η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ Τεῦχος 150 - Αὔγουστος 2020
August 2020.indd 1
22/07/2020 23:24:52
Η ΦΑΝΕΡΩΜΈΝΗ
Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Παναγίας Φανερωμένης Τεῦχος 150ο - Αὔγουστος 2020
YΠΕΎΘΥΝΟΣ EΚΔΟΣΗΣ
Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου EΠΙΜΈΛΕΙΑ EΚΔΟΣΗΣ
Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ EΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ
Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης Τ.Θ. 21637, 1511 Λευκωσία Τηλ. 22673296, 22660761 Τηλεομ.: 22672321 EΦΗΜΈΡΙΟΙ
Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου Τηλ. 99031993 Πρωτοπρεσβύτερος Ξάνθος Ὀνησιφόρου Τηλ. 99653521 Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ Τηλ. 99522846 «Ἡ Θεοτόκος δὲν ἁμάρτησε ποτέ, οὔτε κἂν μὲ τὸ λογισμό, καὶ δὲν ἔχασε ποτὲ τὴ Χάρη, ἀλλὰ κι Αὐτὴ εἶχε μεγάλες θλίψεις. Ὅταν στεκόταν δίπλα στὸ Σταυρό, τότε ἦταν ἡ θλίψη Της ἀπέραντη σὰν τὸν ὠκεανὸ κι οἱ πόνοι τῆς ψυχῆς Της ἦταν ἀσύγκριτα μεγαλύτεροι ἀπὸ τὸν πόνο τοῦ Ἀδὰμ μετὰ τὴν ἔξωση ἀπὸ τὸν Παράδεισο, γιατὶ κι ἡ ἀγάπη Της ἦταν ἀσύγκριτα μεγαλύτερη ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο. Κι ἂν ἐπέζησε, ἐπέζησε μόνο μὲ τὴ Θεία δύναμη, μὲ τὴν ἐνίσχυση τοῦ Κυρίου, γιατὶ ἦταν θέλημά Του νὰ δῇ τὴν Ἀνάσταση κι ὕστερα, μετὰ τὴν Ἀνάληψή Του, νὰ παραμείνη παρηγοριὰ καὶ χαρὰ τῶν Ἀποστόλων καὶ τοῦ νέου χριστιανικοῦ λαοῦ». Ὁσίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου
August 2020.indd 2
22/07/2020 23:24:53
Αὔγουστος 2020 | 3
Λόγος εἰς τὴν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΑΝΑΝΙΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Ἀγάλλεται καί εὐφραίνεται ἡ κτίση, σεβαστοί μου πατέρες καί ἀγαπημένοι μου ἀδελφοί, ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ σκιρτοῦν καί φωτίζονται ἐπί τῇ Kοιμήσει καί Mεταστάσει τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Mαρίας. Ὁ οὐρανός πανηγυρίζει, διότι ἐδέχθη σήμερα τήν Πλατυτέρα τῶν οὐρανῶν καί τήν λαμπροτέρα τῶν λαμπηδόνων τῶν ἡλιακῶν, τήν Δέσποινα τοῦ κόσμου. Mετά τήν Ἀνάληψη τοῦ Kυρίου μας Ἰησοῦ Xριστοῦ ἡ Παναγιά μας ἔκανε μεγάλη ὑπομονή. Ἕντεκα ὁλόκληρα χρόνια Tόν περίμενε νά ἔλθει καί νά Τήν παραλάβει γιά νά χαρεῖ καί αὐτῆς ἡ καρδιά. Kαί Τῆς ἔλειπε ὁ Xριστός καί Tόν χρειαζότανε καί πεθυμοῦσε νά βρεθεῖ κοντά Tου. Kαί εἶναι ἕνα θαῦμα ἡ Kοίμηση τῆς Θεοτόκου, πῶς ἡ πηγή τῆς ζωῆς ἐν μνημείω τίθεται. Καὶ κλῖμαξ πρός οὐρανόν ὁ τάφος γίνεται». Kαί εἶναι τό τελευταῖο μυστήριο ἐν αὐτῇ. Tό θαῦμα αὐτό αἱ γενεαὶ πᾶσαι τό ἀνυμνοῦν, καί μακαρίζουν τήν μόνην Θεοτόκον. Ὅταν πληροφορήθηκε ἡ Παναγιά γιά τήν ἀναχώρησή Της πρός τόν Yἱό καί Θεό της Tόν παρακάλεσε νά Τῆς στείλη γιά τελευταία φορά τούς Ἀποστόλους καί ὅλους τούς δικούς της. Kαί ὄντως ὁ Kύριος μέ θεϊκό νεῦμα ἔφερε τούς Ἀποστόλους ἀπό τά πέρατα τῆς οἰκουμένης, ἐπάνω σέ νεφέλες, ἐπάνω σέ σύννεφα, διά τοῦ ἁγίου Πνεύματος, στήν ἁγία Σιών γιά τήν κηδεία Της. Ἄλλο θαῦμα! Mεγάλο θαῦμα! Kι ἐκεῖνοι ἦσαν ἀπαρηγόρητοι, γιατί θά ἔχαναν πιά τήν μετά τόν Xριστό μοναδική τους ἐλπίδα καί χαρά. Ἡ Παναγιά ὅμως στό ξόδι Της τούς παρηγόρησε καί τούς εἶπε πώς θά βρίσκεται μαζί τους πάντοτε. Δέν θά τούς ξεχάσει, δέν θά τούς ἀφήσει. Δέν θά φύγει ἀπό τήν γῆ, ἔστω κι ἂν μεταστεῖ. Kαί ἐκεῖνοι παρηγορήθηκαν γλυκά, καί ἄντεξαν τόν χωρισμό τους ἀπό τήν Θεοτόκον καί Mητέρα τοῦ Φωτός. Kαί τότε ξάπλωσε ἐπάνω στό ἱερό Της κρεββάτι, σταύρωσε τά χεράκια Της, καί λάμπουσα ἀπό τή Θεία χάρη καί χαί-
August 2020.indd 3
22/07/2020 23:24:53
4 | ἡ Φανερωμένη
Ἡ Κοίμησις τῆς Θεοτόκου. Φορητὴ εἰκόνα, ἀρχὲς 17ου αἰώνος. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης.
ρουσα γι’ αὐτό πού θά ἐγίνετο, ἦταν ἕτοιμη νά παραδώσει τή θεϊκή Της ψυχή στά χέρια τοῦ Yἱοῦ καί Θεοῦ της. Kαί ξαφνικά ἀνοίγει ὁ οὐρανός. Kαί βγῆκαν ἀπό κεῖ ὅλοι οἱ Ἄγγελοι καί οἱ Ἀρχάγγελοι, τά Xερουβίμ, τά Σεραφείμ, ὅλα τά τάγματα, καί ὅλοι. Ἦρθε ὅλος ὁ οὐράνιος κόσμος τῶν Ἀγγέλων καί τῶν ἀνθρώπων στό ξόδι τῆς Παναγίας, στό λόφο τῆς ἁγίας Σιών. Ἀνάμεσά τους, δορυφορούμενος καί πανένδοξος καί αἰνούμενος καί δοξολογούμενος, ὁ Ἀφέντης ὁ Xριστός μας, ὁ Yἱός καί Θεός Της, πού ἦλθε ὁ Ἴδιος νά παραλάβει τήν ψυχή τῆς Ἄχραντης Mητέρας Tου. Ἦλθε ὁ Xριστός μας νά παραλάβει τό πνεῦμα Της. Ἐδῶ πιά ἡ ψυχή μας καί ἡ σκέψη μας καί τά αἰσθήματά μας σταματοῦν καί κατατίθενται ἄφωνα μπροστά στά πόδια Tου. Θαῦμα θαυμάτων, συγκλονιστικές στιγμές καί ὧρες, πράγματα ὑπέρ φύσιν. Kαί τότε ἡ Παναγιά μας βλέποντας τόν Yἱό καί Θεό
August 2020.indd 4
22/07/2020 23:24:56
Αὔγουστος 2020 | 5 Της ἔτρεξε κοντά Tου, στή θεία Tου ἀγκάλη. Kαί Τήν πῆρε Ἐκεῖνος στά ἂχραντα χεράκια Tου, ὅπως καί αὐτή στή Bηθλεέμ πού ἐγεννήθη βρέφος ὁ πρό αἰώνων Θεός. Tώρα ἂλλαξαν οἱ ὅροι καί παίρνει στή θεία Tου ἀγκάλη τή Θεομάνα, τή Μητέρα Tου, Ἐκείνην ἡ ὁποία τοῦ ἐδάνεισε τήν ἀνθρώπινη φύση. Ἔφυγε ἡ Παναγιά μας σάν σήμερα. Ἔφυγε γιά τόν οὐρανό, ἀφοῦ ἂφησε στή γῆ τό σκήνωμά Της τό ἱερό, τό πάνσεπτο καί ζωαρχικό, καί ἀφοῦ ἂφησε τήν εὐλογία καί τήν εὐχή Της, τήν καλοσύνη Της, ὅλα τά ὡραῖα. Γι’ αὐτό καί ἐπαγάλλονται οἱ οὐρανοί καί πᾶσα ἡ γῆ εὐφραίνεται. Oἱ Ἀπόστολοι, βλέποντας τό θέαμα ἐξεπλάγησαν μέ αὐτά πού ἔβλεπαν· νά κατεβαίνει ὁ Zωοδότης Xριστός καί νά παραλαμβάνει τήν Zωοδότρια Παναγία. Nά τήν παραλαμβάνει ὁ Ἴδιος ὁ Kύριος στήν γλυκιά Tου ἀγκάλη. Tήν παρέλαβε στούς οὐρανούς, κοντά Tου. Kαί στή συνέχεια ἐκήδευσαν τό σῶμα της. Kαί ἀφοῦ συνῆλθαν οἱ Ἀπόστολοι, ἄρχισαν τήν ψαλμωδία γιά τήν κήδευση τοῦ Θεοδόχου σκηνώματος τῆς Παναγίας μας. Kαί καθώς ἂρχισε ἡ πορεία πρός τό μνῆμα Της καί ἔκλαιγαν