2023 5 december Waardvogel

Waardvogel 62e JAARGANG | NUMMER 5 | DECEMBER 2023 WWW.NVWK.NL

Over drie jonge steenuiltjes 10 Het verhaal van hun belevenissen in drie bedrijven

Tiny Forests 20

fot

o

v

an

de

maa

nd

NVWK brengt wereldbekende minibosjes naar de Krimpenerwaard

Weidevogelseizoen 2023 24 Afsluitavond voor weidewachters en ‘hun’ agrariërs

Namen, telefoonnummers en e-mailadressen Bestuur

Voorzitter Secretaris

Penningmeester

Algemeen adjunct Bestuurslid Coördinator vogelwerkgroepen Coördinator PR en communicatie

Jaap Graveland, jaap.graveland@nvwk.nl 06 53579285 0182 601814 Frans van der Storm, info@nvwk.nl 06 55812250 Boschpolderstraat 14, 2807 LJ Gouda Michiel Fokkema, penningmeester@nvwk.nl 06 20565775 bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Benjamin Hallie, b.hallie@hetnet.nl 06 28430807 Marije Willems, marije.willems@ziggo.nl 06 18736946 Vacant Vacant

Werkgroepen

Redactie Waardvogel voor kopij Maria Kuijf en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com 06 44744408 0182 359778 Foto’s t.b.v. de website Redactie, nvwkredactie@gmail.com Werkgroep Ruimtelijke Ordening Leen Verschoor, werkgroepro@nvwk.nl 06 30575522 0180 682860

Mariëlla van Gemeren, werkgroepro@nvwk.nl 06 18365815 Coördinator weidevogelbescherming Vacant Assistent weidevogelbescherming Joep Vermaat, weidevogels@nvwk.nl Coördinator zwarte stern Krimpenerwaard Max Ossevoort, maxossevoort@gmail.com 06 58870179 Coördinator plantenwerkgroep Jaap Oosterom, planten@nvwk.nl 06 21325649 Contactpersoon werkgroep landschapsonderhoud Edwin Valentijn, landschapswerkgroep@nvwk.nl 06 48131144 Coördinatoren vlinders- en libellenTon Hoefnagel en 06 53209161 werkgroep Wil Sluis, vlinderwerkgroep@nvwk.nl 06 11156898 Coördinator wintervogeltellingen Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk.nl 06 12417622 Coördinatoren grote zilverreigertelling Mieke Veen, mieke.veen@hotmail.com

Leo Markensteijn, leom2941@gmail.com Coördinatoren uilenwerkgroep Joep Vanderbroeck en Pia Vrucht, uilenwerkgroep@nvwk.nl 06 55588849 0182 550879 Coördinator erfvogelwerkgroep Jaap Graveland, erfvogels@nvwk.nl 06 53579285 0182 601814 Coördinator zwaluwenwerkgroep Nico van Dam, nicovandam@hotmail.nl 0180 513975 Coördinatoren jeugdwerkgroep Vacant, interim: Benjamin Hallie, b.hallie@hetnet.nl 06 28430807 Aanspreekpunt Knotgroep Krimpen Yolande Nederveen, knotploegkrimpen@gmail.com 06 42508452 Coördinator roofvogelwerkgroep Jaap Jan Leeuwenburgh, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl 06 40726332 Coördinator waterwerkgroep Vacant, waterwerkgroep@nvwk.nl Coördinator materialen Floor Andeweg, materialen-nvwk@kpnmail.nl 0180 514130 Contactpersoon zoogdierenwerkgroep Gabi Baartman, zoogdierenwerkgroep@nvwk.nl 06 51370748

Andere belangrijke instanties

Dierenambulance Gouda e.o.

Ook voor ophalen zieke dieren met vogelgriep Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de gemeente Krimpenerwaard Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot Meldpunt klachten onderhoud sloten, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, bermen of dijken info@hhsk.nl Milieutelefoon Bij verstoringen van de natuur Illegale (roof)vogelvervolging Melden via www.natuurverstoring.nl of bij de politie Meldpunt invasieve plantensoorten In bermen N-wegen ter bestrijding en monitoring: zuidholland@pzh.nl Onderzoek doodsoorzaak wilde dieren Dutch Wildlife Health Centre www.dwhc.nl/meldingsformulier Drie of meer dode watervogels Landelijk Meldpunt voor dierziekten, Nederlandse Voedsel- en of pluimvee Warenautoriteit (NVWA) Meldpunt vogelgriep www.nvwa.nl/onderwerpen/vogelgriep-preventie-en-bestrijden/melden

Lid worden?

0182 529059 0180 510984 0900 8844 140182 010 4733333 010 4857847 010 4537356 0888 333555 0900 8844

045 5463188

Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: 06 55812250. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen.

2

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Van de voorzitter

Colofon

Jaap Graveland

De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 62 verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december

Tja, de verkiezingsuitslag. Ik zag veel bedroefde reacties onder natuurbeschermers. Ik denk zelf niet dat Nederlanders opeens minder om natuur geven, integendeel. Het is meer dat veel mensen zich niet gehoord Kopij aanleveren voelen, zich onzeker voelen en daarom een proteststem uitbrachten.

Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, 15 Misschien ontstaat er juist beter natuurbeleid als er beter geluisterd wordt augustus en 15 november naar mensen die zich tot nu toe niet gehoord voelden. Veel slechter kan Oplage het natuurbeleid trouwens niet, want onze rijksoverheid krijgt momenteel 975 exemplaren helemaal niks voor elkaar. Hetzelfde geldt voor het landbouwbeleid. We struikelen over de projecten, onderzoeken, adviezen en visies, maar ondertussen gebeurt er praktisch geen E-mail redactie ene mallemoer. Voor niets doen was geen verkiezing nodig.

Joke Colijn Maria Kuijf Dus boeren en natuurbeschermers blijven in onzekerheid zitten. Ondertussen dreigt er een tekort op budget nvwkredactie@gmail.com voor agrarisch natuurbeheer, kampen terreinbeheerders al jaren met tekorten door ontoereikende subsidies en wordt vanaf 2024 ook de zogenoemde Ecoregeling van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid met Website www.nvwk.nl 25% gekort, wat investeren in natuur voor boeren moeilijker maakt. www.facebook.com/denvwk/ Wat u en ik daar aan kunnen doen? Volgende keer groener stemmen, en je partij aanspreken op groener beleid. https://twitter.com/denvwk Én morgen beginnen met het kopen van producten van boeren die rekening houden met natuur. Dat zijn er in de nvwk.nl Krimpenerwaard ondertussen al heel wat. De Voedselfamilie Krimpenerwaard en het Natuurbeheercollectief uilenwerkgroep_nvwk.nl Krimpenerwaard willen (opnieuw) de kansen voor een ecologisch zuivelmerk onderzoeken.

Secretariaat & ledenadministratie We zitten in de regio dus niet bij de pakken neer. In het prachtige glossy Weidevogelverslag 2023 lezen we Frans van der Storm dat de weidevogels een goed jaar achter de rug hebben; grutto’s in de Krimpenerwaard produceerden meer Boschpolderstraat 14 kuikens dan nodig voor behoud van de populatie! Dat is een felicitatie waard aan de boeren, het Agrarisch 2807 LJ Gouda info@nvwk.nl Collectief en de weidewachters.

Meer goed nieuws: de cursus tuininrichting die we vanuit Prachtlint op 8 november organiseerden was Contributie per kalenderjaar met 95 inschrijvingen (de teller loopt nog) zwaar overtekend. We gaan de cursus dus volgend voorjaar € 5,- voor een jeugdlidmaatschap, opnieuw geven. Ik heb contact met mensen die zich inzetten voor de Agendanatuurinclusief 2.0. Doel van één kind t/m 16 jaar € 20,- voor een basislidmaatschap de agenda is volledig natuurinclusief werken in al onze activiteiten in 2050. Er zijn allerlei doelen voor de € 25,- voor een gezinslidmaatschap kortere termijn. Ik wil daaraan proberen toe te laten voegen wat je mórgen al kunt doen, want dat deel ontbreekt nog. Zoals vergroenen van je eigen tuin. Ik hoop dat we vanuit die agenda ondersteuning kunnen Bankrekeningnummer krijgen (kennis, beeldmateriaal etc.) zodat natuurwerkgroepen zoals de NVWK dit soort cursussen veel NL82 RABO 0127 2948 80 makkelijker kunnen geven.

Lid worden Ook fijn: het Agrarisch Collectief/Weidehof heeft belangstelling om aan te sluiten bij Prachtlint. Hun inzet U kunt lid worden via www.nvwk.nl en kennis sluit heel goed aan, dus we zijn daar heel blij mee. Wordt vervolgd! of door een e-mail met uw gegevens En ben ik nou echt de enige vogelaar die de kraanvogels in de Krimpenerwaard níet heeft gezien? Zucht... d te sturen naar info@nvwk.nl Op de voorpagina Bruine winterjuffer foto: Harry Verkerk Foto van de maand: Gele aardappelbovist foto: Dirk Huitzing Overname van artikelen Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding Disclaimer Artikelen of uitingen van ­derden in de Waardvogel geven niet ­noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de auteurs, de geciteerden of de bron Drukkerij Efficiënta Krimpen aan den IJssel Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Jaartarief (= vijf edities): 1/8 pagina: € 50,1/4 pagina: € 90,1/2 pagina: € 150,-

Kraanvogels, foto: Coen van Nieuwamerongen

In dit nummer

Belangrijke gegevens 2 Van de voorzitter 3 Even Noteren 4 Kerstwens 5 Gele aardappelbovist, foto van de maand 5 Winterjuffers op de voorpagina 6 Klussenbank: wie helpt mee? 8 Bericht van de penningmeester 9 Opbrengst Rabo ClubSupport 9 Over drie jonge steenuiltjes 10 Jeugdpagina 14 Een glorieuze dag! 16 Sprookjesachtige setting 19 Tiny Forests 20

Poollicht in de Krimpenerwaard 23 Weidevogelseizoen 2023 24 Op tijdreis in Naturalis 26 Was het een droom? Toch niet! 28 Terug- en vooruitblik 29 Achtueel nieuws werkgroep RO 31 Roofvogeltelling BMP-R 32 Race 2023 een spannende tijd van het jaar 36 ‘Op naar de 1000 leden’ 37 Zwarte sterns in 2023 38 Zuid-Holland wil wél knobbelzwanen afschieten 40 Knobbelzwaan mag niet afgeschoten worden 40 Vossenjacht gaat gewoon door 41 Nieuwe Driemanspolder 42 WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

3

Even noteren N

ieuwjaarswandeling De eerste zaterdag van het nieuwe jaar, 6 januari 2024, wordt traditioneel de nieuwjaarswandeling rond de Surfplas van Reeuwijk geleid door onze voorzitter, Jaap Graveland. We verzamelen op het P-terrein bij het restaurant ‘Reeuwijkse Hout’, om 8.30 uur. Het is altijd een gezellige en succesvolle wandeling. Op de plas zitten duizenden watervogels en we worden meestal verrast door een ongewone waarneming, bv. een ijsvogel of roodborsttapuit. De wandeling is 6,5 km. Degenen die willen, kunnen na afloop weer opwarmen, napraten en een hapje eten in het restaurant. d

S

noei-/ knotactiviteit knotploeg Krimpen Op 6 januari 2024 knotten/snoeien we bij het Zuid-Hollands Landschap. Voor locatie, info of deelnemen? Knotploegkrimpen@ gmail.com of 06-42508452.

W

intervogeltellingen Zaterdag 13 of zondag 14 januari 2024. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk.nl of 06-12417622.

W

erkzaamheden landschapswerkgroep bij familie van Zeben Zaterdag 13 januari van 09.00 tot 13.00 uur, Benedenkerkseweg 133 in Stolwijk. Op het land achter de voormalige boerderij worden diverse landschapselementen in stand gehouden. We gaan werken aan de knotwilgen en in een geriefbosje in het land achter de boerderij. Voor informatie of wil je een keer komen kijken: Edwin Valentijn, 06-48131144, landschapswerkgroep@nvwk.nl.

W

erkzaamheden landschapswerkgroep bij Natuurcamping Zon & Leven 27 januari, van 09.00-13.00 uur. Achterbroek 27a in Berkenwoude.

De camping ligt in een bomenrijk park met verschillende waterpartijen. We knotten wilgen en zagen en snoeien andere bomen. Er is motorzaagwerk en in overleg kan hout meegenomen worden. Voor informatie of wil je een keer komen kijken: Edwin Valentijn, 06-48131144, landschapswerkgroep@nvwk.nl.

V

ogelexcursie naar de Hollandse en Zeeuwse delta Zaterdag 27 januari. De Zuid-Hollandse en Zeeuwse delta is voor duizenden wintervogels een ideale plek om te overwinteren.

We verzamelen ons om 8 uur op de parkeerplaats tegenover café de Loet (Kerkweg 279, Berkenwoude). Vanaf daar carpoolen we en zullen een mooie ronde maken door de delta. De buitenhaven van Stellendam, de Brouwersdam en de polders van Plan-Tureluur staan op de planning. Eind van de middag hopen we weer terug te zijn op de parkeerplaats. Heb je vragen, mail dan naar coenvna@ gmail.com of stuur een appje naar 06-38380899.

S

noei-/ knotactiviteit knotploeg Krimpen Op 20 januari 2024 knotten/snoeien we bij het Zuid-Hollands Landschap. Info of deelnemen? Knotploegkrimpen@gmail.com of 06-42508452.

S

W

W

intervogeltellingen Zaterdag 17 of zondag 18 februari 2024. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk. nl of 06-12417622.

G

rote zilverreigertelling Zaterdag 24 februari is de laatste telling van grote zilverreigers van dit seizoen . Er wordt geteld op de bij ons bekende slaapplaatsen.

De telling vindt plaats vanaf zonsondergang totdat het donker is.

Voor deelname of info: Mieke Veen, mieke.veen@hotmail.com of Leo Markensteijn, leom2941@gmail.com.

S

noei-/ knotactiviteit knotploeg Krimpen Op 20 januari 2024 knotten/snoeien we bij het Zuid-Hollands Landschap. Info of deelnemen? Knotploegkrimpen@gmail.com of 06-42508452.

L

ezing: Regionaal Natuurpark de la Brenne in Frankrijk Dinsdag 23 januari, De Zwaan, Berkenwoude. Inloop 19.30, start lezing 20.00 uur. Het Natuurpark van de Brenne in Frankrijk is een natuurgebied met internationale status (Natura2000 en

4

Ramsar=belangrijk wetland gebied). Het ligt zo’n 300 km ten zuiden van Parijs en is voor de natuurliefhebber en rustzoeker een prachtig ruig gebied. Flora en fauna zijn in een rijkdom aanwezig zoals we dat in Nederland niet kennen met wandelpaden, meertjes, kijkhutten, strandjes en wild. Topnatuur dus! Presentator Geert Engels heeft recht van spreken: zo runde hij jarenlang een B&B in het gebied, ontving hij veel natuurliefhebbers als gast, organiseerde hij er tientallen lezingen en excursies per jaar en had hij zijn camera altijd paraat.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

noei-/ knotactiviteit knotploeg Krimpen Op 3 februari 2024 knotten/snoeien we bij Den Uijl. Info of deelnemen? Knotploegkrimpen@gmail.com of 06-42508452. erkzaamheden landschapswerkgroep bij Schoonderwoerd 10 februari van 09.00-13.00 uur, Provincialeweg-Oost 14, Haastrecht. We werken in een uiterwaard met weilanden. Op het perceel staan knotwilgen, een aangeplant bosje, en fruitbomen. De eigenaar wil deze landschapselementen herstellen en behouden. We knotten wilgen en snoeien hoogstamfruitbomen. Voor informatie of wil je een keer komen kijken: Edwin Valentijn, 06-48131144, landschapswerkgroep@nvwk.nl.

W

intervogeltellingen Zaterdag 17 of zondag 18 februari 2024. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk. nl of 06-12417622.

S

noei-/ knotactiviteit knotploeg Krimpen Op 17 februari 2024 knotten/snoeien we bij Den Uijl. Info of deelnemen? Knotploegkrimpen@gmail.com of 06-42508452.

S

noei-/knotactiviteit knotploeg Krimpen Op 2 maart 2024 knotten/snoeien we bij Van der Laan. Info of deelnemen? Knotploegkrimpen@gmail.com of 06-42508452.

W

intervogeltellingen Zaterdag 16 of zondag 17 maart 2024. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk.nl of 06-12417622.

S

noei-/knotactiviteit knotploeg Krimpen Op 16 maart 2024 knotten/snoeien we weer bij Den Uijl. Info of deelnemen? Knotploegkrimpen@gmail.com of 06-42508452.

W

intervogeltellingen Zaterdag 13 of zondag 14 april 2024. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk.nl of 06-12417622.

Cursus fruit snoeien Voor mensen die willen leren fruit te snoeien is er de komende tijd weer een mogelijkheid om zich theoretisch en praktisch te bekwamen. Ze kunnen zich opgeven bij wim.van.den.bremen@ xs4all.nl. d

Weidevogelcursussen Voor geinteresseerden en bijspijkeraars: in het voorjaar 2024 worden weer weidevogelcursussen georganiseerd. Houd de februari Waardvogel, website en Nieuwsbrieven in de gaten. d

Fijne feestdagen en een natuurrijk 2024 bestuur NVWK en redactie Waardvogel

Foto: Huig Bouter

Noorderlicht, foto: Dirk-Jan Saaltink, zie ook pag. 23

Gele aardappelbovist foto van de maand Maria Kuijf

Het najaar is paddenstoeltijd. Vooral dit jaar zijn er door het vochtige weer veel paddenstoelen te zien. Waar het vroeger moeilijk was om paddenstoelen op naam te brengen, hebben nu de diverse apps het makkelijk gemaakt. Dat is te zien op krimpenwaarneming.nl. Tientallen soorten paddenstoelen worden gefotografeerd en ingevoerd. d

Z

o ook de gele aardappelbovist, gefotografeerd door Dirk Huitzing. Aardappelbovisten zijn stuifzwammen en verspreiden hun sporen dan ook door verstuiving. In het najaar zijn de sporen in de paddenstoelen rijp. Rijpe gele aardappelbovisten scheuren bovenaan open, zodat de sporen naar buiten kunnen. Vaak gebeurt dat doordat er een dier tegenaan loopt of omdat er een regendruppel op de paddenstoel valt.

