Veeteelt augustus 2 2013 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 30

N R.13

A U GUSTUS 2

2013

I N D I T N U M M ER

F O K K E R IJ

G EZO N D H EID

V O E DI NG

De geheimen van een hoge levensproductie

Bacteri禱n veroorzaken wittel議naandoening

Voederwaardering steeds minder uniform

VX13_Cover.indd 2

27-08-13 12:11

Nooit meer uitgemolken!

NIEUW! Met LG Havera blijft u melken De smakelijke en hoogverteerbare weidemengsels van LG Havera zijn namelijk primair geselecteerd op belangrijke melkdrijvende inhoudsstoffen zoals suikers, eiwitten en verteerbare celwanden. Als eerste voedergras van Nederland mét Animal Nutrition-voederwaardegarantie is LG Havera er in zeven verschillende samenstellingen, passend bij elk gebruiksdoel.

LG HAVERA-MENGSELWIJZER HAVERA 1

hoogproductief

HOOGPRODUCTIEF

beweiden én maaien

HAVERA 4

HOOGPRODUCTIEF

HAVERA 3

zéér hoge voerefficiëntie

DOORZAAI

HAVERA 5

beweiden

EFFICIENT

HAVERA 2

maaien

HAVERA 6

ROTATIE

MAAILAND

HAVERA 7

STRUCTUUR

GEBRUIKSDOEL

1-2 jaar

Levensduur 3-4 jaar

5 jaar en langer

structuurrijk

RANTSOEN

www.meermelkuitgras.nl LIMA1311 210x297 fc 4afl Veeteelt uitgemolken.indd 1 VX12_p04NED.indd

01-08-13 14:46 12:23 13-08-13

VX13_p03.indd 3

27-08-13 16:00

Jan Steegink, Okkenbroek

“Jotan is één van de beste stieren die ik ooit heb gebruikt op ons bedrijf. Inmiddels melken we 13 dochters, die gemiddeld boven de 86 punten voor AV scoren. De gemiddelde lactatiewaarde is 113, waarbij met name het eiwitgehalte van 3,64% ons zeer aanspreekt. We gebruiken JOTAN nog steeds.”

v.l.n.r. Heerenbrink Jenny 202, 88 pnt. 107 LW. Heerenbrink Jenny 201, 86 pnt. 104 LW. Heerenbrink Alie 387, 87 pnt. 127 LW. Heerenbrink Ge 91, 85 pnt. 117 LW. Heerenbrink Jenny 205, 88 pnt. 134 LW. (res. Kampioen Zwolle) Heerenbrink Jenny 204, 85 pnt. 127 LW. Heerenbrink Jeanette 58 86 pnt. 107 LW. Heerenbrink Shakira, 87 pnt. 120 LW.

Jotan…

WWS_2013_07_Adv.Veeteelt_Liggend_WWS 08-07-13 10:21 Pagina 1

VX06_p50.indd 50

08-04-13 14:58

IN H OU D

R u b r i e k e n

7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 15 Even geen boer: kennis delen 39 Koeienbloempjes 41 Diergezondheidsnieuws 60 Voer voor boer 62 Agenda R e p o r t a g e s

16 R udie Freriks beperkt ammoniakemissie door nauwgezette bedrijfsvoering rie en Marijke Heida vinden 42 A het geluk in Duitsland K e u r i n g e n

19 Beveren 38 Oostmalle 49 Dairy Fair te Beesd

Special Huisvesting Rantsoensamenstelling Prijzige vrijloopstallen

Werken met de Kringloopwijzer geeft nieuwe inzichten in rantsoensamenstelling.

Lage veevervanging en hogere productie compenseren hoge bouwkosten vrijloopstal.

D i e r g e z o n dh e i d

22 Sukkelen met wittelijninfectie V o e d i n g

36 R uwvoerserie: hogere opbrengst per hectare noodzakelijk M a n a g e m e n t

46 Klimaatneutraal produceren door opwekken van energie

Hoofdartikel Het geheim van een hoge levensproductie

De levensproductie bij afvoer over heel Nederland en per bedrijf is al jaren bekend, maar welke stieren goed scoren voor levensproductie blijft tot nu toe gissen. De Animal Evaluation Unit (AEU) van CRV zette ze op een rij.

F o k k e r i j

50 C amion van de Peul op eenzame hoogte

Rudie Freriks:

Arie Heida:

Bert de Bruin

‘We zijn de kennis over graslandbeheer grotendeels kwijtgeraakt.’ 16

‘Werk met zieke koeien kan ik mij niet permitteren. Ik wil een vijfminutenkoe.’ 42

’Siëstabeweiding kost tijd, maar betaalt zich in efficiëntie terug.’ 29

V E E T E E LT

VX13_Inhoud.indd 5

a u g u st u s

2 0 1 3

26-08-13 15:28

Gezonde koeien kosten minder

GEZONDE KOEIEN KOSTEN MINDER

C: 16kosten minderC: Gezonde koeien M: 0 Y: 74 K: 57

25 M: 0 Y: 81 K: 67

C: 32 M: 0 Y: 100 K: 79

PMS: 4763

Gezonde koeien kosten minder

bot Ready

for Automation

Robot Ready

Gen-I-Beq BRAWLER

De ruim 1.000 dochters van BRAWLER bezorgen hem in Canada 2.751 LPI en 109 levensduur, waarmee hij een topper is! In Nederland / Vlaanderen scoort hij +211 NVI met +514 dagen levensduur.

Robot Ready

Built for Automation BRAWLER vererft het ideale totaalpakket; niet alleen voor productie en exterieur, maar ook op zijn gebruiks- en gezondheidskenmerken scoort hij hoge cijfers. Dit verschaft BRAWLER de status: HealthSmart.

Genetics for Life, samen werken aan een duurzame veestapelâ&#x20AC;Ś

BAXTER X SHOTTLE

NL: 0582 134 961 BE: 0478 429 113 info@semex.net

www.semex.net Semex 2013 | 08 Av Veeteelt aug.indd 1

13-08-13 16:21

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap De geheimen van een hoge levensproductie Een heus zeilavontuur voor Molenkamp Anky 4 (v. Kylian) van de familie Haytema uit Koudum. Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ, Reimer Strikwerda en Wichert Koopman hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

et is een snel ingeburgerd kengetal gebleken: de levensproductie per koe bĳ afvoer. Het kengetal dat tien jaar geleden werd geïntroduceerd, is praktisch en geeft per koe of per bedrĳf een goede afspiegeling van de duurzaamheid en het bedrĳfsmanagement. Bedrĳven die soms tot tweemaal boven het Nederlands gemiddelde van 30.000 kg melk zitten, oogsten veel lof. Maar hoe zit het nu eigenlĳk op stierniveau? Zĳn het stieren als Stadel die dankzĳ een formidabele levensduur tot een hoge levensproductie komen, of juist de dochters van melkverervers als Addison die aan het eind van hun leven veel kilogrammen melk blĳken te hebben geproduceerd? Een eenduidig antwoord is er niet, zo blĳkt uit het hoofdverhaal in deze uitgave, waarin de levensproductie van dochters van populaire stieren onder de loep wordt genomen. De Animal Evalutation Unit (AEU) geeft een mooi overzicht, waarbĳ te zien is dat het verschil tussen de toppers en de floppers

met ruim 10.000 kg per afgevoerde koe toch wel erg groot is. Een matige vruchtbaarheid (vaak gecorreleerd aan een hoge melkproductie) hoeft geen probleem te zĳn voor een hoge levensproductie, maar een matige uiergezondheidsvererving lĳkt funest. Wat ontbreekt in het overzicht, is het financiële plaatje. Kun je beter de hoogproductieve Addisondochters melken of juist beter de probleemloze Stadeldochters die over hun hoge levensproductie een lactatie langer doen? De kortere levensduur van Addisondochters zorgt voor meer veevervanging, terwĳl je je bĳ Stadeldochters moet afvragen hoe efficiënt zĳ voer omzetten in melk. Een jaar langer aanwezig in de stal voor eenzelfde levenstotaal betekent immers ook meer voerkosten. De komst van het quotumvrĳe tĳdperk waarbĳ elke hap voer telt en de hoeveelheid melk per ligplaats belangrĳk is, pleit in het voordeel van de melkverervers. Het levert in elk geval voer voor discussie op en lĳkt me een vervolgonderzoek waard.

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprĳs/jaar Nederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelĳk Hit op internet: praten als een koe Ter promotie van hun zuivelproducten hebben melkveehouders uit Californië een app voor een mobiele telefoon ontwikkeld waarmee je op een originele manier berichten kunt versturen: als een koe. Deze ‘cow chat’ blĳkt een hit, al meer dan 65.000 keer is het filmpje over de werkwĳze bekeken. Gelezen op www.calicowchat.com

illustraties/foto’s De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Cali CowChat (7), Stefani Buĳsman (10-11), GD (22) en Nele Verhelst (21, 38). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX13_Edit.indd 7

AU G U ST U S

2 0 1 3

27-08-13 14:21

V E E T E E LT V E N S T E R

Oud-NRM-kampioene Doortje 2370 ingeslapen

Van Franse eerste inseminaties met holsteinstieren gebeurt 5,6 procent met gesekst sperma

Frans gebruik gesekst sperma stijgt 30 procent Het aandeel inseminaties met gesekst sperma is in Frankrijk opnieuw met 30 procent toegenomen in 2012. Bij holsteinkoeien gebeurt inmiddels 5,6 procent van de eerste inseminaties met rietjes gesekst sperma, goed voor een totaal van 94.000 rietjes. Ook in het montbéliarderas nam het gebruik van gesekst sperma fors toe. Het aandeel gesekst sperma ligt in dat ras op 11,7 procent bij eerste inseminatie, goed voor een totaal van 79.067 gesekste rietjes. Dat meldt het Franse stamboek Prim’Holstein. Het gesekste sperma wordt bij de holsteindieren vooral op vaarzen ingezet. In 84,7 procent van de gevallen gaat het om inseminaties bij vaarzen. Bij negentig procent van de geïnsemineerde dieren wordt daadwerkelijk een vaarskalf geboren. Het bevruchtingspercentage ligt evenwel iets lager en daalt bij gebruik van gesekst sperma met 10 tot 12 procent. Het aanbod aan stieren met gesekst sperma is de afgelopen jaren in sneltempo toegenomen. In 2007 was van 15 stieren gesekst sperma beschikbaar, in 2012 van 120.

In Kamperveen is het doek gevallen voor Doortje 2370. De BevNickdochter zou eind augustus zestien jaar zijn geworden. ‘Vanwege nierproblemen hebben we haar laten inslapen’, vertelt Hans Puttenstein, bij wie Doortje sinds 2008 op stal stond. De melkveehouder uit Kamperveen had Doortje in gezamenlijk eigendom met haar fokkers, de familie Veneklaas Slots uit Zeijerveld, die in 2008 het bedrijf beëindigde. ‘Ze is na de veiling nog vijfenhalf jaar bij ons geweest. Er zullen niet veel koeien zijn die na een veiling nog zo lang op een bedrijf zijn’, geeft Puttenstein aan. In haar leven veroverde Doortje tal van titels, met als hoogepunt het algemeen kampioenschap op de NRM in 2004. Haar laatste publieke optreden beleefde ze een jaar geleden op de fokveedag in Oldebroek, waar ze het algemeen kampioenschap roodbont op haar naam schreef. Niet alleen vanwege al die titels en haar fraaie exterieur koestert Puttenstein mooie herinneringen aan de met 92 punten ingeschreven Doortje. ‘Ze was gewoon een heel fijne koe om mee te werken; ze had een bijzonder karakter. Ze was rustig, maar er was geen koe die haar de les moest lezen. Doortje deed wat ze wilde.’ Puttenstein heeft van Doortje, die in negen lijsten 104.272 kg melk met 4,59% vet en 4,05% eiwit produceerde, nog verschillende nakomelingen in de stal. Bekijk de video die Veeteelt in 2012 maakte van Doortje op www.veeteelt.nl/video De met 92 punten ingeschreven Doortje produceerde 104.272 kg melk met 4,05% eiwit

Duitse dierenarts zorgt voor gezondheidsfokwaarden In de augustusdraai hebben Duitse fleckvieh- en brownswiss-stieren voor het eerst gezondheidsfokwaarden gekregen. Bijzonder is dat de fokwaarden gebaseerd zijn op door dierenartsen verzamelde data. Zo’n 140 dierenartsen leveren gegevens aan van 900 melkveebedrijven in Oostenrijk en Zuid-Duitsland. Het gaat om gegevens over mastitis, vruchtbaarheidsstoornissen, cysten en melkziekte. Het aantal stieren dat tijdens de augustusdraai op basis van deze gegevens een fokwaarde kreeg, is nog beperkt, omdat er nog niet veel gegevens beschikbaar waren. Van de veel benutte brownswiss-stier Huray waren er al wel cijfers. De Husslizoon scoort met 127 positief voor de fokwaarde vruchtbaarheidsstoornissen. Fleckviehstieren Winnipeg en Wille scoren voor dat kenmerk juist beneden gemiddeld. Het ministerie van Baden-Württemberg ondersteunt het verzamelen van de gegevens en het berekenen van de fokwaarden financieel.

V E E T E E LT

VX13_Venster.indd 8

a u g u st u s

2013

27-08-13 14:00

Oda en Saphir op kop in koe-indexlijsten Ladys-Manor Dorcy Oda en Ste Odile Man-O-Man Model Saphir zijn de lijstaanvoerders van respectievelijk de Amerikaanse TPI-lijst en de Canadese LPIlijst. Oda is een dochter van Boltonzoon Dorcy van het bedrijf Ladys Manor uit Monkton en bereikte in de lijst met melkgevende dieren met meer dan 83 punten een CTPI van 2431. In de top vijf staan meer dieren uit de Ladys Manorstal die alle hun oorsprong vinden in de koefamilie van Ladys Manor Ruby Jen. De nieuwe Canadese lijstaanvoerster bij de melkgevende dieren Saphir (v. ManO-Man) heeft ook bekende genen. Haar moeder Les 091Baxter Model Rubis voerde in augustus 2011 de Canadese lijst met koe-indexen aan. De meeste invloed in de Canadese top 1000 heeft de bekende koe Wabash-Way Emilyann. Van de Shottledochter staan niet minder dan negentien melkgevende dochters in de lijst.

Assen decor voor NK veebeoordelen De Drentse provinciehoofdstad Assen vormt het decor voor het nationaal kampioenschap veebeoordelen. Op het Koopmansplein in Assen verzamelen zich op zaterdag 7 september 64 deelnemers, inclusief de winnaar van 2012, Nick Pinkert uit Markelo. Het jureren is in handen van melkveehouder Ernst Jan Mensink uit Westerhaar-Vriezenveenschewijk en inspecteur Nico Rietman. De wedstrijd wordt georganiseerd door het NAJK en CRV.

Forse verschillen tussen stieren voor kalvervitaliteit

Mr Kris en Future scoren sterk voor kalvervitaliteit De roodbonte Mr Kris en de zwartbonte Hidden Future hebben de hoogste cijfers voor de nieuwe fokwaarde kalvervitaliteit. Dat blijkt uit een analyse van de top 1000 hoogste NVI-stieren die voor kalvervitaliteit minimaal 85 procent betrouwbaarheid scoren. Bij de mrij-stieren scoort Menno met 108 hoog voor kalvervitaliteit. Mr Kris (v. Martinus) is met een fokwaarde van 115 een uitblinker. Dat betekent dat bijna vier procent meer vaarskalveren van hem in leven blijven gedurende het eerste levensjaar. naam stier

VH Basil nummer één in Scandinavische lijst In Scandinavië blijft VH Basil in het NTM-klassement de hoogste stier op basis van dochterinformatie. De zoon van RGK Bob houdt zijn fokwaarde stabiel op 31 NTM. Nieuwkomer VH Grafit doet daar niet veel voor onder. Van de Goldwynzoon zijn inmiddels zestien dochters aan de melk, die er mede voor zorgen dat het NTM-niveau van hun vader met vier punten stijgt naar 30. Grafit is ook intensief als stiervader gebruikt. Zijn zonen VH Goblin, VH Gregor en VH Gavin overtreffen met hun genoomfokwaarde de NTM-score van hun vader.

kalvervitaliteit

zwartbont hoog Hidden Future Isidorus Alta Osan Kelstein Crosby Woudhoeve 1042 Impuls Big Winner Vaucluse

109 109 109 107 107 107

zwartbont laag Weggelhorster Santana Skalsumer Jorryn Hardys Juror Palmer Stol Joc Braedale Goldwyn

89 94 94 94 96

Tabel 1 – Hoogste en laagste stieren fokwaarde kalvervitaliteit uit top 1000 NVI-stieren met minimaal 85 procent betrouwbaarheid

Deze indexdraai zijn voor het eerst de fokwaarden kalvervitaliteit gepubliceerd. Bij roodbont bleek de laagste fokwaarde voor Welberger Sonlight (86) en bij zwartbont was de laagste fokwaarde voor Weggelhorster Santana (89). Een stiervaderinvloed of invloed van een koefamilie is niet echt te ontdekken in de tabel. Daar waar Kian met 106 juist tot de betere verervers behoort, is zijn zoon Fidelity met 93 een van de slechtste verervers voor kalvervitaliteit. naam stier

115 107 107 106 106 106 106 105

roodbont laag Welberger Sonlight Hookwood Delta Scooter Lithium Delta Fidelity Taco Peppelhof Maxwell

86 91 91 93 93 93

V E E T E E LT

VX13_Venster.indd 9

kalvervitaliteit

roodbont hoog Mr Kris Midpeler Misty Topspeed Gogo Kian Chicago Aggravation Lawn Boy P Lowlands Klimmer Camion van de Peul

a u g ust us

2 0 1 3

27-08-13 12:06

H O O F D A RT I K E L

Fokken op levensduur, NVI, kilo’s melk en uiergezondheid hee ft gr

Het geheim van een h De levensproductie bij afvoer over heel Nederland en per bedrijf is al jaren bekend, maar welke stieren goed scoren voor levensproductie blijft tot nu toe gissen. De Animal Evaluation Unit van CRV analyseerde de verschillen per stier. Wat zijn toppers en waar moeten veehouders op letten als ze willen fokken op een hoge levensproductie? In deel 1 van een tweeluik over fokken op levensproductie aandacht voor de cijfers, in deel 2 in de volgende editie van Veeteelt volgt de discussie. tekst Inge van Drie

ien jaar prijkt het inmiddels op de mpr-jaarstatistieken: de levensproductie bij afvoer. Dankzij de toenemende aandacht voor duurzaamheid raakte het nieuwe kengetal in snel tempo ingeburgerd. Het landelijk gemiddelde kwam in het jongste boekjaar uit op ruim 30.000 kg melk. CRV introduceerde daarnaast de levensproductie bij afvoer per bedrijf, een kengetal dat tot de verbeelding spreekt. Zoals elke veehouder de melkproductie per koe moeiteloos oplepelt, zo geldt dat intussen ook voor levensproductie bij afvoer. Die nadruk op duurzaamheid lijkt blijvend. Zo ontvouwde veeverbeteringsorganisatie CRV afgelopen voorjaar nog haar duurzaamheidsvisie voor het jaar 2020. Ook daarin is aandacht voor levensproductie. ‘Productiemaximalisatie staat niet meer centraal, we richten ons in het fokbeleid op het fokken van gezonde dieren die langer meegaan’, legde Wiepk Voskamp, de coördinator van de duurzaamheidsvisie, in Veeteelt (mei 2) uit. Maar wat voor handvatten hebben veehouders die willen fokken op levensproductie? Het landelijk gemiddelde voor levensproductie mag bekend zijn, de levensproductie per bedrijf idem dito, maar op stierniveau ligt dat anders. Welke stieren goed scoren voor levensproductie blijft tot nu toe gissen. Scoren de dochters van bijvoorbeeld melkplasvererver Addison hoger voor levensproductie bij afvoer dan die van een levensduurspecialist als VAH Wonderboy?

hadden moeten kunnen worden. In totaal gaat het om bijna 324.000 zwartbontkoeien en ruim 81.000 roodbontkoeien. Vervolgens keek CRV naar de afstamming van die koeien. Om de factor toeval zo veel mogelijk uit te sluiten, nam CRV alleen cijfers van stieren met minimaal 500 afgevoerde dochters mee in de vergelijking. Daardoor blijven 82 zwartbonten 24 roodbontstieren over die grofweg tussen 1993 en 1996 geboren zijn.

Drie jaargangen koeien Op verzoek van Veeteelt analyseerde de Animal Evaluation Unit (AEU) van CRV daarom de verschillen tussen stieren voor levensproductie bij afvoer op basis van mpr-gegevens. CRV gebruikte daarvoor gegevens van levensproductie bij afvoer die vanaf het boekjaar 2002-2003 zijn bijgehouden. Hoe ging AEU precies te werk? Het team bekeek de levensproductie bij afvoer van drie jaargangen koeien. Het gaat om de koeien geboren tussen 1 september 2000 en 31 augustus 2003. Voor die eerste datum is gekozen omdat die dieren vanaf september 2002 in productie kunnen komen en vanaf dat moment bij afvoer dus een levensproductie bekend is. AEU heeft niet gekeken naar koeien die na 31 augustus 2003 geboren zijn, omdat voor een eerlijke vergelijking van levensproductie bij afvoer de koeien minstens negen jaar

V E E T E E LT

VX13_HoofdLProd.indd 10

au g u s tu s

2013

27-08-13 12:13

hee ft grootste effect op het realiseren van een hoog levenstotaal

n hoge levensproductie Tabel 1 toont de resultaten van de analyse. De verschillen tussen stieren in levensproductie voor kiloâ&#x20AC;&#x2122;s melk bij afvoer zijn fors, zo blijkt. De dochters van aanvoerder Addison noteren een gemiddelde levensproductie bij afvoer van 34.569 kg melk. Veel minder florissant zijn de cijfers van de dochters van Petinesca Charisma. Die komen uit op gemiddeld 23.637 kg melk, ofwel een verschil van bijna 11.000 kg melk. Ook bij roodbont is het verschil tussen Stadel en Topindex Redford meer dan 6000 kg melk. Die verschillen komen ook naar voren in een vergelijking tussen de tien hoogst en de tien laagst scorende zwartbontstieren voor levensproductie (tabel 2). Zo halen de stieren uit de top tien een gemiddelde levensproductie bij afvoer van 32.441 kg melk. De laagste tien stieren scoren gemiddeld 24.543 kg melk, een verschil van bijna 7900 kilo melk. Bij de cijfers past wel een voorbehoud: het gaat om ruwe, niet gecorrigeerde cijfers. Bij het berekenen van fokwaarden houden rekenmeesters rekening met de verschillen tussen bedrijven en het jaar van afkalven. Ook kijken ze naar de productieaanleg van de moeders en corrigeren ze voor een selectieve inzet van bepaalde stieren. Bij het op een rij zetten

van de levensproducties per stier is met die factoren geen rekening gehouden.

Fokken op melkplas en levensduur Wat voor beeld rijst uit tabel 1? Noteren vooral hogeproductiestieren een hoge gemiddelde levensproductie bij afvoer of zijn het de stieren die veel dagen levensduur vererven? Die conclusie is op basis van individuele stieren nauwelijks te trekken. Zo is de koploper bij zwartbont een echte melkplasvererver, terwijl de roodbonttopper Stadel het vooral van zijn hoge levensduur moet hebben. Om die vraag beter te kunnen beantwoorden, berekende CRV de correlatie tussen de levensproductie bij afvoer en een aantal belangrijke fokwaarden (tabel 2). Wat blijkt, de fokwaarde levensduur heeft met 0,73 de hoogste correlatie met de levensproductie bij afvoer. Ofwel, levensduur is de beste voorspeller voor een hoge levensproductie bij afvoer. De tien stieren met de hoogste levensproductie scoren voor levensduur een gemiddelde fokwaarde van 349 dagen, terwijl de tien stieren met de laagste levensproductie uitkomen op min 241 dagen. Dat is een verschil van bijna 600 dagen.

