Stadsevolutie
Bezoek aan Natuurhistorisch Museum met de jeugd
Iedere muis telt
Inventarisatie in de Berkenwoudse Driehoek
Nieuwe ronde, nieuwe kansen?
Bestuur
Voorzitter Jaap Graveland, jaap.graveland@nvwk.nl XX XXXXXXXX
Secretaris Frans van der Storm, info@nvwk.nl XX XXXXXXXX
Boschpolderstraat 14, 2807 LJ Gouda
Penningmeester Marco Steenwinkel, penningmeester@nvwk.nl XX XXXXXXXX bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80
Algemeen adjunct Benjamin Hallie,xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX
Coördinator plantenwerkgroep
Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: 06 55812250. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen.
De Waardvogel
ISSN 1384-8240
Jaargang 61
verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december
Kopij aanleveren
Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, 15 augustus en 15 november
Oplage
975 exemplaren
E-mail redactie
Joke Colijn
Maria Kuijf nvwkredactie@gmail.com
Website www.nvwk.nl www.facebook.com/denvwk/ https://twitter.com/denvwk nvwk.nl uilenwerkgroep_nvwk.nl
Secretariaat & ledenadministratie
Frans van der Storm
Boschpolderstraat 14
2807 LJ Gouda info@nvwk.nl
Contributie per kalenderjaar
€ 5,- voor een jeugdlidmaatschap, één kind t/m 16 jaar
€ 20,- voor een basislidmaatschap
€ 25,- voor een gezinslidmaatschap
Bankrekeningnummer
NL82 RABO 0127 2948 80
Lid worden
U kunt lid worden via www.nvwk.nl of door een e-mail met uw gegevens te sturen naar info@nvwk.nl
Op de voorpagina
Rietorchis
foto: Dirk-Jan Saaltink
Foto van de maand:
Koereiger
foto: Menno Kuiper
Overname van artikelen
Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding
Disclaimer
Artikelen of uitingen van derden in de Waardvogel geven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de auteurs, de geciteerden of de bron
Drukkerij
Efficiënta
Krimpen aan den IJssel
Zie advertentie
Voor advertenties
nvwkredactie@gmail.com
Jaartarief (= vijf edities):
1/8 pagina: € 50,-
1/4 pagina: € 90,-
1/2 pagina: € 150,-
Jaap Graveland
Na een zonnige, warme herfst met een tuin vol herfstkleuren is het nu, 30 november, al dagenlang koud en mistig. Maar: nog maar drie weken en dan worden de dagen al weer langer!
Iemand zei laatst: “De NVWK is zo’n actieve vereniging met zo’n mooi blad!” En zo is het. De afgelopen tijd gingen we op excursie naar de Eendrachtspolder, er werd gemaaid en gesnoeid, er was een boeiende lezing van Kees Moeliker, we gingen met kinderen op excursie naar het Natuurhistorisch Museum Rotterdam, op de Afsluitavond Weidevogelseizoen zetten we met ACK een boer in het zonnetje voor zijn inspanningen voor weidevogels, er werd weer veel geteld, we inventariseerden muizen. En nog veel meer.
