Περιοδικό "Ἡ Φανερωμένη" - Τεύχος 148 - Ιούνιος 2020 by Thomas Costi

η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ Τεῦχος 148 - Ἰούνιος 2020

June 2020-1.indd 1

30/05/2020 22:45:30

Η ΦΑΝΕΡΩΜΈΝΗ

Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Παναγίας Φανερωμένης Τεῦχος 148ο - Ἰούνιος 2020

YΠΕΎΘΥΝΟΣ EΚΔΟΣΗΣ

Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου EΠΙΜΈΛΕΙΑ EΚΔΟΣΗΣ

Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ EΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ

Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης Τ.Θ. 21637, 1511 Λευκωσία Τηλ. 22673296, 22660761 Τηλεομ.: 22672321 EΦΗΜΈΡΙΟΙ

Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου Τηλ. 99031993 Πρωτοπρεσβύτερος Ξάνθος Ὀνησιφόρου Τηλ. 99653521 Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ Τηλ. 99522846 Ὅταν ὁ Κύριος ὑποσχόταν στοὺς Ἀποστόλους τὴ μέγιστη δωρεὰ τοῦ Πνεύματος, εἶπε: «Ἐγὼ φεύγω, ἀλλὰ ὁ Παράκλητος, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ποὺ θὰ στείλει ὁ Πατέρας στὸ ὄνομά μου, Ἐκεῖνος θὰ σᾶς διδάξει τὰ πάντα». Ἐκεῖνος, λοιπόν, θὰ προσευχηθεῖ καὶ Ἐκεῖνος θὰ κλάψει, γιατί, ὅπως λέει κι ὁ Ἀπόστολος, ἐμεῖς δὲν ξέρουμε πῶς νὰ προσευχηθοῦμε, ὅπως πρέπει, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ ἴδιο μεσιτεύει γιὰ ἐμᾶς μὲ στεναγμούς, ποὺ δὲν ἐκφράζονται μὲ λέξεις (Ρωμ. 8,26) [...] Κι ἐμεῖς, λοιπόν, ὅταν μᾶς ἔρχεται νὰ κλάψουμε, ἐνῶ ἀκοῦμε τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ, ἂς παρακαλέσουμε τὸ Χριστὸ μὲ ἀδίστακτη πίστη νὰ ἔλθει σὲ ἐμᾶς τὸ Πνεῦμα, ὅπως ἐλπίσαμε, τὸ ὁποῖο ἀληθινὰ ἀκούει καὶ προσεύχεται, σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα καὶ τὴ βούληση τοῦ Θεοῦ. Ὅσιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος

June 2020-1.indd 2

30/05/2020 22:45:31

Ἰούνιος 2020 | 3

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΙΟΚΛΕΊΑΣ ΚΆΛΛΙΣΤΟΥ (WARE)

Εἰς τὴν Πεντηκοστήν Ὁ Ὀρθόδοξος ἔχει πλήρη συνείδηση πὼς ἀνήκει σὲ μία κοινότητα. «Γνωρίζουμε πὼς ὅποιος ἀπὸ μᾶς πέσει», ἔγραφε ὁ Χομιάκωφ, «πέφτει μόνος του, κανεὶς ὅμως δὲν σῴζεται ἀπὸ μόνος του. Σῴζεται ὡς μέλος τῆς Ἐκκλησίας, μαζὶ μὲ ὅλα τὰ ἄλλα μέλη της». Εἶναι ὅμως σίγουρο πὼς ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιολογία εἶναι πνευματικὴ καὶ μυστικὴ ὑπὸ τὴν ἔννοια πὼς ἡ Ὀρθόδοξη θεολογία ποτὲ δὲν ἀσχολεῖται μὲ τὴν ἐπίγεια πλευρὰ τῆς Ἐκκλησίας μεμονωμένα, ἀλλὰ θεωρεῖ πάντοτε τὴν Ἐκκλησία «ἐν Χριστῷ καὶ ἁγίῳ Πνεύματι». Ὁλόκληρη ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιολογία ἔχει ὡς ἀφετηρία τὴν ἰδιαίτερη σχέση ποὺ ὑφίσταται μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Θεοῦ. Τρεῖς φάσεις μποροῦν νὰ χρησιμοποιηθοῦν γιὰ ν᾿ ἀποδώσουν αὐτὴ τὴ σχέση: ἡ Ἐκκλησία εἶναι: α) εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδας, β) Σῶμα Χριστοῦ καὶ γ) μιὰ συνεχὴς Πεντηκοστή. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιολογία εἶναι Τριαδική, Χριστολογικὴ καὶ «Πνευματολογική». α) Εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδας. Ὅπως ἀκριβῶς κάθε πρόσωπο ἔχει δημιουργηθεῖ κατ᾿ εἰκόνα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἔτσι καὶ ἡ Ἐκκλησία ὡς ὅλον εἶναι εἰκόνα τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ, ἀναπαράγοντας πάνω στὴ γῆ τὸ μυστήριο τῆς ἑνότητας καὶ τῆς ποικιλίας. Στὴν Ἁγία Τριάδα τὰ τρία πρόσωπα εἶναι ἕνας Θεός, χωρὶς ὅμως νὰ παύουν νὰ εἶναι τέλεια πρόσωπα. Στὴν Ἐκκλησία ἕνα πλῆθος διαφορετικῶν ἀνθρώπων ἑνώνεται σ᾿ ἕνα σῶμα, στὸ ὁποῖο ὅμως ὁ καθένας καὶ ἡ καθεμιὰ διατηρεῖ ἀτόφια τὴν προσωπικότητά του. Τὸ κάθε πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδας κατοικεῖ στὸ ἄλλο καὶ αὐτὸ ἐξεικονίζεται στὴν ἀλληλοπεριχώρηση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Στὴν Ἐκκλησία ὑπάρχει διάσταση μεταξὺ ἐλευθερίας καὶ αὐθεντίας. Στὴν Ἐκκλησία ὑπάρχει ἑνότητα καὶ ὄχι ὁλοκληρωτισμός. Ὅταν οἱ

June 2020-1.indd 3

30/05/2020 22:45:31

4 | ἡ Φανερωμένη

Ἡ Φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ. Φορητὴ εἰκόνα ἀπὸ τὴν Ζάκυνθο, κρητικοῦ ἐργαστηρίου, β΄ μισό 15ου αἰῶνος. Βυζαντινὸ καὶ Χριστιανικὸ Μουσεῖο, Ἀθήνα.

June 2020-1.indd 4

30/05/2020 22:45:32

Ἰούνιος 2020 | 5 Ὀρθόδοξοι ἀποδίδουν στὴν Ἐκκλησία τὸν ὅρο «Καθολική», ἔχουν κατὰ νοῦ (μεταξὺ ἄλλων) καὶ αὐτὸ τὸ ζωντανὸ θαῦμα τῆς ἑνότητας τῶν πολλῶν προσώπων σὲ ἕνα. Αὐτὴ ἡ σύλληψη τῆς Ἐκκλησίας ὡς εἰκόνας τῆς Ἁγίας Τριάδας μᾶς βοηθᾷ ἐπίσης νὰ κατανοήσουμε, γιατὶ οἱ Ὀρθόδοξοι δίνουν τεράστια σημασία στὶς Συνόδους. Ἡ Σύνοδος ἀποτελεῖ ἔκφραση τοῦ Τριαδικοῦ χαρακτῆρα τῆς Ἐκκλησίας. Μποροῦμε νὰ δοῦμε τὸ μυστήριο τῆς ἑνότητος ἐν τῇ ποικιλίᾳ, σύμφωνα μὲ τὴν εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδας, νὰ ἐφαρμόζεται στὴν πράξη, ὅταν οἱ πολλοὶ ἐπίσκοποι, οἱ συναγμένοι στὴ σύνοδο, φτάνουν ἐλεύθερα σὲ κοινὴ ἀπόφαση ὑπὸ τὸν φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. β) Σῶμα Χριστοῦ. «Οὕτως οἱ πολλοὶ ἓν σῶμά ἐσμεν ἐν Χριστῷ» (Ρωμ. 12, 5). Ὁ στενότερος δυνατὸς δεσμὸς ὑπάρχει μεταξὺ τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας: κατὰ τὴν περίφημη φράση τοῦ Ἰγνατίου, «ὅπου ὁ Χριστός, ἐκεῖ καὶ ἡ Καθολικὴ Ἐκκλησία». Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἐπέκταση τῆς Σάρκωσης, τὸ πεδίο ὅπου συνεχίζεται ἡ Σάρκωση. Ἡ Ἐκκλησία, σύμφωνα μὲ τὸν Ἕλληνα θεολόγο Χρῆστο Ἀνδροῦτσο, εἶναι τὸ «κέντρο καὶ τὸ ὄργανο τοῦ λυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ... δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ μία συνέχιση καὶ μία ἐπέκταση τοῦ προφητικοῦ, τοῦ ἱερατικοῦ καὶ βασιλικοῦ Του ἀξιώματος... Ἡ Ἐκκλησία καὶ ὁ Ἱδρυτής της εἶναι ἀδιάρρηκτα ἑνωμένοι... Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστὸς «μεθ᾿ ἡμῶν». Ὁ Χριστὸς δὲν ἐγκατέλειψε τὴν Ἐκκλησία ὅταν ἀνελήφθη στοὺς οὐρανούς: «Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συν τελείας τοῦ αἰῶνος», ὑποσχέθηκε (Ματθ. 28, 20), ἐπειδὴ «οὗ γὰρ εἰσὶ δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. 18, 20). Ἡ ἑνότητα μεταξὺ τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας Του πραγματώνεται, πάνω ἀπ᾿ ὅλα, μέσῳ τῶν μυστηρίων. Στὸ Βάπτισμα ὁ νέος χριστιανὸς θάπτεται καὶ ἀνίσταται μὲ τὸν Χριστό. Στὴν Εὐχαριστία τὰ μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ λαμβάνουν τὸ Σῶμα Του μέσῳ τῶν μυστηρίων. Ἡ Εὐχαριστία, ἑνώνοντας τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὸν Χριστό, τὰ ἑνώνει ταυτόχρονα μεταξύ τους: «ὅτι εἷς ἄρτος, ἓν σῶμα οἱ

