η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ Τεῦχος 152 - Ὀκτώβριος 2020
October 2020.indd 1
29/9/2020 12:14:18 µ.µ.
Η ΦΑΝΕΡΩΜΈΝΗ
Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Παναγίας Φανερωμένης Τεῦχος 152ο - Ὀκτώβριος 2020
YΠΕΎΘΥΝΟΣ EΚΔΟΣΗΣ
Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου EΠΙΜΈΛΕΙΑ EΚΔΟΣΗΣ
Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ EΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ
Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης Τ.Θ. 21637, 1511 Λευκωσία Τηλ. 22673296, 22660761 Τηλεομ.: 22672321 EΦΗΜΈΡΙΟΙ
Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου Τηλ. 99031993 Πρωτοπρεσβύτερος Ξάνθος Ὀνησιφόρου Τηλ. 99653521 Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ Τηλ. 99522846 «Φιλάνθρωπε Κύριε, πῶς δὲ λησμόνησες τὸν ἁμαρτωλὸ δοῦλο σου, ἀλλὰ γεμάτος ἔλεος μὲ εἶδες ἀπὸ τὴ δόξα σου καὶ μοῦ ἐμφανίστηκες μὲ ἀκατάληπτο τρόπο! Ἐγὼ πάντοτε σὲ προσέβαλλα καὶ σὲ λυποῦσα. Σὺ ὅμως, Κύριε, γιὰ τὴ μικρή μου μετάνοια μοῦ ἔδωσες νὰ γνωρίσω τὴ μεγάλη σου ἀγάπη καὶ τὴν ἄμετρη ἀγαθότητά σου. Τὸ ἱλαρὸ καὶ πράο βλέμμα σου ἔθελξε τὴν ψυχή μου. Τί νὰ σοῦ ἀνταποδώσω, Κύριε, ἢ ποιὸν αἶνο νὰ σοῦ προσφέρω; Σὺ δίνεις τὴ χάρη σου, γιὰ νὰ καίγεται ἀδιάλειπτα ἡ καρδιά μου ἀπὸ ἀγάπη, καὶ δὲν βρίσκει πιὰ ἀνάπαυση οὔτε νύχτα οὔτε μέρα ἀπὸ τὴ θεϊκὴ ἀγάπη. Ἡ θύμησή σου θερμαίνει τὴν ψυχή μου, ποὺ τίποτε στὴ γῆ δὲν τὴν ἀναπαύει ἐκτὸς ἀπὸ Σένα. Γι᾿ αὐτὸ μὲ δάκρυα Σὲ ζητῶ, καὶ πάλι ποθεῖ ὁ νοῦς μου τὴ γλυκύτητά σου... Κύριε, δῶσε μου νὰ ἀγαπῶ μόνον Ἐσένα». Ἐκ του βιβλίου τοῦ Ἁγίου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), Ὁ Ἅγιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης.
October 2020.indd 2
29/9/2020 12:14:19 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 3
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΙΟΚΛΕΊΑΣ ΚΆΛΛΙΣΤΟΥ (WARE)
Ἱερὰ Παράδοσις Πηγὴ τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως Οἱ Ὀρθόδοξοι μιλοῦν πάντοτε γιὰ τὴν παράδοση. Τί ἐννοοῦν ὅμως μ᾿ αὐτὴ τὴ λέξη; Ἡ συνηθισμένη ἀντίληψη εἶναι πὼς παράδοση εἶναι ἡ μετάδοση ἀπὸ τοὺς προγόνους στοὺς ἀπογόνους μίας γνώμης, μίας πίστης ἢ ἑνὸς ἐθίμου. Ἀπὸ τὴν ἄποψη αὐτή, Χριστιανικὴ Παράδοση εἶναι ἡ πίστη καὶ ἡ πράξη ποὺ μετέδωσε ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς στοὺς Ἀποστόλους, καὶ ἡ ὁποία ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν Ἀποστόλων ἔχει παραδοθεῖ, ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιά, στὴν Ἐκκλησία. Γιὰ ἕναν Ὀρθόδοξο ὅμως Χριστιανό, Παράδοση σημαίνει κάτι πολὺ πιὸ συγκεκριμένο καὶ εἰδικότερο ἀπ᾿ αὐτό. Παράδοση εἶναι τὰ βιβλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, οἱ ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τὰ γραφτὰ τῶν Πατέρων, οἱ Κανόνες, τὰ λειτουργικὰ βιβλία, οἱ ἅγιες εἰκόνες. Στὴν πράξη Παράδοση εἶναι ὁλόκληρο τὸ δογματικὸ σύστημα, ἡ ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση, ἡ λατρεία, ἡ πνευματικότητα καὶ ἡ τέχνη ποὺ ἔχουν διαμορφώσει οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστός Παντοκράτωρ. Ἐγκαυστικὴ εἰκόνα, πρῶτο μισὸ του 6ου αἰώνα, Μονὴ τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης τοῦ Σινᾶ.
October 2020.indd 3
29/9/2020 12:14:20 µ.µ.
4 | ἡ Φανερωμένη μέσα στοὺς αἰῶνες. Οἱ σημερινοὶ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ θεωροῦν τὸν ἑαυτὸ τοὺς ὡς κληρονόμο καὶ φύλακα μίας πλούσιας κληρονομιᾶς ποὺ τὴν ἔλαβαν ἀπὸ τὸ παρελθόν, καὶ πιστεύουν πὼς καθῆκον τοὺς εἶναι νὰ μεταδώσουν αὐτὴν τὴν κληρονομιὰ ἀμείωτη στὸ μέλλον. Σημειῶστε πὼς ἡ Ἁγία Γραφὴ ἀποτελεῖ τμῆμα τῆς Παράδοσης. Μερικὲς φορὲς Παράδοση ὁρίζεται ὡς ἡ προφορικὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, ποὺ δὲν ἔχει καταγραφεῖ ἀπὸ τοὺς ἄμεσους μαθητές Του. Ὄχι μόνο οἱ μὴ Ὀρθόδοξοι, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ Ὀρθόδοξοι συγγραφεῖς ἔχουν υἱοθετήσει αὐτὸν τὸν τρόπο σκέψης, διαχωρίζοντας τὴν Ἁγία Γραφὴ ἀπὸ τὴν Παράδοση, θεωρώντας πὼς εἶναι δυὸ διακεκριμένες πηγὲς τῆς χριστιανικῆς πίστης. Στὴν πραγματικότητα δὲν ὑπάρχει παρὰ μόνο μία πηγή, ἀφοῦ ἡ Ἁγία Γραφὴ ἐμπεριέχεται στὴν Παράδοση... Μεταξὺ τῶν διαφόρων στοιχείων τῆς Παράδοσης, αὐτὰ ποὺ διαθέτουν μοναδικὴ ἀξία εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως καὶ οἱ δογματικοὶ ὅροι τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων: Τὰ στοιχεῖα αὐτὰ οἱ Ὀρθόδοξοι τὰ δέχονται ὡς κάτι τὸ ἀπόλυτο καὶ ἀμετάβλητο, κάτι ποὺ δὲν μπορεῖ ν᾿ ἀκυρωθεῖ ἢ νὰ ἀνασκευαστεῖ.
Εκκλησιαστική παράδοση
Τὸ περιεχόμενο τῆς Ἱερᾶς Παράδοσης
Ἡ Ἱερὴ Παράδοση περιλαμβάνει τὴν διδασκαλία ὅλης τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλὰ καὶ ὅλων ὅσων ἀποτελοῦν ζῶσα πραγματικότητα τῆς Ἐκκλησίας χωρὶς νὰ καταγράφονται στὴν Ἁγία Γραφή. Ἡ θέση τῆς Ἑβδόμης Οἰκουμενικῆς Συνόδου ὅτι Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὸ σύνολό της, ἀποτελεῖ αὐτὰ ποὺ εἶδαν οἱ Προφῆτες, αὐτὰ ποὺ δίδαξαν οἱ Ἀπόστολοι, αὐτὰ ποὺ παρέλαβε ἡ Ἐκκλησία, αὐτὰ ποὺ δογμάτισαν οἱ Διδάσκαλοι καὶ αὐτὰ ποὺ οἰκουμενικὰ συμφωνήθηκαν, εἶναι ἀναντίρρητη. Βεβαιότητα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὅτι ὁ Χριστὸς αὐτὴ τὴν Παράδοση βράβευσε καὶ βραβεύει. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐπ’ αὐτῆς τῆς βάσεως μέχρι σήμερα στὴν Ἐκκλησία ἔτσι φρονοῦμε, ἔτσι λαλοῦμε καὶ ἔτσι κηρύσσουμαι ὑπὸ τὴν βεβαιότητα ὅτι αὐτὴ εἶναι ἡ πίστη τῶν Ἀποστόλων, ὅτι αὐτὴ εἶναι ἡ πί-
October 2020.indd 4
29/9/2020 12:14:20 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 5 στη τῶν Πατέρων, ὅτι αὐτὴ εἶναι ἡ πίστη τῶν Ὀρθοδόξων καὶ ὅτι αὐτὴ ἡ πίστη στήριξε τὴν Οἰκουμένη. Εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἡ διαμόρφωση τῆς Ἱερᾶς Παράδοσης στηρίζεται σὲ μία γνησιότητα πηγῆς ὡς πρὸς τὴν διδασκαλία καὶ κατὰ τὴ θέση τῆς Ἐκκλησίας τὸ προβαλλόμενο τῆς Παραδόσεως ἀποτέλεσμα εἶναι ἰσόκυρο τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἂν κάποιος ἐπιχειροῦσε νὰ ὁρίσει καὶ νὰ διαμορφώσει ἕνα «Συνταγμάτιο» τοῦ περιεχομένου τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως, θὰ μποροῦσε νὰ καταφύγει μὲ ἀπόλυτη ἀσφάλεια στὸ περιεχόμενο τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως. Τοῦτο, διότι τὰ ἄρθρα καὶ τὸ περιεχόμενο τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως ἀποτελοῦν τὴν ἀσφαλέστερη μαρτυρία τῆς βιωματικῆς ἀποτύπωσης τῆς Παραδόσεως. Ἡ ὁμολογία τῆς Πίστεως, ὅπως καταγράφεται στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, δὲν ἀποτελεῖ γραπτὸ κείμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Στὴν οὐσία του ἀποτελεῖ ἕνα κείμενο, τὸ ὁποῖο γραπτὰ ἀποτυπώνει τὴν βιωματικὴ ἐμπειρία τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας, τὸ ὁποῖο διαμορφώθηκε ἐξ αἰτίας τῶν προβλημάτων ποὺ ἀντιμετώπισε στὴν ζῶσα καθημερινότητα καὶ στὴν πορεία του. Μὲ ἄλλα λόγια Ἁγία Γραφὴ καὶ Ἱερὰ Παράδοση ἀποτελοῦν τὶς δύο μοναδικὲς θεῖες πηγές, ἐκ τῶν ὁποίων πηγάζουν τὰ σωστικὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὁ τρόπος τῆς σωστικῆς καὶ βιωματικῆς μετοχῆς σὲ αὐτά.