Zoals altijd zijn er ook tegenslagen. De overheid treuzelt eindeloos om én de stikstofuitstoot fors terug te dringen én de boeren een perspectief te geven. Dus roeren de boeren zich, natuurorganisaties zoals de NVWK reageren daar op (‘denk ook aan het perspectief voor natuur’), en relaties komen daardoor onder druk. Volgende week overleggen we weer met LTO over wat ons bindt en hoe we elkaar kunnen helpen. Het worden spannende jaren voor natuur en landbouw. De ene na de andere kamerbrief verschijnt met aankondigingen van nieuw nationaal beleid. Daar komt de invoering vanaf 2023 van het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) van de EU nog eens bij. Het gaat over bodemdaling, CO2 uitstoot, landbouwtransitie, herstel van waterkwaliteit en natuur. En er moeten ook nog woningen en zonnepanelen worden ingepast. Er komen zogenoemde gebiedsprocessen, ook in de Krimpenerwaard, om met belanghebbenden uit te denken hoe de doelen kunnen worden gerealiseerd in een gebied. Ik zal er in een volgende Waardvogel over schrijven, want het gaat ook gevolgen hebben voor onze mooie Krimpenerwaard. Maar eerst al die kamerbrieven lezen. Gelukkig moet ik dat sowieso voor m’n werk, en kan ik lezen in de bus naar Utrecht, dat helpt wat…
Tot slot wil ik reclame maken voor een hele goede podcast: Een Toekomst voor Natuur. Anthonie Stip van de Vlinderstichting interviewt daarin natuurbeschermers van allerlei pluimage over hun werk, hun passies en ideeën, vraagt hen naar een boekentip en naar hun beeld van de toekomst voor natuur. Er komen veel inspirerende mensen aan het woord, ik leer er veel van. Kortom, een aanrader. Even googelen en je vindt de podcast vanzelf: toekomst voor natuur. d
Belangrijke gegevens 2
Van de voorzitter 3
Even Noteren 4
Kerst- en Nieuwjaarswens 5
Koereiger, foto van de maand 5
Orchideeën en beheer op de voorpagina 6
Klussenbank: wie helpt mee? 8
Doe mee met de Race 2023 9
Vogelnieuws 10
Lezing Kees Moeliker 13
Jeugdpagina 14
Stadsevolutie 16
Tuinexcursie bij Jaap 18
Weidevogelseizoen 2022 20
Hulp gevraagd voor de jeugdwerkgroep 22
Herfstwandeling 22
Riet maaien en bomen snoeien 23
Eigen honk is goud waard (2) 25
Even voorstellen coördinatoren uilenwerkgroep 26
Ransuilentijd 27
Iedere muis telt 28
Zwarte stern op torenvalkmenu? 31
Wat is vogelgriep en wat zijn de risico’s? 32
Nieuwe ronde, nieuwe kansen? 34
Lezing duurzaam tuinieren en bokashi maken 36
IJslandse grutto in beeld 40
Nationale Tuinvogeltelling 41
Hoogstamboomgaard Den Uyl 42
Eindejaars Plantenjacht
Sinds 2014 organiseert FLORON een Eindejaars Plantenjacht. Ergens tussen 25 december en 3 januari noteer je gedurende een uur elke bloeiende soort en voer je die (samen met de starttijd en het beginpunt) in op de website www.plantenjacht. nl. Op 31 december (oudejaarsdag) houdt Jaap Oosterom een gezamenlijke Eindejaars Plantenjacht. We starten om 11.00 uur op de parkeerplaats aan het Havenhoofd in Gouderak. Zie pag. 12.
Nieuwjaarswandeling Surfplas Reeuwijk
Zaterdag 7 januari 2023 van 08.30 tot ongeveer 12.00 uur. Naar goed gebruik lopen we het rondje rond de surfplas (ca. 7 km), weer of geen weer. Onze voorzitter zal de excursie leiden. We hopen uiteraard op leuke vogels op en om de plas.
Startpunt is de parkeerplaats bij het restaurant Paviljoen Reeuwijkse Hout aan de plas. Vanzelfsprekend is er na afloop weer gelegenheid voor koffie of een warme kop soep. Voor nadere info: Frans van der Storm, info@nvwk.nl, of XX XXXXXXXX
Knotten en snoeien Knotgroep Krimpen
Op 7 januari 2023 werken de knotters voor het Zuid-Hollands Landschap. Nu aan de Schaapjeszijde / Tiendweg. De snoeiers zijn dan in de boomgaard Den Uyl, Molendijk 170, Krimpen aan de Lek. Meedoen of informatie: Jos de Nood, xxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx
Wintervogeltelling
Het weekend van 14 en 15 januari 2023. Info bij Hans Kouwenberg 06-12417622 of Peter Berger 0180-664287.
