Veeteelt september 1 2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 30

N R.14

SEPTE MBE R 1 2013

I N D I T N U M M ER

F O K K E R IJ

SPEC IA L

G EZONDHEI D

GES werkt aan fokwaarde levensproductie

Antibioticagebruik b議 kalveren aandachtspunt

Belgi禱 koerst op verplichte bvd-bestr議ding

VX14_cover.indd 2

10-09-13 11:14

“Mijn opslag ligt er perfect bij dankzij een goed advies over de inrichting van mijn erf.” Dhr. Zwartjes - Roelofsen • Randwijk

Volgens nieuwste verplichte Euro Norm 2013 geproduceerd

dir

t af fabriek ec

RM EURO NO e s t e k w al

Úw keerwandfabrikant

24 uur per dag

Compleet advies silo-inrichting en erfafspoeling Tot 20 jaar fabrieksgarantie Ruim 15.000 silo’s geleverd in Europa

0342 441050

www.boschbeton.nl

GEZONDHEID ONDER CONTROLE Het Lely Qwes-systeem staat garant voor een ongeëvenaard inzicht in de vruchtbaarheid en gezondheid van uw koeien − 24 uur per dag, 7 dagen per week. Interesse? Neem contact op met uw Lely Center of mail naar nederland@lely.com

EVOLVE. innovators in agriculture

www.lely.com DE-Qwes H en HR-NL13072-adv Veeteelt-180x125.indd 1

V E E T E E LT

VX14_p02.indd 2

SEPTEMBER

10-9-2013 12:26:49

2013

10-09-13 13:41

VX13_p03.indd 3

27-08-13 16:00

Jan Steegink, Okkenbroek

“Jotan is één van de beste stieren die ik ooit heb gebruikt op ons bedrijf. Inmiddels melken we 13 dochters, die gemiddeld boven de 86 punten voor AV scoren. De gemiddelde lactatiewaarde is 113, waarbij met name het eiwitgehalte van 3,64% ons zeer aanspreekt. We gebruiken JOTAN nog steeds.”

v.l.n.r. Heerenbrink Jenny 202, 88 pnt. 107 LW. Heerenbrink Jenny 201, 86 pnt. 104 LW. Heerenbrink Alie 387, 87 pnt. 127 LW. Heerenbrink Ge 91, 85 pnt. 117 LW. Heerenbrink Jenny 205, 88 pnt. 134 LW. (res. Kampioen Zwolle) Heerenbrink Jenny 204, 85 pnt. 127 LW. Heerenbrink Jeanette 58 86 pnt. 107 LW. Heerenbrink Shakira, 87 pnt. 120 LW.

Jotan…

WWS_2013_07_Adv.Veeteelt_Liggend_WWS 08-07-13 10:21 Pagina 1

Combivaccinatie

BVD en IBR bestrijding nu nog gemakkelijker.

Eén vaccinatie. Dubbele bescherming. Bovilis® BVD Betrouwbare bescherming tegen BVD

Bovilis® IBR marker live

Veilig en effectief tegen IBR

Vraag ernaar bij uw dierenarts Bovilis® BVD, bevat per dosis (2 ml) geïnactiveerd antigeen van het cytopathogene BVD virus, stam C-86: 50 EU minstens 24,6 VN eenheden inducerend. Doeldier: Rund. Indicatie: Actieve immunisatie van koeien en vaarzen vanaf 8 maanden ter bescherming van de foetus tegen transplacentaire infectie met BVD virus. Bijwerkingen: In zeer zeldzame gevallen kan een lichte zwelling op de injectieplaats en een geringe voorbijgaande temperatuurverhoging voorkomen. Toediening en dosering: Intramusculaire injectie met 1 dosis (2 ml) vanaf de leeftijd van 8 maanden. Voor de halfjaarlijkse herhalingsvaccinatie vanaf de leeftijd van 15 maanden kan het vaccin gereconstitueerd worden in Bovilis IBR Marker Live. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwingen: De productinformatie van Bovilis IBR Marker Live dient te worden geraadpleegd voordat de gemengde vaccins worden toegediend. REG NL 9587 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter. Bovilis® IBR Marker Live, bevat per dosis (2 ml) gereconstitueerd vaccin 105,7-107,3 TCID50 Bovine Herpesvirus type-1, stam GK/D (gE-). Doeldier: Rund. Indicatie: Actieve immunisatie van runderen ter vermindering van de intensiteit en de duur van de klinische respiratoire verschijnselen veroorzaakt door een infectie met BHV-1 en ter vermindering van de nasale uitscheiding van veldvirus. Bijwerking: Een geringe voorbijgaande temperatuurverhoging (1°C), na intranasale vaccinatie kan een toename van de neusuitvloeiing worden waargenomen. Toediening en dosering: Intranasale (IN) of IM toediening van 1 dosis (2 ml) gereconstitueerd vaccin. Voor de halfjaarlijkse herhalingsvaccinatie vanaf de leeftijd van 15 maanden kan het vaccin gereconstitueerd worden in Bovilis BVD. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwing: Dieren op een leeftijd tussen 2 weken en 3 maanden alleen intranasaal vaccineren. Deze dieren dienen een IN of IM herhalingsvaccinatie te krijgen op de leeftijd van 3-4 maanden. De productinformatie van Bovilis BVD dient te worden geraadpleegd voordat de gemengde vaccins worden toegediend. REG NL 9675 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter.

MSD Animal Health Postbus 50, 5830 AB Boxmeer www.rundvee-msd-animal-health.nl

VX11_p04.indd 2

08-07-13 13:29

I NHOUD

RUBRIEKEN

7 8 15 23 37 55 59 60 62

Van de redactie Veeteeltvenster Even geen boer: voetbaltrainer Uit de dierenartspraktĳk: tumor Koepad Koeienbloempjes Boerengeluk: keuringsdeelname Voer voor boer Agenda R E P O R TA G E S

16 Mars Froukjes van de familie Van Essen blĳven ook in het genoomtĳdperk populaire stiermoeders 50 Deense emigranten Peter en Alice Timmerman stopten met hun biologische bedrĳfsvoering GEZONDHEID

20 Belgische veehouderĳ koerst op verplichte bvd-bestrĳding THEMABIJEENKOMSTEN

36 Internationale focus op levensduur 39 Vlaamse kengetallen onder de loep KEURINGEN

49 Gistel 54 Bathmen-Laren VOEDING

46 Ruwvoerserie: strategisch voer telen

Special Diergezondheid

Antibioticagebruik bĳ kalveren jonger dan twee maanden onder de aandacht.

Historie Nationale show 1913

Nederlands rundvee toonde in Den Haag een eeuw geleden, in 1913, nieuwe mogelĳkheden.

Hoofdartikel Hoge levensproductie Wie wil fokken op een hoge levensproductie heeft er volgend jaar een hulpmiddel bĳ. Stichting GES werkt aan de introductie van een fokwaarde levensproductie. De meningen over de fokwaarde en het effect van fokkerĳ lopen uiteen.

10 Hans van de Haar:

Tsjerk van Essen:

Peter Timmerman:

‘Ik ga voor de top, dat is mĳn mentaliteit vanuit het voetbal.’ 15

‘Ik luister goed naar stier‘We zĳn door onze bedrĳfsadvies van ki’s. Ik wil mezelf omvang uit het biologische niet uit de markt prĳzen.’ 16 systeem gegroeid.’ 50

V E E T E E LT

VX14_inhoud.indd 5

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 15:50

ConceptPlus: Hét concept voor méér drachtigheden

Door gebruik van ConceptPlus stieren 3 % meer drachtigheden! Alta berekent de vruchtbaarheid van haar stieren op basis van wérkelijke dracht. Stieren die meer dan 3% beter bevruchten dan gemiddeld worden aangemerkt als ConceptPlus. Waarom is ConceptPlus beter: p Gebaseerd op drachtonderzoek, niet op NR56%. p Nauwkeurigheid van data, correctie externe invloeden. p “Iedere spermacel telt” in de hele Alta keten. Alta levert de best bevruchtende stieren ter wereld, omdat dit direct invloed heeft op de winstgevendheid van uw melkveebedrijf. 3% betere bevruchting betekent 3 drachtigheden meer op 100 inseminaties. Bottom line levert dit gemiddeld € 12,= per inseminatie op ten opzichte van gemiddeld bevruchtend sperma. Bij een bedrijf van 100 koeien komt dit neer op jaarlijks ruim € 2400, = euro extra opbrengst! Alta is wereldwijd de leider in bevruchtend vermogen, oftewel “The Fertility Leader”!

www.altagenetics.nl | 0594-620940 | info@altagenetics.nl

VX14_p06.indd 6

09-09-13 15:34

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap België doet bvd in de ban Na de nuttige regenbuien kan weer volop gegraasd worden in het eiwitrĳke herfstgras. Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ, Wichert Koopman, Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

elgië zet een nieuwe, grote stap in dierziektebestrĳding bĳ rundvee. Na de introductie van de verplichte aanpak van de pinkengriep ibr per januari 2012, richt de Belgische rundveesector nu zĳn pĳlen op het diarreevirus bvd. Vanaf 1 januari 2015 moeten alle pasgeboren vaarskalveren getest worden op de aanwezigheid van het bvd-virus. Alleen de kalveren die vrĳ blĳken van het virus, krĳgen nog een runderpaspoort en mogen verhandeld worden. Voor de positief geteste dieren rest alleen de slacht. De bestrĳding kost veehouders geld; het speciale oormerk en de test kosten minimaal 12 euro per vaarskalf. En dan is er nog de schadepost als een beloftevol vaarskalf bĳ een positieve test gedwongen moet worden afgevoerd. Daartegenover staat dat op ongeveer 35 procent van de bedrĳven het bvd-virus ronddwaalt, wat tussen de 21 en 135 euro per koe verlies betekent. Dat bvd-bestrĳding nuttig is, lĳkt daarmee een simpele rekensom, al is voor de invoe-

ring nog wel de nodige voorlichting noodzakelĳk. Zeker de strenge maatregel dat kalveren die niet getest worden, geen paspoort krĳgen en dus niet verhandelbaar zĳn, verdient nog wel de nodige uitleg. Ik denk aan de Nederlandse situatie. Bvd wordt er tot op heden altĳd nog op vrĳwillige basis bestreden. Vlaamse diergezondheidsspecialisten melden dat vrĳwillige bestrĳding niets meer is dan brandjes blussen en dat dit niet zal leiden tot het volledig verbannen van het virus. Met het verplichte programma verwacht de Vlaamse Dierengezondheidszorg DGZ juist binnen tien jaar verlost te zĳn van bvd. Bvd is weliswaar geen zoönose, maar bestrĳding lĳkt een nuttige investering in tĳden waarin zuivelimporterende landen zoals China hoge eisen aan melkkwaliteit stellen. Wie nationaal de goede certificaten bezit, heeft aan China een goede klant. De Belgische sector lĳkt zich dat in elk geval goed te realiseren.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

Opmerkelĳk Melk moet Thaise man helpen groeien De Thaise overheid start een campagne die de bevolking moet bewegen meer melk te drinken met als doel om langer te worden. De gemiddelde Thaise man is 167 centimeter groot. Met elke dag een glas melk moet de nieuwe generatie 8 centimeter langer kunnen worden, denkt de Thaise overheid. Gelezen op www.theguardian.com

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van NAJK (9), Els Korsten (8, 15, 25-31), Nele Verhelst (49), Henk Eggink (54), Reproplus (60) en Lely (61). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX14-editorial.indd 7

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 16:42

V E E T E E LT V E N S T E R

Weinberg en Gribbon keuren op HHH Op de komende HHH-show treedt Lambert Weinberg op als jurylid bij de zwartbontkeuring. De Duitse melkveehouder uit Isterberg kwam dit jaar als zwartbontjurylid ook in actie op de Duitse nationale keuring. De Brit John Gribbon zet in Zwolle de roodbonten op volgorde. De voormalig Britse hoofdinspecteur keurde al vaker op de HHH-show. In 2011 nam hij het keuren van de zwartbonten voor zijn rekening. Bij de Young Breeders komt de uit Zwitserland afkomstige Monique Pradervand-Rey in touw. De HHH-show vindt dit jaar plaats op zaterdag 7 december.

Ki-markt VS goed voor 23 miljoen doses In 2012 zijn er in de Verenigde Staten ruim 23 miljoen doses sperma verkocht. Met 20 miljoen rietjes levert het holsteinras daaraan de grootste bijdrage, zo meldt Hoard’s Dairyman. De ki-organisaties vermarktten gezamenlijk 2,5 miljoen rietjes van jerseystieren. Dat was 13,7 procent meer dan het jaar ervoor. Het aantal verkochte holsteinrietjes steeg met 0,7 procent. De grootste stijging was er voor het Noors-roodbontras. Met 59.000 rietjes neemt het op het totaal aantal verkochte rietjes een bescheiden aandeel in, maar dat aantal lag wel 47 procent hoger dan in 2011.

97 punten voor Britse Honesty

Op de vorige HHH-show won Marjan 26 het algemeen kampioenschap

Einde voor Stormaticdochter Atacama In Zwitserland is het doek gevallen voor keuringsvedette Du Bon Vent Stormatic Atacama. De in Frankrijk geboren Stormaticdochter van Marc en Erhard Junker uit Iffwil schreef in Zwitserland verschillende keuringen op haar naam.

Zo won ze in 2012 het algemeen kampioenschap op de Expo Bulle, ofwel de Zwitserse nationale show. In datzelfde jaar bemachtigde ze op de Swiss Expo het zilver achter de bekende Decrausaz Iron O’Kalibra.

Steeds meer genoomtesten in VS In 2012 zijn er in de VS 26.796 genoomtesten uitgevoerd door het Amerikaanse holsteinstamboek Holstein Association USA. Dat zijn er ruim 7000 meer dan in 2011, zo meldt het Amerikaanse vakblad Hoard’s Dairyman. Naast topfokkers gebruiken ook steeds meer commerciële melkvee-

houders de genoomtest om dieren te selecteren. Holstein USA biedt de test al aan vanaf 45 dollar (34 euro). Ook het farmaceutisch bedrijf Zoetis, het vroegere Pfizer, biedt in de Verenigde Staten een genoomtest aan, maar het is niet bekend hoeveel veehouders en kiorganisaties daarvoor haarmonsters instuurden.

Het Amerikaanse stamboek biedt een genoomtest al aan vanaf 45 dollar

In Groot-Brittannië is Danevalley Stormatic Honesty in haar zevende lactatie ingeschreven met 97 punten. Honesty kreeg 97 punten voor alle exterieuronderdelen, zowel voor uier en benen als voor de framekenmerken. De tien jaar oude Stormaticdochter is de zesde Britse koe die deze maximumscore bereikt. Honesty is gefokt door en in eigendom van de familie Moore uit Middlewich. De Stormaticdochter bleek een slowstarter. Als vaars kreeg ze 83 punten, met 77 punten voor de benen, waarna ze jaar na jaar haar exterieurscore verbeterde. In haar achtste inschrijving kwam ze tot 97 punten.

V E E T E E LT

VX14_venster.indd 8

SEPTEMBER

2013

10-09-13 13:21

Duitse export stabiliseert zich De export van Duits fokvee heeft zich in het eerste half jaar van 2013 gestabiliseerd. In totaal exporteerde Duitsland in de eerste zes maanden van 2013 ruim 25.500 dieren. Dat zijn er ongeveer duizend meer dan in dezelfde periode in 2012. Het aandeel vaarzen dat binnen Europa bleef, was met 45 procent voor het tweede jaar op rij opvallend hoog. Vooral landen als Groot-Brittannië, Polen en België namen relatief veel Duitse vaarzen af. De export naar Zuid-Europese landen, onder meer Italië, daalde juist. Buiten Europa zijn met name NoordAfrikaanse landen als Marokko, Egypte en Algerije belangrijke afnemers van Duits fokmateriaal. In totaal 11.200 vaarzen, omgerekend 45 procent, vonden hun nieuwe bestemming in een van deze landen.

Bedrijfsinspectie VS: minder bedrijven Het aantal holsteinbedrijven in Amerika dat aan bedrijfsinspectie deelneemt, is in 2012 met 4,2 procent gedaald. In totaal lieten 10.743 bedrijven hun holsteinkoeien inschrijven. Het totaal aantal ingeschreven holsteins nam wel licht toe, van bijna 315.000 tot ruim 317.000, ofwel een stijging van 0,7 procent. Dat meldt het Amerikaanse tijdschrift Hoard’s Dairyman. Bij het jersey- en brownswissras nam het aantal bedrijven dat deelnam aan bedrijfsinspectie juist toe. In 2012 lieten 1640 (plus 2,8 procent) bedrijven met jerseys het exterieur van hun koeien beoordelen, goed voor in totaal 95.945 ingeschreven jerseys. Procentueel gezien boekte het brownswissras de grootste stijging. Het aantal bedrijven nam met tien procent toe tot 484, terwijl het aantal ingeschreven brownswissdieren met 13,4 procent steeg naar 10.363 stuks.

De winnaars van het NK veebeoordelen 2013 met v.l.n.r. Froukje Kuiper, Anke Wismans, Rob Scholten en Stephan Kohne

Vrouwen domineren NK veebeoordelen in Assen Het Nederlands kampioenschap veebeoordelen 2013 is gewonnen door Froukje Kuiper uit Oldehove. Dankzij haar sterke ochtendronde bleef de 23-jarige Kuiper de nummer twee, Anke Wismans uit Breda, 24 punten voor. De Brabantse had met een 9,6 wel het sterkste mondeling van alle deelnemers. Met een derde plek was Rob Scholten uit Harbrinkhoek de enige man op het podium. De beste debutant was dit jaar Stefan Kohne uit Middenbeemster. Froukje Kuiper is de vierde vrouw die het NK veebeoordelen op haar naam schrijft. Eerder deden dat Gerreke Boschloo (1998), Marian Ruesink (1995) en Marlie Coumans-Janssen (1991). Het NAJK (Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt) organiseerde de veebeoordelingswedstrijd dit jaar in

Assen. Opvallend was het grote aantal strafpunten van de deelnemers in de eerste ronde, de ronde waarbij de vaarzen op volgorde gezet moesten worden. Van de 63 deelnemers behaalden er in deze ronde 35 een negatieve score. Tabel 1 – Uitslag NK veebeoordelen 2013

aantal punten

plaats naam, woonplaats 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Froukje Kuiper, Oldehove (Gr.) Anke Wismans, Breda (N.Br.) Rob Scholten, Harbrinkhoek (Ov.) Roel van Heugten, Neer (L.) Nick Pinkert, Markelo (Ov.) Hans Broekhuijse, Ezinge (Gr.) Frank Deterd, Heemserveen (Ov.) Rutger Prins, Hasselt (Ov.) Herman Kusters, Oploo (N.Br.) Derk van Arkel, Kerk Avezaath (Gld.)

257 233 229 226 223 218 215 212 211 204

Tweede plek voor Vlaamse team op Europese jongefokkersschool Het Vlaamse team van Westhoek Holsteins heeft op de Europese jongefokkersschool een tweede plek behaald. Het Duitse team van Masterrind veroverde de eindzege. In totaal deden in Battice 140 deelnemers mee, verdeeld over veertien teams.

In vijf dagen leerden ze de fijne kneepjes van deelname aan keuringen. De deelnemers kregen punten voor onder meer veebeoordelen, showmanship, toilet en de presentatie op de stand. In het individuele klassement eindigde de Fransman Guillaume Benaiteau als

winnaar. De Nederlandse Roy Schers was met een elfde plaats de best presterende Nederlandse deelnemer. In 2012 ging de jongefokkersschool niet door vanwege een uitbraak van brucellose in België.

V E E T E E LT

VX14_venster.indd 9

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 13:21

H O O F D A RT I K E L

Melkveehouders benutten het productie pote

Levensproductie ka Wie wil fokken op levensproductie, heeft er volgend jaar een hulpmiddel bij. Stichting GES werkt aan een fokwaarde voor levensproductie. De meningen over de fokwaarde en het effect van fokkerij lopen uiteen. Met nóg betere veeverzorging valt ook nog een wereld te winnen. tekst Tijmen van Zessen

zal verhogen. ‘Nu zie je dat de dreiging van het overschrijden van het melkquotum al een reden kan zijn om koeien versneld af te voeren. Zeker als er toch al een nieuwe vaars klaarstaat.’ Ook het nieuwe mestbeleid zal zijn weerslag krijgen op de levensduur. Romijn: ‘Jongvee slokt toch een groot deel van de milieugebruiksruimte op. Wil je maximaal melken, dan zul je zuiniger moeten zijn op je oude koeien.’ Het geheim van een hoge levensproductie zit dus in vele factoren.

Veeverzorging doorslaggevend Volgens Zijlstra is vooral de veeverzorging op melkveebedrijven doorslaggevend voor een hoge levensproductie. ‘We werken in algemene zin al hard aan mastitis, vruchtbaarheid en

e manieren waarop hoge levensproducties tot stand komen, lopen sterk uiteen, zo bleek uit het hoofdverhaal van de vorige Veeteelt. Zowel de dochters van Addison als die van Stadel schoppen het ver als het gaat om levensproductie. De Addisons danken dat vooral aan een hoge productie per lactatie, terwijl de Stadels het meer moeten hebben van hun hoge levensduur. Maar kun je beter de hoogproductieve Addisons melken of juist beter de probleemloze Stadels?

Einde quotering verhoogt levensduur De kortere levensduur van de Addisons zorgt voor meer veevervanging, terwijl je bij de Stadels vragen kunt stellen over de efficiëntie waarmee zij voer omzetten in melk. Jelle Zijlstra, lector melkveehouderij bij Hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden en onderzoeker bedrijfsmanagement bij Wageningen UR, merkt dat een steeds grotere groep veehouders genoegen neemt met 500 kilo melk minder per lactatie als koeien in ruil daarvoor probleemlozer produceren. ‘We hebben het dan over arbeidsefficiëntie, probleemloze koeien laten zich het eenvoudigst managen. Dat is op de steeds grotere melkveebedrijven een belangrijk aspect.’ Maatschappelijk gezien is het volgens de lector ook vooral de levensduur waar veel belang aan wordt gehecht, terwijl voor melkveehouders het juist de levensproductie is die telt. Dat merkt ook Kees Romijn, vakgroepvoorzitter melkveehouderij bij LTO. ‘De economie telt op een melkveebedrijf ook mee, maar levensproductie en levensduur gaan meestal toch wel hand in hand. Als LTO hebben we niet voor niets de ambitie uitgesproken de koeien in Nederland twee jaar ouder te laten worden. Elke boer snapt dat dit erg hoog is, maar je kunt je afvragen of een verlenging van de levensduur met één jaar van voldoende ambitie getuigt.’ Romijn verwacht dat het einde van de melkquotering de levensduur al

V E E T E E LT

VX14_hoofdverhaal.indd 10

SEPTEMBER

2013

10-09-13 13:17

uctie potentieel van koeien nog te weinig

ie kan fors stijgen klauwgezondheid, maar geven daar als je het mij vraagt nog steeds te weinig gewicht aan. Dan denk ik aan preventief werken, het beter signaleren van zieke dieren en consequent werken volgens standaard werkwijzen.’ Ook in de stalsystemen is volgens Zijlstra nog winst te halen, maar dat speelt vooral bij nieuwbouw. ‘Ik merk dat het in discussies over levensduur al snel gaat over fokkerij. Dat is ook wel begrijpelijk, want fokkerij is heel concreet. Je kiest voor de stieren met de hoogste levensduur en werkt zo heel gericht aan levensduur.’ Het belang van fokkerij wordt volgens de lector echter nogal overschat. Niettemin werkt de stichting Genetische Evaluatie Stieren (GES) aan een fokwaarde levensproductie. De fokwaarde zal een samenstelling zijn uit de fokwaarden voor produc-

Josie 139 (v. Sunny Boy) noteerde een hoge levensproductie. Zou een fokwaarde levensproductie bijdragen aan een talrijker gezelschap van tientonners?

tie, levensduur en laatrijpheid. ‘De fokwaarde zit nu nog in de testruns, maar zal naar verwachting begin 2014 kunnen meedraaien in de fokwaardepublicatie’, zegt Roel Veerkamp, coördinator bij GES. Hoe zwaar de onderliggende kenmerken als levensduur en productie in de fokwaarde gaan meetellen, is nog niet definitief. In elk geval ligt het niet voor de hand om de fokwaarde te baseren op directe cijfers voor levensproductie. Veerkamp: ‘Het heeft geen zin om te wachten tot het moment dat de dochters van een stier al zijn afgevoerd. Dan heb je ook niets meer aan een fokwaarde, de stier zal meestal al dood zijn. Er wordt gewerkt aan een verbetering van de fokwaarde levensduur en via laatrijpheid houden we ook rekening met de stijging van de productie over lactaties heen.’

