Veeteeltvlees september 2020

SE P T E M B E R 2020

Vruchtbaarheid:

een kind met vele vaders

Alles op ’t Legergoed

in het teken van de hoeveslagerij

Klaver moet

vechten voor waardering

ME E R NIEUWS OP WWW.VEETEELTV LEES.NL OF WWW.V EETEELTV LE E S. B E

VV09_cover.indd 2

09-09-20 15:54

Dodou de SaintRemacle Baryton x Leonardo

Fokken van een homogene veestapel Ki-code: 780202 ⊲ Korte drachtduur ⊲ Correct beenwerk ⊲ Index op 14 maanden: – gestalte 99 – bespiering 112 – gewicht 110 – economische index 126

Wilt u sperma van Dodou of andere stieren bestellen, bezoek dan onze webshop op CRV4all.nl/shop of CRV4all.be/shop

598-20 Ad VV-SEPT-dodou.indd 2

09-09-20 10:03

INHOUD RUBRIEK E N

5 Van de redactie 6 Fokkerijnieuws 17 Uit de dierenartspraktijk: een wonde in de achterbil 18 Infographic: vleesveepopulatie stabiel, maar inkomen nog steeds laag 23 CRV-nieuws 30 Managementnieuws 32 Marktinfo voer 33 Marktinfo vee 34 Agenda 35 Anders bekeken

hoofdartikel vruchtbaarheid

HOOFDA RT IK E L

8 De vruchtbaarheid van een veestapel wordt beïnvloed door verschillende factoren. Een aantal van deze factoren wordt nader toegelicht

8

REPORTAG E

14 De bedrijfsvoering van Wivina en Dirk Haghedooren staat nagenoeg volledig in het teken van hun hoeveslagerij GRASTE E LT

20 Klaver moet vechten voor waardering

grasteelt klaver

fokkerij bwb-index

VOEDIN G

24 Supplementeren van vitaminen in het rantsoen van zoogkoeien COMMISSA RISSE N IN B E E L D

26 Een coöperatie is de basis voor vooruitgang stelt CRV-commissaris Peter Schrijver FOKKERIJ

28 Een nieuwe publicatie van de bwb-index

SEPTEM BER 2020

Vruchtbaarheid

een kind met vele vaders

Alles op ’t Legergoed

in het teken van de hoeveslagerij

EETEELTVLEES MEER NIEUWS OP WWW.V

20

28

Dirk Haghedooren:

Peter Schrijver:

‘Met een hoeveslagerij moet je boer zijn, maar ook kok en marketeer’

‘Het is belangrijk om leden goed te betrekken bij onze beslissingen’

Klaver moet

vechten voor waardering

TVLEES .NL OF WWW.V EETEEL

.BE

BIJ DE COVER

Dankbare modellen, zonder enige kapsones, zijn de koeien van de familie Mechelmans (foto Kristina Waterschoot)

14

26 veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_inhoud.indd 3

3

09-09-20 15:52

info@snelhoutenrubber.nl

Ook in Profien Pedi Kura

met 5% afschot naar de sleuven

WWW.SNELHOUTENRUBBER.NL

Importeur van:

STARTEN MET SUCCES GESPECIALISEERD IN OPFOKMELK - KALVERMELK OP MAAT-

VOOR MELK- EN VLEESVEE

vanlommel.be/veevoeder -

T +32 (0)14 411 396 -

KRAIBURG LOOPVLAKBEDEKKING Geschikt Geschikt voor voor elk elk type type roosterrooster- en en dichte dichte loopvloer loopvloer en/of en/of melkstal melkstal

Lijnbaan 33 33 Lijnbaan 3421 JG Oudewater 3421 JG Oudewater Tel. 0348 0348 -- 56 56 15 15 80 80 Tel. info@snelhoutenrubber.nl info@snelhoutenrubber.nl

Roostervloeren Roostervloeren KURA S KURA S voor melkvee voor melkvee

Ook in ProfiOok in Profien Pedi Kura en Pedi Kura

Roostervloeren Roostervloeren LOSPA LOSPA

voor groepshuisvesting of stieren voor groepshuisvesting of stieren

Roostervloeren Roostervloeren KURA KURA SB SB

voor groepshuisvesting < 350 kg voor groepshuisvesting < 350 kg

Roostervloeren Roostervloeren LOSPA LOSPA SB SB> 350 kg voor groepshuisvesting

voor groepshuisvesting en stieren > 350 kg en stieren

met 5% afschot met 5% afschot naar de sleuven naar de sleuven

GROTE PRIJS KEUKENS REDANT // GRAND PRIX CUISINES REDANT

WWW.SNELHOUTENRUBBER.NL

Importeur van: Importeur van:

Nationale Prijskamp voor ingeschreven dieren van het BWB ras

Concours national pour des animaux de la race BBB inscrits JOSKIN BELUCHTERS : 53 VARIANTEN IN HET GAMMA INKOM GRATIS // ENTRÉE GRATUITE EEN MACHINE VOOR ELKE GEBRUIKER BF Garden model BF model Verkiezing dagkampioen: Winnaar grote prijs Keukens Redant Zaterdag 1 augustus 2020

EB model Renova model Scariflex model Election du champion du jour: Gagnant du grand prix Cuisines Redant

ERPE-MERE

Samedi 1 août 2020

28.02-01.03.2020

4

2,40 -> 5,40 m • Economische modellen • Voor trekkers cat. II

En collaboration avec la commune de Erpe-Mere et CRV

2,40 -> 6,60 m • Veelzijdige modellen • + 60 jaar ervaring

Weelde Depot Alle beluchters zijn modulair Geeneinde 54, 2381 Ravels (vaak gekopieerd maar nooit geëvenaard) open van 10.00u tot 18.00u veeteeltvlees MAART Weelde 2020 Depot voor een hoge Vakb eurs kwaliteitsstandaard vo

or in te veete nsieve mech elt en anis erfni atie op veau

m e d

e o g et

H

5 en 6 m • Voor zware of diepe werkzaamheden

t n e om

Geeneinde 54, 2381 Ravels • Speciaal staalvan 10.00u tot 18.00u open

VV03_p04.indd 4

ERPE-MERE P R E S E N T E E R T

In samenwerking met het gemeentebestuur van Erpe-Mere en CRV

1,90 -> 3,60 m • Voor microtrekkers en tuinbouwtrekkers cat. I

H O O F D S P O N S O R

Montage van een zaaimachine mogelijk op de EB - Renova - Scariflex seriën Koop uw materiaal buiten seizoen en voor eventuele prijsverhogingen

4,80 -> 9,60 m • Onafhankelijke instelling van elke werkrij • Veelzijdig met 4 gamma’s

4 varianten in het Scariflex gamma R5S3

• Specifiek voor de veeteelt • 50 % verwijdering van molshopen • 50 % verwijdering van onkruid

R6S5

• Polycultuur • 25 % verwijdering van molshopen • 75 % verwijdering van onkruid

R6S6

17-03-20 10:09

• Polycultuur • 100 % verwijdering van onkruid

R6D2S3

Alle info op

• • • •

Specifiek voor de veeteelt 25 % verwijdering van molshopen 25 % diepe werkzaamheden 50 % verwijdering van onkruid

www.agridagen.be

85B

joskin.com

30 4

200108_AGRI_advVeeteeltVlees_126x195.indd 1

veeteeltvlees FEBRUARI 2020 SEPTEMBER 2020

VV02_p30.indd VV09_p04.indd 30 4

8/01/20 15:41

12-02-20 13:10 09-09-2020 10:04

VAN DE REDACTIE

Weg met de reclame op goedkoop vlees

In volle coronacrisis werd in België vanuit de politiek aan de winkelketens opgelegd om geen acties meer te doen, ook niet op verse voedingsproducten. Men wou zo hamsteren voorkomen. Maar begin mei werd het eerste gehakt alweer in promotie geplaatst en kon de rush op goedkope voeding weer beginnen.

Tegelijkertijd was er ook een omgekeerde beweging.

Nieuwe klanten baanden zich een weg naar de vele hoevewinkels in Nederland en Vlaanderen. En bovendien kende rundvlees een meeromzet van 21 procent in Vlaanderen. De voorbije maanden sprak ik veel vleesveehouders die aan thuisverkoop doen. Nagenoeg allemaal stelden ze dat nieuwe klanten vooral op zoek zijn naar een eerlijk, puur en herkenbaar product. Een lekker stukje vlees waarvan ze de herkomst zien, een eerlijke prijs voor boer en klant is daarbij essentieel.

Een prijsstijging tijdens de crisis hebben ze amper doorgevoerd, maar evenmin plaatsten ze hun product in de reclame om nieuwe klanten te lokken. Uiteindelijk is er altijd wel iemand die de prijs van reclame betaalt, niet alleen de boer, maar vaak ook de klant.

Ofwel wordt de inkoopprijs onder druk gezet en betaalt de boer het gelag. Maar evenzeer wordt er gestunt met goedkoper vlees, waarbij men soms ook water toevoegt. Vaak vertellen ze dan dat het product zo beter wordt bewaard, maar het feit dat de kostprijs zo sterk zakt, is toch wel zeer handig meegenomen.

Dat reclame iemand iets kost, begrijpt blijkbaar ook de Duitse landbouwminister. Zij wil stuntprijzen met vlees aan banden leggen, waarbij sprake is van een reclameverbod.

Eigenlijk is het jammer dat zulke zaak via de politiek en dus wetgeving moet opgelost worden. Waarom kan zoiets niet via ‘gezond verstand’ opgelost worden in de gehele keten? Ik heb nooit economie op school gehad, maar het lijkt me toch aangewezen dat in een gezonde economie die we allen nastreven, een correcte prijs voor een goed product een basisprincipe is.

Dat laatste is ook de betrachting van Fairebel. Dat er weldra ook via hen een eerlijkere prijs voor rundvlees mogelijk kan zijn, is alvast een mooi vooruitzicht.

WIM VEULEMANS HOOFDREDACTEUR

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_editorial.indd 5

5

09-09-20 15:55

FOKKERIJNIEUWS

Stierenaanbod online COT-veiling 26 september Op 26 september heeft opnieuw een COTveiling plaats, ook ditmaal gebeurt deze online. Hieronder het aanbod van stieren uit de

centrale opfok voor vleesveerassen te Laren.

Alle stieren zijn lepto-, ibr- en bvd-gecertificeerd en voor het blonde d’Aquitaineras be-

oordeeld op axonopathie en handzaamheid.

De onlineveiling op 26 september is te volgen via: www.cot-veiling.nl

naam

geb.datum

vader

moedersvader

ontw.

blonde d’Aquitaine BAC Panamera v.d. Boerlanderij BAC Pesco R BAC Pion Prisma BAC Pablo v.d. Woeste Hoeve BAC Paris BAC Paulus BAC Perry BAC Patric BAC Patois

type bsp beenw. a.v.

karakt. gr/dag eig

17-08-2019 12-08-2019 03-08-2019 08-07-2019 09-07-2019 04-07-2019 27-05-2019 24-05-2019 09-05-2019

Dizier du Moulin Nemo R Mastroiani Index Nero Malo Luc Ferdinand Ferdinand Hilario

Ultra Scout Orion Leo Leo Don du Moulin Buffalo Buffalo Ferdinand

87 87 86 86 88 86 87 86 86

83 87 85 86 87 86 84 84 86

85 87 87 86 87 88 84 86 88

83 84 84 82 85 84 84 83 85

84 86 85 85 87 86 85 85 86

8 7 7 8 9 8 7 7 8

limousin Cowporation Picket

01-04-2019

Wilodge Cerberus Ivan-Claeys

92

88

89

85

89

nb

1689 1882 1336 1580 1294 1597 2008 1689 1866

D. Boerland, Koekange J. G. Veldman, Noordlaren G. Jouwsma, Dedemsvaart J. Schilder, Hoogwoud A. E. Brink, Klarenbeek mts. H. Weenk, Wierden J. van Oorspronk, Nijbroek J. van Oorspronk, Nijbroek J. van Oorspronk, Nijbroek

nb Cowporation, Alblasserdam

Winnaar derde fotokeuring bij lottrekking bepaald De winnaar van de derde fotokeuring is bekend: Karel Leenaerts uit Kalmthout. Hij krijgt een CRV-bon ter waarde van 100 euro.

De stier John du Bas Sart (foto E) werd zowel door de vakjury als door 99 procent van de deelnemers aan de wedstrijd aangewezen voor de eerste plek. John is een zoon van Or du Beaujeu uit een dochter van Argan de l’Ecluse. De stier is eigendom van Adelson Lust uit het Waalse Flavion. John woog op de dag van de foto-opname op een leeftijd van 46 maanden zo’n 1142 kg bij een schofthoog-

te van 145 cm. De stier behaalde een 1a-plek op de nationale keuring te Brussel in 2019.

Minder gelijklopend was de uitslag voor de ranking van de dieren verderop. De ranking van de jury Belgisch-witblauwras was als volgt: E, B, C, A, D. Geen enkele deelnemer had het koptrio E, B, C juist. Vijf deelnemers hadden het kopduo E, B juist. Zoals het wedstrijdreglement bepaalt, wordt bij ex aequo de winnaar bij lottrekking bepaald. De winnaar is Karel Leenaerts. Hij krijgt een CRV-waardebon van 100 euro.

Vier excellenten erbij bij Nederlandse blondes De bedrijfsinspecteurs van het Nederlands blonde d’Aquitainestamboek hebben recent de excellentstatus verleend aan vier dieren. Een dubbel succes hierbij was er voor de Boerlanderij van Dennis Boerland uit Koekange. Je t’Aime van de Boerlanderij (v. Armendarits) en Lieve van de Boerlanderij (v. Berlioz) kregen beide 90 punten voor algemeen voorkomen. Lieve van de Boerlanderij werd tijdens de NVM 2019 in Zwolle kampioen koeien 3 jaar en ouder en kampioen bij de zoogstellen.

Lauret JE (v. Vacherin) van Jan Eggerink uit Wierden en Iris (v. Flocon) van de gebroeders Blaauw uit Doornspijk kregen eveneens de excellentstatus en 90 punten voor algemeen voorkomen.

Lieve van de Boerlanderij

6

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_fokkerijnieuws.indd 6

09-09-20 16:22

Erwin Heijdra, vleesveehouder:

‘De meeste ondernemingen in Nederland hebben last van overregulering. Er zijn zoveel regels bedacht door het ambtenarenkorps dat het bijna onmogelijk geworden is om geen wet te overtreden’ Twitter, 5 augustus 2020

Drie blondestieren aan kop voor exterieur Condor, Empire en Vegano leiden na de jongste fokwaardeschatting van CRV het exterieurklassement in het Nederlandse blonde d’Aquitaineras.

Condor (Urawa x Etain), Empire (Arlequin x Lutin) en Vegano (Goliath x Mikado) delen met 108 indexpunten voor algemeen voorkomen de koppositie.

Nieuw in de top 10 is de stier Fromant (Domy x Choupette x Titi) met 106 punten voor alge-

meen voorkomen. De betrouwbaarheid is met 41 procent nog wel aan de lage kant. Fromant werd gefokt door Patrick Sazy uit het Franse Asques. De stier scoort volgende Franse, Iboval-productie-indexen: geboortegemak IFNAIS 93, index spenen ISEVR 113, index vleesproductie IAB 110 en index fokkerij IVMAT 108.

