionseurope.com of bel (+31) 599-481786

Vergelijk gedurende 3 dagen: · 2 maal daags een antibioticuminjector (zonder a.b. inj.),7 dagen geen melk leveren (3 dagen behandelen + 4 dagen wachttijd): (kosten 6 injectoren + 7 X 30 liter á € 0,40 = 6 X € 3,- + € 84,-) = € 18,- + € 84,- = € 102,-. · Preventieve behandeling met Udder Comfort kost (rond het afkalven) € 10,- á € 11,-! voor het gehele uier. · Bij behandeling van individuele problemen zoals mastitis of hoog cel getal (€ 3,- à € 5,- per kwartier). Volg Udder Comfort op Facebook

Etherische oliën – natuurlijke ingrediënten – zachte en gezonde uiers om kwaliteitsmelk te produceren

V E E T E E LT

VX18_p21.indd 21

N O VE MB E R

2 0 1 3

04-11-13 11:08

SERIE

VRIJLOOPSTALLEN

Emissie van stikstofgassen tĳdens uitrĳden van mest juist lager dan bĳ ligboxenstallen

Stikstofverlies uit vrĳloopstal hoger Wageningen UR Livestock Research analyseerde de stikstofverSerie vrĳloopstallen De ontwikkeling van vrĳloopstallen staat volop in de schĳnwerpers. Veeteelt gaat in deze driedelige serie in op alle plussen en minnen van de vrĳloopstal.

liezen uit vrĳloopstallen en vergeleek die met de verliezen uit ligboxenstallen. De ammoniakemissies uit de vrĳloopstal zĳn hoger. Bodems met houtsnippers scoren beter dan bodems met compost.

Deel 1: Dierwelzĳn Deel 2: Economie Deel 3: Milieu

tekst Tĳmen van Zessen

et was lang wachten op de resultaten van het onderzoek naar gasvormige stikstofverliezen uit vrĳloopstallen. Er staat veel op het spel, want het imago van de vrĳloopstal is niet meer smetteloos na de zorgen om de melkkwaliteit. Tabel 1 benoemt de totale verliezen aan gasvormige stikstof. Het gaat om gegevens van twee praktĳkbedrĳven, één met houtsnippers en één met compost. De cĳfers geven een eerste indruk Tabel 1 – Gasvormige stikstofverliezen uit een vrĳloopstal ten opzichte van een ligboxenstal

houtsnippers totaal stikstofverlies (%) ammoniak lachgas

148 hoger hoger

compost 326 fors hoger hoger

van de verliezen en bestaan uit een optelsom van stikstofgas (N2), lachgas (N2O) en ammoniak (NH3). De impact van deze gassen op het milieu is divers. Lachgas is een broeikasgas dat driehonderd keer sterker is dan koolstofdioxide (CO2). De impact van dit gas heeft een mondiaal effect. Stikstofgas is onschadelĳk en ammoniak heeft vooral een verzurend effect, maar dan op regionaal niveau. Tabel 1 laat zien dat de gasvormige verliezen aan stikstof in een vrĳloopstal een factor 1,5 tot een factor 3,3 hoger zĳn dan in ligboxstallen. Bodems met houtsnippers doen het relatief gunstiger dan bodems met compost. ‘Een belangrĳke verklaring voor deze hoge waarden is de aanvoer van stikstof via het bodemmateriaal. Een deel van de verliezen in de stal

is dus niet afkomstig van de koe, maar van het aangevoerde materiaal. Met name in gft-compost zit veel stikstof, meer dan in houtsnippers’, legt Paul Galama, projectleider van de onderzoeken naar vrĳloopstallen, uit. Figuur 1 laat zien welke aanvoer en afvoer van stikstof Galama bedoelt.

Verschuiving van verliezen Als gevolg van compostering in de bodem van vrĳloopstallen komen de stikstofverliezen op een andere manier in de atmosfeer dan bĳ ligboxstallen. ‘Er ontstaat een verschuiving van overwegend ammoniak in de ligboxenstal naar ammoniak, lachgas en stikstofgas in de vrĳloopstal’, legt Hendrik Jan van Dooren uit, onderzoeker op het gebied van emis-

Composteringsbodem van Wiersma kan zich meten met ligboxenstal In de vrĳloopstal van vof Ottema-Wiersma lag tĳdens het onderzoek naar stikstofemissies een composteringsbodem met houtsnippers. De ammoniakemissie van de stal in Midwolda doet niet onder voor die in een gemiddelde ligboxenstal. De totale stikstofemissie ligt wel een factor anderhalf hoger dan in ligboxstallen, met name door een hogere emissie aan lachgas en/of stikstofgas. ‘De uitkomst laat in elk geval zien dat de filosofie dat stikstof zich bindt aan de koolstof uit houtsnippers klopt. Dat kunnen we sturen door meer of minder te beluchten. Door regelmatig een beetje zuurstof in de bodem te blazen, acht

V E E T E E LT

VX18_serie vrijloopstallen 3.indd 22

JNAONVUE AMRBI E 1R / 1 2

Meindert Wiersma

keer per dag één kwartier, bevorder je het bacterieleven in de bodem. Daarmee bindt de overmaat aan koolstof zich

aan de stikstof uit mest’, legt Meindert Wiersma uit. De mest die na compostering overblĳft, is wat werking betreft vergelĳkbaar met compost. ‘Voor de bodemvruchtbaarheid is het een geweldige meststof, het organischestofgehalte in de mest is 79,7 procent. Er is alleen één nadeel: de stikstof komt zeer traag vrĳ, slechts tien procent per jaar. Het duurt dus erg lang voordat je gras in de kuil hebt. We hebben daarom extra kunstmest bĳgestrooid. Na tien jaar is de cirkel echter weer rond en profiteer je dus van honderd procent nalevering door mineralisatie.’

201 03 9

04-11-13 16:16

ROUTEKAART MINERALEN

MESTKWALITEIT bodemcompost bodemdrijfmest zeer langzaam

AANVOER

zeer langzaam

AFVOER

snel

langzaam

NH3 N2O

compost

CH4 houtsnippers

NH3

EMISSIE OP HET LAND

N2O

NH3

N2O EMISSIE IN DE STAL

NH3

CH4

LEGENDA stikstof

fosfaat

NH3

koolstof geen uitstoot

sies uit stallen. Verder verschuift ook de plek waar stikstofverliezen ontstaan. ‘Op bedrĳven met een ligboxenstal verdwĳnt ongeveer de helft van de stikstofverliezen via de stal, de andere helft wordt uitgestoten tĳdens het uitrĳden van drĳfmest. Voor een bedrĳf met een vrĳloopstal ligt dat anders. Daar is het verlies uit de stal hoger, maar als het bodemmateriaal als meststof wordt uitgereden, zĳn de verliezen nihil. Wil je de stikstofverliezen goed vergelĳken, dan Figuur 1 – Stikstofbalans voor vrĳloopstal met houtsnippers en gft-compost strooisel ruwvoer krachtvoer

compost melk drĳfmest

dieren verlies

stikstof (kg)

25.000 20.000 15.000 10.000 5.000

vrĳ loo ho pstal uts m n e – a ippe t an rs vrĳ loo voer p s ho tal uts m ni et – ppe vrĳ afvo rs er loo p gft stal -co me – a mpo t vrĳ anvo st loo er p gft stal -co me m t – a post fvo er

moet je meten op bedrĳfsniveau. De huidige weten regelgeving richt zich echter specifiek op emissies uit de stal.’ De lage emissie tĳdens uitrĳden komt vooral doordat de minerale stikstof in een vrĳloopstal grotendeels vervluchtigt. De overgebleven stikstof is sterk organisch gebonden. Door deze eigenschap komt de stikstof langzamer vrĳ en is er op het land minder verlies (zie tekening). Maar de langzame werking van de stikstof heeft ook een nadeel, weet Herman de Boer, onderzoeker bemesting en bodemkwaliteit. ‘Er komt bĳ dezelfde stikstofgift minder beschikbaar voor het gewas, dat kost dus opbrengst. Mest aanvoeren is geen optie, want fosfaat is beperkend voor de plaatsingsruimte van mest. Je hebt minder stikstof per kilo fosfaat beschikbaar en moet daarom meer bĳbemesten met kunstmest.’ De onderzoekers verwachten wel dat op lange termĳn de bodemvoorraad aan organische stof groeit en dat deze voorraad via mineralisatie zelf voldoende stikstof aan het gewas levert. De kennis over de totale stikstofverliezen is relevant, maar de regels waar melkveehouders mee te maken hebben,

N2O

lachgas

CH4

methaan

broeikasgassen

draaien om de emissie van ammoniak. En dan specifiek de ammoniakverliezen vanuit de stal. In het ‘Besluit ammoniakemissie huisvesting veehouderĳ’ is vastgelegd dat voor melkvee de emissie niet hoger mag zĳn dan 9,5 kilo ammoniak per dierplaats per jaar.

Emissie ammoniak is cruciaal De exacte cĳfers voor ammoniak staan in tabel 1 niet benoemd, maar vallen wel af te leiden uit de weergave. Per saldo is de ammoniakemissie van de vrĳloopstal hoger, maar hangt wel samen met de keuze van het bodemmateriaal. Telt de ammoniakemissie op het land mee, dan scoort de vrĳloopstal met composteringsbodem op bedrĳfsniveau zelfs beter dan de ligboxenstal. Wat betekenen deze resultaten nu voor de ontwikkeling van de vrĳloopstal? Paul Galama: ‘Op dit moment is de ammoniakwetgeving zo geregeld dat je moet aantonen dat je de stal en mestopslag emissiearm uitvoert. Dat lĳkt voor stallen met compostbodems niet haalbaar. De stallen met houtsnippers, de composteringsbodems, hebben meer perspectief.’ l

V E E T E E LT

VX18_serie vrijloopstallen 3.indd 23

neutraal stikstof ammoniak

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 15:00

STIJGENDE WINST MET GEZONDER VEE Wetenschappelijk bewezen (gegarandeerd effect) Stimuleert de groei van micro-organismen in de pens Vermindert pensverzuring Verbetert de vertering Verhoogt de melkproductie Verbetert de voerefficiency met 5-7 % Verlaagt (kracht)voerkosten gezondepens.nl

T +31 (0)514 569 001 mail@speerstra.com

Vredo FE ZODENBEMESTER Voor OPTIMALE benutting

• • • • • • •

NIEUW verzinkt frame Laag eigen gewicht & sterke constructie Onderhoudsarm Voldoet aan de strenge mestwetgeving Perfecte prijs-kwaliteit verhouding Werkbreedte 5,2 tot 7,2 m Gegarandeerde werkingskwaliteit

Vredo brengt de mest waar het hoort... ...BIJ DE WORTEL! www.vredo.nl

verkoop@vredo.nl

Laat ze maar schuiven

+31 (0) 488 411 254

EN VERWEN UW KOEIEN MET EEN GRATIS KOEBORSTEL Bij aankoop van een Lely Discovery stalverzorger of Lely Juno voerschuiver ontvangt u nu* GRATIS een Lely Luna koeborstel. Altijd de beste verzorging voor uw koeien! Interesse? Neem contact op met uw Lely Center of mail naar: nederland@lely.com. *

Deze actie is geldig van 29 oktober tot 15 januari 2014. Informeer naar de voorwaarden bij uw Lely Center.

EVOLVE.

innovators in agriculture

www.lely.com

DE-NL13143-Najaarsactie Lely Luna-advertentie Veeteelt-180x125-JDV_v3.indd 1

V E E T E E LT

VX18_p24.indd 24

NOVEMBER

10/24/2013 1:28:04 PM

2013

04-11-13 11:13

S P E C I A L

K E N N I S O N T W I K K E L I NG

Agrarische opleidingen zoeken nieuwe manieren om lessen b캐 de prakt캐k aan te laten sluiten. Pag. 26 Veehouder Bart Lubbers en stagiair Canberk Ozekin stimuleren elkaar. Pag. 30

VX18_special intro.indd 25

04-11-13 12:00

S P E C I A L

K E N N I S O N T W I K K E L I N G

De praktĳk in de school en de school in de praktĳk

Agrarisch onderwĳs blĳft zoeken naar afstemming ‘De jongen die bĳ mĳ stage kwam lopen, gebruikte hetzelfde boek als ik 25 jaar geleden’, illustreert een veehouder de kritiek die hĳ een aantal jaren geleden had op het middelbaar agrarisch beroepsonderwĳs. Hĳ stond niet alleen. Inmiddels zĳn veel agrarische opleidingscentra (aoc’s) op zoek naar nieuwe manieren om de lessen beter te laten aansluiten op de praktĳk. tekst Wichert Koopman

an Vlooswĳk staat vier dagen in de week als docent veehouderĳ voor de klas aan het Wellantcollege in Houten. Maar hĳ is ook melkveehouder in Benschop, waar hĳ in maatschap met zĳn ouders met hulp van robots en in een nieuwe stal een tachtigtal koeien melkt. ‘Een mooie combinatie’, vindt hĳ ook zelf. ‘Ik

maak in de les vaak gebruik van voorbeelden uit de praktĳk van mĳn eigen bedrĳf en via het digitale schoolbord kan ik cĳfers laten zien van bĳvoorbeeld de mpr of het rantsoen van de koeien.’

Les tussen koeien Vlooswĳk is niet de enige leraar op zĳn school die dagelĳks met zĳn laarzen in

de stront staat. Het Wellantcollege, een instelling voor groen onderwĳs met 27 vestigingen in West- en Midden-Nederland en in totaal 13.000 mbo- en vmboleerlingen, kiest bewust voor mensen uit de praktĳk. Van de acht docenten die in Houten lesgeven aan 220 veehouderĳstudenten, hebben er vier thuis een bedrĳf.

Groeiend aantal leerlingen voor opleidingen melkveehouderĳ Het aantal leerlingen dat een middelbare beroepsopleiding melkveehouderĳ volgt, is de afgelopen vier jaar toegenomen. Waren er in het schooljaar 2009-2010 in totaal 1236 deelnemers aan een gespecialiseerde melkveeopleiding in het mbo-onderwĳs, vorig schooljaar was dit aantal opgelopen tot 1558. Bĳ de hbo-opleidingen is het beeld

V E E T E E LT

NO VEMBER

VX18_special kennis en ontwikkeling.indd 26

minder duidelĳk. Het aantal studenten dat kiest voor een opleiding dieren veehouderĳ, schommelt de laatste jaren

rond de 1500. Onbekend is hoeveel studenten hiervan zich specialiseren in melkveehouderĳ.

Tabel 1 – Aantal deelnemers voor de verschillende mbo-niveaus per schooljaar (bron: DUO, bewerkt door Aequor)

opleiding

richting

mbo niveau 3 mbo niveau 4

dierverzorger melkvee melkveehouder

2009-2010

2010-2011

2011-2012

2012-2013

391 845

439 1031

502 1048

542 1016

2013

04-11-13 14:09

Gezinsleden leveren leeuwendeel arbeid op melkveebedrĳven Melkveebedrĳven in Nederland zĳn nog echte gezinsbedrĳven, zo blĳkt uit cĳfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek, ontleend aan de jaarlĳkse gecombineerde opgave. Het aandeel vreemde arbeid neemt wel toe, maar slechts heel langzaam. In 2000 waren in totaal bĳna 59.000 mensen werkzaam op melkveebedrĳven, van wie ruim 55.000 bedrĳfshoofden en gezinsleden. Omgerekend naar arbeidsjaareenheden leverden zĳ 95,5 procent van de arbeid. In 2012 was het

jaar 2000 2012

aantal arbeidskrachten gezin niet-gezin 55.235 41.840

aandeel vreemde arbeid, omgerekend naar arbeidsjaareenheden (in procenten)

3.617 3.754

95,5 94,3

Tabel 2 – Aantal arbeidskrachten werkzaam in de melkveehouderĳ en het aandeel vreemde arbeid (omgerekend naar arbeidsjaareenheden)

aantal totaal arbeidskrachten gedaald tot ruim 45.500, maar werd nog altĳd 94,3 procent van de arbeidsbehoefte met eigen arbeid ingevuld. Ter vergelĳking: op akkerbouwbedrĳven

werd in 2012 zo’n 16 procent van het werk gedaan door externe arbeidskrachten en op intensieve veehouderĳbedrĳven lag het aandeel vorig jaar op 30 procent.

Met ingang van het nieuwe schooljaar is de band tussen theorie en praktĳk aan het Wellantcollege nog verder verstevigd. Twee dagen in de week zĳn de leerlingen niet te vinden tussen de muren van het schoolgebouw, maar tussen het gras en de koeien op een melkveebedrĳf. Vlooswĳk heeft er thuis op de boerderĳ een speciaal klaslokaal voor gebouwd. Hĳ is ‘superenthousiast’ over het initiatief. ‘Wat is er nou mooier dan dat je de theorie direct kunt koppelen aan de praktĳk? Laatst hadden we een les over bodemkunde en bodemsignalen’, geeft de leraar als voorbeeld. ‘Dan behandelen we in het lokaal de theorie en daarna gaan we gelĳk het veld in om een profielkuil te graven. Hierdoor gaat de stof voor de leerlingen veel meer leven.’ Veel van de lessen geeft de ervaren Vlooswĳk zelf. Soms schakelt hĳ een specialist in voor een gastles. Zo heeft een robotspecialist van Lely de leerlingen onlangs ingewĳd in de ins en outs van het robotmelken, spitte een adviseur van De Samenwerking met hen het rantsoen van de koeien door en neemt een ervaren bekapper binnenkort met cursisten de klauwen van Vlooswĳks veestapel onder handen.

