Veeteeltvlees maart 2016 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JA A RG A N G 15

N R.3

MAART 2016

I N D I T N U M M ER

F O K K E R IJ

EIWITTEELT

D IERG EZONDHEI D

Blonde d’Aquitainestamboek werkt aan meer rendement

De teelt van koolzaad is goud van eigen bodem

Investeringsmaatschappĳen azen op dierenartspraktĳken

VV03-cover.indd 2

17-03-16 12:13

Echte liefhebbers van vleesvee: JAARGA NG 13

NR.7

JULI 2014

JA A R GA NG 1 3

NR .6

JUNI 2 0 1 4 JAARGA NG 13

NR.5

MEI 2014

... lezen diepgravende vakinformatie in VeeteeltVlees

ER IN DIT NUMM

BEDRIJ FSREPO

RTAGE

le Jan Staal zoekt norma doorgroeien kalveren die goed

SPECIA L ANGUS

te Het oudste en groots wereld rundvleesras in de

I N D I T NU M M E R

G VLEESV EE VAKDA

Voorkeurspositie voor rbegrazing vleesvee bĳ natuu

T OE K OMS T V I S I E

F OK K E R IJ

LTO zet bakens uit voor vleesveehouderĳ

Opu-ivp-techniek brengt versnelling in fokkerĳ

24-06-14 13:39 VV06_Cover.indd 2

VV07_Cover.indd

... zĳn digitaal met hun tĳd mee en informeren zich kort en bondig op veeteeltvlees.nl of veeteeltvlees.be

IN DIT NUMM ER

MANAG EMENT

DIE R GE Z ONDHE ID Duurz aamheid vleesvee Vliegenbestrĳ inzich telĳk metding bedrĳ start vaak veel te laat fsscan VV05_Cover.indd

DIERGE ZONDH

EID

Homeopathische geneeskunde is een totaalconce pt

PROFIE L

Melkveehouder Kees Gorter nieuwe voorman CRV

12-06-14 14:29

15-05-14 16:51

... zĳn te vinden voor leuke wetenswaardigheden op facebook.com/VeeteeltVlees

... hebben hun smartphone ingesteld voor het supersnelle nieuws op twitter.com/VeeteeltVlees

VV adv FB, etc.indd 63

20-08-14 11:37

I NHOUD

RUBRIEKEN

3 4 21 28 30 31

Van de redactie Vleestelex Uit de dierenartspraktĳk Voer voor boer Agenda Anders bekeken R E P O R TA G E S

14 Senioren Constant en Anny Oostvogels uit Hoogstraten gaan nog altĳd voor veeverbetering 22 Gert Snitselaar uit Werkhoven verkoopt zĳn vlees onder een eigen gecreëerd label VOEDING

6 Koolzaad is als goud van eigen bodem. Het restproduct uit de verwerking is een prima eiwitbron voor vee 16 Shredlage maishakselen trekt plant uit elkaar, vergruist de korrel en geeft structuur aan rantsoenen FOKKERIJ

12 Blonde d’Aquitainestamboek prikkelt met kennisdagen fokkers en mesters 18 Bezoekers aan de Parĳse elitekeuringen SIA werden geconfronteerd met de malaise in de sector VLEESAFZET

Wit-groene vlekken in het vlees of de begripsverwarring rond sarcosporidiose DIERGEZONDHEID Zweedse investeringsmaatschappĳen nemen Nederlandse dierenartspraktĳken over

Constant Oostvogels: ’Scheren is de beste veearts in de mesterĳ.’14

Reageren op dit editorial kan via een brief aan de redactie, via e-mail (guy.nantier@crv4all.com) of via het discussieplatform veeteeltforum.nl (topic ‘Verboden vrucht’).

Guy Nantier Zĳn wĳ nu echt de verboden vrucht geworden?

e staan aan de vooravond van het paasfeest en het einde van de vastenperiode in de christelĳke traditie. Het betekent ook (hopelĳk) het einde van de mediacampagne ‘40 dagen zonder vlees’. Het was me dit jaar weer wat in de Vlaamse media over die ‘40 dagen zonder vlees’, getuige de talrĳke (gratis) artikels en opiniestukken in kranten, op websites, op Facebook of op Twitter. Wat een geweldig podium heeft dit burgerinitiatief gekregen dankzĳ slimme marketingcommunicatie. Met de melding dat dagen zonder vlees geen pleidooi is voor vegetarisme, maar een gezamenlĳke uitdaging voor duurzamere voedingsgewoontes wisten de initiatiefnemers zelfs de voorzitters van de vĳf grootste politieke formaties in Vlaanderen achter hun zaak te krĳgen. Ik ben stikjaloers op die initiatiefnemers. Zĳ zĳn gestart in 2011 en hebben nu al 89.548 volgers of een verviervoudi-

ging van hun aanhang! Ja, dat is slechts 1,5 procent van de Vlaamse bevolking, maar toch. Wat kunnen zĳ in hemelsnaam wat wĳ als sector niet voor elkaar krĳgen, namelĳk positieve media-aandacht? Zĳn wĳ nu echt de ‘verboden vrucht’ geworden? Of zit er geen marketingtalent meer in onze gelederen? Of lĳden wĳ aan een collectieve burn-out? Het zou goed zĳn om met een boereninitiatief gedurende 325 dagen tegenwicht te bieden aan dit burgerinitiatief. Om door te laten klinken dat vlees geen verboden vrucht is, maar een veelzĳdige voedingsbron. We zouden bĳvoorbeeld kunnen starten met elke dag van de week te benoemen tot een vleesdag op onze persoonlĳke Facebook-pagina’s. Bon, ik roep maar wat. Er moet echt wel iets gebeuren. Afsluiten doe ik met deze ‘gepikte’ oneliner: zĳ die strĳden weten niet of ze gaan winnen. Zĳ die niet strĳden zĳn bĳ voorbaat verloren.

Eiwitteelt Koolzaad is goud

Gezondheid Dierenklinieken

De toekomst oogt veelbelovend voor de veelzĳdige koolzaadteelt.

Investeringsmaatschappĳen azen op Nederlandse dierenartspraktĳken.

V E E T E E LT V L E E S

VV03-editorial-inhoud.indd 3

MAA RT

2 0 1 6

txt m

17-03-16 10:31

V L E E S T E L E X

Uniek fotoboek fokkerĳ verbeterdroodbontras Op de algemene jaarvergadering van het verbeterdroodbontstamboek afgelopen weekend werd officieel het fotoboek van het verbeterdroodbontvleesras voorgesteld. Dit unieke fotoboek is een realisatie van Frans Kuĳpers in een bewerking van Teun Eindhoven. Het fotoboek schetst het ontstaan en de geschiedenis van het ras sinds 1937. Alle ki-stieren van het eerste uur tot op he-

den staan erin vermeld. Het belangrĳkste onderdeel van het boek vormt evenwel de bloedlĳnenposter. Deze poster bevat de 25 voornaamste bloedlĳnen uit het ras. Het boek telt 137 pagina’s en zo’n 280 foto’s. Het kost 60 euro, exclusief de verzendkosten. Het boek is te bestellen bĳ secretaris Marga van Beukelen via e-mailadres: beuke615@planet.nl.

Piemontese Fridie 43 krĳgt score van 94 punten Tĳdens de winterinspectie in het piemonteseras kreeg Fridie 43 van de stamboekinspecteurs 94 punten voor algemeen voorkomen. Het is de eerste maal dat zo’n hoge score wordt toegekend. Fridie 43 (v. Jarno) is gefokt en in eigendom van Antonie van Gelder uit Hoge Hexel. Zĳ had al een score van 92 punten achter haar naam. Op onderdelen scoort de nu achtjarige koe 94 punten voor ontwikkeling, 94 punten voor rastype, 94

punten voor bespiering en 92 punten voor beenwerk. Fridie 43 heeft een zeer uitgebreid keuringspalmares en werd meermaals nationaal kampioene. De Nederlandse piemontesen hebben er met Marian 11 ook een excellente koe bĳ. Tĳdens de bedrĳfsinspectie kreeg de Orlandodochter van Jan Nĳhof uit Holten 90 punten voor algemeen voorkomen. Fridie 43 in 2014 te Mariënheem

Bespieringsgen geïdentificeerd in blonde d’Aquitaineras Op de plek in het DNA waar bĳ de dikbilrassen het gemuteerde myostatinegen of dikbilgen aanwezig is, is bĳ de blondes een gemuteerd gen geïdentificeerd dat de bespiering in het ras – deels – verklaart. Het gemuteerde gen is bĳ 98 procent van de blondedieren in homozygote vorm

aanwezig (dubbele kopie). De impact van het gen is significant. Dat werd vastgesteld via genotypering en de fokprestaties voor vleesproductiegeschiktheid van de nakomelingen van de proefstier Rivage (Iholdy x Canada). Rivage is heterozygoot en bezit slechts één kopie van het gen.

Selectie nodig op geboortegewicht én bekkenopening Het limousinras kent vooralsnog geen al te grote problemen bĳ het afkalven. Dat stelt France Limousin Sélection in haar contactblad. Bĳ de vaarzen lag het aantal moeilĳke geboorten afgelopen werkjaar op 4 procent en het aantal afkalvingen met keizersnede op 1 procent. Bĳ de koeien is twee procent van de afkalvingen moeilĳk. ‘Het neemt niet weg dat er een dag kan komen dat het kalf er niet meer vanzelf afkomt door de ratrace de laatste dertig jaar naar meer gewicht en skeletontwikkeling’, luidt het bĳ France Limousin Sélection. De organisatie verwĳst hierbĳ naar de heel hoge erfelĳkheidsgraad van

VV03-telex.indd 4

V E E T E E LT V L E E S

MAART

het geboortegewicht (0,60) en de beduidend lagere erfelĳkheidsgraad van de bekkenopening (0,20). Bĳ frequent moeilĳke geboorten op een limousinbedrĳf is vĳftig procent te wĳten aan een te hoog geboortegewicht van het kalf, is tien tot dertig procent te wĳten aan een te nauwe bekkenuitgang en is tien procent te wĳten aan een te ruime conditie van de moeder of een afwĳkend afkalfgedrag van de moeder. France Limousin Sélection adviseert bedrĳven met geboorteproblemen om een gelĳktĳdige selectie toe te passen op een gemiddeld laag geboortegewicht én op een grote bekkenopening.

2016

17-03-16 10:21

Lisanne van Dam, masterstudent Wageningen University:

‘Nog even en dan kunnen algen met hoogwaardige proteïnen concurreren met de prĳs van soja’ U IT:

V- F OC U S ,

F E B R U A R I

2 0 1 6

Van de Ven en Van Beukelen winnen Keĳl Flevo-prĳs 2015 De Keĳl Flevo-prĳs bekroont jaarlĳks de verbeterdroodbontkoe en -stier met het ruimst gemeten binnenbekken tĳdens het afgelopen werkingsjaar. Winnaars van de Keĳl Flevo-prĳs 2015 zĳn de verbeterdroodbontfokkers Johan van de Ven uit Wĳk en Jaap van Beukelen uit Pesse. De Joopdochter Dina 27, geboren in april 2010 en in eigendom van Johan van de Ven, won

bĳ de koeien met een binnenbekkenhoogte van 22,5 cm en een binnenbekkenbreedte van 19,5 cm. Bĳ de stieren was Frans van ’t Veerhuis de eindlaureaat. Frans (v. Menno 8) – geboren in september 2011 – laat een binnenbekkenhoogte van 19 cm en -breedte van 15 cm optekenen. Voor Jaap van Beukelen was het trouwens het tweede jaar op rĳ dat hĳ de Keĳl Flevo-prĳs ontvangt.

COT-aanbod veiling 26 maart Op 26 maart eerstkomende vindt de elfde veiling plaats van het Nederlands centraal opfokstation voor vleesrassen (COT) te Laren. In tabel 1 een overzicht van de aange-

boden dekstieren. De dieren zĳn te bezichtigen vanaf 9.00 uur. De presentatie van de stieren alsook de opbodronde starten om 10.30 uur. Locatie en adres: COT,

Beuzelshoek 2 te 7245 VR Laren (Gld.). Op de website van Veeteeltvlees www. veeteeltvlees.nl staan de dieren vanaf 23 maart in beeld.

Tabel 1 – Aanbod veilingstieren COT op 26 maart

naam stier charolais Jean-d’Abbetot Joost blonde d’Aquitaine BAC Jongleur BAC Jupiter BAC Jockey BAC Jidan BAC Jean du Moulin BAC Jade BAC Jaguar BAC Westerstreek Jos BAC Bakersfield Jacob BAC Joost vd Woeste Hoeve BAC Pion Jimale BAC Jasmin du Moulin BAC Jura vh Flierzicht BAC Jorden BAC Jupiter BAC Liam piemontese PCO Globo PCO Tjaard

av moeder

geb.datum ontw.

vader

moeder

Hereford Russ

Harriette Hanna Punt 47

86 84

14-12-2014 26-08-2014

Berlioz Goliath Chicago Gueret Goliath Evian Goliath Vacherin B. Geerte Han Azure Evian Arlequin GG Figo Asterix Flocon

BE119438838 Galante Grace Danja Erielle M. Frederique Fiji W. Danita Gloria Heleen Pion Hadassa Hella M. Geniale Nicolette Gabriella Carolien

85 85 86 85 88 85 86 86 84 86 86 88 86 87 86 88 83 89

Quasimodo Gonda Regalo Tosca

type

besp.

beenw. av stier karakt. eigenaar, woonplaats

85 87

87 87

88 87

84 86

86 87

8 J. Rietveld, Leerdam 8 mts. Blom, Oudenbosch

01-09-2014 17-09-2014 21-10-2014 01-10-2014 02-10-2014 08-10-2014 02-11-2014 18-11-2014 22-11-2014 02-12-2014 05-12-2014 10-12-2014 26-12-2014 27-12-2014 27-12-2014 07-02-2014

87 90 85 84 86 86 88 84 85 86 85 87 87 84 86 85

87 86 84 85 86 87 86 83 86 85 87 86 88 85 85 85

88 85 86 86 88 89 86 87 88 87 87 87 89 86 86 87

84 84 84 85 85 84 84 83 85 84 84 83 86 86 84 85

87 86 85 85 86 87 86 84 86 85 86 86 88 85 85 85

8 8 7 7 6 7 7 7 6 7 7 7 6 7 6 7

10-12-2014 01-01-2015

83 86

86 83

85 86

83 83

85 86

7 G. Teerling, Westernieland 8 G. Teerling, Westernieland

V E E T E E LT V L E E S

VV03-telex.indd 5

C. Mintjens, Oostmalle W. Rutjes, Spijk C. Mintjens, Oostmalle F. Olde Riekerink, De Lutte J. Spekenbrink, Hoge Hexel W. Rutjes, Spijk W. Rutjes, Spijk de Westerstreek, Oldebroek W. Bakker, ‘t Harde J. Schilder, Hoogwoud G. Jouwsma, Dedemsvaart J. Spekenbrink, Hoge Hexel M. Poelarends, Den Ham M. Meijeringh, Ees J. Staal, Ruinen F. Schoone, Leende

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 10:21

H O O F D A RT I K E L

Koersen wereldwĳde grondstofmarkten zĳn voorals nog

Goud delven o p Ooit werd de koolzaadteelt als het nieuwe goud bestempeld. Maar de schommelingen op de energie- en voedingsoliemarkt spelen een uitbreiding van de teelt parten. Maar de toekomst oogt veelbelovend. tekst Guy Nantier

et Belgische en Nederlandse klimaat is perfect geschikt om koolzaad te telen. Voor de teelt zĳn namelĳk gematigde temperaturen nodig en een periode van veertig dagen met temperaturen onder de 7° Celsius. Koolzaad levert grondstof voor biobrandstof of voor tafelolie, bakolie of margarine. Het restproduct uit de verwerking (de koolzaadkoek of koolzaadschroot) is een goede eiwitbron voor het vee. Als voorteelt voor graangewassen leidt koolzaad bovendien tot 10 procent meer graanopbrengst, omdat het de ziektecyclus in granen doorbreekt. De teelt is ook een prima bodembedekker gedurende elf maanden van het jaar, wat mogelĳkheden biedt in erosiegevoelige landbouwgebieden. Koolzaadstro is tevens geschikt als strooisel in de stal. Het vochtabsorberend vermogen is vergelĳkbaar met dat van tarwestro. En voor de natuurliefhebbers: een bloeiend koolzaadveld wordt erg naar waarde geschat door bĳenpopulaties.