De sporen stuiven dan weg om op een goede plek neer te vallen waar in de grond zwamdraden kunnen groeien. Daaraan groeien bolletjes die t.z.t. boven de grond een nieuwe paddenstoel gaan vormen. Sommige soorten aardappelbovisten zijn eetbaar, maar de gele is giftig. Er is voorzichtigheid geboden met het eten van aardappelbovisten, want sommige soorten lijken erg op elkaar. Bron: https://www.heijen.info/ d WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

5

Winterjuffers op de voorpagina: bruine winterjuffer man Harry Verkerk Libellen sluipen in het voorjaar uit, zoeken een partner en leggen eieren. Daarna hebben ze hun levensdoel bereikt: voorplanting. Voor het winter wordt, nemen ze afscheid van het leven in de wetenschap dat hun eieren onder water veranderen in larven die komend jaar (of na een paar jaar) na de winter uitsluipen om de cirkel van het leven rond te maken. Behalve de winterjuffers. Die overwinteren als volwassen libel! Zelfs bij flinke vorst, brrr.. d

H

et geslacht winterjuffers (Sympecma) behoort tot de familie pantserjuffers (Lestidae). In Noord- en Midden-Europa komen twee soorten voor: de bruine en de noordse winterjuffer. Opvallend is dat deze juffers hun vleugels meestal aan één zijde van het achterlijf houden. Het pterostigma van de voorvleugel zit dichter bij de top dan het pterostigma van de achtervleugel. Als de vleugels langs het achterlijf worden gehouden, liggen beide pterostigmata achter elkaar, waardoor deze extra lang lijken. Op de bovenzijde van het achterlijf bevinden zich donkerbruine, torpedovormige figuren zoals bij de watersnuffel.

De bruine winterjuffer is een algemene libel. De vrouwtjes zetten de eieren in april en mei af op in het water drijvende dode plantendelen.

De libellen sluipen uit in juli en augustus. Daarna verlaten ze de waterkant en overwinteren op de hei of in het bos. Inmiddels is deze soort in heel Nederland te vinden. Opvallend is wel, dat de waarnemingen binnen de Krimpenerwaard vooral binnen de bebouwde kom worden gedaan.

De noordse winterjuffer is zeldzaam in Nederland en komt voor in Noordwest-Overijssel en Zuid-Friesland. Het is niet gek dat deze in de Krimpenerwaard dus niet wordt waargenomen.

Ter illustratie de waarnemingen van de noordse winterjuffer vanaf 1 januari 2018 in Nederland. Overigens is op de site van de Vlinderstichting meer gedetailleerde info over onder andere de verspreiding in de loop van de tijd te vinden. (https://www.vlinderstichting.nl/libellen/overzicht-libellen/detailslibel/noordse-winterjuffer).

Het onderscheid tussen de twee soorten is klein, maar duidelijk waarneembaar. Bij de noordse winterjuffer is een namelijk bij de donkere strepen op het borststuk een uitstulping aan de onderkant zichtbaar. Dat verschil kun je op nevenstaande foto’s goed zien. Om de winterjuffers goed te kunnen determineren is dus een foto van het borststuk van opzij nodig.

W

interjuffers in de Krimpenerwaard vanaf 2018 tot november 2023

Deze soort wordt zeer beperkt in de Krimpenerwaard waargenomen.

Mogelijk oorzaken zouden kunnen zijn, dat de winter minder uitnodigend is om op zoek te gaan, maar ook dat deze juffers moeilijk zijn te spotten door hun goede schutkleur, of gewoon omdat ze te verstopt zitten. Hier ligt dus nog een kleine uitdaging! Overigens is deze soort in principe het hele jaar waar te nemen.

6

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

B

ruine winterjuffer Deze libel is vrij algemeen in Nederland en heeft een lichtbruin tot oranjebruin lichaam met donkere bronskleurige tekening op het borststuk en het achterlijf. Op het borststuk zitten rechte donkere strepen. Op het achterlijf zitten torpedovormige figuurtjes. In het voorjaar zijn de ogen vaak blauwe berijpt. De voortplanting vindt in het voorjaar plaats. Eieren worden vaak in tandem afgezet. De nieuwe generatie vliegt van begin juli tot en met oktober. Deze juffers vliegen vaak ver van het water vandaan en overwinteren in beschutte plekjes op bijvoorbeeld struiken, pollen of onder boomschors.

Bruine winterjuffer, foto: Paul Schrijvershof

N

oordse winterjuffer Deze libel is in Nederland vrij zeldzaam. Vooral in de Weerribben treffen we deze soort aan.

De beschrijving van de noordse winterjuffer is vrijwel identiek aan die van de bruine winterjuffer. Het verschil zit hem vooral in de uitstulping van de onderkant van de donkere streep op het borststuk. Daarnaast zijn de donkere strepen op de zijkant van het borststuk smaller dan bij de bruine winterjuffer. Voor de fijnproevers: er zit ook nog een verschil in de achterlijfaanhangselen, maar dat is geen duidelijk onderscheid in het veld. d

Bruine winterjuffer in de Krimpenerwaard vanaf 2018 (t/m 12 november 2023)

Noordse winterjuffer, foto: Harry Verkerk

Het blokje wat de noordse winterjuffer onderscheidt van de bruine winterjuffer, foto: Paul Schrijvershof

Winter De winterjuffers zijn goed tegen de kou bestand en zijn niet geheel inactief, maar verplaatsen zich regelmatig. Ze rusten vaak op houtige of verdorde plantenstengels en drukken zich hier in de lengterichting tegenaan. Door hun vorm en kleur vallen ze nauwelijks op, totdat ze een stukje verder vliegen. Je kunt ze zelfs bedekt met rijp aantreffen als het heeft gesneeuwd of gevroren. Door deze levenswijze kunnen de winterjuffers wel tien maanden oud worden.

In de nieuwsbrief van 13 oktober van Nature Today is een leuk artikel gewijd aan de winterjuffers, zie de QR-code.

Ook in de nieuwsbrief van Nature Today van 16 januari 2023 tref je mooie foto’s en tekst aan. Ga naar naturetoday.com en vul als zoekopdracht ‘winterjuffer’ in en je vindt leuke informatie. d

Overwinterende bruine winterjuffer, foto: André den Ouden, bron: https://docplayer.nl/134731260

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

7

Klussenbank: wie helpt mee?

De NVWK krijgt het steeds drukker. Dat is prachtig, want in de praktijk betekent het dat we als vrijwilligersvereniging ­meepraten bij de grote projecten in de Krimpenerwaard en daar het natuurbelang kunnen inbrengen, maar ook dat we uit eigen initiatief met projecten kunnen aankloppen bij de beide gemeenten, het waterschap en de provincie. Soms schieten daardoor bepaalde klussen erbij in en voor de projecten hebben we extra handen nodig. Daarom hebben we een klussenbank opgericht; er staan ook k­ lussen op de website onder Actueel. Vaak gaat het om kortlopende taken,

Neem ons mee op excursie

Als je aardig thuis bent in een bepaald groen werkveld, of je kent een mooi natuurgebied, maar anderen dan deelgenoot en neem ons een keer mee. Je hoeft echt geen specialist te zijn, het gaat immers om de beleving! Maar ook als je wél ergens op gespecialiseerd bent is dit leuk - neem ons mee in jouw wereld! Neem contact op met Jaap Graveland, hij weet hoe je zoiets aanpakt en wij doen de PR. Hou je natuurgeheimen niet langer voor jezelf maar laat anderen meegenieten! Gegevens Jaap staan op pag. 2

Check de namen in je weidevogelgroep

Een klein klusje maar wel belangrijk: willen de weidewachters de namen van de groep die in hun gebied loopt, eens nakijken? In principe ontvingen alle weidewachters het Weidevogelverslag 2023.

We hebben sterk het idee dat de groepssamenstellingen zoals vermeld op pagina 6 niet meer actueel zijn. Men kan stoppen om diverse redenen, maar er komen ook nieuwe weidewachters bij. Het is belangrijk dat informatie voor het nieuwe seizoen naar de juiste personen gaat! Help je ons even? Graag een mailtje naar weidevogels@ nvwk.nl.

Maak filmpjes van je werkgroep of activiteit Versterking weidevogelteam hard nodig!

De NVWK wil een beeldocument van de activiteiten van alle ­werkgroepen maken. Daarvoor zijn filmpjes door l­eden ­nodig, die je g ­ ewoon maakt met je telefoon. NVWK-­activiteiten ­vinden plaats door het hele jaar heen, dus blijf alert op geschikte momenten in alle ­jaargetijden. ­Lekker ­bezig in het landschap? Ben je vlotjes aan het t­immeren, loop je ­planten te ­inventariseren, ­Waardvogels te ­bezorgen of sta je ­vogels te tellen? Doe je mee aan een ­cursus of excursie? Alles leent zich voor een filmpje. Bij ­voorkeur ­liggend, (landscape) maar gooi een leuk staand filmpje niet weg. Stuur je m ­ ateriaal naar het e-mailadres van de redactie, zodat we hiervan een ­representatieve korte film ­kunnen maken. De eerste filmpjes zijn binnen!

We zijn benieuwd - stuur maar op!

Coördinator Klaas de Mik heeft van zijn hobby zijn beroep gemaakt: hij werkt nu voor Weidehof Boerennatuur, de nieuwe naam van het collectief Krimpenerwaard. Heel fijn voor Klaas, maar de NVWK heeft nu wel een echt probleem. Het mooist is een nieuwe coördinator die weidewachters begeleid en contact met boeren legt - maar voorlopig zouden we ook al superblij zijn met versterking van het team dat Klaas ondersteunde. Wie wordt lid van ons weidevogelteam en helpt de grootste werkgroep van de NVWK aan te sturen? Bernard, Joke en Arnout hebben al veel op hun bord en samen sparren is ook nog eens leuker. Informatie in ­eerste instantie bij Joke Colijn, zie pag. 2.

Versterking voor de jeugdwerkgroep

Leden in Schoonhoven: spring op!

Benjamin zoekt versterking voor de jeugdwerkgroep. Hij is c­reatief in het bedenken van activiteiten, maar zou blij zijn met versterking voor het ­uitvoeren van die leuke plannen. Benjamin heeft een drukke baan naast zijn studie en het zou voor het moment al helpen als een ouder of grootouder de praktische organisatie van al is het maar één activiteit op zich wil nemen. Een coördinator zou natuurlijk helemaal ideaal zijn.

Neem contact op met Benjamin Hallie voor overleg of informatie.

Tel je eigen dorpsvogels

Doe je mee met de Nationale Tuinvogeltelling? Dan is dit ook iets voor jou. Door driemaal in het voorjaar vogels op een bepaalde plek in je ­eigen bebouwde kom te tellen, wordt duidelijk of onze beide g ­emeenten ­slagen in hun voornemen om de goede maatregelen te n ­ emen die de kernen beter leefbaar maken voor vogels. De NVWK maakt er een ­speerpunt van om ook in onze bebouwde kommen ­natuurinclusief te (laten) bouwen en renoveren en het groenbeleid daarop af te s­ temmen.

Want steeds meer vogels ­vertrekken uit de bebouwde kom en het wordt zo een dooie boel. Daarom ­tellen overal in het land mensen al broedvogels voor het ­ Meetnet ­Urbane S ­ oorten, MUS - doe mee! Bel of mail Jaap Graveland of M ­ ariëlla van ­ Gemeren van de werkgroep RO, zie pagina 2.

8

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Het onderhoud aan de nestkasten in het Springerpark en op de oude begraafplaats is jarenlang bijgehouden door een aantal trouwe leden.

Stille krachten, bevredigende klus. Maar met het klimmen der jaren valt het klimmen in ladders niet meer te combineren. Wie gaat de uitdaging aan en springt hier in? Nog leuker is als je e.e.a. in het broedseizoen combineert met een wekelijkse ronde om de bezetting te checken, dan zie je de eer van je werk. Bijvoorbeeld met MUS, zie linksonder. De kasten zijn nu schoon, dus het wordt een vloeiende instap. Zet je park op de kaart waardoor het belang van natuur in de stad wordt onderbouwd. Bel Joke Colijn, redactie, pag. 2.

Waterwerkgroep mist coördinator

De waterwerkgroep is al enige tijd op drift, ze zoekt een anker. ­Iemand die weer activiteiten op touw zet en de groep weer op koers brengt. Denk niet dat je per se alles van waterdieren en ­waterecologie moet weten om deze taak in te vullen, want er zit heel veel kennis in de groep en daaruit kun je ook putten voor ideeën. En als waterleven je interesse heeft, leer je immers vanzelf, gaandeweg. Zo gaat dat nu eenmaal met iets dat je leuk vindt! Wil je meer ­weten? Zoek contact met Jaap Graveland, zie pag. 2.

Uilenwerkgroep

We zoeken mensen in de Gouderak en Berkenwoude. schoonmaken van de nestkasde jonge uilen! Lijkt je dit leuk contact op met Pia, zie pag. 2

zoekt versterking

omgeving van Ouderkerk, Het gaat om controleren en ten en helpen bij het ringen van of wil je meer info, neem dan voor de contactgegevens.

Bericht van de penningmeester Michiel Fokkema

Alweer bijna het einde van 2023. De tijd vliegt als een trekvogel, voor je het weet is hij alweer weg. Wat betreft de natuur ben ik geen kenner. Ik ben geen bioloog, was geen lid van de NJN, ook thuis was er geen belangstelling voor, maar gaandeweg ben ik me steeds meer voor de natuur gaan interesseren. Ik probeer er regelmatig in te vertoeven door te wandelen, fietsen en vogels te kijken. Een van mijn hobby’s is fotografie en daarmee kan ik me in de natuur goed uitleven. Zoals een goede vriend van mij altijd zegt: “Ik ben geen kenner, slechts een liefhebber”, voor mij geldt ditzelfde als het over de natuur gaat. Gelukkig kan ik me door penningmeester te zijn toch, zij het dan indirect, inzetten voor de natuur. d

V

oor een penningmeester in zijn eerste jaar was het een enerverend jaar. De NVWK is veel groter dan je op eerste gezicht zou denken.

Er zijn veel vrijwilligers en er gebeurt dan ook heel veel. Op vele vlakken: van bestuurlijk tot maaien, jeugd, dieren, vogels, planten, onderhoud enz. Bijna elke week heb ik wel een moment dat ik denk: “Dus dat doen we ook!”.

In maart ben ik door de ALV benoemd en allereerst was het mijn taak om de boekhouding van de NVWK onder de knie te krijgen en vooral de contributie te heffen. Boekhouden op zich kan ik wel, maar wat betekenen al die grootboekrekeningen, welke mensen zitten daarachter, wat hebben zij nodig en hoe gaan de geldstromen? Tenslotte is een boekhouding slechts een abstractie van de werkelijkheid en die werkelijkheid kan je niet leren kennen door alleen naar de cijfertjes te kijken. Na die eerste verkenning ben ik nu dus langzaam aan het ontdekken wat die werkelijkheid is door veel te vragen, te luisteren en te overleggen en zo nu en dan ergens aanwezig te zijn. Ondertussen ben ik gaan kijken waar we gemakkelijk wat kunnen besparen en/of een en ander efficiënter kunnen maken.

D

ecember is een relatief drukke periode omdat de budgetten wel of niet opraken, we op de eindafrekening afstevenen en we ook al over de budgetten voor volgend jaar gaan nadenken. Altijd genoeg plannen, maar die kosten ook vaak geld. Gelukkig zie ik ook een grote creativiteit wat betreft het binnenhalen van fondsen. Uiteraard is er de contributie en er komt ook veel binnen via giften, donaties, stekjes verkoop, subsidies en vooral vergoedingen voor snoeien en knotten. Veel van de inkomsten en

uitgaven zijn echter niet al van tevoren precies in te schatten. De kunst is dan ook om een ambitieuze, maar realistische begroting te maken.

De laatste paar jaar is de contributie in juni geheven, vrij laat denk ik voor een contributie die in principe vooruit geheven wordt. Dit jaar is dan ook mijn plan om de contributie gelijk na de ALV in maart te innen.

Voor de leden die geen e-mailadres hebben en/of de contributiefactuur per post willen ontvangen, gaan we dit jaar €1,25 extra factureren voor de kosten van de postzegel, envelop, papier en inkt. Iedereen die dit aangaat heeft dit jaar daarover al een brief ontvangen en dat leverde weer heel wat e-mailadressen op. Ook zijn we heel blij als we de contributie als automatische incasso kunnen innen, dit scheelt mij veel werk. We doen dat gelukkig al bij veel leden, maar mocht je alsnog ons een incasso machtiging willen geven, neem dan even contact op met de secretaris of mijzelf.

D

an wil ik hierbij graag een oproep doen of er onder de leden een persoon is met verstand van BTW-zaken bij verenigingen. Wij groeien, komend jaar hopen we het duizendste lid te kunnen begroeten, en dit brengt het BTW-vraagstuk (weer) op tafel. Ik ben erin gedoken en denk dat ik grotendeels weet hoe het zit, maar ik heb nog wat vragen en zoek bevestiging. Dus, als je verstand hebt van BTW bij verenigingen, als professional of misschien als penningmeester/bestuurslid bij een andere vereniging en je wilt ons helpen (gaat niet heel veel tijd kosten), neem contact met me op via penningmeester@nvwk.nl.

Verder wens ik iedereen een gelukkig nieuw jaar met veel plezier in de natuur. d

Opbrengst Rabo ClubSupport Frans van der Storm, secretaris

In de maand september voerde de Rabobank weer de Rabo ClubSupport actie. Via deze actie kunnen leden van de bank meebeslissen over de bestemming van een deel van de winst van de Rabobank Hollandse IJssel. Dit jaar viel er zo’n 150.000 euro te verdelen over 283 deelnemende clubs uit onze regio.

N

egen clubs deden mee onder het thema natuur. Na de kinderboerderijen en een hertenkamp (opbrengsten resp. afgerond 2500, 1800 en 1250 euro) was de NVWK de club met de hoogste opbrengst, € 564,68. Onze bevriende clubs Jeugdnatuurwacht in Krimpen aan den IJssel en Vogelringstation Nebularia ontvingen respectievelijk € 371,67 en € 246,77.

De opbrengst komt geheel ten goede aan de werkgroep Zoogdieren en wordt besteed aan een wildcamera met toebehoren, vooral om de aanwezigheid van de otter te kunnen monitoren.

Ten opzichte van 2022 hebben we een flink beter resultaat geboekt. Vorig jaar bleven we steken op iets meer dan € 300. Wij bedanken de 50 leden van de Rabobank die dit jaar op ons stemden, de stem van ieder bracht ons meer dan 11 euro. Wij zijn blij met die stemmen en bedenken ons hoe mooi het zou zijn als volgend jaar nog méér leden van de Rabobank hun stem op de NVWK uitbrengen. Met ruim 250 leden die hun contributie betalen vanaf hun rekening bij de Rabobank lijkt me dat een reële wens. d WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

9

Over drie jonge steenuiltjes Het verhaal van hun belevenissen in drie bedrijven Tekst en foto’s (tenzij anders vermeld): Lilian Roosenboom, uilenwerkgroep Dit is het verhaal van een steenuilgezin. Het verhaal van drie steenuilpulletjes, geboren in onze Krimpenerwaard, die door een onverwachte gebeurtenis in een stroomversnelling terechtkwamen, maar ook het verhaal van mensen die hun uiterste best doen om jonge verweesde dieren een nieuwe start te geven. D

H

et begin, eerste bedrijf Het begon zo goed; op hun vaste stek in een nestkast van de NVWK startte het broedseizoen van dit steenuilenpaar voorspoedig.

Met een broedsel: drie eitjes die allemaal keurig uitkwamen.