Feeling met praktĳk houden Het initiatief van het Wellantcollege laat zien hoe het veehouderĳonderwĳs volop in beweging is. De agrarische opleidingscentra (aoc’s) hadden een aantal jaren geleden geen beste naam. Door een gebrekkige organisatie hadden leerlingen soms weinig les en stagebieders merkten dat de praktikanten vaak slecht voorbereid over de dam kwamen. Lesmateriaal sloot niet meer aan op de actuele praktĳk. Zo ontdekte een veehouder dat een stagiair een theorieboek gebruikte dat hĳ zelf 25 jaar eerder ook had gebruikt. Ouders morden en veehouders morden.

V E E T E E LT

VX18_special kennis en ontwikkeling.indd 27

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 11:20

S P E C I A L

K E N N I S O N T W I K K E L I N G

Vlaanderen: schoolhoeves en praktĳkbedrĳven ‘De leerrĳkste momenten’, noemt Ward Lootens zĳn bezoeken aan de stagebedrĳven van zĳn leerlingen in binnen- en buitenland. Lootens is als leerkracht en stagebegeleider verbonden aan het Vrĳ Land- en Tuinbouw Instituut in Torhout, een school die vergelĳkbaar is met een aoc in Nederland. Hĳ vertelt dat ook in Vlaande-

ren de discussie speelt over een goede afstemming tussen het onderwĳs en de praktĳk. Veel verantwoordelĳkheid ligt volgens Lootens bĳ de docenten zelf, maar ook door de school wordt de interactie met de praktĳk actief gefaciliteerd. Zo heeft het instituut in Torhout een eigen schoolhoeve waar leerlingen praktische basisvaar-

Zo ook in Limburg waar een groep ondernemers met hun kritiek aanklopte bĳ het Citaverde College, de aoc-instelling met zes vestigingen in de zuidelĳke provincie. Het resulteerde in de oprichting van een klankbordgroep van melkveehouders, die een aantal keren per jaar overlegt met de schoolleiding van de vestiging in Horst om zo de veehouderĳ-opleiding op een hoger plan te brengen. Een van hen is Harold Custers uit Oirlo. ‘We evalueren met mensen van de school onder andere de inhoud van het lesprogramma en vragen aandacht voor nieuwe ontwikkelingen’, vertelt hĳ. ‘Zo hebben we op onze bedrĳven steeds meer behoefte aan medewerkers die vertrouwd zĳn met robotmelken. Daar wordt nu in het lesprogramma meer aandacht aan besteed.’ Hoewel ook Custers constateert dat er de laatste jaren veel is verbeterd, blĳft een klankbordgroep volgens hem nodig. ‘De sector blĳft zich ontwikkelen. Een middelbare beroepsopleiding moet daarom continu feeling houden met de praktĳk.’

rend melkveehouder zagen ze als een meerwaarde voor het team. Eén dag in de week is Van Weperen nu werkzaam op het Nordwin College als docent, projectmedewerker en coach voor studenten. Hĳ heeft er veel plezier in en merkt dat collega-docenten steeds meer gebruikmaken van zĳn netwerk en hem benutten als klankbord bĳ nieuwe ontwikkelingen. ‘Ik denk dat het mbo-onderwĳs er bĳ gebaat is als het melkveehouders aan zich weet te binden. Niemand weet beter wat er op de werkvloer gebeurt dan een boer zelf.’ De veranderingen binnen AOC Friesland, inmiddels omgedoopt tot Nordwin College, hebben succes gehad, constateert Van Weperen. ‘We trekken inmiddels ook weer leerlingen van buiten de provincie Friesland en het aantal aanmeldingen vertoont een stĳgende lĳn. Dat betekent overigens niet dat we de komende jaren tevreden achterover kunnen leunen. Dit jaar hebben we negentig nieuwe leerlingen. Om die een kwalitatief goede opleiding te kunnen blĳven bieden, moeten we blĳven werken aan het op peil houden van onze expertise, terwĳl ons budget daalt. Dat wordt een nieuwe uitdaging.’

Melkveehouder als docent Het toenmalige AOC Friesland benaderde zeven jaar geleden melkveehouder en bestuurder Jan van Weperen uit Oosterwolde met de vraag of hĳ mee wilde denken over het verbeteren van het onderwĳs. ‘De opleiding zat destĳds in een dip’, herinnert hĳ zich. ‘Ouders en boeren waren ontevreden en het aantal aanmeldingen liep terug. Ik heb toen met alle belanghebbenden de opleiding tegen het licht gehouden. Veel praktische en organisatorische zaken bleken niet goed geregeld te zĳn, maar met de kwaliteit van de leraren was weinig mis.’ Nadat het project was afgerond, vroeg de schoolleiding de projectleider of hĳ wilde blĳven. Een praktise-

V E E T E E LT

NOVEMBER

VX18_special kennis en ontwikkeling.indd 28

digheden kunnen trainen. Daarnaast gaan leerkrachten, regelmatig ondersteund door externe gastsprekers, vaak met leerlingen naar de schoolhoeve of externe bedrĳven om tussen de koeien les te geven. ‘Zo brengen we boeren, leraren en leerlingen bĳ elkaar’, stelt Lootens vast. ‘Dat biedt de beste garantie om de opleiding actueel te houden.’

Vergrĳzend lerarencorps Een organisatie die zich nauw betrokken voelt bĳ het agrarisch onderwĳs is het NAJK. ‘Logisch’, vindt Ramon Klaassens, vicevoorzittter van het landelĳk bestuur van de ondernemende agrarische jongeren. ‘Een groot deel van onze leden zit nog op school of heeft de opleiding net achter de rug.’ Ook onder de NAJK-leden klinken kritische geluiden over het onderwĳs. ‘Wĳ maken ons weleens zorgen over de vergrĳzing van het lerarencorps. Als docenten niet meegaan met hun tĳd, dreigen leerlingen de aansluiting met de praktĳk te missen. Zo komen ze van school met een boodschap waarvan je je kunt afvragen of die nog wel past in de huidige tĳd. Het kostprĳsdenken is bĳvoorbeeld vaak nog heel dominant in de

2013

04-11-13 14:10

opleiding en er is over het algemeen weinig aandacht voor maatschappelĳke thema’s.’ Formeel heeft het NAJK geen ingangen om sturing te geven aan het onderwĳs aan de aoc’s. ’ Maar door het aanbieden van gastlessen, bĳvoorbeeld over bedrĳfsopvolging of weidegang, proberen we wel aandacht te krĳgen voor thema’s waarvoor naar onze mening te weinig aandacht is’, vertelt Klaassens. Provinciale AJK’s onderhouden hiervoor vaak nauwe contacten met de aoc’s en zĳn een gewaardeerde partner van de scholen.

Praktĳkonderwĳs veranderd Behalve als meedenker in een klankbordgroep van het Citaverde College is Harold Custers uit Oirlo met een aantal collega’s ook betrokken bĳ het Limburgse praktĳkonderwĳs. Door veranderende subsidiestromen kwam de toenmalige praktĳkschool in Horst onder druk te staan en moest gezocht worden naar alternatieven. Regelmatig ontvangt de melkveehouder op zĳn bedrĳf nu leerlingen en een docent voor lessen in de praktĳk. Daarnaast treedt hĳ zelf op als gastdocent aan het PTC+. In Friesland – waar de praktĳkschool in Oenkerk jarenlang een instituut was – heeft het praktĳkonderwĳs aansluiting gezocht bĳ het initiatief Dairy Campus. Onder de rook van Leeuwarden wordt hard gewerkt aan een uniek samenwerkingsverband tussen onderzoek, onderwĳs en bedrĳfsleven. Daar zal ook een afdeling voor praktĳkonderwĳs aan worden toegevoegd. Arjan Heerema, directeur van Dairy Training Centre (DTC), de opvolger van PTC+ in Oenkerk, ziet de inrichting van het praktĳkonderwĳs ingrĳpend veranderen. ‘De traditionele praktĳkweken, waarbĳ leerlingen om vĳf uur werden gewekt om bĳ boeren in de buurt te leren melken, bestaan al lang niet meer’, legt hĳ uit. ‘Praktische trainingen kunnen scholen uitstekend zelf en in de ei-

gen regio organiseren. Voor meer complexe trainingen kunnen onze trainers natuurlĳk op onze eigen praktĳkfaciliteiten trainen, maar ze kunnen ook op locatie worden ingehuurd. Ze zĳn flexibel inzetbaar en niet gebonden aan één plaats. Daarnaast zie ik steeds meer vormen van “blended learning” ontstaan. Dat wil zeggen dat trainingen een mix zĳn van verschillende vormen, deels fysiek, deels virtueel door middel van de nieuwste ICT-toepassingen.’

Innovatiekracht versterken Het jongste initiatief om de kwaliteit van het onderwĳs in de melkveehouderĳ te verbeteren, is het zogenaamde ‘Meeting Point Melkveehouderĳ’ van het Centrum Innovatief Vakmanschap Agri & Food. Dit initiatief vloeit voort uit het beleid van de overheid om topsectoren, waarvan de melkveehouderĳ er één is, extra te ondersteunen. ‘Doel van het Meeting Point is om de innovatiekracht van de sector te versterken’, vertelt Aad van der Burg, directeur van de vestiging Leeuwarden van het Nordwin College en voorzitter van de stuurgroep. ‘Dat doen we door in gesprek te gaan met de innovatieve ondernemers uit zowel de primaire productie als de periferie. Zo willen we toekomstige ontwikkelingen goed in beeld krĳgen om daarvoor goed onderwĳs te kunnen ontwikkelen. Hiermee willen we vooral de voorlopers in de sector bedienen.’ Naast het Nordwin College (voor NoordNederland) zĳn het Groenhorst College in Emmeloord (voor Midden-Nederland) en het Prinsentuin College in Breda (voor Zuid-Nederland) als gangmakers betrokken bĳ het initiatief, dat verder ondersteund wordt door onder andere FrieslandCampina, DLV en AB Vakwerk. ‘Maar als het straks op de uitvoering aankomt, gaan we natuurlĳk in overleg met alle aoc’s in Nederland’, benadrukt Van der Burg. Het Meeting Point hoopt in het schooljaar 2014-2015 de eerste modules te kunnen aanbieden. l

V E E T E E LT

VX18_special kennis en ontwikkeling.indd 29

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 11:20

S P E C I A L

K E N N I S O N T W I K K E L I N G

Bart Lubbers en Canberk Ozekin willen same

Veehouder en stagi ai Bart Lubbers is melkveehouder in Arnhem. Van begin september tot eind maart werkt hĳ op zĳn bedrĳf twee dagen in de week intensief samen met stagiair Canberk Ozekin. Bart leert van Canberks frisse kĳk op oude gewoontes. tekst Wichert Koopman

‘Z

o lang als ik me kan herinneren bieden we op ons bedrĳf al plaats aan stagiairs, zowel in de melkveehouderĳ als in de zuivelverwerking. Tientallen scholieren hebben hier inmiddels meegeholpen en rondgekeken. Meerdere bleven voor langere of kortere tĳd hangen voor een bĳbaantje.’ ‘Toen ik zelf nog op school zat, vond ik het fĳn dat ik bĳ andere boeren ervaring op kon doen. Dat gun ik de leerlingen van nu ook. Ik vind het leuk om met stagelopers te werken, mits ze gemotiveerd zĳn. Naast veehouderĳstudenten krĳgen we hier ook wel leerlingen dierverzorging voor snuffelstages of leerlingen van middelbare scholen voor maatschappelĳke stages. Maar die jongens en meisjes hebben vaak weinig met het boerenwerk en worden vanuit de school soms niet of nauwelĳks begeleid. Het is uiteindelĳk aan de leerling zelf om te bepalen of hĳ of zĳ van de stageperiode een succes wil maken. Stagiairs kunnen hier veel leren, maar ze moeten alles aanpakken, ook de rotklusjes, en niet te benauwd zĳn voor lange dagen. Werken op een melkveebedrĳf is geen negen-tot-vĳfkantoorbaan. Ook dat moeten ze ervaren.’ ‘Met mbo-leerlingen – we krĳgen ze hier van zowel AOC Oost in Doetinchem als het Groenhorst College in Barneveld – is het over het algemeen prettig werken, of ze nu thuis van een melkveebedrĳf komen of niet. Ze zĳn meestal goed gemotiveerd en komen zelf met ideeën. Ook Canberk komt regelmatig met vragen, waardoor ik word gestimuleerd om over dingen na te denken. Soms leidt dat tot aanpassingen in de manier van werken. Het valt me op dat collega’s bĳ wie nooit jonge mensen over de vloer komen, vaak vastroesten in oude gewoontes. Ik vind het belangrĳk om fris te blĳven. Werken met stagiairs helpt daarbĳ. En natuurlĳk is het ook handig om hulp te hebben. We vervelen ons hier nooit en sommige klussen gaan een stuk makkelĳker als je ze samen kunt doen. En als Canberk hier is, kan ik hem de schuld geven als er iets fout gaat...’ ‘De kwaliteit van de opleiding aan het aoc is de laatste jaren duidelĳk verbeterd, zowel organisatorisch als inhoudelĳk. In het verleden vielen er nog wel eens lessen uit en kwamen de leerlingen soms onvoldoende voorbereid op stage. Nu komen ze met gerichte opdrachten. De scholen waar ik contact mee heb, hebben de klachten uit de praktĳk goed opgepikt. Met de stagebegeleiders heb ik als stageboer een goed contact. Ik merk dat ze de ontwikkelingen in de praktĳk willen blĳven volgen en daarvoor ook goed luisteren naar de veehouders bĳ wie de leerlingen stage lopen.’ l

V E E T E E LT

VX18_special veehouders.indd 30

NO VEMBER

Bart Lubbers (36) is veehouder met 120 melkkoeien en 100 stuks jongvee op zuivelboerderĳ Ĳsseloord in Arnhem.

2013

04-11-13 11:50

willen samen van stageperiode een succes maken

gi air stimuleren elkaar Canberk Ozekin is student veehouderĳ aan het AOC Oost in Doetinchem en loopt twee dagen in de week stage op zuivelboerderĳ Ĳsseloord. Van veehouder Bart Lubbers leert hĳ de fĳne kneepjes van het vak in de praktĳk. tekst Wichert Koopman

‘W

Canberk Ozekin (19) is tweedejaars niveau 3-leerling op AOC Oost iwn Doetinchem en stagiair op zuivelboerderĳ Ĳsseloord in Arnhem.

e hebben thuis geen melkveebedrĳf, maar door mee te helpen op de stadsboerderĳ kwam ik in contact met koeien. Ik vond dat zo interessant dat ik besloot een opleiding in de veehouderĳ te gaan doen. Sinds twee jaar zit ik nu op het AOC Oost in Doetinchem waar ik de richting veehouderĳ niveau 3 volg. Na de opleiding wil ik graag eerst werkervaring opdoen in de sector om in de toekomst iets voor mezelf te kunnen beginnen.’ ‘Inmiddels heb ik meerdere korte stages achter de rug. Het bevalt me ook hier op zuivelboerderĳ Ĳsseloord goed. Ik word volledig opgenomen in het bedrĳf en bĳ veel zaken betrokken. Dat vind ik belangrĳk omdat ik alles wil leren. Laatst waren we gras aan het inkuilen. Ik leer dan bĳvoorbeeld van Bart hoe ik de bult moet aanrĳden, maar hĳ legt me ook uit wat je als boer allemaal moet doen om een goed product in de kuil te krĳgen en te houden.’ ‘Ik vind dat de school ons goed voorbereidt op de stageperiode. Naast de theorie op school krĳgen we één ochtend in de week praktĳkles op een leerbedrĳf in de regio. Ook hebben we regelmatig lessen buiten de school. Zo zĳn we laatst een hele dag op proefbedrĳf De Marke geweest voor uitleg over nieuwe ontwikkelingen zoals de KringloopWĳzer. En met iemand van Agruniek bezochten we een demoveld voor maisrassen. Dat is allemaal kennis die we mee kunnen nemen naar ons stagebedrĳf. Een deel van de leraren bĳ ons op school heeft thuis ook een bedrĳf. Zo geven ze ons les aan de hand van de mpr van hun eigen koeien of de analyses van hun eigen kuilen. Dat werkt natuurlĳk veel beter dan theorie uit een boekje.’ ‘We zĳn de laatste tĳd hier op de boerderĳ erg druk geweest met oogstwerk, een sleufsilo zetten en renovatieklussen in de stal. Het werken aan mĳn opdrachten is daardoor wel blĳven liggen. Daar heeft de leraar me ook al op gewezen. De theorie is natuurlĳk niet het leukste, dus vaak gebeurt het effe gauw tussendoor. Dat zal ik nu de komende weken serieus op moeten pakken, want ook het papierwerk hoort erbĳ. Aan het eind van de stage moet ik hier op het bedrĳf voor de vakken voeding en fokkerĳ een proeve van bekwaamheid afleggen. Dat wil zeggen dat ik moet laten zien dat ik zelfstandig, als een veehouder in de praktĳk, beslissingen kan nemen en uitvoeren. Leuk, maar ook spannend.’ l

V E E T E E LT

VX18_special veehouders.indd 31

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 11:50

(foto: Els Korsten)

Moniek 201 (v. Upgrade)

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken van uw koeien zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren van verschillende rassen die

uitstekend scoren op deze kenmerken. Hun dochters produceren probleemloos, jaar in jaar uit, en verhogen zo uw bedrijfsrendement.