Het nieuwe goud, maar toch... Koolzaad wordt in Europa verbouwd op 6 tot 7 miljoen hectare en is daarmee het eerste oliehoudende gewas vóór zonnebloemen (4 miljoen ha) en soja (850.000 ha). ‘Noord-Europese soja moet nog een hele weg in rendementsontwikkeling afleggen wil het de concurrentie met koolzaad kunnen aangaan,’ geeft Christine Cartrysse aan. Cartrysse werkt aan de landbouwfaculteit van de Universiteit Luik te Gembloux en is expert in oliehoudende gewassen. ‘In verschillende landen wordt stevig geïnvesteerd in de veredeling van koolzaad, waardoor de rendementen alsmaar hoger worden. Op sommige van onze proefvelden te Gembloux behalen we zelfs al 7000 kg zaad per hectare of vĳftig procent meer dan wat nu gangbaar is.’ En toch blĳft de teelt in de Lage Landen achter in tegenstelling tot de rest van Europa. In België werd er nauwelĳks 12.000 hectare geteeld in 2014, waarvan ruim 11.500 hectare in Wallonië. In Nederland werd er zo’n 3.000 hectare uitgezaaid. Het in bloei felgeelgekleurde gewas werd in de teeltvoorlichting

midden eerste decennium echter geprezen als veelbelovend gewas. Sommige teeltvoorlichters namen zelfs woorden als ‘het nieuwe goud’ in de mond. Hoe valt dat beperkte areaal dan te verklaren? Christine Cartrysse: ‘Heel eenvoudig, het financieel rendement is laag. In België en Nederland kampen we met hoge grondprĳzen en hoge machinekosten vanwege de versnippering aan landbouwpercelen. Reken dat 1 hectare koolzaad hier zo’n 1000 tot 1200 euro per hectare kost. Bĳ een koolzaadprĳs van 300 tot 320 euro per ton, zoals vandaag de dag, kom je maar net uit de kosten. De teelt in Vlaanderen is ook nooit een uitdaging geweest. In Vlaanderen zĳn er op de dure landbouwgrond meer lonende productiemogelĳkheden, zoals groenten, aardappelen of mais.’ De expert geeft aan dat de meeste koolzaad die nu in België wordt geteeld, in hoofdzaak bestemd is voor humane consumptie. ‘Dat was even anders ongeveer twintig jaar terug toen Europa besloot dat er

VV EET ET E E LE TL T VV L EL E SE S O M K T AO AR B ET R 2 2 00 10 69

VV03-hoofdverhaal.indd 6

17-03-16 13:37

orals nog een rem op uitbreiding van de koolzaadteelt

o p eigen bodem

Koolzaad basis van het Belgisch vleesmerk ‘le Bocquillon’

Jules Lanciers

Jules Lanciers viert in 2016 vĳftig jaar beroepsactiviteit in de vleessector, als eigenaar van gelĳknamige slachthuis en vleesgroothandel te Rochefort. Lanciers lanceerde in 2015 het vleesmerk ‘le Bocquillon’. De basis van het vleesmerk wordt gevormd door vrouwelĳke refor-

medieren van het Belgisch-witblauwras en krachtvoer waarin koolzaadkoek een prominente plaats inneemt. Jules Lanciers: ‘Het was een oude droom van mĳ om een vleesproduct op de markt te brengen dat lokaal verankerd is, zowel gezond als milieuvriendelĳk is en met meer smaak. Daar staat het vleesmerk “le Bocquillon” voor.’ De krachtvoerformule is door een veevoederfabrikant exclusief voor het concept ontwikkeld op basis van lokale producties zoals mais, lĳnzaad, suikerbietenpulp en koolzaad. ‘De afmestduur van de vrouwelĳke reformedieren (tussen 36 en 50 maanden oud) bedraagt vier maanden in plaats

van de klassieke drie maanden. Maar het langzaam gegroeide vlees is smakelĳker’, vertelt Jules Lanciers. ‘Een bĳkomend voordeel is dat het vlees in alle onderdelen een egale kleur heeft. En als derde pluspunt: wanneer het vers vlees vacuüm verpakt wordt en later wordt opengemaakt, blĳft de kleur behouden. Het vlees is exclusief voor ambachtelĳke topslagers.’ Veehouders in het le Bocquillon-concept voeren bĳ de opstart van de afmest naast hooi zo’n 8 tot 9 kg krachtvoer per dier per dag om te eindigen met maximaal 12 kg.

VV E EV T E T E E LET TLE T VE V L TEL E JSEAS N OM U KA T O R A IR B ET1 R/222 00 12 0 60 90 9

VV03-hoofdverhaal.indd 7

17-03-16 13:37

H O O F D A RT I K E L

De weg van koolzaadolie en koolzaadkoek Hernieuwbare energie wint aan belangstelling. Via een wormpers is het mogelĳk om koolzaadolie voor het landbouwbedrĳf te produceren. Eén hectare winterkoolzaad levert 4500 kg graan op waaruit via een koude persing ongeveer 1350 liter olie kan worden geperst. Met een dieselmotor die voor koolzaadolie geschikt gemaakt is (kostprĳs ongeveer 2500 euro), kan een vrachtwagen bĳvoorbeeld 14.000 kilometer rĳden. Dergelĳke motoren stoten de helft minder dieselroet uit, stoten geen zware metalen uit en geen zwavel in de uitlaatgassen. Na ombouwing kan de motor prima op gewone diesel blĳven rĳden. Ombouw van de motor is niet nodig als minder dan 10 procent koolzaadolie

wordt bĳgemengd bĳ gewone diesel. Een investering van 8000 euro voor de wormpers, filter en opslagtank komt er wel altĳd bĳ. Het restproduct uit een koude persing noemt men koolzaadkoek. De gemiddelde voederwaarde staat in tabel 1 (ander kader) vermeld. Koolzaadkoek heeft in de praktĳk een vetgehalte variërend van 10 tot 20 procent. Koolzaadkoek heeft ook een beperkte houdbaarheid vanwege het ranzig worden van de overblĳvende olie. Smakelĳkheid, opneembaarheid en toepasbaarheid zĳn daarom grote aandachtspunten. Koolzaadkoek kan deels de benodigde energie in het rantsoen leveren. Anderzĳds, het totale vetgehalte van het rantsoen mag nooit

op de verplicht braakliggende gronden non-food-gewassen mochten geteeld worden,’ verhaalt Cartrysse. ‘Koolzaad als grondstof voor biobrandstof behoorde daar ook toe.’ In 2006 kwam er een tweede boost voor de teelt in België, voornamelĳk in Wallonië, door de fiscale ontheffing op accĳnzen voor biobrandstof en de stĳgende aardolieprĳs. ‘In 20112012 werd een recordprĳs van zo’n 500 euro per ton betaald.’ In 2014 volgde na jaren van stĳging een lichte dip in het aantal hectaren. Die daling in 2014 is volgens Cartrysse eenvoudig te verklaren door de late oogst van de graangewassen als voorgewas. ‘Het zaaitĳdstip van koolzaad luistert namelĳk heel nauw.’

De rendabiliteit van de koolzaadteelt wordt mede bepaald door de waarden van de koeken na het persen. Na persing bedraagt het aandeel van de koeken 60 tot 65 procent. Christine Cartrysse: ‘De koek bevat tot 35 procent ruw eiwit en 10 tot 20 procent vetten en draagt op die wĳze bĳ tot de bedrĳfseigen voorziening in energie en eiwitten.’ Aan het stro wordt in de rentabiliteitsrekening geen waarde toegekend, aldus Cartrysse. ‘Voor het koolzaadstro is er hier gewoonweg geen handel zoals voor het tarwestro. Het wordt daarom in België gewoon ondergewerkt als koolstof- en stikstofbron voor de bodem.’

Verkeerde keuze ‘Teelttechnisch is koolzaad geen moeilĳke teelt,’ geeft Manu Lange uit het Waalse Achêne aan. Lange zaait jaarlĳks koolzaad in op 15 à 20 hectare en is stichter en eigenaar van het oliepersbedrĳf Alvenat te Achêne. Het bedrĳf verwerkte aanvankelĳk de olie voor de brandstoffen markt. Nu verwerkt het bedrĳf zo’n 200 hectare koolzaad via een koude persing tot spĳsolie voor humane consumptie. ‘De teelt als basis voor biobrandstof is een verkeerde keuze geweest,’ zegt hĳ. ‘De prĳs van koolzaad hangt dan zeer sterk samen met de prĳs van aardolie. De afgelopen twintig jaar fluctueerde de koolzaadprĳs tussen de 175 euro per ton tot 515 euro per ton. Die onvoorspelbare jojobeweging maakt de teelt minder aantrekkelĳk. Bovendien beweegt de afnemer zich in een fossielebrandstoffenmarkt waarin veel multinationals actief zĳn.’

V E E T E E LT V L E E S

VV03-hoofdverhaal.indd 8

MAART

Ook als spĳsolie geen vaste prĳs Boeren zoeken naar zekerheden in onzekere tĳden. Ondanks dat er geen problemen van afzet zĳn voor de humane consumptie, ziet Christine Cartrysse een termĳncontract met een minimum garantieprĳs (zoals bĳ aardappelen) en met bĳkomende mogelĳkheid tot terugname van de koolzaadkoek als veevoeder (zoals met perspulp uit de suikerbietenteelt), niet voor mogelĳk. ‘De rentabiliteit van de teelt wordt in de eerste plaats bepaald door de prĳs van het koolzaad’, geeft de expert aan. ‘Die prĳs wordt in dit geval bepaald op de grondstofbeurzen, net zoals sojaolie en palmolie. En die beurzen kennen ook grote schommelingen. Het meeste koolzaad in België wordt dan ook geteeld zonder contract.’ ‘Er is ook een logistiek probleem,’ voegt Manu Lange eraan toe. ‘Als rundveehouder zou je in voorkomend geval minimaal 10 hectare koolzaad moeten telen

Koolzaad

meer bedragen dan 5 à 6 procent van het totale drogestofgehalte. Niet onbelangrĳk is ook het feit dat koolzaadkoek een hoog gehalte omega 3-vetzuren bezit. Koolzaadkoek beperkt tot 2,5 kg per dier per dag past prima in een afmestrantsoen op basis van kuilmais.

of 30 ton oogstbaar product, dat is de grootte van een oplegger.’ De perskoek van zĳn oliepersbedrĳf Alvenat gaat naar een veevoederbedrĳf. Lange: ‘Het restproduct is van sublieme kwaliteit als veevoeder. Laat dat duidelĳk zĳn. Maar er is nóg een bĳkomend, praktisch probleem. De houdbaarheid van koolzaadkoek is beperkt. De overblĳvende olie in de koek wordt na verloop van tĳd ranzig, waardoor het product minder smakelĳk wordt voor het vee. Met verschillende boeren inkopen en dit gespreid in de tĳd, zou stockage en gebruik op het erf wel kunnen faciliteren.’ De recente keuze in sommige Europese lidstaten zoals Duitsland, Frankrĳk, Polen, Hongarĳe en wellicht ook Nederland, voor een verbod op genetisch gemodificeerde soja in veevoeder, geeft misschien een nieuwe boost aan de koolzaadteelt. Er is immers onvoldoende ggo-vrĳe soja beschikbaar op de wereldmarkt. ‘De toekomst van de koolzaadteelt ligt in een integratie met de lokale agrovoedingsindustrie en de toegevoegde voedingswaarde,’ poneert Lange. ‘In onverzadigde vetzuursamenstelling gaat er niets boven koolzaadolie. Op plaats twee volgt sesamzaadolie en op plaats drie staat notenolie.’

Toekomst in groene stroom Koen Adriaens ziet ook kansen op de groene-energiemarkt. Adriaens is akkerbouwer in het West-Vlaamse Gistel. Zĳn landbouwbedrĳf produceert in nevenactiviteit zo’n 3 miljoen liter olie per jaar op basis van Belgisch en Noord-Frans

2016

17-03-16 13:37

koolzaad. In aanvang beleverde hĳ – zoals Manu Lange – met de koolzaadolie de industrie en transportfirma’s voor inmenging in diesel. Maar door de, zoals hĳ zegt, ‘moordende concurrentie’ met de oliereuzen en het falend fiscaal beleid van de overheid heeft hĳ zĳn actieterrein verlegd. ‘Nu wordt de koolzaadolie geleverd als brandstof voor warmtekrachtkoppelingsinstallaties. Die installaties produceren daardoor honderd procent groene stroom.’