Meer productie, minder levensduur? Als het aan Willem Laarhoven ligt, initiatiefnemer van adviesbureau Valacon Dairy, hoeft de productie per lactatie niet maatgevend te zijn in een fokwaarde levensproductie. ‘Als ik in de jaarstatistieken van CRV de provincies met elkaar vergelijk, dan valt mij altijd weer op dat de provincies met veel weidegang en een lagere productie per koe, denk aan Zuid-Holland en Noord-Holland, voor levensproductie beter scoren dan de provincies met een hoge productie per koe, zoals Zeeland en Noord-Brabant. Het beeld dat blijft hangen, is dat meer productie staat voor minder levensduur en levensproductie.’ De duurzaamheidsadviseur stelt dat de gezondheid van de koe voorop moet staan. ‘Een betere gezondheid draagt meestal vanzelf bij aan een hogere productie. Met andere woorden: melkveehouders benutten het volledige potentieel aan productie dat de koe genetisch gezien in zich heeft nog niet. Pas als je zover bent dat alles in de veeverzorging optimaal voor elkaar is, pas dan is het verstandig om te fokken voor meer genetische aanleg in melkproductie. Maar geloof me, dat zijn maar enkele bedrijven in Nederland.’ Laarhoven sluit aan bij het pleidooi van Zijlstra, die het effect van veeverzorging als een onderbelicht aspect benoemt.

Betrouwbaarheid weggewuifd De discussie gaat zo richting de vraag of het niet zinvoller is om de totaalindex NVI als maat voor levensproductie te hanteren. In NVI zitten kenmerken als levensduur, celgetal en vruchtbaarheid al opgesloten en de correlatie met levensproductie is hoog (0,68). Veerkamp geeft aan dat een fokwaarde levensproductie niet bedoeld is als vervanger van de totaalindex. ‘De fokwaarde levensproductie moet je meer zien als een bevestiging van de richting die we

V V EE EE TT EE EE LL TT Sj a E Pn TuEaMr Bi E 1R / 21 22 00 01 93

VX14_hoofdverhaal.indd 11

10-09-13 13:17

H O O F D A RT I K E L

jaar afvoer 2012 2002 1992

aantal dieren 247.359 296.633 278.229

aantal keren melkdagen gekalfd totaal 3,4 3,2 3,4

1.116 1.004 996

dagen levensduur 2.092 1.992 2.027

kg melk levensproductie per melkdag kg vet + eiwit 27,4 25,3 22,2

2.406 2.004 1.743

Tabel 1 – Levensproductie van Nederlandse stamboekkoeien (bron: jaarstatistieken CRV)

al opgingen door te fokken op levensduur en productie.’ Toch is Walter Liebregts, voorzitter van de vereniging van sperma-importeurs (VSI), nog niet onverdeeld positief over een eventuele fokwaarde levensproductie. ‘Als je een bedrijfseconomische koe wilt fokken, is de NVI een beter criterium. Dat is het fokdoel. Wanneer levensduur een zwaar gewicht krijgt in een fokwaarde, creëer je bij de jonge stieren een zekerheid die er niet is.’ Huub Peek, onafhankelijk fokkerijadviseur, herkent zich in dit beeld. ‘Wij staren ons niet blind op de levensduurindex van stieren; die is voor jonge stieren grotendeels gebaseerd op genomics, afstammingsinformatie en voorspellers. Dat is prima, maar het belang van betrouwbaarheid wordt te makkelijk weggewuifd. De voorspelling van levensduur via genomics schept te hoge verwachtingen.’ Jonge stieren beginnen volgens Peek op hoog niveau omdat ze uit hoog scorende ouders zijn geselecteerd.

Hulp van genoominformatie Sander de Roos, hoofd fokkerij bij CRV, stelt dat de betrouwbaarheid van de fokwaarde voor levensduur bij jonge stieren weliswaar nog niet zo hoog is, maar dat afstammingsinformatie, vruchtbaarheid en celgetal goede voorspellers zijn. ‘Gebruikmaken van deze gegevens is beter dan net doen of je van een jonge stier nog geen enkel idee hebt hoe hij zal fokken. Van Atlantic mag je gezien zijn

afstamming Ramos x O Man en de hoge fokwaarden voor gezondheidskenmerken een hoge levensduur verwachten.’ Maar ook het via genomic selection afleiden van de werkelijke levensproductie bij afvoer is technisch gezien een optie. ‘Door het DNA-profiel van jonge dieren te vergelijken met een referentie van stieren die een hoge levensproductie scoren, is de levensproductie te herleiden.’ Nederland zou volgens De Roos wereldwijd het eerste land zijn dat op deze wijze selecteert op levensproductie.

Vijfhonderd dagen beter De relatief lage erfelijkheidsgraad (grofweg 0,15) hoeft een fokwaarde levensproductie niet in de weg te staan, stelt De Roos. ‘Ondanks dat levensproductie voor het grootste deel bepaald is door niet genetische effecten, mag je de fokwaarde niet bagatelliseren. Dat zou betekenen dat de Addisons allemaal geluk hebben gehad bij het realiseren van hun hoge levensproductie. Tussen stieren zitten grote verschillen, vergelijk Ramos en Louson maar eens. Hun dochters verschillen meer dan 500 dagen levensduur. Het is niet eenvoudig om via management gemiddeld 500 dagen levensduur per koe te stijgen.’ De relatief lage erfelijkheidsgraad betekent volgens De Roos dat er veel informatie nodig is om de fokwaarde betrouwbaar te schatten. ‘Als de erfelijkheidsgraad 15 procent is, wil dat niet zeggen dat je 85 procent door manage-

ment kunt beïnvloeden. Toevalligheden die je nooit kunt beheersen, spelen ook een grote rol.’ Zonder de bijdrage van fokkerij zou de levensproductie volgens De Roos niet op het niveau zijn uitgekomen waarop die nu ligt (tabel 1). Walter Liebregts blijft waarschuwen tegen een te groot gewicht van levensduur omdat die fokwaarde voor jonge stieren nog te weinig betrouwbaar is. ‘We zijn als veeverbeteringsector al meer dan tien jaar bezig met gezondheidskenmerken als vruchtbaarheid en celgetal en met de fokwaarden duurzaamheid en levensduur, maar de levensproductie is nu nagenoeg stabiel. Als je ziet hoe het koecomfort in veel nieuwe stallen is verbeterd, dan zou je toch hogere levensproducties verwachten? Ik denk dat naast inteelt de snelheid in de fokkerij de oorzaak is. Boeren kiezen voor de maximale vooruitgang, maar hebben niet in de gaten dat de betrouwbaarheid van fokwaarden voor levensduur bij jonge stieren erg laag is. Het aantal tegenvallers is daardoor groter.’ Huub Peek vult aan dat het fokken op levensproductie succesvoller zou worden als de selectie van stiermoeders en -vaders op hogere leeftijd zou worden gedaan. ‘Als je werkt met de beste tweede- en derdekalfsdieren, geselecteerd via genomics, verlies je eenmalig twee à drie jaar, maar de selectie op levensproductie is wel betrouwbaarder.’ Peek vindt verder dat een introductie van een fokwaarde levensproductie de veehouders onderschat. ‘Die kunnen zelf wel één en één optellen: levensduurdagen en productie is levensproductie.’ De discussie over levensproductie is niet nieuw, die over een fokwaarde levensproductie is net begonnen. Voor het GES ligt er nu de uitdaging om te laten zien dat een fokwaarde levensproductie haalbaar, zinvol en betrouwbaar is. l

Duitse ‘fokwaarden’ levensproductie In Duitsland bestaat al enige jaren een officieuze fokwaarde levensproductie. Een groep veehouders verenigde zich eind jaren tachtig tot de Arbeitsgemeinschaft Lebenslinien (ALL) en stelde zich een op levensproductie gerichte fokkerij tot doel. Ze krijgen cijfers aangeleverd van het Duitse rekencentrum VIT en berekenen daarmee een eigen fokwaarde. Daarin leggen ze het accent op levensproductie door meer gewicht te geven aan de tweede en derde lactatie. Om de dataset enigszins beperkt te houden, werken ze uitsluitend met stieren vanaf

V E E T E E LT

VX14_hoofdverhaal.indd 12

SEPTEMBER

een score van 112 voor RZN (levensduur). ALL publiceert de fokwaarden niet op haar website (www.all-rind.de), maar voorziet de geschikt geachte stieren van het ALL-logo. ‘Onze fokwaarde is sterk gecorreleerd aan de RZN en zo blijft het aanbod aan cijfers overzichtelijk’, licht Peter Hufe namens ALL toe. In Nederland bestaat voor zover bekend geen soortgelijk initiatief. Wel is fokkerij-analist Kees van Velzen al jarenlang een bekend pleitbezorger voor geduld in de fokkerij. ‘Levensduur is weinig anders dan de aanhoudingspercentages

van dochters van stieren. Bij jonge stieren heeft levensduur berekenen dus geen enkele zin.’ Toch is Van Velzen een voorstander van een fokwaarde levensproductie, mits er een goede basis is voor de berekening. ‘Als je al met aanvullende gegevens wilt werken, dan zijn een beperking van de hoogtemaat, laatrijpheid op basis van kilogrameiwitverloop en een verbeterend celgetalverloop van de eerste naar de derde lactatie de beste indicatoren voor een hoge levensproductie.’

2013

10-09-13 13:17

adv_88x125mm_comfort

14-04-2011

09:23

Pagina 1

by vdk

EEN UNIEK CONCEPT ... Nr.

in Gebruiksvriendelijkheid

• Opsluiten van het kalf met het uitneembare voorhek.

• Hok en hek zijn kantelbaar en verrijdbaar.

• Warmtewerend Multi-layer polyester.

• Natuurlijke ventilatie. UV bestendige toplaag

PAS OP VOOR PENSVERZURING! Informeer bij uw voerlev erancier of kijk op www.voorkompensverzu ring.nl

Glasweefsel Harde, gladde versterkt binnenlaag polyester

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Deze boodschap wordt u aangeboden door

VDK products

Moergestel T: 013 - 513 36 17 E: info@calfotel.com

www.calfotel.com

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koei Het beste voor uw koei Het uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koei koei Koecomfort Het beste beste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

meer melk per hectare

Het beste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koei

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende box box Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk Renovatie (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende box Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende box box Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbed Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbed

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende box ®

ADVANCE Maïs Toevoegmiddel

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach

besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkrach snel teru Meest duurzaam eindeloos blijvende 1. 4% meer mais Meest duurzaam koematras, met eindeloosDoor blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkrach Meest koematras, veerkrach Behoud vanop uw koeien en reduceren op blijvende dierenartskosten. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich snel teru teru Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Door besparing opkoematras, strooisel en enmet arbeid verdient het zich zichveerkrach snel Meest duurzaam koematras, met eindeloosDoor blijvende veerkracht. Meestbesparing duurzaam eindeloos blijvende op strooisel arbeid verdient het snel teru 2. 40 VEM hogere kwaliteit Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder Behoud vanop uwstrooisel koeien en en reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. Door het zich snel snel terug. Behoud van uw koeien op Door besparing enreduceren arbeid verdient hetmeerprij zich snel snel teru teru Door besparing besparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het zich Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! 3. Remt broei door azijnzuur Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meerwaarde zonder meerprij Conclusie: Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: zonder meerprij Behoud vanMeerwaarde uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel Conclusie: meerprijs ! Conclusie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs ! Conclusie: Meerwaarde Meerwaarde zonder zonder meerprij meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Beste

Holland /

en ontv l nu an water g een International – te smartp dichB.V. hon cadea ehoes u*B.V. – International

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.meermelkperhectare.nl www.uierverzorging.nl Holland /

E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard –

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

*Kijk voor de actievoorwaarden op onze site.

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl V E E T E E LT

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien met een actieve weidegang. De voederwaarde van gras komt, in VX14_p13.indd 13

S E P T E MB E R

2 0 1 3

10-09-13 09:03

VX14_p19.indd 19

10-09-13 13:38

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: voetbaltrainer Leeftĳd: 38 Naam: Hans van de Haar Aantal koeien: 65 Woonplaats: Amersfoort

Hans van de Haar: ‘De tegenstander analyseer ik tussen de koeien’

Toptrainer in stal en op veld tekst Florus Pellikaan

erwĳl Hans van de Haar net klaar is met het laden van de voermengwagen, gaat een telefoongesprek alweer over transfers van voetballers. Al na vĳf minuten is duidelĳk dat koeien en voetbal dwars door elkaar heen lopen bĳ Hans van de Haar, de kersverse hoofdtrainer van topklasser FC Lienden. De voormalige profvoetballer speelde zelf twintig jaar in het betaalde voetbal bĳ onder andere De Graafschap en FC Utrecht, maar besloot ook het ouderlĳke melkveebedrĳf voort te zetten. ‘Toen mĳn vader negen jaar geleden overleed, kon ik het bedrĳf overnemen of anders zou het worden verkocht.’ Van de Haar koos, destĳds nog actief als profvoetballer, voor overname. ‘Koeien zĳn van jongs af aan mĳn hobby geweest en wat mĳn vader en opa hadden opgebouwd, kon ik niet zomaar overstuur laten gaan.’ De afgelopen drie jaar vormde Van de Haar het melkveebedrĳf wel zodanig om dat hĳ het kon combineren met zĳn functies in de voetbalwereld die wekelĳks vĳftig uur opslokken. ‘In het verleden heeft mĳn vader ruim 100 koeien gemolken, maar na een analyse heb ik het bedrĳf afgeslankt tot 65 melken kalfkoeien in combinatie met veel automatisering. Hierdoor kan ik me toeleggen op het voetbal zonder structureel vreemde arbeid nodig te hebben.’ Van de Haar besloot ook naar een hoge melkproductie te streven. ‘Ik wil voor de top gaan, dat is mĳn mentaliteit die ik uit het voetbal heb meegenomen.’ De gemiddelde productie ligt op dit moment nog zo’n 400 liter onder de doelstelling van 11.000 liter. Het geheim? ‘Ik laat niets aan het toeval over, ik plan de hele week en alles gebeurt via protocollen’, vertelt Van de Haar. Intussen volgde hĳ ook nog de pittige trainerscursus en sinds twee maanden is hĳ hoofdtrainer van FC Lienden, dat uitkomt in de hoogste amateurklasse. ‘Het lĳkt heel veel op het leiden van een groot bedrĳf. Je bent sportief eindverantwoordelĳke over spelers, staf en de resultaten en dat maakt het ontzettend leuk.’ Van de Haar is daarnaast ook nog spitsentrainer bĳ jong FC Utrecht. Het trainerschap en de koeien lopen gedurende de dag constant in elkaar over. ‘De tegenstander van de volgende wedstrĳd analyseer ik regelmatig in mĳn kantoor tussen de koeien. Dan kan ik ook tussendoor nog even een koe in de robot jagen. En aan de andere kant kan ik met mĳn iPhone of iPad overal inloggen op de robot.’ Wanneer Van de Haar terugkomt van de training maakt hĳ altĳd nog even een nachtrondje door de stal. ‘Ik kan om één uur ’s nachts nog net zo van een koe genieten die 15.000 liter geeft als om drie uur ’s middags. En daarom is mĳn droom van trainer in het betaalde voetbal ook geen bedreiging voor het melkveebedrĳf.’

V E E T E E LT

VX14_even geen boer.indd 15

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 09:06

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Genen Friese koefamilie Mars Froukje bl캐ven ook in genoomt캐dperk gewild

Generaties lang stiermoeder

V E E T E E LT

VX14_bedrijfsrep van Essen.indd 16

SEPTEMBER

2013

09-09-13 10:33

Het fokken van ki-stieren staat hoog in het fokdoel van Tsjerk van Essen. De stieren met de stalnaam Mars komen al generaties lang uit de Froukjefamilie, een koefamilie die uitblinkt in eiwit en die gefokt is om te presteren op een rantsoen met weidegras. tekst Jaap van der Knaap

‘N

iet voor niets presteren onze Froukjes ook goed in Groot-Brittannië en Ierland en zĳn daar leden uit de koefamilie met hoge fokwaarden. Ze werken daar veel met weidegang, net als wĳ. Onze Froukjes zĳn generaties lang gefokt op een goede ruwvoeropname en op graaskwaliteiten.’ Tsjerk van Essen uit Marssum staat midden in het land en overziet zĳn fanatiek grazende veestapel, waaronder een groot aantal Froukjes schuilt. Een paar koeien denken dat Van Essen ze komt ophalen en ze maken aanstalten om naar de stal te gaan richting de robot. ‘Sinds 2006 melken we met twee melkrobots. Daardoor is het aandeel weidegang afgenomen en zĳn we van omweiden naar standweiden gegaan’, vertelt Van Essen. ‘We willen wel graag blĳven weiden, omdat het gezond is voor de dieren en het levert nog wat extra op bĳ de melkfabriek. Maar je moet niet te veel naar het beeldscherm van de robot kĳken om te zien of er attentiekoeien zĳn.’ Weidegang bezorgt Van Essen ook arbeidsvreugde. ‘Koeien horen buiten, zo hebben we het altĳd gedaan. En zeg nu zelf, koeien ophalen is zulk beroerd werk nog niet.’

Vier procent eiwit Tsjerk (38) en zĳn vrouw Petra (35) van Essen investeerden in melkrobots vanwege arbeidsgemak. ‘Robotmelken is niet goedkoper, maar we zĳn tevreden zoals het nu loopt. Je moet ook aan jezelf denken. Wanneer je een robot moet kopen omdat je lichaam versleten is, ben je tien jaar te laat’, vindt Tsjerk. Vier jaar nadat de eerste robot werd geplaatst, breidde Van Essen de uit 1974 stammende ligboxenstal uit met 86 boxen. ‘De nieuwe boxen zĳn langer, er is meer kopruimte, de looppaden zĳn breder en de luchtinlaat is groter’, zegt Van Essen. Het verbeterde koecomfort is duidelĳk zichtbaar: de meeste koeien bevinden zich in het nieuwe deel van de stal. De koeien krĳgen in de zomer naast weiFroukje 520 (v. Snowman), 86 punten Voorsp. prod.: 305 12.432 3,31 3,22 133 lw

degang nog een flink rantsoen aan het voerhek. ‘We voeren een eenvoudig rantsoen van een derde deel mais, twee derde gras en een vrĳe opname van grof hooi. Met 96 hectare grond en 100 koeien zitten we ruim in het ruwvoer. De focus ligt hier dan ook bĳ het zo veel mogelĳk ruwvoer omzetten in melk’, aldus Van Essen. Het melkquotum van 9 ton wordt met name volgemoken door koeien die luisteren naar de naam Froukje. Vooral de laatste tien jaar is de koefamilie gaan overheersen door een flinke inzet van embryotransplantatie bĳ stiermoeders zoals Froukje 277 (v. Novalis) en haar kleindochter Froukje 376 (v. Shottle). Beide Froukjes behoorden in hun generatie tot de hoogst geïndexeerde koeien van Nederland, niet in de laatste plaats vanwege het hoge eiwitpercentage. Novalisdochter Froukje 277 maakte zelfs lĳsten met meer dan vier procent eiwit en het hoge eiwitpercentage zit sterk in de familie verankerd.

Gestopt met keuringsdeelname De Froukjes zĳn al decennialang aanwezig in Marssum. Tsjerks ouders Sĳtze en Okje fokten er al diverse stieren met de stalnaam Mars mee en vrouwelĳke dieren waren regelmatig te bewonderen in de keuringsring. Zo maakte stammoeder Froukje 127 in 1990 deel uit van de winnende landengroep op de Europese krachtmeting tĳdens de NRM. Deze excellente Nehlsdochter staat aan het hoofd van diverse familietakken die nu de stal bevolken en die populair zĳn bĳ ki-organisaties. In 2008 toog Tsjerk nog met drie Froukjes naar de NRM, maar inmiddels is keuringsdeelname verleden tĳd. ‘Deelnemen aan keuringen is enorm geprofessionaliseerd. Het kost veel tĳd om serieus mee te kunnen doen’, stelt Van Essen. Maar een groter obstakel vindt hĳ de veterinaire risico’s van een keuring. ‘Na keuringsdeelname gaat je bedrĳf een paar weken op slot. Wanneer je dan net een telefoontje krĳgt dat je een stiertje kunt leveren, dan kan het dier niet vertrekken. Dat risico is te groot.’

Tsjerk van Essen Al decennialang is de Friese stalnaam Mars een begrip. Ook in het genoomtĳdperk blĳven de genen uit de Froukjes van de familie Van Essen gewild. Aantal koeien: Rollend jaargemiddelde: Hoeveelheid land: Aantal et-sessies/jaar:

100 8697 4,45 3,54 96 hectare 20

Die telefoontjes krĳgt Van Essen regelmatig, want ki-organisaties en embryohandelaren weten ook in het genoomtĳdperk de genen van de Froukjes te waarderen. Nagenoeg alle jonge kalveren worden onderzocht op genetische merkers, waarna de beste pinken en jonge koeien intensief worden gespoeld. De onderzoeken vinden in diverse landen plaats en Van Essen wĳst in de stal dieren aan die soms een torenhoge Duitse RZG-genoomfokwaarde hebben of juist hoge genoomfokwaarden voor NVI of TPI. ‘Ik gebruik hoofdzakelĳk nog genoomstieren, meestal maar een paar rietjes per stier. Dat is niet alleen om het risico te spreiden, maar ook omdat er al snel weer een nieuwere stier is die betere genoomfokwaarden heeft’, zo klinkt het nuchter. Elke vĳf weken komt de et-specialist twee tot vĳf dieren spoelen. Vaak worden de embryo’s verkocht, maar ook veel van de pinken en de jonge koeien worden benut als ontvangster.

Stieren fokken als fokdoel Uit de hoog geïndexeerde Shottledochter Froukje 376 stamt een van de stalfavorieten van dit moment: Froukje 478. De sterke Fibraxdochter heeft brachyspina van grootvader Champion geërfd, maar is met een vaarzenlĳst van 9477 kg melk en 4,12% vet en 3,56% eiwit en 87 punten wel een voorbeeld van een koe zoals Van Essen ze graag ziet: robuust, met hoge, harde klauwen en een enorme ribbenkast om veel ruwvoer te kunnen verwerken. Ze blĳkt inmiddels ook al een goede fokkoe: CRV heeft met de brachyspinavrĳe G-Forcezoon Mars Eldorado een beloftevolle zoon met 272 NVI en 112 exterieur. De halfbroer van Froukje 478, Giabo (v.