BETTER COWS | BETTER LIFE

404-13 Lvnsp-Nabben.indd 1

21-10-13 10:24

‘HOGE LEVENSPRODUCTIE REALISEREN WIJ MET MOOIE STERKE KOEIEN’ Fam. Nabben, America

ATLANTIC

KODAK

WEB

EWALD

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

FL duits

MRIJ lokaal

NVI

308

208

143

128

LVD

720

622

127

558

UIERGEZONDHEID

106

104

118

105

KLAUWGEZONDHEID

108

104

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

404-13 Lvnsp-Nabben.indd 2

21-10-13 10:25

De familie Ehlers met Marijke 303 en Corrie 141 (v. Kodak) (foto Alger Meekma)

MET KODAK REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Zorgeloos boeren met Kodak Als veehouder heb je al werk genoeg. Kodakdochters zijn dan een uitkomst. Onopvallend in de stal, opvallend in melkopbrengst en gezondheidskenmerken. Daarmee staan Kodakdochters voor een hoge levensproductie zonder extra werk.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI LEVENSDUUR KG MELK UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID GEBOORTEGEMAK

208 622 693 104 104 111

BETTER COWS | BETTER LIFE

420-13 Kodak-Blitz.indd 1

04-11-13 10:40

Emely Huyghe met 3498 3498, eigenaar: Johan Huyghe (foto Els Korsten)

MET BLITZ REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Blitz de toekomst in Uw veestapel verdient een stier als Blitz. Een stier die efficiëntie en duurzaamheid combineert met een enorme melkproductie; zowel in kilo’s als gehalten. Deze maken hem internationaal de fokstier met de hoogste Inet. En u zult lang plezier hebben van zijn dochters, met zijn fokwaarde van +580 dagen levensduur.

BLITZ

(Paramount x O Man) ki-code: 94-0026 aAa-code: 543612

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR KG MELK INET BEENWERK CELGETAL

271 580 2182 413 106 106

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

420-13 Kodak-Blitz.indd 2

04-11-13 10:40

P O RT R E T

Nieuwe technieken als genomic selection hebben volgens fokveehandelaar Harry Broekhuis de fokker캐 niet op z캐n kop gezet

Avonturier in de fokker캐

V EV E TE EE ET LE TE LNT OAVPE RMI B L E 1R 21 0 0 29 013

VX18_portret Broekhuis.indd 36

04-11-13 11:52

P O RTR E T

Hĳ verkocht Broeks Betty voor 200.000 dollar, maar liep ook veel geld mis door het vroegtĳdig sneuvelen van de stier Snowman.

Naam Harry Broekhuis Leeftijd: 60 Functie: handelaar in fokmateriaal Beste koe ooit gefokt: Broeks Madison (Shottle x Elsa) Beste stier: Flevo Genetics Snowman

Na meer dan 25 jaar als handelaar in hoogwaardig genetisch fokmateriaal kent Harrie Broekhuis het klappen van de zweep. Zĳn motto? ‘Investeer pas als je er geld voor hebt.’ tekst Inge van Drie

an gespreksstof geen gebrek. Wie met Harry Broekhuis een gesprek aanknoopt over fokkerĳ is niet snel uitgepraat. In rap tempo passeren namen van koeien en stieren de revue en aan de lopende band dist hĳ anekdotes op uit zĳn carrière als handelaar in fokmateriaal. Thuis in Albergen kan Broekhuis in twee jongveestallen maximaal 85 pinken kwĳt, liefst uit gerenommeerde koefamilies en met goede genoomfokwaarden. Kort voor het kalven verhuizen de vaarzen naar Wilma en Louis Oude Hesselink, die de dieren voor Broekhuis melken. Een carrière als melkveehouder zat er voor Broekhuis zelf niet in. Fysieke problemen belemmerden de boerenzoon. ‘Ik was een fanatiek voetballer en al op mĳn zestiende ben ik voor het eerst aan mĳn knieën geopereerd.’ Broekhuis werd loodgieter en schoolde zich later om tot boekhouder. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon. De koeien bleven trekken. ‘Op de fokveedag in Saasveld hoorde ik dat een boer op zoek was naar vĳf rietjes Triple Threat. Die zouden hem 75 gulden per stuk kosten, terwĳl de gangbare prĳs eigenlĳk 25 gulden was. Daar zat handel in, realiseerde ik me.’ Niet veel later richtte hĳ Broekhuis Vee op. In eerste instantie deed hĳ dat naast zĳn baan als boekhouder, maar in 1989 stapte hĳ helemaal over.

Voor 200.000 dollar verkocht Rekenen kan Broekhuis als oud-boekhouder als de beste, maar al dat papierwerk dat bĳ de handel in fokmateriaal hoort? Het is niet zĳn favoriete klus. ‘Het mooiste aan dit werk zĳn de contacten met mensen, het sluiten van mooie deals en het zoeken van avontuur’, zo somt Broekhuis op. Zo had hĳ samen met Jacob Bearda de stier Flevo Genetics Snowman (O Man x Broeks MBM Elsa) in zĳn bezit. ‘We hebben wat met die stier lopen leuren. Geen enkele ki wilde hem hebben. Uiteindelĳk kwam hĳ in Duitsland terecht, waar hĳ in de wachtperiode sneuvelde. Er waren maar 1300 rietjes.’ In 2010 brak de

O Manzoon door met hoge fokwaarden en inmiddels kalven zĳn dochters uit de fokperiode af. ‘Ze geven verschrikkelĳk gemakkelĳk melk. Ik ben ervan overtuigd dat Snowman straks weer de nummer één wordt. Als hĳ niet was gesneuveld, had ik een paar miljoen meer gehad.’ Broekhuis constateert het nuchter; hĳ kent beide kanten van de medaille. Zo verkocht hĳ Broeks Betty – een dochter van Snowman – voor 200.000 dollar aan een Canadees fokkerssyndicaat. Uit Broeks Betty fokte hĳ Broeks Plabet (v. Planet), die hĳ eveneens voor een fiks bedrag verkocht. ‘Natuurlĳk, geluk speelt in de fokkerĳ ook een rol, maar je moet wel weten waar je mee bezig bent. Je kunt beter vĳf dieren van 4000 euro ko-

‘Ik zeg vaak tegen jonge boeren: koop alleen een duur beest als je het geld hebt’ pen dan één van 20.000 euro. Er is niks mis mee als je tachtig koeien hebt waarvan één of twee dure koeien, maar als melkveehouder moet je wel met melken je geld verdienen.’ Investeer pas als je geld te besteden hebt, is nog zo’n motto van Broekhuis. ‘Ik zeg altĳd tegen jonge boeren: “Koop alleen een duur beest als je het geld ervoor hebt.” Ik koop wat ik kan betalen. Als ik in Amerika een dier koop, betaal ik direct. Amerikanen vinden dat mooi.’ Niet dat hĳ geen risico’s neemt. ‘De handel in fokmateriaal zie ik als een spel, een spel dat ik goed ken. Ik zoek de risico’s best op. Gevoelsmatig zoek ik naar het dier waar ik het beste aan kan verdienen en vaak zĳn dat de duurste. Maar ik heb bĳvoorbeeld nog nooit aandelen ge-

had. Daar heb ik zelf geen invloed op.’ De duurste aankoop van Broekhuis was er een van 90.000 dollar. ‘Dat was een Mountaindochter geloof ik. Tom Kestell – bĳ hem stal ik mĳn Amerikaanse dieren – kocht zich meteen voor de helft in. We hadden dat dier, zo bleek achteraf, al in de eerste spoeling terugverdiend.’ Broekhuis kan zich de inzet van zĳn eerste embryo’s nog goed herinneren. ‘Ik bleef maar kĳken of de dieren tochtig werden. Nu zet ik vaker duurdere embryo’s in dan toen, maar ik slaap er niet minder om als er een terugkomt. Ik vind het nog wel jammer, maar ik weet dat het bĳ het ondernemerschap hoort.’ In al die jaren dat hĳ actief is in de fokkerĳ, is er eigenlĳk niet zoveel veranderd, constateert Broekhuis, ook niet door nieuwe technieken als genomic selection. ‘Als je tweeduizend stieren test, valt nog steeds een grote groep door de mand, blĳft een klein groepje op hetzelfde niveau en steken een paar stieren er bovenuit.’

Jacht op allerhoogste genetica Wat volgens Broekhuis wel veranderd is, is de snelheid in de fokkerĳ. ‘Vroeger kende ik van elke stier de vader en de moeder. Nu niet meer. Ik vraag het levensnummer en bekĳk het ’s avonds achter de computer. Maar misschien heeft dat ook gewoon met de leeftĳd te maken, grapt Broekhuis, om serieus te vervolgen: ‘Ki-organisaties zĳn wel meer dan ooit op zoek naar het hoogste dier. Ze zoeken allemaal naar dieren met 2500 GTPI. Een vaars met 88 punten en 2100 GTPI wordt momenteel gewoon ingezet als ontvangster. Eerlĳk is eerlĳk, ik doe zelf ook mee aan die jacht op dieren met de allerhoogste genetica. Maar op termĳn is er vast ook weer meer oog voor fraaie dieren met een iets minder hoge genetische waarde. Genomics vertellen alleen de waarde van het dier op dat moment, maar niks over wat het dier doorgeeft aan de volgende generatie. Zo scoort Broeks Elsa nu 1600 GTPI, terwĳl haar zoon Snowman op 2200 GTPI staat. Bĳ een dier met een hoge GTPI heb je alleen meer kans op een nakomeling met een hoge GTPI.’ Als het aan Broekhuis ligt, stopt hĳ voorlopig nog niet. ‘Zo lang als ik kan, ga ik door. Ik doe het met plezier. Nog elke keer als ik een paring bedenk, ben ik nieuwsgierig wat eruit komt.’ l

V E E T E E LT

VX18_portret Broekhuis.indd 37

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 11:52

Stonewall

Shottle x Durham x Fred Allround pinkenstier

U vindt ons in

De kracht van Shottle!

echanisatie de Rundvee en M ns de tij d an st vember. Bezoek onze van 19 t/m 21 no em ch in or G in Vakdagen 269!

stand

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544 info@heemskerk-dairy.com www.heemskerk-dairy.com

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Doberman dochter: Double A Doberman 53478

Doberman Koecomfort Ga voor een Koecomfort Het beste voor uw koei Het beste voor uw koei Het beste voor uw koeien op maat Het beste voor??uw koei Koecomfort Shottle x Granger x Missile

TPI topper - super bevruchting

Stonewall_Doberman_01112013.indd 1

01-11-13 16:58

laagHet celgetal! beste

voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koei Het beste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koei

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende box box Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk Renovatie (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende box Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende box box Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbed Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbed

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende box

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkrach snel teru Meest duurzaam eindeloos blijvende Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkrach Meest koematras, blijvende veerkrach Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel teru teru Door strooisel en arbeid verdient hetbesparing zichveerkracht. snel op terug. Door strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkrach snel Meestbesparing duurzaamopkoematras, met eindeloos blijvende Meest duurzaam eindeloos blijvende Door besparing opkoematras, strooisel arbeid verdient het snel teru Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Behoud vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. Conclusie: zonder Behoud van uw koeien en op dierenartskosten. Door het zich snel snel terug. Behoud van uw op Door besparing op strooisel enreduceren arbeid verdient hetmeerprij zich snel snel teru teru Door besparing besparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Behoud dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Behoud van van uw uw koeien koeien en en reduceren reduceren op op dierenartskosten. Conclusie: zonder meerprij Behoud vanMeerwaarde uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel Conclusie: meerprijs Conclusie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen liggen // Schone Recht Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

www.uierverzorging.nl

V E E T E E LT

NOVEMBER

2013

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien met weidegang. De voederwaarde van gras komt, in

VX18_p38.indd 38 een actieve

04-11-13 10:57

K E U R I N G

Familie Talsma domineert matig bezette Veekeuring Fryslân in Oenkerk

Anita wint Fries onderonsje Aan publiek geen gebrek, maar de animo om koeien in te zenden voor de negende Veekeuring Fryslân bleek gering. Met moeite kreeg de organisatie 66 koeien in de catalogus. Met drie titels domineerde de familie Talsma de Friese provinciale keuring. tekst Inge van Drie

video-impressie www.veeteelt.nl

e buurprovincies kiezen al voor het openstellen van de provinciegrenzen om het bestaansrecht van hun keuring te verzekeren. Zover is de organisatie van de Veekeuring Fryslân nog niet. Als provincie met de meeste koeien moet het mogelĳk zĳn een provinciale keuring in stand te houden, zo luidt de redenatie. Maar met 66 melkkoeien in de catalogus is de kritieke grens in zicht. Aan Sietse en Pieter Talsma lag die minimale opkomst in ieder geval niet. De melkveehouders uit Warga waren in Oenkerk een van de grootste – en meest succesvolle – inzenders. Bĳ de vaarzen viel hun Alexanderdochter Djura net buiten de prĳzen. De harmonisch gebouwde vaars eindigde vanwege iets meer kracht in de voorhand nog wel vóór de jeugdige, functioneel sterke Zuid-Ooster Boukje 123 (v. Sunflower) van Oene, Wouter en Jeroen Dolstra uit Oosterstreek. Jeugdig was ook de andere medaillekandidaat van de familie Dolstra, Zuid-Ooster Geertje 99. De Cricketdochter bleek een vaars met veel lengte, een ondiepe uier en mooie overgangen. Toch moest ze genoegen nemen met de reservetitel. De fraaitypische Topcross Anna 237 (v. Jordan) van Jaap Jacobi uit Garĳp was een tikje fraaier afgewerkt in frame en stapte krachtiger door de ring. Dolstra en Jacobi kruisten ook de degens bĳ de bedrĳfsgroepen, waar het goud opnieuw voor Jacobi was en het zilver voor Dolstra.

Dochter van Precilla De animo om deel te nemen met koeien mocht dan gering zĳn, over publieke belangstelling had de organisatie niet te klagen. In de middenklasse konden de bezoekers genieten van het optreden van onder meer Giessen Precilla 4 (v. Goldwyn) van Halbe Huitema uit Gauw. Net als haar moeder, oud-NRM-kampioene

Spirit Precilla, beschikte ze over een fraai beaderde en vast aangehechte uier met veel breedte en hoogte in de achterkwartieren. Voor een podiumplek miste ze de laatste macht en capaciteit. Ook voor de sterke en balansrĳke Falkena Foekje 185 (v. Laurin) van Herman en Eef Vernooy uit Oosterwolde bleek een plek bĳ de laatste vier het hoogst haalbare. Voor het uitreiken van de prĳzen hielden de juryleden Tjebbe Huybrechts en Wouter de Bruin stil bĳ Parfum (v. Damion) van de familie Altenburg uit Koufurderrige en Foekje 150 (v. Lheros) van Talsma. De twee vielen beide al vaker in de prĳzen in Oenkerk. Foekje won drie jaar geleden de vaarzentitel in Friesland, de in België geboren Parfum pakte in 2012 de reservetitel in de middenklasse. Met haar forse stokmaat, haar open bouw en de aantrekkelĳke uier trok Parfum dit keer aan het langste eind met de royaal ontwikkelde, ondiep geuierde Foekje op de reservestek. De familie Talsma hoefde niet lang te treuren om het mislopen van de titel in de middenklasse. Bĳ de senioren boekten de Friese melkveehouders een dubbelslag met Anita 54 (v. Goldwyn) en Foekje 112 (v. Talent). In 2011 eiste Foekje in Oenkerk al de seniortitel op, maar nu moest ze haar stalgenote voorrang verlenen. Het sterkste wapen van de robuuste Anita bleek haar lange uier met fraai geplaatste spenen en de messcherpe ophangband. Daar kon de stĳlvolle Foekje niet tegenop, maar de Talentdochter rekende vanwege beter beenwerk en een hogere achteruier wel af met de lange, sterk gebouwde Classicdochter Zuid-Ooster Harmke 319 van Dolstra. De melkrĳke Falkena Foekje 182 (v. Toystory) van Vernooy kwam ondanks haar lengte en upstanding in vooruier te kort om aanspraak te maken op eremetaal.