Μαρτυρίες τῆς Καινῆς Διαθήκης ποὺ τεκμηριώνουν τὴν Ἱερὰ Παράδοση
Στὴν Καινὴ Διαθήκη παρέχονται μαρτυρίες ποὺ συνηγοροῦν ἀφ’ ἑνὸς μὲν στὴν ἀξία τῆς Παραδόσεως, ἀφ’ ἑτέρου δὲ στὴν παραδοχὴ τῆς Παραδόσεως. Οἱ ἴδιοι οἱ Ἀπόστολοι στὰ γραπτὰ κείμενα ποὺ παρέδωσαν στὴν Ἐκκλησία, ἀναγνωρίζουν καὶ μαρτυροῦν ὅτι πέραν αὐτῶν ποὺ οἱ ἴδιοι κατέγραψαν, ὑπάρχει καὶ ἕνα δεύτερο περιβάλλον διδασκαλίας τὸ ὁποῖο δὲν καταγράφεται. Τὸ ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι ἡ ἀναφορὰ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων σὲ αὐτὸ τὸ μὴ καταγεγραμμένο περιβάλλον διδασκαλίας, τονίζει τὴν ἀναγκαιότητα τῆς χρήσης του καὶ τῆς σωστικῆς του σημασίας στὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν πιστῶν. Αὐτὸ τὸ ἄγραφο περιβάλλον ταυτίζεται μὲ τὴν Παράδοση καὶ ἐξαίρεται ἡ σημασία του μὲ τὴν κατάδειξη τῆς ἀνάγκης διατήρησης καὶ ἐφαρμογῆς του.
October 2020.indd 5
29/9/2020 12:14:20 µ.µ.
6 | ἡ Φανερωμένη Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὸ Εὐαγγέλιό του ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ ὅτι πέραν αὐτῶν τῶν ὁποίων περιλαμβάνονται στὸ Εὐαγγέλιο τὸ ὁποῖο παραδίδει, ὑπάρχουν καὶ πολλὰ ἄλλα τὰ ὁποία ἔκανε ὁ Ἰησοῦς τὰ ὁποῖα, ὅπως λέει χαρακτηριστικά, ἐὰν καταγράφονταν δὲν θὰ χωροῦσαν στὰ βιβλία ὅλου τοῦ κόσμου. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀπευθυνόμενος στὴν Ἐκκλησία τῶν Κορινθίων μὲ τὴν πρώτη του ἐπιστολή, ἀπευθύνει ἔπαινο πρὸς τὸ σῶμα αὐτῆς τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ὑπὸ τὴν τεκμηρίωση ὅτι τὸ σῶμα τῆς κορινθιακῆς Ἐκκλησίας ὄχι ἁπλῶς θυμᾶται, ἀλλὰ ἐπιπρόσθετα κρατᾶ τὶς Παραδόσεις τὶς ὁποῖες παρέλαβε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Ἀπόστολο Παῦλο. Στὴν πρὸς Τιμόθεον Β΄ Ἐπιστολή, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος προτρέπει τὸν Τιμόθεο στὸ νὰ ἐνδυναμώνεται μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ παράλληλα νὰ ἐνδυναμώνεται καὶ ἀπὸ αὐτὰ τὰ ὁποῖα ἄκουσε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, παρουσίᾳ πολλῶν μαρτύρων, μὲ τὴν ὑποχρέωση νὰ παραδώσει καὶ νὰ ἐμπιστευτεῖ αὐτὰ τὰ λόγια σὲ πιστοὺς καὶ ἄξιους ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι θὰ εἶναι ἱκανοὶ νὰ διδάξουν καὶ ἄλλους. Στὴν ἀναφορὰ αὐτὴ στὴν πρὸς Τιμόθεον Β΄ Ἐπιστολή παρουσιάζεται ἕνα σχῆμα Παραδόσεως, τὸ ὁποῖο ἐξελίσσεται σὲ περιβάλλοντα διαδοχῆς μὲ ἀφετηρία τὸν ἴδιο τὸν Ἀπόστολο καὶ μὲ φυσικὴ ἐξέλιξη τὸν διάδοχό του Τιμόθεο καὶ ἀκολούθως στοὺς ἱκανοὺς καὶ ἄξιους τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ὁποῖοι θὰ παιδαγωγήσουν ὅλο τὸ ὑπόλοιπο σῶμα. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀπευθυνόμενος στὴν τοπικὴ Ἐκκλησία τῶν Θεσσαλονικέων, προτρέπει στὴν σταθερότητα διατήρησης καὶ κράτησης τῶν Παραδόσεων τὶς ὁποῖες ἀπηύθυνε ὡς διδασκαλίες ὁ ἴδιος, εἴτε διὰ προφορικοῦ λόγου εἴτε διὰ γραπτοῦ λόγου μέσω Ἐπιστολῆς. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν Β΄ Ἐπιστολὴ πρὸς Τιμόθεον, προτρέπει τὸν ἀποδέκτη τῆς Ἐπιστολῆς στὸ νὰ διαφυλάττει τοὺς ὑγιεῖς λόγους ποὺ ἄκουσε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Παῦλο, βασισμένος στὴν πίστη καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Παράλληλα τὸν προτρέπει νὰ διασφαλίζει τὴν Παράδοση-παρακαταθήκη ποὺ παρέλαβε ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο, μὲ τὴν δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ποὺ ἐνοικεῖ ἐντὸς μας. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὴν Β’ Ἐπιστολή του, ἀναφέρει πρὸς τοὺς ἀποδέκτες ὅτι θὰ μποροῦσε νὰ γράψει καὶ ἄλλα, πράγμα τὸ ὁποῖο ἀποφεύγει ὑπὸ τὴν λογικὴ ὅτι θὰ ἀτονήσουν στὸ χαρτὶ καὶ στὸ μο-
October 2020.indd 6
29/9/2020 12:14:20 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 7 λύβι. Ἔτσι διαβεβαιώνει τοὺς ἀποδέκτες, ὅτι παραμένει στὴν ἐλπίδα πὼς θὰ καταφέρει νὰ ἔλθει κοντὰ τους γιὰ νὰ ἀναλύσει ὅλα αὐτὰ τὰ ὁποῖα δὲν καταγράφει, διδάσκοντας αὐτοὺς στόμα μὲ στόμα γιὰ νὰ εἶναι ἀπολύτως πλήρης ἡ εὐαγγελικὴ χαρά. Στὸ κατὰ Ματθαίον Εὐαγγέλιο γίνεται ἀναφορὰ στὸν χαρακτηρισμὸ τοῦ Ἰησοῦ ὡς Ναζωραίου. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος ἀναφέρει Ἡ Ἁγία Τριάς. Ἔργο τοῦ ρώσου ἁγιογράφου ὅτι ὁ Ἰησοῦς προἈντρέι Ρουμπλιόφ, 15ος αἰώνας. σλαμβάνει τὸ ἐπίθετο Ναζωραῖος, γιὰ νὰ πληρωθεῖ αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἀνέφεραν οἱ Προφῆτες. Ἐπικαλεῖται δηλαδὴ ὁ Ματθαῖος τὴν ὕπαρξη προγενέστερου προφητικοῦ λόγου, ὅτι ὁ Ἰησοῦς θὰ ὀνομαστεῖ Ναζωραῖος. Ὡστόσο, σὲ καμία προφητεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης δὲν ἐντοπίζεται μιὰ τέτοια ρήση καὶ κανένας Προφήτης δὲν καταγράφει μιὰ τέτοια προφητεία. Στὴ βάση αὐτὴ προφανῶς, ὁ Ματθαίος χρησιμοποιεῖ προφητεία ἀπὸ τὴν προφορικὴ Παράδοση τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, ἡ ὁποία δὲν εἶναι καταγεγραμμένη στὰ βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Μελετώντας τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, βλέπουμε στὸ εἰκοστὸ κεφάλαιο νὰ γίνεται ἀναφορὰ σὲ κάποιο λόγο τοῦ Χριστοῦ, ὅπου ὁ Χριστὸς ἀναφέρει πὼς εἶναι καλύτερο νὰ δίνεις παρὰ νὰ λαμβάνεις. Στὴ διερεύνηση τῶν εὐαγγελικῶν κειμένων δὲν καταγράφεται πουθενὰ
October 2020.indd 7
29/9/2020 12:14:20 µ.µ.