V E E T E E LT

VX14_bedrijfsrep van Essen.indd 17

Marssum

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 10:33

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Froukje 376 (v. Shottle), 88 pnt. Prod.: 2.01 305 11.342 3,80 3,60

Gibor), prijkt ook hoog op de genoomlijsten. Soms koopt Van Essen een kalf of embryo’s en dat dat succes kan opleveren, bewijst Mars Yorick. De vroege Atwoodzoon uit de Amerikaanse Barbiefamilie heeft hoge genoomfokwaarden voor exterieur, waardoor er al veel rietjes van zijn verkocht. Zelf bezit Van Essen Yoricks volle zuster Mars Blizz, die dankzij hoge genoomfokwaarden in Amerika ook weer intensief voor de fokkerij werd benut. Een van de nieuwe beloftevolle vaarzen is Froukje 520. De Snowmandochter piekte met 50 kg en dat was op papier eigenlijk al voorspeld. Haar genoomfokwaarde voor melkvererving was niet

Froukje 468 (v. Fibrax), 87 pnt. Prod.: 2.02 305 9477 4,12 3,56

minder dan 2700 kg melk. ‘Snowman is een grensverleggende stier’, zo prijst Van Essen. ‘Zowel op papier – hij geeft zijn hoge genoomfokwaarde gemakkelijk door – als in de praktijk. Het zijn echte werkkoeien, de melk straalt van ze af.’ Van Froukje 520 verhuisde al een Cosmopolitanstiertje naar Semex en binnenkort start Van Essen haar weer op voor nieuwe et-sessies. Wat is eigenlijk het fokdoel van Van Essen? ‘Ik wil meedoen in de fokkerij om stiertjes te leveren aan de ki’s’, zo antwoordt hij. ‘Natuurlijk wil ik sterke koeien met goed exterieur en hoog eiwit, maar ik luister wel goed naar de stieradviezen van ki-organisaties. Ik wil mezelf niet uit de markt prijzen.’

Toch geeft Van Essen aan dat hij ook wel eens wat afwijkende stierkeuzes maakt. ‘We moeten oppassen voor inteelt omdat iedereen de hoogste topstieren wil inzetten. Een mooi voorbeeld is Fibraxdochter Froukje 478. Ze heeft net even een andere afstamming en daarnaast prima genoomfokwaarden. Ze behoort misschien niet helemaal tot de absolute top, al heeft ze van alle Fibraxdochters wereldwijd wel een van de hoogste genoomfokwaarden, maar je merkt dat er naar een afwijkende bloedvoering steeds meer vraag komt.’ Van Essen kijkt nog eens naar Froukje 520, die bloedfanatiek loopt te grazen. ‘Een echte harde werkkoe. Dit is ook zo’n koe waaruit je weer een nieuwe generatie stieren kunt fokken.’ l

De koeien verblijven bij voorkeur in het nieuwe stalgedeelte vanwege een betere ventilatie en meer ruimte

V E E T E E LT

VX14_bedrijfsrep van Essen.indd 18

septe m ber

2013

09-09-13 10:33

Melkmonsters?

Met UbroCare box je het voor elkaar! Vraag ernaar bij je dierenarts.

Voor meer informatie over producten en diensten van Boehringer Ingelheim kun je terecht op de website: www.ubrocare.nl

UBROCARE

VX14_p19.indd 19

Partner in uiergezondheid

09-09-13 10:52

D I E R G E Z O N D H E I D

bestaat er weinig kans op fouten en er is een continue screening.’

Duitsland achterna

Belgische veehouderĳ koerst op verplichte bvd-bestrĳding aan de hand van oorbiopten

België bant bvd De kogel is door de kerk. Binnen afzienbare tĳd gaat de officiële bvd-bestrĳding in België definitief van start. Richtdatum is 1 januari 2015. Door kalveren verplicht te identificeren met oorbiopten maakt de veehouderĳ dan korte metten met bvd. tekst Annelies Debergh

inds de start van de ibr-regelgeving in 2012 zĳn tal van instanties in België bezig met het op poten zetten van een bvd-bestrĳdingsprogramma. Ruim tien jaar al lopen er initiatieven om dat bvdprogramma voor elkaar te krĳgen. De richtdatum krĳgt stilaan vorm: vanaf 1 januari 2015 zal elk nieuwgeboren kalf in België aan de hand van oorbiopten getest worden op bvd. Het gebruik van oorbiopten als basis

voor de certificering van bedrĳven is een logische stap. ‘Het is de meest elegante methode om bvd-dragers op te sporen’, benadrukt Jozef Laureyns, bvd-specialist en als dierenarts verbonden aan de buitenpraktĳk van de faculteit Diergeneeskunde in Merelbeke. ‘Een oorbiopt wordt door de veehouder genomen bĳ het plaatsen van het oormerk. De methode is snel en eenvoudig. Door de koppeling met de identificatie van runderen

België kiest naar het voorbeeld van Duitsland voor bvd-uitroeiing door het opsporen van bvd-dragers. ‘De sleutel van het programma is om aan de hand van oorbiopten bvd-dragers op te sporen en deze dragers systematisch te verwĳderen zodat deze niet meer in de handel terechtkomen’, legt Stefaan Ribbens uit. Ribbens is als bvd-specialist werkzaam bĳ Dierengezondheidszorg Vlaanderen en volgt de introductie van het nationale programma op de voet. Het eerste jaar zullen naar schatting 420.000 kalveren getest worden op bvd in Vlaanderen, op Belgisch niveau ligt dat aantal op het dubbele. Uitgaande van 0,4 tot 1 procent dragers op dierniveau betekent dat het opsporen van ongeveer 4200 bvd-dragers op Vlaams niveau. ‘Enkel de dieren die een gunstig statuut hebben, krĳgen vervolgens een runderpaspoort. Daardoor zullen alleen bvdvrĳe kalveren nog mogen verhandeld worden.’ De DGZ-medewerker onderstreept meermaals het belang van het opsporen en ruimen van bvd-dragers. ‘De methode is drastisch.’ Hĳ wĳst op het niet verstrekken van runderpaspoorten aan bvd-dragers. ‘Maar het opruimen van bvd-dragers is essentieel voor het slagen van een bvd-programma. Bvd-dragers zĳn als het ware virusfabrieken. Die moeten eerst weg, wil men af geraken van bvd.’ Bĳkomend voordeel is dat met het testen van 420.000 kalveren ook gegevens over de bvd-status van de moederdieren vrĳkomen, zegt Ribbens nog. ‘We kunnen de gegevens ook terugkoppelen naar de moederdieren. Als een kalf negatief is, dan is meteen ook de moeder gecertificeerd vrĳ van bvd.’ Door het systeem aan te houden, raakt in korte termĳn een groot deel van de veestapel getest en gecertificeerd. ‘Het grootste risico voor de verspreiding van bvd is de handel in bvd-dragers. Bedrĳven kunnen zich extra beschermen door standaard gebruik te maken van het aankoopprotocol bĳ het aankopen van ouder vee’, aldus Ribbens.

Tot 40 procent bvd-besmet Dat bvd-bestrĳding via een landelĳke aanpak moet gebeuren, is een vaststaand feit, zo vindt Jozef Laureyns. ‘Bestrĳden van bvd lukt alleen als ook de hele veehouderĳsector de ziekte bestrĳdt.’ Jozef Laureyns acht de noodzaak van een nati-

V V EE EE TT EE EE LL TT SJ A E PN TUEAMR BI E 1R / 21 22 00 01 93

VX14_BVD Vlaanderen.indd 20

09-09-13 12:01

onaal programma groot. Met vaccineren of sporadisch testen is het brandjes blussen in plaats van uitroeien van de ziekte. ‘Tal van voorbeelden wereldwijd tonen aan dat bvd-bestrijding gewoon niet lukt op vrijwillige basis.’ De noodzaak om in te grijpen is groot. ‘Uit onderzoek blijkt dat nog 35 tot 40 procent van de Vlaamse bedrijven te maken zou hebben met bvd’, zegt Stefaan Ribbens. ‘Dat is vaak zonder dat het bedrijf zich daarvan bewust is. Een bvd-infectie tast vooral de afweer aan en levert veelal subklinische en dus onopgemerkte ziektesymptomen. Bvd is zoiets als het aidsvirus onder runderen.’ Jozef Laureyns heeft het ook over forse economische verliezen. ‘Studies wijzen uit dat bvd-besmette melkveebedrijven tussen de 21 en 135 euro per koe per jaar verliezen. Bij erge bvd-uitbraken loopt dat cijfer al snel op tot 340 euro per koe.’ Dat het initiatief tot bvd-bestrijding vanuit de sector komt, is een belangrijk element in het traject tot een nationaal programma, zo zegt Erik Mijten, voormalig adviseur diergezondheid en nu directeur op de studiedienst van Boerenbond. ‘In

de zomer van 2011 is een Belgische delegatie van boeren- en dierenartsorganisaties, overheid en wetenschappelijke instellingen de Duitse bvd-aanpak aan de hand van oorbiopten gaan bekijken. Daar is de basis gelegd voor de Belgische bvd-bestrijding.’

Definitieve start in 2015 Of het programma definitief van start gaat in 2015, is volgens Erik Mijten nog niet helemaal duidelijk. ‘De krijtlijnen staan inmiddels op papier, maar de plannen moeten wel nog in een wettelijk kleedje worden gegoten. Er is nog bijzonder veel werk aan de winkel. De vraag is of dat haalbaar is tegen 1 januari 2015.’ Hij wijst onder meer op het uit de handel nemen van traditionele oormerken en de vervanging door oorbiopten alsook het op poten zetten van de logistiek van een monstername tot het afleveren van een uitslag. Ook voor verkoopkalveren heeft de nieuwe wetgeving straks gevolgen. ‘In Duitsland is de tijdspanne tussen monstername en uitslag beperkt tot twee dagen. Ook dat moet nog bekeken worden. Vanuit de rundveehouders is de

vraag om spoedig van start te gaan met een georganiseerde bestrijding alvast erg groot.’ Het kostenplaatje van het op til staande bvd-programma is nog niet bekend. In de huidige vorm kost bvd-certificering 2,76 euro per bvd-oormerk en 9,16 euro voor het laboratoriumonderzoek, daarbij komen nog administratieve kosten. Dat zorgt straks dus voor hogere kosten op elk rundveebedrijf, zeker omdat alle bedrijven verplicht zijn om deel te nemen, ook die bedrijven die al werk hebben gemaakt van een bvd-vrije veestapel. ‘Maar ook deze bedrijven hebben er baat bij dat tot een nationaal bestrijdingsprogramma wordt overgegaan’, stelt Stefaan Ribbens. ‘Want aan de hand van een nationaal programma zijn die bedrijven beter beschermd tegen herinfectie.’ Zeker voor bedrijven die weet hebben van bvd-circulatie op hun bedrijf, adviseert Stefaan Ribbens sneller in te grijpen. ‘Op bvd-geïnfecteerde bedrijven is de terugverdientijd beperkt tot anderhalf jaar. Met de hulp van een nationaal programma kan de sector binnen tien jaar af zijn van bvd.’ l

Als het oormerk is aangebracht, wordt het achterblijvende oorweefselmonster in een buisje opgestuurd voor bvd-onderzoek

V E E T E E LT

VX14_BVD Vlaanderen.indd 21

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 12:01

Nooit meer uitgemolken!

NIEUW! Met LG Havera blijft u melken De smakelijke en hoogverteerbare weidemengsels van LG Havera zijn namelijk primair geselecteerd op belangrijke melkdrijvende inhoudsstoffen zoals suikers, eiwitten en verteerbare celwanden. Als eerste voedergras van Nederland mét Animal Nutrition-voederwaardegarantie is LG Havera er in zeven verschillende samenstellingen, passend bij elk gebruiksdoel.

LG HAVERA-MENGSELWIJZER HAVERA 1

hoogproductief

HOOGPRODUCTIEF

beweiden én maaien

HAVERA 4

HOOGPRODUCTIEF

HAVERA 3

zéér hoge voerefficiëntie

DOORZAAI

HAVERA 5

beweiden

EFFICIENT

HAVERA 2

maaien

HAVERA 6

ROTATIE

MAAILAND

HAVERA 7

STRUCTUUR

GEBRUIKSDOEL

1-2 jaar

Levensduur 3-4 jaar

5 jaar en langer

structuurrijk

RANTSOEN

www.meermelkuitgras.nl LIMA1311 210x297 fc 4afl Veeteelt uitgemolken.indd 1 VX12_p04NED.indd

01-08-13 14:46 12:23 13-08-13

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K J A N

D I J K H U I Z E N

Aan de hand van praktĳkvoorbeelden schrĳven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ. Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳkhuizen, werkzaam bĳ de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳving van ziektebeeld tot behandeling.

Granulosaceltumor hindert de vruchtbaarheid

Tumor aan de eierstok ‘D

eze heb ik nog helemaal niet tochtig gezien’, was de informatie die de veehouder gaf toen ik bĳ de zoveelste pink een echo zou nemen. Gezien de inmiddels al royale conditie waarin het dier zich bevond, was het langzamerhand tĳd dat deze pink drachtig zou worden. De baarmoeder voelde klein aan. Een van de twee eierstokken was amper te vinden en was nauwelĳks zo groot als een erwt. Maar wat direct opviel, was een grote eierstok aan de rechterkant. De eierstok voelde stevig aan en was te groot om een normaal geel lichaam te bevatten. Met de echo kreeg ik een duidelĳk beeld van de eierstok of het ovarium. Qua grootte had de eierstok wel wat weg van een granaatappel: het gezwel was een mandarĳngrote bol gevuld met knikkertjes. Ik draaide de monitor richting de veehouder, zodat hĳ kon meekĳken en gaf aan dat het om een granulosaceltumor op de eierstok ging. Daarom werd de pink niet tochtig. Turend op het schermpje vroeg de veehouder of dit dier nu helemaal niet drachtig kon worden. Dat zal in elk geval niet lukken zolang de tumor er zit, gaf ik als antwoord. Na een kostenafweging mocht ik ’s middags de tumor via een flanksnede verwĳderen. Daar lag het knolletje in een plasje bloed op de operatietafel. Na de operatie sneed ik het gezwel nog even doormidden. Het beeld gaf precies weer wat ik op de echo kon zien, maar nu in kleur. Een hormoontherapie moest de cyclus van de pink weer op gang brengen. De tumor had de normale cyclus immers danig onderdrukt. Het kleine eierstokje kwam weer tot leven en een paar maanden later kon ik met een opgelucht hart zeggen dat het dier drachtig was.

De encyclopedie granulosaceltumor Tumoren komen zelden voor bĳ de koe. Een granulosaceltumor op de eierstok is zo’n zeldzaamheid. Een granulosaceltumor is een ontaarding van cellen die om de eicel liggen. Die cellen rond de eicel zorgen niet alleen voor de eicel zelf, maar ook voor de hormoonproductie die onder meer na de ovulatie of eisprong de dracht in stand moet houden. Soms produceren deze cellen hormonen, waardoor de koe voort-

durend tochtigheidsverschĳnselen vertoont. Zo’n koe heet een brulse koe. Door middel van echografie kan deze ontaarding van cellen onderscheiden worden van een andere aandoening die veel vaker voorkomt: cysteuze ovaria. Nu vruchtbaarheidsspecialisten met behulp van een echo de eierstokken goed kunnen bekĳken, worden er meer cystes gevonden dan toen met de hand opvoelen nog gewoon was. De grote blazen zĳn makkelĳk te voelen, maar een eierstok die te veel kleinere eieren bevat, en dus ook cysteus ontaard is, wordt dan vaak gemist. Ook de aanwezigheid van een geel lichaam kan met de echo worden gespot. Een echo verbetert de diagnostiek en de therapie.

V E E T E E LT

VX14_DAP Dijkhuizen.indd 23

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 11:49

K.I. Kampen Open Dag Donderdag 19 september a.s. in samenwerking met Landbouwsluis in Genemuiden, van 09.30 tot 16.00 uur. Waar: bij Landbouwsluis B.V., Kamperzeedijk 10, Genemuiden

• Dochtergroependemonstratie KI Kampenstieren, Aalshorst Pleasure, Red Torpedo, Montreux, Zeedieker Dairymaster en Heuvel Suarez

Heuvel Suarez, NVI-topper

Red Torpedo, exterieurkanon

• Veebeoordelingswedstrijd met mooie prijzen • Demonstratie van fokmateriaal Zeedieker Holsteins • Maisdemo verzorgd door KWS • Presentatie Landbouwsluis B.V. van onderstaande merken: Deutz-Fahr, Fella, Strautmann, Jako, He-va wiedeg, AP Machinebouw, Delaval, Spinder, Vervaeke, Bauer en Suevia

• Presentaties deelnemende bedrijven

MAISDEMO

Eurograss

Gebr. Fuite B.V.

ABN-AMRO Bank

KWS

Wopa B.V.

Uniform Agri

LandbouwSluis

Countus

Jan Bakker

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD Dalfsen Tel.: 0529 – 431967 | Fax: 0529 – 434979 Internet: www.ki-kampen.nl | E-mail: info@ki-kampen.nl

KIKampen sept1.indd 24

09-09-13 10:59

S P E C I A L

D I E R G E Z O N D H E I D

Antibioticagebruik aandachtspunt b캐 kalveren jonger dan twee maanden. Pag. 26 Patrick te Molder uit Zeewolde test al z캐n vaarskalveren op bvd. Pag. 29 Vaccinatie is preventieve maatregel voor maximale groei b캐 kalveren. Pag. 30

VX14_special intro.indd 25

09-09-13 11:58

S P E C I A L

D I E R G E Z O N D H E I D

Antiobioticagebruik aandachtspunt bĳ kalveren jonger dan twee maanden

Meer biest, minder antibiotica Het gebruik van antibiotica bĳ kalveren onder de twee maanden is hoog, zo blĳkt uit cĳfers van de Stichting Diergenees-

deze dierdagdosering. Dat betekent dat er nog wat te verbeteren valt en dat is ook mogelĳk.’ Volgens Van Hoof zit de oplossing om het antibioticagebruik naar beneden te brengen vooral in het management. ‘Denk aan meer preventie om de infectiedruk te verminderen, een goede hygiëne en een betere biestvoorziening. En vaccinatie kan zinvol zĳn.’

Genoeg eenlingboxen Dat het antibioticagebruik de eerste drie maanden van de opfok wat hoger ligt, is volgens Herbert Bouwers, kalverspecialist bĳ Alpuro Breeding, wel logisch. ‘Dat is precies de periode dat kalveren ge-

middelenautoriteit. Waar komen die getallen vandaan? En vooral hoe zĳn ze te verbeteren? Biest blĳkt de eerste levensweken het allerbeste middel tegen ziekten. tekst Alice Booĳ

n het gemiddelde van 2,9 dierdagdoseringen per jaar (ddd/j) op melkveebedrĳven tellen ze niet heel zwaar mee. Maar het gebruik van orale antibiotica bĳ kalveren is volgens de Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) met 10,9 te hoog. ‘Het betekent dat op een gemiddeld melkveebedrĳf per jaar elf dagen antibiotica aan een kalf gegeven wordt’, aldus SDa-directeur Hetty van Beers, die eraan toevoegt dat 10,9 is berekend op basis van het gemiddeld aanwezige aantal kalveren op een bedrĳf. ‘Die 10,9 is veel en zou minder moeten kunnen gezien de gesloten bedrĳfsvoering op deze bedrĳven.’

Kalveren tot 56 dagen In juni publiceerde de SDa voor het eerst cĳfers over het antibioticagebruik op melkveebedrĳven in 2012, bĳgehouden in MediRund. Er was veel aandacht voor het gebruik van droogzetters, maar daarnaast vielen de hoge cĳfers op van het antibioticagebruik bĳ kalveren jonger dan 56 dagen, in de melkperiode dus.

‘Het gaat vooral om middelen die oraal worden toegediend, oftewel met de melk worden vermengd’, analyseert Van Beers. Uit de cĳfers bleek dat er een grote variatie tussen de bedrĳven is. De meest voorkomende score bĳ de orale antibiotica bĳ kalveren jonger dan 56 dagen ligt op 0. Maar liefst 75 procent van de melkveebedrĳven scoort onder de 1 ddd/j, dus heel erg laag. ‘Het betekent dat het grote verbruik bĳ een heel klein gedeelte van de melkveehouders zit. Zĳ zetten deze middelen dus fors in bĳ de jongste dieren’, haalt Van Beers uit de cĳfers. ‘En het kan ook zĳn dat er bedrĳven zĳn die nog veel op voorraad hebben’, nuanceert ze. ‘Op het moment dat de antibiotica worden gekocht, gaan ze mee in de registratie. Maar dat wil nog niet zeggen dat ze ook gebruikt zĳn.’ Toon van Hoof, LTO-portefeuillehouder diergezondheid, merkt op dat de variatie tussen de bedrĳven heel erg groot is. ‘De meeste bedrĳven doen het erg goed, slechts een klein aantal scoort hoog in De variatie tussen melkveebedrĳven in antibioticagebruik bĳ kalveren is fors

Tabel 1 – Gebruik van antibiotica (ddd/j) van 18.053 melkveebedrĳven (bron: SDa)

dierdagdosering per jaar

gemiddelde mediaan

totale gebruik 2,9 gebruik van droogzetters (dieren > 2 jaar) 1,8 gebruik van mastitisinjectoren (dieren > 2 jaar) 0,8 gebruik van orale antibiotica bĳ kalveren (dieren < 56 dgn.) 10,9

V E E T E E LT

SEPTEMBER

VX14_special diergezondheid.indd 26

2,7 1,8 0,6 0

75% scoort 90% scoort onder onder 3,8 2,6 1,1 1,0

4,9 3,1 1,7 28,1

2013

09-09-13 15:08

speend worden en vaak ook verplaatst. Dan zie je een dipje in de groei, waardoor er ook meer kans is op ziekten.’ Hĳ ziet dan dat vooral longproblemen bĳ de kalveren opspelen. ‘Dat heeft te maken met stress en een verminderde weerstand.’ Volgens Bouwers is diarree eigenlĳk een probleem dat goed op te lossen is zonder medicĳnen. De hygiëne van de afkalfbox en van de eenlingboxen is hierbĳ de zwakke schakel; door een slechte hygiëne worden de kalveren de eerste 24 uur na de geboorte geïnfecteerd.’ Bouwers adviseert melkveehouders vooral om voldoende eenlingboxen be-

schikbaar te hebben. ‘Wanneer je bĳvoorbeeld in de herfst bĳ vochtig weer en een hoge infectiedruk veel kalveren krĳgt, wil je wel goed schoongemaakte en eventueel ontsmette boxen hebben.’ Een week leegstand na het schoonmaken zorgt bĳvoorbeeld voor een flinke verlaging van de infectiedruk. ‘Dat kan alleen als je genoeg boxen tot je beschikking hebt.’ Dat er nog genoeg te verbeteren valt in de kalveropfok, merkt Bouwers in het vervolgtraject bĳ vleeskalverhouders. ‘Bĳ kalveren van de ene melkveehouder treedt 20 procent sterfte op, terwĳl bĳ kalveren van een andere melkveehouder

alle dieren in leven blĳven. Is dat toeval of management? Ik denk het laatste.’ Er is dus veel verschil, concludeert de kalverspecialist. ‘Een jong kalf is als een baby en die moet op en top verzorgd worden. Daar zĳn nog niet alle melkveehouders zich van bewust.’

