2012 1

DE WAARDVOGEL

51e jaargang nr. 1 februari 2012

officieel contactorgaan van Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’

Belangrijke namen, telefoonnummers en e-mail adressen Bestuur Voorzitter Secretaris

Arie Dorsman, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Ewald Schattenberg, admin@nvwk.nl, secretariaat Xxxxxxxxxx xx, xxxx xx, Xxxxxxxx Kees Rietveld, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx bankrekening NVWK: XXXXXXXXXXX Hans Kouwenberg, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Vacant Erik Kleyheeg, xxxxxxx@xxxxxxx.xxx Joke Colijn, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx

Penningmeester Algemeen adjunct Coördinator plantenwerkgroep Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR

xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx

Werkgroepen en andere belangrijke instanties Redactie Waardvogel voor kopij Maria Spruit en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com Foto’s t.b.v. de website Ewald Schattenberg, xxxxxxx@xxxxxxx.xx Coördinatoren vlinders en libellen Paul Schrijvershof, xxxxxxx@xxxxxxx.xx Coördinator weidevogelbescherming Jan Terlouw, xxxxxxx@xxxxxxx.xx Coördinator landschapsonderhoud Marc Timmermans, xxxxxxxxxx@xxxxxx.xx Coördinator trekvogeltellingen Rob van Straaten xxxxxxx@xxxxx.xx Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Hans Kouwenberg, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Coördinator uilen Bas ‘t Hart, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Coördinator zwaluwen Nico van Dam, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Jeugdwerkgroep Mieke Verwaal, jeugd@nvwk.nl Dierenambulance Gouda e.o.

Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de betreffende gemeente Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot

xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx 0900 8844 010 4733333 010 4857847

Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’ of wilt u de doelstellingen van deze vereniging steunen, word dan lid.

Stuur daartoe het onderstaande formulier ingevuld naar de secretaris op bovenvermeld adres, of stuur de gevraagde gegevens naar hem via het e-mailadres info@nvwk.nl.





























Ik geef mij hierbij op als lid / jeugdlid (*) van de Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’. Ik geef mij op voor een lidmaatschap / jeugdlidmaatschap / gezinslidmaatschap (zie colofon voor de contributie).

Ik wacht met betalen tot ik een acceptgiro heb ontvangen.

Naam:

Geslacht: m / v Initialen:

Straat + Huisnummer:

Voornaam:

_______ _______

Postcode:

Plaats:

_______

Geboortedatum:

Telefoon:

_______

E-mailadres: Datum:

__________________________________________________________________________________ Handtekening:

_______

Colofon De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 51 verschijnt 5 x per jaar, februari-april-juniseptember-december Kopij Inleveren voor de 1e van de maand van verschijning.

Oplage 790 exemplaren

E-mail redactie Joke Colijn Maria Spruit nvwkredactie@gmail.com Website www.nvwk.nl Secretariaat & ledenadministratie E. Schattenberg, Xxxxxxxxxx xx, xxxx xx, Xxxxxxxx Contributie per kalenderjaar: € 5 voor een jeugdlidmaatschap één kind t/m 16 jaar € 15 voor een één persoonslidmaatschap € 20 voor een gezinslidmaatschap Gironummer van de NVWK: 5492484 Lid worden U kunt lid worden door het invullen en opsturen van het inschrijfformulier op de binnenzijde van de voorkant of via www.nvwk.nl Op de voorpagina: torenvalk foto: Michiel Vaartjes www.in-frames.com Overname van artikelen Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding Alle artikelen blijven voor de verantwoording van de auteurs Drukkerij GoudPrintCenter Alblasserdam Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Ereleden W. Fontijne A. v.d. Waal

Van de voorzitter Arie Dorsman In 2012 start een nieuwe serie voorkanten van de Waardvogel. Dit jaar staan de roofvogels prominent op het voorkent Michiel Vaartjes heeft zijn fotowerk beschikbaar gesteld voor onze Waardvogel. We beginnen met de torenvalk, met zijn typische jachtvlucht makkelijk te herkennen op vele plaatsen in de Krimpenerwaard. Misschien kunt u bedenken welke andere vier rovers er zouden kunnen volgen.

Met genoegen nodigt het bestuur u uit voor de Algemene Ledenvergadering op 28 maart. Tijdens de ledenvergadering blikken we terug en kijken we vooruit naar de activiteiten van de NVWK. Ook kunnen we tijdens deze vergadering twee nieuwe bestuursleden benoemen. Er is tijd en ruimte voor leden en bestuur om in gesprek te gaan. Na het officiele gedeelte zal Harm Blom een boeiende en informatieve diapresentatie houden over de mooiste natuurgebieden in het Groene Hart. U bent van harte welkom in het Cultureel Centrum in Berkenwoude (zie uitnodigingsbrief aan deze Waardvogel).

In de redactie van de Waardvogel heeft zich een wijziging voorgedaan. Roelien van Dorst heeft om persoonlijke redenen haar medewerking beëindigd. Vanaf deze plaats wil het bestuur haar nogmaals bedanken voor haar creatieve en enthousiaste bijdrage.

In 2011 zijn er gesprekken geweest met de Knotgroep Krimpen a/d IJssel over een verregaande samenwerking. Begin 2012 is besloten om de Knotgroep onder de vlag van de NVWK een solide en veilige toekomst te bieden. De knotters wordt gevraagd om lid te worden van de NVWK, zodat ze vanaf juli 2012 volledig onderdeel zijn van onze vereniging.

In 2011 hadden we een druk jaar vanwege ons 50-jarig bestaan. We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde verjaardagspartij. Maar ook in 2012 biedt de NVWK een uitgebreid scala aan activiteiten. Als u nog meer betrokken wilt raken bij de natuur in de Krimpenerwaard, grijp dan uw kans. U bent als vogelminnaar, plantenadept, vlinderverliefde of jeugdige natuuronderzoeker meer dan welkom bij onze werkgroepen. Houd de rubriek “Even Noteren” goed in de gaten en doe met ons mee. Veel leesplezier met deze gevarieerde Waardvogel en kies de leuke dingen uit de rubriek “Even Noteren”.

In dit nummer Van de voorzitter Even Noteren Lezing over de Kaukasus Lezing na de Algemen Ledenvergadering Betrapt en gesnapt Op de voorpagina: de torenvalk Even Activeren Jaarverslag vogelwerkgroep Huiszwaluwtillen Gedichtje kauwen en mezen Lezing Kaukasus Wiwo-dag Fenologieverslag Tuinvogels tellen Nieuwjaarsexcursie door Wim Excursie Brabantse Biesbosch door Jaap

pag. 01 pag. 02 pag. 03 pag. 03 pag. 04 pag. 06 pag. 07 pag. 08 pag. 09 pag. 10 pag. 10 pag. 10 pag. 12 pag. 13 pag. 14 pag. 16

De tureluur Jaarverslag van de secretaris Nieuwe leden Plantenquiz Plantencursus Kan speenkruid roesten?

Zwartvlekwinteruil Boekweit Wilde zwaan Financieel jaarverslag 2011 Begroting 2012 Paddentrek Nieuwjaarsexcursie door Patick en Gabrielle Excursie Brabantse Biesbosch door Wim Informatie Schmallenbergvirus Knotten bij Zon en Leven

pag. 18 pag. 20 pag. 21 pag. 22 pag. 22 pag. 23 pag. 26 pag. 27 pag. 28 pag. 29 pag. 30 pag. 31 pag. 34 pag. 35 pag. 36 pag. 36

De Waardvogel – februari 2012

1

Even noteren Zaterdag 25 februari 2012 om 09:00 uur Onderhoud met de knotploeg aan de erfbeplanting van de Beijerscheweg 11 te Stolwijk. Meer info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 25 februari 2012 om 08:00 uur Vogelexcursie naar de Zeeuwse eilanden. De bijzondere vogels bepalen de route van deze excursie, waar we op zoek gaan naar onze wintergasten. We verzamelen bij het busstation van Krimpen aan den IJssel om in een paar auto's op zoek te gaan. Meer info bij Erik (xxxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx). De excursie duurt de hele dag.

Zaterdag 10 maart 2012 Afsluiting van het knotseizoen met de provinciale natuurwerkdag. Informatie komt op www.landschaps beheerzuidholland.nl, waar u zich ook zelf moet opgeven.

Zaterdag 17 maart 2012 om 09:00 uur Extra zaagdag van de knotploeg op de Benedenkerkseweg 133, Stolwijk. Het gaat om een geriefbosje dat we gaan aanpakken. Meer info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Woensdag 14 maart 2012 om 20:00 uur Lezing over het grootste natuurgebied in Zuid Holland, de Rotterdamse Haven. Beheerder Groen Jan Putters neemt ons mee naar dit onbekende en soms ontoegankelijke gebied zo vlakbij. U bent van harte welkom in het CCB ‘De Zwaan’ in Berkenwoude, meer info bij Hans Kouwenberg (xxxx-xxxxxx).

Het weekend van 17 en 18 maart 2012 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 24 maart 2012 om 08:00 uur Vogelexcursie Krimpenerhout op zoek naar de eerste zomergasten. Vanaf de P-plaats bij de surfplas gaan we al wandelend het gebied door op zoek naar de eerste tekenen van de lente. Uw gids is Erik (xxxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx). De excursie duurt ongeveer 3 uur.

Woensdag 28 maart 2012 om 20:00 uur Algemene ledenvergadering van onze vereniging in CCB ‘De Zwaan’ te Berkenwoude. Voor de pauze het wel en wee van de vereniging, na de pauze een lezing van Harm Blom over zijn werk voor Staatsbosbeheer. Alle stukken staan in de Waardvogel.

Zaterdag 7 april 2012 om 10:00 uur Vogelexcursie met speciale aandacht voor de weidevogels met Rinus van den Bos. Op zoek naar de

2 De Waardvogel – februari

2012

“gewone” weidevogels, zoals kievit en grutto maar ook de bijzondere zoals tureluur, slobeend en de zomertaling.

Verzamelen bij de werkschuur van het ZHL langs de Schaapjeszijde voor een excursie van 2,5 uur. Meer info bij Erik (xxxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx).

Het weekend van 14 en 15 april 2012 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Dinsdag 17 april 2012 om 20:00 uur Lezing van Jos Oostveen over de Kaukasus. Een uniek natuur- en vogelgebied, waar we niet zo snel heen gaan.

Jos van www.kaukasusplus.nl neemt ons mee op deze reis. Meer info bij Hans Kouwenberg (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 5 mei 2012 van 04:45 tot 17:00 uur Wie ziet en hoort de meeste vogels tijdens de BigBirding-day in de Krimpenerwaard? U kunt zich als team maar ook als individu opgeven bij Erik (xxxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx). Verzamelen om 04:45 bij restaurant ‘De Loet’. Meedoen is vaak leuker dan winnen. Meer informatie in Even Activeren.

Zaterdag 12 mei 2012 in de middag De jeugd gaat op zoek naar weidevogels. Hoe, wat en waar in de volgende Waardvogel. Je kan je al wel opgeven bij Mieke Verwaal (jeugd@nvwk.nl) / xxxxxxxxxx.

Zaterdag 19 mei 2012 om 09:00 uur Plantenexcursie naar de Tenellaplas bij Oostvoorne. We gaan het duingebied in met Patrick en een gids van het ZHL met kans op Geel Zonneroosje en Dodemansvinger.

Verzamelen om 09:00 uur bij het busstation van Krimpen a/d/ IJssel. De excursie duurt tot ongeveer 13:00 uur.

Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 9 juni 2012 om 09:00 uur Inventarisatie en determineren van de flora in een interessant stuk in het Loetbos. We kijken of we met behulp van een determinatieboek de soorten kunnen vaststellen. Hoeveel plantensoorten zullen we vinden?

Voor beginnende, maar ook voor gevorderde plantenliefhebbers. Verzamelen bij de P-plaats bij het fietspad aan de Oudelandseweg aan de kant van het Loetbos. De activiteit loopt tot 12:00 uur. Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 26 juni 2012 om 09:00 uur Plantenexcursie in of nabij de Krimpenerwaard. De details van deze ochtendexcursie komen in de volgende Waardvogel. Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxxxxxxxx).

Woensdag 4 juli vanaf 19:00 uur Avondwandeling over de Kleine Zaag met aandacht voor planten en vogels. Onder leiding van Patrick Heuvelman bezoekt u dit unieke stukje van de Krimpenerwaard.

Trekt u wel stevige schoenen aan? De wandeling duurt tot 21:30 uur. Verzamelen op de Zaag t.h.v. Autosloperij ‘De Zaag’. Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxxxxxxxx).

Zaterdag 14 juli om 09:00 uur Maaisel afruimen in de Loet. Na een koude winter en een warme lente is alles weer goed gegroeid. Wij hooien deze landjes, vele handen......licht werk? We verzamelen bij de Hendrikshoeve. Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxxxxxxxx).

Woensdag 5 september om 19:00 uur Zomeravondwandeling door de Berkenwoudse Driehoek met onze plantencoördinator Patrick Heuvelman. Patrick deelt zijn kennis van planten met u in dit unieke gebied in onze Krimpenerwaard. Verzamelen op de P-plaats Schaapjeszijde/Wellepoort.

Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 6 november 2012 om 09:00 uur De landelijke natuurwerkdag houden wij dit jaar in het Loetbos. Vanaf de Hendrikshoeve gaan wij dan naar de werkplek. Wil iedereen zichzelf opgeven via de site www.natuurwerkdag.nl? Nadere info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Lezing over de Kaukasus Hans Kouwenberg Op 17 april 2012 neemt Jos van Oostveen ons mee naar de Kaukasus. De Kaukasus is het gebied tussen de Zwarte zee en de Kaspische zee met landen als Georgië, Armenië en Azerbeidjaan. Het gebied is nog relatief onbekend bij vogelaars, al stond er in de Waardvogel van december 2011 een prachtig verslag van Gijsbert Mourik over zijn reis naar Georgië. Het gebied is bergachtig en ruig maar daardoor ook nog authentiek. Jos laat ons een keur aan vogels zien waar wij hier in Nederland alleen van kunnen dromen: Rotsklever en Grote Rotsklever, Steenarend, Oostelijke Blonde Tapuit, Alpenheggenmus, Grijze Gors. In het gebied zitten ook een aantal endemen zoals Kaukasisch Berghoen, Kaukasisch Korhoen, Kaukasische Tjiftjaf, Roodvoorhoofdkanarie, Witkruinroodstaart en de Grote Roodmus. In de lezing veel natuur maar ook landschap, cultuur en de mensen van de Kaukasus. Jos van Oostveen werkt bij Kaukasusplus Reizen, een klein bureau dat gespecialiseerd is in reizen naar dat gebied. Op http://www.kaukasusplus.nl kunt u al een goede indruk krijgen van het gebied en zijn prachtige natuur.

Kaukasisch Berghoen, illustratie: www.oiseaux.net

U bent om 20.00 u. van harte welkom in het CC ‘De Zwaan’ te Berkenwoude om een bijzondere vogelreis mee te maken.

Natuurparels in het Groene Hart Lezing na de Algemene Leden Vergadering Na de Algemene Leden Vergadering op 28 maart volgt er een lezing, gehouden door Harm Blom van Staatsbosbeheer.

In vogelvlucht neemt Harm ons mee langs de mooiste gebieden in het Groene Hart. Tot deze gebieden behoren bijvoorbeeld de Donkse Laagten, de Reeuwijkse Plassen en Willeskop. Stuk voor stuk uniek en verschillend van betekenis. De één vanwege de vogelrijkdom, de andere vanwege de landschappelijke waarde. Door u mee te nemen in de verschillende seizoenen krijgt u van deze gebieden een mooi beeld. Wat maakt het gebied zo uniek? Wat doet Staatsbosbeheer om deze unieke waarde te behouden? En vooral, hoe kunt u hiervan genieten!? Uiteraard krijgt u een paar ‘boswachter tips’ over de seizoenen en de vogelsoorten die u hier kunt zien.

De Waardvogel – februari 2012

3

De in onze regionen zeer sporadisch voorkomende roodhalsgans, illustratie: www.naturephoto-cz.com

De kokardezaagbek heeft de winter weer overleefd, illustratie: http\\vancouverislandbirds. com

Van de dodaars werden enkele exemplaren aangetroffen, illustratie: www.naturephoto-cz.eu/

4

De Waardvogel – februari 2012

Rob van Straaten Er was weinig beweging van de vogels in de maanden december en januari omdat het weer bijzonder zacht was, geen ijs op de sloten en geen dik pak sneeuw in de polders zoals vorig jaar. Er verbleven maar weinig watervogels op de grote rivieren, geen reigerachtigen in de rivierbossen en weinig eenden bij wakken. Wel kregen we een enorme storm te verwerken met als gevolg leuke soorten die eigenlijk alleen aan de kust wordt waargenomen.