V V EE EE TT EE EE LL TT jaaunguuas rt i u 1s / 22 22 00 10 39

VX13_HoofdLProd.indd 11

27-08-13 12:14

H O O F D A RT I K E L

Met een correlatie van 0,58 blijft de fokwaarde voor kilogrammen melk daar niet veel bij achter. Met andere woorden: door de bank genomen scoren stieren met een

naam stier zwartbont hoog Etazon Addison Tolhoek Glory Box Jocko Besne Jesther Comestar Lee Timmer Goodman Gryphus Simon VAH Wonderboy Newhouse Sneeky Silverpost Sinatra Swamo Jaron Carousel Sierra Noorder Dustin Proud Hardys Juror Palmer zwartbont laag Merit Performer Delta Amarillo Topspeed Kid Cedar-Creek Bergwil Bell Tom rf Barnkamper Donjuan De-Ka-Acres Dannix Elmo Istar Aero Letreil Es Petinesca Charisma roodbont hoog Stadel Creyhorst Clor 2 Lima CBU Ferdinand Faber roodbont laag Midwolder George Impact Topindex Redford Origin Lion 2

aantal afgevoer- levensprod. de dochters kg melk

hoge fokwaarde levensduur en veel kilogrammen melk in hun verervingspatroon het hoogst voor levensproductie. Dat betekent dat veehouders die in levensprofw. kg melk

NVI

lvd. vru. ugh. uier

beenwerk

11.427 2601 957 1371 2024 1919 1663 1387 6843 1402 4538 9916 9959 10.300 1368

34.569 33.773 33.758 32.839 32.832 31.924 31.591 31.193 31.109 30.826 30.666 30.590 30.271 30.094 30.085

+1935 +651 +1478 +1530 –97 +50 +822 +486 +741 +543 +81 +534 +406 +205 –413

+76 +77 +124 +115 +57 +24 +79 +166 +33 +26 +44 +30 +99 +87 +126

+199 +459 +387 +380 +458 +77 +370 +626 +415 +121 +108 +202 +201 +394 +413

93 102 94 95 94 104 94 100 105 102 107 95 103 101 103

108 100 98 105 106 101 104 105 99 100 94 104 99 106 107

104 94 105 105 106 101 101 99 94 103 101 102 100 100 105

98 101 105 103 101 98 101 103 94 98 101 103 105 105 99

821 7089 7326 860 1070 914 690 808 638 651

25.378 25.359 25.211 24.826 24.638 24.356 24.226 24.143 23.651 23.637

–490 –62 +277 +28 –591 –153 –18 –44 –414 –801

–43 –53 –111 –94 –150 –72 –5 –137 –169 –142

–114 –41 –217 –169 –310 –301 –232 –697 –143 –187

99 97 89 98 94 95 91 99 97 100

103 95 95 99 91 98 107 96 95 100

99 100 101 103 97 98 104 102 97 101

101 98 98 92 101 107 100 97 91 90

20.576 3211 6174 3434 1806

29.115 28.310 27.651 27.518 27.443

–179 +155 +659 98 +389 +116 +481 102 +790 +42 +370 105 –133 –22 +392 95 +420 +48 +118 101

109 99 93 100 98

108 105 96 101 107

106 100 100 93 99

3523 1738 2369 631 1022

23.370 23.136 22.870 22.771 21.824

92 103 100 102 103

102 99 99 103 101

108 100 98 98 102

–325 –441 –593 –968 –1220

+20 –50 –35 +11 –72

–117 105 –199 98 +21 94 +107 102 –478 103

Tabel 1 – Hoogste en laagste stieren zwart- en roodbont voor levensproductie bij afvoer op basis van afgevoerde dochters geboren tussen 1 sept. 2000 en 31 aug. 2003 (bron: CRV)

kenmerk lev.prod. kg melk levensduur kg melk uiergezondheidsindex vruchtbaarheid uier beenwerk NVI

gemiddelde

top 10

28.205 76 68 98,8 98,6 101,1 100,0 1

32.441 349 814 102,6 98,3 101,2 100,2 78

correlatie met laagste 10 lev.prod. kg melk 24.543 –241 –227 97,9 95,9 100,2 97,5 –98

1 0,73 0,58 0,28 0,07 0,09 0,19 0,68

Tabel 2 – Gemiddelde levensproductie voor stieren op basis van afgevoerde dochters geboren tussen 1 sept. 2000 en 31 aug. 2003, de gemiddelden van de hoogste en laagste tien stieren en de correlatie tussen levensproductie en een aantal indexen (bron: CRV)

V E E T E E LT

VX13_HoofdLProd.indd 12

augustus

ductie vooruitgang willen boeken, er goed aan doen in hun fokdoel zowel aandacht te schenken aan levensduur als aan kilogrammen melk. Wie dat te ingewikkeld vindt, kan zich ook beperken tot het fokken op NVI. De correlatie tussen NVI en levensproductie bij afvoer ligt met 0,68 hoog, waarschijnlijk vanwege het relatief hoge gewicht dat de NVI toekent aan levensduur.

Relatie met vruchtbaarheid nihil Ook uiergezondheid is de moeite waard om mee te nemen in het selectiebeleid, met een correlatie van 0,28 tussen de uiergezondheidsindex en de levensproductie bij afvoer. De toptienstieren noteren een gemiddelde uiergezondheidsindex van 102,6. Daarmee scoren ze bijna vijf punten meer voor uiergezondheid dan de tien laagste stieren. Veel minder sterk is het verband met vruchtbaarheid. Sterker nog, met een correlatie van 0,07 is er opvallend genoeg nauwelijks een positief verband tussen fokken op vruchtbaarheid en de levensproductie bij afvoer. Aanvoerder levensproductie Etazon Addison is een goed voorbeeld. De stier scoort met 93 laag voor vruchtbaarheid, maar blijkbaar hindert dat zijn dochters niet bij het realiseren van een hoge levensproductie. Ook fokken op een hoge uierscore heeft nauwelijks effect op de levensproductie, zo blijkt uit de correlatie van 0,09. Wie toch rekening wil houden met exterieur, kan beter op beenwerk fokken. Met een correlatie van 0,19 is het verband tussen beenwerk en levensproductie bij afvoer aanmerkelijk hoger dan het verband tussen uier en levensproductie bij afvoer. l

Conclusies – Etazon Addison en Stadel zijn de zwart- en roodbonte koploper voor levensproductie bij afvoer op basis van afgevoerde dochters geboren tussen 1 september 2000 en 31 augustus 2003. – Tussen de tien hoogst en de tien laagst scorende stieren voor levensproductie bij afvoer zit een verschil van bijna 7900 kilo melk. – De fokwaarde levensduur, NVI en kilogrammen melk hebben met achtereenvolgens 0,73, 0,68 en 0,58 de hoogste correlatie met levensproductie bij afvoer. – Fokken op vruchtbaarheid en uier heeft nauwelijks effect op de levensproductie.

2013

27-08-13 12:14

HERKENT U DEZE PROBLEMEN? • • • • •

AFNEMENDE VRUCHTBAARHEID TE HOGE DIERENARTSKOSTEN GEEN TOENAME LEVENSPRODUCTIE TEVEEL ARBEID PER KOE TEVEEL PROBLEEMKOEIEN

Doorgaan met investeren in allerlei hulpmiddelen is geen goede oplossing. Inteelt binnen het Holsteinras veroorzaakt deze problemen. De stieren die u nu gebruikt hebben een gemiddelde verwantschapsgraad van 10%. Ook door genomics neemt het inteeltprobleem zeer snel toe.

DE OPLOSSING: PROCROSS! Er worden wereldwijd al meer dan 100.000 ProCROSS-koeien gemolken. De resultaten bewijzen waarom dit systeem zo fors groeit. In Nederland kunt u de volgende resultaten verwachten:

• INSEMINATIEGETAL 0,5 LAGER • 40.000 LAGER CELGETAL • KOE BLIJFT EEN LACTATIE LANGER OP UW BEDRIJF • GEEN VERLIES VAN PRODUCTIE • VAARZEN KALVEN MAKKELIJKER AF EN STARTEN BETER OP

• TUSSENKALFTIJD 25 DAGEN KORTER • STERKE, GEZONDE UIERS • 10% HOGERE SALDO’S

De drie ProCROSS-rassen, (ZweedsRood, Montbéliarde en Holstein) vullen elkaar bijzonder goed aan. Deze mix geeft een gezonde, duurzame en zeer productieve melkkoe. Low input, high output.

ProCROSS Generatie 1:

ProCROSS Generatie 2:

Mon x Holstein

Zweeds Rood x Holstein

Mon x Zweeds Rood x Holstein

1e lijst 305 dgn 10.132 kg, 3,79% vet en 3,39% eiw. LW 125

1e lijst: 305 dgn 11.211 kg, 4,53% vet en 3,96% eiw. LW 134

1e lijst: 305 dgn 9.491 kg, 4,76% vet en 3,64% eiw. LW 118

Fam. Wesselink, Beilen

Fam. Houwing, Nieuw Weerdinge

Fam. Houbraken, Bergeijk

ONDERNEEM! En neem contact op met onze kruisingsspecialisten:

NVS00052 - Advertentie Veeteelt Magazine - Procross_A4S_fc_def.indd 1 VX13_p13.indd 13

0572 39 47 78 K.L@PLANET.NL WWW.KOOLE-LIEBREGTS.NL/WEBSHOP

20-08-13 10:18 12:32 27-08-13

GenDiff_2013_08_Veteelt_NL+BE_NL 26-08-13 12:12 Pagina 1

VAUCLUSE O-Man x Hershel x Gibbon

Productiefokwaarde (08-2013, GES) Betrouwbaarheid 93% +810 Kg Melk % vet +0.11 % eiwit +0.08 Kg vet +45 Kg eiwit +35 Inet € 250,LVD +277 NVI 206

Exterieurfokwaarde (08-2013, GES) Betrouwbaarheid Frame Robuustheid Uier Beenwerk

91% 105 104 106 105

Totaal

107

aAa

531462

Han Hopman

Vaucluse dochter: Belgia Vaucluse Elise VG86 Eig.: Mts H.J. & I.M.F.L. Brink – Symons, Midwolda

Vaucluse

• Vaucluse plust opnieuw: +17 NVI punten • Probleemloze krachtige & productieve koeien • Plus voor gehalten • Blokken van klauwen • Celgetal: 112 • Pinkenstier

Postbus 24 | 7730 AA Ommen Tel.: 0529 45 00 45 Uw vooruitgang, onze passie Fax: 0529 45 00 50

www.genesdiffusion.com

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳn in de maatschappĳ. In deze editie: kennis delen met buitenlandse veehouders Leeftĳd: 57 Naam: Evert Jan Wĳers Aantal koeien: 115 Voorst Woonplaats:

Evert Jan Wĳers: ‘Als dank voor export wat terugdoen voor lokale boeren’

Thaise collega’s vooruithelpen tekst Florus Pellikaan

en melkmachine met 120 zuigslagen per minuut of een veehouder die eerst de uiers van alle koeien wast om na een half uur pas het eerste melkstel onder te hangen. Anekdotes die het verschil in kennis tussen Nederlandse en Thaise boeren illustreren, heeft Evert Jan Wĳers genoeg paraat. De veehouder uit Voorst ging voor FrieslandCampina drie weken naar Azië om binnen het Farmers to farmers-project kennis en ervaring te delen met lokale veehouders. Samen met drie andere veehouders en twee coaches vertrok Wĳers eind maart naar Thailand. ‘Onze ontvangst was bĳna vergelĳkbaar met die van een staatsbezoek. We begonnen met een grote persconferentie en een welkomstwoord op de ambassade’, vertelt Wĳers met gepaste trots. In twee teams van drie personen trok de Nederlandse delegatie vervolgens langs Thaise melkveebedrĳven met gemiddeld 15 tot 250 koeien. ‘Op de eerste dag brachten we een bedrĳf in beeld en stelden we een advies op. Tĳdens de tweede dag bespraken we dat met twintig tot veertig veehouders uit de omgeving.’ De keuze om Nederlandse veehouders in te zetten om Thaise boeren vooruit te helpen, begrĳpt Wĳers wel. ‘Men neemt toch gemakkelĳker iets aan van een collega uit de praktĳk dan van een adviseur. Kalvermelkpoeder heeft in Thailand bĳvoorbeeld een slecht imago, maar dat verandert als wĳ vertellen dat we het ook gebruiken.’ Met name op het gebied van voeding, melktechniek en huisvesting zĳn volgens Wĳers in Thailand verbeteringen mogelĳk om zo de gemiddelde productie van 12,5 liter per dag te verhogen. ‘Er zit potentie in de melkveehouderĳ, maar de productie zal vanwege het klimaat nooit aan de vraag kunnen voldoen’, stelt Wĳers. ‘Omdat FrieslandCampina veel Nederlandse zuivel exporteert naar Thailand vind ik het goed om als dank wat positiefs terug te doen voor de lokale veehouders. Het is toch terecht als ook de Thaise melkveehouders profiteren van de toenemende vraag? Ik zie ze niet als concurrenten, maar als collega’s.’ Hoewel Wĳers even diep na moet denken, heeft hĳ ook zaken gezien waarin Thaise veehouders beter zĳn. ‘Ze hebben erg veel verstand van fermenteren. Een veehouder maakte via een vergistingsproces waarbĳ melkzuur ontstaat zĳn eigen dipmiddel en een ander zĳn eigen krachtvoer. Ook hebben Thaise veehouders meer kennis van natuurlĳke geneesmiddelen.’ Wĳers kĳkt met een voldaan gevoel terug op de drie intensieve weken. ‘De mensen gaven een erg dankbare en tevreden indruk. Onze adviezen werden goed ontvangen en de eerste realisaties waren al een feit voordat we het land verlieten. Ik zie er al naar uit om nog eens terug te gaan en de adviezen verder uit te bouwen.’

V E E T E E LT

VX13_even geen boer.indd 15

AU G U S T U S

2 0 1 3

26-08-13 15:25

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Rudie en Petra Freriks Rudie en Petra Freriks zĳn deelnemer in de pilotgroep Proeftuin Natura 2000. Het reduceren van de ammoniakemissie is een speerpunt in de bedrĳfsvoering.

Luttenberg

Melkquotum: 798.000 kg Aantal koeien: 95 Grond: 37,5 ha Ammoniakemissie: 3,56 kg/1000 kg melk (2011) Melkproductie: 8400 4,34 3,51 Neventak: ontvangstruimte

Petra en Rudie Freriks

Droge koeien stro voeren drukt de ammoniakemissie

Rudie Freriks beperkt ammoniakemissie door nauwgezette bedrĳfsvoering

Liever bĳ de voorlopers Een emissiearme stalvloer is aan Rudie Freriks niet besteed. Toch maakt hĳ werk van het reduceren van ammoniakemissie. Door te draaien aan de knoppen van bemesting, voeding en voederwinning ontziet hĳ het milieu en bespaart hĳ veel geld. tekst Tĳmen van Zessen

ĳ schaamt zich als het ureum in zĳn tankmelk boven de 20 uitkomt. Rudie (48) Freriks is kien op de benutting van alle grondstoffen op zĳn bedrĳf. Samen met zĳn echtgenote Petra (48) runt hĳ in Luttenberg een melkveebedrĳf met 95 koeien en 60 stuks jongvee. Als deelnemer in de pilotgroep ‘Proeftuin Natura 2000 Overĳssel’ is Freriks gespitst op het terugbrengen van de ammoniakemissie. Niet door het neerleggen van dure stalvloeren, maar via het efficiënt werken met stikstof. ‘We gaan voor een ammoniakemissie van drie kilo per duizend kilo melk. In 2011 zaten we op 3,56 maar vorig jaar was het iets hoger. Er moeten hoe dan ook stappen gezet worden om ammoniakemissie terug te dringen. Ik ben ervan overtuigd dat er regels komen om dat via de bedrĳfsvoering te sturen. Dan zit ik liever bĳ de groep voorlopers.’

gek idee zĳn om met een thermometer de bodem te controleren, vanaf zeven graden bodemtemperatuur is het pas effectief om drĳfmest uit te rĳden.’ Freriks leerde in de pilotgroep ook om op de wortelactiviteit onder de graszode te letten. ‘Steek de schop maar eens in de grond en ga op zoek naar witte puntjes. Dat is een teken van wortelactiviteit. Bemest je in een koude bodem met weinig wortelactiviteit, dan weet je zeker dat er meer verlies aan ammoniak is.’

Met de dosering van de mest is volgens Freriks ook nog een wereld te winnen. Half januari neemt hĳ mestmonsters, zodat hĳ in ieder geval weet hoeveel stikstof, fosfaat en kali hĳ uit mest kan aanwenden. ‘We bemesten nu meer specifiek per perceel en kĳken kritisch naar de verwachte opbrengst. Dat wil zeggen dat wanneer een perceel bedoeld is voor een weidesnede, we ook niet meer dan voor die 1700 kilo droge stof bemesten. Willen we 3500 kilo droge stof maaien, dan bemesten we voor 3500 kilo droge stof. Doe je dat niet, dan zal het ruweiwitgehalte in het gewas hoger of lager liggen dan gewenst. Bĳ een te hoog ruweiwitgehalte verlies je mineralen; ligt het te laag, dan kost het direct melkproductie en zul je het rantsoen moeten corrigeren.’ Freriks meet inmiddels wekelĳks trouw de opbrengst op zĳn grasland. Dankzĳ de grashoogtemeter weet hĳ welke percelen beschikbaar komen voor maaien

In de zomer geniet een deel van het jongvee weidegang, in de winter bestaat het rantsoen uit stro en krachtvoer

Thermometer in de grond Freriks brengt de ammoniakverliezen terug door zich te richten op, zoals hĳ het noemt, de driehoek bemesting, voeding en voederwinning. ‘Zo’n koud voorjaar als dit leert weer dat je voldoende mestopslag moet hebben. Het is de kunst om met de bemesting te wachten tot de bodemtemperatuur op peil is. Het zou geen

V E E T E E LT

VX13_bedrijfsrep Freriks.indd 16

AUGUSTUS

2013

26-08-13 10:42

sie

Bemesten naar verwachte opbrengst

Opbrengst meten voor planning weidegang

Pas bemesten bĳ voldoende wortelactiviteit

of weiden en is de oogst in overeenstemming met de toegediende hoeveelheid mest. ‘Dit soort zaken zĳn niet nieuw, maar we zĳn in Nederland de kennis over graslandbeheer grotendeels kwĳtgeraakt.’

rantsoenniveau komt het ruweiwitgehalte dan uit op 145 en dat is optimaal. Veel lager kan niet, want dan kost het melkproductie.’ Om efficiënt te werken tracht Freriks het ruweiwitgehalte in de rantsoenen voor het jongvee en de droge koeien zo laag mogelĳk te houden, deze categorieën voeren immers ook geen stikstof af via melk. ‘Bovendien is het voeren van stro met krachtvoer gemakkelĳk; je kunt het niet zo snel fout doen en voer kopen moet ik sowieso.’ Freriks bouwde in 2011 een nieuwe stal voor de droogstaande koeien, waarin ze volledig op stro staan. Het lukt de veehouder om zeventig procent van de koeien droog te zetten zonder antibiotica. ‘Twee dagen voor de droogstand laten we ze in de strostal, waar ze alleen stro kunnen vreten. De melkproductie is dan al vlug afgenomen tot vĳf liter per dag.’

wachten met maaien terwĳl de rest al druk bezig is. Ik heb geleerd dat je niet bang moet zĳn om wat te proberen. Dit jaar heb ik bĳvoorbeeld bĳ een ureum van 12 niet direct actie ondernomen door een emmertje eiwitrĳk krachtvoer in de voermengwagen te gooien. De volgende melktank zat het ureum al op 15.’ Freriks ontdekte overigens dat ureum en ammoniakemissie niet altĳd één op één aan elkaar gekoppeld zĳn: ‘In 2012 lag het ureumgehalte lager dan het jaar ervoor, maar was de ammoniakemissie iets hoger. Maar het is wel zo dat de stikstof die in ureum wordt uitgescheiden in principe als ammoniak kan vervluchtigen.’ Levert al die inspanning als pilotveehouder nu ook concreet iets op? Freriks hoeft niet lang na te denken: ‘Als je vĳftig procent van de ammoniakale stikstof verliest door mest uit te rĳden tĳdens het droge schrale weer van de laatste maand, dan is dat al snel een kilo stikstof per ton. In theorie zou dat veertig kilo droge stof aan gras kunnen zĳn. Zo heb je op een totaal bedrĳf al snel 250 kilo stikstof bespaard die je in theorie tien ton droge stof aan gras zou leveren. Dat is de opbrengst van één hectare, ofwel je bespaart je een investering van 60.000 euro.’ l

Stro voor droge koe en jongvee De koeien van Freriks gaan dagelĳks zes tot zeven uur naar buiten om te weiden. Weidegang dringt ammoniakverliezen terug, maar staat wel haaks op de stikstofefficiëntie. ‘Het is de uitdaging om beweidingsverliezen te verlagen, daarom weiden we nu in kleinere percelen en lopen de koeien maximaal twee dagen op hetzelfde stuk. In de zomer kiezen we voor siëstabeweiding; de koeien gaan dan ’s morgens en ’s avonds naar buiten. Het is wel bewerkelĳk, maar de eiwit- en energieopname zĳn dan beter verdeeld. Bovendien is weidegang goedkoper, het voer dat de koeien buiten opnemen, hoeft er aan het voerhek niet voor.’ In de hoek van de voeding is het volgens Freriks belangrĳk om het ruweiwitgehalte in de hand te houden. ’Ik streef naar een kuil van 160 gram ruw eiwit per kilo droge stof, dat is in combinatie met de mais en perspulp het ideale niveau. Op

60.000 euro uitsparen Wie net als Freriks aan de slag wil met ammoniakverliezen, zal het vooral lastig krĳgen om oude gewoontes los te laten. ‘Het is de kunst om niet alleen te vertrouwen op ervaring, maar echt te kĳken en te meten wat er op je bedrĳf gebeurt. En dan kan dat best betekenen dat je moet

V E E T E E LT

VX13_bedrijfsrep Freriks.indd 17

AU G U ST U S

2 0 1 3

26-08-13 10:42

Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk BelgiĂŤ bvba T: 014 - 479544

www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com

Compleet mineralenmengsel voor melkvee FarmPEQ Complete is het meest complete mineralen-, spoorelementen- en vitaminenmengsel dat u aan uw melkkoeien kunt verstrekken. FarmPEQ Complete bevat organische spoorelementen, levende gisten en mycotoxinebinder. AlltechÂŽ inside:

FP_Complete_NL_04062013.indd 1

VX13_p18.indd 18

26-08-13 09:26

26-08-13 10:51

K E U R I N G

Dubbelslag voor Geert Verhelst op zestigste Oost-Vlaamse provinciale

Filou fraaiste in Beveren Met Roydochter Filou kroonde de jury in Beveren de jongste telg van de Oost-Vlaamse provinciale prijskamp tot algemeen en dagkampioene. Bij roodbont kwam seniorenkampioene Elies (v. Classic) als winnaar van de prijskamp uit de bus. tekst Annelies Debergh

et was zonnig dit jaar op de zestigste editie van de Oost-Vlaamse provinciale prijskamp. De prijskamp was ook aan zijn vijfentwintigste editie in Beveren toe. Met aangepaste T-shirts voor elke deelnemer werd dat jubileum extra in de verf gezet. De prijskamp kon rekenen op ongeveer honderd stuks rood- en zwartbonten. En er was kwaliteit in Beveren. Zo ging al in de eerste reeks een fraai kopnummer van start met Roydochter Filou van Geert Verhelst uit Melsele. Filou had een uitgesproken balans in haar jeugdige lijf en beschikte over een sterke en hoog opgehangen uier. Met slechts één reeks werd ze meteen ook vaarzenkampioene. Juryleden Walther Morthier en Tjebbe Huybrechts vielen duidelijk voor de jeugdkampioene en kroonden haar later niet alleen tot algemeen kampioene zwartbont, maar ook tot dagkampioene.

Dubbelslag voor Verhelst Bij de jonge koeien trok Geert Verhelst de aandacht met Estonia. De Calypsodochter kon nog strakker in uieraanhechting, maar beschikte over een opvallend goed gebouwd skelet en bezat sterke benen waarop ze vlot bewoog. Estonia scoorde op verschillende vlakken net een fractie beter dan Boltondochter Fabia van Tom Van de Vijver uit Melsele, zodat ook het kampioenschap bij Estonia eindigde. Bij de oudere koeien was de fokkerij van Luc De Kerf uit Zwijndrecht heer en meester. Onder meer de massale Donatella (v. Olympic) maakte indruk met haar krachtige tred en sterke lijf. Met al bijna driehonderd melkdagen op de lactatieteller miste de Olympicdochter melkglans. Op dat vlak en in melktype kon Paramounttelg Para haar stalgenote goed de baas. De jury beantwoordde dat verschil met een kampioenstitel voor deze laatste, de kwa-

liteitsvol geuierde stalgenote Dita (v. Rainfall) trok in haar kielzog. De delegatie roodbonten was uitgebreider dan die van de zwartbonten. Bij de vaarzen kwam met Frankford van de Kouterhoeve alvast een fraai kopnummer naar voren. De Destrydochter van Marc Rossaert uit Belsele was fraai donkerrood en toonde een melkrijke uier die voorin sterk en achteraan hoog en breed was aangehecht. De vaars was sterk gebouwd en kwam in een fraaie reeks juist voor de compact geuierde Geralyn (v. Hvezda) van Tom Van de Vijver. Bij de titelstrijd kwam het duo in dezelfde volgorde uit de bus. Ook bij de roodbonte middenklasse speelde het verschil in lactatiestadium. Daar kwam Evardtning (v. Savard) van Evert Stuer uit Haasdonk met haar sterke en imponerende frame vooraan in de reeks. Het ontbrak de Savarddochter echter aan melkglans om op kop te komen. Die eer ging naar de gerekte en melktypischer Dianne 1 van de Korenheie (v. Tequila) van maatschap Vercauteren-D’Hollander uit Melsele die ook het kampioenslint greep. De zwaarste concurrentie was te zien in de oudere rubrieken koeien. Onder hen trad Dana van de Kouterhoeve (v. Kian) van Marc Rossaert aan. De melkglans van de Kiandochter nam danig toe, waarop Dana de zege van beste uier greep. Maar of ze ook sterk genoeg was om het kampioenslint binnen te halen? Met Classicdochter Elies stuurde Tom Van de Vijver alvast een kanshebber de ring in. Haar fraaie skelet en goede verhoudingen maakten indruk, maar ook Evert Stuer hield met Caber (v. Faber) en Celta (v. Jovial) twee ijzers in het vuur van de finale. Stalgenote Unold (v. Jano) wist de eiwittrofee binnen te halen, maar het finaleduo kon geen potten breken. De beste roodbonte seniorenkoe bleek Elies, die ook algemeen kampioene roodbont werd. l

Filou (v. Roy), alg. kampioene zwartbont Productie: 2.01 197 6694 3,24 2,96

Dianne 1 van de Korenheie (v. Tequila), middenkampioene roodbont Productie: 2.01 433 7899 5,48 3,87

Elies (v. Classic), alg. kampioene roodbont Productie: 3.01 317 9599 3,48 3,24

V E E T E E LT

VX13-Oost Vlaanderen.indd 19

a ugu s t u s

2 0 1 3

26-08-13 12:18

Rindert en Henk Miedema melken één jaar in een 2x12 zij-aan-zij

“Vlot melken is voor ons genieten” R

uim een uur hebben vader Henk en zoon Rindert Miedema uit Slootdorp nodig om hun 95 koeien in de 2x12 zij-aan-zijstal te melken. Voerautomaten, melkmeting, activiteitenmeting met individuele standherkenning, een beweegbare putvloer en een separatiepoort zorgen voor een hoge capaciteit en veel arbeidsgemak. “Zo wil ik nog wel een uur langer melken.” “De Fullwood-melkstal is het hart van ons bedrijf”, vertellen vader Henk en zoon Rindert Miedema uit het NoordHollandse Slootdorp. “Toen we plannen maakten voor de nieuwe stal, zijn we dan ook begonnen bij de keuze voor het melksysteem.” De melkveehouders hebben serieus een automatisch melksysteem overwogen, maar kozen uiteinde-

fullwood advertorial.indd 20

lijk toch voor een gangbare melkstal. “Dat is goedkoper dan automatisch melken en bovendien geeft het meer flexibiliteit om door te groeien naar een grotere veestapel”, geeft de ambitieuze bedrijfsopvolger Rindert aan.