N

oodlot en hulp Maar op een zaterdag in mei, de pulletjes waren ruim een week oud, ging het mis. Onze uilenwerkgroep werd gebeld; er was een dode steenuil gevonden. Een verkeersslachtoffer, volledig platgereden op het wegdek. Bij aankomst op de locatie zag onze (mede)coördinator dat het uiltje niet geringd was. Daardoor werd niet duidelijk van welk geslacht het was en waar het vandaan kwam.

Wel wisten we dat er een broedgeval zat in een van onze nestkasten vlakbij. Bij het controleren van die kast zagen we drie jonge uilskuikens en één ouder.

O

p reis, tweede bedrijf Toen is besloten om de twee overgebleven uilskuikens naar Vogelopvang Karel Schot te brengen. Een opvang weliswaar buiten onze regio, maar met veel ervaring in het opvangen van jonge vogels en roofvogels.

Nog diezelfde avond zijn we met de uiltjes warm toegedekt vanuit de Krimpenerwaard naar de opvang in Rotterdam gereden. Een ingrijpende belevenis voor pulletjes van ongeveer negen dagen oud, om zo - vanuit hun veilige donkere nestkast - verweesd op stap te moeten.

O

nder de vleugels van Karel Schot en in de couveuse Bij binnenkomst zijn de uiltjes eerst nagekeken. Ze zagen er goed uit en maakten geluid; dat leek een positief teken.

Om de pulletjes warm te houden2), gingen ze samen de couveuse in: hun eerste binnenverblijf. Er werd een voorzichtige start gemaakt met het toedienen van vloeibare (sonde)voeding en elektrolytvocht.

Al snel bleek dat ze inderdaad in goeden doen waren: ze hadden grote trek. Het aanbieden van voedsel kon daarom worden uitgebreid met licht verteerbare insecten als wasmotten3) en kleine stukjes zacht vlees zonder bot. Die stukjes vlees en de insecten werden afwisselend gegeven en aangevuld met voedingssupplementen, om zo geen tekorten te laten ontstaan tijdens hun ontwikkeling.

Drie steenuilpulletjes van ongeveer 6 dagen oud, foto: nestkasthouder

Omdat steenuilen in de Krimpenerwaard schaars zijn - levend liggen ze niet voor het oprapen - besloten we het zekere voor het onzekere te nemen. Misschien was dit verkeersslachtoffer wel een van de oudervogels. We wilden het broedgeval ondersteunen met voedsel, om zo hun overlevingskansen te vergroten1). Er werden diepvriesmuizen gekocht en de nestkasthouder was bereid om dagelijks muizen neer te leggen in de nestkast. Zo zou er in ieder geval voldoende voedsel beschikbaar zijn zonder dat er gejaagd hoefde te worden. Die muizen verdwenen dagelijks, ze werden blijkbaar goed gegeten. Maar toch… na drie dagen lag één pulletje dood in de kast.

10

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Couveuses bij de opvang

Methode Om de uiltjes te laten wennen aan alweer een nieuwe leefomgeving wordt het balkon van de nestkast tijdelijk dichtgemaakt met gaas. Op dit balkon worden dagelijks prooien gelegd, afwisselend wasmotten en muizen. Zo kunnen de uiltjes hun nieuwe omgeving bekijken, maar zijn ze ook gedwongen daar nog even te blijven.

In de donkerte van de veilige kast kunnen ze tot rust komen.

Belangrijk, want het vangen in de opvang, het ringen en de autorit levert hun toch de nodige stress op. Om zichzelf te kunnen redden in de vrije natuur, moeten ze eerst op krachten komen. Na een dag of vier wordt dan het gaas rond het balkon weggehaald en kunnen de uiltjes de kast zelfstandig verlaten.

Wel worden nog een aantal dagen daarna overdag prooien op het balkon van de nestkast gelegd, zodat de noodzaak om te jagen nog even wordt uitgesteld. d

26 mei: steenuilpulletje in tweede buitenverblijf, foto: Suzanne de Winter

Inprent4) Heel belangrijk voor (wilde) dieren in een opvang - in dit geval vogels - die ook weer uitgezet worden in hun biotoop, is voorkomen dat er inprent ontstaat met ons mensen. Het voederen wordt weliswaar gedaan door een voedermoeder of -vader, met een pincet, uit een bakje, maar deze vrijwilligers dragen beschermende kleding, blauwe handschoenen, een schort en een mondkapje. Daarnaast zijn de deurtjes van ieder verblijfhok niet doorzichtig. Hierdoor wordt hun herkenbaarheid als menselijk wezen tot een minimum beperkt en raken de jonge dieren zo min mogelijk vertrouwd met mensen. d

V

ogelflat, een wand met rode deurtjes Toen de uiltjes in staat waren zichzelf warm te houden, konden ze samen naar hun volgend binnenverblijf: de vogelflat, een reeks van vogelverblijven naast en boven elkaar. Ook in dit verblijf werden ze nog handmatig gevoederd, vanuit een bakje dat permanent in hun verblijf staat. Maar omdat het ze goed ging, waren er alleen nog weegmomenten en werden ze verder met rust gelaten. Hun witte dons ging steeds meer verkleuren, de bruine dekveertjes kwamen door.

prooien aangeboden, zoals sprinkhanen. Op deze manier leerden ze aanvliegen en jagen op bewegende prooien.

Om te kijken of die ontwikkeling naar wens gaat, werd er af en toe gefilmd en werden hun braakballen5) nagekeken om te zien of er bij beide uiltjes voldoende voedsel in gaat. Net als in de vrije natuur - als weersomstandigheden het jagen onmogelijk maken - was er af en toe een balansdag: een dag waarop geen voedsel werd aangeboden.

Dit hele proces doorliepen de uiltjes voorspoedig, zodat onze werkgroep in de laatste week van juni een afspraak kon maken om de uiltjes weer op te halen en in de vrije natuur uit te zetten.

N

ieuwe aanwas Precies in die laatste week, werd opnieuw een jong steenuiltje binnengebracht bij Karel Schot. Dit uiltje was jonger dan onze Krimpenerwaard-uiltjes en gevonden in de Hoekse Waard. Na uitvliegen was het slachtoffer geworden van een kat, maar wonder boven wonder was het er zonder erge verwondingen vanaf gekomen. Maar nu helaas wel in de vogelopvang.

De drie uiltjes bleken goed met elkaar in één verblijf te kunnen. In overleg met onze werkgroep is dan ook besloten om de drie uiltjes gezamenlijk op een voor hen geschikte locatie in de Krimpenerwaard uit te zetten.

B

egin juni: het buitenverblijf Het moment dat ze zelfstandig voedsel uit het bakje eten, is bepalend voor een volgende stap in hun ontwikkeling: ze kunnen naar een buitenverblijf. Dit ruime buitenverblijf is halfopen, zodat de uiltjes verschillende weersomstandigheden kunnen ervaren. Zo kan het er bijvoorbeeld wel inregenen, maar is er ook voldoende schuilmogelijkheid. Ook hier wordt de aanwezigheid van vrijwilligers zoveel mogelijk buiten hun zicht gehouden.

In dit verblijf werd een groene houten ‘nestkast’ geplaatst. Eerst op de grond, zodat de jonge uiltjes zonder te hoeven vliegen naar het bakje met voedsel konden. Dit bakje werd - buiten de nestkast - op een steeds wisselende plek neergezet zodat ze op zoek moesten naar het voedsel. Er stond altijd een bak met water om in te badderen. Zo konden ze hun nieuwe verenpak in goede conditie houden. Ze gingen oefenen in vliegvaardig worden. Zodra ze dit onder de knie hadden, werd de groene nestkast hoger in het verblijf geplaatst. Vanaf dat moment kregen de jonge uiltjes ook levende

Uiltje in de transportmand

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 11

R

ingen Maar eerst moest er nog wel geringd6) worden. Door de uiltjes van een nummerring te voorzien, kunnen ze op hun verdere omzwervingen gevolgd worden als ze ergens worden waargenomen.

Nog één keer op een weegschaal en aan de hand van de vleugellengte werd hun leeftijd vastgesteld. De Krimpenerwaarduiltjes werden geschat op 54 dagen oud, het Hoekse Waard-uiltje tien dagen jonger. Onze vaste ringer Cor Oskam heeft op locatie Karel Schot de uiltjes geringd, hun gegevens genoteerd en ze vervolgens meegenomen naar een locatie in onze Waard, waar ze zijn uitgezet.

Maar daarover in het laatste bedrijf meer …

Op de uitzetlokatie

Voorafgaand aan de uitzet dag verzetten onze werkgroepleden nog wat werk. Oude knotwilgen in de directe omgeving van de uitzetkast werden teruggesnoeid, laaghangende takken werden weggehaald, zodat de holtes in de stammen bereikbaar werden als extra schuilen uitzichtplekken voor de jacht. Ook een nabijgelegen grasperceel werd gemaaid; in kort gras was het voor de steenuiltjes met hun korte pootjes makkelijker jagen.

En precies zo is het uitzetten gegaan. Om de eerste tijd te kunnen bijvoeren, kregen we van de beheerder van Karel Schot twee zakken diepvriesprooien mee. De drie jonge uiltjes werden op de uitzet dag voorzichtig door de ringer in de uitzetkast geplaatst. En met voldoende muis op het balkon zijn ze hun eerste nacht ingegaan.

Medewerkster Vogelklas en Cor Oskam

T

erug naar de Krimpenerwaard, derde bedrijf Om de uiltjes een zo goed mogelijke start te geven bij het uitzetten, vroegen we advies aan collega’s van een uilenwerkgroep die hier al veel ervaring mee hebben7). Een goede voorbereiding bleek noodzakelijk. De uitzetlocatie werd zorgvuldig gekozen en voldeed aan de randvoorwaarden. Een rustige locatie zonder al te druk verkeer, met verschillende schuil- en nestmogelijkheden in de nabije omgeving van de uitzetkast. En minstens even belangrijk … geen bezet bos-8) of steenuil territorium in de directe omgeving. Kortom, een zo veilig mogelijke plek.

Krimpenerwaard-uiltje, foto: Marius Rouwendal

De volgende namiddag bleken de muizen opgegeten en lieten de drie uiltjes zich even gezamenlijk zien voor het gaas. Ook de dagen erna verdwenen de prooien van het balkon en soms was er even een glimp van een uiltje zichtbaar terwijl die - bij het zien van een mens snel de donkere nestkast in vluchtte.

O

p dag vier werd het gaas verwijderd. De uiltjes lieten zich daarbij niet zien, ze zaten muisstil in de kast. Wij legden wel nog steeds prooien, wasmotten én muis op het balkon, zodat er in ieder geval voedsel voorradig was, ook als ze de kast voor een rondvlucht zouden verlaten. De dagen daarna werden niet alle prooien meer opgegeten, maar veranderden die wel van plaats. Blijkbaar werd ermee gesleept.

Links: diverse takken werden op de laatste dag nog gesnoeid

12

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Links: dag na het uitzetten, nieuwe prooien zijn neergelegd Rechts: het Hoeksewaard-uiltje

Op de zevende dag na het uitzetten, zagen we in de nabijheid van de uitzetkast een van de steenuiltjes verscholen zitten in een holte van een knotwilg; we hadden de knotwilgen niet voor niets wat toegankelijker gesnoeid. De door ons neergelegde prooien op het balkon werden toen niet meer opgegeten. Bij een controle overdag bleek geen van de uiltjes in de uitzetkast aanwezig. Daarom besloten we dat dit het moment was om te stoppen met onze menselijke interventie. De drie jonge uiltjes waren in staat om in alle vrijheid hun eigen weg te kiezen.

D

ankwoord Onze grote dank gaat uit naar Vogelopvang Karel Schot; naar alle vrijwilligers en beheerder Monique de Vrijer, voor hun kundige en intensieve zorg waarmee ze de jonge verweesde steenuiltjes een nieuwe kans hebben gegeven. En naar de twee betrokken nestkasthouders, van het broedpaar en de uitzetkast. Ter bescherming van de specifieke nestkastlocaties kunnen we hen niet bij naam noemen.

1) Bij steenuilen zijn de taken in de broedperiode in de regel strak verdeeld.

Man uil jaagt en brengt het voedsel binnen. Vrouw uil verzorgt de jongen; zij houdt ze warm en voert de kleine kuikens met stukjes vlees die ze van de prooien afscheurt.

Als een oudervogel komt te overlijden als er jonge pulletjes zijn, loop het door deze specifieke taakverdeling - met een broedsel meestal niet goed af. Al zijn er natuurlijk uitzonderingen.

2) Jonge dons-pulletjes zijn nog niet in staat zichzelf warm te houden, daarvoor moet hun verenpak verder ontwikkeld zijn.

3) Wasmotten zijn de larven van een nachtvlinder. Ze zijn energie- en eiwitrijk, hebben weinig chitine in hun lichaam (in vergelijking met bijvoorbeeld meelwormen) en zijn daardoor licht verteerbaar.

4) Inprent(ing) is een leerproces dat op zeer jonge leeftijd plaatsvindt. Als een wild dier op jonge leeftijd te veel aan menselijke aanwezigheid gewend raakt, kan het zich daardoor later niet meer goed verhouden tot soortgenoten en geen zelfstandig bestaan opbouwen in zijn natuurlijke omgeving.

5) Braakbal: onverteerbare prooiresten (haren, botjes, nagels) worden als een ronde of ovale brok materiaal uitgebraakt.

6) Terugmeldingen van ringnummers gaat via Griel, na een melding krijgt zowel de melder als ringer hierover bericht.

7) Met dank aan Christien Hermsen en Anita van Dooren, coördinatoren uilenwerkgroep Oisterwijk.

8) Bosuilen zijn geduchte predator van de steenuil. d

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 13

Jeugdpagina Naturalis Benjamin van den Dool

B I

este lezers van de Waardvogel. Wij zijn met excursie naar Naturalis geweest, een leuk en leerzaam museum in Leiden. D

k was er nog nooit geweest en was benieuwd wat me er te wachten stond. Wat een groot museum zeg! Je hebt er veel verdiepingen met verschillende thema’s en namen als ‘de verleiding’ en ‘de dood’.

Het mooiste vond ik een groot scherm over seizoenen en dieren. Ook de afdeling met de verschillende stenen/ kristallen was erg leuk om te zien, de grootste sprong er wel uit wat was die mooi zeg! En wat waren de mammoet en de dinosaurus groot.

Wat fijn dat we gezellig mee konden rijden met Marije en haar kinderen Koen en Marieke. Het was al gezellig op weg naar het museum! D Henrike Koesveld (11 jaar)

O W

m 10.00 uur waren wij in Naturalis. We (familie Koesveld) gingen toen even in het winkeltje kijken.

Daarna was iedereen er. Toen kwam er een medewerker van Naturalis.

e gingen naar een zaal en daar werd wat uitgelegd en toen kregen de kinderen een speurtocht met foto’s uit het museum, die moesten we zoeken. We liepen in een paar groepjes. Er waren verschillende zalen. Bijvoorbeeld over de evolutie en over de dode dieren. Er was ook een zaal met opgezette dieren, zoals een giraffe die drinkt, een ijsbeer en heel veel vogels. Er was ook een hond, die je mocht aaien. Er was een hele grote verzameling van lieveheersbeestjes, ongeveer een paar duizend. Ook waren er mensen dinosaurusbotten aan het schoonmaken, daar was ook een 3D-printer bezig om een bot te maken. Ik vond het heel leuk. D

Naturalisgedicht Gedicht: Koen Rappoldt Tekening: Marieke Rappoldt

E H M O H H

r was eens een muis Maar die was niet pluis ij was een beruchte boef En vermoorde de kat met een schroef aar wees maar niet bang Want hij zit in het gevang.

eps, hij is toch ontsnapt Hoe heeft hij dat toch gelapt? ij is onder de deur door gekropen En uit de gevangenis geslopen ij is naar Naturalis gegaan En zag daar de kat opgezet staan

14

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

D H D D D

e muis deed het van angst in zijn broek He wie komen daar om de hoek? et zijn de jeugdleden van de NVWK, die rare snuiters Die kende hij nog van de muizenruiters

e muis loopt nog eens langs de kat He maar wat is dat? e kat is helemaal niet dood En grijpt de muis met zijn poot e kat rent naar het verzamelpunt in de hal Waar hij de muis verslinden zal. D

Tekening van Hanna Koesveld, 9 jaar

‘

Tekening van Madelief Koesveld, 7 jaar

Filippine: wintergasten

©HV

Niet alle vogels verblijven het hele jaar in Nederland. Sommige komen tijdelijk uit het noorden naar ons land, omdat het in het noorden te koud voor ze wordt. Ze overwinteren in Nederland en gaan in de lente weer terug. Ze broeden dus niet in ons land. We noemen deze vogelsoorten ‘wintergasten’. Maar soms blijft een soort in kleine aantallen toch in Nederland broeden en hun jongen opvoeden. Dan spreken we van ‘jaarvogels’. Dan zie je in de winter wel veel meer van deze soort dan in de rest van het jaar, omdat de meeste alleen komen overwinteren. De klimaatverandering brengt ook hier langzaam verandering in. Zo blijven sommige soorten in Nederland overwinteren, terwijl ze een aantal jaren geleden nog doortrokken naar het warmere zuiden. En soms trekken onze vogels weg, en komt precies dezelfde soort uit het noorden bij ons, dan lijkt het of het dezelfde vogels zijn maar dat is dus niet zo. We hebben op elke regel in onderstaande puzzel een vogel verstopt die je hier ‘s winters ziet. Kun jij ze vinden? Je mag best hulp vragen! Op de jeugdpagina van de NVWK-website vind je de oplossing. Veel succes! Een klein hulpmiddel:Gelijke cijfers in de puzzel zijn gelijke letters. d

1 Deze gans lijkt op de grauwe gans, maar heeft een witte bies rond zijn snavel.

2 Houdt deze vogel ervan je nogal te plagen?

3 Deze witte vogel aan de slootkant heeft een blauwe soortgenoot.

4 Deze vogel lijkt erg op een geoorde fuut en verdwijnt veel onder water.

5 Rijmt op reep.

6 In het3voorjaar zoekt men het eerste ei van deze vogel.

7 Deze duiker kan niet goed zien.

8 Een erg nare gans.

9 Een koninklijke eend.

10 Deze vogel zit in het logo van de NVWK. 11 Zie foto A (Foto: Huig Bouter} 12 Zie foto B 13 Heeft hij oranjekleurig metaal onder zijn vleugels?

14 Vind je dit eendje in een klooster?

15 Zie foto C (Foto: Dmitry Maslov} 16 Neefje van de knobbelzwaan 6 17 Zie foto D

Grote

Kleine

4

A

B

C

D

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 15

Een glorieuze dag!