Bij de fokwaardeschatting anno 2020 is rekening gehouden met nieuwe criteria voor het

meenemen van de keuringsgegevens. Hierdoor is zo’n driekwart van de gegevens behouden ten opzichte van de twintig jaar oude criteria. Het betekent wel dat bij veel stieren minder nakomelingen worden meegenomen.

Het betekent ook dat sommige stieren die met oude criteria wel voldoende nakomelingen hadden, dat nu niet meer hebben. In de lijst met fokwaarden van dit jaar kan dus een aantal stieren ontbreken die er eerder wel in stonden.

Koopjesdag op veiling witblauw te Ciney De CSB-veiling witblauw te Ciney realiseerde in augustus een beduidend minder resultaat dan in juli laatstleden. Van de 17 stieren die op 26 augustus in aanbieding waren, werden er 13 verkocht. De gemiddelde veilingprijs bedroeg 4115 euro tegen 5157 euro in juli laatstleden.

Twee stieren kregen een bod van 6600 euro achter de naam: Megawatt de Bierwa en Lancier d’Achet. Beide stieren gaan naar ki BBG. Megawatt de Bierwa (Futé x Attribut) werd gefokt door Hubert Duchene en Didier Pierard. De stier was op 13 maanden 120 cm

groot (+1) en woog 597 kg. De groei tijdens de controleperiode bedroeg 1,36 kg per dag. Zijn voederconversie lag op 4,26 kg voor 1 kg gewicht. Megawatt kreeg 90,2 punten voor totaal exterieur. Lanvier d’ Achet (Resistant x Pivert) werd gefokt door Gerard Rouard te Achet. De stier was op 13 maanden 119 cm groot (=) en woog 555 kg. De dagelijkse groei bedroeg 1,73 kg en de voederconversie 3,03 kg voor 1 kg gewicht. Lancier kreeg als totaalscore exterieur 85,8 punten.

Megawatt de Bierwa

Gesekst sperma maakt progressie in Franse vleesrassen Bij de Franse vleesrassen kende het gebruik van gesekst sperma in 2019 een lichte progressie van 3 procent. Dat meldt het Franse vakblad Reussir Bovin Viande.

Over alle vleesrassen heen werd in 2019 zo’n 10,6 procent van alle eerste inseminaties uitgevoerd met gesekst sperma en zo’n 3,7

procent bij een tweede inseminatie. Voor een derde en meer inseminaties werd teruggegrepen naar conventioneel sperma.

Het gebruik van gesekst sperma was even groot bij vaarzen als bij koeien.

Twintig procent van het gebruik van gesekst sperma komt op het conto van gesekst man-

nelijk sperma. Het gesekst mannelijk sperma werd voor 26 procent gebruikt op koeien en voor 15 procent op vaarzen.

Het ras salers is met voorsprong het ras waarin het meeste gesekst sperma wordt gebruikt: rond de 20 procent bij de vaarzen en 10 procent bij de koeien.

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_fokkerijnieuws.indd 7

7

09-09-20 16:34

HOOFDARTIKEL VRUCHTBAARHEID

Vruchtbaarheid, k

8

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_hoofdverhaal.indd 8

08-09-20 16:58

d, kind met vele vaders Jong laten kalven, een korte tussenkalftijd, een laag aantal inseminaties per dracht. Voor veel vleesveehouders is het de belangrijkste ambitie op hun bedrijf. Genetica, voeding en een goed gezondheidsmanagement in de veestapel zijn duidelijke, maar geen eenvoudige invloedsfactoren.

TEKST WIM VEULEMANS

V

ruchtbaarheid krijgt steeds meer aandacht op vleesveebedrijven in Nederland en Vlaanderen. Daarbij zijn er wel wat verschillen in aandachtspunten tussen de bedrijven onderling, maar ook tussen de gebruikte rassen. Zo is de leeftijd bij de eerste kalving een belangrijk punt bij Belgisch witblauw, mede door de vroegrijpheid, maar ook door het feit dat de vrouwelijke dieren na twee of drie kalvingen worden afgezet. Bij andere vleesrassen, maar ook bij Belgisch witblauw, wordt meer gestuurd op tussenkalftijd.

Kalven op 24 maand, een tussenkalftijd lager dan 380 dagen, een laag aantal inseminaties per drachtig dier of een hoge kalvingsindex (hoger dan 1) zijn voor veel vleesveehouders het doel, maar ook vaak een stevige uitdaging.‘Vruchtbaarheid is een kind dat vele vaders heeft’, omschrijft Geert Hoflack, als dierenarts werkzaam bij Merck, de verschillende factoren die een rol spelen. ‘Het begint met de juiste genetica, maar ook goede voeding en ziektevrij vee houden zijn cruciaal.’

Daarmee vat hij meteen samen wat er nodig is voor een optimale vruchtbaarheid op een vleesveebedrijf.

Het belang van het optimaliseren van de vruchtbaarheid is ook te zien in de financiële resultaten van vleesveebedrijven. Uit recente cijfers (2018) van de Vlaamse overheid is af te leiden dat bedrijven met het hoogste saldo – groep 4 in tabel 1 – een lagere leeftijd

eerste kalving, een kortere tussenkalftijd en een hogere kalvingsindex hebben. Opvallend, zeker in vergelijking met melkvee, is het hogere vervangingspercentage. Meer vaarzen, dus een jongere veestapel, zorgt dus voor het hoogste financiële rendement.

Ook in Focus, het economisch adviesprogramma van Boerenbond, wordt gewerkt met de kalvingsindex of het aantal kalvingen per gemiddeld aanwezige koe.

‘Hoe hoger, hoe beter bij vleesvee’, stelt Dirk Audenaert, adviseur bij Boerenbond. ‘Deze index houdt niet alleen rekening met de tussenkalftijd van de dieren, maar ook met het aantal verliesdagen, zijnde het aantal dagen dat een dier leeg op het bedrijf loopt, vooraleer ze verkocht wordt.’

In het kader van een efficiënte bedrijfsvoering is het ook belangrijk om dieren zo kort mogelijk ‘leeg’ te laten rondlopen op het bedrijf. Ook bij Boerenbond werkt men met het percentage vervanging. Dat cijfer steeg de voorbije jaren tot 52 procent (tabel 2). ‘Bij een gelijke veestapel is een hoger percentage mogelijk als het jongvee voldoende groeit’, vertelt Audenaert. ‘Het jongvee moet als het ware de koeien buiten duwen en dus jong afkalven en een korte tussenkalftijd hebben.’

Investeren in genetica Genetica is dan wel een vrij onzichtbaar gegeven, het heeft wel degelijk invloed op de vruchtbaarheid. De

Tabel 1 – Kengetallen van een gesloten vleesveehouderij (bron: Vlaamse overheid, afdeling landbouw & visserij, 2018)

kengetallen

groep 1

groep 2

groep 3

groep 4

gemiddeld aantal aanwezige zoogkoeien totale opbrengsten (euro per gemiddeld aanwezige zoogkoe) – verkoop mannelijk (euro per gemiddeld aanwezige zoogkoe) – verkoop vrouwelijk (euro per gemiddeld aanwezige zoogkoe) brutosaldo nettobedrijfsresultaat

34,8 1257,9 717,3 645,6 –267,0 –1941,2

59,9 1637,5 881,0 668,3 312,7 –1274,2

79,2 2036,5 942,7 951,1 531,1 –911,62

60,8 2486,5 1213,7 1127,9 972,6 –663,7

35,7 1,05 496,8 0,78 29,2

32,5 1,08 446,5 0,87 32,2

28,2 1,07 421,4 1,04 43,1

27,2 1,14 406,0 1,11 44,4

leeftijd eerste kalving (maanden) aantal vaarzen per zoogkoe tussenkalftijd zoogkoeien (dagen) kalvingsindex zoogkoeien vervangingspercentage zoogkoeien

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_hoofdverhaal.indd 9

9

08-09-20 16:59

HOOFDARTIKEL VRUCHTBAARHEID

kalvingsindex doodgeboren kalveren (%) sterfte voor zes maand (%) vervanging (%)

2015

2016

2017

2018

2019

1,1 4,5 6,3 46

1,09 4,3 8,4 46

1,09 4,2 7,3 47

1,12 3,7 7,2 50

1,15 3,8 7,1 52

Tabel 2 – Vruchtbaarheidscijfers uit adviesprogramma Focus (bron: Boerenbond, 2020)

Het tochtig zien van de runderen is vaak geen eenvoudige opdracht

10

voorbije jaren kreeg vruchtbaarheid meer aandacht in de witblauwfokkerij. Zo introduceerde het Vlaams stamboek Belgisch witblauw enkele jaren geleden een eigen witblauwbasis, waardoor vruchtbaarheidsfokwaarden van de witblauwstieren beschikbaar kwamen voor de vleesveehouders. Recent werd ook een bwbindex gepubliceerd die stieren rangschikt op basis van van het Vlaamse fokdoel. Ook daarin hebben vruchtbaarheid en groeikracht een belangrijke rol, beide hebben een sterke correlatie. Dat blijkt ook bij de toplijsten met de bwb-index. Vaak gaat het bij de stieren die een hoge bwb-index hebben, om stieren die zowel in vruchtbaarheid als in groeikracht uitblinken.

Getuige daarvan zijn het aantal zonen van Jackpot ter Reybroeck in de toplijsten.

De erfelijkheidsgraad van de vruchtbaarheidskenmerken is weliswaar beperkt, maar de spreiding van deze kenmerken is meer dan voldoende groot. Dat betekent dat selecteren op vruchtbaarheid wel mogelijk is. Een voorbeeld hiervan is het kenmerk leeftijd eerste inse-

minatie. Dit kenmerk heeft een lage erfelijkheidsgraad (0,045), maar wel een genetische spreiding van 7,9 dagen per vier fokwaardepunten.

Ook Ruben Bonne, productmanager Belgisch witblauw bij CRV, merkt de groeiende aandacht voor vruchtbaarheid. ‘De meestverkochte stieren zijn over het algemeen stieren die een makkelijke opfok en groeikracht vererven. Vaak zijn dat ook de stieren die de betere dochtervruchtbaarheid hebben.’ Als voorbeeld noemt hij Matador de Bellefontaine, een zoon van Falco van Zeldonk. ‘Met Falco, maar ook met Ilot en Fleuron in zijn afstamming heeft hij groeikracht en vruchtbaarheid in zijn genen. En daar hebben veehouders aandacht voor. Veehouders durven vandaag de dag al eens eerder naar het genetisch potentieel te kijken van een stier in plaats van het excellente fenotype. Genetica is een investering op termijn in je veestapel, met goed voeren en goed management kan je er meer uit halen.’

Hard voeren, minder problemen Daarmee is de link gelegd naar een tweede, belangrijke invloedsfactor op vruchtbaarheid, namelijk de voeding. ‘Eigenlijk is het vrij eenvoudig’, stelt Hoflack.

‘Bedrijven die hard voeren, hebben zelden problemen met de vruchtbaarheid. Het is immers niet de leeftijd die bepalend is voor het tijdstip van de eerste inseminatie, wel het gewicht.’

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_hoofdverhaal.indd 10

08-09-20 16:59

Ook voor Anne Vandelannoote, productmanager vleesvee bij Aveve, is de afkalfleeftijd van de vaarzen de hoofdeis in de jongveeopfok. ‘We streven hierbij naar maximum 24 maanden, met zelfs in de praktijk mogelijkheden tot 22 à 23 maanden. De sleutel hiertoe is een goede gezondheid en hoge dagelijkse groei tijdens het eerste levensjaar.’ Als streefcijfer noemt zij een gemiddelde groei van 900 g groei per dag tijdens het eerste levensjaar. Om dat te behalen moet men meteen na de geboorte beginnen: voldoende (minimaal 3 liter) en kwaliteitsvolle (Brix-waarde van 24) biest en dit in de eerste zes uur na de geboorte.

‘Studies hebben aangetoond dat kalveren met een grotere biestopname ook later een betere groei vertonen’, verduidelijkt Vandelannoote. Ook voor de melkperiode die hierop volgt, of die nu via zogen of via kunstmelk verloopt, adviseert ze een hoge opname van nutriënten. ‘Anders vertaald, betekent dit meer liters melk of een hogere hoeveelheid melkpoeder per dag. We gaan hierbij tot schema’s van 900 à 1000 g melkpoeder per dag, gedurende de eerste 8 weken.

Nadien volgt een geleidelijke afbouw van de melk tot het speenmoment op ongeveer 12 weken, zodat het kalf ook via de vaste voeding zijn opname aan nutriënten kan verhogen. De voorsprong die de kalveren in deze fase kunnen behalen qua groei, nemen ze mee in hun verdere opfok.’

Bij de vaste voeding streeft ze naar een opname van 2 kg krachtvoer bij het spenen. In het eerste levensjaar leidt een hoge opname van energie (950 vem/kg droge stof) in verhouding tot een voldoende hoog eiwitniveau (16-17% ruw eiwit) tot een hogere dagelijkse groei. Uiterlijk kenmerkt zich dit ook door dieren die zich in een topconditie vertonen. Tot de leeftijd van 10 maanden mag de voeding zich voor het jonge dier richten op een hoger aandeel zetmeel, er is tot dan nog geen sprake van vervetting. Doordat de kalveren een goede groei behalen, bereiken ze ook sneller het gewicht waarbij de puberteit op gang komt, dat ligt rond 300-350 kg.

‘Vanaf 10 maanden verlaagt men het best het zetmeelniveau in het rantsoen, vanaf deze periode kan dit leiden tot het aanzetten van te veel lichaamsvet’, stelt de Aveve-adviseur. Rantsoenen die gebaseerd zijn op veel maiskuil, vormen hier een risico. Het zijn dieren met dit rantsoen die in een te vette conditie komen, waarbij er ook meer problemen optreden met het vertonen van geen of stille bronst of waarbij meerdere inseminaties nodig zijn eer de vaarzen drachtig zijn en dus op vrij late leeftijd pas afkalven. Het ideale gewicht voor eerste inseminatie is 400 kg. Dit is dus al te bereiken op een leeftijd van 13 à 14 maanden.

Extra supplementen?

Vaarzen ouder dan 12 maanden nemen ondertussen al meer droge stof op en de verhouding krachtvoer in het rantsoen daalt dan meestal naar een niveau van 1 tot 2 kg op een rantsoen van ongeveer 8 kg droge stof. Vanaf dit moment is het goed om zeker in de voornaamste periodes apart mineralen te verstrekken of een extra dosering bij te mengen in het krachtvoer.

Eicellen hebben een rijpingsperiode van circa 10 weken, de mineralenstatus van het dier op dat moment is dus cruciaal.

‘Voor de verdere ontwikkeling van de (drachtige) vaars tussen 1 en 2 jaar is een rantsoen gebaseerd op goede ruwvoeders, waarbij liefst 50 procent graskuil aanwezig is, een goede basis’, aldus Vandelannoote. ‘De groei in het tweede levensjaar mag met 750 gram per dag wat matiger zijn dan in het eerste levensjaar. Hier zal vooral ruwvoeder de belangrijkste basis zijn, aangevuld met nog een hoeveelheid krachtvoer tot aan de kalving.’

