Veeteelt mei 1 2017 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

M E I 1 2017

Waar gaat het heen met het

fosfaatreductieplan? Veehouder zet met succes mes in kostprijs, maar de rek is eruit

Braziliaanse kolonie Castrolanda groeit naar 125.000 ha

Lean management in melkveesector is vooral slimmer organiseren

ME E R NIEUWS OP WWW.VEETEELT.NL

XA08_cover.indd 2

05-05-17 15:46

DENKAMILK ROYAL Zeer smakelijk en hoge jeugdgroei

DENKAMILK ROYAL • Hoog aandeel (30% of 50%) magere melkpoeder • Luxe kalvermelk, uitstekende jeugdgroei • Goede overgang biest melkpoeder • Zoete geur en zeer smakelijk

‘Met Denkamilk melkpoeders legt u de

• Geschikt voor alle voersystemen

basis voor een optimale kalveropfok.’ WWW.DENKAVIT.COM

XA08_p02.indd 26

03-05-17 15:11

INHOUD RUBRIEK E N

5 10 18 19 23 27 35 36 48 50

Van de redactie Fokkerijnieuws Koeienbloempjes Van Adinkerke naar Aduard: ijsjes en Boer’nbikebrunch De visie van Ben Apeldoorn Boerentrots: weidevogels CRV-nieuws Prestaties in beeld/CRV-nieuws Vlaanderen Managementnieuws Agenda

hoofdartikel kritieke melkprijs

HOOFDA RT IK E L

6 Melkveehouder zet met succes mes in de kosten, maar de rek is eruit REPORTAG E S

12 Hoge bedrijfsdoelen voor Dairy Academy in Oenkerk 40 In 65 jaar groeide Braziliaanse coöperatie van 5.000 naar 125.000 hectare FOSFAAT RE DU C T IE PL A N

20 Uitspraak rechter zorgt voor veel onrust over fosfaatreductieplan VOEDIN G

6 update fosfaatreductieplan

special personeel

24 Toename aantal koeien per bedrijf vraagt ook om extra voeropslag KEURIN G

26 Kampioenen in de kijker: roodbont midden SPECIAL PE RSON E E L

28 Slimmer en met minder verspilling melk produceren via ‘lean management’ VOEDIN G

44 Wekelijkse versgrasdata helpen bij management rondom weidegang

Siemen van Berkum:

Annemarie de Jong:

Frans Borg:

‘In onze ogen is een hoge productie de sleutel om efficiënt te melken’

‘Ons streven is om qua saldo tot de beste 5% van Nederland te behoren’

‘Het beeld dat Braziliaanse boeren regenwouden vernietigen, is echt onzin’

40 veeteelt MEI 1 2017

XA08_inhoud.indd 3

09-05-17 14:16

Diamond V is a cow’s best friend

Economisch-wetenschappelijk onderzoek toont aan:

Dìt is uw beste investering in vertering ◆ ◆

Uw saldo: hogere netto opbrengst per koe Bijkomende voordelen: ◆ Gunstig effect op kringloopwijzer ◆ Minder verlies als gevolg van hittestress Informeer bij uw voerleverancier naar de voordelen van Diamond V of bezoek onze website www.speerstra.com

Hogere voerefficiëntie (met name ruwvoervertering) Gezondere koeien (met name pensgezondheid)

T +31 (0)514 569 001 | E mail@speerstra.com | I www.speerstra.com

veeteelt MEI 1 2017

XA08_p04.indd 4

03-05-17 14:59

p en kop op en!

VAN DE REDACTIE

Wie stapt er nog meer uit het fosfaatreductieplan? Zeven maanden schetsen, schaven en schrappen. Vanaf het moment dat staatssecretaris Van Dam vorig jaar oktober het fosfaatrechtenstelsel uitstelde tot 2018 is er eigenlijk continu gewerkt aan een plan dat ervoor moest zorgen dat de Nederlandse melkveehouderij onder het zogenoemde fosfaatplafond zou komen. Wie op pagina 20, 21 en 22 de tijdlijn van dit fosfaatreductieplan bekijkt, ziet dat het nog altijd niet af is, maar dat het spel waarvoor het plan geldt, al enkele maanden gespeeld wordt. En daar wringt de schoen. Vooral omdat het spel hard gespeeld wordt. De boetes voor elke gve die er per maand te veel is, zijn niet mis, waardoor er al veel dieren naar de slachthuizen zijn afgevoerd. De dwingende maatregelen hebben duidelijk effect. In het eerste kwartaal van 2017 zijn er al 90.000 dieren minder dan eind 2016 en is er 4,5 miljoen kg fosfaat gereduceerd. Dat het terugdringen van het aantal koeien hard gaat, heeft zelfs beleidsmakers in Brussel verrast. Niet voor niets roepen daarom Kees Romijn van LTO en FrieslandCampina-voorzitter Frans Keurentjes op tot saamhorigheid, omdat het einddoel in zicht is: twee derde van

de beoogde te reduceren kilo’s fosfaat is inmiddels bereikt. Maar ja, er zijn nu wel 52 melkveehouders die door de rechter vrijgesteld worden van deelname aan het fosfaatreductieplan. En eerder waren dat ook al de vleesveehouders. En veehouders met zeldzame huisdierrassen. En daarvoor al werden grondgebonden bedrijven ontzien in de extra korting. Welke groep veehouders volgt? Toegegeven, de advocaten hadden zorgvuldig werk geleverd en 52 veehouders geselecteerd bij wie het fosfaatreductieplan wel heel schrijnende situaties veroorzaakte. Er was bewijslast genoeg dat deze ondernemers aan alle regels hadden voldaan en dat de referentiedatum van 2 juli 2015 wel heel erg ongelukkig was gekozen. Maar het zal niet bij 52 veehouders blijven. De groep ‘knelgevallen’ is naar verwachting enkele honderden veehouders groot. Dat maakt dat het aantal veehouders dat de lasten moet dragen, weer slinkt. En dat is wrang, omdat heel de sector wel belang heeft bij het slagen van het plan. Alleen, er lijkt geen alternatief plan voorhanden zo halverwege de wedstrijd. Maar een sterk optreden is het alsmaar aanpassen van de spelregels allerminst.

JAAP VAN DER KNAAP HOOFDREDACTEUR

veeteelt MEI 1 2017

XA08_van de redactie.indd 5

09-05-17 16:41

HOOFDARTIKEL KRITIEKE MELKPRIJS

De kritieke melkprijs daalde sinds 2014 met 6 euro per 100 kg melk. Onder druk van lage melkprijzen wisten veel bedrijven fors te snijden in de kosten. Met een hogere melkprijs is de verleiding groot om dat geld weer uit te geven. Is het mogelijk om die trend van ‘kostprijs volgt opbrengstprijs’ te doorbreken? En komen DOC-bedrijven door een extra lage melkprijs sterker uit de crisis? TEKST TIJMEN VAN ZESSEN

Melkveehouder zet m in de kosten, maar d E

en doorsnee melkveebedrĳf realiseerde in 2016 een financieel tekort van 14.000 euro. De kritieke melkprĳs kwam uit op 32,72 euro per 100 kilo melk, terwĳl de werkelĳk ontvangen melkprĳs uiteindelĳk bleef steken op 31,06 euro per 100 kilo melk. De kritieke melkprĳs is de prĳs waarbĳ veehouders aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen, inclusief aflossingen, vervangingsinvesteringen en privé-uitgaven. De cĳfers komen uit de jaarlĳkse rapportage Cĳfers die Spreken, van Alfa Accountants en Adviseurs. Een tekort is voor elke ondernemer vervelend, maar er klinken ook geluiden dat het leed achteraf gezien wel meevalt; de melkprĳs herstelde in de tweede helft van het jaar fors en een tekort van 1,5 cent per kilo melk valt normaal gesproken in te calculeren. ‘Gemiddeld genomen is dat waar, maar er zĳn tussen

bedrĳven wel veel verschillen’, reageert Jan Kappers, adviseur bĳ Alfa. ‘Op de eerste plaats zit er al 5 cent verschil tussen de melkprĳzen die melkafnemers uitbetalen. Nog eens 5 cent per kilo melk valt er te winnen door het bedrĳf slim te organiseren. Een verschil van 10 cent tussen twee vergelĳkbare melkveebedrĳven is dus niet ondenkbaar.’

Uitgaven dalen 8 euro per 100 kg melk In Cĳfers die Spreken maakt Alfa een analyse van de kritieke melkprĳs. Het valt op dat het kengetal sinds 2014 met 6 euro per 100 kilo melk is gedaald (zie figuur 1 op pagina 8). In werkelĳkheid daalden de uitgaven zelfs met ruim 8 euro per 100 kilo melk. Omdat de overige opbrengsten en opbrengsten uit omzet en aanwas samen 2 euro daalden, is de nettodaling van de kritieke melkprĳs uitgekomen op

veeteelt MEI 1 2017

XA08_hoofdartikel.indd 6

09-05-17 16:36

met succes mes

r de rek is eruit 6 euro. Een lagere rente en lagere grondstofprĳzen voor kracht- en ruwvoer waren meevallers die melkveehouders ‘cadeau’ kregen vanuit de markt. Ook de weggevallen kosten voor leasemelk (1,76 euro) waren snel verdiend. Interessanter is de vraag welk deel van de kostprĳsdaling te danken valt aan sterk ondernemerschap. Volgens Kappers is grofweg een derde deel van de dalende kostprĳs te danken aan prĳseffecten, de rest hing samen met keuzes in de bedrĳfsvoering. De productie per koe steeg vorig jaar bĳvoorbeeld met 300 kilo melk naar 8500 kilo per jaar. Deze liters verdunnen de (vaste) kosten over een grotere melkplas. Vervangingsinvesteringen en onderhoud werden waar mogelĳk uitgesteld. Er werd meer werk zelf opgepakt en minder uitbesteed aan de loonwerker. Als de loonwerker toch werd ingeschakeld, ging dat zakelĳker, met prĳsafspraken. Veehouders be-

spaarden ook op graslandvernieuwing en andere teeltkosten; kosten voor zaaizaad daalden bĳvoorbeeld 0,13 euro en de totale teeltkosten daalden met een halve euro per 100 kilo melk. Ten slotte onttrok de gemiddelde veehouder ook privé minder aan het bedrĳf: een besparing van 4000 euro.

Rationeel beslissen De samenhang tussen melkprĳs en kritieke melkprĳs in figuur 1 is onmiskenbaar; in goede jaren is het nu eenmaal verleidelĳk om de centen uit te geven. Maar stel nu dat het lukt om dat lage kostenniveau vast te houden, om die trend te doorbreken. Dan is een veehouder toch spekkoper als de melkprĳs stĳgt? Jelle Zĳlstra, melkveehouderĳ-econoom aan de Wageningen Universiteit, is het daarmee eens: ‘Veehouders die rationeel beslissen en verant-

veeteelt MEI 1 2017

XA08_hoofdartikel.indd 7

09-05-17 16:37

HOOFDARTIKEL KRITIEKE MELKPRIJS

‘Verder uitknijpen kan niet meer’ De samenhang tussen melkprĳs en kritieke melkprĳs maakt het interessant om te zien of melkveehouders met een extra lage melkprĳs ook de kritieke melkprĳs verder kunnen terugschroeven. Het ligt voor de hand dat leveranciers aan DOC – de fabriek die nu meerdere jaren de laagste melkprĳs uitbetaalt – de laagste kritieke melkprĳs verwezenlĳken. Zĳn dit de sterkere ondernemers? Komen deze bedrĳven sterker uit de crisis? Alfa zette voor Veeteelt de 25 procent bedrĳven met de laagste melkprĳs op een rĳ. In tabel 1 blĳkt duidelĳk dat deze groep nog verder snĳdt in de kosten. Gemiddeld is de kritieke melkprĳs 1,3 tot 1,4 euro per 100 kilo melk lager. Echter, het verschil in melkprĳs komt uit op meer dan 3 euro; per saldo komt het tekort op deze bedrĳven dus 2 euro negatiever uit. Volgens Zĳlstra ligt dat ook wel voor de hand. ‘Het is een schrĳnend verhaal, dit toont aan dat verder uitknĳpen op enig moment niet meer kan.’ Snĳden in de kosten blĳkt niet altĳd een kracht van de

melkopbrengst

kritieke melkopbrengst

marge

45 40 35 euro/100 kg melk

woord geld uitgeven, zĳn in staat de kosten ook bĳ hoge melkprĳzen in bedwang te houden. Zeker op grotere bedrĳven zitten ondernemers erbovenop; zĳ berekenen vaker of het geld dat ze uitgeven ook iets oplevert.’ Tegelĳkertĳd weet Zĳlstra dat de praktĳk vaak weerbarstig is. Minder geld uitgeven is makkelĳker gezegd dan gedaan. De melkvee-econoom bestudeerde de analyse van Alfa en komt tot de slotsom dat de 6 euro lagere kritieke melkprĳs slechts voor een klein deel structureel kan zĳn. ‘Vervangingsinvesteringen kun je niet blĳven uitstellen en dat geldt ook voor onderhoud. Hooguit 2 euro per 100 kilo melk is houdbaar op de langere termĳn. Met sterk ondernemerschap is wat te verdienen door te besparen op loonwerk, onderhoud en algemene kosten. Bĳvoorbeeld door onderhoud en loonwerk scherper te laten aanbesteden.’

30 25 20 15 10 5 0 -5

2009 2010

2011

2013 2014 2015 2015 2016 jaar

Figuur 1 – Ontwikkeling melkopbrengst, kritieke melkopbrengst en marge sinds 2009 (bron: Alfa)

sector, soms is het simpelweg ook de tering naar de nering zetten. ‘Wĳ noemen dat de veerkracht van de sector’, stelt Marĳn Dekkers, sectorspecialist melkveehouderĳ bĳ Rabobank. ‘Als het moet, dan kan er veel. Kĳk maar naar de melkveehouderĳ in het Verenigd Koninkrĳk, waar een traditioneel lage kostprĳs is ontstaan door een langdurig lage melkprĳs. Iedereen kan een keer een jaar de trekker geen beurt geven, of een seizoen het schilderwerk overslaan. Maar dat betekent niet dat we in Nederland voor veel minder kunnen melken. Bĳ een melkprĳs die langjarig op het niveau ligt van 2015 en de eerste helft van 2016 gaat het op steeds meer plaatsen kraken.’

Scherpte en koopmanschap Bovendien deelt niet iedereen het gevoel dat 2016 achteraf gezien wel ‘meeviel’ (zie kader Liba). Volgens Dekkers komt dat doordat veel veehouders wachtten op de

Jelle Zijlstra, melkveehouderij-econoom: ‘Wie rationeel beslist en verantwoord geld uitgeeft, is ook bij hoge melkprijzen in staat de kosten in bedwang te houden’

Vlaams adviesbureau Liba over 2016: resultaat net positief, gevoel negatief In Vlaanderen zijn de resultaten op melkveebedrijven in 2016 relatief beter dan het gevoel dat erover bestaat. Dit blijkt op basis van de boekhoudresultaten van de eerste 42 melkveebedrijven die adviesbureau Liba heeft verwerkt. Adviseur Johan Achten geeft aan dat een gemiddeld bedrijf nipt een positief getal aan beschikbare middelen over-

houdt en vorig jaar dus niet inteerde op de liquiditeit. ‘Het gevoel is slechter dan het resultaat, omdat het tekort van 2015 door de lage melkprijs op veel bedrijven niet is ingelopen’, stelt Achten. In 2015 waren de beschikbare middelen onder de streep wel negatief. In Vlaanderen is de kritieke opbrengstprijs voor melk (vergelijkbaar met de kritieke melk-

prijs in Nederland) met 3 euro gedaald naar 28,50 euro per 100 kilo melk. Die daling valt in Vlaanderen dus half zo laag uit als in Nederland. ‘Het kengetal daalde vooral doordat veehouders meer hebben gemolken en de vaste kosten zo over extra liters zijn verdeeld. Ook waren er geen kosten meer voor de lease van melkquotum en voor superheffing.’

veeteelt MEI 1 2017

XA08_hoofdartikel.indd 8

09-05-17 16:37

Melkveehouder Siemen van Berkum: ‘De druk om de kritieke melkprijs te verlagen lag hier extra hoog’ Melkveehouders Siemen en Jan Siemen van Berkum uit Elahuizen wisten de kritieke melkprijs op hun bedrijf de afgelopen twee jaar met 4 cent per kilo melk te reduceren. Niet zozeer door scherp te snijden in de kosten, maar vooral door de melkproductie bijna te verdubbelen. De melkveehouders melken 265 koeien met een gemiddelde productie van 12.500 kilo melk per lactatie. ‘Onze strategie is dure productiemiddelen als grond en gebouwen zo efficiënt mogelijk benutten. Dat betekent veel melk per hectare, per koe, per stalplaats en per arbeidskracht. In onze ogen is dat de sleutel om efficiënt te melken’, vertelt Siemen van Berkum.

Van Berkum bouwde in 2012 een nieuwe stal voor 265 melkkoeien. Inmiddels is die stal gevuld, maar drie jaar geleden telde de veestapel nog 180 koeien. Door een productieverhoging per koe en het volledig bezetten van de stal is de kritieke melkprijs gedaald tot ruim onder de 30 euro per 100 kilo melk. ‘We melken nu 3,4 miljoen kilo per jaar. De strategie om de kosten te verdunnen heeft bij ons gewerkt, maar dat moest ook. De druk om de kritieke melkprijs te verlagen lag hier extra hoog, omdat wij de melk aan DOC leveren. Dat betekent aan het eind van de rit een 6 cent lagere melkprijs dan bij FrieslandCampina. Dat is een hele slok geld.’

nabetaling, het prĳsherstel pas laat in 2016 doorzette en buffers in veel gevallen ontbraken. Toch ziet Dekkers ook de verschillen tussen bedrĳven. Niet alleen door de grote verschillen in melkprĳs: ‘Het verschil in kostprĳs tussen bedrĳven is nog steeds groter dan het verschil in melkprĳzen tussen fabrieken.’ Volgens Dekkers getuigt het van echt ondernemerschap als de veehouder de kritieke melkprĳs in goede jaren niet laat oplopen. Die 6 euro daling sinds 2014 is deels het effect van lagere prĳzen, maar zeker 2 euro schrĳft Dekkers toe aan ondernemerschap. ‘Dat betekent dat je alle uitgaven langs de lat houdt; wat heb ik wel nodig, wat niet? En ik heb het niet over het dichtdraaien van de krachtvoerkraan en de koeien in een te diepe negatieve energiebalans brengen. Ik heb het over scherpte, consistentie en koopmanschap bĳ eigenlĳk alle inkopen en investeringen. Ook voor de lange termĳn.’