Landelijke Natuurwerkdag in de boomgaard Krimpen Frits Hemerik

In 2017 kregen we signalen van de aangrenzende buren van de boomgaard aan de Boveneindselaan in Krimpen aan den IJssel dat door gebrek aan onderhoud deze dreigde te verwilderen. De vraag was of wij hier als landschapswerkgroep niet zouden kunnen ingrijpen. Tijdens een gesprek met de verantwoordelijken voor het groen binnen de gemeente kwam de erkenning dat de noodzakelijke kennis voor het in standhouden van dit agrarisch erfgoed ontbrak. Ons aanbod om dit te gaan realiseren werd met beide handen aangegrepen, waarna de gemeente, met een handtekening van de verantwoordelijke wethouder onder het beheercontract, het onderhoud in handen gaf van de NVWK. d

S

indsdien waren de werkzaamheden van de landschapswerkgroep gericht op behoud van deze unieke boomgaard die midden in de bebouwing van Krimpen ligt, op basis van een professioneel beheerplan opgemaakt door landschapsspecialist Maurice Kruk.

Nu zeven jaar later is de volgende fase ingetreden die gericht is op verduurzaming. Fruitbomen die aan het eind van hun levenscyclus zijn worden gaandeweg vervangen door nieuwe. Hetgeen meteen aanleiding is om de diversiteit te vergroten met het aanplanten van diverse kersen- en pruimenbomen. De bestaande gezonde bomen moeten op een andere wijze worden gesnoeid om meer licht te maken en ook makkelijker behandelbaar te zijn voor het toekomstige snoeionderhoud. Dat betekent een rigoureuze aanpak waarbij kettingzagen een onmisbaar hulpmiddel zijn, alsmede lange takkenscharen, geleend uit de gereedschapsvoorraad van De Groene Motor die ter beschikking staat ten behoeve van alle werkgroepen in Zuid-Holland.

T

ot groot genoegen van de Landschapswerkgroep, had de tweede werkgroep die de NVWK rijk is, de knotgroep Krimpen, in hun programma op deze locatie ook een gezamenlijke werkdag op 4 november ingepland, zodat we met veel menskracht en gereedschap aan de slag konden gaan. Om een en ander goed voor te bereiden werd er op 17 oktober een schouw gedaan samen met Wim van den Bremen, die binnen onze vereniging vanuit zijn professionele leven als dé fruitbomenspecialist moet worden beschouwd. Duidelijk werd verder dat de elzen die als windvang dienen, uitgedund moesten

worden. Ook de woekerende bramengroei moest met wortel en al worden aangepakt.

Ondanks de gure weersvoorspellingen voor 4 november verzamelden zich zo’n 28 enthousiaste werkgroepleden, die na een briefing met veel ijver aan de slag gingen. Een ongekend grote groep en wat zich snel openbaarde was de grote kennis van zaken en teamwork die iedereen liet zien. De werkzaamheden verliepen daardoor uiterst efficiënt. Onderbroken door koffie met koek, traditioneel aangeboden door de familie Verweij van een van de aangrenzende huizen, kon omstreeks twaalf uur vastgesteld worden dat nagenoeg alle geplande werkzaamheden waren voltooid en de boomgaard er

Er was werk genoeg en na de briefing ging men efficiënt en energiek aan de slag. Foto’s op deze pagina: Michiel Fokkema 16

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

weer netjes bij ligt. Het gevolg was wel een ongekende hoeveelheid groenafval, bestaande uit dikke stammen, snoeiafval en een berg verwijderde bramenstruiken en -wortels die door de gemeente zal worden opgehaald. Mooi op tijd ook, want vanaf het middaguur regende het pijpenstelen.

C

oncluderend werd het oprecht gemeend een glorieuze dag voor de betrokken werkgroepen van de NVWK, omdat we in grote harmonie perfect konden samenwerken en een zeer grote klus onder minder goede weersomstandigheden uiterst succesvol hebben aangepakt.

M

omenteel wordt de wijk waarin de boomgaard ligt geherstructureerd. De boomgaard is nu vanaf de openbare weg veel

zichtbaarder. In de komende tijd zullen er nieuwe fruitbomen worden geplant en aan de voorzijde is nu plek voor een rij bessenstruiken voorzien. Dit jaar viel het tegen met de appel-, kersen- en perenoogst, maar we hebben goede hoop dat er in de nabije toekomst weer een buurt-oogstfeest gehouden kan worden. We kunnen vaststellen dat de ambitie die zeven jaar geleden werd uitgesproken ten aanzien van het behoud van de boomgaard Boveneindselaan nog altijd levend is.

B

en je als lezer geïnspireerd om ook te werken in natuur en landschap? De knotgroepen werken in de winter om de week in onze mooie Krimpenerwaard, bekijk voor data en plaatsen o.a. de agenda op de website. Kom gewoon eens kijken of het wat voor je is. Je vindt de contactgegevens van de knotgroepen op de binnenzijde van de omslag. d

Snoeien moet tot op grote hoogte. Kettingzagers werken veilig met een cerificaat. Er ontstaat een enorme berg snoeiafval. Foto’s: Floor Andeweg

Met veel menskracht werd er gezaagd, geharkt, geraapt en gesleept. Daarna lag de boomgaard er weer netjes bij. Foto: Michiel Fokkema

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 17

Voor al uw boekhoudzaken, belastingadviezen, belastingaangiften en loonadministraties Ook over uw privé-aangiften geven wij u graag advies.

Meidoornstraat 3-F 2861 VH BERGAMBACHT

Telefoon : 0182 - 351240 E-mail

: info@verwaaladministratie.nl

Reguliere en complementaire kijk op het bewegingsapparaat

Arthrokinematika & IPC Behandelcentra voor chronische rug-, heup-, knie- en voetklachten met de Dr. R. Bourdiol-methode. We zijn aangesloten bij diverse beroepsverenigingen, o.a. het Kwaliteitsregister Paramedici en Kabiz.

De zorgverzekeraars vergoeden behandelingen en therapiezolen vanuit aanvullende pakketten.

Voor nadere informatie zie www.voet-statiek.nl.

Praktijkadressen: Vrijhof 13, 2923 BR Krimpen aan den IJssel Oostmaaslaan 33a-35a, 3063 AN Rotterdam Telefoon: 0180-51 42 91 en 010-212 27 30

Benedenkerkseweg 41a 2821LA Stolwijk www.groenehart-tuinenparktechniek.nl

Uw Stiga dealer voor de Krimpenerwaard

Sprookjesachtige setting Nationale Nachtvlindernacht in de Bakkerswaal Tekst: Loes Ambrosius, foto’s: Wil Sluis De nachtvlinderavond meemaken was voor Guus en mij een langgekoesterde wens die 15 september vervuld werd. Daar trof Guus van 12 de dames Mieke en Mieke die bij de jeugdafdeling hadden gewerkt. Behendig introduceerden zij hem spelenderwijs in de mogelijkheden van Obsidentify. Je fotografeert, voegt in, het programma determineert en daarin sla je het ook op. “We jagen niet meer met een net, kamfer en spelden, maar met onze telefoon”, legde één van de Miekes uit. d

H

et terrein van eendenkooi Bakkerswaal is op zo’n avond sprookjesachtig. Bruggetjes om in de schemer niet net naast te stappen, hekjes en doorgangen en de roep van een vlucht rotganzen of een uil. De sloot vol rivierkreeften is ook spannend. En dan heb je nog geen vlinder gezien!

Een bescheiden aantal geïnteresseerden, nieuwelingen en oude ervaren vlinderkenners verzamelen zich bij de twee witte lakens die zijn opgehangen met een flink sterke lamp erboven. “Niet zoveel mensen, dat is beter voor de sfeer en de samenhang van het gezelschap”, vertelt Ton, die samen met Wil de avond begeleidt vanuit de vlinderwerkgroep.

In Nederland komen meer dan 2000 nachtvlinders voor en rond de 55 dagvlinders!

D

an is het wachten op de eerste nachtvlinders, die zoals te verwachten de meest fantastische namen dragen. Om er maar eens een paar te noemen: breedbandhuismoeder, goudvenstertje, grote worteluil, essengouduil, koperuil, koolbandspanner, stro-uiltje én de zeldzame satijnlichtmot. Er zijn er van kant, van gaas, met camouflage in hout of fantasiedier. En kleurrijk zijn ze ook, zachtgroen, spetterend geel, luxueus goud of sprankelend wit; een wonderschone wereld is het, die rijker wordt naarmate de nacht vordert. En zelfs een hoornaar dient zich deze avond aan. Wat is-tie mooi.

Een zacht gepraat binnen de lichtcirkels, vragen en uitleg, kennismaking met elkaar en gedachtenwisseling over de determinatie van nachtvlinders en motjes die zich in het echt voor je neus op het witte doek van de nacht verzamelen. Dit is veel leuker dan internet!

En Guus? Die wordt nu lid van de NVWK jeugdwerkgroep. d Verschil tussen dag- en nachtvlinders Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders vliegen overdag en nachtvlinders ‘s nachts. Maar dat is niet helemaal waar, want er zijn ook nachtvlinders die overdag vliegen: de dagactieve nachtvlinders. Om echt zeker te weten of je een dagvlinder of een nachtvlinder hebt gezien, kan je kijken naar de voelsprieten (antennen) of de stand van de vleugels. Zit er een soort ‘knopje’ op het eind van de antenne? Dan is het een dagvlinder. Zijn de antennen draadvormig of geveerd? Dan is het een nachtvlinder. Het andere verschil waar je op kunt letten, is de stand van de vleugels. Wanneer dagvlinders rusten houden ze hun vleugels meestal dichtgeklapt, boven hun lichaam. Nachtvlinders doen dat anders: zij leggen in rust hun vleugels juist plat. Bron: De Vlinderstichting d

De Wielewaal

Natuurmuseum & klompenwinkel v.o.f.

“Bewonder de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”

Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454 Al vanaf 1998 actief in natuureducatie Voor actuele openingstijden en overige informatie zie

www.museumdewielewaal.nl

Foto’s van boven naar beneden: koolbandspanner, breedbandhuismoeder en goudvenstertje

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 19

Tiny Forests NVWK brengt wereldbekende minibosjes naar de Krimpenerwaard Tekst en foto’s : Benjamin Hallie Een vorm van greenwashing, zo betitelde een inspirerende spreker voor de NVWK een initiatief als een Tiny Forest vorig jaar tijdens zijn lezing. Maar wat als je met één concept kunt bijdragen aan ontmoeting en verbondenheid, (natuur)beleving, natuureducatie, ontspanning, biodiversiteit en regulering van hittestress binnen een bebouwde/stedelijke omgeving, en dat alles op een laagdrempelige en toegankelijke manier binnen je eigen wijk? Misschien ging onze spreker toch iets te kort door de bocht... d

E

én van de breed gedragen doelstellingen binnen de NVWK is het betrekken en activeren van kinderen binnen het verenigingswerk en de natuur in algemene zin. Momenteel beschikken we over een actieve jeugdwerkgroep met een groeiend aantal leden (45 op dit moment) die in meer of mindere mate gebruik maken van het aanbod aan excursies en activiteiten gedurende het jaar. Daarnaast bestaat de ambitie ons op scholen binnen de Krimpenerwaard te presenteren en hiermee naamsbekendheid te verkrijgen en nieuwe leden te trekken. Maar er zijn meerdere manieren om ons te profileren, bijvoorbeeld door actief in te zetten op de realisatie van natuureducatiebosjes (Tiny Forests) binnen de dorpskernen van de gemeente Krimpenerwaard.

T

otstandkoming Enkele jaren geleden op een regenachtige middag ten tijde van corona, las ik een oproep in het lokale weekblad binnen mijn gemeente (Zuidplas). De gemeente was een samenwerking gestart met het Instituut Voor Natuureducatie (IVN) waarbij men wil inzetten op aanleg van tenminste drie Tiny Forests.

Burgerparticipatie en burgerbetrokkenheid dienen hierbij als uitgangspunt. Zuidplas zocht naar een initiatiefnemer die bereid was een potentiële locatie voor te dragen en een basisschool in de buurt bereid te vinden betrokken te zijn bij de aanleg van het bosje, met als doel dit bosje na realisatie te adopteren (en dus gebruikt).

Wetende dat het braakliggend terrein tegenover mijn toenmalige woonadres op de nominatie stond bebouwd te worden, besloot ik mij als initiatiefnemer kenbaar te maken en betreffende locatie aan te dragen. De basisschool was overigens snel gevonden. Een kort bezoekje aan de plek waar ik als 12-jarige de deur achter mij dichttrok volstond voor een mondelinge toezegging die enkele dagen later bevestigd werd.

Echter, de door mij aangedragen locatie werd door de gemeente afgewezen aangezien onze jongste nieuwbouwwijk welgeteld nul sociale huurwoningen telt. Er moest gecompenseerd worden op de locatie die ik had aangedragen. Afgezien van het feit dat de factor eigenbelang (liever groen in plaats van grijs in de straat) verdween en het betreffende perceel tot op de dag van vandaag door hondenbezitters als uitlaatplek wordt gebruikt, was mijn enthousiasme inmiddels dermate gegroeid, dat we in samenspraak met gemeente, basisschool en IVN uitkwamen bij een geschikter perceel pal tegenover de school. En zo geschiedde…

Foto rechtsboven: Tiny Forest zoals gerealiseerd in Nieuwerkerk aan den IJssel. De cirkel van boomstammen wordt gebruikt als buitenleslokaal. Op de achtergrond is net de school te zien, die verbonden is aan dit Tiny Forest.

20

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Wat is een Tiny Forest en waar ligt de ontstaansgeschiedenis?

Om een minibosje als Tiny Forest te kunnen betitelen, moet aan een aantal eenvoudige maar specifieke voorwaarden voldaan worden.

Zo heeft het de grootte van ongeveer een tennisbaan, is het volledig inheems, wordt gebruikgemaakt van streekeigen beplanting, worden ca. 3 bomen/heesters per m2 aangeplant, wordt menselijk beheer tot een absoluut minimum beperkt, ligt het binnen de bebouwde omgeving en heeft het als doel om sociale cohesie, biodiversiteit, natuurbeleving en een positieve invloed op gezondheid te bevorderen. Daarnaast vergroot het de waterbergingscapaciteit, verbetert het de luchtkwaliteit en heeft het een hitte regulerend effect. Uitgangspunt en voorwaarde is dat het bosje geadopteerd wordt door een basisschool, die bij hun aanbod in onderwijs actief van deze inspirerende lesomgeving gebruikmaken. Ook maken de groepen 5 en 6 ieder jaar gebruik van het IVN-lespakket en biedt het IVN 3 trainingsdagen voor leraren op locatie aan.

Het concept Tiny Forest is bedacht door de Indiase ingenieur Shubhendu Sharma die zich op zijn beurt liet inspireren door de bosbouwmethoden van de Japanse Akira Miyawaki. Dr. Miyawaki legde in de jaren ’70 ruim 1700 inheemse bossen aan, waarvan bijna 98% zich binnen tien jaar tot veerkrachtig ecosysteem ontwikkelde.

Shubhendu Sharma implementeerde dit vervolgens binnen de stedelijke omgeving. In Nederland is Daan Bleichrodt (IVN) de grondlegger en aanjager van het concept, wat heeft geresulteerd in ruim 280 bosjes waarbij vele tientallen gemeenten, meerdere provincies en ook de postcodeloterij betrokken zijn. Omdat tijdens de realisatie van de eerste bosjes soms erg werd afgeweken van het concept van Sharma, is tijdens zijn bezoek aan Nederland besloten van Tiny Forest een beschermd handelsmerk te maken, herkenbaar aan ®. Ook op de overzeese ABC-eilanden en in ons omringende landen winnen de minibossen aan populariteit en aantallen. d

T

erug naar de Krimpenerwaard Met deze rijke ervaring op zak deed ik ons bestuur de suggestie ons als vereniging in te zetten voor de totstandkoming van deze minibosjes binnen de Krimpenerwaard. Hier was direct breed draagvlak voor. Echter, binnen de gemeente Krimpenerwaard bestond geen dergelijke overeenkomst met het IVN zoals gemeente Zuidplas deze wel heeft. We konden dus aan de bak om de gemeente bereid te krijgen ons initiatief te omarmen, waarbij aangesloten werd op ambities als tien procent meer bomen, leefbaarheid, biodiversiteit en klimaatbestendigheid. Na wat mailwisseling met de toenmalig wethouder en daaropvolgend vele maanden van radiostilte, besloten we als ultieme laatste poging een aantal groene partijen te benaderen. Op het moment dat ik zelf in de veronderstelling was dat er onvoldoende interesse en draagvlak bleek, kregen we bericht van PVDA/GL die aangaven het initiatief als motie te willen indienen. Nadat ook drie andere partijen zich committeerden, werd deze uiteindelijk (in aangepaste vorm) aangenomen.

Overigens, dit alles was het resultaat van een knap staaltje verenigingszin met actieve inzet, betrokkenheid en vastberadenheid van diverse bestuursleden, werkgroep R.O. en de jeugdwerkgroep.

Ook het IVN is op de achtergrond betrokken gebleven in de persoon van de projectleider die ik eerder bij de aanleg van het bosje in Nieuwerkerk aan den IJssel had ontmoet.

H

uidige stand van zaken Eind augustus heeft de eerste kennismaking tussen gemeente, IVN en NVWK plaatsgevonden waarna het IVN nog enige tijd in afwachting was van bevestiging van co-financiering vanuit de provincie. Ook de gemeente had nog wat zaken te regelen met betrekking tot financiering, capaciteit en inzetbaarheid van ambtenaren. Verder lagen er nog wat andere uitdagingen van praktische aard rond de uitvoerbaarheid. Inmiddels is de subsidie vanuit de provincie als belangrijkste voorwaarde voor realisatie bevestigd, waardoor de overeenkomst voor aanleg van tenminste één bosje wat ons betreft getekend kan worden. We waren hierbij nog even in afwachting van de gemeente, maar enkele weken voor het verschijnen van deze Waardvogel bevestigde de gemeente eind 2023 met een projectplan te zullen komen, waarna in 2024 gestart kan worden met de uitvoering.

Bovendien had de wethouder de terugkoppeling naar aanleiding van het kennismakingsgesprek met veel enthousiasme ontvangen. Seinen op groen dus!

In het minibosje hangen diverse educatiekaartjes

het IVN en zij dienen als aanspreekpunt voor initiatiefnemer en eventuele andere betrokkenen of geïnteresseerden. Ook nemen zij de communicatie en afstemming richting de gemeente voor hun rekening bij het beoordelen van de aangedragen locaties.

Wanneer locatie en basisschool bekend zijn, kan gestart worden met de plan- en ontwerpfase waarbij draagvlak en mogelijke knelpunten in kaart gebracht worden, buurtbewoners opgeroepen worden zich bij het project aan te sluiten en er een ontwerpsessie plaatsvindt waarbij de kinderen van de basisschool aan de hand van creatieve vormgeving hun wensen en fantasieën kenbaar maken die leidend zijn in het uiteindelijke ontwerp. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat die wensen uiteenlopen van een modderige zwempoel met glijbaan, tot insectenhotel en boomhut of een bloembollenveld rondom. Zodra het ontwerp definitief is, zal een informatieavond voor omwonenden georganiseerd worden waarbij zij ideeën kunnen aandragen, kwetsbaarheden kunnen benoemen of bezwaar kunnen aantekenen.