8 | ἡ Φανερωμένη αὐτὸς ὁ λόγος ἐκ στόματος Χριστοῦ. Τοῦτο σημαίνει ὅτι διασώζεται προφορικὰ στὴ μνήμη τῶν Ἀποστόλων καὶ παραδίδεται καὶ πάλι προφορικὰ στὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας μὲ σχετικὴ σαφῶς ἀναφορὰ καταγραφῆς στὸ βιβλίων τῶν Πράξεων. Ἀπὸ τὰ παραπάνω εἶναι ἐμφανὲς ὅτι τὸ κείμενο τῆς Καινῆς Διαθήκης ἀφ’ ἑνὸς μὲν διαχωρίζει μὲ σαφήνεια τὴν γραπτὴ ἀπὸ τὴν προφορικὴ διδασκαλία, ἀφ’ ἑτέρου δέ κάνει μιὰ οὐσιαστικὴ ἀναφορὰ στὸ θέμα τῆς Παραδόσεως, τὴν ὁποία στέργει καὶ ἀποδέχεται ἐμφανῶς. Βασίλειος Γκρίλλας, Θεολόγος (www.pemptousia.gr)
Ἡ Βασιλικὴ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου στήν Θεσσαλονίκη
Ὁ Ἱ. Ναός τοῦ Ἁγίου Δημητρίου χτίστηκε στά μέσα τοῦ 5ου αἰώνα (413), πάνω στόν τόπο τοῦ μαρτυρίου τοῦ Ἁγίου, ἀπό τόν ἔπαρχο τοῦ Ἰλλυρικοῦ Λεόντιο, ὁ ὁποῖος θεραπεύθηκε ἀπό ἀνίατη ἀσθένεια. Στό χῶρο αὐτό βρισκόταν τό «στάδιο» ὅπου γίνονταν μονομαχικοί ἀγῶνες. Σ’ αὐτό τό στάδιο μονομάχησε ὁ πιστός μαθητής τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, Νέστορας, καί κατατρόπωσε τόν Λυαῖο. Ὁλόκληρο τό ἰσόγειο συγκρότημα τοῦ ἀρχαίου λουτροῦ, ὅπου ἦταν φυλακισμένος ὁ Ἅγιος, διατηρήθη-
October 2020.indd 8
29/9/2020 12:14:21 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 9
κε καί διασκευάσθηκε σέ κρύπτη τοῦ ναοῦ, ἡ ὁποία ἔγινε γιά αἰῶνες καί παραμένει κέντρο λατρείας. Ὁ ἀρχιτεκτονικός ρυθμός τοῦ ναοῦ εἶναι πεντάκλιτη βασιλική μέ ἐγκάρσιο (κάθετο) κλίτος, διπλά ὑπερῶα (γυναικωνίτες) καί μακρές διπλές κιονοστοιχίες. Στήν πορεία τοῦ χρόνου ὑπέστη δύο φορές καταστροφή, σέ μεγάλο μέρος, ἀπό πυρκαγιά τόν 7ο αἰώνα (μεταξύ 629 καί 639) καί στίς 5 καί 6 Αὐγούστου τό 1917. Τό διάστημα 1493-1912 μετατράπηκε σέ τζαμί ἀπό τούς Τούρκους. Ἡ μεγάλη πυρκαγιά τοῦ 1917 μετέβαλε σχεδόν σέ ἐρείπια τόν ἱστορικό Ναό καί οἱ ἀναστηλωτικές ἐργασίες πού τόν ἀποκατέστησαν στήν ἀρχική του μορφή διήρκησαν ἕως τό 1948. Ἀπό τότε λειτουργεῖ κανονικά καί ἀποτελεῖ ὡς μνημεῖο τέχνης ἕνα ἀπό τά πλέον ὑπέροχα χριστιανικά μνημεῖα τῆς ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς. Στή μέση περίπου τοῦ ναοῦ, κοντά στήν ἀριστερή κιονοστοιχία τοῦ κεντρικοῦ κλίτους, βρισκόταν ἕνα ἑξαγωνικό κιβώριο –ἡ μαρμάρινη ἑξαγωνική κατασκευή ὅπου φυλάσσεται ἡ λάρνακα μέ τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου– τὸ ὁποίο καταστράφηκε ἀπό ἐπιδρομή τῶν Σαρακηνῶν τό 904, ὅπως καί ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου ἀπό τούς Νορμανδούς τό 1118. Σήμερα ἔχει κατασκευαστεῖ νέο μαρμάρινο κιβώριο, ἐντός τοῦ ὁποίου
October 2020.indd 9
29/9/2020 12:14:22 µ.µ.
10 | ἡ Φανερωμένη
Τὸ κιβώριο στὴν κρύπτη τοῦ Ναοῦ τοῦ Αγίου Δημητρίου
βρίσκεται ἀργυρή λάρνακα μέ τά χαριτόβρυτα λείψανα τοῦ Ἁγίου. Ἀποτελεῖ τό σημαντικότερο, πολυτιμότερο καί ἱερότερο σημεῖο τοῦ προσκυνήματος στόν ναό. Κάτω ἀπό τό ἱερό βῆμα βρίσκεται ἡ κρύπτη· ὁ χῶρος ἐκεῖνος ὅπου σύμφωνα μέ τήν παράδοση φυλακίσθηκε, μαρτύρησε καί τάφηκε ὁ Ἅγιος Δημήτριος. Πρόκειται γιά τό ἀνατολικό τμῆμα τοῦ μεγάλου ρωμαϊκοῦ λουτροῦ πού βρισκόταν κοντά στήν ἀγορά καί τό στάδιο γιά τήν ἐξυπηρέτηση τῶν ἀθλητῶν. Ἀποτελεῖ μέχρι σήμερα λατρευτικό χῶρο, μέ κέντρο τό Ναΰδριο πού πιθανότατα εἶναι καί ὁ τόπος ὅπου ἀκριβῶς μαρτύρησε ὁ Ἅγιος. Τό μαρμάρινο Κιβώριο πού βρίσκεται στό κέντρο τῆς κρύπτης εἶναι τό σημεῖο ὅπου ἔρρεε τό ἁγίασμα καί τό μύρο, ἀπό ἀγωγούς πού ξεκινοῦσαν ἀπό τό φρέαρ καί ἀπό τό κιβώριο τοῦ Ἁγίου, καταλήγοντας στή μαρμάρινη φιάλη, ἡ βάση τῆς ὁποίας φαίνεται μπροστά ἀπό τό Κιβώριο. Στό χῶρο ἐκτίθενται διάφορα ἀγγεῖα, ὑπολείμματα τοιχογραφιῶν, ἐπιγραφές καί γλυπτά πού προέρχονται κυρίως ἀπό τό ναό τοῡ 5ου αἰώνα καί τά ὁποῖα μαρτυροῡν τὴν ἰστορία τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου καί τό μεγαλεῑο τῆς τιμῆς τοῡ Μυροβλήτη καί Προστάτη Ἁγίου τῆς Θεσσαλονίκης καί ὅλης τῆς οἰκουμένης. Πηγή: Ἱερός Ναός Ἁγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης (ww.agdimitriosthes.gr)
October 2020.indd 10
29/9/2020 12:14:23 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 11
ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
Τῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἁγίας Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου Ἡ Ζ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος συνῆλθε στὴ Νίκαια τῆς Βιθυνίας ἀπὸ τὶς 24 Σεπτεμβρίου ἕως τὶς 13 Ὀκτωβρίου 787, μὲ πρωτοβουλία τῆς αὐτοκράτειρας Εἰρήνης, ἡ ὁποία ἀσκοῦσε χρέη ἀντιβασιλέως. Ὑπὸ τὴν προεδρία τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως ἁγίου Ταρασίου [25 Φεβρ.] συγκεντρώθηκαν τριακόσιοι πενήντα ὀρθόδοξοι ἐπίσκοποι, καὶ σὲ αὐτοὺς προστέθηκαν ἄλλοι δεκαεπτὰ ἱεράρχες, οἱ ὁποῖοι ἀποκήρυξαν τὴν αἵρεση τῶν εἰκονομάχων. Πλάι στοὺς ἀντιπροσώπους τοῦ Πάπα Ρώμης καὶ τῶν Πατριαρχῶν Ἀντιοχείας καὶ Ἱεροσολύμων, οἱ μοναχοὶ –οἱ ὁποῖοι ὑπέφεραν δεινοὺς διωγμοὺς ἐπὶ βασιλείας τῶν εἰκονομάχων αὐτοκρατόρων Λέοντος Γ΄ Ἰσαύρου (717-741) καὶ Κωνσταντίνου Ε΄ Κοπρωνύμου (741-775)– ἀποτελοῦσαν ἔντονη παρουσία. Ἦταν περίπου ἑκατὸν τριάντα ἕξι. Μετὰ ἀπὸ ἐπιμελῆ προετοιμασία, οἱ Πατέρες τῆς Συνόδου ἀναθεμάτισαν τοὺς αἱρετικούς, οἱ ὁποῖοι γιὰ περισσότερα ἀπὸ πενήντα ἔτη ἀπαγόρευαν στοὺς ὀρθόδοξους χριστιανοὺς νὰ τιμοῦν τὶς σεπτὲς εἰκόνες τοῦ Χρίστου καὶ τῶν ἁγίων Του διότι αὐτὸ ἀποτελοῦσε δῆθεν εἰδωλολατρία. Ἔθεσαν ἔτσι τέρμα στὴν πρώτη περίοδο τῆς εἰκονομαχίας, ἡ ὁποία ὅμως ξέσπασε ἐκ νέου λίγα χρόνια ἀργότερα ἐπὶ Λέοντος Ε΄ Ἀρμενίου (813-820) καὶ δὲν σταμάτησε ὁριστικὰ παρὰ τὸ 843, χάρις στὴν αὐτοκράτειρα Θεοδώρα καὶ στὸν πατριάρχη ἅγιο Μεθόδιο [14 Ἰουν.]. Οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀναθεμάτισαν τοὺς αἱρετικοὺς πατριάρχες Ἀναστάσιο, Κωνσταντῖνο καὶ Νικήτα, ἀπεκήρυξαν τὴ δῆθεν οἰκουμενικὴ σύνοδο ποὺ συνεκλήθη στὸ ἀνάκτορο τῆς Ἱερείας μὲ πρωτοβουλία τοῦ Κωνσταντίνου Ε΄ τὸ 754, καὶ κήρυξαν αἰωνία τὴ μνήμη τῶν ἅγιων ὑπερμάχων τῆς Ὀρθοδοξίας: τοῦ πατριάρχου ἁγίου Γερμανοῦ (715-730) [12 Μαΐου], τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ [4 Δεκ.], τοῦ Γεωργίου
October 2020.indd 11
29/9/2020 12:14:23 µ.µ.