Stal voor 140 koeien Vader en zoon melken inmiddels een jaar op hun nieuwe bedrijf. Henk boerde tot vorig jaar in maatschap met zijn broer Jan, samen hadden ze zo’n 180 melkkoeien. “We hebben ook alle twee een zoon die in het bedrijf wil stappen en zodoende leek het ons beter om de zaak te splitsen. We denken dat qua werkverdeling, planning en organisatie een tweemansbedrijf beter werkt.” Deze locatie in Slootdorp hadden de broers –

met vooruitziende blik – al aangekocht. De 2+2-rijige stal kreeg een renovatie en daarbij werd – voor zo’n e 4500 per koe – een stal aangebouwd met vier rijen boxen en een melkstal. In totaal kunnen vader en zoon nu zo’n 170 koeien (inclusief droge koeien) huisvesten, waarbij het jongvee wordt opgefokt op het bedrijf van Henk. De melkstal is gepositioneerd voor de stallen. “We werkten op ons oude bedrijf ook met een 2x12, maar dan een 70 gradenstal”, vertelt Henk over de keuze voor dit type melkstal. “Het is een stal waarbij je de maximale capaciteit met één persoon kunt halen”, vult Rindert aan. “Terwijl je wel genoeg tijd overhoudt om koeien eventueel individuele aandacht te geven.” De melkveehouders kozen

26-08-13 10:55

Advertorial

Bedrijfsgegevens

voor een zij-aan-zij-opstelling. “In combinatie met Quick-S, waarbij de tussenhekjes omhoog klappen, zorgt dat voor een hele soepele in- en uitstroom van koeien, ook bij nieuwe vaarzen”, geeft Henk aan. Tijdens het melken staan de koeien in één lijn naast elkaar en worden door de positionering van de krachtvoerbak wat naar achteren gedwongen, vult Rindert nog aan. “Zo heb je in de melkput de koeien dicht naast elkaar staan en de uiers kort tegen de achterkant. Daardoor kun je vlot werken.” Over het voeren van krachtvoer in de melkstal hadden ze geen enkele twijfel. “Dat zorgt ervoor dat de koeien graag de melkstal inlopen en goed de melk laten schieten. Veehouders waarschuwden ons dat het te onrustig zou zijn, maar dat is helemaal niet het geval”, geeft Rindert aan. “Het krachtvoer komt in kleine

Henk (55) en zoon Rindert (25) Miedema melken zo’n 100 koeien (incl. droge koeien) in het Noord-Hollandse Slootdorp. Ze verzorgen ook 56 hectare land, waarvan ze een gedeelte verhuren voor bollenteelt.

September 2012 begonnen ze te melken in hun nieuwe stal nadat Henk en zijn broer Jan het bedrijf, koeien en quotum splitsten. Het quotum bedraagt 970.000 kilo melk, het plan is door te groeien naar zo’n 140 koeien.

beetjes en verspreid over 3 minuten in de voerbak terecht. Dit voorkomt hoesten en de koeien blijven juist rustiger. Als de melker klaar is met het onderhangen van het melkstel, is ook het krachtvoer op.”

tuur”, vertelt Rindert, die voor in de melkstal op een beeldscherm precies kan aflezen welke koe er op elke plek in de melkstal staat en welke bijzonderheden er zijn. “Zo geeft het beeldscherm ook een taaie koe aan, die kan ik dan als eerste voorbehandelen en aansluiten.”

Gezonde uiers, actieve koeien De melkveehouders zijn enthousiast over het functioneren van de Fullwoodmelkinstallatie en dat geldt ook voor de koeien. “De koeien produceren momenteel 32 liter melk per dag, het celgetal ligt rond de 120.000 cellen/ml”, zeggen ze tevreden. “Het kiemgetal onder de 10.” De speengezondheid van de koeien is in orde en het melkt bovenal rustig. “Er worden geen melkstellen afgetrapt, we kunnen vlot melken”, aldus Rindert, die eraan toevoegt dat de geleidbaarheidmeting per koe helpt bij het verbeteren van de uiergezondheid. “We hebben koeien soms al in de gaten voordat het kwartier verkeerd is. Ze krijgen een attentie voor geleidbaarheid en ook een verminderde melkproductie wordt gesignaleerd. Daardoor zijn we er snel bij en dan is het vaak simpel op te lossen. Zo voorkomen we problemen en door snel te handelen is de kans op genezing veel groter.” Met de komst van de nieuwe melkstal is de automatisering op het bedrijf ook flink toegenomen. Zo zorgt de Fullwoodactiviteitenmeting om de voorpoten van de koeien ervoor dat Rindert en Henk de tochtigheden scherp in beeld hebben. “In de melkstal heeft elke stand individuele standherkenning en uitleesappara-

Managementprogramma Dankzij het ‘touchscreen’ computerscherm kunnen ze van elke koe de informatie nakijken en bijvoorbeeld tochtige koeien gemakkelijk separeren. “In de melkstal heb ik het complete managementprogramma bij de hand. Zo heb ik ook snel probleemkoeien te pakken”, legt hij de werkwijze uit. “Wat we eerder meer op gevoel deden is nu onderbouwd dankzij de techniek.” Henk vult zijn zoon aan. “Dit zie je niet meteen in euro’s terug, maar het levert wel geld op dat we zo alert kunnen reageren.” Achter de melkstal is een selectiepoort waarachter in de separatieruimte attentiekoeien opgevangen worden. “De automatisering helpt bij het managen van grote koppels koeien”, vertelt Rindert, die naast het bedrijf ook nog weleens bij een loonwerker te vinden is. “Wanneer er geen bijzondere dingen zijn, kan ik ’s morgens om half 8 weg.” Uiteindelijk is het toch de bedoeling dat Rindert het bedrijf alleen kan rondzetten. “Dat kan met deze stal en melkstal. Met een productie die stijgt naar bijna 10.000 kilo melk gemiddeld gaan we dit jaar al meer dan één miljoen kilo melk leveren. We zijn klaar voor de toekomst.”

streampulsetechniek De melkstal van vader en zoon Miedema is uitgerust met de streampulsetechniek van Fullwood. Een grensverleggende manier van melken die uniek is op de markt. De speciaal voor deze techniek ontwikkelde apparatuur stelt Fullwood in staat om de machine optimaal af te kunnen stellen. De Fullwood-streampulsetechniek melkt de koeien vlot en volledig leeg met behoud van een goede

fullwood advertorial.indd 21

uiergezondheid. Dit vertaalt zich voor u in meer melk, een goede melkkwaliteit, een kortere melktijd en een langere levensduur van uw koeien. Wilt u meer weten over deze techniek, kijk dan op www.fullwood.nl, daar vindt u een animatie die deze techniek verder toelicht. Uiteraard kunt u ook de Fullwood-dealer in uw regio benaderen.

26-08-13 13:28

G E Z O N D H E I D

Niet genezende wittelijnaandoening speelt op drie kwart van melkveebedrijven

bacteriën een rol, zo blijkt uit nieuw onderzoek, uitgevoerd

drijven om het fenomeen NGWA beter in kaart te brengen. De uitkomst loog er niet om. Op basis van vragenlijsten aan de veehouders en gegevens uit de database van Digiklauw bleek dat in 2011 72 procent van de bedrijven te maken had met NGWA. In 2012 lag dit percentage op 76. ‘De mate van voorkomen verschilt wel per bedrijf’, aldus Holzhauer. ‘Het pecentage dieren met NGWA ligt per bedrijf tussen de 0 en 24 procent, waarbij het gemiddelde op 3 procent ligt.’ Uit het onderzoek blijkt dat NGWA vaker voorkomt op bedrijven die geen weidegang toepassen. Dat verklaart volgens Holzhauer mogelijk deels de toename van het aantal gevallen van NGWA. ‘Vanaf 2000 is het aantal koeien toegenomen dat jaarrond op stal wordt gehouden.’

door de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD).

Bacterie boosdoener

Sukkelen met wittelijninfectie Dierenartsen, klauwverzorgers en veehouders zien steeds vaker koeien met een pijnlijke en nauwelijks te genezen variant van het wittelijndefect. Over de oorzaak van het probleem is weinig bekend. Mogelijk spelen specifieke

tekst Jorieke van Cappellen

inds 2004 wordt de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) geconfronteerd met een toenemend aantal meldingen van zeer moeilijk te genezen wittelijnaandoeningen (zie kader) op melkveebedrijven. ‘Doorgaans is een wittelijninfectie vrij goed te behandelen en in vier weken genezen’, vertelt Menno Holzhauer, dierenarts en specialist herkauwers bij de GD. ‘We hebben hier echter te maken met een variant die ondanks herhaaldelijk behandelen maar niet over lijkt te gaan. De koeien zijn langdurig kreupel en de kreupelheid is zeer pijnlijk.’ Er zijn gevallen bekend van koeien

die wel twee tot drie jaar kunnen sukkelen met het probleem. De aandoening zorgt volgens Holzhauer niet alleen voor een verminderd dierwelzijn, maar ook voor extra zorg en arbeid bij de veehouder en meer medicijngebruik.

Op drie kwart van bedrijven Van de moeilijk te genezen wittelijnaandoening (NGWA) is nog slechts weinig bekend. Vanwege het belang voor dierwelzijn en in het kader van een verantwoord medicijngebruik deed de GD dit jaar met financiering van Productschap Zuivel een uitgebreid onderzoek op 185 melkveebe-

Een andere verklaring voor het toegenomen aantal gevallen kan een verhoogde infectiedruk in de stal zijn, wat het vermoeden geeft dat NGWA een infectieuze oorzaak heeft. ‘De aanwijzing dat het wellicht om een infectieuze aandoening gaat, wordt nog eens versterkt door het feit dat enkele koeien uit een eerder pilotonderzoek op vijf melkveebedrijven sneller opknapten van NGWA als zij langdurig een antibioticum toegediend kregen’, aldus Holzhauer. ‘Maar beter is het om de oplossing in preventieve maatregelen te zoeken.’ Om een mogelijke bacteriologische oorzaak te vinden, onderzocht GD klauwhoornmonsters van 18 koeien met NGWA en vergeleek deze met monsters van 36 koeien. Daarvan

Niet-genezende wittelijnaandoening (NGWA)

Een groot hoorndefect is zichtbaar net voor het balgebied

Niet-genezende wittelijnaandoening (NGWA) is een aandoening waarbij het klauwhoorn van de witte lijn is aangetast tot aan de lederhuid. De witte lijn vormt de verbinding tussen het zoolhoorn en het hoorn van de klauwwand. Vanwege de zachte structuur van het wittelijnhoorn is dit gebied het meest vatbaar voor beschadigingen door bijvoorbeeld losliggende steentjes of de ketting van de mestschuif. Eenmaal beschadigd kan de witte lijn gemakkelijk geïnfecteerd raken, waarbij de infectie tot

aan het ‘leven’ door kan gaan en een uitermate pijnlijke wandzweer kan veroorzaken. Doorgaans is een ‘gangbare’ wittelijnaandoening in circa vier weken te behandelen door de beschadigde plek open te leggen, te behandelen met tetracyclinespray en een klosje te plakken om de plek te ontlasten. Bij NGWA echter wil de wandzweer maar niet genezen en kan het erger worden, ondanks herhaaldelijk behandelen. Koeien kunnen daardoor zeer langdurig en zeer pijnlijk kreupel zijn.

V V EE EE TT EE EE LL TT jaaunguuas rt i u 1s / 22 22 00 10 39

VX13-wittelijndefect.indd 22

26-08-13 10:19

waren er 18 koeien van bedrijven met NGWA en 18 van bedrijven zonder deze klauwaandoening, maar met een andere klauwaandoening. In het klauwhoorn van de koeien met NGWA werden de bacteriegroepen Prevotella, Bacteroides, Fusobacterium en Dichelobacter nodosus significant vaker gevonden. ‘Dit zijn stalbacteriën die gedijen in een zuurstofarme omgeving’, zegt Holzhauer. Hij noemt de vondst zeer opmerkelijk. ‘Als deze bacteriën echt een rol zouden spelen, dan zou NGWA de eerste infectieuze aandoening van het klauwhoorn zijn. Ook bij de ziekte van Mortellaro, stinkpoot en tussenklauwontsteking spelen bacteriën een rol, maar feitelijk zijn dit ontstekingen van de huid rondom de klauw en niet van het klauwhoorn zelf.’

Mestrobot risicofactor

Het bekappen van groepen risicokoeien verdient de voorkeur bij het voorkomen van NGWA

Desondanks blijven er nog veel vragen onbeantwoord. NGWA komt 1,3 keer vaker voor op bedrijven die ook last hebben van stinkpoot. ‘Bij de ziekte van Mortellaro gaat dit verband echter niet op en dit verdient nader onderzoek’, aldus Holzhauer. Op bedrijven waarvan de veehouder aangeeft dat er het laatste jaar aanwijzingen zijn geweest voor een bvdinfectie, lijkt ook relatief vaker NGWA te worden vastgesteld. ‘Een mogelijke verklaring hiervoor is dat bvd de afweer van de koe ondermijnt, waardoor ze vatbaarder wordt voor aandoeningen zoals klauwaandoeningen.’ Het onderzoek geeft aanwijzingen dat er meerdere factoren zijn die het ontstaan van NGWA in de hand werken. Naast het jaarrond op stal houden noemt Holzhauer automatische mestschuiven een mogelijke risicofactor boven het handmatig schoonmaken van roosters. NGWA blijkt namelijk vaker voor te komen bij bedrijven met een automatisch schuifsysteem, geeft Holzhauer aan. ‘Een niet goed functionerende schuif of een mestrobot laat een dun filmpje mest achter. Daardoor versmeert mogelijk de infectie of het beschadigt de klauw mogelijk.’ Op bedrijven waar een traditionele koppelbekapping wordt toegepast, worden minder NGWA’s vastgesteld dan op bedrijven met een strategische bekapping. Bij strategisch bekappen worden alleen risicogroepen

(inclusief de kreupele koeien) meerdere keren per jaar aangeboden en wordt NGWA misschien eerder vastgesteld.

Behandeling lastig inpasbaar In het onderzoek werd veehouders eveneens gevraagd welke behandelingsmethode het vaakst werd toegepast op het bedrijf en welke het meest effectief was. Hierbij gaf 44 procent van de veehouders aan de koe te bekappen en een blokje te zetten. 37 procent gaf aan te bekappen, een blokje te zetten en de plek te behandelen met tetracyclinespray. Tot slot gaf 28 procent aan de klauw te verzorgen met Novaderma, tetracyclinespray en verband. De laatste behandeling werd door de veehouders als meest effectief ervaren en wordt door GD ook geadviseerd. ‘Voor een goede genezingskans moet je als veehouder wel enorm de vinger aan de pols houden’, zegt Holzhauer. ‘Behandeling van deze koeien vergt veel tijd en is vaak moeilijk in te passen bij een grote koppelbehandeling. Het bekappen van groepen risicokoeien verdient daarom de voorkeur.’ Wat heeft het onderzoek opgeleverd? ‘Dankzij het onderzoek weten we wat de werkelijke omvang is van het probleem en weten we in welke richting we moeten zoeken als we het hebben over de oorzaak’, aldus Holzhauer. ‘Anderzijds blijven er nog heel veel vragen openstaan. NGWA lijkt een multifactoriële aandoening. Dé precieze oorzaak is nog niet gevonden. Als we die wel weten, kunnen we per bedrijf kijken hoe groot het risico is op de aandoening. Misschien zijn de ziekteverwekkers wel aan te tonen in bloed of melk.’ Op basis van het onderzoek is verder een indruk gekregen van welke preventieve maatregelen eventueel zijn te nemen. ‘Weidegang gedurende vijf maanden, van mei tot oktober, het al dan niet handmatig schoonhouden van roosters en looppaden en het vrij zijn en vrij blijven van bvd lijken een preventieve werking te hebben op NGWA’, zegt Holzhauer. ‘Koeien met stinkpoot lijken meer kans te hebben om, later of naast deze aandoening, NGWA te krijgen. Het verdient dus extra aanbeveling om te voorkomen dat dieren met deze aandoening worden besmet. Andere risicofactoren zijn nog onduidelijk en verdienen meer onderzoek.’ l

V E E T E E LT

VX13-wittelijndefect.indd 23

au g u st u s

2 0 1 3

26-08-13 10:19

Het MILKRIte MeLKsteL Met IMpuLse AIR / KopbeLucHtIng MILKRIte: en wat voor voordelen hebben jullie nog meer kunnen constateren? Greet: ‘Het melkstel is zo fijn licht van gewicht. Verhalen dat een melkstel gewicht moet hebben verwijzen wij naar het land der fabeltjes. Als een installatie met IMPULSEAIR perfect is afgesteld, heeft het gewicht van een melkstel niks, maar dan ook niks te maken met de uitmelkgraad tijdens het melken. De uiers zijn snel en echt leeg na het melken met IMPULSEAIR!’

Albert Roelofs, MILKRITE-verkoopleider voor Noordwest-Duitsland, Nederland en België, ging op bezoek bij familie Kuijpers in Ravenswoud, Friesland. Als ik begin juli 2013 op weg ben naar het melkveebedrijf van de familie Kuijpers in Ravenswoud moet ik even glimlachen. Een plaatselijke radiozender speelt het liedje: ‘Het leven is goed in m’n Brabantse land’. Twintig Jaar geleden verhuisden Jos en Greet Kuijpers vanuit Noord-Brabant naar de zuidoosthoek van Friesland en begonnen daar een melkveebedrijf in het plaatsje Ravenswoud, net onder de rook van Appelscha. Samen met hun vijf kinderen Anne, Tom, Julia, Margo en Bram, de benjamin van het stel, werken ze met zichtbaar veel plezier op hun mooie melkveebedrijf. Elke dag verzorgen, voeren en melken ze 250 koeien en ongeveer evenveel stuks jongvee. De veestapel heeft een areaal van bijna 160 hectare ter beschikking die voldoende moet zijn voor genoeg ruwvoer. Als we aan tafel zitten bij de familie Kuipers en ik de verticale melktank net buiten de stal zie staan, gaat het gesprek direct over het melken. MILKRIte: Jos en greet, jullie melken nu sinds 2008 in deze 2x14 zij-aanzijmelkstal. een aantal maanden geleden zijn jullie overgestapt op het IMpuLseAIR-melksysteem van MILKRIte, wat was voor jullie de reden? Jos: ‘Melken doe ik al sinds mijn zestiende jaar en ik heb vroeger bij de bedrijfsverzorging gewerkt. Daar heb ik veel ervaring opgedaan en gemerkt dat als een melkstal goed functioneert, het melken en het leven een stuk aangenamer zijn. Sinds we in deze melkstal melken, hebben we constant last van vrij lastige koeien tijdens het melken en te veel koeien die echt problemen hadden met hyperkeratose (uitstulpingen van het slotgat aan de spenen). Verder hadden we veel te veel last van luchtzuigen tijdens het melken. Het celgetal was ook niet direct om over naar huis te schrijven, om en nabij de 200.000 cellen per ml en soms iets hoger. Dat was en is mij te hoog.’ Greet: ‘Om van de vaarzen die net afgekalfd hadden maar te zwijgen; meer dan de helft moesten we met een beugel melken en dat soms wel een paar maanden lang!’ MILKRIte: en nu? Jos: we hadden al eens gehoord over de driehoekige tepelvoeringen van MILKRITE en toen een aantal maanden geleden ook een artikel in Veeteelt stond over IMPULSEAIR van MILKRITE heb ik de volgende dag met MILKRITE gebeld. Begin april zijn we begonnen met het IMPULSEAIR-melksysteem.’

Jos: ‘Verder zijn de spenen in superconditie en absoluut droog na het melken. We merken gewoon dat door de kopbeluchting van IMPULSEAIR de melk direct en zeer snel wordt afgevoerd en zo hebben wij geen last meer van respray tijdens het melken. We melken onze koeien zeker 15 tot 20 minuten sneller dan voorheen. Op jaarbasis is dat al gauw een 180 tot 200 uur, reken maar uit hoeveel dit scheelt in stroomkosten!’ MILKRIte: Hebben jullie veel veranderd in de laatste drie maanden qua werk, voeren en dergelijke? Jos: ‘Niks, helemaal niks. Het IMPULSEAIR-melksysteem is erin gekomen en we hebben verder niks veranderd, noch op de manier hoe we melken, noch qua voeren, alles is gelijk gebleven. Eén belangrijk ding is wel veranderd, of eigenlijk twee.’ MILKRIte (nu zittend op het puntje van de stoel): Wat is er dan veranderd? Jos: ‘Wel, je ziet onze verticale melktank staan. Vóór het installeren van het IMPULSEAIR-melksysteem molken we een goede 175.000 tot 185.000 kg per maand. Na het installeren van MILKRITE IMPULSEAIR melken we elke maand minimaal 25.000 tot 30.000 kg meer. We leveren nu dus om en nabij 210.000 tot 220.000 kg per maand! We hebben dezelfde veestapel, niet meer of minder koeien, constant 250 koeien aan de melk en we melken beter dan we ooit hebben gedaan. Wat dit op jaarbasis betekent, hoef ik aan niemand voor te rekenen.’ MILKRIte: en de tweede belangrijke verandering? Jos en Greet: ‘We gaan weer met ontzettend veel plezier de melkstal in. De koeien zijn rustig, geven meer melk, ze hebben veel minder last van mastitis en hebben een veel lager celgetal!’ MILKRIte: Dus het leven is goed in het Friese land? Jos: ‘Ik melk graag, maar ik wil het wel met plezier doen en dat plezier heb ik na de installatie van het IMPULSEAIR-melksysteem weer teruggekregen.’ Greet: ‘We kunnen iedereen met of zonder problemen tijdens het melken het IMPULSEAIR-melksysteem van MILKRITE van harte aanbevelen!’ MILKRIte: Familie Kuijpers, hartelijk dank voor dit gesprek en veel geluk in de stal en met jullie mooie bedrijf.

MILKRIte: en wat zijn jullie bevindingen tot nu toe? Jos: ‘Ik merkte al na een paar dagen dat dit wel eens een blijvertje zou kunnen worden. Vanaf de eerste dag merkten wij al dat het melken zoveel makkelijker ging, dat er veel meer rust was tijdens het melken en dat de koeien beduidend beter en vooral sneller uitmelken. Na drie weken kon ik zien dat vrijwel alle hyperkeratose aan de spenen bij de koeien was verdwenen. En het celgetal ligt nu, na drie maanden al om en nabij de 150.000 cellen per ml en daalt nog steeds!’

KontAKt:

Voor meer informatie verwijzen we u graag naar onze website: www.milkrite.com. Hier vindt u ook onze MILKRITE-dealers voor Nederland en België. Uiteraard kunt u ook onze verkoopleider Albert Roelofs bellen. Albert spreekt vloeiend Nederlands. Zijn nummer is: +49 152 2573 2896, e-mail: albert.roelofs@milkrite.com.