Een kuifduiker zwom op 8 december op de surfplas te Krimpen. Van de dodaars werden enkele exemplaren aangetroffen op de IJssel bij Gouderak, de DZH bakken bij Bergambacht en de surfplas bij Krimpen.

Buiten de jaarlijkse aantallen grote zilverreigers werd er op 28 januari een kleine zilverreiger gezien, overvliegend te Haastrecht. Net buiten de waard werden bij Haastrecht langere tijd 2 exemplaren gezien. De waarnemer had net geluk een vogel boven zijn huis waar te nemen en zo weer een soort aan zijn jaarlijst toe te kunnen voegen.

De kleine zwaan was met 216 exemplaren in polder Bergambacht West iets minder in aantal ten opzichte van vorig jaar. Een familiegroepje dwerggans werd net als vorig jaar ontdekt in polder Kattendijksblok te Gouderak.

Een roodhalsgans werd in polder Groot-Keulevaart ontdekt op 8 januari. De vogel vertoonde geen kenmerken van ontsnapping, zoals ringen of beschadigde vleugels, maar het blijft altijd moeilijk de oorsprong te beoordelen.

Door het ontbreken van een koude periode met ijs vielen de aantallen watervogels flink tegen. Vorig jaar werden er in dezelfde tijd tientallen brilduikers en grote zaagbekken gezien, dit jaar moeten we het doen met slechts 2 brilduikers en een handjevol grote zaagbekken. Alleen op 13 januari werden er 12 grote zaagbekken gezien in polder Groot-Keulevaart. De kokardezaagbek heeft het jaar overleefd. Hetzelfde exemplaar werd vorig jaar ook gezien in de buurt van Bergambacht. Een paartje krooneend bevond zich op de oever van de IJssel.

Er werden 9 waarnemingen gedaan van de blauwe kiekendief. Ondanks veel waarnemingen in het hele land werden er toch maar 3 meldingen gedaan van de ruigpootbuizerd in onze waard. Wel waren er uiteraard waarnemingen van sperwer, havik en slechtvalk.

Een speurtocht langs de IJssel levert altijd wel weer een pontische meeuw op. Een zwartkopmeeuw vloog op 6 januari langs de Lek bij Krimpen a/d Lek. Deze soort is erg schaars in de winterperiode. Een door de storm landinwaarts gestuwde dwergmeeuw vloog boven een akker in polder Kromme Geer en Zijde op 13 januari.

Super was de ontdekking van een juveniele jan van gent boven de Lek. De vogel vloog met een rood stuk nylon touw in de bek de polder in. Een tweede waarnemer zag de vogel voor het laatst in de buurt van het helofytenfilter, waar de vogel achter de weg probeerde te landen. Vermoedelijk werd de vogel met de storm

landinwaarts geblazen en verdwaalde. Dit is pas de derde keer sinds 1991 dat de vogel binnen onze waard werd gezien; een echte zeldzaamheid dus.

In het EZH-bos te Krimpen a/d IJssel werden weer de nodige leuke vogelsoorten gezien. Een groepje van maximaal 10 kleine barmsijzen verbleven langere tijd op deze plek. Een maximum van 3 goudvinken was weer te vinden op de bekende plek langs het pad. Ook op andere plekken werden wel leuke soorten gezien Een frater vloog op 18 december over polder GrootKeulevaart en werd op de roep herkend. Een zingende cetti’s zanger werd ontdekt in de rietzoom aan de Lek bij Bergambacht. Op de Opperduit verbleven 3 baardmannetjes op 25 januari. Een eenzame zwarte mees vloog met andere mezensoorten in polder Nesse.

Als de winter in februari doorzet, zal het de moeite lonen om lekker te gaan vogelen in de waard. Er kunnen dan allerlei schaarse soorten opduiken. Leuke gebieden zijn dan het Stormvloedbos bij Krimpen voor reigerachtigen, de Lek en de IJssel voor eenden en fuutachtigen en polder Den Hoek en polder De Nesse voor ganzen en roofvogels.

Omdat tegenwoordig alle waarnemingen meteen te zien zijn op internet, komt er vanaf nu geen opsomming meer van soorten en datums. Op waarneming.nl en trektellen.nl en via de nvwk-site kunt u alle informatie zien en eventueel uitprinten.

Ik wil iedereen bedanken voor het doorgeven van zijn of haar waarnemingen. Heeft u leuke en verassende vogels gezien, geef ze door met datum en plaats. U kunt uw waarnemingen direct invoeren via www.nvwk.nl of www.waarneming.nl.

kleine barmsijs, bron: http://www.avibirds.com

De Waardvogel – februari 2012

5

Op de voorpagina:

de torenvalk

Erik Kleyheeg U heeft hem vast al gezien: op de voorpagina van deze Waardvogel staat een fraaie foto van de torenvalk. De torenvalk is een van de meest talrijke roofvogels in de Krimpenerwaard en mag daarom niet ontbreken op de voorpagina, nu het thema van dit jaar ‘roofvogels’ is.

De torenvalk is een lid van de familie van de valken, relatief kleine roofvogels met meestal slanke, spitse vleugels, een lange staart en speciaal gebouwd om zo efficiënt mogelijk te kunnen jagen. Andere soorten valken die voorkomen in de Krimpenerwaard zijn met name slechtvalk, boomvalk en smelleken. Slechts heel zelden wordt ook de roodpootvalk waargenomen. Van deze soorten is de torenvalk de enige die veelvuldig bidt en dit heeft ontwikkeld tot belangrijkste jachttechniek.

Terwijl hij stil hangt in de lucht, kan de torenvalk elke beweging op de grond in de gaten houden en als hij een muis of ander geschikt prooidiertje ziet, laat hij zich er bovenop vallen. Een muis kan van schrik al direct een hartaanval krijgen en dan is er voor de torenvalk weinig werk meer te doen. En anders sterft het prooidiertje wel door de vlijmscherpe nagels van de valk. Wat bij de jacht heel speciaal is bij torenvalken, is dat ze op een hele bijzondere manier kunnen zien waar veel muizen actief zijn. Net als alle vogels kunnen ze UV-licht zien met een extra soort cellen in hun ogen die mensen niet hebben.

Woelmuizen markeren hun gangetjes door de vegetatie met urinesporen die UV-licht absorberen. Dat kunnen torenvalken dus zien en daardoor kunnen ze ook precies waarnemen waar veel activiteit is van muizen.

Waarschijnlijk zien ze dit als een soort reflecterende gele sporen. Heel handig dus bij het zoeken naar een geschikt jachtgebied! Zodra de prooi is gevangen, zoekt de torenvalk doorgaans een plekje op met goed uitzicht, zoals een paaltje in een weiland. Hij kan dan goed in de gaten houden of er kapers op de kust zijn terwijl hij de prooi oppeuzelt.

In de winter zoekt de torenvalk plekken op waar hij de meeste kans heeft om genoeg voedsel te vinden om de kou te weerstaan, maar meestal is dit niet ver weg van het territorium waarin de vogel broedt. In deze tijd van het jaar zijn ze vaak te zien langs wegen, op lantaarnpalen of hekken langs de weg. Aan het einde van de winter gaan ze op zoek naar een geschikte nestplaats, die kan bestaan uit een oude boomholte of kraaiennest, maar in de Krimpenerwaard broeden ze ook vaak in speciale nestkasten. De balts van de torenvalk omvat snelle achtervolgingen en speciale baltsvluchten met hele snelle korte vleugelslagen. Dit gaat gepaard met een luid en vaak herhaald “kie-kie-kie-kie-kie”. Het vrouwtje legt 45 eieren in het nest en broedt deze in 28 dagen uit. Dan begint pas echt het harde werk, want de jongen hebben veel voedsel nodig om te kunnen groeien. In jaren met veel muizen is dit meestal geen probleem en vangen beide ouders zelfs meer muizen dan de jongen op kunnen. Voor de zekerheid leggen ze dan een voorraadje dode muizen aan, zodat de jongen kunnen blijven eten als er bijvoorbeeld door slechte weersomstandigheden niet

6

De Waardvogel – februari 2012

gejaagd kan worden. Een opstekertje voor pa en ma torenvalk is als het moment is aangebroken dat de jonge spreeuwen uitvliegen. Dit zijn vaak onhandige vogels die in groten getale beschikbaar zijn en daardoor een relatief makkelijke prooi vormen. Samen met grote insecten zorgen ze voor wat afwisseling in het muizendieet. Na een maandje vliegen de jonge torenvalken de wijde wereld in en vinden helaas vaak een vroegtijdige dood als verkeersslachtoffer. De jongen die de eerste maanden wel overleven, gaan vervolgens op zoek naar een nieuw territorium, waar ze een eigen partner kunnen vinden.

Torenvalken hebben een lichte warmbruine rug en bovenvleugels met zwarte eindpunten. De onderzijde is lichter en gestippeld. Het mannetje heeft een blauwgrijze kopkap met een witte wang en een zwart baardstreepje onder het oog. Zijn staart is leigrijs met een zwarte en witte eindband. Het vrouwtje heeft daarentegen een bruine kopkap met dezelfde kleur als de rug en een zwaar gebandeerde bruine staart. Beide geslachten hebben een zwarte snavel met een lichtgele basis en heldergele poten. torenvalken komen het hele jaar voor in de Krimpenerwaard en broeden hier met enkele tientallen paartjes. U kunt ze in theorie overal in de polder aantreffen, maar als u speciaal op zoek gaat naar de torenvalk is het verstandig om op hekken en paaltjes te letten om te zien of daar een torenvalk op zit.

foto: Peter de Mooij

Even activeren Erik Kleyheeg De winter is nog niet ingevallen terwijl de lente zich alweer voorzichtig aandient. Gaan we nog een of twee koude maanden tegemoet of hoeven de planten die in januari al begonnen te bloeien zich nergens druk om te maken? Moeten de kemphanen en tureluurs alsnog naar het zuiden afzakken of krijgen ze gewoon een enorme voorsprong op hun soortgenoten die wel zijn weggetrokken? Na zo’n uitzonderlijke winter is het enorm boeiend om te zien hoe de flora en fauna zich in het voorjaar gedraagt. En daar geeft de vogelwerkgroep u weer alle gelegenheid voor! In Even Noteren kunt u een totaal overzicht vinden van de activiteiten van de NVWK, maar hieronder worden er enkele uitgelicht.

Excursie Zeeuwse eilanden Op 25 februari vertrekken we om 08.00 uur vanaf de parkeerplaats in Krimpen a/d IJssel naar de Zeeuwse eilanden om de laatste wintergasten en de eerste zomergasten op te zoeken. De delta staat altijd garant voor een breed soortenspectrum en we maken kans op bijzondere soorten die we in de Krimpenerwaard nooit tegenkomen, zoals ijseenden en kuifaalscholvers. Via de dammen, waar we goede kans maken op zeevogels, zakken we af naar Schouwen-Duiveland om in de Prunjepolder en de diverse inlagen te zoeken naar ganzen en steltlopers. We proberen om 17.00 uur weer terug te zijn, op tijd voor de simultaantelling van grote zilverreigerslaapplaatsen.

Excursies Krimpenerwaard Dit voorjaar staan ook weer twee excursies gepland in de Krimpenerwaard. Op 24 maart gaan we in het Krimpenerhout vanaf 08.00 uur op zoek naar de eerste echte zomergasten, zoals de fitis, de blauwborst en de purperreiger. We verzamelen op de parkeerplaats bij de surfplas Krimpen en maken een wandeling van ongeveer 3 uur.

Op 7 april gaan we in de Polder de Nesse kijken en luisteren naar de balts van de weidevogels, maar we zullen ook aandacht besteden aan de oorzaken voor de almaar teruglopende aantallen. We verzamelen om 10.00 uur bij de werkschuur van het ZHL langs Schaapjeszijde in Polder de Nesse.

Big Birding Day 2012 Op 5 mei wordt de jaarlijkse Big Birding Day georganiseerd. In teams gaan we van 05.00 uur ’s ochtends tot 17.00 uur ’s middags de Krimpenerwaard uitkammen op zoek naar zoveel mogelijk soorten. Degene met de meeste soorten aan het eind van de dag, heeft gewonnen en krijgt een wisselbeker mee. Begin vast met het vormen van een team van 3 à 4 personen of meld je aan bij Erik Kleyheeg (xx xxxxxxx of xxxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx) als je in een team geplaatst wilt worden. Aanmelding kan tot 30 april. We verzamelen om 04.45 uur op het parkeerterrein van café-restaurant ‘De Loet’ in het Loetbos.

Trektellen en fenologiewedstrijd Vanaf maart tot begin mei wordt er weer regelmatig geteld op trektelpost ‘de Hoekse Sluis’ op de Lekdijk tussen Bergambacht en Lekkerkerk. Elk jaar maken we weer kans op bijzondere soorten, zoals zwartkopmeeuwen en reuzensterns. Iedereen is altijd van harte welkom! U kunt voor meer details contact opnemen met onze telpostcoördinator Rob van Straaten.

De trektelpost is ook een erg goede plek om fenologiesoorten binnen te zien komen. Het is dus de moeite waard om trektellen te combineren met het bijhouden van je fenologielijst voor de jaarlijkse fenologiewedstrijd. Morrison Pot houdt de eerste voorjaarswaarnemingen bij op krimpen.waarneming.nl, maar op www.nvwk.nl kunt u ook een fenologieformulier downloaden wat u naar Morrison kunt opsturen.

Roofvogelcursus 2012 Gijsbert Mourik Wegens de grote belangstelling van vorig jaar organiseert Gijsbert Mourik de roofvogelcursus nogmaals in het voorjaar van 2012. Verspreid over drie donderdagavonden (22 maart, 5 en 19 april) zullen veel aspecten van de herkenning van Nederlandse en andere Europese roofvogels aan bod komen.

Zoals in de Waardvogel van december 2012 reeds werd aangekondigd, zijn in eerste instantie de personen benaderd die vorig jaar op de wachtlijst terecht kwamen. In het geval daarna nog plaatsen beschikbaar zouden zijn, zou de cursus in deze Waardvogel breder aangekondigd worden. Inmiddels kan gemeld worden dat de cursus opnieuw is volgeboekt en dat aanmelden helaas niet meer mogelijk is.

De Waardvogel – februari 2012

7

Jaarverslag vogelwerkgroep Erik Kleyheeg In het afgelopen jaar zijn de vogelactiviteiten zeker niet in de verdrukking gekomen door alle jubileumactiviteiten.

Hieronder vindt u het jaarverslag van de vogelwerkgroep in 2011.

Excursies Het afgelopen jaar werden weer diverse excursies georganiseerd waar doorgaans veel tot zeer veel belangstelling voor was. We deden verschillende vogelrijke gebieden aan binnen en buiten de Krimpenerwaard waarbij vaak bijzondere soorten werden gezien. Deze activiteiten zijn een duidelijke graadmeter voor de belangstelling die er bestaat voor vogels onder de leden en we mogen tot ons genoegen concluderen dat er een grote groep enthousiaste vogelliefhebbers is. Ook vermeldenswaardig is het grote enthousiasme onder kinderen bij vogelgerelateerde activiteiten die door de jeugdwerkgroep worden georganiseerd.

Weidevogels Onder leiding van Jan Terlouw werd aan het einde van het jaar door de weidevogelwerkgroep weer een helder jaarverslag verzorgd. Hieruit was op te maken dat het aantal deelnemende agrarische bedrijven helaas rap terugloopt en het aantal hectaren beschermd gebied in 2011 onder de 1000 is gezakt, terwijl het in 2008 nog om meer dan 2000 hectaren ging. Gelukkig blijven er wel nog steeds veel vrijwilligers. De aantallen nesten van kievit, tureluur en scholekster blijven ten opzichte van 2008-2010 redelijk stabiel. Helaas blijft het aantal grutto’s nog steeds teruglopen en in 2011 is het aantal nesten voor het eerst onder de 100 gezakt.

Wintervogeltellingen Zoals elk jaar werden in 2011 wintervogeltellingen gedaan in de Krimpenerwaard, waarbij wordt geprobeerd gebiedsdekkend alle vogels die ter plaatse zijn te tellen.

Het afgelopen jaar waren er ongeveer 30 vrijwilligers die trouw elke wintermaand hun eigen telgebied telden, waardoor een bezetting van ongeveer 70% werd gehaald.