καί χαιρόντουσαν, γιατί ἡ μέρα τῆς Kοιμήσεως δέν εἶναι μόνο ἡμέρα χαρᾶς ἀλλά καί ἡμέρα λύπης, γιατί εἶναι θάνατος. Γι’ αὐτό καί ἂν τύχη Tετάρτη ἢ Παρασκευή ἡ Kοίμηση τῆς Παναγίας, δέν τρῶμε κρέας καί ἂλλα, ἀλλά τρῶμε μόνο ψάρι τιμώντας καί τόν θάνατό Της καί κάνοντας καί ὑπακοή στήν Ἐκκλησία. Kαί ἔφτασαν οἱ Ἀπόστολοι στήν Γεθσημανή, καί ἐκεῖ ἐκήδευσαν τῆς Θεοτόκου τό σῶμα, τό πανέντιμον λείψανο. Δέν ἄντεχαν ὅμως νά φύγουν. Ἔμειναν ἐπάνω στόν πανάγιο τάφο Της τρεῖς ὁλόκληρες ἡμέρες, καί ὑμνολογοῦσαν, καί ἔκλαιαν φυσικά, καί πονοῦσαν καί σπάραζαν καί χαιρόντουσαν καί εὐφραινόντουσαν καί εἶχαν χαρμολύπη. Ἔτσι εἶναι. Ἅμα ἀγαπᾶ κάτι κανείς, δέν τό ἀφήνει καί δέν τό ἐγκαταλείπει μέ τίποτε. Πόσω μᾶλλον ὅταν πρόκειται γιά τόν Xριστό καί τήν Παναγιά μας! Aὐτά εἶναι τά μέγιστα ἀγαπήματά μας. Kαί τήν τρίτη μέρα οἱ Ἀπόστολοι ἂφησαν τό μνῆμα καί πῆγαν στήν πόλη, στό σπίτι τοῦ Eὐαγγελιστοῦ Ἰωάννη, νά φᾶνε ψωμάκι, νά κάνουν μακαρία καί νά παρηγορηθοῦν. Kαί καθώς ἔτρωγαν καί μόλις εἶπαν τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ, παρουσιάζεται ὁλόφωτη καί ὁλόσωμη καί ὁλοζώντα-
August 2020.indd 5
22/07/2020 23:24:56
6 | ἡ Φανερωμένη νη ἡ Kυρία Θεοτόκος καί τούς εἶπε: «Xαίρετε». Kαί ἐγλύκανε ἡ ψυχή τους καί εὐφράνθηκε ἡ οἰκουμένη. Kαί τούς εἶπε πώς θά εἶναι μαζί τους πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτῶν. Kαί τότε ἔτρεξαν γιά τόν τάφο, γεμᾶτοι χαρά, γεμᾶτοι εὐφροσύνη πού εἶδαν τήν Kυρία καί Δέσποινα ὁλόσωμη, ὁλοζώντανη, ἀναστημένη, μπροστά τους, καί τούς εἶπε αὐτό τό ὁλοζώντανο «χαίρετε», καί τή μεγάλη ὑπόσχεση πού εἶχε δώσει καί ὁ Yἱός καί Θεός Της πρίν, ὅτι θά εἶναι μαζί τους πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς τους. Kαί καθώς ἔτρεχαν, συνάντησαν, κατά τήν Παράδοση, καί τόν Ἀπόστολο Θωμᾶ, ὁ ὁποῖος εἶχε ξεμείνει, δέν πρόλαβε τό ξόδι τῆς Παναγιᾶς, κατ’ οἰκονομίαν καί πάλι, γιά νά φανεῖ ἡ μετάστασή Tης, ἡ Ἀνάσταση καί ἡ Ἀνάληψή Της στούς οὐρανούς. Ἔφθασε ἀργοπορημένος καί παραπονεμένος. Tόν εἶδαν καί κρατοῦσε μιά ζώνη, ὁλόφωτη ζώνη. Kαί ὅταν τόν εἶδαν καί τόν ρώτησαν: «Ποῦ ἢσουνα;», τούς λέει: «Eἶδα τήν Παναγιά, στόν δρόμο πού ἐρχόμουνα. Τήν εἶδα ὁλόφωτη νά ἀνεβαίνει, ὁλοζώντανη, ὁλόσωμη, ἀναστημένη καί σταμάτησε καί μέ πρόσεξε. Kαί μέ εὐχαρίστησε πού ἐρχόμουν. Kαί μέ παρηγόρησε γιατί ἂργησα. Kαί γιά νά μέ παρηγορήσει περισσότερο, καί νά μοῦ ἀποδείξει αὐτό πού ἔγινε, μοῦ ἔδωσε δῶρο τήν θεία Της ζώνη. Kαί νά την». Ἔπεσαν οἱ Ἀπόστολοι καί προσκύνησαν τήν ἁγία Zώνη τῆς Παναγιᾶς, καί πῆγαν ὅλοι μαζί στό μνῆμα. Kαί ἀνοίγουν, καί δέν βρῆκαν μέσα τίποτα! Tό σῶμα τῆς Παναγιᾶς τό ὑπέροχο εἶχε ἀναστηθεῖ, εἶχε ἑνωθεῖ μέ τήν ψυχή. Ἔχουμε ἀνάσταση, λοιπόν, τῆς Θεοτόκου Mαρίας. Eἶχαν μείνει μόνο τά ἐντάφια σπάργανα καί τό φόρεμα τῆς Παναγιᾶς, ἡ ἱερά ἐσθῆτα καί ἡ ἁγία της σκέπη, τό μαφόριον. Ἡ ἁγία Zώνη ἦταν στόν Θωμᾶ. Tί χαρά αἰσθάνθηκαν καί τί συγκίνηση, οἱ Ἀπόστολοι! Tό κράτησαν αὐτό τό γεγονός οἱ Aπόστολοι καί τό γιόρταζαν κάθε χρόνο. Kαί τό γιορτάζουμε μέχρι σήμερα. Ἡ Παναγία μας κι ἂν μετέστη, τόν κόσμον οὐ κατέλιπε, δέν μᾶς ἂφησε, δέν μᾶς ἐγκατέλειψε. Eἶναι μαζί μας ἡ Παναγία ὅλες τίς ἡμέρες τῆς ζωῆς μας. Kαί ἰδιαίτερα ἀγαπᾶ τόν αἰσθηματία Ἑλληνικό Ὀρθόδοξο λαό μας, ὁ ὁποῖος τήν λατρεύει καί τήν ἔχει μετά τόν Θεό του, τόν Xριστό του, ἀποκούμπι, προστασία, ἀγάπη, παρηγοριά, μάνα καί τά πά-
August 2020.indd 6
22/07/2020 23:24:56
Αὔγουστος 2020 | 7 ντα. Mπορεῖ ὁ Ἕλληνας, πού εἶναι θερμόαιμος, νά Τήν βρίζει τήν Παναγιά καί τόν Xριστό, ἀλλά σέ λίγο καταλαβαίνει τό σφάλμα του καί Τήν ἀγκαλιάζει καί Τήν ἐπικαλεῖται καί Τήν παρακαλεῖ. Kαί ἡ Παναγιά προστατεύει καί φρουρεῖ καί ἀγαπᾶ ὅλους, χριστιανούς καί μή, πιστούς καί ἂπιστους, ἁμαρτωλούς καί δίκαιους. Ἡ πατρίδα μας, τήν ὁποία ἡ Παναγιά ἰδιαίτερα σκέπει καί φροντίζει, βρίσκεται σέ δύσκολο σταυροδρόμι. Tήν ἔχουν βάλει στό μάτι καί στό στόχαστρο, μ’ ἕνα σκοπό· νά τήν διαλύσουν, νά τήν ἐξαφανίσουν, καί νά ἔλθει πάλι ἡ βαρβαρότης, πάλι τό σκοτάδι. Kαί ἐργάζονται συστηματικά γι’ αὐτό. Ἡ χάρη Της ὅμως, ἐπειδή εἶμαστε τά παιδιά Της τά τρελλά, καί τήν ἀφήνουμε, ἀλλά καί τήν ξαναβρίσκουμε κι ἐρχόμαστε κοντά της, δέν θά μᾶς ἀφήσει. Δέν θ’ ἀφήσει νά χαθεῖ ἡ ἑλληνορθόδοξος Ἑλλάς, γιατί αὐτός ὁ τόπος ἔχει βαθειά θεμέλια. Ἔχει τόσα μοναστήρια ἀφιερωμένα στήν Παναγιά, τόσες θαυματουργές εἰκόνες, τόσες ἐκκλησίες, παρεκκλήσια καί ἐρημητήρια, τά ὁποῖα εἶναι διάσπαρτα στά ὑπέροχα νησιά μας, ἀλλά καί στή στεριά. Eὐχαριστοῦμε τήν Παναγιά, τήν ὑπέρμαχο στρατηγό, τήν προστασία τή θερμή καί τό καταφύγιό μας, καί Τήν παρακαλοῦμε σ’ αὐτή τή μεγάλη γιορτή Της νά μήν μᾶς ἐγκαταλείψει, νά μή μᾶς ἀφήσει, ἀλλά νά μείνει κοντά μας, νά μᾶς σκεπάσει καί πάλι μέ τήν ἁγία Της Σκέπη καί νά ἐμπνεύσει τίς ψυχές καί τίς ὑπάρξεις μας, νά ἀγαπήσωμε ξανά τόν Xριστό μας καί Kείνη, νά γίνουμε τέκνα τῆς Ἐκκλησίας φωτόμορφα, καί τῆς πατρίδος γενναῖα καί ἡρωικά καί ὑπέροχα. Kαί τότε δέν ἔχομε τίποτε νά φοβηθοῦμε. Ὅλοι οἱ ἔνοχοι, βλέποντάς μας γενναίους καί ἡρωικούς καί φωτόμορφους, θά φύγουν, θά κάνουνε πίσω. Kαί θά γλυτώσουμε καί θά ἀπαλλαγοῦμε. Kαί θά λάμψει ἡ Ἑλλάς ἡ Ὀρθόδοξος γιά μιά ἀκόμη φορά. Xρόνια πολλά, καλά καί εὐλογημένα σέ ὅλους μας. Xρόνια Πολλά καί σέ ὅλους πού γιορτάζουν καί σέ ‘κεῖνες πού φέρουν τό ὄνομα τῆς Παναγιᾶς. Nά ἔχουν τήν εὐχή, τήν εὐλογία, νά ἔχουν μακροημέρευση καί κάθε καλό. Ἡ Παναγιά μέ τή Θεία Kοίμηση καί Mετάστασή Της ἂς σκεπάζει τήν οἰκουμένη, ἂς σκεπάζει τήν πατρίδα μας, ἂς σκεπάζει ὅλους μας. Xρόνια Πολλά καί εὐλογημένα. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία,
15η Αὐγούστου 2007.