Topcross Anna 237 (v. Jordan), kamp. vaarzen Prod.: 2.02 57 2008 3,89 3,10 lw 109 l.l.

Parfum (v. Damion), kampioene midden Prod.: 3.10 339 11.773 3,70 3,35 lw 100

Anita 54 (v. Goldwyn), alg. kampioene Prod.: 4.06 362 11.385 4,48 3,63 lw 103

Nog één titel was er te verdelen; wie zou het algemeen kampioenschap winnen? Nogmaals gaf de puike melkklier van Anita 54 de doorslag; de Goldwyndochter won het algemeen kampioenschap. l

V E E T E E LT

VX18_keuring Fryslan.indd 39

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 12:36

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Financiële en technische kengetallen van nieuw melkveebedrĳf in Ierland met 300 koeien

Greenﬁeld Projectleider Abigail Ryan en bedrĳfsleider Michael Long: ‘We communiceren open en eerlĳk over de problemen die we tegenkomen. Met de fouten die we maken, kan een startende ondernemer zĳn voordeel doen.’ Aantal koeien: Melkquotum: Hoeveelheid land: Productie:

Proefbedrĳf voor starters Ierse ondernemingen startten in 2009 een nieuw melkveebedrĳf Kilkenny

met 300 koeien als voorbereiding op het quotumloze tĳdperk. De nauwkeurig bĳgehouden technische en financiële resultaten

Ierland

maken de haalbaarheid duidelĳk. Projectleider Abigail Ryan: ‘Van

320 1,5 miljoen kg 113 hectare 5500 kg

onze beginnersfouten profiteren startende ondernemers.’ tekst Alice Booĳ

uur 113 hectare land, koop 300 koeien, bouw een melkstal en ga koeien melken. In Ierland sloeg een aantal ondernemingen – een bank, een onderzoeksinstituut, een uitgeverĳ, de overheid en een zuivelbedrĳf – in 2009 de handen ineen om op die manier in Kilkenny het proefbedrĳf Greenfield te starten. Het doel is het in kaart brengen van de (financiële) haalbaarheid en de kansen en de bedreigingen voor beginnende melkveehouders die na 2015 vrĳ kunnen melken. De opzet is een grootschalige lagekostenmelkveehouderĳ met een voorjaarskalvende veestapel, die zo veel mogelĳk melk uit gras kan produceren.

Nieuwbouw en investeringen De investeerders legden zo’n 400.000 euro bĳ elkaar als startkapitaal. Het be-

drĳf leende daarbĳ nog 850.000 euro en daarvan werd een nieuw melkveebedrĳf opgezet, naar het voorbeeld van NieuwZeelandse melkveebedrĳven. De 1,25 miljoen euro diende voor het investeren in een open melkstal met 2 x 30 swingovermelkstal, een wachtruimte met opdrĳfhek, huisvesting voor de jongere kalveren, verharding rondom de gebouwen, de afrastering en looppaden, inzaaien van het land en natuurlĳk de veestapel: zo’n 265 koeien en 70 pinken. Twee medewerkers werden aangetrokken voor de verzorging van grasland en koeien, het landwerk wordt compleet uitbesteed aan de loonwerker en ook de jongveeopfok wordt uitbesteed. De 113 hectare land is voor vĳftien jaar gehuurd tegen een pacht van 450 euro per hectare per jaar.

De financiële resultaten waren de eerste drie jaar, tot en met 2012, positief. In 2011, een goed jaar, werd een winst gemaakt van ruim 100.000 euro, waarbĳ er geen aflossingen zĳn gedaan (tabel 1). In 2012 heeft Greenfield voor het eerst bĳ de bank afgelost (80.000 euro), waarna ruim 20.000 euro overbleef als winst.

Winstgevend bedrĳf Over 2013 verwacht projectleider Abigail Ryan een winst na aflossing (79.000 euro) van zo’n 43.000 euro. ‘Dit geld wordt op een spaarrekening gezet om uiteindelĳk de investeerders hun inleggeld weer terug te betalen.’ Opvallend in de financiële cĳfers is dat er door het werken met twee vreemde arbeidskrachten ook 90.000 euro aan loon is uitbetaald. Het bedrĳf wordt dus rondgezet Veertig procent van de veestapel bestaat uit hf-jerseykruislingen

V E E T E E LT

VX18_Greenfield.indd 40

JNAONVUE AMRBI E 1R / 1 2

201 03 9

04-11-13 14:28

Papier geeft snel overzicht van inseminaties

met 100 procent betaalde arbeid en geen berekende arbeid van de ondernemer. ‘Bĳna 65 procent van de kosten in dit bedrĳf zĳn vaste kosten’, analyseert Ryan. ‘Dat betekent dat we alleen grip hebben op de kosten rondom grasland en voer.’ Met zo’n 300 kilo krachtvoer per koe blĳven die kosten beperkt. ‘Dat is het uitgangspunt van onze melkveehouderĳ: melk uit gras, aangevuld met een minimum aan krachtvoer.’ Meer voer aankopen om zo meer melk op het bedrĳf te produceren is geen optie volgens de projectleider. ‘Meer krachtvoer in de koeien betekent dat er gras verspild wordt.’ Om de veestapel – die inmiddels naar zo’n 320 koeien gegroeid is – verder te kunnen uitbreiden met het uitgangspunt om zelfvoorzienend te blĳven, moet de productie van het grasland verder omhoog. ‘We komen op zo’n 13 ton droge stof per hectare, dat vinden we nogal tegenvallen’, vertelt Ryan, die eraan toevoegt dat de kunstmestgift op zo’n 300 kilo stikstof per hectare ligt. ‘De grond heeft een gebrek aan organische stof,

opbrengsten (euro)

per 100 kilo melk (euro)

melk vee totaal opbrengsten

501.329 65.994 567.323

33,42 4,40 37,82

krachtvoer kunstmest, graszaad loonwerk dierenarts en medicĳnen brandstof, energie en overige variabele kosten

24.615 48.375 39.404 36.836 21.282 170.512

1,65 3,21 2,62 2,49 1,40 11,37

lonen huur land hefﬁngen, verzekering, machinekosten telefoon, accountant, advies algemene kosten, strooisel rente jongveeopfok vaste kosten afschrĳving aﬂossing

90.627 52.798 25.395 5.081 25.507 28.974 65.095 293.477 — —

6,03 3,50 1,69 0,34 1,70 1,93 4,34 19,57 — —

winst (voor aﬂossing)

103.334

6,88

Tabel 1 – Financiële resultaten Greenfield met 295 koeien over 2011

omdat die jaren als akkerbouwgrond in gebruik is geweest. We zouden meer stikstof en ook fosfaat willen strooien om de vruchtbaarheid te verhogen en dus ook de graslandproductie om zo meer koeien te kunnen houden.’ Eigenlĳk had de projectleiding gerekend op een drogestofopbrengst per hectare van 16 ton. ‘Ons beste perceel haalt dat’, weet Ryan, die wekelĳks door de weilanden loopt om de hoeveelheid gras per perceel te schatten. ‘Maar we hebben ook percelen die maar 11 tot 12 ton droge stof halen.’ Het betekent dat een veebezetting van maximaal 2,8 koeien per hectare mogelĳk is, inclusief het maken van wintervoer. ‘Dat is genoeg voor in totaal 330 koeien, dat is de limiet.’ Ryan benadrukt dat de communicatie vanuit Greenfield naar de veehouders

heel open is. ‘Onze fouten zĳn net zo belangrĳk als het uitdragen van de dingen die succesvol verlopen. Van fouten leer je.’

Uiergezondheid verbeteren Als aandachtspunt noemt Ryan bĳvoorbeeld het celgetal op het bedrĳf. Dat was in 2012 gemiddeld 232.000 cellen per milliliter. ‘12,5 procent van de koeien had een celgetal hoger dan 400.000’, vertelt Ryan. Ze voegt daaraan toe dat dat medio 2013 nog maar 3 procent is en dat het tankcelgetal gedaald is naar 110.000 cellen per milliliter. ‘Bĳ de start van het bedrĳf hebben we zeven veestapels samengevoegd. We hebben op veel ziekten getest: bvd, ibr, leukose en salmonella, maar niet op celgetal. S. aureus heeft zich zo kunnen verspreiden.’

V E E T E E LT

VX18_Greenfield.indd 41

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 15:55

B E D R I J F S RE P O RTA G E

Paul Galama: ‘Inspirerend, maar pas op met kopiëren’

‘Greenfield is een inspirerend voorbeeld van hoe je met relatief weinig investeringen een goed inkomen kunt halen’, aldus Paul Galama, projectleider Amazing

De problemen werden opgelost door alle koeien te testen en een koppel van zo’n dertig met S. aureus geïnfecteerde koeien apart te melken en met antibiotica in de droogstand te behandelen. Een aantal oudmelkte koeien ging meteen droog. Dieren die na het kalven niet genazen, werden afgevoerd. ‘We hebben vier jaar na de start nog een derde over van de veestapel waar we in 2009 mee startten’, zegt Ryan. Veertig procent van de koeien bestaat uit hf-jerseykruislingen. ‘Het verste perceel is anderhalve kilometer lopen, dat redden de holsteins niet.’ Het fokbeleid is dat de koeien de eerste acht weken geïnsemineerd worden met sperma van ‘melkstieren’. Een deel daarvan gebeurt met vers gesekst sperma, waarna een inseminatie met een vleesveeras volgt en als laatste poging wordt een eigen stier ingezet. ‘Zo fokken we dieren die in ons seizoenspatroon passen. Bĳ de selectie van stieren ligt de focus op vruchtbaarheid en daarna kilo’s vet en eiwit. Het ras of de kruising maakt niet uit. We seDe droge koeien verblĳven ‘s winters in een met houtsnippers gevuld buitenhok

V E E T E E LT

VX18_Greenfield.indd 42

JNAONVUE AMRBI E 1R / 1 2

Grazing. Interessant voor nieuwe instappers in de melkveehouderĳ, maar pas op dat je het niet klakkeloos kopieert, waarschuwt Galama. ‘Het Greenfield-concept past bĳ het milde klimaat in Ierland en de melkprĳs-voerprĳsverhoudingen daar: in het voorjaar afkalven, veel melk halen uit vers gras en weinig bĳvoeren. Daarbĳ past overwinteren met een “outwintering pad”, een soort buitenverblĳf, bĳ een kort winterseizoen.’ Voor Nederland ligt dat accent iets anders met een hogere productie per koe en bĳvoeren. ‘Onze uitdaging is de productie per koe op peil te houden met veel vers gras. Dat betekent dat we op

zoek moeten naar anders bĳvoeren en beweiden. De Ieren zeggen: snel omweiden (“keep moving”) en koeien “met trek” de wei insturen door “on/off grazing”, waarbĳ de koeien twee à drie uren geen eten op stal krĳgen voordat ze de wei ingaan.’ Voor Amazing Grazing levert de situatie in Ierland stof tot discussie. Galama: ‘Hebben we in Nederland te veel de focus op een hoge productie per koe, met daarbĳhorend voeraankoop? Of zeggen ze in Ierland te gemakkelĳk “aankoopvoer is te duur”?’ Meer informatie: www.amazinggrazing.eu

lecteren op EBI, de Economic Breeding Index.’ Om een indruk te krĳgen van de conditie van de melkkoeien, zegt Ryan: ‘Halverwege juli wogen de koeien 470 kilo, 50 kilo meer dan eind maart.’

toevoegt dat 24 procent van de koeien een spiraal kreeg om ze in cyclus te krĳgen en te insemineren. Een van de problemen op het bedrĳf was de klauwgezondheid. Door de regen spoelde het zand uit het gravelpad weg en bleven er stenen over. ‘We hebben 16.000 euro geïnvesteerd om de paden te verbeteren. Een kreupele koe heeft minder conditie, wil niet drachtig worden en produceert minder melk. Dat kost geld.’

Na zes weken drie kwart drachtig Ook de spreiding in afkalfpatroon bĳ de koeien was de eerste jaren te groot, er waren te veel koeien die in mei kalfden en dat leverde te weinig melk op. Nu zĳn de kalvingen in februari, maart of april. ‘Half juli halen we de stier eruit die de laatste koeien drachtig moet maken. Dan houden we 11 procent koeien over die niet drachtig zĳn.’ Vanaf eind april worden de koeien geïnsemineerd om het volgend voorjaar weer te kalven. Het doel is dat 23 dagen na deze datum tachtig tot negentig procent van de koeien geïnsemineerd is en dan een drachtigheidspercentage van zestig procent haalt. Na zes weken zou dan drie kwart van de koeien drachtig moeten zĳn. ‘Dat hebben we het afgelopen jaar niet gered’, vertelt Ryan, die eraan De 320 koeien worden gemolken in een 2 x 30 swingovermelkstal

Buitenverblĳf met houtsnippers Een positief leerpunt was het ‘outwintering pad’, een met houtsnippers gevuld buitenverblĳf voor droge koeien. ‘Dat was goedkoper dan een overkapping bouwen, ook al kosten de houtsnippers zo’n 15.000 euro per jaar’, zegt Ryan. ‘Voor de droge koeien is het een ideaal systeem. De koeien kalven in het weiland en dat bevalt heel goed.’ l Voor meer informatie over dit bedrĳf met daarbĳ ook wekelĳkse rapportages: www.greenfielddairy.ie Het Ierse Greenfield-bedrĳf omvat niet meer dan een melkstal en wachtruimte

201 03 9

04-11-13 15:55

OOK VOOR DEZE VRAAG ZIJN WIJ UW GESPREKSPARTNER Weten wat nu nodig is. Hoe blijft u efficiĂŤnt ondernemen en gecontroleerd groeien binnen een sector die steeds verandert? En hoe zorgt u ervoor dat externe invloeden zo min mogelijk impact hebben op uw bedrijfsvoering. Uw relatiemanager denkt hier graag met u over mee. Hij is op de hoogte van de actuele ontwikkelingen binnen uw sector en in uw onderneming. En weet wat nu nodig is om uw plannen op korte en lange termijn te realiseren. Zo zorgen we ervoor dat u op het juiste moment kunt zaaien ĂŠn oogsten. Meer weten? Ga naar abnamro.nl/agrarisch

ABN_Ads_Veeteelt_210x297_Wt.indd 1 VX18_p43.indd 43

24-10-13 11:15 15:33 04-11-13

M A R K T

De marktberichten van agrarische producten en grondstoffen staan wekelĳks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termĳn? Welke indicatoren moet de melkveehouder in het vizier houden? Deze editie van rubriek ‘Markt’ gaat over kapitaal.

elke renteprognose je ook leest, elke econoom stelt dat de rente op dit moment historisch laag is. Het is een realiteit waar ondernemers gevaarlĳk snel aan wennen, want de stand van de huidige geld- en kapitaalmarkt is zeer ongewoon. ‘Elke student economie leert de stelregel dat de rentestand doorgaans een optelsom is van de economische groei enerzĳds en de inflatie anderzĳds. Als ik die stelregel toepas op de huidige economie, dan klopt dat redelĳk. De inflatie schommelt rond de tweeënhalf procent, terwĳl de economische groei min of meer nul procent is. De tienjaarsrente ligt nu iets boven de twee procent en is daarmee dus in balans. Op de middellange termĳn is dit echter niet houdbaar’, legt Edin Mujagić, rentespecialist bĳ DCA en auteur van het boek ‘Geldmoord’, uit. Nu de economie in de eurozone langzaam uit het dal opkrabbelt, zal er ook in Nederland op enig moment weer groei ontstaan. Mujagić verwacht dat Nederland binnen twee tot drie jaar weer kan uitkomen op een economische groei van anderhalf tot twee procent. ‘Alleen al bĳ een gelĳkblĳvende inflatie komt de rente dan uit op vier tot vierenhalf procent. Met het normaliseren van de economie zal ook de rente normaliseren. Met name voor jonge ondernemers is dat schrikken. Zĳ zĳn niet gewend aan deze renteniveaus.’

Overschot aan geld Melkveehouders die overwegen de rente voor lange tĳd vast te zetten adviseert Mujagić dat nu te doen, nu de rente nog laag is (figuur 1). Voor het beoordelen van de kapitaalmarkt is het van belang om twee zaken

Met het ‘normaliseren’ van de economie zal ook de rente op vreemd vermogen weer gaan stĳgen

Abnormale tĳd op de kapitaalmarkt De inflatie, de werkloosheid en het herstel van economische groei zĳn de belangrĳkste indicatoren voor de langetermĳnrente. Rentespecialist Edin Mujagić voorziet dat die rente binnen twee tot drie jaar weer uitkomt op vier à vierenhalf procent. Zolang de Europese Centrale Bank geld in de economie pompt, blĳft de rente laag. tekst Tĳmen van Zessen

goed voor ogen te houden, zo stelt hĳ. ‘De kapitaalmarkt, de lange rente, is voor een groot deel afhankelĳk van de ontwikkelingen en de besluiten in de Verenigde Staten. Als daar de rente stĳgt, gaan de rentes in Europa mee omhoog.’ Omdat de Amerikaanse economie sneller herstelt dan de Europese, ontstaat de gevaarlĳke situatie dat de economische groei hier nog laag is, maar dat de rente al wel oploopt. Toch zal het zo’n vaart niet lopen, meent de rentespecialist. ‘Zolang de Amerikaanse centrale bank, de Fed, op grote schaal geldpapier – obligaties – opkoopt, zal de rente niet veel stĳgen. Want het opkopen van obligaties zorgt voor een groter aanbod van vreemd vermogen. Sinds 2009 is er voor ten minste drieduizend miljard aan obligaties gekocht door de Fed, dat is zes keer de omvang van de Nederlandse economie.’ Er is zelfs zo veel geld in de markt dat de interbancaire rentes (zoals de driemaandse Euribor) lager zĳn dan de beleidsrente van de Europse Centrale Bank (ECB).