Volgens coördinator Hans Kouwenberg zouden nog ongeveer 10 extra vrijwilligers nodig zijn om de Krimpenerwaard werkelijk gebiedsdekkend te tellen, dus wie interesse heeft kan zich aanmelden!

Uilen Dankzij een actieve uilenwerkgroep zijn in 2011 de nestkasten van steenuilen weer actief nagelopen en is het broedsucces nauwkeurig in kaart gebracht. De meeste steenuilen zitten nog steeds in de oostelijke helft van de Krimpenerwaard, maar er zijn ook enkele positieve geluiden uit de westelijke helft. De populatie lijkt behoorlijk stabiel. Daarnaast werden de kerkuilen nauwlettend gevolgd, nadat in 2010 de eerste broedgevallen waren vastgesteld in de Krimpenerwaard.

Het broedsucces was in 2011 iets minder, maar er zijn wel op nieuwe locaties kerkuilen opgedoken. Het zal de komende jaren blijken of de kerkuil zich definitief vestigt in de waard.

Fenologie Gelukkig, ook in 2011 kwamen al onze zomergasten weer terug naar de Krimpenerwaard! Maar wie zag ze als eerste? Elders in deze Waardvogel vindt u een uitgebreid verslag van de fenologie in 2011 geschreven door Morrison Pot. Huiszwaluwtillen Door gulle giften en enthousiaste medewerking van vele partijen hebben wij in het kader van het 50-jarige jubileum van de NVWK vier huiszwaluwtillen kunnen realiseren in de Krimpenerwaard. Zoals u in de Waardvogel van december 2011 heeft kunnen lezen, zijn nog niet alle tillen geplaatst, maar er wordt alles aan gedaan om al het komende voorjaar deze nieuwe nestgelegenheid te kunnen aanbieden aan de terugkerende huiszwaluwen. Het was en is nog steeds een spannend project waar we nu al trots op zijn, maar de inspanningen moeten zich natuurlijk nog uitbetalen in een explosieve stijging van het aantal broedpaartjes van de huiszwaluw. De tillen worden geplaatst in Bergambacht (2), Lekkerkerk en Gouderak. Via de Waardvogel zult u op de hoogte worden gehouden van de vorderingen.

Steenuil, illustratie: http://hertfordshirebirding.blogspot.com

8

De Waardvogel – februari 2012

Ringonderzoek Onder de vlag van Stichting Vogelringstation Nebularia werden in de Krimpenerwaard in 2011 weer diverse ringonderzoeken uitgevoerd. In het voorjaar werd broedvogelonderzoek verricht in de Stolwijkse Boezem, werden boerenzwaluwen geringd bij enkele agrarische bedrijven en in samenwerking met de uilenwerkgroep werden steenuilen en kerkuilen geringd in nestkasten. In het najaar werd een start gemaakt met twee nieuwe projecten, namelijk het zogenaamde ‘RingMus’ project in Haastrecht en Gouderak, en in samenwerking met het Zuid-Hollands Landschap werden avondvangsten gedaan op een slaapplaats van gele kwikstaarten en ringmussen nabij Haastrecht. Een leuk detail is dat VRS Nebularia in 2011 een jubileumboekje heeft uitgebracht waarin een overzicht wordt gegeven van al het ringwerk van deze stichting in de Krimpenerwaard.

Trektelpost Op trektelpost ‘de Hoekse Sluis’ werd in 2011 door verschillende tellers in totaal op 74 dagen 240 uur geteld, waarvan ongeveer 80 uur in het voorjaar en 160 uur in het najaar. Op deze dagen werden in totaal 143.392 vogels geteld die behoorden tot 152 vogelsoorten. Tot de hoogtepunten behoorden onder meer roodpootvalk, roodkeelpieper, klapekster en sneeuwgors. Op internationaal niveau deden we mee aan de EuroBirdwatch en de Big Sit! op respectievelijk 2 en 9 oktober.

Ter afsluiting wil ik graag alle mensen die het afgelopen jaar vogelactiviteiten hebben georganiseerd, gecoördineerd, geleid en eraan hebben deelgenomen hartelijk bedanken. Ik hoop jullie allemaal in 2012 weer vaak tegen te komen in het veld!

De schop de grond in!

Plaatsing van onze huiszwaluwtillen (1) Foto’s: Bert Neeleman, tekst: Joke Colijn Na alle inspanningen in ons jubileum jaar om de huiszwaluwtillen gerealiseerd te krijgen, wil de redactie u ook graag op de hoogte houden van de vorderingen rond de plaatsing op de gekozen vier locaties. Arie Dorsman houdt regelmatig de vinger aan de pols bij de betrokken instanties en heeft van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard HHSK begrepen dat een adviseur bezig is met een onderzoek naar de aanvraag van een vergunning voor de til nabij het gemaal Krimpenerwaard langs de Lek. Voor de Landschapselementen Bergambacht en Lekkerkerk hebben de ambtelijke molens gedraaid en daar zullen de eerste twee geplaatst gaan worden, hiep hiep hoera! Een paar weken geleden heeft Bert de heier opdracht gegeven voor het heiwerk van de funderingsblokken; afhankelijk van de leveringstermijn van de buizen en diens planning zal er binnenkort geheid gaan worden. Omdat er vorst werd opgegeven is Bert alvast begonnen met uitgraven, zie hieronder zijn

telefoonopnames. Ook in Bergambacht is het gat voor de fundering gegraven en op beide locaties zijn inmiddels de stalen buispaaltjes in de grond geslagen; zie de actiefoto uit Bergambacht. De locatie is ter hoogte van sporthal de Stoep bij het bankje. Nu nog de bekisting en het betonstaal, waarna er gestort kan worden. Door de strenge vorst is Bert deze week maar niet verdergegaan, maar hij hoopt volgende week de draad weer op te pakken. Zie voor het vervolg de Waardvogel van april.

De Waardvogel – februari 2012

9

Kauwen en mezen Tekening en tekst: M. Bersma Mijn buurvrouw geeft de mezen eten, althans, zo dènkt zij, neem ik aan, maar telkens fladderen er kauwen omzichtig langs mijn kamerraam; het kleine vogelhuisje deint als er opnieuw een kauw verschijnt.

Zij eten gulzig van de zaden en dringen elkaar snel opzij.

Een meesje gluurt vanaf de boomtak en denkt: “Kon ik er óók maar bij.”

WIWO-NSWG dag Menno Hornman De jaarlijkse gezamenlijke dag van NSWG (Nederlandse Steltloper Werkgroep) en WIWO (Stichting Werkgroep Internationaal Wad- en Watervogelonderzoek) vindt dit jaar plaats op zaterdag 3 maart 2012. Er is dit jaar weer voor een mooi en afwisselend programma gezorgd. Zo worden lezingen over verre bestemmingen als Wit-Rusland, Kameroen en watervogelmonitoring langs de gehele Oost-Atlantische flyway afgewisseld met lezingen over specifieke soorten of groepen zoals Grutto, Lepelaar, Scholekster en ganzen versus weidevogels.

Het complete programma kunt u nalezen op: http://www.wiwo.org/wiwonswg2012.pdf.

Locatie: Zaalverhuur Kargadoor aan de Oudegracht 36 in Utrecht, 030-231 0377. Zoals gebruikelijk is de toegang gratis, maar zijn de consumpties voor eigen rekening. Lunchen kan helaas niet in de zaal.

Joke Colijn Het jaar 2012 is uitgeroepen tot het ‘Jaar van de Bij’. Bijen zijn veel belangrijker dan veel mensen denken. Een groot deel van het voedsel in de wereld is afhankelijk van bestuiving door bijen en hommels. Voorbeelden zijn fruit, noten, koffie, chocola, sojabonen en zaden voor groenten. Daarom is het zo erg dat er steeds minder bijen zijn. Dat komt o.a. doordat er in de land- en tuinbouw met gif gewerkt wordt, dat wij steeds meer leefgebied van de bijen afnemen, dat er minder imkers zijn en door een nieuwe ziekte: de bijenverdwijnziekte. Een grappige naam, maar het is niet echt grappig als na de winter hele bijenvolken uit hun kasten verdwenen zijn. Gewoon weg en dat komt door een parasiet waar de bijen gevoelig voor zijn geworden omdat wij niet goed met de natuur omgaan.

Wij van de NVWK willen ook meedoen met het Jaar van de Bij omdat we het belangrijk vinden dat zoveel mogelijk mensen gaan beseffen dat bijen voor veel meer dingen belangrijk zijn dan voor een lekker potje honing op tafel. Er is een website www.jaarvandebij.nl waarop je allerlei informatie kunt vinden. Zo kun je daar een zoekkaart downloaden waarop allerlei bijensoorten staan.

Want hoeveel bijen zijn er in jouw tuin? En hoeveel soorten? Waarschijnlijk weet je dat niet! Dat gaat veranderen dit jaar. Zoveel mogelijk mensen gaan in het weekend van 12 en 13 mei in hun tuin of in de buurt

10

De Waardvogel – februari 2012

bijen tellen! Daarover kun je later meer lezen op die site.

Doe je ook mee?

Ook in de Waardvogel gaan we iedere keer iets met bijen doen dit jaar. Zoek het bijtje wat verstopt zit op een aantal bladzijden in deze Waardvogel. Hierboven staat er vast één. Goed zoeken, er staan verschillende bijtjes in!

Kijk op elke bladzijde waarop je een bijtje gevonden hebt naar het paginanummer onderaan en tel die nummers bij elkaar op. Stuur de uitkomst naar de redactie van de Waardvogel nvwkredactie@gmail.com op. In de volgende Waardvogel doen we een ander spelletje.

Natuurlijk kun je er iets leuks mee winnen. Succes!

Eerste gezamenlijke provinciale vrijwilligersdag zaterdag 10 maart 2012 Op zaterdag 10 maart wordt de eerste gezamenlijke provinciale vrijwilligersdag gehouden door Landschapsbeheer Zuid-Holland, het Zuid-Hollands Landschap en het Erfgoedhuis Zuid-Holland.

In Fort aan den Hoek van Holland in Hoek van Holland wacht u een gevarieerd programma van workshops over o.a. klompenpaden, rondleidingen door het fort, excursies in de directe omgeving of beheerswerkzaamheden in de openlucht. De buitenwerkzaamheden zijn gericht op het verbeteren van het terrein voor de zandhagedis. Tijdens de excursies ontdekt u het Vinetaduin, de rondleidingen voeren u door het voormalige pantserfort en in de workshops leert u meer over cultuurhistorie, natuur en landschap van deze schitterende plek.

U kunt zich voor deze vrijwilligersdag aanmelden via www.landschapsbeheerzuidholland.nl voor 1 maart a.s.

U kunt zich ook telefonisch aanmelden bij LBZH, tel: 0182-683666.

Voor alle info kunt u terecht op: http://www.landschapsbeheerzuidholland.nl/agenda/bericht/vrijwilligersdag-zaterdag-10-maart2012/77.

Wij dragen graag een steentje bij.

Dat is het idee.

Ramen, Deuren, Kozijnen ,Verbouwingen Gevelbekleding , Aanbouwen , Renovatie Inbraak preventie Tel. 0180 -517522 / 06-51809068

Rabobank Krimpenerwaard ondersteunt uw vereniging.

Rabobank. Een bank met ideeĂŤn.

www.rabobankkrimpenerwaard.nl

Abelenlaan 4a - 2935 SB Ouderkerk a/d IJssel Postbus 3012 - 2935 ZG Ouderkerk a/d IJssel info@van-der-velden.nl - www.van-der-velden.nl

Fenologieverslag 2011 Morrison Pot Niet alleen mensen, maar ook vogels hebben het idee dat de winter nog moet beginnen. Wintergasten die normaal gesproken in grote aantallen onze polders intrekken, blijven noordelijker hangen, omdat er onder deze zachte omstandigheden nog genoeg voedsel te vinden is. Hierbij kan gedacht worden aan Stormmeeuwen, Kleine zwanen en Kramsvogels. Ook Nederlandse broedvogels die de wintermaanden in het zuiden doorbrengen kunnen onder deze omstandigheden nog insecten vinden. Er worden in Nederland bijvoorbeeld nog relatief veel Tjiftjaffen gezien en in Het Gooi werd zelfs nog een Kleine karekiet gezien.

Toch kunnen we eind februari alweer onze eerste zomergasten verwelkomen, zoals de Tureluur en de Grutto. Dit fenologieverslag geeft een overzicht van de binnenkomst van Nederlandse zomergasten in de Krimpenerwaard, waarbij enkele opvallende zaken worden uitgelicht. Zoals ieder jaar wordt ook de fenoloog van het jaar bekend gemaakt. Hierbij krijgt de eerste waarnemer van een fenologie-soort twee punten en de tweede waarnemer één punt. Als bron is naast een enkel ingevuld fenologie-formulier vooral gebruik gemaakt van de website krimpen.waarneming.nl.

Het weer Tijdens de trek zijn vogels vaak afhankelijk van het weer.

Als het bijvoorbeeld een periode lang regent ter hoogte van Frankrijk kan dit de aankomsttijd vertragen, terwijl warme wind vanuit het zuiden dit weer kan versnellen.

Iedereen kan zich het voorjaar van 2011 nog wel herinneren: het was een exceptioneel warm en droog voorjaar. Dit kan de aankomst van sommige soorten beïnvloed hebben.

Grutto De aankomst van de Grutto is voor veel mensen het teken dat het voorjaar er toch echt aan zit te komen. De eerste Grutto van 2011 werd op 11 februari gezien door Anthonie Stip op een slikrandje langs de Lek. Het tweede exemplaar werd twee dagen later op 13 februari gemeld door Cor Oskam. Hij zag er één overvliegen in Het Doove Gat.

Zwartkopmeeuw De Zwartkopmeeuw is met zijn spierwitte verenkleed en bloedrode snavel en poten natuurlijk een lust voor het oog en maakt daarnaast ook een schitterend en herkenbaar geluid: een katachtig “jauw”.

Zwartkopmeeuwen overwinteren in de Middellandse Zee en langs de kust van West- Europa. Vanaf maart gaan ze terug naar hun broedgebieden, die overigens in Nederland en België flink aan het toenemen zijn. Ze broeden vaak in kokmeeuwkolonies, waarvan de dichtstbijzijnde zich in de Nieuwkoopse Plassen bevindt.

Op 3 maart zag Corné Stam een Zwartkopmeeuw tussen enkele honderden kokmeeuwen in Polder Kattendijksblok. Rudi Terlouw had vervolgens op 5 maart 3 losse exemplaren overvliegend in noordoostelijke richting in Polder de Nesse.

Gierzwaluw Cor Oskam, Rob van Straaten en Morrison Pot zagen op 9 april een Gierzwaluw bij de telpost ‘de Hoekse Sluis’ passeren. Dit is erg vroeg, aangezien de meeste Gierzwaluwen pas eind april in Nederland aankomen. De afgelopen 10 jaar is er maar één keer een exemplaar eerder dan 9 april gezien in de Krimpenerwaard en het was pas het vijfde exemplaar dat tot op dat moment in Nederland was gezien.

Kleine plevier Op 19 maart vond Cor Oskam de eerste Kleine plevier bij het Helofytenfilter in Polder den Hoek. Deze is daar waarschijnlijk tot broeden gekomen en door veel mensen gezien. Als broedvogel deed de Kleine plevier het goed in de Krimpenerwaard. Naast enkele paartjes bij het Helofytenfilter waren er minimaal vier broedpaartjes aanwezig in Het Doove Gat bij Haastrecht.

Spotvogel Tijdens de Big Birding Day op 23 april vonden Gijsbert Mourik, Arie Ros en Pieter van Dam een bijzonder vroege, zingende Spotvogel. Spotvogels komen meestal pas in de eerste week van mei in Nederland aan. Dit zingende mannetje had er waarschijnlijk zin in! Het tweede exemplaar dat werd gezien was wel mooi op tijd.

Op 4 mei hoorde Frank Oling een Spotvogel zingen in de Stolwijkse Boezem.

Zwartkopmeeuw, foto: Morrison Pot

12 De Waardvogel – februari

2012

Beflijster in Polder Beneden Haastrecht, foto: Morrison Pot

Koekoek De eerste Koekoek werd afgelopen jaar in eendenkooi de Bakkerswaal gezien op 9 april door een medewerker van het Zuid-Hollands Landschap. Vervolgens werd op 14 april een exemplaar waargenomen door Caroline van Noort in het Krimpenerhout.