Melkveehouders willen te graag Jan Kappers verwacht niet dat het veehouders zo eentwee-drie lukt om de trend van ‘kostprĳs volgt opbrengstprĳs’ te doorbreken. ‘Melkveehouders benaderen een investering nog te veel op betaalbaarheid en te weinig op rendement. Ze willen doorgaans te graag. Het gevolg is een langer dan gewenste terugverdientĳd. Deze ondernemers kopen straks fosfaatrechten die eigenlĳk te duur zĳn. Want we hoeven er niet omheen te draaien: de prĳs van de fosfaatrechten wordt door de kopgroep bepaald.’ Tegelĳkertĳd breekt Kappers wel een lans voor de bedrĳven waar dit jaar de kritieke melkprĳs weer oploopt. ‘Na twee magere jaren zullen veel veehouders ervoor kiezen uitgestelde reparaties en onderhoud te plegen. Dan kunnen wĳ wel met de vinger wĳzen en waarschuwen voor een oplopende kritieke melkprĳs, maar die ondernemer meent op dat moment dat een aantal zaken toch moet gebeuren.’ Jelle Zĳlstra voelt dat spanningsveld ook. Niet elke investering is rationeel te benaderen. Erfverharding aanleggen zal het rendement niet met sprongen vooruithelpen,

melkprijs kritieke melkprijs marge (tekort) melkprijs 25% laagste melkprijsbedrijven kritieke melkprijs 25% laagste melkprijsbedrijven marge (tekort)

2015

2016

33,50 34,35 –0,85 30,28 33,01 –2,73

31,06 32,72 –1,66 27,80 31,32 –3,52

Tabel 1 – Verschil in marge en kritieke melkprijs in euro’s per 100 kg melk op bedrijven met gemiddelde melkprijs en bedrijven met 25% laagste melkprijs (bron: Alfa)

maar voor de werkbaarheid op en de uitstraling van het bedrĳf is het zeker functioneel. ‘De kunst is nu om de uitgaven slim af te stemmen op de schommelingen in de melkprĳs’, geeft de melkveehouderĳ-econoom aan. ‘Fiscaal is het verstandiger om in goede jaren te investeren. De kostprĳs zal de opbrengstprĳs dus voor een deel blĳven volgen. Nu roepen dat melkveehouders die 6 cent kostprĳsdaling jaarlĳks kunnen waarmaken, klinkt mĳ dus veel te stoer.’ l

Conclusies – In twee jaar tijd daalde de kritieke melkprijs met 6 euro per 100 kg melk. – Hooguit 2 euro daarvan is met sterk ondernemerschap op lange termijn houdbaar. – Bedrijven met de laagste melkprijs zijn in staat de kritieke melkprijs verder omlaag te brengen, maar onvoldoende om het verschil in melkprijs te overbruggen.

veeteelt MEI 1 2017

XA08_hoofdartikel.indd 9

09-05-17 16:37

FOKKERIJNIEUWS

Inspecteurs scoren stand voorbenen als onderzoekskenmerk Sinds kort scoren inspecteurs van CRV tijdens de bedrijfsinspectie de stand van de voorbenen. ‘We kregen signalen uit het veld van onder meer klauwbekappers, veehouders en de fokkerijraad dat een Franse stand van de voorbenen steeds vaker lijkt voor te komen. Daarom scoren we de stand van de benen nu ongeveer een jaar lang als onderzoekskenmerk’, geeft hoofdinspecteur Arie Hamoen aan. ‘Met deze pilot willen we kijken of we variatie vinden in de stand van de voorbenen en hoe hoog de erfelijkheidsgraad van het kenmerk is’, vervolgt Hamoen. ‘Ook kijken we naar de correlatie met andere kenmerken. Is er bijvoorbeeld een relatie tussen de stand van de voorbenen en de voorhand? Op basis van de resultaten van de pilot bepalen we of het kenmerk uniek genoeg is om te scoren.’ Bij het scoren van het kenmerk, dat bij de vleesveerassen al jarenlang wordt gescoord, kijken de inspecteurs naar de richting van de voorklauwen. Koeien met een zeer Franse stand van de voorbenen krijgen score 1. Koeien waarbij de voorklauwen recht vooruitwijzen, krijgen score 9. De inspecteurs kregen signalen uit het veld dat een Franse stand van de voorbenen steeds vaker zou voorkomen

Twee roodbontkoeien met 96 punten Twee roodbontkoeien zijn afgelopen maand ingeschreven met 96 punten. Een van die twee koeien was de Franse Coulinge Cyred, de hoogstgepunte roodbonte in Frankrijk. De score van de negen jaar oude September Stormdochter van de Franse veehouder Jean

Bernard Girard is opmerkelijk, omdat ze twee maanden eerder – en in dezelfde lactatie – haar exterieurscore opkrikte tot 95 punten. In Amerika lukte het Ridgedale-T Raichu om een score van 96 punten te bemachtigen. De twaalf jaar oude Talentdochter van Ridgedale

Holsteins stamt uit de vermaarde Roxyfamilie. Raichu is niet het enige familielied met een hoge exterieurscore. Haar halfzus van Advent kreeg 95 punten, terwijl haar moeder, een Arnell Elegantdochter, is ingeschreven met 93 punten.

Waalse melkproductie neemt af in 2016 De Waalse melkkoeien zijn er in 2016 niet in geslaagd de grens van 8000 kg melk te doorbreken. In 2015 kwam de gemiddelde melk-

productie uit op 7938 kg melk, maar afgelopen jaar stokte de teller bij een gemiddelde van 7815 kg met 4,01% vet en 3,38% eiwit. Dat

meldt de Waalse veeverbeteringsorganisatie AWE in haar jaarverslag. Wallonië telt bijna 3100 bedrijven met in totaal ruim 200.000 melkkoeien. Ongeveer een derde van alle koeien, bijna 70.000 stuks, neemt deel aan de melkcontrole. In totaal bijna 850 bedrijven laten hun melkproductie registreren. AWE zette ook gegevens over de inseminatiemarkt op een rij in het jaarverslag. In totaal noteerde AWE ruim 162.000 doses. Het witblauwras neemt daarvan met 65 procent het leeuwendeel voor zijn rekening. Het holsteinras volgt met een aandeel van ruim 20 procent. Het aantal eerste inseminaties nam in Wallonië met 8,1 procent af tot 94.461 stuks. Bijna 850 Waalse bedrijven laten hun melkproductie registreren

veeteelt MEI 1 2017

XA08_fokkerijnieuws.indd 10

09-05-17 14:17

Titanium en G-Force in top tien Scandinavië De Nederlandse stieren Delta Titanium en Delta G-Force draaien met scores van respectievelijk 24 en 23 punten NTM mee in de top tien van de dochtergeteste stieren in Scandinavië. Dit blijkt uit de recente publicatie van de NTM-lijst. Van Titanium zijn in Scandinavië bijna 120 dochters aan de melk, van G-Force ruim 1000. Lijstaanvoerder is Bookemzoon Rookie met 33 NTM. Van de top tien dochtergeteste stieren zijn er zes afkomstig uit het buitenland. Naast Ramoszoon Titanium, G-Force (v. ManO-Man) en de eerder genoemde Rookie gaat

het om Bookem (v. Planet), Balisto (v. Bookem) en Skateboard (v. Numero Uno). De Deense Beaconzoon VH Booth neemt de tweede plaats in op de NTM-lijst. Samen met de overige drie Scandinavische stieren VH Justus (v. D Jul), VH Clark (v. D Cole) en VH Jaybee (v. D Jul) completeert hij de top tien. VH Bradoc (v. VH Blush) voert de genoomtop aan met 40 NTM. De top tien genoomstieren bestaat vrijwel geheel uit Deense stieren. DG Charley (v. Supershot) en de Finse VH Highway (v. Halogen) zijn een uitzondering in de top tien van de Scandinavische lijst.

Ruim duizend Scandinavische dochters bezorgen Delta G-Force een toptiennotering

Ben Apeldoorn nieuwe columnist Ben Apeldoorn is toegevoegd aan het lijstje Veeteeltcolumnisten. De 47-jarige melkveehouder uit Woudenberg reageerde op de oproep voor nieuwe columnisten en zijn bijdrage sprong meteen in het oog. Zijn eerste column is te lezen op pagina 23. Apeldoorn melkt samen met zijn vrouw Petra 125 melkkoeien via melkrobots. Tien jaar lang zat hij in de fokkerijraad voor CRV. Tegenwoordig is Apeldoorn actief in de ledenraad van zowel CRV als ABZ Diervoeding en is hij afdelingsbestuurder van LTO. Apeldoorn heeft veel interesse voor de combinatie van koeien en cijfers. De onderwerpen fokkerij en bedrijfseconomie spreken hem daarom in het bijzonder aan.

Record voor BBG De spermaproductie van Belgischwitblauwstieren bij de ki-groep BBG (AWE/CRV) brak in 2016 een nieuw record. In totaal werden er 4.070.150 rietjes geproduceerd van 177 stieren. Dat blijkt uit het jaarverslag van AWE. In amper vijf jaar tijd is de spermaproductie verdubbeld; in 2012 lag het aantal geproduceerde rietjes nog rond de 2 miljoen doses. Drie kwart van de productie of zo’n 3 miljoen rietjes vond afzet in 35 exportlanden.

Allie koe van het jaar in Canada

Aantal holsteinkoeien in Zwitserland blijft stabiel Eind 2016 stonden er 115.992 holsteindieren geregistreerd in het Zwitserse holsteinstamboek. Het aantal bleef daarmee nagenoeg gelijk aan dat van 2015: het nam met slechts 268 dieren af. Dat blijkt uit het jaarverslag van het Zwitserse holsteinstamboek. Gemiddeld produceerden de holsteinkoeien in Zwitserland 8838 kg melk met relatief lage gehalten: 3,96% vet en 3,21% eiwit. De melkproductie nam daarmee met ruim 160 kg toe ten opzichte van 2015, het vetgehalte steeg

met 0,03 procent, het eiwitgehalte bleef gelijk. Zwitserland telde in 2016 728 koeien met een productie van meer dan 80.000 kg melk. Van die groep passeerden er 178 ook de grens van meer dan 100.000 kg melk. Dat zijn er 21 meer dan in 2015. In totaal 164 koeien noteerden een levensproductie tussen de 90.000 en 99.999 kg melk. Mapel-Wood Brewmaster was met 4718 eerste inseminaties de populairste holsteinstier, gevolgd door Numero Uno en McCutchen.

In Canada is Kingsway Terrason Allie uitgeroepen tot koe van het jaar. De 95 punten Terrasondochter van Trent Valley Holsteins, Mell-Wood Holsteins en Steve en Todd Mell dankt haar titel niet alleen aan haar fraaie exterieur, maar ook aan de prestaties van haar nakomelingen, die wereldwijd furore maken op keuringen. Haar beste lijst maakte ze als zesjarige toen ze in 305 dagen 15.339 kg melk met 4,6% vet en 3,3% eiwit produceerde.

Meer nieuws op

veeteelt.nl veeteelt MEI 1 2017

XA08_fokkerijnieuws.indd 11

08-05-17 14:27

BEDRIJFSREPORTAGE DAIRY ACADEMY OENKERK

Praktijkvoorbeeld Dairy Academy

BEDRIJFSPROFIEL eigenaren plaats melkproductie grondgebruik waarvan gras waarvan beheersgrond voerefficiëntie pregnancy rate

Oenkerk

Royal A-ware en Fonterra Oenkerk 1,8 miljoen kg 4,20 3,40 108 ha grond 87 ha 23 ha 1,45 30 procent (streefwaarde)

De praktijkschool in Oenkerk is voor veel oudlandbouwstudenten bekend terrein. Sinds 2014 is het bedrijf in handen van Royal A-ware en Fonterra. Samen met verschillende kennispartners verzorgen zij nog steeds – nu private – lessen op het bedrijf. Maar voorop staat dat het melkveebedrijf efficiënt moet draaien en als voorbeeld dient voor de melkleveranciers van Royal A-ware. TEKST DIANE VERSTEEG

veeteelt MEI 1 2017

XA08_bedrijfsrep Dairy Academie (gemak).indd 12

08-05-17 16:08

gebouwen die niet meer worden gebruikt, op te ruimen. Daarnaast werd recentelĳk in verschillende gebouwen asbest gesaneerd en kwamen in een eerder stadium een hygiënesluis en klaslokalen bĳ de ligboxenstal. ‘We willen er weer graag een “state-of-the-art”-locatie van maken.’

Top vijf beste bedrijfssaldo

ĳdens de rondleiding over het bedrĳf lopen er twee groepen studenten onder begeleiding van een docent door de stal. In dat opzicht is het nog net zoals in 1962, toen de voorloper van Dairy Academy Oenkerk de naam ‘Praktĳkschool Oenkerk’ kreeg. Op de vraag of oud-studenten nog iets van de oude praktĳkschool terug kunnen zien op het bedrĳf, moet bedrĳfsleider Jurjen de Jong (34) even nadenken. ‘De koefamilies zĳn hetzelfde’, zegt hĳ. ‘En de zuivelafdeling is er nog. We melken inmiddels met drie melkrobots, het eigenaarschap is overgegaan naar Royal A-ware en ook in de gebouwen van het melkveebedrĳf is het nodige veranderd.’ Annemarie de Jong (29, geen familie van Jurjen) geeft aan dat er de komende jaren nog voldoende uitdagingen zĳn om het melkveebedrĳf vooral op technisch en economisch gebied up-to-date te krĳgen. Ze is in dienst van Royal Aware en coördineert onder andere de activiteiten die de partners van Dairy Academy Oenkerk op het melkveebedrĳf organiseren. Daarnaast is ze ook intensief betrokken om de gehele locatie weer aantrekkelĳk te maken en de

Initiatiefnemers van de Dairy Academy Oenkerk zĳn Royal A-ware en Fonterra. ‘De bedoeling is dat Dairy Academy Oenkerk uitgroeit tot een platform voor training en innovatie in de melkveehouderĳ en zuivelproductie’, vertelt Annemarie. ‘In eerste instantie voor de melkveehouders die leveren aan Royal A-ware, maar van ons praktĳkonderzoek profiteert uiteindelĳk de hele melkveesector.’ Ze vertelt dat het praktĳkbedrĳf niet alleen voor de leveranciers van Royal A-ware, maar ook voor de medewerkers en afnemers van dit zuivelbedrĳf een belangrĳke uitstraling heeft. ‘We hebben hier een medewerkerspraktĳkdag voor Royal A-ware georganiseerd. Op de zuivelafdeling zaten de kantoormedewerkers voor het eerst met de handen in de wrongel’, zegt ze lachend. ‘Maar ook onze afnemers nodigen we regelmatig uit voor een rondleiding over het melkveebedrĳf. Zo brengen we de dagelĳkse praktĳk van het melkvee- en zuivelbedrĳf dichter naar de supermarkt.’ Het melkveebedrĳf is met 190 melkkoeien en 95 stuks jongvee groter dan gemiddeld. Jurjen de Jong is bedrĳfsleider, maar het voelt echt als zĳn eigen bedrĳf, zo vertelt hĳ. ‘Natuurlĳk ben ik vanwege de afspraken met de partners gebonden aan bepaalde adviseurs en leveranciers. Maar de dagelĳkse leiding is in mĳn handen. In praktische zin bepaal ik zelf mĳn werkwĳze.’ Annemarie vult aan: ‘Royal A-ware en Fonterra streven ernaar dat het bedrĳf qua saldo tot de beste vĳf procent van Nederland behoort. Dat betekent dat we streven naar een optimale kostprĳs.’ Jurjen vult dit in door te streven naar een dagproductie van 36 kg melk per koe. ‘Of 190 kilo melk per kilo fosfaat op jaarbasis’, zegt hĳ. ‘Goed voeren, maar vooral goed opfokken, is letterlĳk van levensbelang als het gaat om een hoge productie per koe.’

Links: Annemarie de Jong is projectleider van Dairy Academy Oenkerk Rechts: Jurjen de Jong is bedrijfsleider van het melkveebedrijf

Jongveeopfok volgens vast stramien Vanaf dag één krĳgt de jongveeopfok daarom alle aandacht. Kalveren krĳgen in de eerste drie dagen een hoge kwaliteit biest. De kwaliteit wordt bepaald met een brixrefractometer. De hoogste kwaliteit biest wordt ingevroren en bewaard voor de vaarskalveren. ‘Binnen een uur na

veeteelt MEI 1 2017

XA08_bedrijfsrep Dairy Academie (gemak).indd 13

08-05-17 16:08

BEDRIJFSREPORTAGE DAIRY ACADEMY OENKERK

Links: hoge kwaliteit biest wordt bewaard en ingevroren voor de vaarskalveren Midden: na drie dagen gaan de kalveren over op kunstmelk Rechts: vanaf dag tien komen de kalveren bij de drinkautomaat

De ligboxenstal biedt ruimte aan 195 melkkoeien en 95 stuks jongvee

de geboorte moet een kalf drie liter biest binnenkrĳgen’, laat Jurjen weten. ‘Daarna krĳgen ze in het voerschema van de andere kalveren drie keer per dag twee liter biest, zodat ze binnen 24 uur acht liter biest binnenkrĳgen.’ Na drie dagen biest krĳgen de kalveren zes liter kunstmelk per dag, verdeeld over drie giften. ‘Vanaf dag tien komen de kalveren bĳ de drinkautomaat. Dan gaat de melkgift omhoog naar acht liter per dag’, gaat Jurjen verder. Opvallend is dat alle kalveren een kalverdek dragen. ‘Zo kunnen de kalveren alle opgedane energie in de groei steken en hoeven ze minder energie te gebruiken om het eigen lichaam warm te houden’, legt Jurjen uit. Na tien weken stopt de melkperiode en krĳgen de kalveren vrĳwel onbeperkt ruwvoer, voornamelĳk hooi en graskuil. Jurjen houdt de groei van de dieren bĳ. In de eerste negen maanden streeft hĳ naar één kilo groei per dier per dag. Om de groei te monitoren worden alle kalveren direct na de geboorte gewogen. Na de melkperiode van tien weken worden ze nog eens gewogen en vanaf negen maanden wordt maandelĳks de borstomvang van de dieren gemeten. ‘We streven naar een afkalfleeftĳd van 22 maanden’, zegt hĳ. Vanaf twaalf maanden krĳgt elk dier een Ovalertsensor aan de poot. Het gewicht van het dier is leidend voor inseminatie. Om het gewicht te bepalen, meet Jurjen

de borstomvang van het dier. Dit is een goede indicatie voor het gewicht. ‘De pinken moeten minimaal 400 kilo wegen. Dat betekent dat we vaak beginnen met insemineren als de pink twaalf maanden oud is.’

Sturen op ‘pregnancy rate’ Dairy Academy Oenkerk streeft ernaar om maandelĳks vier vrouwelĳke drachtigheden te maken voor de eigen opfok. Om het succes van de inseminaties bĳ te houden, gebruikt Jurjen de – in grotere veestapels gebruikelĳker – Amerikaanse kengetallen als insemination rate, conception rate en pregnancy rate. ‘Deze kengetallen zitten het dichtst op de praktĳk’, vindt Jurjen. ‘Een kengetal als tussenkalftĳd is een getal dat je pas achteraf weet en waarop je niet of minder goed kunt sturen.’ Jurjen streeft naar een pregnancy rate van minimaal 30 procent. Dit getal is gebaseerd op het aantal koeien dat in een bepaalde periode beschikbaar is voor inseminatie en vervolgens daadwerkelĳk drachtig wordt. ‘Een drachtige koe is meer waard’, zegt Jurjen. ‘Als koeien langer uitlopen naar het einde van de lactatie, worden ze sneller vet en zetten ze de energie om in vlees in plaats van melk.’ Dat gaat ten koste van de hoeveelheid melk per kilogram fosfaat. ‘Koeien moeten snel drachtig zĳn om zo productief mogelĳk te zĳn. We insemineren maximaal zes keer.

veeteelt MEI 1 2017

XA08_bedrijfsrep Dairy Academie (gemak).indd 14

08-05-17 16:08

En als een koe na 150 lactatiedagen nog niet drachtig is, stoppen we met insemineren.’ Een belangrĳk verbeterpunt na de aankoop van Dairy Academy Oenkerk in 2014 was de verbetering van de uiergezondheid. ‘In oktober 2014 lag het celgetal op 300. We hebben dit structureel aangepakt’, vertelt Jurjen. Naast het afvoeren van hoogcelgetalkoeien werd er meer volgens protocol gewerkt. ‘Als de robot een afwĳking constateert, voeren we direct bacteriologisch onderzoek uit’, zegt hĳ. Infecties worden altĳd geregistreerd en specifiek behandeld. ‘Nu ligt het celgetal op een tankniveau van rond de 100.’ Naast de aandacht voor de jongveeopfok en verbetering van de uiergezondheid is ook voerefficiëntie een belangrĳk aandachtspunt. Het voeren is uitbesteed aan een loonwerker, die elke ochtend om zeven uur met een zelfrĳdende voermengwagen komt voeren. ‘Ik wil mĳn geld verdienen in de stal’, zegt Jurjen over deze keuze. ‘Het enige mechanisatiewerk dat ik zelf doe, is schudden en kunstmest strooien.’