June 2020-1.indd 5

30/05/2020 22:45:32

6 | ἡ Φανερωμένη πολλοί ἐσμεν οἱ γὰρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου μετέχομεν» (Α´ Κορ. 10, 17). Ἡ Εὐχαριστία δημιουργεῖ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία (ὅπως τὴν εἶδε ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος) εἶναι μία Εὐχαριστιακὴ κοινωνία, ἕνας μυστηριακὸς ὀργανισμὸς ποὺ σαρκώνεται ὅπου τελεῖται ἡ Εὐχαριστία. Δὲν εἶναι συμπτωματικὸ ὅτι ὁ ὅρος «Σῶμα Χριστοῦ» σημαίνει τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ μυστήριο. Καὶ πὼς ἡ φράση communio sanctorum στὸ Ἀποστολικὸ Σύμβολο σημαίνει οὐσιαστικὰ «κοινωνία τῶν ἁγίων» καὶ «κοινωνία τῶν μυστηρίων». Πρέπει νὰ θεωροῦμε πρωταρχικὰ τὴν Ἐκκλησία ὡς μυστήριο. Ἡ ἐξωτερική της ὀργάνωση, ὅσο σημαντικὴ κι ἂν εἶναι, ἔρχεται μετὰ τὴ μυστηριακή της ζωή. γ) Μιὰ συνεχὴς Πεντηκοστή. Εἶναι εὔκολο νὰ ὑπερτονίσουμε τὸν χαρακτῆρα τῆς Ἐκκλησίας ὡς Σώματος Χριστοῦ καὶ νὰ ξεχαστεῖ ὁ ρόλος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀλλὰ ὅπως εἴπαμε, στὸ ἔργο τους μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἀλληλοσυμπληρώνονται, καὶ αὐτὸ ἰσχύει τόσο στὴν Ἐκκλησιολογία ὅσο καὶ σὲ ἄλλους τομεῖς τῆς θεολογίας. Ἐνῷ ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος λέγει πὼς «ὅπου Χριστός, ἐκεῖ καὶ ἡ Καθολικὴ Ἐκκλησία», ὁ ἅγ. Εἰρηναῖος γράφει τὸ ἐξίσου ἀληθὲς πὼς «ὅπου ἡ Ἐκκλησία, ἐκεῖ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, καὶ ὅπου τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐκεῖ καὶ ἡ Ἐκκλησία». Ἡ Ἐκκλησία, ἐπειδὴ ἀκριβῶς εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἐπίσης ναὸς καὶ κατοικία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι Πνεῦμα ἐλευθερίας. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ὄχι μόνο μᾶς ἑνώνει, ἀλλ᾿ ἐγγυᾶται καὶ τὴν ἄπειρη ποικιλία τῶν προσώπων μέσα στὴν Ἐκκλησία: κατὰ τὴν Πεντηκοστὴ οἱ γλῶσσες πυρὸς «διαμοιράστηκαν» καὶ ἐκάθησαν «ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον» τῶν παρόντων. Τὸ δῶρο τοῦ Πνεύματος εἶναι δῶρο στὴν Ἐκκλησία, ταυτόχρονα ὅμως εἶναι καὶ προσωπικὸ δῶρο, προσαρμοσμένο στὸν χαρακτήρα τοῦ καθενὸς καὶ τῆς καθεμιᾶς. «Διαιρέσεις δὲ χαρισμάτων εἰσί, τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα» (Α´ Κορ. 12, 4). Ζωὴ στὴν Ἐκκλησία δὲν σημαίνει ἰσοπέδωση τῆς ποικιλίας τῶν ἀνθρώπων, οὔτε ἐπιβολὴ ἑνὸς ἄκαμπτου καὶ ὁμοιόμορφου προτύπου πάνω σ᾿ ὅλους, ἀλλὰ τὸ ἀκριβῶς ἀντίθετο. Οἱ ἅγιοι, ὄχι μόνο δὲν παρουσιάζουν κάποια ἀνιαρὴ μονοτονία, ἀλλ᾿ ἔχουν ἀναπτύξει τὴν πιὸ ἔντονη καὶ διακεκριμένη προσωπικότητα. Πληκτικὸ εἶναι τὸ κακὸ κι ὄχι ἡ ἁγιότητα. Αὐτὴ ἐν συντο-

June 2020-1.indd 6

30/05/2020 22:45:32

Ἰούνιος 2020 | 7

Ἡ ἐπιφοίτησις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Λεπτομέρεια ἀπὸ ἐπιστύλιο Δωδεκάορτο. Μονὴ Ἁγίας Αἰκατερίνης, Σινά.

μίᾳ εἶναι ἡ σχέση Ἐκκλησίας καὶ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ Ἐκκλησία – εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδας, Σῶμα Χριστοῦ, πληρότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος- εἶναι ταυτόχρονα ὁρατὴ καὶ ἀόρατη, θεία καὶ ἀνθρώπινη. Εἶναι ὁρατή, ἐπειδὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ συγκεκριμένες κοινότητες, ποὺ λειτουργοῦν πάνω στὴ γῆ. Εἶναι ἀόρατη, ἐπειδὴ περιλαμβάνει τοὺς ἁγίους καὶ τοὺς ἀγγέλους. Εἶναι ἀνθρώπινη, ἐπειδὴ ἁμαρτωλοὶ ἀποτελοῦν τὰ ἐπίγεια μέλη της, εἶναι θεία, ἐπειδὴ εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Δὲν ὑπάρχει χωρισμὸς μεταξὺ ὁρατοῦ καὶ ἀοράτου, μεταξὺ στρατευμένης Ἐκκλησίας καὶ θριαμβευούσας (σύμφωνα μὲ τὴ δυτικὴ ὁρολογία), ἐπειδὴ καὶ οἱ δυὸ συνιστοῦν μία μοναδικὴ καὶ συνεχῆ πραγματικότητα. «Ἡ ὁρατὴ Ἐκκλησία, ἡ ἐπίγεια Ἐκκλησία, ζεῖ σὲ πλήρη κοινωνία καὶ ἑνότητα μὲ ὁλόκληρο τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ὁποίας Κεφαλὴ εἶναι ὁ Χριστός». Βρίσκεται στὸ σημεῖο συνάντησης τοῦ Παρόντος αἰῶνος καὶ τοῦ Μέλλοντος, καὶ ζεῖ ταυτόχρονα στοὺς δυὸ Αἰῶνες.

Κάλλιστος Ware, Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, Ἀκρίτας, 2007

June 2020-1.indd 7

30/05/2020 22:45:33

8 | ἡ Φανερωμένη

ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ IOYNIOY

Τῇ ΙΓ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Τριφυλλίου ἐπισκόπου Λήδρας. Ἔστηκε Τριφύλλιος ἡλίου πέλας, ὁρῶν τὸ τριπρόσωπον ῾Υψίστου σέλας. Ὁ ἅγιος Τριφύλλιος μᾶς εἶναι γνωστὸς ἀπὸ διάφορες πηγές. Στὸ Συναξάριον τῆς Κωνσταντινουπόλεως μνημονεύεται τὴν 13η Ἰουνίου. Ἐξ ἄλλου ἀναφέρεται τὸ ἔτος 344 στὰ πρακτικὰ τῆς Συνόδου τῆς Σαρδικῆς (σημερινῆς Σόφιας τῆς Βουλγαρίας), τὰ ὁποῖα εἶχε προσυπογράψει μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους συγχρόνους του Κυπρίους ἐπισκόπους. Ο Estienne de Lusignan (Ἐστιὲν ντὲ Λουζινιάν) γράφει ὅτι ὁ ἅγιος Τριφύλλιος εἶχε ἀνέλθει στὸν ἐπισκοπικὸ θρόνο τῶν Λεδρῶν κατὰ τὰ μέσα του 4ου αἰώνα. Ὁ Λεόντιος Μαχαιρᾶς τὸν μνημονεύει ἐπίσης στὸ Χρονικόν του, γράφοντας: Τριφυλλίου τοῦ Φωτολαμποῦς, ἐπισκόπου Λευκωσίας. Ὁ ἅγιος Τριφύλλιος εἶναι ὁ πρῶτος καὶ ὁ μόνος γνωστὸς στὴν ἱστορία ἐπίσκοπος Λήδρας ἡ Λεδρῶν (Λευκωσίας). Γεννήθηκε στὴν Κύπρο πιθανῶς περὶ τὰ τέλη τοῦ 3ου αἰῶνος μ.Χ. Ὡς πατρίδα του θεωρεῖται ἡ Τριμυθούντα καὶ ἡ Λευκωσία. Σὲ ἕνα χειρόγραφο Συναξάρι ἀναφέρεται πὼς ὁ Ἅγιος εἶχε πατέρα ἕναν ἀπὸ τοὺς δώδεκα περιφανεῖς ἄνδρες, ποὺ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος εἶχε μεταφέρει ἀπὸ τὴ Ρώμη στὴ Κωνσταντινούπολη. Ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη ὁ νεαρὸς Τριφύλλιος μὲ τὴ μητέρα του Δομνίκη πῆγαν νὰ προσκυνήσουν στὰ Ἱεροσόλυμα καὶ στὴν ἐπιστροφή τους ἦλθαν στὴν Κύπρο. Ἐδῶ ὁ Τριφύλλιος συνδέθηκε μὲ τὸν ἅγιο Σπυρίδωνα καὶ ἡ μητέρα του ἀργότερα ἔγινε μοναχή. Ὡς ἐπίσκοπος ἵδρυσε γυναικεῖο μοναστήρι στὴ Λευκωσία (κάποιοι ἐρευνητὲς θεωροῦν ὅτι βρισκόταν ἐκεῖ ποὺ εἶναι σήμερα τὸ μοναστήρι