Boompieper Cor Oskam zag in 2011 de eerste Boompieper. Op 29 maart vond hij een exemplaar tussen een groepje Vinken en Rietgorzen bij Vogelplas Middelblok. Vervolgens hoorden de trektellers die op 2 april telpost ‘de Hoekse Sluis’ bemanden een exemplaar overvliegen.

Beflijster De eerste Beflijster werd op 6 april gezien door Vincent de Boer in Polder Achterbroek. Een dag later zag hij er ook een langs de Lekdijk. Door Morrison Pot werd er een Beflijster gezien in Polder Beneden Haastrecht en verder hebben er maximaal vier op de Ouderkerkse landscheiding gezeten van 19 april tot 23 april.

Boomvalk Op 5 april werd de eerste Boomvalk gezien door Harm Blom. Hij zag de vogel jagen boven Polder Veerstalblok.

Boomvalken komen over het algemeen pas vanaf eind april binnen. Dit exemplaar was dus lekker op tijd.

Volgens de database van waarneming.nl is dit zelfs de vroegste waarneming van een Boomvalk in de Krimpenerwaard. Het tweede exemplaar werd dan ook pas op 20 april gezien door Corné Stam in Polder Middelblok.

Rietzanger In een klein rietperceeltje langs de Graafkade bij Berkenwoude zagen Erik Kleyheeg, Cor Oskam en Morrison Pot de eerste Rietzanger van 2011. Dit was op 2 april en een paar dagen later zag Rudi Terlouw 2 zingende exemplaren bij de Berkenwoudsche Lage Boezem.

Fenoloog van het jaar Tot slot dan de bekendmaking van de winnaar van dé competitie van het jaar; de fenologiecompetitie. Wie was er het vaakst als eerste bij om de zomergasten in de Krimpenerwaard te begroeten en mag zich een jaar lang fenoloog van het jaar noemen? Hieronder volgt de top 5.

1.

2.

3.

4.

5.

Cor Oskam met 27 punten Erik Kleyheeg met 21 punten Rudi Terlouw met 20 punten Harm Blom met 18 punten Morrison Pot met 18 punten

Iedereen bedankt voor het doorgeven van waarnemingen en veel succes dit voorjaar!

Onderzoek Nijlgans Erik Kleyheeg Houdt u ze al scherp in het oog? Nijlganzen kunnen nu al broeden en lopen zeer binnenkort alweer met jongen. Dit voorjaar doen we ons best meer inzicht te krijgen in de reproductie van de Nijlgans in de Krimpenerwaard.

Welke plekken kiezen ze uit als nestlocatie? Hoeveel jongen brengen ze groot? Alle gegevens uit de Krimpenerwaard zijn van harte welkom en iedereen mag mee doen! Heeft u bij toeval een nest ontdekt of zwemmen er voor uw huis jonge Nijlganzen in de sloot?

Zet het dan op krimpen.waarneming.nl of stuur een email naar xxxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx! Alvast bedankt!

Nijlganzen, bron: www.alternativevet.org

De Waardvogel – februari 2012

13

Tuinvogeltelling 2012 Niels Heuvelman Samen met mijn broer Finn en mijn vader en moeder heb ik mee gedaan met de tuinvogeltelling. Net als vorig jaar. In het Junior blad van de vogelbescherming stonden tips om de vogels een goede kerst te geven. Wij hebben dit nu gebruikt om zoveel mogelijk vogels naar onze tuin te lokken. roodborst ook in de tuin te vinden en scharrelde overal waar andere vogels knoeide.

De pindazakjes en de taartjes werden door de kool- en pimpelmezen aangevallen. Op en in het vogelhuisje zaten 3 Turkse tortels om hun beurt te genieten van het zaad. In de laatste minuten kwam er nog een vink langs.

Af en toe vlogen er kauwen over en landde er een ekster de tuin in en vlogen alle vogels op en doken in de haag en de vlinderstuik. Een ekster probeerde een klein taartje te pikken maar het brak en dus ging hij er maar met een stuk vandoor, gelukkig kwamen de kleine vogeltjes iedere keer snel terug. Wat hebben we dit jaar geteld: 1 heggenmus, 35 huismussen, 9 koolmezen, 7 pimpelmezen, 3 merels, 2 spreeuwen, 4 Turkse tortels, 1 ekster, 1 roodborst en 1 vink. Deze vogels hebben we ingevoerd op www.tuinvogeltelling.nl.

We hebben met zoutloos vet, vogelzaad, krenten en rozijnen verschillende taartjes en cupcakejes gemaakt en deze op verschillende plaatsen in de tuin geplaatst.

Ook hebben we oude leeggegeten pindazakjes opnieuw gevuld met ongebrande pinda’s, zonnebloempitten en rozijnen. Donderdag en vrijdag hebben we alles opgehangen.

Dan konden de vogels het alvast ontdekken.

Op de site van de tuinvogeltelling.nl stond een telformulier met daarop foto’s van de meest voorkomende tuinvogels. Dat is makkelijk bij het tellen en dit hebben we uitgeprint.

Zaterdag was de eerste teldag, maar het waaide hard en er viel regen. Geen goed weer voor de vogels. En toen hebben we gekozen om op zondag ochtend te gaan tellen. Om kwart voor 11 zijn we gaan tellen dit mag 30 minuten. We tellen alleen de vogels die landen in de tuin.

We hadden veel vogels in de tuin, het meeste mussen. Op een moment telden we er 30, de pergola zat vol maar er zaten er ook veel op de grond daar, hadden we nog snel wat zaad op de grond gestrooid. Tussen de huismussen zat maar een heggenmus en helaas geen ringmussen. Ook hadden we 3 ruziënde merels die afkwamen op de oude halve appels op het gras. Net als iedere dag was de huis-

14

De Waardvogel – februari 2012

Minder soorten dan vorig jaar, want de groenling en de staartmeesjes hebben we nu niet gezien. Ook de winterkoning en de lijster hebben we nu niet gezien. Misschien hebben ze door de zachte winter voldoende eten in de polder om ons heen.

Mijn pappa heeft geholpen met het stukje schrijven en heeft ook de foto’s gemaakt.

Volgend jaar gaan we weer tellen want het is superleuk om te doen.

Nieuwjaarsexcursie Tekst en foto’s: Wim des Bouvrie De traditionele Nieuwjaarsexcursie begon onder bijna perfecte weersomstandigheden en de opkomst was zeer groot, veel groter dan een voorgaande editie. Arie herinnerde aan een speciale editie met 3 mensen. Hij had 2 bijzondere soorten beloofd en die waren op internet voor deze plas gemeld, zijnde de witoog- en witkopeend. Als toegift zou ook de ijsvogel langskomen.

Dus we gingen vol goede moed en met veel telescopen op pad. De hele ganzen familie was er: de bekende soorten grauwe ganzen, kol- en brandganzen waren ruim aanwezig, gespot aan de noordoever. Tussendoor een sperwer in een boom, zie de foto in tegenlicht. Op de plas werden de nodige eenden gezien, zoals tafel- en kuifeenden, dodaars en brilduikers. Ik zag ook mijn eerste waterral opvliegen, eindelijk. Midden op de plas waren de vele smienten te zien en te horen. Aan de oostkant van de plas over de dijk zagen we de aalscholvers en na de lunch de kuifduikers, de rosse stekelstaart, het nonnetje en de witkopeenden. Wat Gijsbert ook tuurde, de witoogeend liet zich niet zien.

Ook andere telescopen konden de witkop vanaf de steiger

niet ontdekken. Je kan ook niet alles hebben. Voor mij was de grote mantelmeeuw ook een openbaring. Op het zuidelijk dijkje zagen we tientallen watersnippen; ze hebben een uitstekende schutkleur. Wat kleine zwanen zwommen op de plas rond. De tijd vloog om en we moesten haasten om toch op tijd bij het restaurant terug te kunnen zijn. Ik vond het weer een geslaagde excursie en ik denk dat mijn tochtgenoten er ook zo over denken. We hadden mooi weer en prachtig licht. Ik hoorde dat er weer een vijftig soorten gespot waren.

De Waardvogel – februari 2012

15

Excursie Brabantse Biesbosch Jaap Graveland De excursie ging om 8:30 u. van start. Op dat tijdstip hadden zich 21 NVWK-ers verzameld op het busstation van Krimpen.

Tijdens het wachten druppelde het wat, maar er was goed weer voorspeld dus het beetje regen kon de pret niet drukken.

Voor mij was dit de eerste excursie met een vogelwerkgroep sinds mijn tienerjaren en het voelde goed met andere enthousiastelingen weer eens op pad te gaan.

We verdeelden ons over de auto’s en gingen richting ons reisdoel, de Noordwaard. Dat is een grote polder (3000 ha) die een aantal jaren geleden als “noodoverloopgebied” is aangewezen. Het gebied wordt momenteel ingericht en dient om bij gevaarlijk hoog water vol te kunnen laten lopen, zodat de waterstand elders (met name bij Dordrecht) minder stijgt. Ook zijn er grote geulen gegraven om het water versneld te kunnen afleiden. Gebieden die kort geleden nog akkerland waren staan nu onder water. Die grote waterpartijen oefenen een grote aantrekkingskracht uit op vogels. Het water stond nu hoog door de vele regen van de afgelopen periode, dus er waren weinig steltlopers te zien, maar des te meer andere soorten.

Het begon al goed toen we stonden te wachten bij de pont over de Merwede bij Werkendam. Plots zag een van ons een ijsvogel in een boompje boven een slootje. Het groepje dat er vlak bij stond (waaronder ik) had hem letterlijk over het hoofd gezien. Als we hem wat eerder in de smiezen hadden gehad, hadden we hem bijna kunnen aanraken, zo dichtbij zat hij. Maar ja, als een vogel stil zit, mis je hem vaak, zelfs als hij zo opvallend is als een ijsvogel. Maar bij het wegvliegen zagen we hem alsnog.

Een leuke binnenkomer. Toen ik een jaar of drie terug in Berkenwoude was komen wonen hoorde je regelmatig zijn schrille kreet ’s winters. Na de winters van de laatste jaren hoor of zie ik ze eigenlijk nooit meer. Een leuk weerzien dus.

Vol goede moed kwamen we bij onze eerste excursieplek aan, vlakbij de pont aan de overzijde. Op de uitgestrekte watervlakte heel veel watervogels. Ondanks het tegenlicht konden we flink wat soorten noteren: grauwe en kolganzen, krakeenden, uiteraard smienten en verder wintertalingen en enkele pijlstaarten.

Krakeenden waren vroeger (30 jaar terug) echt schaars, maar nu is het een hele gewone eend die je ook overal in de Krimpenerwaard tegenkomt. Het is eigenlijk onduidelijk waardoor deze soort, een zaadeter, zo is toegenomen.

Een leuke verrassing was een mannetjes nonnetje, één van onze mooiste eenden. (Tussen haakjes: er hebben dit jaar vier paartjes gebroed in eendenkorven in het noorden van het land, dus wie weet.) Ook vlogen er drie grote zaagbekken over.

Bij de volgende stop, meer naar het westen, kwamen er een paar soorten bij: een twintigtal kleine zwanen, een paar bergeenden, een dodaars en … een slechtvalk.

Wederom, het kan verkeren: 15 jaar terug was de slechtvalk nog een grote zeldzaamheid, nu al bijna een gewone verschijning. Onze excursieleider Erik meldde hem zonder stemverheffing. De soort is al zo gewoon dat

16

De Waardvogel – februari 2012

een collega (ik werk als ecoloog bij Rijkswaterstaat) in Zeeland een paar jaar geleden bromde dat we maar eens op moesten houden om nestkasten op koeltorens te hangen, want slechtvalken belaagden de grote sternkolonie in de Westerschelde…

Rond een uur of twaalf belandden we bij het Biesboschmuseum. We aten daar een deel van de boterhammetjes op en maakten van daar uit een korte wandeling. Ook de meer gewone soorten werden niet vergeten. Zo lieten een paar groenlingen zich prachtig zien in de heldere winterzon. Onderweg kwamen we langs een oude plataan en een bosje laurierkers, omringd door water. Een duidelijk teken dat het hier een paar jaar terug nog gewoon een normale polder was.

Hier zagen we onze tweede ijsvogel, wederom prachtig in de zon. Waarnemen is vaak een kwestie van geluk hebben. Voor sommigen betekende dit de tweede waarneming van de dag, andere deelnemers hadden de eerste niet gezien en visten ook de tweede keer net achter het net. Welaan, de aanhouder wint! Op 14 januari is de volgende excursie, naar de Reeuwijkse Plassen, met opnieuw een goede kans op een ijsvogel. Ik ben benieuwd wat dat oplevert.

Op een drassig graspaadje troffen we een viertal waterpiepers aan. Eigenlijk best goed te herkennen aan de bijna ongestreepte flanken en het grijsbruingroene uiterlijk. ´s Winters zijn ze vaak op natte oevers te vinden in het rivierengebied.

Op de terugweg hoorden we een paar keer uit het riet de luide zang opklinken van de cetti’s zanger. Die kwam vroeger niet of nauwelijks voor in ons land, maar is de laatste jaren aan een flinke opmars bezig. In 2011 broedden er in De Biesbosch een paar honderd exemplaren. Het is onduidelijk waardoor de soort in Nederland toeneemt en of het een blijvertje is. Het is opvallend dat hij zich vanuit het zuiden uitbreidt, maar ook dat hij hier overwintert, terwijl soorten die altijd al bij ons voorkwamen (rietzanger, kleine karekiet) naar Afrika trekken.

Toen we even stonden te luisteren, klonk ook eenmaal de rauwe gil van een waterral. Helaas niet te zien, maar daar moet je ook wat geluk bij hebben, want vaak scharrelen ze rond net achter het buitenste rietrandje, onzichtbaar voor onze gretige ogen. Als je het roepje kent (volgens Lars Johnson –vogelgids- ‘kip kip kip’, en alleen in het voorjaar; maar dat klopt niet: je kunt het ook in het winterhalfjaar horen; ik zou het eerder omschrijven als een schel “kiep, kiep, kiep!”) merk je dat ze trouwens op heel wat plekken voorkomen, vaak in een klein rietkraagje of moerasruigte en vaak maar een paar dagen,

bijvoorbeeld langs een poel bij mijn buurman aan het Westeinde in Berkenwoude.

Na deze wandeling gingen we per auto de Denenplaat op.

Het betekende vogelen vanuit de auto. Aan het begin zagen we vanuit de auto wat tafeleenden, kuifeenden en mannetjes slobeenden. Een paar keer stapten we even uit. Bijvoorbeeld om een prachtige jagende man van de blauwe kiekendief te bewonderen. Stelselmatig schuimde hij de rietkraag af op een eilandje, wel tien minuten lang, en “wederom prachtig in de zon”.

Erik had zich al eerder op de dag ontpopt als een prima excursieleider door ons telkens te wijzen op bepaalde soorten. Hij was het die ons wees op het nonnetje en de slechtvalk. En deze keer, schuin achter de jagende kiek, op een …klapekster. Voor mij eigenlijk het hoogtepunt van de dag. Wel ver weg maar toch prima te zien. Lang geleden dat ik die had gezien. Mijn eerste waarneming was dertig jaar geleden, gewoon in het plantsoen rond de sportvelden aan de Zegerplas in Alphen aan den Rijn. Hij bivakkeerde er weken. En jaren later zag ik er elk jaar wel één of twee in de herfstvakantie op een paar brandvlaktes in boswachterij Stippelberg in oostelijk Noord-Brabant. Nooit gedacht dat ze ook in moerasgebied te vinden zijn.

Alweer op de terugweg stapten we uit bij een paar groepen grauwe en kolganzen. Op één plek graasden ook een paar honderd brandganzen. Vroeger zag je die alleen in het Waddengebied en in de Delta en alleen ‘s winters. In mijn studie biologie deed ik ook een half jaar onderzoek aan rotganzen aan de universiteit in Groningen. Er werd daar ook onderzoek gedaan naar de broedbiologie van brandganzen. De vraag was hoe de dieren het klaarspelen om zo noordelijk te broeden en jongen groot te krijgen en waarom ze zover naar het noorden trekken; hier is immers ook gras. Het

studiegebied was toen Spitsbergen en om er te komen moest een ware expeditie worden uitgerust. Het was dan ook een grote gebeurtenis toen er voor het eerst brandganzen gingen broeden op het eiland Gotland. Ver naar het zuiden, en te bereiken met een pontje. Wel handig, maar weg avontuur. En ondertussen broeden er vijfduizend paar in ons Deltagebied. Hier hebben we wat meer kijk op de oorzaken van areaaluitbreiding. Het heeft onder andere te maken met stikstofdepositie en de moderne landbouw waardoor er al vroeg in het voorjaar kort, eiwitrijk gras beschikbaar is voor de opgroeiende jongen. Het blijft wennen om ze nu overal te zien, soms ook met duizenden tegelijk in de Krimpenerwaard.