V E E T E E LT

AUGUSTUS

0193MR Veeteelt Mag Article No.2 AW.indd 1 VX13_p24.indd 24

2013

30/07/2013 14:34 23-08-13 10:53

S P E C I A L

R A N T S O E N S A M E N S T E L L I N G

Verhogen mineraleneffici禱ntie botst met de huidige kwaliteit van het ruwvoer. Pag. 26 Bert de Bruin rekent nu al met de Kringloopw議zer voor een hogere productie. Pag. 29 Bedr議fseigen systemen maken voederwaardering steeds minder uniform. Pag. 30

VX13_SpecialIntro.indd 25

26-08-13 10:53

S P E C I A L

R A N T S O E N S A M E N S T E L L I N G

Het verhogen van de mineralenefficiëntie botst met de huidige kwaliteitsachteruitgang van het ruwvoer

Mineralenefficiëntie van rantsoen in perspectief Een halve kilo extra soja is geen oplossing. Voeren voor een maximale mineralenefficiëntie is namelĳk heel anders dan voeren voor een hoge melkproductie. Voeding moet bĳ de mogelĳke verplichting van de Kringloopwĳzer daarom meer een geintegreerd onderdeel van de gehele bedrĳfsstrategie worden. tekst Florus Pellikaan

egin dit jaar lag het aantal veehouders dat vrĳwillig de mineralenstromen van het bedrĳf via de Kringloopwĳzer in kaart bracht, op ongeveer 600. Deskundigen spreken echter de verwachting uit dat dit aantal snel zal groeien. Door de verwachte toename van vrĳwillige deelname verdient de Kringloopwĳzer aandacht, maar zeker ook door een mogelĳke verplichting. In het onlangs door de gezamenlĳke Nederlandse veehouderĳsector aan het ministerie gepresenteerde mestplan wordt voorgesteld om melkveehouders met een fosfaatoverschot in de toekomst te verplichten om deel te nemen aan de Kringloopwĳzer. Met deze mogelĳke verplichting in het achterhoofd rĳst de vraag hoe de kringloopprestaties verbeterd kunnen worden, bĳvoorbeeld via voeding. De Kringloopwĳzer brengt namelĳk exact in beeld wat de benutting van stikstof en fosfaat is. Hiermee kan worden aangetoond dat er meer stikstof of fosfaat wordt benut dan er wordt aangewend. Bĳ een mogelĳk toekomstige wettelĳke erkenning van de Kringloopwĳzer zou die constatering de weg vrĳ kunnen maken voor meer bemesten dan de reguliere forfaitaire gebruiksnorm. Op dit moment zorgt een hogere benutting vooral voor een hogere gewas- en melkproductie per kilogram

V E E T E E LT

VX13_SpecialRantsoen.indd 26

AUGUSTUS

Toch is het belang van efficiëntieverbetering binnen de kringloop dier volgens Šebek wel groot. ‘Wanneer de efficiëntie van de veestapel één procent stĳgt, stĳgt de totale bedrĳfsefficiëntie door vervolgeffecten wel anderhalf tot twee procent.’

Kwaliteit ruwvoer botst Bĳ de mineralenbenutting door het dier spelen voeding en rantsoensamenstelling een belangrĳke rol. Een rantsoen met een hoge mineralenefficiëntie samenstellen is volgens Šebek, die ook di-

stikstof en fosfaat en daarmee dus ook voor een hoger economisch bedrĳfsresultaat.

Efficiëntie dier belangrĳker De benutting van mineralen in de Kringloopwĳzer spitst zich toe op drie hoofdgebieden binnen het bedrĳfsproces: de bodem, het gewas en het dier. Adviseur management en strategie Jan van Middelaar van PPP Agro Advies heeft de afgelopen twee jaar al bĳ tachtig veehouders de Kringloopwĳzer ingevuld. ‘Ik merk dat veehouders die het op één van deze onderdelen goed doen, bĳ de Kringloopwĳzer de plank nogal eens misslaan. Focussen op bĳvoorbeeld alleen de productie heeft in de Kringloopwĳzer geen zin. Dat is slechts één onderdeel van de drie. Vooral boeren die het allround op het hele bedrĳf goed doen, scoren hoge efficiëntiecĳfers. De Kringloopwĳzer is eigenlĳk een waarderingscĳfer van het totale management van de veehouder.’ Léon Šebek, onderzoeker Wageningen UR Livestock Research en gespecialiseerd in voeding en nutriëntenkringlopen, is het met Van Middelaar eens dat mineralenefficiëntie de totale breedte van het bedrĳf bestrĳkt. Hĳ heeft cĳfers paraat. ‘Voor stikstof is de efficiëntie over het gehele bedrĳf bezien ongeveer 32 procent. De efficiëntie van het dier is binnen de drie bedrĳfsfactoren van dier, grond en gewas met 23 tot 24 procent het laagst.’

2013

26-08-13 16:06

rect betrokken is bĳ het project Koeien & Kansen, geen enkel probleem. ‘Iedere veevoedingsadviseur kan dit voor je uitrekenen. Met veel mais en aangekocht eiwit in een snel rantsoen is bĳ melkgevende dieren een stikstofefficiëntie tot 40 procent mogelĳk’, stelt Šebek. ‘Maar de praktĳk van grondgebonden melkveebedrĳven in Nederland met veel eigen ruwvoer in de vorm van gras is heel anders. En dan zĳn er ook nog minder efficiënte droge koeien en jongvee op het melkveebedrĳf aanwezig. Daarom is een toekomstige stikstofefficiëntie van 30 procent al geweldig. De vraag is dus niet wat de maximale benutting is, maar hoe binnen bedrĳfsspecifieke omstandigheden een maximale benutting gehaald kan worden.’ De zoektocht naar het verhogen van de mineralenefficiëntie botst volgens Šebek in de praktĳk met de kwaliteitsontwikkeling van het ruwvoer. De benutting van stikstof en fosfaat kan omhoog bĳ voldoende verteringssnelheid van het ruwvoer. Maar door de huidige gebruiksnormen verandert de kwaliteit van het

gras en wordt het langzamer verteerbaar. Hierdoor verlaat het gras de koe alweer voor het volledig is afgebroken. ‘We hebben dit op De Marke met de zogenoemde nylonzakjesmethode vastgesteld. De verteerbaarheid van de NDF-fractie in graskuilen is langzamer geworden, waardoor er minder energie en eiwit benut kon worden dan de voederwaardering voorspelde. Geen wonder dat de koeien dan moeite hebben met presteren. In de praktĳk wordt dit dan nu veelvuldig gecorrigeerd met wat extra soja’, legt Šebek uit. ‘Dan geven de koeien de melk wel, maar je lost er bovenstaand probleem van de langzamere vertering van gras niet mee op.’

Lager basisrantsoen Met meer aandacht voor mineralenefficiëntie moet er volgens Šebek daarom een omslag gemaakt worden in het benaderen van voeding. ‘Voeding moet meer een onderdeel in de gehele bedrĳfsvoering worden, waarbĳ veehouders een eigen weg zoeken die bĳ hun bedrĳf past.’ Šebek heeft een aantal

voorbeelden paraat. Zo kan een veehouder in het zuiden bĳvoorbeeld derogatie loslaten en alleen mais telen. Een andere veehouder kan ervoor kiezen om vooral jong gras te maaien, waardoor het eiwit beter beschikbaar is. Weer een andere veehouder met een grote huiskavel kan meer weiden en zo het eiwit beter benutten. Of een veehouder kan ervoor kiezen om een groter deel van de mest voor de eerste snede te benutten en alleen die aan het melkvee te voeren. Jan van Middelaar trekt de zoektocht naar een maximale mineralenefficiëntie het liefst nog iets breder. ‘De samenstelling en benutting van het rantsoen is het resultaat van alle andere bedrĳfsomstandigheden. Hierbĳ moet je natuurlĳk denken aan bemesting en graskwaliteit, maar ook aan een optimale vruchtbaarheid en jongveeopfok. Ik raad veehouders aan op die omstandigheden te sturen en dan met het rantsoen fĳn te slĳpen.’ Op de bedrĳven die inmiddels via de Kringloopwĳzer de mineralenefficiëntie willen verbeteren, adviseert Van Midde-

Het verhogen van de mineralenefficiëntie botst met de ontwikkeling van de kwaliteit van het ruwvoer

V E E T E E LT

VX13_SpecialRantsoen.indd 27

AU G U ST U S

2 0 1 3

26-08-13 16:06

S P E C I A L

R A N T S O E N S A M E N S T E L L I N G

laar een basisrantsoen te voeren dat drie tot vier liter onder de gemiddelde melkgift ligt. ‘Op heel veel bedrĳven worden koeien in de tweede helft van de lactatie ver boven de behoefte gevoerd. Het is efficiënter om deze koeien op de behoefte te voeren en de hoogproductieve koeien aanvullend brok via de krachtvoercomputer te verstrekken.’

Liever aparte kuil dan lasagne Het voeren van fosforarme krachtvoeders ziet zowel Léon Šebek als Jan van Middelaar als een ongevaarlĳke kans voor een hogere fosfaatefficiëntie, wat nu al voordeel heeft in de bedrĳfsspecifieke excretie (bex). ‘Veel rantsoenen hebben op dit moment nog een fosfaatdekking van 120 pro-

cent. Daar is dus ruimte genoeg’, stelt Van Middelaar. ‘Er zĳn proeven gedaan met een kunstmatige fosfaatdekking van 90 procent in het rantsoen en daarbĳ is geen enkel negatief productie- of gezondheidseffect gevonden. Bovendien heb ik in de praktĳk bĳ mĳn klanten nog nooit een rantsoen gezien met een fosfaatdekking van negentig procent of lager. Dus ik geloof ook niet zo in een fosfaatgebrek.’ Ook Léon Šebek wuift gezondheidsbezwaren van fosforarm voer weg, maar weet wel waar de angst vandaan komt. ‘Nederland heeft de laagste fosfaatnorm van Europa en dan zeggen mensen al snel dat het niet goed kan zĳn. Eenzelfde discussie is er geweest met stikstof. Vroeger lag het eiwitniveau op 20 procent en dacht men dat 17 procent niet

Veel rantsoenen in Nederland hebben nog een fosfaatdekking van 120 procent

V E E T E E LT

VX13_SpecialRantsoen.indd 28

AUGUSTUS

mogelĳk was. Inmiddels is het rantsoen binnen Koeien & Kansen al met 15,5 tot 16 procent eiwit rond te zetten.’ Producten met weinig fosfor zĳn volgens Van Middelaar bĳvoorbeeld de pulpachtigen. Ook heeft soja een lager fosforniveau dan raap. Van Middelaar speelt in de praktĳk ook graag met verschillende ruwvoerbronnen om de mineralenbenutting te verbeteren. ‘Door de tĳd heen ben ik daarbĳ wel iets minder positief geworden over lasagnekuilen. In de praktĳk worden die niet altĳd correct als lasagne gevoerd of zĳn de lagen niet even dik. Daarom heb ik voorkeur voor meerdere voordroogkuilen tegelĳk voeren, maar dan wel zonder broei natuurlĳk. Ik heb klanten die ’s winters met succes drie graskuilen open hebben.’

Wel of geen verplichting Dat de overheid het advies van de sector mogelĳk overneemt en de Kringloopwĳzer gaat verplichten voor bedrĳven met een fosfaatoverschot, begrĳpt Léon Šebek wel. ‘Alle mineralen die tot onze beschikking zĳn, moeten natuurlĳk verantwoord gebruikt worden.’ Jan van Middelaar is over een eventuele verplichting nog wat gereserveerd. ‘Op dit moment scoort de helft van de bedrĳven die voor de Kringloopwĳzer worden doorgerekend, lager dan de forfaitaire normen. Deze veehouders hebben bĳ de Kringloopwĳzer dus een nadeel. En dan werken verplichtingen altĳd verkeerd en zorgen ze mogelĳk voor een illegaal circuit’, stelt Van Middelaar. Maar hĳ vervolgt wel direct met de stelling dat alle veehouders met de Kringloopwĳzer zouden moeten willen werken. ‘Je kunt er nu ervaring mee op doen zonder dat het gevolgen heeft. Komt de verplichting er op termĳn, dan kun je er nu alvast voor zorgen dat je bĳ de bedrĳven hoort die er voordeel bĳ hebben.’ Op dit moment valt volgens Van Middelaar het voordeel van doorrekening van de Kringloopwĳzer ten opzichte van alleen deelname aan bex soms nog wat tegen. ‘Dat komt doordat de vem-dekking in de bex-berekening door de overheid is vastgesteld op 102, terwĳl die in de praktĳk hoger ligt. Hierdoor is het voordeel via bex eigenlĳk erg hoog en valt het kringloopvoordeel wat tegen.’ Doordat de Nederlandse rantsoenen uit veel gras bestaan, is hier niet zo’n hoge mineralenefficiëntie mogelĳk als bĳvoorbeeld in Zuid-Europa met veel mais. Šebek: ‘De beleidsambtenaren snappen dit wel. Het gaat er voor ons om dat we binnen de Nederlandse omstandigheden gewoon zoeken naar het optimum.’ l

2013

26-08-13 16:07

Bert de Bruin rekent nu al met de Kringloopwĳzer voor een hogere productie

Hekel aan verspillen Door onder andere siëstabeweiding en fosforarm krachtvoer verbetert Bert de Bruin de mineralenefficiëntie. Erkenning van de Kringloopwĳzer zou hem 164 kuub mestafvoer besparen, maar ook nu leveren de maatregelen al geld op. tekst Florus Pellikaan

ĳdens het bezoek aan het melkveebedrĳf van Bert de Bruin (51) in het Noord-Brabantse Reek keren de koeien kort na de middag net terug uit de wei. In de stal wacht mais en kuilgras de koeien op. Na de avondmelking gaan de ruim zeventig koeien opnieuw een aantal uren naar buiten. Deze zogenaamde siëstabeweiding is al jaren een vast element in het bedrĳfssysteem van Bert de Bruin. ‘Hierdoor hebben de koeien altĳd weidegras en mais of kuilgras tegelĳk in de pens. Omdat deze producten elkaar zo goed aanvullen, zorgt dat voor een betere benutting dan wanneer een koe overdag acht uur weidt en ’s nachts snĳmais krĳgt. Siëstabeweiding kost tĳd, maar betaalt zich in efficiëntie terug’, stelt De Bruin.

Meer mest thuis houden De manier van beweiden is een van de voorbeelden binnen het bedrĳfssysteem van De Bruin die zĳn streven naar een hoge mineralenefficiëntie illustreren. ‘Ik heb een hekel aan verspillen. De gebruiksnormen worden steeds strenger, daar heeft iedereen mee te maken. Maar door de stikstof en fosfaat die je aan mag wenden ook efficiënt te benutten, kun je meer mest thuis houden’, vertelt De Bruin. ‘Wat sommige mensen vergeten, is dat je hierdoor ook meer organische stof, kali en andere elementen uit mest binnen het bedrĳf houdt en dat is onmisbaar voor de bodemvruchtbaarheid. Die bodemvruchtbaarheid zorgt weer voor een goede benutting van de mineralen.’ Interesse in mineralenstromen heeft De Bruin altĳd al gehad. Sinds de wettelĳke status van de bedrĳfsspecifieke excretie (bex) is De Bruin, die een intensiteit heeft van 17.000 kilo melk per hectare, deelnemer. Vorig jaar heeft hĳ samen met adviseur Jan van Middelaar van PPP Agro Advies ook de Kringloopwĳzer van de laatste

drie jaar ingevuld en is hĳ lid geworden van een studiegroep van Kringloopwĳzergebruikers. Door deelname aan de bex hoeft De Bruin 192 kilo fosfaat minder mest af te voeren dan hĳ via de forfaitaire normen zou moeten. Wanneer de Kringloopwĳzer erkend zou zĳn, mocht hĳ over de jaren 2010 tot en met 2012 gemiddeld nog eens 279 kilogram fosfaat meer mest op het eigen land aanwenden. Dit staat gelĳk aan ongeveer 164 kuub drĳfmest.

Fosforarm krachtvoer Ondanks dat de Kringloopwĳzer nog niet wettelĳk is erkend en individuele veehouders er nog geen rechten aan kunnen ontlenen, ziet De Bruin wel degelĳk het nut van het nu al in kaart brengen van deze efficiëntiegetallen. ‘Door binnen de gebruiksnormen mineralen efficiënt te benutten verhoog je altĳd de productie van land, gewas en dier en dat is sowieso winst. Wanneer de erkenning voor de Kringloopwĳzer dan op een later moment komt, start je met de kennis en kunde die je inmiddels verzameld hebt ook al op een hoger niveau.’ Op voedingsgebied zet De Bruin ook fosfaatarm krachtvoer in. ‘Vroeger was de verhouding stikstof-fosfaat in de mest hier zo scheef dat we ook veel stikstof af moesten voeren om de fosfaatnorm te halen. Nu is dat meer in verhouding en hebben we zelfs een fosfaatbenutting van 125 procent.’ Om de mineralenefficiëntie te verhogen, heeft De Bruin ook de ruime conditie van het jongvee aangepakt door het onder andere geen mais meer te voeren. ‘Alle omzettingen van bĳvoorbeeld vet naar melk zorgen voor verliezen, waardoor wĳ nog scherper op de conditie van het vee zĳn geworden.’ De Bruin benadrukt dat de efficiëntieslag over de totale breedte van het bedrĳf ge-

Bert de Bruin: ‘Een hogere efficiëntie geeft meer productie en dus meer winst’

maakt moet worden en zeker niet alleen op het gebied van voeding. Daarom werkt hĳ bĳvoorbeeld ook aan het verbeteren van de aanwendingstĳdstippen van drĳfmest en aan een betere bodemstructuur. Om de kringloopprestaties verder te kunnen verbeteren, hoopt hĳ ook op medewerking van de overheid door het afschaffen van het beregenverbod in het voorjaar en het scheurverbod van grasland op zandgrond in augustus. l

V E E T E E LT

VX13_SpecialDeBruin.indd 29

AU G U ST U S

2 0 1 3

26-08-13 11:12

S P E C I A L

R A N T S O E N S A M E N S T E L L I N G

Geen onafhankelĳke opvolger vem-systeem door terugtredende overheid

Voederwaardering steeds minder uniform Met het opheffen van de productschappen komt de vraag naar voren wat er gebeurt met het CVB, het Centraal Veevoederbureau. Er zĳn initiatieven om het instituut op een private manier voort te zetten, maar of daarmee een onafhankelĳke voederwaardering tot stand komt, is de vraag. Steeds meer voerproducenten willen zich onderscheiden met een bedrĳfseigen systeem. tekst Tĳmen van Zessen

eehouders die in studieclubverband hun kuilanalyses met elkaar vergelĳken, zĳn er ongetwĳfeld wel eens tegenaan gelopen. De voederwaardering voor energie en eiwit op het ene formulier staat in een ander kengetal uitgedrukt dan op het formulier van de buurman. De onderliggende vem en dve die Blgg-AgroXpertus vaststelt, staan er weliswaar nog wel onder, maar de getallen waar de rantsoenen mee worden doorgerekend, verschillen. ForFarmers Hendrix rekent bĳvoorbeeld met ‘Feed to Milk’ en De Heus met het ‘SFOS-GLVsysteem’ (tabel 1). Naarmate de overheid de geldstromen richting het algemene voedingsonderzoek door Wageningen UR verder heeft dichtgeknepen, is het bedrĳfsleven steeds meer zĳn eigen boontjes gaan doppen. ‘Het is niet meer zoals in de tĳden van professor Tamminga, toen de overheid fors investeerde in fundamenteel voedingsonderzoek. Meer melk produceren uit hetzelfde voer is nu eenmaal niet in het regeerakkoord opgenomen’, stelt Tabel 1 – Systemen van voederwaardering in Nederland

organisatie

naam voederwaarderingssysteem

CVB ForFarmers Hendrix De Heus De Schothorst Agriﬁrm Nutreco Provimi/Cargill

vem/dve-systeem Feed to Milk SFOS-GLV E-Dairy Melknavigator Rumenac PFOS

V E E T E E LT

AUGUSTUS

VX13_SpecialBTBTVoedernormen.indd 30

Sander van Zĳderveld, rundveevoedingsspecialist bĳ Nutreco. Voerproducenten financieren nu hun eigen onderzoek en ontwikkelden daarmee een bedrĳfseigen voederwaardering. Van Zĳderveld: ‘De veehouder hoeft er per saldo niet slechter van te worden, want er wordt nog steeds geïnvesteerd in onderzoek naar veevoeding.’

CVB op de tocht Toch is het zonde dat iedereen hetzelfde onderzoek doet. Het zou een mooi initiatief zĳn als mengvoerfirma’s een collectief vormen en daarmee investeren in fundamenteel onderzoek. Op het moment dat de verkoper van het voer de beoordeling van dat voer in eigen hand neemt, is het de vraag in hoeverre uitkomsten geloofwaardig zĳn. Daar staat tegenover dat geen enkel bedrĳf gebaat is bĳ slechte resultaten van zĳn klanten, een ongeschikt systeem van voederwaardering zou zichzelf al snel uit de markt prĳzen. Bovendien is het op dit moment nog zo dat de diervoedersector gezamenlĳk via het Productschap Diervoeder werkt aan de uniformering van diervoeding. Dat gebeurt onder de vlag van het CVB (het Centraal Veevoeder Bureau). Maar met het opheffen van de productschappen komt ook deze activiteit op de tocht te staan. Op dit moment werkt de branche-organisatie van de diervoederproducenten (Nevedi) aan een alternatief, maar tot dusver nog zonder resultaat. ‘We onderzoeken samen met de organisaties achter het Productschap Diervoeder of het mogelĳk is om het CVB op een private manier voort te zetten. Maar het is nog te pril om

er nu iets over te zeggen’, vertelt Frank Jorna namens Nevedi.

Iedereen dezelfde basis Mogelĳk gaat het onderzoeksinstituut De Schothorst het CVB vervangen. De Schothorst heeft al veel functies van het CVB overgenomen. En De Schothorst kun je als niet voerverkopende partĳ als onafhankelĳk zien. De onderzoeksinstelling heeft met pensfistelkoeien veel praktĳkonderzoek gedaan naar afbraakkenmerken van voeders. Tachtig procent van de voerproducenten werkt met hun systeem, al gieten de meeste firma’s daar nog weer een eigen sausje overheen. Zo ook ForFarmers Hendrix. ‘Wĳ maken gebruik van een dataset met meer dan honderd verschillende graskuilen die elk in pensfistelkoeien zĳn getest. Via een NIRS-meting linken we de karakteristieken van een willekeurig kuilmonster aan die dataset en zo stellen we eigenlĳk via een directe bepaling de afbraaksnelheid van een kuil vast. In andere systemen gaat dat nog altĳd via een formule’, legt Bertho Boswerger, innovatiemanager rundvee bĳ ForFarmers Hendrix, uit. De dataset is destĳds ontwikkeld in samenwerking met Blgg-AgroXpertus. Jacob Goelema, collega bĳ De Heus, vult Boswerger aan: ‘De basis waarmee iedereen werkt, is uiteindelĳk wel dezelfde. De kwaliteit van het voer wordt bepaald door de chemische samenstelling, denk aan suiker, eiwit en vetgehalten. Dat zĳn als het ware de bouwstenen voor de voederwaardering. Op elke zak voer staan deze bouwstenen. Ze zĳn voor een hele serie voeders door het CVB gedocumenteerd en gelden als referentiesysteem, als

2013

26-08-13 15:04

VoederWaarde.nl wil eenduidige voederwaardeberekeningen VoederWaarde.nl is erop gericht om afnemers van voer volledig inzicht te geven in de grondstofsamenstelling van het voer. Daarnaast streeft VoederWaarde.nl naar eenduidige voederwaardeberekeningen

Kuilanalyses zĳn lastig te vergelĳken omdat er meer voederwaarderingssystemen bestaan

vanuit een internationaal erkend en onafhankelĳk voederwaardesysteem. De kleinere mengvoerfirma’s zĳn bĳ VoederWaarde.nl aangesloten. Een ander doel van VoederWaarde.nl

is meer transparantie als het gaat om de controle op de voederwaarde van mengvoeders. Voor de voederwaardering is ervoor gekozen om het systeem van De Schothorst te gebruiken.

standaard. Vervolgens worden door elk voederwaarderingssysteem eigen keuzes gemaakt voor de manier waarop eiwit en energie in de koe tot hun recht komen.

Feed4Foodure Elke partĳ probeert haar bestaansrecht te ontlenen aan een zo goed mogelĳke benadering van de uiteindelĳke vertering van een bepaald voer. Boswerger stelt dat hun systeem bĳvoorbeeld specifieker kĳkt naar de plek waar het voer verteert en vrĳkomt (op pens- of darmniveau). Boswerger: ‘Als het vem-systeem niet meer voldoet, dan moet je wat. Rond de eeuwwisseling werd al gezegd dat de vem in een voorjaarskuil niet hetzelfde is als de vem in een najaarskuil. Wĳ denken met ons systeem een verbeterde versie van het vem-systeem te hanteren.’ Het beter benutten van een rantsoen levert volgens ForFarmers Hendrix een saldovoordeel van een halve euro per honderd kilogram melk. Maar als elke commerciële partĳ claimt dat haar systeem het beste is, hoe weet je als veehouder nu nog waar je het best mee kunt werken? Waarom niet dat gezamenlĳke fonds oprichten dat onafhankelĳk en openbaar onderzoek mogelĳk maakt? Gert van Duinkerken, hoofd van de afdeling diervoeding van Wageningen UR Livestock Research, legt uit dat die gezamenlĳke inspanning wel degelĳk tot stand komt. Eind 2011 hebben vier grote partĳen uit de diervoedersector (De Heus, Agrifirm, ForFarmers en Nutreco) samen met PDV en Wageningen UR het initiatief genomen voor de publiek-private samenwerking Feed4Foodure. Later zĳn daar meer bedrĳven bĳ aangesloten. Het is een project dat sinds dit jaar draait en diervoederonderzoek financiert uit deels het bedrĳfsleven en deels de overheid. ‘Het is een onderdeel van het topsectorenbeleid van dit kabinet’, vertelt Gert van Duinkerken. ‘Het is geen instituut zoals het CVB of PDV maar een vierjarig pre-competitief onderzoeksprogramma naar onder meer het verbeteren van nutriëntenbenutting.’ Feed4Foodure gaat vooralsnog niet over tot het uniformeren van de voederwaardering. Maar het zou de betrokken partĳen sieren als ze over hun eigen schaduw heenstappen en ook die handschoen voor een onafhankelĳke voederwaardering gezamenlĳk oppakken. l

V E E T E E LT

VX13_SpecialBTBTVoedernormen.indd 31

AU G U ST U S

2 0 1 3

26-08-13 15:04

(foto: Alex Arkink)

Familie Oosterink met links Eastland Golden 85 (excellent en v.Kian) en rechts Eastland Frona 474 (excellent en v. Paramount)

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE De productieaanleg, gezondheidskenmerken en exterieurkenmerken van uw koeien zijn sterk bepalend voor een hoge levensproductie. CRV heeft stieren van verschillende rassen die

uitstekend scoren op deze kenmerken. Hun dochters produceren probleemloos, jaar in jaar uit, en verhogen zo uw bedrijfsrendement.