Duizenden vrijwilligers tellen het hele jaar door vogels. Zij dragen zo bij aan het onderzoek naar de vogelstand. De NVWK doet hier aan mee door wintervogeltellingen te organiseren. Van september tot en met april worden eens in de maand de vogels in de Krimpenerwaard geteld. Alle gegevens gaan naar Sovon, die de gegevens beheert en samenwerkt met CBS, ministeries en RWS. Onze tellingen komen uiteindelijk in de vogelbalans van Sovon. Elke maand maakt Hans een nieuwsbrief van de laatste telling. Er zijn nog enkele telgebieden beschikbaar. Lijkt het u leuk om wintervogels te tellen, meld u zich dan aan. Dit kan via de coördinator van de wintervogeltelgroep, Hans Kouwenberg. Het is altijd mogelijk om met een teller mee te lopen om ervaring op te doen. Nadere info bij Hans Kouwenberg XX XXXXXXXX of Peter Berger XX XXXXXXXX
Werkzaamheden Schoonderwoerd
14 januari 2023, 09.00-13.00 uur, Provincialeweg Oost 14, Haastrecht. Van origine gaat het om een uiterwaard. Op het perceel staan knotwilgen, een aangeplant bosje en fruitbomen. De eigenaar wil qua landschap terug naar de inrichting en beplanting zoals die oorspronkelijk in de uiterwaarden bestonden. De wens is om fruitbomen die gesneuveld zijn te vervangen, en de heg door te trekken naar de Hollandsche IJssel. Meer info: landschapswerkgroep@nvwk.nl
Knotten en snoeien Knotgroep Krimpen
Op 21 januari en 4 februari zijn knotters zowel als snoeiers in de boomgaard van Den Uyl, Molendijk 170, Krimpen aan den IJssel. Meedoen of nadere informatie: xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx
Nationale Tuinvogeltelling
Tel op 27, 28 of 29 januari één keer een half uur de vogels in je tuin of balkon.Vogels die overvliegen tellen niet mee. Meedoen is makkelijk. Je helpt hiermee vogels te beschermen. Zie de QRcode, op pagina 41 of vogelbescherming.nl
Werkzaamheden Natuurcamping Zon & Leven
28 januari 2023, 09.00-13.00 uur, Achterbroek 27a, Berkenwoude. Hier komen we jaarlijks. Knotwilgen, andere bomen. Ook motorzaagwerk. Hout kan doorgaans mee. Meer info: landschapswerkgroep@nvwk.nl
Werkzaamheden Boomgaard Boveneindselaan
Datum nader te bepalen (vrijdag), 09.00-13.00 uur, Boveneindselaan 100, Krimpen aan den IJssel. Meer info: landschapswerkgroep@nvwk.nl
Voorlopige knotdatum, locatie nader te bepalen
11 februari 2023, 09.00-13.00 uur
Knotten en snoeien Knotgroep Krimpen
Op 18 februari zijn knotters en snoeiers bij de familie Hoogendoorn, Opperduit 216 in Lekkerkerk. Meedoen of nadere informatie: xxxxxxxxxxx@xxxxx.xx
Wintervogeltelling
Het weekend van 18 en 19 februari 2023. Info bij Hans Kouwenberg XX XXXXXXXX of Peter Berger XX XXXXXXXX
Slaapplaatstelling grote zilverreigers
Zaterdag 25 februari 2023: telling van aantallen grote zilverreigers op de bij ons bekende slaapplaatsen. Telling vindt plaats vanaf zonsondergang (half vijf) totdat het donker is. De coördinatie is overgegaan van Jaap Oosterom naar Mieke Veen en Leo Markestein. Voor deelname of info: Mieke Veen, xxxxxxxxxxxx@ xxxxxxxx.xx of Leo Markestein, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx
Voorlopige knotdatum, locatie nader te bepalen
25 februari 2023, 09.00 - 13.00 uur. Houd de site in de gaten of geef je op bij landschapswerkgroep@nvwk.nl voor de berichtgevingen.
Knotten en snoeien Knotgroep Krimpen
Op 4 maart zijn knotters en snoeiers bij Smara, IJsseldijk West 15 in Ouderkerk aan den IJssel. Meedoen of nadere informatie: xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx.