Voor mij was de grootste eye-opener van de dag hoe veel (meer) je ziet als je goed kunt waarnemen. Onze geachte mijnheer de excursieleider wees ons keer op keer op een leuke soort die niemand anders nog in de gaten had. Eén keer stelde ik me er echt op in om hetzelfde stukje grasland af te turen als Erik en ik probeerde echt bewust goed te kijken. Toch zag hij wel de man blauwe kiek achter de ganzen en ik niet. Fascinerend. In de studiegids van de biologieopleiding in Wageningen stond indertijd, lang geleden, “de Wageningse bioloog dient over een uitstekend veldwaarnemingsvermogen te beschikken”.

Wat dat geheimzinnige vermogen was, werd natuurlijk nooit uitgelegd, maar interessant klonk het wel. Met mijn clubje studievrienden ontstond de gewoonte om er Monty Python-achtige grappen over te maken als we weer eens ergens over struikelden bij een excursie of als iemand iets eerder zag dan een ander. Maar echt goed erin waren we geen van allen.

En nu, 30 jaar later… Kortom, toch eens vaker op excursie om te kijken wat het nu is, en of het is te leren.

Wordt vervolgd.

Brandgans, bron: http://www.avibirds.com/euht ml/Barnacle_Goose.html

De Waardvogel – februari 2012

17

De tureluur

(Tringa totanus)

Tekst en foto’s: Peter de Mooij Een van de vogels die ik als eerste leerde kennen was beslist de tureluur. Gewapend met de verrekijker bij de vogelplas viel me een vogel van redelijk formaat op die ook nog zijn eigen naam bleek te roepen. Vanaf dat moment zag ik hem op meer plaatsen in de Krimpenerwaard waar hij dikwijls gewoon op de weilanden foerageert. Nou ja zien, het was eigenlijk meer een horen, net als bij de wulpen die ook zo lekker roepen door het zwerk en je als liefhebber attent maken op hun aanwezigheid.

Scharrelend bij de vogelplas, die helaas nog altijd afgesloten is, vanwege het vernielen van de houten brugjes (wat een gemis!) en foeragerend in het drooggevallen deel van de poel is hij altijd een genot om te zien op die fraaie rood/oranje stelten. Het leukste vind ik hem als hij in de ondergaande zon op één van de vele paaltjes zit van de boerenhekwerken die langs de tiendwegen staan. Zijn fraaie verendek komt dan het mooist tot zijn recht. Laatste ontdekte ik dat als hij zijn naam roept, hij steeds de ogen even sluit als een geisha die in alle onschuld de ogen neerslaat. Zo rond april, net even nadat de eerste grutto’s weer hun naam luidkeels roepen, spot ik hem altijd op onze vochtige graslanden van de Krimpenerwaard.

Hij is familie van de strandlopers en de snippen met de geslachtsnaam Tringa (ruiters) en wordt 25 tot 30 cm groot. Behalve in onze polders is de tureluur ook op kwelders en het wad te vinden. De tureluur broedt in een vrij groot gebied dat loopt van IJsland naar West- en midden Europa dwars door midden Azië. Het is nog een redelijk talrijke broedvogel, maar neemt wat aantal betreft helaas wat af waardoor hij op de rode lijst terecht

18

De Waardvogel – februari 2012

is gekomen. Tureluurs leggen een viertal eieren in een eenvoudig kuiltje in het gras en bebroeden deze tweeëntwintig tot vijfentwintig dagen. Over het nest worden de grashalmen bij elkander gebogen, zodat een en ander goed verborgen is voor eventuele belagers en nestrovers. Typerend is dat tureluurs vaak op enkele meters afstand van het nest van een kievit broeden.

Wellicht om te profiteren van de handigheid en de durf waarmede kieviten eventuele predators afleiden of weg weten te lokken van de nesten en jongen. De schutkleur van de jongen werkt zo goed dat ze vrijwel onzichtbaar zijn. Menigmaal heb ik het meegemaakt dat een jong voor mij uit een sprintje trok door het gras om twee meter voor mijn voeten weer neer te hurken en dan weer totaal onzichtbaar te worden. Wanneer je zoiets meemaakt is het het beste om rechtsomkeer te maken, want geen natuurliefhebber wenst zich schuldig te maken aan het per ongeluk vertreden van een vogeljong. Wanneer ik een tureluur in mijn vizier krijg, stap ik altijd even van de fiets om hem te begroeten. Ik kijk al weer uit naar de komende lente en de eerste ontmoetingen dit jaar in onze Krimpenerwaard…

De Waardvogel – februari 2012

19

Jaarverslag 2011 van de secretaris Ewald Schattenberg Het ledenbestand Per 31 december 2011 had onze vereniging 702 (was 676) gewone leden en 2 ereleden. In dit aantal van 702 zitten 48 (was 43) jeugdleden. Daarnaast waren er het afgelopen jaar 30 adverteerders en 71 speciale adressen zoals de vogelbescherming, het SOVON, artsenpraktijken en bibliotheken die een Waardvogel ontvingen. In totaal werd er aan 50 adressen een “Waardvogel” per post toegestuurd. Hierbij zaten 40 adressen van betalende leden. Uiteindelijk zijn er 26 nieuwe leden bijgekomen, waarvan 5 jeugdleden.

De Waardvogel Er werden dit jaar 5 uitgaven verzorgd van ons verenigingsblad. De schitterende foto’s op de voorkanten van de Waardvogels waren afkomstig van de diverse deelnemers aan de jubileumfotowedstrijd. Al deze mooie sfeerbeelden zijn genomen in de Krimpenerwaard.

Campagnes en overleg Ook in 2011 is er overleg geweest met diverse instanties.

Zo zijn er goede contacten met de Dienst Landelijk Gebied, het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, het Zuid-Hollands Landschap, Groenservice Zuid-Holland en het Natuur- en recreatieschap Krimpenerwaard. Aan de orde kwam onder andere het door GZH aangedragen plan om een speelbos voor kinderen aan te leggen. Er zal op vier locaties in de Krimpenerwaard zo’n speelbos worden gerealiseerd. Doel is kinderen uit onze elektronisch aangestuurde maatschappij terug te brengen naar de basis: de natuur. Provinciale subsidie hiervoor is in 1 plan eind 2011 aangevraagd door GZH; de uitvoering start in 2012 op tenminste twee van de vier plekken. Verder hebben de weidevogelwerkgroep en de landschapsonderhoudgroep goede contacten met Landschapsbeheer Zuid-Holland onderhouden. Ook is er overleg geweest met een knotgroep uit Krimpen a/d IJssel die graag wil aansluiten bij onze vereniging.

Jubileumjaar In 2011 bestond onze vereniging 50 jaar. Dit heuglijke feit is gedurende het jaar uitgebreid gevierd. Naast de diverse “normale” lezingen en excursies waren er ook speciale jubileumevenementen. Zo hadden we een leuke lezing van Nico de Haan en een mooie lezing over de boerenzwaluwen van Bennie van den Brink. In het kader van ons jubileum zijn we ook naar buiten gegaan: er werd een bezoek gebracht aan de baltsende grutto’s en andere weidevogels, we hadden weer een leuke en leerzame Natuurdag in het Loetbos en er was een nazomerexcursie naar de Zeeuwse eilanden. Deze werd afgesloten met een uitgebreide en smakelijke picknick. Voor de kinderen was er een gezellig en spannend kampeerweekend.

Ondanks het niet al te mooie weer was het een succesvol avontuur, zeker dankzij de nachtvlinderexcursie van Huig Bouter. Hoogtepunt van het jubileumjaar was het

20

De Waardvogel – februari 2012

Natuurfestival met aansluitend de feestavond. Zowel het dagprogramma als het avondprogramma werden zeer goed bezocht. Er was voor iedereen doorlopend wat leuks te zien of te doen. Voor de kinderen was er een knutselhoek en voor de volwassenen waren er diverse kramen, interessante lezingen en een excursie naar de Berkenwoudse Driehoek met de huifkar. Ook konden de mensen kennis maken met de huiszwaluwtil, welke in volle glorie op het voorterrein stond.

Cursussen Er was dit jaar een speciale cursus over het herkennen van roofvogels. Gezien de vele werkzaamheden rondom het jubileumjaar is het dit jaar bij deze ene cursus gebleven. Voor de roofvogelcursus van Gijsbert was echter dermate veel belangstelling dat een flinke wachtlijst ontstond. Om deze mensen niet teleur te stellen zal Gijsbert de cursus in 2012 herhalen.

Dia-avonden, contactavonden en excursies In 2010 zijn er weer diverse lezingen gehouden. Naast de speciale jubileumlezingen waren er ook lezingen van Astrid Kant over de weidevogels, van Maarten Loonen over de natuur op en rond Spitsbergen en een plantenlezing van Anton van Jaarsveld. Ook hebben we in de eendenkooi Bakkerswaal nog een leuke plantenquiz gehad.

Naast de lezingen zijn er weer veel excursies geweest waarbij vlinders en libellen, planten en vogels werden bekeken. Uiteraard moesten we in enkele gevallen wat verder van huis, richting Zeeland, de Maasvlakte, Eindhoven (het Plateau) en de Brabantse Biesbosch. We ondernamen zowel dagexcursies als gezellige en leerzame avondwandelingen in het Stormpoldervloedbos en bij het Doove Gat. We hadden dit jaar zelfs een fietsexcursie!

Website De fotoalbums op de website zijn afgelopen jaar goed bezocht. Er verschijnen ook steeds meer albums op de site, vaak gebaseerd op een excursie of speciaal evenement. Nieuw op de site is de banner op de homepage. In het jubileumjaar is hier dankbaar gebruik van gemaakt om aandacht te vragen voor de jubileumevenementen.

Andere activiteiten Onze landschapswerkgroep heeft het afgelopen jaar heel veel werk verricht. Er is volop geknot en gesnoeid om diverse markante locaties in de Krimpenerwaard een mooi en landelijk gezicht te geven. Uiteraard is er ook meegedaan aan de “Landelijke Natuurwerkdag”. Mede dankzij prima onderhouden gereedschap en goede begeleiding is deze dag opnieuw een succes geworden.

De vogelwerkgroep heeft diverse activiteiten ontplooid, maar hierover leest u meer in het jaarverslag van onze vogelcoördinator.

In 2011 heeft de jeugdwerkgroep samen met de kinderen bomen gesnoeid en gezaagd. Ook zijn de kinderen op bezoek geweest bij de Vogelklas Karel Schot en werd dit

jaar weer een inmiddels al bijna traditionele kanotocht gehouden.

In januari 2011 was de jaarlijkse coördinatorenavond in eendenkooi De Bakkerswaal. Alle coördinatoren konden hun ervaringen van het afgelopen jaar bespreken en vooruit blikken naar de nieuwe activiteiten. Daarnaast werd er gekeken naar het organiseren van het 50-jarige jubileumfeest.

Veel tijd en aandacht is er in 2011 besteed aan de vier huiszwaluwtillen welke de NVWK heeft geschonken aan diverse instanties in de Krimpenerwaard. Deze tillen, gemaakt door Bert Neeleman, naar een idee van Nico van Dam, zijn bedoeld als een blijvende herinnering aan ons 50-jarig jubileum

Wij verwelkomen de volgende nieuwe leden: In verband met privacyoverwegingen zijn de gegevens op deze plaats verwijderd. Wij vragen uw begrip.

Dierenkliniek ‘De Paltrok’ bedankt!

Kees Rietvelt Al enige jaren heeft de NVWK een nestkast staan op de balie van Dierenkliniek ‘De Paltrok’ in Gouda. Deze kast is zodanig geplaatst, dat tevreden klanten bij het afrekenen van een behandeling van hun dieren of bij aanschaf van medicijnen e.d. als dank wisselgeld in het vlieggat van de nestkast kunnen deponeren. Een maal per jaar gaat de penningmeester langs bij de dierenkliniek om het omgewisselde muntgeld (met afronding door de dierenarts) in papieren geld in ontvangst te mogen nemen.

Dit jaar heeft de eigenaar van de dierenkliniek de heer M. van der Wijden gemeend ook een ander goed doel in de opbrengst te laten delen, namelijk de hulphond (uiteraard ook een zeer goed doel). Toch mocht ik € 40,00 van de Dierenkliniek ontvangen, waarvoor weer hartelijk dank namens onze vereniging.

De Waardvogel – februari 2012

21

Plantenquiz

van

Anton van Jaarsveld Kees Rietvelt In de Waardvogel van december 2011 stond bij Even Noteren: “Woensdag 1 februari 2012 om 20:00 uur. Op zijn onnavolgbare wijze heeft Anton van Jaarsveld weer een plantenquiz gemaakt.

Kennis van de natuur lijkt makkelijk maar is het niet altijd! U kijkt na deze avond soms heel anders naar de natuur. Wij zijn vanavond te gast in eendenkooi Bakkerswaal.”

Deze aankondiging slaat de spijker op zijn kop. Anton dankte Carla en Hans dat wij die avond te gast mochten zijn. Voorts keek hij verheugd de zaal in, omdat hij zoveel “volgers” had. Er was een ruim gevulde zaal, die vol ongeduld wachtte op de presentatie van de bovenmeester. Zijn (proef)examen bestond weer uit open vragen, keuzevragen en vragen waarvoor men de juiste plantennaam moest weten, doorspekt met humor en instinkers. Op zijn zwerftochten in Nederlandse natuurgebieden (en een enkele keer vanuit zijn buitenlandse reizen) had hij zijn quiz samengesteld. Geweldig gedaan Anton.

Gert Blom, ook een goede plantenkenner gezien zijn puntenaantal, kreeg een ingeving met humor nadat uit een keuze van 4 distels ook de knikkende distel werd genoemd. Zijn ter plekke gemaakte tekening geeft de sfeer van deze gezellige avond weer.

Wilde planten herkennen?

Patrick Heuvelman Wilt u meer kennis vergaren over het herkenen van planten en zo ontdekken wat er groeit en bloeit in de Waard, dan is de cursus wilde planten determineren iets voor u.

Tijdens deze cursus, georganiseerd door IVN IJssel en Gouwe en ondersteund door de NVWK, leert u aan de hand van een begrijpelijk systeem de juiste naam bij de juiste plant vinden. De basis hiervoor is het boek Veldgids Nederlandse flora van Henk Eggelte.

Op 3 zaterdagochtenden in juni krijgt u theorie- en praktijklessen. Deze dagen zijn op 2, 16 en 30 juni van 9:30 tot 12:30 uur in Gouda.

De plantenkennis onder onze leden kan wel een opfrisser gebruiken en daarom wil de NVWK het volgen van deze cursus graag stimuleren. De NVWK heeft om die reden besloten om voor haar geïnteresseerde leden het IVN-lesgeld te betalen. U kunt er dus gratis heen! Aanvullende informatie kunt u verkrijgen bij Patrick Heuvelman of vinden op www.wildeplantencursus.nl.

Aanmelden kan bij Patrick Heuvelman: xxxx-xxxxxx, of mail naar xxxxxxxxx@xxx.xx vóór 25 mei 2012!

22

De Waardvogel – februari 2012

Kan speenkruid roesten?

Anton van Jaarsveld In de schuur staat mijn oude fiets te roesten. Dat heb je zo, wanneer ijzer met zuurstof een verbinding aangaat. Maar speenkruid? Zit daar dan ijzer in? Te weinig. De roest van speenkruid (zie foto) is wat anders en dankt zijn naam ongetwijfeld aan de overeenkomst in kleur met ijzerroest.

Roest op planten is meestal op onderkanten van bladeren of op stengels te vinden als een gele, bruine of oranje vlek. De roest is eigenlijk een heel kleine paddenstoel die een andere plant aantast, een schimmel. Een plant ademt met zogenaamde huidmondjes – heel kleine openingen – en daar komt de schimmel binnen, om zich vervolgens te verspreiden in de gastheer. De voortplanting van de sporen van deze schimmels verloopt bijzonder: vaak zitten aan de bovenzijde van het blad de “mannetjes”-organen en aan de onderkant de vrouwelijke. Wind, insecten en slakken zorgen dan voor de bevruchting. Ook afgevallen bladeren kunnen de besmetting overdragen.