June 2020-1.indd 8

30/05/2020 22:45:33

Ἰούνιος 2020 | 9 τῶν Καλογραιῶν στὸ Καϊμακλί), στὸ ὁποῖο τάφηκε ἡ μητέρα του, καὶ ἔκτισε τὸν καθολικὸ (κύριο) ναὸ τῆς πόλης, στὸν ὁποῖο φυλάχθηκαν τὰ λείψανά του. Ὁ Ἅγιος σπούδασε νομικὰ στὴν περιώνυμη σχολὴ τῆς Βηρυτοῦ. Αὐτὸ ἀναφέρεται στὴν Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία ἀπὸ τὸν Νικηφόρο Κάλλιστο ὁ ὁποῖος γράφει: Τὸν Τριφύλλιον Ὁ Ἅγιος Τριφύλλιος. Τοιχογραφία 12ου αἰώνος. ἐκεῖνον τῶν Λεδρῶν ἐπίΝαὸς Παναγίας τοῦ Ἄρακος, Λαγουδερά. σκοπον, λόγου τε ἀρκούντως πεπειραμένον, καὶ διὰ νόμων ἄσκησιν, πλεῖστον ἐν τῇ εἰς Βηρυτὸν διατρίψαντα πόλει… Ἀλλὰ καὶ ὁ ἱστορικὸς Σωζομενὸς στὴν Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, ὀνομάζει τὸν Τριφύλλιον: ἐπίσκοπον, ἄνδρα ἄλλως τε ἐλλόγιμον καὶ διὰ νόμων ἄσκησιν πολὺν χρόνον ἐν τῇ Βηρυτίων πόλει διατρίψαντα… Καὶ οἱ δυὸ αὐτοὶ ἐκκλησιαστικοὶ συγγραφεῖς θεωροῦν ὅτι ὁ Τριφύλλιος ἦταν πολὺ μορφωμένος καὶ λόγιος. Στὴν Βηρυτὸ παρέμεινε γιὰ μεγάλο διάστημα, σπουδάζοντας τοὺς νόμους, καὶ στὸ τέλος δέχθηκε τὸ ἅγιο βάπτισμα. Ἐπανελθὼν στὴν Κύπρο χειροτονήθηκε διάκονος ὑπὸ τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, Ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος, καὶ διακρίθηκε γιὰ τὴ ρητορικὴ δεινότητά του καὶ τὸ χάρισμα τοῦ λόγου. Ὁ ἱστορικὸς ἅγιος Ἱερώνυμος ἀναφέρει ὅτι ὁ ἅγιος Τριφύλλιος ὑπῆρξε πολυγραφότατος συγγραφέας κι ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Ἱερώνυμος εἶχε διαβάσει ἕνα ἔργο του, ποὺ ὀνομαζόταν Ὑπόμνημα εἰς τὸ Ἆσμα Ἀσμάτων τοῦ Σολομῶντος. Τὸ Βυζαντινὸ λεξικὸ τῆς Σούδας ἀναφέρει πάλι ὅτι ὁ ἅγιος Τριφύλλιος εἶχε γράψει σὲ ἰαμβικὸ ποιητικὸ μέτρο τὸν Βίο καὶ τὰ θαύματα τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος. Γνωρίζουμε ἔτσι δυὸ ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Τριφυλλίου, ἀπὸ τὰ ὁποῖα, πάντως, δὲν σώθηκε κανένα. Οἱ διάφορες ἐκκλησιαστικὲς πηγὲς ἀναφέρουν καὶ συμφωνοῦν ὅλες ὅτι ὁ ἅγιος

June 2020-1.indd 9

30/05/2020 22:45:33

10 | ἡ Φανερωμένη Τριφύλλιος ὑπῆρξε μαθητὴς τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος. Στὸν Βίο τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος ἀπαντῶνται ἀρκετὲς ἀναφορὲς στὸν ἅγιο Τριφύλλιο, ὁ ὁποῖος ἐπανειλημμένα εἶχε συνοδεύσει τὸν Σπυρίδωνα σὲ περιοδεῖες του στὴν Κύπρο ὅσο καὶ ἀποστολὲς στὸ ἐξωτερικό. Ἐκτὸς ἀπὸ πολὺ μορφωμένος καὶ σπουδασμένος στὴ φημισμένη τότε σχολὴ τῆς Βηρυτοῦ, κι ἐκτὸς ἀπὸ συγγραφέας, ἀναφέρεται ἀκόμη ὅτι ὁ ἅγιος Τριφύλλιος ὑπῆρξε καὶ δεινὸς ρήτορας. Δυστυχῶς Ὁ Ἅγιος Τριφύλλιος. Τοιχογραφία 14ου αἰώνος. Ἀψίδα Ἱεροῦ καὶ ἀπὸ τὰ γραΒήματος, Ναὸς Ἁγίου Νικολάου τῆς Στέγης, Κακοπετριά. πτὰ ἔργα τοῦ θείου αὐτοῦ ἱεράρχου καὶ ποιμένος, ἂν καὶ συνέγραψε πολλὰ ἔργα, δὲν ἔχει διασωθεῖ παρὰ μονάχα μεταγλωττισμένος σὲ ἁπλούστερη γλώσσα ὁ βίος τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, τὸν ὁποῖο εἶχε ἀρχικὰ συγγράψει ὅπως εἴπαμε ὁ ἴδιος σὲ ἰάμβους. Τὸ ἔργο αὐτὸ βρίσκεται σὲ πολλοὺς κώδικες, ὅπως τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῶν Παρισίων, τοῦ Βελγίου, τοῦ Βατικανοῦ, τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης καὶ ἀλλαχοῦ. Ὁ ἅγιος Ἱερώνυμος, ἐπαινώντας τὸν ἅγιο, γράφει ὅτι ὑπῆρξε ἕνας ἀπὸ τοὺς εὐγλωτ-

June 2020-1.indd 10

30/05/2020 22:45:35

Ἰούνιος 2020 | 11 τότερους κληρικοὺς τοῦ 4ου αἰῶνος μ.Χ. καὶ ὅτι ἀνέγνωσε πολλὰ ἔργα του, ἐκ τῶν ὁποίων κανένα δὲν διασώθηκε. Κοντὰ στὸν θαυματουργὸ Σπυρίδωνα ὁ Τριφύλλιος μυεῖται καθημερινὰ στὰ μυστήρια τοῦ χριστιανισμοῦ. Μὲ τὴ μελέτη, τὴν προσεκτικὴ ἀκρόαση καὶ τὸν φλογερὸ ζῆλο του κατόρθωσε σὲ λίγο διάστημα, νὰ γνωρίσει τὴ χριστιανικὴ πίστη σὲ ὅλη της τὴν ἁπλότητα, τὴ δύναμη καὶ τὴ δόξα καὶ νὰ χειροτονηθεῖ ἀπὸ τὸν ἅγιο διάκονός του. Ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ ὁ νεαρὸς μαθητὴς ἄρχισε νὰ δείχνει ὅλες τὶς ἱκανότητες καὶ τὰ χαρίσματα μὲ τὰ ὁποῖα τὸν προίκισε ὁ Θεός. Ἐνῶ, λοιπόν, ἦταν ἀκόμη διάκονος ὁ ἅγιος Τριφύλλιος, ὁ αὐτοκράτορας Κωνστάντιος, γιὸς τοῦ Μ. Κωνσταντίνου, εἶχε ἀρρωστήσει βαριά. Πολλοὶ καὶ ὀνομαστοὶ ἰατροὶ ἔσπευσαν νὰ παράσχουν θεραπεία στὸν ἀσθενῆ αὐτοκράτορα, ὅμως δυστυχῶς ἡ κατάσταση τῆς ὑγείας του ἐπιδεινωνόταν συνεχῶς. Τότε, ὁ αὐτοκράτορας εἶδε σὲ ὅραμα δύο ἀρχιερεῖς, οἱ ὁποῖοι ἀφοῦ θὰ ἔρχονταν στὸ παλάτι καὶ θὰ τὸν εὐλογοῦσαν θὰ τοῦ χάριζαν καὶ τὴν ἴαση στὴν ἀσθένειά του. Τότε, κάλεσε ὅλους τους τότε ἀρχιερεῖς τῆς αὐτοκρατορίας στὸ παλάτι, μέσα σ’ αὐτοὺς καὶ τὸν ἅγιο Σπυρίδωνα. Ὁ ἅγιος Σπυρίδων ὅμως, ὡς θεοφόρος, διέβλεψε ὅτι ὁ ἄλλος ἀρχιερέας ποὺ ἐμφανίστηκε στὸ ὄνειρο τοῦ αὐτοκράτορα ἦταν ὁ μέχρι τότε διάκονός του Τριφύλλιος. Πῆρε λοιπὸν μαζί του τὸν νεαρὸ τότε διάκονό του Τριφύλλιο. Φθάνοντας στὸ παλάτι, οἱ φρουροὶ μόλις ἀντίκρυσαν τὸ ἅγιο Σπυρίδωνα νὰ φοράει τὰ συνηθισμένα εὐτελῆ ἐνδύματά του, τὸ θεώρησαν ὡς προσβολὴ γιὰ τὸν αὐτοκράτορα καὶ ἄρχισαν νὰ τὸν κτυποῦν, χωρὶς ὅμως νὰ δεχθοῦν καμία ἀντίδραση ἀπὸ τὸν ἅγιο. Μόλις ὅμως πληροφορήθηκαν ὅτι πρόκειται περὶ τοῦ θαυματουργοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος ἀμέσως μετενόησαν καὶ παρακάλεσαν τὸν ἅγιο νὰ τοὺς συγχωρέσει. Ὁ ἅγιος Τριφύλλιος ἦταν ἁπλὸς στὸ χαρακτήρα, ἀκτήμονας, αὐστηρὸς ἀσκητὴς καὶ φιλάνθρωπος καὶ ἀξιώθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ τοῦ χαρίσματος τῆς θαυματουργίας. Ὡστόσο (ὅπως ἀναφέρει ὁ Σωζόμενος), σὲ μία περίπτωση προκάλεσε τὴν ἀγανάκτηση καὶ ἀντίδραση τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, ἐπειδὴ σὲ ὁμιλία του γιὰ τὸν παράλυτο τῆς Καπερναούμ, ὁ Τριφύλλιος ἀντήλλαξε τὴ