Wintervogeltelling
Het weekend van 18 en 19 maart 2023. Info bij Hans Kouwenberg XX XXXXXXXX of Peter Berger XX XXXXXXXX
Algemene Ledenvergadering NVWK
Op woensdag 29 maart 2023 houdt de NVWK haar jaarlijkse ledenvergadering in De Zwaan te Berkenwoude met na de pauze een boeiende presentatie. Reserveer vast de datum! d
Joke Colijn
Foto van de maand is een mooie koereiger van Menno Kuiper. De koereiger is de kleinste witte reiger die we in Nederland kunnen waarnemen, met een piek in mei. Hij heeft een gedrongen bouw en houdt zijn nek in rust en in de vlucht ingetrokken, waardoor hij nog compacter lijkt. Tijdens het foerageren is het wél een druk baasje dat bij voorkeur meeloopt met vee en daartussen de opgejaagde insecten en andere kleine dieren eet. Hieraan dankt de koereiger ook zijn naam; regelmatig reist hij zelfs mee op de rug van grazend vee. Zijn poten zijn donker en de snavel is geel met een zweem naar oranje. Soms hebben de koereigers die wij hier zien een rozig restje kleur op voorhoofd en borst. In broedkleed heeft de vogel een oranjebruine kop en borst, en wat feestelijke oranje pluimen op zijn rug. Helaas zien wij hem in de Krimpenerwaard niet in deze kleuren, omdat zijn meest noordelijke broedgebied Zuid-Frankrijk is – maar ach, Oranje is toch immers alweer uitgeschakeld. d
In Nederland zijn in onregelmatige jaren wel enkele broedgevallen bekend in de kop van Overijssel, Zeeland en Zuid-Holland (Westvoorne), in moerassige gebieden of in bomen tussen andere reigersoorten. In de bekende leefgebieden broeden koereigers in eigen kolonies, maar ook met andere reigersoorten, soms ook in cultuurgebieden en steden.
Op dit moment verblijven er volgens waarneming.nl-moderator Coen van Nieuwamerongen ongeveer 100 koereigers in Zuid-Holland en in heel Nederland meer dan 150. Best bijzonder in de winterperiode, gezien het oorspronkelijke leefgebied Afrika. Vandaaruit heeft de koereiger zich gevestigd in Zuidwest-Europa, Griekenland en inmiddels Italië, en hij stak in de 30-er jaren van de vorige eeuw ook over naar de Amerika’s. Dit betreft dan de westelijke soort. De zgn. oostelijke koereiger heeft een verspreidingsgebied van India tot Australië en wordt vaak nog als ondersoort van de koereiger beschouwd. De totale populatie loopt in de miljoenen en groeit nog.
Foto: koereiger in zomerkleed, foto: Francois Mordel Bronnen: www.vogelbescherming.nl; www.wikipedia.nl d
en foto’s:
Stef van WalsumOp de voorpagina zien we de zaaddozen van moeraswespenorchissen. In de praktijk zul je die niet vaak tegenkomen, vanwege maaiactiviteiten door de beheerder. Orchideeën leven in symbiose met bepaalde bodemschimmels (Mycorrhiza). Daar schreef ik in een eerder Waardvogel-artikel al eens over: zonder de juiste bodemschimmels geen orchideeën. Deze symbiose maakt orchideeëndirectzeerkritischoverhunstandplaats,wantdooreenkleineveranderingkandiealongeschiktworden.Juistomdat dieorchideeënzoveeleisenstellenaanhunstandplaats,maaktzedattotidealemeetinstrumenten.Hebjijalsterreinbeheerder/ boswachter orchideeën in je grasland of berm staan? Dan ben je goed aan het beheren.D.
Beheren is keuzes maken
Globaal zijn er drie stappen die je moet nemen om rekening te kunnen houden met orchideeën in het beheer:
1. Wat is er aanwezig? Welke soorten orchideeën en andere planten groeien er al in het graslanden of in de berm? Monitoring!
2. Wat willen we? Wat zijn de beheerdoelen? Willen we de huidige orchideeënpopulatie in stand houden of uitbreiden? Of een potentieel geschikt grasland daadwerkelijk geschikt maken?