Zeven snedes gras in 2016 Naast gras en mais bestaat het rantsoen uit bierbostel en suikerrĳke pulp. Per melkbeurt krĳgen de koeien maximaal drie kilo brok, per dag maximaal acht kilo. ‘We streven naar een voerefficiëntie van 1,50 tot 1,55, maar nooit lager dan 1,45’, zegt Jurjen. ‘Dat betekent dat we per kilogram droge stof een melkopbrengst van minimaal 1,45 kg melk willen hebben. Hierbĳ streven we naar een maximale melkopbrengst uit ruwvoer.’ Voor de teelt van het ruwvoer is 108 hectare beschikbaar. ‘Afgelopen jaar wisten we van de 64 hectare grasland zes snedes gras – van een aantal percelen zelfs zeven – te halen, met gemiddeld 950 vem en 16 tot 18 procent eiwit’, vertelt Jurjen. Van de 21 hectare mais werden kuilen gemaakt met 1000 vem en 400 kg zetmeel. ‘Het draait om inkuilstrategie’, zegt hĳ hierover. In samenwerking met de partners wordt het ruwvoer akkerbouwmatig geteeld, wat neerkomt op meer aandacht voor de bodemconditie, specifieke bemesting en vervolgens extra aandacht voor de opbrengst. Dairy Academy-partner Kamps de Wild voerde een zogenoemde ‘Veris-scan’ uit, waarmee de kwaliteit van de bodem in kaart werd gebracht. Ook werd een drogestof- en massameter op de hakselaar gemonteerd, waarmee de opbrengst per vierkante meter inzichtelĳk werd. ‘Met een drone kon vervolgens de mestbehoefte worden bepaald, en een kunst-

meststrooier met een gps-inrichting doseerde precies de hoeveelheid kunstmest’, vertelt Annemarie hierover. Van de 87 hectare grasland is 23 hectare in gebruik als beheersgrond voor weidevogels. ‘Het laat ook onze maatschappelĳke betrokkenheid zien’, gaat Annemarie verder. ‘Helaas ligt de beheersgrond op afstand van het bedrĳf en is voor bezoekers amper zichtbaar. Misschien nog wel bĳzonderder is dat de eieren hier amper uitkwamen: juist op onze “intensieve” gronden, dicht bĳ de bebouwing, kwamen meer eieren uit. Op de beheersgronden lĳkt er meer predatie te zĳn.’ Jurjen en Annemarie vermoeden dat de bebouwing de roofdieren afschrikt.

Gemiddeld honderd bezoekers per week Dat Dairy Academy Oenkerk gemiddeld honderd bezoekers per week ontvangt, beperkt Jurjen niet in zĳn werkzaamheden. ‘Van september tot maart zĳn er vrĳwel dagelĳks bezoekers op het bedrĳf, in de zomer is het wat rustiger’, zegt Jurjen, die aangeeft zĳn werkzaamheden om de bezoektĳden heen te plannen. ‘Maar als robotboer slaap ik niet uit hoor’, vervolgt hĳ lachend. ‘Elke dag ben ik vanaf half zes ’s morgens in de stal. Samen met onze vaste medewerker Henk de Vries voeren we dan de taken uit. Henk voert de kalveren, ik controleer de koeien.’ ‘Rond negen uur hebben wĳ koffietĳd en dan beginnen de eerste lessen in de stal. Tegen drie uur ’s middags zitten de meeste lessen er weer op.’ Om zes uur ’s avonds zit Jurjen samen met zĳn vrouw en kinderen aan tafel. ‘Om half tien doe ik de laatste ronde. Dan gaan de lichten in de stal uit en komt er weer een nieuwe dag.’ l

Links: vanaf tien weken bestaat het rantsoen voor de kalveren uit hooi en graskuil. Vanaf negen maanden bepaalt Jurjen het lichaamsgewicht door de borstomvang te meten Rechts: vanaf twaalf maanden worden de pinken geïnsemineerd, mits ze 400 kilo wegen. De pinken dragen Ovalertsensoren voor tochtdetectie

Video: Dairy Academy Oenkerk In een video op onze site vertellen Jurjen en Annemarie meer over Dairy Academy Oenkerk

Film op veeteelt.nl veeteelt MEI 1 2017

XA08_bedrijfsrep Dairy Academie (gemak).indd 15

08-05-17 16:09

FOKKEN OP MAAT

BETTER COWS | BETTER LIFE

197-17 Ad spread VT-FoM_NED.indd 4

19-04-17 16:06

‘Fokken op Maat is voor mij onmisbaar om met jongvee gve’s te reduceren’ Veehouder Martijn van Mensvoort, Emmer-Compascuum

Door het fosfaatreductieplan moet het aantal gve’s op veel bedrijven omlaag. Invulling door minder jongvee te houden is economisch het beste. Alleen welk kalf of welke pink? Met Fokken op Maat krijgt u concreet advies gebaseerd op een merkertest, gekoppeld aan uw eigen fokdoel.

CRV4ALL.NL/FOKKEN-OP-MAAT

197-17 Ad spread VT-FoM_NED.indd 5

19-04-17 16:06

KOEIENBLOEMPJES

André Ydema, productmanager DeLaval:

‘Ontspannen en gezonde koeien die vitaal gehouden worden, produceren meer melk. En atletische koeien produceren de meeste melk. Een atletische koe krijg je door haar gezond en vitaal te houden: een uitgebalanceerde voeding, ruimte om te bewegen en stress tot een minimum te beperken. Dat bereik je als veehouder door je koe voortdurend in de gaten te houden.’ (Noordz)

Gosse Veninga, manager genetische producten CRV: ‘Het is goed te beseffen dat de merkertest bij kalveren adviserend is. Melkveehouders moeten zelf nadenken en beslissen welke kalveren ze aanhouden en welke niet.’ (Boerderij Vandaag)

Özcan Akyol, columnist:

‘Als je in een hogere sociale klasse komt, gaan mensen ook opeens denken aan de natuur en heel gezond en gedoseerd eten. Dat ken ik helemaal niet, die onzin! Bij ons was vlees eten juist een symbool van dat het goed ging en dat vind ik nog steeds. Ik eet graag vlees, ik vind het lekker.’ (Varagids)

Christian Scherpenzeel, dierenarts bij de Gezondheidsdienst voor Dieren: ‘We zien een positieve trend in de uiergezondheid. De veehouders en hun dierenartsen verdienen een groot compliment.’ (Nieuwe Oogst)

Kees Koolen, internetondernemer:

‘In onze boerderijen in Brazilië moeten koeien binnen blijven. Daar worden clubs als Wakker Dier niet blij van. Het is controversieel, het gaat totaal in tegen de belangen van de bestaande industrie waaronder Rabobank en FrieslandCampina die inzetten op de weidekoe.’ (NRC)

@HenkSchoonveld1

Jeannette van de Ven, bestuurder LTO en geitenhoudster te Oirschot: ‘Je kunt nog zo’n mooie sector hebben met gezonde dieren als spil, maar als de maatschappij je uitkotst, dan heb je een probleem. Ik heb dat aan den lijve ondervonden.’ (Boerderij Vandaag)

Erik van Grinsven, melkveehouder te St. Michielsgestel: ‘Vanaf de eerste dag goed voor het jongvee zorgen betaalt zich uit in de kwaliteit van de melkveestapel en een hogere melkproductie. De koeien kunnen op 21 maanden afkalven, drie maanden eerder dan gemiddeld. Dat is mooi, want daar besparen we veel geld mee.’ (Melk)

Gerard Vosman, directeur KI Kampen:

‘Fries-Hollandse stieren doen het goed in onder andere Nieuw-Zeeland, Ierland en Zuid-Amerika. Van dit oer-Hollandse ras gaat echt een veelvoud van wat we in Nederland verkopen de grens over.’ (Boerderij)

Bart Gremmen, hoogleraar Ethiek in Wageningen:

‘Tegenwoordig kan een boer dankzij big data en melkrobots in zijn eentje veel meer koeien melken. Dat wil niet zeggen dat de dieren het slechter hebben. De individuele zorg voor een koe is er misschien wel beter. Want met behulp van volgsystemen is een ziekte eerder te constateren en te behandelen. Bovendien past de melkrobot beter bij het natuurlijke gedrag van een koe.’ (Nieuwe Oogst)

Marco de Nood, melkveehouder te Middelburg:

‘Kruisen van rassen moet bij je passen. Er zijn bedrijven genoeg die prima met holstein hun boterham kunnen verdienen. Maar voor mij werkte het op den duur niet meer. Kruisen levert mij een makkelijke en rendabele koe.’ (Boerderij)

@WoutHartendorf

Wij maaien al een 30 jaar de gehele

#Fosfaatreductie voorbij? #Peildatum

1e snede. 5 jaar terug barstte het nog

houdt geen stand? #Koeien voor niets

van de weidevogels. Nu is het stil. #OoievaarDasSteenmarterVos @boertercoulster 90kieviten, 8tureluur, 4grutto en 4scholekster nesten!!! Dat is de vangst tot nu toe, op en rond onze 11 ha maïsland!

opgeruimd? Beter niets meer doen? Ouwe koeien uit of in de sloot? @haar000 Na week lang loeren naar het weerbericht knoop doorgehakt: Maaien! #grasoogst2017

#veelpullen #paradijs 18

veeteelt MEI 1 2017

XA08_bloempjes.indd 18

08-05-17 13:28

VAN ADUARD NAAR ADINKERKE VAN DE WORP

Aduard Hattem

Op Hemelvaartsdag vormt ijsboerderij IJscowd het decor voor de Boer’nbikebrunch. Op de route van Aduard naar Adinkerke komen we aan in Hattem. TEKST INGE VAN DRIE

Adinkerke

In deze rubriek reizen we van Aduard naar Adinkerke. Op de route ontmoeten we melkveehouders die hun sector op een bijzondere manier dichter bij de burger brengen.

Brunch en ijsjes op het boerenerf

Picknicktafels verspreid over het erf, een buffet met onder meer brood, sap en yoghurt, een ijskar. Maar ook een markt met kraampjes, een demonstratie van bestuurbare vliegtuigen en een fotoshoot in boerenstijl. En natuurlijk is ook de stal open. De Boer’nbikebrunch die Willemien en Arie van de Worp op Hemelvaartsdag alweer voor de derde keer organiseren, is een schot in de roos. ‘We hebben al twee jaar op rij meer dan 1000 bezoekers gehad en ruim 300 mensen aan de brunch’, vertelt Willemien. De naam verzonnen ze ooit aan de keukentafel. ‘Bij Hemelvaart hoort dauwtrappen, vandaar de “bike”. Met de brunch promoten we de producten uit onze boerderijwinkel en het boeren spreekt voor zich’, legt Arie uit. Mensen op hun erf zijn de melkveehouders uit Hattem, die met hun zoon Gerben 80 koeien melken, sowieso wel gewend. In 1999 startten ze in een omgebouwde varkensschuur hun ijsboerderij IJscowd. ‘Voor veel mensen die een ijsje komen halen, hoort het bij de koeien kijken er gewoon bij’, zegt Willemien.

Ook tijdens de Boer’nbikebrunch nemen bezoekers – van mensen uit de buurt tot vakantiegangers – graag een kijkje in de stal. Zelf lopen Arie en Willemien, te herkennen aan de blauwe shirts van hun ijsboerderij, die dag rond om vragen te beantwoorden. Over onder meer weidegang, eenlingboxen of megastallen. ‘We zijn vooral bezig met educatie’, zegt Arie. ‘Ik noem het weleens ontwikkelingswerk. Er is veel onwetendheid.’ Zonder hulp van vrijwilligers redden ze het die dag niet. Zo is er een parkeerwacht en worden er aan de lopende band eieren en pannenkoeken gebakken. Ook de voorbereiding kost de nodige tijd. Willemien regelt een vergunning en kondigt het evenement aan via Facebook en flyers. ‘En we zorgen ervoor dat de melkauto die dag niet komt’, voegt Arie eraan toe. Maar al die inspanning is het zeker waard, zegt Willemien. ‘Je ziet vooral vrolijke gezichten op zo’n dag. Van vorig jaar herinner ik me nog een jongetje dat in de stal voor de koeien zijn pannenkoek zat op te smikkelen. Prachtig is dat!’

veeteelt MEI 1 2017

XA08_van A naar A.indd 19

09-05-17 12:16

ECONOMIE FOSFAATREDUCTIEPLAN

Nieuwe averij voor

fosfaatreductieregeling Ruim vijftig melkveehouders kregen op 4 mei van de rechter het gelijk aan hun zijde en zijn buiten de fosfaatreductieregeling gesteld. Het was alweer de zoveelste averij die het maatregelenpakket dat derogatie moet veiligstellen, opliep. Nieuwe uitsluiting van een paar honderd melkveehouders lijkt aanstaande. TEKST FLORUS PELLIKAAN

Het fosfaatreductieplan op de tijdlijn (oktober 2016-mei 2017)

13 oktober 2016

16 november 2016

30 november 2016

14 december 2016

23 december 2016

staatssecretaris Van Dam stelt introductie fosfaatrechten uit naar 1 januari 2018, sector aan zet voor fosfaatreductie in 2017

staatssecretaris Van Dam en melkveesector bereiken akkoord over fosfaatreductieplan

NZO en LTO presenteren zuivelplan binnen fosfaatreductieplan

zuivelplan zet volledig in op gve-regeling

leden NZO stemmen in met fosfaatreductieplan

veeteelt MEI 1 2017

XA08-update fosfaatreductie.indd 20

09-05-17 14:27

e onrust over het jongveegetal als nieuw onderdeel van de fosfaatreductieregeling leidde vorige week de aandacht af van de aanstaande uitspraak van de kort gedingen. Maar opeens was daar de rechter die ruim vĳftig melkveehouders in het gelĳk stelde; ze zouden door de fosfaatreductieregeling buitenproportioneel worden getroffen. Melkveehouders reageerden boos, ongerust of soms juist ook heel hoopvol. Want als 52 melkveehouders in het gelĳk worden gesteld, zĳn er dan niet meer uitzonderingen mogelĳk? De veehouders die de rechtzaak hebben gewonnen, hadden in ieder geval één ding gemeen, ze golden als het meest kansrĳk om in het gelĳk te worden gesteld. De advocaten hebben de veehouders zorgvuldig geselecteerd. ‘Deze groep omvat heel trieste gevallen van veehouders die soms op het randje van een faillissement zaten’, vertelt Hans Rietveld, directeur van Hans Rietveld Agrarisch Advies. Hĳ adviseerde een aantal klanten om het juridische traject te volgen en was als deskundige aangetrokken tĳdens het kort geding. ‘Het waren bedrĳven die klem kwamen met de referentiedatum door bĳvoorbeeld een stalbouw of bedrĳfsverplaatsing. Iedereen was er eigenlĳk wel van overtuigd dat voor deze bedrĳven wat geregeld moest worden.’

De melkveehouders die een kort geding hebben aangespannen, zĳn door de rechter buiten de fosfaatreductieregeling geplaatst (zie kader familie Aalberts op pagina 22). Staatssecretaris Martĳn van Dam beraadt zich met NZO en LTO tĳdens het ter perse gaan van dit artikel nog altĳd op een reactie. Daarop vooruitlopend lĳkt in hoger beroep gaan geen optie, omdat de onrust en onduidelĳkheid daardoor alleen maar zullen toenemen. Dat er een streep door de totale regeling gaat, lĳkt volgens Kees Romĳn, vakgroepvoorzitter melkveehouderĳ bĳ LTO, niet waarschĳnlĳk. ‘De rechter onderschrĳft dat de fosfaatreductieregeling van algemeen belang is om derogatie te behouden. En dat de Landbouwwet daar een voldoende juridische basis voor biedt. Het enige is dat er onvoldoende rekening is gehouden met de bedrĳfsomstandigheden van een groep specifieke melkveehouders en de consequenties die de regeling in deze gevallen heeft’, zo stelt Romĳn. Dat er aan de regeling wat gaat veranderen, staat volgens hem wel vast. ‘Maar wat en hoeveel is nog even de vraag. Er zĳn niet heel veel verschillende opties. Er zal snel een knoop moeten worden doorgehakt, zodat iedereen weer verder kan.’ Over wat de opties zĳn, laten zowel het ministerie als LTO en

3 februari 2017

10 februari 2017

17 februari 2017

20 februari 2017

1 maart 2017

2 maart 2017

groen licht van Brussel voor fosfaatreductieplan, zuivelplan wordt vervangen door ministeriële regeling

stoppersregeling gepubliceerd in Staatscourant

regeling fosfaatreductieplan gepubliceerd in Staatscourant

eerste tranche stoppersregeling binnen dag vier keer overtekend

start gve-reductieregeling

geen loting overtekende eerste tranche stoppersregeling

veeteelt MEI 1 2017

XA08-update fosfaatreductie.indd 21

09-05-17 14:27

ECONOMIE FOSFAATREDUCTIEPLAN

Co Aalberts: ‘We zijn dankbaar, maar staan niet te springen’ Tussen het inkuilen van de eerste snede door werd familie Aalberts uit Zetten vorige week in het gelijk gesteld door de rechter in Den Haag. Ze zijn een van de ruim vijftig melkveehouders die met succes de staat voor de rechter sleepten omdat ze buitenproportioneel werden getroffen door de fosfaatreductieregeling. Familie Aalberts kwam in een lastig parket doordat de referentiedatum van 2 juli 2015 exact samenviel met het bouwen van hun nieuwe ligboxenstal. De nieuwe stal werd op de plek van de oude gezet en het melkvee werd tijdelijk in de jongveestal gehuisvest. Van het jongvee werden 64 stuks uitbesteed en op 2 juli molken ze precies 120 koeien.

Begin februari dit jaar was de berekening dat familie Aalberts 61 gve’s zou moeten uitstoten. Ze beriep zich dus met succes bij de rechter op het aangaan van onomkeerbare financiële verplichtingen. ‘We zijn dankbaar, maar staan niet te springen om de uitspraak. We halen er zeker geen voldoening uit, omdat wij ook niet kunnen overzien wat dit voor de gehele sector betekent’, zegt Co Aalberts. ‘Van begin af aan hebben we aangegeven dat de knelgevallenregeling snel vormgegeven moest worden, maar daar is niet naar geluisterd. We wilden eigenlijk niet naar de rechter, maar voelden dat ons zoveel onrecht werd aangedaan en zelfs ons voortbestaan werd bedreigd. Dat Van Dam, NZO en LTO nu in pa-

NZO zich nog niet uit. Ingewijden denken echter dat bedrijven die onevenredig zijn getroffen, er (gedeeltelijk) referentie bij krijgen en dat de eventuele boete wordt kwijtgescholden. Dat de uitspraak van de rechter een opmars is voor duizenden succesvolle rechtszaken ligt niet in de lijn der verwachting. Het ‘onredelijk hard getroffen ten aanzien van de referentiedatum’ lijkt daarbij doorslaggevend. Ook komt meerdere keren in de uitspraken naar voren dat het veehouders betreft die investeringen hebben gedaan in overeenstemming met al vanaf 1 januari 2015 ingevoerde regelgeving. Hierbij wordt gedoeld op de Melkveewet en bijbehorende grondgebondenheid.

Paar honderd vergelijkbare bedrijven Links en rechts wordt grof geschat dat het aantal bedrijven dat net als de 52 in het gelijk gestelde melkveebedrijven binnen die criteria valt, vier- tot vijfhonderd is. Door de regeling aan te passen zou een eventuele wildgroei aan rechtszaken voorkomen kunnen worden. Volgens Romijn worden op dit moment eventuele gevolgen van het aanpassen van de regeling in beeld gebracht. ‘Wat betekent het voor de derogatie? Die willen we behouden.’ Door de aanpassingen is het mogelijk dat er weer minder schouders komen om de reductiedoelen te dragen. In de tijdlijn onder aan de pagina is zichtbaar dat het al de zoveelste aanpassing in het fosfaatreductieplan betreft. De regeling is langzaamaan flink gehavend geraakt, maar zowel Romijn als de kersverse FrieslandCampina-voorzitter Frans Keurentjes haasten zich te benadrukken dat de regeling wél heel succesvol is. Keurentjes deed dat in een videoboodschap op leverancierswebsite melkweb. Tot nu toe zijn er al meer

niek zijn, hebben ze over zichzelf afgeroepen.’ In afwachting van de uitspraak van de rechter had familie Aalberts al wel maatregelen getroffen. Er werden 20 koeien uitgestoten en 80 stuks jongvee zijn naar een opfoklocatie in Oost-Duitsland gegaan om kort voor het kalven weer terug te komen. ‘Daar hebben we al veel kosten voor gemaakt.’ Overigens onderstreept Aalberts er geen problemen mee te hebben gekort te worden in dieraantallen. ‘Iedereen moet lijden, maar dan wel in evenredigheid. Dat misten we.’ Aalberts denkt niet dat Van Dam tegen de uitspraak in beroep gaat. ‘We verwachten dat de uitspraak ook doorgetrokken wordt naar de toekenning van de fosfaatrechten.’

dan 100.000 grootvee-eenheden gereduceerd, samen met het voerspoor goed voor meer dan 4,5 miljoen kilo fosfaat. De overschrijding van het deelplafond melkveehouderij is 6,6 miljoen, waardoor al zeker twee derde van het doel is gehaald.