June 2020-1.indd 11

30/05/2020 22:45:35

12 | ἡ Φανερωμένη λέξη κράββατον, μὲ τὴν ἀρχαιοπρεπῆ λέξη «σκίμποδα». Δηλαδὴ τροποποίησε τὴ γνωστὴ ρήση τοῦ Χριστοῦ «ᾆρον σου τὸν κράββατον καὶ περιπάτει» καὶ ἀντὶ κράββατον εἶχε χρησιμοποιήσει τὴν λέξη σκίμποδα, ποὺ θεώρησε καλύτερη, ὅποτε ὁ Σπυρίδων ἀγανακτισμένος τοῦ εἶπε: Δὲν εἶσαι, βέβαια, ἀνώτερος ἐσὺ ἀπὸ ἐκεῖνον [τὸν Χριστὸ] ποὺ εἶπε κράββατον. Ἐσὺ γιατί ντρέπεσαι νὰ χρησιμοποιήσεις τὴν ἴδια λέξη; Σὲ μία ἄλλη περίπτωση Τριφύλλιος καὶ Σπυρίδων ἀνέλαβαν μία πολὺ δύσκολη ὁδοιπορία ἀνάμεσα στὰ βουνὰ τῆς ὁροσειρᾶς τοῦ Πενταδάκτυλου, γιὰ νὰ πᾶνε στὴν Κερύνεια, ὅπου καθήκοντα ἀνώτερα τοὺς καλοῦσαν. Τὴν ὁδοιπορία αὐτὴ περιέγραψε καὶ πάλιν ὁ Τριφύλλιος σὲ ἰαμβικὸ μέτρο. Δυστυχῶς κι αὐτὴ χάθηκε. Τὸ μόνο ποὺ ἀναφέρεται, εἶναι ὅτι οἱ ὀμορφιὲς τῆς περιοχῆς αὐτῆς τόσο ἐμάγευσαν τὴν ποιητικὴ καὶ συναισθηματικὴ ψυχὴ τοῦ Τριφυλλίου, ὥστε ὁ γηραιὸς δάσκαλός του νὰ ἀναγκασθεῖ νὰ τὸν παρατηρήσει: — Μὴν παρασύρεσαι, ἀδελφέ, ἀπὸ τὶς ἐπίγειες καλλονές. «Οὐκ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν». Πατρίδα μας εἶναι ὁ οὐρανός. Στὸν οὐρανὸ καὶ στὶς ἀθάνατες κι αἰώνιες ὀμορφιὲς τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς θριαμβεύουσας ἐκεῖ Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἂς ἔχουμε πάντα προσηλωμένο τὸν νοῦ μας. Ὅπως ἀναφέρθηκε, ἐξελέγη Ἐπίσκοπος Λήδρας (Λευκωσίας) καὶ μετέσχε στὴ Σύνοδο τῆς Σαρδικῆς, ποὺ ἔγινε τὸ 343 μ.Χ. καὶ ὑπῆρξε σφοδρὸς πολέμιος τῶν αἱρετικῶν ὀπαδῶν τοῦ Ἀρείου, φίλος καὶ ὑπερασπιστὴς τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου († 18 Ἰανουαρίου). Ὁ Ἅγιος κοιμήθηκε ὁσίως μὲ εἰρήνη, τὸ 369 μ.Χ. καὶ εἶναι πολιοῦχος τῆς Λευκωσίας. Ἡ τίμια κάρα αὐτοῦ φυλάσσεται μὲ εὐλάβεια στὴν ἱερὰ Μονὴ Κύκκου τῆς Κύπρου. Ὁ Λεόντιος Μαχαιρᾶς εἰς τὸ Χρονικόν του, ἀφηγεῖται καὶ μία ἱστορία, –ποὺ τὴν τοποθετεῖ σὲ ἄγνωστο χρόνο– περὶ τῆς κάρας τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου καὶ τὴν σχετίζει μὲ τὸν ἅγιο Διομήδη τὸν ὁποῖο ὀνομάζει μαθητὴ τοῦ Τριφυλλίου. Γράφει συγκεκριμένα ὅτι μία φορά, ὅταν οἱ Σαρακηνοὶ κατέλαβαν τὴν Κύπρο, βρῆκαν στὴν ἐκκλησία τῆς Παναγίας Ὁδηγητρίας (προφανῶς στὴ Λευκωσία) τὸν τάφο τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου, τὸν ἄνοιξαν καὶ βρῆκαν ἀκέραιό το λείψανο τοῦ Ἁγίου, ὁπότε

June 2020-1.indd 12

30/05/2020 22:45:35

Ἰούνιος 2020 | 13 ἔκοψαν τὴν κάρα καὶ τὸ πῆραν γιὰ νὰ τὸ κάψουν. Ὁ νεαρὸς Διομήδης, ὅμως, ἔκλεψε ἀπὸ αὐτοὺς τὸ κεφάλι τοῦ Ἁγίου κι ἔφυγε. Ὅταν οἱ εἰσβολεῖς τὸν κυνήγησαν, ἀπὸ θαῦμα διογκώθηκαν καὶ δὲν μπόρεσαν νὰ τὸν προλάβουν. Τὸ λείψανο τοῦ Ἁγίου ἐτάφη ξανὰ στὸν Λευκομιάτη (προάστιο τότε τῆς Λευκωσίας) ὅπου κτίστηκε Ναὸς ποὺ ὑφίστατο κατὰ τὸν 15ον αἰώνα, ἀφοῦ ὁ Μαχαιρᾶς προσθέτει ὅτι καὶ ὡς τὴν σήμερον (δηλαδὴ στὶς μέρες του) «πολομᾶ πολλὰ θαύματα εἰς τὰ πρήσματα». Ἡ ἐκκλησία ἐκείνη καταστράφηκε ἀργότερα, ἄγνωστο πότε, ἐνῶ ἐξαφανίστηκε καὶ τὸ λείψανό του. Κι ὁ ἅγιος Νεόφυτος θεωρεῖ τὸν ἅγιο Διομήδη μαθητὴ τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου. Ὡστόσο φαίνεται ἀπὸ τὰ γεγονότα ὅτι ὁ ἅγιος Διομήδης ἦταν ἀρκετὰ μεταγενέστερος τοῦ Τριφυλλίου, συνεπῶς δὲν μποροῦσε νὰ ἦταν μαθητής του. Εἰς ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος τῆς προσβολῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου ἀπὸ τοὺς Σαρακηνούς, γινόταν κάθε χρόνο γιορτὴ στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου τὴν ἡμέρα αὐτή, 3 Μαΐου. Κατ’ αὐτὴν προβάλλονταν τὰ μισοκαμένα λείψανα σὲ προσκύνημα. Τὴν ἴδια μέρα ἀπὸ τὸν γύρω χῶρο μάζευαν βοῦρλα κι ἄλλα χόρτα, τὰ ὁποῖα ἔκαιαν, γιὰ νὰ θυμοῦνται τὸ ἐκεῖ ἕλος, ποὺ εἶχε ἀποξηρανθεῖ. https://www.pemptousia.gr/2015/06/agios-trifillios-episkopos-ledron-lefkosias-4os-e-m-ch/

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον. αρακλήτου τὸ σκεῦος τὸ τιμαλφέστατον, καὶ στήλην βίου ἁγίου φωτολαμπῆ ἀληθῶς, ἱεράρχην Λήδρας ᾄσμασι τιμήσωμεν, θεῖον Τριφύλλιον πιστοί, τὸν τρυφῶντα νῦν χαρᾶς, ἀφθίτου ἐν πόλῳ δόξης, καὶ τὸν Χριστὸν δυσωποῦντα, ἐλεηθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἕτερον. Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης. ὸν τῆς χάριτος λόγον ἐν καρδίᾳ δεξάμενος, ὤφθης ἀρετῶν ἐκμαγεῖον τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, Τριφύλλιε τῆς Λήδρας ὁ ποιμήν, ποιμάνας εἰς νομὰς ζωοποιούς, τὰς ἀγέλας σοῦ ποιμνίου, ἀνθ’ ὧν καὶ πίστει ἀναμέλπει σοι· Χαίροις ἡμῶν ὁ πρέσβυς πρὸς Χριστόν· χαίροις Κυπρίων καύχημα, οὓς καὶ φυλάττοις σαῖς εὐχαῖς, ἐν εὐσεβείᾳ πάντοτε.

June 2020-1.indd 13

30/05/2020 22:45:35

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΙΟΥΝΙΟΥ 2020 2. ΤΡΙΤΗ. Νικηφόρου ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ ὁμολογητοῦ. 6. ΣΑΒΒΑΤΟΝ πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς (Ψυχοσάββατον). Πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος κεκοιμημένων ὀρθοδόξων Χριστιανῶν· Ἱλαρίωνος ὁσίου τοῦ νέου, ἡγουμένου τῆς μονῆς τῶν Δαλμάτων. 7. ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ. Θεοδότου ἱερομάρτυρος τοῦ ἐν Ἀγκύρᾳ. Ὁ ἐσπερινός τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (ἐσπερινὸς τῆς γονυκλισίας) τελεῖται τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς μετὰ τὴν Θεία Λειτουργία.

8. ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων Θεοδώρου μεγαλομάρτυρος τοῦ Στρατηλάτου· Καλλιόπης μάρτυρος. 11. ΠΕΜΠΤΗ. Βαρνάβα ἀποστόλου, ἱδρυτοῦ καὶ προστάτου τῆς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου· Βαρθολομαίου ἀποστόλου· Βαρνάβα ὁσίου τοῦ ἐν Βάσῃ Κοιλανίου· Λουκᾶ ἀρχιεπισκόπου Συμφερουπόλεως τῆς Κριμαίας τοῦ ἰατροῦ. 13. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ἡ ἀπόδοσις τῆς ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς· Ἀκυλίνης μάρτυρος· Τριφυλλίου ἐπισκόπου Λήδρας Πανηγυρικὸς Ἑσπερινὸς: 6.30 μ.μ. Πανηγυρικὸς Ὅρθρος - Θεία. Λειτουργία: 6:30 π.μ.

14. ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Τῶν Ἁγίων Πάντων· Ἐλισαίου προφήτου· Μεθοδίου ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ ὁμολογητοῦ· Ἰουστίνου ὁσίου τοῦ ἐν Σερβίᾳ. Ἀπὸ τῆς Δευτέρας, 15ης Ἰουνίου, ἄρχεται ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, ἥτις διαρκεῖ μέχρι καὶ τῆς 28ης Ἰουνίου.

16. ΤΡΙΤΗ. Τύχωνος ἐπισκόπου Ἀμαθοῦντος τῆς Κύπρου. 20. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Μεθοδίου ἱερομάρτυρος, ἐπισκόπου Πατάρων. 21. ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἰουλιανοῦ μάρτυρος τοῦ Ταρσέως. 24. ΤΕΤΑΡΤΗ. Τὸ Γενέσιον τοῦ Προφήτου, Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου· Παναγιώτου νεομάρτυρος.

June 2020-1.indd 14

30/05/2020 22:45:35

27. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Σαμψὼν ὁσίου τοῦ Ξενοδόχου. 28. ΚΥΡΙΑΚΗ Γ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων Κύρου καὶ Ἰωάννου τῶν Ἀναργύρων. 29. ΔΕΥΤΕΡΑ. Πέτρου καὶ Παύλου τῶν ἐνδόξων καὶ πανευφήμων πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων. 30. ΤΡΙΤΗ. Ἡ σύναξις τῶν ἐνδόξων καὶ πανευφήμων Ἀποστόλων τῶν Δώδεκα· Μαρίας μητρὸς τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ὸν μήνα Ἰούνιον ὁ ἑσπερινὸς ἀρχίζει στὶς 7:00 μ.μ. καὶ ὁ ὄρθρος ἀρχίζει στὶς 6:45 π.μ. Σημειώνεται ὅτι ἑσπερινὸς τελεῖται, ὁσάκις θὰ τελεσθῆ Θεία Λειτουργία τὴν ἑπομένη. Ὁ ἑσπερινός τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (ἑσπερινὸς τῆς γονυκλισίας) τελεῖται τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς τῆς Πεντηκοστῆς μετὰ τὴν Θεία Λειτουργία.

῾ τιμία κάρα τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου, Α΄ ἐπισκόπου Λήδρας, ἡ ὁποία φυλάσσεται στὴν Ἱερὰν Μονὴν Κύκκου, θὰ φθάσει στὸν ναόν μας γιὰ προσκύνηση τὴν παραμονήν τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου (πανηγυρικὸς ἑσπερινὸς στὶς 6.30 μ.μ.) καί θά παραμείνει γιά μερικές μέρες.