Bij jongvee adviseert Lieve Vandebrouck, consultant bij Orcovet Nutrition, vaak lijnzaadschilfers aan. ‘Deze bevatten nog een klein beetje omega 3-vetten. Deze goede vetten zorgen voor een goed transport van bètacaroteen naar de follikels. Follikels die een goede dikte (diameter) behalen, hebben betere overlevingskansen na de bevruchting. Bovendien zijn lijnzaadschilfers ook een goede aanvullende eiwitbron en de vacht gaat mooi blinken als teken van een goede gezondheid’, verduidelijkt Vandebrouck.

Naast de krachtvoergift, die afgestemd wordt op de ruwvoerkwaliteit, is het vaak goed om aanvullend een beperkte dosis mineralen te verstrekken tot aan de kalving. Op dat momenten zouden de vaarzen een minimum gewicht moeten hebben van 600 kg. Vooral in de laatste 4 à 6 weken vóór kalven adviseren specialisten om de vitamine- en mineralengift op te drijven.

Het tweede aspect waar een vleesveebedrijf op moet focussen, is het management bij de zoogkoeien. Bij

Lijnzaadschilfers zorgen voor een betere ontwikkeling van de follikels

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_hoofdverhaal.indd 11

11

08-09-20 16:59

HOOFDARTIKEL VRUCHTBAARHEID

Bedrijven die hard voeren, hebben minder problemen met de vruchtbaarheid

deze groep is de opvolging van de status van een dier cruciaal. ‘De keizersnede moet steeds in de meest optimale omstandigheden uitgevoerd worden’, stelt Hoflack. ‘De verdere vruchtbaarheid van het dier wordt er immers door bepaald. Infecties moeten we vermijden. Vaak zijn er wel wat dieren die problemen hebben met het afkomen van de nageboorte. ‘Eigenlijk is dat een immuniteitsprobleem’, stelt Hoflack.

‘Het is immers een afstotingsverschijnsel in het lichaam. Stress kan daarbij een rol spelen.’

Dat geeft ook Vandelannoote aan. ‘Het kalf groeit nog hard tijdens de laatste maand dracht en de koe moet voldoende aansterken om zich voor te bereiden op de kalving en voor een goede biestvoorziening. Bij dieren die schraal gevoerd zijn voor de kalving, of die te lang op de weide verbleven, zijn er meer problemen met moeilijker afkomen van de nageboorte.’ Naast extra aandacht voor vitamines en mineralen adviseert Vandelannoote ook voldoende selenium en vitamine E te voorzien. Ook extra bètacaroteen in het rantsoen tijdens de laatste maand van de dracht is een optie. ‘We

weten dat het een positief effect heeft op de eicelontwikkeling en het op gang brengen van het ovuleren van de koeien na de kalving.’

Bijvoeren op de weide ‘Via bloedanalyses zie ik ook vaak een tekort aan selenium (Se) en vitamine E’, geeft Lieve Vandebrouck aan. ‘Zeker bij Belgisch witblauw komt dat frequenter voor, ook als er al mineralen worden verstrekt.’

Volgens Vandebrouck is het grootste probleem dat de zoogkoeien en soms ook het vrouwelijk jongvee half april de weide opgaan tot ongeveer 1 november, al naargelang het weer. ‘Deze dieren komen dan – al dan niet – drachtig op stal en dan moet het seleniumgehalte heel snel op peil gebracht worden. Het is beter om selenium, dat toxisch is in grotere hoeveelheden, het hele jaar door in een kleinere hoeveelheid te geven. De organische vorm is dan de meest aangewezen vorm, omdat het snel in de bloedbaan en de melk terechtkomt.

Volgens de Orcovet-consultant is enkel weidevoeding

Genetisch de juiste keuze maken?

Het verschil in de fokwaarde vruchtbaarheid op leeftijd eerste inseminatie tussen twee stieren, Falco van Zeldonk (107) en Tahitien de Centfontaine (85), is met 22 fokwaardepunten vrij groot. Die 22 punten zorgen bij hun nakomelingen voor een verschil van 21,72 dagen in de leeftijd bij eerste inseminatie.

12

Maar hoe komen we tot die 21 dagen? Voor deze fokwaarde staan vier fokwaardepunten voor een genetische spreiding van 7,9 dagen.

Beide stieren verschillen echter 22 fokwaardepunten. Dit getal moeten we dus delen door vier, wat dan gelijk is aan 5,5 keer de genetische spreiding. Dit maakt dan 5,5 keer

7,9 dagen, wat uitkomt op een genetisch verschil van 43,45 dagen. Een stier geeft de helft van de genen door, wat maakt dat het werkelijk verschil tussen beide stieren bij hun dochter 21,72 dagen is. Falconakomelingen zullen dus gemiddeld gezien drie weken eerder geïnsemineerd kunnen worden.

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_hoofdverhaal.indd 12

08-09-20 17:00

nefast voor de latere vruchtbaarheid. ‘Niet enkel de Se-waarden, maar ook de waarden van koper (Cu) zijn in de weide de laatste jaren achteruitgegaan. Bètacaroteen is over het algemeen wel voldoende beschikbaar, mits de dieren voldoende gras kunnen opnemen.’

‘Ook bij zoogkoeien moet het rantsoen optimaal zijn’, verduidelijkt Anne Vandelannoote. Een te lage energieverstrekking kan leiden tot tragere groei van de dominante follikel en tot meer anoestrus. Zo kunnen dieren die gezoogd worden en veel energie gebruiken voor de melkproductie (vooral vaarzen), hier last van hebben. Rantsoenen waarbij er weinig eiwit aangebracht wordt (minder dan 12% ruw eiwit), kunnen ook leiden tot een opnamedaling en dus onvoldoende dekking hebben van de energiebehoefte. Andersom vormen te eiwitrijke rantsoenen (meer dan 18% ruw eiwit), zoals bij zeer eiwitrijk gras en een te hoog bloedureum, voor meer risico op embryonale sterfte.

Zolang koeien niet voor de afmest bestemd zijn, is het belangrijk om het zetmeelniveau van het rantsoen in het oog te houden. Voor een gezonde penswerking is de voorziening van graskuil, hooi of stro in het rantsoen steeds positief.

‘De rantsoenen moeten zo samengesteld zijn dat de dieren goed herkauwen’, stelt Vandebrouck. ‘Dan is de pens in orde en zullen ook alle nutriënten die in de pens gevormd worden en de nutriënten die via de voeding in de pens komen, ook daadwerkelijk opgenomen worden.

Ondersteuning op tochtcontrole ‘Er zijn heel veel aspecten, waardoor de vruchtbaarheid op een bedrijf mis kan lopen’, meent Anke de Schutter. Als ki-dierenarts bij CRV werkt zij dagelijks omtrent dit thema. ‘Momenteel merk ik het meest problemen rond de tochtcontrole. Een aantal dieren zijn minder in staat om veel springgedrag te vertonen’, stelt de Schutter. ‘En dan is het vaak moeilijker om de tochten op te merken. Om slijm op te merken moet de veehouder al van dichterbij kijken. Daarnaast is de duur van tocht ook verkort doorheen de jaren, wat het nog moeilijker maakt.’

Een groeiend aantal vleesveehouders heeft daarom de voorbije jaren geïnvesteerd in een tochtdetectiesysteem als Ovalert. Ook de ki-dierenarts begeleidt een aantal bedrijven die naar tevredenheid met het systeem werken. ‘Koeien die enkel ’s nachts tocht vertonen, worden eruit gehaald en het ontlast de veehouder enorm.’

De ki-dierenarts merkt ook dat op een aantal bedrijven te weinig aandacht is voor drachtcontroles. ‘Er wordt te vaak vanuit gegaan dat als men het dier niet meer tochtig ziet, het drachtig is. Maar het tochtig zien is vaak een probleem, dus zo verlopen veel dieren.’ Door regelmatig te controleren haal je de nietdrachtige dieren er op tijd uit en kunnen ze eventueel door tochtig te spuiten snel opnieuw geïnsemineerd worden.

Recent introduceerde CRV hiervoor het nieuwe concept Vruchtbaarheid op Maat, waarmee zowel diensten, advies als begeleiding als één pakket worden samengesteld op maat van het bedrijf en de wensen van de vleesveehouder. Door het jaar heen wordt er zo volgens de gemaakte werkafspraken aan de

vruchtbaarheid van de veestapel gewerkt. Tijdens het hele traject van kalf tot vaars geldt natuurlijk ook dat de opfok zo gezond mogelijk moet kunnen gebeuren.

Schurft, wormbesmettingen en andere parasitaire aandoeningen zoals cryptosporidiose of coccidiose hebben vaak een grote invloed op de groei van het dier en dus mogelijk ook op haar vruchtbaarheid.

Dat wordt ook bevestigd door professor Edwin Claerebout van de faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit Gent. ‘Uit onderzoek, weliswaar bij melkvee, blijkt dat een aantasting met gastro-intestinale nematoden de leeftijd bij eerste inseminatie met 10 dagen kan verlengen, bij leverbot kan dat zelfs om 25 dagen gaan. Eenzelfde effect blijkt er bij leverbot ook te zijn op de tussenkalftijd, namelijk 13 dagen langer.’

Ook Hoflack ziet een toenemende invloed van infectieuze aandoeningen op de vruchtbaarheid. ‘In het verleden was dat vooral bvd en ibr, maar de laatste tijd merk ik dat vooral neospora voor meer problemen zorgt. Niet alleen brengt het meer abortussen op het bedrijf, ook het aantal inseminaties per dracht stijgt op bedrijven met een neosporabesmetting.’ Tot slot benoemt de MSD-dierenarts ook Q-koorts als opkomend probleem op rundveebedrijven.

Naast een aantal infectieuze ziekten is het ook belangrijk om ‘schoon’ voer te verstrekken aan de dieren.

Zichtbare schimmels en broei in het ruwvoer moeten worden vermeden. ‘Deze hebben immers een nadelige invloed op de penswerking en belasten het lichaam van het dier om de toxische stoffen weg te werken’, verduidelijkt Vandelannoote ‘Daarmee kunnen ze een oorzaak zijn van abortussen of embryonale sterfte.’

Ook mycotoxines in een rantsoen kunnen het best vermeden worden. ‘Deze zijn dan niet zichtbaar, maar kan je in beperkte mate controleren in de ruwvoeders en granen. Bij twijfels of aanwijzing worden er mycotoxinebinders ingezet in een rantsoen om de koeien extra hulp te bieden om de schadelijke werking ervan meer af te weren.’

Een laatste factor die invloed kan hebben op de vruchtbaarheid benoemt Anke De Schutter. ‘Ook licht speelt een belangrijke rol. Vooral in de winter en in oudere stallen is dat een probleem. De lichten ’s avonds laten branden kan dan een oplossing zijn’, besluit de ki-dierenarts. l

Samenvatting – De juiste keuze maken in genetica staat gelijk aan investeren in een vruchtbaardere veestapel.

– Hard voeren, ook in de opfok, zorgt voor minder problemen met vruchtbaarheid. Pas op met een zetmeelrijk rantsoen bij oudere dieren.

– Aandacht voor tocht- en drachtcontrole is belangrijk. Ondersteuning hierin kan een goede investering zijn.

– Gezondere dieren zijn vaak vruchtbaardere dieren.

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_hoofdverhaal.indd 13

13

08-09-20 17:00

BEDRIJFSREPORTAGE HAGHEDOOREN

Altijd prioriteit

voor de hoeveslagerij

BEDRIJFSPROFIEL eigenaren veestapel Vlamertinge grondgebruik extra

Dirk (52) en Wivina (53) Haghedooren 120 stuks witblauw, 20 vleesvarkens mais, aardappelen, grasland hoeveslagerij

Op het vleesveebedrijf ’t Legergoed van Wivina en Dirk Haghedooren staat nagenoeg de volledige bedrijfsvoering in het teken van de hoeveslagerij. Groeikracht heeft de volle aandacht in de fokkerij. Kwaliteit en een stabiele krachtvoerkwaliteit krijgen vooral aandacht in de afmestfase van de koeien.

TEKST WIM VEULEMANS

W

ie Ieper hoort, denkt meteen aan de geschiedenis van de oorlog in Vlaanderen, en dat wordt alleen maar bevestigd als je aankomt op het vleesveebedrijf van Dirk en Wivina Haghedooren in het West-Vlaamse Vlamertinge, een deelgemeente van Ieper.

Achter het bedrijf met de mooie naam ‘’t Legergoed’ lag in de Tweede Wereldoorlog een groot vliegveld van de Duitse bezetter. Een loods en een klein gebouw dat

14

de elektriciteitsvoorziening huisvestte, zijn daarbij nog duidelijk herkenbaar in het landschap.

Eind jaren tachtig namen Dirk en Wivina het bedrijf over van de ouders van Dirk, die er sinds begin jaren vijftig het bedrijf hadden uitgebouwd. ‘Ik was vrij jong, negentien jaar, toen ik het bedrijf van mijn vader overnam’, vertelt Dirk. ‘Toen liepen er nog West-Vlaamse roden van het dubbeldoeltype op het bedrijf. Omdat het

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_bedrijfsrep haghedooren.indd 14

09-09-20 16:26

j

beschikbare melkquotum vrij beperkt was, zijn we toen gaan overschakelen naar Belgisch witblauw.’

Bloedlijnen van Mahoux Bij het gekende fokbedrijf ‘de St.-Fontaine’ in het Waalse Pailhe, toen nog in handen van Michel Mahoux, vader van Luc en Benoit, kochten Dirk en Wivina een vijftal spoelkoeien. Onder hen ook Harle de St.-Fontaine, overgrootmoeder van Vigoureux de St.-Fontaine (v. Rameau) en overovergrootmoeder van Ecrin de St.-Fontaine (v. Brutal).

‘De hele huidige veestapel voert zo terug op die vijf koeien’, stelt Dirk trots. ‘Stuk voor stuk waren het wel zware dieren, maar het was ook wel een taai verhaal met die koeien. We hebben wel wat embryo’s uit de dieren kunnen winnen, maar de resultaten waren niet meteen geweldig’, vertelt Dirk eerlijk.

In het verleden nam het bedrijf regelmatig deel aan keuringen in de regio, waaronder in Meigem, Ploegsteert en Nieuwkerke. In 2001 won de familie Haghedooren op de laatste locatie nog het kampioenschap bij de stieren.

‘Ook dat was met een afstammeling uit de bloedlijnen van Mahoux’, vertelt Dirk. ‘Maar dat was ook meteen de laatste keer dat ik deelnam aan een keuring. We hebben voor ons bedrijf een andere richting gekozen.’

Al meer dan dertig jaar insemineert de vleesveehouder zelf zijn dieren, alles wordt in het stamboek geregistreerd. Net als destijds bij de aankoop van de et-donoren kiest Dirk ook nu nog steeds voor een duidelijke lijn in zijn fokkerij: zeer groot en zwaar, met voldoende bespiering en een probleemloze opfok. ‘Maat en gewicht zijn voor mij het allerbelangrijkste, dat extraatje bespiering

moet ik niet hebben’, verduidelijkt hij. ‘Uiteindelijk kies ik voor dieren die met ruwvoeder makkelijk wegkunnen, ook al is de opfok en de afmest op ons bedrijf wel meer intensief.’