Brussel verbaasd over resultaten Ook Brussel schijnt inmiddels te hebben laten weten dat de resultaten boven verwachting zijn. Niet verwonderlijk dus dat de bestuurders oproepen tot solidariteit om het einddoel te halen en derogatie veilig te stellen. Dat dit niet zonder slag of stoot gaat, weet inmiddels iedereen. Want net voor die uitspraak van de rechter was er de introductie van het jongveegetal, dat nu haast even in de vergetelheid verdwijnt. Het jongveegetal bevriest de verhouding tussen melkkoeien en jongvee, met als peildatum 28 april. De regel is in het leven geroepen om te voorkomen dat creatieve ondernemers jongvee stallen bij niet-melkleverende bedrijven. Dit doel is nobel, maar de manier waarop krijgt volop kritiek. Jongvee afvoeren telt alleen mee in de reductieregeling als het aantal melkkoeien in evenredige verhouding wordt gereduceerd. Onder anderen melkveehouders die nog jongvee willen reduceren door middel van export, hebben moeite met de regel. Jan Breembroek, directeur Agro Advies van accountantskantoor Flynth, schreef naar aanleiding van reacties van melkveehouders een open brief aan Van Dam. Ook het callcenter van LTO kreeg veel reacties van verontruste melkveehouders, omdat de spelregels gedurende het spel wéér wijzigen. Het is niet ondenkbaar dat de exacte invulling van het jongveegetal nog enige nuance krijgt. Maar eerst zijn alle ogen gericht op de reactie op het vonnis van de rechter. l

20 maart 2017

12 april 2017

26 april 2017

28 april 2017

4 mei 2017

na 9 mei 2017

aanpassing peildata niet-melkleverende bedrijven 750 bedrijven extra grondgebonden door aanpassing definitie

uitsluiting nietmelkleverende bedrijven en zeldzame runderrassen

opening afgeslankte tweede ronde stoppersregeling aangekondigd

Van Dam introduceert jongveegetal

ruim vijftig melkveehouders winnen kort geding

waarschijnlijke uitsluiting paar honderd veehouders die onevenredig zijn getroffen door referentiedatum

veeteelt MEI 1 2017

XA08-update fosfaatreductie.indd 22

09-05-17 14:27

DE VISIE VAN BEN APELDOORN

Ben Apeldoorn is melkveehouder en melkt samen met zijn vrouw Petra in Woudenberg 125 koeien.

De melkprijs is grondgebonden De plek waar je wieg heeft gestaan heeft later een grote invloed op de bedrijfsvoering van je melkveebedrijf. De ontwikkelmogelijkheden verschillen nogal als je vader een melkveebedrijf had op 20 hectare zandgrond of op 60 hectare kleigrond. Over het algemeen zal de eerste veehouder op zandgrond veel intensiever moeten boeren om voldoende inkomen te krijgen. Sinds een paar jaar begint een ander gevolg van de geboortegrond zich te openbaren: het verschil in melkprijs. Kom je uit De Beemster of toch Hoogeveen? De plek waar je bedrijf staat heeft steeds grotere gevolgen voor de uitbetaalde melkprijs. Het gros van de veehouders levert immers de melk aan de fabriek waar zijn of haar ouders ook aan leverden. Dat geldt ook voor mij. Toen ik klein was, ging onze melk naar De Volharding in Nijkerk. Bij de overname van deze fabriek door Coberco in 1981 werd onze melkrijder overbodig. Deze vond onderdak bij De Vijfheerenlanden, een particuliere kaasfabriek. De meeste boeren in de Gelderse Vallei gingen met hem mee, waardoor wij uiteindelijk leverancier werden bij Leerdammer. Tot voor enkele jaren was dit geen onderwerp van gesprek, de verschillen in melkprijs met andere zuivelondernemingen waren klein. De laatste paar jaar echter zijn ze veel te groot geworden. Die verschillen zijn inmiddels ook belangrijk voor banken bij het doorrekenen van investeringsplannen. Als je bij de verkeerde club, de verkeerde zuivelonderneming zit, krijg je minder leencapaciteit. Uit ons boekhoudrapport van 2016 blijkt dat het verschil in melkprijs tussen de top 25% bedrijven met het beste rendement en mijn bedrijf op 4 cent per kg melk ligt. Nu leveren wij melk met relatief lagere gehalten dan gemiddeld, maar dat verklaart nog niet de helft. Leerdammer betaalt geen nabetaling en zal als het mee wil komen elke maand flink méér moeten betalen dan de garantieprijs van bijvoorbeeld FrieslandCampina. Het lijkt erop dat ze de prestatietoeslag, wat ook gewoon melkgeld is, eenvoudigweg negeren. Ik realiseer me dat 2015 en 2016 moeilijke jaren waren en dat er zuivelondernemingen zijn die nog veel minder uitbetalen dan mijn melkfabriek. Voor ons geldt dat we in de middenmoot qua uitbetaling zitten, het kan slechter, maar ook beter. En dat laatste knaagt wel.

‘Als je bij de verkeerde club zit, krijg je minder leencapaciteit’

veeteelt MEI 1 2017

XA08_column Ben Apeldoorn.indd 23

08-05-17 10:13

VOEDING VOEROPSLAG

Trend voeropslag

volgt schaal boerderij Extra voeropslagcapaciteit aanleggen is vroeg of laat op elk bedrijf aan de orde. Drijfveren zijn meestal groei van het bedrijf of de wettelijke bepalingen waar voeropslag aan moet voldoen. De afvoer van kuilsappen vraagt specifieke aandacht. TEKST ANNELIES DEBERGH

ieuwe voeropslag bouwen is meer dan een kwestie van extra beton storten en klaar. Alles begint met de ligging van het perceel waar de kuilplaten komen, zegt Hendrik Cnockaert, bouwadviseur bĳ het Belgische SBB. Recent gewĳzigde Belgische wetgeving maakt dat de helling niet langer zo mag zĳn dat het water kan afstromen naar de sloot. ‘Veehouders kunnen de natuurlĳke helling van een perceel volgen op voorwaarde dat het water in geen geval in de sloot terechtkomt.’ Ook Brand Jan van den Bosch van Bosch Beton neemt de ligging van het bouwperceel als uitgangspunt. ‘De kuilen liggen liefst met de opening op het noorden of noordoosten. Zo komt er minder regeninslag en minder zon op het kuiloppervlak.’

Voeropslag afstemmen op stal Uitbreidingsmogelĳkheden tellen eveneens mee volgens Hendrik Cnockaert bĳ het uitzoeken van een goede locatie. ‘Vaak wor-

den nieuw aan te leggen kuilen mee met de bouwvergunning voor een nieuwe stal aangevraagd. In dat geval wordt ook met zicht op verder uitbreiden geredeneerd.’ Desalniettemin kan de aandacht voor de aanleg van kuilplaten volgens hem nog iets groter. ‘Soms wordt te weinig nagedacht over de ligging van kuilen.’ De SBB-bouwadviseur wĳst op situaties waarbĳ nieuwe kuilplaten soms in het verlengde van een stal komen te liggen, wat toekomstige plannen kan dwarsbomen. ‘De inplanting en uitbreidingsmogelĳkheden van een kuilplaat moeten van meet af aan goed afgewogen worden.’ Brand Jan van den Bosch is het ermee eens dat de aandacht voor ruwvoeropslag in de praktĳk soms beter kan. ‘Veehouders kunnen soms vĳf tot tien procent besparen op kuilvoerverliezen door meer aandacht voor het uitkuilen en een beter gebruik van de voeropslag.’ Hĳ noemt onder meer praktische zaken als het vullen van de kuilen.

Nog te vaak bepaalt het tempo van het hakselen op het land de snelheid van het inkuilen, stelt Van den Bosch vast. ‘Eigenlĳk moet het juist andersom: het tempo van strak aanrĳden van de kuil zou het tempo van inkuilen en dus de aanvoersnelheid of het hakselen moeten bepalen.’ Bĳ nieuwbouwprojecten gaat de aandacht ook vaak voluit naar de stal, vindt Van den Bosch. ‘De sleufsilo’s krĳgen vaak minder aandacht. De stal en de voeropslag kunnen beter tegelĳk ontwikkeld worden. De ligging van beide kan het best op elkaar worden aangepast. Als de voeropslag pas in een latere fase wordt gebouwd, dan is het systeem wel op de nieuwe stal voorzien.’

Online rekentools voor volume Alles begint vanzelfsprekend met het volume van de voeropslag. Bouwfirma’s als Bosch Beton hebben daar online rekentools voor. Ook bĳ SBB en DLV Advies wordt van rekentools gebruikgemaakt om de voeropslag in verhouding tot het rantsoen te berekenen. ‘We kĳken eerst naar de bestaande veestapel en de doelen om wel of niet te groeien op een bedrĳf en rekenen vervolgens een ruwvoeropslag uit die past bĳ die omstandigheden’, begint Christiaan de Ruĳter van DLV Advies. ‘We houden bĳ het ontwerp ook altĳd rekening met de restvoervoorraad. De afronding gebeurt in overleg met de klant.’ De volumes worden in samenspraak met de veehouder bepaald. ‘Veel hangt af van het type rantsoen waar veehouders mee willen

veeteelt MEI 1 2017

XA08-voersilos.indd 24

09-05-17 11:59

werken en of de kuil juist wel of juist niet in de loop van het seizoen moet leegkomen’, stelt Hendrik Cnockaert van SBB. ‘Voldoende voersnelheid is de belangrĳkste richtlĳn.’ Een aspect dat door Christiaan de Ruĳter van DLV wordt beaamd. ‘Een te lage voersnelheid gaat ten koste van de kuilkwaliteit. Daarom adviseren we een voersnelheid tot anderhalve meter per week.’

Meer aandacht voor ondergrond Met de groei van de bedrĳven worden de muren complexer in constructie. ‘Veehouders vragen vaak zelf offertes op en kĳken doorgaans naar welk type muur hun het beste past’, stelt Hendrik Cnockaert vast. Vandaag de dag lĳken L-panelen veel gekozen in Vlaanderen. ‘Kostprĳs is de voornaamste drĳfveer om voor een bepaalde constructie te kiezen. De belangstelling voor

ter plaatse gestorte muren neemt op sommige bedrĳven wel toe. ’ Grotere bedrĳven betekent ook steeds zwaardere constructies. ‘Er gaat daarbĳ ook steeds meer aandacht naar de ondergrond’, ziet Christiaan de Ruĳter van DLV. In sommige delen van Nederland betekent dat voeropslag aanleggen met fundering of heipalen. ‘De trend van voeropslag is evenredig met de schaal van de boerderĳ.’

Afdeksystemen in opmars Een andere ontwikkeling is de vraag naar afdeksystemen, die de afgelopen jaren flink stĳgt. De komende vĳf jaar wordt dat volgens Hendrik Cnockaert een van de belangrĳkste ontwikkelingen. Ook Christiaan de Ruĳter ziet dat de factor arbeid steeds vaker gaat meespelen. ‘Bĳ grotere veestapels is het inkuilen en afdekken arbeidsinten-

sief. Zeker op bedrĳven met externe arbeid wordt nagedacht over automatisering.’ Bĳ de aanleg van kuilen worden ook verhoogde loopzones tussenin overwogen waar zandzakken en andere materialen bewaard kunnen worden. De loopzone vergemakkelĳkt het werken met de steeds groter wordende kuilen. ‘De breedte van die loopzone varieert in de praktĳk van één tot drie meter. Bĳ drie meter kunnen veehouders er met de trekker overheen.’ Belangrĳk is om die zones goed te draineren, aldus De Ruĳter. Dat om problemen met de afvoer van het afstromende regenwater te voorkomen. Bĳkomend voordeel is het verbeterde aanzicht. ‘Van die grote betonnen opslagbunkers in het landschap zĳn doorgaans niet zo fraai. Bredere en groene loopzones maken de voeropslag minder storend in het landschap.’ l

Regelgeving verplicht opvangen van kuilsappen De afvoer van kuilsappen is zowel in Nederland als in Vlaanderen verplicht. Pers- of kuilsappen zijn de sapverliezen die ontstaan bij het inkuilen van het kuilvoer. ‘In Nederland bestaat de plicht om perssappen op te vangen’, legt Christiaan de Ruijter van DLV Advies uit. ‘Bij nieuwe projecten wordt er standaard naar gekeken hoe dat het beste georganiseerd kan worden.’ In de praktijk passeren alle reststromen van

de kuilplaat een sappenscheider, waardoor regenwater en kuilsappen van elkaar kunnen worden gescheiden. ‘Vaak worden die systemen gekoppeld met de mestkelder onder de stal of wordt een aparte opvang van drie tot vijf kuub aangesloten. De regelgeving vraagt om perssappen op te vangen, dus gebeurt het in de praktijk nu ook standaard.’ Bosch Beton maakt keerwanden, maar ontwikkelde ook een innovatieve afvoergoot die

centraal in de vloer wordt geplaatst of zijdelings in de keerwand. Het systeem maakt een scheiding tussen het water op de kuilplaat en de kuilsappen. ‘Veel veehouders hebben vragen over hoe ze het scheiden van de regenwaterstroom en de kuilsappen op een goede manier kunnen organiseren’, zegt Brand Jan van den Bosch. ‘Wij hebben met deze afvoergoot een systeem ontwikkeld dat in elke situatie toepasbaar is.’

veeteelt MEI 1 2017

XA08-voersilos.indd 25

09-05-17 11:59

KAMPIOENEN IN DE KIJKER Op weg naar de NRM van 2017 blikt Veeteelt terug op de veertiende NRM in 2014. In de komende nummers aandacht voor de (reserve)kampioenen van toen. Wie wonnen er, hoe is het deze koeien sindsdien vergaan en gaan ze hun titel verdedigen?

KAMPIOENE MIDDEN ROODBONT

RESERVEKAMPIOENE MIDDEN ROODBONT

B A R E N D O N K B R A S I L E R A 1 2 ( V. C L A S S I C )

W I L M A 4 1 ( V. Z A B I N G )

Jan Hermanussen: ‘Ze weet wat ze moet doen in de ring: kop erop en showen’

Halbe Huitema: ‘Je zag de jury in de finale gewoon twijfelen’

Van het algemeen kampioenschap als jonge vaars op de wintershow in Asten-Heusden tot deelname aan het EK in Fribourg. Van de vaarzentitel op de NRM in 2012 tot het algemeen kampioenschap twee jaar later. De loopbaan van Barendonk Brasilera 12 (v. Classic), met Frank van der Staak als haar vaste begeleider in de keuringsring, is een aaneenrijging van successen. ‘Een koe als Brasilera fok je maar één keer in je leven. Zo horen koeien eruit te zien. Ze betekent heel veel voor ons gezin. Iedereen kent haar ook’, zegt Jan Hermanussen, die Brasilera een koe met een bijzondere uitstraling noemt. En niet alleen vanwege die opvallende zwarte neus. ‘Ze weet wat ze moet doen als ze in de ring komt: kop erop en showen. Ook als we in de stal bezoek hebben, komt ze altijd even kijken.’ Half april kalfde de Classicdochter voor de vijfde keer. ‘Het was nog even spannend, omdat ze een slag in de baarmoeder had. Maar gelukkig is het goed gekomen. Ze had een vaarskalfje van Atwood, een mooi snittig kalf.’ Tweeënhalve week na het kalven gaf Brasilera alweer 50 kg melk. Dat verbaast Hermanussen niet. ‘Brasilera is een enorme melkkoe. In haar laatste lijst gaf ze in 380 dagen 17.000 kilogram melk met op de top 64 kilo.’ In de stal in Beers heeft Brasilera haar eigen plek. Ze verblijft permanent in een groot strohok voor verse koeien. ‘Ze is ook zo zwaar geworden. Ook al hebben we een nieuwe stal, ze past nauwelijks in de boxen.’ De melkveehouders proberen Brasilera nu weer klaar te stomen voor de NRM. ‘In principe gaat ze ernaartoe. De uier heeft niks geleden van de laatste kalving en ze is alleen nog maar zwaarder geworden. Ze heeft enorm veel lengte en diepte. Maar ze moet er natuurlijk wel perfect voor staan. We gaan alleen als we zelf honderd procent tevreden zijn.’

‘Het spande erom of ze reservekampioene zou worden of op de derde plek zou eindigen. Je zag de jury gewoon twijfelen. Dat Wilma de reservetitel toen won, was geweldig. Want over die derde plek hoor je later niemand meer.’ Halbe Huitema uit Gauw denkt met genoegen terug aan de vorige NRM-editie. Met Wilma 41 won hij de reservetitel roodbont in de middenklasse. Een toevalstreffer was die titel beslist niet. Want als vaars bezette de Zabingdochter twee jaar eerder al de 1c-positie op de NRM. En een jaar later op de CRV KoeExpo veroverde ze een 1b-plek. Nog steeds is de egaal roodbruine Wilma – ze dankt die kleur aan moedersvader Amaranto, een brownswissvererver – de stalfavoriet. Want behalve fraai is de met 91 punten ingeschreven Wilma ook superproductief. ‘Ze heeft in haar eerste vier lijsten al meer dan 55.000 kg melk geproduceerd. Tijdens de eerste melkcontrole na haar vijfde kalving gaf ze bovendien alweer 62 liter. En ze is ook een “noflike” koe, een gemakkelijke en plezierige koe om mee te werken.’ Wilma is daarnaast een goede fokkoe. ‘Haar tweedekalfs Rustlerdochter is als vaars ingeschreven met 88 punten. Ze heeft haar lactatiestadium nu niet mee, anders had ik haar zeker opgegeven voor de NRM.’ Ook Wilma zelf, die begin april voor de vijfde keer kalfde, blijft dit jaar thuis in Gauw tijdens de NRM. ‘Qua lactatiestadium kan het prima, maar ik ben zelf kritisch. Ze is een heel complete koe, die mooi in verhouding is, een lange en brede uier heeft en superbeste benen. Maar om mee te kunnen doen om de prijzen zou de achteruier net een paar centimeter hoger moeten zijn.’ De Friese veehouder heeft andere plannen met Wilma, die door de kinderen steevast ‘brownie’ wordt genoemd. ‘We spoelen haar binnenkort met gesekst sperma van Julandy. Omdat de nafok ook goed lijkt, willen we graag nog meer nakomelingen.’

veeteelt MEI 1 2017

XA08_kampioen in de kijker.indd 26

09-05-17 11:58

BOERENTROTS MARCEL STRIJTVEEN

‘

Samen voor de weidevogels ‘In zes jaar groeide het aantal kievitsnesten op mijn grond van zes naar bijna zestig. Die prestatie heb ik samen met acht collega’s uit de Lierderbroekse polder gerealiseerd. We overtuigden de gemeente ervan om de poldergrond niet om te zetten naar bos, maar om er juist de weidevogels te laten floreren. Ook heb ik met elf weidevogelboeren het zuivelmerk Weide Weelde geïntroduceerd. Het leidde tot de winst van de Gouden Grutto Publieksprijs. Bij die prijs hoort 2500 euro, waarmee ik een natuuroever aan wil leggen. Zo hoop ik nog meer weidevogels te lokken.’ Marcel Strijtveen (50) melkt 120 koeien in Lierderholthuis op een gangbaar melkveebedrijf

veeteelt MEI 1 2017

XA08_boerentrots.indd 27

09-05-17 11:19

SPECIAL PERSONEEL XXXXX

Ook voor de melkproductie ge

het kan altijd slim m

veeteelt MEI 1 2017

XA08_special personeel en educatie.indd 28

09-05-17 14:16

ie geldt:

m mer

Melk produceren op een boerderij is niet te vergelijken met auto’s fabriceren aan een lopende band. Maar voor beide processen geldt: er zijn altijd mogelijkheden om het slimmer aan te pakken. De ideeën achter het zogeheten lean management, die ooit bij Toyota zijn ontwikkeld, worden in veel sectoren omarmd. De melkveehouderij volgt voorzichtig. TEKST WICHERT KOOPMAN

e overeenkomsten tussen het management van een fabriek met duizenden werknemers en een gezinsbedrĳf met honderd koeien lĳken op het eerste gezicht ver te zoeken. Toch is trainer en coach Wim Steenbergen ervan overtuigd dat ook Nederlandse en Vlaamse melkveehouders inspiratie kunnen halen uit de ‘lean management’aanpak. De ideeën achter de filosofie werden in de jaren zestig ontwikkeld bĳ Toyota in een periode dat de autofabrikant failliet dreigde te gaan. Begin jaren negentig pikten Amerikanen de Japanse ideeën op en noemden het lean (letterlĳk vertaald: slank). Inmiddels wordt lean werken wereldwĳd in heel veel sectoren toegepast.