Koen Adriaens haast zich om ook de vele voordelen van koolzaadteelt voor de akkerbouwer nogmaals in de verf te zetten. ‘De teelt past goed in een vruchtwisselingsschema en is een goed alternatief voor zware gronden: het gaat er droog op en komt er droog af. De koek is een uitstekend voedermiddel voor het rundvee en het stro is gewild door veehouders met een mengwagen. Het geeft een prima pensprik.’ Teeltdeskundige Christine Cartrysse ge-

looft ook nog volop in de kansen van koolzaad op de brandstofmarkt. ‘De aardolieprĳs zal niet zo laag blĳven als nu wanneer de economie opnieuw aantrekt. Laten we bovendien niet vergeten dat de voorraad aan fossiele brandstoffen eindig is. Koolzaad is een hernieuwbare energiebron. En laten we toch ook niet vergeten dat de honger van China naar soja gigantisch is. Koolzaad biedt een goed alternatief.’|

Het Franse voorbeeld: koolzaadschroot als vervanger van sojaschroot Een derde van de jaarlĳkse koolzaadproductie in Europa dient voor menselĳke consumptie. De uit het zaad gewonnen olie wordt voor het grootste deel gebruikt als grondstof voor margarine, bakolie of spĳsolie. Bĳ een industriële extractie van de olie uit het koolzaad blĳft koolzaadschroot (raapzaadschroot) over, waarin nog 2 procent olie zit (tabel 1). Koolzaadschroot (33% ruw eiwit) is minder rĳk aan eiwit dan sojaschroot (42% ruw eiwit), maar bezit wel een hoger gehalte aan ruwe celstof. Ook het fosfor- en calKoolzaadkoek

ciumgehalte van koolzaadschroot is hoger dan bĳ sojaschroot. Uit voerproeven in 2009-2012 door het Franse Institut de l’Elevage blĳkt dat 1 kg sojaschroot vervangen kan worden door 1,5 kg koolzaadschroot. En dit zonder negatieve impact op de zoötechnische prestaties van vaarzen, stieren of koeien of op de afmestresultaten van jonge stieren of reformekoeien. In Frankrĳk wordt aangekocht kool-

zaadschroot op zelfmengende vleesveebedrĳven veelvuldig aangewend in een combinatie met geplette granen. Het economisch belang voor inpassing in het rantsoen ligt bĳ een aankoopprĳs die ongeveer 75 procent van de marktprĳs voor sojaschroot bedraagt. Niet onbelangrĳk: gebruik van koolzaadschroot in plaats van sojaschroot vermindert de netto carbon footprint met 3 tot 7 procent.

Tabel 1 – Voederwaarde koolzaadschroot

droge stof (%) ruw eiwit (%/kg ds) vet (%/kg ds) ruwe celstof (%/kg ds) vem/kg ds vevi/kg ds dve (g/kg) oeb (g/kg) calcium (%) fosfor (%)

koolzaadkoek

koolzaadschroot

sojaschroot

89,7 31,6 20,5 12,8 1.455 1.594 116 130

87,9 34,6 2,3 10,7 803 816 129 146 0,71 1,09

88,5 42,2 7,1 5,3 1.146 1.245 214 170 0,29 0,65

V E E T E E LT V L E E S

VV03-hoofdverhaal.indd 9

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 13:37

E C O N O M I E

Boviene eosinofiele myositis veroorzaakt verkleuringen in het rundvlees

Begripsverwarring rond sarcosporidiose Sarcosporidiose is een begrip uit de vleeskeuring in slachthuizen. De aandoening kan reden zĳn tot het afkeuren van karkassen. Maar er heerst begripsverwarring. Niet sarcosporidiose, maar boviene eosinofiele myositis is de oorzaak van de vleesverkleuring. tekst Annelies Debergh

rgens is de term sarcosporidiose in de rundveehouderĳ wel bekend. Zo bestaat een verzekering tegen de aandoening bĳ de verkoop van slachtvee. Maar lang niet elke veehouder is zich bewust van het verhaal achter sarcosporidiose. Waar de ziekte voor staat, is nog weinig bekend in de praktĳk. Enkel veehouders die met een besmetting zĳn geconfronteerd, hebben voldoende kennis over de ziekte en de gevolgen ervan.

Drie soorten sarcocysten ‘Rond sarcosporidiose bestaat begripsverwarring, want eigenlĳk is niet sarcosporidiose maar boviene eosinofiele myositis aanleiding tot het afkeuren van vlees in slachthuizen’, zegt Richard Ducatelle. Ducatelle is professor aan de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent in Merelbeke en staat aan het hoofd

V E E T E E LT V L E E S

VV03-sarcosporidiose.indd 10

MAART

van de vakgroep pathologie. Enige jaren terug deed doctoraatsstudente Lieve Vangeel een uitgebreid onderzoek naar de aandoening. ‘De term sarcosporidiose dateert eigenlĳk nog van een tĳd dat er in de wetenschap niet zoveel bekend was over de ziekte. Door verder toe te spitsen op de parasiet die de aandoening veroorzaakt, is de wetenschappelĳke kennis er de laatste jaren fors op vooruitgegaan.’ Sarcocystis, de veroorzaker van sarcosporidiose, is een eencellig klein parasitair organisme. ‘Het is vergelĳkbaar met coccidiose en kent een gelĳkaardige levenscyclus’, legt professor Ducatelle uit. ‘Deze parasiet vermeerdert zich in de darm bĳ vleeseters en komt zo via de uitwerpselen weer in de omgeving terecht. Op die manier kan de parasiet door de graseters worden opgenomen en zodoende in de spieren van die graseters terechtkomen.’

Ducatelle spreekt over drie soorten sarcocystis waarbĳ het rund als tussengastheer fungeert. Die drie soorten zĳn: Sarcocystis hominis met de mens als eindgastheer, Sarcocystis cruzi met de hond als eindgastheer en Sarcocystis hirsuta met de kat als eindgastheer. ‘Deze drie soorten kunnen door het rund weer opgenomen worden en zo in de spieren terechtkomen.’

Honderd procent besmet De faculteit Diergeneeskunde onderzocht het voorkomen van de parasiet. Zo werd nagegaan bĳ hoeveel procent van de runderen sarcocystis kon worden vastgesteld. ‘Bĳ honderd procent van de runderen bleek de parasiet terug te vinden. Sarcocystis komt dus vrĳwel altĳd in de spieren van runderen voor.’ De parasiet is met het blote oog niet waarneembaar en is ook in het vlees niet zichtbaar vast te stellen. ‘Dat de parasiet aanwezig is, betekent daarom niet dat de mensen er ziek van worden. Alleen bĳ opname van gigantisch grote hoeveelheden van deze parasiet is er kans op echt duidelĳke ziektetekenen.’ Sporadisch zĳn in de spieren groenachtige vlekken terug te vinden die bĳ de keuring in slachthuizen worden omschreven als sarcosporidiose, daar waar

2016

17-03-16 16:02

Groenachtige vlekken in een spier

het in principe gaat om boviene eosinofiele myositis, een ophoping van cellen als gevolg van de immuunreactie op een infectie met sarcocysten. ‘Bĳ één op de vĳfhonderd tot één op de duizend karkassen ziet het vlees er abnormaal uit’, zegt Ducatelle. ‘Maar het onderzoek gaf aan dat in de spieren van deze runderen juist significant minder sarcocysten zĳn terug te vinden. De wit-groene vlekken in de spieren zĳn als het ware een ophoping van afweercellen. Het zĳn dus juist de runderen die reageren tegen een infectie met sarcocysten die deze wit-groene vlekken in het vlees ontwikkelen.’ Om deze afweerreactie te bestuderen werden sarcocysten opgezuiverd en ingespoten bĳ pasgeboren kalveren. ‘Bĳ die kalveren zagen we een immunologische reactie tegen de sarcocysten ontstaan en zorgde de ophoping van afweercellen voor vlekken in de spierweefsels.’

De begripsverwarring rond sarcosporidiose leidt in de praktĳk soms tot problemen, dus pleit Ducatelle voor een juiste benaming. De verwarring in terminologie zorgt incidenteel voor financiële implicaties voor de veehouder. Aangetaste karkassen worden in het slachthuis immers afgekeurd. ‘Het vervelende is dat er runderen worden verzekerd tegen de aandoening sarcosporidiose. Maar door de begripsverwarring kun je je afvragen waartegen je dan verzekerd bent.’ Richard Ducatelle verklaart dat nader. ‘In principe is een rund dan verzekerd tegen sarcosporidiose en dus eigenlĳk tegen de aanwezigheid van deze parasiet.’ Maar wanneer alle runderen besmet zĳn met sarcocysten houdt dat geen steek. ‘De benaming zou moeten aangepast worden. De afwĳking in de spieren is eigenlĳk totaal onschadelĳk. Puur theoretisch gezien zĳn dieren met deze letsels mogelĳk zelfs gezonder omdat ze tegen de sarcocysten reageren.’ Een ander gevolg is het niet accuraat verzamelen van gegevens over sarcosporidiose. ‘Een aantasting van het vlees komt bĳ één op de vĳfhonderd tot één op de duizend dieren voor’, noemt Ducatelle de cĳfers voor Vlaanderen. ‘Klinisch gezien zien die dieren er perfect gezond uit. In het slachthuis komt de aantasting van de spierweefsels vaak

ter hoogte van de hartspier of het middenrif voor.’

Door waterzuivering? De verwarring in het keuren van de karkassen zorgt ervoor dat enkele verzekeringsmaatschappĳen standaard via de afdeling pathologie van de universiteit stalen insturen ter bevestiging. ‘Per maand krĳgen we zo twee tot drie vleesstalen binnen’, aldus Ducatelle. ‘De letsels worden overigens niet altĳd op het karkas vastgesteld. Dat kan ook in de uitsnĳderĳ of zelfs pas in de beenhouwerĳ zĳn.’ Maar of honderd procent van de runderen is aangetast, vergt volgens professor Ducatelle in elk geval nog verder onderzoek. Te verwachten is dat vooral Sarcocystis cruzi met de hond als eindgastheer en Sarcocystis hirsuta met de kat als eindgastheer aanleiding geven tot infectie van het rund. In de praktĳk blĳkt dat echter niet het geval. ‘Onder onze omstandigheden zien we dat vooral Sarcocystis hominis voorkomt en dat dus vooral de mens aanleiding geeft tot herbesmetting van de omgeving. Een denkbaar parcours zou kunnen zĳn dat dat te maken heeft met sarcocysten die het waterzuiveringstraject kunnen overleven en zo weer in het drinkwatercircuit terechtkomen.’ Dat laatste vereist echter extra onderzoek. l

Jaarlĳkse verliezen tot 500.000 euro in Frankrĳk In Frankrĳk is het aantal besmettingen met sarcosporidiose in de rundveehouderĳ geschat op tachtig tot honderd procent. Runderen vertonen meestal geen symptomen. Soms veroorzaakt de infectie met sarcoporidiose een ontstekings-

reactie in de spieren die post mortem te zien is als een geel-groene verkleuring van het vlees. In 2012 lag het aantal karkassen waarop boviene eosinofiele myositis werd vastgesteld, op 0,01 procent. Het aantal

directe economische verliezen voor de vleesveehouderĳ wordt zo geschat op 500.000 euro. Om het verlies in te perken heeft een aantal Franse regionale interprofessionele organisaties een solidariteitsfonds opgericht.

V E E T E E LT V L E E S

VV03-sarcosporidiose.indd 11

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 15:27

F O K K E R I J

Blonde d’Aquitainestamboek prikkelt met kennisdagen fokkers en mesters

Samen werken aan meer rendement bĳ blondes Welke blonde zorgt voor het meeste rendement? Tĳdens de kennisdagen van het blonde d’Aquitainestamboek kunnen fokkers en mesters kennis, ervaringen en meningen met elkaar uitwisselen. Fokker Fredie van Dĳk en ‘vleesmannen’ Henk Broeders en Peter Lutke Veldhuis doen alvast een aftrap. tekst Alice Booij

-kwaliteit moeten ze bezitten. De broutards, maar ook de magere koeien moeten ‘soort’ hebben om groei, fĳnheid en dus rendement te leveren. De voeding in de mestfase bepaalt uiteindelĳk de kleur en de smaak van het vlees. Blonde d’Aquitainefokker Fredie van Dĳk en Henk Broeders en Peter Lutke Veldhuis, mesters en grossiers van luxe rundvlees, zĳn het roerend met elkaar eens. ‘Aan dieren uit de U-min-klasse krĳgen we geen goed vlees. Ze hebben te weinig gewicht, zĳn te vet en hebben te weinig rendement’, noemt Lutke Veldhuis.

‘E-kwaliteit betekent lengte, soort en veel grammen groei per dag’, aldus Broeders. ‘In Frankrĳk zĳn bedrĳven die twee kilo per dag halen. Zo kom je snel tot een dier met 550 kilo karkas en daarmee de maximale prĳs.’ De dieren moeten de capaciteit hebben om kilo’s aan te zetten, weet Van Dĳk. ‘Voor de fokker hebben die kilo’s geen nut, maar het skelet en de fĳnheid, het rastype, moeten er zĳn voor kwaliteitsvlees.’

De ideale blonde Op de zaterdagen 9 en 16 april (zie kader) organiseert het blonde d’Aquitaine-

Kennisdagen ‘Balans tussen fokkerĳ en mesterĳ’ op 9 en 16 april Het blonde d’Aquitainestamboek in Nederland organiseert op zaterdag 9 en zaterdag 16 april kennisdagen met als thema ‘Balans tussen fokkerĳ en mesterĳ’. Op 9 april wordt de dag gehouden bĳ Henk Broeders van Bief Select in Berkel-Enschot, op 16 april zet Peter

V E E T E E LT V L E E S

VV03_kennisdagen Blondes.indd 12

MAART

Lutke Veldhuis van VIT in Saasveld het bedrĳf open. Naast fokkerĳ komen ook exterieurscore, voeding, huisvesting en verzorging van vleesvee aan de orde. Iedereen is welkom, de toegang is gratis. Voor meer info over deze kennisdagen: www.blondestamboek.nl.

stamboek kennisdagen voor mesters en fokkers om met elkaar van gedachten te wisselen over de ideale blonde d’Aquitaine. ‘Bĳ een betere afzet is iedereen gebaat’, noemt Van Dĳk. ‘Een fokkerĳ die goed aansluit bĳ de afzet, levert meer rendement’, aldus Broeders, die aangeeft dat de blonde d’Aquitaine perfect past bĳ de Nederlandse veehouderĳ. ‘We hebben in Nederland de kwaliteit voer die de blonde vraagt en die levert de kwaliteit vlees die de consument graag wil. Dat is de basis voor een goed financieel rendement.’ Naast mals en smakelĳk vlees is er echter meer nodig om de consument te boeien. Bief Select, beloond met twee sterren van de Dierenbescherming, van Broeders is een voorbeeld van een succesvolle keten. ‘Het gaat om het complete verhaal: de natuurlĳk geboorte is heel belangrĳk, duurzaamheid, dierenwelzĳn en antibioticavrĳ.’ Waar Broeders meer inzet op het mesten van blondestieren, met vooral uitgangsmateriaal vanuit Frankrĳk, heeft Lutke Veldhuis zich met name toegelegd op de afzet van vrouwelĳk vlees afkomstig uit Nederland en Vlaanderen. ‘Dat past goed bĳ de ambachtelĳke slagers aan wie wĳ leveren.’ Die slagers kunnen het verhaal aan de toonbank erbĳ vertellen. ‘Dan heeft rundvlees een plus, vergeleken met vlees van varkens en pluimvee.’