῾ Ἐκκλησία ὅρισε τὰ Ψυχοσάββατα γιὰ νὰ μνημονεύονται ὅλοι οἱ Χριστιανοί, «οἱ ἀπ’ αἰῶνος κοιμηθέντες εὐσεβῶς, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου». Τὸ πρῶτο Ψυχοσάββατο τελεῖται τὸ Σάββατον πρὸ τῆς Ἀπόκρεω, ἐνῷ τὸ δεύτερο Ψυχοσάββατο τελεῖται τὸ Σάββατο πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς. Ἡ μνημόνευσις τῶν ὀνομάτων τῶν κεκοιμημένων θὰ γίνῃ τόσο στὸ τέλος τοῦ ἑσπερινοῦ τήν 5ην Ἰουνίου, ὅσο καὶ τὴν ἑπομένην κατὰ τήν διάρκειαν τῆς Θείας Λειτουργίας.

ὴν Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς, 7η Ἰουνίου, ἑορτάζουμε τὴν ἀνάμνηση τῶν ἐγκαινίων ναοῦ Παναγίας Φανερωμένης Λευκωσίας. Τὰ ἐγκαίνια τοῦ ναοῦ ἔγιναν στὶς 5 Ἰουνίου 1911, ἀπὸ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου Κύριλλο Β´ μὲ ἀνάδοχο τὸν Χ´´Κωνσταντὴ Χ´´Χαρίτου.

ατὰ τὴν ἑβδομάδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, 8-14 Ἰουνίου, γίνεται κατάλυσις εἰς πάντα. Ἀπὸ τῆς Δευτέρας, 15ης Ἰουνίου, ἄρχεται ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, ἥτις διαρκεῖ μέχρι καὶ τῆς 28ης Ἰουνίου.

June 2020-1.indd 15

30/05/2020 22:45:35

῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ προσέλθουν στὸ Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν Ἀρχιμανδρίτην Βενέδικτον Ἰωάννου (99031993) ἢ τὸν Πρωτοπρεσβύτερον Ξάνθον Ὀνησιφόρου (99653521).

῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ βοηθήσουν στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς ἐνορίας μας, γιὰ τὴν ἀνακούφιση ἀπόρων οἰκογενειῶν, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν π. Ξάνθο Ὀνησιφόρου ἢ μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ ναοῦ.

ΑΝΑΓΝΏΣΜΑΤ Α ΚΥΡΙΑΚΩΝ Ἀποστολικὸν Ἀνάγνωσμα

Εὐαγγελικὸν Ἀνάγνωσμα

7. ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ. Κυριακῆς τῆς Πεντηκοστῆς Κυριακῆς τῆς Πεντηκοστῆς «Ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν «Τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς ἡμέραν» (Πράξ. β΄ 1-11) ἑορτῆς» (Ἰωάν. ζ΄ 37-52, η΄ 12) 14. ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ (Ἁγίων Πάντων). Ἦχος πλ. δ´. Ἑωθινὸν Α´. Κυριακῆς Α΄ Ἐπιστολῶν Κυριακῆς Α΄ Ματθαίου «Οἱ ἅγιοι πάντες διὰ πίστεως» «Πᾶς ὅστις ὁμολογήσει» (Ἑβρ. ια΄ 33-ιβ΄ 2) (Ματθ. ι΄ 32-33, 37-38, ιθ΄ 27-30) 21. ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος α´. Ἑωθινὸν Β´. Κυριακῆς Β΄ Ἐπιστολῶν Κυριακῆς Β΄ Ματθαίου «Δόξα καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη» «Περιπατῶν ὁ Ἰησοῦς» (Ῥωμ. β΄ 10-16) (Ματθ. δ΄ 18-23) 28. ΚΥΡΙΑΚΗ Γ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος β´. Ἑωθινὸν Γ´. Κυριακῆς Γ΄ Ματθαίου Κυριακῆς Γ΄ Ἐπιστολῶν «Δικαιωθέντες ἐκ πίστεως» «Ὁ λύχνος τοῦ σώματος» (Ῥωμ. ε΄ 1-10) (Ματθ. Ϛ΄ 22-33)

June 2020-1.indd 16

30/05/2020 22:45:35

Ἰούνιος 2020 | 17

ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ IOYNIOY (συνέχεια)

Τῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Βαρνάβα τοῦ ἐν Βάσῃ Κοιλανίου. Μέγας μὲν Ἀντώνιος ἀρχὴ πατέρων, θεῖος Βαρνάβας δ’ἔνθεον τέλος εἷλε. Κἂν ἦν Βαρνάβας ὕστατος ἐν τοῖς χρόνοις, ἀλλ’ ὑπερέσχε καὶ παλαιοὺς τοῖς πόνοις Ἀπὸ ποῦ καταγόταν καὶ πότε ἔζησε ὁ ὅσιος Βαρνάβας δὲν γνωρίζουμε. Δυστυχῶς στὴ χειρόγραφη Ἀκολουθία του δὲν ὑπάρχει Συναξάρι. Καὶ στὴ Βάσα, ὅπου ἔζησε καὶ ἀσκήτεψε, δὲν ὑπάρχουν ζωντανὲς παραδόσεις γιὰ τὸν βίο του. Ὁ Κύπριος χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιρᾶς, ποὺ στὸ Χρονικόν του γράφει καὶ γιὰ τοὺς Ἁγίους ποὺ ἔζησαν στὴν Κύπρο ἢ ἦλθαν ἀπὸ γειτονικὲς χῶρες σ’ αὐτή, ἀναφέρει ὅτι ὁ Ὅσιος Βαρνάβας ὑπῆρξε ἕνας ἀπὸ τοὺς 300 κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, ποὺ εἶναι

Τὸ σπήλαιο τοῦ ὁσίου Βαρνάβα στὴν Βάσα Κοιλανίου.

June 2020-1.indd 17

30/05/2020 22:45:35

18 | ἡ Φανερωμένη γνωστοὶ μὲ τὸ ὄνομα Ἀλαμανοὶ καὶ ποὺ κατέφυγαν στὴν Κύπρο μετὰ τὴν κατάληψη τῆς Παλαιστίνης ἀπὸ τοὺς Σαρακηνούς. Ὅμως ὁ ὑμνογράφος του, στὸ Δοξαστικὸ τῶν Αἴνων, γράφει: «Τῶν μοναστῶν τὴν καλλονήν, καὶ τῶν Βάσεων βλάστημα καὶ κλέος...», πράγμα ποὺ δείχνει πὼς ὁ Ὅσιος ἦταν γέννημα καὶ θρέμμα καὶ δόξα τῆς Βάσας. Ἀπὸ τὴν παιδική του ἡλικία ἡ ψυχή του, γεμάτη καλοσύνη καὶ εὐσέβεια, ξεκουραζόταν μονάχα στὴ μελέτη τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ καὶ ἐκαλλιεργοῦσε τὸν χαρακτήρα του. Μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀπέκτησε ἦθος καὶ σεμνότητα.

Ὁ ὅσιος Βαρνάβας. Φορητὴ εἰκόνα, 19ος αἰώνας.

June 2020-1.indd 18

30/05/2020 22:45:35

Ἰούνιος 2020 | 19 Ὁ ὅσιος Βαρνάβας, σύμφωνα μὲ τὶς τοπικὲς παραδόσεις καὶ τὴν Ἀκολουθία του, ἀσκήτεψε σὲ ἕνα σπήλαιο, ποὺ εὑρίσκεται στὰ δυτικὰ τοῦ χωριοῦ καὶ στὴ ρίζα ἑνὸς πέτρινου γκρεμοῦ ἀπὸ ἄσπρα ὑδατώδη πετρώματα, καὶ ἔζησε μιὰ ζωὴ δοσμένη ἐξ ὁλοκλήρου στὸν Θεὸ καὶ στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι διακρίθηκε σὲ ὅλα στὴν ἀσκητική του πολιτεία καὶ μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἡ φωτεινὴ λαμπάδα, ποὺ σκορποῦσε τὸ γλυκὸ φῶς της ὁλόγυρα. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν τακτικὴ μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ἐπερνοῦσε πολλὲς ὧρες μὲ τὴν προσευχή. Ἡ μελέτη, ἡ προσευχή καὶ ἡ αὐστηρὴ νηστεία ἦταν τὰ ὅπλα μὲ τὰ ὁποῖα καθημερινὰ ἀγωνιζόταν. Γίνεται συνόμιλος τῶν Ἀγγέλων καὶ ἰσάγγελος ἐπὶ τῆς γῆς. Ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ τὸν ἐπεσκίασε πλουσιοπάροχα καὶ τὸν κατέστησε καὶ ἐδῶ στὴ γῆ ἀκένωτη πηγὴ θαυμάτων καὶ εὐεργεσιῶν. Μὲ πνεῦμα πραότητος καὶ δύναμη λόγου ἐδίδασκε ἀκούραστα κάθε φορὰ ἐκείνους πού, ὡς διψασμένα ἐλάφια, κατέφευγαν στὸ σπήλαιό του, γιὰ νὰ τὸν ἰδοῦν καὶ νὰ τὸν συμβουλευθοῦν γιὰ τὴν σωτηρία τους. Ἐκεῖ στὸ σπήλαιο αὐτὸ ἐκοιμήθηκε μὲ εἰρήνη ὁ ὅσιος Βαρνάβας. Ἕνα μεγάλο θαῦμα συνόδευσε κατὰ τὸν ὑμνογράφο τὴν κοίμησή του. «Θαῦμα ὑπὲρ ἔννοιαν ἐν τῇ κοιμήσει σου γέγονεν, ὁσιόφρον θεσπέσιε, ἡνίκα τὸ πλῆθος τῶν Βάσεων ἐπέστη ἀθρόον, ὥσπερ γὰρ ἥλιος τὸ πρόσωπόν σου ἐξανατέταλκεν». Ἀπὸ τὰ ἱερὰ λείψανα τοῦ Ὁσίου φυλάσσονται τεμάχια καὶ ἡ τίμια κάρα αὐτοῦ στὸ ναὸ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Βάσας. Ἐπίσης στὸ ναὸ αὐτὸ εὑρίσκονται καὶ δύο εἰκόνες τοῦ Ὁσίου, μία παλαιὰ καὶ μία νεώτερη, ποὺ εἰκονίζει τὸν Ὅσιο νὰ φέρει τούτη τὴν ἐπιγραφή: «Ἰησοῦ μνήμη φωτίζει τὸν νοῦν καὶ ἐκδιώκει τοὺς δαίμονας». ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ΄. αίρει ἔχουσα Βάσεων πόλις, θείαν λάρνακα τῶν σῶν λειψάνων, ἀναβρύουσαν πηγᾶς τῶν ἰάσεων, καὶ διασῴζουσαν πάντας ἐκ θλίψεων, τοὺς σοὶ προστρέχοντας, πάτερ, ἐκ πίστεως Βαρνάβα ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