Zoeken naar verspilling Steenbergen heeft als coach bĳvoorbeeld ervaring met lean management in de ICT, de retail en het onderwĳs. ‘De Japanners bedachten methoden om kritisch te blĳven kĳken naar werkmethoden met als doel een voortgaande vermindering van verspilling te realiseren’, vertelt hĳ. ‘Natuurlĳk is koeien melken iets anders dan auto’s bouwen. Maar als je er van een afstand naar kĳkt, zĳn de overeenkomsten groter dan je denkt’, stelt Steenbergen. ‘Als je iets produceert, voeg je waarde toe, maar krĳg je ook te maken met verspilling’, legt de leanspecialist de theorie uit. ‘De kunst is om het productieproces zo in te richten dat je met zo weinig mogelĳk verspilling zo veel mogelĳk waarde toevoegt’, vat hĳ samen. In de loop van de jaren zĳn vele tientallen methoden ontwikkeld om werkprocessen te analyseren om gericht op zoek te gaan naar verspilling. ‘Veel van deze technieken zĳn ook toepasbaar in de melkveehouderĳ’, is de ervaring van Joost van Kreĳ, coach bĳ adviesbureau Cownexxion. ‘Veehouders werken met levende dieren en onzekere weersomstandigheden. Maar uiteindelĳk is ook de productie van melk onder te verdelen in verschillende deelprocessen die stuk voor stuk goed zĳn te standaardiseren’, geeft hĳ aan.

veeteelt MEI 1 2017

XA08_special personeel en educatie.indd 29

09-05-17 14:16

SPECIAL PERSONEEL

Looplijnen uittekenen helpt om het werk efficiënter te organiseren

Observeren van werkzaamheden brengt tijdverspilling in beeld

Van Kreĳ begeleidt onder andere grote bedrĳven in Rusland. Daar paste hĳ lean management voor het eerst toe in de praktĳk van de melkveehouderĳ en raakte hĳ enthousiast over de mogelĳkheden. Die ziet hĳ ook voor toepassing dichter bĳ huis.

Dag starten met ‘toolboxmeeting’ Een belangrĳk element in de leanstrategie is het borgen van verbeteringen om te voorkomen dat de organisatie terugvalt in oude gewoontes. ‘Daarvoor is betrokkenheid van alle medewerkers essentieel. Een duur betaalde consultant inhuren om te vertellen hoe het moet, heeft op langere termĳn lang niet altĳd het gewenste effect’, ziet leanspecialist Wim Steenbergen. ‘De denkkracht van alle mensen in een bedrĳf benutten en iedereen medeverantwoordelĳk maken voor het resultaat is vaak veel effectiever. Bovendien: de mensen op de werkvloer hebben als geen ander inzicht in mogelĳkheden om dagelĳkse werkzaamheden slimmer aan te pakken.’

Werken met leanmethoden is volgens hem dan ook niet alleen gericht op het realiseren van harde doelstellingen, maar vooral ook op het verbeteren van de communicatie tussen mensen. Veel bedrĳven die het leanwerken hebben omarmd, starten de dag met een kort, vaak staand uitgevoerd overleg met alle medewerkers, de zogenaamde dagstart of ‘toolboxmeeting’. Hierin wordt teruggekeken naar de vorige dag en komen vragen aan de orde als: Waar werd je blĳ van en waarvan minder blĳ? Wat hebben we met zĳn allen gepresteerd? Wat ging er goed? Wat kon beter? Daarna wordt gekeken naar het werk voor de komende dag en gaat iedereen aan de slag. In een bedrĳf dat lean werkt, worden alle medewerkers aangemoedigd om uit te spreken wat er volgens hen beter zou kunnen. Soms bestaat er snel overeenstemming, soms moet er eerst meer onderzoek worden gedaan. ‘Maar als gezamenlĳk besloten wordt dat de nieuwe aanpak beter is, wordt ook van iedereen verwacht dat deze wordt gevolgd’, verwoordt Steenbergen

Simpele oplossingen om verspilling te verminderen

Door na elke biestgift een wasknijper aan de emmer te klemmen is op afstand te zien hoe vaak een kalf biest heeft gedronken. Lopen om een bordje te kunnen lezen is niet nodig

Door in iedere werkruimte gereedschap op een vaste plaats neer te hangen wordt zoeken voorkomen. Door een bord is het direct zichtbaar als gereedschap ontbreekt

Door taken te noteren op verschillende blaadjes op een planbord ontstaat overzicht. Omdraaien van het blaadje maakt in één oogopslag duidelijk dat de taak klaar is

veeteelt MEI 1 2017

XA08_special personeel en educatie.indd 30

08-05-17 16:13

Tien keer verspilling in kaart Een belangrijk onderdeel van lean management is het in kaart brengen van verspilling in het productieproces met als doel deze zo veel mogelijk te verminderen. In de melkveehouderij kunnen tien verschillende vormen (met voorbeelden) van verspilling worden onderscheiden (bron: Joost van Kreij, Cownexxion). 2

Onduidelijke communicatie 1 Met alle medewerkers nadenken levert nieuwe ideeën op

een belangrĳke regel van de leanaanpak. Vaak worden afspraken over werkprocessen als geheugensteuntje ook vastgelegd op papier. ‘Deze laatste stap kan ook heel nuttig zĳn op een gezinsbedrĳf’, zegt de coach en hĳ legt daarmee een link naar het gemiddelde melkveebedrĳf in Nederland en Vlaanderen. ‘Hierdoor is werk gemakkelĳker over te dragen en blĳven de continuïteit en de kwalitieit gewaarborgd, ook als de boer of boerin een keer moet worden vervangen.’

Stalmedewerkers vaak enthousiast Een bedrĳf dat al volop ervaring heeft met de inzet van lean in de melkveehouderĳ, is Lely. Moyna Bierma, projectleider farm management support bĳ Lely, vertelt hoe in het zogenaamde DairyWise-project leanmethoden worden ingezet om veehouders te ondersteunen. Tot nu toe zĳn de meeste projecten uitgevoerd op grotere melkveebedrĳven in het buitenland, maar Bierma geeft aan dat Lely vanaf begin volgend jaar ook in Nederland en Vlaanderen deze vorm van ondersteuning wil aanbieden. Bierma begeleidt de bedrĳven in samenwerking met lokale collega’s van Lely. Gezamenlĳk gaan ze drie dagen intensief met het voltallige team in de stal aan de slag. Hierbĳ staat de vraag van de veehouder centraal. ‘We werken vanuit een heldere doelstelling, bĳvoorbeeld een streefwaarde voor de melkproductie per gewerkt uur’, legt ze uit. ‘Vervolgens gaan we de werkwĳze op het bedrĳf in kaart brengen, onder andere door de dagelĳkse routines te observeren en meten. Met de medewerkers analyseren we waar verspilling optreedt en waar de mogelĳkheden liggen voor verbetering. Samen maken we afspraken over het doorvoeren van veranderingen.’ Bierma benadrukt dat er in het driedaagse programma ook veel aandacht is voor persoonlĳke drĳfveren en teambuilding.‘Het is op veel bedrĳven niet vanzelfsprekend dat medewekers naar hun inzichten wordt gevraagd. Maar ze hebben vaak wel heel goede ideeën’, ervaart ze. ‘Wĳ proberen een cultuur te creëren waarin iedereen de ruimte krĳgt om mee te denken. Dat is voor veel managers wennen, maar de stalmedewerkers zĳn, nadat ze hun aanvankelĳke scepsis hebben overwonnen, vaak heel enthousiast.’

Werk wordt niet of verkeerd uitgevoerd

Onnodige voorraad

ruikt Ongeb nt tale t oen nie

Geld vastleggen in onnodige voervoorraden

en d • Mens goed in zijn e z waar n van • Ideeë rs worden e rk e medew t gebruikt nie

Overp

rodu

ctie Meer v opfokk aarzen en nodig dan v vervan oor ging

Overbewerking

Tijd verspillen aan details

ige Onnod ing beweg en

afstand Lange n om lope op schap re ge ed alen te h

Wach tti

d In de m elksta l wac taaime hten op lkte ko eien

Onnodig transport Grote afstanden afleggen bij het laden van de voermengwagen

Kwali te verlie itss

• Bedo • Gem rven voer ist m door s elkgeld le melkk chte walite it

Verliesffen sto grond rsen Vermo er o v n a v

veeteelt MEI 1 2017

XA08_special personeel en educatie.indd 31

08-05-17 16:13

SPECIAL PERSONEEL

‘De kracht van de leanaanpak is dat er blĳvend iets verandert in een bedrĳf en dat een proces naar continue verbetering in gang wordt gezet’, merkt Bierma als ze later nog eens terugkomt op een bedrĳf. Als voorbeeld noemt ze een bedrĳf in Zweden met tien robots en tien medewerkers, waar ze in oktober 2015 voor het eerst in de stal kwam. ‘Destĳds werd er per gewerkt uur ongeveer 400 kilo melk geproduceerd. Het doel van de eigenaar was om dit binnen een half jaar te verhogen tot 420 kilo, maar toen ik in januari van dit jaar weer terugkwam, vertelde het team trots dat het al op 470 kilo melk per gewerkt uur zat.’ Met een ander voorbeeld maakt Bierma duidelĳk dat leanmanagement wat haar betreft niet alleen toepasbaar is op bedrĳven met personeel. Ze zag op een bedrĳf hoe bĳ iedere voerbeurt van de kalveren twintig liter melk verlo-

ren ging, omdat die teveel in de melktaxi werd gepompt. Op jaarbasis een verlies van duizenden euro’s. ‘Toen we daarover in gesprek gingen, werd duidelĳk dat dit gebeurde uit voorzorg. De persoon die voerde, wilde geen melk tekortkomen als kalveren de emmers uit de beugel stootten. Een simpel systeem om de emmers vast te klikken bleek de oplossing om deze verspilling weg te nemen.’

Werken of presteren Ook Jan Halewyck, consulent bĳ de Vlaamse Boerenbond, ziet kansen voor de toepassing van lean management op gezinsbedrĳven. Op zĳn initiatief volgde een groep collega-adviseurs onlangs een workshop om kennis te maken met deze benadering van het management van melkveebedrĳven. ‘We zien dat veel Nederlandse en Vlaamse melkveehouders de laatste jaren meer koeien zĳn gaan

Op Fruerlundgaard is lean management niet meer weg te denken uit In november 2014 verruilden Stieneke en Boudewijn IJdema een boerderij zonder ontwikkelingsmogelijkheden in het Friese Blesdijke voor een bedrijf met volop uitdagingen in het Deense Kjellerup. Op Fruerlundgaard melken ze nu met zeven robots bijna 400 koeien en beheren ze 250 hectare grond. Het werk in de stallen zetten ze rond met de hulp van twee vaste medewerkers, het landwerk is volledig uitbesteed aan een loonwerker. ‘Toen we het bedrijf kochten, zat het in financiële problemen en dat had direct zijn weerslag op de manier van werken’, vertelt Stieneke IJdema. ‘Zo was er geen organisatie en aan onderhoud werd geen geld meer uitge-

geven. De arbeidsefficiëntie was laag en de technische resultaten waren onder de maat’, schetst ze de situatie waarin ze instapten. ‘Wij zaten vol energie en wilden het liefst alles tegelijk aanpakken’, herinnert ze zich. ‘Maar we namen met het bedrijf ook het personeel over en realiseerden ons dat het van het grootste belang was om hen mee te nemen in alle veranderingen.’

Samen werken aan verbetering Van lean management had de onderneemster wel eens gehoord, maar toen ze er via een workshop nader kennis mee maakte, zag ze direct de toepassingen op hun eigen bedrijf.

Elke maandagochtend vindt op Fruerlundgaard een maximaal twintig minuten durende ‘whiteboardmeeting’ plaats met alle medewerkers om met elkaar te bespreken wat goed gaat en wat beter kan

Inmiddels is lean niet meer weg te denken uit de bedrijfsvoering. ‘Zo beginnen we de week altijd met een “whiteboardmeeting” met alle medewerkers’, geeft IJdema als voorbeeld. ‘In maximaal twintig minuten bespreken we wat goed gaat en wat beter kan. Iedereen heeft hierbij actief inbreng.’ Ze vertelt ook hoe ze de werkwijze van de medewerkers met een camera vastlegde en de beelden met hen besprak. Zo ontdekten ze dat de één de koeien rechtsom naar de robot dreef en de ander linksom. ‘Aangezien koeien gewoontedieren zijn, win je natuurlijk tijd als je afspraken maakt om het allemaal op dezelfde manier te doen’, legt ze uit. Gereedschap uit de kalverstal is gemerkt met rode tape om te voorkomen dat het elders terechtkomt en tijd verloren gaat met zoeken

veeteelt MEI 1 2017

XA08_special personeel en educatie.indd 32

08-05-17 16:13

melken zonder wezenlĳk iets te veranderen aan de werkprocessen op hun bedrĳf. Arbeid is vaak een knelpunt geworden en dat gaat vaak ten koste van de technische resultaten. Want als je meer uren gaat werken, betekent dat nog niet dat je ook meer gaat presteren.’ Halewyck is van mening dat het, juist als het werk zich opstapelt, zinvol is om tĳd vrĳ te maken om stil te staan bĳ wat je doet. ‘Goede ondernemers vragen zich regelmatig af of ze nog wel op de juiste manier werken en leggen die vraag ook voor aan adviseurs. Methoden uit de leanfilosofie zĳn een nuttig hulpmiddel om melkveehouders een spiegel voor te houden. Als wĳ als adviseurs met kennis van de leanbenadering bĳ boeren komen, kunnen we hen beter ondersteunen’, stelt hĳ. In 2007 was Toyota, mede dankzĳ lean werken, uitgegroeid tot de grootste autoproducent ter wereld. ‘Toch

stellen de Japanners dat er nog heel veel winst valt te halen’, vertelt Wim Steenbergen.

Tijd nu rijp Joost van Kreĳ trekt de lĳn door naar zĳn eigen vakgebied. Volgens hem staat de melkveehouderĳ aan het begin van deze ontwikkeling. Cownexxion wil dit jaar Nederlandse melkveehouders kennis laten maken met lean management, onder meer door het aanbieden van een ‘spel’ dat op bĳeenkomsten van studieclubs gespeeld kan worden. ‘Zonder dat veehouders het zelf in de gaten hebben ligt de winst vaak voor het oprapen’, stelt Van Kreĳ met overtuiging. ‘Toepassing van leanmethoden helpt om deze bedrĳfsblindheid te doorbreken. Wĳ denken dat de tĳd hier nu rĳp voor is. Ook in Nederland en Vlaanderen.’ l

ken uit de bedrijfsvoering Voor de dagelijks terugkerende processen op het bedrijf zijn standaardprotocollen uitgeschreven die als geheugensteuntje aan de stalmuur hangen. ‘Als we met elkaar tot de conclusie komen dat dingen beter kunnen, passen we onze werkwijze aan’, beschrijft IJdema een andere toepassing van een leanprincipe op het bedrijf. ‘Zo strooiden we de kalverhokken altijd in de ochtend totdat een van de medewerkers aangaf dat ze daardoor de volgende ochtend wel eens ontdekte dat er niet genoeg stro meer lag. Nu strooien we ’s middags en weten we zeker dat de dieren de hele nacht droog liggen’. Werken volgens de leanfilosofie heeft de

ondernemers veel opgeleverd, vinden ze. De technische cijfers verbeterden op onderdelen spectaculair. Zo daalde het tankcelgetal van gemiddeld 450 naar 125 en steeg de gemiddelde productie van 30 naar 35 liter per koe per dag.

Ruimte voor finetunen

Ook aan de sterk verhoogde arbeidsefficiëntie hebben leanmethoden volgens de veehouders een belangrijke bijdrage geleverd. In 2014 werd het werk rondgezet met vier medewerkers, nu zijn dat er nog maar twee. En ook zij zijn enthousiast over de nieuwe manier van werken. ‘We ervaren meer rust in ons hoofd,

Voor alle dagelijks terugkerende werkzaamheden (bijvoorbeeld afkalven) zijn op Fruerlundgaard standaard protocollen uitgeschreven. Ze hangen als geheugensteuntje aan de stalmuur

omdat we weten dat de dagelijkse processen goed lopen. Dat geeft ruimte om na te denken over volgende stappen’, legt Stieneke uit. De grootste klappen zijn nu wel gemaakt, realiseert ze zich. ‘Maar des te uitdagender wordt het om vooruitgang te boeken. We komen nu toe aan finetunen’. De ondernemers hebben zich als doel gesteld om de productie te verhogen naar 37 liter per koe per dag door de werkprocessen in de stal verder te optimaliseren. Natuurlijk zullen we gebruikmaken van leanmethoden om samen met onze medewerkers deze uitdagende doelstelling te gaan realiseren’, verklaart de enthousiaste melkveehoudster.

Boudewijn en Stieneke IJdema wisten mede dankzij leanmethoden de arbeidsefficiëntie op hun bedrijf sterk te verhogen

veeteelt MEI 1 2017

XA08_special personeel en educatie.indd 33

08-05-17 16:13

nieuw formaat: 95mm x 126mm

Ga voor een laag celgetal!

PERSPULP

VOERABONNEMENT

De voorkoop van Perspulp campagne 2017/2018 is van start gegaan!

Veeartspraktijk

Marc Goderis

Arbeidsgemak en goede conservering door opslag in de slurf. Maak voor een betere liquiditeit gebruik van het Perspulp Voerabonnement.

06-25398676

www.perspulp.nl/ Tel.: 0172-460651

V E E T E E LT

A PR I L

De allerbeste UW NIEgrasrassen van Rassenlijst 2016 verkrijgbaar in onze grasmengs

201 4

VX06_p28.indd 28

31-03-14 14:04

Brengt uw melkveeDISCUSSIEER verder MEE OVER: Minerale likemmers

Betere vertering van het voer ● Doeltreffende gistingen ● Betere eiwitefficiëntie ● Verkrijgbaar in 4 uitvoeringen: Qualix Indigo, LAVA Sinnige.indd 1 Qualix Ruby, Qualix Green en Qualix Yellow ●

grow, care and share

T 010 204 55 53 ● www.timac-agro.nl

veeteelt MEI 1 2017

XA08_p34.indd 34

DLF BV • Postbus 1 • 4420 AA Kapelle • Tel. +31 (0)113 347 911V•E Fax +31 (0 E T E E LT 4 H. van Veldekesingel 150 - bus 30 • 3500 Hasselt • Tel. +32 (0)11/32.13.65 • Fax + 08-05-17 11:20

CRVNIEUWS

Jaap Honingh: ‘CRV neemt input altijd serieus’ Ik ben nu vijf jaar betrokken als ledenraadslid van CRV en sinds kort als voorzitter van district WestNederland. Ons district reikt van Texel tot Rotterdam, met ook nog een groot gebied ertussen waar geen koeien lopen. Dat is nieuw, want in het verleden was Noord-Holland meer georiënteerd op Friesland in plaats van Zuid-Holland. Ik leer nu bestuurders kennen die ik voorheen amper tegenkwam. En, wat ook anders is: nu moet ik voor een vergadering voorbij de drukte rondom Amsterdam naar Zuid-Holland in plaats van via de rustige Afsluitdijk naar Friesland. Eén ding is niet veranderd: ik ervaar nog steeds dat ik alles wat mij als CRV-lid dwars zit, kan melden.

Je krijgt niet altijd gelijk, maar ik ervaar wel dat onze input serieus genomen wordt. Dat is ook belangrijk om de verbondenheid met de organisatie te houden. In ons district hebben we als verbindende activiteit twee vipdagen over klauwgezondheid georganiseerd. Ook het nut van VeeManager, Fokken op Maat en MPR Dracht zagen we in de praktijk. Wat mij betreft is dat nog maar het begin: ik hoop dat we elkaar als districten ook inspireren om de ledenbinding met bijzondere activiteiten op te zetten.’ Jaap Honingh, voorzitter van district 1 (West-Nederland)

Machtiging bij RVO regelen

Voordeelpakket SiryX

Om meer gegevens automatisch in CRV Mineraal te krijgen kunnen Nederlandse melkveehouders een machtiging afgeven bij RVO. Zo worden bijvoorbeeld perceelsgegevens, vervoersdocumenten dierlijke mest en de melkveefosfaatreferentie automatisch ingeladen in CRV Mineraal. Dit bespaart veel nazoekwerk, bijvoorbeeld bij het indienen van de Gecombineerde Opgave.