Biest beschermt tegen E. coli GD-dierenarts Anja Smolenaars geeft aan dat de GD Veekĳker regelmatig geraadpleegd wordt door dierenartsen en melkveehouders over diarreeproblemen bĳ de kalveren. ‘Bĳ de jongste groep kalveren is diarree het grootste probleem en dan vooral E. coli. Die voorkom

V E E T E E LT

VX14_special diergezondheid.indd 27

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 15:08

S P E C I A L

D I E R G E Z O N D H E I D

Jeroen Dewulf van AMCRA: ‘Kalveren zĳn net als kinderen kwetsbaar’ ‘Over het algemeen is het antibioticagebruik bĳ alle jonge dieren wat hoger. Zĳ zĳn het meest gevoelig voor infectieziekten omdat hun immuniteit nog niet honderd procent is’, aldus Jeroen Dewulf, voorzitter van kenniscentrum AMCRA. Alhoewel in Vlaanderen cĳfers over het antibioticagebruik binnen twee jaar verwacht worden na het operatio-

neel worden van een registratiesysteem, denkt Dewulf dat de situatie in Vlaanderen vergelĳkbaar is met die in Nederland. ‘Jonge kalveren zĳn kwetsbaar, net als kinderen. Ook in de humane gezondheidszorg zie je dat het antibioticagebruik bĳ de jongsten het hoogst is.’ Dat is met name op kalverbedrĳven een punt van aandacht, vertelt Dewulf, die via AMCRA al wel advies en voorlichting

geeft om het antibioticagebruik te verminderen. ‘Daar worden deze jonge dieren uit verschillende stallen ook nog eens bĳ elkaar gebracht. Het antibioticagebruik is daar zeer hoog.’ Op melkveebedrĳven is dat naar verwachting een stuk lager. ‘Maar ook op melkveebedrĳven is nog wel verbetering mogelĳk onder meer door voldoende biest op de goede momenten te geven.’

In Vlaanderen worden cĳfers over antibioticagebruik binnen twee jaar verwacht

je door een goede biestvoorziening. Biest is de eerste levensweken het allerbeste middel tegen ziekten.’ Het kalf moet zo snel mogelĳk na de geboorte biest krĳgen. ‘De biest moet nog vóór de E. coli in de darmen komen om er zo voor te zorgen dat de E. coli zich niet aan de darmen kan hechten en daardoor voor problemen zorgt.’ Dat betekent ook dat een goede hygiene rondom het afkalven belangrĳk is om te voorkomen dat het kalf de E. coli binnenkrĳgt. ‘Zorg ervoor dat het kalf niet in aanraking komt met de mest van de moeder. Zorg dus voor een schone afkalfstal en schone eenlingboxjes’, adviseert Smolenaars. ‘Wanneer je dat goed voor elkaar hebt in combinatie met een goede biestvoorziening, dan kun je

V E E T E E LT

SEPTEMBER

VX14_special diergezondheid.indd 28

met veel minder of zelfs geen antibiotica toe in de opfok.’ Wim Twisk, kalveropfokspecialist bĳ Sloten, begrĳpt wel hoe het antibioticagebruik bĳ de kleine kalveren heeft kunnen stĳgen. ‘De laatste jaren zĳn bedrĳven steeds groter geworden. Melkveehouders focussen zich dan vooral op de groei van hun melkveestapel en op de capaciteit van de melkstal’, weet Twisk. ‘Dat er geen 30, maar 45 kalveren in dezelfde jongveestal moeten, is van later zorg, maar dat loopt ze uiteindelĳk wel voor de voeten.’ Het betekent simpelweg dat de stallen voller worden en de tĳd beperkter. ‘En daarmee loopt de ziektedruk op. Voordat je echter structurele oplossingen hebt genomen in uitbreiding van huisvesting of het inzetten van arbeid voor een beter management, los je het snel op met een kuurtje of een spuit. Daar moeten we van af.’

Hĳ ziet wel dat er meer alertheid van melkveehouders is rondom antibioticagebruik. ‘Door de aandacht rondom het verminderen van het antibioticagebruik wordt er naar alternatieven gezocht.’ Volgens Twisk is de biestvoorziening nog een van de grootste knelpunten. ‘Snel en veel biest betekent dat het kalf meteen een goede weerstand krĳgt en daarmee houd je ziekten buiten de deur.’

Oude groeitabellen De voeding in de eerste twee levensweken van het kalf mag sowieso wel een tandje hoger. ‘Veel kalveren zĳn ondervoed. We werken eigenlĳk nog met oude groeitabellen van een fh-type-kalf. We hebben ondertussen een ander type kalf gefokt. Een kalf dat hard wil en mag groeien. Ook daarmee voorkom je problemen. Kalveren die groeien, worden niet ziek.’ l

2013

09-09-13 15:08

Patrick te Molder uit Zeewolde test al zĳn vaarskalveren op bvd

Zo natuurlĳk mogelĳk Het liefst voert hĳ ze twee keer per dag zelf, biest gaat altĳd de koelkast in en elk kalf onderzoekt hĳ op bvd. Melkveehouder Patrick te Molder maakt werk van zĳn kalveropfok, maar heeft een drinkautomaat om de controle flexibeler te maken. ‘Het draait om goede randvoorwaarden en aandacht.’ tekst Alice Booĳ

‘A

ls je het eerlĳk wilt weten: ik ga er ’s nachts wel uit voor kalverĳ, maar niet om een kalf de eerste biest te geven.’ Melkveehouder Patrick te Molder melkt zo’n 145 koeien en staat bĳ zĳn kalverspecialist bekend als een veehouder met een heel goed biestmanagement. ‘Ook al doe ik niet alles volgens het boekje, ik ben wel heel consequent bĳ het verstrekken van biest aan de kalveren. Genoeg antistoffen geeft ze een gezonde start.’

Biest in de koelkast Alleen de biest van de alleerste melking van de koe geeft de melkveehouder uit Zeewolde aan de kalveren. ‘Het liefst geef ik het kalf de eerste keer twee of drie liter. Daarna zet ik de biest in de koelkast en een halve dag later krĳgt het kalf weer twee liter.’ Vooral het koud houden van de biest bevalt Te Molder erg goed. ‘Sinds ik een tweedehands koelkast voor vĳftig euro heb gekocht en de biest daarin bewaar, gaat het nog beter. De biest blĳft fris.’ Een andere succesfactor noemt de jonge melkveehouder dat zo veel mogelĳk één persoon de kalveren voert. ‘We hebben hier ook wel een zzp’er aan het werk en jonge hulpen, maar de kalveren voer ik toch het liefst zelf. Er moet lĳn in zitten. Wanneer je de kalveren twee keer per dag ziet, weet je al snel of er eentje niet helemaal lekker is.’

Zelfredzaam Na de biestperiode gaan de kalveren in hun eenlingboxen een week lang aan de koeienmelk. ‘Ik heb daar een goed gevoel bĳ’, geeft de melkveehouder aan. ‘De kalveren groeien goed en het is zo natuurlĳk mogelĳk.’ De hoeveelheid melk per kalf per dag is met 5 liter echter beperkt. ‘In deze week moeten ze zelfredzaam en fel worden om de overstap naar de kalverdrinkautomaat succesvol te maken’, geeft hĳ aan. ‘In de eenlingboxen heb ik

goed het zicht op hun gezondheid, in het groepshok is die controle minder en dus moeten ze zichzelf leren redden.’ De drinkautomaat is op het bedrĳf gekomen doordat het melkveebedrĳf een behoorlĳke groei doormaakte. ‘Op een gegeven moment krĳg je zoveel kalveren dat het gewoon te veel werk is, vooral rondom de melktĳden. Het moet wel gemakkelĳk gaan en het grote voordeel van de drinkautomaat is dat je de controle ook ’s morgens om tien of elf uur kunt doen.’ Daarbĳ ervaart Te Molder het systeem van de drinkautomaat ook weer als het ‘meest natuurlĳk’. ‘We voeren de kalveren daarbĳ onbeperkt brok, de kleinste kalveren krĳgen luzerne en de grotere kalveren kunnen ook voer van de melkkoeien vreten.’ Voor het waarborgen van de gezondheid neemt de dierenarts na het onthoornen altĳd nog een bloedmonster om te testen op bvd. ‘We zĳn vrĳ, maar zo monitoren we dat en zorgen we ervoor dat het ook zo blĳft.’

Patrick te Molder: ‘Sinds ik biest in de koelkast bewaar, gaat het nog beter met de jongveeopfok’

Randvoorwaarden goed Iedereen doet de opfok op zĳn eigen manier, is de ervaring van Te Molder. ‘Waar het om draait, is aandacht. Wanneer ik alles alleen zou moeten doen, gaat er zeker wat overstuur.’ Nu haalt de veehouder zo’n 3 procent sterfte (van dag 2 tot week 13) en heeft zo’n 10 procent van de dieren een probleem met diarree of longen. ‘Het gaat erom dat je de randvoorwaarden op orde hebt. Grote afkalfhokken, schone eenlingboxen, genoeg biest en een mooi kalf, dan zit het in de basis goed.’ En hoe doet Patrick het dan wel met koeien die ’s nachts kalven? ‘Ze hebben de hele nacht bĳ de koe gelopen, zĳn mooi schoongelikt en huppelen al rond. Als ze niet zelf gedronken hebben bĳ de koe, zĳn ze ’s morgens als eerste aan de beurt met biest.’ l

V E E T E E LT

VX14_special veehouder.indd 29

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 13:14

S P E C I A L

D I E R G E Z O N D H E I D

Vaccinatie is preventieve maatregel voor maximale groei bĳ kalveren

Groeiend kalf wordt productieve koe Een kalf dat de eerste vĳf levensweken voorspoedig groeit, is niet alleen gezonder met een sterke weerstand, maar

hoving aan. ‘Vooral E. coli, rota- en coronavirussen en cryptosporidium zĳn lastige ziekteverwekkers.’

levert ook nog eens meer melkproductie over twee jaar.

Vaccineren voor superbiest

De ‘toverdrank’ hiervoor heet biest, die met vaccinatie is op te waarderen en zo bescherming biedt tegen diarree. tekst Alice Booĳ

en pasgeboren kalf heeft geen enkele weerstand. Daarom is snel voldoende biest verstrekken nog altĳd les één. De biest moet de eerste 24 uur zorgen voor antistoffen in het kalf en dus voor de weerbaarheid tegen allerlei ziekten.

Te lage weerstand Wat de eerste les is in kalveropfok blĳkt in de praktĳk nog altĳd lastig. ‘De helft van de kalveren heeft een te lage weerstand door onvoldoende biestmanagement’, signaleert dierenarts Inge Nĳhoving van MSD Animal Health. ‘Vlug, veel en vaak’ luidt de open deur voor het verstrekken van biest. ‘Met het groter worden van de bedrĳven wordt dit steeds belangrĳker. Bĳ grotere bedrĳven is er meer circulatie van ziektekiemen doordat

er meer kalveren zĳn, waardoor de infectiedruk ook hoger is.’ Aan de andere kant blĳkt een goede biestverstrekking steeds lastiger. Als een veehouder honderd koeien melkt, kan hĳ niet elke nacht voor elke kalving uit bed komen om ook het kalf nog biest te gaan geven, weet Nĳhoving uit de praktĳk. ‘Het besef dat je veel winst haalt uit snel biest verstrekken is niet genoeg doorgedrongen.’ In de eerste 24 uur moet er toch 5,5 tot 6 liter biest in het kalf. ‘Als je het kalf ’s nachts niet kunt voeren, zorg er dan voor dat het kalf in de eerste 6 uur 4 liter biest krĳgt, desnoods met een sonde.’ Naast biest zĳn ook huisvesting en voeding sterk bepalend voor de groei in de eerste maanden, maar het begint met een goede gezondheid. ‘Diarree is de belangrĳkste spelbreker bĳ de groei’, geeft Nĳ-

Vaccineren van droge koeien en hoogdrachtige vaarzen zorgt ervoor dat er genoeg antistoffen tegen ziekteverwekkers in de biest zitten, waardoor de kalveren extra beschermd zĳn. ‘Dat is een prima manier om preventief te werken, je verrĳkt goede biest door middel van vaccinatie’, aldus Nĳhoving, die aangeeft dat de animo om de koeien en de hoogdrachtige vaarzen in de droogstand te vaccineren en zo de kalveren te beschermen tegen diarree in Nederland toeneemt. ‘Dat komt onder andere doordat er naar alternatieven gekeken wordt voor antibiotica-

Jeugdgroei betekent meer melk Kalveren die genoeg en goede biest hebben gehad, zullen gezonder zĳn en harder groeien en dat is weer van belang voor de latere melkproductie, zo blĳkt uit Amerikaans onderzoek op de Cornell University. Eén kilo extra groei per dag voor het spenen van de kalveren leverde 850 kilo meer melk op in de eerste lactatie. Als er die eerste weken fors meer energie wordt opgenomen dan alleen het onderhoud vraagt, komt er nog eens 235 kilo melk bĳ. Het onderzoek werd ook uitgevoerd

V E E T E E LT

VX14_special vaccineren.indd 30

SEPTEMBER

op een commercieel melkveebedrĳf en daar bleek de melkproductie bĳ één kilo meer groei per dag maar liefst 1113 kilo melk meer op te leveren in de eerste lactatie. Maar liefst 22 procent van de variatie in melkproductie in de eerste lactatie kon worden herleid naar de groei in de eerste levensfase van het kalf. ‘Dat heeft te maken met epigenetica’, verklaart Inge Nĳhoving van MSD Animal Health. ‘Door een goede groei in de jeugdfase komen de juiste genen tot expressie, de genen die van belang zĳn voor de melkproductie.’

Enten heeft meer maatschappelĳk draagvlak dan het gebruik van antibiotica

2013

09-09-13 15:01

Dankzĳ verplichte ibr-enting positief over vaccinatie Sinds er in Vlaanderen verplicht tegen ibr geënt wordt, is de acceptatie van het vaccineren veel groter geworden onder melkveehouders, schat dierenarts Peter De Swaef in. ‘Veehouders merken dat ibr, dankzĳ het algemeen verplicht vaccineren, geen problemen meer geeft doordat de circulatie van het wilde ibrvirus flink gestopt is.’ Deze positieve ervaring heeft de deuren opengezet voor nog meer vaccinatie. ‘Ik denk dat bvd de

volgende ziekte is die we als sector gaan aanpakken’, aldus De Swaef. Bĳ de kalveropfok signaleert hĳ al een toename van de vaccinaties tegen diarree en luchtwegaandoeningen. ‘Dankzĳ deze vaccinaties samen met een correct biestmelk- en huisvestingsmanagement is een goede kalveropfok mogelĳk zonder antibioticagebruik. Het is echt een vooruitgang voor de kalvergezondheid. Met vaccineren werk je meer preventief.’

Dat er een prĳskaartje aan hangt, is volgens de dierenarts logisch. ‘Het ontwikkelen van een vaccin kost miljoenen euro’s. Farmaceuten stoppen er alleen geld in als ze zo’n investering ook kunnen terugverdienen. En dat kan alleen als het gebruik van een vaccin economische meerwaarde biedt aan de melkveehouder. Die weet dat het op peil houden van de antistoffen in een rundveestapel de beste bescherming is tegen ziekten.’

gebruik. Vaccineren is zo’n alternatief; als de dieren gezond blĳven, hebben ze geen antibiotica nodig.’ Vooral melkveehouders met grote bedrĳven hebben deze vaccinatie standaard in hun protocol. ‘Het geeft rust in de bedrĳfsvoering als je weet dat je geen problemen met diarree bĳ de kalveren krĳgt. Het zorgt ervoor dat het jongvee het opfokprogramma en de groei kan halen zoals gepland.’

ca’, weet ook Henk van der Horst, verkoopleider bĳ Denkavit. Hĳ geeft echter ook aan dat het geen oplossing is voor de veel voorkomende cryptosporidium. ‘Bovendien blĳven de hygiëne, het strikt naleven van de voeradviezen van de gebruikte kunstmelk en de biestvoorziening van groot belang. Enten heeft geen zin wanneer deze randvoorwaarden niet in orde zĳn.’ Van der Horst pleit dan ook voor integraal werken als de gezondheid van de kalveren te wensen overlaat. ‘Zet de dierenarts, de voedingsadviseur en de kalverspecialist bĳ elkaar aan tafel en zoek samen naar oplossingen.’

Naast een vaccinatie tegen diarree noemt Nĳhoving ook de aanpak van bvd essentieel voor de kalveropfok. ‘Door bvd heb je niet alleen meer mastitis en meer vruchtbaarheids- en klauwproblemen, maar ook meer kalverdiarree.’ Als het op een bedrĳf ‘rommelt’ vraagt de dierenarts altĳd naar de bvd-status. ‘Je moet weten waar je als melkveehouder staat. Als je de status niet kent, is dat reden om die verder te onderzoeken. Para-tbc en salmonella worden gemonitord via de zuivel, dus die zĳn bekend. Van bvd en ibr zouden ondernemers de status ook moeten weten.’ l

Aanpak van bvd en ibr ‘Enten heeft meer maatschappelĳk draagvlak dan het gebruik van antibioti-

V E E T E E LT

VX14_special vaccineren.indd 31

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 15:01

(foto: Alex Arkink)

Albertha 36 (v. Windstar) en Annelies (v. Cherokee)

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken van uw koeien zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren van verschillende rassen die

uitstekend scoren op deze kenmerken. Hun dochters produceren probleemloos, jaar in jaar uit, en verhogen zo uw bedrijfsrendement.

BETTER COWS | BETTER LIFE

337-13 VT Heuven-sept1.indd 1

09-09-13 09:45

‘HOGE LEVENSPRODUCTIE REALISEREN WIJ MET MOOIE STERKE KOEIEN’ Fam. Heuven-Olthof, Haarle

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

EWALD

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

308

208

255

128

LVD

720

622

846

558

UIERGEZONDHEID

106

104

107

105

KLAUWGEZONDHEID

108

104

111

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

337-13 VT Heuven-sept1.indd 2

09-09-13 09:45

Gabina (v. Atlantic) Eig.: Ryckaert, Dirk, Dikkelvenne (België) (foto Els Korsten)

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Atlantic blinkt uit op alle fronten! Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker. Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

308 720 115 106 108 105

BETTER COWS | BETTER LIFE

337-13 VT Atlantic-Kodak-sept1.indd 1

09-09-13 09:47

De familie Ehlers met Marijke 303 en Corrie 141 (v. Kodak) (foto Alger Meekma)

MET KODAK REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Zorgeloos boeren met Kodak Als veehouder heb je al werk genoeg. Kodakdochters zijn dan een uitkomst. Onopvallend in de stal, opvallend in melkopbrengst en gezondheidskenmerken. Daarmee staan Kodakdochters voor een hoge levensproductie zonder extra werk.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI LEVENSDUUR KG MELK UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID

208 622 693 104 104

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

337-13 VT Atlantic-Kodak-sept1.indd 2

09-09-13 09:47

T H E M A B I J E E N K O M S T

Jongveeoverschot maakt hogere levensduur nauwelĳks interessant in de VS

Werken aan extra lactatie Het verbeteren van dierwelzĳn is dé manier om de levensduur van de koe te verhogen, zo constateerden onderzoekers tĳdens een internationaal symposium. Maar ook marktomstandigheden bepalen of de koe de kans krĳgt voor een extra lactatie. tekst Jaap van der Knaap

e aandacht voor het verhogen van de levensduur van de huidige melkkoe varieert sterk per land. Dat was een van de conclusies van het symposium over levensduur dat melkmachinefabrikant DeLaval in Zweden organiseerde (zie kader). Zo waarschuwde de Canadese onderzoeker Jeffrey Rushen dat de consument het onderwerp steeds belangrĳker acht, terwĳl de Amerikaanse onderzoeker Albert de Vries aan de hand van rekenvoorbeelden liet zien waarom het verhogen van de levensduur nauwelĳks een onderwerp is in de Verenigde Staten. ‘Wanneer het opfokken van een vaars 1500 dollar kost en de slachtwaarde van een afgemolken melkkoe 1200 dollar is, dan is het ouder laten worden van de veestapel nauwelĳks interessant’, zo rekende De Vries eenvoudig voor. ‘Voor 300 dollar staat er weer een nieuwe koe klaar, die genetisch beter is dan de oudere.’ Het gemiddelde vervangingspercentage schommelt volgens De Vries in de Verenigde Staten de laatste jaren rond de 38 procent. Sterfte, vruchtbaarheid en mas-

titis zĳn de belangrĳkste afvoerredenen, zo bleek uit cĳfers van meer dan 10.000 bedrĳven met meer dan 50 koeien. Maar koe- of managementproblemen waren volgens De Vries niet de belangrĳkste afvoerredenen. De omgevingsfactoren zoals vleesprĳzen en het jongveeaanbod bepalen de uiteindelĳke levensduur. ‘In de VS is geen afmestmarkt voor vaarskalveren. Daarom fokken veehouders alle vaarskalveren zelf op. Daarnaast heeft het gebruik van gesekst sperma nog eens gezorgd voor extra vrouwelĳk jongvee. Er is daardoor een grote instroom van nieuwe vaarzen, waardoor oudere koeien gemakkelĳk het veld ruimen. Wie in de VS de levensduur wil vergroten, zal eerst naar een structurele oplossing moeten zoeken voor de grote aantallen jongvee.’

Consument heeft alternatief Jeffrey Rushen van de universiteit van British Columbia merkte juist op dat er vanuit de Canadese maatschappĳ steeds vaker kritische geluiden komen over de huidige levensduur van de melkkoe.

‘Vergeet niet dat er voor de kritische consument alternatieven zĳn voor melk en vlees gemaakt van eiwitbronnen zoals soja. Die alternatieven zĳn de grootste economische bedreiging voor de sector.’ Rushen bezocht 240 Canadese bedrĳven waar hĳ het dierwelzĳn en de huisvesting in kaart bracht. ‘De grote variatie in levensproductie per bedrĳf is goed nieuws: het kan dus wel om koeien ouder te laten worden’, stelde Rushen. Hĳ trof bedrĳven aan die een levensproductie bĳ afvoer van 20.000 kg melk realiseerden, maar ook bedrĳven met 50.000 kg melk. Volgens Rushen droeg de grupstal, in Canada nog het meest voorkomende staltype, niet positief bĳ aan hogere levensduur. ‘De koeien bewegen te weinig, hebben eerder been- en gewrichtsproblemen en beschadigingen. Veel koeien van de huidige generatie zĳn de krappe maatvoering van de oudere stallen ontgroeid.’ Rushen ontwierp een checklist waarmee welzĳn te meten is. Deze lĳst ligt nu ter discussie bĳ de Canadese standsorganisaties en de zuivelfabrieken om nationaal in te voeren. ‘De sector kan beter zelf het initiatief in handen houden om het dierwelzĳn en de levensduur te verbeteren, Weidegang levert een positieve bĳdrage aan de klauwgezondheid en daarmee aan de levensduur

DeLaval op de bres voor levensduur In de wereldwĳde wens om de levensduur van de melkkoe te verhogen komt hulp uit onverwachte hoek: van melkmachinefabrikant DeLaval. Het Zweedse bedrĳf organiseerde eind augustus een tweedaags symposium over het onderwerp met internationale onderzoekers en pers. ‘DeLaval wil samen met de melkveehouders streven naar een lactatie extra per koe’, zo meldde Tim Nicolaï, vicepresident DeLaval International bĳ de start van het symposium op de thuislocatie in het Zweedse Tumba. DeLaval, met wereldwĳd 32.000 medewerkers, verkoopt naast melkwinnings-

apparatuur ook producten die koecomfort verbeteren (matrassen, ventilatie, uiergezondheidsmiddelen). ‘We willen verantwoordelĳkheid tonen’, reageert Nicolaï diplomatiek op de vraag waarom het bedrĳf zich hard wil maken voor het verhogen van de levensduur. ‘Dat er jaarlĳks een derde deel van de veestapel gedwongen vervangen wordt, kost niet alleen veel geld, maar het is ook steeds moeilĳker aan de consument uit te leggen. Met dit symposium willen we een start maken om een blĳvend netwerk van experts over het onderwerp levensduur bĳeen te brengen.’