Gelukkig heeft dit laatste bij alle 280 voorgaande projecten in Nederland niet eerder plaatsgevonden. Wanneer werving heeft

V

ervolgtraject Na het sluiten van de overeenkomst zal de gemeente de samenwerking kenbaar maken en daarbij een oproep plaatsen aan burgerinitiatiefnemers zich te melden. Geïnteresseerden melden zich vervolgens bij de contactpersoon van het IVN, waarna een basisschool en potentiële locatie aangedragen kunnen worden. Het gehele proces wordt begeleid door Routekaart stappenplan ontwikkeld voor de gemeente, bron: IVN

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 21

geleid tot voldoende betrokkenheid, kan het beheer- en beleefplan worden uitgewerkt met als eindstation de plantdag. Deze dag, georganiseerd door het IVN en hun gespecialiseerde groenpartner, kan als heuse feestdag binnen de betrokken basisschool beschouwd worden waarbij kinderen van alle groepen hun eigen boom kunnen planten. Uiteraard worden ouders en buurtbewoners niet vergeten in de uitnodiging en weet de pers dit evenement doorgaans goed te vinden. Vertegenwoordigers van de gemeente (op de achtergrond actief betrokken) vervullen op deze dag een ceremoniële rol en geven het officiële startsein voor aanplant van de boompjes.

Nadat het bosje zijn definitieve vorm heeft verkregen, adopteren school en eventuele betrokken omwonenden deze bijzondere plek waarbij de school een uitgebreid lespakket van het IVN onderbrengt in het eigen onderwijsprogramma. Daarnaast zijn de groepen 5 en 6 als Rangers bij het bosje betrokken voor het doen van onderzoek, het volgen van lessen en het uitvoeren van (minimaal) onderhoud, waarbij in de startfase gedacht kan worden aan het verwijderen van woekerende brandnetels of distels. Er zijn verspreid over het land een aantal geselecteerde bosjes waarbij kinderen op systematische wijze (leren) bijdragen aan onderzoek naar soortenvariatie, geïnitieerd door de Wageningen University en Research (WUR). Tot zover de opzet van voorbereidingen en het uitvoerende gedeelte.

E

n verder?

Natuurlijk hopen we als NVWK dat na het ondertekenen van de overeenkomst met de gemeente, zich de eerste initiatiefnemers melden. Op basis van de mate van haalbaarheid, slagingskans en uitvoerbaarheid, zal door de gemeente in samenspraak met IVN in eerste instantie één initiatiefnemer worden geselecteerd. De kans bestaat dat op termijn besloten wordt in te zetten op realisatie van meerdere bosjes, waardoor meerdere initiatiefnemers betrokken kunnen raken.

In eerste instantie zal het in ieder geval dus om één bosje gaan. Van de initiatiefnemer vraagt het weliswaar een investering, maar uit eigen ervaring in Nieuwerkerk kan ik zeggen dat dit enorm meevalt omdat alle betrokken partijen hun eigen taken en verantwoordelijkheden hebben. Daarnaast bepaal je als initiatiefnemer zelf je mate van inzetbaarheid, waarbij je een afweging maakt tussen een rol met directe actieve betrokkenheid of een bijdrage levert in een meer coördinerende rol.

22

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Een insectenhotel mag niet ontbreken in het Tiny Forest

De mate van praktische betrokkenheid van de NVWK is geheel afhankelijk van de wens van de initiatiefnemer, waarbij wij als vereniging onze inzet, kennis en eerder opgedane ervaringen graag aanbieden met als doel bij te dragen aan de opzet van een duurzame samenwerking tussen alle uiteindelijke betrokkenen. In het meest gunstige scenario bevinden zich onder de initiatiefnemers geïnteresseerde NVWK-leden die in verenigingsverband willen optrekken. Nóg mooier zou natuurlijk zijn dat een jeugdlid + ouder zich meldt. Hiermee zouden we als jeugdwerkgroep eigenaarschap verkrijgen over het eerste (en hopelijk niet het enige) te realiseren minibosje en kunnen we op deze wijze iets tastbaars achterlaten voor de inwoners van de gemeente Krimpenerwaard.

H

opelijk heb ik met dit artikel kunnen bijdragen aan een stuk beeldvorming van deze natuureducatiebosjes, de insteek die wij hierin als vereniging zien en natuurlijk het aanwakkeren van het enthousiasme bij jou als lezer. Voor aanvullende informatie, verdere toelichting of leuke suggesties en ideeën: neem gerust contact op.

En wat betreft die inspirerende spreker waar ik het artikel mee begon, die heb ik nadien uiteraard nog even op zijn schouder getikt... d Onder: routekaart ontwikkeld voor de scholen, bron: IVN

Poollicht in de Krimpenerwaard Aurora borealis: mooi verhaal met een mooie naam Dirk Jan Saaltink Iedereen kent vast wel die mooie plaatjes uit Scandinavië van nachtelijke landschappen van zwaar besneeuwde sparren en een heldere sterrenhemel met daarin prachtig groen en roze poollicht. Door een unieke samenloop van omstandigheden is het de afgelopen tijd ook mogelijk geweest om dit in Nederland waar te nemen. Het was zelfs mogelijk om dit natuurverschijnsel in de Krimpenerwaard op camera vast te leggen. D

P

oollicht, bij ons ook wel noorderlicht of ‘aurora borealis’ genoemd, is een natuurverschijnsel dat zijn oorsprong heeft in de kern van de zon. Daar vindt kernfusie plaats. Het gevolg van deze kernfusie is dat er geladen deeltjes ontstaan. Deze deeltjes worden door zonnewind de ruimte in geslingerd. Als deze deeltjes het magnetisch veld van de aarde bereiken trekken ze naar de polen toe (omdat ze geladen zijn). Daar reageren ze met zuurstof- en stikstofmoleculen, waarbij overtollige energie in de vorm van licht vrijkomt. Het natuurverschijnsel komt het meest voor in maart, april, september en oktober. Dit heeft te maken met de stand van de aarde ten opzichte van de zon, waardoor dan het magnetisch veld van de aarde meer verstoord is.

Bij veel zonneactiviteit neemt de kans op noorderlicht toe. Om poollicht te kunnen zien moet het heel donker zijn en moet er geen bewolking in de weg zitten. Soms is het net niet fel genoeg om met het blote oog zichtbaar te zijn, vaak kun je het dan wel met een camera waarnemen.

Rond de polen is de kans op ‘aurora polaris’ het grootst, aan de zuidpool heet het verschijnsel uiteraard ‘zuiderlicht’ of ‘aurora australis’. In Europa is het vooral te zien in Scandinavië en IJsland. Op zondag 5 november was er zoveel zonneactiviteit dat ook in Nederland aurora borealis te zien was.

Z

ondag overdag verschenen er op social media al berichten dat er een grote kans op noorderlicht in Nederland zou zijn. Al vroeg in de avond verschenen ook de eerste foto’s uit Nederland. Enthousiast geworden van wat ik zag, heb ik mijn fototas en statief gepakt om op zoek te gaan naar een goede locatie. Dat bleek nog niet gemakkelijk. Ondanks dat de Krimpenerwaard onderdeel is van het Groene Hart, is de horizon en nachtelijke hemel niet vrij van Randstedelijke lichtvervuiling. Ook een volle maan kan spelbreker zijn, maar die hadden we eind oktober gehad; het was laatste kwartier en de afstand tot de aarde was bijna maximaal

dus dat was gunstig. Helaas dreven er de nodige wolkenvelden over, waardoor het gele kunstlicht werd teruggekaatst dat het zicht op noorderlicht ontnam.

Uiteindelijk had ik een mooi plekje gevonden langs de Fransekade bij Bonrepas. Nadat ik de camera op het statief had gemonteerd en het juiste standpunt en compositie had uitgezocht was het wachten geblazen. Af en toe nam ik een foto met een zeer lange sluitertijd (30 sec. of meer).

Telkens zag ik niks anders dan gele wolken. Op een gegeven ogenblik begonnen er wat gaten te ontstaan in het wolkendek. Na verloop van tijd werden die steeds groter, totdat uiteindelijk de lucht bijna helemaal opklaarde. Nog steeds zag ik geen noorderlicht. Wel zag ik boven de wolken aan de horizon een wat donkere band met daarboven een wat mistige sterrenhemel.

Na opnieuw een foto met lange sluitertijd te hebben gemaakt begon ik op die foto een roze gloed te ontwaren op de plek waar ik met het blote oog juist een donkere sterrenhemel zag. Na een aantal foto’s was het toch onmiskenbaar: roze noorderlicht! Dit moment duurde maar vijf minuten, toen dreven er weer nieuwe wolken in beeld en begon het zacht te druppen. Snel ingepakt en weer richting Gouda. Het was niks te vroeg, want een venijnige bui stortte zijn hemelwater over de waard.

E

enmaal thuis pakte ik direct de laptop erbij om de foto te ontwikkelen.

Door het gele kunstlicht wat uit de foto te draaien, bleef er een mooie roze gloed over. Hoewel de foto mooier is dan wat er met het blote oog te zien was, zit er toch een mooi verhaal aan. Zo vaak is er immers geen poollicht waarneembaar in de Krimpenerwaard.

[NB: Vanwege hoge zonne-activiteit was het noorderlicht meerdere malen zichtbaar de afgelopen maanden, o.a. ‘s nachts van 18 op 19 september en zelfs weer op 1 december; red.] D WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 23

Weidevogelseizoen 2023 Afsluitavond voor weidewachters en ‘hun’ agrariërs Joke Colijn Op donderdag 16 november werd de afsluitavond van het weidevogelseizoen gehouden, zoals vanouds in De Zwaan in Berkenwoude. De opkomst was groot; naast veel weidewachters mochten we ook een groeiend aantal deelnemende boeren aan het agrarisch natuurbeheer verwelkomen met koffie en gebak. Vanwege de nauwere samenwerking tussen NVWK en ACK/Weidehof is dit een logische en mooie ontwikkeling. d

N

a de opening door Bernard de Jong kreeg voormalig coördinator van de weidevogelwerkgroep Klaas de Mik de gelegenheid om te vertellen dat hij van vrijwillige weidevogelbescherming nu zijn beroep heeft gemaakt bij het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK). We feliciteerden hem met zijn droombaan! Vervolgens werden de resultaten van het weidevogelbeheer door Mariëlle Oudenes (ACK) besproken, waarna Bernard inging op de BTStellingen. Hoewel er weer meer nesten zijn beschermd, er nog meer deelnemende boeren zijn aan het ANLb en er zeker ook kuikens zijn waargenomen, blijft onzeker of er voldoende kuikens ook echt vliegvlug worden. De landelijk neergaande trend valt nog niet te stoppen. In de Krimpenerwaard waren we echter niet helemaal ontevreden over 2023. Er zijn zeker positieve ontwikkelingen te melden, bijvoorbeeld ten aanzien van het aantal succesvolle broedgevallen van de grutto. Het natte weer dit voorjaar was een factor waardoor bewerkingen later plaatsvonden, dit kwam de rust voor de vogels ten goede. De motivatie om te zorgen dat de pullen ook groot kunnen worden, groeit alleen maar als we de bemoedigende grafieken bekijken, maar wij - en daarmee uiteraard de vogels - zijn nog niet uit de zorgen.

M

ax Ossevoort kreeg het woord om het broedresultaat van de zwarte stern te bespreken. Hij meldde dat dit ruim boven het minimale aantal ligt dat nodig is voor instandhouding van de populatie in de Krimpenerwaard. Zijn verslag staat op blz. 38.

H

ierna volgde de verkiezing tot Weidevogelboer van het Jaar.

Na een gloedvol betoog van weidewachter Bouw Breedveld werd bekend dat de eer gaat naar Paul en Nelke Schmidt voor hun grote inzet en liefde voor de vogels. Bernard mocht hen de Kristallen Kievit uitreiken en het certificaat overhandigen.

24

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

V

oorzitter Jaap Graveland zette uiteen dat de diverse manieren van tellen en monitoren door de verschillende organisaties die zich inzetten voor weidevogelbescherming, niet met elkaar te vergelijken zijn. Hierdoor is er nog steeds geen juist beeld van de trends in de diverse populaties in de weidevogelprovincies van Nederland. In het Actieplan Boerenlandvogels Zuid-Holland dat loopt van 2019 tot en met 2027, werd als doel gesteld dat in 2023 de negatieve trend van de weidevogelstand zou moeten stoppen, waarna we een voorzichtige groei zouden willen zien. Daarvan is voor zover we mogen opmaken uit de diverse tellingen die we nu hebben nog geen sprake, al weten we nog steeds niet precies hoe het dan wél gesteld is. Er stond al in het Actieplan dat uniforme tellingen op zowel natuur- als agrarisch gebied nodig zijn om trends te kunnen vaststellen. Het Actieplan met de daarin opgetekende maatregelen voor elk gebied is gezamenlijk geschreven en o.a. ondertekend door de provincie, door de acht collectieven in Zuid-Holland, door de terreinbeherende organisaties zoals het ZHL, SBB en NM, en door de vrijwilligersorganisaties zoals de NVWK. Jaap zet zich in om samen met de provincie Zuid-Holland en alle betrokken organisaties die tellingen uniform te krijgen, én voor de noodzaak om daarvoor budget te reserveren, zodat professionele tellingen op dezelfde manier in zowel agrarisch als in natuurgebied mogelijk worden. Nu doen een paar ecologische bureaus op verschillende manieren diverse tellingen, in verschillende tijdvakken, in opdracht van bijvoorbeeld provincie en het ZHL. Het ZHL telt op eigen gebied met als bijkomend probleem dat die organisatie wat ze dan aan BMP-getallen heeft, niet deelt, en geen andere tellers (zoals Linksonder: een goed gevulde zaal Rechtsonder: uitreiking van de Kristallen Kievit aan de Weidevogelboer van het Jaar; vlnr: Paul en Nelke Schmidt, Bernard de Jong en Bouw Breedveld

van de NVWK maar ook professionals) toelaat. Verder doen meerdere vrijwilligers in een aantal gebieden BTS-tellingen op agrarisch gebied.

Kortom: monitoring in Zuid-Holland strookt tot nu nog helemaal niet met de goede intenties zoals uitgesproken in het Actieplan.

Voor alle duidelijkheid: de gewenste professionele tellingen zijn géén vervanging voor de monitoring en tellingen van onze weidewachters.

Hun waarnemingen en QBM-invoer van weidevogels en hun pullen in agrarische percelen, blijven lokaal van groot belang om met het beheer te kunnen sturen op behoud van nesten en veilig vliegvlug worden van kuikens.

T

ot slot werd melding gedaan van de te verwachten cursussen in het voorjaar van 2024. We verwachten weer een cursus weidevogelherkenning en -gedrag om de juiste fase in het broedproces te kunnen vaststellen, en een cursus predatie- en predatorenherkenning. Dit laatste mede omdat predatiekennis en -beheer nog niet goed structureel te verwerken valt in het invoerportaal en we daar samen met Weidehof Boerennatuur* nog een betere manier van vastleggen gegevens en foto’s voor willen bedenken. Incidenteel worden er al wel goede resultaten geboekt waar predatoren bekend zijn en geweerd kunnen worden. Dit vraagt om voortzetting van het verzamelen van gegevens en blijven nadenken over toepassingen in het beheer. Op de website, met de Nieuwsbrief en in de Waardvogel worden data aangekondigd.

H

et Weidevogelverslag 2023 is de dikste editie ooit geworden, het werd zelfs een echte ‘glossy’ genoemd. Alle aanwezigen gaven gehoor aan de oproep om een stapeltje mee te nemen en te verspreiden op de adressen in hun eigen woonomgeving. We sloten de succesvolle avond af in een ontspannen en amicale sfeer.

Nabrander: De groepssamenstelling zoals vermeld op pag. 6 van het verslag is niet meer actueel. Een vriendelijk maar dringend verzoek van zowel ACK als NVWK om wijzigingen door te geven aan weidevogels@nvwk.nl zodat de juiste mensen de info ontvangen.

N

.B.: *Een week na onze Afsluitavond vond de gezamenlijke jaarvergadering plaats van Weidehof en ACK. Op deze vergadering werd besloten om de twee organisaties die zich tot nu richtten op verschillende activiteiten, op te heffen en alle komende werkzaamheden uit praktische overwegingen onder te brengen onder één noemer. Dat werd ‘Weidehof Boerennatuur’. Het voorstel werd met algemene stem aangenomen. Voor de buitenstaander is één organisatie met één naam vast minder verwarrend. d Links: Het plas-drasperceel van de familie Schmidt wordt in februari volgezet met water. Rechts: Paul en Mariëlle kijken waar de vogels zitten. Foto’s: Nelke Schmidt Onder: Nelke in actie met het uitleggen van de vlotjes voor zwarte sterns, foto: Mariëlle Oudenes

Oproep weidevogelverslagen eerdere jaargangen Recent hebben wij alle weidevogeljaarverslagen van de Krimpenerwaard in ons digitaal archief gerubriceerd ten bate van een in 2023 uitgevoerd onderzoekje naar broedresultaten van de kievit in opdracht van het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard.

Het weidevogelbeheer is in 1982 gestart in de Krimpenerwaard door Cock van Dam, Wim Fontijne en ondergetekende. Vanaf 1983 zijn er jaarverslagen verschenen. Inmiddels betreft dit dus 41 jaarboekjes.

Deze jaarverslagen zijn vanaf 1983 tot 2014 in ons papieren archief aanwezig. We willen deze de komende periode laten digitaliseren. Vanaf 2014 zijn de weidevogelverslagen digitaal beschikbaar in ons archief, maar ook via de site van de NVWK. Helaas missen er nog een aantal jaargangen. Het betreft de jaren 1999, 2001, 2002 en 2003.

Graag zouden we de serie compleet maken. Mochten er onder de lezers van de Waardvogel mensen zijn die de betreffende jaarboekjes in hun bezit hebben dan zouden we deze graag overnemen of in bruikleen mogen verkrijgen om te scannen.

Ik verneem het graag, Rudi Terlouw, info@bui-tegewoon.nl d

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 25

Op tijdreis in Naturalis met de jeugdwerkgroep Tekst en foto’s: Benjamin Hallie 21 oktober was de dag dat de jeugdwerkgroep museum Naturalis in Leiden bezocht. Na een strikte mail van het museum met gedrags- en huisregels vooraf, waarin onder andere gemeld stond dat we verplicht waren ons aan het voor ons geldende tijdslot van 1,5 uur te houden, meegebrachte boterhammen niet in het museum opgegeten mochten worden en parkeren bij het museum problematischer zou zijn dan op een doorsnee zaterdagmiddag in onze hoofdstad, was het een van de begeleidende ouders die mij ervan overtuigde dat dit in de praktijk wel mee zou vallen. Van alle restricties vooraf bleek ter plaatse inderdaad nauwelijks sprake te zijn, waarna we als groep (alsnog) hartelijk ontvangen werden voor een inleidend praatje. Achteraf gezien bleek de contactpersoon van het museum per abuis een infomail uit het Corona-tijdperk gedeeld te hebben. Dat Naturalis een museum van tijdperken is, ontdekten we toen we na de infobabbel verdeeld over kleine groepjes de verschillende tentoonstellingen binnen het 9 verdiepingen tellende gebouw bezochten. Een ware tijdreis over het ontstaan en de geschiedenis van de aarde en haar bewoners door de vele miljoenen jaren heen. d

J

26

ura Het Jura is een tientallen miljoenen jaren tellend geologisch tijdperk gekenmerkt door een mild en zuurstofrijk klimaat met een hoge zeespiegel en het ontbreken van ijskappen op beide polen.