Als u tien rietjes SiryX van een stier van een melkveeras bestelt, ontvangt u tijdeljik vijf rietjes van de Belgischwitblauwstier Precoce (in Nederland) of Brasero (in Vlaanderen) gratis. Zo profiteert u van meer vaarskalveren uit de beste koeien én van een hogere kalverprijs. De actie loopt tot en met 1 juli 2017.

Delta Alana eerste honderdtonner op CRV-testbedrijf Een van de eerste testvaarzen uit het Delta Satellietprogramma, de inmiddels elfjarige en excellente Mascoldochter Delta Alana rf (90 punten voor algemeen voorkomen), bereikte tijdens de melkcontrole op 19 april 2017 de honderdtonnerstatus. Ze had hiervoor in totaal 2730 lactatiedagen, verdeeld over zes lactaties, nodig. De koe wordt gemolken door Arjen en Eef Vernooij op hun bedrijf Hedra Holsteins in Schalkwijk. Sinds 2008 is Hedra Holsteins testbedrijf voor CRV. ‘Alana was een van de eerste testvaarzen die bij ons aan de melk kwam’, vertelt Arjen Vernooij over de koe. Al snel bleek Alana uiterst persistent. ‘Ze maakte, ook vanwege de spoelingen, lange lactaties vol’, aldus Vernooij. Daarnaast had de familie Vernooij ook tijdens keuringen veel plezier van de koe, waar ze verschillende hoge posities behaalde. Die klasse lijkt ze door te geven, want haar kleindochter M.H. Alana 5 (Amor x Bertil) wist in 2015 het algemeen kampioenschap van de HHH-show op haar naam te schrijven.

mette is afkomstig uit een van de eigen spoelingen van Vernooij, die zo enthousiast was over Alana dat hij ook graag zelf investeerde in embryo’s van het dier,’ zo complimenteert hij de inspanningen van de fokker. Voor Veldhuisen is Alana een goed voorbeeld van de vrouwelijke dieren in het CRV-fokprogramma. ‘Ze combineert een talent voor productie, exterieur en gezondheid. Precies zoals we dat graag zien.’ Delta Alana (v. Mascol) behaalde in zes lactaties de honderd ton

Kleinzoon ‘op wacht’ voor fokstierstatus Alana werd vanwege haar roodfactor vooral ingezet voor spoelingen met roodbonte stieren. Een Lawn Boyzoon, Delta Scofield, wist het net niet tot fokstier te schoppen. Maar een Chanelkleinzoon, Hedra Allround uit Hedra Alumette (v. Jerudo), staat ‘op wacht’ voor de fokstierstatus. ‘Van Hedra Allround komen de eerste dochters aan de melk’, vertelt Jaap Veldhuisen, foktechnisch specialist bij CRV. ‘Alu-

veeteelt MEI 1 2017

XA08_CRV nieuws.indd 35

08-05-17 14:29

CRV REGIO ZUID-WEST

Prestaties in beeld HONDERDTONNERS koe

vader

eigenaar

747

—

mts. Oosting-Scheltinga, Oldelamer

Ada 14

Cash

vof E. J. en A. L. Blom-Schulp, Kockengen

Adrie 23

Breevier Guus

H. Zagt, Kockengen

Albertje 97

Allen

melkveebedrijf De Wissenheuvel vof, Meerkerk

Alie 160

Bruce

fa. Rooker, Aartswoud

koe

vader

eigenaar

koe op bedrijf

Miet 42

Vista

vof Van den Hurk-Zijlmans, Maren Kessel

Mina 80

Classic

Van den Heuvel vof, Bakel

Mona 8

Kian

Kloostermans Erf, Heino

N N 9296

Marcel

mts. R. en J. Ogink-Eikelboom, Lierderholthuis

Natasja 2

Caliber

mts. B. en S. Hofstra, Dronrijp

Angels Margriet 69 Cosmo

Angels Holsteins, Meijel

Neeltje 44

Stefan

mts. J. A. J. en R. T. van Burgsteden-Eriks, Elsloo (Fr.) 7

Anna 88

Fiction

C. A. J. W. en A. J. F. M. Peeters, Kessel (L.)

Petronella 110

Spirando

mts. P. F. en E. J. Helder-Pauw, Middenbeemster

Ans 11

Grandprix

melkveebedrijf Meijer Beckum, Hengelo (Ov.)

Pierke 621

Future

A. A. Faber, Dijken

B Sijke 737

Kirby

mts. Ruijter-Masteling, Burgerbrug

Pietje 34

Cosmo

mts. F. S. en S. J. Dijkstra-de Boer, Hemelum

Bertha 93

Trevor

A. Katerberg en R. Soer, Kerkenveld

Pietje 648

Skalsumerhuban fa. P. en S. Steur, Spanbroek

Bles 87

Trevor

mts. A. N. T. M. en P. H. Verduin-Sloot, Burgerbrug

Pompei

Stadel

vof Uitentuis, Middenbeemster

Boerin 173

Nevada

H2Milk vof, Alphen (N. Br.)

Pukkie 251

Kirby

mts. C. en A. van Mil-Vieveen, Schipluiden

Boni 37

Win 395

mts. S., E., S. E, en S. Kattenberg, Zwolle

Ria 40

Kian

A. W. G. Assink, Lemelerveld

Coba 279

Dynasty

melkveebedrijf Prins, Nijeveen

Riet 130

Alexander

vof Vos-Lazeroms, Wouwse Plantage

Coba 304

Mtoto

melkveebedrijf Prins, Nijeveen

Rika 295

Carlos 36

mts. Toevank, Haaksbergen

Cornelia 115

Linfield

Denissen-van Tiggelen vof, Nispen

Rika 965

Kian

L. en J. Bokdam-Schuttenbeld, Bornerbroek

Corrie 384

Future

mts. K. en E. de Jong-de Boer, Jubbega

Roelofke 96

Dustin

J. F. Harteveld, Ameide

Corriee 16

Starleader

vof Van de Ven-Vogels, Beek en Donk

San 31

Future

H. J. Pegge, Buinerveen

De Pettershoeve D 738 Win 395

mts. H. K. G. en A. G. Petter-Aufderhaar, Ommen

Sara 28

Allen

vof melkv. De Zuwe, Nieuwer ter Aa

Dikkie 61

Archibald

T. J. en B. van der Ham vof, Nieuwland

Sonja 326

Osmond

Eco Tijink, Enter

Dina 85

Stormatic

L. Schep, Hoornaar

Sonja 5

—

Bloemen melkvee vof, Vredepeel

Elsje 254

Niveau

melkveebedrijf Bart Groot, Oostwoud

Stien 36

Comestar Lee

K. Kloosterman en M. Kloosterm.-de Velde-Harsenh., Nieuw Buinen 3

Fanta 19

O Man

J. van Rijthoven, Casteren

Tienmorgen Liz St 34 Classic

De Tienmorgen Holsteins, Beers (N. Br.)

Fennie 32

Bond

mts. G. W. en C. W. Kalter-Hulsman, Vilsteren

Tine 48

Future

J. H. en G. Jansen-Kuiper, Daarle

Geraldine 29

Swamo Jewel

R. H. Veldman, Achlum

Tiny 61

Lord lily

J. Stam, Oud Alblas

Gerbrechtje 415

Winston

melkveebedrijf Ten Kate, Balkbrug

Toosje 147

Blackstorm

mts. A., A. J. en B. Prins-Broek, Nieuwleusen

Gerry 167

Rouki

E. Box vof, Noordbeemster

Vera 42

Olympic

Van Grinsven, St. Michielsgestel

Giessen Susi 20

Virzil

T. van Vliet, Nieuwlande

Vera 685

Whitaker Grietman vof M. A. Dekker en J. H. Boonstra, Schellinkhout

Gonda 106

Louson

G. J. Waterink, Bruchterveld

Vicky 100

—

W. J. van Alphen jr., Boxtel

C. R. Groenestein, Eemnes

Wanda 10

Spirando

melkveebedrijf Alferink/Brink, Zwinderen

J. Roke, Arriën

Wilhelmina 382

Birbo

melkveebedrijf P. Akkerman, Westbeemster

vof melkveebedrijf Het Meulemans, Dalfsen

Willemijn

Lautechaux

C. Dijkshoorn, Maasland

Wilma 78

Orcival

vof J. en G. J. Slingerland-van Dijk, Berkenwoude 29

Zwartkop 504

Darel

mts. Buter-Twint, Lutjewinkel

Groenland Wilma 27 Rembrandt Hennie 201

Design

Het Meulemans M 490 Brisbane

koe op bedrijf

Hickaerder Tjitske 233 Daly

veehouderij Tacoma bv, Jislum

Irma 109

Reno

mts. G. en M. Aalenhuis-v. Oorspronk, Emmer Compascuum 9

Irma 56

Grandprix

mts. A. en N. Mulder-Smit, Linde (Dr.)

Ivonne 28

Pippen

A. J. M. Donkers, Veghel

Jaantje 114

Talent

vof Jongsteins, Hoogblokland

Jannie 41

Schumacher

melkveebedrijf Ardesch, Hellendoorn

Jannie 83

Manat

vof van de Gevel, Landhorst

Jantje 20

Nevada

vof melkveebedrijf it Surein, Parrega

Jantje 92

—

fa. Heida, Hoornsterzwaag

Jonker Bella 8

Canvas

C G de Jong, Noordeloos

Jorieke 8

—

M. en C. Scherders-Kouwenberg, Moergestel

Josje 84

Fortune

zuivelb. Wismans-v. Fessem, Oosterhout (N.Br.)

Joukje 78

Treasure

fa. gebr. Leegwater, Wijdenes

Laura

—

Priems vof, De Mortel

Leegwater 115

Dimitri

vof Familie Keesom, Nieuwe Niedorp

Liesel 44

Spock

A. J. M. Boom-de Baat, Noordeloos

Lillie 13

Lautechaux

fa. A. en J. van Adrichem, Schipluiden

Marijke 129

Grandprix

F. E. Stokkers, Enschede

Marinushoeve G 351 Blackstorm

vof Klerks-Keetels, Elshout

Marwil ALH Rusty

Shottle

J. H. S. Holsteins, Nieuw- en St. Joosland

Mea 11

—

P. M. J. M. van Pas, Heeswijk-Dinther

Mieke 99

Woodside Elegance P. C. M. M. en W. G. H. van Engeland, St. Oedenrode 6

Mientje 2077

Nevada

mts. J. D. en E. Ubbels-den Ouden, Jelsum

1 10

3 11

12 4 13

Prestaties Op de website van CRV is steeds het actuele bestand van honderden tientonners te vinden.

Kijk op crv4all.nl/prestaties

veeteelt MEI 1 2017

XZ08_100-10-tonners.indd 36

08-05-17 10:14

TIENTONNERS

Kampje 277

Truus 200

Kampje 277 geboren vader x moedersv. exterieur productie datum overschrijding fokker/eigenaar

17 juli 2003 Stadel x Surprice F 83 T – U 83 B 79 AV 82 11 lijsten: 3667 melkdagen 125.692 4,42 3,58 10.053 kg v.+e. 15 maart 2017, 1e tientonner op bedrijf D. W. en E. W. Somsen-Eenink, Aalten

Truus 200 geboren vader x moedersv. exterieur productie datum overschrijding fokker/eigenaar

Marga 102 geboren vader x moedersv. exterieur productie datum overschrijding fokker/eigenaar

29 september 2003 Paramount x Jabot F 79 T – U 79 B 79 AV 79 11 lijsten: 3578 melkdagen 118.213 4,79 3,67 10.010 kg v.+e. 8 februari 2017, 2e tientonner op bedrijf F. I. en J. M. Scholten-Weiden, Saasveld

25 augustus 2000 Stadel x Amount F 78 T 80 U 74 B 81 AV 78 11 lijsten: 4425 melkdagen 124.202 4,53 3,53 10.012 kg v.+e. 19 januari 2017, 2e tientonner op bedrijf mts. Peters-Beene-Borggreve, Denekamp

Grietje 89 geboren vader x moedersv. exterieur productie datum overschrijding fokker/eigenaar

23 januari 2004 Grandprix x Bernard — 10 lijsten: 3518 melkdagen 120.696 4,81 3,56 10.101 kg v.+e. 31 maart 2017, 1e tientonner op bedrijf R. G. H. M. van den Tillaer, Erp

Leentje 532 geboren vader x moedersv. exterieur productie datum overschrijding fokker/eigenaar

21 januari 2004 Solomiac x Jaguar F 88 T – U 88 B 86 AV 88 8 lijsten: 3446 melkdagen 121.699 4,63 3,66 10.086 kg v.+e. 13 april 2017, 4e tientonner op bedrijf vof De Bruijn, Giessenburg

Beatrix 94 (links) en Vera 159

Beatrix 94 geboren vader x moedersv. exterieur productie datum overschrijding fokker/eigenaar

22 mei 2002 Lord Lily x Sunny Boy F 88 T 85 U 86 B 84 AV 86 12 lijsten: 4036 melkdagen 120.826 4,76 3,53 10.012 kg v.+e. 13 februari, 5e tientonner op bedrijf J. P. M. Stam, Warmenhuizen

Vera 159 geboren vader x moedersv. exterieur productie datum overschrijding fokker/eigenaar

25 maart 2004 Sinatra x Lely F 83 U 78 B 83 AV 81 7 lijsten: 3680 melkdagen 123.634 4,55 3,55 10.017 kg v.+e. 13 februari 2017, 4e tientonner op bedrijf J. P. M. Stam, Warmenhuizen

veeteelt MEI 1 2017

XZ08_100-10-tonners.indd 37

08-05-17 10:15

CRV PRODUCTINFO

Met SiryX-sperma zet Tijs van Hoof

zijn fokkerij in de hoogste versnelling B

Voor Tijs van Hoof is het gebruik van SiryXsperma een strategische keuze. De melkveehouder wil de prestaties van zijn veestapel verhogen, onder andere via fokkerij. Met de meeropbrengst van Belgisch witblauwe kruislingkalveren financiert hij zijn investering in vaarskalfjes uit de genetisch beste dieren.

ĳna onvermĳdelĳk komt het gesprek met de jonge ondernemer Tĳs van Hoof op het thema bedrĳfsontwikkeling. De 35-jarige melkveehouder uit het Brabantse Asten wist in vĳf jaar tĳd de omvang van zĳn veestapel te verdubbelen tot zo’n 180 melkkoeien en ruim 100 stuks jongvee op 61 hectare grond. Vanwege alle onzekerheden en beperkingen door weten regelgeving heeft hĳ echter besloten om zĳn uitbreidingsplannen bĳ te stellen. Voorlopig maakt Tĳs pas op de plaats. ‘Groeien in aantal koeien is niet meer zo aantrekkelĳk’, stelt hĳ vast. ‘Ik kan de komende jaren meer verdienen met het optimaliseren van de bedrĳfsvoering.’

Tijs van Hoof is dankzij het gebruik van SiryX-sperma verzekerd van vaarskalfjes uit zijn beste dieren

veeteelt MEI 1 2017

XA08_ProduktinfoCRV.indd 38

08-05-17 16:03

Tĳs ziet nog volop mogelĳkheden om de prestaties van zĳn veestapel verder te verbeteren. Op dit moment bedraagt het rollend jaargemiddelde van de koeien ongeveer 9300 kilo melk met 4,54% vet en 3,60% eiwit. ‘Binnen drie jaar wil ik een productie van minstens 10.000 kilo melk met minimaal dezelfde gehaltes realiseren.’ Daarbĳ streeft hĳ naar een verlaging van het vervangingspercentage van 25 naar minder dan 20 procent. Fokkerĳ speelt in de plannen van de ondernemer een belangrĳke rol. ‘Na iedere indexdraai selecteer ik drie of vier stieren met meer dan 1000 kilo melk, een plus voor het eiwit, positieve gezondheidskenmerken, minimaal 300 dagen levensduur en minstens 106 totaal exterieur. Het SAP maakt de paringen.

Boveneind volop benutten Daarnaast maakt Tĳs gericht gebruik van SiryX-sperma. ‘Hierdoor kan ik ook de genetische mogelĳkheden van mĳn eigen pinken en koeien maximaal benutten. Hier is nog veel te halen’, weet hĳ. Zo is er een verschil in fokwaarde van 275 punten NVI tussen het hoogste en het laagste dier in zĳn melkveestapel. Sinds een jaar gebruikt de veehouder nauwelĳks conventioneel sperma meer. De meeste pinken en ongeveer een kwart van de vaarzen en koeien worden geïnsemineerd met SiryX- sperma van de beste holsteinstieren van de CRV-stierenkaart. Door het gebruik van SiryX-sperma is Tĳs verzekerd van vol-

Ook SiryX inzetten? Ga naar www.crv4all.nl/shop of www.crv4all.be/shop Voordeelpakketten zijn tot 1 juli beschikbaar Meer informatie bij uw CRV-contactpersoon doende vaarskalfjes. Driekwart van de melkveestapel kan hĳ dan ook zorgeloos laten insemineren met sperma van geteste Belgisch witblauwe stieren met gunstige geboortecĳfers. ‘Hierdoor kan ik meer verdienen aan de verkoop van kalveren, maar nog mooier is het dat ik het ondereind van de veestapel uitsluit voor de fokkerĳ’, legt de ondernemer uit. ‘Hierdoor wordt de genetische vooruitgang nog groter.’

Strategie brengt resultaat De resultaten van zĳn strategie worden zichtbaar als Tĳs het fokkerĳ-overzicht langsloopt. De melkkoeien op zĳn bedrĳf hebben bĳvoorbeeld een fokwaarde van gemiddeld 69 punten NVI, de pinken reiken al tot 156 punten NVI en de drachtigheden zĳn voorspeld op 224 NVI. ‘Fokken met SiryX-sperma werkt’, stelt de ondernemer vast. ‘De genetische vooruitgang gaat steeds sneller.’ l

Tijs van Hoof: ‘Ik wil de genetische mogelijkheden van mijn pinken en koeien maximaal benutten’

veeteelt MEI 1 2017

XA08_ProduktinfoCRV.indd 39

08-05-17 16:03

REPORTAGE CASTROLANDA

School, kerk én coöperatie als

succesformule voor emigratie

COÖPERATIEPROFIEL leden omzet medewerkers verwerkte melk bewerkte grond gras (winter) granen (zomer)

866 800 miljoen euro 2587 295 miljoen kg 125.000 ha 80.000 ha 38.000 ha

Brazilië

Castrolanda São Paulo Paraná

De Braziliaanse coöperatie Castrolanda groeide in 65 jaar tijd van 5000 hectare naar 125.000 hectare. De omvangrijke landbouwcoöperatie werkt nu aan een vernieuwingsslag om jonge boeren te binden en heeft zeker toekomst volgens coöperatievoorzitter Frans Borg. ‘De Braziliaanse landbouwsector kan nog zóveel groeien door alleen maar de productie per hectare te intensiveren.’ TEKST JAAP VAN DER KNAAP

veeteelt MEI 1 2017

XA08_buitenland rep Brazilie.indd 40

08-05-17 13:29

Een overzicht van de locatie met de voerfabriek van Castrolanda

De bedrijfsgrootte van de coöperatieleden varieert van een dagproductie van 40 tot 40.000 kg melk

Frans Borg: ‘De jaren negentig waren lastig door een inflatie van 80 procent per maand en 40 procent rente’

e moeten wachten. Ondanks dat we exact op het afgesproken moment aanwezig zĳn op het hoofdkantoor van de Braziliaanse landbouwcoöperatie Castrolanda, heeft voorzitter Frans Borg nog geen tĳd. Om de tĳd de doden bestuderen we de vitrinekast, waarin producten liggen die geproduceerd worden door de coöperatie. Zeker twintig varianten chips, producten met bonen en tientallen verpakkingen van verschillende melkproducten liggen er uitgestald. In het schap met brochures ligt een gids ter gelegenheid van een feestweek die de coöperatie recent in het dorp hield. Een Hollandse molen siert de pagina’s van de gids. Dat is niet voor niets; de molen werd in 2001 gebouwd midden in het dorp Castrolanda ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de kolonie en coöperatie. De molen, die de naam De Immigrant draagt, is de trots van het dorp en staat symbool voor de grote Nederlandse invloed in de regio.