Het royale aankoopbeleid van centrale banken heeft volgens Mujagić een verstorend effect op de kapitaalmarkt. Hĳ verwĳst naar de geschiedenis, naar jaren waarin het massaal geld in de economie pompen een verlammend effect had op economische groei. ‘Een overschot aan geld wakkert de inflatie aan. De centrale banken zullen daarom een keer stoppen met het aankopen van geldpapier. We leven nu in abnormale tĳden.’ Nico Klene, macro-econoom bĳ ABN Amro refereert ook aan de bĳzondere omstandigheden op de financiële markten. ‘Het beleid van centrale banken bracht veel rust op de kapitaalmarkt. Het heeft een drukkend effect gehad op de rentes en stimuleerde daarmee de economie. Nu het herstel van de economie in zicht is, zal de Fed het opkopen van obligaties gaan terugschroeven.’

Korte rente stabiel tot 2015 De timing van het besluit ligt echter gevoelig. Geruchten over het afbouwen van de aankoop van obligaties door de

Amerikaanse banken vullen reserves niet via opslagen aan Vorig jaar vertelde de Amerikaanse bankier Cory Ramsey in deze rubriek dat zĳn Amarillo National Bank nog altĳd zaken deed met melkveehouders, in tegenstelling tot veel concurrerende banken. Door de bankencrisis van 2008 en de lage melkprĳzen

V E E T E E LT

VX18_markt.indd 44

JNAONVUE AMRBI E 1R / 1 2

van 2009 trokken diverse banken zich terug uit de melkveehouderĳ. Inmiddels is de rust enigszins weergekeerd in het Amerikaanse bankenlandschap. ‘Hoewel de korte rente niet substantieel is veranderd, zien we nu een voorzichtig oplopende tienjaarsrente.

Desalniettemin is de rente historisch gezien nog steeds laag’, zegt Ramsey nu. Het via opslagen ophogen van de rente is in Amerika nauwelĳks aan de orde. ‘Amerikaanse banken gebruiken hun eigen vermogen en hebben daarnaast een reserve bĳ de nationale bank.’

201 03 9

04-11-13 16:25

D E

driemaandse Euribor-rente

V I S I E

VA N

Melkveehouder Gerben Iemhoff, Radewĳk

tienjaarsrente

rentepercentage

10 8 6 4 2 0 1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

jaar

Figuur 1 – Renteontwikkeling voor driemaandse Euribor-rente en voor tienjaarsrente (bron: ABN Amro)

Amerikaanse centrale bank, leidde er deze zomer toe dat de Duitse tienjaarsrente steeg van 1,25 procent tot twee procent. In juli temperde ECB-president Mario Draghi de marktverwachtingen door te stellen dat de belangrĳkste rentes van de ECB geruime tĳd op het huidige of een lager niveau zullen blĳven. De stĳgende rente kwam daarmee tot stilstand. Klene: ‘De markt reageerde vrĳ heftig. Het terugschroeven van de aankoop van obligaties door de Fed betekent namelĳk nog niet dat de Fed (of de ECB) direct de beleidsrente verhoogt. Daar gaat enige tĳd overheen. Met name de inflatie en de werkloosheid zĳn indicatoren voor de lange rente. Wĳ denken dat de lange rente weer zal gaan stĳgen wanneer de economie in de eurozone volgend jaar aan kracht wint.’ De rente op de geldmarkt, de korte ren-

te, zal volgens Klene pas begin 2015 gaan stĳgen. In die periode lopen namelĳk de driejaarsleningen van de ECB af waarop de banken eind 2011 en begin 2012 onbeperkt hebben kunnen inschrĳven. Voor melkveehouders met een – gedeeltelĳke – Euribor-lening betekent dit dus goed nieuws, in elk geval tot 2015.

Andere stemming De uiteindelĳke rente die melkveehouders aan de bank afdragen, bestaat niet alleen uit marktrente. Een belangrĳk deel bestaat uit liquiditeitsopslag en vermogensopslag. De liquiditeitsopslag is hoger naarmate het risico voor de bank op het niet terugzien van de lening groter wordt. Klene: ‘Nu de economie opkrabbelt en het vertrouwen in de economie herstelt, kan ik me voorstellen dat de liquiditeitsopslagen afnemen,

‘Banken willen nu alle risico’s uitsluiten, maar hebben zelf juist jarenlang veel risico genomen. Ik vraag me af of het eerlĳk is dat wĳ daar nu in korte tĳd voor moeten opdraaien via het betalen van een vermogensopslag. In mĳn ogen komt het erop neer dat de klant de rotzooi van de bank kan opruimen. Het kan wel zo zĳn dat Europese afspraken de banken ertoe dwingen om vermogensopslagen door te berekenen, maar het blĳft onterecht. Zeker in de grondgebonden landbouw, waar het eigen vermogen groot is, loopt een bank weinig risico.’ ‘De lage rente is voor mĳ geen reden op zich om te investeren. Wel is het nu denk ik verstandig om de rente voor drie jaar vast te zetten. Niet langer, want niemand kan vooruitkĳken. Wie zegt mĳ dat het herstel van de economie werkelĳk doorzet?’

maar of dat per saldo leidt tot lagere rentelasten durf ik niet te zeggen.’ De vermogensopslag is een opslag die ook verband houdt met Europese regels. Die schrĳven voor dat banken voortaan voldoende eigen kapitaal moeten bezitten om tegenvallers zoals eerder dit jaar op Cyprus op te vangen. Edin Mujagić sprak met landbouwers die dit niet eerlĳk vinden. ‘Het eigen vermogen in de landbouw is vaak groot en de resultaten goed, dus banken lopen weinig risico op een lening in de landbouw. Banken hebben echter het recht om deze opslag door te berekenen.’ Pas op het moment dat boeren door de vermogensopslag failliet gaan, zal er volgens Mujagić een vorm van maatschappelĳke weerstand tegen de opslag ontstaan. ‘De stemming bĳ banken is veranderd. Banken willen alle risico’s uitsluiten en niet de fout herhalen van te makkelĳk geld uitlenen, zoals vóór de crisis is gebeurd.’ l

V E E T E E LT

VX18_markt.indd 45

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 16:25

K E U R I N G

Vorm van de dag helpt Andre 135 aan winst tĳdens wintershow Zwolle

Andre klopt Mariegold Met Jipsing Rieka 49 en Mariahoeve Ida 26 wonnen koeien uit Noord-Nederland de kampioenstitels tĳdens de wintershow Zwolle. De spannende finales bĳ een van de grootste regionale keuringen hadden beslist meer bezoekers verdiend. tekst Jaap van der Knaap

Andre 135 (v. Topaz), algemeen kampioene zwartbont Prod.: 4.03 371 11.384 4,46 3,56 lw 104

D.O.W. Neeltje 35 (September Storm), kampioene roodbont midden Prod.: 2.03 336 9489 4,14 3,28 lw 116

Mariahoeve Ida 26 (v. Benchmark), algemeen kampioene roodbont Prod.: 3.02 451 14.238 4,73 3,62 lw 115

V E E T E E LT

NOVEMBER

VX18_wintershow zwolle bloempjes.indd 46

video-impressie www.veeteelt.nl

e was wat zwaarder geworden sinds haar winst op de CRV-Koe Expo afgelopen zomer. Maar het was klip en klaar dat de jury tĳdens de uitgestelde wintershow Zwolle niet om Jipsing Rieka 49, de roodbonte Jipsing Elsontelg van Rob Zwart, heen kon. Rieka was niet de meest grote en gerekte vaars in de Ĳsselhallen, maar ze had wel veel ribwelving en vooral een hoge en breed opgehangen uier. Haar vaarzentitel roodbont was een eenvoudige prooi, over de reserveplek moest de jury langer nadenken. Rubriekswinnares Geertje 409 (v. Secure), in gezamenlĳk eigendom van Wim Veneklaas Slots en Henk Oudenampsen uit Laren, was nog te licht voor de reservetitel. Het gebrek aan een krachtige stap kostte Sabina 44 (v. Curtis) van Herman en Ria Schrĳver uit Terwolde een podiumplaats. Het was Granada 18 (v. Redwood) van de familie Meĳerink uit Holten die dankzĳ haar jeugdig voorkomen en droog beenwerk de reservetitel opeiste. De wintershow Zwolle staat bekend als een van de grootste regionale keuringen. In de catalogus stonden 180 dieren vermeld, maar de meer dan 50 afmeldingen deden afbreuk aan die reputatie. Ook het bezoekersaantal bleef beperkt en dat verhoogde de sfeer niet. Vooral het kampioenschap in de middenklasse roodbont had meer bezoekers verdiend. De vierkoppige jury had daar moeite om een lĳn neer te zetten omdat Jo 42 een heel ander type koe was dan Zeedieker Buckh Srose 1. Adventdochter Srose van Landbouwsluis uit Genemuiden had haar fans vanwege haar gerektheid, haar melktype en de breed gedragen uier. Mr. Krisdochter Jo van Gerrit en Annie Vosman uit Rĳssen daarentegen was ronder in de ribbenpartĳ, breed gebouwd en stapte op

droog en solide beenwerk. Na rĳp beraad delfde Srose het onderspit en kreeg Jo 42 het reservelint. Want ook Jo kon niet op tegen de ruime stap en de hoge en brede achteruier van kampioene D.O.W. Neeltje 35 (v. September Storm) van Wilco van der Waaĳ uit Vaassen.

Honderdtonner Jacoba In de seniorenklasse ging het de jury gemakkelĳker af. Rubriekswinnares Stouwdamshof Malve 133 (v. Stouwdamshof 274) liep in de finale vanwege haar melkuitstraling en fraai beaderde uier. Maar de beenstand van de telg van de familie Van ’t Hof uit Oosterwolde was niet sterk genoeg voor een podiumplaats. Die was er wel voor stalgenote Stouwdamshof Jacoba 19. De Stadeldochter was de kaap van 100.000 kg melk gepasseerd, maar werd desondanks nog omschreven als een ‘klokgave’ koe. Haar diepe rib en solide uier waren goed voor de reservetitel, achter Mariahoeve Ida 26. Ida (v. Benchmark), uit de stal van Wilfred Hartjes uit Appingedam, was groter en ruimer gebouwd dan Jacoba en straalde net even meer. Het bezorgde haar niet alleen het seniorenlint, maar ook het algemeen kampioenschap roodbont. De zwartbonte vaars Klumper Rosebud (v. Shottle) had met 1.10 jaar vroeg gekalfd. Dat was niet te zien aan haar ontwikkeling en spĳkerharde bovenbouw. De uier van de Shottledochter van Gert Jan en René van der Haar uit Den Velde was niet optimaal gevuld, maar zat wel breed en vast aangehecht. Vanwege haar betere ophangband en meer lengte trok ze de vaarzentitel naar zich toe, ten koste van De Wĳde Blik Liberty 8. De kracht van Liberty 8, een Classictelg van Gerard Nĳman uit Stegeren, zat in haar jeugdige skelet en droge benen.

2013

04-11-13 15:24

K O E I E N B L O E M P J E S

In de middenklasse was een drietal koeien sterk aan elkaar gewaagd. ‘Een close finish’, luidde dan ook de toelichting in de finale, waar Zeedieker PJ Calano Key 1, De Wĳde Blik Jannie 176 en Noorder Kinsey Olympic stonden opgesteld. Key 1 was een robuuste Boliviadochter van Landbouwsluis. Jannie (v. Talent) van Nĳman werd perfect voorgebracht en bezat weliswaar minder ribwelving, maar was fĳner in botkwaliteit. Kinsey, van Jan Willem Schoonhoven uit Noordeinde, toonde zich een melktypische Olympicdochter met een sterk aangehechte (voor)uier en veel upstanding. Vanwege haar stĳl en kracht verwees ze uiteindelĳk Jannie naar de reservetitel en Key 1 naar de derde plaats.

Vorm van de dag Met het binnenstappen van Mariegold verstomden even de gesprekken in Zwolle. De bekende Goldwyndochter van Ard Gunnink uit Ommen had recent voor de derde keer gekalfd en maakte indruk met haar balansrĳke frame, haar brede uier en het harde beenwerk. In haar rubriek versloeg ze eenvoudig Stouwdamshof Malve 129, de sterk geuierde en bĳzonder grote Goldwyndochter van Van ’t Hof. Bĳ de oudste rubriek stapte Andre 135 door de ring, de Topazdochter van Joost Kroes uit Genemuiden. Jurylid Adrion van Beek stak zĳn enthousiasme voor Andre niet onder stoelen of banken en prees haar lengte, de hoge achteruier en vooral haar vorm van de dag. De hakken van Andre waren minder droog, maar eenmaal opgesteld naast Mariegold werd het even ongemeen spannend in Zwolle. De vorm van de dag en het driemaal vaker kalven van Andre gaven de doorslag. Andre won de seniorentitel en daarmee haast vanzelfsprekend ook het algemeen kampioenschap zwartbont. l

Klaas de Groot, melkveehouder te Oudega: ‘Vroeger schoor je het blesje uit de kop en de staart en je kon naar de keuring gaan. Tegenwoordig gaat er heel wat voorbereiding, energie en geld in om, maar het is niet gezegd dat je dan ook meteen resultaat ziet.’ (NO)

tien jaar helemaal geen inspectie meer doen, want de onderbalkscores van een vaars zĳn immers ook te voorspellen uit de genomicsinformatie van de vader en de moedersvader.’ (Vp)

Jan van Berkum, melkveehouder met fh-koeien te Dalfsen:

Corné Sĳben, toekomstig melkveehouder te Neerkant: ‘Ik houd er gewoon van om met de koeien bezig te zĳn. Als ik goed voor hen zorg, zorgen zĳ goed voor mĳ. Het geeft me zoveel voldoening.’ (Bo)

Jeanette Jansen, maakster van bronzen beelden: ‘De stier was het eerste dier waar ik een beeld van maakte. Ik was heel boos. Ik bedacht me dat ik dat goed kon uitbeelden in een stier. Hĳ heeft zo’n enorme bonk spieren en is oersterk. Daardoor is hĳ anatomisch gezien ook heel interessant om te maken.’ (Ll)

Kees Romĳn, voorzitter vakgroep Melkveehouderĳ LTO: ‘In sommige delen van de wereld is de melkproductie gedaald door droogte en hoge voerkosten. Die trends pakken goed uit voor de Nederlandse melkveehouderĳ. Het kan ook zo maar de andere kant opgaan. We moeten ons instellen op sterk wisselende opbrengstprĳzen.’ (Bo)

Harmen Endendĳk, melkveehouder te Ermelo: ‘Ik voorspel dat we binnen

veel produceren en het lang volhouden. Ik denk dat de fokkerĳ jarenlang te veel aandacht heeft geschonken aan de productiekant. Gelukkig is deze aandacht inmiddels verlegd. Toch is de echte volhoudbare melkkoe nog niet geboren.’ (Mm)

‘Je kunt een perfect functionerende koe toch niet discrimineren omdat ze een paar centimeter groter is?’ (Nk)

Jan van Weperen, melkveehouder te Oosterwolde:

Anne de Boer, melkveehouder te Spannum:

‘Menig accountantsbureau laat zich laatdunkend uit over investering in fokkerĳ, terwĳl ik de mening ben toegedaan dat de grootste efficiëntieslag in het benutten van voer in meer melk is gescoord dankzĳ Inet-fokkerĳ op productie.’ (Bv)

‘Wanneer ik ’s ochtends de koeien in de wachtruimte jaag wil ik genieten.’ (Vc)

Louise Fresco, hoogleraar Landbouw en voedsel: ‘Kleinschalig produceren mag misschien heel romantisch klinken, maar de meeste boeren wíllen en kunnen helemaal niet klein blĳven. Die willen niet zeven dagen per week van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat werken en op hun vĳftigste oud zĳn. Ze willen respect en een redelĳk inkomen verdienen. Mĳn grote punt van zorg is dat er in de toekomst ook nog jonge mensen moeten zĳn die boer willen worden.’ (Vg)

Herman Callé, bestuurder Partĳ voor de Dieren: ‘Een “moderne” koe geeft nog maar nauwelĳks vier jaar melk, terwĳl nog niet zo lang geleden tien jaar gebruikelĳk was.’ (LC)

Cor Pierik, onderzoeker CBS: ‘Hoofddoel van de Nederlandse melkveehouders is hetzelfde: melkkoeien die weinig aandacht vragen (weinig consumeren),

Rein Strikwerda, voormalig dierenarts: ‘Natuurlĳk, veehouderĳen zĳn productiebedrĳven en geen dierenpensions, laat staan dierensanatoria. Maar geloof mĳ: melkveehouders – ik heb een halve mensenleeftĳd ondervinding me ze opgedaan – hebben hart voor hun dieren en zullen ze nooit met kwade opzet laten lĳden. Uit onwetendheid of onachtzaamheid evenmin trouwens. “Domme boeren” bestaan niet.’ (LC)

Jan Schouten, melkveehouder te Midwoud: ‘Ik vind het jammer dat er een tweedeling ontstaat tussen showkoeien en boerenkoeien. Het wordt namelĳk steeds moeilĳker als gewone boer nog mee te doen aan een keuring.’ (Mm)

Bronnen: Boerderĳ (Bo), Nieuwe Oogst (NO), Landleven (Ll), Varagids (Vg), Leeuwarder Courant (LC), Veldpost (Vp), Boerderĳ vandaag (Bv), Melkveemagazine (Mm), Veecommunicatie (Vc), Nederlandse Koekrant (NK) V E E T E E LT

VX18_wintershow zwolle bloempjes.indd 47

N O VE M B E R

2 0 1 3

04-11-13 15:24

VX18_p48NED.indd 48

04-11-13 16:28

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K T O O N

M E E S T E R S

Aan de hand van praktĳkvoorbeelden schrĳven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳkhuizen, werkzaam bĳ de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳving van ziektebeeld tot behandeling.