De omvang van dit tijdperk gaat de menselijke verbeelding bijna te boven en duurt 450 keer langer dan de periode waarin menselijk leven op aarde aanwezig is. Een belangrijke gebeurtenis vroeg in deze periode was het uiteenvallen van het supercontinent Pangea en het afdrijven van de afzonderlijke losgebroken delen. Vanwege dit vroege stadium van ‘eilandvorming’ ontbraken woestijnen, wat de omstandigheden voor het ontstaan van nieuwe plant- en

diersoorten bevorderden. De aanwezigheid van zeeën rondom de afzonderlijke delen van het oorspronkelijke supercontinent, leidde tot vochtigere en koelere omstandigheden op land wat een toen al aanwezige groep van dominante dieren extra in de kaart speelde. De bloeitijd voor dino’s was aangebroken!

De combinatie van het gunstige klimaat op aarde met bijbehorend voedselaanbod en het uitsterven van de Archosauriërs (krokodilachtige roofdieren) als geduchte rovers, had tot gevolg dat plantetende dino’s zoals de Camarasaurus enorm in omvang toenamen. Dit had vervolgens weer effect op de omvang van vleesetende dino’s die groot en sterk moesten zijn om plantetende soorten als prooidier de baas te kunnen zijn.

Ook in zee kwamen in de loop van het Juratijdperk nieuwe soorten tot ontwikkeling zoals de Plesiosauriërs, gekenmerkt door grote flippers en lange nek. Het monster van Loch Ness wordt vaak afgebeeld als iets dat op een Plesiosauriër lijkt. Deze zeedieren waren overigens afstammelingen van soorten op land, waardoor zij zich in die periode nog moesten redden zonder kieuwen. Weer verderop in het tijdperk ontstonden de eerste gevleugelde dinosauriërs. Zij beschikten in tegenstelling tot de voor ons bekende vogels niet over veren, maar over een vlieghuid die het best omschreven kan worden als een

Planteneter (Sauropode, mogelijk Patagosaurus, 15 m) uit de Jura.

Kan zich oprichten om van boom te eten maar loopt op vier poten.

Lange nek, lange staart en kleine kop.

Raptor (vleeseter), denk bijv. aan die enge Velociraptors uit de film Jurassic Parc. Voorouder van vleesetende oervogel uit het Laat-Krijt, loopt op twee krachtige en wendbare achterpoten.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

gespannen stuk vel tussen lichaam en vleugels. Ook deze vliegende soorten waren afstammelingen van de (vleesetende) soorten op land. Gaandeweg ontwikkelde zich de oervogel (Archaeopteryx). De oervogel beschikte weliswaar over veren, hij moest zich desalniettemin zien te behelpen met de wervels zoals bekend bij de grote staart-dragende soorten op land. Knap onhandig!

D

e ijstijd Hoe anders was alles nog ‘vrij recent’, tijdens het Weichselien, beter bekend als ‘de ijstijd’? In dit tijdperk (116.000 – 11.700 jaar geleden) waren de omstandigheden koud en droog en lag de zeespiegel laag als gevolg van de vorming van grote hoeveelheden ijs op de poolkappen. De Noordzee lag praktisch structureel droog en neerslag viel nagenoeg hoofdzakelijk in de vorm van sneeuw. Dit had tot gevolg dat alleen grassen en kruiden zich konden handhaven. Bomen groeiden er in deze periode algeheel niet. Ondanks alle schaarste wisten een aantal specialisten zich ook toen goed te handhaven. De in die tijd schaars aanwezige groene graslanden werden ook wel mammoetsteppenn genoemd. Zo’n mammoetsteppe moest veel soorten dieren van voedsel voorzien, waarbij alleen de mammoeten per dag ieder al 250 kg gras aten.

Aanwezige roofdieren zoals grottenhyena’s hadden zo hun eigen specialismen. Zij poepten en plasten op hun prooi waardoor het voor andere vleesetende dieren niet langer als voedsel aantrekkelijk was.

Daarnaast kauwden zij langdurig op botten voor de voedingsstoffen uit het merg, met als gevolg dat hun ontlasting veel kalk bevatte waardoor keutels goed konden verstenen. Om die reden beschikt het Naturalis over meerdere fossiele hyenakeutels.

Groepsfoto in de enorme hal.

N

atuurlijk was dit slechts een kleine greep uit het enorme aanbod van informatie over tijdperken en hun bewoners binnen Naturalis. Wie benieuwd is naar meerdere indrukken en ervaringen: Check de jeugdpagina! d

Links en onder: Deze paleontoloog legt aan twee jeugdleden uit dat 3D-printers bijdragen om fossiele botten te perfectioneren.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 27

Was het een droom?

Toch niet!

Honderden kraanvogels in de Krimpenerwaard Tekst en foto’s: Coen van Nieuwamerongen Na ruim een maand van veel regen en wind vanuit het zuiden lijken de omstandigheden op donderdag zestien november eindelijk gunstig voor de kraanvogels om te vertrekken vanuit hun broedgebieden. De drang moet enorm groot zijn bij deze vogels. De naderende kou en voedseltekorten in Noord-Duitsland zorgen er dan ook voor dat er tienduizenden kraanvogels op deze bewuste donderdagochtend eindelijk verder kunnen met hun migratie naar het zuiden. d

A

llemaal leuk en aardig, maar ik moet gewoon werken. Ze hadden toch best twee dagen kunnen wachten tot het weekend? Maar goed, om de trek van kraanvogels te bekijken moet je toch naar Limburg en dat is voor mij niet om de hoek.

Wat de kraanvogels niet weten is dat er over heel het zuiden van Nederland en België een groot regenfront hangt. Halverwege de middag botsen de kranen op dit front. Doorvliegen is geen optie voor ze. Er blijven drie andere opties over: ze gaan naar de grond, vliegen rechtsomkeert terug naar Diepholz (dan zijn helaas alle afgelegde kilometers en inspanningen van vandaag voor niets), of ze vliegen om de bui heen. De meeste kraanvogels kiezen voor optie twee en drie. Een complete chaos breekt uit. Terwijl de ene groep nog naar het zuiden vliegt, vliegen andere groepen eronder door naar noord en west. Volledig van slag proberen veel kraanvogels via het westen om de bui heen te vliegen. Dikke pech want daar regent het ook.

Door de regen vooruit geduwd vliegen ze door zonder te weten waarheen. Overal in Gelderland en Utrecht worden overvliegende groepen kraanvogels gemeld.

28

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

O

mdat we dit jaar in onze regio bezig zijn met een jaarlijst wedstrijd schrijf ik iets voor 16 uur in onze app: “Voor degenen die nog de kraanvogel in de regio (Krimpenerwaard) moeten scoren dit jaar, let de komende uren en morgen goed op. Er zijn er duizenden ‘on the move’ en ze vliegen momenteel alle kanten uit”. Wat ik niet had verwacht was dat Willem van Rij een kwartier na dit appje een groep van ruim 200 kraanvogels over de polder van Ouderkerk meldt. Wat een aantal voor hier in het westen. Mijn broertje die net achter het huis aan het vissen is merkt de groep ook op en is zo aardig mij te bellen.

Ik besluit mijn werk te laten vallen en scheur vol gas naar huis.

Ondertussen wordt ik gek van alle meldingen van (grote) groepen kraanvogels. Wat gebeurt hier? We zijn in Zuid-Holland toch?

Daar gebeuren dit soort taferelen toch niet? Een optelsom van verschillende waarnemingen zegt ons dat er minstens 700 kraanvogels over het Groene Hart hebben gevlogen tussen 15.30 en 17.30 uur. Zelf zie ik daar gelukkig ook nog enkele groepen van. Het begint inmiddels al aardig donker te worden en er lijken

zelfs wat kraanvogels te landen in de polder achter mijn huis. Een fietsronde levert helaas niets meer op.

R

ond 21.30 dezelfde avond word ik wakker geschud door mijn broertje. Ik hoor weer kraanvogels! Ik was net in slaap gesukkeld.

Slaapdronken vraag ik hem of hij mij niet voor de gek houdt. Bij mijn positieven gekomen blijkt hij toch echt gelijk te hebben. Wat een heerlijk geluid. Tegen de lucht zie ik vaag wat schimmen vliegen.

Minimaal 30 vogels vliegen laag over het weiland. Na een goed kwartier hoor ik niks meer en val weer in een onrustige slaap. Omdat er op hetzelfde moment groepen kraanvogels boven Krimpen aan den IJssel en IJsselmonde worden gemeld, ga ik er vanuit dat deze kraanvogels ook door zijn gevlogen. Meerdere keren deze nacht wordt ik wakker en meen ik kraanvogels in de verte te horen. Ik zal het wel verkeerd horen, het zit vast tussen m’n oren, maak ik mezelf wijs. Wel levert mijn onrust een bos- en een kerkuil op. Ook leuk!

H

et is vrijdag 17 november. Koopavond vandaag dus ik mag laat beginnen en heb daarom een ochtend vrij. Het plan is om naar de telpost te gaan in de hoop dat er wat groepen kraanvogels zijn gaan slapen in de regio en deze zo over te zien trekken in de loop van de ochtend. Ik fris mezelf even op in de douche. Weer hoor ik kraanvogels luid trompetteren. Zullen ze dan toch hebben geslapen in ‘mijn’ poldertje? Niet veel later hoor ik ze niet meer, dus ik trek de conclusie dat de vogels vertrokken zijn en rijd toch maar naar de telpost. Gelukkig moet Erik Kleyheeg nog kraanvogels zien dit jaar en hij besluit gewoon te gaan zoeken. Al snel is het raak en heeft hij een groep van 45 vogels gevonden. De vogels slapen en poetsen

rustig in een weiland op nog geen kilometer van mijn huis. Door de grondmist zijn ze het ene moment wel zichtbaar en het andere niet.

Niet veel later stuurt hij een appje dat hij ze aan de andere kant van Gouderak ook hoort, maar ze daar niet kan vinden.

Een uur later (wanneer de mist wat minder is geworden) lukt het Cor Oskam wel een even grote groep te vinden. Dat zijn 90 vogels in totaal! Om 9.30 uur hou ik het niet meer uit op de telpost en rijd met flinke haast naar huis. Terwijl ik het dorp in rijd zie ik de eerste groep al staan. Snel de fiets pakken en dan de polder in. Het zonnetje komt inmiddels lekker door dus het zal niet lang meer duren voor de vogels op de wieken zullen gaan. We kunnen de vogels in prachtig licht bekijken. Wat een unieke kans voor in de Krimpenerwaard.

Juist als Cor besluit dat hij geen koude koffie wil en zijn spullen pakt komt de groep die ten oosten van Gouderak heeft overnacht aangevlogen. Prachtig hoe ze net zolang boven de andere groep waar wij naar staan te kijken, blijven hangen totdat deze vogels ook opvliegen en zich aansluiten bij de groep.

N

ou, dat was-ie dan! Maar... tóch niet blijkbaar. Er blijken nog veel meer kraanvogels buiten ons beeld in de polders rondom Gouderak te hebben overnacht, want waar we ook kijken zien we kraanvogels. Bizar! Totaal sluiten nog vier andere groepen aan wat een totaal geeft van ruim 200 vogels. Kippenvel!

Het fijne aan kraanvogels is dat ze makkelijk zijn te volgen. In de uren nadat ze op de vleugels gaan worden ze op veel plekken ten zuiden van ons weer opgewacht en gezien. Wat een onvergetelijke ochtend! En niet onbelangrijk, ik droomde dus niet vannacht. Ik hoorde ze echt! d

Terug- en vooruitblik Tekst en illustratie: Mia Bersma

Twee vlinders zweefden om elkaar, het was een dans, ik keek ernaar.

Zij dansten door naar de margrieten, ik kan zó van de tuin genieten.

Bijvoorbeeld van het vogelbad, waarin een dikke merel zat.

Hij maakte het wel heel erg bont, de spetters vlogen in het rond.

Nu is de meeste kleur verdwenen al heeft de zon nog lang geschenen.

Mist wolkt boven de uiterwaarden met geur van vochtdoortrokken aarde.

En in de Heemtuin berkenstammen, verweerd en oud, met witte zwammen.

Dagen korten, de wind wordt fris, het lijkt of er een stilstand is.

Maar groei zet door, heel diep verborgen en wacht slechts op de lentemorgen als er weer groen komt aan de struiken en alle bloemen gaan ontluiken. d WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 29

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 .

5 4 2 1 3 9 8 8

WIL JIJ OOK GENIETEN VAN DUURZAME EN LOKALE BOODSCHAPPEN?

Door boodschappen te doen bij boeren en makers uit de buurt geniet jij van de meest verse producten en vergroot je tegelijkertijd de biodiversiteit in jouw omgeving. Dankzij jou kunnen boeren onder andere bloemenstroken aanleggen, investeren in een gezonde bodem en (weide)vogels de ruimte geven.

Doe je ook mee?

Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuur- en stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten’.

Nieuw is een laadpaal voor elektrische auto’s.

Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089

BESTEL BIJ BOEREN EN MAKERS UIT DE BUURT OP RECHTSTREEX.NL

WELKOM IN HET REESTDAL

De kracht van voeding  



Persoonlijke begeleiding Projecten duurzame & gezonde voeding Educatie, workshops & lezingen Arike Mijnlieff Voedingsdeskundige & therapeut

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

06 - 25 524 787 Van der Giessenweg 49 - 1ste etage 2921 LP Krimpen a/d IJssel info@praktijkdegroenling.nl

www.praktijkdegroenling.nl

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 .

5 4 2 1 3 9 8 8

Actueel nieuws werkgroep RO Leen Verschoor, werkgroep Ruimelijke Ordening

Namens de leden van de werkgroep noem ik een paar onderwerpen die de afgelopen maanden onze aandacht hadden. Heeft u hierover vragen of wilt u een bedreiging van de natuur onder onze aandacht brengen, laat het ons weten via werkgroepro@nvwk.nl. d

V

erkiezingen Tweede Kamer De verkiezingen van 22 november 2023 voor de Tweede Kamer zijn achter de rug. Voor natuur en klimaat was er weinig aandacht, terwijl de noodzaak voor natuurbescherming en klimaataanpak steeds urgenter wordt. Een paar berichten die voor zich spreken: - Bericht van de Vogelbescherming e.a. van 23 november 2023: ‘Natuurherstel en klimaatactie zijn vandaag en morgen even noodzakelijk als gisteren.’

- Ook boswachters deden op 17 oktober 2023 een oproep aan de politiek: ‘Tijd voor beterschap belóven is voorbij.’

- Bericht van de Vogelbescherming e.a. van 30 november 2023: ‘Investeren in natuur loont.’

G

lyfosaat De Europese Commissie wil het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat nog weer tien jaar toe staan. Daar kunnen we van alles van vinden. Denk alleen al aan de voor bestuiving van gewassen noodzakelijke bijen die het loodje leggen of het - weliswaar nog niet onomstotelijke bewezen - verband tussen glyfosaat en de ziekte Parkinson. Maar wat doet u?

Glyfosaat is onder andere onder de naam Roundup verkrijgbaar. Gebruikt u nog Roundup?

N

ota Dierenwelzijn 2024-2027 Omdat onze opmerkingen over de eerste conceptversie nauwelijks zijn verwerkt in de tweede conceptversie, hebben we opnieuw een reactie naar de gemeente gestuurd. Pas na bespreking in de raadscommissie bleek er bereidheid tot enige aanpassing.

Omdat er ook nog eens een achttal amendementen waren ingediend is de Nota Dierenwelzijn afgevoerd van de raadsagenda van 28 november 2023. Vaststelling van de Nota is nu gepland in de raadsvergadering van 9 januari 2024.

N

oodkreet van gemeente naar provincie voor een vitale toekomst In de vergadering van de gemeenteraad van Krimpenerwaard van 28 november 2023 is, door de raadsleden van zeven partijen, een motie aangenomen waarin bij de provincie wordt gepleit voor ruimte voor toekomstbestendigheid van de Krimpenerwaard, met inbegrip van 4.000 nieuwe woningen en 35 hectare bedrijventerrein. Deze ontwikkeling is niet mogelijk binnen het door de provincie voorgestane beleid in een concept Ruimtelijk Voorstel. Voorstanders van de motie benadrukken dat er al 2.250 hectare natuur in de Krimpenerwaard wordt gerealiseerd en dat de gewenste bebouwing slechts 2% van het oppervlak van de gemeente omvat. Dat mag zo zijn, maar beetje bij beetje wordt het unieke open veenweidegebied van de Krimpenerwaard door bebouwing aangetast.

Het blijft natuurlijk niet bij grondgebruik door woningen en bedrijven. Ook de infrastructuur zal dan moeten worden aangepast. Immers er staan nu al

op sommige momenten files richting Rotterdam, Gouda en Utrecht.

Hoewel het volstrekt overbodig zou moeten zijn om het unieke karakter van het veenweidegebied van de Krimpenerwaard te benadrukken, hier toch een verwijzing naar de notitie “Meer regie op toekomstige ontwikkeling Groene Hart” van de Natuur- en Milieufederatie-ZuidHolland en de Stichting Groene Hart.

Veel energie wordt door de gemeente gestoken in de lobby voor meer en meer woningen en bedrijventerrein. Wanneer wordt de realiteit onder ogen gezien, dat de provincie andere keuzes maakt? Wordt er door de gemeente al aan een onvermijdelijk alternatief scenario gewerkt?

Overigens mag er volgens nieuw provinciaal beleid per kern een “straatje” van maximaal 50 woningen bij worden gebouwd. Ook minister De Jonge steunt volgens zijn Kamerbrief van 12 oktober 2023 de aanpak van een “straatje erbij”.

Vaststelling van het Ruimtelijke Voorstel door Provinciale Staten is gepland op 13 december 2023. De uitkomst volgt in de volgende Waardvogel.

I

HC-bos te Krimpen aan de Lek Voor het behoud van het IHC-bos trekken we op met de stichting MooiCrempene. Joke Colijn en Benjamin Hallie bezochten de vergadering van de Zuid-Hollandse Vereniging van Kleine Kernen om daar samen met de stichting MooiCrempene aandacht te vragen voor het behoud van het IHC-bos. Op 1 november 2023 verscheen het manifest Ruimte voor levende Rivieren van een dertiental (natuur-)organisaties. Het manifest is een pleidooi voor meer natuur en ruimte voor recreatie in het stroomgebied van de grote rivieren. MooiCrempene heeft bij de provincie onder verwijzing naar o.a. het Manifest gepleit voor behoud van het IHCbos.

We wachten voorlopig de plannen van de ontwikkelcombinatie voor de herontwikkeling van het IHC-terrein af.