BETTER COWS | BETTER LIFE

284-13 Lvnsp-Oosterink.indd 1

14-08-13 13:16

‘HOGE LEVENSPRODUCTIE REALISEREN WIJ MET MOOIE STERKE KOEIEN’ Fam. Oosterink, Angeren

ATLANTIC

KODAK

VIGOR

EWALD

RAS + BASIS

HF zb

RHF rb

BS rb

MRIJ lokaal

NVI

308

208

255

128

LVD

720

622

846

558

UIERGEZONDHEID

106

104

107

105

KLAUWGEZONDHEID

108

104

111

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

284-13 Lvnsp-Oosterink.indd 2

14-08-13 13:16

Freedom v. d. Wambas (v. Franklin) met eigenaar Pascal Devos (foto Els Korsten)

MET FRANKLIN REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Franklin, een andere bloedvoering Wilt u eens een andere bloedvoering in uw veestapel? Dan is Franklin (vrij van Kian-, Lightning- en Stadelbloed) een interessante keuze. Maar ook los daarvan heeft deze Mr Burnszoon uit de beroemde Florafamilie veel te bieden. Denk vooral aan zijn exterieurscore van 109 met prima uiers en benen in combinatie met een mooie melkplas. Franklins fraaie, robuuste koeien misstaan in geen enkele stal.

FRANKLIN (Mr Burns x Taco) ki-code: 97-8921 aAa-code: 423651

NVI LEVENSDUUR EXTERIEUR UIERGEZONDHEID KLAUWGEZONDHEID VRUCHTBAARHEID

179 195 108 103 102 100

BETTER COWS | BETTER LIFE

325-13 Franklin-Blitz.indd 1

26-08-13 10:09

Janke 367524 (v. Blitz) met Fedde Boonstra (foto Alger Meekma)

MET BLITZ REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE! Blitz de toekomst in Uw veestapel verdient een stier als Blitz. Een stier die efficiëntie en duurzaamheid combineert met een enorme melkproductie; zowel in kilo’s als gehalten. Deze maken hem internationaal de fokstier met de hoogste Inet. En u zult lang plezier hebben van zijn dochters, met zijn fokwaarde van +580 dagen levensduur.

BLITZ

(Paramount x O Man) ki-code: 94-0026 aAa-code: 543612

(zb-basis)

NVI LEVENSDUUR KG MELK INET BEENWERK CELGETAL

271 580 2182 413 106 106

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

325-13 Franklin-Blitz.indd 2

26-08-13 10:12

GESPONSORDE SERIE RUWVOERMANAGEMENT

De melkproductie in Nederland zal na 2015 stapje voor stapje toenemen. Daarvoor is meer voer nodig van goede kwaliteit. Het aantal hectares dat beschikbaar is voor ruwvoerproductie neemt waarschĳnlĳk niet toe. Het wordt een uitdaging om meer voer van eigen land te halen. In samenwerking met Innoseeds belicht Veeteelt in een serie de mogelĳkheden om dit te realiseren. Deel 1: Meer voer telen Deel 2: Strategisch voer telen Deel 3: Consequent doorzaaien

acoline Hamming, branchetrekker melkveehouderĳ bĳ accon avm, stelt het stevig. ‘De beschikbaarheid van ruwvoer wordt na 2015 een belangrĳke beperkende factor voor de productie van melk in Nederland.’ Analisten van de Rabobank voorspellen een toename van de nationale melkproductie van 11,5 miljard kilo melk nu naar 14 miljard kilo in 2020 als gevolg van een stĳgende vraag naar zuivel op de wereldmarkt. ‘Om die 2,5 miljard kilo extra melk te produceren, zĳn ongeveer 295.000 koeien nodig en circa 1,5 miljard kilo droge stof aan ruwvoer’, rekent Hamming voor. ‘Als de productie per hectare gelĳk blĳft, moet zo’n 140.000 hectare extra grond beschikbaar komen voor de melkveehouderĳ. Een realistisch scenario is dit niet. De hoeveelheid landbouwgrond neemt eerder af dan toe. Stoppende veehouders onttrekken vaak een deel van de grond aan de landbouw, de oppervlakte natuur neemt nog toe en onzeker is in hoeverre de samenwerking tussen veehouders en akkerbouwers van de grond komt. De teelt van voedergewassen in combinatie met het afnemen van mest kan beide sectoren strategisch voordeel bieden, maar de vraag is of voerteelt voor de akkerbouwer voldoende saldo oplevert’, zegt Hamming. ‘Realistischer is een scenario waarbĳ het aantal hectares voor de melkveehouderĳ gelĳk blĳft. In dat geval zal de productie per hectare uiteindelĳk met twee ton droge stof moeten stĳgen om zelfvoorzienend te blĳven.’

Van stal naar grond ‘De aandacht van veel veehouders lag de laatste jaren vooral in de stal en minder bĳ de grond’, constateert Hamming. ‘Dat zal gaan veranderen. Optimaal benutten van het eigen land wordt steeds belangrĳker omdat een toenemende vraag zorgt voor een stĳging van de prĳs van ruwvoer.’ Of een verhoging van de productiviteit

V E E T E E LT

VX13_Innoseeds.indd 36

AUGUSTUS

In 2020 twee ton droge stof per hectare extra nodig om groei in melkproductie te realiseren

Naar twintig procent meer voer De beschikbaarheid van ruwvoer zou na 2015 wel eens de beperkende factor kunnen worden voor de melkproductie in Nederland. Het verdwĳnen van de quotering en de groeiende zuivelvraag bieden kansen voor uitbreiding. Maar dan moet de productiviteit van gras- en maisland wel omhoog. met twee ton droge stof per hectare voor alle bedrĳven realistisch is, durft de accountant niet te zeggen. Op basis van de cĳfers van haar eigen klanten ziet ze echter wel grote verschillen. ‘Veehouders die bewust met de voerproductie bezig zĳn – en dat zĳn vaak de intensieve bedrĳven die nu al een deel van het voer moeten aankopen – realiseren een aanzienlĳk hogere productie van hun gras- en maisland dan het gemiddelde. Er is dus ruimte voor verbetering.’ Hammings betoog wordt onderschreven door Mark de Beer, productmanager ruwvoerteelt bĳ Agrifirm. ‘Twintig procent meer melk in 2020 is misschien wel veel, maar groeien gaat de Nederlandse melkveehouderĳ sowieso. En een hoge voerproductie per hectare verlaagt altĳd de kostprĳs per liter melk. Verhoging van de productiviteit van het gras- en maisland kost tĳd. Daarom is het zaak om nu al te beginnen.’ De Beer stelt vast dat de meeste veehouders het belang van een hoge grondproductiviteit wel onderkennen, maar dat nog slechts weinigen daar consequent naar handelen. ‘Als ik een presentatie houd voor een studieclub, dan zie ik in de zaal veel instemmende gezichten. Maar de meeste toehoorders gaan de volgende morgen weer gewoon over tot de orde van de dag.’ Cĳfers verzamelen en op basis daarvan beslissingen nemen is volgens De Beer de basis voor een succesvolle strategie om veel voer van het land te halen. Daarbĳ doelt de ruwvoerspecialist op analyses van bodem, mest en voer, maar ook

op opbrengstcĳfers per perceel. ‘Veehouders zĳn vaak geneigd om percelen die minder productief zĳn, meer mest te geven om zo de opbrengst te verhogen. Maar het rendement van bemesting is veel hoger als je percelen naar opbrengst gaat bemesten. Waar veel af komt, moet ook veel op.’

Langetermĳnvisie Verhogen van de ruwvoerproductie vraagt volgens Mark de Beer om een langetermĳnvisie op bodemvruchtbaarheid. Daarbĳ doelt de specialist ruwvoerteelt onder andere op het op peil houden of verhogen van de organische stof, het realiseren van een optimale pH-waarde en een goede fysische samenstelling en het verbeteren van de structuur en ontwatering. ‘Niet al deze investeringen leveren direct zichtbaar resultaat. Maar voor de langere termĳn zĳn ze wel van groot belang om meer voer van het land te kunnen halen.’ De Beer hoorde een collega eens stellen dat de voerproductie in 2020 naar 20 ton droge stof per hectare zal moeten. ‘Voor mais is deze doelstelling zeker niet onrealistisch. Voor gras zal het moeilĳker worden, maar ook voor dit gewas zĳn er nog veel mogelĳkheden. Bĳvoorbeeld door het gebruik van meer productieve grastypen. En denk eens aan de genetische vooruitgang. Nieuwe rassen worden steeds een beetje productiever. Elke tien jaar komt er vĳf procent bĳ. Door regelmatig nieuw in te zaaien of door te zaaien blĳf je van die vooruitgang profiteren.’ l

2013

26-08-13 11:10

DE VISIE VAN

PETER DE BRUIJN DIRECTEUR MARKETING EN SALES

Drie strategieën ‘De Nederlandse melkveehouderĳ gebruikt ruim een miljoen hectare grond voor de teelt van voedergewassen. Hiervan is 250.000 hectare maisland, 200.000 hectare roulerend grasland en 600.000 hectare permanent productiegrasland. Dit zal naar verwachting de komende jaren niet veel veranderen. De maisproductie kan eenvoudig worden verhoogd door te kiezen voor productievere (en iets latere) rassen. Een andere mogelĳkheid is mais op te nemen in een rotatie met gras en graan en zo drie oogsten in twee jaar te realiseren. Mais is in potentie productiever dan gras, maar structureel meer mais telen is voor de lange termĳn geen oplossing. We zien de organischestofgehalten op maisland nu al langzaam teruglopen. Om de bodemvruchtbaarheid op peil te houden zullen telers na moeten denken over een strategie om de afbraak van organische stof te doorbreken. De teelt van gras kan hierbĳ helpen.’ ‘Om meer liters melk van een hectare grasland te produceren, zien wĳ drie strategieën. Voor gras dat wordt geteeld in een rotatie, brengen we maaimengsels met festuloliums op de markt. Dit zogenaamde “massagras” met de naam Powermax brengt per hectare al snel 2 tot 2,5 ton droge stof meer op dan Engels raaigras. Een andere mogelĳkheid voor percelen die regelmatig worden vernieuwd, zĳn de mengsels die we onder de naam “melkgras” Milkmax verkopen. Deze mengsels bevatten rassen met een hogere plantverteerbaarheid, waardoor koeien meer melk uit dezelfde hoeveelheid gras kunnen halen.’ ‘De grootste uitdaging wordt het verhogen van de productie van de 600.000 hectare blĳvend grasland. Onder het nieuwe Europese landbouwbeleid is opnieuw inzaaien van permanent grasland niet meer mogelĳk. Onderzoek in Duitsland, Engeland en Denemarken toont aan dat doorzaaien tussen de 7 en 15 procent meer opbrengst oplevert. Hiervoor hebben we de zogenaamde “herstelgrasmengsels” met de naam iSeed ontwikkeld. Door regelmatig 15 tot 20 kilo zaad van zo’n mengsel per hectare door te zaaien, geef je blĳvend grasland een stootje omhoog en voorkom je dat de productiviteit langzaam terugloopt.’

V E E T E E LT

VX13_Innoseeds.indd 37

AU G U ST U S

2 0 1 3

26-08-13 11:10

K E U R I N G

Sputnicdochter Nora 65 opnieuw fraaiste bij de roodbonte koeien

Kinglydochter Naomi beste van Antwerpen Met zijn groepje keuringscoryfeeën wist Patrick Van Hoof de aandacht op zich te vestigen op de Antwerpse provinciale fokdag. Uiteindelijk trok Kinglydochter Naomi na haar winst afgelopen maand in Bogaarden ook aan het langste eind in Oostmalle. tekst Annelies Debergh

e stond er weer: Kinglydochter Naomi, gefokt door Robert Dierckx uit Opwijk en nu in eigendom van Patrick Van Hoof en Linda Boonen uit Mortsel. De fijn gebouwde en sterk gelijnde keuringscoryfee straalde. Na haar zege in Bogaarden was vrijwel van meet af aan duidelijk dat de Kinglytelg ook in Oostmalle hoge ogen zou gooien. Geen zon echter dit jaar voor de provinciale prijskamp van de provincie Antwerpen. De hele dag door balanceerde het weer tussen net wel en net geen regen. Ondanks meer ingeschreven dieren bleef het bezoek rond de prijskampring met het mindere weer wat achter.

Fanny (v. Howie), kamp. vaarzen Prod.: 2.01 222 7397 3,78 3,24

Fabiola als vaarzenkoningin Fabiola (v. Linux), kamp. vaarzen Prod.: 2.05 245 8145 3,77 3,43

Naomi (v. Kingly), algemeen kampioene Prod.: 2.01 330 9081 4,18 3,14

V E E T E E LT

VX13_Antwerpen+Bloem.indd 38

augus t us

Aan het begin van de dag was bij de vaarzenreeksen wel nog een streepje zon te zien. De fraaie Phaedra (v. Umpire) van maatschap Mertens-Verheyen uit Turnhout en de jeugdige Joske (v. Jotan) van de familie Pluym uit Lille hadden in Picolodochter Wiena van Koen Truyen uit Bevel een sterke tegenstander met fraaie verhoudingen in het skelet. Uit dezelfde stal kwam finaliste Fabiola (v. Linux). De Linuxdochter toonde veel stijl en combineerde dat met lengte en fraaie verhoudingen in het frame en een fraaie melkklier. Ze liep vóór Bleske (v. Top Red) en Elske (v. Talent), twee balansrijke stalgenotes van Roger Weymiens uit Rumst. Het sterke en glansrijke skelet van Fabiola verdiende de meeste punten in de finale, met een tweede stek voor Wiena. Bij de roodbonte koeien ging alle aandacht uit naar Sputnicdochter Nora 65, ook de oudste roodbontkoe op de keuring. De telg van de familie Buyens uit

Gierle schreef al meer edities van de provinciale prijskamp op haar naam en kreeg in de reeks meteen weer het volle vertrouwen van de jury. Zo eindigde de dieprode Sputnicdochter vóór Classicdochter Helona van Patrick Van Hoof. Met de finale schoof nog een Classicdochter aan. Dit keer ging het om de goed geuierde Miranda van Elisabeth Van Dijck uit Brecht. Deze Classicdochter beschikte eveneens over sterk beenwerk en een mooie rib. Ze had in haar reeks de vlot stappende Vera 22 (v. Red Tequila) van maatschap Blockx-Hermans uit Arendonk verslagen, maar of het duo ook in de finale zou scoren, was zeer de vraag. Immers, het zestal in de eindstrijd werd nog vervolledigd met Sara 1807 (v. Savard) van de familie Pluym uit Lille, eerder dit jaar nog kampioene op de CRV Koe-Expo. Ze hield in haar reeks Nena 2 (v. Red Reflex) van de familie Buyens op afstand, maar zou ze het in de finale ook redden? Drie keer twaalf punten gingen weer in de richting van Nora 65 en Sara 1807 kreeg de reservestek toebedeeld.

Drie titels voor Van Hoof In het ochtendprogramma leverde met name de tweede reeks vaarzen een spannende strijd op tussen Denzeldochter Sandy van Patrick Van Hoof en Howie Fanny (v. Howie) van Luc Peeters uit Nijlen in een hoofdrol. De Howiedochter toonde veel kracht, lengte en een goede balans in haar lijf en voorzag tevens in een uitmuntende, vast aangehechte uier. Het leverde haar de titel van mooiste uier op. Haar extra functionaliteit bezorgde haar net de voorkeur boven de fijne en showrijke Sandy.

2013

26-08-13 16:31

K O E I E N B L O E M P J E S

Ook Nelly (v. Outbound) van Alfons Hoefkens uit Kontich blaakte van de melkdrang. De jeugdige vaars kwam in de ochtend uit tegen Zurka 897 (v. Mazurka) en Lherosdochter Conny 880, twee vaarzen van Herman en Raf Dams uit Geel. Het drietal kon zich niet in een hoofdrol manoeuvreren. De hoogste positie bleek uitgeschreven voor Howie Fanny, met Sandy in haar schaduw. Bij de finale van de zwartbonte koeien kwam lichte regen opzetten. Hoe dan ook trok het niveau naar een hoger plan met de imponerende Naomi (v. Kingly) van Patrick Van Hoof. Haar fraaie skelet en opvallende stijl en finesse in haar strakke lijf maakten veel indruk. Moeiteloos ging ze de eveneens compleet gebouwde Cassanodochter Aida van de familie Buyens vooraf, die nipt naast het kampioenschap greep. Met Darling de Blier (v. Alliance) en Herto 218 (v. Matson) stuurde Van Hoof nog twee finalisten in de ring, waarbij Darling met haar balansrijke skelet en veel melkopdruk in een prima opgehangen uier zonder twijfel het voortouw nam.

Vier maximumscores Ook de familie Op ’t Roodt uit Olen hield met de twee finalisten Diamant Goldwyn (v. Goldwyn), breed en hoog geuierd, en Diamant Berny (v. Mr Burns), groot en sterk, een stevige voet in de finale. Berny hield eerder op de dag Quilovedochter Joke van Quirynen Dairy Farming uit Merksplas op afstand, die met haar fraai beaderde en melkrijke uier wel de titel van mooiste uier pakte. De jury was het er echter roerend over eens: met vier keer de maximumscore was Naomi de uitverkoren kampioene bij de zwartbonte koeien. Haar dominante rol werd bij de verkiezing van de algemeen kampioen herbevestigd: ook die zege schreef Naomi op haar naam. l

Mark Post, hoogleraar Vasculaire fysiologie Maastricht: ‘Ik verwacht dat over twintig jaar 75 procent van de vleesmarkt uit kweekvlees bestaat, maar ik kan me voorstellen dat dan in restaurants nog vlees kan worden gegeten dat gemaakt is door een koe.’ (Bo)

Johan Schep, melkveehouder te Bergambacht: ‘Als je goed bent in melk produceren, leg je daar dan ook volledig op toe en gebruik alle middelen alleen voor die melkproductie. Ik geloof in die kracht en kunde van de melkveehouderij.’ (Bw)

Geeske Holtrop, boerin te Delfstrahuizen: ‘Als iemand niet rustig is, willen de koeien niet knuffelen. De koe moet jou accepteren. Daarvoor is het ook nodig dat je je verplaatst in de wereld van de koe.’ (LH)

Christiaan Arends, hoofd marketing Barenbrug:

Arjan Coppelmans, melkveehouder te Beerzerveld:

‘Veel gemeenten bezuinigen op hun plantsoenen. Dat wordt deels gecompenseerd door boeren die voorheen veel voer inkochten en nu bezuinigen door zelf gras te verbouwen. Dus onderhouden ze hun gras beter en zaaien ze vaker nieuw gras in, zeker nu de melkprijs goed is en investeren dus loont.’ (NRC)

‘Ik wil een hogere productie per koe en ook blijven weiden. Nu ik ook nieuwmelkte koeien in de zomer en het voorjaar heb, vind ik weiden lastig. Hoogproductieve koeien kunnen slecht omgaan met rantsoenschommelingen en warm weer.’ (NO)

Antoon Bijman, stoppend melkveehouder te Uitgeest:

‘Ik vind het allemaal wel heel extreem. Iedereen rent in volle vaart achter de hoge genomics aan. We zien dat er momenteel allemaal stieren met dezelfde bloedvoering worden gebruikt. En goede hoge fokstieren worden helemaal niet meer gebruikt.’ (HI)

‘Sinds mijn jeugd werk ik al tussen de koeien. Ik wil weleens ervaren hoe het is om geen koeien meer te melken. Als de koeien straks weg zijn, kan het best een keer slikken zijn. We hebben een heel mooie veestapel, die vanaf 1941 gefokt is met de naamsvoering Hoekstra.’ (NO)

Freddy Tetteroo, fokkerijdeskundige KI Samen:

Nico van der Werf, melkveehouder te Raerd: ‘Stilzwijgend zorgen de meeste boeren in de dagelijkse praktijk erg goed voor hun vee. Daarnaast houden ze op een hanteerbare manier uitstekend rekening met hun leefomgeving als medemens. Maar tegenwoordig is dit niet meer voldoende. Je moet allereerst een goed klinkend verhaal brengen.’ (NO)

Stefan Rensing, onderzoeker Duits rekencentrum:

Erik Manders, melkveehouder te Venhorst: ‘Een goede eigengefokte stier, als Manders Marius, is al mooi, maar een stier die een mooie, goede dochtergroep kan laten zien is een nieuwe uitdaging.’ (Bo)

Freek Schravenzande, columnist:

‘Door genomics neemt het aantal verschillende stiervaders weliswaar toe, maar de spreiding in de bloedlijnen wordt niet groter. Er worden minder stieren gevonden met een afwijkende bloedvoering dan verwacht.’ (Bw)

Evelien Koole, dierenarts te Maasland:

Wim van Tilburg, melkveehouder te Siddeburen:

‘Ik zeg wel eens dat ik een dubbelleven leid. Als ik in een Amsterdamse kroeg op hakken sta, kunnen mensen niet geloven dat ik dezelfde dag nog met laarzen tussen de koeien heb gestaan voor een verlossing.’ (Nw)

‘Ik heb geleerd dat je soms moet investeren in dingen die niet rechtstreeks geld opbrengen. In diergezondheid en dierenwelzijn bijvoorbeeld. Natuurlijk moet dat zich op langere termijn wel terugverdienen.’ (NO)

‘Met de kop omhoog loopt Marijke 356 een ereronde over het veld. Een terechte dagkampioen, zien de toeschouwers. Goed hoog van achter, breed in het achteruier, zeer correcte speenplaatsing. “Dit is ook Nederland”, mijmert de commentator in Opmeer als alle 82 koeien na het rundveedefilé de arena verlaten, achtervolgd door iemand met een strontschep. Terwijl wetenschappers in Londen een droge kweekburger naar binnen werkten, genoot ik van een broodje warme beenham in West-Friesland.’ (NRC)

Bronnen: Boerderij (Bo), Boerderij weekend (Bw), Levende Have (LH), NRC Weekend (Nw), NRC Handelsblad (NRC), Nieuwe Oogst (NO), Holstein International (HI) V E E T E E LT

VX13_Antwerpen+Bloem.indd 39

augustus

2 0 1 3

26-08-13 16:31

K.I. Kampen Open Dag Donderdag 19 september a.s. in samenwerking met Landbouwsluis in Genemuiden, van 09.30 tot 16.00 uur. Waar: bij Landbouwsluis B.V., Kamperzeedijk 10, Genemuiden

• Dochtergroependemonstratie KI Kampenstieren, Aalshorst Pleasure, Red Torpedo, Montreux, Zeedieker Dairymaster en Heuvel Suarez

Heuvel Suarez, NVI-topper

Zeedieker Dairymaster, exterieurkanon

• Veebeoordelingswedstrijd met mooie prijzen • Demonstratie van fokmateriaal Zeedieker Holsteins • Maisdemo verzorgd door KWS • Presentatie Landbouwsluis B.V. van onderstaande merken: Deutz-Fahr, Fella, Strautmann, Jako, He-va wiedeg, AP Machinebouw, Delaval, Spinder, Vervaeke, Bauer en Suevia

• Presentaties deelnemende bedrijven

MAISDEMO

Eurograss

Gebr. Fuite B.V.

ABN-Amro

KWS

Wopa B.V.

Uniform Agri

LandbouwSluis

Countus

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD Dalfsen Tel.: 0529 – 431967 | Fax: 0529 – 434979 Internet: www.ki-kampen.nl | E-mail: info@ki-kampen.nl

KIKampen aug2.indd 40

26-08-13 13:38

DIERGEZONDHEIDSNIEUWS

Dierwelzĳn en productkeurmerken Onlangs vond alweer het zesde Boehringer Ingelheim-expertforum plaats over welzĳn bĳ landbouwhuisdieren, deze keer in Bilbao in Spanje. Vanuit de maatschappĳ is er steeds meer aandacht voor dierwelzĳn en ook de consument stelt vragen over de herkomst van dierlĳke producten. Het forum ging dan ook over dierwelzĳn en hoe dit vertaald kan worden in (product)keurmerken, zodat de consument beter begrĳpt hoe voedsel wordt geproduceerd en onder welke omstandigheden de dieren worden gehouden.

Beoordelen welzĳn lastig Het beoordelen van welzĳn is echter lastig. Frauke Ohl van de Universiteit Utrecht stelde tĳdens het symposium aan het publiek de vraag of welzĳn wel objectief gemeten kan worden. Er zĳn volgens haar namelĳk twee aspecten: het biologische, vanuit het dier, en het morele aspect van dierwelzĳn. We kunnen de toestand van het dier en zĳn omgeving meten, maar of deze toestand als goed of slecht wordt beoordeeld, hangt af van onze morele kaders. Dat maakt het zo ingewikkeld. Is een laboratoriummuis anders dan een ge-

zelschapsmuis of een in het wild levend dier? Het gebruiksdoel verschilt, maar het dier is hetzelfde. De morele acceptatie van de mens verschilt echter per gebruiksdoel.