Emigratie naar ABC-kolonies gestimuleerd De secretaresse wenkt: we worden verwacht. In een ruime presentatiezaal schudt een uiterst vriendelĳke Frans Borg ons de hand. Hĳ maakt excuses dat zĳn Nederlands niet meer perfect

is, maar hĳ wil ons graag in zĳn moedertaal te woord staan via een presentatie. Borg is 65 jaar en emigreerde als tweejarige met zĳn familie uit Groningen naar de Braziliaanse provincie Castro. ‘In deze regio was niets’, zo start de bedachtzaam pratende Borg zĳn verhaal. ‘Maar het klimaat en de structuur van de prairiegronden leken goed, waarop vĳftig Nederlandse boerengezinnen besloten zich hier te vestigen en 5000 hectare prairiegrond kochten.’ Kort na de oorlog was emigratie populair en het werd bovendien gestimuleerd door de Nederlandse overheid en de kerken. In Brazilië maakt Castrolanda deel uit van de zogenoemde ABC-kolonies die Nederlandse emigranten in de provincie Paraná stichtten: Arapoti, Batavo en Castrolanda. In Nederland was al besloten om een coöperatie op te richten om zo gezamenlĳk de risico’s te dragen. ‘Ieder gezin legde tien procent van zĳn eigen kapitaal in in de coöperatie. In Brazilië werd op basis daarvan het land verdeeld in groottes van 30 tot 150 hectare’, legt Borg uit en hĳ toont foto’s van de pioniersjaren. Van het gezamenlĳk kapitaal werden ook een coöperatiegebouw, een kerk en een school gebouwd. Om emigratie te stimuleren stelde de Nederlandse overheid bovendien twintig jaar lang een landbouwingenieur beschikbaar. ‘Hĳ gaf adviezen, legde

veeteelt MEI 1 2017

XA08_buitenland rep Brazilie.indd 41

08-05-17 13:29

REPORTAGE CASTROLANDA

Hollandse gevelwoningen op het beursterrein van Agroleite

De molen ‘De Immigrant’ staat in het centrum van Castrolanda

proefvelden aan om te kĳken wat wel en wat niet werkte. Boeren in Brazilië was wel wat anders dan boeren in Nederland.’ Een goede samenwerking binnen een coöperatie was niet altĳd vanzelfsprekend. ‘Natuurlĳk zĳn er door de jaren heen stevige discussies gevoerd door de leden over de koers van de coöperatie.’ Borg formuleert zĳn antwoorden zorgvuldig, alsof hĳ niet te veel gevoeligheden wil oprakelen. ‘Vooral de beginjaren waren lastig. Ook de jaren negentig met een inflatie van 80 procent per maand en een rentepercentage van 40 procent heeft de coöperatie veel geld gekost. Maar onze leden zagen ook dat je samen sterker staat dan alleen en dat de coöperatie zekerheid biedt. Maar het echte succes van deze kolonie is te danken aan de drieeenheid coöperatie, school en kerk. Dat heeft ons op alle terreinen verbonden en tot op de dag van vandaag bĳeengehouden.’

De beginjaren waren zwaar. Het land moest ontgonnen worden, oogsten mislukten en dieren bezweken door tropische ziekten. Toch groeide de coöperatie gestaag door vallen en opstaan, zowel in aantal leden als in succesvolle bedrĳfstakken. Na de zuivel- en voerfabriek werd geïnvesteerd in aardappelverwerking en

een chipsfabriek en er kwam een afdeling voor de verwerking van bonen. Ook kwam er een zeugenbedrĳf met 5500 zeugen, werd er geïnvesteerd in vleesverwerking, een schapentak en recent werd er zelfs een lokale bierbrouwerĳ overgenomen. De cĳfers zĳn indrukwekkend: 65 jaar na de start verwerken 2587 medewerkers op 23 filialen de landbouw- en dierlĳke producten. Samen met de 866 leden zorgden ze in 2016 voor een omzet van 2,8 miljard real (800 miljoen euro). In totaal wordt er 125.000 hectare grond bewerkt binnen de coöperatie. In de zomer zĳn dat hoofdzakelĳk gewassen als soja, mais en bonen, en in de winter hetzelfde areaal, maar dan onder meer 38.000 hectare wintergranen (gerst, tarwe, haver) en 80.000 hectare gras. Het klimaat maakt twee teelten per jaar mogelĳk en zorgt daardoor voor hoge opbrengsten per hectare. Borg heeft de cĳfers paraat en geeft aan dat hĳ coöperatievoorzitter is, maar niet de dagelĳkse leiding heeft over de hele coöperatie. ‘Mĳn taak is de organisatie in stand houden. Ik investeer in het onderhouden van contacten tussen bedrĳven, boeren en bestuurders. Samen met de leden bepalen we wel de koers, de regels van het lidmaatschap. Voor de dagelĳkse werkzaamheden op al onze fabrieken zĳn managers en directeuren aangesteld.’

Figuur 1 – Omzet per bedrijfstak van Castrolanda in procenten

Coöperatie verwent boeren

Omzet van 800 miljoen euro

zaaizaad 4% dienstverlening 3% industrie 4%

overig 6% zuivel 29%

kunstmest 6% bestrijdingsmiddelen 6% voerfabriek 7%

varkens 13%

akkerbouw 22%

Van de 866 leden van de coöperatie, waarvan momenteel nog een kwart uit Nederlanders bestaat, wordt elk jaar de waarde van 1 procent van de omzet achtergehouden in de coöperatie. Dat geld wordt gebruikt om noodzakelĳke investeringen te doen. ‘Het voordeel van de coöperatie is dat wĳ veel beter en goedkoper kunnen aankopen en duurder kunnen verkopen, omdat we met massa’s en grote aantallen werken.’ Een coöperatie heeft ook een keerzĳde volgens Borg. ‘De coöperatie maakt boeren verwend. We nemen hen veel werk uit handen, ze hoeven de markt niet tot in detail te volgen. Topondernemers voelen zich daarom niet altĳd bĳ ons thuis. Vroeger was de coöperatie noodzakelĳk, omdat je als boer anders aan de handel was overgeleverd. Tegenwoordig kunnen vooruitstrevende en grote boeren ook zonder ons prima zaken doen.’ Daarom moet een coöperatie volgens Borg met de tĳd meegaan en moderniseren. Borg, die samen met zĳn zoons 850 hectare akkerbouw heeft, is al sinds 1996 voorzitter, maar een opvolger voor deze functie heeft zich nog niet aangediend. ‘We zitten in een overgangsfase, maar als ik eerlĳk ben, zitten we dat al twin-

veeteelt MEI 1 2017

XA08_buitenland rep Brazilie.indd 42

08-05-17 13:29

Rabobank: kwestie van tijd voordat Brazilië netto-exporteur van zuivel is ‘Transport, dat is de uitdaging voor Brazilië. Maar daarbuiten zijn de kansen voor de melkveehouderijsector eindeloos.’ Andres Padilla, melkveehouderij-analist bij Rabobank Brazilië, weet het zeker: het is een kwestie van tijd voordat Brazilië van netto-importeur van zuivel zich heeft ontwikkeld tot netto-exporteur van zuivelproducten. In 2016 produceerde Brazilië 30 miljard kg melk, 4 procent minder dan in 2015. Daarnaast werd er 1,8 miljard aan melkpoeder geïmporteerd en ging er juist 0,4 miljard kg aan zuivelproducten de grens over. ‘Tot 2014 groeide de binnenlandse productie

vijftien jaar lang onafgebroken. De economische crisis in Brazilië zorgde voor een terugloop van de melkproductie, maar voor 2017 is weer een groei voorzien van 2 procent’, zo becijfert Padilla. De melkprijzen zijn goed en lagen het laatste kwartaal van vorig jaar tussen de 38 en 45 eurocent per kg melk. ’Met een kostprijs van 30 tot 35 cent is er echt wel goed geld verdiend in de melkveehouderij.’ Padilla ziet veel kansen voor Paraná, een provincie die zes keer zo groot is als Nederland. ‘Paraná heeft een goed klimaat, vruchtbare grond en de consument zit met de wereldstad

tig jaar. Niet alle leden vinden veranderingen fĳn, maar we zullen wel bĳ moet blĳven, omdat de jonge boeren anders afhaken.’ De coöperatie telt 310 leden die koeien melken. De grootste melkveehouder levert 40.000 kg melk per dag, de kleinste 40. ‘Vĳfentwintig procent van de veehouders levert 80 procent van de melk’, aldus Borg. In totaal verwerkten de zuivelfabrieken van de coöperatie vorig jaar 295 miljoen kg melk. De melkprĳs die de coöperatie uitbetaalt, is gebaseerd op de nationale melkprĳs en wordt aangevuld met 6 tot 8 procent premies voor onder meer kwaliteit en volume. Aan het eind van het jaar volgt er nog een nabetaling, die afhankelĳk is van de prestaties van de melkfabriek. De coöperatie richtte in de beginjaren samen met de naburige coöperatie Carambei een melkfabriek op, met het merk Batavo, maar verkocht dat eind jaren negentig aan het internationale Parmalat, tegenwoordig onderdeel van Lactalis. ‘We investeren nog altĳd in eigen merken, bĳvoorbeeld bĳ de chips, maar we

‘Plantio direto’ In Castrolande lukt het om meerdere gewassen per jaar per perceel te telen. Om erosie op de heuvels te voorkomen en de vruchtbare grond boven in de bodem te houden wordt de zogenoemde teelttechniek ‘plantio direto’ toegepast. Dat betekent dat gewassen gezaaid worden in de oude graanstoppel zonder dat er geploegd wordt. Dat scheelt werk en houdt de bodem vruchtbaar.

São Paulo op korte afstand, waardoor het vervoer van beperkt houdbare zuivelproducten goed mogelijk is.’ In andere regio’s geldt volgens de analist dat er weliswaar goedkoop voer is te telen, maar zorgt het dure transport – in Brazilië is er geen treinverkeer of boottransport en gaat alle vervoer over de weg – ervoor dat de kostprijs oploopt. ‘We merken dat de boeren melkvee een sector vinden met risico’s door grote schommelingen in voeren melkprijzen. Maar wij verwachten dat de echte ondernemers zullen doorzetten en de kansen zien.’

hebben gemerkt dat je, als je een sterk eigen merk opbouwt, ook partners voor de afname van je producten verliest. We zĳn goed in productie en industrie, maar onze partners zĳn sterker met hun merkenbeleid naar de markt.’ Borg vermeldt tussen alle cĳfers door nog even trots de jaarlĳkse beurs en veekeuring Agroleite, waar in vĳf dagen tĳd ruim 50.000 bezoekers komen. Ook daar is de Nederlandse invloed zichtbaar: nagebouwde grachtenpanden sieren het beursterrein.

Imago Braziliaanse landbouw Borg heeft eigenlĳk maar een uur tĳd, maar vindt het zichtbaar prettig om het succes van de coöperatie toe te lichten en neemt de tĳd. De enige keer dat hĳ geprikkeld reageert, is als het over het internationale imago van de Braziliaanse landbouw gaat. ‘Het beeld dat de wereld heeft van Braziliaanse boeren die regenwouden vernietigen om de productie van landbouwproducten op te voeren, is echt onzin. De landbouwproductie in Brazilië kan nog zóveel omhoog zonder dat er ook maar één hectare tropisch regenwoud extra hoeft te worden omgehakt.’ Borg priemt met de vinger op tafel. ‘De provincie Paraná beslaat qua oppervlakte 2 procent van Brazilië, maar is verantwoordelĳk voor 23 procent van de agrobusiness. In heel Brazilië wordt slechts 8 procent van de grond gebruikt voor landbouw. De landbouw hier kan nog flink groeien door alleen maar de productie per hectare te intensiveren.’ Hĳ noemt het voorbeeld van de oprukkende sojateelt in de eigen regio. ‘In tien jaar tĳd is de productie verdubbeld naar 316.000 ton per jaar. Niet alleen omdat het een winstgevende teelt is, maar ook omdat onze gronden hier op 1000 meter hoogte heel geschikt voor zĳn. Daarvoor moesten andere gewassen wĳken, maar beslist geen hoogwaardige natuur. Ook hier gelden steeds strengere regels voor het in cultuur brengen van landbouwgronden of bemesting.’ Bĳ de afsluitende fotosessie voor de voerfabriek wĳst Borg nog op de bedrĳvigheid op het terrein. ‘We hebben 250 man actief in voorlichting in onderzoek. Zo hebben we de zogenoemde teelttechniek “plantio direto” hier uitgevonden. Door het volgende gewas in de oude graanstoppel te zaaien zonder te ploegen voorkom je erosie. Als je als coöperatie succesvol wilt blĳven, moet je continu investeren in nieuwe ontwikkelingen en technieken en de leden daarin meenemen. Zo houd je de leden betrokken. Had ik dat al gezegd?’ We schudden van nee, maar beloven het plechtig als hĳ besluit: ‘Schrĳven jullie dat nog op?’ l

veeteelt MEI 1 2017

XA08_buitenland rep Brazilie.indd 43

08-05-17 13:30

VOEDING VERSGRASDATA

Wekelijks online:

nieuwe versgrasdata Een samenwerking tussen veehouders, onderzoekers en het bedrijfsleven zorgt tijdens grasseizoen 2017 voor een uniek inzicht in de Nederlandse grasgroei. Op de website veeteelt.nl/gras resulteert dat in de wekelijkse versgrasupdate en een tip van De Weideman. Hierbij een overzicht. TEKST JAAP VAN DER KNAAP EN FLORUS PELLIKAAN

De gerealiseerde grasgroei

‘Op dit moment ontvangen we wekelijks de gegevens van zo’n zestig melkveehouders over de hoogte van het gras op hun bedrijf’, zegt Marcia Stienezen, grasonderzoeker Wageningen Livestock Research. ‘Die gegevens verzamelen veehouders met een grashoogtemeter. Uit de gegevens die ze vervolgens invullen op de site gripopgras.nl, berekenen we de grasgroei.’ Het wekelijks meten van de grashoogte helpt om inzicht te krijgen in het grasaanbod volgens Stienezen. ‘De rekenprogramma’s feedwedge en het maaivenster geven vervolgens handige kengetallen die helpen bij het plannen van de weidegang.’ Het aantal deelnemers dat de cijfers aanlevert, groeit wekelijks en het zijn volgens Stienezen beslist niet alleen de superfanatieke beweiders die deelnemen. ‘De programma’s helpen juist ook beginnende beweiders. Deelname is gratis en het maakt niet uit hoe groot de huiskavel is en of de koeien nu drie of tien kilo gras per dag opnemen. Je weet pas wat ze vreten door het te gaan meten.’

Figuur 1 – Verloop van de grasgroei in kilogrammen droge stof per hectare in 2017 snede < 1700 kg ds/ha

snede > 1700 kg ds/ha

grasgroei (kg ds/ha/dag)

120 100 80 60 40 20

16 week

veeteelt MEI 1 2017

XA08-versgrasdata.indd 44

09-05-17 15:02

Leren van het voorspellen van grasgroei

vanaf meerdere locaties de grasgroei voorspeld kan worden. ‘Deze voorspelling is een eerste stap. We merken bijvoorbeeld dat het nog lastig is om goed in te kunnen schatten hoe de mineralisatie in de bodem verloopt en wat daarvan de gevolgen zijn voor de groei. Dat kan per grondsoort flink verschillen. Al lerende dit jaar willen we de voorspelling verder verfijnen.’

verwac verwachte grasgroei (kg ds/ha/dag)

Op drie locaties, Zegveld, Leeuwarden en Vredepeel, voorspelt Wageningen Livestock Research de grasgroei voor de komende vijf dagen. Het is voor het eerst dat de onderzoeksinstelling een voorspelling van de grasgroei afgeeft. ‘Aan de hand van de vochttoestand en de stikstofvoorraad in de bodem, de temperatuur en de weersverwachting maken we via een rekenmodel een inschatting’, zo legt onderzoeker Idse Hoving van Wageningen Livestock Research uit. Gedurende het seizoen verwacht Hoving dat

week

Figuur 2 – Verloop van de verwachte grasgroei in kilogrammen droge stof per hectare in 2017

16 week

Kwaliteitscijfers zijn logistiek uitdagend proces

Rantsoenen zijn tot in detail uit te balanceren, maar vers gras is in de zomerperiode de grote onbekende. Als melkveehouder inspelen op de actuele kwaliteit van vers gras kan doordat vijftien collega-melkveehouders iedere week of om de week op maandagmorgen een versgrasmonster verzamelen. Het zijn klanten van zeven mengvoerfabrieken en twee onderzoeksinstituten. De monsters worden genomen van een weidesnede, zodat ze een representatief beeld vormen van wat melkkoeien die week aan vers gras gaan opnemen. Het pijlsnel verzamelen van de versgrasdata is een logistieke uitdaging.

Op maandag verzamelen de deelnemers de monsters die dezelfde dag op de post gaan. Bij binnenkomst op dinsdag worden de monsters op het laboratorium van Eurofins Agro direct ingezet. Voordat de kwaliteit bepaald kan worden, moet het verse gras eerst zestien uur de droogstoof in. Vervolgens worden de meeste kwaliteitscijfers via nabije infrarood-spectroscopie bepaald. Donderdag aan het einde van de dag heeft Eurofins Agro alle cijfers in beeld. Vrijdagmorgen worden die gepubliceerd op veeteelt.nl. Aan de wekelijkse versgrasdata werken mee: ABZ Dier-

voeding, CAV Den Ham, De Heus Voeders, De Samenwerking, Schothorst Feed Research, ForFarmers, AgruniekRijnvallei, Voergroep Zuid en Eurofins. ruw eiwit (g/kg ds)

suiker (g/kg ds)

300 voederwaarde (g/kg ds)

250 200 150 100

Figuur 3 – Verloop van de graskwaliteit van de weidesnede in 2017

16 week

De Weideman kiest een nieuw jasje

Op 14 maart 2013 presenteerde De Weideman zich ongevraagd voor het eerst aan melkveehoudend Nederland. Als weidevakman van Nederland stuurde hij vier jaar lang een Weidevakmail bomvol weidekennis naar uiteindelijk 3000 melkveehouders. Maar dit seizoen kiest De Weideman

voor het uitserveren van weidekennis in een nieuw jasje. Iedere week voorziet hij de versgrasdata op veeteelt.nl van een actuele tip die past bij het seizoensmoment. Daarnaast duikt De Weideman de weidestudio in om een aantal animatievideo’s te maken. Met de speelgoedboerderij van

zijn zoontje legt hij uit hoe gemakkelijk weidegang kan zijn. In de eerste aflevering legt hij overzichtelijk uit hoe roterend standweiden werkt. Voor wie eenvoudige handvatten over weidegang zoekt, zijn de animatievideo’s op VeeteeltGRAS TV een aanrader.

GRAS veeteelt MEI 1 2017

XA08-versgrasdata.indd 45

09-05-17 15:02

! e m i t S how Fax (072) 503 98 35

Livestockwww.delangebv.nl Show Equipment Erica Rijneveld Houtvezel en zaagselhandel Tel.: +31 (0)651 527 489B.V. DE LANGE E-mail: info@showequip.com URSEM

VULKAN (FLV) Voor info/opgave: Veeteelt melk PostbusA2/A2 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com Xsires crossbreeding b.v. www.veeteelt.nl Tel.: 0566-622765 Jan Klijnstra | 06 45798417

w ww. xsires. com info @ xsires. com

WWW.FRIESHOLLANDS.NL

ZAAGSEL EN Livestock www.showequip.com ZAAGSEL LAVA3 MIX Show Equipment

eenvoudige Alleenons de goedkoopste durft zijn bestelsysteem! prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

AANGEBODEN: Franco huis Biologische Jersey Ook los gestort vaarskalveren in de leeftĳ d mogelijk per 43 m3 van 2 weken tm 2 maanden. Geboren uit Deense Vaarzen. Tevens gezeefde Bĳ interesse bellen met gemengde vezel in pakken 06-26698326 3.

of los gestort per 43 m

AQUAMAT II Rene Isselman

Rob Bulte

06-51692890

06-30569255

informatiefi lm Heel eenvoudig drinkpompen en referentieadresen op:

PREBAC Reeks WWW.KOEMATRAS.EU Op

Fab

ricagefou

BILLARD

Een greep uit Wist u dat Livestock Show Equipment ook clinics in binnen- en • Shampoos en voor sprays buitenland verzorgt zowel enthousiaste Young Breeders als • Showhalsters volwassenen? Onze clinics vinden plaats op een door u gekozen • Scheerapparaten o.a. locatie waarbij wij demonstraties en begeleiding aan de cursisten Aesculap, Heiniger, Andis talen; Engels, Duits, Frans, Italiaans, geven in één van de volgende • Udder Comfort Spaans of Nederlands. • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen SHOWPRODUCTEN • Cadeau-artikelen Livestock Show Equipment heeft Europa’s grootste en breedste • Ariat-laarzen assortiment van producten voor uw showdieren - Direct uit voorraad • Voorbrengkleding leverbaar.