Z

onnepark Tiendweg te Krimpen aan de Lek In de kranten stonden onlangs koppen als: ‘geen zonneparken op landbouwgrond’. Gaat het zonnepark Tiendweg dan niet door? Dat is maar de vraag. In de Kamerbrief ‘Aangescherpte voorkeursvolgorde zon’ van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties van 26 oktober 2023 zijn de regels voor zonneparken aangescherpt: in principe geen zonneparken op landbouwgrond. Voor bijvoorbeeld lopende projecten wordt een uitzondering gemaakt. Of er sprake is van een lopend project is ter beoordeling van de gemeente. Daar is nog geen duidelijkheid over. De ontwikkelaar van het zonnepark is in overleg met de gemeente. Vanuit de politiek is aan het college van burgemeester en wethouders gevraagd wat de gevolgen van de Kamerbrief zijn voor de Regionale Energie Strategie RES Midden-Holland 2.0. en voor de ontwikkeling van het zonnepark Tiendweg. Het wachten is op een reactie van het college.

O

mgevingswet Na een jaar of tien voorbereiding en diverse keren uitstel, treedt met ingang van 1 januari 2024 de Omgevingswet in werking. Meer weten over de Omgevingswet? Kijk dan eens op het Informatiepunt Leefomgeving: www.iplo.nl. d WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 31

Roofvogeltelling BMP-R Resultaten broedvogelmonitoring 2023 Tekst: Dirk-Jan Saaltink Foto’s: Sijmen van der Plicht Met het Broedvogel Monitoring Project (BMP) brengt Sovon ontwikkelingen van de aantallen en de verspreiding van de Nederlandse broedvogels in kaart. Het project startte in 1984 en bestaat uit verschillende deelprojecten. Deze zijn toegesneden op alle vogelsoorten, of juist een selectie van soorten. Ieder deelproject kent zijn eigen aanpak, maar de basis is dezelfde: meerdere tellingen van territoriale broedvogels in vast omlijnde gebieden uitvoeren, volgens een vaste methode. De roofvogelwerkgroep telt volgens het protocol voor roofvogels (BMP-R) in twee vaste gebieden in de Krimpenerwaard. De gegevens gaan naar Sovon en worden gebruikt voor landelijke statistieken. d

Buizerds

T

elgebieden Voor het zesde jaar op rij heeft de roofvogelwerkgroep in de westelijke polders van de Krimpenerwaard roofvogel tellingen gedaan voor het Broedvogelmonitoring Project van Sovon.

Beide telgebieden liggen in de westelijke helft van de Krimpenerwaard, zie het kaartje op pagina 35. Het telgebied Achterbroek en omstreken ligt in het noorden. Dit loopt grofweg van de Berkenwoudse Lageboezem tot en met polder Veerstalblok. De zuidgrens loopt net boven Berkenwoude langs. Het plot Lekkerkerk en Ouderkerk en omstreken ligt zuidelijker en loopt Langs de Lek van de uiterste westpunt van de Krimpernerwaard tot aan de oostpunt van het Loetbos.

32

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

T

elrondes Zeven keer per jaar worden de plots bezocht door het maken van een telronde door het gebied. Alle waarnemingen van roofvogels worden opgeslagen in de Avimap-app van Sovon en van een broedcode voorzien. Hoe hoger de broedcode, des te sterker de indicatie dat er een territorium zit. Aan het einde van het seizoen worden alle waarnemingen op een hoop gegooid en door de software van Sovon automatisch geclusterd. Hier rolt vervolgens het aantal territoria uit. Door dit jaren vol te houden krijgen we een beeld van de ontwikkeling van de roofvogelstand in deze delen van de waard.

Mannetje bruine kiekendief met nestmateriaal in zijn poten. Een dergelijke waarneming telt als broedcode 9.

Jonge boomvalk op het nest in een hoogspanningsmast. Broedcode 16 (de hoogste broedcode).

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 33

PUUR NATUUR!

Kom naar onze boerderijwinkel.

Elke zaterdagmorgen open!

Biologische rauwmelkse geitenker en geitenkaas

www.debonteweide.nl

Tel. 06-51809068 / www.hagendijkbouw.nl

Zuidbroek 149a 2861 LL Bergambacht 06-10301196.

Zuidbroek 149a info@bui-tegewoon.nl 2861 LL Bergambacht 06-10301196. www.bui-tegewoon.nl

info@bui-tegewoon.nl www.bui-tegewoon.nl

BREED INZETBAAR OP UW NATUURPROJECTEN.

BREED INZETBAAR OP UW NATUURPROJECTEN.

Onderzoek, advies & inventarisatie in

Onderzoek, advies & inventarisatie in natuur landschap, natuurenen landschap, WERKVELDEN: WERKVELDEN: agrarische - erfinrichtingen - natuur agrarische inpassingsplannen inpassingsplannen - erfinrichtingen - natuur in de stadin-de stad groenspaarplannen - landschappelijke inpassingen groenspaarplannen - landschappelijke inpassingen inventarisatie & onderzoek Wet Natuurbescherming inventarisatie & onderzoek - Wet Natuurbescherming ecologische werkbegeleiding ecologische werkbegeleiding kleinschalige water maatregelen kleinschalige water maatregelen beheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkeling beheer &agrarisch inrichtingsplannen - gebiedsontwikkeling & particulier natuurbeheeragrarisch & particulier natuurbeheer

SPECIALISATIES: SPECIALISATIES:inrichting en beheer van weidevogelgebieden, moeras- en waternatuur, rivierengebied, inrichting en beheer van weidevogelgebieden, beheerplanning en organisatie, moerasen waternatuur, rivierengebied, agrarische inpassing en verbreding

beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding

R

esultaten seizoen 2023 Dit jaar was een goed jaar voor de roofvogels. Meestal fluctueert het aantal broedparen door de jaren heen, omdat de beschikbaarheid van prooien ook fluctueert. Na het topjaar 2020 namen de aantallen getelde territoria wat af, maar dit jaar telden we opnieuw weer veel buizerd en torenvalk (respectievelijk 28 en 15 territoria). De overige soorten komen we wat minder vaak tegen. Enerzijds omdat ze in lagere aantallen voorkomen in de waard, anderzijds omdat ze minder zichtbaar gedrag vertonen.

O

ok meedoen?

Naast de BMP-R werken we Figuur 1: Locatie van de twee BMP-R telplots in de Krimpenerwaard waar de roofvogelwerkgroep aan het torenvalkproject en doen we ieder jaar omstreeks midden januari actief roofvogeltellingen doet. de wintertelling. De gegevens van 2018 2019 2020 2021 2022 2023 het torenvalkproject zijn we nog aan het uitwerken. Meer hierover Boomvalk 3 4 3 3 2 2 in de volgende Waardvogel. Mocht Bruine kiekendief 1 19 2 2 0 3 u geïnteresseerd zijn in roofvogels Buizerd 15 1 28 23 18 28 en graag met ons mee het veld in Havik 2 2 3 2 1 3 gaan, dan kan dat. De eerstvolgende Slechtvalk 0 2 1 2 1 1 activiteit is onze wintertelling in Sperwer 2 1 1 0 0 1 januari. Laat het ons weten via Torenvalk 5 10 12 10 10 15 roofvogelwerkgroep@nvwk.nl. d

Midden tabel: Jaarlijkse som van alle getelde territoria in de twee plots over de afgelopen zes jaar.

Onder figuur 2: Staafdiagram van het aantal buizerd- en torenvalkterritoria (resp. roze en groen) in de BMP-R telgebieden in de Krimpenerwaard.

Beide soorten volgen eenzelfde golvende trend door de jaren heen, wijzend op het flucturerende aanbod van prooidieren (vooral muizen).

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 35

Race 2023 een spannende tijd van het jaar Coen van Nieuwamerongen

September en oktober zijn voor vogelaars dé spannendste maanden van het jaar. De vogeltrek is in volle gang en kan zomaar die uiterst zeldzame vogel met zich meebrengen. Met het oog op de race zijn dit ook voor de Krimpenerwaard dus spannende weken. Benieuwd geworden wat we met elkaar deze maanden hebben gezien in onze regio? Lees dan vooral verder. d

B

egin september ligt het Doove Gat er voor steltlopertjes nog steeds mooi bij. Dat zorgt ervoor dat soorten als kleine strandloper en temmincks strandloper enkele dagen blijven pleisteren. De eerste van de maand trapt Erik af met een groepje van drie koereigers over de telpost. Zoals we de laatste jaren gewend zijn is dat het begin van vele.

Na een ochtend mist op 2 september komt er een mooie middag voor degenen die op de telpost staan. In een paar uurtjes tijd knallen er maar liefst 5 visarenden, een wespendief, ruim 50 bruine kiekendieven, 15 sperwers en een reuzenstern over. Het bericht van een kleine jager die de rivier volgt zorgt ervoor dat er lang doorgeteld wordt. Helaas lijkt het een verloren zaak te worden, ook na het bericht dat de vogel De Horde is gepasseerd.

De raaf duikt op verschillende plekken op binnen de waard. Toch blijft het een uitdaging de soort op je lijst te krijgen, want een echte vaste plek heeft de vogel niet. Andere leuke soorten die worden gezien zijn gekraagde roodstaart, porseleinhoen, appelvink, bonte vliegenvanger, kruisbek en een grauwe kiekendief of steppekiekendief. Helaas voor Willem en mij vloog de vogel net te ver en te laag waardoor we hem kwijt raakten.

Quinten en Herman hebben meer geluk met een overvliegende ortolaan op 9 september, een erg lastige soort voor in de Krimpenerwaard. Ook de ons zeer bekende kwak duikt weer op bij De Zaag.

Op 19 september is het weer Quinten die toeslaat. Tijdens zijn fietstocht naar school blundert hij tegen een juveniele roodpootvalk aan. Alleen Daan en Willem slaagden er nog in de vogel te zien. Op 24 september voegt Willem ook nog eens een groepje van drie middelste zaagbekken toe aan zijn lijst. De laatste paar dagen van de maand zijn goed voor de eerste zeearend, blauwe kiekendief en grote lijster van het najaarsseizoen. d Foto’s: rechts van boven naar beneden: steppekiekendief door Gijsbert Mourik; bladkoning door Vincent Vuik; visarend en onder flamingo, door Coen van Nieuwamerongen

36

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

O

ktober dan. De eerste paar dagen verlopen rustig met wat zilverplevieren, kruisbekken, visarenden en koereigers. Op vijf oktober is het raak op de telpost. Een flamingo vliegt langs over de Lek. Wat een soort voor in de Krimpenerwaard! De eerste keer dat deze soort gedocumenteerd wordt in onze regio. Dankzij goede en snelle communicatie in de appgroepen van de naburige regio’s kon dezelfde vogel nog worden opgepikt in zowel Alblasserwaard als op IJsselmonde. Maar ja, een flamingo is ook niet makkelijk te missen natuurlijk ;). Twee dagen later is het tijd voor de eerste zwarte mees. En weer een dag later voor de eerste oeverpieper.

Van beide volgen er nog verschillende waarnemingen in de weken erna.

O

p 9 oktober slaat Gijsbert toe op de telpost. Met wat geluk waait een eerstejaars mannetje steppekiekendief recht over zijn hoofd. Een geelgors die niet veel later overvliegt is de kers op de taart. Erik moet helaas gewoon vanuit huis werken en gaat daarom maar in de tuin zitten. Dat levert een luid roepende bladkoning en twee overvliegende raven op. Erik, namens degenen die langs

geweest zijn bedankt voor je gastvrijheid ;). Tot nu toe de enige bladkoning van dit najaar in de regio. Zou er nog een late volgen?

D

e rest van oktober verloopt vrij rustig. Te rustig naar mijn zin zelfs. We moeten het doen met een handjevol rode wouwen en zeearenden, wat ijsgorzen, een velduil en een koppel casarca’s. [ Had je niet wat erg hoge verwachtingen, Coen? Red. ;)]

T

ijd voor de tussenstand dan maar. Inmiddels heeft Quinten een nieuw record ooit voor de Krimpenerwaard op zijn naam weten te zetten. Met een score van maar liefst 201 soorten verdient hij het om op nummer één te staan. Hoeveel komen er nog bij tot en met 31 december? De tweede plek mag ik zelf innemen met 194 soorten. Voor mij ook een persoonlijk record, maar ik zal alles op alles moeten zetten om de 200 soorten te halen, laat staan om Quinten nog in te halen. Maar zeg nooit ‘nooit’ ;). Herman staat op nummer drie met een score van 189 soorten, op de voet gevolgd door Erik en Willem met 186 soorten. Waar gaan de laatste twee maanden ons brengen? We houden het spannend! d

‘Op naar de 1000 leden’ Help je mee?

Frans van der Storm namens het bestuur, illustratie: Gert Blom Natuur en landschap in de Krimpenerwaard verdienen een krachtige stem en de NVWK kan als geen ander die stem geven. De NVWK groeit gestaag, we hebben nu ca. 950 leden. Toch merken we vaak dat de meeste inwoners van de Krimpenerwaard niet weten van het bestaan van de NVWK en dat velen ook de natuur in de Krimpenerwaard nauwelijks kennen. Dat kan zoveel beter! D

We willen daarom een evenement organiseren waarin we ons werk en de natuur in de Krimpenerwaard kunnen laten zien. Een evenement voor alle inwoners, en ook voor onze eigen leden.

We horen regelmatig van leden dat ze graag meer wegwijs willen worden in de vereniging en de werkgroepen willen leren kennen.

We denken aan een ‘markt’ waarin we laten zien wat we allemaal doen voor de natuur, waarin de werkgroepen zich laten zien, met daaraan gekoppeld korte excursies, presentaties en demonstraties over onze activiteiten. Met natuurlijk lekkere hapjes en drankjes uit de eigen omgeving.

Mogelijk nodigen we ook andere organisaties in de Krimpenerwaard uit die zich inzetten voor natuur en waarmee we samen activiteiten organiseren.

Het evenement is toegankelijk voor alle inwoners van de Krimpenerwaard en omgeving.

Een jaar of twaalf jaar geleden organiseerden we ook zo’n markt.

Dat was een groot succes: veel bezoekers, een leuke en levendige dag, veel gesprekjes met leden en niet-leden, én veel nieuwe leden!

Eind november bespraken we dit idee in ons jaarlijkse overleg met de werkgroepcoördinatoren. Die zijn enthousiast over het idee en willen er graag aan bijdragen.

Het is de tijd van goede voornemens, en hier gaat het om een hele concrete: we zoeken mensen die een bijdrage willen leveren aan de organisatie. Dan kan van alles zijn: helpen bij het organiseren van het evenement, van een activiteit of een excursie, het maken van beeldmateriaal voor in een kraam, enz. De plannen zijn nog niet in beton gegoten, je hebt dus ruimte voor eigen creativiteit.

Heb je vragen, wil je meedoen? Neem dan contact op met een van de bestuursleden. D WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 37

Zwarte sterns in 2023 Hoe gaat het met ze?

Tekst en foto’s: Max Ossevoort, coördinator werkgroep zwarte stern Het seizoen is inmiddels al weer voorbij en de balans voor de zwarte stern voor 2023 is opgemaakt. Hoe verging het de zwarte stern in 2023 in de Krimpenerwaard? De broedresultaten van de zwarte stern worden vermeld in het Weidevogelverslag.

Omdat dit verslag een beperkte verspreiding heeft, wil ik hier ook graag het wel en wee van deze moerasvogel delen. d

D

oor onze vereniging de NVWK, het Zuid-Hollands Landschap (ZHL) en inmiddels ook door het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK), worden elk jaar eind april op diverse locaties kolonies ingericht met het uitleggen van een serie vlotjes. Die sloten moeten wel voldoende breed zijn en er moet in ieder geval gele plomp in groeien. Het is altijd weer spannend om te zien welke kolonies wanneer en met hoe veel sterns worden bezet. De vogels arriveren meestal begin mei en na wat gebakkelei - de mannetjes vechten om de beste plekjes die in het midden van de serie vlotjes liggen - leggen de vrouwtjes rond 15 mei de eieren. Op 5 juni (de landelijke broedparentelling) of op de dagen rond die dag wordt er langs de kolonies gelopen om het aantal bezette vlotjes vast te stellen. Dat aantal broedparen wordt dan in de database van SOVON ingevoerd. Heel bijzonder bij deze broedparentelling is dat je vaak Een jonge zwarte stern met nog het witte eitandje bovenop de snavelpunt. Na een paar dagen valt al de eerste jonge pulletjes op de vlotjes dit stukje van de snavel. Een eitand is een tand die meestal alleen wordt gebruikt bij het openen aan treft. Meestal zijn ze dan net uit het ei van het ei door het juveniele dier. (Ook reptielen hebben zo’n eitand.) en hebben ze nog een eitandje, zichtbaar als een wit puntje bovenop de snavel, soms zijn ze zelfs nog nat. Dat eitandje verdwijnt overigens na twee dagen.

Daarna wordt eenmaal per week elke kolonie gemonitord tot het moment komt dat de jongen een dag of 16 zijn en beginnen met vliegoefeningen.

V

anaf dit moment zijn we in 2023 begonnen met de kolonies waarvan de vlotjes door de NVWK gelegd zijn, tweemaal per week te bezoeken. Vorig jaar hebben we daar op kleine schaal een proef mee gedaan: de spreiding van het moment waarop de eieren uitkomen en waarop dus ook de vogels vliegvlug (vlvl) worden kan verspreid liggen over een periode van tien dagen. Dit betekent dat als je op een vaste dag per week monitort, bv donderdag, er op zondag al vogels vliegvlug kunnen worden die vervolgens Bovenstaande grafiek geeft aan hoeveel vlotjes er vanaf 2016 door de NVWK werden uitgelegd, op dinsdag met hun ouders vertrekken. hoeveel broedparen er waren en het aantal vliegvlugge jongen dat is waargenomen.

38

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Daardoor krijg je een ondertelling van het aantal vliegvlugge jongen en dat laatste bepaalt nu juist het broedsucces. Door in 2023 in de betreffende periode twee keer per week de NVWK vlotjes te monitoren, krijgen we betrouwbaardere cijfers ten aanzien van het broedsucces. Dat blijkt ook uit de aantallen die we geteld hebben: nog nooit hebben we zo veel vliegvlugge jongen geteld! Deze methode gaan we in de toekomst dan ook blijvend toepassen.

Gelukkig kan dat nu ook, want in de laatste paar jaar is het groepje gegroeid van drie naar tien enthousiaste vrijwilligers die inmiddels allemaal van wanten weten en daarmee dus een (h)echte zwarte sternwerkgroep vormen.

De donkere eieren van de zwarte stern. Drie eitjes is een volledig legsel; twee vrouwtjes kaapten dit vlotje.

In de grafiek is duidelijk te zien is dat het aantal vliegvlugge jongen in 2023 hoger ligt dan zelfs in het goede jaar 2021, ondanks het uitleggen van iets minder vlotjes.

W

aar hebben de gezamenlijke inspanningen van het ACK, het ZHL en de NVWK de afgelopen jaren naar toe geleid? Om daar een antwoord op te kunnen geven heb ik de gegevens vanaf 2016 eens op een rijtje gezet.