Gradatiesysteem motiveert Voor de consument is het niet altĳd duidelĳk wat er achter een logo zit; onder wat voor omstandigheden de dieren gehouden worden en hoe het welzĳn is. Een systeem om veehouders te motiveren om welzĳn op de bedrĳven te blĳven verbeteren, is een gradatiesysteem. Het Global Animal Partnership heeft bĳvoorbeeld een scoringssysteem van vĳf stappen (van 1 tot 5+) in Noord-Amerika. Het is een systeem dat continu verbeteringen op het gebied van welzĳn promoot. Om mee te kunnen doen, moet er aan bepaalde minimumstandaards worden voldaan. Sommige productiesystemen zĳn uitgesloten van deelname aan het programma, zoals systemen met individuele huisvesting van zeugen. Vergelĳkbaar met de sterren van het Beter Leven-kenmerk kunnen veehouders in dit systeem doorgroeien naar een hoger niveau: hoe hoger de score, hoe diervriendelĳker.

UbroCare voor een optimale uiergezondheid Omdat uiergezondheid constante aandacht vraagt, introduceert Boehringer Ingelheim UbroCare, een programma voor dierenartsen en veehouders. Dit programma ondersteunt in het bereiken van een optimale uiergezondheid.

De UbroBox is hiervan het eerste praktische onderdeel en ondersteunt bĳ het makkelĳk en hygiënisch nemen van een melkmonster. Voor meer informatie kunt u terecht bĳ uw dierenarts.

GASTCOLUMN ERWIN HOOGLAND V A N S TA D T O T W A D DIERENARTSEN, LOPPERSUM

Zieke koe? Uw dierenarts betaalt! U betaalt ons dierenartsen vaak voor het behandelen van dieren die ‘het niet doen’ of voor het aanpakken van bĳvoorbeeld een bedrĳfsprobleem, zoals een slechte algehele uiergezondheid. Kort door de bocht geldt daarbĳ: hoe meer ellende voor u, hoe dikker belegd onze boterham. En dat is vreemd, want wĳ zetten ons namelĳk veel liever in voor het gezónd houden van uw veestapel. Dit vraagt eigenlĳk om actie en wel een verdienmodel met wederzĳds belang. Dit betekent dat u ons op de een of andere manier moet gaan betalen voor het gezond houden van uw dieren in plaats van voor het oplossen van problemen. Ons doel is dan daadwerkelĳk de gezondheid van uw vee. Het probleem met doelen is echter vaak niet dat de lat te hoog ligt en we het doel niet halen. Het probleem is juist dat de lat meestal te laag ligt en we het doel wel realiseren. Dat werkt uiteraard niet motiverend. Dus waarom gaan we niet een stap verder? Waarom zoeken we niet naar een ander verdienmodel waarin u ons betaalt voor het gezond houden van vee met daarbĳ de garantie dat wĳ ú betalen als een dier onverhoopt toch ziek wordt? Dat is nog eens een stok achter de deur. En een leuk gespreksonderwerp als uw dierenarts weer het erf op komt rĳden voor een zieke koe...

V E E T E E LT

VX13_Boehringer.indd 41

AU G U ST U S

2 0 1 3

26-08-13 10:50

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Arie Heida: ‘Het zou mooi zĳn als je koeien kon fokken die in drie lactaties vĳftigduizend kilo melk produceren’

Het boerengeluk gevonden Iemand die nog op zĳn vĳftigste besluit om koeien te gaan melken is een zeldzaamheid. Maar oud-stamboekinspecteur Arie Heida uit Joure is zo’n uitzondering. Ondanks Heida’s grote passie voor fokkerĳ, is economie nu wel leidend op zĳn eigen bedrĳf in Hinte. ‘Ik heb niets aan alleen mooie koeien in de stal.’ tekst Jorieke van Cappellen

oor velen in de fokkerĳwereld is Arie Heida (56) geen onbekende. Heida werkte in de jaren negentig jarenlang als stamboekinspecteur bĳ het toenmalige NRS en daarna als relatiebeheerder bĳ CRV voor de regio Midden-Friesland. Maar in 2006 ging het roer om. Heida en zĳn vrouw Marĳke streken neer in het noorden van Duitsland. Om er zélf te gaan boeren. ‘De liefde voor koeien zit in mĳn bloed’, begint Arie Heida, aan de keukentafel op zĳn bedrĳf in Hinte. ‘Mĳn oom had een melkveebedrĳf en daar was ik zodra ik kon fietsen. Aan het eind van de lagere school kende ik alle koeien uit mĳn hoofd.’ Vanwege rugklachten was zĳn oom echter genoodzaakt om het bedrĳf vroegtĳdig te beëindigen, waardoor een overname er voor Heida niet in zat. Hĳ ging als inspecteur aan de slag. ‘Een prachtige baan voor een koeiengek als ik.’ Maar op zĳn vĳftigste kroop het bloed alsnog waar het niet gaan kon. Toen de toenmalige vriend van zĳn dochter wel oren had naar een maatschap, kwam de vurige wens van een eigen bedrĳf weer dichterbĳ. ‘Nu kon het nog, dacht ik. In Nederland starten was met de hoge quotumprĳzen geen optie. We hakten in 2006 daarom samen de knoop door om naar Noord-Duitsland te emigreren.’

Niet opgeven In het Duitse Cirkwehrum werd een pachtbedrĳf gevonden en Heida sloeg vol overgave aan het melken. Dat bleek echter van korte duur. ‘We kregen van de verpachter geen mogelĳkheden om het bedrĳf te verbouwen, wat voor de bedrĳfsontwikkeling wel nodig was. Bovendien liep kort daarna de relatie tussen mĳn dochter en haar vriend stuk.’ Heida wilde absoluut verder boeren. ‘Ik had nu net van de praktĳk geproefd.’ Met krappe financiële middelen viel een bedrĳf zoeken niet mee, maar in het Duitse Hinte vonden Heida en zĳn vrouw een bedrĳf met mogelĳkheden. De voormalige grupstalboerderĳ was in 1991 verbouwd tot een ligboxenstal met plek voor zestig koeien. Mede dankzĳ ondersteuning van de makelaar en goede boekhoudcĳfers die hĳ de bank van het bedrĳf

V E E T E E LT

VX13-Heida (D).indd 42

AUGUSTUS

2013

26-08-13 13:07

Arie en Marĳke Heida In 2006 ruilden Arie en Marĳke Heida hun burgerbestaan in voor een leven als melkveehouder. Ondanks bewogen eerste jaren gaven ze niet op. Duitsland Aantal koeien: Melkproductie: Melkquotum: Aantal hectare: Tussenkalftĳd:

Hinte

55 9590 4,01 3,39 507.000 kg 34 401 dagen

in Cirkwehrum kon overhandigen, kreeg Heida de financiering rond voor het bedrĳf in Hinte. Heida heeft de gebouwen en drie hectare grond in eigendom. ‘De stallen van het bedrĳf waren eenvoudig, maar prima in orde’, blikt hĳ terug. Ook in sociaal opzicht voelde het paar zich snel thuis op hun nieuwe stek. ‘De buurt heette ons welkom met een boog van coniferentakken en bloemen en als er in de buurt iemand jarig is, komt iedereen een bakje koffie en een borreltje halen, het zogenaamde elfuurtje.’

Lang in de sneeuw Sinds december 2010 melkt Heida in Hinte. De start was ronduit vreselĳk, vertelt hĳ eerlĳk. ‘We kwamen midden in de sneeuw aan en die bleef nog lang liggen. Door de extreme kou en de overgang van de grup naar de ligboxenstal verloren we bĳna tien koeien. Maar opgeven wilden we niet.’ Het tweede jaar kroop het bedrĳf langzaam uit het dal. Het betekende hard werken, en nog steeds doen Arie en Marĳke dat. ‘Ik moest er in het begin vooral aan

Het uitmesten van de ligboxen met stro is handwerk

wennen dat een boer zeven dagen in de week moet werken’, grapt de veehouder. Marĳke helpt met de opfok van de kalveren, maar omdat ze ook nog een parttimebaan heeft bĳ het gemeentehuis in Joure, zet Heida het werk praktisch alleen rond. Het betekent hard werken, want het bedrĳf kent geen ideale looplĳnen. ‘De ligboxenstal is niet onderkelderd; we hebben alleen een opslag voor vaste mest. Drĳfmest injecteren is hier ook niet verplicht. We werken op deze grond, die vooral uit veen en zware klei bestaat, vooral met de sleepslang.’ Heida investeerde in een mestrobot die de vloer schuift. Maar het uitmesten van de ligboxen met stro is handwerk. In de winter gebeurt dat vĳf keer per dag. ‘Ik ben echt heel secuur op uiergezondheid, want uierontsteking is bĳna altĳd een managementfout’, aldus Heida, die naar eigen zeggen bĳ slechts tien procent van de koeien droogzetters met antibiotica gebruikt. De droge koeien, die hĳ in een potstal houdt, staan vier weken droog. ‘Dat doe ik heel bewust. Ik wil dat ze zo kort mogelĳk uit het melkproces zĳn’, verklaart Heida. ‘Zo verdien ik 15.000 liter melk extra op jaarbasis.’

Koeien afremmen in melkgift Na drie jaar melken is het bedrĳf in Hinte redelĳk goed op de rit, constateert Heida. ‘We groeien nog iets richting de zeventig

koeien. Maar met 34 hectare grond zitten we qua groei aan ons maximum. We zĳn, zeker voor Duitse begrippen, een zeer intensief bedrĳf.’ Economie is absoluut leidend op het bedrĳf. Met weinig middelen veel bereiken is daarom het motto. Dat is onder andere te zien aan het eenvoudige machinepark. ‘Ik wil op één trekker en één bobcat het bedrĳf kunnen doen.’ Heida is niet te spreken over de relatief slechte kwaliteit van het Duitse weidegras. ‘Het is echt een uitdaging om hier een goede kuil te maken. Inmiddels weet ik dat je na het maaien razendsnel moet inkuilen om kwaliteitsverlies tegen te gaan. De eerste snede van vorig jaar zat binnen 24 uur onder het plastic en heeft bĳ een drogestofpercentage van 28 procent 950 vem en een prima structuurwaarde.’ ‘Goed op de koeien passen’ heeft de hoogste prioriteit. Gezondheid gaat er pertinent vóór productie. ‘Ik wil wel hoogproductieve koeien, maar geen koeien die hoog pieken. Ik houd niet van vaarzen met 45 liter of koeien met meer dan 60 kg per dag. Ik heb liever persistente koeien. Koeien die pieken zĳn koeien die ook het snelst gezondheidsproblemen krĳgen. Extra werk met zulke koeien kan ik mĳ echt niet permitteren. Ik wil een vĳfminutenkoe.’ Koeien die naar Heida’s oordeel te snel stĳgen in hun productie na afkalven remt hĳ zelfs af. ‘Ik zet ze terug in kracht-

Om kwaliteitsverlies tegen te gaan kuilt Heida zo snel mogelĳk in

V E E T E E LT

VX13-Heida (D).indd 43

AU G U ST U S

2 0 1 3

26-08-13 13:07

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Bĳ de pinken kiest Heida voor het gebruik van gesekst sperma

voer en sommige krĳgen een cortisoneninjectie om de melkgift terug te brengen.’ Desondanks halen de koeien van Heida, die in de zomer overdag weidegang toepast en aan het voerhek een rantsoen voert voor 26 kg melk aangevuld met krachtvoer in de melkstal, een levensproductie bĳ afvoer van 52.000 kilogram melk. ‘Persistentie vind ik heel belangrĳk. Het zou mooi zĳn als je koeien kon fokken die in drie lactaties vĳftigduizend kilo melk produceren.’ Het afkalven gebeurt op een volle pens en een lege uier, zo is Heida’s stelregel. ‘De droge koeien krĳgen de laatste twee weken voor afkalven volop ruwvoer van de eerste snee, hooi en een beetje mais, maar in geen geval krachtvoer.’ Krachtvoer voeren gebeurt op het oog van de meester. ‘Ik let vooral op koesignalen. Het gedrag van de koe zegt veel over het rantsoen’, weet Heida. ‘Een koe die onrustig drentelt in de melkstal zit tegen bevangenheid aan. Zĳ gaat direct terug in krachtvoer. Koeien die na het melken

meteen naar de ligbox gaan in plaats van het voerhek, zĳn luie vreters. Ook zĳ gaan terug in krachtvoer.’

Economische denker Voldoen de koeien van de oud-stamboekinspecteur aan het gewenste fokdoel? Heida glimlacht. ‘Van oorsprong ben ik een echte fokkerĳman, maar inmiddels ben ik ook daarin een economische denker geworden. Aan alleen mooie koeien heb ik niets; ik moet de rekening kunnen betalen. Ik moet koeien met karakter hebben, want ik heb maar dertig vreetplaatsen. Fokkerĳ zet ik nu in een ander perspectief. Ik kies af en toe best voor een rietje duur sperma, maar het moet wel rendement opleveren. Ik kies bĳvoorbeeld voor gesekst sperma op de pinken en op de vĳftien beste koeien. Bovendien haal ik nu ook mĳn uitdaging uit andere aspecten van het bedrĳf. Ik vind het ook mooi om een goede kuil te maken en mĳn grasland goed te beheren.’ Vergeleken met Nederland loopt de vee-

verbetering in Duitsland een beetje achter, vindt Heida. ‘Tot tien jaar geleden mocht je alleen Duitse stieren gebruiken.’ Inmiddels bevolken ook Kians, Kylians en Paramounts de stal van Heida. Heida kiest in zĳn stierkeuze voor 60 tot 70 procent voor genoomstieren. Niet zozeer vanwege de productie, maar vanwege gezondheidskenmerken, waar genoomstieren volgens Heida nogal eens een stap voor hebben op oudere stieren. Lopend tussen het koppel in de wei komt de koeienliefhebber in Heida weer naar boven. ‘Kĳk deze Gibor. In haar tweede lactatie gaf ze 10.904 kg melk met 3,92% vet en 3,40% eiwit en ze is met 85 punten ingeschreven. Wat een spĳkerharde koe is dat. Echt mĳn beste fokkoe ook.’

Bedrĳf is mammoettanker Als Heida 65 jaar is, loopt de grondpacht van zĳn bedrĳf af. ‘Ik hoop er tegen die tĳd financieel goed voor te staan, met een goed lopend bedrĳf met een knap koppel koeien’, zegt Heida met een glimlach. Hĳ kĳkt terug op bewogen eerste jaren als melkveehouder. ‘Ik heb nu aan beide kanten van de tafel gezeten’, zegt hĳ. ‘En de praktĳk blĳkt dan toch altĳd weer weerbarstiger dan je denkt. Een adviseur denkt in de snelheid van een speedboot. Een rekenmodel erbĳ en hup, de winst is berekend. Maar in de praktĳk is een melkveebedrĳf een mammoettanker die je maar traag kunt bĳsturen. Rekenmodellen gaan niet altĳd op, want een onverwacht nat voorjaar bereken je niet.’ Maar Arie en Marĳke zĳn gelukkige mensen tussen hun koeien. ‘We koesteren het feit dat we deze kans om te boeren hebben gekregen. Boeren is niet makkelĳk, maar de uitdaging om het rendement eruit te halen, stimuleert. Wat we hier begonnen zĳn, willen we ook afmaken.’ l

Heida past in de zomer overdag weidegang toe

V E E T E E LT

VX13-Heida (D).indd 44

AUGUSTUS

2013

26-08-13 13:08

deskundig • betrouwbaar • analytisch • ondernemend

Uw partner in kwaliteitsborging

PAS OP VOOR PENSVE RZURING DOOR HITTESTRESS!

Informeer bij uw voerlev erancier of kijk op www.voorkompensverzu ring.nl Deze boodschap wordt u aangeboden door

› Gespecialiseerd in laboratoriumonderzoek voor 1 Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina

boerderijmelk en zuivelproducten › Audits, inspecties en certificering van bedrijfsprocessen in agrofood ketens

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koei Het beste voor uw koei Het uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koei koe Koecomfort Het beste beste voor voor uw koeien op maat Het beste voor

Het beste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koei

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende box box Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk Renovatie (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende box Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende box box Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe Dual Waterbed !! Dual Waterbe

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ?? Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende box

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkrach snel teru Meest duurzaam eindeloos blijvende Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkrach Meest koematras, blijvende veerkrach Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door op strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het het zich zich snel snel teru ter Door strooisel en arbeid verdient hetbesparing zichveerkracht. snel op terug. Door besparing strooisel Meestbesparing duurzaamopkoematras, met eindeloos blijvende Meest duurzaam eindeloos blijvende veerkrac Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zich snel teru Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkrach Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Door het zich snel snel terug. Behoud vanop uwstrooisel koeien en op dierenartskosten. Door besparing enreduceren arbeid verdient het zich zich snel snel teru ter Door besparing besparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug. Door besparing strooisel en arbeid verdient het Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Behoud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. Conclusie: zonder meerprij Behoud uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen. Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel Conclusie: meerprijs Conclusie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !! Conclusie: Meerwaarde zonder meerprij Meerwaarde zonder meerprij Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard

Holland / International B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard T. +31 (0) 88 754 70 00

QLIP-3017B.indd 1

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

E. INFO@QLIP.NL

WWW.QLIP.NL

22-05-13 15:31

V E E T E E LT

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien met een actieve45 weidegang. De voederwaarde van gras komt, in VX13_p45.indd

AU G U S T US

2 0 1 3

23-08-13 10:58

SERIE

KLIMAATNEUTRAAL

Zonnepanelen, windenergie en biogasproductie moeten meer opleveren dan alleen milieuwinst

Serie: In 5 stappen naar klimaatneutraal Hoe kun je als melkveehouder klimaatneutraal werken? Koeien & Kansen-veehouders pionierden al en ervaren voordelen op bedrĳfsniveau. Veeteelt heeft het samengevat in deze serie: in vĳf stappen naar klimaatneutraal.

Kiezen voor milieu én portemonnee Om als melkveebedrĳf helemaal klimaatneutraal te werken is het onontkoombaar om zelf energie op te wekken. De ‘trigger’ om te investeren in apparaten of installaties die energie leveren, zit

Deel 1: Klimaatneutraal en broeikasgassen Deel 2: Bemesting en bodem Deel 3: Management en voeding Deel 4: Innovatie Deel 5: Compensatie

niet zozeer in het milieu, maar vooral in economisch rendement. tekst Alice Booĳ

lechts een klein deel van de broeikasgassen die een melkveebedrĳf produceert, komt door de emissie van kooldioxide (CO2). Methaan en lachgas hebben het grootste aandeel in de broeikasgasproductie. Toch speelt kooldioxide een belangrĳke rol, zoals bĳ het zelf opwekken van energie op het melkveebedrĳf. Het betekent dat er elders minder energie gemaakt hoeft te worden. Dat scheelt de nodige CO2-equivalenten en het helpt bĳ het streven van een melkveedrĳf om een klimaatneutrale onderneming te worden. ‘Door alleen de broeikasgassen te verminderen kom je niet tot een klimaatneutraal bedrĳf’, geeft Koeien & Kansenonderzoeker Léon Šebek aan. ‘Daarvoor moet je compenseren met energie-opwekkers.’

Lucratieve maatregelen Van alle mogelĳkheden om de broeikasgasproductie te compenseren, worden de meest lucratieve maatregelen vaak al

genomen. Dat zĳn bĳvoorbeeld een voorkoeler, warmteterugwinning en energiebesparende verlichting. ‘Die verminderen de emissie van kooldioxide, ook al gaat het om kleine percentages. Maar ik vind dat een veehouder die maatregelen altĳd moet nemen, vooral omdat ze een investering zĳn die op termĳn geld oplevert’, vindt Šebek die daarmee de cruciale drĳfveer voor aankoop aangeeft. Als er op maatregelen nog een vorm van subsidie zit, is dat ook een ‘trigger’. ‘Dat zie je bĳ windmolens en in Duitsland wanneer je de grens overrĳdt: zonnepanelen en veel biogasinstallaties. Een subsidie stimuleert zo’n ontwikkeling, die anders amper van de grond komt.’

oxide af en door een betere verwerking van de mest ook de methaanemissie.’ Dat is dus dubbel interessant voor het verminderen van de broeikasgassen. ‘Maar biogasinstallaties verhogen het financiële rendement niet, ze zĳn niet rendabel’, geeft Šebek aan. ‘En opbrengst is toch een belangrĳke “trigger” om een grote groep veehouders mee te krĳgen in zo’n ontwikkeling. Geen boer zal zomaar voor een biogasinstallatie kiezen.’ Bĳ De Marke is ervoor gekozen een stapje verder te gaan en ook mestraffinage

Biogas met raffinage Om te kĳken hoe een klimaatneutraal bedrĳf kan worden bereikt, is op praktĳkcentrum De Marke een aantal jaar geleden begonnen met de productie van groen gas met een biogasinstallatie. ‘Hierdoor neemt de emissie van kooldi-

Tabel 1 – Energiemaatregelen en het te verwachten effect op broeikasgassen

maatregelen energie voorkoeler melk warmteterugwinning melk frequentieregeling vacuümpomp energiebesparende verlichting optimaal lichtregime verminderen dieselgebruik biogas uit mest zonne-energie windenergie

lachgas 0 0 0 0 0 0 0 0 0

te verwachten effect op methaan 0 0 0 0 0 0 ++ 0 0

kooldioxide + + + + + + + + +

VV EE EE TT EE EE LL TT AA UU GG UU SS TT UU SS 22 22 00 11 33

VX13_SerieKlimaatneutraal5.indd 46

26-08-13 13:10

Marianne van Kempen: ‘Met zonnepanelen 4 procent CO2-reductie’ Zo’n 150 vierkante meter zonnepanelen ligt er sinds maart 2012 op het dak van de stal van Marianne van Kempen en Mark Pĳnenborg uit Ysselsteyn (Limburg). ‘De zonnepanelen zorgen ervoor dat we zo’n 4 procent reductie op de CO2-emissie halen’, vertelt Marianne. ‘Daarnaast besparen we per maand 100 tot 150 euro aan energie.’ De panelen leverden afgelopen jaar zo’n 98 procent rendement. ‘Dat is heel goed’, verklaart de veehoudster. ‘Er wordt 85 procent rendement ge-

garandeerd. Het betekent dat we binnen tien jaar de investering terugverdienen.’ De 72 panelen van één bĳ twee meter zullen binnenkort uitgebreid worden met nog een keer 72 stuks. ‘Het is een aftrekpost voor de belasting’, antwoordt Marianne op de vraag of de investering rendabel is. ‘Als je er geld voor moet lenen of je hebt geen aftrekposten, kun je er beter niet aan beginnen.’ Voor de melkveehouders waren de zonnepanelen interessanter dan bĳvoorbeeld een mestvergister. ‘Een vergister is riskanter, het vraagt meer investering en bovendien moet je bĳproducten bĳmengen. Dat er dan verdringing ontstaat in de voedselketen staat ons tegen.’

Streven naar honderd procent klimaatneutraal koeien houden is volgens de melkveehouders financieel niet haalbaar. ‘De economie staat voorop, maar we doen wat we kunnen. We hebben ook warmteterugwinning en een voorkoeler’, somt Marianne op. ‘We zouden nog kunnen kiezen voor een zonneboiler, werken aan minder jongvee en ander voer voeren.’ Als Koeien & Kansen-bedrĳf zĳn ze zich bewuster gaan bezighouden met het verminderen van de broeikasgassen. ‘De zonnepanelen zĳn een klein stapje. Minder kunstmest gebruiken en efficiënter de drĳfmest benutten heeft de meeste vermindering opgeleverd.’

toe te voegen aan het proces. De bedoeling is daarmee de efficiëntie van stikstof en fosfor in de mest te verhogen. ‘Zo maak je van mest kunstmest, waardoor het een hogere werkingscoëfficiënt heeft’, zegt Šebek. Het onderzoek moet antwoorden opleveren op vragen als: wordt de productie van het grasland er hoger door, kan er zo minder mest afgevoerd worden of minder kunstmest aangekocht worden, wordt de ammoniakemissie minder en kan ik zo meer dieren houden? ‘Mestraffinage heeft ook pluspunten die niet in geld om te zetten zĳn, maar wel onder-

nemersruimte opleveren’, concludeert de Koeien & Kansen-onderzoeker. ‘Zo wordt een installatie in het hele bedrĳfssysteem geïntegreerd en kan die toch in het totaal voordeel opleveren.’ Provinciaal beleid om komende jaren meer groene energie te produceren, kan dan stimulerend werken voor zo’n investering. ‘Dat is echter nog toekomstmuziek.’

deze emissie. ‘Maar ik vind het een betere oplossing om eerst te kĳken waar de verliezen verminderd kunnen worden’, zegt Šebek. ‘Als in de voeding, de bemesting en het management maatregelen genomen zĳn om zo efficiënt mogelĳk te werken en de mineralen optimaal te benutten, dan kun je werken aan compensatie.’ Honderd procent klimaatneutraal is in Nederland slechts een enkel bedrĳf. ‘Maar een flinke verlaging van de broeikasgassen hebben we met zĳn allen al wel gehaald en naast dat het geld heeft opgeleverd, is het ook heel goed voor het imago van de sector.’ l

Eerst optimaliseren Wie stevig investeert in het opwekken van energie, kan eigenlĳk de totale broeikasgasemissie op het bedrĳf wel compenseren, onafhankelĳk van de hoogte van

Zelf opwekken van energie wordt niet zozeer gedaan om de broeikasgassen te verminderen, maar om er economisch rendement uit te halen

V E E T E E LT

VX13_SerieKlimaatneutraal5.indd 47

AU G U S T U S

2 0 1 3

26-08-13 13:11

EEN DAG SPECIAAL VOOR BOERINNEN…

CRV-VROUWENDAG

Dames, van harte welkom op de CRV-vrouwendag, een dag speciaal voor boerinnen. Ontmoet uw collega-boerinnen en steek er iets van op. Bent u lid of klant van CRV? Dan is deze dag voor u gratis! De CRV-vrouwendag is een leerzame, gezellige dag met inspirerende sprekers, een heerlijke lunch en diverse workshops. Kom verder, versterk uzelf én uw bedrijf met CRV. WANNEER?