V V EE EE TT EE EE LL TT SJ A E PN TUEAMR BI E 1R / 21 22 00 01 93

VX14_levensprod. Zweden.indd 36

09-09-13 15:51

K O E PA D

dan dat de overheid regels oplegt’, aldus Rushen. Over het verbeteren van koewelzĳn en welke maatvoeringen daarvoor in de stal nodig zĳn, meldde zich Frank van Eerdenburg, onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Hĳ hield een pleidooi voor zandbedding in de boxen. Volgens hem is dat het meest koevriendelĳk. Daarnaast meldde hĳ dat een koe drie meter nodig heeft om zonder belemmeringen te kunnen gaan staan. ‘Ligboxen zĳn gemaakt om het de veehouder gemakkelĳk te maken, maar ze zĳn niet gemaakt voor de koe’, zo verzekerde hĳ en zĳn stellige presentatie zorgde voor de nodige reacties uit het publiek. ‘Er is een positieve correlatie van 0,3 tussen een goede stalinrichting en de hoogte van de melkproductie. Een verbeterd welzĳn levert dus geld op en een hogere levensproductie’, aldus Van Eerdenburg. Lene Munskgaard, onderzoeker aan de Deense universiteit van Aarhus, pleitte voor een minimale ligtĳd van koeien van elf uur, omdat koeien die meer liggen gezonder zĳn en meer melk produceren. Ze wees er ook op dat koeien sociale dieren zĳn. ‘Er wordt te snel vergeten dat hergroeperen van koeien melkproductie kost’, aldus Munskgaard. Ze had gekeken naar het gedrag van koeien die één voor één werden toegevoegd aan een groep koeien die werden gemolken door een melkrobot. ‘Binnenkomen als eenling in een nieuwe groep veroorzaakt stress. We zagen tot vier weken nadat een koe

nieuw aan het koppel was toegevoegd, nog een verlies aan melk. Bĳ sommige dieren liep dat verlies op tot drie kilogram melk per dag.’

Hoge levensduur helpt milieu Opvallend was dat er geen spreker was uitgenodigd die de invloed van genetica op levensduur kon toelichten. Het onderwerp levensduur spitste zich gedurende het symposium met name toe op het verbeteren van de leefomgeving om onvrĳwillige afvoer te voorkomen. De vroegtĳdige afvoer is ook nog eens slecht voor het milieu, zo meldde de Zweedse onderzoeker Christer Bergsten. ‘Een teruggang van een afvoerpercentage van 37 procent naar 22 procent betekent een halvering van de uitstoot van broeikasgassen, omdat er minder jongvee noodzakelĳk is’, zo stelde Bergsten. Bergsten zoomde in op klauwgezondheid, een van de belangrĳkste oorzaken van onvrĳwillige afvoer. ‘Het is een gegeven dat koeien die weidegang krĳgen, minder last hebben van klauwproblemen.’ Bergsten wees er ook nog fĳntjes op dat in Zweden weidegang verplicht is. ‘Een Zweedse studie toonde aan dat de kans op een zoolzweer aan het eind van de weideperiode het grootst is bĳ koeien die aan het begin van de weideperiode al een zoolzweer hadden. Met andere woorden: de huisvesting in de winterperiode heeft een grotere invloed op de klauwgezondheid dan het wel of niet toepassen van weidegang.’ l

In zĳn woonplaats Appingedam is op 89-jarige leeftĳd overleden Ko Frederik Korf. Hĳ was in diverse opzichten een stimulator van de Groningse blaarkopkoeien. Op het keuringsveld schitterde hĳ in zĳn nadagen, bĳvoorbeeld met een 1abedrĳfscollectie op de NRS-jubileumtentoonstelling van 1974 in Utrecht met koeien met de naam Leentje. Korf was niet alleen jarenlang voorzitter van de Bond van blaarkopfokkers in Groningen, ook was hĳ van 1972 tot de opheffing bestuurslid en maakte hĳ deel uit van het dagelĳks bestuur van het Nederlands Rundvee Stamboek.

Ko Frederik Korf

Aalt Dĳkhuizen

Met Kees Vis uit Venhuizen is op 81-jarige leeftĳd een succesvolle fokker uit het fh-tĳdperk overleden. Op zĳn ‘Zonnehoeve’ kregen vooral de productieve Minkes naam. Minke 14 bĳvoorbeeld, dochter van Súdhoekster Wĳnand, die met glans 100.000 kg melk gaf. Datzelfde presteerde (als honderdste in NoordHolland) haar dochter Minke 46, die in 1969 op de NRS-jubileumkeuring reservekampioene werd. Ze was een dochter van Blitsaerd Keimpe, die ook de grootvader was van de stier Zonnehoeve M 38, die in 1974 – na een importstop van negentig jaar – naar Canada ging. Hĳ wist er de hfopmars niet meer te keren. Aalt Dĳkhuizen treedt op 1 maart 2014 af als bestuursvoorzitter van Wageningen Universiteit. De zestigjarige bestuursvoorzitter heeft er op 1 maart 2014 twaalf jaar op zitten als voorzitter van de raad van bestuur van Wageningen UR. Dĳkhuizen blĳft na zĳn aftreden als bestuursvoorzitter actief in het food & agri-domein. Hĳ gaat zich onder meer toeleggen op advies- en commissariaatswerk. Het is nog niet bekend wie Dĳkhuizen gaat opvolgen.

V E E T E E LT

VX14_levensprod. Zweden.indd 37

S E P T E MB E R

2 0 1 3

09-09-13 15:52

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544

www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com

Compleet mineralenmengsel voor melkvee FarmPEQ Complete is het meest complete mineralen-, spoorelementen- en vitaminenmengsel dat u aan uw melkkoeien kunt verstrekken. FarmPEQ Complete bevat organische spoorelementen, levende gisten en mycotoxinebinder. Alltech® inside:

FP_Complete_NL_04062013.indd 1

26-08-13 09:26

Windschermen • Pare-vent • Windbreaks • Windschirme

• Windbreekgaas voor een tochtvrije ventilatie • Wetenschappelijk getest, 10 jaar garantie • Nieuw- of verbouw van stallen, alles op maat, gratis advies. • Vaste, demonteerbare en oprolbare installaties • Wegschuifgordijnen en afsluitgordijnen

Hand- en computergestuurde systemen.

e-mail info@vervaeke.be • www.vervaeke.be

België Tel. (+32) 51 68 97 73 • Fax (+32) 51 68 99 92 • GSM (+32) 475 43 56 78 VEETEELT 11-09-2013.indd 1

V E E T E E LT

VX14_p38.indd 38

SEPTEMBER

7/08/13 14:18

2013

09-09-13 11:22

T H E M A B I J E E N K O M S T

Jan Halewyck: ‘De betere bedrĳven houden arbeidsinkomen op niveau’

Saldoverschillen nemen toe Saldoverschillen tussen melkveebedrĳven zĳn van alle tĳden. Onder veranderende marktomstandigheden blĳkt de kloof tussen de betere en de minder goed scorende Vlaamse melkveebedrĳven alleen maar groter te worden. Die boodschap stond centraal op een studiedag over kengetallen. tekst Annelies Debergh

aar aanleiding van een demonstratieproject van de Vlaamse overheid bogen diverse melkveespecialisten zich de afgelopen weken over hetzelfde item: het efficiënt gebruik van kengetallen voor het optimaliseren van de bedrĳfsvoering. De titel was een mondvol, de boodschap eenvoudig en sterk. Op de eerste van vier vergadering, in Diksmuide, onderstreepte Isabelle Vuylsteke van Bedrĳfsadvisering Melkvee van het West-Vlaamse onderzoekscentrum Inagro onder meer het belang van goede cĳfers. ‘Met grotere melkveebedrĳven wordt het belang van goede kengetallen alleen maar groter’, toonde ze aan. Ze somde kort kengetallen als melken vleesopbrengsten, maar ook voedersaldo, vruchtbaarheid en vervangingspercentage op. ‘Streven naar een gemeenschappelĳk optimum van die verschillende kengetallen draagt bĳ aan een maximum saldo.’

Beste versus slechtste Jan Halewyck, adviseur bĳ Boerenbond, maakte een grafische vergelĳking tussen de 25 procent beste en de 25 procent minst goede gespecialiseerde melkveebedrĳven uit de boekhouding van Boerenbond. ‘De afgelopen zes jaar steeg de kostprĳs op alle melkveebedrĳven. Maar op de 25 procent minst goede

Isabelle Vuylsteke:

Eddy Decaesteker:

‘Het belang van

‘Eerste zes

goede kengetallen

maanden opfok

wordt alleen

gekoppeld aan

maar groter’

duurzaamheid’

melkveebedrĳven zet de stĳging van de kostprĳs duidelĳk sterker door dan op de 25 procent beste bedrĳven.’ Het verschil zit onder meer in de krachtvoergift. ‘De krachtvoergift ligt op de minst goede bedrĳven gemiddeld een kwart hoger dan op de beste bedrĳven’, zo stelde Jan Halewyck. Eenzelfde conclusie trok hĳ voor de hoeveelheid melk geproduceerd uit ruwvoer. ‘De beste groep haalt ook 25 procent meer melk per hectare in vergelĳking tot de minste groep.’ Er volgde een vergelĳking van het arbeidsinkomen van beide categorieën bedrĳven. ‘Op de minst goede bedrĳven

daalde het arbeidsinkomen met gemiddeld 18.000 euro per volwaardige arbeidskracht. De beste groep bedrĳven kon het arbeidsinkomen vasthouden. De gestegen melkproductie per arbeidskracht compenseert op de beste bedrĳven de gestegen kostprĳs, maar dat gebeurt niet op de minst goede bedrĳven.’ De Boerenbondmedewerker bleef realistisch. ‘Koeien melken draait niet alleen om liters produceren. Je moet het ook goed doen.’ Jan Halewyck waarschuwde ook voor al te hoge vaste kosten door dure gebouwen. ‘Bĳ het bouwen van een nieuwe stal moet de koe voor een

V E E T E E LT

VX14_symp kengetal melkvee.indd 39

meerkost van duizend euro per koeplaats de komende twintig jaar 425 liter melk extra gaan produceren om die meerkost terug te verdienen.’

Eerste zes maanden De moeilĳkste groep om aan de hand van kengetallen in te schatten, is het jongvee, zo stelde Eddy Decaesteker van Bedrĳfsadvisering Melkveehouderĳ. Hĳ onderstreepte nogmaals het belang van vroeg afkalven. ‘Extensief opfokken is niet rendabel. Het is wel belangrĳk om te streven naar een gewicht van 550 kilo bĳ afkalven.’ Een belangrĳke fase in de opfok is de eerste zes maanden. ‘Een goede ontwikkeling in de eerste zes maanden is rechtstreeks gekoppeld aan duurzaamheid. Onderzoek toont aan dat bĳ een lichaamsgewicht van meer dan 200 kilogram op zes maanden veertig procent van de dieren de derde lactatie haalt. Bĳ een gewicht van minder dan 165 kilogram is dat slechts 27 procent. Een gelĳkaardig verschil is ook voor productie waar te nemen.’ Behalve de richtlĳnen voor een goede opfok had Decaesteker het ook over het beweiden van jongvee. ‘Beweiding voor jongvee is iets anders dan beweiding voor melkvee. Jongvee kan beter bĳ langer gras worden ingeschaard. Met niet te veel bemesten mis je wat grasgroei, maar dat komt het jongvee ten goede. Jongvee past goed bĳ een extensievere beweiding.’ De melkveeadviseur wees nog op de huidige droogte. ‘Er is nu te weinig gras om voldoende groei te behalen. Het is opletten geblazen dat de winst van de zomer niet teruggegeven wordt.’ l

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 15:07

H I S T O R I E

Precies een eeuw geleden werd in Den Haag de nationale show gehouden

Nederlands rundvee liet in 1913 nieuwe kansen zien Op 15 september 1913 werd de nationale landbouwtentoonstelling na bijna drie weken afgesloten. Het succes was groot: het rundvee was uit een diep dal gekomen en de internationale perspectieven werden hoog ingeschat. Winnende fokstallen met zwartbonten zouden decennialang de lakens gaan uitdelen. tekst Reimer Strikwerda

et hoorde tot de retoriek van die dagen: de nationale landbouwtentoonstelling van 1913 werd al snel ‘de groote tentoonstelling’ genoemd. Sinds 1908 was secretaris Victor Croesen – een veelzijdig man, die ook als zuivelconsulent actief was geweest – van de Koninklijke Nederlandsche Landbouwvereniging (KNLV) goeddeels bezet geweest met de voorbereiding. Hij had ervaren dat het economische klimaat steeds gunstiger werd. De tentoonstelling ging een week eerder van start dan de bedoeling was. Op 28 augustus 1913 werd het Vredespaleis in Den Haag geopend door koningin Wilhelmina – dus was er veel belangrijk buitenlands bezoek – en een dag later in-

stalleerde ze het nieuwe kabinet. Ze had het maar druk, want enkele uren later zat ze in de ereloge bij de landbouwtentoonstelling. En daar herinnerde niet alleen haar echtgenoot, prins Hendrik – in zijn functie als voorzitter van de KNLV – aan het gunstige tij voor de Nederlandse landbouw, dat deed ook de pas aangetreden minister Willem Treub van Landbouw, Nijverheid en Handel. Een belangrijk departement: in 1913 verdiende nog een kwart van de Nederlandse beroepsbevolking zijn brood in de agrarische sector. Een vergelijking met de benarde situatie tijdens de vorige nationale landbouwshow, die van 1884 in Amsterdam, lag voor de hand. Toen was de landman tra-

Iman G. J. van den Bosch

De Friese keurcollectie in de keuringsring, geleid door mannen in het traditionele tenue

V V EE EE TT EE EE LL TT Sj a E Pn TuEaMri B E 1R / 21 22 00 01 93

VX14_100 jaar stamboekkeuring.indd 40

09-09-13 11:46

ditioneel ingesteld en opereerde hij op eigen houtje, zo riepen de sprekers in herinnering, in 1913 was hij ondernemend en coöperatief ingesteld. Er waren dan ook letterlijk werelden van verschil. Sinds de crisis van de jaren tachtig in de negentiende eeuw was vooral de bevolking in de steden flink gegroeid, zodat er veel meer behoefte aan zuivelproducten en vlees was gekomen. De prijs van de boter was met 50 procent gestegen, die van kaas was zelfs verdubbeld, zo bleek uit het proefschrift, waarop dezelfde Victor Croesen in 1934 op 58-jarige leeftijd nog zou promoveren in Wageningen. Prins Hendrik kon in zijn korte openingsspeech dan ook beklemtonen: ‘De landbouw in ons vaderland verkeert op dit oogenblik in een tijdperk van grooten opbloei; op het gebied van de rundveeteelt en de zuivelbereiding nemen wij wederom een eerste plaats in.’

Sjoerdje 6 van Jelle van der Woude uit Deersum maakte deel uit van de Friese keurcollectie

Het stamboek als adresboek In zijn bijdrage aan het belangrijke naslagwerk uit 1913 ‘De Nederlandsche landbouw in het tijdperk 1813-1913’ was de Wageningse hoogleraar Luitje Broekema ook bijna lyrisch over de ontwikkeling van de jongste kwarteeuw. Hij schreef: ‘Doorleefde onze landbouw in de laatste decaden der vorige eeuw eene geduchte crisis, het evenwicht is thans geheel hersteld. Er is een tijdperk van grooten bloei aangebroken. Ook voor de rundveeteelt zijn de tijden gunstig. Ons vee heeft zijn eeuwenoude roem niet alleen gehandhaafd, maar verhoogd, zijn gebruiks- en fokwaarde wordt in den vreemde steeds meer en in steeds ruimeren kring gewaardeerd.’ Broekema herinnerde in dit verband aan de beginperiode van het rundveestamboek NRS, dat onder aanvoering van voorzitter Herman Bultman in 1874 natuurlijk met de beste bedoelingen was gestart. Maar buiten een kleine kring van de oprichters was er ‘weinig bijval’, aldus Broekema, die ook de opleving signaleerde toen Amerikanen voor ‘fabelachtige prijzen’ het ‘puikste vee kochten’, in feite de beste zwartbonte koeien in Noord-Holland en Friesland. Maar ze wilden ook de afstamming van de beesten weten. De hoogleraar was hard in zijn oordeel over het stamboek: ‘Zoo liet menigeen zijn puike dieren inschrijven met geen ander gevolg, helaas, dat ze voor onze fokkerij verloren waren. Vooral de Amerikanen hebben er hun voordeel mede gedaan; weldra hadden zij ons vee niet

Prinses Juliana, voorgebracht door zoon Kees van Joris Ruijter uit Oosterblokker

meer noodig. Zoo werd het stamboek verlaagd tot een middel van reclame: voor den Nederlander, om zijn puik vee duur te verkoopen, voor den buitenlandschen fokker, om bij inschrijving in de stamboeken bij hem te lande de rasechtheid der ingevoerde dieren te kunnen bewijzen.’ Dat was (in 1913) een hard oordeel over het NRS, dat in 1879 gezelschap had gekregen van het FRS in Friesland en in Noord-Holland geduchte concurrentie had gekregen van het provinciale NoordHollands stamboek, omdat het koeien niet eerder wilde opnemen nadat ze een keer gekalfd hadden. En de kopers uit Noord-Amerika wilden het ‘stempel’ ook al bij de beste pinken, die ze op de bedrijven ontdekten. Van Jan Wit uit Midwoud – de fokker van Jacob 2, die in Amerika en later in heel de wereld zou uitgroeien tot de centrale stamvader van alle zwartbonte hf-dieren – is bekend dat hij z’n

jongvee zo ver mogelijk van de stolpboerderij weidde, zodat de buitenlandse kopers ze niet onder ogen zouden krijgen. Wit wist dat hij tegen hun aanlokkelijke biedingen uiteindelijk niet bestand zou zijn – de melk en de kaas brachten immers steeds minder op in de crisisjaren.

Drie Nederlandse rassen Professor Luitje Broekema wist waarover hij schreef. Hij was in 1901 lid van de reorganisatiecommissie van het stamboek, die was ingesteld nadat de hoge regeringsambtenaar Frederik Löhnis had geconstateerd dat er van de eigenlijke taak, de veeverbetering, bar weinig terecht was gekomen. Het was, zo concludeerde men, hoog tijd om orde te scheppen in de Nederlandse veestapel en slechts de beste exemplaren toe te laten tot het stamboek. De commissie benoemde Iman van den

V E E T E E LT

VX14_100 jaar stamboekkeuring.indd 41

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 11:46

H I S T O RI E

naar te handhaven was: Iman van den Bosch werd naderhand omschreven als een geniale solist.

Onverwacht succes in Den Haag

Dirk 4, nog aan het begin van zijn carrière in Hoornaar

De show tijdens de septemberdagen van 1913 in Den Haag was de eerste die plaatsvond volgens het schema van Iman van den Bosch. Ook al vond er geen competitie plaats tussen de diverse gebieden, dat ontnam geen behoorlijk zicht op het veeteeltkundige beeld, want in diverse delen van het land kwam een doelgerichte veeverbetering van de grond. Bijvoorbeeld in het zuidwesten van Drenthe, waar een man als Jan Luchies Nijsingh uit De Wijk zorgde voor nieuwe initiatieven. Hij was een van de directe leerlingen van Iman van den Bosch en zolang hij op de boerderij gemist kon worden, was hij inspecteur bij het NRS. Bij de leden van de fokvereniging ‘De Stapel’ wist hij zijn enthousiasme over te brengen, want de inzending in Den Haag werd geprezen door Dirk Leonard Bakker, de latere Wageningse hoogleraar Veefokkerij. ‘Men voelt hier te staan tegenover het werk van ernstige fokkers, die in korten tijd al veel wisten te bereiken.’ De Wijk en Ruinerwold werden gewaardeerde fokkerijcentra, vooral door de mix van zwartbonten uit Groningen, Friesland en Noord-Holland. En Jan Luchies Nijsingh bleef een autoriteit: hij was van 1937 tot 1947 voorzitter van het NRS.

Geblokte vormen in Groningen

Maartje 9 van Klaas Kaan uit Wieringerwaard, moeder van Frans Adolf

Bosch – telg uit een bekende bestuurdersfamilie in de Zeeuwse Wilhelminapolder – om een uitvoerig onderzoek te doen. Het was een onderneming die niet zonder risico was. Enkele jaren eerder was hij bij het FRS in dienst gekomen als veeconsulent, maar toen was gebleken dat hij niet alleen van reizen hield, maar ook van handel. Ook kwam hij in conflict met stamboekvoorzitter Jabik Palsma over het wezen van de ideale melkkoe. Zijn voortijdige afscheid in Friesland maakte dat hij beschikbaar was voor de omvangrijke klus bij het NRS. Hij bereisde voor zijn onderzoek de provincies Noord- en Zuid-Holland, Friesland en Groningen (voor zwartbonten), de IJsselstreek en het Land van Cuijk (voor rood-

bonten) en in Groningen nam hij ook de zwartblaren mee. Min of meer in het verlengde van Löhnis stelde hij in 1906 voor het stamboek te reserveren voor de drie koeienrassen fh, mrij en blaarkop. Maar hij deed meer: hij ontwierp in navolging van het Friese stamboek voor elk ras een keuringsbalk – die decennialang zou worden gehanteerd door de stamboekinspecteurs – en hij adviseerde het stamboek dichter bij de boer te brengen door fokverenigingen (voor registratie en melkcontrole) te stimuleren. Bovendien gaf hij een profiel van de hoofdinspecteur bij het stamboek: een invloedrijke functie die hij zelf ambieerde en ook kreeg. Tot hij enkele jaren later ook bij het NRS niet meer als ambte-

Vooral de nazaten van de Groningse Herman – geblokte dieren met een royale bespiering en een prachtige haarkleur – waren in 1913 al flink in opmars. Van Herman was bekend dat hij een los zwart vlekje aan een poot had, maar daar trok eigenaar Jan Schutter uit Bovenrijge zich niets van aan. Beroemd werd zijn uitspraak: ‘Zorgen jullie maar voor ’t haar en de goede tekening, ik zal wel zorgen dat er beesten blijven.’ Een aan de Groningse stamvader verwante jonge stier, Dirk 4 van de fokvereniging ‘Verbetering zij ons doel’ in Hoornaar, was een van de toppers uit de Zuid-Hollandse keurverzameling. Hij zou nog tot 1921 actief zijn. ‘Toen kwam zijn einde, dat men node had zien naderen’, zo schreef Engelbert van Muilwijk in het preferentenboek van het NRS. Dirk was de centrale stamvader van alle koeien en jonge stieren rond Hoornaar geworden en ondanks zijn slechte melkvererving kreeg hij er een standbeeld.