12 | ἡ Φανερωμένη Κύπρου, καὶ ὅλων ὅσοι εἶχαν ὑποστεῖ βασάνους καὶ ἐξορίες ὡς ὑπέρμαχοι τῶν ἁγίων εἰκόνων. Στὸν Ὅρο τῆς πίστεως ποὺ ἀνέγνωσαν στὴν ἕβδομη καὶ τελευταία συνεδρία τῆς Συνόδου, οἱ Πατέρες διεκήρυξαν: «Ὁρίζομεν σὺν ἀκριβείᾳ πάσῃ καὶ ἐμμελείᾳ παραπλησίως τῷ τύπῳ τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ ἀνατίθεσθαι τὰς σεπτὰς καὶ ἁγίας εἰκόνας τὰς ἐκ χρωμάτων καὶ ψηφίδος καὶ ἑτέρας ὕλης ἐπιτηδείως ἐχούσης ἐν ταῖς ἁγίαις τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίαις, ἐν ἱεροῖς σκεύεσι καὶ ἐσθήσεσι, τοίχοις τε καὶ σανίσιν, οἴκοις τε καὶ ὁδοῖς, τήν τε τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰκόνα, τῆς ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν τῆς ἁγίας Θεοτόκου, τιμίων τε ἀγγέλων καὶ πάντων ἁγίων καὶ ὁσίων ἀνδρῶν. Ὅσῳ γὰρ συνεχῶς διὰ εἰκονικῆς ἀνατυπώσεως ὁρῶνται, τοσοῦτον καὶ οἱ ταύτας θεώμενοι διανίστανται πρὸς τὴν τῶν πρωτοτύπων μνήμην τε καὶ ἐπιπόθησιν, καὶ ταύταις ἀσπασμὸν καὶ τιμητικὴν προσκύνησιν ἀπονέμειν, οὐ μὴν τὴν κατὰ πίστιν ἡμῶν ἀληθινὴν λατρείαν, ἣ πρέπει μόνῃ τῇ θείᾳ φύσει, ἀλλ᾿ ὃν τρόπον τῷ τύπῳ τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ καὶ τοῖς ἁγίοις εὐαγγελίοις καὶ τοῖς λοιποῖς ἱεροῖς ἀναθήμασι, καὶ θυμιαμάτων καὶ φώτων προσαγωγὴν πρὸς τὴν τούτων τιμὴν ποιεῖσθαι, καθὼς καὶ τοῖς ἀρχαίοις εὐσεβῶς εἴθισται. Ἡ γὰρ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει, καὶ ὁ προσκυνῶν τὴν εἰκόνα προσκυνεῖ ἐν αὐτῇ τοῦ ἐγγραφομένου τὴν ὑπόστασιν. Οὕτω γὰρ κρατύνεται ἡ τῶν ἅγιων Πατέρων ἡμῶν διδασκαλία, ἤτουν παράδοσις τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἀπὸ περάτων εἰς πέρατα δεξαμένης τὸ εὐαγγέλιον». Οἱ ἅγιοι Πατέρες ὡς ἐκ τούτου ἀπεδείχθησαν ὑπέρμαχοι ὄχι μόνον τῶν ἁγίων εἰκόνων ἀλλά, στὴν οὐσία, αὐτοῦ τοῦ ἰδίου τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ: «Πάλαι μὲν ὁ θεὸς ὁ ἀσώματός τε καὶ ἀσχημάτιστος οὐδαμῶς εἰκονίζετο, νῦν δὲ σαρκὶ ὀφθέντος Θεοῦ καὶ τοῖς ἀνθρώποις συναναστραφέντος εἰκονίζω Θεοῦ τὸ ὁρώμενον. Οὐ προσκυνῶ τῇ ὕλῃ, προσκυνῶ δὲ τὸν τῆς ὕλης δημιουργόν, τὸν ὕλην δι’ ἐμὲ γενόμενον καὶ ἐν ὕλῃ κατοικῆσαι καταδεξάμενον καὶ δι’ ὕλης τὴν σωτηρίαν μου ἐργασάμενον, καὶ σέβων οὐ παύσομαι τὴν ὕλην, δι’
October 2020.indd 12
29/9/2020 12:14:23 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 13 ἧς ἡ σωτηρία μου εἴργασται» (Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ Περὶ Εἰκόνων - λόγος πρῶτος). Προσλαμβάνοντας τὴν ἀνθρώπινη φύση, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ τὴν θέωσε χωρὶς ἐκείνη νὰ χάσει τὰ ἰδιώματά της. Γι’ αὐτὸ τὸν λόγο, ἐνῶ ἐν τῇ δόξᾳ Του εἶναι ἀκατάληπτη στὶς αἰσθήσεις μας, ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Σωτῆρος δύναται ὡστόσο νὰ ἀποτυπωθεῖ. Ἡ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ –τήν πιστότητα τῆς ὁποίας φυλάσσει ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας– καθίσταται κατὰ συνέπεια ἀληθὴς παρουσία τοῦ θεανθρώπινου προτύπου της, ἀγωγὸς χάριτος καὶ ἁγιασμοῦ σὲ ὅσους μὲ πίστη τῆς ἀπονέμουν τιμητικὴ προσκύνηση. Ἡ δεύτερη Σύνοδος τῆς Νικαίας εἶναι ἡ ἕβδομη καὶ τελευταία Οἰκουμενικὴ Σύνοδος ποὺ ἀναγνωρίζει ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία. Ὡστόσο αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν μποροῦν νὰ συγκληθοῦν στὸ μέλλον ἄλλες οἰκουμενικὲς Σύνοδοι, ἄλλα ὅτι ὡς ἕβδομη ἡ Σύνοδος τῆς Νικαίας συμπληρώνει τὸν ἀριθμὸ ποὺ μέσα στὴν Ἁγία Γραφὴ ἀντιπροσωπεύει τὴν τελειότητα καὶ ὁλοκλήρωση (π.χ. Γέν. 2, 1-3). Σφραγίζει τὸ πέρας τῆς περιόδου τῶν δογματικῶν συγκρούσεων, ποὺ ἐπέτρεψαν στὴν Ἐκκλησία νὰ διευκρινίσει μὲ σαφεῖς καὶ ἀκριβεῖς ὁρισμοὺς τὰ ὅρια τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Ἐφεξῆς, κάθε αἵρεση δύναται καὶ θὰ δύναται νὰ ἀναχθεῖ σὲ μία ἀπὸ τὶς πλάνες ποὺ ἀναθεμάτισε ἡ Ἐκκλησία στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους, ἀπὸ τὴν πρώτη (325) ἕως τὴν ἑβδόμη (787) ἐν Νίκαια Σύνοδο. πηγή: Νέος Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἐκδόσεις Ἴνδικτος, 2009, 141-143
October 2020.indd 13
29/9/2020 12:14:23 µ.µ.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2020 1. ΠΕΜΠΤΗ. Ἀνανίου Ἀποστόλου, ἑνὸς τῶν Ο΄ (70)· ῾Ρωμανοῦ ὁσίου τοῦ Μελῳδοῦ· Ἰωάννου ὁσίου τοῦ Κουκουζέλη. 2. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Κυπριανοῦ ἱερομάρτυρος καὶ Ἰουστίνης παρθενομάρτυρος. 3. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Διονυσίου ἱερομάρτυρος τοῦ Ἀρεοπαγίτου. 4. ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΛΟΥΚΑ. Πάντων τῶν ἐν τῇ νήσῳ Κύπρῳ διαλαμψάντων ἁγίων· Ἱεροθέου ἐπισκόπου Ἀθηνῶν· Θεοδώρου ὁσίου τοῦ Ταμασέως· Ἰωάννου ὁσίου τοῦ Λαμπαδιστοῦ. 6. ΤΡΙΤΗ. Θωμᾶ Ἀποστόλου· Κενδέου ὁσίου τοῦ θαυματουργοῦ. [Χαριτίνης μάρτυρος· Ἑρμογένους ἱερομάρτυρος.] 9. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Ἰακώβου Ἀποστόλου τοῦ Ἀλφαίου· Ἀνδρονίκου ὁσίου καὶ Ἀθανασίας τῆς συμβίου αὐτοῦ. [Σεργίου καὶ Βάκχου μαρτύρων] 10. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Εὐλαμπίου καὶ Εὐλαμπίας μαρτύρων. 11. ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ ΛΟΥΚΑ. Τῶν ἁγίων πατέρων τῆς ἐν Νικαίᾳ Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου· Φιλίππου Ἀποστόλου καὶ διακόνου· Θεοφάνους Νικαίας τοῦ ὁμολογητοῦ· Ζηναΐδος καὶ Φιλονίλλης ὁσίων· Ἰωνᾶ τοῦ ἐν Περγάμῳ τῆς Κύπρου. 14. ΤΕΤΑΡΤΗ. Ναζαρίου, Γερβασίου, Προτασίου καὶ Κελσίου μαρτύρων· Κοσμᾶ ὁσίου, ἐπισκόπου Μαϊουμᾶ τοῦ ποιητοῦ· Θεράποντος ἱερομάρτυρος, ἐπισκόπου ἐν Κύπρῳ. [Ἐπικτήτου ὁσίου, Χρυσῆς νεομάρτυρος] 17. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ὠσηὲ προφήτου· Ἀνδρέου ὁσιομάρτυρος τοῦ ἐν τῇ Κρίσει· ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων Λαζάρου τοῦ δικαίου, ἐπισκόπου Κιτίου. 18. ΚΥΡΙΑΚΗ. Λουκᾶ Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ. 20. ΤΡΙΤΗ. Ἀρτεμίου μεγαλομάρτυρος· Γερασίμου ὁσίου τοῦ ἐν Κεφαλληνίᾳ· Ματρώνης ὁσίας τῆς Χιοπολίτιδος. [Μνάσωνος ἐπισκόπου Ταμασοῦ.]