DINSDAG 1 OKTOBER 2013

DINSDAG 8 OKTOBER 2013

WAAR?

Corsendonk De Linde Kasteelstraat 67 2470 Retie (Vlaanderen)

Zaal Boode Brink 10 7437 AM Bathmen (Deventer)

Wilt u erbij zijn? Ga naar CRV4ALL.NL of CRV4ALL.BE en klik op de button CRV-vrouwendag voor opgave of meer informatie. PS: de CRV-vrouwendag wordt volgend jaar in de regio’s Noord en Zuid-West gehouden.

CRV4ALL.COM

300-13 Adv vrouwendag.indd 1

26-08-13 10:14

K E U R I N G

Willem’s Hoeve Rita 670 wint eerste editie van nieuwe keuring in Beesd

Barones van Mariënwaerdt Het niveau van de eerste Dairy Fair Mariënwaerdt was hoog. De jury kreeg landelijk bekende koeien als Emeraude en Toosje 20 voor ogen. Ook de Marilyns en de Rita’s waren van de partij. tekst Tijmen van Zessen

e liefhebbers van veekeuringen in het Rivierengebied hebben er weer een keuring bij. Na het wegvallen van de keuring in Echteld bleek de Landgoedfair Mariënwaerdt in Beesd met zo’n 35.000 bezoekers de ultieme gelegenheid om bij aan te sluiten. De oude koeien beten in Beesd het spits af. Jip Jaan 76 (v. Duplex) demonstreerde een open rib en een goede kruisconstructie. De koe van de familie Aalberts uit Zetten was in frame de meerdere van K&L Delightful (v. Wildman). Maar met haar droge, parallel geplaatste benen en met name de vast en hoog aangehechte uier klopte de melktypische Delightful Jaan. Dick, Anneke en Wim de Jong uit Buren zagen hun vedette ook afrekenen met de sterk stappende Ebeltje 336 (v. Goldwyn), eveneens van Aalberts. Dankzij de betere balans en aanhechting van de uier versloeg ze ook krachtpatser Barnkamper Marilyn 274 (v. Gavor) van Leo, Artje en Linda de Jong uit Beusichem. Delightful was onbetwist de kampioene, de reservestek was voor Jaan. In de roodbontring was het seniorenkampioenschap een formaliteit. De derde Salomodochter Toosje 20 won al eens een Koe-Expo en had nog altijd die vaste en fraai gevormde uier met spijkerharde benen. De koe van Arnold en Brenda van Dee uit IJzendoorn won in een onderonsje het duel met haar negenjarige stalgenote Crystal 4 (v. Kian). Crystal combineerde kracht met melktype en oogde nog zeer vitaal voor haar leeftijd. Het klassement met jonge roodbonten was een prooi voor Eastland Pearl 691 (v. Andy). De lange vaars van Vincent Oosterink uit Angeren bewoog soepel door de ring en klopte vanwege meer wigvorm de jeugdige Strijdje 189 (v. Camion) van Van Dee. Pearl passeerde ook Twisterdochter Olga 120 van de familie Van Zetten uit Kesteren. De robuuste Olga stapte op sterke benen, maar kon in vooruier-

aanhechting niet op tegen Pearl. Classicdochter Trieneke 123 van Herman en Job van de Water uit Arkel flankeerde met haar vast aangehechte uier en mooie stap uiteindelijk Pearl in het defilé.

Franse komaf In de middenklasse zwartbont acteerde de in Frankrijk geboren Emeraude (v. Goldwyn) van Jan Kolff uit Woudrichem. Ze imponeerde met een hoog en vast aangehechte uier en versloeg dankzij haar harde bovenbouw De Winkels Koba 62 (v. Bolivia) van Henk Jan van Driel uit Hedel. Koba liet zich de reservetitel echter niet ontgaan. Ze stapte trefzeker door de ring en schudde dankzij een betere voorspeenplaatsing stalgenote De Winkels Roosje 1 (v. Goldwyn) van zich af. Roosjes vast aangehechte uier en evenredigheid in bouw imponeerden. Ze was een fractie sterker dan Lena 347 (v. Burt), een diepe koe van Aalberts. Niet uit de seniorenrubrieken en de middenklasse, maar uit de jongste categorie kwam de Barones van de Mariënwaerdt, de titel voor algemeen kampioene. ‘Ze pakt je direct als ze de ring instapt’, zei jurylid Ard Gunnink over Willem’s Hoeve Rita 670. De stijlvolle Bogartdochter van Dick, Anneke en Wim de Jong imponeerde met haar hoge achteruier en ruime stap. Ze was te sterk voor Barnkamper Marilyn 277 (v. Brilliant). De vaars van De Jong uit Beusichem etaleerde veel kwaliteit in uier, maar mocht een fractie vaster in de bovenbouw. Marilyn rekende nog wel af met de jeugdige en correcte Outbounddochter Dynamic Zarénde 1 van Henk, Gerrie en Mark van Wichen uit Maasbommel. De veehouders hadden echter nog een ijzer in het vuur; Destrydochter Molenkamp Grietje 107, die aansprak vanwege de overgangen in haar skelet en een fraaie kruisconstructie. Het was voldoende om de Barones op het erepodium te vergezellen. l

Willem’s Hoeve Rita 670 (v. Bogart), algemeen kampioene Prod.: 2.03 189 6975 3,63 3,54 lw 124 l.l.

Emeraude (v. Goldwyn), kampioene zwartbont midden Prod.: 2.03 570 17.721 3,92 3,39 lw 120

Trieneke 123 (v. Classic), reservekampioene roodbont jong Prod.: 3.08 123 5227 3,83 3,23 lw 102 l.l.

V E E T E E LT

VX13_KeuringDairyFair.indd 49

a ugu s tu s

2 0 1 3

27-08-13 13:21

S T I E R S P E C I A L

Volle broers en Fenderzonen Camion en Cherokee van de Peul: gelijk bloed maar verschillend profiel

C ami o n van de pe u l ( fender X g o ld w y n )

Betr. NVI 79% (cijfers op roodbontbasis) kg m. % v.

% e. kg v. kg e.

Inet NVI

lvd.

+576 +0,12 +0,02 +36 +22 +172 +270 +708 Exterieurindex 83% betr.

100

112

frame 103

Camion trekt de Massialijn door Met een denderende vaart kwam Camion van de Peul de roodbonttop binnen. De Fenderzoon scoorde meteen de hoogste positie met 270 NVI. Met genen die terugvoeren op de Massia-

robuustheid 104 uier 107

familie deelt Camion zijn pedigree met stieren als Cherokee,

benen 112 totaal 110

Kylian, Maniac en Maddock P van de Peul.

hoogtemaat 102 voorhand 98

tekst Annelies Debergh

inhoud 98 openheid 102 kruisligging 104

kruisbreedte 104 beenstand achter beenstand zij

iet vaak razen nieuwe stieren met de Interbull-draai de indexentop binnen. Afgelopen augustus was dat wel het geval met Camion van de Peul. Met 270 NVI greep de Fenderzoon in één klap de hoogste plek en hij sloeg bovendien een kloof met zijn achtervolgers. Met zijn koppositie doet Camion van de Peul zijn achtergrond alle eer aan. De stier voert immers terug op de in Nederland alom bekende Massiafamilie. Het is de bron waaruit ook fokstieren als Kylian (v. Kian), Maniac (v. Royalist), Maddock P (v. Kodak) en Cherokee (v. Fender) ontspruiten. Het is op zijn minst opvallend dat vijf stieren van eenzelfde fokbedrijf – dat van Paul Huntjens in Noorbeek – de stierenkaart halen.

109 95

klauwhoek 105 beengebruik 109 vooruieraanhechting 106 voorspeenplaatsing 97 speenlengte 101 uierdiepte 108 achteruierhoogte 110 ophangband 102 achterspeenplaatsing 99 conditiescore 99 celgetal 111 vruchtbaarheid 99 klauwgezondheid 104 afkalfgemak 100 karakter 101 melksnelheid 93 levensv. geboorte

110

levensv. afkalven

100

geboortegemak 109

Product van de Massia’s

persistentie 104 laatrijpheid 102 aAa-code 321456

Levensduur en eiwit Met 708 dagen tekent Camion voor een hoge levensduur bij zijn dochters. De stier noteert bovendien een opvallende benenscore van 112. In het exterieurplaatje vallen ook de score voor hoge achteruiers (110), sterke vooruieraanhechting (106), correcte beenstand achter (109) en vlot beengebruik (109) op. Camion draagt met name bij aan hogere gehalten in de melk en een laag celgetal. Zijn dochters worden vlot geboren. Een aandachtspunt is de melksnelheid (93).

V E E T E E LT

VX13_CamionvdPeul.indd 50

a u g u st u s

Via embryo’s kwam een tak van de Massiafamilie bij Paul Huntjens in Noorbeek terecht. De familie is foktechnisch nog steeds in beeld met een Atlanticnichtje van Massia 9397 dat inmiddels hoge ogen gooit op het Delta-nucleusbedrijf. De fokker van Camion melkt sinds enige tijd geen koeien meer, met als uitzondering Goldwyndochter Massia 9397, de moeder van Camion. ‘Ik melk Massia 9397 nog iedere dag twee keer’, zo meldt een enthousiaste Paul Huntjens. Bij het stopzetten van de melkactiviteiten werd de Goldwyndochter eigenlijk verkocht, maar ze kwam door omstandigheden toch terug op zijn bedrijf. ‘Op een gegeven moment groeit er een band met

Paul Huntjens: ‘Camion en Cherokee waren als kalf totaal verschillend’

zo’n koe. Ik spoel haar nu één keer in de zes weken, met allerhande populaire roodbonte stieren. Ik denk dat Massia 9397 nu zelf al weet wat er gaat gebeuren wanneer de et-specialist van CRV langskomt.’ Camion van de Peul is geboren uit een pinkenspoeling van Massia 9397 met Fender. ‘Als pink was er nog niet echt interesse voor’, doet Huntjens het verhaal uit de doeken. De Goldwyndochter met roodfactor werd toen nog maar één keer gespoeld. Pas later ging de bal echt aan het rollen. ‘Als vaars is ze eigenlijk maar gewoon begonnen. Massia 9397 is geen typische Goldwyndochter. Ze heeft genoeg breedte in de voorhand en is voorzien van beste benen met zeer goede klauwen. Het meest opvallende is haar enorm hoge eiwitgehalte, wat haar genoomfokwaarden ook aantonen.’ Wie de productielijsten van deze Massia-

2013

27-08-13 12:16

De grootmoeder en moeder van Camion, Van de Peul Massia 9215 (v. Kian) en Van de Peul Massia 9397 (v. Goldwyn)

telg erop naslaat, ziet de hoge gehalten meteen terug. Als vaars gaf Massia 9397 in 359 dagen een totaal van 8772 kg melk met 5,05% vet en 3,81% eiwit met een lactatiewaarde van 122 en 85 punten. Als tweedekalfskoe verhoogde ze haar exterieurscore naar 87 punten en maakte ze een lijst van 13.156 kg melk in 593 dagen met nog hogere gehalten van 5,41% vet en 4,34% eiwit. De karakteristieken van moeder Massia 9397 zijn inmiddels ook bij haar Fenderzoon af te lezen. ‘Er mocht misschien nog net iets meer melk achter zitten, maar de benen springen er in elk geval uit’, stelt Paul Huntjens. Hij maakt een kanttekening: ‘Een koe is hier een koe. Massia 14 (v. Tulip) Van de Peul Massia 8939 (v. Stadel)

Mijn koeien moesten wel altijd werken voor hun kost en ze moesten met de hele kudde mee. Van Camion krijg je boerenkoeien: ze hebben wel de kracht.’

Combinatie met Fender Eric Lievens, foktechnisch medewerker bij CRV, besloot om Massia 9397 met Fender te combineren. Waarom hij bij de Goldwyndochter uitkwam? ‘Deze Massia was op dat ogenblik de hoogste Goldwyndochter met roodfactor’, legt Lievens uit. Hij omschrijft haar als een middelgrote koe met opvallende gehalten en erg sterke benen. ‘Als zoon van Gogo kwam Fender op dat moment in beeld als stiervader. Het was niet de hoogste stier, maar hij was vrij van Kian- en Lightningbloed. Deze paring met Fender is de enige goede combinatie geweest.’ De pinkenspoeling leverde bij Huntjens niet één, maar twee stiertjes op. Naast Camion van de Peul werd in Noorbeek uit dezelfde spoeling ook volle broer

Van de Peul Massia 9032 (v. Lightning)

Van de Peul Kylian (v. Kian)

Van de Peul Massia 9215 (v. Kian)

Van de Peul Massia 9219 (v. Kian)

Van de Peul Massia 9397 (v. Goldwyn)

Maniac van de Peul (v. Royalist)

Van de Peul Massia 9617 (v. Lawn Boy)

Camion van de Peul (v. Fender)

Cherokee van de Peul (v. Fender)

Maddock P van de Peul (v. Kodak)

Cherokee van de Peul geboren. Paul Huntjens herinnert zich de kalveren alsof het gisteren was. ‘Het waren twee totaal verschillende stiertjes. Qua bouw was Cherokee toch de meerdere van Camion. Cherokee had iets meer power.’ Om de beste van het duo uit te zoeken werd van beide stieren een merkertest gedaan. ‘Er was maar een klein verschil in merkers. Beide stieren scoorden hoog met een aantal verschillen in exterieur. Daarom werd bij CRV besloten om beide stieren op te halen.’ Toen Camion op de leeftijd van tien maanden plots een groeistilstand toonde, werd nog even overwogen de stier af te voeren. ‘Door zijn hoge merkertesten kreeg Camion het voordeel van de twijfel. Achteraf gezien is dat de beste keuze geweest.’ Inmiddels krijgt Camion uitgebreid kansen op de Nederlandse en Vlaamse veestapel. ‘De stier is op basis van zijn merkertesten meteen erg ruim ingezet’, geeft Eric Lievens aan. Ook als stiervader kreeg Camion al kansen. ‘Van Camion zijn nu al vier zonen ingezet en twee moeten er nog worden ingezet. Gezien zijn hoge indexen is het mogelijk dat hij nog meer kansen krijgt als stiervader.’ Bij Paul Huntjens in Noorbeek krijgen de volle broers Camion en Cherokee geen kansen meer. ‘Ik heb nog wel wat jongvee en vaarskalveren lopen, maar ze zijn allemaal verwant aan deze stieren. Het is allemaal familie van elkaar, dus zit ik vast in mijn eigen fokkerij.’ l

V E E T E E LT

VX13_CamionvdPeul.indd 51

au g u st u s

2 0 1 3

27-08-13 12:16

Buckeye x O-man x Durham

Act

ie! ‘ Machtige koeien’

Levi Ingenieursbureau Heemskerk b.v. T: 013-505 1658 Heemskerk België bvba T: 014 - 479544 info@heemskerk-dairy.com www.heemskerk-dairy.com

Uit de familie van Whittier Farms Lead Mae Ex95

Dtr. Levi Doubla a Levi 59410 Levi_aug2013.indd 1

26-08-13 09:46

11 SEPTEMBER 2013 SPECIAL DIERGEZONDHEID

Reserveer uw advertentie nu! Deadline voor reserveren: 3 september 2013 Tel.: +31 (0)26 38 98 820

STIJGENDE WINST MET GEZONDER VEE Wetenschappelijk bewezen (gegarandeerd effect) Stimuleert de groei van micro-organismen in de pens Vermindert pensverzuring Verbetert de vertering Verhoogt de melkproductie Verbetert de voerefficiency met 5-7 % Verlaagt (kracht)voerkosten gezondepens.nl

V E E T E E LT

VX13_p52.indd 52

AUGUSTUS

T +31 (0)514 569 001 mail@speerstra.com

2013

27-08-13 11:32

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

DELTA ROWENA VG 87 (Ramos x Etazon Renate) Volle zus van Delta Atlantic

(foto: Alger Meekma)

Delta Atlantic staat met 308 NVI stevig aan kop in het klassement met de dochtergeteste stieren. Via het embryoprogramma van CRV kunt u volop embryo’s uit zijn koefamilie bemachtigen. Van de volgende donordieren zijn regelmatig embryo’s beschikbaar: • Delta Rowena VG 87, volle zus van Atlantic • Delta Nonja VG 87, volle zus van Astro • Delta Rosa rf VG 86, Lawn Boy x Etazon Renate • Delta Rooney rf VG 85, Fidelity x VG 87 Ramos x Etazon Renate • Delta Reanne rf, Edison x Fidelity x Etazon Renate Uw embryovertegenwoordiger kan u hier alles over vertellen. MEER INFORMATIE Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07 Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09 Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06

BETTER COWS | BETTER LIFE

325-13 Embryo Rowena.indd 1

26-08-13 10:00

Beste fokveeveiling Complete roodbonte veestapel van melkveebedrijf Schadijkerhof uit Meterik: 100 stuks, incl. jongvee Woensdag 11 september 2013 op het bedrijf van de familie Jenniskens, Sint Maartensweg 8, Meterik Navigatie: Horst aan de Maas. Stal open vanaf 10.00 uur Aanvang veiling 11.30 uur • Rollend jaargemiddelde: 5.08 55 8910 kg melk 4,46% vet 3,72% eiwit • Veestapel: 85,5 punten gemiddeld. • Lepto-, ibr-, bvd-vrij gecertiﬁceerd. • Neospora tankmelk niets aangetoond. • Salmonella-onverdacht. • Para-status 10. • Vaders o.a.: Koerier 114, Kodak, Kylian, Fidelty, Kian, Stadel, Spencer, Jotan en Camion. • Celgetal 88

Kortom, een gezonde, productieve veestapel met hoog exterieur.

Schadijkerhof Henny 189 5.01 305 12.324 kg.m. 3,80% vet 3,22% eiwit Exterieur: F 89 R 86 U87 B91 AV 89.

Bel voor catalogus VION RUNDVEE: 0183 632150 (10,00 euro + verzendkosten) Veilingmeester: Jan Aantjes, tel.: 06 53 64 56 43, e-mail: Aaviolease@gmail.com

V E E T E E LT

VX13_p53.indd 53

AU G U S T US

2 0 1 3

27-08-13 11:08

SERIE

VRIJLOOPSTALLEN

Lage veevervanging en hogere melkproductie compenseren hoge bouwkosten vrĳloopstal

Met het oog op de baten Vrĳloopstallen zĳn nog steeds zeldzaam in de Nederlandse/VlaamSerie vrĳloopstallen De ontwikkeling van vrĳloopstallen staat volop in de schĳnwerpers. Veeteelt gaat in deze driedelige serie in op alle plussen en minnen van de vrĳloopstal. Deel 1: Dierwelzĳn Deel 2: Economie Deel 3: Milieu

e ontwikkeling van de vrĳloopstal gaat gestaag door. Nederland telt op dit moment zo’n dertig melkveebedrĳven met een vrĳloopstal, in Vlaanderen zĳn het er minder. Paul Galama, projectleider van het onderzoek naar vrĳloopstallen, ziet de vrĳloopstal als een alternatief voor de ligboxenstal, ondanks de hogere investering die veehouders moeten plegen bĳ het bouwen van een nieuwe stal (tabel 1). In deel 2 van deze serie schetst hĳ samen met onderzoeker Klaas Blanken het effect van de vrĳloopstal op de economie van een melkveebedrĳf. De onderzoekers rekenden aan twee varianten van vrĳloopstallen voor honderd

se melkveehouderĳ. De bouwkosten zĳn doorgaans hoger dan de kosten voor een ligboxenstal. Wageningen UR Livestock Research vergeleek de bouwkosten van ligboxstallen en vrĳloopstallen. tekst Tĳmen van Zessen

melkkoeien. Ze maakten onderscheid tussen een vrĳloopstal met gft-compost als bodem met vĳftien vierkante meter per koe en een composteringsbodem met houtsnippers en beluchting met twaalf vierkante meter per koe. Deze oppervlakte is de lig- en loopruimte op de vrĳloopbodem, dus exclusief roostervloer en voerpad.

Dure bovenbouw Elke variant werd vergeleken met een ligboxenstal, gebaseerd op hetzelfde aantal koeien. ‘De kern is dat de bovenbouw van de vrĳloopstal duurder is door het grotere oppervlak van de stal’,

legt Klaas Blanken uit. ‘De onderbouw is doorgaans goedkoper omdat er minder mestopslag nodig is. Het vrĳloopgedeelte doet direct dienst als mestopslag.’ De kosten van de bovenbouw van een vrĳloopstal zĳn meer dan dubbel zo hoog zĳn als bĳ de ligboxenstal. Ook voor de aanleg van licht en water, de stalvloer en de zĳwanden moet de veehouder dieper in de buidel tasten. De kosten voor mestopslag vallen als gezegd wel lager uit. Het totale investeringsbedrag (exclusief melkinstallatie) komt voor de vrĳloopstal met gft-compostbodem uit op 4330 euro per koe (bĳ vĳftien vierkante meter per koe), voor de hout-

Vervangingspercentage Groenewegen al drie jaar onder de 10 procent Jeroen Groenewegen betaalde 4700 euro per koe voor zĳn vrĳloopstal. De melkveehouder uit Kraggenburg heeft voor elke koe een oppervlak van 17 vierkante meter beschikbaar. ‘De stal is niet goedkoper dan een traditionele stal, maar ook niet duurder. Stalinrichting is bĳna overbodig en we hebben een kleine kelder onder de stal, maar wel een vaste mestopslag buiten de stal. De enige reden waardoor de bouwkosten niet lager zĳn uitgevallen, is onze keuze voor een traditionele bovenbouw. Bouwde ik opnieuw, dan zou ik kiezen voor een foliekas als bovenbouw. Dat heeft als bĳkomend voordeel dat er meer zon op de compostbodem schĳnt, waardoor deze beter droog blĳft.’ Los van de bouwkosten ziet Groenewe-

Jeroen Groenewegen: ‘Stalinrichting is in een vrĳloopstal bĳna overbodig’

gen een groot economisch voordeel in de lagere uitval van zĳn honderdkoppige veestapel. De uitval kwam in het eerste

jaar uit op 8 procent, het tweede jaar op 6 procent en dit jaar verwacht hĳ uit te komen op 7 à 8 procent. ‘Een uitval van 10 procent is voor elke veehouder haalbaar, je ziet bĳ ons geen dikke hakken meer, geen bulten in de nek en de koeien vechten heel weinig omdat ze makkelĳk weg kunnen.’ Het verbeterde welzĳn gaf Groenewegen voldoende vertrouwen om het gebruik van penicilline fors te verminderen. Lag het aantal dierdagdoseringen in de oude ligboxenstal nog op 5,5, nu is dat teruggelopen naar 0,4. ‘We zetten de koeien heel gericht droog. Ik bekĳk van elke koe op een vierkwartierenschaaltje of ze droog kan zonder antibiotica. Op 100 koeien gebruiken we nu nog één doosje droogzetters.’

V V EE EE TT EE EE LL TT JAAUNGUUAS RT I U 1S / 22 22 00 10 39

VX13_SerieVrijloopstallen2.indd 54

27-08-13 11:53

ligbo xens tal vrĳlo o com psta (15mp2 ost l ligbe d) vrĳlo com opstal (12mp2 osteri per k ng oe)

afmetingen totaal m2 per koe 9,1 20,9 18,0 investeringen (in euro’s) totaal 273.264 432.967 391.072 totaal per koe 2.733 4.330 3.911 jaarkosten (in euro’s) bouwwerken 23.443 37.811 33.831 mechanisatie en installaties 4.813 5.220 5.220 mestaanwending 5.799 3.027 3.038 mestafzet 8.400 0 –1.400 aanvoer strooisel 8.760 10.080 11.520 energiekosten 576 5.806 4.836 arbeid 7.604 6.588 5.270 totaal 59.394 68.532 62.316 totaal per koe 594 685 623 correctie jaarkosten (in euro’s) hogere productie per koe — 60 60 langere levensduur — 145 142 totaal jaarkosten/koe (in euro’s) 594 481 421 Tabel 1 – Vergelĳking van bouwkosten en jaarlĳkse kosten van ligboxenstal en vrĳloopstal bĳ honderd koeien (bron: WUR)

snipperbodem (met twaalf vierkante meter per koe) op 3911 euro per koe en voor de ligboxenstal op 2733 euro per koe (tabel 1). Kiest een veehouder ervoor een beluchtingssysteem aan te leggen, dan wordt het kostenverschil groter. ‘Een systeem met houtsnippers en bodembeluchting is 30 euro per koe duurder dan een systeem met compost zonder beluchting. Als de houtsnippers duurder worden, loopt dat verschil alleen maar op’, legt Blanken uit. Daar staat tegenover dat het restproduct uit een beluchtingsbodem, houtsnippercompost, nog

geld kan opbrengen. ‘In onze berekeningen gaan we uit van 1400 euro per jaar, maar dat is sterk afhankelĳk van marktontwikkelingen.’ Wat de onderzoekers in hun berekeningen niet meenamen, zĳn de eventuele kosten voor heiwerk. Paul Galama ziet die kosten niet ongunstiger uitpakken voor de vrĳloopstal, ondanks het groter te bebouwen oppervlak. ‘Er ligt wel meer betonbodem, maar de constructie is lichter, zeker als je kiest voor een serrestal.’ Galama vertelt dat Marc Havermans onder zĳn stal een folie heeft zitten waardoor heien niet meer nodig was. Over dit folie ligt een laag van dertig centimeter zand en daarbovenop begint de vrĳloopbodem al. ‘In een regio waar je moet heien, kan een vrĳloopstal op folie juist een voordeel zĳn.’ En de kosten voor het teruggraven van waterbergend oppervlak? In veel gebieden verplicht het waterschap om bĳ onttrekking van waterbergend oppervlak daar water voor terug te graven. Grotere stallen zĳn daarbĳ in het nadeel. Bĳ een grondprĳs van 60.000 euro per hectare staat 1000 vierkante meter extra compenseren gelĳk aan 6000 euro minder beteelbare grond.