Eczeem in uierplooi veroorzaakt bloederige ontsteking

Uiersmet M

ĳn avonddienst was nog maar net begonnen toen ik van een melkveehouder het verzoek kreeg om te komen voor een koe die hevig bloedde uit een uiersmetplek tussen de buikhuid en de voorste uierhelft. Op het bedrĳf aangekomen stond de koe inmiddels in het strohok. Daar probeerde de veehouder door een handdoek op de wond te drukken het bloedverlies te beperken. Na het verdoven konden we de koe op haar rug rollen en kon ik de aangetaste plek, half verscholen tussen de twee uierhelften en de huid vlak ervoor, goed bekĳken. Een uitgebreide en vochtige diepe huidontsteking met bloedkorsten had een uierader aangetast waaruit het flink bloedde. Bĳ het staande dier was de omvang van deze ontsteking in de uierplooi nauwelĳks zichtbaar geweest. Met enkele diepe hechtingen slaagde ik erin om de bloeding te stoppen. Daarna werden de wond en de directe omgeving van de wond gesprayd met betadine-oplossing. Betadine heeft een ontsmettende en opdrogende werking. De veehouder zou de koe nabehandelen. Ik vroeg hem om iedere keer na het melken de wond te sprayen met betadine-oplossing. Hoewel het succes van allerlei toegepaste therapieën wisselend is, reageerde deze koe toch goed op de gekozen behandeling.

De encyclopedie udder cleft dermatitis Op een groot aantal melkveebedrĳven komt uiersmet in meer of mindere mate voor. Deze bloederige, vochtige huidontsteking manifesteert zich in de plooi tussen de beide uierhelften en/of tussen de buikhuid en de voorste uierhelft. De ontsteking is hardnekkig, verspreidt een stinkende geur en vreet zich soms tot diep in de huid in, waarbĳ bloederige korsten kunnen ontstaan. Een enkele keer ontstaat een ware krater, waarbĳ bloedingen kun-

nen ontstaan indien bloedvaten aangetast worden. Vaak komt de aandoening bĳ meerdere dieren op een bedrĳf voor. Er is nog relatief weinig bekend over de oorzaak van deze aandoening, maar er is een relatie tussen de sterkte van de vooraanhechting van de uier en de diepte van de plooi tussen de uierhelften. In zo’n plooi ontstaat gemakkelĳk irritatie en in een vochtige, broeierige omgeving voelen allerlei bacteriën zich goed thuis. Ook wordt gedacht aan een relatie met staartschurft, een gebrekkige mineralenstatus en de aanwezigheid van mortellaro. Uiersmet veroorzaakt overlast, vervroegde afvoer en geeft een verhoogd risico op een uierontsteking. Het succes van de meeste toegepaste maatregelen, zoals violetspray, antibiotica, talkpoeder en ontsmettingsmiddelen, is wisselend.

V E E T E E LT

VX18_dap meesters.indd 49

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 14:14

I N T E RV I E W

CRV introduceert twee aan duurzaamheid gerelateerde fokwaarden op de kaart

Fokken op efficiëntie en totale gezondheid praktĳkrĳp Vanaf december krĳgen veehouders twee nieuwe handvatten voor het fokken op duurzaamheid. CRV introduceert dan voor de eigen stieren fokwaarden voor efficiëntie en de totale gezondheid. Een interview met de personen achter deze cĳfers: Wiepk Voskamp (links op de foto’s) en René van der Linde. tekst Florus Pellikaan

et ingang van de indexdraai in december voorziet CRV de stieren op de eigen stierenkaart van twee nieuwe indexen, of zoals de fokkerĳorganisatie liever zegt: fokkerĳgetallen. ‘Indexen klinkt al snel ingewikkeld, maar dit zĳn geen gestandaardiseerde getallen. We introduceren de kenmerken efficiëntie en gezondheid als werkelĳke percentages ten opzichte van de populatie’, vertelt René van der Linde, projectleider van de zogenoemde ‘Better Life’-fokkerĳgetallen (zie kader). Collega Wiepk Voskamp, programmamanager duurzaamheid, is de architect van de bedrĳfsfilosofie die achter deze fokkerĳgetallen schuilt.

heid inbedden in onze strategische bedrĳfsvoering. Vooral om de continuïteit van onze leden te waarborgen. Enerzĳds is dat de economische duurzaamheid van de melkveebedrĳven, anderzĳds hebben ook allerlei maatschappelĳke partĳen invloed op het voortbestaan van boerenbedrĳven. We hebben daarom met alle belanghebbenden in de keten gesproken over de duurzaamheidsaspecten. Dat resulteerde in de vier hoofdtopics waar CRV zich op gaat focussen: efficiëntie, dierwelzĳn/diergezondheid, milieu en genetische diversiteit. Een eerste resultaat hiervan zĳn de fokkerĳgetallen voor efficiëntie en gezondheid.’

Wat is de aanleiding om nu met deze fokkerĳgetallen de markt te betreden? Voskamp: ‘Als CRV willen we duurzaam-

Waarom is er allereerst gekozen voor de introductie van fokwaarden? Voskamp: ‘Wil je duurzaamheid geen

V E E T E E LT

VX18_interview.indd 50

NOVEMBER

vaag begrip laten zĳn, dan moet je het concretiseren en in een getal uitdrukken. Daarnaast moet onze duurzaamheidsambitie ook gewoon meetbaar zĳn. Met fokkerĳgetallen voor efficiëntie en gezondheid blĳken we in staat om de componenten van duurzaamheid zo te combineren dat ze elkaar niet tegenwerken. Fokt een veehouder op minder gezondheidsproblemen, dan komt dat de levensduur van de koe ten goede, dat is weer positief voor de efficiëntie van het dier en dat zorgt weer voor meer winst.’ Waar moesten deze fokkerĳgetallen op voorhand aan voldoen? Van der Linde: ‘We wilden een praktisch en herkenbaar getal ontwikkelen dat voor iedereen eenvoudig te interpreteren is. Bĳ Better Life Gezondheid druk-

2013

05-11-13 14:33

Gebaseerd op bestaande fokwaarden De fokkerĳgetallen ‘Better Life Efficiëntie’ en ‘Better Life Gezondheid’ van CRV zĳn gebaseerd op bestaande fokwaarden. Het fokkerĳgetal voor efficiëntie komt tot stand door de energiebehoefte voor levensproductie (productiefokwaarden keer levensduur) te delen door de totale energiebehoefte inclusief levensonderhoud (gebaseerd op de fokwaarde lichaamsgewicht). Vererft een stier 1000 kg melk, dan verhoogt dat de fokwaarde efficiëntie bĳvoorbeeld met zes procentpunten. Een acht punten hogere fokwaarde voor gewicht zorgt voor een drie procentpunt lagere efficiëntie.

Voor het fokkerĳgetal gezondheid worden de percentages ‘gezond’ van de dochters uitgezet tegen de gemiddelden van de populatie voor de verschillende aandoeningen en bĳ elkaar opgeteld. Ter illustratie: vererft een stier een vier punten hogere fokwaarde voor geboorteen af kalfgemak, dan zorgt dat voor een 1,1 procentpunt hogere fokwaarde voor gezondheid. Vier punten vruchtbaarheid geeft een 1,6 procentpunt hogere fokwaarde voor gezondheid. De betrouwbaarheid van de ‘Better Life’-fokkerĳgetallen start bĳ 50 tot 60 procent voor jonge genoomstieren.

Wiepk Voskamp: ‘We leggen de sector niets op, maar zĳn wel zelf verantwoordelĳk voor een bĳdrage aan duurzaamheid’ ken we daarom in procenten uit hoeveel meer dochters gezond zĳn ten opzichte van het populatiegemiddelde. Scoort een stier +10, dan vererft hĳ dus in totaal tien procent minder incidenten op het gebied van uiergezondheid, klauwgezondheid, vruchtbaarheid en geboorteen afkalfkenmerken.’ ‘Bĳ Beter Life Efficiëntie drukken we de levensproductie uit ten opzichte van het totale levensonderhoud inclusief opfok en op basis van lichaamsgewicht. Scoort

een stier hierbĳ +8, dan vererft de stier 8 procent minder energiegebruik voor dezelfde levensproductie dan de gemiddelde koe. Zoals bĳ alle fokwaarden geeft ook bĳ deze fokkerĳgetallen een stier de helft door aan zĳn nakomeling.’ Is er sprake van veel verschil tussen stieren? Van der Linde: ‘Verschillen zĳn er zeker en het doel van deze fokkerĳgetallen is ook om de verschillen tussen stieren binnen het ras zichtbaar te maken. Daarom

publiceren we deze fokkerĳgetallen ook op de basis waarin de stieren op de stierenkaart staan. Voor fleckvieh is dat bĳvoorbeeld de Duitse basis.’ ‘Wat betreft de verschillen tussen stieren zie je voor efficiëntie bĳvoorbeeld dat Paramount +7 scoort. Hĳ combineert een hoge productie van 198 Inet met slechts 98 voor hoogtemaat, wat een voorspeller is van gewicht. Cricket scoort met 72 Inet en 110 hoogtemaat ongunstiger voor efficiëntie, maar de 579 dagen levensduur zorgen nog wel voor een efficiëntie van +4.’ ‘En voor gezondheid scoort Kian –2 vanwege 92 voor geboorte-index en 95 voor vruchtbaarheid, ondanks de 101 voor uiergezondheid en 108 voor klauwgezondheid. Persuader scoort voor gezondheid maar liefst +8 vanwege allemaal bovengemiddelde onderliggende gezondheidsfokwaarden tussen de 103 en 109.’ Was het niet beter geweest om deze fokwaarden uit te rollen onder de paraplu van de stichting Genetische Evaluatie Stieren (GES), die verantwoordelĳk is voor alle andere fokwaarden? Voskamp: ‘Nee, wĳ willen de gehele sector niets opleggen, maar we zĳn als CRV wel zelf verantwoordelĳk voor onze eigen producten en voor onze eigen bĳdrage aan duurzaamheid. En die verantwoordelĳkheid nemen we serieus. Met het introduceren van deze fokkerĳgetallen leveren wĳ een bĳdrage aan duurzaamheid en willen we de beweging in de sector ondersteunen. Overigens is deze stap ook met het GES-bestuur besproken.’ ‘Over de toekomstige positionering van deze fokkerĳgetallen sluiten we op voorhand niets uit. Als het ooit zover komt dat ze worden overgenomen, dan geeft het aan wat het belang van efficiëntie en gezondheid is.’ Zĳn deze indexen af of zĳn er in de toekomst nog verbeteringen mogelĳk? Voskamp: ‘Deze fokkerĳgetallen zĳn zeker nog niet perfect, maar we wisten dat we een aantal goede parameters hadden. Hiermee wilden we alvast de markt betreden, maar intussen zullen we de fokkerĳgetallen doorontwikkelen.’ Van der Linde vult aan: ‘Op dit moment doen we nog aannames voor het aantal dagen opfok en droogstand en de werkelĳke voerefficiëntie van een koe. Hier zullen zeker meer kengetallen voor komen en die verwerken we dan in deze indexen. En mochten er op duurzaamheidsgebied andere issues gaan spelen, dan reageren we daar ook op.’ l

V E E T E E LT

VX18_interview.indd 51

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 14:34

EXPOSITIE KOEIEN ANDERS

Geschilderd door beeldend kunstenaar Marc de Jong

 Aanpak van Mortellaro/Uiersmet  Op basis van lage pH  Wetenschappelijk bewezen resultaat  Vriendelijk voor boer en koe! Welkom in Galerie Marc de Jong Open vr. za. zo. van 13 - 17 uur en op afspraak

INNOVA TIEF KLAUW VERZOR GINGSCONCE PT

Een schilderij van uw 100.000 liter koe of andere favoriete koe? Dat kan. Eén goede foto is voldoende. Vraag naar de mogelijkheden. T 0513 688 430 E info@mdj-atelier.nl I www.mdj-atelier.nl

Galerie Marc de Jong Hoofdstraat 28 9244 CN Beetsterzwaag

& atie Vakdagen

www.agronrood.nl

Rundvee && Rundvee Mechanisatie MechanisatieVakdagen Vakdagen

Bezoek ons ook op de beurs in GORINCHEM 19-21 november, standnummer 369 en ASSEN 26-29 november, standnummer 107

Rundvee && Rundvee Mechanisatie MechanisatieVakdagen Vakdagen

Rundvee & AgrarKontaktTage

Mechanisatie Vakdagen

AgrarKontaktTage

Gorinchem

19, 20 en 21 november 2013

Venray

17, 18 en 19 december 2013

Dé vakbeurzen voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers

Openingstijden: 13.00 - 22.00 uur

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

V E E T E E LT

VX18_p52.indd 52

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 E gorinchem@evenementenhal.nl

Evenementenhal Venray De Voorde 30 5807 EZ Venray T 0478 - 51 97 90 E venray@evenementenhal.nl

Bekijk al onze agrarische vakbeurzen op www.agrarischebeursagenda.nl

NOVEMBER

2013

05-11-13 09:43

B O E R E N G E LU K

H E T

G E L U K S M O M E N T

FR E D R I K

D E

VA N

K U I P E R

Machines in showroomstaat ‘De koeien zĳn het belangrĳkst op ons bedrĳf. Aan het einde van het weideseizoen bekappen we daarom eerst de poten van de koeien, dan zĳn de machines aan de beurt. Eerst spuit ik alles goed schoon. Je ziet dan al snel of er mankementen zĳn. Ik smeer de bewegende delen door en zet de rest in de olie. Daarna repareer ik wat kapot is. Stel dat een van onze drie Massey Ferguson-trekkers een kapotte koppeling heeft, dan gaat die naar de dealer, maar de rest doe ik eigenlĳk zelf. Als ik een extra handje nodig heb, helpt m’n vader. Als de machines in showroomstaat de schuur ingaan, dan word ik daar echt blĳ van. Maar ik geniet vooral als ik ze in het voorjaar in goede staat kan pakken en gelĳk aan het werk kan.’ ‘Het machineonderhoud doe ik tussen de bedrĳven door, de koeien gaan altĳd voor. Ik heb veel lol in het sleutelen, maar het is ook functioneel. Onze opraapwagen is al 21 jaar oud, terwĳl we altĳd zelf kuilen. Maar hĳ werkt nog perfect.’ Fredrik de Kuiper (34) melkt samen met zĳn vader 90 koeien in Lelystad

V E E T E E LT

VX18_boerengeluk.indd 53

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 11:06

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Er ligt geen strootje verkeerd in de kalverstal

De melkstal is bewust zo sober mogelĳk gehouden

Reuter Dairy in VS gebruikt geen antibiotica ondanks productie van 14.000 kg melk per koe

Streven naar perfectionisme In de laatste acht jaar lag het gemiddelde tankcelgetal van de koeien van Rick en Dan Reuter op 76.000. Strakke protocollen rondom uierontsteking, zand in de boxen en een laag eiwitgehalte in het rantsoen dragen bĳ aan de opvallende prestaties van het 850-koppige melkveebedrĳf. tekst Jaap van der Knaap

foto-impressie www.veeteelt.nl

een strootje ligt er verkeerd, geen kruimel voer is gemorst op het erf. De hygiëne in de kalverstal lĳkt op die van een ziekenhuis en in de 850-koppige veestapel hebben de koeien stuk voor stuk een opvallend goede conditie. Of het nu over rantsoenen, over het bouwplan, over de arbeidsorganisatie of over de fokkerĳ gaat, Rick (57) en Dan

V E E T E E LT

VX18_bedrijfsrep VS.indd 54

NOVEMBER

(37) Reuter hebben overduidelĳk nagedacht over elk managementdetail van hun bedrĳf. Wie praat met de melkveehouders uit het Amerikaanse plaatsje Peosta in Iowa valt van de ene verbazing in de andere. Zo worden sinds een half jaar alle koeien zonder antibiotica drooggezet, een opvolging van het al eerder ingevoerde beleid om geen antibiotica

meer in te zetten bĳ uierontsteking. Het klinkt onvoorstelbaar dat er bĳ een gemiddelde 365 dagenproductie van ruim 14.000 kg met 3,8% vet en 3,2% eiwit geen antibiotica meer worden ingezet. ‘Je mag hier zoeken in alle kasten, je zult er alleen nog een paar flesjes Excenel vinden voor koeien of kalveren die last hebben van longontsteking’, start Dan zĳn verhaal, zichzelf bĳna verontschuldigend.