October 2020.indd 14
29/9/2020 12:14:23 µ.µ.
21. ΤΕΤΑΡΤΗ. Ἱλαρίωνος ὁσίου τοῦ Μεγάλου· Σωκράτους ἱερομάρτυρος, πρεσβυτέρου Ἀγκύρας· Βαρνάβα καὶ Ἱλαρίωνος ὁσίων τῶν ἐν Περιστερώνῃ Μόρφου· Χριστοδούλου ὁσίου τοῦ ἐν Πάτμῳ. 24. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Ἀρέθα μεγαλομάρτυρος καὶ τῆς συνοδίας αὐτοῦ· Σεβαστιανῆς μάρτυρος. [Ἀβερκίου Ἱεραπόλεως· τῶν ἐν Ἐφέσῳ ἑπτὰ παίδων· Εὐλαλίου Λαμπούσης] 25. ΚΥΡΙΑΚΗ Ϛ΄ ΛΟΥΚΑ. Μαρκιανοῦ καὶ Μαρτυρίου μαρτύρων καὶ νοταρίων. [Ἰακώβου Ἀποστόλου τοῦ ἀδελφοθέου.] 26. ΔΕΥΤΕΡΑ. Δημητρίου μεγαλομάρτυρος τοῦ μυροβλύτου· ἡ ἀνάμνησις τοῦ ἐπὶ Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου γενομένου σεισμοῦ. 28. ΤΕΤΑΡΤΗ. Τῆς ἁγίας Σκέπης τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου· Τερεντίου καὶ Νεονίλλης μαρτύρων· Στεφάνου ὁσίου τοῦ Σαββαΐτου· Διομήδους ὁσίου τοῦ Κυπρίου. (Ἐθνικὴ ἑορτή). 31. ΣΑΒΒΑΤΟΝ. Στάχυος, Ἀπελλοῦ, Ἀμπλία, Οὐρβανοῦ, Ἀριστοβούλου καὶ Ναρκίσσου ἀποστόλων, ἐκ τῶν Ο΄ (70)· Ἐπιμάχου μάρτυρος. [Ἀναστασίας ὁσιομάρτυρος τῆς ῾Ρωμαίας, Θεράποντος ὁσίου τοῦ ἐν Λυθροδόντᾳ] [Σὲ ἀγκύλες σημειώνονται οἱ ἐκ μεταφορᾶς ἑορταζόμενοι ἅγιοι]
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ
ὸν μήνα Ὀκτώβριον ὁ ἑσπερινὸς ἀρχίζει στὶς 5:30 μ.μ. καὶ ὁ ὄρθρος ἀρχίζει στὶς 6:45 π.μ. Σημειώνεται ὅτι ἑσπερινὸς τελεῖται, ὁσάκις θὰ τελεσθῆ Θεία Λειτουργία τὴν ἑπομένη.
Τ
ὴν Κυριακή, 4 Ὀκτωβρίου, θὰ τελεσθῆ τὸ μνημόσυνο τοῦ μακαριστοῦ ἐπισκόπου Μαρεώτιδος, Διονυσίου Κυκκώτη (18871942), ὁ ὁποῖος, ὡς ἀρχιμανδρίτης, διετέλεσε ἱερατικῶς προϊστάμενος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Παναγίας Φανερωμένης.
Τ
ὴν Κυριακή, 25 Ὀκτωβρίου, θὰ τελεσθῆ ἡ ἀρχαία Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου.
Τ
October 2020.indd 15
29/9/2020 12:14:23 µ.µ.
.̔ Σχολὴ Βυζαντινῆς Μουσικῆς τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς ἀνακοινώνει τὴν ἔναρξη τῶν μαθημάτων γιὰ τὴν νέα χρονιά. Τὰ μαθήματα θὰ ξεκινήσουν τὴν Τρίτη, 6 Ὀκτωβρίου. Τὰ μαθήματα παραδίδονται στὴν ἕδρα τῆς Σχολῆς δίπλα στὴν Ἐκκλησία τῆς Παναγίας Φανερωμένης (Παλιὰ Λευκωσία) καὶ στὸ παράρτημα τῆς Σχολῆς, στὴν Ἁγία Σοφία Στροβόλου. Πληροφορίες - ἐγγραφές: π. Δημήτριος Δημοσθένους (99618763) καὶ Κυριάκος Σωφρονίου (97904640).
Η
῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ προσέλθουν στὸ Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν Ἀρχιμανδρίτην Βενέδικτον Ἰωάννου (99031993) ἢ τὸν Πρωτοπρεσβύτερον Ξάνθον Ὀνησιφόρου (99653521).
Ο
῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ βοηθήσουν στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς ἐνορίας, γιὰ τὴν ἀνακούφιση ἀπόρων οἰκογενειῶν, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν π. Ξάνθο Ὀνησιφόρου ἢ μὲ τὰ γραφεῖα τοῦ ναοῦ.
Ο
ΑΝΑΓΝΏΣΜΑΤ Α ΚΥΡΙΑΚΩΝ Ἀποστολικὸν Ἀνάγνωσμα 4. ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΛΟΥΚΑ. Ἦχος πλ. Κυριακῆς ΙΖ΄ Ἐπιστολῶν· «Ὑμεῖς ἐστε ναὸς Θεοῦ ζῶντος...» (Β΄ Κορ. στ΄ 16 – ζ΄ 1).
Εὐαγγελικὸν Ἀνάγνωσμα δ΄. Ἑωθινὸν Ϛ´. Κυριακῆς Β΄ Λουκᾶ «Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν...» (Λουκ. στ΄ 31 – 36).
11. ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ ΛΟΥΚΑ. Ἦχος α´. Ἑωθινὸν Ζ´. Κυριακῆς τῶν Ἁγίων Πατέρων· Κυριακῆς Δ΄ Λουκᾶ· «Τέκνον Τίτε, πιστὸς ὁ λόγος...» «Ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι…» (Τίτ. γ΄ 8 - 15). (Λουκ. η΄ 5 - 15). 18. ΚΥΡΙΑΚΗ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ. Ἦχος β´. Ἑωθινὸν Η´. Τοῦ Εὐαγγελιστοῦ· Τοῦ Εὐαγγελιστοῦ· «Ἀδελφοί, ἐν σοφίᾳ περιπατεῖτε...» «Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει...» (Λουκ. ι΄ 16 – 21). (Κολ. δ΄ 5 – 11, 14 – 18). 25. ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ ΛΟΥΚΑ. Ἦχος γ΄. Κυριακῆς Κ΄ Ἐπιστολῶν· «Γνωρίζω ὑμῖν τὸ Εὐαγγέλιον...» (Γαλ. α΄, 11 – 19).
October 2020.indd 16
Ἑωθινὸν Θ´. Κυριακῆς Στ΄ Λουκᾶ· «Ἐλθόντι τῷ Ἰησοῦ εἰς τὴν χώραν τῶν Γαδαρηνῶν...» (Λουκ. η΄ 27 – 39).
29/9/2020 12:14:23 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 17
ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
(συνέχεια)
Τῇ Δ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Λαμπαδιστοῦ. Ὁ Ἰωάννης ἀρετῶν πλείσταις χρόαις, ἐν οὐρανοῖς ἔλαμψεν ὡς ἴρις νέα. Ὁ θαυμαστός καί ἐξαίσιος αὐτός Ἰωάννης καταγόταν ἀπό το χωριό Λαμπαδού ἤ Λαμπαδιστός, κοντά στά σημερινά χωριά Μιτσερό καί Γαλάτα. Ὁ πατέρας του ἦταν ἱερέας καί ὀνομαζόταν Κυριακός καί ἡ μητέρα του ὀνομαζόταν Ἄννα. Καί οἱ δυό γονεῖς του ἦσαν πολύ εὐσεβεῖς χριστιανοί. Δέν εἶχαν ἄλλο παιδί, γι΄αὐτό καί φρόντισαν νά μάθει τά ἱερά γράμματα καί νά ἔχει χριστιανική μόρφωση. Ὅταν ἐνηλικιώθηκε, οἱ γονεῖς του τόν πάντρεψαν μέ νέα κόρη πλουσίων γονέων. Ὅμως ὁ Ἰωάννης, προτιμώντας τήν παρθενία καί τήν ὁλική ἀφοσίωσή του στόν Θεό, ἀπέφευγε νά ἐκτελεῖ τά συζυγικά του καθήκοντα. Ὁ δέ πενθερός του, ὁ ὁποῖος ἦταν δολιόφρονας καί φθονερός, προσκάλεσε κάποιο μάγο καί ἀφοῦ κατασκεύασε μέ μαγική τέχνη δηλητήριο, τό ἔβαλε στό πιάτο μέ τό ψάρι πού ἐπρόκειτο νά φάει ὁ Ἰωάννης. Καί ἔτσι τυφλώθηκε. Ὁ Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής ὑπέμεινε Ὁ ἅγιος Ἱωάννης ὁ Λαμπαδιστής. Φορητὴ εἰκόνα. 13ος αἰώνας.