Correctie op jaarkosten De kosten gaan zoals overal voor de baten. Galama verwacht dat melkveehouders uiteindelĳk economisch voordeel zullen genieten van de vrĳloopstal. De jaarkosten zĳn wel hoger (afschrĳving, rente, energie) met een vrĳloopstal, ondanks dat er ruim 8000 euro per jaar bespaard wordt op mestafzet (afvoer van

Vrĳloopstalwĳzer Wie wil weten wat het bouwen van een vrĳloopstal in zĳn of haar situatie kost, kan daarvoor binnenkort terecht bĳ de Vrĳloopstalwĳzer. Op basis van de variabelen aantal koeien, oppervlak per koe, type strooisel en wel of geen beluchting rekent een module de verwachte bouwkosten uit. Het programma vergelĳkt deze kosten met die van een ligboxenstal voor een vergelĳkbare veestapel.

compost is gratis). Maar het zĳn vooral de lagere vervanging van vee én een naar verwachting hogere melkproductie per koe die de vrĳloopstal voordeliger moeten maken. Galama: ‘Een veevervanging van 15 procent is in een vrĳloopstal heel realistisch, Mark Havermans zit daar bĳvoorbeeld al op. Wĳ hebben gerekend met 10 procent minder vervanging en dat genereert jaarlĳks een voordeel van 145 euro per koe.’ De onderzoeker stelt dat het betere welzĳn en de hogere gemiddelde leeftĳd van de veestapel een extra productie van 300 kilo melk per koe aannemelĳk maken. Daarmee zou bĳ een saldo van 20 cent per kilo melk een voordeel van nog eens 60 euro per koe per jaar ontstaan. Dit betekent dat de jaarlĳkse kosten per koe in een vrĳloopstal met gft-compostbodem 113 euro en in een vrĳloopstal met houtsnipperbodem 173 euro per koe lager zĳn dan in een ligboxenstal. l

Door het grotere oppervlak per koe is een vrĳloopstal relatief duur om te bouwen

V E E T E E LT

VX13_SerieVrijloopstallen2.indd 55

AU G U ST U S

2 0 1 3

27-08-13 11:53

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL Voor al uw showartikelen en meer! Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a. Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Livestock Show Equipment Erica Rĳneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

Brautdochter 2e l 305d 11.411kg 4,22% 3,52%

Scoren doe je met Braut!

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Xsires crossbreeding b.v. Tel.: 0566-622765 Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 3,00 Wit zaagsel € 3,55 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

MODUULBOUW BV MAYO-MATRAS De eenvoudigste, meest comfortabele en goedkoopste koematras Bel: René: +31(0)651692890 Gerrit: +31(0)651272470 Bekijk de informatiefilm en referentieadressen op: www.koematras.eu

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

+€100,– per koe per jaar

w w w. xs i re s . c om in f o @xsi re s . c om

GOLDEN DREAMS Goldwyn x Durham aAa 234 volle broer van o.a. Atwood

Fokveeveilingen Meer dan 380 afgekalfde vaarzen Dinsdag 3 september 2013 10.00 uur, Zentralhallen in Hamm, in totaal 365 dieren (stieren, vaarzen, pinken en kalveren).

Uier 121 Benen 107 Totaal exterieur 119

Geen kopzorgen met GGI-stieren

• Goede hellende kruisvorm • Super ﬁtness-kenmerken • De beste exterieurstier ter wereld?

ndd 1

VEECOM

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

Bij ons de grootste keus uit hoornloze stieren! Kijk op www.ggi.nl Tel.: 038-3333670

V E E T E E LT

12 aug 2_koeriertjes2013 NL.indd 56

AUGUSTUS

GOED

BETER

Donderdag 5 september 2013 11.00 uur, Eifelhalle in Bitburg, in totaal 120 dieren (stieren, vaarzen, pinken en kalveren). Woensdag 11 september 2013 10.00 uur, Niederrheinhalle in Krefeld, in totaal 220 dieren (stieren, vaarzen, pinken en kalveren). Contact Nederland & België: Dion Weijers Tel.: +31 (0)651 327402 Bel voor meer informatie: Rinder-Union West eG Tel.: +49 (0)251 9288-233 Fax: +49 (0)251 9288-290 E-mail: info@ruweg.de Catalogus: www.ruweg.de

BEST

OMDAT NIET 31-05-2012 13:53:24 ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

2013

27-08-13 11:25

bben voor toepassing ed Ingredients BV

tra.com

.com

bben voor toepassing ed Ingredients BV

mtra.com

bben voor toepassing .com ed Ingredients BV

tra.com

m.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

tbus 160, 8530 AD Lemmer

14 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

eerstra.com, www.speerstra.com

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel • verbetert de voerbenutting

FOKVEEVEILING • bespaart op de voerkosten goedkoop microbieel eiwit Cloppenburg • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten

Woensdag 11 september verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten Aanvang: 10.00 uur • bespaart op de voerkosten 295 afgekalfde vaarzen, 30 dekstieren, 9 stuks jongvee

Volgende veiling in Lingen op 24 september ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, www.speerstra.com tel.: 0654253636 Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931 Catalogus: www.weu.de Tel.:ERKENDE 00494403/93260

ET-TEAMS

Gladdedierenarts roosters/vloeren Opruwen mogelijk! tel.: 0344-682727 voor prijs. DENeem CROBcontact embryotransfer fax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTE dierenartsen leverancier voor: Dronten • boxbedekking tel.: 0321-317275 en Nieuw t! • koeborstels gebruik • stalinrichting • eenlingboxen • ventilatie zeilen en nokken

Greutink Staltechniek BV Hanzeweg 10 Pensverzuring? 7241 CR Lochem Kijk op gezondepens.nl 0573-254983 www.greutink.nl

www.dairystars.com www.dairystars.com

Uw beste

Laat zien wat u advertentiesite! te koop heeft! Aanbod direct van uw collega. Embryo’s, dekstiertjes, fokvee Tom Schonenberg 06-51979380 en sperma. Tom Schonenberg 06-51979380

UW LEVERANCIER VAN: RUNDERSPERMA voor alle bedrijfstypes

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

FOKVEEVEILING Cloppenburg

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur

• Hoge producties • Hoge gehaltes • Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies • Top exterieur

450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 7 stuks jongvee.

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

www.dekstieren.nl

+€100,– Stikstof/opslag containers voor runder- of paardenper koe per jaar sperma

GOED

V.O.F. V.S.E. ADVOKAAT TELEFOON (0031) 0183-589109 FAX (0031) 0183-589129 GSM JAN (0031) 06-53884044 GSM AMEL (0031) 06-50925240 E-MAIL: INFO@JADVOKAAT.NL

BETER

Wij zoeken een:

Herdmanager Herdmanager-assistent(e) Voor een groot familie-melkveebedrijf in Duitsland net over de grens bij Venlo. Tel.: 0049-152 54544867

BEST

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij Contact: Johan Bergsma, tel.: 0654253636

Catalogus: www.weu.de Tel.: 00494403/93260

Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2013_08_Koeriertje_Veeteelt 13 www.embryosale.com

wws Apple Red Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij KHW Regiment Apple EX-95, moeder van problemen (geschillen) Apple Red veroorzaakt door de melkinstallatie • Super gehaltes: - Optimalisatie +0.47% vet en melkstal/melkrobot +0.25% eiwit (meten tijdens melken) (Johan) Grolleman •J.A. 111 totaal 038-4606033 / 06-45312042 exterieur www.melkwinningja.nl

• Pinkenstier

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN Voor afspraak en informatie:

Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

Sperma bestellen:

0513 672 200 woensdag 27 maart inwww.wwsires.nl de IJsselhallen te Zwolle Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50 V E E T E E LT

V E E T E E LT

12 aug 2_koeriertjes2013 NL.indd 57

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN

Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

AU G U S T U S

M A A RT

2 0 1 3

27-08-13 13:51

specialist in agrarische bouw!

ASBEST verwijderen? Kijk voor een prijsindicatie op www.farmbouw.nl/ asbestsanering

0343 - 51 09 71

OPen dag nIeUWe MeLKVeeSTaL VRIJdag 6 SePTeMbeR 2013, 10.00 - 19.00 UUR Ter gelegenheid van de nieuwe melkveestal van maatschap Bom Wessels nodigen wij u uit voor de open dag. De stal biedt plaats aan 240 melkkoeien. Tijdens de open dag zijn er workshops over: melktechniek, mestscheiding, energieneutraal melken en koerouting. Meer informatie: www.bomwessels.com.

Locatie: Maatschap Bom Wessels, Verlengde Scholtenskanaal o.z. 23 in Emmer-Compascuum Deelnemende bedrijven

ive melke

17.00 uur l

Agrarisch Centrum Snijders Jager / Alta Genetics / Arts en dier / CRV / DLV / DOC Kaas / ForFarmers Hendrix / HCI Betonindustrie / Houtackers stalinrichting / KI Kampen / Mueller / FH Loohuis Daarle / Loohuis Dairy Systems / Aannemersbedrijf Niehof / Subvention / Uniform Agri / V-stal / Vetvice Stallenbouwadvies / Visscher mechanisatie / Administratiekantoor Woldendorp / Zimmerman stalltechnik

Boeren met ambitie

V E E T E E LT

12 aug 2_koeriertjes2013 NL.indd 58

AUGUSTUS

2013

27-08-13 11:26

A G R A R I S C H

O N R O E R E N D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders DRINGEND GEVRAAGD EN AANGEBODEN

 KOOPMELK  LEASEMELK

GEVRAAGD

 CONSUMENTENQUOTUM

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

G O E D

MET SPOED GEVRAAGD: • KOOP- EN LEASEMELK • PSEUDO-VERLEASERS • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL:

IN DE DRIEHOEK KAMPEN-HASSELT-ZWOLLE EN OMGEVING HARDENBERG-OMMEN AANGEBODEN:

ZUIDERSMA Agro BV

Info kantoor Leek bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

Aanbod: koopmelk o.a. 4,271% BTW en 4,339% LB leasemelk o.a. 4,33% en 4,48% Gevraagd: koopmelk/leasemelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

Wij feliciteren:

te Stiens - Fam. de Boer enbeemster dd Mi te t oo Gr - Fam. te Haps eij Cr n Va m. - Fa

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA: MARIËNVELDE CA 4 HA • MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND • MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN, DIVERSE PLAATSEN VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

Ga voor een laag celgetal!

p van hun met de aankoo er Onieuwe EC vlo

H.H. VEEHOUDERS Rechtstreeks van de fabriek: ZUURBESTENDIGE kuilplaatvloer - van gebakken straatstenen voor een LEVENSLANG gebruik! Timo Schuringa: 06 - 55 95 21 71 / 0599 - 648 204

www.kuilplaat.nl V E E T E E LT

VX13_59AOG.indd 59

AU G U S T U S

2 0 1 3

27-08-13 11:50

V O ER

V O O R

B O E R

Darm- en longontsteking bij autopsie belangrijkste doodsoorzaak

Vier op de vijf boeren heeft liever een gemiddeld boerenbedrijf

Boer wil geen megastal Slechts zestien procent van de boeren vindt een megastal een goede ontwikkeling. Vier op de vijf boeren heeft liever een handzaam, gemiddeld boerenbedrijf. Dat is de conclusie van de Socialistische Partij (SP) uit een onderzoek onder 841 boeren (473 melkveebedrijven) in het rapport ‘De boer aan het woord’. Ruim de helft van de respondenten vindt dat megabedrijven de toekomst van familiebedrijven onder druk zetten. Boerenorganisaties zouden meer op moeten komen voor familiebedrijven. Uit het onderzoek blijkt verder dat de markt verdergaande kostprijsreductie en daaruit voortkomende schaalvergroting van boeren vraagt, terwijl de maatschappij meer dierwelzijn, kleinschaligheid en minder uitstoot vraagt. Boeren voelen zich machteloos ten opzichte van de strak georganiseerde afnemersmarkt. Ondanks dit alles ervaart 87 procent van de boeren het werk als positief of zeer positief, hoewel een derde aangeeft dat het werkplezier de laatste jaren is afgenomen.

Gebrekkige uiergezondheid kost Duitse boeren 1,4 miljard De Duitse diergezondheidsorganisatie DVG schat dat Duitse melkveehouders gezamenlijk jaarlijks circa 1,4 miljard euro verliezen door een gebrekkige uiergezondheid. Dat meldt de Duitse website Animal Health Online. De grens van 400.000 cellen in de melk is voor melkveehouders belangrijk, omdat bij overschrijding een korting op het melkgeld volgt. Maar de werkelijke kosten ontstaan al bij een celgetal van 100.000 tot 400.000. Dit als gevolg van meer mastitis, aldus DVG. Per koe en lactatie schat DVG de kosten voor een subklinische mastitis op 250 euro, gekeken naar dierenartskosten en verloren melk. Bij klinische mastitis raamt DVG de kosten dubbel zo hoog. Daartegenover valt een korting op het melkgeld voor melk met meer dan 400.000 cellen beduidend lager uit. Uitgaande van een bedrijf met 60 koeien met een maandelijkse leverhoeveelheid van 36.000 kilogram en een melkgeldkorting van één cent per liter, ligt die korting op 360 euro per maand.

V E E T E E LT

VX13_VVB.indd 60

augustus

Uit de autopsieverslagen van runderen van Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) komen pneumonie (longontsteking) en enteritis (ontsteking van de darmen) als belangrijkste aandoeningen naar voren. Deze ziektebeelden werden respectievelijk in 17,8 procent en 17,5 procent van de gevallen aangetoond. In 2012 heeft DGZ 945 dossiers voor autopsie verwerkt. Het ging daarbij om een totaal van 1015 dieren die voor autopsie zijn aangeboden. Bij kalveren jonger dan een maand was enteritis in één op de drie gevallen de doodsoorzaak. De belangrijkste ziekteverwekker daarbij was cryptosporidium, gevolgd door rotavirus, coliinfectie, coronavirus, salmonella- en giardia-infecties. Bij de kalveren met een leeftijd tussen één en drie maanden stond pneumonie op nummer één als doodsoorzaak, gevolgd door enteritis. Ook bij alle overige oudere categorieën rundvee staat pneumonie als belangrijkste doodsoorzaak. De belangrijkste veroorzakers van pneumonie zijn onder meer de ziektekiemen Mannheimia haemolytica, Histophilus somni en Mycoplasma bovis.

Hakseldatum bepalen met vernieuwde app Er is een nieuwe versie beschikbaar van de vorig jaar geïntroduceerde MaisManager-app. Met de app is het optimale oogsttijdstip van snijmais te bepalen. De door maiskweker Limagrain en CRV-uitgeverij ontwikkelde applicatie behoorde vorig jaar tot de meestgebruikte agrarische apps. ‘De vernieuwde MaisManager is nog gebruiksvriendelijker en op meer typen smartphones eenvoudiger te gebruiken’, zo vertelt René de Munnik van Limagrain. Volgens De Munnik is de groei van mais door het koude, late voorjaar nog steeds vertraagd. ‘Ondanks de mooie zomer is het drogestofpercentage lager vergeleken met vorig jaar. Het is raadzaam om het afrijpingsproces goed te volgen en dat kan met de app.’ Wie vorig jaar de MaisManager-app heeft gedownload, krijgt automatisch bericht van de update. De laatste versie van de MaisManager-app is te downloaden in de Apple- en Google Play-store of via maismanager.nl of veeteelt.nl.

2013

27-08-13 16:04

Meer eiwit in tweede snede De tweede snede graskuil van 2013 heeft gemiddeld 883 vem, 74 dve en een ruweiwitgehalte van 158. Daarmee is de kwaliteit beter dan de tweede snede van vorig jaar, zo meldt Blgg AgroXpertus. Het gemiddelde drogestofgehalte ligt op 48,1 procent. Volgens Blgg zijn de goede gehalten aan eiwit een welkome aanvulling op de kuilen van de eerste snede. De kwaliteit van de eerste snede lag onder druk vanwege het koude en natte voorjaar. Tabel 1 – Gehalten graskuilen van tweede snede 2013 (bron: Blgg)

droge stof ras pH vem dve oeb ruw eiwit ruw eiwit totaal NH3-fractie ndf

2013

2012

5-jarig gemidd.

481 106 5 883 74 25 158 171 7,3 504

489 106 4,9 871 69 9 139 151 7,5 504

506 104 5,1 881 74 19 153 165 7,2 500

Meer gras met zwavel Zwavelbemesting op grasland werkt met name op kleigrond opbrengstverhogend, blijkt uit onderzoek van Agrifirm, dat gepresenteerd wordt op de Gras- & Maismanifestatie op 5 september in Vredepeel en 12 september in Marwijksoord. Op proefvelden in Lelystad (kleigrond) kwam de gemiddelde opbrengst van de eerste snede dit jaar uit op 6700 kilo droge stof per hectare. Kas/zwavel genereerde een opbrengst van 6885 kilo droge stof per hectare. Op zandgrond had zwavel minder effect. In Vredepeel (zandgrond) lag de opbrengst voor de kas-/zwavelvelden zelfs iets lager dan gemiddeld: 5375 kilo droge stof voor alle proefvelden gemiddeld tegen 5272 kilo droge stof voor de met kas/zwavel bemeste percelen. De zwavelmeststof had op de eiwitopbrengst het meeste effect. Op kleigrond was de ruweiwitopbrengst in de eerste snede 803 kilo per hectare, tegen 769 kilo gemiddeld. Op zandgrond bleek spuiwater juist beter uit te pakken.

Koeienwelzijn gescoord op zestig melkveebedrijven Dit najaar presenteert het praktijkproject Welzijnsmonitoring melkvee de resultaten van welzijnsmetingen op zestig melkveebedrijven. Het praktijkproject wordt uitgevoerd door DLV en de faculteit Diergeneeskunde, met medewerking van rundveeadviesbureau Vetvice en vier dierenartsenpraktijken. Opdrachtgever is het ministerie van Economische Zaken en het Productschap Zuivel. ‘In Nederland zijn er meerdere methoden om koeienwelzijn te meten’, aldus Bert Snel van DLV. ‘Het gaat om KoeKompas, de WelzijnsWijzer Rundvee, de Continue Welzijnsmonitor en het Europese systeem Welfare Quality, dat internationaal erkend is als standaard. Op de bedrijven zijn deze vier welzijnsmetingen gedaan en met elkaar vergeleken.’ De resultaten worden nu verwerkt om uiteindelijk tot betere monitoringssystemen te komen die aansluiten bij de Europese standaard en praktisch toepasbaar zijn voor melkveehouders. De groep bedrijven is divers. ‘Grote en kleine bedrijven, met en zonder weidegang, met nieuwe en oude stallen’, vertelt Snel. ‘De resultaten zijn besproken met de veehouders. Alle zestig deelnemers zijn positief over het project. Ze willen graag weten hoe het welzijn op hun bedrijf nu echt is en denken kritisch mee over de praktische invulling van de methodiek.’ De resultaten worden in het najaar gepresenteerd aan de begeleidingscommissie. In het tweede deel van het project wordt gewerkt met een of meerdere systemen die aansluiten bij de Europese standaard. Veehouders kijken naar de praktische toepassing daarvan.

LTO onderzoekt onderhoudscontracten melkrobot De vakgroep LTO melkveehouderij gaat onderzoek doen naar onderhoudscontracten die melkveehouders afsluiten met leveranciers van melkrobots. Klachten van leden over onder meer hoge kosten van vervangende onderdelen van melkrobots vormen daarvoor de aanleiding. Volgens LTO is meer transparantie

nodig bij onderhoudscontracten en moet de aansprakelijkheid niet eenzijdig bij de ondernemer liggen. Ook de manier waarop leveranciers omspringen met storingen zit sommige melkveehouders dwars. LTO wil het onderzoek uitvoeren in samenwerking met Fedecom, de branchevereniging van melkmachinedealers.

V E E T E E LT

VX13_VVB.indd 61

au g u st u s

2 0 1 3

27-08-13 16:04

A G E N D A

2013

ADVERTEERDERSINDEX

28 augustus- 1 september Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië) Cow Valley te Scherpenzeel (Gld.) 30 augustus 31 augustus Fokveedag te Apeldoorn (Gld.) 3 september Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Gras- & Maismanifestatie te Vredepeel (L.) 5 september Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) 5 september 7 september Vebo te Rijpwetering (Z.H.) Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.) 7 september Provinciale fokveedag te Gistel (W.Vl.) 7 september 7 september NK veebeoordelen te Assen (Dr.) 7 september Zeewolde bij de pinken te Zeewolde (Fl.) 8 september Fokveedag te Eeklo (O.Vl.) 10-13 september Space te Rennes (Frankrijk) 11 september Veiling veestapel fam. Jenniskens te Meterik (L.) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) 11 september Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) 11 september Gras- & Maismanifestatie te Marwijksoord (Dr.) 12 september Fokveeveiling te Leer (Duitsland) 17 september 18 september Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) 19 september Open dag KI Kampen te Genemuiden (Ov.) 20 september Midsummer Dairy Show te Schijndel (N.Br.) Fokveedag te Oudenaarde (O.Vl.) 21 september 24 september Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) 25 september Fokveedag te Workum (Fr.) Fokveedag Oost-Gelderland te Eibergen (Gld.) 28 september World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) 1-5 oktober Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) 5 oktober 9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.) Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.) 23 oktober Veekeuring Fryslân te Oenkerk (Fr.) 24 oktober RUW-show te Hamm (Duitsland) 24 oktober Italiaanse nationale show te Cremona (Italië) 25-26 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg 29-31 oktober (Ov.) 1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada) 10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland) 19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) 26-29 november Landbouw Vakbeurs te Assen (Dr.) Agribex te Brussel (België) 3-8 december 6 december Nationale prijskamp melkvee te Brussel (België) 6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) HHH-show te Zwolle (Ov.) 7 december 17-19 december Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Venray (L.)

2014 16-19 januari Swiss Expo te Lausanne (Zwitserland) 25 januari Osnabrücker Schwarzbunttage te Osnabrück (Duitsland) 22 februari-2 maart SIA te Parijs (Frankrijk) 26-27 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland) 11-12 maart Excellentschau te Leer (Duitsland) 27-28 juni NRM te Zwolle (Ov.) 11-14 november EuroTier te Hannover (Duitsland)

Ned er lan d Bosch Beton.......................18 BUC Holland......................45 CRV..........32, 33, 34, 35, 48, ...................................53, 63 De Heus............................64 ForFarmers Hendrix.......4, 58 Gantvoort, ’t......................59 Genes Diffusion.................14 Heemskerk..................18, 52 Kampen, KI........................40 Koole & Liebregts..............13 Limagrain............................2 MBS Beton........................52 Mewitec......................20, 21 Milkrite..............................24 Orffa.................................45

Qlip...................................45 Quotum ABC.....................59 Semex.................................6 Speerstra...........................52 Strooiselbedrijf Sinnige.......59 Van der Sanden.................59 Veld-V-Beton.....................59 Vion..................................53 WWS...................................3 Zuidersma..........................59

VOORUITBLIK

An t ib io t icag eb r u ik b ij kal veren September 1 (12 september) – Het antibioticagebruik bij kalveren draagt flink bij aan het totaal aantal dierdagdoseringen, analyseerde de Stichting Diergeneesmiddelen Autoriteit. Wat is de oorzaak ervan en wat zijn oplossingen voor een gezondere jongveeopfok? Dat wordt duidelijk in het eerste septembernummer.

Vr ijlo o p st al en klau wen September 2 (26 september) – De special in het tweede septembernummer staat in het teken van jongveeopfok. In het derde deel van de serie over vrijloopstallen besteedt Veeteelt aandacht aan het onderwerp milieu. In deze editie start Veeteelt ook met een artikelenreeks over klauwaandoeningen.

Voor alle regionale, nationale en internationale evenementen rond de koe:

w w w. veeteelt. n l 62

V E E T E E LT

VX13_Agenda.indd 62

augustus

2013

27-08-13 14:40

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement. Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Nu nieuw in Ovalert is Sperma Inclusief: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien. Kortom, concrete voordelen. En dat levert op!

NIEUW IN OVALERT: SPERMA INCLUSIEF

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

WWW.OVALERT.NL

CRVARN0169 Ovalert Advertentie-2.indd 1

09-04-13 08:32

u ziet voortdurend kansen

wij helpen ze te pakken

Stilstaan is voor een ondernemer geen optie. Elke nieuwe trend achterna rennen evenmin. De kunst is DE JUISTE KANSEN TE ZIEN EN TE GRĲPEN. De meeste komen voort uit nieuwe inzichten en technologieën. En daar zitten wĳ bovenop. Met een eigen Research & Development-afdeling, eigen onderzoeksbedrĳven en door intensieve samenwerking met wetenschappelĳke instituten verzamelen we die inzichten die u helpen uw bedrĳfsdoelstellingen te realiseren. En zo uw bedrĳf optimaal te laten presteren. ZO HELPEN WĲ U GRAAG VOORUIT!

WWW.DE-HEUS.NL dhv13010_corporate_limonade_adv_veeteelt_210x297.indd 1

17-06-13 16:22