Strak mastitisbeleid Reuter Dairy, zoals het bedrĳf van de familie Reuter officieel heet, is niet eens biologisch, maar toch is het gebruik van antibiotica afgezworen. ‘Natuurlĳk hebben we wel mastitis, maar wanneer je zorgt voor een goede weerstand bĳ de koeien, dan kunnen zeven van de tien koeien die mastitis krĳgen, zichzelf genezen. Met de andere drie koeien willen we niet verder werken. Dan resteert maar één oplossing: het slachthuis.’ Je zou verwachten dat dit regime veel koeien met driespenen oplevert, maar volgens Dan zĳn er op het bedrĳf geen tien koeien te vinden die driespeen zĳn. ‘We werken volgens een strak protocol. Wanneer een melker een koe treft met mastitis, dan krĳgt die koe een spuitje met oxytocine, waardoor de uier ook echt goed leeggemolken wordt. Daarna smeren we de uier goed in met een mintzalf. Vervolgens krĳgt de koe twee dagen

2013

05-11-13 11:02

Reuter Dairy Geen antibiotica, een bouwplan met louter mais en een torenhoge productie. Het doordachte management van Rick en Dan Reuter zorgt voor opmerkelĳke prestaties.

Peosta

uden Verenigde Staten

Aantal koeien: Jaarproductie (365 dgn.): Hoeveelheid land: Aantal medewerkers:

850 14.000 3,8 3,2 340 hectare 15

de tĳd om te laten zien dat ze zal herstellen. Als ze dat niet doet, dan bel ik de veeopkoper en vertrekt ze meteen.’ Al die tĳd wordt de melk van deze koeien gewoon in de tank gemolken. ‘Het voordeel van ons systeem is dat we geen risico meer lopen op melk met antibioticum in de tank. Daarnaast fok je ook niet meer verder met koeien die uierontsteking krĳgen. Je roeit zo koefamilies uit die genetisch vatbaar zĳn voor mastitis.’ Een belangrĳke factor in het strakke mastitisbeleid is dat er veel jongvee op het bedrĳf aanwezig is en dat de vleesprĳzen van uitstootkoeien momenteel hoog zĳn. ‘Een uitstootkoe met een beetje vlees op haar rug brengt al snel 1200 dollar op, terwĳl de opfok van een vaars 1500 dollar kost’, zo rekent Dan voor. ‘Er wordt wel eens vergeten dat vleesprĳzen een belangrĳke bĳdrage leveren aan het totale inkomen van een melkveebedrĳf.’

Laag eiwit, betere weerstand Wie denkt dat het vervangingspercentage hoog is, heeft het mis; met 30 procent ligt dat onder het Amerikaanse gemid-

Tĳdens het melken schuift de bobcat het zand in de boxen vlak

delde. Sterker nog, tien tot twaalf procent van deze veevervanging betreft overtollige dieren die nog aan andere melkveehouders worden verkocht. Ook droogzetten gaat sinds kort zonder de inzet van antibiotica. Koeien die droog moeten, worden uit het koppel gehaald en weggebracht naar een andere stal, een kilometer verderop. ‘Door de omgeving en het rantsoen radicaal te veranderen, zorg je voor stress en daardoor zet de koe zichzelf gemakkelĳk droog, ongeacht de productie’, is de ervaring van Rick. Hĳ wĳst op het achtjarige tankcelgetalgemiddelde dat op 76.000 cellen ligt. ‘De hoogte van het celgetal vertelt hoe het met de weerstand en de gezondheid van de veestapel is.’ Wat is het geheim van de hoge productie en de goede weerstand van de koeien? ‘Zand in de boxen, een laag eiwit in het rantsoen en focus in de fokkerĳ’, somt Dan zonder blikken of blozen zĳn speerpunten op. Hĳ heeft een aantal jaren als klauwverzorger gewerkt en noemt de combinatie van zand in de boxen en rubber op de vloer achter het voerhek een belangrĳke basis voor een goede klauwgezondheid. ‘Zand zorgt voor een lage infectiedruk in de box, voorkomt beschadiging van de hakken en zorgt voor grip op de vloer’, aldus Dan. Tussen de boxen ligt een betonnen vloer, zodat de klauwen wel voldoende slĳten. Elke maandag worden alle koeien die

twee weken voor de kalfdatum zitten, standaard bekapt. ‘Dat is louter preventief, ik denk dat we jaarlĳks nog geen tien zoolzweren hoeven te behandelen. In de fokkerĳ letten we nauwelĳks meer op beenwerk. Wanneer de fokwaarde voor totaal exterieur hoog genoeg is, dan is automatisch de beenwerkvererving in orde.’ Vader Dan vult hem aan, hĳ is duidelĳk de voerspecialist: ‘Het verlagen van het eiwitgehalte in de rantsoenen naar 15 procent heeft ook veel bĳgedragen aan de gezondheid en de weerstand van de veestapel.’ Hĳ somt het tmr-rantsoen op dat alle groepen krĳgen: 35 kg maissilage, 5 kg luzernehooi en 12,5 kg van een krachtvoermix met daarin katoenzaad, soja, beendermeel, granen en mineralen.

Bewust kleine voermengwagen De voermengwagen lĳkt met 17 kubieke meter aan de kleine kant voor dit aantal koeien. ‘We maken veertien rantsoenen per dag’, legt Rick uit. ‘De keuze voor deze kleine voermengwagen is heel bewust; deze heeft maar één verticale vĳzel. We hebben gemerkt dat die het meest uniform mengt. We willen dat elke hap voer voor elke koe hetzelfde is.’ Aan het eind van elk jaar wordt de wagen ingeruild voor exact dezelfde nieuwe wagen. ‘Dat zorgt voor bedrĳfszekerheid. De wagen moet elke dag werken en

V E E T E E LT

VX18_bedrijfsrep VS.indd 55

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 11:03

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Reuter Dairy teelt alleen mais en koopt luzernehooi en losse grondstoffen aan

het inruilen kostte ons vorig jaar 5400 dollar. Als je dat op jaarbasis bekĳkt, is dat 15 dollar per dag, iets meer dan een dollar per gemaakt rantsoen.’ De kuilen zĳn opvallend netjes, er ligt nauwelĳks losse mais voor het snĳvlak. Er zĳn overigens alleen maar maiskuilen, al het luzernehooi wordt aangekocht en ook daarachter zit een filosofie. ‘We telen op elke hectare die we bezitten mais, in totaal 340 hectare. In twee dagen hakselen we alles en iedere wagen wordt gewogen. Zo weten we exact wat welk perceel oplevert, hoeveel mais we bĳ moeten kopen en welk perceel we volgend jaar met hoeveel mest moeten bemesten.’ Bewust wordt er geen luzerne zelf geteeld. ‘Luzerne wisselt te veel in kwaliteit door het weer en het seizoen en de opbrengst is lager dan mais. Nu kunnen we luzerne kopen met de exacte eiwitwaarden die wĳ willen’, aldus Dan. De voermengwagen stopt naast de stal onder een grote tank. De voerman voegt water toe aan het rantsoen. ‘Het rantsoen moet exact tussen de 45 en 50 percentage droge stof bevatten, anders ontmengt het te veel en is de opname te laag. Als het nodig is, mengen we extra water bĳ.’

Ziekenstal overbodig Dagelĳks verlaat ruim 30.000 kg melk het erf. De Mexicaanse melkers – in totaal werkt er vĳftien man personeel – melken de veestapel drie keer per dag en houden de 2 x 12 melkput 23 uur per dag draaiende. ‘De melkstal is recentelĳk vernieuwd, maar we hebben hem be-

wust niet uitgebreid en sober gehouden. De stal is overzichtelĳk en door hem zo intensief te benutten, draait hĳ het meest efficiënt’, legt Rick uit. De koeien en vaarzen worden in aparte groepen gehouden. Het rantsoen van de vaarzen heeft dezelfde verhoudingen als dat van de koeien, maar bevat minder kilo’s per dier. Er zĳn geen andere groepen, er is zelfs geen ziekenstal. ‘Die hebben we niet nodig’, klinkt het overtuigd. ‘We hebben een jaar lang de verse koeien apart gehouden met het idee dat ze drie weken lang konden aansterken voordat ze bĳ de andere kwamen. Maar dat leverde juist meer problemen op omdat ze meer gingen vechten. Nu gaan ze zo kort mogelĳk voor afkalven naar de afkalfstal en een paar uur na afkalven naar de grote stal.’ Ook de kalveropfok is strak georganiseerd. De iglo’s staan in een mechanisch geventileerde stal waar hygiëne het sleutelwoord lĳkt. Alles is schoon en lĳkt hagelnieuw, hoewel de stal al een aantal jaar oud is. Er is dit jaar wel een nieuwe, identieke kalverstal gebouwd. ‘We gebruiken deze stal om de infectiedruk te verlagen’, legt Rick uit. ‘Het geeft ons de gelegenheid om één van de twee stallen een periode leeg te laten staan waardoor bacteriën en virussen verdwĳnen. De stal kunnen we in die periode prima inzetten voor de opslag van voer en stro.’ Ondanks de zakelĳke organisatie is er ook nog tĳd voor een hobby: het houden van een aantal bĳzondere fokkoeien. In drie speciale zaagselhokken staan drie dieren die afstammen van de zelfgefok-

te, met 95 punten ingeschreven Reuter Bailey 1154, een Goldwyndochter uit de familie van Regancrest Barbie. ‘We vinden het leuk om een paar koeien wat extra aandacht te geven’, vertelt Dan en hĳ aait Beauty (v. Sanchez), een dochter van Bailey, over haar kop. ‘Er is ki-interesse voor deze dieren. Bailey hebben we regelmatig gespoeld en er zĳn meer dan 25 dochters van haar op het bedrĳf.’ Of dit ook het type koe is dat het beste past op het bedrĳf ? Dan lacht. ‘We willen koeien fokken die in drie lactaties 40.000 kg melk geven. We zoeken gemiddeld grote koeien, sterke koeien met veel melkdrang. Koeien die daaraan voldeden, waren onder meer dochters van Outside en Die Hard.’

Inzet oudere genoomstieren Ook over de fokkerĳstrategie is zorgvuldig nagedacht. ‘Op de pinken gebruiken we genoomstieren. Dan heb je de snelste genetische vooruitgang en is de kans het grootst dat je dieren fokt met hoge genoomfokwaarden.’ Bĳ de koeien krĳgt de helft fokstieren als partner, de andere helft oudere genoomstieren. ‘Ik ben niet een enorme aanhanger van genomic selection, omdat ik denk dat fokstieren daardoor onderschat worden. Daarom blĳf ik ook fokstieren inzetten’, aldus Rick. ‘We gebruiken daarnaast de wat oudere genoomstieren waarvan de vruchtbaarheidscĳfers bekend zĳn. Dan houden we wel de vaart erin op het gebied van genetica, maar kunnen we slecht bevruchtende genoomstieren uitsluiten.’ l

Dagelĳks maken de medewerkers veertien rantsoenen

V E E T E E LT

VX18_bedrijfsrep VS.indd 56

NOVEMBER

2013

05-11-13 11:03

A G R A R I S C H

Quotum ABC

MET SPOED GEVRAAGD:

DRINGEND GEVRAAGD - KOOPMELK - LEASEMELK EN AANGEBODEN (2013/2014 + 2014/2015) BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

ZUIDERSMA Agro BV

Info kantoor Leek bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

G O E D

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

GEVRAAGD - CONSUMENTENQUOTUM

O N R O E R E N D

• KOOP- EN LEASEMELK • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

AANGEBODEN: CULTUURGROND: WESTERWEG BEERZERVELD BINNENWEG MARIËNVELDE KWARTIERSEDIJK FIJNAART LEEMKAMPWEG HELLENDOORN

9.00.00 ha. 3.85.80 ha. 4.79.60 ha. 9.60.00 ha.

• MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN

Aanbod: koopmelk 4,22% BTW leasemelk o.a. 4,35% Gevraagd: koopmelk/leasemelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

Tel: 0528 39 11 11 info@interfarms.nl

Portugal, Évora: Goed lopend melkveebedrijf voor een interessante prijs

80ha goed bewerkbare grond incl. 1773000kg quotum. 180 goede productieve melkkoeien, 150 stuks jongvee. Grote moderne stallen, mooi woonhuis. Prijs op aanvraag

Wij feliciteren:

en te Fam. V Mersberg ek Babylonienbro Wilnis Fam. V Dijk te n te Geesteren Fam. Koelema

p van hun met de aankoo vloer OEC e nieuw

Objectnr.7170

www.interfarms.nl

V E E T E E LT

VX18_p57AOG.indd 57

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 15:45

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL EN ZAAGSEL LAVA3 MIX Voor al uw showartikelen en meer! Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,55 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

MODUULBOUW BV MAYO-MATRAS De eenvoudigste, meest comfortabele en goedkoopste koematras Bel: René: +31(0)651692890 Gerrit: +31(0)651272470 Bekijk de informatiefilm en referentieadressen op: www.koematras.eu

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3 Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

PRESTANGEN,

Nieuwe Noorse topper!

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om Te koop:

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

Bos rubber, dé rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen. Al jaren een begrip! Vijf jaar 100% garantie. Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

GOLDEN DREAMS

ENKELE BESTE DEKSTIEREN

Goldwyn x Durham aAa 234 volle broer van o.a. Atwood

Tel. 06-51608017

VOERSYSTEMEN MET PRAKTISCHE OPLOSSINGEN DIE WERKEN!

Uier 121 Benen 107 Totaal exterieur 120

RUNDVEE & MECHANISATIE VAKDAGEN GORINCHEM 2013 STAND 148

• Goede hellende kruisvorm • Super ﬁtness-kenmerken • De beste exterieurstier ter wereld? Veecom zag een geweldige groep dochters tĳdens de voorjaarsreis

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken) J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

Prĳs € 25,00 actie 10 + 1

ndd 1

VEECOM

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

V E E T E E LT

18 nov1_koeriertjes2013.indd 58

NO VEMBER

31-05-2012 13:53:24

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl

2013

05-11-13 10:52

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel

ERKENDE ET-TEAMS

• verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV speerstra.com

stra.com

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV speerstra.com gram

stra.com gram

mte gram t

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN dierenarts • Hoge producties tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer • Hoge gehaltes fax: 0344-682288

• Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies FREEK LOK EN BERT • Top exterieur SCHUTTE

t hebben voor toepassing ng Feed Ingredients BV stra.com stra speerstra.com

mte

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

FOKVEEVEILING

www.speerstra.com

ERKENDE ET-TEAMS

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

dierenartsen Dronten • Scherp tel.:geprijsd 0321-317275

• • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur 450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 7 stuks jongvee. ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636 Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

www.dekstieren.nl

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2013_09_Koeriertje_Veeteelt 23 www.embryosale.com

+€100,– per koe per jaar

wws COSMO GOED

Adverteren? ETER

B Een koeriertje is een goedkope en Pensverzuring? Kijk op gezondepens.nl makkelĳ ke manier van adverteren. De kosten per regel zĳn: Zwart-wit € 5,25 BEST Steunkleur € 6,25 www.dairystars.com Full-colour Laat zien wat u € 7,25

te koop heeft! OMDAT U kunt uw koeriertje viaNIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN e-mail zenden naar: Voor afspraak en informatie: advertenties@crv4all.com Embryo’s, dekstiertjes, fokvee

en sperma. Tom Schonenberg 06-51979380

Cloppenburg

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als MELKERSMOUWEN.NL onafhankelijk adviseur bij:

komend -Vooral Adviesvoor en begeleiding winterseizoen ideaal! aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies Melkersmouwen Nieuw-Zeeland: - Onafhankelijk advies bij melken met schone en droge problemen (geschillen) armenveroorzaakt van pols tot schouder! door Steedsdemeer melkveehouders melkinstallatie melken tevreden met onze melk- Optimalisatie ersmouwen. Ze zitten comfortamelkstal/melkrobot bel(meten en zakken niet afmelken) door een tijdens elastisch manchet om de pols. J.A. (Johan) Grolleman Leverbaar in M, L en XL. 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl Ook zeer sterke latex melkershandschoenen met lange pols. Deze gaan tijdens het melken niet stuk. Ook ideaal voor bv. bekappen (meerdere malen te gebruiken). Ga voor bestellingen, info en betaalmogelijkheden naar: www.melkersmouwen.nl woensdag 27 maart Of de bel:IJsselhallen 06-22624472 of mail: in te Zwolle janamtink@gmail.com Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50

Larcrest Cosmopolitan, moeder van Cosmo

• Super gehaltes • 2339 TPI • Best exterieur en scherpe prijs Sperma bestellen:

0513 672 200 www.wwsires.nl

V E E T E E LT N O V E M B E R 1 2 0 1 3 V E E T E E LT M A A RT 1 2 0 1 3

18 nov1_koeriertjes2013.indd 59

59 65

05-11-13 10:53

V O ER

V O O R

B O E R

Nieuwe software voor uiergezondheid Met Keno-M introduceren het M-Team van de Universiteit Gent en CID Lines een softwareprogramma voor het managen van de uiergezondheid op melkveebedrĳven. De samenwerking tussen CID Lines, producent van hygiëneproducten, en het onderzoeksteam van de faculteit Diergeneeskunde is op een persvoorstelling bekendgemaakt.