Sommige roesten hebben voorkeur voor een “eigen” soort gastheer. Voor het zogenaamde perenvuur is dat natuurlijk de peer, voor de tarweroest is dat uiteraard de tarwe. Bij de laatste voedselproducent heeft de wetenschap tegenwoordig een verdediging ingebakken: als de schimmel binnendringt in het tarwegewas, sterven alleen de geïnfecteerde cellen af en kan de schimmel niet verder naar binnen. Veel van de schimmels maken voor de voortplanting gebruik van meerdere planten: de fuchsiaroest heeft zowel de spar als het wilgenroosje nodig. In de winter zitten de sporen – populair gezegd: de “zaadjes” – op de sparren. Na de voortplanting aldaar maakt de schimmel op het wilgenroosje of de fuchsia andere sporen. Zelf houd ik geen fuchsia’s, maar de fuchsiaroest schijnt bij kwekers of tuinliefhebbers in kwade reuk te staan. Ook bij de peer zwerft de bijbehorende schimmel, en wel naar de jeneverbes, die

zelfs op honderden meters afstand kan staan. De wilde jeneverbes is dan wel een zeldzame verschijning, waardoor het perenvuur zich in theorie niet sterk zou kunnen uitbreiden, maar in de praktijk blijken ook gekweekte coniferen schimmeldrager te kunnen zijn.

Een ander voorbeeld van roest is die op stokrozen. In mijn tuin heb ik al jaren last van deze schimmel, die vaak vroeg zichtbaar wordt als gelige spikkels op de onderste bladeren. Als je de schimmel in nieuwe planten wil voorkomen, schijn je na de bloei alle bovengrondse delen af te moeten knippen en in de groene container te moeten stoppen. Anders dan bij de peer heeft de stokroos weinig hinder van de aantasting, is mijn ervaring.

Ook op de bekende akkerdistel (zie foto) komt roest voor.

Op de Kleine Zaag groeit akkerdistel in grote groepen.

Daar vind je gemakkelijk wittige of halfwittige planten tussen. Die zijn zo verzwakt, dat ze geen bladgroen meer kunnen vormen. De schimmel verhindert daarbij, dat de akkerdistel gaat bloeien.

Tot slot de plaaggeest van berken. Die laat op de takken heel veel knoppen uitlopen, waardoor een dichte woekering ontstaat, de heksenbezem. Omdat de schimmel slechts in de bast doordringt en niet in de boom zelf, doet hij eigenlijk weinig kwaad. Er zijn heel wat oude berken met zo’n takkenbal te vinden. De vorm daarvan lijkt veel op die van de maretak, maar die parasiet is geen schimmel, maar een (altijd)groene heester op populieren en appelbomen.

Samenvattend: pas op voor roest op apparatuur en in de natuur !

De Waardvogel – februari 2012

23

$'0,1,675$7,(.$17225 9(5:$$/ /,' 12$%

Uw kaas van Toos en Klaas, Ouderkerk a/d IJssel, 0180-682019

We staan op de weekmarkten: Dinsdag : Krimpen a/d IJssel Woensdag : Schoonhoven Donderdag : Capelle a/d IJssel Vrijdag : IJsselstein

9RRU DO XZ

‡ %RHNKRXG]DNHQ ‡ %HODVWLQJDGYLH]HQ ‡ %HODVWLQJDDQJLIWHQ ‡ /RRQDGPLQLVWUDWLH

‡ 9ULMEOLMYHQG YRRU DOOH LQOLFKWLQJHQ

‡ 2RN YRRU SULYp DDQJLIWHQ JHYHQ ZLM JUDDJ DGYLHV

2RVWHLQGH +RI WHU %HUJHQ H PDLO YHUZDDO#SODQHW QO

$+ %HUNHQZRXGH WHO '5 %HUJDPEDFKW WHO

ID[

SNACKBAR GRAAFLAND Uw adres voor Patat, div. snacks, belegde broodjes, ijs, sorbets, slushpuppies, milkshakes Ook verzorgen wij mooie vis- en huzarensalades!!!

Weteringsingel 2, hoek Waalstraat Krimpen a/d IJssel tel. 0180 513466

VRAAG DE NIEUWE REISGIDS 2012 AAN, OF KIJK OP ONZE SITE VOOR MOOIE TRIPS! MET ONDER MEER: 43 GROEPS-REIZEN, 6 FOTOREIZEN, 7 CRUISES & 6 WEEKENDEN IN NEDERLAND. KOM GAUW KIJKEN! Meer informatie?

Kijk op www.birdingbreaks.nl, info@birdingbreaks.nl of bel BirdingBreaks 020 7792030.

BESTEMMING CRUISES Atlantic Odyssey 2012 Noord-Atlantische Cruise Spitsbergen 1 Spitsbergen 2 Spitsbergen 3 FOTOREIZEN Gambia Lesbos Noorwegen, Varanger Spitsbergen Engeland, Farne Islands GROEPSREIZEN Borneo Costa Rica India, Gujarat

VERTREK

DUUR (DAGEN)

PRIJS

29-mrt-12 07-jun-12 18-jun-12 04-jul-12 22-jul-12

31 12 8 10 10

va. 5790,va. 1650,va. 2800,va. 3550,va. 3550,-

01-feb-12 20-apr-12 02-mei-12 01-jun-12 10-jun-12

15 8 7 8 7

1985,1345,1695,2295,-

27-jan-12 01-feb-12 10-feb-12

15 16 16

4295,3395,2995,-

BESTEMMING Antarctica, Drake Passage & Antarctisch Schiereiland Ethiopië Ecuador Limburg Spanje, Extremadura & Coto Doñana Eilat, trekvogelparadijs Atlantic Odyssey 2012 Marokko: Hoge Atlas, Sahara en kust Zuid-Turkije Voorjaar in Limburg Polen, spechten en uilen!

Spanje, Duponts Leeuwerik en meer!

VERTREK

DUUR (DAGEN)

PRIJS

17-feb-12 23-feb-12 07-mrt-12 16-mrt-12

11 16 16 3

va. 5490,2895,3795,315,-

23-mrt-12 27-mrt-12 29-mrt-12

10 8 31

1695,1495,va. 5790,-

03-apr-12 12-apr-12 13-apr-12 15-apr-12

11 11 3 6

1875,1795,315,1195,-

18-apr-12

6

1245,-

Boerderijwinkel voor: Fam. Van Drunen * Vlees (pakketten) Gouderakse Tiendweg 99 * Boerenkaas 2831 KA Gouderak * Ambachtelijke producten Tel.: 0182-521646 Email: Henk.van.Drunen@deveerstalhoeve.nl Openingstijden: op dinsdag / woensdag en vrijdag van 14.00 tot 18.00 uur en op zaterdag van 09.00 tot 15.00 uur.

In onze boerderijwinkel verkopen we vlees van eigen gefokt vee. De kalfjes die bij ons komen hebben het 1e halve levensjaar bij hun moeder gelopen. Daarna lopen de dieren ‘s zomers in het weiland. Voor de weilanden zijn overeenkomsten gesloten met de landelijke overheid voor botanisch- en weidevogelbeheer. Door dit beheer ontstaat een gevarieerd grasland. ‘s Winters lopen de dieren los in de stal, waar ze alleen eigen gewonnen kuilgras krijgen. Zo groeien ze op een natuurlijke wijze tot ze groot genoeg zijn om te slachten.

Zwartvlekwinteruil,

Conistra rubiginosa

Paul Schrijvershof De komende maanden wil De Vlinderstichting graag aandacht vragen voor de Zwartvlekwinteruil. Deze nachtvlinder uit de familie van de uilen is een niet zo gewone soort die zich de laatste jaren sterk uitbreidt en steeds verder naar het noorden toe wordt waargenomen. Vorig voorjaar had ik er één in Capelle a/d IJssel op smeer. Ook in de Krimpenerwaard is de soort inmiddels een aantal maal gesignaleerd. Kijken jullie ook naar hem uit?

Kenmerken De voorvleugel van deze uil, die een lengte heeft van 1516 mm., heeft een gelijkmatige grijsachtig bruine grondkleur. Kenmerkend zijn de aan de binnenzijde gedeeltelijk zwart gevulde ringvlek en de grotendeels zwart gevulde niervlek. Het zwarte deel van de niervlek wordt doorsneden door de licht gekleurde aders en lijkt daardoor enigszins op een pootafdruk.

heeft er voor gezorgd dat er flink wat vlinderwaarnemingen zijn doorgegeven. Hieronder waren er aardig wat van zwartvlekwinteruilen op smeer of stroop.

Zwartvlekwinteruilen komen matig goed op licht af, maar zijn goed te lokken met smeer. Verder bezoeken ze bloemen en fruit en worden ook aangetrokken door sap van bloedende bomen. Omdat er geen of maar heel weinig bloeiende planten zijn, komen de vlinders nu af op zoetigheid. Die zoete stof kan gemaakt worden van stroop, suiker en alcohol. Het vroege voorjaar en het najaar zijn prima momenten om te smeren, omdat er dan weinig nectar uit bloeiende planten te vinden is. Ook in stedelijk gebied, bijvoorbeeld in de tuin, kun je op die manier nachtvlinders aanlokken.

Gebruiksaanwijzing Maak het recept het liefst twee dagen voor de bewuste avond klaar. Vanaf een uur voor zonsondergang kan het mengsel (met behulp van een kwast) op bomen en muren worden aangebracht. Breng de stroop op ooghoogte aan op aan meerdere zijden van een boom. Kies ruwe oppervlakten die bij voorkeur niet door licht beschenen worden. Wanneer het donker geworden is, kun je de bomen controleren met behulp van een zaklamp.

Zwartvlekwinteruil op smeer, Capelle a/d IJssel, maart 2011, foto: Paul Schrijvershof

Waardplanten en levenscyclus De rupsen leven in mei en juni op diverse loofbomen en struiken, waaronder sleedoorn, sering, appel en roos. De jonge rups foerageert op de knoppen en de bloemen van de waardplant. Oudere rupsen eten ook van de bladeren en doen zich te goed aan diverse kruidachtige planten.

Habitat en vliegtijd De vliegtijd loopt van oktober tot eind april in één generatie. Als de temperatuur voldoende hoog is, blijven de vlinders de hele winter actief. De zwartvlekwinteruil komt voor in loofbossen, op bospaden, open plekken in het bos, houtwallen, verwilderde tuinen en boomgaarden en ook in stedelijk gebied.

Voorjaar is prima tijd voor smeren Op de eerste dag van het nieuwe jaar, 1 januari 2012, zijn er zeven soorten nachtvlinders gemeld via Telmee en Waarneming.nl. Het gaat zowel om soorten die op licht afkwamen als om vlinders aangelokt door stroop. Het was een zacht begin van het nieuwe jaar, waarbij de nachttemperatuur niet beneden de 5 graden kwam. Dat

26

De Waardvogel – februari 2012

Het recept De belangrijkste ingrediënten zijn altijd suiker of fruit en alcohol. De alcohol verspreidt de geur van de zoetigheid beter.

Bovendien worden nachtvlinders Experimenteren is de er een beetje suf van, beste manier om waardoor ze goed te erachter te komen bekijken zijn. Hier een ‘basisrecept’: 1 pot suikerstroop, 2 eetlepels extra suiker en een flinke scheut bier, wijn en/of vruchtenlikeur (of zoveel als nodig is voor de juiste substantie). Meng de ingrediënten zo door elkaar dat er een goed smeerbaar, plakkerig mengsel ontstaat. Laat het mengsel eventueel enkele dagen staan om gisting te bevorderen. Andere ingrediënten die veel gebruikt worden zijn: allerlei soorten overrijp fruit (vooral bananen), appel- of perenstroop, rum en allerlei exclusieve bieren en alcoholische dranken. Welk recept het beste is? Hierover verschillen de meningen. Experimenteren is de beste manier om erachter te komen.

En heb je de zwartvlekwinteruil of andere nachtvlinders op je smeerplek? Laat iedereen dan meegenieten en voer je waarneming in op Waarneming.nl. Veel succes!

Bronnen: http://www.Vlindernet.nl

Boekweit Hans Kouwenberg Welk wild zoogdier uit de Krimpenerwaard is het best benaderbaar en mogelijk zelfs aan te raken? De haas? Die zit meestal achter in het weiland en als u al het perceel op mag, krijgt u hem toch niet te pakken. De mol? Ik zie alleen de molshopen en nooit een levend exemplaar. Ik heb zelfs nog nooit een molshoop zien ontstaan. De vos wordt steeds meer gezien, maar is heel schuw, waar hij ook een hele goede reden voor heeft. Wezel, hermelijn en bunzing worden ook vaak dood aangetroffen of vluchtend. Torenvalkjes pakken vaak muizen, die ik alleen dood op het pad zie liggen.

Het enige zoogdier dat ik kan bedenken is de egel. Met een beetje geluk hoor je eerst en met goed kijken zie je een exemplaar rondscharrelen. Veel mensen met een natuurlijke tuin hebben ze zelfs in de zomer te gast. Helaas zie je ze ook vaak verongelukt op de weg.

De Engelsman Hugh Warwick is helemaal gek op egels en heeft dan ook het boek geschreven “Gek op egels”. De ondertitel is “of hoe egels de wereld kunnen redden”. Het boek is uitgegeven door de KNNV-uitgeverij. De eerste druk is van begin 2011, telt 302 pagina's en is een paperback met wat zwart/wit-tekeningen van Dave Shepard. Het kost € 19,95, al ik zag het hier en daar met een paar euro korting staan.

Het boek is onderverdeeld in drie gedeeltes, “Zij en wij”, “Obsessie” en “Red de egel-red de wereld”. Het eerste gedeelte beschrijft kort de anatomie van de egel in het algemeen, de paring waarbij je je afvraagt hoe ze het doen, de geboorte die altijd bewondering opwekt, de verdediging door die stekels, de soorten en namen in verschillende talen en de oorsprong van de naam. In het Engels heet de egel hedgehog, heggenvarken. De naam komt van het geluid dat ze maken en van de smaak van het vlees; het smaakt als varkensvlees. In het tweede gedeelte komen egelonderzoek en de fascinatie van de schrijver aan bod. Hugh is een afgestudeerde ecoloog die tijdens zijn studie al meer belangstelling had voor egels dan voor vogels. Hij is als eerste begonnen met ecologisch onderzoek naar de egel. Hoe een egel fysiologisch werkt was goed bekend, maar hun rol in de natuur was onontdekt. Toen hij begon met zijn onderzoek, bestond er zelfs geen standaardmethode om egels te vangen en te tellen in een gebied. Door elke egel individueel te merken en te kijken hoeveel individuen je vangt en weer opnieuw vangt, kun je met statistiek de populatie berekenen. In Groot Brittannië zijn van diverse eilandjes egels verwijderd vanwege hun vermeende invloed op grondbroedende vogels. Hoe het afliep met deze beesten op het vasteland was een deel van zijn onderzoek. Het hoofdstuk “Egels en mensen” gaat over de mensen die egels opvangen en weer uitzetten. Als je Hugh mag geloven moet je excentriek zijn om dat werk te mogen doen. Ook beschrijft Hugh de egel als symbool.

De bekende Icesave-bank had een egel als symbool, maar wat een egel met sparen te maken heeft is hem een raadsel.

fascinatie voor egels en organiseren zelfs een soort Olympische spelen voor egels. In “Hugh’s egel” gaat hij op zoek naar de Hemiechimus Hughi, een (zijn) egelsoort uit China. Hij vindt ze uiteindelijk op een markt in Nepal.

Ze zouden worden verwerkt in traditionele medicijnen al wordt dat ontkend.

In “Hoe kunnen we egels beschermen” komt ook de vervolging van de egel in vroegere tijden aan de orde. Ze werden in de Middeleeuwen beschuldigd van het melken van de koeien en daarom vervolgd. Het stelen en eten van kippeneieren als ze de kans kregen, kan Hugh niet ontkennen. Uiteraard komt in dit hoofdstuk ook het inrichten van een egelvriendelijke tuin aan bod.

In het laatste gedeelte “Hoe egels de wereld kunnen redden” denkt de schrijver dat door ontmoetingen tussen egels en mensen de laatsten de natuur meer gaan waarderen en daardoor de aarde gered wordt. In zijn ogen zijn de symbolen van natuurbescherming zoals tijger, olifant en pandabeer te afstandelijk en niet te benaderen voor veel mensen.

Ik heb dit boek met plezier gelezen, al was het iets heel anders dan ik had verwacht. Ik verwachtte een beschrijvend boek, maar het is heel erg verhalend.