October 2020.indd 17
29/9/2020 12:14:24 µ.µ.
18 | ἡ Φανερωμένη μέ καρτερία καί χωρίς παράπονο τή φοβερή αὐτή δοκιμασία. Συγχώρησε αὐτούς πού τόν τύφλωσαν, παρηγόρησε τούς γονεῖς του καί ἀφιέρωσε τή ζωή του στόν Θεό. Ὁ ὡραῖος σάν ἄγγελος, ὁ ἁγνός στή ψυχή καί τό σῶμα ἔφηβος Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής, συμπλήρωσε τό 18ο ἔτος τῆς ἡλικίας του, φέροντας τό ἀκάνθινο στεφάνι τῆς κακίας τῶν ἀνθρώπων καί τή στέρηση τοῦ φωτός τῶν ματιῶν του. Αὐτό ὅμως δέν τόν ἐνόχλησε. Πῆρε λοιπόν τόν πιστό ὑπηρέτη του ὡς ὁδηγό, πού καί ἐκεῖνος ὀνομαζόταν Ἰωάννης, καί ἀνεχώρησε ἀπό τήν Λαμπαδού καί ἦλθεν στήν κοιλάδα τῆς Μαραθάσας καί ἵδρυσε ἀσκητήριο, ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο Ἡρακλείδιο. Ἐδῶ θά πρέπει νά ἀναφερθεῖ ὅτι καί ὁ Ἅγιος Ἡρακλείδιος καταγόνταν ἀπό τό χωριό τοῦ Ἰωάννη, τή Λαμπαδού. Ἡ ἱερή καί ἁγνή ζωή τοῦ νεαροῦ ἀσκητή ἔλαμψε στή περιοχή ἐκείνη φωτίζοντας ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ὁ Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής ὑπέβαλε τόν ἑαυτό του σέ σκληρή ἀσκητική ἀγωγή, ζώντας μία ἀγγελική ζωή. Ἔζησε προσευχόμενος ἀκατάπαυστα, διδάσκοντας τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί κάνοντας τό θέλημά Του. Ἔζησε μέ νηστεῖες, ἀγρυπνίες, προσευχές, δεήσεις καί ἀγοθοεργίες. Ἔζησε διδάσκοντας σέ ὅλους, μέσα ἀπό τήν ἁγία καί ἄσπιλη ζωή του, πῶς εἶναι δυνατόν νά ζήσουν ὅλοι κατά Χριστόν, ἐάν τό θελήσουν. Νήστευε συνεχῶς καί ἔτρωγε μόνο κάθε τρεῖς ἤ τέσσερεις μέρες. Ζώντας μέ αὐτόν τόν τρόπο, ἀξιώθηκε ἀπό τόν Θεό νά γίνει θαυματουργός. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής κοιμήθηκε στήν Λειψανοθήκη μὲ τὴν κάρα τοῦ ἁγίου Ἱωάννου τοῦ Λαμπαδιστοῦ. Ἐκτίθεται σὲ κόγχη νεαρή ἡλικία τῶν 22 ἐτῶν. Τρεῖς ἐντός τοῦ παρεκκλησίου τοῦ Ἁγίου.
October 2020.indd 18
29/9/2020 12:14:24 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 19 μέρες πρίν κοιμηθεί, εἶδε τρεῖς γύπες (ἀτούς στά κυπριακά) νά περιτριγυρίζουν ἀπό πάνω του, κατάλαβε ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα νά φύγει ἀπό αὐτόν τόν κόσμο, προσευχήθηκε, καί παρέδωσε τήν ψυχή του στόν Θεό. Τό ἅγιό του λείψανο ἐνταφιάστηκε ἀπό τόν ἴδιο τόν πατέρα του, ἔντιμα καί μέ πολυτέλεια. Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής ἔζησε κατά τόν δέκατο αἰώνα. Ὁ Λεόντιος Μάχαιρας ἀναφέρει γιά τόν Ἅγιο αὐτό: «Καί ὁ μέγας Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής, εἰς τήν Μαραθάσαν ὅπου διώχνει τά δαιμόνια. Αὐτός ἦτο διάκος εἰς τήν ἐνορίαν τῆς Μαραθάσας». Ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Λαμπαδιστῆ ἑορτάζεται στίς 4 Ὀκτωβρίου. Πηγή: www.pemptousia.gr Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης. ῆς Λαμπάδος τὸ κλέος καὶ Κυπρίων ἀγλάισμα καὶ θαυματουργὸς ὄντως ὤφθης, Ἰωάννη Πατὴρ ἡμῶν Ὅσιε. Νηστείᾳ κατατήξας τῆς σαρκός, ἀλόγους ἐνθυμήσεις πανσθενῶς, ὅθεν χάριν ἰαμάτων ἐξ οὐρανοῦ ἐδέξω, θεόπνευστε. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάματα.
Τ
October 2020.indd 19
29/9/2020 12:14:25 µ.µ.
20 | ἡ Φανερωμένη
Ἡ Ἱερά Μονή Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Λαμπαδιστῆ
Ἡ μονή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Λαμπαδιστή βρίσκεται σέ κεντρική περιοχή τῆς ὀροσειρᾶς τοῦ Τροόδους, μέσα στήν κοιλάδα τῆς Μαραθάσας. Εἶναι κτισμένη στήν ἀνατολική ὄχθη του ποταμοῦ Σέτραχου, ἀπέναντι ἀπό τό χωριό Καλοπαναγιώτης. Ἀπό τό 1985 περιλαμβάνεται, μαζί μέ ἐννέα ἄλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές ἐκκλησίες τοῦ Τροόδους, στόν κατάλογο τῶν Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικῆς Κληρονομιᾶς τῆς UNESCO. Δέν εἶναι γνωστό πότε ἀκριβῶς ἱδρύθηκε ἡ μονή. Τό καθολικό, πού εἶναι ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο Ἡρακλείδιο, ἀνάγεται στόν 11ο αἰώνα. Σέ μία ἐπιγραφή τοῦ 15ου αἰώνα, πού συνοδεύει πορτραῖτα δωρητῶν στό νάρθηκα, ἡ ἐκκλησία ἀναφέρεται ὡς καθολική, δηλαδή ὡς ἡ κύρια ἐνοριακή ἐκκλησία τῆς κοινότητας. Γνωρίζουμε ὅτι τό μοναστήρι συνέχισε νά ὑφίσταται μέχρι τίς ἀρχές τοῦ 19ου αἰώνα. Ἀπό τότε λειτουργεῖ μόνο ὡς ναός. Στά μέσα τοῦ 19ου αἰώνα ἕνα δωμάτιο τῶν μοναστηριακῶν κτηρίων χρησιμοποιήθηκε ὡς αἴθουσα διδασκαλίας γιά τά παιδιά τοῦ Καλοπαναγιώτη καί τῶν γύρω χωριῶν. Τό συγκρότημα τῶν κτηρίων, ὅπως σώζεται σήμερα, εἶναι τό ἀποτέλεσμα πολλῶν οἰκοδομήσεων καί ἐπεμβάσεων πού ἀνάγονται σέ διάφορες περιόδους. Τό καθολικό, τό βορειότερο κτήριο τοῦ συγκροτήματος, ἀνήκει στόν τύπο τοῦ σταυροειδοῦς ἐγγεγραμμένου ναοῦ μέ τροῦλο καί χρονολογεῖται στόν 11ο αἰώνα. Κατά τόν 12ο αἰώνα προστέθηκε στή βόρειά του πλευρά, πάνω ἀπό τόν τάφο τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Λαμπαδιστῆ, ἕνα καμαροσκέπαστο ὁμώνυμο παρεκκλήσιο. Αὐτό κατέρρευσε καί ξανακτίστηκε σχεδόν ἐξ ὁλοκλήρου τόν 18ο αἰώνα. Στά μέσα τοῦ 15ου αἰώνα κτίστηκε, στά δυτικά καί τῶν δύο προηγούμενων κτισμάτων, ἕνας κοινός νάρθηκας. Η ενθύμηση (ιδιόχειρο χάραγμα) Κατά τό δεύτερο μισό τοῦ 15ου του Βασιλείου Μπάρσκυ.
October 2020.indd 20
29/9/2020 12:14:25 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 21 αἰώνα προστέθηκε στά βόρεια τοῦ παρεκκλησιοῦ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη, ἕνα καμαροσκέπαστο παρεκκλήσιο, γνωστό ὡς τό «λατινικό» παρεκκλήσιο, λόγω τῆς λανθασμένης ὑπόθεσης ὅτι κτίστηκε γιά τίς λατρευτικές ἀνάγκες τῶν Λατίνων. Σέ ἄγνωστη χρονική στιγμή, μεταξύ τοῦ 15ου καί τῶν ἀρχῶν τοῦ 18ου αἰώνα, ὁλόκληρο τό συγκρότημα καλύφθηκε ἀπό μία τεράστια ξύλινη στέγη μέ ἐπίπεδα ἀγκιστρωτά κεραμίδια. Ἔτσι, ὁ τρισυπόστατος αὐτός ναός ἀπέκτησε ἐξωτερικά τήν ὄψη ἑνός μεγάλου ξυλόστεγου κτηρίου. Ὁ ζωγραφικός διάκοσμος τῆς μονῆς τοῆ Ἁγίου Ἰωάννου Τὸ ξύλινο τέμπλο τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Ἡρακλειδίου, του Λαμπαδιστή ἀκολουθεῖ τὸ ὁποίο φέρει γραπτὴ διακόσμηση μὲ οἰκόσημα. τίς διάφορες ἀρχιτεκτονικές 13ος-14ος αἰώνας. αὐτές φάσεις. Ἡ ἁψίδα τοῦ Ἱεροῦ Βήματος τοῦ καθολικοῦ τοῦ Ἁγίου Ἡρακλειδίου, ὅπως καί μερικά ἄλλα σημεῖα σώζουν σπαράγματα τοιχογραφιῶν τοῦ 11ου καί 12ου αἰώνα. Ὁ ὑπόλοιπος ναός εἶναι διακοσμημένος μέ τοιχογραφίες πού χρονολογοῦνται στόν 13ο καί 14ο αἰώνα. Αὐτές ἀποτελοῦν ἕνα σημαντικό σύνολο καί περιλαμβάνουν μερικές σπάνιες παραστάσεις, ὅπως ἐκείνη του Ἁγίου Μανδηλίου στόν βόρειο πεσσό τοῦ τρούλου. Ἡ διακόσμηση τοῦ νάρθηκα εἶναι μεταγενέστερη καί ἀποτελεῖ, σύμφωνα μέ ἐπιγραφή, ἔργο Κωσταντινουπολίτη ζωγράφου πού κατέφυγε στήν Κύπρο μετά τήν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης στά 1453. Οἱ τοιχογραφίες αὐτές ἀκολουθοῦν τά ρεύματα τῆς πρωτεύουσας, δέν εἶναι ὅμως ἰδιαίτερα ποιοτικές. Ἀντιθέτως, οἱ τοιχογραφίες τοῆ «λατινι-
October 2020.indd 21
29/9/2020 12:14:27 µ.µ.