Stieren die vaker terug te vinden zijn in de stal, zijn: Kubitus, Langoureux, Empereur, Heros, Jackpot, Plombe, Cerbere en Glaileul. Opvallend in dit lijstje is dat het steeds om fokstieren gaat. ‘Dat is heel bewust’, is Dirk stellig. ‘Ik werk alleen met fokstieren die cijfers hebben, jonge stieren gebruik ik niet. Ik wil weten wat ze vererven en ik wil zo weinig mogelijk tegenvallers.’

Volgens Dirk heeft de fokkerij in het witblauwras de voorbije jaren flinke stappen gezet. ‘Het is daarbij goed geweest dat de invloed uit Vlaanderen groter werd. Vergelijk de ki-boeken van twintig jaar geleden maar eens met deze van nu. Je ziet nu toch een ander type stieren.’

Tot 1350 gram dagelijkse groei De keuze van de bedrijfsleiders van ’t Legergoed voor maat en gewicht legt hun geen windeieren. Ongeveer de helft van de stieren in 2019 werd verkocht voor de fokkerij. Ze hadden een gemiddelde leeftijd van 14,9 maanden en een gemiddeld gewicht van 665 kilogram. Daarmee haalden deze stieren een gemiddelde dagelijkse groei van maar liefst 1,35 kg per dag. De rest van de stieren wordt zelf afgemest en verkocht via een handelaar onder het BelBeef-label.

Ook de koeien mesten ze zelf af en nagenoeg allemaal worden ze vermarkt via de eigen hoeveslagerij op het bedrijf. Ook hiervan heeft Dirk een lijstje met cijfers beschikbaar. ‘De laatste 33 koeien die we hebben afgemest, hadden een gemiddeld gewicht van 926 kilogram,

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_bedrijfsrep haghedooren.indd 15

15

09-09-20 16:26

SBEDRIJFSREPORTAGE HAGHEDOOREN

Zoals het fokdoel op het bedrijf stelt, tonen de kalveren veel maat en lengte

acht ervan wogen weer dan 1000 kilogram.’ Hij geeft meteen ook mee dat de oudste koe op zijn bedrijf vier en een half jaar is. De koeien kalven twee tot drie keer af, waarmee het aantal kalvingen bepaald wordt door de kwaliteit en evolutie van het dier zelf alsook door haar fokkerijresultaat. Een enkele gekalfde vaars wordt al eens afgemest indien ze niet voldoet.

Elke vier weken slacht het bedrijf een koe voor de hoeveslagerij, waarmee ze al in 2002 begonnen zijn. Eerst enkel met eigen rundvlees, maar in 2004 maakten Dirk en Wivina in de buurt van het Waalse Nassogne kennis met varkensvlees van dieren die op een weide werden afgemest. Sindsdien hebben ze steeds een kleine twintig vleesvarkens op het bedrijf lopen en verkopen ze ook dat vlees via de hoeveslagerij.

‘In 2002 zijn we inderdaad begonnen met het zelf versnijden en vermarkten’, geeft Dirk aan. ‘Dat kwam eigenlijk door een negatieve ervaring met een startend label, dat liep niet zoals ik het wilde. En dan namen we maar het heft in eigen handen.’

Sindsdien staat alles op het bedrijf in het teken van de hoeveslagerij. ‘Als het tijd is om een dier te slachten en te vermarkten, dan laten we alles vallen’, stelt Dirk.

‘Ook toen we nog spruiten hadden op het bedrijf.’

Maatwerk is belangrijk Met hun jarenlange ervaring in de afzet van hun eigengekweekte vlees weten Dirk en Wivina heel goed wat er belangrijk is voor hun klanten. Ze bieden hun geen pakketten aan, maar elke klant mag zelf zijn bestelling samenstellen. Daarmee is er ook keuze in het aantal stuks Al in 2002 begonnen Dirk en Wivina met een eigen hoeveslagerij

16

per verpakking of het gewenste gewicht in de verpakking. ‘Je moet eigenlijk produceren wat je klant wil.

Vaak hoor of lees je dat consumenten veel aandacht hebben voor eigen kweek, dierenwelzijn en dergelijke.

Maar daar betalen ze niet altijd voor. Waar het echt om draait, is prijs en kwaliteit’, is Dirk heel duidelijk.

‘De beleving van het eten van een goed stuk vlees duurt maar een paar minuten’, verduidelijkt hij. ‘Die beleving moet dus top zijn.’

Maar volgens de West-Vlaamse vleesveehouders is die kwaliteit geen eenvoudig gegeven. ‘De kwaliteit van een afgemest dier is niet altijd op voorhand in te schatten’, geeft Dirk aan. ‘Het karkas wordt samen met de slager uitvoerig besproken. Op die manier willen we het steeds beter doen.’ Daarom is er ook veel aandacht voor het rantsoen. Dirk en Wivina werken zodoende al enkele jaren samen met lokale voerproducent Nollet. Het rantsoen van alle dieren is vrij basic: mais en voordroogkuil, aangevuld met krachtvoer op maat van de leeftijd. Vooral aan het krachtvoer voor de dieren die ze afmesten, hebben ze samen met de voeradviseur lang zitten sleutelen tot het voer dat ze nu hebben. De prijs van het voer is daarbij minder belangrijk voor Dirk, die liever een constante samenstelling heeft van zijn voer op maat.

‘Het grote voordeel van een hoeveslagerij is dat je zelf het resultaat van je werk ziet’, geeft Dirk aan. ‘Als we sleutelen aan een rantsoen of een andere type stier zouden gebruiken, dan merken we dat in het karkas.’

Met de jaren ervaring met de hoeveslagerij heeft Dirk wel ervaren wat het verschil soms is tussen een veebedrijf en een hoeveslagerij uitbaten. ‘Een veehouder die produceert, krijgt maar zelden terugkoppeling op datgene wat hij heeft geproduceerd, het vlees. Maar als je start met een hoeveslagerij, dan ervaar je al snel dat je ook een kok moet zijn en een marketeer. Maar ook een geduldig, sociaal iemand’, lacht hij. ‘Je moet te allen tijde, dus ook als je eigenlijk weinig tijd hebt, willen praten met je klanten.’

Kwaliteit is dus cruciaal voor hun hoeveslagerij, daarom begrijpt Dirk ook niet waarom het in België nog steeds is toegestaan om water – soms zelfs tot 30 procent – toe te voegen aan vlees. ‘Dat snap ik dus niet, op die manier wordt vlees goedkoper gemaakt, maar is er ook minder nodig’, stelt hij vol onbegrip. ‘Degene die de moed heeft om hier een einde aan te maken, verdient mijn eindeloze appreciatie.’

Investeren in ondersteuning Een opvolger is er niet op het bedrijf van Dirk en Wivina, beide zonen hebben buiten het bedrijf hun carrière uitgebouwd. Ze voorzien samen nog een tien jaar verder te boeren en zien dan wel wat er op hun pad komt. Toch pasten ze hun bedrijf de voorbije jaren verder aan. De teelt van wortelen, bloemkool en ook spruiten werd stopgezet om meer rust en tijd in het leven te krijgen.

Maar tegelijkertijd werd er volop geïnvesteerd, eerst in drinkautomaten voor de kalveren en jaren later ook in een kalvingssysteem van Medria en het vruchtbaarheidsmanagementsysteem Ovalert. ‘Als we in het najaar druk waren met de spruiten, misten we toch te veel tochten’, verklaart Dirk de keuze voor Ovalert. ‘Ook merken we dat veel koeien ’s nachts tochtig worden en in de ochtend amper nog wat laten zien. Dat heeft ons toch heel wat werk uit handen genomen’, besluit hij. l

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_bedrijfsrep haghedooren.indd 16

09-09-20 16:27

UIT DE DIERENARTSPRAKTIJK ANTHONY DE SCHRYVER Aan de hand van voorbeelden uit hun dagelijkse praktijk schrijven vier dierenartsen over diergezondheid in de vleesveehouderij. Om en om beschrijven Anthony De Schryver, René Bemers, Piet De Meuter, en Hans Van Loo maandelijks vastgestelde ziektebeelden, uitgevoerde behandelingen en/of mogelijke preventiemaatregelen.

fot waar

Wonde aan de achterbil naam aandoening open wonde verschijnselen een open wonde, soms oppervlakkig met enkel de huid, soms dieper in de spier oorzaak externe factoren zoals palen, hekken, of voerbakken behandeling lokale verdoving, naaien, pijnstilling en antibiotica

Op een zaterdagvoormiddag kreeg ik telefoon voor een Belgisch-witblauwrund met een wonde aan de achterbil. De veehouder vroeg of ik kon langskomen om het boeltje te hechten. Aangekomen op het bedrijf bleek dit een grote gapende wonde over de volledige lengte van de rechterachterbil tot diep naar binnen toe. Ook de staart was voor de helft geamputeerd. De koe kon blijven steunen op het been en kon zich vrij gemakkelijk voortbewegen.

Na een algemene controle en onderzoek van hart en longen bleek het dier verder gezond te zijn. Het slijmvlies was nog mooi roze en de koe had weinig bloed verloren.

De kans op herstel was vrij groot en we besloten om de wonde te hechten. Tijdens het onderzoek hoorde ik het verhaal van de veehouder over hoe het ongeval gebeurd was. De veehouder was met de frontlader de weide ingereden om enkele herstellingswerken te doen aan de afsluiting. De koe was tegen het snijvlak gelopen van de schepbak.

Voor ik begon, kreeg de koe een spuit sedatie en pijnstilling.

Daarna werd de wonde lokaal verdoofd en gereinigd. Vervolgens heb ik de diepere spieren zoveel mogelijk laag per laag gehecht. Ik plaatste een drain, gemaakt van gaasverband gedrenkt in jodium, tussen de verschillende lagen en langs

de huid naar buiten. Op deze manier kon het overtollige wondvocht afgevoerd worden naar buiten. De huid werd met een sterke draad gehecht en afgesloten.

De koe werd enkele dagen behandeld met antibiotica en pijnstillers. Het is echter goed om te beseffen dat niet alle wonden kunnen gehecht worden of even goed genezen.

Daarom is het belangrijk om zo snel mogelijk in te grijpen na het ongeval om zo de kans op slagen te verhogen.

Wonden bij runderen komen regelmatig voor in het voorjaar wanneer de koeien terug de weiden op gaan. Hierbij lopen ze door de draden of springen over hekken of de omheining.

In de zomer is schurft de grote boosdoener. Dit is het geval wanneer koeien jeuk krijgen en zich beginnen te schuren aan scherpe voorwerpen op de weide of in de stal. Denk maar aan scherpe randen aan drinkbakken of een oude weidestaak. Verschillende malen is de schepbak voor de voerkuilen of mesten de oorzaak. De rand wordt vlijmscherp door het dagelijks schuren over de betonvloer.

Wees aandachtig en plaats de bak altijd naar beneden wanneer er geen werkzaamheden zijn, zodat een dier of mens zich zo weinig mogelijk kan verwonden. Hier is voorkomen belangrijker dan genezen.

veeteelt SEPTEMBER 2020

VV09_DAP.indd 17

17

09-09-20 15:50

INFOGRAPHIC

Vleesveepopulatie stabiel, maar

inkomen nog steeds laag Er werden in 2019 minder stieren en meer koeien geslacht, volgens het recente rapport van Statbel. De rundvleesindex die iets zegt over de winstgevendheid van de sector, blijft plafonneren op 70 procent van het normale rentabiliteitsjaar 2005.

TEKST GUY NANTIER

T

ussen 1980 en 2019 verdween 68 procent van de landbouwbedrijven in België, in de Vlaamse regio nagenoeg aan hetzelfde tempo als in de Waalse regio: gemiddeld 2 procent minder per jaar.

Dat staat te lezen in het rapport ‘Kerncijfers landbouw’, dat door het Belgische statistiekbureau Statbel werd uitgebracht. Daartegenover staat dat tijdens diezelfde periode de gemiddelde bedrijfsoppervlakte is verdrievoudigd.

Meer koeien in de slachtingen

lijk stabiel gebleven. Een weetje: in 2000 was het aantal zoogkoeien nog 509.000 stuks.

Het totaal aantal runderslachtingen (melkvee, vleesvee, vaarzen, ossen, jongvee en kalveren) kwam in 2019 uit op 837.886 stuks. De stieren waren goed voor 144.560 slachtingen, de koeien voor 337.282 slachtingen. Deze verhouding geslachte stieren-geslachte koeien is nagenoeg stabiel sinds 2004.

Het gemiddelde slachtgewicht in 2019 voor alle stieren bedroeg 482 kg (2005: 460 kg), voor alle koeien (melkvee en vleesvee) gemiddeld 389 kg (2005: 404 kg).

Wat de dierlijke producten betreft is de runderpopulatie met 401.000 stuks zoogkoeien sinds 2014 betrekke-

Rundvleesindex evolueerde weinig De analyses en studies over de winstgevendheid en marktwerking van de Belgische overheidsdienst FOD Economie hebben tot doel de prijzensituatie te objectiveren en een evenwichtige dialoog te bevorderen tussen alle partners in het ketenoverleg Agrovoeding.

Specifiek voor de rundvleessector ontwikkelde de overheidsdienst de rundvleesindex. Deze rundvleesindex – ook vereenvoudigde ratio genoemd – is de opbrengstprijs gedeeld door de voederkosten voor een AS2-karkas. De index is de laatste jaren weinig geëvolueerd, aldus het Statbel-rapport. De index bedroeg eind 2019 zo’n 70 indexpunten ten opzichte van het normale rentabiliteitsjaar 2005 (100 indexpunten) (zie figuur hiernaast).

Semi-brutowinst 2019 daalt met 1 procent De semi-brutowinst (sbw) is een forfaitair cijfer dat gelegen is tussen de brutowinst (omzet) en de nettowinst (belastbare winst) van een landbouwbedrijf. De landbouwbarema’s met de sbw’s per landbouwstreek en per bedrijfsoriëntering worden elk jaar in overleg door de belangenorganisaties en de fiscus vastgelegd voor landbouwers die gebruik maken van het forfaitair stelsel voor berekening van de inkomensbelasting.

De vleesveesector ging er in 2019 nog op achteruit: de prijzen lagen in de buurt van het lage niveau van 2018, wat in combinatie met de hogere voederkosten leidde tot een kleine daling van de semi-brutowinst van iets minder dan 1 procent. l

18

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_infographic.indd 18

08-09-20 16:56

De rundvleesprijsindex of vereenvoudigde ratio De rundvleesprijsindex geeft de vereenvoudigde brutomarge weer: dit is de verhouding van de karkasopbrengsten voor stieren met een seurop-classificatie S2 tegenover de voerkosten. De karkasopbrengsten zijn een weerspiegeling voor de inkomsten van de rundveehouder. De voederkosten vertegenwoordigen ongeveer 50 procent van de kosten van de rundveehouder.

De samenstelling van het diervoeder is vastgelegd als volgt: 55 procent krachtvoer, 15 pro-

vereenvoudigde ratio

cent maïs, 10 procent gerst, 10 procent tarwe en 10 procent stro. Er wordt van uitgegaan dat 6,5 kg droge stof voer (kracht- en ruwvoer) nodig is voor de productie van 1 kg vlees. Het slachtrendement voor een AS2-stier is vastgelegd op 0,68.

Het basisjaar waarin de indexen zijn uitgedrukt, is 2005. Het jaar 2005 wordt algemeen beschouwd als het laatste jaar met een normale rentabiliteit. De referentie-index is het voortschrijdend gemiddelde van 18 maanden van

referentieratio

ondergrens

de vereenvoudigde brutomarge. De ondergrens ligt 10 procent onder de referentiemarge, de bovengrens 10 procent boven de referentiemarge.