CLINICSx Lancelot x Gibbon Mascol ons assortiment:

www.showequip.com

WEIDE REEKS

WWW.KOEMATRAS.EU

dat alles in de stallen vlekkeloos verloopt? Neem dan contact 0224-571468 showartikelen op met Livestock Show Equipment. Met een team van ervaren cowfitters wij ervoor dat uw dieren er optimaal voor staan! enzorgen meer!

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 2,65 Wit zaagsel € 3,15 Wit vezel balen € 4,20

De specialist in drinkbakken

informatiefilm en referentieadresen op:

Bos Rubber specialist in Bosen Rubber specialist in koejongveematrassen. SHOWS & VEILINGEN koe-www.bosrubber.nl en jongveematrassen. Organiseert u een show en u wilt Voor al veiling uw of neemt u deel aan eenwww.bosrubber.nl 0224-571468

Erica Rĳneveld

(Bio)brandstofkorrels Tel.: +31 651527489 (pellets) E-mail: info@showequip.com Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix Bezoek onze website ligboxstrooisel en maak kennis met

Rob Bulte 06-30569255

- Uit de Gibbon Nourine EX 90 Familie - Brede hellende kruizen - +0,18% Eiwit Livestock - Pinkenstier Show Equipment - Super Bevruchter +6 Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

www.delangebv.nl

Bezoek onze website en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

DE LANGE B.V. URSEM

Livestock Show Equipment Erica Rijneveld ERKENDE Tel.: +31 (0)651 527 489 CoPulsation.nl E-mail: info@showequip.com ET-TEAMS

Verstand

www.showequip.comvan melken! Erica Rĳneveld

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 Houtvezel en zaagselhandel

design by: Holstein International

Nieuw! KOERIERTJES

Rene Isselman 06-51692890

design by: Holstein International

SHOWPRODUCTEN of los gestort per 43 m3. K O E R IEuropa’s E R T J grootste E S Livestock Show Equipment heeft en breedste assortiment van producten voor uw showdieren - Direct voorraad Telefoon (072)uit503 92 02 leverbaar.

€10,-

dierenarts tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

www.showequip.com

ten

14 bakken van 70 tot 1500 l.

Genes Diffusion BV

SOLAR-FLOW

Drinkbakken en zonnepompen www.labuvette.nl

Ultrasoon pestrepeller 58

Tel. 0518-43 28 73

Bio-Sil R

Postbus 24 7730 AA OMMEN 0529-450045 Info@genesdiffusion.nl

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Tegen overlast van vogels Biologisch inkuilmiddel en knaagdieren in de stal V Ewww.diergedrag.nl E T E E L T J U N I 1 / 2 2 0 1 6 ✔ Lage kosten (< 10 €/ha) ✔ Smakelijk ruwvoer Tel: 030-6030129 ✔ hogere voeropname

Quotum ABC

Oormerken

10 juni 1/2 koeriertjes2016.indd 58

Diverse soorten, groot/klein, groot/blanco en ook Geno BVD ampullen, vanaf € 0,90 per set!

Bert Linders

VRAAG EN AANBOD:

www.oormerkenbestellen.nl

• BETALINGSRECHTEN Koop en huur

Roosterschuifkabel

• FOSFAATRECHTEN-

Speciaal gecoat voor de omstandigheden waarin deze gebruikt wordt (met mest) 10 mm, max belasting van 9.1 ton

MELKVEE

Koop en huur

• VVO

€ 3,99/meter

(Vervangende verwerkings over-

eenkomsten) Alle hoeveelheden mogelĳk.

Verzinkte staalkabel PP 500 meter op haspel

• LLB (bieten)

Diameter 6 mm met 2 mm ommanteling

Bel of mail vrĳblĳvend voor het actuele aanbod of de mogelĳkheden

T: 0485-310343 / 06-51571131 www.quotumabc.nl

20-06-16 16:16

€ 0,94/meter 46

V E E T E E LT

info@quotumabc.nl

J AN U AR I

1 /2

2 0 1 6

www.farmers4all.nl

02 feb1 koeriertjes2017.indd 38

veeteelt MEI 1 2017

XA08_pkoeriertjes.indd 46

09-05-17 09:41

Pure Graze Saladebuffets

‘Een stal met een gezonde koppel kalveren, daar word ik nu blij van!’

NIEUW:

Veeteelt Nieuws-app

• Hoge productie per koe • Kostenbesparend • Droogte resistentie • Kruidenrijk grasland • Zeer smakelijke en gezond voor uw vee. Bestel nu op www.puregraze.com of bel 0546-624005

Bel +31 (0)577408111

voor een vrijblijvende afspraak Denise Schooltlink - kalverspecialist

FOKVEEVEILING

Lingen Dinsdag, 23 mei 2017 | 10 uur

Emslandhalle Lingen Duitsland! 300 verse vaarzen Beste afstamming en productie’s, IBR en BVD vrij!! Tevens doorlopend aanbod van complete veestapels en verse vaarzen! Voor info catalogus en koopopdrachten : BM Livestock B.V., Bert Meijering, Tel.: 06-53278368, info@bmlivestock.nl MASTERRIND GmbH, Bernd Emme, Tel.: +49 1703313931, bemme@masterrind.com

MASTERRIND GmbH, 26160 Bad Zwischenahn, Feldlinie 2a TELEFOON: 0049 44 03.93 26-26, FAX: 0049 44 03.93 26-21 www.masterrind.com, EMAIL wtoenjes@masterrind.com

Download de app nu via de App Store of Google Play.

De vernieuwde Veeteelt komt binnen Ook via de VeeteeltNieuws-app veeteelt MEI 1 2017

XA08_pkoeriertjes.indd 47

09-05-17 09:41

MANAGEMENTNIEUWS

CBS: bedrijfsomvang stijgt van 35 koeien in 1980 naar 97 in 2016

Figuur 1 – Ontwikkeling van het aantal melkveebedrijven en aantal melkkoeien per bedrijf tussen 1980 en 2016 (bron: CBS)

aantal bedrijven

100

0 ‘80

‘84

‘88

‘92 ‘96 ‘00 ‘04 jaar

‘08

‘12

aantal koeien

aantal koeien aantal bedrijven (x 1000)

ECONOMIE – Nederlandse melkveehouders molken in 2016 gemiddeld 97 koeien. Dat is acht koeien meer dan in 2015. In 1980 lag de gemiddelde bedrijfsgrootte nog op 35 koeien, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De schaalvergroting gaat gepaard met een sterke afname van het aantal bedrijven. In 1980 waren er nog ruim 67.000 melkveehouders in Nederland actief, vorig jaar nog maar amper 18.000. Dit betekent dat in de afgelopen 36 jaar gemiddeld vier veehouders per dag stopten met melken. De afgelopen tien jaar hebben met name de grootste bedrijven zich flink ontwikkeld. In 2016 molken de honderd grootste veehouders gemiddeld 493 koeien, in 2006 was dat nog 288. In grond groeiden deze bedrijven relatief minder sterk: van 178 hectare in 2006 naar 213 hectare in 2016.

0 ‘16

Kwart meer grasklaver in Vlaanderen VOEDING – Het areaal grasklaver in Vlaanderen groeit in 2017 met 25 procent ten opzichte van 2016. Dit blijkt uit de eerste analyse van de opgegeven verzamelaanvragen bij het departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid. In 2016 bedroeg de oppervlakte grasklaver nog 10.342 hectare, in 2017 is dit 12.922 hectare. Het aandeel grasland neemt daarbij licht af. Dat gaat van 241.009 hectare naar 237.509 hectare in 2017, dat is een vermindering met 1,45 procent. Ook in de teelt van andere voedergewassen vindt een verschuiving plaats. Terwijl het aandeel kuilmais met ongeveer twee procent toeneemt tot 126.275 hectare, neemt het aandeel korrelmais af met ongeveer 7,8 procent naar 47.141 hectare. Het areaal voederbieten neemt dit jaar wel opnieuw toe en gaat met ruim zes procent naar 3711 hectare. Met ruim tien procent minder wintertarwe en wintergerst verliest de graanteelt terrein. Dit jaar groeit in Vlaanderen nog 62.737 hectare wintertarwe en 14.674 hectare wintergerst. Intussen wint spelt aan populariteit. Het areaal stijgt met dertig procent tot 1083 hectare.

Objectief selecteren met ‘kritische koetool’ ECONOMIE – Om veehouders te ondersteunen bij het nemen van beslissingen over de afvoer van koeien introduceert De Heus Voeders de ‘kritische koetool’. In de ‘kritische koetool’ worden koeien gerangschikt op basis van het individuele voersaldo. Dit zogenaamde koesaldo wordt bere-

kend aan de hand van de actuele melkgift (inclusief gehalten), actuele melkprijs en individuele voerkosten. Deze laatste post wordt zo nauwkeurig mogelijk berekend door het totaal gevoerde rantsoen te verdelen over de individuele koeien. De geschatte individuele opname wordt vermenigvuldigd met de kos-

ten van het ranstoen per kilo droge stof. Naast het koesaldo vermeldt de kritische koetool per koe ook kenmerken als lactatienummer, lactatiedagen, verwachte kalfdatum (of dagen open), celgetal, melkproductie, gehalten, individuele standaardkoe en lactatiewaarde.

veeteelt MEI 1 2017

XA08_management nieuws.indd 48

09-05-17 16:12

VeeteeltGRAS TV: test legt fouten in afstelling kunstmeststrooier bloot VOEDING – De afstelling van een kunstmeststrooier is, zelfs bij een hypermoderne machine, in de prakijk lang niet altijd optimaal. Dit kan grote gevolgen hebben voor de verdeling van kunstmest en daarmee op de groei van gras.

Op VeeteeltGRAS TV laat Bert Bellinga van Dynatest zien wat een strooitest inhoudt en hij vertelt wat er zoal mis kan gaan. Ook geeft hij uitleg over de verschillen in kwaliteit tussen verschillende meststoffen. Kijk mee op veeteelt.nl/gras

GRAS Ruim vijftig procent van de Vlaamse rundveebedrijven is nu ibr-vrij GEZONDHEID – Begin 2017 steeg het aantal ibr-vrije bedrijven in Vlaanderen tot 7350 van het totaal van 13.996 Vlaamse bedrijven. Dat cijfer volgt uit het jaarverslag van Dierengezondheidszorg of DGZ Vlaanderen. Bij de start van het bestrijdingsprogramma in 2016 lag het aantal ibr-vrije bedrijven in Vlaanderen nog op 5052, een jaar later was dat cijfer toegenomen tot 7350. Dat is meer dan de helft van de bedrijven. Van de Vlaamse rundveestapel van 1.170.299 dieren zijn inmiddels 514.613 dieren voorzien van een officieel ibr-vrij-statuut. De opvallende toename is het gevolg van een nieuwe fase in de ibr-bestrijding. Deze is ingezet om het besmettingsrisico op ibr-vrije bedrijven in te perken en de bestrijdingskosten voor de ziekte terug te dringen. Ibr-vrije bedrijven behaalden een I3- of zelfs een I4-statuut. Met de publicatie van de nieuwe wetgeving moet een bedrijf minstens over een I2-statuut beschikken om runderen te mogen houden. Begin 2017 waren er in Vlaanderen nog 238 bedrijven die geen geldig ibr-statuut konden overleggen.

FrieslandCampina in ggo-vrije kaas ECONOMIE – FrieslandCampina biedt enkele honderden leden-melkveehouders in de omgeving van de kaasmakerijen in Born en Workum de mogelijkheid om mee te doen aan een pilot met ggo-vrije kaas. Deze veehouders ontvangen een meerprijs van een euro per 100 kilo melk. Met de productie van kaas volgens de VLOG-standaard speelt de coöperatie in op vraag van Duitse supermarkten. VLOG (Verband Lebensmittel ohne Gentechnik) is een Duitse vereniging die verantwoordelijk is voor de certificatie en uitgifte van het ‘Ohne Gentechnik’-label. Zowel Agrifirm als ForFamers melden dat ze voeders kunnen leveren die aan de VLOG-criteria voldoen.

Klanten Rabobank vergelijken online ECONOMIE – De Rabobank is een proef gestart waarbij melkveehouders hun bedrijfsresultaat online kunnen vergelijken. In de internetbankierenapp krijgen deelnemende boeren inzicht in de (geanonimiseerde) resultaten van vergelijkbare bedrijven. De nieuwe dienst, onder de naam Bedrijven Kompas, komt eerst beschikbaar voor de melkveehouderij. Op termijn wil de bank ook andere mkb-ondernemers deze dienst aan gaan bieden.

Australië: stijging vraag naar A2-melk ECONOMIE – Het Australische zuivelconcern A2 Milk Company heeft de omzetverwachtingen voor het lopende boekjaar flink opgevoerd. Dit jaar verwacht de zuivelfirma een omzet van 394 miljoen dollar (360 miljoen euro). Dat is een stijging van 49 procent ten opzichte van vorig jaar toen er 265 miljoen dollar (243 miljoen euro) werd omgezet.

Meer nieuws op

veeteelt.nl veeteelt MEI 1 2017

XA08_management nieuws.indd 49

bovens ste rege

09-05-17 16:12

AGENDA

VOORUITBLIK

2017

16 mei 17 mei 17 mei 23 mei 30 mei 7-9 juni 14-15 juni 27-29 juni

Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Franse nationale show te St. Etienne (Frankrijk) Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland) Land- & Tuinbouwbeurs Oost-Nederland te Rijssen (Ov.) 29 juni-1 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken) 30 juni Holland Masters Sale te Zwolle (Ov.) 30 juni-1 juli Nationale Rundvee Manifestatie te Zwolle (Ov.) 15 juli Fokveedag De Westhoek te Wulpen (W.Vl.) 21 juli Interprovinciale fokveedag te Bogaarden (Vl.Br.) 26 juli Fokveedag ZRS te Aagtekerke (Z.) 27 juli Fokveedag te Markelo (Ov.) 28-31 juli Landbouwbeurs te Libramont (Wallonië) 29 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.) 5 augustus Rundveeshow Noord te Beilen (Dr.) 7 augustus Landbouwshow te Opmeer (N.H.) 12 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) 12 augustus Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.) 13 augustus Fokveedag te Beveren (O.Vl.) 19 augustus Dairy Fair Mariënwaerdt te Beesd (Gld.) 19 augustus Fokveedag Espelo-Holten te Holten (Ov.) 26 augustus Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) 30 aug.-3 sept. Europese jongefokkersschool te Battice (België)

Check de website van Veeteelt voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie

hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Jelle Feenstra, Wichert Koopman en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan en Diane Versteeg fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot foto- en beeldbewerking Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida eindredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster aan dit nummer werkten verder mee Wichert Koopman, Reimer Strikwerda en Tijmen van Zessen hoofd uitgeverij Rochus Kingmans redactie-adres Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, tel. 026 38 98 800 Vlaanderen: Buchtenstraat 7, 9051 Sint-Denijs-Westrem, tel. 07 815 44 44, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

r zĳn melkveehouders die reikhalz

of maakten uitbreiding nagenoeg onm lĳk. De datum 1 april 2015 is door hen cirkeld op de agenda als ‘bevrĳdingsdag’ Toch is dit jaar niet op alle terreinen feestje. Voor Nederland geldt dat in 2 duidelĳkheid moet komen over de uitein lĳke invulling van de Melkveewet en Vlaanderen blĳft de wet Programmatis Aanpak Stikstof (PAS) voor onzekerheid gen. Het wegvallen van het quotum is nu wel in zicht, maar nieuwe wetgev maakt het houden van vee of uitbreiden de veestapel niet eenvoudiger. 2015 is ook een jaar waarin aandacht uit gaan naar de inzet van antibiotica. Selec droogzetten verlaagt weliswaar het gebr van droogzetantibiotica, maar zorgen de tra mastitisgevallen die dat kan opleve uiteindelĳk voor een totale antibiotica

JUNI VOORBESCHOUWING NRM abonnementsprĳs/jaar

Nederland en België € 70,30

overige landen € 132,90 De voorbereidingen voor de vijftiende NRM zijn in volle gang. Alle achtergronden en In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. details over deelnemers en beurs zijn te lezen inAbonnementen het voorbeschouwingsnummer. Prĳzen excl. 6% btw. zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, behalve in januari, juni, juli en december.

De koeien van de familie Bĳl uit Waarnaar 2015 hebben uitgezien. De kos schoot laten zich het mestverwerking. winterrantsoen De special toont de laatste ontwikkelingen rondom Invoor het de tweede huur of de afschrĳving van het q goed smaken tum hingen als een molensteen om hun meinummer ook aandacht voor inteelt en sensortechnologie. Foto: Kristina Waterschoot

redactie-adres

Alle evenementen veeteelt.nl/agenda

MEI 2 MESTVERWERKING

Jaap van der Knaap Hoezo bevrĳdingsjaar 20

advertentie-afdeling

abonnementsprijs/jaar Nederland en België € 71,00 overige landen € 134,25 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: tel. 088 00 24 440 (CRV Klantenservice) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com België: tel. 078 15 44 44 (CRV Klantenservice) e-mail klantenservice.be@crv4all.com advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Marco Jansen, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem tel. 026 38 98 820 e-mail advertenties@crv4all.com illustraties/foto’s De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven): Harrie van Leeuwen (cover), Mark Pasveer (23), Cownexxion (30), Lely (30-31), Stieneke IJdema (32, 33) en Castrolanda (40, 41).

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 026 38 98 is 824alleen Overname vanfax artikelen e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelĳk Pitstop voor NRM-kamp

Argeloze voorbĳgangers zullen vreemd op in het Zwitserse Lausanne gebruikt Nico B station als pitstop om te melken en te v toegestaan nalĳ toestemJasper) kt het onverstoorbaar te onderga

ming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de

illustraties/foto’s inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen

De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van aansprakelijkheid aanvaarden Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet voor mogelijke onjuistheden opof de onvolledigheden. foto aangegeven) zĳn de foto’s van Nico Bons (7), BASF (32), PPO (33), Altic (33), auteursrechten overige GDAlle (58) Mark Pasveer (58), MS en Schippers (68) intellectuele eigendomsenrechten Agrifirm (68). ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave

worden voorbehouden. Deze rechten berusten Overname vanuitdrukkelijk artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewelende aan deauteur. Artikelen uit Veeteelt bij CRV BV c.q. de betreff samenstelling van de inhoud de meeste zorg is mogen verveelvoudigd besteed, kan uitsluitend de redactie geen aansprakelĳkheid en/of openbaar gemaakt aanvaarden ke onjuistheden of wordenvoor na mogelĳ schriftelijke toestemming van CRV. onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud Druk: Senefelder Misset Doetinchem van) deze uitgave worden uitdrukkelĳk ISSN 01.68-7565 voorbehouden. Deze rechten berusten bĳ CRV BV c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit Veeteelt mogen uitsluitend verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt worden na schriftelĳke toestemming van CRV. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

veeteelt MEI 1 2017 VX01-editorial.indd 7

XA08_agenda colofon.indd 50

09-05-17 12:54

Elk kalf samen nog beter tot waarde brengen!

Samen met de melkveehouderij willen wij elk fok- en vleeskalf duurzaam tot waarde brengen. Meer weten? Kijk op vealthedifference.nl.

W W W.V E A LT H E D I F F E R E N C E . N L

DKV0067_AD_VEALTHEDIFFERENCE_230x297_W.indd 1 XA07_p34.indd 26

28-03-17 14:06 24-04-17 09:27

ZWOL

IJsse

lhall

2017

30 jun 01 juli i

NRM 2017 HĂŠt trefpunt voor melkveehouders Melkveehouders komen op 30 juni en 1 juli 2017 massaal naar de NRM in Zwolle. De NRM staat garant voor een uitstekend programma met:

100% melkveehouderij een professionele vakbeurs prima dochtergroepen een spannende keuring persoonlijke (internationale) contacten vrij entree voor jongeren t/m 17 jaar gratis parkeren @NRM2017

197-17 Ad NRM_VT-NED.indd 1

NRM.NL

19-04-17 13:51