22 | ἡ Φανερωμένη Τοιχογραφίες στὸ «λατινικὸ παρεκκλήσιο.
κοῦ» παρεκκλησιοῦ πού χρονολογοῦνται γύρω στά 1500, ἐντάσσονται στήν «ἰταλοβυζαντινή» τεχνοτροπία, ἡ ὁποία συνδυάζει βυζαντινά στοιχεῖα μέ ἀντίστοιχα τῆς ἰταλικῆς τέχνης τῆς Ἀναγέννησης. Πρόκειται στήν οὐσία γιά τό πληρέστερο τοιχογραφικό σύνολο αὐτῆς τῆς τεχνοτροπίας πού σώζεται στήν Κύπρο. Ἀξιοσημείωτο εἶναι τό ξύλινο τέμπλο τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Ἡρακλειδίου, τό ὁποῖο φέρει γραπτή διακόσμηση πού μιμεῖται οἰκόσημα καί χρονολογεῖται στόν 13ο-14ο αἰώνα. Πρόκειται γιά τό ἀρχαιότερο σωζόμενο ξύλινο τέμπλο τῆς Κύπρου. Ἀξίζει ἀκόμη νά ἀναφερθεῖ ὅτι στό παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Λαμπαδιστῆ, σώζεται ἡ κάρα τοῦ Ἁγίου, μέσα σέ ἀργυρεπίχρυση λειψανοθήκη τοποθετημένη σέ εἰδική κόγχη. Στόν τοῖχο πάνω ἀπό την λειψανοθήκη σώζονται πολλές ὑπογραφές ἐπώνυμων καί ἀνώνυμων προσκυνητῶν καί περιηγητῶν πού πέρασαν κατά καιρούς ἀπό τή μονή. Ἐκτός ἀπό τό συγκρότημα τῶν ἐκκλησιῶν, σώζονται καί ἄλλα μοναστικά κτίρια πού περιλαμβάνουν κελιά, βοηθητικούς χώρους καί ἕνα ἐλαιοτριβεῖο. Πηγή: Τμῆμα Ἀρχαιοτήτων
October 2020.indd 22
29/9/2020 12:14:27 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 23
ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ
Τί εἶναι εὐλάβεια Γέροντα, τί εἶναι εὐλάβεια; – Εὐλάβεια εἶναι ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ἡ συστολή, ἡ πνευματικὴ εὐαισθησία. Ὁ εὐλαβὴς μπορεῖ νὰ σφίγγεται, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ σφίξιμο στάζει μέλι στὴν καρδιά του· δὲν τοῦ κάνει μαρτυρικὴ τὴν ζωή, ἀλλὰ τὸν εὐχαριστεῖ. Οἱ κινήσεις του εἶναι λεπτές, προσεγμένες. Αἰσθάνεται ἔντονα τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ, τῶν Ἀγγέλων, τῶν Ἁγίων. Νιώθει δίπλα του τὸν Φύλακα Ἄγγελο νὰ τὸν παρακολουθῆ. Ἔχει συνέχεια στὸν νοῦ του ὅτι τὸ σῶμα του εἶναι Ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ζῆ ἁπλά, ἁγνὰ καὶ ἁγιασμένα. Παντοῦ συμπεριφέρεται μὲ προσοχὴ καὶ συστολὴ καὶ νιώθει ζωντανὰ ὅλα τὰ ἱερά. Προσέχει λ.χ. νὰ μὴν εἶναι πίσω ἀπὸ τὴν πλάτη του οἱ εἰκόνες. Δὲν βάζει ἐκεῖ ποὺ κάθεται, στὸν καναπὲ ἢ στὴν καρέκλα, τὸ Εὐαγγέλιο ἢ ἕνα πνευματικὸ βιβλίο κ.λπ. Ἂν δῆ μιὰ εἰκόνα, σκιρτᾶ ἡ καρδιά του, βουρκώνουν τὰ μάτια του. Ἀλλὰ καὶ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ νὰ δῆ κάπου γραμμένο, τὸ ἀσπάζεται καὶ αὐτὸ μὲ εὐλάβεια καὶ γλυκαίνεται ἐσωτερικὰ ἡ ψυχή του. Ἀκόμη καὶ ἕνα κομματάκι ἀπὸ ἐφημερίδα ἂν βρῆ κάτω πεταμένο ποὺ νὰ γράφη λ.χ. τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἢ μόνον «Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίας Τριάδος», σκύβει, τὸ μαζεύει, τὸ ἀσπάζεται μὲ εὐλάβεια καὶ στενοχωριέται ποὺ ἦταν πεταμένο. – Γέροντα, ἄλλο εἶναι ἡ εὐσέβεια καὶ ἄλλο ἡ εὐλάβεια; – Ἡ εὐσέβεια εἶναι κολώνια, ἐνῶ ἡ εὐλάβεια εἶναι θυμίαμα. Ἡ εὐλάβεια εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀρετὴ γιὰ μένα, γιατὶ ὁ εὐλαβὴς προσελκύει τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ, γίνεται δέκτης τῆς Χάριτος, καὶ φυσιολογικὰ παραμένει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μαζί του. Τὸν προδίδει μετὰ ἡ θεία Χάρις, καὶ ὅλοι τὸν εὐλαβοῦνται, τὸν συμπαθοῦν, ἐνῶ τὸν ἀναιδῆ τὸν ἀπεχθάνονται μικροὶ–μεγάλοι.
October 2020.indd 23
29/9/2020 12:14:27 µ.µ.
24 | ἡ Φανερωμένη
Ἡ εὐλάβεια μεταδίδεται
– Γέροντα, πῶς θὰ ἀποκτήσω εὐλάβεια; – Οἱ Πατέρες λένε ὅτι, γιὰ νὰ ἀποκτήσης εὐλάβεια, πρέπει νὰ ζῆς ἢ νὰ συναναστρέφεσαι μὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν εὐλάβεια καὶ νὰ παρατηρῆς πῶς συμπεριφέρονται. Ὁ Μέγας Παΐσιος, ὅταν τὸν ρώτησε κάποιος «πῶς μπορῶ νὰ ἀποκτήσω φόβο Θεοῦ», τοῦ ἀπάντησε: «Νὰ συναναστρέφεσαι μὲ ἀνθρώπους ποὺ ἀγαποῦν τὸν Θεὸ καὶ ἔχουν φόβο Θεοῦ, γιὰ νὰ ἀποκτήσης καὶ ἐσὺ θεῖο φόβο». Αὐτὸ βέβαια δὲν σημαίνει ὅτι θὰ κάνης ἐξωτερικὰ ὅ,τι βλέπεις νὰ κάνουν ἐκεῖνοι, χωρὶς νὰ τὸ νιώθης ἐσὺ ἐσωτερικά, γιατὶ αὐτὸ δὲν εἶναι εὐλάβεια ἀλλὰ ψευτοευλάβεια. Τὸ ψεύτικο εἶναι ἀποκρουστικό. Ἡ εὐλάβεια εἶναι Χάρις ἀπὸ τὸν Θεὸ μέσα στὸν ἄνθρωπο. Ὅ,τι κάνει ὁ εὐλαβὴς τὸ κάνει, γιατὶ ἔτσι τὸ νιώθει μέσα του. Βέβαια μέσα μας ὑπάρχει φυσικὴ ἡ εὐλάβεια, ἀλλά, ἂν ὁ ἄνθρωπος δὲν τὴν καλλιεργήση, τὸ ταγκαλάκι τὸν ρίχνει μὲ τὴν λήθη στὴν ἀναισθησία καὶ στὴν ἀνευλάβεια. Μὲ τὴν συμπεριφορὰ ὅμως τοῦ εὐλαβοῦς, ξυπνᾶ πάλι μέσα του ἡ εὐλάβεια. – Γιατί, Γέροντα, οἱ Πατέρες μόνο γιὰ τὴν εὐλάβεια λένε πώς, ἂν θέλης νὰ τὴν ἀποκτήσης, νὰ συναναστραφῆς μὲ εὐλαβῆ; Γιατί δὲν λένε τὸ ἴδιο καὶ γιὰ ἄλλη ἀρετή; – Γιατὶ ἡ εὐλάβεια μεταδίδεται. Οἱ κινήσεις, ἡ συμπεριφορὰ τοῦ εὐλαβοῦς, μεταδίδονται σὰν τὸ ἄρωμα, ὅταν φυσικὰ ὑπάρχη στὸν ἄλλον καλὴ διάθεση καὶ ταπείνωση. Καὶ νὰ σοῦ πῶ, ἂν κανεὶς δὲν ἔχη εὐλάβεια, δὲν ἔχει τίποτε. Ὁ εὐλαβὴς ὅ,τι εἶναι ἱερὸ τὸ βλέπει καθαρά, ὅπως εἶναι στὴν πραγματικότητα, ἔστω καὶ ἂν δὲν εἶναι μορφωμένος. Δὲν θὰ κάνη λ.χ. λάθος γιὰ ὁτιδήποτε ἔχει σχέση μὲ τὰ θεῖα νοήματα. Εἶναι ὅπως τὸ παιδάκι ποὺ δὲν βάζει κακὸ λογισμὸ γιὰ τὸν πατέρα του καὶ τὴν μητέρα του, γιατὶ τοὺς ἀγαπάει καὶ τοὺς σέβεται, καὶ βλέπει καλὰ καὶ καθαρὰ ὅλα ὅσα κάνουν οἱ γονεῖς του. Πόσο μᾶλλον ἐδῶ ποὺ πρόκειται γιὰ τὸν Θεό, ὁ Ὁποῖος μὲ τίποτε δὲν συγκρίνεται καὶ σὲ ὅλα εἶναι τέλειος! Ὅποιος δὲν ἔχει εὐλάβεια πέφτει σὲ λάθη, σὲ πλάνες ὡς πρὸς τὸ δόγμα. Βλέπω τί λάθη κάνουν ὅσοι δὲν ἔχουν εὐλάβεια καὶ γράφουν ἑρμηνεῖες ἢ σχόλια σὲ ἱερὰ κείμενα κ.λπ. Ὅλα τὰ πνευματικὰ πράγματα χρειάζονται εὐλάβεια καὶ καρδιά.