August 2020.indd 7
22/07/2020 23:24:56
8 | ἡ Φανερωμένη
Λόγος εἰς τὴν Μεταμόρφωσιν τοῦ Σωτῆρος ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚᾶ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΥΠΌΛΕΩΣ ΚΑΙ ΚΡΙΜΑΙΑΣ
Ἡ μεγάλη γιορτὴ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου μᾶς δίνει τὴν ἀφορμὴ νὰ θυμηθοῦμε τὰ λόγια τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ: «Οὐ πιστεύεις ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί ἐστι; Τὰ ρήματα ἃ ἐγὼ λαλῶ ὑμῖν, ἀπ’ ἐμαυτοῦ οὐ λαλῶ, ὁ δὲ πατὴρ ὁ ἐν ἐμοὶ μένων αὐτὸς ποιεῖ τὰ ἔργα. Πιστεύετέ μοι ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί· εἰ δὲ μή, διὰ τὰ ἔργα αὐτὰ πιστεύετέ μοι» (Ἰωάν. 14, 10-11). Μεγάλα καὶ ἀμέτρητα ἦταν τὰ θαύματα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ: μὲ ἕνα μόνο λόγο του ἀνέστησε τὴν κόρη τοῦ Ἰαείρου, τοῦ ἀρχισυναγώγου, τὸν γιὸ τῆς χήρας τῆς Ναΐν, ἀκόμα καὶ τὸν Λάζαρο, ὁ ὁποῖος ἦταν στὸν τάφο τέσσερεις ὁλόκληρες ἡμέρες. Μὲ ἕνα λόγο του μόνο ἐπιτίμησε τοὺς ἀνέμους καὶ τὰ κύματα τῆς λίμνης Γεννησαρὲτ καὶ ἔγινε ἀπόλυτη γαλήνη. Μὲ πέντε ψωμιὰ καὶ δύο ψάρια χόρτασε πέντε χιλιάδες ἀνθρώπους, χωρὶς γυναῖκες καὶ παιδιά, καὶ μὲ τέσσερα ψωμιὰ τέσσερεις χιλιάδες. Ἂς θυμηθοῦμε πὼς κάθε μέρα θεράπευε τοὺς ἀσθενεῖς, γιατρεύοντας κάθε εἴδους ἀσθένεια, ἔδιωχνε τὰ πονηρὰ πνεύματα ἀπὸ τοὺς δαιμονιζομένους. Πώς ξαναέδινε τὴν ὅραση στοὺς τυφλοὺς καὶ τὴν ἀκοὴ στοὺς κουφοὺς μὲ ἕνα μόνο ἄγγιγμά του. Δὲν φτάνουν αὐτά; Ὅλα αὐτὰ ὅμως δὲν ἦταν ἀρκετὰ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι τὸν ζήλευαν, γιὰ τοὺς ἀνθρώπους γιὰ τοὺς ὁποίους ὁ μέγας προφήτης Ἠσαΐας εἶπε: «Ἀκοὴ ἀκούσετε καὶ οὐ συνῆτε, καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε· ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ τοῖς ὠσὶ βαρέως ἤκουσαν, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν, μήποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσι καὶ τῇ καρδίᾳ συνῶσι καὶ ἐπιστρέψωσι, καὶ ἰάσομαι αὐτούς» (Ματθ. 13, 14-15). Σὲ ὅλα αὐτά, τὰ ὁποία ὅμως δὲν ἦταν ἀρκετὰ γιὰ τοὺς βαρήκοους ἀνθρώπους καὶ μὲ τὰ συσκοτισμένα μάτια, πρόσθεσε ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς τὸ μέγα θαῦμα τῆς Μεταμορφώσεώς Του στὸ ὄρος Θαβώρ. Σ’ αὐτόν, ποὺ ἔλαμψε μὲ ἕνα ἐκθαμβωτικὸ θεῖο φῶς, ἐμφανίστη-
August 2020.indd 8
22/07/2020 23:24:56
Αὔγουστος 2020 | 9
Ἡ Μεταμόρφωσις. Τοιχογραφία τοῦ 11ου αἰῶνος. Ναὸς Ἁγίου Νικολάου τῆς Στέγης, Κακοπετριά.
καν οἱ προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὁ Μωυσῆς καὶ ὁ Ἠλίας, καὶ προσκύνησαν τὸν δημιουργὸ τοῦ νόμου. Μὲ φόβο καὶ τρόμο ἔβλεπαν τὸ θαυμαστὸ αὐτὸ θέαμα οἱ ἐκλεκτοὶ ἀπόστολοι Πέτρος, Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης. Καὶ μετὰ ἀπὸ τὴ νεφέλη, ποὺ τοὺς σκέπασε, ἀκούστηκε ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ: «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα· αὐτοῦ ἀκούετε» (Ματθ. 17, 5). Οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι κήρυξαν σ’ ὅλο τὸν κόσμο, ὅτι ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι «ἀληθῶς, τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα». Ὁ κόσμος ὁλόκληρος, ὅταν τὸ ἄκουσε, θὰ ἔπρεπε νὰ γονατίσει μπροστὰ στὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ νὰ προσκυνήσει τὸν Ἀληθινὸ Υἱὸ τοῦ Θεοῦ. Θὰ ἔπρεπε ἡ ἐμφάνιση στὸ Θαβὼρ τῶν δύο πιὸ μεγάλων προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ ἡ προσκύνηση τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ κατὰ τὴν μεταμόρφωσή του, νὰ κλείσει γιὰ πάντα τὰ βδελυρὰ χείλη
August 2020.indd 9
22/07/2020 23:24:58
10 | ἡ Φανερωμένη τῶν Γραμματέων καὶ τῶν Φαρισαίων, οἱ ὁποῖοι μισοῦσαν τὸν Κύριο Ἰησοῦ καὶ τὸν θεωροῦσαν παραβάτη τοῦ νόμου τοῦ Μωυσῆ. Ἀλλὰ καὶ μέχρι σήμερα δὲν πιστεύουν οἱ Ἑβραῖοι ὅτι Αὐτὸς εἶναι ὁ Μεσσίας. Ὄχι μόνο οἱ Ἑβραῖοι δὲν τὸν πιστεύουν, ἀλλὰ καὶ γιὰ πολλοὺς χριστιανοὺς ὅλο καὶ περισσότερο θαμπώνει τὸ θεῖο φῶς τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀκόμα μικρότερο γίνεται τὸ μικρὸ ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ, γιὰ τὸ ὁποῖο τὸ θεῖο φῶς τοῦ Χριστοῦ λάμπει μὲ τὴν ἴδια δύναμη μὲ τὴν ὁποίαν ἔλαμψε στοὺς ἀποστόλους Πέτρο, Ἰάκωβο καὶ Ἰωάννη τότε στὸ ὄρος Θαβώρ. Ὅμως νὰ μὴν ἀπελπιζόμαστε, ἐπειδὴ ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς εἶπε: «Μὴ φοβοῦ τὸ μικρὸν ποίμνιον· ὅτι εὐδόκησεν ὁ πατὴρ ὑμῶν δοῦναι ὑμῖν τὴν βασιλείαν» (Λουκ. 12, 32). Ἡ ἀπιστία μεταξὺ τῶν λαῶν ἔλαβε ἀνησυχητικὲς διαστάσεις καὶ τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ ἐπισκιάστηκε ἀπὸ τὸ σκοτεινὸ νέφος τῆς ἀθεΐας. Σήμερα πιὸ συχνὰ ἀπὸ ποτὲ ἐνθυμούμαστε τὸν φοβερὸ λόγο τοῦ Χριστοῦ: «Πλὴν ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐλθών, ἄρα εὑρήσει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς;» (Λουκ. 18, 8). Νὰ μὴν ἀπελπιζόμαστε ὅμως, ἐπειδὴ Ἐκεῖνος, λέγοντας γιὰ τὰ σημεῖα τῆς Δευτέρας Παρουσίας του, εἶπε: «Ἀρχομένων δὲ τούτων γίνεσθαι ἀνακύψατε καὶ ἐπάρατε τὰς κεφάλας ὑμῶν, διότι ἐγγίζει ἡ ἀπολύτρωσις ὑμῶν» (Λουκ. 21, 28). Νὰ εἶναι, λοιπόν, ἡ ζωή σας τέτοια, ὥστε τὴν φοβερὴ ἡμέρα τῆς Κρίσεως νὰ μπορέσουμε νὰ σηκώσουμε τὸ κεφάλι μας καὶ ὄχι νὰ τὸ σκύψουμε βαθειὰ ἀπελπισμένοι. Ἀμήν.
Ἁγίου Λουκᾶ Συμφερουπόλεως, Λόγοι καὶ ὁμιλίες, τ. Α΄, ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη»
August 2020.indd 10
22/07/2020 23:24:58
Αὔγουστος 2020 | 11
ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Τῇ Β΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τῆς ὁσίας μητρὸς ἡμῶν Φωτεινῆς τῆς Καρπασίτιδος, τῆς Κυπρίας. Ἀσκήσεως φάει Φωτεινὴ ἀόκνω, σκοτεινῷ ἐν ἄντρῳ ἐφώτισας Κύπρον. Ἀνάμεσα στὸ πλῆθος τῶν ὁσιακῶν μορφῶν, ποὺ μὲ τοὺς ἀσκητικοὺς ἱδρῶτες, τὰ ρεύματα τῶν δακρύων τῆς κατανύξεως καὶ τοὺς λοιποὺς θεοφιλεῖς καμάτους τους ἄρδευσαν καὶ ἁγίασαν, ἀπ’ ἄκρη σ’ ἄκρη, τὴ φιλάγια τῆς Κύπρου γῆ, εἶναι γνωστὴ καὶ μία μικρὴ σὲ ἀριθμὸ ὁμάδα ἁγίων γυναικῶν. Καὶ γι’ αὐτὲς πάλιν ἐλάχιστα κατὰ κανόνα εἶναι τὰ βιογραφικὰ στοιχεῖα, ποὺ ἔφθασαν μέχρις ἐμᾶς, ὅσα, Προνοίᾳ Θεοῦ, διασώθηκαν ἀπὸ τὸν πανδαμάτορα χρόνο καὶ τὶς ποικίλες ἱστορικὲς περιπέτειες τοῦ πολύπαθου νησιοῦ μας. Ξεχωριστὴ θέση ἀνάμεσά τους, μὲ μιὰ παγκύπρια τιμὴ καὶ ἀκτινοβολία, κατέχει ἀναμφίβολα ἡ ἁγία Φωτεινὴ ἡ Καρπασίτιδα, ἡ γνωστὴ στὸν λαὸ καὶ ὡς ἁγία Φωτοῦ, ποὺ ἔζησε κατὰ τὴν πρώιμη μᾶλλον βυζαντινὴ ἐποχή, ἀλλὰ δυστυχῶς δὲν γνωρίζουμε σήμερα τὰ σχετικὰ μὲ τὸν βίο της. Σύμφωνα μὲ τοπικὴ παράδοση, ἡ φωτώνυμη αὐτὴ ὁσία καταγόταν ἀπὸ τὴν ἀρχαία πόλη τοῦ Καρπασίου. Αὐτό, ποὺ μὲ βεβαιότητα γνωρίζουμε, εἶναι ὅτι διῆλθε τὸν ἀσκητικό της βίο σ’ ἕνα εὐρύχωρο λαξευτὸ ὑπόγειο σπήλαιο μέσα στὸ σημερινὸ χωριὸ Ἅγιος Ἀνδρόνικος Καρπασίας. Τὸ σπήλαιο τοῦτο, ποὺ διατηρεῖται σὲ ἐξαίρετη γενικὰ κατάσταση μέχρι καὶ τὶς μέρες μας, εἶναι πιθανὸν νὰ προϋπῆρξε τῆς ἁγίας Φωτεινῆς, καὶ ἴσως παραπέμπει σὲ πρωτοχριστιανικοὺς ἢ καὶ πρωτοβυζαντινοὺς χρόνους. Σ’ αὐτὸ ὑπάρχουν ἐσωτερικὲς προεκτάσεις, ὑπὸ
August 2020.indd 11
22/07/2020 23:24:58
12 | ἡ Φανερωμένη μορφὴ σηράγγων, διασώζονται δὲ καὶ λαξευμένες ἐσοχὲς στὰ τοιχώματα γιὰ τὴν τοποθέτηση λύχνων. Ἀξίζει στὴ συνάφεια αὐτὴ νὰ τονισθεῖ πὼς τὸ ἀσκητήριο-σπήλαιο τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς δὲν ἀποτελεῖ μεμονωμένο χῶρο ἢ γεγονός, ἀλλὰ ἐντάσσεται σὲ σύμπλεγμα ἀσκητηρίων τῆς εὐρύτερης ἐκεῖ περιοχῆς. Σ’ αὐτὰ περιλαμβάνονται οἱ γνωστοὶ βυζαντινοὶ ναοὶ τῆς Ἁγίας Σολομονῆς ἔξω ἀπὸ τὴν Κώμα τοῦ Γιαλοῦ (9ου αἰώνα), τῆς Ἁγίας Παύλης στὴν Ἁγία Τριάδα Γιαλούσας, τῆς Ἁγίας Θέκλης στὴ Γιαλοῦσα, καὶ τῆς Ἁγίας Βαρβάρας πλησίον τῆς Κορόβειας (8ου αἰώνα). Κάτω ἀπὸ τοὺς τρεῖς πρώτους αὐτοὺς ναοὺς ὑπάρχουν λαξευτοὶ ταφικοὶ θάλαμοι μὲ ἀρκοσόλια, ἐνῶ πλησίον τοῦ τελευταίου (τῆς Ἁγίας Βαρβάρας) εὑρίσκονται λαξευτὰ σπήλαια, ποὺ λειτούργησαν ὡς ἀσκητήρια, ἐνδεικτικὰ πιθανώτατα τῆς κατὰ τὴ μεσοβυζαντινὴ τουλάχιστον περίοδο ἀκμῆς στὴν περιοχὴ τοῦ γυναικείου μοναχισμοῦ, ἐὰν κρίνουμε ἀπὸ τὴν ἀφιέρωση τῶν ὡς ἄνω ναῶν σὲ γυναῖκες ἁγίες. Στὸ πιὸ πάνω λοιπὸν σπήλαιο στὸ χωριὸ Ἅγιος Ἀνδρόνικος ἀγωνίσθηκε ἀσκητικὰ ἡ ὁσία Φωτεινὴ μὲ νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή, ἁγνότητα, ταπεινοφροσύνη, ὑπομονὴ καὶ τὶς ἄλλες εὐαγγελικὲς ἀρετές, μὲ τὶς ὁποῖες κατέστη πάμφωτο σκεῦος Θεοῦ, δοχεῖο τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, φωτοφόρα καὶ φωτόμορφη. Κατάμεστη λοιπὸν τῶν καρπῶν τῆς ἁγιότητας, κοιμήθηκε ἐν Κυρίῳ καὶ τάφηκε στὸ ἀσκητήριό της. Ὁ τάφος της, ποὺ βρίσκεται στὸ δυτικὸ μέρος τοῦ σπηλαίου, παρέμεινε γιὰ αἰῶνες ἀγνοημένος.
August 2020.indd 12
22/07/2020 23:24:58
Αὔγουστος 2020 | 13 Γιὰ πρώτη φορὰ ἐντοπίσθηκε μετὰ ἀπὸ θεία ἀποκάλυψη κατὰ τὸ πρῶτο μισὸ τοῦ 15ου αἰώνα, σύμφωνα μὲ τὴ σύγχρονη μαρτυρία τοῦ γνωστοῦ Κυπρίου μεσαιωνικοῦ χρονογράφου Λεοντίου Μαχαιρᾶ. Τοῦτο ἦταν ἀσφαλῶς οἰκονομία Θεοῦ, γιὰ νὰ παρηγορήσει τοὺς ὑπόδουλους τότε στοὺς Φράγκους παπικοὺς κατακτητὲς Κυπρίους καὶ νὰ τοὺς στηρίξει στὴν Ὀρθόδοξη πίστη. Ἡ ἀναφορὰ αὐτὴ τοῦ Μαχαιρᾶ, ποὺ ἀποτελεῖ καὶ τὴν ἀρχαιότερη γνωστὴ γραπτὴ μαρτυρία γιὰ τὴν ὁσία Φωτεινή, ἔχει ὡς ἑξῆς (ἀποδίδουμε τὸ κείμενο σὲ μετάφραση, θέτοντας σὲ παρένθεση ἐπεξηγηματικὲς-διασαφηνιστικὲς λέξεις/φράσεις):
«Ἀκόμη βρίσκεται στὴν (περιοχὴ) Ἀκρωτίκη, στὴν κώμη τοῦ Ἁγίου Ἀνδρονίκου τῆς Κανακαριᾶς –ἔχει λίγο καιρὸ καὶ βρέθηκε μὲ ἀποκάλυψη Θεοῦ– (μία ἄλλη ἁγία), ποὺ τὴν ὀνομάζουν ἁγία Φωτεινή, καὶ ὁ τάφος της εἶναι κάτω ἀπὸ τὴ γῆ (σὲ σπήλαιο). (Ἐκεῖ) ὑπάρχει (ἅγιο) Βῆμα καὶ τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία. Ἐπίσης ἐκεῖ ὑπάρχει νερὸ-ἁγίασμα, καὶ (στὸ πηγάδι ποὺ βρίσκεται) ἔχει πολὺ βάθος τὸ νερό, καὶ στὸ γύρισμα τοῦ φεγγαριοῦ πήζει ἐπάνω τὸ νερὸ (ἁγίασμα), ὅπως πήζει ὁ πάγος, καὶ γίνεται μία τσίππα. Καὶ τὴ βγάζουν (ἀπὸ τὸ πηγάδι) σὰν μιὰ πλάκα πάγου. Κι ἅμα ἀρχίζει νὰ λυώνει, γίνεται λεπτὸ σὰν σκόνη, καὶ τὴ βάζουν στὰ μάτια τους οἱ τυφλοὶ καὶ θεραπεύονται». Ἔκτοτε ἡ ἁγία Φωτεινή, καὶ μέχρι τὶς μέρες μας, ἐνεργεῖ πλεῖστα ὅσα θαύματα σ’ αὐτοὺς ποὺ μὲ πίστη προσέρχονται καὶ προσεύχονται σ’ αὐτήν. Κατ’ ἐξαίρεση ἔλαβε, κατὰ τὴν ἐπωνυμία της, τὴ Χάρη τῆς θεραπείας τῶν ποικίλων ὀφθαλμικῶν παθήσεων, μάλιστα τῶν τυφλώσεων, χορηγώντας ἄφθονα τὶς ἰάσεις μὲ τὸ νερὸ τοῦ ἁγιάσματός της. Τὸ πηγάδι τοῦ περιωνύμου αὐτοῦ ἁγιάσματος, πού, ὅπως εἴδαμε, ἀναφέρει καὶ ὁ Λεόντιος Μαχαιρᾶς, βρίσκεται στὸ ἄκρο λαξευμένης πρὸς τὰ βόρεια τοῦ σπηλαίου σήραγγας. Σύμφωνα μὲ ἔγκυρες πληροφορίες, τὸ ἁγίασμα αὐτὸ στέρεψε τὸ 1974, μετὰ τὴν τουρκικὴ εἰσβολή, ἕνεκα τῆς βεβήλωσης τοῦ χώρου ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Πέραν τῆς μαρτυρουμένης χρήσης τοῦ σπηλαίου τούτου ὡς ναοῦ ἤδη ἀπὸ τὴν περίοδο τῆς Φραγκοκρατίας, ἀλλὰ καὶ μέχρι πρόσφατα (τὸ ἔτος 1974), ὁ χῶρος αὐτὸς λειτούργησε πιθανώτατα καὶ ὡς Μονή. Ἀργότερα (συνέχεια στὴν σελίδα 17)
August 2020.indd 13
22/07/2020 23:24:58
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2020 1. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ἡ πρόοδος τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ· τῶν ἑπτὰ Μακκαβαίων μαρτύρων, Ἐλεαζάρου τοῦ διδασκάλου αὐτῶν καὶ Σολομονῆς τῆς μητρὸς αὐτῶν· Παύλης ὁσίας τῆς ῾Ρωμαίας. 2. ΚΥΡΙΑΚΗ Η΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων Στεφάνου τοῦ πρωτομάρτυρος καὶ ἀρχιδιακόνου· Φωτεινῆς ὁσίας τῆς Καρπασίτιδος (ἁγίας Φωτοῦς). 6. ΠΕΜΠΤΗ. Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ. 8. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Αἰμιλιανοῦ ἐπισκόπου Κυζίκου· Εὐτυχίου ὁσίου, κτήτορος τῆς ἐν Κύπρῳ μονῆς τῶν Ἱερέων. 9. ΚΥΡΙΑΚΗ Θ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ματθίου ἀποστόλου. 11. ΤΡΙΤΗ. Εὔπλου μάρτυρος τοῦ διακόνου· τὸ ἐν Κερκύρᾳ κατὰ τῶν Ἀγαρηνῶν θαῦμα Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος. 14. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Προεόρτια τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου· Μιχαίου προφήτου· Μαρκέλλου ἱερομάρτυρος, ἐπισκόπου Ἀπαμείας τοῦ Κυπρίου. 15. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ. 16. ΚΥΡΙΑΚΗ Ι΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἡ ἐξ Ἐδέσσης ἀνακομιδὴ τῆς ἀχει-
ροποιήτου εἰκόνος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἤτοι τοῦ ἁγίου Μανδηλίου· Διομήδους μάρτυρος· Δημητριανοῦ τοῦ νέου μάρτυρος.
22. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ἀγαθονίκου μάρτυρος. 23. ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Λούππου μάρτυρος. 27. ΠΕΜΠΤΗ. Ποιμένος ὁσίου· Φανουρίου μάρτυρος τοῦ νεοφανοῦς. 28. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Ἡ ἀπόδοσις τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς
Θεοτόκου (ἐκ μεταθέσεως)· Μωυσέως ὁσίου τοῦ Αἰθίοπος· Ἀρκαδίου ἐπισκόπου Ἀρσινόης. Θὰ τελεστεῖ Ἀγρυπνία τὸ βράδυ τῆς Πέμπτης πρὸς Παρασκευή.
August 2020.indd 14
22/07/2020 23:24:58
29. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ἡ ἀποτομὴ τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ προφήτου,
Προδρόμου καὶ βαπτιστοῦ Ἰωάννου.
30. ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΒ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἀλεξάνδρου, Ἰωάννου καὶ Παύ-
λου τοῦ νέου τοῦ Κυπρίου, πατριαρχῶν Κωνσταντινουπόλεως· Βριένης ὁσίας τῆς ἐν Κύπρῳ.
31. ΔΕΥΤΕΡΑ. Ἡ κατάθεσις τῆς Τιμίας Ζώνης τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ
ὸν μήνα Αὔγουστον ὁ ἑσπερινὸς ἀρχίζει στὶς 7:00 μ.μ. καὶ ὁ ὄρθρος ἀρχίζει στὶς 6:45 π.μ. Σημειώνεται ὅτι ἑσπερινὸς τελεῖται, ὁσάκις θὰ τελεσθῆ Θεία Λειτουργία τὴν ἑπομένη.
Τ
’πὸ τὴν 1η μέχρι καὶ τῆς 14ης Αὐγούστου τηρεῖται νηστεία, ἕνεκεν τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος γίνεται κατάλυσις ἰχθύος.
Α
ατὰ τὴν περίοδον αὐτὴν ψάλλονται εναλλὰξ καθ’ ἑκάστην ἑσπέραν, ἕως καὶ τὴν 13ην τοῦ Αὐγούστου, ἐκτὸς Σαββάτου καὶ τῆς παραμονῆς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτήρος, οἱ Παρακλητικοὶ Κανόνες (Μέγας καὶ Μικρός) εἰς τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον. Ὁσάκις τελεῖται καὶ ὁ ἐσπερινὸς, ἕνεκα ἑορταζομένου ἁγίου τὴν ἑπομένην, ο Παρακλητικὸς Κανών ψάλλεται στὸ τέλος τοῦ ἐσπερινοῦ.
Κ
ὴν 6ην Αὐγούστου εἴθισται κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν, μετὰ τὴν ὀπισθάμβωνον εὐχὴν, νὰ ἀναγινώσκεται ὑπὸ τοῦ Ἱερέως ἡ εὐχὴ εἰς τὴν μετάληψιν σταφυλῆς, ἡ ὁποῖα μετὰ τὸ πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας διανέμεται στὸν λαό.
Τ
ὴν Πέμπτη, 27η Αὐγούστου, τὸ ἑσπέρας, θὰ τελεσθῇ ἐκ μεταθέσεως ἀγρυπνία ἐπὶ τῇ ἀποδόσει τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου (8:30 μ.μ. - 12:30 π.μ.).
Τ August 2020.indd 15
22/07/2020 23:24:59
ὴν 29ην τοῦ μηνὸς, τηρεῖται αὐστηρὰ νηστεία, λόγῳ τῆς μνήμης τῆς ἀποτομῆς τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου. Πλὴν ὅμως, καθ’ότι συμπίπτει φέτος νὰ εἶναι ἡμέρα Σάββατον, γίνεται κατάλυσις οἴνου καὶ ἐλαίου.
Τ
῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ προσέλθουν στὸ Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν Ἀρχιμανδρίτην Βενέδικτον Ἰωάννου (99031993) ἢ τὸν Πρωτοπρεσβύτερον Ξάνθον Ὀνησιφόρου (99653521).
Ο
῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ βοηθήσουν στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς ἐνορίας, γιὰ τὴν ἀνακούφιση ἀπόρων οἰκογενειῶν, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν π. Ξάνθο Ὀνησιφόρου ἢ μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ ναοῦ.
Ο
ΑΝΑΓΝΏΣΜΑΤ Α ΚΥΡΙΑΚΩΝ Ἀποστολικὸν Ἀνάγνωσμα
Εὐαγγελικὸν Ἀνάγνωσμα
2. ΚΥΡΙΑΚΗ Η΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος βαρύς. Ἑωθινὸν Η´. Κυριακῆς Η΄ Ἐπιστολῶν Κυριακῆς Η΄ Ματθαίου «Παρακαλῶ ὑμᾶς διὰ τοῦ «Εἶδεν ὁ Ἰησοῦς πολὺν ὄχλον» ὀνόματος» (Α΄ Κορ. α΄ 10-17) (Ματθ. ιδ΄ 14-22) 9. ΚΥΡΙΑΚΗ Θ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος πλ. δ´. Ἑωθινὸν Θ´. Κυριακῆς Θ΄ Ἐπιστολῶν Κυριακῆς Θ΄ Ματθαίου «Θεοῦ ἐσμεν συνεργοί» «Ἠνάγκασεν ὁ Ἰησοῦς τοὺς (Α΄ Κορ. γ΄ 9-17) μαθητάς» (Ματθ. ιδ΄ 22-34) 16. ΚΥΡΙΑΚΗ Ι΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος α´. Ἑωθινὸν Ι´. Κυριακῆς Ι΄ Ἐπιστολῶν Κυριακῆς Ι΄ Ματθαίου «Ὁ Θεὸς ἡμᾶς τοὺς ἀποστόλους» «Ἄνθρωπός τις προσῆλθε τῷ (Α΄ Κορ. δ΄ 9-16) Ἰησοῦ» (Ματθ. ιζ΄ 14-23) 23. ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος β´. Ἑωθινὸν ΙΑ´. Κυριακῆς ΙΑ΄ Ματθαίου Κυριακῆς ΙΑ΄ Ἐπιστολῶν «Ἡ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς» «Ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν (Α΄ Κορ. θ΄ 2-12) οὐρανῶν» (Ματθ. ιη΄ 23-35) 30. ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΒ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος γ´. Ἑωθινὸν Α´. Κυριακῆς ΙΒ΄ Ματθαίου Κυριακῆς ΙΒ΄ Ἐπιστολῶν «Γνωρίζω ὑμῖν τὸ Εὐαγγέλιον» «Νεανίσκος τις προσῆλθε τῷ (Α΄ Κορ. ιε΄ 1-11) Ἰησοῦ» (Ματθ. ιθ΄ 16-26)
August 2020.indd 16
22/07/2020 23:24:59
Αὔγουστος 2020 | 17 (συνέχεια ἀπὸ τὴν σελίδα 13)
(ἴσως ἐπὶ τουρκοκρατίας) λειτούργησε ἐπάνω καὶ πέριξ τοῦ σπηλαίου μικρὴ ἀνδρώα Μονή, ποὺ διαλύθηκε περὶ τὸ τέλος τοῦ 19ου αἰώνα. Ὁ ναός, ποὺ βρίσκεται σήμερα πάνω ἀπὸ τὸ σπήλαιο, κτίσθηκε ἐπὶ ἀρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσάνθου (17671810), λειτουργοῦσε δὲ Τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ σπηλαίου τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, στὸ κατεχόμενο σήμερα χωριὸ Ἅγιος Ἀνδρόνικος, στὴν Καρπασία. πρὸ τῆς εἰσβολῆς ὡς ὁ ἐνοριακὸς ναὸς τοῦ χωριοῦ Ἅγιος Ἀνδρόνικος. Ἐξαιτίας τῶν ποικίλων ἱστορικῶν τῆς Κύπρου περιστάσεων, ὁ τάφος τῆς ὁσίας προφανῶς καλύφθηκε καὶ πάλιν μετὰ τὴν ἀνωτέρω εὕρεσή του, πρὸς ἀποφυγὴ σύλησης τοῦ ἱεροῦ της λειψάνου, καὶ μὲ τὰ χρόνια καὶ πάλιν λησμονήθηκε. Γιὰ δεύτερη φορὰ ἀνευρέθη ἐπὶ ἀρχιεπισκόπου Κύπρου Σιλβέστρου (1718-1733) ἀπὸ τὸν τότε ἐπιστάτη τῆς Μονῆς τῆς Ὁσίας, οἰκονόμο Ἄνθιμο. Ἐπιθυμώντας δηλαδὴ αὐτὸς νὰ εὐρυχωρήσει τὸ σπήλαιο, ἔσκαψε πρὸς τὰ δυτικά, ὅπου βρῆκε ξανὰ τὸν τάφο καὶ τὸ ἱερὸ λείψανο τῆς ἁγίας, πάνω στὸ ὁποῖο ὑπῆρχε μαρμάρινος σταυρός, ποὺ ἔφερε τὴν ἐπιγραφή, «Φωτεινὴ ὁσία, νύμφη Χριστοῦ». Τοῦτο ὑπῆρξε καὶ πάλιν ἔργο τῆς Πρόνοιας τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὴ στήριξη τοῦ τουρκοκρατουμένου καὶ δεινοπαθοῦντος πιστοῦ λαοῦ τῆς Κύπρου. Ἀφοῦ τότε εἰδοποιήθηκε σχετικὰ ὁ ἀρχιεπίσκοπος Σίλβεστρος, πρόσταξε καὶ ἀσφάλισαν τὸ ἅγιο λείψανο μέσα στὸν τάφο. Ἀργότερα ἀνακομίσθησαν ἀπὸ ἐκεῖ τὰ ἱερὰ αὐτὰ λείψανα, κατὰ δὲ τὸ 1974 μετακομίσθηκαν στὴν ἱερὰ ἀρχιεπισκοπὴ Κύπρου. Ναοὶ ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς βρίσκονται καὶ σὲ ἄλλα μέρη τῆς Κύπρου, ἀλλὰ δὲν εἶναι γνωστὸ ἐὰν ἐτιμᾶτο ἐκεῖ ἀρχικὰ ἡ Κυπρία ὁσία, ἡ Καρπασίτιδα ἢ ἡ ὁμώνυμη Μεγαλομάρτυς, ἡ Σαμαρείτιδα. Πιθανώτατα ὅμως στοὺς παλαιοὺς ναοὺς στὴν Ἀμμόχωστο καὶ τὸν Γε-
August 2020.indd 17
22/07/2020 23:24:59
18 | ἡ Φανερωμένη ρόλακκο νὰ ἐτιμᾶτο ἡ Κυπρία Φωτεινή, ὅπως καὶ στὸ (μεταγενεστέρως τουρκοκυπριακὸ) χωριὸ Φῶττα (ἢ Φότα), ποὺ ἀρχικὰ ἐκαλεῖτο Ἁγία Φωτεινή, μετονομάσθηκε δὲ ἔτσι ἀπὸ τοὺς Τουρκοκυπρίους. Παλαιότερη γνωστὴ φορητὴ εἰκόνα τῆς ὁσίας εἶναι μία τοῦ ἔτους Ὁ ναὸς τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, στὸ κατεχόμενο 1811, ἔργο τοῦ γνωστοῦ σήμερα χωριὸ Ἅγιος Ἀνδρόνικος, στὴν Καρπασία. ζωγράφου ἱερομονάχου Λαυρεντίου, ποὺ κλάπηκε κατὰ τὴν εἰσβολὴ ἀπὸ τοὺς Τούρκους καὶ πωλήθηκε στὴν Εὐρώπη. Αὐτή, ὅπως καὶ οἱ σωζόμενες νεώτερες εἰκόνες, παριστοῦν τὴν ἁγία μὲ μοναχικὴ ἐνδυμασία καὶ νὰ φέρει στὸ δεξί της χέρι Σταυρό. Ἡ μνήμη τῆς ἁγίας Φωτεινῆς ἑορτάζεται στὶς 2 Αὐγούστου, ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία, μέχρι καὶ πρὶν τὴν τουρκικὴ εἰσβολή τοῦ 1974, ἐτελεῖτο μεγάλη πανήγυρη στὸ χωριὸ Ἅγιος Ἀνδρόνικος Καρπασίας, στὴν ὁποία μετέβαινε κατὰ κανόνα καὶ ὁ ἑκάστοτε ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου. Ταῖς τῆς φωτοφόρου καὶ φωτωνύμου ὁσίας ἁγίαις πρεσβείαις, ὁ Θεός, φώτισον καὶ ἡμῶν τὰ ὄμματα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς, ὡς μόνος Οἰκτίρμων. Ἀμήν! τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακείμ http://www.immorfou.org.cy/local-saints/1131-ag-fotou.html
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α΄. Τῆς Συνόδου τῆς πρώτης. αρπασέων τὸ κλέος καὶ Κυπρίων ἀγλάϊσμα καὶ τῶν ἀσθενούντων ἡ ῥῶσις, τῶν πεπηρωμένων ἀνάβλεψις, τῶν πίστει προστρεχόντων σοι θερμῇ, θεόπνευστε ὁσία Φωτεινή· ἐν σπηλαίῳ αγρυπνίαις καὶ προσευχαῖς, τὸν Κύριον ἱλέωσας. Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάματα.
Κ
August 2020.indd 18
22/07/2020 23:24:59
Αὔγουστος 2020 | 19
Η ΑΓΊΑ ΖΏΝΗ ΤῆΣ ΘΕΟΤΌΚΟΥ Ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τὰ ἅγια καὶ ἱερὰ λείψανα, εἴτε ἀπὸ τὰ σώματα τῶν ἁγίων, εἴτε ἀπὸ τὰ ἀντικείμενα, τὰ ὁποῖα ἀνῆκαν σὲ αὐτούς. [...] Στὰ λείψανα τῶν ἁγίων ἐξακολουθεῖ νὰ ἐνεργεῖ ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅπως γράφει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, «ὁ Ἰησοῦς Χριστός, τιμώντας τοὺς ἀγῶνες, τὸ αἷμα καὶ τὸ μαρτύριο τῶν ἁγίων, κράτησε τὴν ψυχή τους στὸν οὐρανό. Τὸ σῶμα ὅμως καὶ τὰ ἱερά τους λείψανα τὰ ἄφησε στὴν γῆ γιὰ τὴν σωτηρία μας». Ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐνεργεῖ τὰ θαύματα διὰ μέσου τῶν ἱερῶν ἀντικειμένων. Παραδείγματα ὑπάρχουν καὶ στὴν Παλαιὰ καὶ στὴν Καινὴ Διαθήκη. [...] Ὅλα τὰ ὑλικὰ ἀντικείμενα ποὺ συνδέονται μὲ τοὺς «πνευματοφόρους» ἁγίους ἁγιάζονται καὶ ἁγιάζουν ὅσους ἔρχονται σὲ ἐπαφὴ μὲ αὐτά. Δὲν διαφυλάσσονται ὡς ἁπλὰ μόνο ἐνθύμια, ἀλλὰ ὡς «ἡγιασμένα» ἀντικείμενα ἄξια προσκυνήσεως καὶ εὐλαβείας. [...] Πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση ἀναφέρει ὅτι τὰ ἱερὰ ἀντικείμενα λόγῳ τῆς παρουσίας τῆς θείας Χάριτος ἀναδίδουν εὐωδία, μία δηλαδὴ ἰδιάζουσα εὐχάριστη ὀσμή. Ἡ Ἁγία Ζώνη περιέβαλλε τὴν κοιλία τῆς Θεοτόκου μὲ τὸν Χριστὸ ὡς ἔμβρυο καὶ ἔλαβε τὴν Χάρη τῶν ἰάσεων. Ὅσοι προστρέχουν σὲ αὐτὴν λαμβάνουν πλούσια Χάρη καὶ παραμυθία. Ὅσοι βρίσκονται μέσα στὸ ἀχανὲς πέλαγος τῶν ἀσθενειῶν, ἂς καταφύγουν στὸ πέλαγος τοῦ ἐλέους τῆς παναχράντου Δέσποινάς μᾶς. Προφητικὰ τὸ Ἆσμα Ἀσμάτων, βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, γράφει γιὰ τὰ ἐνδύματα τῆς Παναγίας: «Ὀσμὴ ἱματίων σου ὑπὲρ πάντα τὰ ἀρώματα» (Ἆσμα Ἀσμ. 4,10-11). [...] Ἡ Τιμία Ζώνη τῆς Θεοτόκου, διαιρεμένη σήμερα σὲ τρία τεμάχια, εἶναι τὸ μοναδικὸ λείψανο ἢ κειμήλιο ποὺ σώζεται ἀπὸ τὴν ἐπίγεια ζωή της καὶ φυλάσσεται στὴν Ἱερὰ Μεγίστη Μονὴ Βατοπαιδίου. Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, ἡ Ζώνη φτιάχτηκε ἀπὸ τρίχες καμήλας ἀπὸ τὴν ἴδια
August 2020.indd 19
22/07/2020 23:24:59
20 | ἡ Φανερωμένη τὴν Θεοτόκο, καὶ μετὰ τὴν Κοίμησή της, κατὰ τὴν Μετάστασή της στοὺς οὐρανούς, τὴν παρέδωσε στὸν ἀπόστολο Θωμᾶ. «Πρὸς δόξαν ἀκήρατον ἀνερχομένη Ἁγνή, χειρί σου δεδώρησαι τῷ ἀποστόλῳ Θωμᾷ, τὴν πάνσεπτον Ζώνην σου», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία στὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς τῆς καταθέσεως τῆς Τιμίας Ζώνης τῆς Θεοτόκου. Τὴν Τιμία Ζώνη ἀνέλαβαν νὰ διαφυλάξουν δύο πτωχὲς εὐσεβεῖς γυναῖκες στὰ Ἱεροσόλυμα. Ἡ Παναγία, λίγο πρὶν τὴν Κοίμησή τῆς, εἶχε δώσει ἐντολὴ στὸν Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη νὰ μοιράσει σὲ αὐτὲς καὶ τὶς δύο ἐσθῆτες της. Τὸ ἔργο τῆς διαφύλαξης ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ συνέχισε μία εὐλαβὴς παρθένος καταγομένη ἀπὸ τὴν οἰκογένεια αὐτή. Στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Ἀρκαδίου, υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Θεοδοσίου, ἔγινε ἡ μεταφορὰ τῆς Τιμίας Ζώνης στὴν ἔνδοξη πρωτεύουσα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, τὴν Κωνσταντινούπολη. Τὴν κατέθεσε σὲ μία ὑπέροχη λειψανοθήκη, τὴν ὁποίαν ὀνόμασε «ἁγίαν σορόν». Ἡ κατάθεση ἔγινε στὶς 31 Αὐγούστου. Τὸ ἱερὸ λείψανο θὰ προστάτευε τὴν πρωτεύουσα τοῦ κράτους καὶ τοὺς κατοίκους ἀπὸ κάθε ἐχθρικὴ ἐπίθεση, ἀπὸ κάθε δυστυχία καὶ δαιμονικὴ ἐπιβουλή. Μετὰ ἀπὸ λίγα χρόνια ἡ κόρη τοῦ Ἀρκαδίου, ἡ αὐτοκράτειρα Πουλχερία, ἀνήγειρε τὸν λαμπρὸ ναὸ τῶν Χαλκοπρατείων καὶ κατέθεσε ἐκεῖ τὴν Τιμία Ζώνη. Ἡ ἴδια ἡ αὐτοκράτειρα τὴν διακόσμησε μὲ χρυσὴ κλωστή, ἔτσι ὅπως φαίνεται μέχρι σήμερα στὴν Ἱερὰ Μεγίστη Μονὴ τοῦ Βατοπαιδίου. Τὸν ἑπόμενο αἰώνα, ἄγνωστο πότε καὶ μὲ ποιὸν τρόπο, μεταφέρθηκε ἡ Τιμία Ζώνη στὴν Ζήλα τῆς Καππαδοκίας, νότια τῆς Ἀμασείας. Στὴν Κωνσταντινούπολη μεταφέρθηκε ξανὰ στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ τοῦ Α΄ (527-565), κτίτορα τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ὁ διάδοχός τοῦ, Ἰουστῖνος Β΄, καὶ ἡ σύζυγός του, Σοφία, ἀνακαίνισαν τὸν ναὸ τῶν Χαλκοπρατείων καὶ ἀνήγειραν παρεκκλήσιο τῆς Ἁγίας Σοροῦ. Πάνω στὴν Ἁγία Τράπεζα φυλασσόταν ἡ Τιμία Ζώνη. Πλῆθος θαυμάτων ἐπιτέλεσε ἡ Τιμία Ζώνη τῆς Παναγίας στὴν Κωνσταντινούπολη. Θεράπευσε τὴν Ζωὴ Ζαούτζη, σύζυγο τοῦ αὐτοκράτορα Λέοντα Ϛ΄ τοῦ Σοφοῦ (886-912), ποὺ βασανιζόταν ἀπὸ κάποιο ἀκάθαρτο πνεῦμα. Ὅταν ὁ πατριάρχης ἀκούμπησε πάνω της τὴν Ἁγία
August 2020.indd 20
22/07/2020 23:24:59
Αὔγουστος 2020 | 21 Ζώνη, ἀμέσως λυτρώθηκε ἀπὸ τὸ μαρτύριό της. Ὁ πατριάρχης Κωνστα ντινουπόλεως Γερμανὸς Α΄ (715-730) ἀναφέρει μὲ λυρισμό, ὅτι ἡ Τιμία Ζώνη διατηρεῖ αἰώνια τὴν θεία εὐωδία τῶν θεραπειῶν ποὺ ἐπιτελεῖ, εὐφραίνοντας ὅσους τὴν πλησιάζουν μὲ πίστη καὶ εὐλάβεια· καὶ ὁ Ἰωσὴφ ὁ ὑμνογράφος (περίπου 816-866) ἐξυμνεῖ τὸ ἅγιο λείψανο, γιατὶ αὐτό, μὲ τὴν Χάρη τῆς Παναγίας, καθαγιάζει τοὺς πιστοὺς ποὺ προσέρχονται εὐλαβικά γιὰ νὰ τὸ προσκυνήσουν, τοὺς ἀνυψώνει ἀπὸ τὴν φθορὰ καὶ τοὺς ἀπαλλάσσει ἀπὸ ἀσθένειες καὶ θλίψεις. Γύρω στὸ 1150 ἡ Τιμία Ζώνη βρισκόταν στὸ Μεγάλο Παλάτι τῆς Κωνσταντινουπόλεως, στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Μιχαήλ. Μᾶλλον εἶχε τεμαχιστεῖ καὶ τεμάχια εἶχαν μεταφερθεῖ στοὺς ναούς. Τὸν 12ο αἰώνα, καὶ συγκεκριμένα στὰ χρόνια τῆς βασιλείας τοῦ Μανουήλ Α΄ Κομνηνοῦ (11431180), καθιερώθηκε ἐπίσημα ἡ ἑορτὴ τῆς Ἁγίας Ζώνης τὴν 31η Αὐγούστου, ἐνῶ παλαιότερα ἑορταζόταν μαζὶ μὲ τὴν ἑορτὴ τῆς Ἐσθῆτος τῆς Θεοτόκου, τὴν 2α Ἰουλίου. Μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Πόλης ἀπὸ τοὺς σταυροφόρους τῆς Δ΄ Σταυροφορίας, τὸ 1204, κάποια τεμάχια ἁρπάχτηκαν ἀπὸ τὰ στίφη τῶν βαρβάρων καὶ μεταφέρθηκαν στὴν Δύση. Εὐτυχῶς δὲν χάθηκαν ὅλα. Εἶναι σίγουρο ὅτι ἕνα μέρος τῆς Τιμίας Ζώνης παρέμεινε στὴν Κωνσταντινούπολη καί, μετὰ τὴν ἀνακατάληψή της τὸ 1261 ἀπὸ τὸν Μιχαὴλ Η΄
August 2020.indd 21
22/07/2020 23:25:00
22 | ἡ Φανερωμένη Παλαιολόγο, φυλάσσονταν στὸν ναὸ τῶν Βλαχερνῶν. Ἡ μαρτυρία ἀνώνυμου Ρώσου προσκυνητῆ στὴν Κωνσταντινούπολη μεταξὺ 14241453 εἶναι καὶ ἡ τελευταία σχετικὰ μὲ τὴν ὕπαρξη τῆς Ἁγίας Ζώνης στὴν Βασιλεύουσα. Εἶναι ἄγνωστο, τί ἀπέγινε στὴν συνέχεια μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὸ 1453. Τὸ μεγαλύτερο τμῆμα τῆς Τιμίας Ζώνης ποὺ σώζεται σήμερα φυλάσσεται στὴν Μονὴ Βατοπαιδίου. Τὸ τεμάχιο αὐτὸ ἔφτασε στὴν Μονὴ μὲ περιπετειώδη τρόπο. Ἡ θήκη μὲ τὴν Ἁγία Ζώνη τῆς Θεοτόκου, Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἐνώπιον τῆς θαυματουργῆς εἰκόνας τῆς Βηματαρίσσης, ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ βήματος τοῦ εἶχε κατασκευάσει ἕναν Καθολικοῦ τῆς Ἱερᾶς Μεγίστης Μονῆς Βατοπαιδίου. σταυρό, ποὺ τὸν ἔπαιρνε μαζί του στὶς ἐκστρατεῖες γιὰ νὰ προστατεύει τὸν ἴδιο καὶ τὸ στράτευμά του. Στὴν μέση ὁ σταυρὸς εἶχε τεμάχιο Τιμίου Ξύλου· ὑπῆρχαν ἐπίσης θῆκες, ὅπου εἶχαν τοποθετηθεῖ καὶ ἅγια λείψανα τῶν πιὸ σημαντικῶν μαρτύρων καὶ ἕνα τεμάχιο τῆς Τιμίας Ζώνης. Τὸν σταυρὸ αὐτὸν ἔπαιρναν στὶς ἐκστρατεῖες τους ὅλοι οἱ αὐτοκράτορες. Σὲ μία ἐκστρατεία κατὰ τῶν Βουλγάρων νικήθηκε ἀπὸ τὸν ἡγεμόνα Ἀσὰν ὁ αὐτοκράτορας Ἰσαάκιος Β΄ Ἄγγελος (1185-1195). Ἕνας ἱερέας ἔρριξε στὸ ποτάμι τὸν βασιλικὸ σταυρό, γιὰ νὰ μὴ βεβηλωθεῖ ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς. Ἐκεῖνοι ὅμως τὸν βρῆκαν καὶ τὸν παρέδωσαν στὸν Τσάρο τῶν Βουλγάρων, Ἀσάν. Οἱ Βούλγαροι δὲν εἶχαν καλὲς σχέσεις μὲ τοὺς Σέρβους. Αὐτὲς ἐπιδεινώνονταν συνεχῶς. Γύρω στὰ 1330, σὲ μία μάχη, κατανικήθηκε ὁ βουλγαρικὸς στρατὸς ἀπὸ τὸν ἡγεμόνα τῶν Σέρβων μεγαλομάρτυρα Λάζαρο
August 2020.indd 22
22/07/2020 23:25:00
Αὔγουστος 2020 | 23 (†1389). Ὁ βασιλικὸς σταυρὸς πέρασε στὰ χέρια τῶν Σέρβων. Μετὰ ἀπὸ σαράντα χρόνια ὁ Λάζαρος δώρισε στὴν Μονὴ Βατοπαιδίου τὸν βασιλικὸ σταυρὸ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου μαζὶ μὲ τὸ τεμάχιο τοῦ Τιμίου Ξύλου, τὸ τεμάχιο τῆς Τιμίας Ζώνης καὶ τὰ ἄλλα ἅγια λείψανα. Πίσω ἀπὸ τὸν Τίμιο Σταυρὸ βρίσκεται γραμμένο στὴν σερβικὴ γλώσσα τὸ ἑξῆς: «Λάζαρος, ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ Κνέζης τῆς Σερβίας καὶ Βασιλεὺς Γραικίας, ἀνατίθημι τὸ κραταιὸν ὅπλον σὺν τῇ ἀχράντῳ Ζώνῃ τῆς Πανάγνου μου, τῇ Μονῇ Βατοπαιδίου τῆς Βασιλείας μου». Ἀπὸ τότε φυλάσσεται στὸ ἱερὸ βῆμα τοῦ καθολικοῦ, δηλαδὴ τοῦ κεντρικοῦ ναοῦ τῆς Μονῆς. Πρέπει νὰ ἀναφέρουμε καὶ μία ἄλλη παράδοση ποὺ διασώζεται στὴν Μονή μας. Σύμφωνα μὲ αὐτὴν, ἡ Τιμία Ζώνη ἀφιερώθηκε ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Ἰωάννη Ϛ΄ Καντακουζηνό (1341-1354), ὁ ὁποῖος στὴν συνέχεια παραιτήθηκε ἀπὸ τὸ αὐτοκρατορικὸ ἀξίωμα, ἔγινε μοναχὸς μὲ τὸ ὄνομα Ἰωάσαφ καὶ μόνασε στὴν Μονὴ Βατοπαιδίου. Στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας οἱ ἀδελφοὶ τῆς Μονῆς πραγματοποιοῦσαν περιοδεῖες λιτανεύοντας τὴν Ἁγία Ζώνη στὴν Κρήτη, Μακεδονία, Θράκη, Κωνσταντινούπολη καὶ Μικρὰ Ἀσία πρὸς ἁγιασμὸ καὶ στήριξη τοῦ ὑπόδουλου ἑλληνισμοῦ καὶ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ κάθε λοιμική ἀσθένεια. Στὴν Ἱερὰ Μονὴ Βατοπαιδίου ὑπάρχει ὡς ἀρχαία παράδοση νὰ δίνονται στοὺς εὐλαβεῖς προσκυνητές, ὅταν τὸ ζητήσουν, τεμάχια ἀπὸ κορδέλα ποὺ εὐλογήθηκε μὲ τὴν Ἁγία Ζώνη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Μὲ τὴν εὐλογία τῆς Ἁγίας Ζώνης γίνονται πολλὰ θαύματα. Λύεται κυρίως ἡ στείρωση, καὶ πολλὰ ἄτεκνα ζευγάρια ἀποκτοῦν παιδιά. Καρκινοπαθεῖς καὶ ἄλλοι ἀσθενεῖς θεραπεύονται ἀπὸ ἀνίατες ἀρρώστιες. Θαύματα Ἁγίας Ζώνης, Ἔκδοση Β΄ ἐπαυξημένη, Ἱερὰ Μεγίστη Μονὴ Βατοπαιδίου, Ἅγιον Ὅρος 2008.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ΄. εοτόκε ἀειπάρθενε, τῶν ἀνθρώπων ἡ σκέπη, Ἐσθῆτα καὶ Ζώνην τοῦ ἀχράντου σου σώματος, κραταιὰν τῇ πόλει σου περιβολὴν ἐδωρήσω, τῷ ἀσπόρῳ τόκῳ σου ἄφθαρτα διαμείναντα· ἐπὶ σοὶ γὰρ καὶ φύσις καινοτομεῖται καὶ χρόνος· διὸ δυσωποῦμέν σε, εἰρήνην τῇ πολιτείᾳ σου δώρησαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.
Θ
August 2020.indd 23
22/07/2020 23:25:00
24 | ἡ Φανερωμένη
ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ
Χρειάζεται πνευματικὸς ὁδηγὸς στὴν πνευματικὴ ζωὴ
Σήμερα τὸ πιὸ ἀπαραίτητο εἶναι νὰ βροῦν οἱ ἄνθρωποι ἕναν πνευματικό, νὰ ἐξομολογοῦνται, νὰ τοῦ ἔχουν ἐμπιστοσύνη καὶ νὰ τὸν συμβουλεύωνται. Ἂν ἔχουν πνευματικὸ καὶ βάλουν ἕνα πρόγραμμα μὲ προσευχὴ καὶ λίγη μελέτη, ἐκκλησιάζωνται, κοινωνοῦν, τότε δὲν ἔχουν τίποτε νὰ φοβηθοῦν σ᾿ αὐτὴν τὴν ζωή. Ἡ ψυχὴ πρέπει νὰ παρακολουθῆται ἀπὸ τὸν πνευματικό, γιὰ νὰ μὴ λαθέψη τὸν δρόμο της. Μπορεῖ νὰ βοηθάη στὸν ἀγώνα λ.χ. καὶ ἡ πνευματικὴ μελέτη, ἀλλά, ἂν κανεὶς δὲν ἔχη πνευματικὸ ὁδηγό, μπορεῖ νὰ δίνη δικές του ἑρμηνεῖες σ᾿ αὐτὰ ποὺ διαβάζει, καὶ νὰ πλανηθῆ. Βλέπεις, καὶ ὅταν κάποιος πάη κάπου μὲ τὸ αὐτοκίνητό του καὶ δὲν γνωρίζη καλὰ τὸν δρόμο, μπορεῖ νὰ συμβουλεύεται τὸν χάρτη, ἀλλὰ σταματάει κιόλας καὶ ρωτάει, γιὰ νὰ μὴν πάρη λάθος δρόμο. Ξεκινάει, ἂς ὑποθέσουμε, ἀπὸ τὴν Ἀθήνα νὰ πάη στὴν Φλώρινα. Ἔχει χάρτη καὶ τὸν παρακολουθεῖ, ἀλλὰ ρωτάει καὶ σὲ κανένα περίπτερο ἂν πηγαίνη καλά, ἂν ὁ δρόμος εἶναι καλός, γιατὶ σὲ καμμιὰ διασταύρωση ὑπάρχει κίνδυνος νὰ πάρη ἄλλο δρόμο καὶ νὰ βρεθῆ στὴν Καβάλα ἢ σὲ κάποιον γκρεμὸ νὰ κινδυνέψη νὰ σκοτωθῆ. Φυσικά, μπορεῖ κάποιος νὰ ρωτήση, ἀλλὰ νὰ μὴν πάρη τὸν δρόμο ποὺ θὰ τοῦ ποῦν, καὶ νὰ βρεθῆ τελικὰ ἀλλοῦ, ἢ νὰ μὴν προσέξη τὰ ἐπικίνδυνα σημεῖα, καὶ νὰ πάθη κακό. Ὅποιος ὅμως τοῦ δείξη τὸν δρόμο καὶ συγχρόνως τοῦ πῆ: «πρόσεξε, στὸ τάδε σημεῖο ἔχει μιὰ στροφὴ ἐπικίνδυνη, ἐκεῖ ἔχει ἕναν γκρεμό...», ἐκεῖνος θὰ ἔχη τὸν μισθό του. Τὸ ἴδιο, θέλω νὰ πῶ, πρέπει νὰ γίνεται καὶ στὴν πνευματικὴ ζωή. Εἶναι ἀπαραίτητο ὁ πιστὸς νὰ ἔχη πνευματικὸ ποὺ θὰ τὸν καθοδηγῆ μὲ τὶς συμβουλές του καὶ θὰ τὸν βοηθάη διὰ τοῦ μυστηρίου τῆς ἐξομολογήσεως. Ἔτσι μόνον μπορεῖ νὰ ζήση ὀρθόδοξη πνευματικὴ ζωὴ καὶ νὰ εἶναι σίγουρος ὅτι βρίσκεται στὸν σωστὸ δρόμο. Τὸν πνευματικὸ ὁδηγὸ φυσικὰ κανεὶς θὰ τὸν διαλέξη. Δὲν θὰ ἐμπιστευθῆ στὸν ὁποιονδήποτε τὴν ψυχή του. Ὅπως γιὰ τὴν ὑγεία τοῦ σώματος ψάχνει νὰ βρῆ καλὸ γιατρό, ἔτσι καὶ γιὰ τὴν ὑγεία τῆς ψυχῆς του θὰ ψά-
August 2020.indd 24
22/07/2020 23:25:00
Αὔγουστος 2020 | 25 ξη νὰ βρῆ κάποιον καλὸ πνευματικὸ καὶ θὰ πηγαίνη σ᾿ αὐτόν, τὸν γιατρὸ τῆς ψυχῆς, τακτικά.
Πνευματικὸς ἀπὸ κοντὰ
Ὅπως κανεὶς φροντίζει ὁ οἰκογενειακὸς γιατρὸς νὰ βρίσκεται, ὅσο τὸ δυνατόν, κοντά του, ἔτσι πρέπει νὰ φροντίση καὶ ὁ πνευματικὸς νὰ βρίσκεται κοντά του. Ἕνας γιατρός, ὅταν εἶναι κοντὰ στὸν ἄρρωστο, μπορεῖ νὰ τὸν βοηθήση καλύτερα ἀπὸ καθηγητὲς πανεπιστημίου – ἔστω καὶ ἂν δὲν ἔχη τόση πεῖρα –, γιατὶ μπορεῖ νὰ τὸν παρακολουθῆ συστηματικὰ καί, ἂν χρειασθῆ, θὰ τὸν στείλη στὸν εἰδικὸ γιατρό. Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση τὸ ἑξῆς, ὅταν ἤμουν στὸ Σανατόριο: Πολλοὶ πλούσιοι ποὺ εἶχαν φυματίωση ἔμεναν στὸ σπίτι τους καὶ πήγαιναν ἐκεῖ καθηγητὲς πανεπιστημίου, γιὰ νὰ τοὺς κάνουν θεραπεία. Ἀποδείχθηκε ὅμως ὅτι ἡ θεραπεία δὲν εἶχε κανένα ἀποτέλεσμα, γιατὶ δὲν μποροῦσαν νὰ τοὺς παρακολουθοῦν συστηματικά. Γι᾿ αὐτὸ ἀναγκάσθηκαν νὰ δημιουργήσουν στὸ Σανατόριο ξεχωριστὰ τμήματα, γιὰ νὰ νοσηλεύωνται ἐκεῖ, ὥστε νὰ παρακολουθοῦνται συστηματικά. Θέλω νὰ πῶ ὅτι, ὅπως ὁ γιατρὸς ἀπὸ κοντὰ παρακολουθεῖ τὸν ἄρρωστο, ὅταν τοῦ δίνη κάποια θεραπεία, βλέπει ἂν τὰ φάρμακα ποὺ τοῦ ἔδωσε τὸν βοηθοῦν ἢ ἔχουν παρενέργειες κ.λπ., καὶ ἀνάλογα αὐξάνει ἢ ἐλαττώνει τὴν δόση καί, ἂν χρειασθῆ, μπορεῖ ἀκόμη καὶ νὰ ἀλλάξη τὴν θεραπεία, ἔτσι καὶ ὁ πνευματικὸς πρέπει ἀπὸ κοντὰ νὰ παρακολουθῆ τὴν ψυχή, γιατὶ κατὰ καιροὺς παρουσιάζει διάφορες ἀλλαγὲς καὶ ἀντιδράσεις, τὶς ὁποῖες ἀπὸ μακριὰ δὲν μπορεῖ νὰ παρακολουθήση, γιὰ νὰ τὴν βοηθήση ἀποτελεσματικά. Μιὰ φορὰ εἶχα πεῖ σὲ μιὰ ψυχὴ ποὺ εἶχε ἕναν πειρασμό: «Θὰ κάνης αὐτὸ καὶ θὰ δῆς ὅτι θὰ τὸ ξεπεράσης». Πράγματι μ᾿ ἄκουσε καὶ τὸ ξεπέρασε. Μετὰ ἀπὸ λίγο καιρὸ εἶχε ἕναν τελείως ἀντίθετο πειρασμό, τὸν ἀντιμετώπισε μὲ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ταλαιπωρήθηκε! Μποροῦσε ἡ εὐλογημένη νὰ στείλη ἕναν ἄνθρωπο ἢ νὰ
August 2020.indd 25
22/07/2020 23:25:01
26 | ἡ Φανερωμένη γράψη ἕνα γράμμα, γιὰ νὰ μὲ ρωτήση τί ἔπρεπε νὰ κάνη, ἀφοῦ ἀντιμετώπιζε ἄλλη δυσκολία. Θὰ τῆς ἔδινα ἄλλο φάρμακο, δηλαδὴ ἄλλη συμβουλή. Δυσκολεύτηκε νὰ μὲ ρωτήση, ἐπειδὴ ἤμουν μακριά. Γι᾿ αὐτὸ ἐγὼ ἀπὸ μακριὰ δὲν συνηθίζω νὰ δίνω συμβουλές, ἂν δὲν γνωρίζω καλὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ δὲν ἔχω στενὴ ἐπικοινωνία μαζί του.
Ὁ πνευματικὸς στὴν οἰκογένεια
– Γέροντα, ποιά βιβλία μποροῦν νὰ βοηθήσουν τοὺς συζύγους; – Ἐκεῖνο ποὺ βοηθάει τὸ ἀνδρόγυνο εἶναι νὰ μὴ δικαιολογῆ ὁ καθένας τὸν ἑαυτό του. Ἂν δικαιολογοῦν τὸν ἑαυτό τους, ὅσα πνευματικὰ βιβλία κι ἂν διαβάσουν, δὲν ὠφελοῦνται. Ἂν ἔχουν καλὴ διάθεση, ἔχουν πνευματικὸ καὶ τοῦ κάνουν ὑπακοή, δὲν θὰ ἔχουν προβλήματα. Χωρὶς πνευματικὸ διαιτητὴ δὲν γίνεται. Τὸ καλύτερο εἶναι νὰ ἔχουν τὰ ἀνδρόγυνα τὸν ἴδιο πνευματικό. Ὄχι ἄλλον πνευματικὸ ὁ ἄνδρας καὶ ἄλλον ἡ γυναίκα. Δύο ξύλα, ἂν τὰ πελεκήσουν δύο μαραγκοί, ὅπως νομίζει ὁ καθένας, δὲν θὰ μπορέσουν ποτὲ νὰ ἐφαρμόσουν. Ἐνῶ, ὅταν ἔχουν τὸν ἴδιο πνευματικό, ὁ πνευματικὸς πελεκάει τὰ ἐξογκώματα – τὰ ἐλαττώματα – τοῦ ἑνός, πελεκάει καὶ τὰ ἐξογκώματα τοῦ ἄλλου, καὶ ἔτσι ἐξομαλύνονται οἱ δυσκολίες. Ἀλλὰ σήμερα, ἀκόμη καὶ ἀνδρόγυνα ποὺ ζοῦν πνευματικά, ἔχουν διαφορετικὸ πνευματικό. Σπάνια ἔχουν καὶ οἱ δυὸ τὸν ἴδιο πνευματικό, γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν βοηθιοῦνται. Ἔχω ὑπ᾿ ὄψιν μου ἀνδρόγυνα ποὺ ταίριαζαν, ἀλλὰ δὲν εἶχαν τὸν ἴδιο πνευματικό, γιὰ νὰ τοὺς βοηθήση, καὶ χώρισαν. Καὶ ἄλλα πού, ἐνῶ δὲν ταίριαζαν, ἐπειδὴ εἶχαν τὸν ἴδιο πνευματικό, ἔζησαν ἁρμονικά. Βέβαια, ὅταν ἔχη ὅλη ἡ οἰκογένεια τὸν ἴδιο πνευματικό, αὐτὸ εἶναι ἀκόμη καλύτερο. Ὁ πνευματικὸς θὰ τοὺς ἀκούση ὅλους καὶ θὰ χειρισθῆ ἀνάλογα ἕνα θέμα. Ἄλλοτε θὰ ζορίση τὸν πατέρα ἢ τὴν μητέρα, ἄλλοτε θὰ καλέση τὰ παιδιά, ἂν δὲν μπορῆ νὰ βγάλη συμπέρασμα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ τοῦ λένε οἱ γονεῖς. Ἤ, ἂν τὸ ἀνδρόγυνο ἔχη προβλήματα καὶ φταίη λ.χ. ἡ γυναίκα, μπορεῖ νὰ καλέση τὸν ἄνδρα, γιὰ νὰ τὸν συμβουλέψη πῶς πρέπει νὰ φερθῆ, ἢ νὰ ζητήση ἀπὸ κάποιον συγγενῆ τους ἢ γνωστό τους νὰ βοηθήση διακριτικά. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Γ´ – Πνευματικὸς Ἀγώνας, Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Βασιλικὰ Θεσσαλονίκης, 2001, 248-253.
August 2020.indd 26
22/07/2020 23:25:01
Αὔγουστος 2020 | 27
ΠΑΙΔΙΚΗ ΓΩΝΙΑ Ο ΙΗΣΟῦΣ ΒΑΔΊΖΕΙ ΠΆΝΩ ΣΤΗ ΘΆΛΑΣΣΑ Κάποτε στὶς ὄχθες τῆς λίμνης τῆς Γεννησαρέτ, ὁ Χριστὸς ἔστειλε τοὺς μαθητές του νὰ μποῦν στὸ πλοῖο καὶ νὰ περάσουν ἀπέναντι, ἐνῶ ὁ ἴδιος πῆγε στὸ ὅρος γιὰ νὰ προσευχηθεῖ. Ὅταν βράδιασε, τὸ πλοῖο ἦταν στὴ μέση τῆς λίμνης καὶ ὁ Ἰησοῦς μόνος στὴν ξηρά. Τοὺς εἶδε τότε νὰ βασανίζονται ἀπὸ τὰ κύματα, καθὼς προσχωροῦσαν, γιατὶ φυσοῦσε ἀντίθετος ἄνεμος. Κατὰ τὰ ξημερώματα βλέπουν τὸν Ἰησοῦ νὰ ἔρχεται, περπατώντας ἐπάνω στὴ θάλασσα, σὰν νὰ περπατοῦσε στὴν ξηρά. Ὅταν ἐκεῖνοι τὸν εἶδαν νὰ περπατεῖ ἔτσι πάνω στὴ θάλασσα, νόμισαν πὼς εἶδαν φάντασμα καὶ ἀπὸ τὸν φόβο τους φώναξαν. Ἐκεῖνος ὅμως ἀμέσως τοὺς μίλησε καὶ εἶπε: «Θάρρος: Ἐγὼ εἶμαι, μὴ φοβᾶστε». Τότε ὁ Πέτρος εἶπε: «Κύριε, ἂν εἶσαι ὲσύ, διάταξέ με νὰ ἔρθω κοντά σου, πατώντας ἐπάνω στὰ νερά». Αὐτὸς εἶπε: «Ἔλα». Καὶ ἀφοῦ κατέβηκε ἀπὸ τὸ πλοῖο, ὁ Πέτρος ἄρχισε νὰ περπατᾶ πάνω στὴ θάλασσα, γιὰ νὰ φτάσει στὸν Ἰησοῦ. Βλέποντας ὅμως ὅτι ὀ ἀέρας ἦταν δυνατός, φοβήθηκε, ἔχασε τὴν πίστη του καὶ ἄρχισε νὰ βουλιάζει. Τότε φώναξε: «Κύριε, σῶσε με, θὰ πνιγῶ». Ἀμέσως ὁ Ἰησοῦς ἄπλωσε τὸ χέρι Του, τὸν ἔπιασε καὶ τοῦ εἶπε: «Ολιγόπιστε, γιατὶ δείλιασες;». Ὅταν μπῆκαν καὶ οἱ δύο στὸ πλοῖο, ὁ ἄνεμος κόπασε. Ὅσοι ἦταν στὸ πλοῖο ἔπεσαν καὶ προσκύνησαν τὸν Ἰησοῦ λέγοντας: «Ἀλήθεια εἶσαι Υἱὸς τοῦ Θεοῦ».
August 2020.indd 27
22/07/2020 23:25:01
Γραφικές τέχνες
ΚΕΡΑΜΟΣ
Παναγία ἡ Χρυσοροϊάτισσα. 18ος αἰώνας. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης.
August 2020.indd 28
22/07/2020 23:25:15