Liefhebbers van Engelse humor zullen de beschrijvingen van organisaties en personen zeker waarderen. Het is geen boek dat je gebruikt om een werkstuk over egels te maken, het is echter wel heel geschikt als een ontspannend boek waarbij je toch wat meekrijgt over de egel. Hopelijk heb ik komende zomer weer een egel te gast in mijn tuin, die ik dan toch anders zal bekijken door dit boek.

In het tweede deel bezoekt de schrijver ook een aantal egelevenementen. Sommige mensen slaan door in hun

De Waardvogel – februari 2012

27

Wilde zwaan Peter de Mooij Het was bitterkoud toen ik die bewuste morgen de polder inliep. Min 14,5 graden Celsius aan het huis gemeten moet ongeveer min 16 graden zijn aan de grond. Tel daar nog de straffe wind bij op en je hebt een gevoelstemperatuur van rond de min 20 graden.

Met de ijspegels aan mijn snor en baard liep ik over de tiendwegen van de door de koude uitgestorven polder. In de verte zag ik een wak waar massa’s meerkoeten met knobbelzwanen samenschoolden. Naarmate je langer een liefhebber van de natuur bent, ontwikkel je een soort sensor voor als er iets bijzonders te zien is. Toen ik op dertig meter afstand gekomen was, viel mijn oog direct op een van de zwanen die een vreemde snavel had. Ik nam met mijn bevroren vingers de camera en schoot de eerste foto’s op afstand voor het geval de zwaan in kwestie het luchtruim al koos voor ik dichtbij gekomen was. Er bleek een voor onze Krimpenerwaard zeldzame .

28

De Waardvogel – februari 2012

wilde zwaan te midden van de knobbelzwanen en de meerkoeten rond te drijven. Een jong, dat was zeker, want zijn veren waren nog bontgekleurd.

Al snel werd duidelijk dat deze normaal zo schuwe zwaan door de koude het allemaal wel best vond wat die man met zijn bevroren snor en baard daar op de kant stond te doen. Ik heb minutenlang staan genieten op een afstand die normaal onmogelijk is en keek recht in de ogen van deze schoonheid zonder weerga. De zon kwam over de horizon en kuste de zwaan met een ijskoude maar oranje gekleurde kus die zelfs mij verlegen maakte.



Jaarrekening 2011 INKOMSTEN

CONTRIBUTIES ADVERTENTIES RENTEN

2009 2010 2011 rekening rekening begroting

2011 rekening

10276 1285 433

10728 1376 815

11000 1500 700

11002 1420 371

0

710

750

1180

1388

1338

0

200

200

200

200

150

615 0

540 0

500 0

450 0

0 72 50 106 0 0

85 40 0 0 0 0

50 0 0 100 pm pm

0 0 50 200 4690 1147

Subtotaal

14425

15832

14800

20860

TOTAAL

14425

15832

14800

20860

GIFT KRINGLOOP KR.IJSSEL WEIDEHOF; bijdrage tbv weidevogelgroep LANDSCHAPSBEHEER: bijdr. weidevogelprogr.

VOGELCURSUS: deelnemersbijdrage ARBO tbv KNOTPLOEG DIVERSEN: dierenarts Gouda: opbrengst fooienkast verkoop jubileumkaarten (van 40 jaar) opbrengst verhuur beamer/laptop div. opbrengsten ZWALUWPROJECTEN ACTIVITEITEN 50 jaar

saldo bankrekeningen ING betaal Rabo betaal ING spaar ASN spaar Totaal Tegoed van Vogelbescherming IJsvogelfonds

1 jan '11 31 dec'11 2755 2041 0 3044 10091 239 15896 15500 28742 20824 2500

-7918 -5418

UITGAVEN

2009 2010 2011 rekening rekening begroting

2011 rekening

WAARDVOGEL VOGELWERKGROEPEN PLANTENWERKGROEP VLINDER/LIBELLENWERKGROEP LANDSCHAPSONDERHOUDGROEP JEUGDPROJECTEN WEIDEVOGELGROEP:

6721 147 126 36 11 80 961

7353 366 0 173 52 116 1853

7500 350 50 50 50 150 1500

8890 0 30 0 0 168 1486

WEBSITE en PR (materiaal) LEZINGEN JAARVERGADERING ADMINISTRATIEKOSTEN REPRESENTATIEKOSTEN LIDMAATSCHAPPEN VOGELCURSUS (2011 roofvogelcursus) ARBO KNOTPLOEG NEBULARIA MARKTEN/BRADERIEEN Aanschaf laptop, batdetectoren Stickers, beachvlaggen

95 400 296 555 352 89 291 0 300 0 1008 0

95 915 390 582 314 27 565 0 350 0 0 959

150 250 400 650 250 50 250 0 150 0 0 0

180 512 350 644 523 43 195 0 140 0 0 0

0 818

92 0

5000 7500

7277 8340

12286 2139 14425

14202 1630 15832

24300 -9500 14800

28778 -7918 20860

ZWALUWPROJECTEN (zwaluwtillen) ACTIVITEITEN 50 jaar Subtotaal Resultaat TOTAAL

Begroting 2012 INKOMSTEN

CONTRIBUTIES ADVERTENTIES RENTEN

2011 rekening

2012 begroting

10728 1376 815

11002 1420 371

11000 1450 400

710

1180

750

1338

200

200

200

150

150

540 0

450 0

400 0

85 40 0 0 0 0

0 0 50 200 4690 1147

50 0 0 100 3000 0

Subtotaal

15832

20860

17500

TOTAAL

15832

20860

17500

GIFT KRINGLOOP KR.IJSSEL WEIDEHOF; bijdrage tbv weidevogelgroep LANDSCHAPSBEHEER: bijdr. weidevogelprogr.

VOGELCURSUS: deelnemersbijdrage ARBO tbv KNOTPLOEG DIVERSEN: dierenarts Gouda: opbrengst fooienkast verkoop jubileumkaarten (van 40 jaar) opbrengst verhuur beamer/laptop div. opbrengsten ZWALUWPROJECTEN ACTIVITEITEN 50 jaar



2010 rekening

UITGAVEN

WAARDVOGEL VOGELWERKGROEPEN PLANTENWERKGROEP VLINDER/LIBELLENWERKGROEP LANDSCHAPSONDERHOUDGROEP JEUGDPROJECTEN WEIDEVOGELGROEP: WEBSITE en PR (materiaal) LEZINGEN JAARVERGADERING ADMINISTRATIEKOSTEN REPRESENTATIEKOSTEN LIDMAATSCHAPPEN VOGELCURSUS (2011 roofvogelcursus) ARBO KNOTPLOEG NEBULARIA MARKTEN/BRADERIEEN Aanschaf laptop, batdetectoren Stickers, beachvlaggen ZWALUWPROJECTEN (zwaluwtillen) ACTIVITEITEN 50 jaar Subtotaal Resultaat TOTAAL

2010 rekening

2011 rekening

2012 begroting

7353 366 0 173 52 116 1853

8890 0 30 0 0 168 1486

8000 250 100 50 50 200 1500

95 915 390 582 314 27 565 0 350 0 0 959

180 512 350 644 523 43 195 0 140 0 0 0

200 400 400 650 400 50 200 0 150 0 0 0

92 0

7277 8340

400 0

14202 1630 15832

28778 -7918 20860

13000 4500 17500

De paddentrek is weer begonnen Joke Colijn; foto’s: Huig Bouter De meest algemene pad in Nederland is de gewone pad (bufo bufo). Van oudsher begint de paddentrek ergens eind februari en gaat door tot begin april. Amfibieën zijn koudbloedig, wat inhoudt dat de padden zich bij een koudepiek opnieuw ingraven waardoor de trek volledig stil komt te liggen, om pas opnieuw op gang te komen als de temperatuur wat stijgt en de dieren weer beweeglijker worden.

Paradoxaal genoeg maakt een kwakkelwinter meer slachtoffers onder de padden dan een winter met strenge vorst. Dat komt omdat bij hogere temperaturen het metabolisme van amfibieën sneller werkt waardoor ze meer vet verbruiken. Als hun reserves hierdoor te vroeg op zijn worden ze gedwongen om wakker te worden en hun natuurlijke aandrang te volgen. Het aantal padden wat van uitputting sterft alvorens ze aan eten toe komen, is hoger dan wanneer de winter streng is. Dan immers blijven ze diep in slaap, waardoor ze veel langer met hun vetreserves kunnen doen en nog energie genoeg hebben voor het paringsritueel wanneer ze wakker worden.

Als padden ontwaken uit hun winterslaap trekken ze van de droge plek waar ze overwinteren (een holletje onder de grond, onder een steen of een hoop bladeren), naar hun natte paarplaats: een sloot, een ven of een vijver – als het maar stilstaand water is. De uitverkoren locatie is veelal hun geboorteplaats, die ze gelijk na de paartijd weer verlaten voor een plek op het land.

De trek wordt sterk beïnvloed door het weer. Een periode van kou is nodig voor de winterrust, die weer nodig is om de hormoonhuishouding van de pad op gang te brengen als de temperaturen stijgen. Vanaf zo’n 7 graden Celsius luchttemperatuur worden de eerste padden wakker, maar pas als de grond enigszins is opgewarmd en die temperatuur rond de 4 à 5 graden schommelt worden de padden actief. Padden zijn zoals de meeste amfibieën nachtdieren en daarom vindt hun trek pas vanaf schemerdonker plaats. Amfibieën hebben een waterdoorlaatbare huid en zijn daarom gevoelig voor uitdroging, een goede reden om zonlicht mijden. Zeker bij stijgende temperaturen in combinatie met een regenachtige avond komt daarom de paardrang massaal op gang. Die is al snel zo sterk dat de padden - met een lege maag - op pad gaan naar hun paargebied, dwars door en over eventuele (soms nieuw opgeworpen) hindernissen, tot wel twee kilometer verderop. Het is niet duidelijk hoe ze zich hierbij oriënteren, maar inmiddels is wel vastgesteld dat reuk en zicht geen rol spelen. De mannetjes, die het eerst gaan trekken, huppen naar hun geboorteplek en treuzelen onderweg meer dan de grotere en zwaardere vrouwtjes, die vol eitjes de weg in een rechte lijn stappend afleggen. De eerste man die een vrouwelijke pad op haar weg ontmoet, klemt zich met zijn voorpoten om haar lijf onder haar oksels (de zogenaamde paargreep, amplex-houding of amplexus) en hij laat niet los voor hij gepaard heeft. De mededingers onderweg zijn overvloedig in aantal vanwege het grote mannenoverschot bij padden, maar die trapt hij weg met zijn sterke achterpoten. Niettemin slaagt een enkele

minnaar er toch in om ook aan te haken, waardoor het kan gebeuren dat een vrouwtje met twee mannen op haar rug bij de paarplaats arriveert, waar zij opnieuw door mannen op vrijersvoeten opgewacht wordt.

Mannetje gewone pad op (de) weg

Na ongeveer drie dagen merkt het mannetje dat het vrouwtje de rug krom trekt wat voor hem een teken is dat zij haar eiersnoeren naar buiten perst. Hij vangt nu de eiersnoeren op in het kommetje wat hij met zijn achterpoten vormt, waarna hij ze bevrucht met zijn sperma. Hierna slepen beide padden de snoeren langs waterplanten om ze uitgespreid op te hangen; dit garandeert een ruime zuurstoftoevoer. Per snoer van enkele meters produceert mevrouw pad tot zo’n 6000 eitjes.

De eitjes komen na 12 dagen uit en de zwarte donderkopjes met kieuwen ontwikkelen zich snel in ongeveer 80 dagen, alvorens ze als mini-padjes met longen, poten en zonder staart uit het water klimmen.

Omdat alle eitjes vrijwel gelijktijdig gelegd zijn, eindigt deze ontwikkeling tot padje voor alle dikkopjes ook vrijwel gelijktijdig. Dat wil zeggen, als ze aan de gevaren die hen in dit stadium bedreigen hebben weten te ontsnappen. Hongerige reigers, libellenlarven, maar ook salamanders, snoeken, en veel andere vissen zijn liefhebbers van malse kikkerbilletjes!

Zo kan het gebeuren dat op één regenachtige avond alle overlevende jonge padden (en kikkertjes) van een paar centimeter groot het water verlaten op zoek naar een geschikte zomerbiotoop. Dit kan de verklaring zijn waarom men spreekt van een paddenregen. Net als hun ouders zullen ze na verloop van een paar maanden in winterslaap gaan, maar pas als ze na 3 à 4 jaar volwassen zijn nemen deze jonge amfibieën deel aan de jaarlijkse voorjaarstrek.

Het hierboven omschreven paringsritueel kan zich een paar maal herhalen, waarna de padden het water verlaten

De Waardvogel – februari 2012

31

om weer onafhankelijk van elkaar hun zomerverblijfplaats op te zoeken. Denk hierbij aan drooggevallen poelen en sloten, aan vochtige plekken als in holle bomen of onder strooisel in tuinen en op erven.

Pas dan eten de padden weer: insecten, spinnen, wormen en slakken die ze met hun roltong flitsend snel naar binnen werken. Nadat ze zich vol gegeten hebben, trekken ze in de herfst weer naar hun overwinteringsgebied om voor enkele maanden onder de grond te verdwijnen. Deze najaarstrek is meer gespreid en vertoont minder pieken, waardoor deze trek minder slachtoffers eist.

Gedurende de voorjaarstrek als de dieren massaal drukke verkeersaders moeten oversteken, vallen er tijdens een pieknacht op een enkele locatie soms honderden slachtoffers. Als we dan bedenken dat een pad wel 36 jaar oud kan worden en duizenden eitjes per keer produceert, wordt duidelijk dat het niet aan de padden ligt dat hun populatie op sommige plekken dramatisch in aantal afneemt. Wij mensen werpen voor de padden vaak dodelijke hindernissen op in de vorm van wegen, fietspaden en rioolputten. Rioolputten worden echte valkuilen als de stoepranden erlangs hoog zijn, waardoor de padden regelrecht de put in geleid worden.

In ons gebied vallen ook verkeersslachtoffers onder de kleine watersalamander (Lissotriton vulgaris), die zelfs al bij koelere temperaturen begint te trekken dan de pad, de bruine kikker (Rana temporaria) en de iets later trekkende groene kikker. Een deel van de populatie groene kikkers overwintert al in het water en hoeft dus niet de risicovolle trektocht te ondernemen. De in onze streken levende drie soorten groene kikkers zijn heel moeilijk van elkaar te onderscheiden en vallen allen onder de soortnaam Pelophylax – ook de voorheen gebruikte geslachtsnaam Rana is voor hen nog in zwang.

Gelukkig wordt het trek-probleem erkend, maar de genomen maatregelen zijn lang niet afdoende.

Paddenwerkgroepen en de overheid houden zich bezig met de volgende activiteiten: - Padden overzetten door middel van raapacties, of met schermen en ingegraven emmers (afgekeken van de ‘succesvolle’ combinatie van stoeprand en rioolput) die de volgende dag op de plek van bestemming geleegd worden. De meeste paddenwerkgroepen werken met deze laatste methode omdat dan ook de ’s nachts overstekende padden worden gered.

- Beïnvloeden van verkeer door tijdelijk afzetten van wegen en waar dit niet mogelijk is het plaatsen van waarschuwingsborden voor de paddentrek, om automobilisten zoveel mogelijk op de overstekende amfibieën alert te maken. Dit in de hoop dat ze langzaam zullen rijden en zo kunnen proberen de padden te vermijden.

- Het aanleggen van faunapassages. Dit is een structurele en daarom vanzelfsprekend de meest ideale maatregel, maar vaak ook de meest kostbare oplossing waardoor die niet overal toegepast kan worden.

In de Krimpenerwaard zijn op veel plaatsen vrijwilligers actief tijdens de trekperiode van de amfibieën. In mijn

32

De Waardvogel – februari 2012

woonplaats Stolwijk bevindt zich een concentratie van trekkende padden en kikkers rond de brug van de Hortensialaan naar de Goudseweg en in de achterliggende nieuwbouwwijk. Als de dieren die in de tuinen hun winterslaap houden ontwaken, proberen ze de sloot aan de overkant van de Goudseweg te bereiken.

Ook langs het gedeelte Goudseweg binnen de bebouwde kom tot zeker 500 meter buiten de bebouwde kom richting Gouda scheppen wij in het trekseizoen dagelijks padden van de weg of uit de berm, of zelfs al uit de oostelijke sloot, om ze daarna aan de westkant van de weg weer in de sloot aldaar los te laten. De waarschuwingsborden met ‘paddentrek’ eronder maken al lang geen indruk meer, en juist onder de wielen van het verboden hardrijdende sluipverkeer sneuvelen ondanks de inspanningen van vrijwilligers nog vele dieren. Door de uitgestrektheid van het gebied is het plaatsen van schermen in combinatie met het ingraven van emmers hier geen optie, dus moeten we het hebben van de uren die vrijwilligers ter beschikking stellen in deze maanden om de amfibieën te spotten en veilig over te zetten. En dan hoop je maar dat ze geluk hebben als ze na enkele weken (gelukkig iets meer gespreid) terug gaan naar de andere kant.