October 2020.indd 24
29/9/2020 12:14:27 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 25 Ὅταν ὅλα ξεκινοῦν ἀπὸ εὐλάβεια, ὅλα εἶναι ἁγιασμένα. Εἰδικά, γιὰ νὰ γράψη κανεὶς Ἀκολουθία σὲ Ἅγιο, πρέπει νὰ ἀγαπάη τὸν Ἅγιο, νὰ τὸν εὐλαβῆται, ὁπότε αὐτὸ ποὺ θὰ γράψη, θὰ βγαίνη ἀπὸ τὴν καρδιά του καὶ θὰ ἀποπνέη εὐλάβεια. Ὅταν κανεὶς φθάση σὲ κατάσταση θείου ἔρωτος, θείας τρέλλας, βγαίνουν μόνοι τους οἱ στίχοι ἀπὸ μέσα του. – Τί ἄλλο, Γέροντα, βοηθάει τὸν ἄνθρωπο νὰ ἀποκτήση εὐλάβεια; – Τὸ νὰ μελετάη μὲ τὸν νοῦ του καθετὶ ἱερὸ καὶ νὰ ἐμβαθύνη σ᾿ αὐτό, ἀλλὰ καὶ τὸ νὰ ἀξιοποιῆ τὶς εὐκαιρίες ποὺ τοῦ δίνονται· αὐτὰ ξυπνοῦν σιγὰ-σιγὰ μέσα του τὴν εὐλάβεια. Ὅταν π.χ. μοῦ δίνεται ἡ εὐκαιρία νὰ περάσω ἀπὸ ἕναν Ναὸ καὶ νὰ μπῶ λίγο μέσα νὰ προσευχηθῶ καὶ δὲν τὸ κάνω, στεροῦμαι τὴν Χάρη. Ἂν θέλω νὰ περάσω, ἀλλὰ ἐμποδίζωμαι ἀπὸ κάτι καὶ δὲν περνῶ, τότε δὲν στεροῦμαι τὴν Χάρη, διότι ὁ Θεὸς βλέπει τὴν ἀγαθή μου πρόθεση. Ἐπίσης πολὺ βοηθάει νὰ ἀποκτήσουμε εὐλάβεια τὸ νὰ γνωρίσουμε τοὺς Ἁγίους τοῦ τόπου μας, τῆς πατρίδας μας, γιὰ νὰ τοὺς ἀγαπήσουμε καὶ νὰ συνδεθοῦμε μαζί τους. Ὁ Θεὸς χαίρεται, ὅταν εὐλαβούμαστε καὶ ἀγαποῦμε τοὺς Ἁγίους. Καὶ ὅταν ἔχουμε εὐλάβεια στοὺς Ἁγίους, πόσο περισσότερη θὰ ἔχουμε στὸν Θεό! Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Β´ – Πνευματικὴ Ἀφύπνιση, Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Βασιλικὰ Θεσσαλονίκης, 1999, 270-272.
October 2020.indd 25
29/9/2020 12:14:28 µ.µ.
26 | ἡ Φανερωμένη
ΠΑΙΔΙΚΗ ΓΩΝΙΑ
Η ΑΓΊΑ ΧΡΥΣΉ Η ΝΕΟΜΆΡΤΥΣ Ἡ ἁγία Χρυσή γεννήθηκε στό χωριό Σλάτενα (σημερινή Χρυσή) τῆς ἐπαρχίας Ἀλμωπίας τοῦ Νομοῦ Πέλλης. Οἱ γονεῖς της ἦταν φτωχοί, ἀλλά μέ βαθιά πίστη στόν Θεό. Εἶχαν τέσσερις κόρες, τίς ὁποῖες μεγάλωσαν καί ἀνάθρεψαν μέ τά νάματα τῆς πίστεως μᾶς. Ἡ Χρυσή ἦταν πολύ ὄμορφη, ἀλλά καί πολύ καλόψυχη. Εἶχε προικιστεῖ μέ χαρίσματα καί δωρεές ἀπό τόν Θεό. Κάποιος Τοῦρκος ἐρωτεύτηκε τή Χρυσή καί σκέφθηκε νά τήν κάνει γυναίκα του. Ἕνα ἀπόγευμα λοιπόν, καθώς βρισκόταν μαζί μέ ἄλλες γυναῖκες στό δάσος καί μάζευε καυσόξυλα, τήν ἀπήγαγε ὁ Τοῦρκος αὐτός καί τή μετέφερε στό σπίτι του. Μέ κολακεῖες καί ὑποσχόμενος πολλά δῶρα καί πλοῦτο, προσπάθησε νά τήν ἐξισλαμίσει καί νά τήν κάνει γυναίκα του. Ἡ Χρυσή ὅμως ἀντιστάθηκε μέ σθένος καί πίστη. Ἀπάντησε λοιπόν στόν τοῦρκο: «Ἐγώ τόν Χριστό μόνο γνωρίζω γιά νυμφίο μου, πού δέν θά ἀρνηθῶ καί ἄν ἀκόμα μέ κομματιάσεις». Στή σταθερότητα τῆς Ἁγίας δέν δίστασε νά τήν ἀπειλήσει, πώς ἄν δέν δεχόταν, θά τήν βασάνιζε ἕως θανάτου. Ἡ ἁγία Χρυσή ὅμως παρέμενε ἀκλόνητη. Οἱ γονεῖς της Ἁγίας καί οἱ συγγενεῖς της δέχθηκαν πιέσεις ἀπό Τούρκους νά τήν πείσουν νά γίνει μουσουλμάνα καί νά παντρευτεῖ τόν τοῦρκο πού τήν εἶχε ἀπαγάγει. Τούς ἀπειλοῦσαν μάλιστα πώς ἄν δέν τήν ἔπειθαν, θά τούς σκότωναν ὅλους. Ἔτσι λοιπόν, τήν παρακαλοῦσαν νά δεχτεῖ τόν ἰσλαμισμό γιά νά σωθεῖ καί αὐτή καί ἐκεῖνοι. Ἀλλά ἡ μεγαλόψυχη Χρυσή τούς ἀπάντησε: «Πατέρα ἔχω τόν Κύριο μοῦ Ἰησοῦ Χριστό, μητέρα τήν Κυρία Θεοτόκο, ἀδελφούς καί ἀδελφές ἔχω τούς Ἁγίους καί τίς Ἅγιες τῆς Ἐκκλησίας μᾶς». Τότε ἔφεραν Τουρκάλες οἱ ὁποῖες καί πάλι προσπάθησαν νά τήν μεταπείσουν, ἀλλά μάταια. Μάλιστα τῆς ἔκαναν καί μάγια, τά ὁποία ὅμως δέν ἐπηρέασαν τήν Ἁγία.
October 2020.indd 26
29/9/2020 12:14:28 µ.µ.
Ὀκτώβριος 2020 | 27
Μπροστά λοιπόν στή σταθερότητα τῆς Χρυσῆς, οἱ τοῦρκοι ἀπάντησαν μέ φρικτά βασανιστήρια. Ἡ Ἁγία ὅμως παρέμεινε σταθερή στήν πίστη της. Τελικά, στίς 13 Ὀκτωβρίου τοῦ 1795, κατέκοψαν τό σῶμα της μέ μαχαίρια καί ἔτσι πανάξια ἔλαβε τό στεφάνι τοῦ μαρτυρίου ἀπό τόν Νυμφίο Χριστό. Τό λείψανό της ἐνταφίασαν μέ τιμές εὐσεβεῖς χριστιανοί. Ἡ μνήμη της τιμᾶται ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στίς 13 Ὀκτωβρίου κάθε ἔτους, πού εἶναι ἡ γενέθλιος ἡμέρα τῆς ἁγίας Χρυσῆς στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.
Ρένος Κωνσταντίνου, θεολόγος http://www.imconstantias.org.cy/i-agiachrysi-i-neomartys-13-oktovriou/
October 2020.indd 27
29/9/2020 12:14:29 µ.µ.
Γραφικές τέχνες
ΚΕΡΑΜΟΣ
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης.
October 2020.indd 28
29/9/2020 12:14:41 µ.µ.