Gezonde broutards Als fokker, inspecteur en spin in het web van het blondestamboek is Van Dĳk blĳ met deze initiatieven die de blonde sterk in de markt zetten. ‘Als fokker wil je ervoor zorgen dat de mesters broutards krĳgen die naast flink bespierd ook sterk en gezond zĳn.’ De dieren moeten daarom geënt zĳn tegen griep en, indien nodig, ibr en moeten ontwormd zĳn. ‘Dat hoort bĳ de fokker thuis’, vindt Broeders. ‘Bĳ ons is het verzamelpunt, dan heb je met veel dieren van verschillende bedrĳven een groot risico op kruisbesmetting. Entschema’s slaan ook beter aan als het kalf bĳ de koe loopt.’ Het is een punt waar de Nederlandse

2016

17-03-16 15:15

Peter Lutke Veldhuis, Fredie van Dĳk en Henk Broeders

blondefokkers nog wel iets aan kunnen doen. ‘Veel bedrĳven houden hun blondes hobbymatig’, begrĳpt Lutke Veldhuis. ‘Maar als je deze investeringen niet doet, kost het uiteindelĳk meer’, weet Van Dĳk en voegt eraan toe dat de kalveren ruim voor afleveren gespeend moeten worden en dat krachtvoer zorgt voor een soepele overgang. ‘Je kunt ze onmogelĳk de ene dag spenen en de andere dag op de wagen naar de mester zetten.’ Toch gebeurt dat nog regelmatig, weet Lutke Veldhuis. ‘Dan zĳn quarantaine en een goede verzorging noodzakelĳk.’

Kritisch op koe en stier Een te grote, smalle blonde is verleden tĳd, signaleert het drietal. ‘Fokkers weten heel goed dat een goede blonde groot en lang is, maar het moet altĳd in combinatie zĳn met bespiering’, geeft Lutke Veldhuis aan. Het begint met een goede koe en een goede stier, maar zo simpel is het in de praktĳk niet, signaleert Van Dĳk. ‘Kĳk als fokker kritisch naar je koeien, doe mee met de bedrĳfsinspectie, dan weet je waar verbetering nodig is.’ Een strategie die pleit voor het gebruik van een in het stamboek ingeschreven stier of een ki-stier met exterieur- en als het kan ook groeicĳfers. ‘Zo kies je de beste partner voor de koe. Dan ga je zeker sneller vooruit’, ervaart Lutke Veldhuis. En ga aan het werk met een goede stier, noemt Broeders nog extra. ‘Koop de beste stier en kĳk niet naar de prĳs. Een goede stier is nooit te duur. Hĳ bepaalt de waarde van de kalveren die naar de mesterĳ gaan.’ Lutke Veldhuis vult aan: ‘Een fokstier moet altĳd bespiering door-

geven. Dertig procent van de blondes mag meer luxe bespiering hebben.’ Door een stier van het COT aan te schaffen heb je meer achtergrondinformatie, onder andere over groei en karakter. Van Dĳk roemt daarbĳ ook de initiatieven van fokkers die topstieren uit Frankrĳk halen. ‘Dat is nog steeds de bron. Die aankopen zĳn goed voor alle Nederlandse blondefokkers.’ Zowel Lutke Veldhuis als Broeders worden helemaal enthousiast wanneer ze het belang van fĳnheid in de blonde bespreken. ‘Fĳn van vel en van bot betekent ook vlees dat fĳn en mals is’, geeft Lutke Veldhuis aan. ‘Een grover dier heeft ook harder vlees.’ Fĳnheid is een genetisch bepaalde eigenschap. ‘In Frankrĳk neemt het belang van de fĳnheid de laatste jaren toe’, signaleert Broeders. ‘Grain de viande’, noemt Van Dĳk het Franse woord. ‘Dat herken je ook bĳ een mager dier: een luxe type met fĳne botjes, zo’n type waarbĳ de aanleg van fraaie bespiering, zeg maar de fĳnheid van draad, over het totale lichaam te zien is.’

Kampioen vlees en show Al pratende blĳkt dat het met de afstemming tussen fokkerĳ en mesterĳ steeds beter gaat, concludeert het drietal. De dieren die door Lutke Veldhuis en Broeders op de keuring onderscheiden worden met de beste slachteigenschappen, zĳn steeds vaker ook de kampioenen van de stamboekkeuring. Van Dĳk: ‘Fokkers en mesters van blonde d’Aquitaines dichter bĳ elkaar brengen, ook dat is een taak van een stamboek. We blĳven prikkelen dat het beter kan.’ l

V E E T E E LT V L E E S

VV03_kennisdagen Blondes.indd 13

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 13:35

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Senioren Constant en Anny Oostvogels gaan nog altĳd voor veeverbetering

Anny, Constant en Marc Oostvogels De passie voor de witblauwfokkerĳ deelt de Hoogstraten fanatieke Constant Oostvogels met echtgenote Anny en zoon Marc. Activiteiten: Ras: Aantal kalvingen: Aantal hectaren :

(gepensioneerd) fokker Belgisch witblauw 30-35, voorheen 85 nu 25 (tĳdelĳk en permanent grasland, mais)

‘Z

e maken ons niet veel meer wĳs.’ Constant Oostvogels (70) lacht overtuigend bĳ zĳn commentaar op het recente onderzoeksnieuws van een farmaceut dat een kalf zes liter biest moet krĳgen binnen 24 uur na geboorte. Hĳ had er eerder wel al wat van opgevangen in het veld, maar hĳ gelooft er niet in. ‘Ge moet het er potverdorie in krĳgen. Dat lukt bĳ witblauwen gewoon niet.’ Echtgenote Anny vult aan: ‘Wĳ houden

Antieke passie en tomeloze ambitie Ten huize Oostvogels delen man en vrouw eenzelfde passie voor de witblauwfokkerĳ en bezitten – ondanks de leeftĳd – nog een tomeloze ambitie voor veeverbetering. Voor jonge ondernemers hebben ze een boodschap: ‘Hou zelf het overzicht.’ tekst Guy Nantier

ons al jaar en dag aan tweemaal één liter gevriesdroogde biest en daarna twee liter koemelk binnen de 24 uur. Dat bevalt ons heel goed. Té veel is nooit goed.’ Toch slaan Constant en Anny Oostvogels onderzoeksresultaten niet gauw in de wind. Maar de ervaring heeft het echtpaar geleerd er voorzichtig naar te handelen. Ze geven als voorbeeld de mineralen- en vitaminebehoefte van het fokvee. Constant Oostvogels: ‘We controleren sinds de

berichtgeving over seleniumtekorten hier elk jaar het mineralengehalte in het bloed. Uit de eerste analyse bleek selenium inderdaad een probleem. Het is wel lang zoeken geweest naar de goede mineralensoort in de markt. Ik wil maar zeggen dat er veel rommel in het aanbod zit. Met de mineralen en vitaminen van onze huidige adviseur is de vitaliteit bĳ de kalveren verbeterd, is de vruchtbaarheid verbeterd en blinken de dieren meer in hun vel.’

Irene (v. Tilouis) en Yannick (Grommit x Elisa les Amandiers) aanstormend talent

VV EE EE TT EE EE LL TT VV LL EE EE SS M OA KA TO R TB E2R0 12 60 0 9

VV03_bedrijfsrep Oostvogels.indd 14

17-03-16 10:30

Advisering is ook geen vies woord ten huize Oostvogels. Voeding, diergezondheid en fokkerĳ, ze laten zich over deze onderwerpen zelfs heel graag adviseren. ‘Alleen is het zaak om iemand te vinden die meedenkt en met wie je in vertrouwen kan handelen. Kortom, iemand bĳ wie je je goed voelt.’

Eerst Kempisch roodbont Constant Oostvogels zit – zo leert de bedrĳfsgeschiedenis – al vĳftig jaar in het veehouderĳvak te Hoogstraten. Hĳ combineerde met zĳn echtgenote het melken op een grupstal van Kempisch roodbont vee met een zeugentak en met vollegronds aardbeienteelt. Het bedrĳf behoorde tot de eerste leveraars in België van dubbel A-melk. Toen het melkquotum er in 1984 aankwam, besloten ze niet te investeren in melkquotum en de kleine melkplas vol te melken met kruislingen van het Kempisch-roodbontras met witblauw. ‘Ik heb het melkquotum altĳd gezien als lucht. En met een handel in lucht graven de boeren hun eigen graf.’ Het gaandeweg inkruisen resulteerde in raszuivere witblauwen die amper nog 3000 liter melk in drie à vier maanden produceerden. In 2004 besliste het echtpaar om het melken te stoppen en zich op de vleesproductie te richten. Hoewel hĳ nu al vĳf jaar op rust is, houdt Constant samen met echtgenote Anny (62) en zoon Marc (42) toch nog een dertigtal moederdieren op zo’n 25 hectare landbouwgrond. Vóór de pensionering lag het aantal kalvingen op 85 stuks. De goedlachse Kempenaar oogt nu wat bedrukter en zucht: ‘Met mĳn pensioentje van boer redden we het nauwelĳks.’ Maar Constant Oostvogels’ gezicht klaart dadelĳk op wanneer daaropvolgend de fokkerĳ ter sprake komt. Hĳ, zĳn vrouw en zĳn zoon delen namelĳk dezelfde, grote passie voor het witblauwras. ‘Het is onze extra boterham, de keuringen zĳn een hobby.’

Niet altĳd, niet dikwĳls Het trio schuimt dan ook al sinds jaar en dag alle fokveekeuringen en ki-voorstellingen af. ‘Bĳ de opstart in 1984 wisten we van het ras niets. We hebben op de fokveedagen alles geleerd via contacten met de fokkers. En door te stelen met de ogen natuurlĳk.’ In de marge nuanceert de veehouder dat een keuring toch maar een dagopname is. ‘De hoge verwondering van het eerste uur over de dierkwaliteiten op zo’n dag is wel weg. Je hebt immers bĳgeleerd.’ In 2000 nam het bedrĳf voor de eerste maal zelf deel aan een keuring. Pas in

True type van de familie Oostvogels: kampioensvaars Ilonka (v. Tilouis)

2016 volgde het eerste succes met een provinciale titel te Geel bĳ de vaarzen met Ilonka van de Hemerĳksehei (v. Tilouis). Ilonka is het type dier dat het echtpaar nastreeft. ‘Beenwerk, maat, gewicht en bespiering. Ze heeft het allemaal’, zegt Oostvogels. Ilonka’s halfzus via dezelfde vader – Irene van de Hemerĳksehei – werd in de rubriekskeuring te Geel 1a. Beide dieren voeren – ver in hun stamboom – terug op Van Pasveld Sandra, een Guliverdochter, waarvan zĳ embryo’s hadden aangekocht bĳ Willie Custers in Margraten. Embryo’s koopt het bedrĳf nu nog geregeld aan. ‘We willen nog steeds verbeteren in kwaliteit.’ Zo werden onder andere embryo’s uit Elisa, een Ormedochter van het fokbedrĳf Les Amandiers, ingeplant. ‘Vaars Yannick is een combinatie van Elisa met Grommit. Zĳ gaat het nog ver schoppen.’ Constant en Annie gebruiken in hun fokbeleid een stieradviesprogramma inteelt, waarna de discussie aan tafel wordt gevoerd welke stier het beste past bĳ welke koe. Of ze daarbĳ goed overeenkomen? Anny lachend: ‘Niet altĳd.’ Constant riposteert: ‘Niet dikwĳls. En als wĳ er niet uit geraken, vragen we raad aan onze kiadviseur.’

Scheren is de beste veearts Op het bedrĳf in de Noorderkempen gaan de vrouwelĳke reformedieren in magere conditie weg naar een vleesgrossier die de dieren slachtrĳp maakt. Constant Oostvogels: ‘Tot 2004, het jaar waarin we gestopt zĳn met melken, lag onze focus in de selectie op de melkgift, het beenwerk en het gewicht. Onze koeien wogen bĳ afvoer 750 tot 800 kilogram levend gewicht. Vanaf 2004 hebben we onze aandacht verlegd naar het beenwerk, een betere vleeskwaliteit met behoud van de kilo’s en groei.

Twaalf jaar later wegen onze reformedieren 800 à 850 kilogram op voet. Dat vinden we zelf een mooi gewicht.’ De stieren die niet in aanmerking komen voor natuurlĳke dekdienst, worden ter plekke afgemest onder de nieuwe basisstandaard Belbeef. ‘Belbeef is een goede zaak’, zegt Constant hierover. ‘We verwachten dat de vleesproductie “made in Belgium” hiermee opnieuw aantrekt.’ Het beoogde eindgewicht bĳ slacht is 450 kilogram koud gewicht op 15 à 17 maanden en dit met een rantsoen van mais, krachtvoer en stro of hooi. Anny: ‘We hebben het afmesten altĳd al graag gedaan. Dan zie je als fokker met eigen ogen de groeipotentie in de nakomelingen van bepaalde ki-stieren. Ook de slachtgewichten op de website van de interprofessionele vereniging voor het Belgisch vlees, de IVB, is hierbĳ een waardevolle informatiebron.’ De dieren scheren is in de ogen van Anny dé sleutel tot een goed afmestrendement. ‘Scheren is de beste veearts die je kunt hebben in de mesterĳ. Veel scheren, viertot vĳfmaal: dat vermĳdt schurftproblemen en luchtweginfecties.’