Het interprofessioneel akkoord (IPA) voorziet dat er in het ketenoverleg Agrovoeding onderhandelingen worden opgestart wanneer de index van de vereenvoudigde brutomarge met meer dan 10 procent stijgt of met meer dan 10 procent daalt ten opzichte van de referentie brutomarge. Bron: FOD economie

bovengrens

120

verhouding karkasopbrengst-voerkosten (2005=100)

110

100

90

80

70

60

50

40 ’05 ’05 ’06 ’06 ’07 ’07 ’08 ’08 ’09 ’09 ’10 l ’10 ’11 ’11 ’12 ’12 ’13 ’13 ’14 ’14 ’15 ’15 ’16 ’16 ’17 ’17 ’18 l ’18 ’19 ’19 ’20 jan jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan ju jan jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan jul jan ju jan jul jan

maand, jaar

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_infographic.indd 19

19

08-09-20 16:56

TEELT GRASKLAVER

Klaver moet vechten

voor waardering

Negatieve ervaringen met witte klaver uit het verleden doen sommige veehouders nog steeds huiveren bij de teelt van grasklaver. Maar inmiddels is duidelijk dat een mengsel met rode klaver uitstekend past bij tijdelijk grasland dat alleen wordt gemaaid, zonder dat het al te veel van het management vraagt. Op dat soort percelen moet het gewoon de standaard worden, menen specialisten.

TEKST FLORUS PELLIKAAN

20

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_klaver.indd 20

08-09-20 15:16

H

et is niet altijd een klavertje vier, de teelt van grasklaver. Specialisten geven steevast de negatieve ervaringen uit het verleden aan als reden waarom grasklaver in Nederland maar geen grote vlucht neemt.

Voordelen van klaver als het vastleggen van stikstof, het leveren van kwalitatief goed eiwit en de droogtetolerantie zijn wel bekend. En hoewel die factoren steeds beter van pas komen binnen regelgeving en klimaat, is klaver in Nederland nog lang geen gemeengoed. Zaaizaadveredelaars zien wel een jaarlijkse kleine toename van het gebruik van klaverzaad, maar van een snelle stijging van het gebruik is zeker geen sprake.

De twijfel van veehouders wordt vooral gevoed door ervaringen uit het verleden, toen met witte klaver in weidepercelen werd gewerkt en dat bleek lastig. ‘Witte klaver op beweidingspercelen moet je kunnen en durven managen, dat is zeker op bedrijven met een gangbare bedrijfsvoering niet eenvoudig. Het vraagt ervaring en is daarom niet de beste toepassing van klaver voor bedrijven om mee te starten’, stelt Nyncke Hoekstra, onderzoeker grasland en agrobiodiversiteit aan het Louis Bolk Instituut.

‘Het is veel gemakkelijker om te starten met tijdelijk grasland in de vorm van maaipercelen en daar een grasmengsel met rode en een beetje witte klaver in te zaaien. Dat vraagt veel minder aanpassing van het management.’

Deze percelen draaien dikwijls in rotatie met bijvoorbeeld maisland of akkerbouwgewassen en zijn daardoor nogal eens wat schraler. Deze percelen kunnen de voordelen van grasklaver dus goed gebruiken, zoals het vastleggen van extra stikstof en het verbeteren van de bodemkwaliteit door een diepe beworteling.

In Vlaanderen 12 procent meer klaver Eigenlijk zijn alle deskundigen het erover eens dat grasklaver een ondergeschoven kindje is. ‘Maar heel erg vind ik het niet dat het gebruik niet explodeert’, geeft WURonderzoeker Bert Philipsen aan. ‘Want bij dat soort explosies gebeuren ook ongelukken en dan zijn veehouders weer voor jaren genezen. Daarom is het beter om rustig ervaring op te doen. Dat geldt voor kruidenweiden, maar ook voor klaver. Want hoe je het ook bekijkt, grasklaver vraagt een ander management en dat moet je leren. Maar dat de ontwikkeling van klaverteelt wel wat harder zou mogen gaan, deel ik. En als klaver past op je bedrijf, zou ik nu ook zeker starten met ervaring opdoen.’

In Vlaanderen is er al veel meer ervaring met de teelt van grasklaver. Uit de voorlopige cijfers van de verzamelaanvragen 2020 blijkt dat Vlaanderen dit jaar bijna 20.000 hectare grasklaverweides telt. Dat komt neer op een stijging van bijna 12 procent ten opzichte van vorig jaar. Een belangrijke verklaring hiervoor is de subsidie die op grasklaverweides wordt gegeven ter grootte van 450 euro per hectare. ‘Ook hier was de kennis van grasklaver uit de vingers verdwenen. Melk- en vleesveebedrijven zijn gegroeid en er is minder tijd beschikbaar voor voederteelten, waardoor snel gekozen wordt voor makkelijker te beheren, met kunstmest bemest gras dan voor grasklaver’, vertelt Thijs Vanden Nest, wetenschappelijk onderzoeker aan het ILVO. De komst van de subsidie voor vlinderbloemigen zette grasklaver in Vlaanderen echter weer midden in de belangstelling. ‘Een subsidie om de aandacht op de teelt te vestigen en de eventuele schade van minder opbrengst te compenseren als de teelt mislukt, is heel goed. Maar een

ruweiwitgehalte zand klei grasklaver puur gras

205 161

210 178

vem-gehalte zand klei 852 910

885 921

dve-gehalte zand klei 78,3 71,2

82,3 76,8

Tabel 1 – Voederwaarde van grasklaver en puur gras gemeten in het project Klaverklimaat op demovelden op zand en op klei in 2013 en 2014, in g/kg droge stof.

Grasklaver werd gemiddeld met 159 kg stikstof per hectare per jaar minder bemest dan puur gras (bron: Louis Bolk Instituut)

subsidie van 450 euro is eigenlijk te hoog. Het stimuleert landbouwers tot het zaaien van klavers zonder het management van het gras aan te pakken, waardoor de klaver snel zal verdwijnen.’ Het vakmanschap prikkelen gaat beter met een lagere subsidie, zo stelt Vanden Nest.

Vooral winst in besparen van bemesting De afgelopen jaren heeft het ILVO, net als het Louis Bolk Instituut in Nederland, veel onderzoek gedaan naar grasklaver. Los van de subsidie raadt Vanden Nest zeker aan om grasklaver in te zetten. Het gewas sluit volgens de onderzoeker heel goed aan bij wat de actualiteit vraagt.

‘De druk op bemesting neemt toe en iedere kilo stikstof die je met grasklaver bespaart, levert je geld op. Daarnaast is klaver droogtetoleranter en op dat punt heeft klaver twee keer geluk. Door de diepe penwortel kan rode klaver beter bij het water en omdat klaver zelf stikstof vastlegt, is het ook weinig afhankelijk van water om stikstof op te nemen vanuit de bodem.’

Dat klaver een voordeel is deze droge jaren, ziet ook voeradviseur Izak van Engelen van ABZ Diervoeding. ‘Op zandgronden stonden vorig jaar graspercelen te verpieteren door vocht- en voedingstekort en aangrenzende percelen met gras en rode klaver stonden kniehoog.’

In de huidige eiwitdiscussie in Nederland is grasklaver ook zeker een ruwvoerteelt die past bij bedrijven die eiwitaanvulling nodig hebben. ‘Puur klaver heeft per definitie een hoger eiwitgehalte dan gras en witte klaver heeft zelfs krachtvoerachtige voederwaarden. Maar ook in een mengsel met gras scoort klaver goed. Dat blijkt ook uit de praktijkproeven die we hebben gedaan binnen het project Klaverklimaat’, zegt Hoekstra (zie tabel 1). ‘De grootste winst is echter dat grasklaver hoger eiwit kan realiseren met een lagere bemesting. Alleen normale drijfmestgiften zijn al voldoende voor hoge eiwitwaarden.’

Voor de gerealiseerde voederwaarden in tabel 1 heeft grasklaver gemiddeld 159 kilo stikstof per hectare per jaar minder gehad dan puur gras. Vanden Nest is het met Hoekstra eens dat het besparen van kunstmest de grootste milieuwinst van grasklaver is. ‘Met rijk bemest grasland kun je ook hoge eiwitwaarden halen. Maar grasklaver kan meer met minder. Elke kilo die je niet hoeft te bemesten is directe winst. Circa 20 tot 30 procent klaver in grasland bespaart 100 kilo stikstof per hectare.’

Grasklaver uitbalanceren in rantsoen De genoemde voederwaarden in tabel 1 kunnen vragen oproepen bij de vem-waarden. ‘We zien veel vaker dat kuiluitslagen van grasklaver tegenvallen,’ vertelt Van Engelen. ‘Dit lijkt veroorzaakt te worden doordat grasklaver wordt geanalyseerd als gras. En dat terwijl de vertering van de plant zich in de koe toch anders gedraagt.’

Hoekstra bevestigt dit en geeft aan dat WUR-onderzoek heeft aangetoond dat de vem-waarde van rode klaver

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_klaver.indd 21

21

08-09-20 15:18

TEELT GRASKLAVER

gras

witte klaver

rode klaver

onkruiden

100

aandeel (%)

80

60

40

2016

5 ed

e

4 sn

e ed sn

e

3

2 e

ed sn

ed sn

e

1

5

ed

e

e ed

sn

4 sn

ed sn

ed

e

3

2 e ed

2015

sn

1 e

sn

e

ed sn

e

6

5

ed sn

4

ed

e ed

e

sn

sn

3

2 e

ed sn

ed

ed sn

2014

sn

e

1

6 e ed

sn

e

e

4

ed sn

e

3

ed sn

e

ed sn

ed sn

sn

ed

e

1

2

0

5

20

2017

Figuur 1 – Verloop van het aandeel klaver, gras en onkruid over de sneden in 2014-2017 op een praktijkperceel in Moortsele (ingezaaid in najaar 2013), gefinancierd door het Landbouwcentum voor Voedergewassen (bron: ILVO)

gemiddeld 5 procent wordt onderschat en de dvewaarde zelfs 35 procent.

Van Engelen ziet grasklaver als een prima ingrediënt in het rantsoen, maar adviseert wel maximaal een derde grasklaver van de totale oppervlakte grasland.

‘Grasklaver is een vrij eenzijdig product met veel eiwit en weinig suiker. Maar alleen eiwit geeft geen hogere eiwitproductie, het gaat om de balans in het rantsoen.

Grasklaver in combinatie met suikerrijk voorjaarsgras gaat bijvoorbeeld wel heel goed en daarom ben ik voorstander van grasklaver inzetten in lasagnekuilen.’

Bij het apart inkuilen raadt Van Engelen aan het product te voeren op de momenten dat het niet groeit.

‘Eigenlijk geldt dat voor meer gewassen. Ingekuild herfstgras moet je ook niet in de herfst voeren aan weidende koeien. Klaver heeft de grootste bezetting en groei in het najaar, dan past het product minder goed in het rantsoen met ook al eiwitrijk weidegras. Maar grasklaver kan in het voorjaar en de zomer wel een goede en smakelijke aanvulling zijn in het rantsoen.’

Rode klaver aanvullen met witte Grasklaver levert niet alleen meer eiwit met minder bemesting, maar een grasklavermengsel levert ook een hogere opbrengst. Gras heeft zijn groeipiek in het voorjaar tijdens de eerste twee snedes. Op die momenten blijft de klaver nog wat achter om vervolgens de groei over te nemen in de zomerperiode. Dit laat figuur 1 met resultaten van een Vlaamse praktijkproef te Moortsele (zandleem) heel mooi zien. Hierbij zijn vier jaar achter elkaar telkens voor alle vijf of zes maaisnedes de aandelen rode en witte klaver geteld en ook de percentages gras en onkruiden.

De figuur laat direct zien waarom het advies van alle deskundigen is om voor maaipercelen naast de rode klaver ook witte bij te zaaien. ‘Het kan gezien worden als een verzekering. Rode klaver produceert sterk vanaf het begin, maar wordt uitgeput door maaien.

Witte klaver heeft wat tijd nodig om te ontwikkelen en kan de taken van rode klaver overnemen als deze

22

na enkele jaren verdwijnt’, vertelt Vanden Nest.

De belangrijkste vraag voor het inzaaien van grasklaver is en blijft of de grond geschikt is. ‘De pH moet voldoende hoog zijn, de grond niet te nat, voldoende kali-houdend en met een niet te hoog stikstofleverend vermogen’, vertelt Hoekstra. Dit maakt grasklaver vooral geschikt voor klei- en zandgronden.

De specialisten zijn het er unaniem over eens dat bij geschikte gronden iedere veehouder wel wat grasklaver (lees een mengsel met rode en wat witte klaver) moet inzaaien op percelen tijdelijk grasland. ‘In deze percelen is het ook prima te managen door alleen drijfmest toe te dienen en het gewas niet te diep en te zwaar te maaien’, adviseert Vanden Nest.

Eenjarige klavers in aantocht Het bezwaar dat rode klaver bestemd voor maaien daarmee de flexibiliteit wegneemt voor weiden, pareert Philipsen. ‘Ik ken bedrijven die succesvol weiden op een mix van gras, rode én witte klaver, mits de snede niet te zwaar is. En de klaver mag niet bloeien, dan loopt de opname snel terug, maar dat geldt ook voor kruidenmengsels en eigenlijk ook voor gras.’

Tom Niehof, productmanager voedergewassen bij Barenbrug, ziet naast de bekende rode en witte klaver ook nog ruimte voor eenjarige klavers. ‘Wanneer veehouders na granen of vroege snijmais een groenbemester zaaien, wordt er door ruwvoertekorten op dit moment nogal eens naar oogstbare groenbemesters gekeken. Italiaans raaigras bijvoorbeeld, maar dat is een suikerrijk gewas met weinig eiwit. Eenjarige klavers kunnen daarbij een heel mooie toevoeging zijn’, stelt Niehof. ‘Daarnaast legt de klaver volop stikstof vast en bovendien hoeft het gewas niet bemest te worden in het voorjaar. Deze eenjarige klavers hebben de eigenschap dat ze wel agressief zijn en daardoor direct meegroeien met het Italiaans raaigras. Na de eerste snede in het voorjaar kan de grond geschikt worden gemaakt voor mais. En dat gewas heeft dan ook nog profijt van de stikstof uit klaver.’ l

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_klaver.indd 22

08-09-20 15:18

CRVNIEUWS

Dna-staal van moeder nodig bij embryotransplantatie Om de afstamming van kalveren die worden geboren via embryotransplantatie, te kunnen verifiëren isw een dna-staal van de moeder nodig. Als de moeder al is afgevoerd en er geen haarstaal is genomen op

het moment dat haar kalveren werden geboren, is het niet meer mogelijk om de afstamming vast te stellen, met C-registraties tot gevolg. Veehouders die koeien laten spoelen, wordt geadviseerd om direct

een haarmonster van deze dieren te nemen en te bewaren. Ook is het mogelijk om haarmonsters te laten bewaren door CRV. Voor meer informatie hierover kunt u contact opnemen met CRV Klantenservice.

Bwb-proefstier Amoureux Hof ter Goedtmoed Ki-code 945091 geboren: 07-02-2019

verkoper:

schofthoogte: 129 cm (+6) 16 mnd.

fokker: Idem

gewicht:

haarkleur:

Schofthoogte 90,00

690 kg 16 mnd.

JOYE Celine, Reningelst zwart & wit

35 cm op 16 mnd.

Besp.

91,83

Type 86,00

Beenwerk 88,00

Alg. voorkomen 90,00

Eindbeoordeling 91,02

Amoureux werd geboren bij Jeroen en Celine Wyseur-Joye te Reningelst. Moeder Uniek van ter Bos, afkomstig van bij Geert Demasure, behaalt 89 punten eindtotaal en werd provinciaal kampioen in Wulpen. Amoureux zelf is zeer fijn en evolueert heel goed. Verderop in de origine vinden we nog de soort van Michel Lievens. Hij behaalt 91 punten eindtotaal en is een échte klassestier! Beschikbaar vanaf 1 oktober.

GERMINAL DE FOOZ

IMPERIAL DE L’ECLUSE

DAVINA DU HAUT D’ARQUENNES HERITAGE DU COIN

LITIGE DU SART 90 / 88 / 87 / 90 / 85 / 89 DEESSE DE FONTENA

1572 DE FONTENA PANACHE DE CENTFONTAINE

HAZARD V.D. PANNEMEERS FLORA V.D. PANNEMEERS

UNIEK VAN TER BOS 78 / 86 / 85 / 90 / 75 / 86

IMPORTANT DE LA HASSE TARDIVE DE SOMME

FOLIE DE WAYAUX

Bwb-proefstier Bresil du Blanc Dos Ki-code 945096 geboren: 15-06-2018

verkoper:

schofthoogte: 135 cm (+2) 24 mnd.

fokker: Idem

gewicht:

haarkleur:

Schofthoogte 80,00

856 kg 24 mnd.

DECOCK Laurent, Quartes

Na Blanc Dos en Newman hebben we opnieuw een witrugstier in ons aanbod. Brésil is misschien wel de compleetste van allemaal. Hij heeft veel lengte en een mooie ronding in de rib.

Beschikbaar vanaf 1 oktober.

zwart & wit

36 cm op 24 mnd.

Besp.

87,20

Type 84,70

Beenwerk 82,00

Alg. voorkomen 80,00

LANGOUREUX DE FOOZ

Eindbeoordeling 86,60

BRINGLEE BLACKSTAR ET GLOIRE DE FOOZ ORATEUR ET DU FOND DE BOIS

OPAQUE DE FOOZ 88 / 90 / 86 / 84 / 85 / 89 LIESSE DE FOOZ

COURTOISIE DE FOOZ LEADER DU CARREFOUR

ARTABAN DE ST. FONTAINE TONALITE ET DE ST. FONTAINE

BROCHETTE DU BLANC DOS 75 / 84 / 81 / 94 / 70 / 84

LURON 2800 DU COIN BECASSINE DU BLANC DOS

INES DU BLANC DOS

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_CRV nieuws.indd 23

23

08-09-20 16:45

VOERWIJZER

Aan de hand van praktijkcases schrijven verschillende voeradviseurs van Aveve (B) en Agrifirm (N) over rantsoenberekeningen in de vleesveehouderij.

Deze editie beschrijft Gregory Antrop het belang van vitaminen bij zoogkoeien.

Supplementeren van vitaminen is een sterke

aanrader voor zoogkoeien D

e opfok van een dikbilrund in de afmest is meestal zeer intensief, met een hoge concentratie aan energie, eiwit, vitaminen en mineralen in de rantsoenen.

Bij zoogkoeien daarentegen zijn de rantsoenen minder intensief vanwege het streven naar een economische groei en het op peil houden van de conditie zonder vervetting in de hand te werken. Extra krachtvoer voor zoogkoeien is dus meestal niet nodig, maar het bijvoederen van vitaminen is zeker noodzakelijk voor het onderhoud van alle levensfuncties en ook voor de penswerking.

24

De belangrijkste vitaminen voor zoogkoeien die moeten toegevoegd worden aan het rantsoen, zijn de vetoplosbare vitaminen A, D en E. Van deze vitaminen kan een koe ook een reserve opbouwen.

De wateroplosbare vitaminen B en C worden door de koe zelf aangemaakt in de pens. Biotine behoort ook tot de B-vitaminen, supplementatie hiervan is wel interessant voor hardere klauwen.

Inkuilen doet vitaminengehalte dalen De supplementatie van de vitaminen A en E kan enkel via de voeding. Vitamine D kunnen dieren

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_voerwijzer.indd 24

08-09-20 16:51

DE CIJFERS

rantsoen

kg ds

maiskuil graskuil bietenperspulp Optimin Premium-mineralen totaal ds

3,2 7,6 1,04 0,1 11,94

In de rantsoenberekeningen wordt uitgegaan van geringe gehalten aan vitaminen van de ruwvoeders.

Een veiligheidsmarge inbouwen kan dus zeer nuttig zijn, zoals hier in het voorbeeldrantsoen met Optimin Premium-mineralen. Het is aan te bevelen om jaarlijks een aantal dieren hierop te controleren zodat de dosis preventief kan bijgestuurd worden.

Tabel 1 – Voorbeeldrantsoen met enkel ruwvoeders en met correctie voor mineralen en vitamine voor zoogkoeien

behoefte vrouwelijk dier > 2 jaar

aanbod via het rantsoen

10.000 1.500 15

12.456 2.490 52

vitamine A (IE/kg ds) vitamine D (IE/kg ds) vitamine E (IE/kg ds)

IE staat voor Internationale Eenheid en wordt gebruikt als maateenheid voor verschillende stoffen in de farmacie, waaronder de mineralen. De behoeften voor runderen verschillen naargelang de ouderdom en de productiviteit van het dier.

Tabel 2 – Aanbod vitaminen in voorbeeldrantsoen met enkel ruwvoeders en na correctie met Optimin Premium-mineralen

vitamine A belangrijkste kenmerken

n

vitamine D

vitamine E

- duidelijke bronst - regelt Ca/P-huishouding - antioxidant - instanthouding dracht - beenwerk - immuunfunctie - afkomen nageboorte - klauwgezondheid - bescherming celproces - follikelrijping

Tabel 3 – De belangrijkste eigenschappen van vetoplosbare vitaminen

n

Ingekuilde ruwvoeders hebben minder vitaminen

ook via de huid door het zonlicht synthetiseren, maar in veel gevallen en zeker in de winter is dit ontoereikend.

Het aanbod van vitaminen in het ruwvoeder is zeer wisselvallig en divers. Vooral verse producten zoals weidegras en voederbieten behouden nog het best hun gehalten aan vitaminen. De bemesting en de kwaliteit van de grond hebben ook hun invloed.

Verschillende onderzoeken bewijzen dat bij de ingekuilde ruwvoeders, de inhoud van vitaminen drastisch daalt na het inkuilproces. Omdat er zo veel variabelen zijn, is supplementatie via een vitaminen-

en mineralenkern noodzakelijk om in de behoeften te voorzien.

Onderhoudsdosis geven Het tekort aan een vitamine toont pas na een vrij lange tijd specifieke gebreksverschijnselen bij het rund. De weerstand, productiviteit en vruchtbaarheid van het dier zullen echter al veel eerder afnemen, maar zullen daarom voor de veehouder nog niet altijd goed waarneembaar zijn. Het efficiëntst is dus om constant een onderhoudsdosis te geven en af en toe een boost van vitaminen toe te dienen.

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_voerwijzer.indd 25

25

08-09-20 16:52

COMMISSARISSEN IN BEELD PETER SCHRIJVER

Het hoogste bestuurlijke orgaan van Coöperatie CRV is de ledenraad van 87 veehouders. Namens de ledenraad houdt de raad van commissarissen (RvC) toezicht op het beleid van de CRV Holding BV. In de RvC zitten zeven veehouders en drie commissarissen van buiten de sector. Wie zijn zij en wat is hun visie? In een serie in Veeteelt stellen ze zich voor.

deel 1 deel 2 deel 3 deel 4 deel 5

Peter Broeckx Gert-Jan Verploeg Johan Wouterse (extern) Fons Kersten Wietse Duursma

deel 6 deel 7 deel 8 deel 9 deel 10

Etienne Cosyns (extern) Peter Schrijver Kurt Faes Freek Rijna (extern) Sjoerd Schaap

Coöperatie is basis voor vooruitgang Peter Schrijver noemt zichzelf een echte coöperatieman. De ervaren bestuurder is overtuigd van het belang om samen te investeren in innovatie. ‘Dat is niet zonder risico’, erkent hij. ‘Maar als we vernieuwen overlaten aan niet-coöperatieve bedrijven, weten we zeker dat we de winst weggeven.’

TEKST WICHERT KOOPMAN

P

eter Schrijver ziet het in zijn eigen stal. Tussen de driewegkruisingen van holstein, fleckvieh en brown swiss lopen vijftien holsteinvaarzen uit het fokprogramma van CRV. ‘Die dieren doen het uitstekend, ook op het gebied van vruchtbaarheid en gezondheid’, stelt de melkveehouder uit Epse vast.

‘Met dank aan genoomselectie is in de holsteinfokkerij veel vooruitgang geboekt’, concludeert hij.

Een jaar of vijftien geleden was het gebrek aan vooruitgang op het gebied van duurzaamheid voor Schrijver juist reden om te gaan kruisen met andere rassen.

‘Ons fokdoel is een koe die onder relatief sobere omstandigheden probleemloos veel melk met hoge gehalten kan produceren’, legt hij uit. ‘We streven niet naar de allerhoogste productie, maar wel naar een hoog saldo. Dit realiseren we met lage kosten en extra inkomsten uit omzet en aanwas’, aldus Schrijver. De productie van de 150-koppige melkveestapel ligt rond de 9500 kg melk met 4,50% vet en 3,50% eiwit.

Brede bestuurlijke carrière Het streven naar een robuuste veestapel is mede ingegeven door het feit dat Schrijver sinds jaar en dag een groot deel van zijn tijd besteedt aan bestuurswerk.

Het stalwerk in de vroege ochtenduren en in het weekend doet hij voor een groot deel zelf, maar daar-

26

naam Peter Schrijver woonplaats Epse leeftijd 57 jaar gezin getrouwd met Annet, 4 kinderen opleiding has bedrijf in maatschap met Annet, melkveebedrijf met 150 melkkoeien en 80 stuks jongvee op 80 hectare grond bestuursfuncties lid van raad van commissarissen van CRV sinds 2015, lid van dagelijks bestuur Waterschap Rijn en IJssel, lid van raad van commissarissen Rabobank Noordoost-Achterhoek vorige bestuursfuncties (o.a.) bestuurslid GAJK en CEJA, gemeenteraadslid en wethouder gemeente Gorssel, provinciaal bestuurslid LTO Noord, voorzitter raad van commissarissen woningcorporatie IJsseldal Wonen

buiten komt de zorg voor land en vee grotendeels neer op zijn vrouw Annet en een vast team van zzp’ers. Ook de kinderen, die inmiddels het huis uit zijn, helpen nog regelmatig mee.

Schrijver had al een lange en brede bestuurlijke carrière achter de rug voordat hij bijna vijf jaar geleden toetrad tot de raad van commissarissen van CRV. Die carrière begon halverwege de jaren tachtig, toen de jonge boer bestuurslid werd van het NAJK en CEJA, de Europese koepel van jonge boeren. Daarna volgden functies bij boerencoöperaties en LTO Noord, maar ook in de gemeentepolitiek. Zo was Schrijver tien jaar wethouder. Op dit moment is hij, naast hoofdbestuurder bij CRV, nog commissaris bij de regionale Rabobank en lid van het dagelijks bestuur van het Waterschap Rijn en IJssel.

Winst niet weggeven Schrijver noemt zichzelf een echte coöperatieman.

‘Coöperaties zijn de basis voor vooruitgang in de landbouw’, stelt hij. ‘Ik ben ervan overtuigd dat innovatie een oplossing biedt voor veel uitdagingen waar de rundveehouderij voor staat. Denk aan fokken op een hogere voerefficiëntie of een lagere methaanuitstoot. Innovatie vraagt echter om grote investeringen en die kunnen we als sector alleen

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09-portret commissaris Peter Schrijver.indd 26

08-09-20 15:09

opbrengen als we samenwerken in krachtige coöperaties’, legt de commissaris uit.

‘Natuurlijk kunnen we innoveren overlaten aan grote, niet-coöperatieve bedrijven. Maar dan weten we zeker dat we de winst weggeven’, benadrukt Schrijver. Als voorbeeld wijst hij op een groot farmaceutisch concern dat in de VS merkertesten aanbiedt. ‘Waarom zouden ze dat doen ...?’, vraagt hij zich hardop af.

‘Waarschijnlijk om in de toekomst een koppeling te kunnen maken met diergeneesmiddelen. Ervaringen met bijvoorbeeld RoundUp-resistente soja hebben geleerd dat boeren van dit soort ontwikkelingen zelden of nooit beter worden’, benadrukt de veehouder.

Samenwerking noodzakelijk

‘Als we innoveren overlaten aan anderen, weten we zeker dat we de winst weggeven’

‘Het lijkt wel of elke nieuwe investering in innovatie voor CRV weer duurder is dan de vorige’, stelt Schrijver met een glimlach en tegelijkertijd een serieuze ondertoon. Om te kunnen blijven investeren zal CRV daarom moeten groeien in omzet, zo benadrukt de commissaris nog eens. ‘Die groeipotentie zit vooral in de internationale markt. Dat is ook de reden waarom we blijven investeren in een fokprogramma in de Verenigde Staten’, geeft hij aan. ‘Veehouders in een land als China hebben niets met onze NVI. Die kiezen stieren op basis van de Amerikaanse TPI-fokwaarde’, legt Schrijver uit. ‘Ons Nederlands-Vlaamse fokprogramma levert heus wel eens een stier op die “toevallig” goed scoort op TPI. Maar dat is niet voldoende om veehouders wereldwijd een compleet pakket te kunnen bieden. Daarvoor is het belangrijk dat we ook kunnen putten uit de Amerikaanse holsteinfokkerij.’

Wat Schrijver betreft zouden coöperatieve veeverbeteringsorganisaties ook in Europa veel meer met elkaar moeten samenwerken. ‘Dat doen we als het gaat om merkerselectie al binnen Eurogenomics. Maar hier is meer uit te halen’, denkt hij. ‘Ieder land werkt nu nog met eigen indexen. Zo selecteren we in Nederland en Vlaanderen op basis van NVI en in Duitsland op basis van RZG. Dat is vanuit het oogpunt van internationale marketing niet handig’, stelt hij vast.

Draagvlak voor ambitie De ambities van CRV vragen best veel van de leden. Zo zijn de afgelopen jaren vanuit het eigen vermogen van de coöperatie forse investeringen gedaan, bijvoorbeeld in apparatuur voor het meten van voeropname en de ontwikkeling van een techniek voor het seksen van sperma. ‘Wij hebben alle vertrouwen in deze investeringen, maar innoveren is natuurlijk nooit zonder risico’, erkent Schrijver. ‘Ik kan me best voorstellen dat veehouders hier wel eens vraagtekens bij zetten.

Het is daarom belangrijk om leden goed te betrekken bij onze beslissingen’, weet de gepokt en gemazelde bestuurder. ‘Zonder draagvlak kan een bestuur niets.’

Daarbij helpt het volgens de commissaris als veehouders kunnen zien dat innovaties werken, net zoals hij in zijn eigen stal de winst van merkerselectie ziet in de prestaties van vaarzen. ‘Sinds vorig jaar organiseren we de ledenbijeenkomsten daarom op praktijkbedrijven’, vertelt hij. ‘Daar kunnen veehouders de resultaten zien van het beleid van hun coöperatie. En daar mogen we – in alle bescheidenheid – met elkaar best trots op zijn.’ l

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09-portret commissaris Peter Schrijver.indd 27

27

08-09-20 15:09

FOKKERIJ BWB-INDEX

Bwb-index: winst voor

Jackpot en Reputé CRV heeft ook een nieuwe lijst met de bwb-index gepubliceerd, de tweede officiële publicatie. In de top bij de fokstieren sluipt Jackpot ter Reybroeck dichter bij de nummer één Giga du Bois Remont.

Sterke winst bij de fokstieren is er ook voor Reputé de Roupage.

TEKST WIM VEULEMANS

I

n de lijst met fokstieren (betrouwbaarheid hoger dan 65%) blijft Giga du Bois Remont (v. Daffyd) op nummer één staan, hij verliest wel vier indexpunten en strandt op 135. Zijn verlies is volledig te verklaren door een mindere fokwaarde voor bespiering. In top is er ook verlies voor Empire d’Ochain (v. Implant), hij daalt met drie punten tot een bwb-index van 128. Tussen beide stieren nestelt zich de bekende Jackpot ter Reybroeck, hij heeft een bwb-index van

131. De Vlaamse Bijoutier-zoon is vooral sterk in beenwerk (fw 113), heeft een goede fokwaarde voor leeftijd eerste inseminatie (fw 104) en een fokwaarde van 111 voor gewicht koe, wat neerkomt op veel groeikracht.

In de top drie staat nog een Vlaamse stier, de bekende Falco van Zeldonk met een bwbindex van 128. Groeikracht en vruchtbaarheid zijn zijn grootste kwaliteiten. Beide Vlaamse stieren hebben ondertussen een

De jonge Laureaat heeft een bwb-index die veel goeds belooft voor de toekomst

aantal zonen die ook vooraan in de toplijsten van de bwb-index staan, weliswaar met een lagere betrouwbaarheid.

Bij de fokstieren zijn er nog een aantal goede nieuwkomers, waaronder Wilmots du Falgi (v. Benhur) en Artdeco de Mahoney (v.

Jackpot), respectievelijk met een index van 120 en 115. Winst is er met zeven indexpunten ook voor Attributzoon Reputé de Roupage (bwb-index 114) en Resistant d’au Chene (v. Partisan). Deze laatste wint vijf punten tot een bwb-index van 113.

Ondanks de kleinere populatie aan Belgisch witblauw in Vlaanderen staan er maar liefst zes fokstieren met roots in Vlaanderen in de top 20.

Invloed van lineaire beoordeling Een nieuwe nummer één is er wel bij de wachtstieren (betrouwbaarheid tussen 35 en 65%). Daar staat Imperialzoon Litige du Sart met een bwb-index van 126 op kop.

Tegenover de vorige publicatie maakt hij vijf indexpunten winst. Een sterk beenwerk, veel bespiering en een goede eindbeoordeling gecombineerd met voldoende groeikracht brengen hem op dit topniveau.

Verlies in de top is er dan weer voor Xylophone de Beauffaux, deze Fringantzoon verliest drie punten tot een bwb-index van 112.

Grote winst is er in deze publicatie voor de Vlaamse stier Lego van Terbeck (v. Idefix). De sterke lineaire beoordeling van zijn nakomelingen geven hem voor de bwb-index een winst van maar liefst vijftien punten tot een bwb-index van 120. Ook Attributzoon Econome du Fond de Bois wint sterk tot een bwb-index van 116.

De invloed van het verkrijgen van fokwaarden lineaire beoordeling op basis van gepunte dochters kan een sterke invloed hebben op de bwb-index. Dat ondervinden onder andere Imperialzoon Jackson van de Stokerij en Attributzoon Kastaar van het Bareelhof, die elk moeten inleveren op de bwb-index.

Zeven debutanten Ook bij de jonge stieren zijn er wat nieuwe namen op te merken in de top van de gepubliceerde lijst. De kop wordt momenteel

28

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09-BWB index.indd 28

09-09-20 16:19

Sterk debuut met karkasgewicht voor Senateur De breed inzetbare Octane-zoon Senateur de Mehogne maakt een goed debuut in de CRVfokwaardepublicatie voor karkasgegevens.

Zijn zestig eerste nakomelingen die geslacht werden, leveren hem een fokwaarde karkasgewicht van 105. Daarmee scoort de stier bovengemiddeld.

Ook bovengemiddeld is de fokwaarde karkasgewicht voor de bekende Imperialzoon Jet-Set van den Hondelee, gefokt door de familie Van Ceulenbroeck uit Zwijnaarde.

Jet-Set debuteert met een fokwaarde van 101,

met een fokwaarde van 111 voor bespiering.

Daarnaast maken nog drie andere stieren hun debuut, hun fokwaarde karkasgewicht ligt echter lager dan het populatiegemiddelde.

Hoge fokwaarde vetbedekking

De Vlaamse stier Cuisine van de Otterhoeve (v. Specimen), gefokt door Hedwig Redant, houdt nog redelijk stand met een fokwaarde karkasgewicht van 96, zijn fokwaarde vetbedekking – op basis van slachtgegevens – is met 132 wel bijzonder hoog. Folon de Cras

Avernas (v. Panache) en Tigrou de Fermine (v.

Kimono) vervolledigen het lijstje met debutanten, respectievelijk met fokwaarden van 88 en 79 voor karkasgewicht.

De toplijst kent ook een nieuwe nummer één.

Met een winst van twee fokwaardepunten springt Wilmots du Falgi (v. Benhur) over de vorige nummer één, Ilot. Wilmots doet dit met een fokwaarde karkasgewicht van 129.

De grootste winst is er voor Reputé de Roupage, deze Attributzoon stijgt met drie punten tot een fokwaarde van 105.

van hun afstamming een verwachtingswaarde berekend voor de fokwaarden waarvoor nog geen dochterinformatie beschikbaar is.

Belangrijk om weten is dat van een stier een bwb-index gepubliceerd wordt vanaf het moment dat hij verschijnt in de Waalse fokwaardepublicatie en dit tot hij tien jaar oud is of minder dan tien nakomelingen per jaar heeft. Is er geen fokwaarde voor een kenmerk gekend, dan wordt deze fokwaarde als een verwachtingswaarde berekend op basis van de prestaties van de voorouders. Dit resulteert dan wel in een lagere betrouwbaarheid. l De volledige publicatie is te vinden op de website van Cooperatie CRV: www.Cooperatie-crv.nl

Falco van Zeldonk is met een bwb-index van 128 een topper ADVERTENTIE

ingenomen door Matador de Bellefontaine (v. Falco) die twee punten won tot een bwbindex van 121. Hij wordt op de voet gevolgd door Laureaat ter Reybroeck (bwb-index 119), een eerste van de vele Jackpotzonen in de top van de lijst. Tussen al dat Jackpotgeweld zet Tetu de la Coue (v. Oiseau) zich met een index van 115 goed neer.

Zeven stieren maken hun debuut in deze publicatie, onder hen een aantal bekende namen als Darko de Centfontaine (bwb-index 103) en Newton de Fontena (bwb-index 103).

Betrouwbaarheid in het oog De betrouwbaarheid is belangrijk bij de beoordeling van een stier en zijn index. Hoe hoger de betrouwbaarheid, hoe beter de fokwaarde de werkelijke prestatie zal benaderen. Van fokstieren zijn immers meer data en prestaties van hun nakomelingen bekend dan van de jonge stieren. Voor jonge stieren wordt op basis van de prestaties

www.VLEESVEEVOER.nl VOER DIRECT VAN DE FABRIKANT • LANDELIJKE LEVERING VANAF 250KG

BIESTVERVANGER • MELKPOEDER STANDAARD & VOOR ZWAAR BEVLEESDE RASSEN • LIKSTENEN MINERALENEMMERS • VLEESVEEMUESLI VOER ZONDER GMO SOJA • KALVERMUESLI • KALVERKORRELS VLEESVEEBROK • MINERALEN • RUNDVEEKOEKEN ENKELVOUDIGE VOEDERS O.A. SOJASCHROOT & 6MM PULP GRASZAAD

VOERSCHEMA'S VOOR TRAAGGROEIENDE EN LUXE RASSEN

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09-BWB index.indd 29

29

09-09-20 16:19

MANAGEMENTNIEUWS

Mercosur-deal lijkt steeds verder weg POLITIEK – Nadat verschillende Europese lidstaten zich al gekant hadden tegen het vrijhandelsakkoord Mercosur, keerde nu ook Duitsland zijn kar op de informele bijeenkomst van de Europese landbouwministers te Koblenz. Dat meldt VILT. Voor Duits landbouwminister Julia Klöckner zijn er voldoende ernstige twijfels over de uitvoering van het akkoord met Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay (Mercosur-landen). Ze

verwijst daarbij naar de massale ontbossing in Brazilië. Vorige maand wees een studie in het Amerikaanse blad Science nog uit dat nu al een vijfde van de Braziliaanse export van soja en rundvlees naar de Europese Unie afkomstig is van gronden die illegaal ontbost werden.

De 180 gradenbocht van Duitsland, dat lang een van de trekkers was van het akkoord, zet de deal op nog lossere schroeven. Eerder gingen Nederland, Wallonië, Frankrijk, Ierland,

Oostenrijk en Luxemburg ook al op de rem staan toen bleek dat de Braziliaanse president niet van plan is om zijn milieubeloften na te komen. Het principeakkoord dat de Europese Commissie ondertekende, moet nog door de parlementen van de lidstaten alsook door het Europese Parlement bekrachtigd worden.

Nu ook Duitsland zich tegen het akkoord keert, groeit de onzekerheid over de voortgang van het proces.

Reclameverbod op goedkoop vlees in overweging MAATSCHAPPIJ – De Duitse landbouwminister Julia Klöckner onderzoekt of een reclameverbod voor goedkoop vlees kan worden ingevoerd. Dat schrijft het Financieel Dagblad.

Stunten met vleesprijzen past immers niet meer bij deze tijd, vindt de Duitse minister.

Klöckner is daarom een offensief gestart voor

meer dierenwelzijn en meer transparantie over de toeleveringsketen. Het reclameverbod moet daartoe bijdragen.

Voormalig landbouwminister Jochen Borchert had een verbruikersbelasting van 40 eurocent per kilo vlees voorgesteld om de consument bewust te maken van – en te laten beta-

len voor – dierenwelzijn. Die belasting moet compenseren voor de ombouw van stallen naar een meer diervriendelijke situatie.

Vorige week hebben de Duitse deelstaten unaniem voor uitvoering van deze aanbevelingen van de commissie-Borchert gestemd.

Verbruik van rundvlees stijgt door COVID-19 ECONOMIE – COVID-19 heeft een enorme impact op de thuisverbruikcijfers gehad in het tweede kwartaal van 2020. Die impact is ook specifiek te merken bij rundvlees, waar de dalende trend van de voorbije jaren is omgebogen tot een stijging. Dat meldt VLAM, het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing, op basis van het halfjaarlijkse GfK-overzicht.

Voor alle vers vlees kwam het thuisverbruik in het tweede kwartaal van 2020 uit op 4,9 kg per capita, terwijl dit in het tweede kwartaal van 2019 slechts 4,0 kg per capita was (+23%).

30

De stijging in het tweede kwartaal 2020 valt ook op per vleessoort: rundvlees +21%, kalfsvlees +17%, varkensvlees +21% en vleesmengelingen zelfs +30%. Afgezet tegen het tweede kwartaal 2019, steeg ook het thuisverbruik van vleesvervangers in het tweede kwartaal 2020 met 25 volumeprocenten.

In het tweede kwartaal deden vooral de hard discount, de slager en de korte keten het beter voor verse voeding. Over de volledige periode juli 2019 tot juni 2020 is hard discount (lageprijzensupermarkten) de sterkste groeier: van 14,9% volumeaandeel naar 17,0%.

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_managementnieuws.indd 30

08-09-20 15:12

Industrie kaapt Vlaamse landbouwgrond ondanks herbevestiging van de landbouwfunctie MAATSCHAPPIJ – In de voorbije tien jaar verdween in Vlaanderen zo’n 1.600 hectare ‘herbevestigd’ agrarisch gebied. Dat zijn zones waar tussen 2004 en 2009 de overheid besliste om de landbouwbestemming te be-

houden. Dat blijkt uit cijfers die Vlaams parlementslid Jeremie Vaneeckhout (Groen) opvroeg. ‘Ruim een derde van dat totaal, 580 hectare om precies te zijn, ligt in West-Vlaanderen’, zegt Vaneeckhout.

De nieuwe bestemming voor die landbouwgronden is in ongeveer de helft van de gevallen industrie. 110 hectare gaat verloren aan woningbouw.

Fairebel Vlees in de stijgers ECONOMIE – Vanaf 1 oktober gaat Fairebel naast zuivelproducten ook Belgisch rundvlees onder zijn label in grootwarenhuizen verkopen.

In de Belgische melkveesector zijn de coöperatie Faircoop, onder voorzitterschap van Erwin Schöpges, en het merk Fairebel al sterk ingeburgerd.

Faircoop ontstond als rechtstreeks gevolg van de melkcrisis in 2009. De coöperatie verenigt melkveehouders in Vlaanderen én Wallonië, met als doel hun melk tegen een correcte prijs op de markt te kunnen brengen.

Faircoop wil vanaf het najaar haar concept verder uitbreiden met nieuwe producten, on-

der andere vlees, fruit (appels en peren) en groenten. Producentenorganisatie vleesvee POVV, onder voorzitterschap van witblauwfokker Dries Timmerman uit Jabbeke, en Faircoop slaan daartoe de handen ineen.

In een komend nummer van VeeteeltVlees komen we uitgebreid terug op Fairebel Vlees.

Positief handelsoverschot voor Vlaams rundvlees ECONOMIE – Vlaanderen is een netto-exporteur van agrarische producten. De invoer in 2019 bedroeg 32,1 miljard euro en de uitvoer 39,2 miljard euro. Het handelssaldo is positief en bedroeg 7,1 miljard euro. Dat blijkt uit het recente rapport ‘De Vlaamse agrohandel in 2019’. In vergelijking met 2018 is het handelsoverschot met 11 procent gestegen. Het agrohandelsoverschot met de EU is met 8,7 miljard bijzonder groot. Met de landen buiten de EU is er daarentegen een tekort van 1,6 miljard euro.

Vlaanderen boekte het grootste agrohandelsoverschot met Duitsland, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Met Nederland, Brazilië en Ivoorkust was er daarentegen een stevig handelstekort.

Zuivelproducten waren in 2019 het belangrijkste product binnen de totale agrohandel. Ze lieten de hoogste in- en uitvoerwaarde optekenen. Het handelssaldo is positief met 455,8

miljoen euro. Vers vlees laat een handelsoverschot van 1,7 miljard euro optekenen, waarvan de handel in varkensvlees goed was voor een positief handelsoverschot van 1,2 miljard euro.