V V EE EE TT EE EE LL TT Sj a E Pn TuEaMr Bi E 1R / 21 22 00 01 93

VX14_100 jaar stamboekkeuring.indd 42

09-09-13 11:46

Primeur voor het prille mrij-ras Op de tentoonstelling van Den Haag zorgden de stieren en koeien van het nog prille mrij-ras voor een primeur: het verscheen voor het eerst onder die naam. Het Land van Cuijk liet nog verstek gaan en de kleine inzending uit Limburg maakte op de bezoekers vooral indruk door de begeleidster, ‘een kante deern, met een groote Limburger muts op’. Maar het IJsselvee maakte dan ook een bijzondere indruk op de toeschouwers. ‘Wat ’n beesten’, klonk het vanuit het publiek, dat vol bewondering keek naar de maten en de inhoud van de roodbonten. De fokverenigingen van Olst en Brummen waren met afstand favoriet bij de mrij-delegatie in Den Haag. Olst kwam met twee opvallend fraaie stieren, Sultan en Frits. ‘Prachtdieren’, aldus veeteeltconsulent Engelbert Dommerhold, die moeilijk een voorkeur kon uitspre-

ken. De elegante Sultan bleef in Olst, Frits ging naar Brummen en groeide in zijn nieuwe werkgebieden uit tot een van de beeldbepalende stamvaders van het mrij-ras. De fokvereniging van Brummen moest het hebben van het vrouwelijke vee,

De Friezen konden na afloop gemakkelijk constateren dat Den Haag 1913 ‘glorieuze dagen’ voor hun fokkerij waren. In het gedenkboek, dat ‘De Veldbode’ uitgaf, dacht de (anonieme) verslaggever dat het niet tot zijn taak hoorde een oordeel te geven over het Friese vee. Het ‘Fries Weekblad’ gaf wel een recensie, maar die was van Cornelis Broekema – zoon en later in Wageningen opvolger van vader Luitje – destijds secretaris van de Friesche Mij van Landbouw. Hij roemde het tijdig ondernemen van de dagenlange reis per auto, boot en trein naar Den Haag, waardoor de dieren voldoende tijd hadden in topvorm te verschijnen in de keuringsring, waar ze (ook toen al) werden voorgebracht door mannen in witte broek en blauwe kiel. Een van de verzorgers, de jonge Jelmer van der Leij uit Witmarsum – hij was in 1958 ook nog stalmeester op de Expo in Brussel – herinnerde er later aan dat de reis toch niet zonder problemen was verlopen. Zo had men vergeten melkbussen mee te nemen, zodat de melk tijdens de tocht over de Zuiderzee rechtstreeks overboord moest worden gegooid. De grootste overwinning was voor Simon Ates Knol uit Hartwerd, die met zijn bedrijfsinzending stallen van naam als die van firma Hoite Schaap uit Deersum en Jan Wassenaar uit Jelsum versloeg. De collectie stond onder aanvoering van de anderhalfjarige stier Pel 17, van wie de moeder Pel 11 stond opgesteld in de Friese keurgroep. Verder

maakte nog maar één Adema deel uit van het achttal, dat een van de gouden medailles van de koningin won. Veel lof had Broekema voor de leden van de selectiecommissie, de stamboekbonzen Douwe de Jong, Jabik Palsma en Pieter van der Zijpp, die ervoor zorgden dat ‘de Friesche keurcollectie wat uniformiteit betreft zonder twijfel ver bovenaan staat’. Aan de kop van de Friese keurcollectie, die bestond uit negen stieren en 45 koeien, ging de stier Jan 2 uit de stal van Jelle van der Woude in Deersum, waaruit ook een aantal koeien was geselecteerd. Hij was een kundige, bescheiden boer, wiens smaak overeenkwam met die van de beleidsbepalers bij het Friese stamboek, maar merkwaardig genoeg ook met die van Florens Groneman uit het Noord-Hollandse Wieringerwaard, die opvallend debuteerde op de show in Den Haag.

daaraan was het te danken dat de groep een eerste prijs won. Meerdere koeien kwamen uit de stal van Evert Jan Alderkamp in Brummen, de grootvader van de NRS-hoofdinspecteur en de overgrootvader van de huidige bestuursvoorzitter van CRV.

Truitje (links) en Jans, twee koeien van Evert Jan Alderkamp, die deel uitmaakten van de winnende keurverzameling van Brummen

Noord-Hollands glorie Over de Noord-Hollandse keurgroep werd in het gedenkboek gerapporteerd door de Utrechtse veterinair Arie van Leeuwen: ‘Het Noordhollandsche vee is nu eenmaal groot van stuk, wat rank gebouwd, met vrij sterk uitgesproken melkvorm en, wat de kleurverdeling betreft, met veel wit en talrijke kleine zwarte vlekken’. Als een mooi ‘en toch echt typisch’ voorbeeld noemde Van Leeuwen de koe Prinses Juliana, evenals de ‘echte’ prinses

geboren op 30 april 1909. Haar eigenaar Joris Ruijter uit Oosterblokker zou naderhand, evenals zijn vele zoons en kleinzoons, een beeldbepalende fokker in Noord-Holland worden, niet in de laatste plaats omdat hij als koopman capaciteiten had. Het was dus geen wonder dat hij in 1913 nog lid was van het Noord-Hollands stamboek, dat immers was opgericht om de export meer kansen te bieden. Van Groneman was bekend dat hij vaak moeilijk afstand kon doen van zijn prima dieren, steevast afstammelingen van Fransstieren. Zo weigerde hij op de Haagse show de jonge fokstier Frans Adolf – uitblinker in de Noord-Hollandse groep – te verkopen en pas twee jaar later ging hij voor een vorstelijk bod van 3500 gulden uit Zuid-Afrika door de bocht. Op 3 juni 1914 leverde Groneman de stier in Schagen af en enkele dagen later vertrok die met wat vrouwelijk vee op een Duitse vrachtboot vanuit de Rotterdamse haven. Het schip had radio aan boord en onderweg hoorde de kapitein dat de wereldoorlog was uitgebroken. Hij koos voor zekerheid en zette koers naar een haven in het neutrale (huidige) Angola. De dieren werden aan land gebracht… en geslacht – ook Frans Adolf. Pas noemde de auteur Florian Illies in zijn boek 1913 ‘het laatste gouden jaar van de twintigste eeuw’. Inderdaad, de ‘grote oorlog’ wierp zijn schaduw vooruit. l

V E E T E E LT

VX14_100 jaar stamboekkeuring.indd 43

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 11:47

Spinder

Ga voor een laag celgetal!

u so ze o to rt uit pm en 2 at

Meadow koematras

â&#x20AC;˘ Uitstekend ligcomfort â&#x20AC;˘ Kwaliteitsprodukt voor jarenlang gebruik Reitsmastraat 48, Harkema Postbus 22, 9280 AA Harkema Tel. 0512 - 36 91 63 Fax: 0512 - 36 42 44 www.spinder.nl sales@spinder.nl recl398n.indd 1

V E E T E E LT

15-4-2013 14:02:36

SEPTEMBER

2013

VX08_p47.indd 47

VX14_p44.indd 44

09-09-13 11:45

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement. Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Nu nieuw in Ovalert is Sperma Inclusief: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien. Kortom, concrete voordelen. En dat levert op!

NIEUW IN OVALERT: SPERMA INCLUSIEF

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

WWW.OVALERT.NL

CRVARN0169 Ovalert Advertentie-2.indd 1

09-04-13 08:32

GESPONSORDE SERIE RUWVOERMANAGEMENT

De melkproductie in Nederland zal na 2015 stapje voor stapje toenemen. Daarvoor is meer voer nodig van goede kwaliteit. Het aantal hectares dat beschikbaar is voor ruwvoerproductie, neemt waarschĳnlĳk niet toe. Het wordt een uitdaging om meer voer van eigen land te halen. In samenwerking met Innoseeds belicht Veeteelt in een serie de mogelĳkheden om dit te realiseren. Deel 1: Meer voer telen Deel 2: Strategisch voer telen Deel 3: Consequent doorzaaien

eehouders die de ruwvoerproductie willen verhogen, zouden eens in de leer moeten gaan bĳ akkerbouwers. Adviseurs die zich bezighouden met ruwvoerteelt, benadrukken het eensgezind. Akkerbouwers weten precies wat ze op hun land brengen en wat er vanaf komt. Voor veel veehouders is deze benadering nieuw. ‘Het belangrĳkste hulpmiddel om de ruwvoerproductie te verhogen, is een weegvloer’, stelt Jaap Gielen, bedrĳfsadviseur bĳ Countus accountants en begeleider van verschillende praktĳknetwerken rondom voederproductie van melkveehouders in de Flevopolder. ‘We zĳn dit jaar op een aantal bedrĳven begonnen met het wegen van opbrengsten. Binnen hetzelfde bedrĳf zien we na vier snedes – met nog twee te gaan – al verschillen tussen percelen die oplopen tot 300 kilo ruw eiwit per hectare. Bĳ de huidige sojaprĳzen is dat toch zo’n 250 euro.’

Toenemend aantal koeienbekken Opbrengsten van gras en mais lĳken – mede als gevolg van steeds strengere bemestingsnormen – de laatste jaren eerder te dalen dan te stĳgen. Om na 2015 het toenemende aantal koeienbekken te kunnen vullen, zal deze trend gekeerd moeten worden. ‘Dat is een flinke uitdaging’, erkent Ton Derks, adviseur bĳ DLV Rundvee Advies. ‘Het vraagt om een omslag in denken bĳ veehouders. Nu ligt de focus nog vaak op de stal, deze zal moeten verschuiven naar de grond.’ Veel maatregelen om de productiviteit te verhogen liggen voor de hand, maar laten vaak toch nog te wensen over. Derks noemt het realiseren van een goede ontwatering en het werken aan een goede bodemstructuur. Ook in de bemesting is volgens de adviseur op veel bedrĳven winst te halen. Bemesten naar opbrengst, mestgiften goed verdelen over het groeiseizoen en om de drie weken kleine hoeveelheden kunstmest strooien helpen om het gras aan de groei te houden. ‘Ik kom nog te vaak veehouders tegen die in de eerste helft van het groeiseizoen te veel

V E E T E E LT

VX14_Innoseeds 2.indd 46

SEPTEMBER

Denken als akkerbouwer helpt veehouder ruwvoerproductie te verhogen

Voer telen is ook een vak Boeren die hun ruwvoeroogst wegen, staan vaak versteld. Opbrengstverschillen tussen graspercelen op hetzelfde bedrĳf van honderden kilo’s ruw eiwit per hectare zĳn geen uitzondering. Aandacht voor het optimaliseren van de ruwvoerteelt loont. Daarbĳ kunnen veehouders vaak nog veel leren van akkerbouwers. bemesten, waardoor ze in de tweede helft onvoldoende bemestingsruimte overhebben.’

Maaien of weiden Als het gaat om grasopbrengst komt al snel de afweging tussen maaien en weiden naar voren. Maaien levert een hogere gewasproductie dan beweiden. ‘Gras groeit het best bĳ een lengte vanaf twaalf centimeter’, legt Derks uit. ‘Voor een maaisnede zal het gewas langer in dit optimale groeistadium zĳn dan voor een weidesnede. Dit betekent een potentieel hogere opbrengst van zo’n vĳftien procent.’ Daarmee wil Derks – die ook werkt als adviseur van Stichting Weidegang – niet gezegd hebben dat koeien weiden economisch niet interessant zou kunnen zĳn. ‘De voederwaardeverliezen bĳ inkuilen zĳn bĳvoorbeeld gemiddeld ook zo’n vĳftien procent. Bovendien zĳn bĳ weiden de loonwerk- en krachtvoerkosten lager.’ Een compromis dat de laatste jaren weer aan populariteit wint, is zomerstalvoedering. ‘Daarmee combineer je de hogere opbrengst van maaien met de hogere voederwaarde van weiden, maar heb je wel meer machinekosten en arbeid’, geeft Derks aan. Ook als het gaat om beweidingsmanagement ziet de DLV-adviseur nog volop mogelĳkheden voor verbetering. Hĳ is er met verschillende studiegroepen intensief mee bezig. ‘Veel veehouders passen modern standweiden toe, waarbĳ de koeien drie tot zes weken op een blok lopen. Vaak lopen de koeien daarbĳ in te kort gras,

waardoor de bĳgroei wordt vertraagd. Door beter bĳ te sturen kunnen de resultaten nog aanzienlĳk verbeterd worden.’ Een aantal klanten van Derks stapte over van standweiden op stripgrazen. ‘Ze verwachten dit jaar daardoor tien procent meer grasopbrengst’, geeft de adviseur aan.

Samenwerken met akkerbouwer Om de teelt van voer structureel op een hoger plan te tillen, zouden veehouders er volgens Gielen en Derks goed aan doen ook eens strategisch na te denken over hun bouwplan. In de praktĳknetwerken die Jaap Gielen begeleidt, wordt nu volop geëxperimenteerd met het gebruik van klaver. ‘Een geslaagd grasklavergewas kan met alleen drĳfmest en een kleine kunstmestgift in het voorjaar veertien ton droge stof per hectare per jaar produceren.’ Een vruchtwisseling van mais en hoogproductieve maaiweides kan helpen om organischestofgehalten in de bodem op peil te houden. Een stapje verder gaat het intensiveren van de samenwerking tussen veehouders en akkerbouwers. In gebieden waar de twee sectoren naast elkaar opereren, zien de adviseurs hiervoor zeker kansen. De akkerbouwer gaat mais of liever nog gras telen voor de veehouder in ruil voor mest en verruiming van het bouwplan. ‘Bovendien,’ zo noemt Gielen nog een ander strategisch voordeel van samenwerking, ‘kunnen veehouders zo de teeltkennis binnenhalen die ze zelf soms missen. Een veehouder moet schaken op verschillende borden. Dat gaat nu eenmaal niet iedereen even goed af.’ l

2013

09-09-13 12:40

DE VISIE VAN

ton droge stof per ha

Engels raaigras

Perun (festulolium)

Hykor (festulolium)

60 50 40 30 20 10 0

1e snede

2e snede

3e snede opbrengst

4e snede

5e snede

Maaiproeven 2e jaar, 3 locaties. Bron: Official Variety Testing Denemarken

Figuur 1 – Opbrengsten (ton droge stof/hectare/snede) van grasrassen

HENDRIK NAGELHOUD PRODUCTMANAGER GRASZADEN

Kansen voor festuloliums Door intensivering van melkveebedrĳven is het graslandgebruik de afgelopen jaren steeds verder verschoven van beweiden naar maaien. Als de ruwvoerprĳzen stĳgen, zal deze trend waarschĳnlĳk doorzetten. Dit biedt mogelĳkheden om de ruwvoerproductie nog flink te verhogen. Op veel maaipercelen blĳft de opbrengst nu steken op elf tot twaalf ton droge stof per hectare. In potentie is veel meer mogelĳk. Door het gebruik van zogenaamde festuloliums in maaimengsels kan de opbrengst bĳvoorbeeld nog fors omhoog. Festuloliums zĳn kruisingen tussen raaigrassen (loliums) en rietzwenkgrassen (festuca’s). Ze bestaan in meerdere soorten: kruisingen die meer lĳken op Engels of Italiaans raaigras en kruisingen die meer neigen naar rietzwenk. De festuloliums die in de beginjaren werden toegepast, waren gebaseerd op raaigrassen. Ze brachten weliswaar in de eerste jaren veel op, maar vielen later in opbrengst terug. Innoseeds heeft veel geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van festuloliums en heeft tot nu toe de meeste rassen en soorten gekweekt. De nieuwste generatie bestaat uit kruisingen die meer lĳken op rietzwenk. Deze hebben een groot aantal voordelen. Ze vormen een sterkere en dichtere zode en zĳn beter standvastig over meerdere jaren. Het gewas heeft bovendien een hoge stuctuurwaarde. Het grootste voordeel is de hogere productiviteit. In Denemarken is een vergelĳkend onderzoek uitgevoerd naar de opbrengsten van Engels raaigras, een festulolium van het raaigrastype (Perun) en een festulolium van het rietzwenktype (Hykor). In alle snedes had Hykor de hoogste opbrengst. Ten opzichte van puur Engels raaigras bedroeg in deze proef de meeropbrengst over vĳf snedes meer dan vier ton droge stof per hectare (zie figuur 1). De moderne festuloliums maken een snelle groeistart in het voorjaar en wortelen diep, waardoor ze minder gevoelig zĳn voor droogte en mineralen beter benutten. Een mengsel als PowerMax kan zo gemakkelĳk twee ton droge stof per hectare meer produceren dan een maaimengsel zonder festuloliums.

V E E T E E LT

VX14_Innoseeds 2.indd 47

S E P T E M B E R

2 0 1 3

09-09-13 12:40

Stonewall

Shottle x Durham x Fred

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544 info@heemskerk-dairy.com www.heemskerk-dairy.com

Act

ie!

‘ Machtige koeien’

Allround pinkenstier!

Dochter Stonewall Dairy ave Stonewall 7577 Stonewall_sep2013.indd 1

09-09-13 11:48

NIEUW

Méér dan Tochtdetectie alleen Nieuw: Nedap Smarttag Hals voor Tochtdetectie met Vreetmonitoring Verhoog de melkproductie van uw totale veestapel en het resultaat van uw bedrijf door Nedap Tochtdetectie met Vreetmonitoring. De technologie informeert u tijdig over tochtige dieren of dieren met mogelijke gezondheidsproblemen in uw koppel. U bespaart tijd en bent in controle om van ieder dier optimale productie prestaties te behalen en te behouden, hoe groot uw veestapel ook is. • 24/7 zeer nauwkeurige tochtdetectie. • Ten minste 90% detectiepercentage. • Vreetmonitoring detecteert mogelijke gezondheidsproblemen.

• Detectie tot wel 1.000 meter rondom de antenne. • Optionele identificatie voor managementtoepassingen (ISO).

• Smarttag hangt goed onderaan de hals door optimale vorm en gewicht. • Meer controle op productie prestaties van ieder dier: snelle terugverdientijd.

Nedap Tochtdetectie

Verschillende leveranciers in de melkveehouderij gebruiken Nedap Tochtdetectie techniek. Vraag ernaar bij uw melkmachine dealer of veeverbeteraar. Voor meer informatie zie nedap.com/livestockmanagement

nedap.com/tochtdetectie

V E E T E E LT

VX14_p48.indd 48

SEPTEMBER

2013

09-09-13 11:52

K E U R I N G

Goldwyndochter van Jacques Monbaillieu is de beste in Gistel

Vrony gaat Vrona achterna De Agromarkt in Gistel was opnieuw het toneel voor de WestVlaamse provinciale show. Goldwyndochter Vrony scoorde bij zwartbont en haalde de titel van dagkampioene. Talenttelg 6167 liet opnieuw van zich spreken bij roodbont. tekst Annelies Debergh

ie de namen van West-Vlaamse showvedettes bijhoudt, wist het meteen. Met Capridochter Vrona als moeder en Goldwyn als vader kon dochter Vrony scoren in Gistel. In haar reeks op de West-Vlaamse provinciale was al snel duidelijk dat de pupil van Jacques Monbaillieu uit Zuidschote aan kop zou komen. Vrony imponeerde op basis van haar hoge showgehalte. De Goldwyndochter toonde veel melkglans en kracht in haar skelet. Samuelo Beauty (v. Samuelo) van Frederik Geerardyn uit Kemmel beschikte over even droog beenwerk en toonde ook een goede balans in haar jeugdige lijf, maar wat betreft stijl kwam Vrony absoluut op kop. In de finale kwam stalgenote Enodee (v. Prodee) nog langszij. Deze koe van Monbaillieu toonde veel kracht en lengte in haar verder evenwichtig gebouwde frame. In gebruik van de benen en lengte van de uier scoorde ze een fractie hoger dan Buckeyedochter 12 van de familie Costers uit Oedelem. Met het duo van Monbaillieu in de finale kon Ballerina ten Ruysschaert (v. Talent) van Geert Mazereel uit Reninge geen potten meer breken. Met haar lange uier, haar correcte maat en de fraaie overgangen in haar verder complete lijf weerhield ze in haar reeks de concurrentie van de jeugdige Mr Burnsdochter 312 van Lieven Ryckewaert uit Harelbeke. Maar winst bij de koeien was te hoog gegrepen: het duo van Monbaillieu was te sterk. Met glans bewoog Vrony zich naar de zege, Enodee richting reservestek. Bij de vaarzen hield Lieven Ryckewaert nog een ijzer in het vuur. Cricketdochter Fricketje bewoog soepel, toonde veel lengte en bezat een fraai hoog aangehechte uier. Ze bleef op die basis Gea ten Ruysschaert voor, een vaars van Geert

Mazereel. De concurrentie voor Fricketje kwam echter uit de tweede reeks vaarzen. Daar deed de fraai bonte Goedele (v. Shaquille) van Lode Vandecaveye uit Westvleteren een gooi naar de winst op basis van jeugd, goede verhoudingen en lengte in haar mals ogende uier met Francesca (v. Knowledge) van François Decroix uit Mesen in haar schaduw. De finale was een eitje voor Goedele met Fricketje als waardige secondante.

Fristy van het Vinkenhof (v. Savard), kampioene roodbonte vaarzen Productie: 1.11 238 7276 4,81 3,53

Talenttelg 6167 wint Als grootste inzender en winnaar bij de bedrijfsgroepen had Lieven Ryckewaert ook bij roodbont een aantal kanshebbers in aantocht. Onder dat groepje onder meer de al meermaals gelauwerde Talentdochter 6167. De krachtige en evenredig gebouwde 6167 zat al een flink eind in de lactatie en miste daardoor wat melkglans. Maar haar solide voorhand, haar oplopende lijn en haar correcte kruispartij bleven als vanouds erg indrukwekkend. In de finale kwam ook de dochter van 6167 langszij. Echicoutimi (v. Savard) was goed ontwikkeld en bezat net als haar moeder kracht en upstanding voorin. Ze troefde moeiteloos Savarddochter Elite af, eveneens afkomstig uit de stal van Lieven Ryckewaert. Maar met Lithiumdochter Elice van debutant Geert Van der Meulen uit Markegem bleef er toch strijd in de finale. Elice was correct gebouwd en bezat een lange en hoog aangehechte uier en kwam als koe met de mooiste uier uit de bus. Uiteindelijk bleek Talentdochter 6167 toch de sterkste en kwam Elice in reservepositie. Ryckewaert hield nog een stevige voet in de finale bij de roodbonte vaarzen met Classicdochter Flassikje. Met slechts één reeks te gaan was de plaatsing daar uitgesteld tot de eindstrijd. Fristy van het Vin-

Goedele (v. Shaquille), kampioene zwartbonte vaarzen Productie: 2.02 101 3455 3,88 2,70

6167 (v. Talent), kampioene roodbonte koeien Productie: 4.01 302 10.231 4,10 3,56

kenhof (v. Savard) van Erik Vandewalle uit Eernegem scoorde uiteindelijk de beste punten op basis van haar prima balans in frame en uier en haar sterke bouw. In haar schaduw stond de fijnere Flassikje. l

V E E T E E LT

VX14_keuring West-Vlaanderen.indd 49

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 13:30

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Sinds dit voorjaar gaan de melkkoeien niet meer naar buiten

Peter Timmerman: ‘We zĳn door onze omvang uit het biologische systeem gegroeid’

Weer terug naar gangbaar Ze zĳn beiden niet van boerenkomaf, maar zagen in Denemarken toch de mogelĳkheid een eigen bedrĳf te beginnen. Peter en Alice Timmerman hebben sinds 1989 het bedrĳf uitgebouwd tot de huidige 340 koeien. Vanwege de wens om verder te optimaliseren stopten ze begin dit jaar met hun biologische bedrĳfsvoering. tekst Florus Pellikaan

Vĳf jaar proberen

lleen een onvervalst West-Fries accent verraadt nog altĳd de herkomst van Peter en Alice Timmerman in het Deense Sommersted. Maar verder is het echtpaar in bĳna 25 jaar tĳd volledig ingeburgerd in de Deense samenleving. Peter (55) is bĳvoorbeeld een van de Deense deelnemers aan European Dairy Farmers (EDF) en Alice (52) is zelfstandig stylist. Overigens had het weinig gescheeld of

V E E T E E LT

SEPTEMBER

VX14_buitenl rep denemarken.indd 50

boer te willen worden, was de combinatie van het werken met koeien en het zelfstandig zĳn in een eigen onderneming’, vertelt Peter Timmerman. Het vervullen van Peters droom om boer te worden bleek niet eenvoudig, waardoor hĳ eerst zes jaar als landbouwvoorlichter werkte. Hĳ adviseerde, in de periode dat het melkquotum werd geïntroduceerd, veehouders bĳ de ontwikkeling van hun bedrĳf en de bouw van stallen. ‘Het was een mooie functie in voor veel bedrĳven een belangrĳke periode, waarin ik ook de gelegenheid heb gehad om veel te leren over bedrĳfsontwikkeling. Na die vier jaar hebben we tot twee keer toe geprobeerd een samenwerking met een veehouder op te zetten om het bedrĳf daarna over te nemen. Financieel bleek het allemaal moeilĳk haalbaar, maar het gaf ons wel de gelegenheid om alvast wat te ruiken aan het idee van zelfstandig melkveehouder.’