Vrĳ schip De helft van de Vlaamse veehouders heeft plannen om te groeien. Hoe kĳkt de Kempenaar daar vanuit zĳn ervaring tegenaan? Constant Oostvogels: ‘Groeien is niet het probleem. Het moet zelfs. Maar té groot is nooit goed. Zelf het overzicht behouden is de kunst.’ Anny valt hem bĳ: ‘Met duidelĳke doelen voor ogen en door in stapjes te werken heb je weinig slapeloze nachten. We hebben altĳd wel moeten tellen, maar we zĳn ”effen” met alles.’ Constant maakt het punt af en zegt glunderend: ‘Ik stuur nu een vrĳ schip.’ l

V E VE ET EE TE EL ET LVTL VE LE ES E O S KMT AOAB RE TR 22 00 10 69

VV03_bedrijfsrep Oostvogels.indd 15

17-03-16 10:30

V O E D I N G

Hakselen van shredlage-mais trekt plant uit elkaar, vergruist de korrel en moet het toevoegen van structuur aan rantsoenen overbodig maken

Mais met een beetje extra prik In de Verenigde Staten wordt al 8 tot 10 procent van de mais gehakseld volgens het ‘shredlage’-principe. Shredlage-mais bevat stukken plant tot 3 centimeter en de grof gehakselde mais heeft ook in Nederland interesse gewekt. Proefkuilen moeten aantonen of de mais de hogere kostprĳs per hectare waard is. tekst Jaap van der Knaap

at een demonstratie had moeten worden op een paar locaties, werd afgelopen maisseizoen uiteindelĳk een maand lang mais hakselen kriskras door Nederland. ‘We hadden een aanvraag van een aantal voervertegenwoordigers en veehouders om het hakselen volgens het

‘shredlage’-principe te laten zien. Maar toen bekend werd dat we een hakselaar met een shredlage-hakselunit vanuit Duitsland hier naartoe zouden halen, bleef de telefoon maar gaan met aanvragen voor een demonstratie.’ Rens Jansen, werkzaam als verkooplei-

der oogstmachines bĳ Kamps De Wild, schetst de toenemende interesse in het shredlage hakselen. Deze nieuwe manier van mais hakselen is afkomstig vanuit de Verenigde Staten, waar het sinds 2012 bezig is aan een flinke opmars. ‘Ik schat in dat vorig jaar tussen de 8 en 10 procent van de mais gehakseld is volgens shredlage-principe’, vertelt Ross Dale. De Amerikaanse voerdeskundige staat mede aan de basis van de nieuwe manier van hakselen en verkocht het patent op het maken van shredlage-mais aan machinebouwer Claas, het machinemerk dat onder meer door Kamps De Wild wordt verkocht. ‘Shredlage-mais is mais die in plaats van op de gebruikelĳke 0,5 tot 1,2 centimeter gehakseld wordt op 2,6 tot 3,0 centimeter en waarbĳ de korrel niet gekneusd, maar echt verpulverd wordt’, zo is de korte sa-

Wim Timmerman: ‘Structuur moeiteloos eruit, maar niet meer melk’ Vier hectare shredlage-mais ligt er op het erf van Wim Timmerman uit Balkbrug. De melkveehouder voert zĳn 185 koeien er momenteel dagelĳks van, in een rantsoen met een mais-grasverhouding van 50:50. ‘Het voelt echt anders, je ziet geen maiskorrel meer’, zo is de ervaring. Timmerman wilde het wel eens proberen, omdat hĳ koolzaadstro, dat hĳ toevoegt aan het rantsoen, ‘een domme investering’ vindt. ‘Voedingstechnisch be-

V E E T E E LT V L E E S

VV03_shredlage mais.indd 16

MAART

taal je er veel te veel voor, dat staat me altĳd tegen bĳ het kopen van structuur.’ Om eventuele broei te voorkomen maakte Timmerman een aparte, lage kuil, waarbĳ veel aandacht ging naar het vastrĳden. Bovendien gebruikte hĳ een broeiremmer. ‘De broei bleef uit, maar ik voer dan ook anderhalve meter per week. Ik ben wel benieuwd of het ook lukt om de broei uit de kuil te houden als je in de zomer voert, maar ik durfde dat op voor-

hand niet aan’, geeft hĳ aan. ‘De wagen zit eerder vol, met andere woorden: er zitten minder kilo’s in een kubieke meter, ondanks het goede vastrĳden.’ Timmerman stopte met het toevoegen van koolzaadstro toen hĳ overstapte op de shredlage-mais en merkte geen negatieve gevolgen. ‘Ik had gehoopt op meer melk, maar dat merk ik niet. Wel is de mest beter, je vindt echt geen maiskorrel terug.’

2016

17-03-16 16:05

Shredlage-mais onderscheidt zich duidelĳk van gewone mais: links standaard gehakselde mais, rechts shredlage-mais

menvatting van Dale. ‘Door de speciale trommels van de hakselaar wordt de mais grof gesneden, maar vooral ook uit elkaar getrokken, geshredderd, zoals dat gebeurt bĳ oud ĳzer. Daardoor blĳven de plantvezels behouden en dat zorgt voor extra herkauwactiviteit van de koe.’

Structuur toevoegen overbodig Nederlandse melkveehouders en voeradviseurs die de Verenigde Staten bezochten, kwamen terug met enthousiaste verhalen over bĳzondere maiskuilen, vertelt Jan-Willem Lammers van AgruniekRĳnvallei. De specialist rundvee begeleidt een aantal veehouders die in Nederland een proefkuil met shredlage-mais lieten maken afgelopen seizoen. ‘Mais is de laatste decennia sterk veredeld op een groter aandeel zetmeel, waardoor snĳmais steeds meer op krachtvoer is gaan lĳken’, zo legt Lammers uit. ‘Daardoor moet er aan rantsoenen met 60 tot 80 procent mais steeds meer structuur, zoals koolzaadstro of graszaadhooi, worden toegevoegd om de pensbenutting te optimaliseren. Maar daarmee koop je voer aan dat te duur is voor de voederwaarde die het heeft, om daarmee ook nog eens de energiedichtheid van het rantsoen te verlagen.’ Door mais via het shredlage-principe te hakselen, zou structuur toevoegen minder noodzakelĳk zĳn. Ook zouden celwand- en NDF-verteerbaarheid toenemen en dat leek Lammers het proberen waard. ‘Het is eigenlĳk mais met een hogere structuurwaarde. Je voelt ook echt een

verschil met normale mais wanneer je een handvol mais tot een bal wilt knĳpen omdat het meer prikt.’ Grover hakselen is volgens Lammers niet hetzelfde als shredlage-mais hakselen. ‘Bĳ grover hakselen wordt de korrel onvoldoende geraakt. Bĳ shredlage hakselen wordt de plant als het ware uit elkaar getrokken en de korrel wordt vergruisd.’ AgruniekRĳnvallei onderzoekt momenteel wat de gevolgen zĳn van shredlagemaiskuilen voor de gezondheid en de melkproductie.

Meer herkauwactiviteit Onderzoeken in de VS wĳzen volgens Dale uit dat koeien meer herkauwen, minder aanvullende structuur nodig hebben en zelfs meer melk geven als ze shredlage-mais gevoerd krĳgen. Ronald Zom, voeronderzoeker bĳ WUR, kent de enthousiaste verhalen over shredlagemais en is nieuwsgierig, maar twĳfelt aan de meerwaarde. ‘Fysiologisch gezien leidt extra herkauwactiviteit tot een lagere voeropname. Dat lĳkt me niet gunstig voor de melkproductie’, aldus Zom. ‘En als je een product als koolzaadstro uit het rantsoen haalt, verhoog je de energie- en eiwitdichtheid en is het logisch dat een koe daardoor meer melk geeft. Toevoegen van zogenoemde “pensprik” om het rantsoen te laten functioneren is sowieso discutabel. Een Nederlandse koe krĳgt echt genoeg structuur binnen.’ Shredlage hakselen zorgt voor grovere delen en dat voorspelt een moeilĳker vast te rĳden kuil. Volgens Dale is dat niet aan de

orde, omdat de ronde delen van de plant door shredderen platter worden, waardoor er minder lucht tussen de delen zit. Toon Jennissen, melkveehouder en loonwerker in Den Dungen, liet op zĳn eigen bedrĳf een proefkuil van 4 hectare aanleggen en besteedde bewust veel aandacht aan het vastrĳden. ‘We merkten geen verschil met gangbaar in hoe vast de kuil uiteindelĳk werd. De mais is dan ook echt platter, de ronde stukken zĳn eruit, zodat het goed aan te rĳden is.’

Tien tot vĳftien procent duurder Jennissen heeft besloten een shredlagehakselaar te kopen. Vanwege de hogere aanschafkosten en hogere dieselkosten zal hĳ bĳ de klanten wel een meerprĳs van tien tot vĳftien procent per hectare gaan rekenen. ‘Een nieuwe hakselaar met shredlage-korrelkneuzer en V20hakseltrommels kost toch ongeveer 35.000 euro tot 40.000 euro meer’, vertelt Jansen van Kamps De Wild. ‘De trommels hebben een vĳftig procent hoger toerental om daarmee de korrel echt te verpulveren. Door de zware machinebelasting slĳten de rollen sneller en ook de brandstofkosten stĳgen. Dat shredlage hakselen meer kost, is onvermĳdelĳk.’ Ondanks de hogere kosten merkt ook Jansen een toenemende belangstelling. ‘Meerdere loonwerkers hebben gemeld dat ze geïnteresseerd zĳn om aan de slag te gaan met een shredlage-hakselaar. We verwachten dit jaar echt een aantal hakselaars met shredlage-unit te verkopen.’ l

V E E T E E LT V L E E S

VV03_shredlage mais.indd 17

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 16:05

K E U R I N G

Bezoekers worden geconfronteerd met onleefbare situaties in de veehouderĳ

Elitekeuringen SIA op een bedje van rouw 372 rassen, 3000 dieren en niet minder dan 1200 inzenders. De veehouderĳ vormt al sinds 1867 de attractiepool van de landbouwbeurs SIA te Parĳs. De elitekeuringen zetten het vakmanschap van de fokkers in de verf en de brede waaier aan aanwezige rassen onderstreept de biodiversiteit in het Franse veehouderĳlandschap. Dit jaar eiste de crisis in de sector alle aandacht op van de bezoekers. In zowat alle rassen droegen de fokkers een zwarte rouwband om de arm en brachten voor aanvang van elke keuring de boodschap: ‘Ik ben veehouder en ik wil leven van mĳn beroep.’ tekst Guy Nantier

Blonde d’Aquitaine Nakomelingen Barbes kleuren blonde d’Aquitaine-elitekeuring Voor het eerst werden de blonde d’Aquitainedieren in Parĳs op volgorde gezet door een eenmansjury. Dierenarts en fokker Pascal Marquis keurde met het accent op kracht en finesse, waarbĳ hĳ de harmonie tussen ontwikkeling en bespiering niet uit het oog verloor. Het leverde de nakomelingen van de stier Barbes (v. Rubio) de twee kampioenstitels op. Barbesdochter Helette van maatschap Arsicaud uit Marans werd kampioene bĳ de vrouwelĳke dieren. Met 1164 kg is zĳ een elegante verschĳning met veel lengte. Bĳ de stieren verdiende Gagnant zonder twĳfel de kampioenstitel. Met zĳn fraaie bespiering, mooie rasuitstraling en imponerende hoogtemaat is Gagnant een blikvanger. De Barbeszoon moest in St. Gaudens op de nationale Franse keuring nog vrede nemen met de reservetitel. De stier woog 1518 kg. Gagnant werd gefokt door Earl Barthes en is in eigendom van de maatschappen Dubosc-Picard en Picard-Robin. Arsicaud behaalde met Granada (v. Ushuaia) ook de prĳs voor het vrouwelĳke dier met de beste slachteigenschappen. Deze titel ging bĳ de stieren naar de Triozoon Fabuleux van Agri Blondes uit Plessala.

VV03_SIA.indd 18

V E E T E E LT V L E E S

MAART

Reus Gagnant (v. Barbes) werd onomstreden kampioen bĳ de stieren Kampioenskoe Helette (v. Barbes) bekoorde met haar elegantie en langgerekte bouw

2016

17-03-16 12:12

Prognose Franse bedrĳfsresultaten 2015 voor de vleesveehouderĳ meen management verklaren de grootste verschillen.’ RCAI is het resultaat van opbrengsten minus kosten. Aan de opbrengstzĳde worden de ontvangsten uit de productie

alsook álle EU-premies in rekening gebracht. De kosten bestaan uit variabele en vaste kosten, afschrĳvingen en financiële kosten vóór belasting en bĳdragen aan de sociale zekerheid.

Figuur 1 – Prognose brutoresultaten 2015, in euro’s per voltĳdse arbeidskracht (bron: Iteb, 2016) bovengrens 25% beste bedrijven

gemiddeld

ondergrens 25% slechtste bedrijven

50.000 euro’s/ vak

Het Franse Institut de l’Elevage maakte voor de beurs SIA van start ging de prognoses bekend voor de bedrĳfsresultaten 2015 in de vleesveehouderĳ. Het betreft de brutoresultaten (RCAI) – uitgedrukt in euro’s per voltĳdse arbeidskracht – van een panel van 314, representatieve exploitaties (zie figuur 1). ‘Globaal genomen blĳven de resultaten in de vĳf meest gangbare bedrĳfsoriëntaties op het niveau van 2014’, aldus het Institut de l’Elevage. ‘Opvallende vaststelling is dat binnen de bedrĳfsoriëntaties de verschillen – bovengrens 25% beste bedrĳven versus ondergrens 25% slechtste bedrĳven – andermaal zeer groot zĳn. De grootte van de veestapel, de technische prestaties en het alge-

40.000

20.000

€ 30.500

€ 30.300

30.000 € 20.000

€ 23.400

€ 22.500

€ 27.000

10.000 0

extensieve veehouderij (<1,2 gve/ha)

intensieve veehouderij (>1,2 gve/ha)

intensieve veehouderij + akkerbouw + veehouderij + afmesting kalveren veehouderij + afmesting stieren afmesting stieren

akkerbouw + afmesting stieren

Limousin Maatschap Camus overklast concurrentie in het limousinras Voor de deelname aan de limousinelitekeuring te Parĳs was een recordaantal dieren door hun eigenaren aangemeld, namelĳk 166 stuks. Na twee voorselectieronden ontvingen slechts 45 dieren een ticket naar Parĳs. Het stamboek zorgde dit jaar voor een primeur binnen het ras door te opteren voor én een vrouwelĳke jury én een eenmansjury. Jeanne Orlianges uit SaintMerd-les Oucines (departement Corrèze), zette de dieren op rĳ met de nadruk op de bespiering in de ruglĳn en de fĳnheid in het botwerk en dit in harmonie met een functioneel bekken en – voor de koeien – ook nog een functionele uier.

Het leverde maatschap Camus uit Arnac la Poste drie van de vier rubrieksoverwinningen op in het vrouwelĳke vee alsook de kampioenstitel voor Garniture (v. Accent MN). Garniture behaalde bovendien ook de ‘prix de synthèse, de titel voor beste combinatie van exterieur (keuringsresultaat) en genetica (fokwaarde). Bĳ de stieren behaalde Emmanuel Zerger uit Dinsac twee rubrieksoverwinningen. Zerger zag zĳn superdag eveneens bezegeld met een nationale titel voor Hippy (v. Elite). De ‘prix de synthèse’ bĳ de stieren ging evenwel naar Idefix RJ (v. Flagrant) van Jeremy Lagautrière uit Saint Sulpice le Dunois.

Garniture (v. Accent MN) Hippy (v. Elite)

Belgisch witblauw Gueuze dagkampioene Gueuze, de nationaal kampioene 2015, kwam, zag en overwon bĳ de Belgische witblauwen te Parĳs. De Lenniedochter gefokt door Jeremie Legghe uit Morbecque, werd er gekroond tot kampioene bĳ de koeien. Gueuze liet op een leeftĳd van 54 maanden een gewicht optekenen van 958 kg. In de strĳd om het dagkampioenschap kreeg de kampioenskoe de voorkeur boven de kampioene bĳ de vaarzen, Invisible (v. Grommit) van Sylvain Cauchy uit Preux au Sart. Invisible zette te Parĳs op een leeftĳd van 28 maanden een gewicht neer van 669 kg. Gueuze (v. Lennie)

V E E T E E LT V L E E S

VV03_SIA.indd 19

MA A RT

2 0 1 6

17-03-16 12:12

Bezoek onze website!

• ACTUELE BERICHTEN • VLEESPRIJZEN • AGENDA • DISCUSSIEPLATFORM www.veeteeltvlees.nl of www.veeteeltvlees.be 20

VV03_p20.indd 20

V E E T E E LT V L E E S

MAART

2016

18-03-16 09:51

U I T

D E

D I E R E N A RT S P R A K T I J K

A N T H O N Y

D E

S C H RY V E R

Aan de hand van voorbeelden uit hun dagelĳkse praktĳk schrĳven drie dierenartsen over diergezondheid in de vleesveehouderĳ. Om en om beschrĳven Anthony de Schryver, Piet De Meuter en René Bemers maandelĳks vastgestelde ziektebeelden, uitgevoerde behandelingen en/of mogelĳke preventiemaatregelen.

Opletten met langdurig gebruik van ontstekingsremmers

Maagzweren N

a een keizersnede werd ik gecontacteerd door een veehouder die een probleem had met een van zĳn kalveren. Het vaarsje had tien dagen daarvoor hoge koorts gehad door een luchtweginfectie en werd toen behandeld. De laatste dagen dronk het kalfje onvoldoende melk en was het niet fit. Regelmatig kreunde het van de pĳn. Bĳ onderzoek viel op dat het vaarskalf te mager was in vergelĳking met zĳn leeftĳdgenoten en dat het te traag groeide. Temperatuur en hartslag waren normaal. De slĳmvliezen waren bleek en de oren waren koud. Het kalf was snel uitgeput, was weinig actief en liet regelmatig tandengeknars horen. Bĳ palpatie van de buik was deze gespannen en voelde pĳnlĳk aan ter hoogte van het middenrif. Auscultatie en echografie gaven geen verdere informatie. De mest was donker tot zwart van kleur en had een scherpe geur. Door de aanwezigheid van zwarte mest en een pĳnlĳke buik had ik het vermoeden dat we te maken hadden met maagzweren. Deze maagzweren kunnen zĳn ontstaan door gebruik van ontstekingsremmers (NSAID’s) tĳdens de luchtweginfectie. De ontstekingsremmers hebben immers een invloed op de zuurwerking in de maag. Het kalfje werd behandeld met Zantac (Ranitidine), een humaan product om de zuurproductie te remmen. Het geneesmiddel werd gedurende één maand toegediend een half uur voor de maaltĳd. Ik gaf het kalf ook nog een vitamine- en een mineralenmengsel (CALF liquid) om aan te sterken. Na twee weken was het kalf weer de oude en voldoende aangekomen.

De encyclopedie maagulcus Een maagzweer of maagulcus kan verschillende oorzaken hebben. Maagzweren komen zowel bĳ kalveren als bĳ volwassen runderen voor, voornamelĳk bĳ melkvee. Onder meer medicatie, ontstekingsremmers, stress en/of te veel krachtvoer kunnen een maagzweer uitlokken. Het probleem doet zich voor wanneer er een verstoring is tussen de hoeveelheid zuurproductie en de beschermingsbarrière van de maagwand. Het zuur beschadigt de maagwand. De schade kan gaan van lichte erosies tot diepe kraters met zelfs een per-

foratie van de darmwand tot gevolg. Bĳ een perforatie ontstaat een gat in de maagwand, waardoor een buikvliesontsteking ontstaat. De klachten zĳn in het begin vaag en moeilĳk te diagnosticeren. Maagzweren kunnen gepaard gaan met chronische lichte tot zware bloedingen. Typisch is het zwart verteerde bloed in de mest. Als er veel bloedverlies is, kan een bloedtransfusie nodig zĳn. Goede preventiemaatregelen voorkomen maagzweren. Een goede huisvesting, geen tocht, een goed ingestrooid ligbed, een propere drinkemmer, voldoende hooi en vers water zĳn net als een evenwichtig rantsoen noodzakelĳk tĳdens de kalveropfok. Voorkom langdurige behandeling met ontstekingsremmers en medicatie door een goede hygiëne en goed bedrĳfsmanagement.

V E E T E E LT V L E E S

VV03_DAP De Schryver.indd 21

M A A RT

2 0 1 6

17-03-16 16:05

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Gert Snitselaar: ‘Ook ik moet leren naar de consument te luisteren’

Werken met sterrenvlees De zoektocht naar een geschikte bedrĳfslocatie voor zĳn bedrĳf in kleinverpakkingen hooi en stro zorgde ervoor dat Gert Snitselaar zĳn jongensdroom – boer worden – waar kon maken. Volgens de jonge ondernemer is de consumentenvraag leidend in de afzet: vandaar de keuze voor het Beter Leven-keurmerk. tekst Diane Versteeg

foto-impressie www.veeteeltvlees.nl

e moderne, ruim tien meter hoge bedrĳfsgebouwen van de firma’s Natures Best en Rego bv contrasteren flink met de kleine slingerwegen in het buitengebied van Werkhoven. Eigenaar Gert Snitselaar (33) – niet van agrarische komaf – wilde al van kleins af aan boer worden. Vanaf zĳn achttiende werkte hĳ in zowel Nederland als Engeland als bedrĳfsverzorger van melkvee, vleesvee

en varkens. In Engeland werd hĳ bĳ een van de families waarmee hĳ samenwerkte, bedrĳfsleider van een bedrĳf dat kleinverpakkingen hooi en stro voor kleine knaagdieren maakt. ‘Dat wilde ik in Nederland ook graag opzetten, maar daarvoor had ik een investeerder nodig,’ zegt de jonge ondernemer. ‘Ik heb geluk gehad met deze locatie. Via een kennis kreeg ik een tip over dit be-

drĳfsgebouw. Voor mĳn bedrĳf Natures Best, dat kleinverpakkingen hooi en stro produceert, had ik een hoge bedrĳfsruimte nodig waar de machines in moesten passen,’ gaat de veehouder verder. Omdat de gemeente de agrarische bestemming van de bedrĳfsgebouwen niet wilde wĳzigen, moest er vee in de stallen komen. ‘Daarmee kwam mĳn jongensdroom om boer te worden binnen handbereik,’ zegt Snitselaar. Nadat hĳ in augustus 2013 de bedrĳfsruimtes in beheer had gekregen, kwamen in september 2013 de eerste dieren in de stal van Rego bv, het veebedrĳf. ‘Dat waren dikbillen, verbeterd roodbont en Belgisch witblauw,’ licht hĳ toe. Bĳ de volgende ronde, in 2014, wilde zĳn particuliere investeerder liever een ras in de stal dat natuurlĳk kon afkalven, ook omdat het Beter Leven-keurmerk in opkomst was. ‘Persoonlĳk heb ik geen moeite met de keizersnede, maar het draagvlak hiervoor neemt in de maatschappĳ en onder consumenten af,’ zegt Snitselaar. De ondernemer koos voor limousins en blonde d’Aquitaines. En ondanks zĳn voorliefde voor een paar koeien met kalf in de wei fokt hĳ niet zelf op. ‘In 2014 heb ik een koppel van tachtig koeien gehad, die hier zelf afkalfden. Vervolgens hebben we dat aantal in 2015 gereduceerd naar veertig kalvende koeien. Mooi werk, maar het kostte me, naast het werk voor het hooi- en strobedrĳf, te veel tĳd. Zeker omdat ik zelf in die tĳd vader werd,’ vertelt hĳ.

Veel zetmeel in groeirantsoen

De stallen zĳn hoog en ruim opgezet

Er lopen 250 dieren in de stal van Snitselaar: vĳftig procent blondes, veertig procent limousins en ongeveer tien procent andere rassen, afhankelĳk van beschikbaarheid. ‘Toevallig heb ik nu een paar blaarkoppen staan. Die houd ik, want die lĳken op de herefords waar ik in Engeland mee werkte,’ glimlacht hĳ. Hĳ mest de limousins af tot ze 18 tot 20 maanden zĳn, de blondes hebben 19 tot 21 maanden tĳd nodig voor ze slachtrĳp zĳn. ‘We voeren een “Belgisch rantsoen”,’ zegt Snitselaar. ‘Ze krĳgen een gemengd opstartrantsoen van hooi, mais, brok en tarwegistconcentraat. Daarna een groeirantsoen met veel zetmeel dat uit 8 tot 12 kilo aardappelsnip-

VV EET ET E E LE TL T VV L EL E SE S O M K T AO AR B ET R 2 2 00 10 69

VV03-repo Snitselaar.indd 22

17-03-16 16:03

Het diepgevroren vlees in eigen vitrine

pers, mais en 3 tot 3,8 kilogram brok bestaat. In het afmestrantsoen stĳgt de hoeveelheid brok naar 5,2 kilogram,’ licht hĳ het rantsoen verder toe. ‘Door ze veel zetmeel te voeren in plaats van eiwit zetten ze direct flink vlees aan. Met de gangbare eiwitrĳke voormestrantsoenen gaat de meeste energie eerst naar het uitgroeien van het karkas en duurt het langer voordat ze slachtrĳp zĳn.’

Vertrouwen in Beter Leven-ster Snitselaar haalt de jongste stieren van acht tot tien maanden het liefst uit Frankrĳk. In overleg met een betrouwbare handelaar wil hĳ toch ook meer dieren uit Nederland afnemen. ‘Ook Nederlandse veehouders moeten hun

stiertjes kunnen verhandelen,’ zegt hĳ. De kalveren moeten voldoen aan de eisen voor twee sterren van het Beter Leven-keurmerk. Dat betekent dat ze op natuurlĳke wĳze geboren moeten zĳn, minimaal acht maanden bĳ de moeder lopen en als ze onthoornd zĳn, vóór de vĳfde week onthoornd en met verdoving. ‘Dat laatste is met limousins of blondes eigenlĳk flauwekul, omdat veel hoorns vóór de vĳfde week nog niet ver genoeg ontwikkeld zĳn.’ Hĳ kiest bewust voor deelname aan het keurmerk, maar hĳ doet in de verzorging niets anders dan hĳ normaal gesproken zou doen. ‘Natuurlĳk zorg ik goed voor de dieren. Ze hebben recht op een goede omgang en verzorging. Daar ga ik door een keurmerk echt niet anders naar kĳken.’ Het Beter Leven-keurmerk zorgt ervoor dat Snitselaar voor een limousin van minimaal U-rond een kiloprĳs geslacht gewicht van 4,65 euro krĳgt; dezelfde kwaliteit blonde d’Aquitaine levert 4,85 euro per kilo op. Een kleine meerprĳs van 30 cent, die volgens Snitselaar niet kostendekkend is. ‘Daarover heb ik met handelaren en collega’s nog wel eens discussie. “Dat komt doordat jĳ alles doorrekent”, zeggen ze dan. Dat klopt ook: veebedrĳf Rego bv heeft bĳvoorbeeld geen personeel in dienst, maar Natures Best wel. De uren die het personeel in het vee steekt, reken ik toe aan het vleesveebedrĳf. Mĳn eigen uren zĳn mĳn ontspanning,’ glimlacht hĳ. Voor Snitselaar, die zĳn vlees vooral afzet via Bief Select, is deelname aan het Beter Leven-keurmerk een economische keuze. ‘Ook ik moet leren naar de consument te luisteren, produceren waar de markt om vraagt, om een rendabel be-

De veehouder koos bewust voor rassen die natuurlĳk afkalven

Gert Snitselaar De bedrĳfslocatie van zĳn hooi- en stroverpakkingsbedrĳf heeft een agrarische bestemming. Het hielp Gert Snitselaar een eigen veestapel op te bouwen. Activiteiten:

Rassen: Aantal stuks:

Werkhoven

afmesten van vleesvee, eigen afzet vlees, productie van kleinverpakkingen hooi en stro blonde d’Aquitaine en limousin 250

drĳf te kunnen runnen,’ zegt hĳ. Betrouwbare keurmerken helpen volgens hem bĳ de afzet. ‘En of ik het er nu mee eens ben of niet, de consument hecht waarde aan een naam als de Dierenbescherming of Wakker Dier. Andere keurmerken kunnen misschien even goed of zelfs beter zĳn qua invulling en regulering, maar slaan niet aan omdat de consument ze niet kent,’ vervolgt hĳ stellig.

Eigen afzetkanalen ontwikkelen Om de opbrengstprĳs te verhogen investeert Snitselaar in eigen afzetkanalen onder het label FarmersGold. Inmiddels verkoopt hĳ één rund per drie weken. Naast rundvlees verkoopt hĳ lamsvlees en varkensvlees van het Nederlands landvarken en het Hongaars wolvarken, allemaal van eigen opfok en mesterĳ. Het vlees wordt diepgevroren aan huis en via internet verkocht. Ook lokale restaurants nemen zĳn vlees af. Maar de ondernemer beseft dat een grote groep consumenten juist voor het gemak gaat en bĳ de supermarkt blĳft kopen. ‘Daarom is mĳn vlees binnenkort ook bĳ Albert Heĳn hier in de buurt te koop,’ zegt hĳ, terwĳl hĳ zĳn recent ontworpen en geproduceerde verpakkingen met het herkenbare FarmersGold-logo laat zien. Zĳn toekomstdroom is een slagerĳ op het eigen erf, waar hĳ de consument ook een beleving bĳ het vlees kan meegeven. ‘De trend dat steeds meer consumenten willen weten waar hun voedsel vandaan komt en daarvoor gerust willen omrĳden, is nog maar net begonnen,’ stelt Snitselaar. l

VV E E T E T E E LE TL T VV L EL E SE S O M K T AO A R B ET R 2 2 00 10 69

VV03-repo Snitselaar.indd 23

17-03-16 16:04

G E Z O N D H E I D

Investeringsmaatschappĳen azen op Nederlandse dierenartspraktĳken

Dierenklinieken in de etalage De eerste overnames zĳn gedaan. Zeker drie dierenklinieken zĳn verkocht en er volgen er snel meer. Met name Zweedse investeringsmaatschappĳen zĳn actief op zoek naar praktĳken die ze willen overnemen. Wat is de aanleiding, wat zĳn de gevolgen voor de melkveehouder en waarom is het in België verboden? tekst Tijmen van Zessen

ĳna vierhonderd dierenartsen uit het hele land kwamen 21 januari bĳeen in Bunnik. Aanleiding? Een symposium waar alle ins en outs aan bod kwamen van een nieuwe ontwikkeling: steeds meer dierenartsen verkopen hun praktĳk aan een (buitenlandse) investeringsmaatschappĳ. Op dit moment zĳn in elk geval drie kopers actief op de Nederlandse markt: Dierenartsengroep Nederland (DGN) en de Zweedse partĳen Anicura en Evidensia. Laatstgenoemde club kocht onlangs zĳn eerste Nederlandse kliniek. De zestien vestigingen van Dierenzorggroep, voorheen bekend onder de naam Lek & Linge (zie kader pagina 13), staan voortaan onder Zweeds bewind. De ontwikkelingen op de markt voor diergeneeskunde waren voor Dactari aanleiding om het symposium te organi-

seren. Dactari is de coöperatie die de belangen van dierenartsen behartigt. ‘De belangstelling voor het symposium was boven verwachting’, schetst projectcoördinator Janneke ten Hoeve de enorme animo. Efficiënter werken en gezamenlĳke inkoopvoordelen zĳn belangrĳke redenen om deel uit te willen maken van een grote partĳ. Dactari liet in Bunnik mensen van Evidensia en Anicura aan het woord, maar ook Luc Defaix, een juridisch specialist die alle voor- en nadelen op een rĳ zette.

Meer bezig met je vak Luc Defaix werkt voor advocatenkantoor AKD. Hĳ legt uit dat er uiteenlopende redenen zĳn die dierenartsen ertoe bewegen hun praktĳk te verkopen. ‘Soms

speelt opvolging van de praktĳk een rol van betekenis. Voorheen namen jonge artsen de praktĳk over, maar nu banken minder happig zĳn met financieren, is dat steeds lastiger. Investeringsmaatschappĳen springen daarop in en zĳn bereid een goede prĳs te betalen.’

België tolereert geen investeerders in dierenkliniek In België is het voor investeringsmaatschappĳen niet mogelĳk om een dierenartsenpraktĳk of dierenkliniek te kopen. Professor Sarne De Vliegher is voorzitter van de Orde der dierenartsen (NGROD) en legt uit waarom. ‘Niet-dierenartsen kunnen niet participeren in een diergeneeskundige praktĳk, omdat dierenartsen een speciale rol vervullen in de samenleving. Zĳ moeten waken over de diergezondheid, het dierenwelzĳn en indirect ook over de volksgezondheid. Dat heeft niets te maken met geld verdienen. In België

V E E T E E LT V L E E S

VV03-opkoop dap-praktijk.indd 24

MAART

vrezen wĳ voor een te sterke focus op rendement als investeringsfondsen meebeslissen over bĳvoorbeeld de medicĳnverkoop.’ De Vliegher ziet het waken over diergezondheid, dierwelzĳn, voedselveiligheid en volksgezondheid als onverenigbaar met het behalen van rendement. ‘Hoe ga je dat met elkaar verzoenen? Een dierenarts moet zĳn brood kunnen verdienen, maar het is geen verkoper van koffiezetapparaten. Vanwege die rol in de samenleving hechten we in België zeer sterk aan

de onafhankelĳkheid van de dierenarts.’ De Vliegher denkt wel dat het debat over het werken met extern kapitaal ook in België gevoerd moet worden. De Belgen leggen hun ‘Code der plichtenleer’ strikter uit dan de Nederlanders hun eigen richtlĳn. Want ook in de Nederlandse code voor dierenartsen staat het belang van een onpartĳdig en onafhankelĳk oordeel van de dierenarts. En toch zĳn Nederlandse dierenartsen vrĳ in de keuze hun praktĳk aan een investeerder te verkopen, waar dat in België dus niet kan.

2016

17-03-16 12:09

Dierenartsen zĳn bovendien het liefst met hun vak bezig, zo weet Defaix uit ervaring. ‘Vaak hoor ik hen zeggen: “Dat ondernemerschap hoeft van mĳ niet zo, ik richt me liever op mĳn vak als arts.” Door deel uit te maken van een grote organisatie is bovendien de backoffice –

denk aan personeelszaken — direct goed geregeld.’ Zoals zo vaak heeft elke medaille een keerzĳde, dat is bĳ de verkoop van een zelfstandige dierenkliniek niet anders. Luc Defaix raadt dierenartsen aan zich in elk geval goed voor te bereiden. Hĳ

schreef er een artikel over met als titel ‘Wel in een keten, niet aan de ketting’. Lig je als dierenarts na verkoop aan de ketting? ‘Ik kan me indenken dat er dierenartsen zĳn die liever vrĳ ondernemer blĳven in plaats van werknemer. Zĳ willen niet werken onder een directie die

Evidensia: ‘Samenwerken om te kunnen investeren in dure apparatuur’ Met 160 klinieken in zeven landen is Evidensia de grootste keten van dierenartspraktĳken in Europa. De Zweedse firma is in gezamenlĳk bezit van een groep dierenartsen, twee stichtingen en een investeringsmaatschappĳ. ‘Onze filosofie is “samen sterker”. Ik ben ervan overtuigd dat we in een keten voordelen behalen voor de klant, voor onze medewerkers en voor onze eigenaren. Door samen te werken kunnen we bĳvoorbeeld investeren in kostbare apparatuur die de kwaliteit van de dienstverlening verhoogt’, vertelt

Kaveh Madjlessi, accountmanager bĳ Evidensia. Er werken achthonderd dierenartsen voor Evidensia, de meesten in Scandinavië. Het bedrĳf wil groeien in Nederland en investeert volgens Madjlessi al het rendement in de ontwikkeling van de onderneming. Er wordt dus geen dividend aan investeerders uitgekeerd, stelt Madjlessi. ‘Dit betekent dat naarmate we succesvoller zĳn, er meer geld overblĳft voor de verwerving van nieuwe klinieken.’ In Bunnik maakte de Zweed er geen geheim van dat de onderneming op enig

moment wordt doorverkocht (of naar de beurs gebracht). De kritiek dat dierenklinieken onder druk komen te staan met hoge eisen aan het rendement, spreekt de Zweed tegen. ‘Het voordeel van een grote keten is dat we een lager resultaat van een enkele kliniek kunnen dragen. Natuurlĳk is een kliniek die voor langere termĳn verliesgevend is, financieel niet gezond. We zullen met de dierenartsen een plan maken om de resultaten te verbeteren. In een kliniek die eigendom is van de dierenartsen zelf, zou dat denk ik niet anders zĳn.’

V E E T E E LT V L E E S

VV03-opkoop dap-praktijk.indd 25

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 12:09

G E Z O N D H E I D

hen zegt wat ze moeten doen.’ Defaix vindt het nog te vroeg om te zeggen of er grote nadelen kleven aan de verkoop van dierenklinieken.

Geen zilvervloot Meer uitgesproken is Jeroen Dreuw. Hĳ is directeur bĳ DierenDokters, een bedrĳf dat dierenartsen ontzorgt bĳ hun niet-veterinaire werkzaamheden. Dreuw weet, net als Defaix, dat de investeringsmaatschappĳen eigendom zĳn van private-equityhuizen. Dit zĳn partĳen waar privaat geld is ingelegd voor het verwerven van rendement. ‘Grote investeerders eisen een rendement tussen de twaalf en achttien procent, elk jaar weer. Dus rendement op rendement. Je kunt wel nagaan wat er gebeurt als dat niet gehaald wordt.’ Dreuw zegt het niet letterlĳk, maar laat wel doorschemeren dat het voor de klant dan in elk geval niet goedkoper wordt. ‘Dierenartsen denken dat ze de zilvervloot binnenhalen, maar dat is niet zo.

Er wordt hen voorgehouden dat ze door hun omvang een stevige vuist kunnen maken richting diergeneesmiddelenproducenten, maar praktĳken met landbouwhuisdieren krĳgen op dit moment al de maximale korting.’

Naar de beurs Dreuw weet dat in elk geval drie klinieken recent zĳn overgenomen. Hĳ voorziet dat investeringsmaatschappĳen binnen drie jaar zeker honderd klinieken zullen inlĳven. ‘Ze zoeken met name de grote praktĳken die tussen de één en tien miljoen omzet draaien. Ik verwacht dat ze binnen drie jaar acht à tien procent van de markt in handen hebben. Het zĳn agressieve kopers en er is een moordende concurrentie.’ Een partĳ als Evidensia (zie kader pagina 11) heeft in Scandinavië nu al 160 klinieken en achthonderd dierenartsen onder haar hoede. In eerste instantie richt ze ze zich op klinieken met gezelschapsdieren, maar ook voor praktĳken met land-

bouwhuisdieren bestaat belangstelling. ‘Ze willen naar de vĳfhonderd tot zeshonderd miljoen euro omzet’, weet Dreuw. Op termĳn is het de bedoeling de complete onderneming naar de beurs te brengen. Wie ook niet staat te juichen bĳ een massale verkoop van dierenklinieken is Toon van Hoof. De portefeuillehouder Diergezondheid bĳ LTO noemt het een bedenkelĳke ontwikkeling. ‘Ik weet niet of we dit moeten willen. De dierenarts komt hierdoor verder van de veehouder af te staan. En het is maar de vraag of het goedkoper wordt; een investeerder wil ook revenuen zien.’ Volgens Van Hoof bestaan bĳ de huidige samenwerkingsverbanden al voldoende schaalvoordelen. ‘Voor een stoppende arts is het wellicht een leuk pensioen, maar de waarde van dierenklinieken gaat hierdoor omhoog. Dat leidt tot extra kosten voor dierenartsen die zelf een kliniek willen overnemen.’ Bĳ tegenvallende rendementen is de

Alan Hof: ‘Uiteindelĳk zit er meer achter, uiteindelĳk gaat het om geld’ Dierenkliniek ‘Lingehoeve Diergeneeskunde’ kiest ervoor om voorlopig zelfstandig te blĳven opereren. Dierenarts Alan Hof was namens de praktĳk aanwezig op het symposium in Bunnik, waar dierenartsen werden bĳgepraat over de voor- en nadelen van een eventuele overname. ‘De ontwikkeling is niet meer te stoppen, of je nu wilt of niet. Ieder maakt zĳn eigen afweging, maar wĳ hebben er geen interesse in’, vertelt Hof. Het bundelen van krachten vindt hĳ op zichzelf geen slecht idee. ‘Het zĳn grote spelers, zeker die Zweedse partĳen. Ze kunnen de kliniek wel een boost geven en hadden in Bunnik een goed verhaal. Maar uiteindelĳk zit er meer achter; uiteindelĳk gaat het om geld’, benadrukt Hof. De vrĳheid van een zelfstandige onderneming weegt zwaar voor hem. ‘Hoe je het ook wendt of keert, je raakt

V E E T E E LT V L E E S

VV03-opkoop dap-praktijk.indd 26

MAART

een deel van je autonomie kwĳt. Als je met een aantal jonge dierenartsen later eigenaar zou willen worden, dan kan dat niet meer.’ De kwaliteit van de dienstverlening, of de integriteit die artsen moeten hebben bĳ de uitoefening van hun vak, zal onder een Zweedse regie niet veranderen, denkt Hof. ‘Door de schaalvergroting kun je efficiënter werken, maar het vak dierenarts blĳft hetzelfde. Ik verwacht ook niet dat de prĳzen ineens met de helft stĳgen, daarvoor blĳft er toch te veel concurrentie over.’ En als de investeerders meer rendement eisen, wat dan? ‘Waarschĳnlĳk nemen ze dan het management onder de loep; één van de opties is dan het verhogen van de prĳs van medicĳnen. Maar het zal de integriteit van de arts niet beïnvloeden.’

2016

17-03-16 16:17

Gerrit Jan Schoenmaker: ‘Wĳ zĳn al tien jaar bezig met ketenvorming’

Dierenzorggroep is de eerste Nederlandse dierenkliniek die door het Zweedse concern Evidensia is aangekocht. Gerrit Jan Schoenmaker is directeur bĳ de praktĳk, die in totaal zestien vestigingen telt in midden Nederland. ‘Wĳ waren al tien jaar lang bezig met ketenvorming.

Elk jaar namen we één of twee praktĳken over om onze kliniek verder te specialiseren. Een CT-scan kost al snel 130.000 euro. Dat bedrag kun je op een praktĳk met honderd klanten niet investeren’, vertelt Schoenmaker. Hĳ legt uit dat hetzelfde verhaal opgaat voor specifieke

kans volgens Van Hoof groot dat dienstverlening of medicĳnen duurder worden. ‘Deze ontwikkeling is zeker niet in het belang van de veehouder.’

is bekend. Stel dat ze twintig klinieken kopen voor honderd miljoen, dan hopen ze die na vĳf tot zeven jaar als geheel voor 250 miljoen te verkopen. Maar ik denk dat dit de positie van de klant niet schaadt. De kwaliteit zal verbeteren, dat is in ieders belang. Bovendien blĳft elke klant vrĳ om over te stappen naar een andere dierenarts.’ De KNMvD-voorzitter wĳst erop dat kartelvorming in Nederland verboden is. Daardoor blĳft er voldoende concurrentie.

Concurrentie blĳft er voldoende De Koninklĳke Maatschappĳ voor Diergeneeskunde was tĳdens de bĳeenkomst in Bunnik ook aanwezig. Voorzitter Dirk Willink staat niet negatief tegenover de ontwikkelingen. ‘Dierenartsen zĳn primair genomen arts en lang niet altĳd ondernemer. In een keten kun je de organisatie professioneler inrichten. Denk aan de inkoop van materialen, personeelsbeleid en de omgang met afval. Een dierenarts heeft vaak geen marketingstrategie. Ketenvorming kan tot gevolg hebben dat de kwaliteit op de werkvloer verbetert.’ De motieven die investeringsmaatschappĳen hebben met hun aankopen, zĳn voor Willink geen reden tot zorg. ‘De private-equitypartĳen hebben als doel een grotere marktwaarde te creëren. Dat

Als rendementen tegenvallen Willink is evenmin beducht voor belangenverstrengeling, waar Jeroen Dreuw wel zo zĳn kanttekeningen plaatst. Wat als de rendementen tegenvallen? Worden medicĳnen dan duurder? Willink kan zich wel voorstellen dat dierenartsen dan keuzes moeten maken waar ze niet achter staan. Bĳvoorbeeld het extra verkopen van voeders die de diergezondheid ondersteunen. Maar dan nog hebben dierenartsen zich

kennis en opleiding, ook dat is in een grootschalig bedrĳf eerder rendabel. Voor de klanten verandert er niets, zo verzekert Schoenmaker. Ook niet als er eisen worden gesteld aan het rendement van de kliniek. ‘Elke onderneming moet rendement draaien. Dat was voor de overname niet anders. Evidensia is bovendien ontstaan in de diergeneeskunde. Later is het deels eigendom geworden van een stichting en een investeringsmaatschappĳ.’ Schoenmaker weet niet exact wat er gebeurt als het rendement tegenvalt. ‘Toen ik zelf nog eigenaar was, moest ik na een matig jaar ook keuzes maken. Ongetwĳfeld zal er vanuit Zweden kritisch gekeken worden naar ons beleid. Maar er zĳn geen harde eisen gesteld aan het rendement. Wĳ maken een budget en dat moet worden goedgekeurd door Evidensia.’

te houden aan diverse richtlĳnen en gedragscodes. De code voor de dierenarts schrĳft in artikel 1.2 voor dat dierenartsen bĳ het uitoefenen van hun beroep moeten uitgaan van een onpartĳdig en onafhankelĳk oordeel. Is dat nog steeds mogelĳk als je deel uitmaakt van een investeringsmaatschappĳ met winstoogmerk? In België is het om die reden zelfs verboden dat investeringsfondsen van niet-dierenartsen participeren in een dierenkliniek (zie kader). Willink denkt dat dierenartsen die in loondienst werken, prima aan de bestaande richtlĳnen kunnen voldoen. ‘Op dit moment zĳn er in Nederland al een paar duizend dierenartsen in loondienst. Voor hen gelden dezelfde regels als voor zelfstandige dierenartsen. Bovendien moet een dierenarts die in strĳd met deze code handelt, zich verantwoorden voor het tuchtcollege. Dat kan een investeringsmaatschappĳ niet tegenhouden. Zie het als een stok achter de deur.’ l

V E E T E E LT V L E E S

VV03-opkoop dap-praktijk.indd 27

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 12:09

V O E R

V O O R

V L E E S B O E R

Kalf zou zes liter biest moeten krĳgen in 24 uur Kalveren krĳgen te weinig biest verstrekt in de eerste 24 uur na de geboorte. De hoeveelheid biest zou minimaal 6 liter moeten zĳn. Dat concludeert farmaceut MSD Animal Health uit een eigen onderzoek in samenwerking met dierenkliniek Wolvega. Voor het onderzoek werd op dertien melkveebedrĳven het biestmanagement in kaart gebracht bĳ 58 kalveren. Tussen de tweede en vĳfde dag na de geboorte werd daarnaast de hoogte van het antilichaam IgG (antilichaam dat met name vanuit de biest wordt opgenomen) in kaart gebracht. In totaal had 62 procent van de onderzochte kalveren een IgG-waarde lager dan 15 gram per liter. Uit het onder-

zoek kwam naar voren dat deze kalveren in de eerste 24 uur na de geboorte maximaal 5 liter biest hadden gekregen. Dit was significant minder biest dan de kalveren met een hoog IgG. Volgens de onderzoekers wordt een hoog IgG behaald als een kalf minimaal 6 liter krĳgt in de eerste 24 uur. Ook had de groep kalveren met een lage IgG-waarde minder melk in de eerste biestgift gekregen, namelĳk minder dan 1,5 tot 2 liter. Bovendien was het interval tussen de eerste en tweede biestgift langer. De onderzoekers merkten verder op dat veel veehouders de koe niet compleet uitmolken na af kalven, wat een negatieve invloed heeft op de biestkwaliteit.

Pinkengriep meest voorkomende virus in Vlaanderen De pinkengriep (boviene respiratoir-syncytieelvirus) is met 41,7 procent van de uitbraken het meest voorkomende griepvirus in Vlaanderen. Dit blĳkt uit de Griepbarometer van Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ), die de organisatie sinds december 2015 publiceert. Naast de pinkengriep speelt het boviene coronavirus in Vlaanderen een grote rol: het virus bleek aanwezig bĳ 33,3 procent van de uitbraken. Een andere opvallende uitslag van de analyse van de longstalen is dat over de periode december tot begin februari de virussen Histofilus somni (41,7 procent)

en Mycoplasma bovis (37,5 procent) veel vaker werden gevonden dan verwacht. Gedacht werd dat de beide virussen in minder dan tien procent van de gevallen griep veroorzaakten, maar dit blĳkt bĳna vier keer zoveel te zĳn. De Griepbarometer heeft als doel ziektekiemen in verband met ‘griep’ – ook wel brd of bovine respiratory disease genoemd – te monitoren en een systematische aanpak van deze problematiek te promoten. Dit moet uiteindelĳk leiden tot betere preventiestrategieën voor bĳvoorbeeld vaccinatie en antibioticareductie.

Zuurtegraad bodem blĳft een aandachtspunt Op veel percelen, zowel akkerland als weideland, blĳft de zuurtegraad een aandachtspunt in België. Dat blĳkt uit de recentste studie van de Bodemkundige Dienst (BDB). De Bodemkundige Dienst bracht de huidige bodemvruchtbaarheid in kaart op basis van meer dan 100.000 grondstaalanalyses in de periode 2012-2015. Uit de

VV03-vvvb.indd 28

V E E T E E LT V L E E S

MAART

resultaten blĳkt onder meer dat bĳ een groot deel van de landbouwbodems de zuurtegraad (pH) onder de streefzone ligt en de noodzaak voor een aangepaste bekalking toeneemt. In vergelĳking met de analyses uit de periode 2008-2011 is het aandeel van de percelen met een tamelĳk lage en lage pH gestegen tot 50 procent, terwĳl onge-

veer 10 procent minder percelen een pH binnen de streefzone heeft. Het gehalte aan organische stof houdt moeizaam stand ten opzichte van de vorige periode. Het aandeel van de stalen met een koolstofgehalte binnen de streefzone is ten opzichte van 2008-2011 gedaald van 50 naar 43 procent. Het aantal stalen met een te laag koolstofgehalte steeg met 10 procent. Fosforarme akkers zĳn nog steeds schaars in België. Net zoals in de vorige periode zat slechts 5 procent van de percelen onder de streefzone. Er is wel een afname van de akkers met een zeer hoog en hoog fosforgehalte.

2016

17-03-16 15:21

E C O N O M I E

Toeslagprĳzen

Veeprĳzen

B RON: WAGE NI NGE N UR L I VE S TO CK RE S EA R C H ( N L . )

ST IER EN Tabel 1 – Energie- en eiwittoeslagprĳzen rundveevoeders (in eurocenten, excl. btw)

8 maart 2016 kvem kg dve-toeslag mestvee kvevi kg dve-toeslag

5,5

tendens

13,2 71,9 13,5 63,5

5,0 euro/kg koud geslacht excl. btw

fokvee

B R ON : V E E MA R K T B R U G G E ( B .)

4,5

S 2015

S 4,57

4,0

E 3,84

E 2015

U 3,16

U2015

R 2,88

R 2015

3,5 3,0 2,5 2,0

minimum-/maximumprĳs 1

K O EIEN 5,0

25 30 week

B R ON : V E E MA R K T B R U G G E ( B .) minimum-/maximumprĳs

euro/kg koud geslacht excl. btw

4,5

Prĳsmonitoring B RON: LEI- W UR ( NL . )

Tabel 2 – Prĳsmonitoring van rundvee naar rundvlees Nederland

november 2015 december 2015 tendens

index API af-boerderĳ

index PPI verwerking

index CPI consument

116,20 114,20

105,50 107,80

108,90 108,40

4,0

S 4,11

3,5

E 3,64

3,0

U 3,09

E 2015 U 2015

R 2,54

2,5 2,0

S 2015

R 2015

25 30 week

Voor de meest actuele veeprĳzen: ga naar www.veeteeltvlees.nl

Vleesprĳsindex B R ON : F OD -E C ON OMIE ( B .) 120

vereenvoudigde ratio referentieratio (18 m.) ondergrens bovengrens

110 100

2005 = 100

90 80 70 60 50 40 ‘06 ‘07 ‘07 ‘08 ‘08 ‘09 ‘09 ‘10 ‘10 ‘11 ‘11 ‘12 ‘12 ‘13 ‘13 ‘14 l‘14 ’15 ’15 ’16 jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan ju jan dec jan maand/jaar

V E E T E E LT V L E E S

VV03-vvvb.indd 29

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 15:22

C O L O F O N

AGENDA Keuringen en prijskampen

Gegraveerde horen bĳ Irlande. Eig.: Gerard Delangle, Curbigny (Fr.) Foto: Guy Nantier

14 mei: 5 juni: 5 juni: 22-24 juli: 23 juli: 30 juli: 6 augustus: 11 augustus: 5-7 september: 23-25 september: 29 oktober: 10 september: 1-2 december:

Blonde d’Aquitainekeuring Aquitanima te Bordeaux (Frankrĳk) Nationale witblauwkeuring te Arras (Frankrĳk) Regionale witblauwkeuring te Tielt Nationale blonde d’Aquitainekeuring te Mayenne (Frankrĳk) Nationale witblauwkeuring te Libramont Grote Prĳs Keukens Redant te Erpe-Mere Keuring Oogstfeest (Belgisch witblauw en verbeterd roodbont) te Stroe Vleesveekeuring te Enter Nationale charolaiskeuring te Clermont Ferrand (Frankrĳk) Nationale limousinkeuring te Poitiers (Frankrĳk) Nationale blonde d’Aquitainekeuring te Mariënheem Nationale keuring Dutch Hereford te Dalfsen Superfinale Charolais de Moulins te Moulins (Frankrĳk)

Ve i l i n g e n COLOFON VeeteeltVlees is een uitgave van CRV BV en verschĳnt maandelĳks.

redactie

hoofdredacteur Guy Nantier redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Inge van Drie, Florus Pellikaan, Jaap van der Knaap, Ivonne Stienezen en Diane Versteeg fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ, Tĳmen van Zessen hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adres

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele telefoon 09 363 92 11 fax 09 363 92 06 E-mail veeteelt@crv4all.com

26 maart : 7 april: 7 april: 4 mei: 16 juni:

COT-veiling te Laren RJ Interlim-veiling te Lanaud (Frankrĳk) Veiling Blonde Génétique te Casteljaloux (Frankrĳk) Veiling Blonde Génétique te Doux (Frankrĳk) RJ Interlim-veiling te Lanaud (Frankrĳk)

Beurzen, studievergaderingen, demodagen 24 maart: 9 april : 16 april: 14-16 mei: 22-24 juli: 5-7 september:

Open dag selectiestation Lanaud te Boisseuil (Frankrĳk) Studiedag balans tussen fokkerĳ en mesterĳ te Berkel Enschot Studiedag balans tussen fokkerĳ en mesterĳ te Twente Aquitanima te Bordeaux (Frankrĳk) Landbouwbeurs te Libramont Veehouderĳbeurs Sommet de l’Elevage te Clermont-Ferrand (Frankrĳk)

abonnementsprĳs/jaar

Nederland en België € 48,10, overige landen € 93,35. In combinatie met abonnement op vakblad Veeteelt € 10 korting. Prĳzen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: België: CRV Klantenservice (078 15 44 44) E-mail klantenservice.be@crv4all.com Nederland: CRV Klantenservice (088 00 24 440) E-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

Jannet Fokkert en Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon (+31)(0)26 38 98 820 E-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s

De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed kan door de redactie geen aansprakelĳkheid worden aanvaard voor mogelĳke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelĳk voorbehouden. Deze rechten berusten bĳ CRV BV c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit VeeteeltVlees mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden na schriftelĳke toestemming van CRV. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 1570-3312

VV03-agenda.indd 30

V E E T E E LT V L E E S

MAART

VOORUITBLIK

H u i s vest in g : lich t April (20 april) – Iedere veehouder is ervan overtuigd dat een optimale stalverlichting een belangrĳk effect heeft op groei, ontwikkeling, vruchtbaarheid en productie. Er zĳn diverse stalbouwers die daarop inspelen door onder andere het principe toe te passen van lichtstroken in het dak. Lichtdoorlaat bĳ de bouw of renovatie van nieuwe stallen: u leest er alles over in het aprilnummer. Verder wordt in het nummer ingegaan op een nieuwe trend: levende en gefermenteerde gisten toevoegen aan rantsoenen wint aan belang. En er is ook nieuws uit de ki-wereld: een gel toevoegen aan het sperma zou de vitaliteit van de spermacellen verhogen en zou vroegembryonale sterfte reduceren.

2016

17-03-16 10:43

A N D E R S

V E E T E E LT V L E E S

VV03-anders bekeken.indd 31

B E K E K E N

MAA RT

2 0 1 6

17-03-16 15:19

Hoe haal ik meer rendement?

Een goed presterende veestapel is de basis. Het is uw bron van inkomsten, uw levenswerk. Maar hoe streeft u een efficiĂŤnte groei na? En hoe houdt u de gezondheid van uw dieren op peil en de kosten in de hand? CRV helpt met advies, dienstverlening en slimme oplossingen. Zodat u snel en gericht kunt sturen op optimaal presterende dieren. De veestapel maakt het verschil, ook als u meer rendement wilt behalen. Meer weten? Bezoek www.crv4all.nl, bel 088 00 24 440 of volg ons op twitter @crv4all

016-15 Ad Vlees-branding-NL.indd 1

15-01-15 14:38