De handel in rundvlees leverde een bescheiden, maar positief handelssaldo op van 322 miljoen euro. Dat was grotendeels te danken aan vers rund- en kalfsvlees, met voorsprong het belangrijkste exportproduct in de categorie vleesvee. Vlaanderen voert ook nog rundvleesbereidingen alsook gedroogd en gerookt rundvlees uit. De handel in slacht- en gebruiksdieren (inclusief kalveren), levert dan weer een negatief handelssaldo op (meer invoer dan uitvoer). 99% van het verse rund-en kalfsvlees dat Vlaanderen uitvoerde, bleef binnen de EU. De vier belangrijkste bestemmingen waren Frankrijk (149 miljoen euro), Nederland (135 miljoen euro), Italië (65 miljoen euro) en Duitsland (64 miljoen euro).

Van het ingevoerde rundvlees kwam 94% uit de EU, vooral uit Nederland (51 miljoen euro), Frankrijk (49 miljoen euro) en Ierland (32 miljoen euro). De Verenigde Staten (6 miljoen euro) en Japan (3 miljoen euro) waren de belangrijkste niet-Europese leveranciers. Levende kalveren komen haast uitsluitend uit Nederland.

Europees welzijnslabel krijgt algemene steun POLITIEK – Op de informele meeting van de landbouwministers uit de EU-27 in Koblenz, was er algemene steun voor een geharmoniseerd Europees label voor dierenwelzijn. Voorzitter van de ministerbijeenkomst en Duits landbouwminister Julia Klöckner: ‘De discussie in Koblenz was een belangrijke stap in de richting van meer dierenwelzijn in Europa.

Geharmoniseerde hogere normen, die geloof-

waardig en transparant zijn voor de consument, zijn van cruciaal belang in de interne markt.’

De Duitse minister zei verder dat er in de EU ook overeenstemming moet worden bereikt over de mate waarin dieren vervoerd worden en onder welke voorwaarden. Klöckner: ‘We moeten regelen dat de dieren de juiste zorg krijgen wanneer ze worden vervoerd. Als dit

niet het geval is, moet het duidelijk zijn dat de dieren dan niet mogen worden geladen. Dierenwelzijn moet prioriteit hebben.’

Nederland pleitte er bij monde van landbouwminister Carola Schouten in Koblenz voor dat de Europese transportverordening voor vee wordt aangepast, zodat de maximale transportduur van kalveren en slachtdieren in Europa wordt begrensd op 8 uur.

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_managementnieuws.indd 31

31

08-09-20 15:12

MARKTINFO VOER

Tendens: stijgende voerprijzen

in eurocenten, excl. btw (bron: Wageningen Livestock Research)

sept.

2020 fokvee mestvee

Voederwaardeprijzen geven de verhouding weer van de voederwaarde van mengvoer, grondstoffen en bijproducten in relatie tot de marktprijs. Bij een voederwaardeprijs onder de 100 procent is het voedermiddel prijstechnisch interessant.

be

gsv erl ies ma (%) (e/ rktp r ton ijs )

grondstoffen eiwit

natte bijproducten

mengvoer

32

52 67 75 2 21 79 113 115 117 103 161 102 251 158 202 119 84 138 96 118 161 132 97

4 4 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 5 5 0 0 0 0

0,0 0,0 240,0 105,0 150,0 145,0 211,0 193,0 223,0 219,0 360,0 175,0 335,0 240,0 245,0 24,0 44,0 70,2 96,6 235,0 268,0 245,0 216,0

975 908 666 438 529 1.290 1.307 1.291 1.414 1.172 1.235 1.177 1.249 1.008 1.146 1.206 1.248 949 1.122 1.108 1.178 1.149 1.149

wa

rin

s i g/ kg d vev

74 173 185 49 70 97 128 120 94 97 344 158 482 400 324 132 84 249 197 195 264 241 172

g/k gd

s

940 888 694 509 583 1.182 1.180 1.122 1.265 1.038 1.129 968 1.153 942 1.071 1.099 1.129 943 1.035 1.036 1.093 1.068 1.062

dve

s g/k gd

s %d

re

g/k g

ds grondstoffen energie

34 45 89 89 89 58 87 87 87 87 87 87 87 87 87 11,5 22 27 42 87 87 87 87

vem

structuur

maiskuil graskuil luzerne gerstestro graszaadstro ccm tarwe gerst maismeel droge bietenpulp lijnzaadschilfers palmpitschilfers sojaschroot 44/7 raapzaadschroot DDG tarwe aardappelstoomschillen aardappelsnippers bierbostel maisgluten fokvee standaard (15% re) fokvee eiwitrijk (20% re) afmest groeibrok afmest finish

17,10 70,60 15,70 74,60

Zoek, vervang en bespaar

(bron: Liba)

ruwvoer

y/y

m/m = vergelijking t.o.v. vorige maand y/y = vergelijking t.o.v. dezelfde maand vorig jaar

VOEDERWAARDEPRIJZEN september 2020

kvem kg dve kvevi kg dve

m/m

vo (e/ eder ton waa ) ve rde vi pri js ma r k voe tp de rijs t rw .o. aar v. de pri js ( %)

– De huidige voederwaardeprijzen zijn berekend door Wageningen Universiteit (WUR) op 25 augustus 2020. De waarde van 1000 vem (kvem-prijs) stijgt naar 17,1 eurocent, de waarde van eiwit stijgt naar 70,6 eurocent per kg dve.

– In de onderstaande tabel met de voederwaardeprijzen staan verschillende producten opgesomd met bijhorende voederwaarde. De voederwaarde van het product wordt berekend aan de hand van de cijfers die WUR publiceert. Er wordt daarbij een vergelijking gemaakt tussen de marktwaarde en voederwaarde. Belangrijk om weten is dat men enkel producten mag vergelijken die vergelijkbaar zijn, vergelijk dus geen appelen met peren. Evalueer ook eerst welke producten in het rantsoen passen en kies binnen deze producten de goedkoopste optie.

– Tarwe en gerst zijn wat gestegen in prijs door de minder goede oogst. De prijzen blijven op de termijnmarkt echter wel stabiel rondom het huidige niveau, omdat er op wereldniveau weinig aan de hand is. Rusland, de Verenigde Staten en Australië noteren immers goede opbrengsten.

– De maisprijzen zijn een beetje gedaald omwille van de goede oogstvoorspellingen.

– Door de sterke euro is import van soja nu gunstig. Soja vanuit Zuid-Amerika is beperkt beschikbaar door schaarste in Brazilië en de lage verkoopbereidheid van de Argentijnse telers. Daarnaast geeft corona behoorlijke uitdagingen in de logistiek (vanuit de exporterende landen). De oogstvoorspellingen voor soja in Noord-Amerika zijn goed.

De prijs loopt echter op door een hoge vraag vanuit China.

– Op het moment wordt op verschillende plaatsen de nieuwe oogst voeraardappelen aangeboden. Pas hier mee op wegens de slechte houdbaarheid en het moeilijk grondvrij krijgen van deze aardappelen.

ENERGIE- EN EIWITPRIJZEN VOER

m/m

62,6 83,2 142,9 62,5 87,9 145,6 251,9 251,0 269,1 226,9 273,2 227,0 333,5 240,2 287,6 30,4 54,0 64,6 98,9 228,2 265,4 242,8 219,7

y/y

168 168 171 100 84 77 83 97 132 77 100 100 85 79 81 109 98 103 101 101 98

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_markt voer.indd 32

08-09-20 15:14

MARKTINFO VEE

NUCHTERE KALVEREN

BROUTARDS LIMOUSIN

900 € 800

700 600

2019

dikbilstier dikbilvaars dubbeldoel melkvee

500 400 300

€ 250

2019

200 € 80

100 0

2019 1

5

10

15

20

25 30 week

35

40

45

50

BROUTARDS BLONDE D’AQUITAINE

euro (gem.)/kg levend gewicht (excl. btw)

2019

Bron: veemarkt Les Hérolles (Fr.)

euro (max.) per stuk (excl. btw)

Bron: veemarkt Ciney (B.)

4,0

€ 900

800

3,0

2019

R -€2,54

2019

2,5 2,0

R -€2,50

1

5

10

15

20

25 30 week

35

40

45

50

STIEREN BELGISCH WITBLAUW dikbilstier gelijkgestelde goedgevormde 60% 55% verwerking

300

2019 € 305,00

2019 € 224,00

200

2019

€ 184,00

2019

€ 157,50

2019

150

100

1

5

10

15

20

25 week

30

35

40

45

50

2019

U-€ 2,85

2019

R-€ 2,64 R-€ 2,58

2,5

1

5

10

15

20

25 30 week

35

dikbil gelijkgestelde goedgevormde 55% 50% verwerking

250

40

45

50

2019

€ 290,00 € 237,50

2019

€ 188,75

200

2019 2019

€ 168,75

150

2019

€ 138,75

100

50

2019

€ 97,50

1

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

week

€ 339,00

250

2019

KARKASPRIJZEN WERELDWIJD

Bron: European Market Observatories

eoro/100 kg, levend gewicht (excl. btw)

350

Bron: veemarkten België

eoro/100 kg, levend gewicht (excl. btw)

2019

Bron: veemarkten België

euro (gem.)/kg levend gewicht (excl. btw)

Bron: veemarkt Agen (Fr.)

2019

U-€3,34

3,0

300

4,0 U-€3,46

2019 U-€ 2,93

KOEIEN BELGISCH WITBLAUW

U-stieren 250-300 kg R-stieren 250-300 kg U-stieren 300-350 kg R-stieren 300-350 kg

3,5

3,5

2,0

5,0 4,5

U-stieren 250-300 kg R-stieren 250-300 kg U-stieren 300-350 kg R-stieren 300-350 kg

land Groot-Brittannië Uruguay Europa Australië Verenigde Staten Nieuw-Zeeland Argentinië Brazilië

waarde* aug. 2020

trend (m/m**)

419,72 355,54 353,62 364,03 313,53 273,08 241,86 224,49

*euro/100 kg geslacht gewicht stieren **m/m = vergelijking t.o.v. vorige maand

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_markt VEE.indd 33

33

08-09-20 15:14

Ja H

AGENDA

De koeien van de familie Bijl uit Waarschoot laten zich het winterrantsoen smaken Vanwege de uitbraakgoed van het coronavirus zijn Foto: Kristina Waterschoot momenteel alle evenementen afgelast.

Omdat het nog onduidelijk is wanneer het organiseren van evenementen weer is toegestaan, laten we de agenda in dit nummer achterwege.

Houd de website van CVeeteeltVlees O L O F O N in de gaten voor het meest actuele nieuws.

Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie

hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Jelle Feenstra, Wichert Koopman en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

VOORUITBLIK

OKTOBER MOOISTE redactie-adres WITBLAUW

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,

telefoon 026 38 98 800 Ooit al gehoord van de Nederlandse rode Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 geus? Misschien brengt het een aantal associOosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mailhet veeteelt@crv4all.com aties met zich mee, maar is een vrij nieuw Nederlands vleesras. In een volgend nummer abonnementsprij s/jaar Nederland België € 70,30 gaat de redactie op bezoek bij en een vleesveeoverige landen € 132,90 houder met deze rodeIngeuzen. combinatie met abonnement op vakblad € 10aandacht korting.

Er is ook op basis vanVeeteeltVlees actuele cijfers Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn voor een vergelijking van de biologische gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks gefactureerd.

Opzegging is mogelijk vleesveehouderij metindefebruari gangbare vleesveeper kwartaal. houderij.

Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) Daarnaast brengen we een overzicht van België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) de mooiste witblauwen in Nederland en e-mail klantenservice.nl@crv4all.com Vlaanderen. advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s

COLOFON VeeteeltVlees is een uitgave van CRV BV in opdracht van Coöperatie CRV ua. De leden van de Coöperatie CRV ontvangen VeeteeltVlees gratis, als onderdeel van het lidmaatschap. VeeteeltVlees verschijnt maandelijks. redactie hoofdredacteur Wim Veulemans redactie Guy Nantier, Inge van Drie, Jaap van der Knaap, Wichert Koopman, Florus Pellikaan en Grietje de Vries fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot foto- en beeldbewerking Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida eindredactie Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster hoofd eindredactie en vormgeving Mirjam Braam hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

redactie-adres Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Buchtenstraat 7, 9051 Sint-Denijs-Westrem telefoon 078 15 44 44 fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

34

abonnementsprijs/jaar Nederland en België € 56,00, overige landen € 102,00.

In combinatie met abonnement op vakblad Veeteelt € 18 korting.

Prijzen excl. 9% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd.

Opzegging is mogelijk per kwartaal.

Bel voor opgave van een abonnement: België: CRV Klantenservice (078 15 44 44) e-mail klantenservice.be@crv4all.com Nederland: CRV Klantenservice (088 00 24 440) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com advertentie-afdeling Jannet Fokkert, Froukje Visser en Hilda van der Wal postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon (+31)(0)26 38 98 698 e-mail advertenties@crv4all.com illustraties/foto’s De foto’s zijn van de eigen fotodienst van VeeteeltVlees.

Uitzonderingen zijn de foto’s van Eléveo (7), Anthony De Schryver (17), Els Korsten (20-22), BBG (23, 28, 29) en McGregor (28).

De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zijn de foto’s van Nico Bons (7), BASF (32), PPO (33), Altic (33), GD (58) Mark Pasveer (58), MS Schippers (68) en Agrifirm (68).

Overname van artikelen isOvername alleen toegestaan na toestemvan artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie.

Hoewel aan de ming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de samenstelling van de inhoud inhoud de meeste zorg is besteed kan door de redactiede meeste zorg is besteed, kan de voor redactie geen aansprakelijkheid geen aansprakelijkheid worden aanvaard mogelijke aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onjuistheden of onvolledigheden. onvolledigheden.

Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsAlle auteursrechten en overige intellectuele rechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud worden uitdrukkelijk voorbehouden.

Deze rechten berusten van) deze uitgave worden bij CRV BV c.q. de betreffende auteur.

Artikelen uit uitdrukkelijk voorbehouden.

Deze rechten berusten bij CRV VeeteeltVlees mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of BVnac.q. de betreffende auteur.van Artikelen uit openbaar gemaakt worden schriftelijke toestemming Veeteelt mogen uitsluitend verveelvoudigd en/ CRV. of openbaar gemaakt worden na schriftelijke toestemming van CRV.

Druk: Moderna Printing, Paal-Beringen ISSN 01.68-7565 Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

Coöperatie

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_agenda.indd 34

VX01-editorial.indd 7

09-09-20 15:44

E

vo tu of lijk cir To fee du lijk Vl Aa ge nu m de 20 ga dr va tra ui

O P

Ar in sta Jas

ANDERS BEKEKEN

veeteeltvlees SEPTEMBER 2020

VV09_cartoon.indd 35

35

08-09-20 15:06

Vagabond du Grand Courty Réputé x Grommit

Meer lengte met behoud van gestalte en kwaliteit Ki-code: 945010 ⊲ Kenmerkende lengte ⊲ IJzersterk beenwerk ⊲ Bwb-index: 107

Wilt u sperma van Vagabond of andere stieren bestellen, bezoek dan onze webshop op CRV4all.nl/shop of CRV4all.be/shop

598-20 Ad VV-SEPT-vagabond.indd 2

09-09-20 10:03