June 2020-1.indd 19

30/05/2020 22:45:35

20 | ἡ Φανερωμένη

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Πῶς φθάνουμε στὴν κατάκριση

– Γέροντα, γιατί πέφτω συχνὰ στὴν κατάκριση; – Ἐπειδὴ ἀσχολεῖσαι πολὺ μὲ τοὺς ἄλλους. Περιεργάζεσαι τὶς ἀδελφὲς καὶ θέλεις ἀπὸ περιέργεια νὰ μαθαίνης τί κάνει ἡ μιά, τί κάνει ἡ ἄλλη· ἔτσι μαζεύεις ὑλικό, γιὰ νὰ ἔχη τὸ ταγκαλάκι νὰ ἐργάζεται καὶ νὰ σὲ ρίχνη στὴν κατάκριση. – Γιατί, Γέροντα, ἐνῶ πρῶτα δὲν ἔβλεπα τὰ ἐλαττώματα τῶν ἄλλων, τώρα τὰ βλέπω καὶ κατακρίνω; – Τώρα βλέπεις τὰ ἐλαττώματα τῶν ἄλλων, γιατὶ δὲν βλέπεις τὰ δικά σου. – Ἀπὸ ποῦ προέρχονται, Γέροντα, οἱ λογισμοὶ κατακρίσεως; – Ἀπὸ τὴν ἰδέα ποὺ ἔχουμε γιὰ τὸν ἑαυτό μας – δηλαδὴ ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια – καὶ ἀπὸ τὴν τάση νὰ δικαιολογοῦμε τὸν ἑαυτό μας. – Γέροντα, ἡ κατάκριση ἔχει ἔλλειψη ἀγάπης; – Ἔμ, τί ἔχει; Καὶ ἔλλειψη ἀγάπης ἔχει καὶ ἀναίδεια ἔχει. Ὅταν δὲν ἔχης ἀγάπη, δὲν βλέπεις μὲ ἐπιείκεια τὰ λάθη τῶν ἄλλων, ὁπότε τοὺς ταπεινώνεις μέσα σου καὶ τοὺς κατακρίνεις. Πάει μετὰ τὸ ταγκαλάκι καὶ τοὺς βάζει νὰ κάνουν καὶ ἄλλο σφάλμα· τὸ βλέπεις ἐσύ, τοὺς κατακρίνεις πάλι καὶ ὕστερα συμπεριφέρεσαι μὲ ἀναίδεια. – Μερικὲς φορές, Γέροντα, μὲ στενοχωρεῖ ἡ ἀδελφὴ μὲ τὴν ὁποία συνεργάζομαι καὶ τὴν κατακρίνω. – Ποῦ ξέρεις ἐσὺ μὲ πόσα ταγκαλάκια πολεμάει ἐκείνη τὴν ὥρα ἡ ἀδελφή; Μπορεῖ νὰ τὴν πολεμοῦσαν πενῆντα δαίμονες, γιὰ νὰ τὴν ρίξουν, ὥστε νὰ σὲ κάνουν νὰ πῆς: «Ἄ, τέτοια εἶναι». Ὕστερα, ὅταν δοῦν ὅτι τὴν κατέκρινες, θὰ ἔρθουν πεντακόσιοι δαίμονες νὰ τὴν ρίξουν πάλι

June 2020-1.indd 20

30/05/2020 22:45:36

Ἰούνιος 2020 | 21 μπροστά σου, γιὰ νὰ τὴν κατακρίνης ἀκόμη περισσότερο. Μπορεῖ λ.χ. νὰ τῆς πῆς: «Ἀδελφή, μὴ βάζης αὐτὸ τὸ πράγμα ἐκεῖ· ἐδῶ εἶναι ἡ θέση του». Τὴν ἄλλη μέρα θὰ τὴν κάνη τὸ ταγκαλάκι νὰ ξεχάση τί τῆς εἶπες καὶ νὰ τὸ βάλη πάλι στὴν ἴδια θέση. Θὰ κάνη καὶ καμμιὰ ἄλλη ἀταξία καὶ θὰ λὲς μὲ τὸν λογισμό σου: «Μὰ χθὲς τῆς εἶπα νὰ προσέξη καὶ σήμερα τὸ ἔβαλε πάλι ἐκεῖ! Ἔκανε κι ἄλλη ἀταξία!». Ὁπότε τὴν κατακρίνεις καὶ δὲν μπορεῖς νὰ συγκρατηθῆς καὶ νὰ μὴ μιλήσης. «Ἀδελφή, τῆς λές, δὲν σοῦ εἶπα νὰ μὴ τὸ βάζης ἐκεῖ; Αὐτὸ εἶναι ἀκαταστασία. Μὲ ἔχει σκανδαλίσει ἡ συμπεριφορά σου!». Αὐτὸ ἦταν! Ὁ διάβολος ἔκανε τὴν δουλειά του. Σὲ ἔβαλε νὰ τὴν κατακρίνης, ἀλλὰ καὶ νὰ ψυχρανθῆς μαζί της. Καὶ ἐκείνη, ἐπειδὴ δὲν ξέρει ὅτι ἐσὺ ἤσουν αἰτία γιὰ τὴν ἀπροσεξία της, θὰ νιώθη τύψεις ποὺ σὲ σκανδάλισε καὶ θὰ πέση σὲ λύπη. Βλέπετε μὲ τί πονηριὰ ἐργάζεται τὸ ταγκαλάκι κι ἐμεῖς τὸ ἀκοῦμε; Γι᾿ αὐτὸ προσπαθῆστε νὰ μὴν κρίνετε κανέναν· νὰ κρίνετε μόνον τὰ ταγκαλάκια πού, ἐνῶ ἦταν Ἄγγελοι, κατήντησαν δαίμονες καί, ἀντὶ νὰ μετανοήσουν, γίνονται πιὸ πονηροὶ καὶ κακοὶ καὶ βάλθηκαν μὲ μανία νὰ καταστρέψουν τὰ πλάσματα τοῦ Θεοῦ. Ὁ πονηρὸς δηλαδὴ παρακινεῖ τοὺς ἀνθρώπους νὰ κάνουν παραξενιὲς καὶ ἀταξίες, καὶ ὁ ἴδιος πάλι βάζει λογισμοὺς σὲ ἄλλους ἀνθρώπους, γιὰ νὰ κρίνουν καὶ νὰ κατακρίνουν, καὶ ἔτσι νικάει καὶ τοὺς μὲν καὶ τοὺς δέ. Καὶ αὐτοὶ μὲν ποὺ νικοῦνται καὶ κάνουν ἀταξίες, αἰσθάνονται μετὰ τὴν ἐνοχή τους καὶ μετανοοῦν, ἐνῶ οἱ ἄλλοι ποὺ κατακρίνουν δικαιώνουν τὸν ἑαυτό τους, ὑπερηφανεύονται καὶ καταλήγουν στὴν ἴδια πτώση μὲ τὸν πονηρό, τὴν ὑπερηφάνεια.

Μὲ τὴν κατάκριση φεύγει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ

– Ὅταν, Γέροντα, μοῦ περνάη ἕνας λογισμὸς εἰς βάρος τοῦ ἄλλου, εἶναι πάντοτε κατάκριση; – Δὲν τὸ καταλαβαίνεις ἐκείνη τὴν ὥρα; – Μερικὲς φορὲς ἀργῶ νὰ τὸ καταλάβω. – Κοίταξε νὰ καταλαβαίνης τὸ συντομώτερο τὴν πτώση σου καὶ νὰ ζητᾶς συγχώρηση καὶ ἀπὸ τὴν ἀδελφὴ τὴν ὁποία κατέκρινες καὶ ἀπὸ τὸν Θεό, γιατὶ αὐτὸ γίνεται ἐμπόδιο στὴν προσευχή. Μὲ τὴν κατάκριση φεύγει αὐτομάτως ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ δημιουργεῖται ἀμέσως ψυχρότητα στὴν ἐπικοινωνία σου μὲ τὸν Θεό. Πῶς νὰ κάνης μετὰ προσευχή; Ἡ καρ-

June 2020-1.indd 21

30/05/2020 22:45:36

22 | ἡ Φανερωμένη διὰ γίνεται πάγος, μάρμαρο. Ἡ κατάκριση καὶ ἡ καταλαλιὰ εἶναι οἱ μεγαλύτερες ἁμαρτίες καὶ ἀπομακρύνουν τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλο ἁμάρτημα. «Ὅπως τὸ νερὸ σβήνει τὴν φωτιά, λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, ἔτσι καὶ ἡ κατάκριση σβήνει τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ» . – Γέροντα, νυστάζω πολὺ στὴν πρωινὴ Ἀκολουθία. – Μήπως κατέκρινες καμμιὰ ἀδελφή; Ἐσὺ βλέπεις ἐξωτερικὰ τὰ πράγματα καὶ κατακρίνεις, γι᾿ αὐτὸ νυστάζεις μετὰ στὴν Ἀκολουθία. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ δηλαδὴ ποὺ κατακρίνει κανεὶς καὶ δὲν ἀντιμετωπίζει τὰ πράγματα πνευματικά, μαζεύονται δέκατα πνευματικὰ καὶ ἀποδυναμώνεται. Καὶ ὅταν ἀποδυναμωθῆ, ἢ νυστάζει ἢ ἔχει ἀυπνία. – Γέροντα, συχνὰ πέφτω καὶ στὴν γαστριμαργία. – Κοίταξε, ἐκεῖνο ποὺ τώρα πρέπει νὰ προσέξης πολὺ εἶναι ἡ κατάκριση. Ἂν δὲν κόψης τὴν κατάκριση, οὔτε ἀπὸ τὴν γαστριμαργία θὰ μπορέσης νὰ ἀπαλλαγῆς. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ κατακρίνει, ἐπειδὴ διώχνει τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ, μένει ἀβοήθητος καὶ δὲν μπορεῖ νὰ κόψη τὰ ἐλαττώματά του. Καὶ ἂν δὲν καταλάβη τὸ σφάλμα του, γιὰ νὰ ταπεινωθῆ, θὰ ἔχη συνέχεια πτώσεις. Ἂν ὅμως τὸ καταλάβη καὶ ζητήση τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τότε ξαναέρχεται ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ.