Het programma Keno-M is gebaseerd op een vier- tot zeswekelĳkse input van individuele celgetallen van melkkoeien. Aan de hand van deze gegevens willen de partners de uiergezondheid en de melkkwaliteit op melkveebedrĳven optimaliseren. De bedoeling is om celgetalgegevens om te zetten in concrete en praktĳkgerichte adviezen.

Rundvlees exporteren naar de Verenigde Staten mag weer

Na het melken van elke koe wordt de tepelvoering automatisch zesmaal gereinigd

Sneller melken met dippende melkklauw De melkklauw van de Britse fabrikant ADF Milking kan niet alleen melken, maar verzorgt ook het dippen en ontsmetten van tepelvoeringen. Voor dit concept kreeg de innovatieve melkklauw in Groot-Brittannië in oktober de prestigieuze Queens Award als meest innovatieve product van het jaar. De melkklauw wordt in België en Nederland aangeboden via Dairy Vet Shops, inclusief een onderhoudscontract voor dipmiddelen en vervanging van tepelvoeringen. Dierenarts Jos Van Eecke van Dairy Vet Shops legt het dippen uit. ‘Als de melkstroom daalt en het vacuüm in de tepelbekers wordt afgesloten, dan spuit een nozzle (een spuitkop, red.) in de stootrand van de tepelbeker twee milliliter dipmiddel tegen de speen.’ Voordeel van het direct dippen is volgens Van Eecke tĳdwinst omdat de melker niet meer handmatig hoeft te dippen. Bovendien krĳgen kiemen met het snelle dippen geen kans om in het slotgat te komen. Na het melken van elke koe wordt de tepelvoering automatisch zesmaal gereinigd met een ontsmettende oplossing en gedroogd met een luchtstraal. Dit reduceert de kans op kruisbesmettingen van koe tot koe. Bĳ Dairy Vet Shops hebben de eerste geïnteresseerde veehouders zich inmiddels gemeld, aldus Van Eecke. Deze moeten nog minstens twee maanden geduld hebben. ‘Momenteel loopt er een praktĳkproef met de melkklauwen op een groot melkveebedrĳf in België. We willen honderd procent zeker weten dat de melkklauw correct werkt en dat we geen restanten van dipmiddel in de melk vinden.’ De ervaringen vanuit het buitenland met de ADF-melkklauw zĳn zeer positief, meldt Van Eecke.

V E E T E E LT

VX18_vvb.indd 60

NOVEMBER

Nederlands rund- en kalfsvlees mag vanaf begin 2014 weer geexporteerd worden naar de Verenigde Staten. Dit is de uitkomst van het gesprek tussen staatssecretaris Dĳksma van Economische Zaken en de Amerikaanse minister van Landbouw, Vilsack, in Washington. De Verenigde Staten openen begin 2014 hun grenzen. De VS sloot eind jaren negentig door de Europese bse-uitbraken de grenzen voor Nederlands vlees, ook al werd door internationale organisaties vastgesteld dat vlees van Nederlandse bodem in de laagste risicocategorie valt. Nederland en de Europese Unie hebben in de afgelopen decennia de kwestie vele malen aan de orde gesteld. Sinds 2006

wordt de VS al verzocht de markt open te stellen voor de invoer van Nederlands kalfsvlees. Dat de seinen nu op groen gaan, is een belangrĳk signaal aan andere landen die hun markt tot nu toe nog gesloten houden. Door het opheffen van de exportban brengen de Amerikanen hun markttoegang voor rund- en kalfsvlees in lĳn met de overeenkomsten van de Wereldhandelsorganisatie. Daarnaast krĳgt Nederland ook toegang tot de markt in Canada, dat heeft aangegeven de VS te volgen in zĳn nieuwe risicobeoordeling. Naar verwachting kan het Nederlandse bedrĳfsleven hierdoor jaarlĳks voor 100 miljoen euro aan kalfs- en rundvlees naar deze landen exporteren.

2013

05-11-13 17:15

Kwaliteit najaarskuilen beste sinds 2009 De eerste najaarskuilen zĳn met gemiddeld 877 vem en een ruweiwitgehalte van 190 de beste najaarskuilen van de afgelopen vĳf jaar. Dat meldt BLGG AgroXpertus op basis van de analyse van kuilen die gemaakt zĳn tussen 1 augustus en begin oktober. BLGG AgroXpertus laat weten dat de kwaliteit van de najaarskuilen uitstekend is voor melkgevende koeien. Met name het hoge gehalte aan ruw eiwit kan een welkome aanvulling zĳn in de melkveerantsoenen.

Waarschĳnlĳk is het relatief zonnige najaar in combinatie met veel droogte in de zomer de oorzaak van de goede kwaliteit najaarskuilen. Door de droogte in de zomer werden veel nutriënten niet benut. Door de regenval in het najaar kwamen deze voedingsstoffen alsnog beschikbaar voor het gras. Uit de analyses van vers gras in de laatste weken van oktober blĳkt dat ook het gras dat op dit moment geoogst wordt van goede kwaliteit is. Met spanbanden wordt het kuilkleed aangetrokken

Drie ton voor onderzoek kalversterfte De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) krĳgt 300.000 euro voor een onderzoek naar de oorzaken van kalversterfte. Het geldbedrag wordt beschikbaar gesteld door de Commissie Diergezond-

heid en -kwaliteit Runderen (DKR), een adviescommissie van het PVV. GD voert het onderzoek uit naar aanleiding van sterfte op vooral vleeskalverbedrĳven.

Minder methaan met een snufje look De methaanuitstoot door melkkoeien kan tot 15 procent worden teruggedrongen door extracten uit look toe te voegen aan het rantsoen. Dat blĳkt uit de eerste resultaten van onderzoek in gasuitwisselingskamers van het Instituut voor Landbouw en Visserĳonderzoek (ILVO). Onderzoeker Sam de Campeneere weet nog niet exact op welke wĳze de lagere methaanuitstoot tot stand komt. ‘We weten wel dat het toevoegen van lookextracten in het voer een effect heeft op de vertering. Het ligt voor de hand dat methaanvormende bacteriën worden afgeremd door look.’ Een dosering van één gram per dag zou in veel

gevallen al voldoende zĳn. Een hogere dosering heeft mogelĳk een nadelig effect op de smaak van melk. Het effect op de melkproductie is nog niet onderzocht. ‘De koeien zĳn beperkt gevoerd, net onder het ad libitum-niveau. Dat is nodig om een verstorend effect door schommelingen in drogestofopname uit te sluiten, maar het effect op melkproductie is daarom nog niet duidelĳk.’ Bĳ voldoende financiering zal vervolgonderzoek hierover meer moeten uitwĳzen. Voor een zinvolle toepassing van voeradditieven zal een koe vooral minder methaan per kilogram melk moeten uitstoten.

Kuil afdekken zonder te zweten De markt van kuilafdeksystemen is weer een techniek rĳker. Met het MacccSpan-systeem kunnen veehouders zonder banden, zand of slurven de kuil luchtdicht afsluiten. Het nieuwe afdekkleed bestaat uit stroken van ruim twee meter die vóór het inkuilen over de silowand worden gelegd. Deze stroken worden naar elkaar toegebracht op het midden van de kuil. Het uiteinde van iedere strook heeft een zoom waar een stalen buis in past. Via spanbanden worden de buizen naar elkaar toegetrokken, het plastic eronder wordt op gebruikelĳke wĳze aangebracht. Volgens uitvinder Joris Mathĳssen bespaart de methode veehouders niet alleen fysieke inspanning, maar ook tĳd. ‘De eerste keer vergt het afdekken wat extra tĳd, maar als de buizen eenmaal in het afdekkleed zitten, hoeven deze er nooit meer uit en is een kuil van vĳftig meter door één persoon binnen een half uur dichtgelegd.’ Verder wĳst Mathĳssen op het voorkomen van bederf door luchtindringing. ‘Het is zonde als je je best gedaan hebt voor een goed product en er vervolgens veel van weg moet gooien. Er ligt al snel voor twintigtot dertigduizend euro voer onder het plastic.’ Het MacccSpan-kuilafdeksysteem kost zeven euro per vierkante meter. Bekĳk een filmpje op www.macccspan.com

Aantal quotumtransacties gestegen Voor de heffingsperiode 2013-2014 zĳn er in Nederland ruim driehonderd meer melkquotumtransacties afgesloten dan in de heffingsperiode 2012-2013. Dat blĳkt uit cĳfers over het ontvangen aantal aanvragen van quotumtransacties die het Productschap Zuivel heeft gepubliceerd. Volgens de statistieken van het Product-

schap Zuivel zĳn er in het huidige quotumseizoen 1727 quotumtransacties (zonder grond) met een totale hoeveelheid van 98.615 kilogram melk afgesloten. Vorig seizoen werden nog 1416 quotumtransacties geplaatst met een totaal van 77.562 kilogram melk. Van beide seizoenen zĳn de cĳfers meegenomen tot en met oktober.

Het aantal transacties inclusief grond steeg dit quotumseizoen met vier naar in totaal zeventien transacties. Het aantal leasetransacties kende dit seizoen bĳna een verdubbeling van 2345 transacties (totaal 99.248 kilogram melk) tegenover de 1243 transacties (totaal 57.690 kilogram melk) in het vorige seizoen.

V E E T E E LT

VX18_vvb.indd 61

N O VE M B E R

2 0 1 3

05-11-13 17:15

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

7 november 10-16 november 12 november 13 november 14 november 19-21 november 26-29 november 27 november 3 december 3-8 december 4 december 5 december 6 december 6 december 7 december 10 december 11 december 11 december 13 december 17 december 17-19 december

Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Agritechnica te Hannover (Duitsland) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) GES-dag te Wezep (Gld.) Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) Landbouw Vakbeurs te Assen (Dr.) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Agribex te Brussel (België) Nationaal uiergezondheidscongres te Zwolle (Ov.) Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Nationale prĳskamp melkvee te Brussel (België) Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) HHH-show te Zwolle (Ov.) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Winteravondshow Zuidwesthoek te Wanneperveen (Dr.) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Venray (L.)

2014

Ned er lan d ABN Amro ........................43 Agrifirm Feed......................4 AI Total .............................14 Alta ..................................48 BUC Holland.....................38 CRV....16, 32, 33, 34, 35, 63 De Heus .............................2 Evenementenhal ...............52 Galerie Marc de Jong ........52 Gantvoort, ’t.....................57 Heemskerk .................17, 38 Interfarms .........................57 Lely ..................................24 MBS Beton .......................57 Merial ...............................63 MSD .................................64 Nedap ..............................21

Quotum ABC....................57 Ruma-VSM.......................57 Semex ................................6 Speerstra ..........................24 Strooiselbedrĳf Sinnige ......38 Comfort Solutions.............21 Veld-V-Beton ....................57 Visscher Holland ...............52 Vredo ...............................24 WWS..................................3 Zuidersma.........................57 Bĳsluiter: Boehringer ‘Beter Boe’

VOORUITBLIK

Ag r ib ex en klau wen

Highlightsale te Hamm (Duitsland) Swiss Expo te Lausanne (Zwitserland) Osnabrücker Schwarzbunttage te Osnabrück (Duitsland) 25 januari Agro-Expo Dairy Sale te Roeselare (W.Vl.) 25-27 januari Agro-Expo Vlaanderen te Roeselare (W.Vl.) 26 januari Koeparade te Roeselare (W.Vl.) 22 februari-2 maart SIA te Parĳs (Frankrĳk) 26-27 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland) 5 maart Wintershow Noord-Holland te Middenmeer (N.H.) 5 maart Agro Nord Dairy Show te Aars (Denemarken) 11-12 maart Excellentschau te Leer (Duitsland) 22-23 maart Zwitserse nationale show te Bulle (Zwitserland) 4 april Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.) 27-28 juni NRM te Zwolle (Ov.) 2-3 juli Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) 3-5 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken) 11-14 november EuroTier te Hannover (Duitsland) 10 januari 16-19 januari 25 januari

November 2 (21 november) – In het tweede novembernummer brengt Veeteelt een voorbeschouwing van de Belgische landen tuinbouwbeurs Agribex. Het derde deel van de serie klauwen gaat over zoolzweren en liefhebbers van cĳfers treffen in dit nummer de 305 dagenproducties.

K er st sp ecial en HHH-show December (12 december) – Sommige veehouders boeren op een bĳzondere plek. In de kerstspecial portretteert Veeteelt een aantal van die bedrĳven. Traditiegetrouw bevat het laatste nummer van het jaar ook de Veeteeltkerstquiz. De indexdraai en de HHH-show komen eveneens aan bod.

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN ROND DE KOE:

W W W. V E E T E E LT. N L 62

V E E T E E LT

VX18_agenda.indd 62

NOVEMBER

2013

05-11-13 16:31

MET EWALD REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Ewald is een beloftevolle mrij-stier die een hoge productie en gezonde uiers vererft. Deze topper vererft daarbij goede secundaire eigenschappen waarbij de uiergezondheid positief opvalt. Ewald is zeker ook geschikt om mee in te kruisen.

EWALD

(Matthijs x Guido) Ki-code: 97-8627

Foto: De Vinkenhof Uilkje 72 (v. Ewald) Eig.: Fam. Vink, Groot Ammers (Foto: Alex Arkink) (mrij-basis)

NVI LEVENSDUUR KG MELK UIER EXTERIEUR UIERGEZONDHEID

BETTER COWS | BETTER LIFE

128 558 710 106 104 105

CRV KLANTENSERVICE | 088 â&#x20AC;&#x201C; 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL

420-13 half-mrij-NED.indd 1

04-11-13 10:37

A SANOFI COMPANY

16136_Eprinex adv NL 180x125 01.indd 1

17-10-13 10:03

V E E T E E LT

VX18_p63.indd 63

N O VE MB E R

2 0 1 3

05-11-13 09:34

Kies

erd g e r t egis enin Ger r toedi en voo 2 wek f vana tijd leef

juiste

aanpak

Luchtwegproblemen bij kalveren zorgen voor extra werk en treffen u rechtstreeks in uw portemonnee. Met Bovilis Bovipast kunt u uw kalveren tegen luchtwegproblemen beschermen. Voordat er schade ontstaat. Vraag uw dierenarts om advies en kies samen de juiste aanpak.

MSD Animal Health uw partner voor longgezondheid

MSD Animal Health Postbus 50, 5830 AB Boxmeer www.rundvee-msd-animal-health.nl

Bovilis® Bovipast, bevat per dosis (5 ml) geïnactiveerd PI-3 virus, stam SF-4 Reisinger: HA titer ≥ referentieserum, geïnactiveerd BRS virus, stam EV 908: VN titer ≥ referentieserum, geïnactiveerd M. haemolytica type A1, stam M4/1: 9 x 109 bacteriën. Doeldier: Rund. Indicaties: Vaccin tegen BRS virus, PI-3 virus en M. haemolytica serotype A1 en A6. Bijwerkingen: Na vaccinatie kan een tijdelijke, lokale vaccinatiereactie voorkomen. Een tijdelijke verhoging van de lichaamstemperatuur gedurende ten hoogste drie dagen kan voorkomen. Een gelijktijdige onwilligheid om te bewegen kan voorkomen vanwege een stijve nek bij de injectieplaats. Af en toe kunnen overgevoeligheidsreacties voorkomen. Toediening en dosering: Eén dosis van 5 ml via subcutane injectie ter hoogte van de zijkant van de hals. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwing: Maternale antistoffen kunnen het resultaat van de vaccinatie ongunstig beïnvloeden. REG NL 9260 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter.