η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ Τεῦχος 149 - Ἰούλιος 2020
July 2020.indd 1
30/06/2020 09:12:55
Η ΦΑΝΕΡΩΜΈΝΗ
Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Παναγίας Φανερωμένης Τεῦχος 149ο - Ἰούλιος 2020
YΠΕΎΘΥΝΟΣ EΚΔΟΣΗΣ
Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου EΠΙΜΈΛΕΙΑ EΚΔΟΣΗΣ
Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ EΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ
Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης Τ.Θ. 21637, 1511 Λευκωσία Τηλ. 22673296, 22660761 Τηλεομ.: 22672321 EΦΗΜΈΡΙΟΙ
Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου Τηλ. 99031993 Πρωτοπρεσβύτερος Ξάνθος Ὀνησιφόρου Τηλ. 99653521 Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ Τηλ. 99522846 «Ἡ ἀληθὴς Ἐκκλησία πάντοτε φυλάττει ἄθικτον τὴν διδασκαλίαν τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ’ οὐχὶ πάντες οἱ θεωροῦντες ἑαυτοὺς μέλη τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὁμιλοῦντες προσέτι ἐξ ὀνόματος Αὐτῆς κατανοῦν αὐτήν. Διότι αἱ θύραι τῆς ἀγάπης Αὐτῆς εἶναι εὐρέως ἀνεωγμέναι εἰς πάντα ἄνθρωπον, ἀνεξαρτήτως τῆς πνευματικῆς αὐτοῦ προόδου, ἀρκεῖ νὰ ὁμολογήσῃ πίστιν καὶ πόθον σωτηρίας. Ἕνεκα τούτου ἐν τῇ δεδομένη ἐμπειρικῇ ζωῇ τῆς Ἐκκλησίας πάντοτε παρουσιάζεται ἀνάμιξις τῆς ἐκδηλουμένης ἐν τῇ ἁγιότητι τοῦ βίου ἀληθείας μετὰ τῆς ἀναληθείας τῆς εἰσαγομένης ἐκ τῶν ἁμαρτιῶν τῶν ἀσθενῶν μελῶν Αὐτῆς, μὴ ἀποκλειομένων καὶ ὡρισμένων ἐκπροσώπων τῆς ἁγίας ἱεραρχίας». Γέροντος Σωφρονίου Σαχάρωφ, Ὁ Γέροντας Σιλουανός, ἔκδ. Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, (Ζ΄ Ἔκδοσις) 1995, σέλ. 306.
July 2020.indd 2
30/06/2020 09:12:56
Ἰούλιος 2020 | 3
ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ IOYΛIOY
Τῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος καὶ πανευφήμου Εὐφημίας. Δίκαζε μάρτυς τοῖς ὅροις, καὶ κειμένη, Κυροῦσα πίστιν, ἧς ἐνήθλησας πόθῳ. Ἡ Ἁγία καὶ πανένδοξη Μεγαλομάρτυς Εὐφημία ἄθλησε καὶ ἔλαμψε κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Χριστομάχου αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ (284-305 μ.Χ.), ὅταν ἀνθύπατος τῆς Εὐρώπης ἦταν ὁ Πρίσκος. Ἐγεννήθη στὴν Χαλκηδόνα, ἡ ὁποία εὑρίσκεται στὴν ἀσιατικὴ πλευρὰ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀπὸ εὐσεβεῖς καὶ θεοσεβεῖς γονεῖς, τὸν Συγκλητικὸ Φιλόφρονα καὶ τὴν συμπαθεστάτη στοὺς φτωχοὺς Θεοδοσιανή, οἱ ὁποῖοι ἀνέθρεψαν τὴν Εὐφημία «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου», δηλαδὴ συμφώνως πρὸς τὶς ἀρχὲς τοῦ Εὐαγγελίου καὶ μέσα στὴ μυστηριακὴ καὶ ἁγιαστικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ νύμφη τοῦ Χριστοῦ Εὐφημία ἔζησε στὴν ἐποχὴ τῶν μεγάλων διωγμῶν τῆς χριστιανικῆς πίστεως καὶ ἐπειδὴ ἀγάπησε «ἐξ ὅλης της ψυχῆς καὶ τῆς διανοίας» της τὸν Ἀναστάντα Θεάνθρωπο Χριστό, δὲν ἄργησε νὰ ἔλθει ἡ ὥρα τῆς κλήσεώς της νὰ ὁμολογήσει ἐνώπιον τῶν εἰδωλολατρῶν διωκτῶν καὶ δημίων της τὴν εἰς Χριστὸν πίστη της. Ἔτσι λοιπὸν κατηγορήθηκε ὡς χριστιανὴ στὸν ἄρχοντα τῆς περιοχῆς καὶ ὑπεβλήθη σὲ φρικτὰ βασανιστήρια. Τοῦτο συνέβη ἐπειδὴ ὁ Ἀνθύπατος τῆς Μ. Ἀσίας ἐκάλεσε ὅλους τοὺς κατοίκους τῆς Χαλκηδόνος νὰ θυσιάσουν ὑπὲρ τοῦ θεοῦ Ἄρη, ἐνῶ ἡ νεαρὴ τότε Εὐφημία ὡς ἐπικεφαλῆς καὶ ἄλλων χριστιανῶν ἀρνήθηκε νὰ παραστεῖ καὶ νὰ θυσιάσει στὸν ψευδοθεό. Ὅλα δὲ τὰ βασανιστήρια τὰ ὁποῖα ὑπέμεινε ἡ Μεγαλομάρτυς, δεικνύουν ὅτι τὸ μαρτύριό της ὑπῆρξε ἄκρως «χριστομίμητο» καὶ ἀνεδείχθη ἀθλοφόρος, καθὼς βάσταζε μὲ καρτερία καὶ γενναιότητα τὴν κόλαση
July 2020.indd 3
30/06/2020 09:12:56
4 | ἡ Φανερωμένη τοῦ πυρός, τὰ δόντια τῶν σαρκοβόρων θηρίων, τὰ κολαστήρια τοῦ φρικτοῦ τροχοῦ καὶ τῶν ἄλλων μηχανῶν. Ἐδοξάσθη ἡ πανευκλεὴς Εὐφημία μέσα ἀπὸ τὸ μαρτύριό της καὶ ἔλαβε τὸν ἀμάραντο στέφανο τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀλήκτου Βασιλείας καὶ ἀνεδείχθη «νύμφη Χριστοῦ». Τὸ δὲ ἱερὸ καὶ θαυματουργὸ λείψανο αὐτῆς παρέλαβαν εὐλαβεῖς χριστιανοὶ καὶ τὸ ἐνταφίασαν στὴν γενέτειρα πόλη της, τὴν Χαλκηδόνα, ὅπου ἀνοικοδομήθηκε ἀπὸ τὴν εὐλάβεια τῶν πιστῶν καὶ περικαλλὴς ἱερὸς ναὸς πρὸς τιμήν της.
Ἡ Ἁγία Εὐφημία κρίνει τοὺς ὅρους τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου
Κατὰ τοὺς χρόνους τῶν εὐσεβεστάτων βασιλέων Μαρκιανοῦ καὶ Πουλχερίας συγκροτήθηκε στὴ Χαλκηδόνα ἡ Δ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος (451 μ.Χ.), στὴν ὁποία ἔλαβαν μέρος 630 ἅγιοι Θεοφόροι Πατέρες τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας μας. Ἡ Οἰκουμενικὴ αὐτὴ Σύνοδος καθήρεσε καὶ ἀναθεμάτισε τὸν αἱρεσιάρχη μοναχὸ Εὐτυχῆ, τὸν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Διόσκουρο καθὼς καὶ τοὺς ἐν αἱρέσει ὁμόφρονές τους, οἱ ὁποῖοι δίδασκαν τὰ κενόδοξα καὶ καινοφανῆ τῆς αἱρέσεως τοῦ μονοφυσιτισμοῦ, ὅτι δηλαδὴ ὁ ἐνανθρωπήσας καὶ ἐνσαρκωθεὶς Υἱὸς Θεὸς Λόγος, ὁ θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός, εἶχε στὸ ἕνα θεανδρικὸ πρόσωπό του μόνο τὴν θεία φύση καὶ μόνο τὴ θεία ἐνέργεια (αἵρεση τοῦ μονενεργητισμοῦ), παραχαράσσοντας διὰ τῆς αἱρετικῆς διδασκαλίας τους τὸ σωστικὸ Δόγμα τῆς Πίστεως τῆς Μίας, Ἁγίας, Ἀποστολικῆς καὶ μόνης σώζουσας Ἐκκλησίας. Ἐπειδὴ δὲ οἱ ὀπαδοὶ τῆς αἱρέσεως, οἱ λεγόμενοι μονοφυσίτες, δὲν ἀπεδέχοντο τὴν ἀληθῆ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας παρὰ τὶς ἐπὶ μακρὸν
July 2020.indd 4
30/06/2020 09:12:56
Ἰούλιος 2020 | 5 συνεδριάσεις τῆς Συνόδου, τότε οἱ Ἅγιοι Θεοφόροι Πατέρες ἐμφορούμενοι ὑπὸ τοῦ ἀνοθεύτου καὶ γνησίου Ὀρθοδόξου φρονήματος χρησιμοποίησαν ἕναν ἄλλο πνευματικὸ τρόπο γιὰ νὰ ἀποδείξουν στοὺς ἀμετανοήτους αἱρετικοὺς ὅτι εἶχαν ὑποπέσει σὲ αἵρεση καθὼς καὶ ποιὰ εἶναι ἡ σώζουσα ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία μὲ ἑωσφορικὸ ἐγωισμὸ ἀπέρριπταν. Ἔγραψαν λοιπὸν τὴν ἀνόθευτη καὶ γνησία ὀρθόδοξη πίστη τῆς ἀδιαιρέτου καὶ ἀμωμήτου Ἐκκλησίας, ὅπως ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι διετυπώθη κατὰ τὴ Σύνοδο, σὲ ἕνα τόμο (Δογματικὸς Τόμος τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου). Ἔπειτα προέτρεψαν καὶ τοὺς αἱρετικοὺς καὶ ἔγραψαν καὶ ἐκεῖνοι τὸ ἀνίερο φρόνημά τους σὲ ἕναν ἄλλο τόμο. Ἐν συνεχείᾳ ἄνοιξαν τὴν λάρνακα τῆς Πανευφήμου Εὐφημίας καὶ ἐτοποθέτησαν ἐπάνω στὸ στῆθος τοῦ καθαγιασμένου καὶ θαυματουργοῦ λειψάνου αὐτῆς καὶ τοὺς δύο τόμους ἐσφραγισμένους. Ἀκολούθως ἔκλεισαν καὶ πάλι τὴν λάρνακα, γιὰ νὰ φανερώσει ἡ Ἁγία Μεγαλομάρτυς ποιὰ εἶναι ἡ ἀληθὴς καὶ γνησία διδασκαλία. Ὅταν λοιπὸν ὕστερα ἀπὸ λίγες ἡμέρες οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἄνοιξαν καὶ πάλι τὴν λάρνακα, εἶδαν συγκλονισμένοι τὸν τόμο τῶν αἱρετικῶν μονοφυσιτῶν νὰ εὑρίσκεται ριγμένος κάτω ἀπὸ τὰ πόδια τῆς τοῦ Χριστοῦ Μεγαλομάρτυρος πρὸς καταισχύνη τῶν ἀμετανο-
July 2020.indd 5
30/06/2020 09:12:58
6 | ἡ Φανερωμένη ήτων αἱρετικῶν, ἐνῶ τὸν Τόμο τῶν Ὀρθοδόξων τὸν κρατοῦσε πολυποθήτως καὶ περιποθήτως ἡ Ἁγία στὰ τίμια χέρια της καὶ ἐπὶ τοῦ στήθους της. Μετὰ καὶ ἀπὸ τὸ θαυμαστὸ αὐτὸ γεγονός, τὸ ὁποῖο τὸ Πανάγιο Πνεῦμα διὰ τῆς Πανευφήμου Εὐφημίας ὑπερβατικῶς ἐνήργησε, οἱ μὲν αἱρετικοὶ μονοφυσίτες ὡς βλάσφημοι καὶ δυσεβεῖς κατεντροπιάσθησαν, οἱ δὲ Ὀρθόδοξοι ἔνιωσαν ἀπερίγραπτη πνευματικὴ χαρά, ἀγαλλίαση καὶ εὐφροσύνη. Τοιουτοτρόπως ἡ Μεγαλομάρτυς Ἁγία καὶ Νύμφη τοῦ Χριστοῦ Εὐφημία ἔκρινε καὶ ἀπὸ τὸν τάφο της τοὺς ὅρους τῆς ἀνοθεύτου καὶ γνησίας πίστεως, γιὰ τὴν ὁποία μὲ θεῖο πόθο ἄθλησε καὶ μαρτυρικῶς ἐτελεύτησε ἐν ὀνόματι τοῦ Ἐσταυρωθέντος καὶ Ἀναστάντος Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος τοῦ γένους τῶν βροτῶν. Ἡ ἀλήθεια τελικῶς ἐπεκράτησε ἔναντι τῆς ἑωσφορικῆς αἱρέσεως.
Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τιμᾶ τὴν Ἁγία Εὐφημία Τὸ ἀναβρύζον ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι χάριτες ἱερὸ καὶ θαυματουργὸ λείψανο τῆς Ἁγίας μετακομίστηκε ἀπὸ τὴν Χαλκηδόνα στὴν Βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη πρὶν ἀπὸ τὴν ἅλωση αὐτῆς. Ἐκεῖ ὁ τότε ἀοίδιμος καὶ εὐσεβὴς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Καστίνος (μᾶλλον ὀρθότερα πρόκειται γιὰ τὸν Πατριάρχη Κωνσταντῖνο τὸν Δ´, 1154-1156 μ.Χ.) ἀνήγειρε περικαλλῆ ναὸ πρὸς τιμὴν τῆς Ἁγίας Μεγαλομάρτυρος, ἡ ὁποία μεγάλως καὶ ἐξόχως ἐτιμᾶτο ὑπὸ τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας. Μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὑπὸ τῶν Ὀθωμανῶν τὸ ἱερὸ λείψανο τῆς Ἁγίας μαζὶ μὲ ὅλα τα ὑπόλοιπα ἅγια λείψανα μετεκομίσθη στὸν πάνσεπτο καὶ παλαίφατο ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, στὸν ὁποῖο εἶχε τότε μεταφερθεῖ ἀναγκαστικῶς ἡ ἕδρα τοῦ μαρτυρικοῦ καὶ καθαγιασμένου Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μας. Ἀκολούθως, ὅταν ἡ ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μεταφέρθηκε στὸν ἱερὸ ναὸ τῆς Παμμακαρίστου, μετακομίσθηκε ἐκεῖ μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα ἱερὰ λείψανα καὶ τὸ ἱερὸ λείψανο τῆς Ἁγίας Εὐφημίας. Ὅταν δὲ τελικῶς καὶ ὁριστικῶς ἡ ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μετεφέρθη στὸν πάνσεπτο ναὸ τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου στὸ Φανάρι (1599 ἢ κατ’ ἄλλους, τὸ ἔτος 1601), ὅπου μέχρι καὶ σήμερα ἔχει
July 2020.indd 6
30/06/2020 09:12:58
Ἰούλιος 2020 | 7 τὴν ἕδρα του, μετακομίσθηκε στὸν Ἱερὸ αὐτὸ ναὸ καὶ τὸ τίμιο καὶ χαριτόβρυτο λείψανο τῆς Πανευφήμου Εὐφημίας, τὸ ὁποῖο ἐτοποθετήθη στὸ παρεκκλήσιο τοῦ νοτίου κλίτους τοῦ Πατριαρχικοῦ ναοῦ, τὸ ὁποῖο παλαιότερα ἐτιμᾶτο καὶ ἐκ τοῦ γεγονότος αὐτοῦ ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Εὐφημίας, ἐνῶ σήμερα εἶναι ἀφιερωμένο στὴν Παναγία τὴν Παμμακάριστο, ὅπου καὶ ἡ θαυματουργὴ εἰκόνα αὐτῆς. Τὸ θαυματουργὸ τοῦτο Ἱερὸ λείψανο μὲ τὴν εὐδοκία καὶ τὴν ἄκτιστη ἐνέργεια καὶ χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ διασώζεται μέχρι καὶ σήμερα στὸν Πάνσεπτο Πατριαρχικὸ ναό. Ὅταν κατὰ τὴν πρώτη πατριαρχία (1797-1798) τοῦ ἐθνοϊερομάρτυρος Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ε´ (+1821) ἀνοικοδομήθηκαν ἐκ θεμελίων τόσο ὁ πατριαρχικὸς οἶκος ὅσο καὶ ἄλλες οἰκοδομὲς στὴν Πατριαρχικὴ αὐλή, ὅπως προαναφέραμε, τὸ ἤδη κατατεθειμένο στὸ νότιο κλίτος τοῦ Πατριαρχικοῦ ναοῦ, ἱερὸ λείψανο τῆς Μεγαλομάρτυρος, τὸ ὁποῖο φυλάσσεται ἐντὸς βαρυτίμου λάρνακος, ὁδήγησε τὸν Πατριάρχη καὶ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τοῦ Πατριαρχείου στὴν ἀπόφαση νὰ καθιερώσουν ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Εὐφημίας τὸ παρεκκλήσιο τοῦ νοτίου κλίτους (τὸ παρεκκλήσιο τοῦ βορείου κλίτους τιμᾶται ἐπ’ ὀνόματι τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν). Ἐπίσης στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Χαλκηδόνος, ὅπου καὶ ἡ γενέτειρα τῆς Πανευφήμου Εὐφημίας, ὁ ἐπ’ὀνόματι ὑπάρχων ναὸς εὑρίσκεται σὲ διαφορετικὴ θέση ἀπὸ ἐκείνη ὅπου ἀνήγειρε τὸν ἀρχικὸ ναὸ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος εἰς τιμὴν καὶ Ἱερὰν Μνήμην τῆς Ἁγίας καὶ στὸν ὁποῖο συνῆλθε ἡ Δ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τῶν 630 ἁγίων καὶ Θεοφόρων Πατέρων κατὰ τὸ ἔτος 451 μ.Χ. Ἐκεῖνος ὁ ἀρχικὸς ναὸς ἔκειτο στὴν περιοχὴ Χαϊντὰρ Πασὰ (τὴν Δρῦν ἢ τὶς πηγὲς ἢ τὶς Ρουφικαινές). Τούτου τοῦ ἀρχαίου ναοῦ οὐδὲ ἴχνη σώζονται, ἐπειδὴ οἱ λίθοι ἐκ τῶν θεμελίων του μετεφέρθησαν πρὸς ἀνοικοδόμηση τοῦ τεμένους Σουλεϊμανιέ. Ὁ ὑπάρχων ναὸς στὴν Χαλκηδόνα ἀποτελεῖ κάποια οἰκοδομικὴ συνέχεια τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Βάσσης, τὸν ὁποῖο ἐχρησιμοποιοῦσαν οἱ μετὰ τὴν ἅλωση ἐναπομείναντες ἐκεῖ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Τὸ ἔτος 1694 οἰκοδομήθηκε ὁ ναὸς τοῦ παλαιοῦ σαθρωθέντος καὶ καθιερώθη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Εὐφημίας τῆς
July 2020.indd 7
30/06/2020 09:12:58
8 | ἡ Φανερωμένη
Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἐνώπιον τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τῆς ἁγίας Εὐφημίας, στὸν Πατριαρχικὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς της.
ἐν Χαλκηδόνι μαρτυρησάσης καὶ τὸν Τόμον τῶν Ὀρθοδόξων κατὰ τὴν Δ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο κυρωσάσης. Ἀνιδρύθη καὶ πάλι κατὰ τὸ ἔτος 1832. Ἀνεκαινίσθη πρὸ ὀλίγων ἐτῶν καὶ κατεκοσμήθη μὲ περίλαμπρο τρόπο. Στὸν ἐξωνάρθηκα ὑπάρχει ἁγίασμα τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Ὁ Ἱερὸς ναὸς ἑορτάζει τὴν 16ην Σεπτεμβρίου καὶ τὴν 11ην Ἰουλίου.
Δύο φορὲς τὸν χρόνο ἐκτίθεται τὸ ἱερὸ λείψανό της στὸν Πατριαρχικὸ ναὸ
Ἡ μνήμη τῆς Μεγαλομάρτυρος Νύμφης τοῦ Χριστοῦ Εὐφημίας τιμᾶται δύο φορὲς κατ’ ἔτος, τὴν μὲν 16η Σεπτεμβρίου ἡ μαρτυρικὴ τελευτὴ αὐτῆς, τὴν δὲ 11η Ἰουλίου τὸ θαυμαστὸ γεγονὸς τῆς ὑπ’ αὐτῆς κυρώσεως τοῦ Δογματικοῦ Τόμου τῆς ἐν Χαλκηδόνι Δ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Τὸ ἱερὸ λείψανο αὐτῆς καὶ τὶς δύο αὐτὲς φορές, κατ’ ἔτος, ἐκτίθεται σὲ προσκύνηση τῶν εὐσεβῶν πιστῶν στὸν σολέα τοῦ Πατριαρχικοῦ ναοῦ ἀπέναντι τοῦ Πατριαρχικοῦ Θρόνου καὶ μόνο κατ’ αὐτὲς τὶς δύο φορὲς ἀνοίγει ἡ βαρύτιμη λάρνακα, ὥστε τὸ χριστεπώνυμο πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἔχει τὴν μοναδικὴ εὐλογία τῆς ἀμέσου ἐπαφῆς μετὰ τοῦ Ἱεροῦ καὶ θαυματουργοῦ λειψάνου τῆς Ἁγίας.
July 2020.indd 8
30/06/2020 09:12:58
Ἰούλιος 2020 | 9 Ἰδιαιτέρως δὲ κατὰ τὴν ἁγιώνυμη ἡμέρα τῆς 11ης Ἰουλίου συναθροίζονται στὸν Πάνσεπτο Πατριαρχικὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τὰ πλήθη τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, ἄνδρες καὶ γυναῖκες, παιδιὰ καὶ γέροντες, ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὰ περίχωρα αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἑτερόδοξους, οἱ ὁποῖοι τιμοῦν πανευλαβέστατα τὴν Μεγαλομάρτυρα. Οἱ διάφοροι δὲ ἀσθενεῖς ποὺ προσέρχονται μὲ πίστη καὶ εὐλάβεια καὶ ἀσπάζονται τὸ ἱερὸ καὶ πεπληρωμένο θείας χάριτος λείψανό της, μὲ τὶς χάριτες ποὺ αὐτὸ ἀναβρύζει, εὑρίσκουν τὴν σωματικὴ καὶ ψυχικὴ θεραπεία τους.
τοῦ Ἰωάννου Ἐλ. Σιδηρᾶ, θεολόγου - ἐκκλησιαστικοῦ ἱστορικοῦ - νομικοῦ https://sidirasioannis-amvonfanariou.blogspot.com/2017/06/blog-post.html
Ἡ σχέση τοῦ Ἁγίου Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου μὲ τὴν Ἁγία
Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε ἕνα ἐκ τῶν θαυμαστῶν γεγονότων ποὺ βίωσε ὁ Ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης (+1994), ὁ ὁποῖος εὐλαβεῖτο ἰδιαιτέρως τὴν Ἁγία Εὐφημία. Ὁ Ἅγιος διηγήθηκε σὲ κάποιο πνευματικό του τέκνο τὸ ἑξῆς:
«Εἶχα γυρίσει ἀπό τόν κόσµο, ὅπου εἶχα βγῆ γιά ἕνα ἐκκλησιαστικό θέµα. Τήν Τρίτη , κατά ἡ ὥρα 10 τό πρωΐ, ἤµουν µέσαστό Κελλί µου καί ἔκανα τίς Ὧρες. Ἀκούω χτύπηµα στήν πόρτα καί µιά γυναι-κεία φωνή νά λέη: «Δι᾿ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡµῶν…». Σκέφθηκα: «Πῶςβρέθηκε γυναίκα µέσα στό Ὄρος;». Ἐν τούτοις ἔνιωσα µιά θεία γλυκύτητα µέσαµου καί ρώτησα: «Ποιός εἶναι;». «Ἡ Εὐφηµία, ἀπαντᾶ.» Σκεφτόµουν, «Ποιά Εὐφηµία; Μήπως καµµιά γυναίκα ἔκανε καµµιά τρέλλα καί ἦρθε µέ ἀνδρικά στό Ὄρος; Τώρα τί νά κάνω;». Ξαναχτυπᾶ. Ρωτάω: «Ποιός εἶναι;». «Ἡ Εὐφηµία», ἀπαντάει καί πάλι. Σκέφτοµαι καί δέν ἀνοίγω. Στήν τρίτη φορά πού χτύπησε, ἄνοιξε µόνη της ἡ πόρτα, πού εἶχε σύρτη ἀπό µέσα. Ἄκουσα βήµατα στόν διάδροµο. Πετάχτηκα ἀπό τό Κελλί µου καί βλέπω µιά γυναίκα µέ µανδήλα. Τήν συνώδευε κάποιος, πού ἔµοιαζε µέ τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ, ὁ ὁποῖος ἐξαφανίσθηκε. Παρ᾿ ὅλο πού ἤµουν σίγουρος ὅτι δέν εἶναι τοῦ πειρασµοῦ, γιατί λαµποκοποῦσε, τήν ρώτησα ποιά εἶναι. «Ἡ µάρτυς Εὐφηµία, ἀπαντάει. «Ἄν εἶσαι ἡ µάρτυς Εὐφηµία, ἔλα νά προσκυνήσουµε τήν Ἁγία Τριάδα. Ὅ,τι κάνω ἐγώ νά κάνης καί σύ». Μπῆκα
July 2020.indd 9
30/06/2020 09:12:58
10 | ἡ Φανερωμένη
στήν Ἐκκλησία, κάνω µιά µετάνοια λέγοντας: «Εἰς τό ὄνοµα τοῦΠατρός». Τό ἐπανέλαβε (κι’ αυτή) µέ µετάνοια. «Καί τοῦ Υἱοῦ». «Καί τοῦ Υἱοῦ», εἶπε µέ ψιλή φωνή. «Πιό δυνατά, ν᾿ ἀκούω», εἶπα καί ἐπανέλαβε δυνατώτερα. Ἐνῶ ἦταν ἀκόμα στόν διάδρομο ἔκανε μετάνοιες, ὄχι πρός τήν Ἐκκλησία, ἀλλά πρός τό Κελλί μου. Στήν ἀρχή παραξενεύτηκα, ἀλλά μετά θυμήθηκα ὅτι εἶχα μιά μικρή χάρτινη εἰκονίτσα τής Ἁγίας Τριάδος, κολλημένη σέ ξύλο, πάνω ἀπό τήν πόρτα τοῦ Κελλιοῦ μου. Ἀφού προσκυνήσαμε καί γιά τρίτη φορά «Καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», μετά εἶπα: «Τώρα, νά σέ προσκυνήσω καί ἐγώ!». Τήν προσκύνησα καί ἀσπάστηκα τά πόδια της καί τήν ἄκρη τῆς μύτης της. Στό πρόσωπο τό θεώρησα ἀναίδεια νά τήν ἀσπασθῶ. Ὕστερα κάθησε ἡ Ἁγία στό σκαµνάκι καί ἐγώ στό µπαουλάκι καί µοῦ ἔλυσε τήν ἀπορία πού εἶχα (στό ἐκκλησιαστικό θέµα). Μετά µοῦ διηγήθηκε τήν ζωή της. Ἤξερα ὅτι ὑπάρχει µιά ἁγία Εὐφηµία,ἀλλά τόν βίο της δέν τόν ἤξερα. Ὅταν µοῦ διηγεῖτο τά µαρτύριά της, ὄχι ἁπλῶς τά ἄκουγα, ἀλλά σάν νά τά ἔβλεπα· τά ζοῦσα. Ἔφριξα! Πά, πά, πά! «Πῶς ἄντεξες τέτοια µαρτύρια;» ρώτησα. «Ἄν ἤξερα τί δόξα ἔχουν οἱ Ἅγιοι, θά ἔκανα ὅ,τι µποροῦσα νά περάσω πιό µεγάλα µαρτύρια» μού εἶπε. Μετά ἀπ᾿ αὐτό τό γεγονός γιά τρεῖς µέρες δέν µποροῦσα νά κάνω τίποτα. Σκιρτοῦσα καί συνεχῶς δόξαζα τόν Θεό. Οὔτε νά φάω, οὔτε τίποτα… Συνεχῶς δοξολογία». Παρὰ τὴν συνήθειά του, βγῆκε στὴν Σουρωτὴ καὶ ἔκανε τὶς ἀδελφὲς μετόχους αὐτῆς τῆς οὐράνιας χαρᾶς. Μὲ τὴν βοήθειά του καὶ τὶς ὁδηγίες του ἁγιογράφησαν τὴν Ἁγία, ὅπως τοῦ ἐμφανίσθηκε. Ἱερομονάχου Ἰσαάκ, Βίος Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, Ἔκδοσις Καλύβης Ἀναστάσεως, Καψάλα, Ἅγιον Ὅρος, 2004: 224-228
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ΄. Θείας πίστεως. ίαν εὔφρανας τοὺς ὀρθοδόξους, καὶ κατῄσχυνας τοὺς κακοδόξους, Εὐφημία Χριστοῦ καλλιπάρθενε· τῆς γὰρ Τετάρτης Συνόδου ἐκύρωσας, ἃ οἱ Πατέρες καλῶς ἐδογμάτισαν, Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Λ
July 2020.indd 10
30/06/2020 09:12:58
Ἰούλιος 2020 | 11
Τῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Σωφρονίου τοῦ Ἁγιορείτου, Ἱδρυτοῦ καὶ Κτίτορος τῆς ἐν Ἔσσεξ Ἀγγλίας Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἔνθα καὶ ἐκοιμήθη ὁσιακῶς ἐν Κυρίῳ τῷ ἔτει 1993. Ἔλαμψε Σωφρόνιος βιοὺς μεγάλως, ὑπερλάμπει δὲ νῦν χορῷ τῶν Ἁγίων. Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος ὁ Ἀθωνίτης (κατά κόσμον Σέργιος Σαχάρωφ) γεννήθηκε στήν τσαρική Μόσχα στίς 22 Σεπτεμβρίου 1896 ἀπό ὀρθοδόξους γονεῖς. Ἀφοῦ σπούδασε στήν Ἀκαδημία Τεχνῶν τῆς Μόσχας (1915-1917) καί στήν Κρατική Σχολή Καλῶν Τεχνῶν (1918-1922), ἀναχώρησε ἀπό τή Ρωσία τό 1922 γιά νά συνεχίσει τήν καλλιτεχνική του ἐργασία στό ἐξωτερικό. Ἀφοῦ πέρασε ἀπό τήν Ἰταλία καί τό Βερολίνο, κατέληξε στό Παρίσι, ὅπου ἐξέθεσε ἔργα του στή Salon d’Automne καί στή Salon des Tuileries. Σπούδασε γιά ἕνα χρόνο θεολογία στό Ὀρθόδοξο Ἰνστιτοῦτο τῶν Παρισίων, τό ὁποῖο ἱδρύθηκε ἀπό Ρώσους μετανάστες τό 1924 μετά τή φυγή τους ἀπό τή Ρωσσία λόγῳ τῆς κομμουνιστικῆς ἐπανάστασης τοῦ 1917. Ἀφοῦ δέν ἦταν ἱκανοποιημένος ἀπό τήν ἐπιφανειακή χριστιανική διδασκαλία, ἀνεζήτησεν ὡς νεανίας μέ πολύ πόθο τήν γνώση τοῦ ἀπολύτου Ὄντος στόν μυστικισμό τῶν Ἀνατολικῶν θρησκειῶν. Ἐπειδή ὅμως δέν ἀναπαυόταν καθόλου ἐξαιτίας τῆς ἀπάτης αὐτῶν, ἀνεκάλυψε τήν ὑπεροχή τοῦ Εὐαγγελικοῦ νόμου τῆς ἀγάπης ὡς κοινωνίαν ἐν τῇ ὑπάρξει μετὰ τοῦ προσωπικοῦ Θεοῦ τοῦ Χρι-
July 2020.indd 11
30/06/2020 09:12:59
12 | ἡ Φανερωμένη στιανισμοῦ, ἀφοῦ γνώρισε Αὐτόν ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ, διά τοῦ βιβλικοῦ κειμένου τῆς ἐν Σινᾷ ἀποκαλύψεως «Ἐγώ εἰμι ὁ Ὤν». Ἀφοῦ μεταμελήθηκε, ἀναχωρεῖ τό 1925 γιά τό Ἅγιον Ὄρος καί ἐγκαταβιώνει ἀρχικά στή Μονή τοῦ Ἁγ. Παντελεήμονος, ὅπου γνωρίζει τόν Ἅγιο Σιλουανό τόν Ἀθωνίτη, τόν χαρισματοῦχον, πρᾶον καί γλυκύτατον, τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε ὑποτακτικός καί βιογράφος. Ἐκεῖ χειροτονεῖται διάκονος καί τοῦ ἀνατίθεται ἐπίσης τό διακόνημα τοῦ βιβλιοθηκαρίου, ἐπειδή ἦταν λόγιος καί ἀγαποῦσε τή μελέτη καί τή σπουδή στά θεολογικά γράμματα. Ἡ μαθητεία καί ὑπακοή του στόν Ἅγιο Σιλουανό καθόρισε καί σφράγισε τήν ὑπόλοιπη ζωή του. Ὁ Ἅγιος Σιλουανός δέν ἦταν οὔτε πνευματικός οὔτε ἡγούμενος, ἀλλά ὁ Γέροντας Σωφρόνιος διέκρινε στό πρόσωπό του ἕνα γνήσιο ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ, ὅσιο, ἄκακο, ἀμίαντο κλπ. καί ἔκανε ὑπακοή σ᾽ αὐτόν. Ὅταν στίς 24 Σεπτεμβρίου 1938 κοιμήθηκε ὁ Ἅγ. Σιλουανός, τότε ὁ Σωφρόνιος, πού εἶχε ἐνθαρρυνθεῖ ἀπό τόν γέροντά του, ἀφοῦ ἔλαβε εὐλογία ἀπό τόν ἡγούμενο τῆς Μονῆς ἀνεχώρησε καί ἔγινε ἡσυχαστής σέ ἕνα σπήλαιο στά
July 2020.indd 12
30/06/2020 09:12:59
Ἰούλιος 2020 | 13 ἄγρια Καρούλια μέσα σέ ἄθλιες συνθῆκες. Ἀργότερα συνέχισε τήν ἡσυχία, τή μετάνοια καί τήν ἀδιάλειπτο προσευχή σέ ἕνα ἄλλο σπήλαιο (τῆς Ἁγίας Τριάδος) πού ἀνῆκε στή Μονή τοῦ Ὁσίου Παύλου, ὅπου τόν χειροτόνησαν ἱερέα καί τόν προχείρισαν πνευματικό τῆς Μονῆς. Ἡ φήμη του ὡς καλοῦ πνευματικοῦ ξεπέρασε τά ὅρια ἐκείνης τῆς Μονῆς καί κατέστη πνευματικός καί ἄλλων Μονῶν τοῦ Ἁγ. Ὄρους, π.χ. τῆς Σιμωνόπετρας, τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου, τοῦ Ὁσίου Ξενοφῶντος, τῆς Νέας Σκήτης, τῆς Ἁγίας Ἄννης καί πολλῶν ἡσυχαστηρίων. Τό 1946 ἐκοινοβίασε στή Σκήτη τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέα, ὅπου παρέμεινε γιά ἕνα ἔτος. Τό 1947 μετέβη στό Παρίσι, γιά νά τελειώσει καί τυπώσει ρωσιστί (κατ᾽ ἀρχάς στόν πολυγράφο) τό πρό πολλοῦ ἐναρξάμενον βιβλίο του μέ τίτλο «Γέρων Σιλουανός», τό ὁποῖο περιλαμβάνει στό Α´ μέρος διάφορα εἰσαγωγικά κεφάλαια, ὅπου ἀναλύει τή θεολογία τοῦ Ἁγ. Σιλουανοῦ, ἐνῶ στό Β´ μέρος δημιοσιεύει γιά πρώτη φορά τά κείμενα τοῦ ἰδίου τοῦ Σιλουανοῦ. Τό βιβλίο αὐτό, πού μεταφράστηκε ἀργότερα σέ πολλές γλῶσσες, ἔκαμε τόν Ἅγ. Σωφρόνιο γνωστό σέ πολλές χῶρες καί πλῆθος ἀνθρώπων συνέρρεαν, γιά νά τόν γνωρίσουν. Παράλληλα στό Παρίσι συνέχισε τίς θεολογικές του σπουδές στό Ἰνστιτοῦτο τοῦ Ἁγίου Σεργίου, ἀπ᾽ ὅπου ἔλαβε, τό 1952, τό Δίπλωμα Ἀνωτέρων Θεολογικῶν Σπουδῶν (Diplôme des Etudes Supérieures). Ἐκεῖ στό Παρίσι, ἄρχισε νά σχηματίζεται ἡ πρώτη μοναστική του ἀδελφότητα, ἡ ὁποία τόν ἀκολούθησε γύρω στό 1958 στό Λονδίνο. Κατ᾽ ἀρχάς ἐντάχθηκε στή δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας κάτω ἀπό τόν Μητροπολίτη Σουρόζ Ἀντώνιο Bloom. Ἀργότερα πέρασε στή (συνέχεια στὴν σελίδα 17)
July 2020.indd 13
30/06/2020 15:28:16
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΙΟΥΛΙΟΥ 2020 1.
ΤΕΤΑΡΤΗ. Κοσμᾶ καὶ Δαμιανοῦ ἀναργύρων, τῶν ἐν Ῥώμῃ μαρτυρησάντων· Κωνσταντίνου τοῦ νέου μάρτυρος τοῦ ἐν Ὁρμηδείᾳ.
2. ΠΕΜΠΤΗ. Ἡ ἐν Βλαχέρναις κατάθεσις τῆς τιμίας ἐσθῆτος τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου. 4. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ἀνδρέου ἀρχιεπ. Κρήτης τοῦ Ἱεροσολυμίτου. 5. ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἀθανασίου ὁσίου τοῦ ἐν Ἄθῳ· Λαμπαδοῦ ὁσίου τοῦ θαυματουργοῦ. 7.
ΤΡΙΤΗ. Θωμᾶ ὁσίου τοῦ ἐν Μαλεῷ· Κυριακῆς μεγαλομάρτ.
11. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Εὐφημίας μεγαλομάρτυρος τῆς πανευφήμου· Ὄλγας ἰσαποστόλου τῆς βασιλίσσης. Σωφρονίου ὁσίου τοῦ Ἁγιορείτου (τοῦ Ἔσσεξ). 12. ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Πρόκλου καὶ Ἱλαρίου μαρτύρων· Παϊσίου ὁσίου τοῦ Ἁγιορείτου. 17. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Μαρίνης μεγαλομάρτυρος. 18. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Αἰμιλιανοῦ μάρτυρος· Ὀνησιφόρου ὁσίου τοῦ ἐν Ἀναρίτῃ τῆς Πάφου· Φωτίου ὁσίου τοῦ ἐν Ἀθηαίνου. 19. ΚΥΡΙΑΚΗ. Τῶν ἁγίων πατέρων τῆς ἐν Χαλκηδόνι Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου· Μακρίνης ὁσίας, ἀδελφῆς τοῦ Μ. Βασιλείου· Δίου ὁσίου τοῦ θαυματουργοῦ· ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ. 20. ΔΕΥΤΕΡΑ. Ἠλιοὺ προφήτου τοῦ Θεσβίτου. 23. ΠΕΜΠΤΗ. Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων Φωκᾶ ἱερομάρτυρος· Θύρσου ἐπισκόπου Καρπασίου. 25. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ἡ κοίμησις τῆς ἁγίας Ἄννης, μητρὸς τῆς Θεοτόκου· Ὀλυμπιάδος διακόνου· Εὐπραξίας ὁσίας. 26. ΚΥΡΙΑΚΗ Ζ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἑρμολάου, Ἑρμίππου καὶ Ἑρμοκράτους ἱερομαρτύρων· Παρασκευῆς ὁσιομάρτυρος.
July 2020.indd 14
30/06/2020 09:13:00
27. ΔΕΥΤΕΡΑ. Παντελεήμονος μεγαλομάρτυρος τοῦ ἰαματικοῦ. 28. ΤΡΙΤΗ. Προχόρου, Νικάνορος, Τίμωνος καὶ Παρμενᾶ ἀποστόλων καὶ διακόνων, ἐκ τῶν Ο΄ (70)· Τίμωνος ἀποστόλου, τοῦ ἐν Βάσῃ Κοιλανίου· Εἰρήνης ὁσίας, ἡγουμένης τῆς μονῆς τοῦ Χρυσοβαλάντου. Χριστοδούλου νεομάρτυρος τοῦ Κασσανδρινοῦ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ
ὸν μήνα Ἰούλιον ὁ ἑσπερινὸς ἀρχίζει στὶς 7:00 μ.μ. καὶ ὁ ὄρθρος ἀρχίζει στὶς 6:45 π.μ. Σημειώνεται ὅτι ἑσπερινὸς τελεῖται, ὁσάκις θὰ τελεσθῆ Θεία Λειτουργία τὴν ἑπομένη. ὴν Κυριακή, 5η Ἰουλίου, θὰ τελεσθεῖ τὸ ἐπίσημο ἐτήσιο μνημόσυνο τοῦ Ἐθνομάρτυρα Ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ καὶ τῶν ἄλλων κληρικῶν καὶ λαϊκῶν ἐθνομαρτύρων ποὺ σφαγιάστηκαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους τὴν 9η Ἰουλίου 1821. Τοῦ μνημοσύνου θὰ προστεῖ ἡ Α.Μ. ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομος. Μετὰ τὸ πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας θὰ τελεσθεῖ τρισάγιο καὶ κατάθεση στεφάνων στὸ Μαυσωλεῖο τῶν Ἐθνομαρτύρων, τὸ ὁποῖο βρίσκεται στὸν περίβολο τοῦ Ναοῦ. ὴν Δευτέρα, 20ὴ Ἰουλίου, μετὰ τὸ πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας, θα ψαλεῖ Παράκληση γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς νήσου μας ἀπὸ τὸν Τοῦρκο εἰσβολέα καὶ θὰ τελεσθεῖ τὸ ἐπίσημο ἐτήσιο μνημόσυνο τῶν πεσόντων κατὰ τὴν εἰσβολὴ τῆς 20ῆς Ἰουλίου 1974. Τοῦ μνημοσύνου θὰ προστεῖ ἡ Α.Μ. ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομος. ῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ προσέλθουν στὸ Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν Ἀρχιμανδρίτην Βενέδικτον Ἰωάννου (99031993) ἢ τὸν Πρωτοπρεσβύτερον Ξάνθον Ὀνησιφόρου (99653521). ῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ βοηθήσουν στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς ἐνορίας, γιὰ τὴν ἀνακούφιση ἀπόρων οἰκογενειῶν, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν π. Ξάνθο Ὀνησιφόρου ἢ μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ ναοῦ.
Τ Τ
Τ Ο Ο July 2020.indd 15
30/06/2020 09:13:00
ΑΝΑΓΝΏΣΜΑΤ Α ΚΥΡΙΑΚΩΝ Ἀποστολικὸν Ἀνάγνωσμα
Εὐαγγελικὸν Ἀνάγνωσμα
5. ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος γ´. Ἑωθινὸν Δ´. Ἁγίου Ἀθανασίου Κυριακῆς Δ΄ Ματθαίου «Ὁ καρπὸς τοῦ Πνεύματος» «Ἐλθόντι τῷ Ἰησοῦ εἰς Καπερνα(Γαλ. ε΄ 22-Ϛ΄ 2) ούμ» (Ματθ. η΄ 5-13) 12. ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος δ´. Ἑωθινὸν Ε´. Κυριακῆς Ε΄ Ἐπιστολῶν Κυριακῆς Ε΄ Ματθαίου «Ἡ μὲν εὐδοκία τῆς ἐμῆς «Ἐλθόντι τῷ Ἰησοῦ εἰς τὴν χώραν» καρδίας» (Ῥωμ. ι΄ 1-10) (Ματθ. η΄ 28-θ΄ 1) 19. ΚΥΡΙΑΚΗ Τῶν πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου. Ἦχος πλ. α´. Ἑωθινὸν Ϛ´. Κυριακῆς τῶν πατέρων Κυριακῆς τῶν πατέρων «Τέκνον Τίτε, πιστὸς ὁ λόγος» «Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου» (Τίτ. γ΄ 8-15) (Ματθ. ε΄ 14-19) 26. ΚΥΡΙΑΚΗ Ζ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. Ἦχος πλ. β´. Ἑωθινὸν Ζ´. Κυριακῆς Ζ΄ Ματθαίου Ἁγίας Παρασκευῆς «Παράγοντι τῷ Ἰησοῦ» «Πρὸ τοῦ ἐλθεῖν τὴν πίστιν» (Ματθ. θ΄ 27-35) (Γαλ. γ΄ 23-δ΄ 5)
Ὁ ἀπαγχονισμός τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ. (Ἐλαιογραφία, Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Κύπρου)
July 2020.indd 16
30/06/2020 09:13:00
Ἰούλιος 2020 | 17
ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ IOYΛIOY (συνέχεια ἀπὸ τὴν σελίδα 13)
δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου κάτω ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Θυατείρων καί Μεγάλης Βρετανίας Ἀθηναγόρα Κοκκινάκη, καί στό τέλος ἐγκαταστάθηκε στό Ἔσσεξ τῆς Ἀγγλίας, στό Tolleshunt Knights, ὅπου τό 1965 τόν τίμησε τό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως μέ τήν ἀναβάθμιση τοῦ μονυδρίου ἐκείνου τοῦ Τιμίου Προδρόμου σέ Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή, ὑπαγομένη κατ᾽ εὐθείαν στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη, ὅπως καί ἡ Μονή τῆς μετανοίας του στό Ἅγιον Ὄρος. Ἔκτοτε ηὔξανε καί ἐκραταιοῦτο ἡ Μονή, ἡ ὁποία ἔγινε φαεινότατος φάρος Ὀρθοδοξίας στή Μεγάλη Βρετανία καί πέραν αὐτῆς. Δέν μποροῦσε νά κρύψει πλέον τήν ἁγιότητά του· χιλιάδες ἄνθρωποι βρῆκαν πνευματικό καταφύγιο, ἐνῶ πολλοί γνώρισαν τήν ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας χάρη στόν Γέροντα Σωφρόνιο καί ἔγιναν Ὀρθόδοξοι. Τό 1988 ἀξιώθηκε νά ζήσει τήν ἁγιοκατάταξή τοῦ πνευματικοῦ του πατέρα, Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου, τόν ὁποῖο ἐκεῖνος ἀνέδειξε. Τοῦτο δικαίωσε τόν Γέροντα Σωφρόνιο καί τοῦ προκάλεσε ἀνείπωτη χαρά. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος δέν σταμάτησε ποτέ τό συγγραφικό καί κηρυκτικό ἔργο καί ἐκδόθηκαν καί ἄλλα βιβλία του, τά ὁποῖα ἀποπνέουν ἄρωμα Φιλοκαλίας, δείχνουν τό ὑψηλό θεολογικό του ἐπίπεδο καί μαρτυροῦν μιά βιωματική καί ἐμπειρική θεολογία πέραν τῆς λιπαρᾶς θεολογικῆς του γνώσεως. Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος συνέχισε τήν παράδοση τῶν μεγάλων θεοπνεύστων καί ἀσκητικῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Θεός τόν προίκισε μέ πολλά χαρίσματα, ὅπως π.χ. τό προφητικό, τό διορατικό καί τό τῆς θεοπτίας. Μέ τόν Ἅγιο Πορφύριο τόν Καυσοκαλυβίτη εἶχαν μία μυστική ἐπικοινωνία καί πολλές φορές συναντιόνταν στήν προσευχή. Στίς 11 Ἰουλίου 1993 ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ σέ ἡλικία 97 ἐτῶν καί ἐτάφη στήν κρύπτη τοῦ κοιμητηρίου τῆς Μονῆς του.. Τήν 27ην Νοεμβρίου 2019, ἡ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, «ἀποδεχθεῖσα εἰσήγησιν τῆς Κανονικῆς Ἐπιτροπῆς ἀνέγραψεν εἰς τό Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τούς ἐγνωσμένης ὁσιακῆς βιοτῆς καί πολιτείας Ἱερομόναχον Ἱερώνυμον Σιμωνοπετρίτην, Καθηγούμενον χρηματίσαντα τῆς ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ἱερᾶς Βασι-
July 2020.indd 17
30/06/2020 15:27:46
18 | ἡ Φανερωμένη λικῆς, Πατριαρχικῆς καί Σταυροπηγιακῆς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας, καί ἀκολούθως Οἰκονόμον καί Πνευματικόν τοῦ Μετοχίου Ἀναλήψεως Βύρωνος Ἀττικῆς, καί Ἀρχιμανδρίτην Σωφρόνιον Σαχάρωφ, Καθηγούμενον χρηματίσαντα καί κτίτορα τῆς ἐν Ἔσσεξ Ἀγγλίας Ἱερᾶς Πατριαρχικῆς καί Σταυροπηγιακῆς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου». Μερικά ἀπό τά ἔργα του εἶναι τά ἑξῆς:
- Ὁ Γέροντας Σιλουανός, ἔκδ. Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1985. - Ἡ ζωὴ του ζωή μου, ἔκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη,1983. - Ὀψόμεθα Αὐτόν καθώς ἐστι, ἔκδ. Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1996. - Περὶ Προσευχῆς, ἔκδ. Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1994. - Ἄσκησις καί Θεωρία, ἔκδ. Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1996. τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Βενεδίκτου Ἰωάννου
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ΄. ῾Ο ὑψωθείς. ατρὸς ῾Οσίου ποθεινότατον τέκνον, Σιλουανοῦ τοῦ ᾿Αθωνίτου ἐδείχθης, Σωφρόνιε χριστόνοε καὶ θεῖος ἑρμηνεύς, τῇ σοφίᾳ λόγων σου, ἐν τῷ κόσμῳ ἐκλάμψας, καὶ ἐνθέῳ βίῳ σου, πρὸς τὸ Φῶς ὁδηγήσας, τοὺς αἱρομένους Πάτερ τὸν Θεόν, ῞Ον περ εὐχαῖς σου, ὀψόμεθα πώποτε.
Π
Ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου Σωφρονίου στὸ ὑπόγειο κοιμητήριο τῆς μονῆς τοῦ Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ.
July 2020.indd 18
30/06/2020 09:13:00
Ἰούλιος 2020 | 19
Τῇ ΙΔ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Τίς Νικόδημος οὗτος οὗ κλέος μέγα; Ἐν ὀρθοδόξοις καὶ σοφοῖς Ὄρους Ἄθω; Ὃς τήν δε Βίβλον εὐφυῶς τάξεν φίλε; Νάξιος ἀνήρ. εὖγε τῆς εὐφυΐας! Ὁ πάμφωτος καὶ διαχρονικὸς αὐτὸς φωστήρας τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ μέγιστος διδάσκαλος τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ Γένους μας, γεννήθηκε στὴν Χώρα τῆς Νάξου τὸ ἔτος 1749 ἀπὸ εὐσεβεῖς καὶ ἐναρέτους γονεῖς, τὸν Ἀντώνιο καὶ τὴν Ἀναστασία Καλλιβρούτση. Κατὰ τὴν βάπτισή του ἔλαβε τὸ ὄνομα Νικόλαος. Νηπιόθεν γαλουχήθηκε μὲ τὰ ζωογόνα νάματα τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς πίστεως καὶ ἀνετράφη «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου», ὅπως παραγγέλλει ὁ θεῖος Παῦλος (Ἐφεσ. ΣΤ´ 4). Τὴν ἔμφυτη πρὸς τὰ θεῖα κλήση του, αὔξησε ἡ χριστιανικὴ ἀγάπη ποὺ πῆρε ἀπὸ τὸ οἰκογενειακό του περιβάλλον καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴν ἐκλεκτή του μητέρα, τὴν δὲ εὐφυΐα του ἐκαλλιέργησε καὶ πολλαπλασίασε ἡ μελέτη καὶ ἡ σπουδή. Προώδευε στὴν ἀρετὴ καὶ στὴν γνώση κατὰ τρόπο θαυμαστό. Κατ᾿ ἀρχήν, φοίτησε στὴν γενέτειρά του καὶ στὴν Σχολὴ Ἁγίου Γεωργίου περιοχῆς Γρόττας, Χώρας Νάξου, μὲ διδάσκαλο τὸν Ἀρχιμανδρίτη Χρύσανθο, αὐτάδελφο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Τὶς γνώσεις του συμπλήρωσε στὴν περίφημη Εὐαγγελικὴ Σχολὴ τῆς Σμύρνης, ὅπου φοίτησε γιὰ πέντε χρόνια, μὲ διδάσκαλο τὸν Ἱερόθεο Βουλισμᾶ, διευθυντὴ τῆς Σχολῆς αὐτῆς. Τόσο διέπρεψε ὁ Ἅγιος Νικόδημος στὶς σπουδές του, ὥστε, ἐνῷ σπούδαζε, ἐδίδασκε τοὺς συμμαθητές του. Καὶ ὁ Ἱερόθεος ἀργότερα τὸν παρακαλοῦσε νὰ ἔρθει στὴν Σμύρνη γιὰ νὰ τὸν διαδεχθεῖ στὴ διεύθυνση τῆς Σχολῆς αὐτῆς. Στὴν Σμύρνη ἔλαβε ὁ Νικόδημος πληθωρικὴ μόρφωση, ποὺ ἐκτὸς ἀπὸ τὴ θεολογικὴ ἐπιστήμη περιελάμβανε ἀκόμα γνώσεις φιλοσοφικές, οἰκονομικές, ἰατρικές, ἀστρονομικὲς καὶ στρατιωτικές. Μελετοῦσε πολὺ τὴν Ἁγία Γραφή, τοὺς Πατέρες, καὶ ὅλους τοὺς ποιητές. Ἦταν ἄριστος χειριστὴς τοῦ λόγου, γνώριζε τὴν Κλασσικὴ Φιλολογία καὶ τὴν ἰαμβικὴ γλῶσσα. Μιλοῦσε ἄριστα τὴν γαλλική, ἰταλικὴ καὶ λατινικὴ γλῶσσα ἐπίσης.
July 2020.indd 19
30/06/2020 09:13:00
20 | ἡ Φανερωμένη
Εἶχε προικιστεῖ ἀπὸ τὸν Πανάγαθο μὲ σπάνια χαρίσματα, ὅπως εἶναι ἡ ἰσχυρότατη μνήμη, ἡ ὀξύτατη νοημοσύνη, ἡ ἀστραποβόλα ἀντίληψη κ.λπ. Ὅ,τι μελετοῦσε μία φορὰ μποροῦσε νὰ τὸ θυμᾶται καὶ νὰ τὸ ἀπαγγέλει ἀπ᾿ ἔξω σὲ ὅλη του τὴ ζωή. Ὁλόκληρα κεφάλαια τῆς Γραφῆς ἀπήγγελλε ἀπὸ στήθους καὶ θυμόταν ὅλους τοὺς κώδικες τῶν Βιβλιοθηκῶν τῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ὑπῆρξε ἕνα πραγματικὸ φαινόμενο γιὰ τὴν ἐποχή του καὶ τὸ κέντρο τοῦ θαυμασμοῦ καὶ τοῦ παραδειγματισμοῦ.
July 2020.indd 20
30/06/2020 15:27:12
Ἰούλιος 2020 | 21 Τὸ ἔτος 1770, ἀφοῦ ἀπεφοίτησε ἀπὸ τὴν Σχολή, ἐπέστρεψε στὴν Νάξο. Τότε, γιὰ μία πενταετία περίπου ἐργάστηκε ὡς Γραμματέας τῆς Μητροπόλεως Παροναξίας μὲ τὴν ἐποπτεία καὶ τὴν καθοδήγηση τοῦ Μητροπολίτου Παροναξίας Ἀνθίμου τοῦ Γ´ (1742-1779). Ἡ μητέρα του ἐμόνασε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Χρυσοστόμου Νάξου, μὲ τὸ ὄνομα Ἀγάθη. Ὁ Νικόδημος ἦταν λάτρης τῆς μοναστικῆς πολιτείας. Αὐτὴ τὴν ἔμφυτη ἐπιθυμία του γιγάντωσε ἡ γνωριμία του μὲ σπουδαίους μοναχοὺς τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ μὲ ἄλλες προσωπικότητες, ὅπως εἶναι ὁ Ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς Ἐπίσκοπος Κορίνθου κ.λπ. Τὸ ἔτος 1775 εἰσῆλθε στὴν Μονὴ Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἐκεῖ ἐκάρη μοναχός με τὸ ὄνομα Νικόδημος. Ὡς μοναχὸς διεκρίθη γιὰ τὴν ὁσιότητα τοῦ βίου του, τοὺς πνευματικούς του ἀγῶνες καὶ γιὰ τὴν ἀσκητικότητά του. Πνευματοφόρος, Θεοχαρίτωτος καὶ γνήσιος Πατέρας καὶ ὀρθόδοξος θεολόγος διδάσκαλος, δυναμικὰ ἀπέκρουσε τὶς αἱρέσεις καὶ τὶς κακοδοξίες τῶν ἡμερῶν του. Εἶναι ὁ πρύτανης τῶν «Κολλυβάδων», αὐτῶν ποὺ ἤθελαν δηλαδὴ τὰ Ἱερὰ Μνημόσυνα τῶν νεκρῶν νὰ γίνονται Σάββατο καὶ ὄχι Κυριακή. Ἕνεκα τῆς ἐμμονῆς του στὶς παραδόσεις καὶ στὸ Πνεῦμα τῶν Ἱερῶν Κανόνων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὑπέστη ταπεινώσεις καὶ διωγμούς. Ὅμως, αὐτὰ τοῦ χάρισαν καὶ τὸν στέφανο τοῦ ὁμολογητοῦ. Ἀκτημοσύνη, παρθενία καὶ ὑπακοὴ εἶναι τὰ μεγέθη τὰ ὁποῖα ἔφθασε καὶ ἐβίωσε σὲ πληρότητα. Ὑπῆρξε ἕνας ἀετὸς τοῦ Πνεύματος, ποὺ πέταξε ἀπὸ τὸ Νότιο στὸ Βόρειο Αἰγαῖο, ἀπὸ τὴν ἁγιοτόκο Νάξο στὸν ἁγιοτρόφο Ἄθωνα. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὶς μοναστικὲς ἀρετὲς ὑπηρέτησε καὶ τὸ ἔργο τῆς διδαχῆς, συγγράφοντας. Κατὰ διαστήματα ἔρχεται σὲ ἔρημες περιοχὲς γιὰ περισσότερη ἄσκηση. Ἔβλεπε νοερά, ζοῦσε καθημερινὰ τὴν αἰωνιότητα, ἀλλὰ συγχρόνως ἔβλεπε καὶ τὰ συμβαίνοντα στὸν περίγυρο. Δὲν ἔβλεπε μόνο τὸν οὐρανό, ἀλλὰ καὶ τὴν γῆ. Αἰσθάνεται τὸν πόνο τῶν Ὀρθοδόξων ποὺ μέσα στὸ σκοτάδι τῆς δουλείας ἀγωνίζονται. Καὶ πρὸς χάρη τοῦ κόσμου προσεύχεται. Κοπιάζει, ἀγρυπνεῖ, παρακαλεῖ, συγγράφει, μάχεται κατὰ τῶν δαιμόνων. Δὲν κινεῖται ἄγονα, μονόπλευρα καὶ νοσηρά. Ἀντίθετα πονάει γιὰ τοὺς ἀδελφούς του καὶ τὴν σωτηρία τους. Καὶ καρποὶ τῆς ἀγάπης του γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο εἶναι οἱ πάνω
July 2020.indd 21
30/06/2020 09:13:04
22 | ἡ Φανερωμένη ἀπὸ ἑκατὸ τόμοι τῶν συγγραμμάτων του, τὰ κυριώτερα ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι: - Ἀόρατος Πόλεμος, - Πνευματικὰ Γυμνάσματα, - Συμβουλευτικὸν Ἐγχειρίδιον, - Κῆπος Χαρίτων‚ - Νέον Μαρτυρολόγιον, - Ἑορτοδρόμιον, - Συναξαριστής, - Ἑρμηνεία τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Παύλου. Λάτρης τοῦ Τυπικοῦ καὶ τῆς Λατρείας τῆς Ἐκκλησίας μας, λάτρης καὶ μιμητὴς τῶν ἁγίων, μέχρι τὶς τελευταῖες στιγμὲς τῆς ζωῆς του, ἀδιάκοπα ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὸν Τριαδικὸ Θεό, τὸν Ὁποῖο τόσο δυνατὰ ἀγάπησε καὶ εὐηρέστησε. Εἶναι αὐτὸς ποὺ πρῶτος τονίζει τὴν ἀξία καὶ τὴν σπουδαιότητα τῆς συχνῆς μας συμμετοχῆς στὸ Ἱερὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἔγραψε μάλιστα καὶ εἰδικὰ βιβλία, μὲ τὸν τίτλο «Περὶ συνεχοῦς Θείας Μεταλήψεως». Δέχθηκε τὸ ταξίδι γιὰ τὸν οὐρανὸ πανέτοιμος, μὲ ἤρεμη τὴν συνείδηση ὅτι ἄξια ἀγωνίσθηκε τὸν «καλὸν ἀγῶνα». Μὲ τὴν καθημερινή του συμμετοχὴ στὸ σωστικὸ Δεῖπνο τῆς ζωῆς, μὲ τὴν ἔντονη μυστηριακή του ζωή, ποὺ κορυφώθηκε τὶς τελευταῖες μέρες λίγο πρὶν κλείσει τὰ μάτια του, μὲ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχή, παρέδωσε τὴν ὁσιακὴ ψυχή του στὸν Κύριο, τὴν Τετάρτη 14 Ἰουλίου τοῦ ἔτους 1809 τὶς πρῶτες ὀρθρινὲς ὧρες καὶ σὲ ἡλικία μόλις 60 ἐτῶν, καὶ στὸ κελλὶ τῶν Σκουρταίων, στὶς Καρυὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Τὰ τελευταῖα του λόγια ἦταν ἡ ἀπάντηση ποὺ ἔδωσε στοὺς μαθητές του ὅταν τὸν ρώτησαν ἂν ἡσυχάζει: «Τον Χριστὸ ἔβαλα μέσα μου καὶ πῶς νὰ μὴ ἡσυχάσω;». Τὴν εἴδηση τῆς κοιμήσεώς του μὲ θλίψη ἔμαθε ὁ ἐκκλησιαστικός, θεολογικός, μοναστικὸς καὶ ὄχι μόνο, κόσμος τῆς ἐποχῆς του. Σημειώνει ὁ χρονογράφος σχετικὰ μὲ τὴν κοίμηση τοῦ ἁγίου Νικοδήμου: «Ἀνατέλλοντος τοῦ αἰσθητοῦ ἡλίου, εἰς τὴν γῆν, ἐβασίλευσεν ὁ νοητὸς ἥλιος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἔλειψεν ὁ πύρινος στῦλος, ὁ ὁδηγῶν τὸν νέον Ἰσραὴλ εἰς εὐσέβειαν. Ἐκρύβη ἡ νεφέλη ἡ δροσίζουσα τοὺς τηκομένους τῷ καύσωνι τῶν ἁμαρτιῶν». Εἶναι ἀκόμη χαρακτηριστικὴ καὶ ἡ σκέψη τὴν ὁποία ἐξέφρασε τότε ἕνας Χριστιανός. «Πατέρες μου, καλύτερον ἦτο νὰ ἀπέθνησκαν σήμερα χίλιοι χριστιανοὶ καὶ ὄχι ὁ Νικόδημος». Ὁ Ἱερὸς Νικόδημος ἀναμφίβολα ὑπῆρξε ὁ κορυφαῖος ἐκφραστὴς τοῦ ὁσιακοῦ βίου καὶ ἡ θύρα ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ὀρθόδοξη πνευματικότητα. Εἶναι ὁ ἐξαίσιος θεολόγος καὶ ὁ ἀσίγαστος διαχρονικὸς διδάσκαλος τῆς Ὀρ-
July 2020.indd 22
30/06/2020 09:13:04
Ἰούλιος 2020 | 23 θοδοξίας καὶ τοῦ Γένους. Ἀποτελεῖ δὲ σπανιότατο φαινόμενο συνδυασμοῦ σπανίων θείων χαρισμάτων, ἁγιότητος βίου, ἀσκήσεως καὶ συγγραφικῆς παραγωγῆς. Ὅ,τι καὶ ὅσα ἂν ποῦμε γιὰ τὴν μορφὴ αὐτὴ δὲν λέμε τίποτα, οὔτε καὶ μποροῦμε νὰ τὴν κλείσουμε στὶς λίγες αὐτὲς γραμμές. Ὁ ἴδιος, ἐξυμνώντας τὸν Ἱερὸ Χρυσόστομο, ἔλεγε: «Ἂν μπορεῖ κανεὶς νὰ συμπεριλάβει μέσα σὲ ἕνα κουτάλι τὴν θάλασσα, ἄλλο τόσο μπορεῖ καὶ νὰ ἐξυμνήσει τὸν Ἱερὸ Χρυσόστομο». Καὶ ἐμεῖς λοιπὸν ἐπαναλαμβάνουμε τὸ λόγια αὐτὰ τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου, καὶ λέμε: «Ἂν μπορεῖ κανεὶς νὰ συμπεριλάβει μέσα σ᾿ ἕνα κουτάλι τὴ θάλασσα, ἔτσι μπορεῖ ν᾿ ἀναφερθεῖ ἐπαρκῶς στὸν Ὅσιο Νικόδημο». Ἡ Ἐκκλησία μας ἐπάξια ἀπὸ τὸ ἔτος 1955 τὸν κατέταξε στὶς δέλτους τοῦ Ἁγιολογίου της. Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Εκκλησίας (ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας) https://www.synaxarion.gr/gr/sid/126/sxsaintinfo.aspx
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ΄. Τὴν ὡραιότητα. οφίας χάριτι, Πάτερ κοσμούμενος, σάλπιξ θεόφθογγος, ὤφθης τοῦ Πνεύματος, καὶ ἀρετῶν ὑφηγητής, Νικόδημε θεηγόρε, πᾶσι γὰρ παρέθηκας, σωτηρίας διδάγματα, βίου καθαρότητας, διεκφαίνων τὴν ἔλλαμψιν, τῷ πλούτῳ τῶν ἐνθέων σου λόγων, δι' ὧν ὡς φῶς τῷ κόσμῳ ἔλαμψας.
Σ
July 2020.indd 23
30/06/2020 09:13:05
24 | ἡ Φανερωμένη
ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ
«Ἰησοῦς Χριστός χθές καὶ σήμερον ὁ αὐτός καὶ εἰς τούς αἰώνας» – Γέροντα, συχνά μιλοῦν γιὰ «ἀνανέωση στὴν Ἐκκλησία»· λές καὶ ἡ Ἐκκλησία γηράσκει καὶ χρειάζεται ἀνανέωση! – Ναί, γέρασε!... Μά καὶ αὐτοί ἀκόμη ποὺ δὲν ἔχουν εὐλάβεια ἀλλὰ λίγο μυαλό δὲν ἀναπαύονται σ’ αὐτὰ τὰ νέα ποὺ φτιάχνουν τώρα καὶ ψάχνουν νὰ βροῦν ἐκεῖνα τὰ ἀρχαῖα. Δὲν τούς συγκινοῦν λ.χ. οἱ νέες εἰκόνες· καταλαβαίνουν τὴν ἀξία τῆς παλιᾶς εἰκόνας. Αὐτοί ποὺ ἔχουν λίγο μυαλό δηλαδή· πόσο μᾶλλον αὐτοί ποὺ ἔχουν εὐλάβεια! Ἀπὸ ἐκεῖ νὰ καταλάβης πόσο λάθος εἶναι αὐτὰ ποὺ λένε γιὰ «ἀνανέωση»κ.λπ.! Σήμερα, ἄν κανεὶς προσπαθῆ νὰ κρατήση λίγο τὴν παράδοση, νὰ τηρῆ τὶς νηστεῖες, νὰ μή δουλεύη τὶς γιορτές, νὰ εἶναι εὐλαβής, λένε μερικοί: «Ποῦ βρίσκεται αὐτός; Πᾶνε αὐτὰ τὰ πράγματα! Αὐτὰ ἦταν γιὰ τότε!». Καὶ ἄν τούς πῆς τίποτε, θὰ σοῦ ποῦν: «Σὲ ποιά ἐποχή ζῆς; Αὐτὰ δὲν γίνονται τώρα!». Σιγά-σιγὰ τὰ παίρνουν γιὰ παραμύθια. Τί λέει ὅμως; «Ἰησοῦς Χριστός χθές καὶ σήμερον ὁ αὐτός καὶ εἰς τούς αἰῶνας». Τουλάχιστον, ἄν δὲν μπορῆ κανεὶς νὰ τὰ τηρήση, ἄς πῆ: «Θεέ μου, ἥμαρτον!».Τότε ὁ Θεὸς θὰ τὸν ἐλεήση. Ἀλλά τώρα, ἐνῶ ἔχει τὴν ἀδυναμία του, πάει νὰ ἐπιβληθῆ στὸν ἄλλον, γιατί ἐλέγχεται. Πάρε ἕναν δαιμονισμένο καὶ βάλ’ τὸν σὲ μία πνευματική ἀτμόσφαιρα. Θὰ δῆς, θὰ γυρίζη ἀπὸ ’δῶ - ἀπὸ ’κεῖ· δὲν θὰ μπορῆ νὰ σταθῆ, γιατί θὰ ζορίζεται. Τὸ ἴδιο καὶ αὐτοί· ἐλέγχονται, ζορίζονται καὶ πᾶνε νὰ καταπατήσουν τὴν συνείδησή τους, γι’ αὐτὸ τὰ λένε αὐτά. Καὶ τὶς ἀξίες τὶς λένε κατεστημένο τώρα καὶ πᾶνε νὰ ἀντικαταστήσουν τὶς ἀξίες μὲ ἀταξίες. Μεγάλη διαστροφὴ ὑπάρχει στὸν κόσμο! Τὴν ὀμορφιὰ τὴν πνευματική τὴν θεωροῦν ἀσχήμια. Ἡ πνευματικὴ ὀμορφιά δηλαδὴ γιὰ τοὺς κοσμικοὺς εἶναι κοσμικὴ ἀσχήμια. Νά, ἄν πάρης ἕναν καλόγερο τώρα καὶ τοῦ κόψης τὰ μαλλιά του, πόσο ἄσχημος γίνεται! Αὐτὴν ὅμως τὴν ἀσχήμια οἱ κοσμικοί τὴν θεωροῦν ὀμορφιά.
July 2020.indd 24
30/06/2020 09:13:05
Ἰούλιος 2020 | 25 Καὶ βλέπεις, τώρα μάχονται τὴν Ἐκκλησία, ἀγωνίζονται γιὰ τὴν καταστροφή της. Καλά, νὰ ποῦμε, δὲν πιστεύουν, διδάσκουν τὴν ἀθεΐα. Ἀλλά νὰ μήν ἀναγνωρίζουν τὸ καλό ποὺ προσφέρει ἡ Ἐκκλησία καὶ νὰ τὰ βάζουν μὲ τὴν Ἐκκλησία; Αὐτὸ ἔχει πολλὴ κακότητα. Νὰ μὴν ἀναγνωρίζουν π.χ. ὅτι ἡ Ἐκκλησία προστατεύει τὰ παιδιά, τὰ βοηθάει νὰ μή γίνουν ἀλητάκια, νὰ γίνουν καλοὶ ἄνθρωποι; Αὐτοὶ προωθοῦν τὰ παιδιά στὸ κακό· ἐπιτρέπουν τὴν καταστροφή τῶν παιδιῶν ἐλεύθερα. Ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία τί διδάσκει; «Νὰ εἶναι ὁ νέος φρόνιμος, νὰ σέβεται τούς ἄλλους, νὰ διατηρηθῆ ἁγνός, γιὰ νὰ παρουσιασθῆ στὴν κοινωνία σωστός ἄνθρωπος». Ἀλλά τὰ πράγματα θὰ ἔρθουν πάλι στὴν θέση τους. [...] Ὅσο μπορεῖ κανεὶς νὰ γίνη σωστός Χριστιανός. Τότε θὰ ἔχη πνευματικὸ αἰσθητήριο. Λίγο-πολύ θὰ πονάη καὶ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὴν Πατρίδα του καὶ θὰ αἰσθάνεται καὶ τὴν ὑποχρέωση ποὺ ἔχει ὡς Ἕλληνας. Ὁπότε ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα, ἄν μάθη κάτι, ἐνδιαφέρεται, ἀνησυχεῖ, προσεύχεται. Ἀλλά ἄν πρέπη νὰ τοῦ λένε: «Τώρα νὰ ἐνδιαφερθῆς γι’ αὐτό, ὕστερα νὰ ἐνδιαφερθῆς γιὰ ἐκεῖνο», θὰ εἶναι σάν μία τετράγωνη ρόδα ποὺ θέλει συνέχεια σπρώξιμο, γιὰ νὰ προχωρήση. Σκοπὸς εἶναι νὰ σπρώχνεται ἀπὸ μέσα ὁ ἄνθρωπος. Τότε θὰ κυλάη ὄμορφα σὰν στρόγγυλη ρόδα. Καὶ ἄν γίνη σωστὸς Χριστιανός κανείς, σπρώχνεται ἀπὸ μέσα καὶ μετὰ τὸν πληροφορεῖ ὁ Θεὸς πιὸ πολύ καὶ ἀπὸ αὐτὸν ποὺ διαβάζει, καὶ γιὰ
July 2020.indd 25
30/06/2020 09:13:06
26 | ἡ Φανερωμένη περισσότερα πράγματα. Γνωρίζει ὄχι μόνον αὐτὰ ποὺ γράφουν, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ ποὺ σκέφτονται νὰ γράψουν. Καταλάβατε; Ἔρχεται ὁ θεῖος φωτισμὸς καὶ ὅλες οἱ ἐνέργειές του εἶναι φωτισμένες. Τέτοια κληρονομικὰ ποὺ μᾶς ἔχει ἀφήσει ὁ Χριστός δὲν ἔχουμε δικαίωμα νὰ τὴν ἐξαφανίσουμε στὶς μέρες μας. Θὰ δώσουμε λόγο στὸν Θεό. Ἐμεῖς, τὸ μικρὸ αὐτὸ ἔθνος, πιστέψαμε στὸν Μεσσία, μᾶς δόθηκε ἡ εὐλογία νὰ διαφωτίσουμε ὅλον τὸν κόσμο. Ἡ Παλαιὰ Διαθήκη μεταφράσθηκε στὴν ἑλληνική γλώσσα ἑκατό χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Οἱ πρῶτοι Χριστιανοὶ τί τράβηξαν! κινδύνευε συνέχεια ἡ ζωή τους. Τώρα τί ἀδιαφορία ὑπάρχει!... Ἐνῶ ἀνώδυνα σήμερα, χωρίς νὰ κινδυνεύη ἡ ζωή μας, μποροῦμε νὰ διαφωτίσουμε τὰ ἔθνη, νὰ γινώμαστε πιὸ ἀδιάφοροι; Ἄν σήμερα ἔχουμε λιγάκι εἰρήνη, ξέρεις τί ἔχουν τραβήξει οἱ παλιοί; Ξέρεις πόσοι θυσιάσθηκαν; Τώρα τίποτε δὲν θὰ εἴχαμε, ἄν δὲν θυσιάζονταν ἐκεῖνοι. Καὶ κάνω μία σύγκριση· πῶς τότε, ἐνῶ κινδύνευε ἡ ζωή τους, κρατοῦσαν τὴν πίστη τους, καὶ πῶς τώρα, χωρίς καμμιά πίεση, ὅλα τὰ ἰσοπεδώνουν! Ὅσοι δὲν ἔχουν χάσει τὴν ἐθνική τους ἐλευθερία, δὲν καταλαβαίνουν. Τούς λέω: «Ὁ Θεὸς νὰ φυλάξη νὰ μήν ἔρθουν οἱ βάρβαροι καὶ μᾶς ἀτιμάσουν!», καὶ μοῦ λένε: «Καὶ τί θὰ πάθουμε;» Ἀκοῦς κουβέντα; Ἄντε νὰ λείψετε, χαμένοι ἄνθρωποι! Τέτοιοι εἶναι οἱ ἄνθρωποι σήμερα. Δῶσ’ τοὺς χρήματα, αὐτοκίνητα, καὶ δὲν νοιάζονται οὔτε γιὰ τὴν πίστη οὔτε γιὰ τὴν τιμὴ οὔτε γιὰ τὴν ἐλευθερία. Τὴν Ὀρθοδοξία μας σάν Ἕλληνες τὴν ὀφείλουμε στὸν Χριστό καὶ τοὺς ἁγίους Μάρτυρες καὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας· καὶ τὴν ἐλευθερία μας τὴν ὀφείλουμε στούς ἥρωες τῆς Πατρίδας μας, ποὺ ἔχυσαν τὸ αἷμα τους γιὰ μᾶς. Αὐτὴν τὴν ἁγία κληρονομιὰ ὀφείλουμε νὰ τὴν τιμήσουμε καὶ νὰ τὴν διατηρήσουμε καὶ ὄχι νὰ τὴν ἐξαφανίσουμε στὶς μέρες μας. Εἶναι κρίμα νὰ χαθῆ ἕνα τέτοιο ἔθνος! Καὶ βλέπουμε τώρα, ὅπως πρίν ἀρχίση ἕνας πόλεμος στέλνουν ἀτομικές προσκλήσεις, ἔτσι καὶ ὁ Θεὸς μὲ ἀτομικές προσκλήσεις μαζεύει ἀνθρώπους, γιὰ νὰ κρατηθῆ κάτι καὶ νὰ σωθῆ τὸ πλάσμα Του. Δὲν θὰ ἀφήση ὁ Θεός, ἀλλὰ πρέπει καὶ ἐμεῖς νὰ κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε ἀνθρωπίνως καὶ γιὰ ὅ,τι δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε ἀνθρωπίνως, νὰ κάνουμε προσευχή νὰ βοηθήση ὁ Θεός. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Α´ – Μὲ πόνο καὶ ἀγάπη γιὰ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Βασιλικὰ Θεσσαλονίκης, 1998, 345-347, 360-362.
July 2020.indd 26
30/06/2020 09:13:06
Ἰούλιος 2020 | 27
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΕΙΣ Το Μαυσωλείο των Κυπρίων Εθνομαρτύρων Ἡ Φανερωμένη ἔχει τὴν ἰδιαίτερη τιμὴ νὰ φιλοξενεῖ στὸ προαύλιο τῆς τὸ μνημεῖο στὸ ὁποῖο φυλάσσονται τὰ λείψανα τῶν σφαγιασθέντων ἀπὸ τοὺς Τούρκους κατὰ τὰ τραγικὰ γεγονότα τῆς 9ης Ἰουλίου 1821. Μεταξὺ αὐτῶν εὑρίσκονται τὰ ὀστὰ τῶν Ἐθνομαρτύρων Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανοῦ καὶ τῶν Μητροπολιτῶν Πάφου Χρυσάνθου, Κιτίου Μελετίου, Κυρηνείας Λαυρεντίου, καθὼς καὶ ἄλλων προκρίτων, κληρικῶν καὶ λαϊκῶν. Τὸν Μάιο τοῦ 1821, οἱ Τοῦρκοι εἶχαν σφαγιάσει καὶ τὸν προϊστάμενο τοῦ ναοῦ Φανερωμένης, οἰκονόμο Λεόντιο. Στὸ μνημεῖο φυλάσσονται ἐπίσης καὶ τὰ ὀστὰ τοῦ ἀγωνιστὴ προϊσταμένου τοῦ ναοῦ, οἰκονόμου Διονυσίου Κυκκώτη, μετέπειτα Ἐπισκόπου Μαρεώτιδος. Ὁ Διονύσιος εἶχε πρωτοστατήσει στὴν ἐξέγερση τοῦ 1931 (Ὀκτωβριανὰ) ὁπόταν καὶ ἀπελάθηκε ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους καὶ πέθανε στὴν ἐξορία. Τὸ μνημεῖο, κατασκευασμένο ἀπὸ μάρμαρο Πεντέλης, ἀποπερατώθηκε τὸ 1930 καὶ τὸ ἴδιο ἔτος, στὶς 9 Ἰουλίου, ἔγιναν τὰ ἀποκαλυπτήρια του.
Τὰ ἀποκαλυπτήρια τοῦ μνημείου, στὶς 9 Ἰουλίου 1930. (Ἀρχεῖο Ἀχιλλέως Κ. Αἰμιλιανίδου)
July 2020.indd 27
30/06/2020 09:13:07
Γραφικές τέχνες
ΚΕΡΑΜΟΣ
Ὁ Ἅγιος Παντελεήμων καὶ σκηνὲς τοῦ βίου του. 1814.
«Μνήσθητι ἄγιε τοῦ δούλου σου Νικολάου προσκυνητοῦ, μετὰ τῆς συμβίου καὶ τῶν τέκνων» Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης.
July 2020.indd 28
30/06/2020 09:13:20