Peter en Alice Timmerman waren nooit in Denemarken komen wonen, of sterker nog, ze waren bĳna helemaal geen boer geworden. Beiden zĳn niet van boerenkomaf, maar Peter ontdekte de liefde voor het vak op de boerderĳ van zĳn ooms waar hĳ regelmatig hielp. Alice kwam met het boerenvak in aanraking via haar vader die op een akkerbouwbedrĳf werkte. ‘De belangrĳkste reden om

Terwĳl Peter doorgroeide in zĳn adviserende functie en werd benoemd als consulent in algemene dienst voor de voedervoorziening in Lelystad, noemde zĳn vader als eerste de optie Denemarken. ‘Hĳ had op een verjaardag gehoord dat je daar voor 40.000 gulden met een quotum van zestig koeien kon starten. Rond kerst 1988 zĳn wĳ voor het eerst in Denemarken gaan kĳken, op zoek naar mogelĳkheden. En die waren er, maar we

2013

10-09-13 13:22

geworden. De toestand van het vee was zo slecht dat we aan het einde van de winter van de 75 koeien er nog 49 over hadden. En van de dertig vaarzen was er maar één drachtig’, blikt Peter terug.

Inspiratie buiten eigen bedrĳf

Peter en Alice Timmerman Sinds afgelopen voorjaar zĳn de naar Denemarken geëmigreerde Peter en Alice Timmerman gestopt met hun biologische bedrĳfsvoering. Aantal koeien: Aantal stuks jongvee: Grondgebruik: Productie:

Sommersted

Denemarken

340 280 358 hectare 8206 4,10 3,33

hadden ook twĳfels, omdat we in Nederland allebei een goede baan hadden.’ Toch begon het melkveehoudersvak steeds meer te kriebelen, waardoor Peter en Alice in de zomer van 1989 met een tent opnieuw door Denemarken trokken, op zoek naar te koop staande bedrĳven. De rondreis viel precies in een goed jaar in de melkveehouderĳ, waardoor er vrĳ weinig te koop stond. ‘Uiteindelĳk kwamen we uit bĳ dit vrĳ sobere bedrĳf dat wel was voorzien van een ligboxenstal’, vertelt Peter. Na alles goed overwogen te hebben, besloot het echtpaar in oktober 1989 de overstap naar dit Deense bedrĳf te maken. ‘We hadden samen afgesproken om het vĳf jaar te gaan proberen. Zou het in die vĳf jaar niet lukken om een goed lopend bedrĳf te ontwikkelen, dan zouden we stoppen’, vertelt Alice. Peter en Alice begonnen met een quotum voor 75 koeien en namen de jerseyveestapel van de vorige eigenaar over. ‘De eerste winter is bĳna onze doodsteek

Na de moeizame start kwamen Alice en Peter pas in 1993 toe aan het langzaam ontwikkelen van het bedrĳf. Eerst werden een sleufsilo en een mestsilo gebouwd en later kwamen er ook steeds meer koeien bĳ. ‘Midden jaren negentig kwamen we op een dood spoor terecht. We konden geen quotum meer bĳkopen en er moest eigenlĳk wat gebeuren om het bedrĳf goed gezond te houden.’ Peter vond inspiratie daarvoor buiten het eigen bedrĳf. ‘Ik heb mĳn bedrĳf altĳd gecombineerd met werk buiten de deur. Ik heb bĳvoorbeeld Nederlandse immigranten op weg geholpen bĳ de start van hun bedrĳf en nu verkoop ik mestschuiven van JOZ. Af en toe is mĳn eigen erf gewoon iets te klein en heb ik behoefte anderen te ontmoeten. Maar ik doe dan ook inspiratie op, wat ons weer verder helpt in het eigen bedrĳf.’ Door de contacten met anderen kwam Timmerman ook in aanraking met biologische landbouw. ‘De melkprĳs lag maar liefst 35 procent hoger dan die van gangbare melk, dus dat was zeer aantrekkelĳk. Om over te kunnen schakelen hebben we eerst meer grond bĳ het bedrĳf verzameld om voor een biologische bedrĳfsvoering de noodzakelĳke lagere veebezetting mogelĳk te maken.’ Bĳ een bezetting van anderhalve koe per hectare schakelden Peter en Alice in 1998 over en begonnen ze een jaar later de eerste biologische melk te leveren. Langzaamaan ontwikkelde het bedrĳf door en in 2004-2005 werden er plannen gemaakt voor een nieuwe ligboxenstal. Op het moment dat Timmerman in 2007 startte met de bouw, molken ze 200 koeien. Het afgelopen jaar is het bedrĳf

verder doorgegroeid naar 340 koeien. Tussen de bouw van de nieuwe stal en afgelopen winter heeft de Deense melkveehouderĳ pittige klappen gehad door de waardedaling van de grond in combinatie met forse financieringen. Peter en Alice Timmerman zĳn daar echter redelĳk gevrĳwaard van gebleven. ‘We hebben nooit erg royaal of boven ons kunnen geïnvesteerd en daarnaast heeft een financieel adviesbureau ons voor veel problemen beschermd. Dat bureau adviseert onafhankelĳk en dat was dikwĳls tegenovergesteld aan het advies van banken, die vooral aan zichzelf denken’, stelt Peter.

Maximaal lenen Met dank aan het adviesbureau hebben Peter en Alice al in een vroeg stadium de lening in Zwitserse franken afgewikkeld. ‘En in de zomer van 2008 hebben we zo veel mogelĳk geld geleend. Hierdoor hadden we een goede liquiditeit voor de lange termĳn. De variabele rente van een hypotheek is 0,5 procent en die van een negatief saldo op een lopende rekening tien tot twaalf. Door een maximale hypotheek konden we weer sneller een financieel overschot creëren dan wanneer we nog lang met een duur krediet op de lopende rekening zouden zitten.’ Ondanks dat Peter en Alice Timmerman redelĳk goed door de financieel zware tĳden zĳn gerold, heeft het ze wel aangezet tot het optimaliseren van de bedrĳfsprocessen met een kritisch oog voor de kostprĳs. Zo is de tussenkalftĳd zonder technische hulpmiddelen bĳvoorbeeld slechts 380 dagen. Ook is het totale koppel ingedeeld in een opstartgroep, een hoogproductieve en een laagproductieve groep. ‘In de opstartgroep met vĳftig koeien maken we de omstandigheden zo optimaal mogelĳk. Er is geen concurrentie en deze groep melken we altĳd met twee man. Naast een vaste melker is de Het bedrĳf is stapsgewĳs uitgebreid tot de huidige 340 koeien

V E E T E E LT

VX14_buitenl rep denemarken.indd 51

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 13:29

B E D R I J F S R E P O RTA G E

herdsman erbij of ben ik aanwezig voor de controle zodat we problemen meteen kunnen ontdekken en aanpakken. Ook zijn we scherp op een hygiënische opfok en huisvesting van het jongvee.’

Dalende melkproductie Peter, die het bedrijf rondzet met vier medewerkers, liep in de zoektocht naar het verder optimaliseren van het bedrijf op tegen de biologische bedrijfsvoering. ‘We waren verplicht om al het vee te weiden en de beschikbare huiskavel voor weidegang is maar 30 hectare groot. Dan loop je met 280 melkgevende koeien erg snel klem. Vanaf ruwweg de zomervakantie hadden we buiten onvoldoende grasaanbod. Het tekort aan opname konden we in de stal niet volledig corrigeren, waardoor er een energietekort ontstond en de koeien in de herfst tot een dagproductie van 22 liter zakten’, vertelt Peter. ‘Dat zorgde voor onder andere problemen met het celgetal. Ook waren we vervolgens de gehele winter bezig om de productie weer op peil te krijgen en dan lag het rollend gemiddelde nog maar amper op 8000 kilo melk.’ Timmerman heeft in het verleden binnen het biologische systeem wel op een jaarproductie van 9500 liter melk gezeten. ‘Door de toenemende bedrijfsomvang zijn we echter gewoon langzaam uit het biologische systeem gegroeid. Tot 100 of 130 koeien gaat het weiden prima, maar met bijna 300 koeien en bijbehorend jongvee is het nauwelijks op een goede manier rond te zetten.’ Lange tijd liep Peter met het idee om daarom weer terug te schakelen naar

Een hygiënische jongveeopfok, gescheiden van het melkvee

een gangbare bedrijfsvoering. ‘Het stak gewoon mijn boerentrots dat we geen maximaal resultaat uit de koeien konden halen. Ik zag het niet zitten om nog minimaal tien jaar met die onvrede te boeren. Ik heb me daarom een weekend in het kantoor opgesloten en alles doorgerekend. Daaruit bleek dat als de koeien in productie gemiddeld 1000 kilo melk zouden stijgen, we meer zouden verdienen dan met onze biologische bedrijfsvoering en een 7,5 eurocent hogere melkprijs.’

Koe en bedrijf in balans Afgelopen voorjaar hebben Peter en Alice de knoop doorgehakt en zijn ze definitief teruggeschakeld naar gangbaar. Inmiddels ligt de gemiddelde dagproductie op 30,5 liter, is het jaargemiddelde al bijna 250 liter gestegen, staat er inmiddels dubbel zoveel snijmais en blijven de koeien binnen. Vanuit de omgeving kreeg Peter wel wat kritische vragen over waarom hij het biologische gedachtegoed vaarwel had gezegd. ‘De

samenleving kan het graag willen, maar als het hier op het erf niet functioneert, dan moeten we wel heel veel voor de melk betaald krijgen om het vol te houden. We zijn altijd met overtuiging biologisch boer geweest, maar hadden er geen religieuze redenen voor. En dus speelde bedrijfseconomie een rol’, stelt Peter. Spijt van hun biologische bedrijfsvoering heeft Timmerman allerminst. ‘Het heeft een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van ons als mens en van ons bedrijf. Daarnaast hebben wij door onze biologische bedrijfsvoering ook niet de groeispurt gemaakt die sommige bedrijven in de financiële problemen heeft gebracht.’ Verdere groei in bedrijfsomvang is op dit moment geen item voor Peter en Alice. ‘Afhankelijk van of onze zoons het bedrijf willen voortzetten, gaan we nu verder optimaliseren. Het doel is een gemiddelde productie van 10.000 kilo melk per koe. En op wat aankoop van soja en raap na, willen we graag helemaal zelfvoorzienend worden. We willen koe en bedrijf graag terug in balans brengen.’ l

Koecomfort staat, zeker bij de hoogproductieve groep, hoog in het vaandel

V E E T E E LT

SEPTEMBER

VX14_buitenl rep denemarken.indd 52

2013

10-09-13 13:22

RUN

PA A RD

EE DV

VOOR EEN STERKERE ONTWIKKELING EN GROEI Jongvee heeft vitaminen, mineralen en sporenelementen nodig om tot gezonde, productieve koeien uit te groeien. Verstrekken van de KNZ liksteen JUNIOR is een uitstekende manier om een bijdrage te leveren aan deze behoefte.

Copper

GROWTH/ JUNIOR • Geen geur-, kleur-, of smaakstoffen toegevoegd • Vervaardigd hetzelfde d uit hetzelf pure zout alss

KNZ® JUNIOR is onderdeel van het KNZ® RUNDVEE assortiment.

facebook.com/KNZlikstenen

KNZ® VRIJE KEUZE ZOUT & MIN MINERAALLIKSTENEN.

KNZ® LIKSTENEN T +31 74 2444180 www.knz.nl

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

DELTA JARMILA RF N/C (Fidelity x VG 87 Shottle)

1e lijst: 8457 kg melk 4,62% vet 3,68% eiwit (voorspeld)

(foto: Alex Arkink)

Delta Jacoline VG 87 (v. Shottle) was lange tijd een beeldbepalende donorkoe in het fokprogramma. Inmiddels hebben haar oudste dochters het stokje van hun moeder overgenomen. Delta Jarmila rf heeft een genoomfokwaarde van 283 NVI op roodbontbasis met 114 exterieur en +0,22% eiwit. Haar volle zus Delta Jelena rf VG 86 scoort 276 NVI met 116 exterieur. Van beide zussen zijn embryo’s beschikbaar. Uw embryovertegenwoordiger kan u hier alles over vertellen.

MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

BETTER COWS | BETTER LIFE

337-13 Embryo Jarmila.indd 1

09-09-13 09:40

V E E T E E LT

VX14_p53.indd 53

S E P T E MB E R

2 0 1 3

09-09-13 14:10

K E U R I N G

Dubbelslag voor Arendsen Raedt op tiende fokveedag Bathmen-Laren

Rood troeft zwart af Op de fokveedag in Bathmen-Laren kwamen de roodbonten sterker voor de dag dan de zwartbonten. De meeste indruk maakte heersend HHH-kampioene Marjan 26. De Blitzdochter van Hendrik Jan Arendsen Raedt zegevierde in de middenklasse. tekst Inge van Drie

V Els 286 (v. Burnstyn), kampioene roodbont vaarzen Prod.: 2.01 350 8523 5,40 4,09 117 lw l.l.

oor de tiende keer alweer stond de fokveedag Bathmen-Laren op het programma. Wat ooit begon als een plaatselijk evenement, is uitgegroeid tot een volwaardige regionale keuring. Niet alleen melkveehouders uit Bathmen en Laren nemen deel, ook koeien uit Barchem, Schalkhaar en zelfs Angerlo prijken inmiddels in de catalogus, die in totaal vijftig zwartbonten en negentig roodbonten bevatte.

Zwitserse stieren

Marjan 26 (v. Blitz), kampioene roodbont midden Prod.: 3.06 401 13.685 4,49 3,47 121 lw

Holbra Pamora (v. Bogart), kampioene zwartbont midden Prod.: 2.01 400 10.109 4,85 3,73 100 lw

V E E T E E LT

SEPTEMBER

VX14_keuring Bathmen en bloempjes.indd 54

Een van die relatief nieuwe inzenders is Hendrik Jan Arendsen Raedt uit Barchem. Hij verscheen aan de start met Marjan 26. De Blitzdochter won afgelopen jaar het algemeen kampioenschap op de HHH-show. Aan kwaliteit had ze sindsdien niets ingeboet. Van meet af aan was duidelijk dat Marjan met haar fraaie balans, haar vast en hoog aangehechte melkklier en sterke beenwerk moeilijk te kloppen zou zijn. En dat terwijl de concurrentie in de sterk bezette roodbonte middenklasse niet mis was. Neem ’t Laar Ilona 7, een jeugdige en gerekte Thunderdochter van Harm en Dineke Ludden uit Almen. Of wat te denken van Huntje Holstein Nienke 3 van Henk Oudenampsen uit Laren, een fraai geuierde, harmonisch gebouwde Classicdochter? Hoe fraai ook, Ilona en Nienke legden het af tegen Marjan, die de meeste tegenstand kreeg van Holbra Ella 1 (v. Savard) van Gerrit en Alie Holmer uit Laren. De vaarzenkampioene van editie 2012 presenteerde zich overtuigend met haar vlotte stap, haar jeugdige uitstraling en de sterk opgehangen uier. Maar Marjan overtroefde Ella in ruimte in de voorhand en in lichaamsbalans. De titel ging naar Marjan, voor Ella restte het zilver. Niet alleen in de middenklasse lieten Zwitserse stieren van zich spreken. Na

Blitz en Savard was het bij de senioren de beurt aan Pickel. Zijn dochter Marjan 83 van Rinus Bronzewijker uit Bathmen won het kampioenschap met dank aan haar mooie wigvorm en de goed bewaarde uier. Vanwege een hogere achteruier en een kalving extra gaf ze Annie 41 (v. Tequila) – met haar diepe middenhand een plaatje om te zien in zijaanzicht – van Bennie Poll uit Schalkhaar het nakijken. Op de derde plek belandde de soepel bewegende Carola 175 (v. Kian) van Theo de Winter uit Kring van Dorth. In Laren drong de jongste vaars van de keuring, de net twee jaar oude Geertje 409 van Henk Oudenampsen en Wim Veneklaas Slots, brutaalweg door tot de finale. De dochter van Crackholm Secure – ze werd gefokt door de familie Haandrikman uit Beilen – is een belofte voor de toekomst. Ze was nog een beetje licht in de voorhand, maar haar jeugdige opdruk en fraaie uier leverden nu al de derde plek in de finale op. Ze verwees de grote, functioneel ijzersterke Juweeltje 20 – op papier een Jerudodochter, maar volgens de eigenaar een dochter van een proefstier met brownswissbloed – van Hans Sleumer en Hennie Harkink uit Lochem naar de vierde stek. Voor het zilver meldde zich Tobie 175 van Ewald Schut en Wilja Oudenampsen uit Harfsen. De Jotandochter was een heel complete vaars met veel lengte en een prima kruis. In achteruier legde ze het af tegen Els 286, nog zo’n ijzersterke pupil van Arendsen Raedt. De oudmelkte Burnstyndochter veroverde met haar royale ontwikkeling, haar fraaie skelet en de puike melkklier de vaarzentitel. Zowel in aantal als qua niveau in de breedte waren de roodbonten in Laren de zwartbonten de baas. Dat neemt niet weg dat er ook bij zwartbont genoeg moois te bewonderen was. Bijvoorbeeld

2013

10-09-13 11:29

K O E I E N B L O E M P J E S

in de middenklasse, waar Hendrik Jan Arendsen Raedt de strijd aanging met Gretha 328 (vader onbekend). Met haar lengte en upstanding was Gretha de sterkste finaliste in frame, maar in beengebruik moest ze haar meerdere erkennen in het kampioensduo van Gerrit en Alie Holmer: Holbra Hillie 20 (v. Holbra Alta Spot) en Holbra Pamora (v. Bogart). Hillie viel misschien wat uit de toon qua stokmaat, maar wie maalde daar om na het zien van haar mooie ribwelving en kwalitatief sterke uier? Toch moest ze Pamora voorrang verlenen, een Bogartdochter met een sterk opgehangen, ondiepe uier en veel lengte.

Twee keer Lucky Mike Bij de senioren ontspon zich een duel tussen twee Lucky Mikedochters. Meta 26 van Harm, Jenny en Dirk Meuleman uit Laren was een koe met power, een sterk aangehechte uier en een vlotte stap, terwijl concurrente Huntje Holstein Sandy 3 van Henk Oudenampsen het moest hebben van haar fraaie frame en lange uier. Meta besliste de strijd in haar voordeel met Sandy op de reservestek. Bij de zwartbontvaarzen viel Gotink’s Elske 606 net buiten de prijzen. Vooral in beweging imponeerde de Roadrunnerdochter van vof Berends Dairy, maar ze miste de laatste achteruierhoogte. De breed gebouwde Holbra Rdn Paulona (v. Radon), opnieuw een telg van Holmer, oogstte lof voor haar vast aangehechte uier, maar ze was niet onberispelijk in de bovenbouw. In beenwerk was ze beter dan Nellie 4194 (v. Brilliant) van de familie De Groot uit Laren, maar in frame was Nellie Paulona de baas. De vaarzenfinale werd pas ’s middags afgewerkt en daarvan profiteerde Nellie. Hoe langer de dag duurde, hoe fraaier haar uier oogde. Dat gaf de doorslag. Nellie won de titel met Paulona als secondante. l

Ruud Tombrock, directeur WSPA Europa: ‘Dat boeren in toenemende mate ervoor kiezen hun koeien weidegang te ontzeggen, is niet een door onoverkomelijke economische macht gedreven proces. Het wordt veroorzaakt door het soort kennis, de managementvaardigheden en de mentaliteit die momenteel domineren.’ (Nw)

van de melkveehouders. Het zou wel fair zijn als ze daarvoor dan ook beloond zouden worden in de melkprijs.’ (Mm)

Joël Broekaert, culinair publicist: ‘Het regende klachten uit de buurt toen koe Els drie dagen onafgebroken loeide omdat haar kalf werd weggehaald. Dat gebeurt elk jaar met duizenden melkkoeien, want koeien geven geen melk als ze niet kalveren. Maar die kalfjes mogen die melk niet drinken, anders kunnen wij er geen kaas van maken.’ (VN)

Krijn Poppe, landbouweconoom ‘De landbouw heeft behoefte aan boegbeelden. Je moet de mensen laten zien welke dilemma’s er zijn, welke oplossingen je hebt en hoe je het gaat doen. Zuivel is goed te positioneren, mensen hebben iets met koeien.’ (Bw)

Gert-Jan Roseboom, veebeoordelaar te Borger: ‘Melkproductie, gezondheid en levensduur, daar komt het op neer. Dat laatste wordt steeds belangrijker om de kosten te drukken. Het beenwerk bepaalt hoe lang een koe meegaat. Het is belangrijk om daar bij de stierkeuze rekening mee te houden.’ (Bw)

Henk Bleker, oud-staatssecretaris van Landbouw: ‘Ondernemers die hun bedrijf willen doorgeven aan de volgende generatie, dat is pas echte duurzaamheid. Man, man, man, wat worden er mooie stallen gebouwd in het land.’ (Bv)

Harry Schuiling, directeur Semex: ‘Als de vruchtbaarheid van de koeien bij onze afnemers verbetert, kunnen wij inderdaad minder doses sperma afleveren. Maar wij willen dan ook niet alleen een product bieden, maar ook de oplossing van een eventueel vruchtbaarheidsprobleem. Wij willen samenwerken met de veehouder aan het verbeteren van de veestapel.’ (Mm)

Nathalie Baartman, cabaretière:

Walter Liebregts, importeur genetisch materiaal: ‘Ik durf de stelling aan dat de boer en zijn bedrijf de laatste tien jaar sterk verbeterd zijn. Wat niet beter werd is de koe, dat wil zeggen de zuivere holsteinkoe. Hoe komt dit? Inteelt!’ (Kc)

Alexander van Rouwendaal, directeur Vecozuivel: ‘Dat de Nederlandse zuivel internationaal zo hoog aangeschreven staat, is vooral te danken aan het vakmanschap

het imago aan van de universiteit zelf, maar het holt ook de positie uit van de WUR in het Nederlands debat over de agrosector.’ (NO)

Jan Nieuwenhuizen, melkveehouder te Zevenhoven: ‘Sommigen denken bij genomic selection nog te vaak aan manipulatie. We moeten het daarom goed blijven uitleggen. Met genomic selection weet je gewoon vier tot vijf jaar eerder wat de eigenschappen zijn van een dier.’ (CM)

‘Ik kom uit Twente. Tegenwoordig ben ik een Tukker aan zee. Dat slaat ook nergens op. Ik moet bomen om me heen hebben en zeker dagelijks een koe. We lijken wel een bepaalde diersoort. Beesten die niet kunnen wennen aan een andere habitat. De grond moet goed en bekend zijn, anders aarden we niet.’ (Tl)

Coen Hagoort, melkveehouder zonder eigen opfok te Waarder:

Albert Jan Maat, voorzitter LTO Nederland:

Cees Veerman, voormalig minister van Landbouw:

‘Elke uitspraak van voorzitter Aalt Dijkhuizen van WUR over het Nederlandse AGR, waarin innovatie, duurzaamheid en efficiëntie hand in hand gaan, wordt ogenblikkelijk onder vuur genomen door Wageningse hoogleraren. Dat tast niet alleen

‘Aangekochte oudere koeien bleken geen succes. Die hebben heimwee, komen in een nieuw koppel, ander voer. Vaarzen passen zich makkelijker aan. Die accepteren dat ze onder aan de rangorde staan.’ (Bo)

‘Voor de plantaardige sectoren en de melkveehouderij in Nederland is zeker toekomst. Mensen moeten koeien blijven zien in het landschap. Dat dit wat kost, mag de burger best weten.’ (Bv)

Bronnen: NRC weekend (Nw), Boerderij weekend (Bw), K&L courant (Kc), Melkvee magazine (Mm), Boerderij vandaag (Bv), Twentelife (Tl), Nieuwe Oogst (NO), Vrij Nederland (VN), CRV Magazine (CM), Boerderij (Bo) V E E T E E LT

VX14_keuring Bathmen en bloempjes.indd 55

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 11:30

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL EN ZAAGSEL LAVA3 MIX Voor al uw showartikelen en meer! Een greep uit ons assortiment: • Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

DUNDEE, de nieuwe

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Brown Swiss topper! Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w.xs i re s . c om in f o @xs i re s . c om

www.dairystars.com

Uw beste advertentiesite!