Ὅποιος κατακρίνει τοὺς ἄλλους, πέφτει στὰ ἴδια σφάλματα

– Γέροντα, πῶς συμβαίνει, ὅταν κατακρίνω μιὰ ἀδελφὴ γιὰ κάποιο σφάλμα της, σὲ λίγο νὰ κάνω κι ἐγὼ τὸ ἴδιο σφάλμα; – Ἂν κατακρίνη κανεὶς τὸν ἄλλον γιὰ ἕνα σφάλμα του καὶ δὲν καταλάβη τὴν πτώση του, ὥστε νὰ μετανοήση, συνήθως πέφτει στὸ ἴδιο σφάλμα, γιὰ νὰ τὸ καταλάβη. Ὁ Θεὸς δηλαδὴ ἀπὸ ἀγάπη ἐπιτρέπει νὰ ἀντιγράφη ὁ ἄνθρωπος τὴν κατάσταση αὐτοῦ τὸν ὁποῖο κατέκρινε. Ἂν πῆς λ.χ. ὅτι κάποιος εἶναι πλεονέκτης καὶ δὲν καταλάβης ὅτι κατέκρινες, ὁ Θεὸς παίρνει τὴν Χάρη Του καὶ ἐπιτρέπει νὰ πέσης κι ἐσὺ στὴν πλεονεξία· ἀρχίζεις τότε νὰ μαζεύης. Μέχρι νὰ καταλάβης τὴν πτώση σου καὶ νὰ ζητήσης συγχώρεση ἀπὸ τὸν Θεό, θὰ λειτουργοῦν οἱ πνευματικοὶ νόμοι. Γιὰ νὰ σὲ βοηθήσω, θὰ σοῦ πῶ κάτι ἀπὸ τὸν ἑαυτό μου. Ὅταν ἤμουν στὴν Ἱερὰ Μονὴ Στομίου, ἔμαθα γιὰ μιὰ συμμαθήτριά μου ἀπὸ τὸ Δημοτι-

June 2020-1.indd 22

30/05/2020 22:45:36

Ἰούνιος 2020 | 23 κὸ ὅτι εἶχε παραστρατήσει καὶ ἔκανε ζημιὰ κάτω στὴν Κόνιτσα. Προσευχόμουν λοιπὸν νὰ τὴν φωτίση ὁ Θεὸς νὰ ἀνεβῆ στὸ μοναστήρι, γιὰ νὰ τῆς μιλήσω. Εἶχα ξεχωρίσει καὶ μερικὰ κομμάτια περὶ μετανοίας ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ ἀπὸ Πατερικά. Μιὰ μέρα λοιπὸν ἦρθε μὲ δυὸ ἄλλες γυναῖκες. Μιλήσαμε καὶ ἔδειξε ὅτι κατάλαβε. Στὴν συνέχεια ἐρχόταν συχνὰ μὲ τὸ παιδί της καὶ ἔφερνε κεριά, λάδι, λιβάνι γιὰ τὸν ναό. Μιὰ φορὰ κάποιοι γνωστοὶ προσκυνητὲς ἀπὸ τὴν Κόνιτσα μοῦ λένε: «Πάτερ, αὐτὴ ἡ γυναίκα ὑποκρίνεται. Ἐδῶ φέρνει κεριὰ καὶ λιβάνι καὶ κάτω συνεχίζει μὲ τοὺς ἀξιωματικούς». Ὅταν ξαναῆρθε, τὴν βρῆκα στὴν ἐκκλησία νὰ ἀσπάζεται τὶς εἰκόνες, καὶ τῆς ἔβαλα τὶς φωνές: «Φύγε ἀπὸ ᾿δῶ, τῆς εἶπα, ἔχεις βρωμίσει ὅλη τὴν περιοχή!...». Ἡ καημένη ἔφυγε κλαίγοντας. Δὲν πέρασε πολλὴ ὥρα καὶ αἰσθάνθηκα μεγάλο σαρκικὸ πόλεμο. «Τί εἶναι αὐτό; λέω. Ποτέ μου δὲν εἶχα τέτοιον πειρασμό. Τί συμβαίνει;». Δὲν μποροῦσα νὰ βρῶ τὴν αἰτία. Κάνω προσευχή, τὰ ἴδια· ὁπότε παίρνω τὸν ἀνήφορο γιὰ τὴν Γκαμήλα. «Καλύτερα νὰ μὲ φᾶνε οἱ ἀρκοῦδες», εἶπα. Προχώρησα ἀρκετὰ μέσα στὸ βουνό· ὁ πειρασμὸς δὲν ὑποχωροῦσε. Βγάζω τότε ἕνα τσεκουράκι ποὺ εἶχα κρεμασμένο στὴν μέση μου καὶ δίνω τρεῖς τσεκουριὲς στὸ πόδι μου, μήπως καὶ μὲ τὸν πόνο φύγη ὁ πειρασμός. Τὸ παπούτσι γέμισε αἷμα, ἀλλὰ τίποτε. Σὲ μιὰ στιγμὴ ἦρθε στὸν νοῦ μου ἐκείνη ἡ γυναίκα καὶ τὰ λόγια ποὺ τῆς εἶχα πεῖ. «Θεέ μου, εἶπα τότε, ἐγὼ γιὰ λίγο ἔζησα αὐτὴν τὴν κόλαση καὶ δὲν μπορῶ νὰ τὴν ἀντέξω, κι αὐτὴ ἡ ταλαίπωρη ποὺ ζῆ συνέχεια αὐτὴν τὴν κόλαση!... Συγχώρεσέ με ποὺ τὴν κατέκρινα». Ἀμέσως ἔνιωσα μιὰ δροσιὰ θεϊκὴ καὶ ἐξαφανίσθηκε ὁ πόλεμος. Βλέπεις τί κάνει ἡ κατάκριση ;

June 2020-1.indd 23

30/05/2020 22:45:36

24 | ἡ Φανερωμένη

Ἂν παραβλέπουμε τὰ σφάλματα τῶν ἄλλων, θὰ παραβλέψη καὶ ὁ Θεὸς τὰ δικά μας

– Γέροντα, σήμερα στὴν διαλογὴ τῶν ἐλιῶν κατέκρινα μερικὲς ἀδελφές, γιατὶ ἔβλεπα ὅτι δὲν ἔκαναν προσεκτικὰ τὴν δουλειά τους. – Κοίταξε νὰ ἀφήσης τὶς κρίσεις καὶ τὶς κατακρίσεις, γιατὶ μετὰ θὰ σὲ κρίνη κι ἐσένα ὁ Θεός. Ἐσὺ δὲν βάζεις καμμιὰ ἐλιὰ λίγο χαλασμένη μὲ τὶς καλές; – Ὄχι, Γέροντα, προσέχω νὰ μὴ βάζω. – Ἂν μᾶς κάνη τέτοιο καλὸ διάλεγμα ὁ Χριστὸς στὴν Κρίση, χαθήκαμε! Ἐνῶ, ἂν τώρα παραβλέπουμε τὰ σφάλματα τῶν ἄλλων καὶ δὲν τοὺς κατακρίνουμε, θὰ μποροῦμε τότε νὰ ποῦμε στὸν Χριστό: «Χριστέ μου, βάλε με κι ἐμένα σὲ καμμιὰ ἄκρη μέσα στὸν Παράδεισο!». Θυμᾶστε τί γράφει τὸ Γεροντικὸ γιὰ ἕναν ἀμελῆ μοναχὸ ποὺ σώθηκε, ἐπειδὴ δὲν κατέκρινε; Ὅταν ἦρθε ἡ ὥρα νὰ πεθάνη, ἦταν πολὺ χαρούμενος καὶ εἰρηνικός. Τότε ὁ Γέροντάς του, γιὰ νὰ ὠφεληθοῦν οἱ Πατέρες ποὺ εἶχαν μαζευτῆ ἀπὸ τὰ γύρω Κελλιά, τὸν ρώτησε: «Ἀδελφέ, πῶς δὲν φοβᾶσαι τὸν θάνατο, ἀφοῦ ἔζησες μὲ ἀμέλεια;». Καὶ ὁ ἀδελφὸς τοῦ ἀπάντησε: «Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἔζησα μὲ ἀμέλεια· ἀπὸ τότε ὅμως ποὺ ἔγινα μοναχὸς προσπάθησα νὰ μὴν κατακρίνω κανέναν, ὁπότε τώρα θὰ πῶ στὸν Χριστό: Χριστέ μου, εἶμαι ἕνας ταλαίπωρος, ἀλλὰ τοὐλάχιστον τὴν ἐντολή Σου «μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε», τὴν τήρησα». «Μακάριος εἶσαι, ἀδελφέ, τοῦ εἶπε τότε ὁ Γέροντας, γιατὶ σώθηκες χωρὶς κόπο». – Γέροντα, μερικοὶ πνευματικοὶ ἄνθρωποι, ὅταν βλέπουν κάποιον νὰ ζῆ ἁμαρτωλά, λένε: «Ἄ, αὐτός, ἔτσι ποὺ πάει, εἶναι γιὰ τὴν κόλαση!». – Ἄχ, ἂν οἱ κοσμικοὶ ἄνθρωποι θὰ πᾶνε στὴν κόλαση ἀπὸ τὶς καταχρήσεις, οἱ πνευματικοὶ ἄνθρωποι θὰ πᾶνε ἀπὸ τὶς κατακρίσεις... Γιὰ κανέναν δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι θὰ πάη στὴν κόλαση. Ὁ Θεὸς δὲν ξέρουμε πῶς ἐργάζεται. Τὰ κρίματα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄβυσσος. Κανέναν νὰ μὴν καταδικάζουμε, γιατὶ ἔτσι παίρνουμε τὴν κρίση ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ Θεοῦ· πᾶμε νὰ γίνουμε θεοί. Ἂν μᾶς ρωτήση ὁ Χριστὸς τὴν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, ἂς ποῦμε τὴν γνώμη μας... Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε´ – Πάθη καὶ Ἀρετὲς, Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Βασιλικὰ Θεσσαλονίκης, 2010, σελ. 99-108.

June 2020-1.indd 24

30/05/2020 22:45:36

Ἰούνιος 2020 | 25

ποιμαντικεΣ ΠΑΡΑΙΝΕΣΕΙΣ

Ἱερὰ Μνημόσυνα

Ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῶν κεκοιμημένων τελεῖ ἡ Ἐκκλησία καὶ τὰ ἱερὰ Μνημόσυνα. Γράφει ὁ ἅγιος Νεκτάριος στὸ περισπούδαστο ἔργο του Περὶ ἱερῶν μνημοσύνων ὅτι γιὰ τρεῖς λόγους τελεῖ ἡ Ἐκκλησία τὰ ἱερὰ Μνημόσυνα: πρῶτον, γιὰ νὰ δείχνουμε τὴν ὀφειλόμενη ἀγάπη μας στὸν μεταστάντα ἀδελφὸ καὶ νὰ καθικετεύουμε ὡς Ἐκκλησία τὸν Ἅγιο Θεὸ νὰ ἀναπαύσει τὴν ψυχὴ τοῦ δούλου Του. Δεύτερον, τελεῖ τὰ Μνημόσυνα, γιὰ νὰ «παραμυθεῖται (νὰ παρηγορεῖ) ἡ τῶν πιστῶν ὁμήγυρις τῶν τεθλιμμένων τὰς καρδίας». Τρίτον, τελεῖ τὰ Μνημόσυνα, γιὰ νὰ θυμόμαστε τὸν θάνατο, τὴ ματαιότητα τῶν ἐγκοσμίων καὶ νὰ παρακινούμαστε στὴν ἀρετὴ καὶ τὴν κατὰ Θεὸν τελείωση. Ἡ λέξη «μνημόσυνο» σημαίνει ἐνθύμηση. Θυμόμαστε τὴ μνήμη τους. Γι’ αὐτὸ τελοῦμε τὰ ἱερὰ Μνημόσυνα.

Πότε τελοῦνται τὰ ἱερὰ Μνημόσυνα;

Οἱ Ἀποστολικὲς Διαταγὲς ὁρίζουν νὰ τελοῦνται τὰ τρίτα, τὰ ἔνατα, τὰ τεσσαρακοστὰ καὶ τα ἐνιαύσια Μνημόσυνα. Στὴν Ὁμολογία τοῦ Μητροφάνους Κριτόπουλου, Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας, ἀναφέρονται δύο ἀκόμη Μνημόσυνα: τὰ τρίμηνα καὶ τὰ ἑξάμηνα. Στὴν πράξη τῆς Ἐκκλησίας τελοῦνται ἀπὸ πολλοὺς Χριστιανοὺς καὶ ἐννιάμηνα Μνημόσυνα, ὁπότε συνολικὰ γίνονται ἕξι ἢ ἑπτὰ τὰ τακτὰ Μνημόσυνα ποὺ τελοῦνται τὸν πρῶτο χρόνο ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῶν κεκοιμημένων. Μετὰ τὴ λήξη τοῦ πρώτου χρόνου, ὁποτεδήποτε θελήσουμε νὰ ξανακάνουμε Μνημόσυνο, δὲν ἐμποδιζόμαστε, οὔτε ἀπὸ ἡμερομηνίες δεσμευόμαστε. Μνημόσυνα δὲν τελοῦνται ἀπὸ τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου μέχρι τὴν Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ, τὶς Δεσποτικὲς καὶ Θεομητορικὲς ἑορτές, καὶ τὴν ἡμέρα ποὺ πανηγυρίζει ὁ ἱερὸς Ναός. Ὅλες τὶς ἄλλες ἡμέρες τοῦ χρόνου ἐπιτρέπεται νὰ τελοῦνται Μνημόσυνα. Ἀλλὰ κατὰ προτίμηση τὰ περισσότερα Μνημόσυνα τελοῦνται τὴν ἡμέρα τοῦ Σαββάτου, διότι ἡ ἡμέρα αὐτὴ εἶναι ἀφιερωμένη στὴ μνήμη τῶν Μαρτύρων καὶ τῶν κεκοιμημένων. Ἀβραάμ Μ. Κόκαλη, Ἡ φροντίδα μας γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, Ὁ Σωτήρ, Ἀθήνα 2016

June 2020-1.indd 25

30/05/2020 22:45:36

26 | ἡ Φανερωμένη

ΠΑΙΔΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΤΑ ΣΤΑΦΎΛΙΑ ΤῆΣ ΑΓΆΠΗΣ Μιὰ μέρα κάποιοι προσκυνητὲς ἦρθαν στὸ καλογερικό χωριό γιὰ νὰ δοῦν τὸν Ἀββᾶ Μακάριο. Μάλιστα τοῦ ἔφεραν ἀπὸ τὴν πόλη ἕνα καλάθι γεμάτο σταφύλια. Κάθισαν ἀρκετὴ ὥρα κοντά του, ἄκουσαν τὶς πολύτιμες συμβουλές του καὶ ὠφελημένοι ψυχικὰ ξεκίνησαν γιὰ τὴν πόλη. -Αὐτὰ εἶναι γιὰ σένα, Ἀββᾶ, τοῦ εἶπαν φεύγοντας. Τὰ σταφύλια ξέρουμε πὼς σοῦ ἀρέσουν πολύ. Κράτησέ τα σὲ παρακαλοῦμε. Ὁ Ἀββᾶς Μακάριος εὐχαρίστησε τοὺς προσκυνητές καὶ τοὺς ξεπροβόδισε μὲ χαμόγελο. Καταμεσῆς στὸ φτωχικὸ καλυβάκι ἦταν ἕνα καλάθι γεμάτο ὄμορφα μυρωδικὰ σταφύλια. Δῶρο σπάνιο, ἀφοῦ ὁ τόπος δὲν εἶχε τίποτε ἀπ’ αὐτά. Σίγουρα θὰ εἶναι πολὺ γλυκά, σκέφτηκε ὁ Ἀββᾶς. Καὶ ἔκαμε νὰ δοκιμάσει. Μὰ σὰν ἔσκυψε, ἀπ’ τὸ παραθυράκι τῆς καλυβούλας ἀντίκρυσε τοὺς ἄλλους ἀσκητὲς καὶ αἰσθάνθηκε ἔνοχος. -Δὲν εἶναι σωστὸ νὰ τὰ κρατήσω ἐγώ. Οἱ ἄλλοι πατέρες δὲν ἔχουν δοκιμάσει καθόλου σταφύλια. Θὰ τὰ πάω στὸν Ἀββᾶ Πέτρο, εἶναι γέροντας καὶ θὰ τοῦ ἀρέσουν πολύ. Τὰ παίρνει λοιπὸν καὶ μιὰ καὶ δυὸ τὰ πηγαίνει στὸν Ἀββᾶ Πέτρο, ποὺ ἦταν πράγματι ὁ γεροντότερος στὴ σκήτη. -Ἔ, Ἀββᾶ. Μοῦ ἔφεραν αὐτὰ τὰ σταφύλια καὶ σκέφτηκα πὼς σοῦ ἀρέσουν πολύ. Θά ’θελα νὰ κάνεις ἀγάπη καὶ νὰ τὰ κρατήσεις, εἶπε καλοσυνάτα ὁ Ἀββᾶς Μακάριος. -Εὐχαριστῶ, Ἀββᾶ, ὁ Θεὸς νὰ σ’ εὐλογεῖ, ἀποκρίθηκε ὁ γέροντας. Κι ὁ Ἀββᾶς Μακάριος πῆρε τὸν δρόμο γιὰ τὸ καλυβάκι του. Ὁ Ἀββᾶς Πέτρος πῆρε τὰ σταφύλια καὶ ἔκαμε νά δοκιμάσει. -Μὰ γιὰ στάσου, σκέφτηκε, οἱ ἄλλοι Ἀββάδες δὲν ἔχουν δοκιμάσει καθόλου. Ξέρω πὼς τὰ σταφύλια ἀρέσουν πολὺ στὸν Ἀββᾶ Ἰσίδωρο. Χωρὶς νὰ τὸ πολυσκεφτεῖ πῆρε τὸ καλάθι καὶ τοῦ τὸ πῆγε. -Γέροντα, μοῦ ἔφεραν αὐτὰ τά σταφύλια. Κάνε ἀγάπη καὶ κράτησέ τα. Ξέρω πώς σοῦ ἀρέσουν πολύ, εἶπε ὁ Ἀββᾶς Πέτρος προσφέροντας τό δῶρο του στὸν Ἀββᾶ Ἰσίδωρο. -Ὁ Θεός νά σ’ εὐλογεῖ, ἀποκρίθηκε ἐκεῖνος καὶ τὰ κράτησε. Μὰ οὔτε καὶ ὁ τρίτος Ἀββᾶς κράτησε τά λαχταριστά σταφύλια. -Δὲν εἶναι σωστὸ νὰ τὰ κρατήσω, εἶπε ὁ Ἀββᾶς Ἰσίδωρος καὶ τὰ πῆγε

June 2020-1.indd 26

30/05/2020 22:45:36

Ἰούνιος 2020 | 27

στὸν ἑπόμενο. Καὶ κεῖνος σὲ ἄλλον. Μέχρι τὸ τέλος τῆς ἡμέρας τό καλάθι μὲ τὰ σταφύλια εἶχε περάσει ἀπ’ ὅλα τὰ φτωχικὰ καλυβάκια καὶ κανεὶς δὲν τὸ εἶχε κρατήσει, γιατὶ σκεφτόταν πὼς κάποιος ἄλλος τὸ εἶχε περισσότερο ἀνάγκη. Ὅταν ἔφτασαν τὰ σταφύλια καὶ στήν τελευταία καλυβούλα, ὁ μοναχὸς ποὺ ἔμενε ἐκεῖ σκέφτηκε: -Αὐτὰ τὰ σταφύλια εἶναι ἁμαρτία νὰ τὰ κρατήσω ἐγώ. Ἀρέσουν πολὺ στὸν Ἀββᾶ Μακάριο. Καὶ πῆρε τὸν δρόμο γιὰ τὸ καλύβι του. -Ἀββᾶ, συμπάθα με, μὰ ξέρω πὼς αὐτὰ τὰ σταφύλια σοῦ ἀρέσουν, κάνε ἀγάπη νὰ τὰ κρατήσεις. Τότε ὁ Ἀββᾶς Μακάριος βλέποντας τὸ καλάθι ἀπείραχτο μὲ ὅλα τὰ σταφύλια, ἔτσι ὅπως τὸ εἶχε πάρει ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἡμέρας, δόξασε τὸν Θεό, ἀφοῦ ἡ Σκήτη εἶχε τέτοιους μοναχούς, ποὺ διακρίνονταν γιὰ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν εὐσπλαγχνία τους. Ἐκείνη τὴ στιγμὴ κάποιοι μοναχοὶ ἀπὸ πολὺ μακριὰ ἦρθαν νὰ πάρουν τὴν εὐχὴ τοῦ Γέροντα. Καὶ κεῖνος μὲ χαρούμενο πρόσωπο τοὺς εἶπε: -Φᾶτε, παιδιὰ μου, ἀπὸ τὰ σταφύλια τῆς ἀγάπης. Εἶναι τὰ πιὸ γλυκὰ σταφύλια τοῦ κόσμου. Καὶ τοὺς διηγήθηκε ὅλη τὴν ἱστορία. Παιδικὸ Γεροντικό, Ἐκδόσεις Χρυσοπηγή, Ἀθήνα 2007, σσ. 31-35.

June 2020-1.indd 27

30/05/2020 22:45:38

Γραφικές τέχνες

ΚΕΡΑΜΟΣ

Ὁ Ἀπόστολος Παύλος καὶ σκηνὲς τοῦ βίου του. 1789. Χεὶρ Φιλοθέου. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης.

June 2020-1.indd 28

30/05/2020 22:45:51