De NVWK legt al sinds de midden 90’er jaren vlotjes uit. Ook het ZHL legde al ver voor 2016 vlotjes uit, maar daar hebben we op dit moment geen verdere gegevens van. Vanaf 2019 worden de gegevens van het ZHL apart vermeld in het ons Weidevogelverslag: vrijwilligers van de NVWK monitorden vanaf dat jaar een groot deel van de kolonies van het ZHL, dus Een net vliegvlugge jonge zwarte stern: met de ronde vleugelpunten in de vlucht goed herkenbaar. helemaal compleet waren die jaargegevens niet. Er blijven tot op de dag van vandaag gebieden van het ZHL waar drone over de kolonies te vliegen. De oudervogels blijven tijdens het restricties gelden, waardoor kolonies niet gemonitord kunnen worden. overvliegen rustig op de vlotjes zitten, dit levert geen verstoring op.

Wel kan daar de broedparentelling uitgevoerd worden door met een We krijgen zo wel een compleet beeld van het aantal broedparen in de Krimpenerwaard.

Jaar Aantal Aantal Vliegvlugge Gem. vlvl In 2020 legde het ACK hun eerste kolonie uit, bestaande uit zes vlotjes broedpaar jongen jongen vlotjes, die ook dat jaar gelijk bezet werd. Dat stimuleerde en de jaren daarna was er een toename van het aantal vlotjes en werden er dit 2016 127 99 80 0,8 jaar 178! uitgelegd.

2017

153

69

64

0,93

2018

112

55

29

0,52

2019

248

106

139

1,31

2020

255

156

171

1,09

2021

508

186

214

1,41

2022

500

189

176

1,06

2023

595

170

205

1,37

W

at levert de gezamenlijke inspanning op bekeken vanaf 2016?

De inspanningen en resultaten vanaf 2016 voor alle drie de organisaties zijn te zien in de onderstaande tabel. De zwarte stern heeft gemidddeld 0,78 vlvl jong per broedpaar nodig om de populatie in stand te houden. Bij de gemiddelde aantallen vlvl jongen in de tabel moet de aantekening worden gemaakt dat in de jaren 2021,2022 en 2023 er van respectievelijk 34, 24 en 21 broedparen bij het ZHL geen aantallen vlvl jongen bekend zijn.

Jaarlijks broeden er 1425 tot 1550 paartjes zwarte stern in Nederland (Bron: schatting vermeld in ‘SOVON Broedvogels in Nederland 2021’) . Met het aantal van een kleine 200 broedparen in de Krimpenerwaard kunnen we dus spreken van een substantieel aandeel dat met succes bij ons broedt, en daar zijn we trots op! d WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 39

Zuid-Holland wil dat knobbelzwaan afschieten wél mag: hoogste rechter beslist over zijn lot Knobbelzwanen mogen niet meer worden geschoten in Zuid-Holland, maar de provincie wil af van dat eerder door een lagere rechter opgelegde verbod.

Woensdag laat de hoogste bestuursrechter, de Raad van State, haar licht erover schijnen. Hoe zit het ook alweer?

Stijn Tielemans, https://www.ad.nl, 05 september 2023

PERSBERICHT

De zwanen zouden voor schade zorgen aan grasland, granen en andere kwetsbare gewassen. De provincie Zuid-Holland keurde in september 2018 een zogenoemd faunabeheerplan goed voor de periode 2018 tot en met 2024 op grond van de Wet natuurbescherming (Wnb).

In dat faunabeheerplan staat een ontheffing (in feite een uitzondering) om knobbelzwanen te mogen afschieten. Faunabescherming en Stichting Dierenradar van de Stolwijkse Saskia van Rooy waren het daar niet mee eens en stapten naar de Haagse rechtbank.

Uit elkaar houden Zij werden in het gelijk gesteld door de rechter. Dat gebeurde in 2021. Volgens de rechtbank staat helemaal niet vast dat er ‘concrete dreiging is van belangrijke schade aan alle gewassen’. En bij het schieten op de groepen knobbelzwanen kan het gebeuren dat de kleine zwaan ook wordt getroffen.

Dat laatste is bij wet verboden. De soorten leven vaak door elkaar heen en jonge knobbelzwanen en jonge kleine zwanen zijn lastig uit elkaar te houden. ,,Omdat uitvoering van het faunabeheerplan kan leiden tot overtreding van de wet, is het beheerplan onvoldoende gemotiveerd”, meende de rechtbank.

En dus kwamen vervolgens de Faunabeheereenheid en het provinciebestuur van Zuid-Holland in het geweer. Volgens die laatste is de hoeveelheid gewasschade opgelopen de afgelopen jaren en is het aantal knobbelzwanen sinds 2018 in de provincie bijna verdubbeld. Uit onderzoeken van bijvoorbeeld vogelonderzoeksbureau Sovon blijkt dat het aantal zwanen met niet meer dan 5 à 10 procent is toegenomen.

De Raad van State boog zich in april van dit jaar inhoudelijk over de zaak en doet woensdag 6 september as. uitspraak.

Knobbelzwanen in de winter, foto’s: Huig Bouter. Wij publiceerden met enige regelmaat over de zwanenperikelen in de Krimpenerwaard. In september deed de Raad van State uitspraak die voor heel Zuid-Holland geldt. Die plaatsen we hieronder; red.

Er broeden in Nederland zo’n 6.000 knobbelzwanen. Daarnaast zijn er ook veel jongvolwassen zwanen die nog niet broeden, dieren die vanuit andere landen naar de grote open wateren komen om daar veilig te kunnen ruien (in mei-juni) en dieren die vanuit het oosten de winterperiode in ons land doorbrengen omdat ze in onze mildere winters vaak wel kunnen grazen. De Nederlandse populatie buiten het broedseizoen ligt hartje winter hoger, zo rond de 40.000 dieren, met een gemiddelde ‘s winters van 20.000 dieren. Zowel de broed- als de winterpopulatie is in Nederland sinds 2004 gestabiliseerd.

Bron: https://cms.dierenbescherming.nl/

Knobbelzwaan mag nog niet afgeschoten worden.

Zuid-Holland moet eerst aantonen dat kleine zwaan buiten schot blijft De provincie Zuid-Holland moet alsnog keihard aantonen dat het afschieten van knobbelzwanen op akkers en weilanden niet ten koste gaat van de beschermde kleine zwaan.

Jan van Ommen, https://www.ad.nl, 06 september 2023

PERSBERICHT

Dat is deze woensdagochtend een van de conclusies van een einduitspraak van de Raad van State over zwanenafschot-beleid van de provincie.

Want vogel- en natuurorganisaties, die fel tegen het Zuid-Hollandse afschotbeleid gekant zijn en de rechtszaak hebben aangespannen, hebben voldoende aangetoond dat er zich tussen grote groepen knobbelzwanen heel vaak kleine zwanen bevinden.

En die mogen absoluut niet worden verstoord, laat staan afgeschoten. Dat is verboden op grond van de Wet natuurbescherming. ,,Kleine zwanen kunnen met knobbelzwanen worden verward, met name bij weersomstandigheden die het zicht belemmeren tijdens afschot. Ook de herkenning vanaf de grond van vliegende zwanen, zeker waar het jonge exemplaren betreft, is lastig.”

40

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

Niet dood meppen Bovendien zijn er voldoende andere middelen om de zwanen te verjagen, zoals knalapparatuur en innovatieve methoden met laser, drones en robots, zo blijkt uit de uitspraak van de hoogste bestuursrechter. Een andere belangrijke conclusie van de Raad van State is dat jagers afgeschoten, zwaar gewonde zwanen niet langer dood mogen meppen, of in de nek mogen steken.

Dat is geen ‘humane methode’. Dierenbeschermingsorganisatie Dierenradar pleit er al langer voor om de neergeschoten zwanen een genadeschot te geven. ,,Eventuele risico’s voor omstanders door gebruik van het geweer zijn op zichzelf echter onvoldoende gegronde redenen waarom bij een gewonde knobbelzwaan een slag- of steekwapen mag worden gebruikt”, volgens de Raad van State. ,,Van belang is bijvoorbeeld ook of er geen andere, minder bezwarende methode beschikbaar is.”

60 kilo per dag Evenwel is de hoogste bestuursrechter het eens met de provincie Zuid-Holland dat knobbelzwanen flinke schade aan agrarische gewassen kunnen toebrengen. Een gemiddelde knobbelzwaan eet per dag vier kilo gras, of andere jonge gewassen. In groepen van vijftien komt dat neer op een dagelijkse consumptie van zestig kilo.

Kortom, er is volgens de Raad reden genoeg om de zwanen van akkers en velden te verjagen. En als alle andere preventie en verjagingsmethoden niet helpen is afschot in principe een mogelijkheid. Alleen wel onder veel strengere voorwaarden dan de provincie Zuid-Holland en de Faunabeheereenheid (jagers) hebben neergelegd in hun knobbelzwanenbestrijdingsplan (het zogenoemde faunabeheerplan), zo blijkt uit de uitspraak.

Afschieten Bovendien eist de hoogste bestuursrecht nadere uitleg van de provincie en jagers hoe het komt dat de knobbelzwanen blijkbaar vooral in de maanden september tot en met december(in het jachtseizoen) grote schade aan de gewassen toebrengen. De Faunabeheereenheid en provincie Zuid-Holland hebben daarom nog heel wat te onderzoeken en uit te leggen voordat ze weer daadwerkelijk knobbelzwanen mag afschieten.

De provincie moet sowieso een nieuw besluit nemen over het al dan niet afschieten van zwanen. Mochten de natuurorganisaties Faunabescherming en Dierenradar het opnieuw niet mee eens zijn, dan kunnen zij direct naar de Raad van State stappen en hoeven ze niet eerst langs een lagere rechtbank.

De zaak wordt vervolgd.

Vossenjacht gaat gewoon door, weidevogels beschermen telt zwaarder (maar daar is niet iedereen het mee eens) Iza de Bruin, https://www.ad.nl, 13 september 2023 PERSBERICHT

De ontheffing die de provincie Zuid-Holland heeft verleend voor het doden van vossen blijft in stand. De voorwaarde is dat het jagen plaatsvindt tussen zonsondergang en zonsopgang. De reden dat het doden van vossen nodig is, is om zo weidevogels te beschermen. Al is niet iedere dierenorganisatie het ermee eens dat het nodig is.

Aysis Plet van dierenorganisatie Animal Rights vindt dat het afschieten van dieren nooit ethisch te verantwoorden is. Bovendien zijn volgens haar vossen niet de grootste bedreiging van de weidevogels. ,,Zeventig procent van Nederland wordt in beslag genomen door veehouderij of voedselverbouwing daarvoor. Sinds de jaren zestig is de weidevogelpopulatie met zeventig procent afgenomen. Dat loopt parallel met de groei van de melkveehouderij. Daar kunnen de weidevogels niet leven, want er staat proteïnevol gras in plaats van hoog gras. Juist dat verdwijnt nu.” Plet vindt dat eerst het grote probleem ‘de veehouderij’ aangepakt moet worden: ,,De jacht op vossen veroorzaakt gigantisch dierenleed en is daarbij geen duurzwame oplossing.”

Mariëlle Oudenes, gebiedscoördinator Agrarisch Collectief Krimpenerwaard, heeft een andere mening. Zij vertelt dat als weidevogels kans willen maken op overleving, je juist de vossen moet aanpakken. ,,Wij doen er hier in de omgeving Krimpenerwaard alles aan om de weidevogel te beschermen. Als je de vossen gewoon hun gang laat gaan, is al die moeite voor niks.”

Ze werken veel samen met boeren om de leefomgeving zo aantrekkelijk mogelijk te houden voor de weidevogels. ,,De vos wandelt op een dag een aantal kilometers, dus die eet met gemak zo’n poldertje leeg. En daarom zijn wij pro-bejaging van de vos. Alleen dan kun je het in de hand houden”, legt Oudenes uit.

Vossen zijn prachtige dieren en ze horen in een gezond ecosysteem. Ondanks hun schattige uitlerlijk blijken vossen inmiddels ook in de Krimpenerwaard geduchte rovers. Voor een weidevogelpopulatie die al onder druk staat, vormen ze een serieus probleem. Sommige agrariërs ondernemen zelf actie en rasteren hun weidevogelpercelen succesvol af. Foto’s: Huig Bouter

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023 41

Nieuwe Driemanspolder Ze gingen niet op excursie, maar wij gingen toch Tekst: Natasja van Doesburg, foto: Frans van der Storm Op zaterdagochtend 23 september moesten we om 8.00 uur verzamelen op een parkeerplaats bij de Nieuwe Driemanspolder om een vogelexcursie te doen o.l.v. Willem van Rij. Het was nog niet druk toen ik aankwam. Het zou ook niet drukker worden. We waren met zeven mensen, zonder Willem. Wij hadden onze mail niet bekeken en wisten daarom niet, dat de excursie op de laatste nipper vanwege de weersverwachting was afgelast. Na het korte buitje om 8 uur zijn we toch met zijn zevenen op pad gegaan. Het werd een prachtige ochtend met mooie waarnemingen en fraaie vergezichten.Onder ons was niemand met een telescoop, dus we moesten het met onze kijkers doen. d

W

e kozen voor het graspad van de zuidelijke plas. Dat leverde in eerste instantie naast een doodgeschoten haas de gebruikelijke watervogels op. Heel veel meerkoeten, knobbelzwanen, alle nu aanwezige soorten ganzen. En natuurlijk kuifeenden, slobeenden, krakeenden, een tafeleend, wintertalingen, bergeend en al smienten. Naast de fuut en de aalscholver zwom er ook een dodaars.

D

oor een ervaren vogelaar werden we gewezen op de aanwezigheid van koereigers. Toen wij op de aangewezen plek arriveerden, waren ze helaas al vertrokken voor hun dagelijkse voedselronde. Het uitzicht vanaf die plek op de drie-mans-molens met daarachter een grote, heldere regenboog maakte indruk. Zeer fraai!

We konden heel mooi allerlei lepelaars zien lepelen. Een grote verrassing was de aanwezigheid van meerdere kleine zilverreigers.

Ze stapten parmantig door het lage water en lieten hun gele voeten goed zien.

Verderop in ons rondje kwamen we de vogelaar weer tegen, en dankzij zijn telescoop en hulp konden we allerlei kleine vogeltjes op

42

WAARDVOGEL | DECEMBER 2023

een slikplaat op naam brengen, waaronder de kleine strandloper, de bontbekplevier en de kleine plevier. De krombekstrandloper zou er ook zitten, maar die haalden we er met onze kijkers niet uit. Wel een oeverlopertje liet zich zien en een gele kwikstaart.

Torenvalken waren nadrukkelijk aanwezig.

Even verderop schoten watersnippen weg uit de walkant. Heel mooi was het zien van een flink aantal patrijzen in het minibosje langs de route. Op het dijkje aan de waterkant scharrelden wat tapuiten in het gras. Verderop lieten ze zich zeer goed zien, door steeds op een takje te gaan zitten.

Ons was verteld, dat er een velduil aanwezig was. Die hebben we niet waargenomen. Ook zou er dagelijks een jonge zeearend komen fourageren. Laten we die nou wel gezien hebben tegen het einde van de route! Er vlogen veel watervogels en ganzen op door zijn aanwezigheid.

O

ok zonder de gebiedskennis van Willem, maar met zijn zevenen hebben we er een geslaagde ochtend (mét zonnebril) van gemaakt en mooie waarnemingen gedaan. Wij zien uit naar de inhaalexcursie, in de hoop nóg meer moois voor onze lenzen te krijgen. d

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel'        

opvang van 07.00 tot 19.00 uur verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16) optimale zorg en aandacht ervaren en gediplomeerde leiding in landelijke en agrarische omgeving unieke accommodatie in voormalige koeienstal buitenspeelruimte in openlucht en overdekt natuur-educatieve visie en uitgangspunten

www.kinderopvangboerderij.nl potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

 0182-353183

Landschap – Cultuurhistorie – Ecologie Klimaatadaptatie Advies – Realisatie – Educatie Wij kunnen u helpen door–middel van: Landschap – Cultuurhistorie Ecologie LandschapKlimaatadaptatie – Cultuurhistorie – Ecologie • Advies,Advies ontwerp en directievoering –Klimaatadaptatie Realisatie – Educatiebij inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en Advies – Realisatie – Educatie (boeren)erf.

Wij kunnen u helpen door middel van: • Opstellen van (groen)beheerplannen en Wij kunnenenudirectievoering helpen door middel van: van • Advies, ontwerp bij inrichting gebiedsvisies. natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en • Ecologische en landschappelijke inventarisaties.

•(boeren)erf.

Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van • Qickscans, ecologisch vervolgonderzoek en en • Opstellen van (groen)beheerplannen natuurterreinen, openbaar groen,en landgoederen gebiedsvisies. aanvragen ontheffingen m.b.t. Wet (boeren)erf.

••Ecologische en landschappelijke inventarisaties. natuurbescherming.

Opstellen van (groen)beheerplannen en • Qickscans, ecologisch vervolgonderzoek en gebiedsvisies.

• Lezingen, excursies en cursussen m.b.t.

Natuur en aanvragen ontheffingen m.b.t. Wet • Ecologische en landschappelijke inventarisaties.

Landschap. natuurbescherming.

Qickscans, ecologisch vervolgonderzoek enen ••Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur aanvragen ontheffingen m.b.t.

Wet Landschap.

natuurbescherming. info@bureau-schildwacht.nl • Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en www.bureau-schildwacht.nl info@bureau-schildwacht.nl Landschap.

Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak www.bureau-schildwacht.nl Beukendaal06-22978424 3, 2831 VA Gouderak 06-22978424

info@bureau-schildwacht.nl www.bureau-schildwacht.nl Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak 06-22978424

Uw duurzame drukker in de Krimpenerwaard FSC® gecertificeerd en premium partner

GRAFISCH PLUS

Pijn aan uw hand of pols?

Wij bij Kliniek Voor de Hand helpen u graag!

Verzekerde zorg zonder wachtlijst!

Bel 0348-214016 of mail info@voordehand.nl

Wij zijn geopend voor de afhaalmaaltijden en snacks op vrijdag en zaterdag van 17.00 tot 20.00 uur. De Zwaan, Kerkweg 2 te Berkenwoude.

Neem voor de overige activiteiten een kijkje op onze website: www.dezwaanberkenwoude.nl Met veel passie bereiden Marjan en Corrie zo veel en zo vers als mogelijk vanuit de keuken van De Zwaan.

In het prachtige Berkenwoude, in het hart van de Krimpenerwaard, ligt Cultureel Centrum De Zwaan.

Of het nu gaat om een buffet, lunch, diner of borrel in een versierde zaal in De Zwaan of bij u thuis, vraag gerust naar de vele mogelijkheden.

U kunt contact met ons opnemen door een mail te sturen naar dezwaanberkenwoude@gmail.com, of bel naar 0182-362546 of 06-53214225.

De zalen in De Zwaan zijn in te richten voor verjaardagen, vergaderingen, jubilea, diners, lunches.

Lunches en diners serveren wij à la carte of in buffetvorm.