HANS HURKMANS ET-SPECIALIST

- Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie - Optimalisatie melkstal/melkrobot (meten tijdens melken)

ndd 1

J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

14 sep1_koeriertjes2013.indd 56

Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

MAYO-MATRAS De eenvoudigste, meest comfortabele en goedkoopste koematras Bel: René: +31(0)651692890 Gerrit: +31(0)651272470 Bekijk de informatiefilm en referentieadressen op: www.koematras.eu

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

GOLDEN DREAMS Goldwyn x Durham aAa 234 volle broer van o.a. Atwood

ERKENDE ET-TEAMS

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275 Uier 121 Benen 107 Totaal exterieur 120

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij:

SEPTEMBER

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,55

Aanbod direct van uw collega. Tom Schonenberg 06-51979380

Info en opgave donoren 06-38919783 • 0492-340920 www.HurkmansET.nl

V E E T E E LT

Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

MODUULBOUW BV

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

moeder Dundee

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel

• Goede hellende kruisvorm • Super ﬁtness-kenmerken • De beste exterieurstier ter wereld? Veecom zag een geweldige groep dochters tĳdens de voorjaarsreis Prĳs € 25,00 actie 10 + 1

VEECOM

31-05-2012 13:53:24

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

2013

10-09-13 12:04

bben voor toepassing ed Ingredients BV

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

FOKVEEVEILING goedkoop microbieel eiwit Lingen • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten

verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten Dinsdag 24 september • bespaart op de voerkosten Aanvang: 10.00 uur

tra.com

.com

bben voor toepassing ed Ingredients BV

mtra.com

bben voor toepassing .com ed Ingredients BV

203 afgekalfde vaarzen, 49 stuks jongvee, 53 mestkalveren

tra.com

m.com

ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

Bernd Emme, www.speerstra.com tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

ERKENDE ET-TEAMS

dierenarts tel.: 0344-682727 wNu met e DE CROB embryotransferbshop! fax: 0344-682288

FOKVEEVEILING ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 7 stuks jongvee.

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

www.dekstieren.nl

+€100,– per koe per jaar

GOED

Stikstof/opslag containers voor runder- of paardensperma

BETER Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

V.O.F. V.S.E. ADVOKAAT

www.dairystars.com

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma. Tom Schonenberg 06-51979380

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur

• Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidsUW LEVERANCIER kenmerken VAN: • Internationale stiervaders RUNDERSPERMA voor • Internationale koefamilies alle bedrijfstypes • Top exterieur

www.wennemars.nl Tel.: +31 (0) EN 529 BERT 470 999 FREEK LOK SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Cloppenburg

BEST

TELEFOON (0031) 0183-589109 FAX (0031) 0183-589129 GSM JAN (0031) 06-53884044 GSM AMEL (0031) 06-50925240 E-MAIL: INFO@JADVOKAAT.NL

NIET BosOMDAT rubber, dé rubberspecialist ALLE MENGERS voor koe- en jongveematrassen. Al jaren een begrip! HETZELFDE ZIJN Vijf jaar 100% garantie. 0224-57 14 68 Voor Tel. afspraak en informatie: www.bosrubber.nl

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2013_08_Koeriertje_Veeteelt 13 www.embryosale.com

wws Apple Red Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij KHW Regiment Apple EX-95, moeder van problemen (geschillen) Apple Red veroorzaakt door de melkinstallatie • Super gehaltes: - Optimalisatie +0.47% vet en melkstal/melkrobot +0.25% eiwit (meten tijdens melken) (Johan) Grolleman •J.A. 111 totaal 038-4606033 / 06-45312042 exterieur www.melkwinningja.nl

• Pinkenstier

Sperma bestellen:

0513 672 200 Te koop:

woensdag 27 maart inwww.wwsires.nl de IJsselhallen te Zwolle Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50 V E E T E E LT

V E E T E E LT

14 sep1_koeriertjes2013.indd 57

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

S E P T E MB E R

M A A RT

2 0 1 3

10-09-13 14:57

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

G O E D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

MET SPOED GEVRAAGD:

DRINGEND GEVRAAGD EN AANGEBODEN

- KOOPMELK - LEASEMELK

GEVRAAGD

- CONSUMENTENQUOTUM

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

• KOOP- EN LEASEMELK

• PSEUDO-VERLEASERS • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL:

TEN WESTEN VAN ZWOLLE-STEENWIJK EN OMGEVING OMMEN-HARDENBERG EN HARDENBERG-GRAMSBERGEN

AANGEBODEN:

ZUIDERSMA Agro BV

Info kantoor Leek bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA MARIËNVELDE CA 4 HA • MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA

Aanbod: leasemelk: Diverse partĳen Gevraagd: koopmelk/leasemelk 2013/2014

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN, DIVERSE PLAATSEN VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

www.zuidersma.nl

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

Tel: 0528 39 11 11 info@interfarms.nl

Duitsland, Brandenburg: zeer royaal gemengd bedrijf Uniek akkerbouw– en melkvee bedrijf. Ca. 1150 ha. bouwland en 400 ha. grasland. Zeer goed verkaveld. Grasland in één blok. Inclusief o.a. gebouwen, vee, quotum, machines. Vraagprijs € 6.000.000 Objectnr.3408 Bel voor meer informatie en de mogelijkheden.

www.interfarms.nl

Wij feliciteren:

te Heusden - Fam. van Berlo IJsselstein - Fam. Peek te te Buren - Fam. De Jong

p van hun met de aankoo er Onieuwe EC vlo

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE! BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806 EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

V E E T E E LT

VX14_58AOG.indd 58

SEPTEMBER

2013

10-09-13 15:53

B O E R E N G E LU K

H E T

G E L U K S M O M E N T M A R K

VA N

Z O M E R

Met zelfgefokt vee naar keuring ‘Het hele jaar zie ik uit naar onze deelname aan keuringen zoals de fokveedag in Vriezenveen en de Wintershow Twente. Maanden voor de show kĳk ik al welke koeien ik mee zou kunnen nemen. En dan, enkele weken voor de keuring, begint natuurlĳk het trainen, wassen en scheren. Ik heb er graag een paar weken drukte voor over om zo’n mooie dag op de show te hebben. Het scheren en wassen van een mooie zelfgefokte koe verveelt nooit en doe ik liever dan op de bank voor de tv hangen. Daarnaast komen er regelmatig kameraden langs als ze me bezig zien met de voorbereidingen. Dat zĳn ook liefhebbers en na aﬂoop drinken we gezellig een biertje.’ ‘Het mooiste van een keuring is natuurlĳk het winnen van prĳzen, maar ik kan er ook enorm van genieten als ’s morgens alle koeien gewassen en met een volle uier aan de balie staan te vreten. Dat beeld is geweldig, vooral als het zelfgefokte koeien zĳn.’ Mark Zomer (24) melkt 60 koeien in Westerhaar-Vriezenveensewĳk

V E E T E E LT

VX14_boerengeluk.indd 59

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 10:54

V O ER

V O O R

B O E R

Leverbot anders bestrijden

In acht seconden zijn voederwaarden zoals droge stof, vem, zetmeel en NDF bekend

Razendsnelle mobiele voederwaardebepaling Zaaizaadveredelaar Limagrain heeft een mobiel laboratorium ontwikkeld dat in acht seconden een voederwaardebepaling kan uitvoeren. De bepaling gebeurt via NIRS (nabijinfrarood-lichtbundel) die ook door laboratoria als BLGG AgroXpertus wordt gebruikt. ‘Bij NIRS hangt de betrouwbaarheid af van ijklijnen. Met 30.000 monsters per jaar heeft Limagrain een enorme database voor een betrouwbare bepaling’, stelt Jos Groot Koerkamp, commercieel manager veehouderij bij Limagrain. Het mobiele lab is op dit moment geschikt voor de voederwaardebepaling van verse en geconserveerde mais en gras. In acht seconden zijn voederwaarden zoals droge stof, vem, zetmeel, NDF, ruw eiwit en ADL bekend. De reden om het mobiele laboratorium voor praktijktoepassingen te ontwikkelen, is volgens Groot Koerkamp dat Limagrain zich breed wil inzetten voor kwaliteitsverbetering van ruwvoer. ‘En daar hoort naast goede genetica ook bewustwording bij. Met deze techniek is op ieder moment van oogst tot voeren de kwaliteit te bepalen, waardoor er nog beter ingespeeld kan worden op ruwvoerplanning en rantsoensamenstelling.’ Het mobiele lab krijgt een belangrijke Europese rol in Limagrains productondersteuning, maar het is niet de bedoeling van Limagrain om een commerciële activiteit van de mobiele ruwvoerbepaling te gaan maken. ‘Maar vanuit voerleveranciers, mechanisatiebedrijven en servicelaboratoria is er al wel interesse getoond in de technologie.’

Regelmatig klinische mastitis op Vlaamse melkveebedrijven Op een Vlaams melkveebedrijf met 50 melkgevende koeien komen jaarlijks 22 gevallen van klinische mastitis voor. Dat blijkt uit een lopend onderzoek van het M-team van de Universiteit van Gent. Het M-team volgt op 51 willekeurig gekozen Vlaamse melkveebedrijven de aanwezigheid van mastitis. De meeste klinische uierontstekingen verlopen mild en blijven beperkt tot de aanwezigheid van vlokken in de melk. Volgens het M-team vormen de gevallen van klinische mastitis waarbij de hulp ingeroepen wordt van de dierenarts, daarom slechts het topje van de ijsberg.

V E E T E E LT

VX14_vvb.indd 60

SEPTEMBER

Er start deze winter een nieuw netwerk om op zoek te gaan naar alternatieve bestrijdingsmethoden van leverbot. Op dit moment zijn leverbotmiddelen niet toepasbaar bij lacterende koeien omdat de residuen van het medicijn in melk aantoonbaar zijn. Daarnaast neemt de ziektedruk toe door steeds hogere waterniveaus in veenweidegebieden en een maatschappelijke druk om medicijngebruik te matigen. Netwerkbegeleiders Frans den Hartogh en Bart van der Hoog, beiden adviseur bij PPP-Agro, zeggen vooral aan te sturen op het benutten van al beschikbare kennis, bijvoorbeeld uit de schapen- en geitenhouderij. Den Hartogh: ‘In Nieuw-Zeeland schijnt al een bruikbaar middel te bestaan, maar we kijken ook naar oplossingen in de bedrijfsvoering. Denk aan maatregelen op perceelsniveau, zoals extra maaien.’ Het netwerk duurt anderhalf jaar en begint deze winter met een nulmeting. Volgens Den Hartogh zijn er inmiddels vijftien aanmeldingen binnen.

Kaasproducent A-ware heeft honderd miljoen kilo melk binnen De nieuwe kaasproducent A-ware heeft de honderd miljoen kilo melk die ze via eigen leveranciers wil betrekken, vastgelegd. A-ware meldt op zijn website dat de gesprekken voorspoedig zijn verlopen en in een afrondende fase zitten. De afstand van het melkveebedrijf tot de fabriek in Heerenveen was een belangrijk criterium voor A-ware. Het bedrijf zegt verrast te zijn door de grote belangstelling. Voor melkveehouders die zich nu nog aanmelden, hanteert A-ware een wachtlijst.

Meer dracht met Alphahuls Er komt een nieuwe inseminatiehuls op de markt waarmee volgens voorlopige cijfers één tot twee procent meer kans is op dracht. De ronde, dichte kop van de ‘Alphahuls’ reduceert de kans op beschadigingen (bloed is dodelijk voor sperma). Het sperma verlaat de huls via twee openingen in de zijkant. Dit heeft als voordeel dat het sperma zich beter verdeelt in de baarmoederhals en evenrediger richting de beide baarmoederhoornen kan bewegen. ‘De ronde kop zorgt er ook voor dat het makkelijker insemineert, je blijft minder snel ergens in steken. Verder is de huls van binnen zo gevormd dat het rietje beter aansluit, waardoor er minder sperma weglekt’, vertelt Jaring Hiemstra, mede-eigenaar van ki-vereniging Reproplus. De ki stapt als eerste in Nederland volledig over op de nieuwe huls. De huls kost het dubbele van de conventionele huls, maar dat is met een extra dracht volgens Hiemstra snel terugverdiend. ‘Ik verwacht dat de huls in Nederland binnen een jaar algemeen gebruikt wordt.’

2013

10-09-13 16:50

Vreettĳd in beeld met sensor Een halsband die zowel tocht als vreetactiviteit in beeld brengt: automatiseringsbedrĳf Nedap heeft met de Smarttag Hals een nieuwe sensor ontwikkeld die afwĳkend gedrag snel in beeld brengt. Volgens Geertje Verschuren, woordvoerder van Nedap, is deze sensor uniek. ‘Het voordeel van vreetmonitoring is dat je in een vroeger stadium ontdekt dat er iets mis is met een individuele koe dan wanneer je het herkauwgedrag meet.’ De Smarttag Hals, zoals de sensor heet, is een halsband met een sensor die onder meer meet hoeveel tĳd per dag de koe ruwvoer opneemt of graast. Afwĳkingen geven aan dat nadere controle van het dier nodig is. Door de specifieke vorm van de halsband blĳft de sensor netjes op zĳn plek, aldus Nedap. De halsband correspondeert met het basisstation dat Nedap al op de markt bracht voor tochtdetectie met pootsensoren. De kosten van dat basisstation (infrastructuur) zĳn ongeveer 3750 euro, exclusief btw en montage. De halsbanden kosten tussen de 80 en 90 euro, afhankelĳk van de uitvoering (met of zonder identificatietechnologie). Dit is vergelĳkbaar met de pootsensoren van Nedap.

Veeteeltforum-leden op studiereis in Noord-Amerika Acht Veeteeltforum-leden zĳn begin september op het vliegtuig gestapt om hun collega’s in Canada en de Verenigde Staten te bezoeken. Het achttal wilde wel eens met eigen ogen zien hoe Veeteeltforum-leden in Noord-Amerika hun koeien houden. Via de website www.veeteeltforum.nl zĳn afgelopen jaren veel discussies gevoerd over tal van melkveehouderĳonderwerpen. Daarin bleken de buitenlandse ervaringen dikwĳls flink te verschillen van de ervaringen in Nederland. De reis voert langs grote bedrĳven van emigranten met veel medewerkers, maar ook zĳn er bezoeken gepland aan minder grote bedrĳven die werken met melkrobots. Wie de belevenissen in woord en vooral in beeld wil zien, kan kĳken op www.veeteeltforum.nl/community/overseasVTF week 2013

Lely lanceert app voor besturing melkrobot

Lely introduceert mobiele versie T4C Inherd Het bedrĳfsmanagementsysteem van Lely, T4C, kent nu ook een mobiele toepassing: T4C Inherd. Zoals de naam al zegt, is de toepassing voor smartphones bruikbaar tussen de koeien. Het grote voordeel van de mobiele toepassing is het beschikbaar hebben en invoeren van de data in de stal, aldus Jan Dirk van Mourik van Lely. ‘De veehouder kan van het kantoor weer terug de stal in.’ T4C Inherd bestaat uit acht verschillende apps ofwel tools die communiceren met het programma op de pc, dat het skelet is van het systeem. Het dagelĳkse werk met T4C kan worden gedaan met de smartphone, de pc is alleen nog nodig voor de meer strategische werkzaamheden. Het systeem is getest op meer dan honderd bedrĳven. Een van de testers was veehouder Mathé van den Bosch. ‘De doos met nieuwe oormerken staat niet meer naast de pc, maar naast de eenlingboxen, waar ze nodig zĳn. Dat kan omdat ik de data altĳd kan invoeren, waar ik ook ben.’ De apps zĳn te downloaden in de App Store en op Google Play. Een deel van de apps is gratis, een deel is betaald, waarbĳ de duurste app 3,99 euro per maand kost. In België komt het systeem vanaf november beschikbaar. De toepassing werkt alleen samen met T4C, het robotmanagementsysteem van Lely.

Stal klaar, tĳd voor open dag Bĳ Jan Teade en Lydia Kooistra is de stalbouw succesvol tot een einde gekomen. ‘Met de nieuwe stal is een grote wens in vervulling gegaan’, zo lieten de Friese melkveehouders op de uitnodiging voor de open dag zetten. Daarnaast betekent de bouwfinish ook grote rust. In een nieuwe blog op de site van Melkweg 2020 blikt Kooistra terug op de bouwperiode. ‘Bouwen is mĳn ding niet en na dit jaar nog steeds niet’, concludeert Kooistra. De bouw

heeft in totaal bĳna een jaar geduurd, maar over het uiteindelĳke resultaat heerst tevredenheid. Met gezonde spanning kĳken Jan Teade en Lydia nu uit naar de opstart van de robot. Maar eerst krĳgt het grote publiek te zien wat er in het afgelopen jaar allemaal is gerealiseerd tĳdens de open dag op vrĳdag 13 september. Iedereen is welkom van 10.00 tot 16.00 uur aan de Master Wybrensdyk 6 in Eagum. Kĳk op melkweg2020.nl

V E E T E E LT

VX14_vvb.indd 61

S E P T E M B E R

2 0 1 3

10-09-13 16:50

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

17 september Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) 18 september 19 september Open dag KI Kampen te Genemuiden (Ov.) 20 september Midsummer Dairy Show te Schijndel (N.Br.) 21 september Fokveedag te Oudenaarde (O.Vl.) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) 24 september 25 september Fokveedag te Workum (Fr.) 28 september Fokveedag Oost-Gelderland te Eibergen (Gld.) World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) 1-5 oktober Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) 1 oktober 5 oktober Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) 9 oktober Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) 9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) 10 oktober Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) 15 oktober Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) 16 oktober Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.) 23 oktober Veekeuring Fryslân te Oenkerk (Fr.) 24 oktober RUW-show te Hamm (Duitsland) 24 oktober 25-26 oktober Italiaanse nationale show te Cremona (Italië) 29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) 1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) 26-29 november Landbouw Vakbeurs te Assen (Dr.) Agribex te Brussel (België) 3-8 december 6 december Nationale prijskamp melkvee te Brussel (België) Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) 6 december HHH-show te Zwolle (Ov.) 7 december 17-19 december Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Venray (L.)

2014

Ned er lan d Agrifirm Feed.....................64 AI Total..............................14 Akzo Nobel........................53 Alta.....................................6 Boehringer Ingelheim.........19 Bosch Beton.........................2 BUC Holland......................13 CRV.....32, 33, 34, 35, 45, 53 De Heus............................63 Elanco................................44 Gantvoort, ’t......................58 Heemskerk..................38, 48 Interfarms..........................58 Kampen, KI........................24 Lely.....................................2 Limagrain..........................22 MBS Beton........................38

MSD....................................4 Nedap...............................48 Orffa.................................13 Quotum ABC.....................58 Ruma-VSM........................38 Spinder..............................44 Strooiselbedrijf Sinnige.......44 VDK..................................13 Veld-V-Beton.....................58 Vervaeke...........................38 Visscher Holland................13 WWS...................................3 Zuidersma..........................58 Bijsluiter: DeLaval

VOORUITBLIK

J o n g veeo p f o k en klau wen September 2 (26 september) – Mechanische ventilatie en het aanzuren van melk zijn de onderwerpen die aan bod komen in de special jongveeopfok. De rubriek markt staat in het teken van grond en in het tweede septembernummer gaat ook een artikelenreeks over klauwaandoeningen van start.

10 januari Highlightsale te Hamm (Duitsland) 16-19 januari Swiss Expo te Lausanne (Zwitserland) Osnabrücker Schwarzbunttage te Osnabrück 25 januari (Duitsland) 22 februari-2 maart SIA te Parijs (Frankrijk) 26-27 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland) 11-12 maart Excellentschau te Leer (Duitsland) 27-28 juni NRM te Zwolle (Ov.) 11-14 november EuroTier te Hannover (Duitsland)

Mp r en b ed r ijf so n t wikkel i ng Oktober 1 (10 oktober) – De mpr-statistieken vormen een mooi moment om conclusies te trekken over het afgelopen melkjaar. Hoe staat het bijvoorbeeld met de gemiddelde levensproductie bij afvoer? In de special staat het onderwerp bedrijfsontwikkeling centraal.

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

w w w. veeteelt. n l 62

V E E T E E LT

VX14_agenda vooruitblik.indd 62

SEPTEMBER

2013

10-09-13 15:56

een gezonde start

met het Kaliber® Jongvee Plan

Het Kaliber ® Jongvee Plan is een uitgebalanceerd jongvee-opfokprogramma voor een gezonde start bĳ de ontwikkeling van uw kalveren. Het programma zorgt uiteindelĳk voor DUURZAME MELKKOEIEN met een HOGERE LEVENS PRODUCTIE. En dat is weer goed voor uw rendement! Wilt u ook een optimale start voor uw kalveren? Neem dan contact op met één van onze specialisten of kĳk op WWW.DE-HEUS.NL

WWW.DE-HEUS.NL dhv13010_marketing_kaliber_veeteelt_210x297.indd 1 VX14_p63.indd 63

06-09-13 16:41 09-09-13 15:38

100-dagenaanpak

100 365

365 dagen resultaat De 100 dagen rond het afkalven zijn cruciaal voor elke koe: droogstand, afkalven en opstarten. In die periode legt u de basis voor het hele jaar. De 100-dagenaanpak is 365 dagen: > gezonde koeien > goede productie > gemakkelijk werken Meer weten? Bel Agrifirm Feed, sector Rundveehouderij, (088) 488 10 12 of kijk op www.100-dagenaanpak.com

AgrF_adv_A4_100dagen.indd 1 VX14_p64.indd 64

19-04-11 10:52 09-09-13 15:40