Ik vind het leuk om te doen. Het vraagt wat avonden tijd, warme (soms waterdichte) kleding, schoeisel en handschoenen, een goede zaklantaarn, een fluorescerend vest of iets dergelijks om je eigen veiligheid te waarborgen en een vlindernetje. Je loopt heel wat keertjes heen en weer op zo’n avond, maar dat houdt je ook warm. Het gebeurt dat je je net hebt omgedraaid om weer terug te lopen langs de sloot en dat achter je rug opeens een pad of een kikker midden op de weg zit om zich te warmen aan het overdag iets opgewarmde wegdek. Die heeft dan heel wat geluk of de scherpe blik van een andere vrijwilliger nodig om veilig aan de andere kant te komen! Als dat niet het geval is en je komt terug van je rondje, vind je daar een vers aan- of doodgereden pad op de weg, soms vol met eitjes. En dan baal je dus even stevig, ja. Nog veel te vaak eindigt zo’n tocht ‘op weg naar nieuw leven’ in een platte dood.

Ook meedoen? Neem voor locaties in je/uw buurt contact op met de Dierenbescherming Rijnland, xxx xxxxxxxx, contactpersoon Jan Kraayenoord, xxxxxxxxxx@ xxxxxx.xx. of voor de Stolwijkse groep met Ingrid Apeldoorn, xxxxxxxxxxxxxxxxxx@xx.xx, xxx xxxxxxx.

En helaas maar wel logisch: dit klusje is vanwege de late uren, het risico en de discipline van het op hetzelfde stuk straat steeds heen en weer lopen, niet geschikt voor kinderen jonger dan 15 jaar.

Bronnen: www.padden.nu; www.RAVON.nl; www.natuurinformatie.nl www.dier-en-natuur.infonu.nl www.natuurpunt.be/nl/vereniging/pers/paddentrekgestart

1

5

2

6

3

7

8

4 1. Een vrouwelijke pad met drie lovers.

2. Paddensnoeren over waterplanten gedrapeerd.

3. Zoekplaatje van padden, bruine kikkers, snoeren en dril.

4. Mannetje gewone pad in afwachting van een vrouwtje.

5. Bruine kikkers in amplexus. Door de veel grotere zwemvliezen zijn kikkers aangepast voor een langer verblijf in het water dan de pad.

9

6. Padden in amplexus. Zijn ze niet mooi met die snoeren om hun hals?

7. Bruine kikkers in paarhouding, met kikkerdril.

8. Kleine watersalamander, landfase (zomer, herfst, winter).

9. Kleine watersalamander, waterfase (lente tijdens broedseizoen).

De Waardvogel – februari 2012

33

Nieuwjaarswandeling Reeuwijk 2012 Patrick en Gabrielle Heuvelman Het was 1 minuut voor 9 uur toen we op de parkeerplaats aankwamen bij de Surfplas in Reeuwijk. Het was even zoeken, want de boel wordt daar opgeknapt. Er stonden meerdere groepen mensen klaar voor een activiteit. De grootste groep herkenden we, met veel bekende maar ook wat nieuwe gezichten. Dat is altijd leuk. Wat een opkomst zeg!

Net als vorige jaren nam voorzitter en expeditieleider van de dag Arie Dorsman het woord. Ook hij vond het fijn dat er zo’n grote opkomst was, kwam dat door het mooie weer? We troffen het met een heldere lucht, zon, matige wind en een goede temperatuur. Of kwam het door de hoeveelheid leuke eendensoorten die de voorgaande dagen op waarneming.nl waren gepost? Die aparte soorten zijn goed voor de soortenlijst die we bijhouden in een boekje en op waarneming.nl. Het beloofde dus een leuke, gezellige dag te worden.

De wandeling ging in de richting van de klok, over een fiets-/voetpad langs een rietkraag en met een blik over de polder richting de A20. Daar stonden wat bomen met daarin aalscholvers en hun nesten. In een watertje zwommen wilde eenden, brandganzen, smienten, slobeenden, krakeenden en wintertalingen, in de slootkant zat een watersnip. Voor de oplettende kijker vloog er een sperwer laag over die verderop in een els ging zitten. De gelukkige bezitters van een telescoop deelden graag hun kijker om andere aanwezigen ook te laten genieten van het moois wat ze in beeld kregen.

In de plas zagen we de eerste brilduikers, tafeleenden en dodaars, maar ook grote groepen kuifeenden en smienten. Een overvliegende blauwe reiger en een ekster werden ook genoteerd. In de weilanden op een hek een buizerd en wat groepjes grauwe ganzen en kolganzen, maar ook 3 zilverreigers. In de lucht in de verte was een mooi schouwspel van een groep spreeuwen te zien. Dan een melding van een waterral waar de roep van gehoord was. Hè jammer, gemist, en dus geen notering op de lijst bij ons.

Wel een overvliegende zilvermeeuw, ook zagen we een fuut en een meerkoet. En in het weiland een fazant.

Verder nog een koperwiek die eerst werd aangezien voor een lijster.

Langzaam liepen we door richting de huizen. Daar staan wat meer bomen en dus scoorden we wat zangvogeltjes zoals de pimpelmees, koolmees en ook staartmezen.

In de hoek van de plas zat tussen een groep smienten een pijlstaart.

Lopend naar de halte voor de koffiestop noteerden we een roodborst en een winterkoning. Tijdens de koffie hadden we een goed overzicht over de plas. Daar zagen we drogende aalscholvers, 2 grote mantelmeeuwen, een jonge zilvermeeuw en een stormmeeuw. Ook daar zwommen een aantal dodaars.

Toen werd het spannend. We kwamen in de hoek waar de bijzondere eenden eerder waren gespot. Ieder gaatje tussen de knotwilgen en de rietkragen werd benut om een blik te werpen op de plas. ‘Waar zitten ze vandaag? Zijn ze er nog??’

Als eerste werden kuifduikers gezien. Nog een stukje doorlopend bij de huizen wat foeragerende merels.

34

De Waardvogel – februari 2012

Vanaf een betonelement in het water werd een duttende rosse stekelstaart gespot. Een nonnetje viel door zijn witte kleed van grote afstand op.

En daar zwom de vangst van de dag, een witkopeend.

Van de eerder die week gemelde witoogeend was nu geen spoor, jammer.

Er werden wat watersnippen bij een gemaaide rietkraag ontdekt; even wat dichterbij geslopen voor een mooie foto: gelukt. Kort daarna vlogen ze op in groepjes.

Uiteindelijk telden we er minstens 58.

Het was al over 12 uur en we schoten aardig op. We zagen nog een scholekster, een kievit en een

Watersnippen, foto: Patrick Heuvelman

waterhoen. Even zag ik een glimp van een vliegende ijsvogel, bij een grondwalletje. Te kort om anderen er ook van te laten genieten. Verderop een overvliegende kleine zwaan. We eindigden bij de parkeerplaats met een puttertje, een kokmeeuw, een vink en twee knobbelzwanen.

Op de parkeerplaats werd men door Arie bedankt voor de aanwezigheid en ging ieder zijn weg; sommigen naar huis, anderen naar een bak koffie, chocomel of erwtensoep in de uitspanning aldaar. Bij het naar buiten komen hoorden ook wij nu de halsbandparkieten. Of waren het de grotere maar gelijkende grote Alexanderparkieten? Gemakshalve hielden we de eerste aan en daardoor kwam onze teller voor die dag op 49 soorten. Met dit aantal, het mooie weer en de gezellige en leerzame gesprekken was het opnieuw een zeer geslaagde dag. Arie en alle aanwezigen, bedankt en tot volgend jaar.

Excursie naar de Brabantse Biesbosch Wim des Bouvrie Zaterdag 10 december om 8.30 verzamelden we bij het busstation te Krimpen. De dag tevoren was het slecht weer en in de vroege ochtend was er een klein buitje. Maar de vooruitzichten waren veelbelovend en de opkomst nogal groot, ongeveer 20 liefhebbers. Na enig overleg werd besloten om via het pontje bij Werkendam naar de Brabantse Biesbosch te gaan. Vol goede moed gingen we carpoolend op weg.

Het pontje had winter weekenddienst en voer pas om kwart voor tien. We hadden dus even tijd om rond te kijken. Vogels kijken is toch verrassend: toen de ijsvogel op korte afstand benaderd was, vloog deze weg tot frustratie van diegenen die hem al op afstand gezien hadden. Aan de overkant aangekomen was onze eerste stop de uitkijkheuvel. Daar voelden we de koude harde wind en keken tegen de zon in over het ondergelopen weiland met kleine zwanen en knobbelzwanen, wilde eenden, kuif- en tafeleenden, enkele pijlstaarten en grauwe ganzen. Op deze plek moet je eigenlijk laat in de middag komen, dan is het licht veel mooier.

Hierna zijn we verder gegaan naar het bezoekerscentrum. Er is daar een wandelpad aangelegd door de rietvelden. Hier kwamen we de ijsvogel weer tegen, maar de grootste verrassing waren de waterpiepers. Ik had die nog nooit gezien. De betere vogelkenners hoorden de waterral en de cetti’s zanger. Nadat we even op temperatuur waren gekomen in het bezoekerscentrum gingen we weer door naar het volgende uitzichtpunt op de dijk. Daar zat voor mij de volgende noviteit, de klapekster, goed te zien door de telescoop. Dat je die op meer dan 1 km kan ontdekken. De 3 soorten ganzen grauwe ganzen, kol- en brandganzen waren in groten getale aanwezig. Het mannetje blauwe kiekendief gaf een glanzende show weg. Al met al een prachtige vogeldag met fantastisch weer. Jammer dat we vroeg terug moesten i.v.m. het tellen van de grote zilverreigers die nu hun slaapplaatsen zouden gaan opzoeken.

Klapekster, bron: barbel-fishing.com

De Waardvogel – februari 2012

35

Knotten bij Zon en Leven Marc Timmermans Op de mooie zaterdag van 28 januari werd er weer een werkochtend gehouden. Dit maal waren de noeste arbeiders, gekleed wel te verstaan, welkom bij Naturistencamping ‘Zon en Leven’ te Berkenwoude. Hier werd de groep verdeeld over verschillende locaties met elk andere werkzaamheden. Er moesten wilgen worden geknot langs de weg onder elektrische draden en op het parkeerterrein moest een deel van de begroeiing worden afgezet tot kniehoogte. Dit betrof voornamelijk elzen en esdoorns en een enkele hazelaar. Verderop werden er nog meer wilgen geknot op het terrein. Ook onze voorzitter Arie Dorsman liet de motorzaag ronken. Voor aanvang van de koffie liet Arie zijn kunsten zien voor het publiek. Er werd vakkundig een es geveld zodat het terras voor de kantine komende zomermaanden weer in het zonnetje staat.

De koffie werd in de kantine genuttigd met een plak hazelnotencake, heerlijk vers, terwijl de kachel brandde. Hier kregen we te horen welke verrassing ons nog te wachten stond. Zo kunnen de harde werkers een keer nog meer zweet kwijtraken in de aanwezige mooie sauna. Deze wordt op hout gestookt, afkomstig van eigen terrein en is zo dus klimaatneutraal. Na de koffie werden snel de zagen en scharen weer ter hand genomen want er zou ook nog een kop soep zijn rond 12.30 uur.

Tegen de soeptijd waren alle werkzaamheden gedaan en kon er gekozen worden uit bruine bonensoep of champignonsoep.

Na de lunch zag je enkele auto’s vanuit Berkenwoude vertrekken die erg diep lagen. Deze bestuurders hadden goede zaken gedaan voor hun eigen haard want die is meestal goud waard.

Informatie Schmallenbergvirus Joke Colijn Nu het Schmallenbergvirus ook bij schapen in de Krimpenerwaard is aangetoond willen wij u de informatie die Aletta van der Zijden van Landschapsbeheer Zuid-Holland ons stuurde niet onthouden. Met name voor weidevogelbeschermers is het van belang de ontwikkelingen te volgen. er geen reden tot ongerustheid hieromtrent.

“Wellicht hebben u berichten bereikt over het voorkomen Op onze website www.landschapsbeheerzuidholland.nl van het Schmallenbergvirus. Dit virus veroorzaakt kunt u informatie vinden over eventuele afwijkingen aan de ongeboren vrucht van schapen, geiten voorzorgsmaatregelen. Om van de meest recente en runderen, hetgeen ook tot doodgeboren jonge dieren informatie en de adviezen met betrekking tot het kan leiden. Voor het getroffen bedrijf is dit natuurlijk een Schmallenbergvirus op de hoogte te blijven, verwijzen ernstige zaak. Voor zover nu bekend is, zijn er geen wij u graag door naar de website van het RIVM, gevallen van besmetting bij mensen voorgekomen en is www.rivm.nl.“

36

De Waardvogel – februari 2012

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel' ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

gelegen in een landelijke en agrarische omgeving van 07.00 tot 19.00 uur opvang aan max. 12 kinderen verticale groep van 0 tot 4 jaar in voormalige koeienstal ervaren en gediplomeerde leiding optimale zorg en aandacht in unieke accommodatie sfeervolle inrichting en aankleding buitenspeelruimte in de openlucht en overdekt.

www.kinderopvangboerderij.nl kinderopvangboerderij@wanadoo.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

Email: preparateurhofman@kpnplanet.nl

0182-353183

Openingstijden ma t/m vr: van 9 tot 18 uur dinsdagmiddag gesloten zaterdag: van 9 tot 16 uur Tiendweg west 28b Lekkerkerk 0180 - 663262

Scherp in printwerk

huisstijlen brochures flyers

0180-683804

strooifolders periodieken kopiëren en printen in zwart-wit en kleur

06-25040070 Goud PrintCenter Ohmweg 17 2952 BD Alblasserdam

T 078 691 24 74 E info@goudprintcenter.nl I www.goudprintcenter.nl

T. Rook • IJsseldijk Noord 358 2935 CS Ouderkerk

ZORGELOOS RIJDEN DANKZIJ VAN SMITS AUTO’S Wordt fan van ons klantvoordeel programma en profiteer ook mee!:

Kwaliteit

Voordelig

Betrouwbaar

Altijd dichtbij

s Gratis winter- & zomerkeuring met airco-check; s Spaarsysteem voor beurten, ieder jaar meer korting op de al scherpe vaste tarieven; s Aankoop van een door u geselecteerde occasion in geheel Nederland met ‘ZON’–garantie; s Waardecheques met tot 50% korting op onderdelen; s 1,2,3 service voor leaserijders; s Jaarlijks occasionshows, met kwaliteitsaanbod en directe voordelen!

Kijk op smitsauto.nl of kom eens langs bij een van onze vestigingen, er is er altijd wel één bij u in de buurt!

smitsauto.nl

Provincialeweg 7a 2861 EB Bergambacht T. 0182 – 35 70 55 E. info@smitsauto.nl

Smits auto’s, uw dealer & garage. Al 30 jaar dichtbij!

Vestigingen in Bergambacht, Haastrecht, Krimpen a/d Lek, Capelle a/d IJssel, Waddinxveen en Zoetermeer.

In het mooie polderdorp Berkenwoude ligt in het hart van de Krimpenerwaard “De Zwaan”. De sfeervolle zalen zijn zeer geschikt voor het organiseren van uw zakelijke of feestelijke bijeenkomst.

Geluidsversterking, beamer en internetverbinding zijn aanwezig.

Wij bieden u maatwerk van koffie tot complete maaltijden of buffetten.

Alles wordt met liefde voor detail bereid in eigen keuken. Bel ons voor: • vergaderarrangementen, • cursussen, • jubilea, recepties of verjaardagen, • huwelijks- of bedrijfsfeesten.

“De Zwaan” biedt ook een petit restaurant, afhaalmaaltijden en een snackbar.

Keuken geopend van 17.00 tot 20.00 uur op woensdag, vrijdag en zaterdag.

Snacks, koffietafels, lunches en borrels met hapjes behoren eveneens tot de mogelijkheden.

Vraag vrijblijvend advies.

www.dezwaanberkenwoude.nl Beheerder Pieter Versteeg 0182 – 362546 / 06 - 53214225