3. Hoe en wanneer gaan we dat doen? Maaibeheer toepassen of toch begrazing? En in welke periode(n)?
belangrijker: de periode van zaadzetting) vaak helaas niet voldoende. Orchideeën gedijen goed tussen de schralere vegetaties. Komen er meer voedingsstoffen beschikbaar in het systeem (door bemesting, stikstofdepositie, maaisel laten liggen etc.), dan verruigt de vegetatie en verliezen de orchideeën als een van de eersten de concurrentiestrijd. Van belang is dus om die geschikte schrale omstandigheden in stand te houden. Jaarlijks maaien en het maaisel afvoeren is daar een zeer geschikte methode voor. Op onze voedselrijke (veraarde) veengrond is dit een uitdaging. Eén keer per jaar maaien in augustus is in veel gevallen helaas niet genoeg, een tweede maaironde is nodig!
Orchideeënbeheer begint bij monitoring. Een goede monitoringsmethode voor bermen en graslanden is de Nectarindex. De methode geeft op basis van de gevonden plantensoorten en aantallen de potentie weer voor bloembezoekende insecten en geeft een maaiadvies. Het maaiadvies bestaat uit een inschatting van het aantal maaibeurten en het gewenste maaitijdstip. Komen in het traject beschermde of kwetsbare soorten voor? Dan houdt het maaiadvies daar automatisch rekening mee zodat het beheer daar ter plekke op afgestemd kan worden. Dus ook bij orchideeën! Inmiddels maken diverse gemeenten en andere bermbeheerders gebruik van de Nectarindex om hun beheer te bepalen.
Veeleisende orchideeën sieren bermen in Gouda
Maatwerk in beheer voor orchideeën
Veel berm- en graslanden zijn bestand tegen een stootje. Na een maaibeurt vroeg in het groeiseizoen zullen de planten opnieuw uitlopen, in bloei komen en zaad zetten. Voor orchideeën geldt dat niet, eenmaal afgemaaid is het voor dat jaar einde oefening. Bij orchideeën is het daarom extra belangrijk rekening te houden met de bloeiperioden van verschillende soorten en daar het maai- en/ of begrazingbeheer op af te stemmen. Inventarisatie en monitoring is dus een eerste belangrijke stap bij het beheer van orchideeën. Weet je niet wat er groeit? Dan kan je geen rekening houden met de bloeiperiodes en dus niet goed beheren. Nu is alleen rekening houden met de bloeiperiode (en nóg
Al ruim vijfendertig jaar worden de bermen in de gemeente Gouda op een ecologisch wijze beheerd. Stadsecoloog André van Kleinwee was er vanaf het begin bij en gaf leiding aan deze nieuwe vorm van bermen beheren. ‘De bermen worden twee keer per jaar gemaaid, in juni en september, vervolgens wordt het maaisel na een paar dagen weggehaald’. Zo blijven wel de zaden achter maar nemen de voedingsstoffen in de bodem af. Deze vorm van beheren werpt nu zijn vruchten af: de gemeente telt zeven verschillende orchideeënsoorten. In juni en juli is het hoogtepunt van de bloei, dan zien een aantal Goudse wegbermen paars van de orchideeën! Door de jarenlange inzet mét resultaten is André in 2020 verkozen tot ‘Bovenste Beste Bermbeheerder’, een prijs die elke twee jaar wordt uitgereikt door De Vlinderstichting in samenwerking met Stichting Groenkeur.
Literatuur: M. Meijrink, 2015. Kalender voor beheer & onderhoud van Orchideeënbiotopen.WerkgroepEuropeseOrchideeën Stip,A.&J.J.Dijkhuis.2021.Veldgidsecologischbermbeheer.FLORON& DeVlinderstichting D.
FLORON-vrijwilligers maken een Nectarindex-opname in de berm van de N210 vlakbij de afslag Lekkerkerk. De berm scoort een Nectarindex 5, dat houdt in dat er gedurende het jaar in potentie veel nectar te halen is voor vlinders en andere insecten. Helaas werden er op deze plek geen orchideeën gevonden.
Orchideeën herkennen?
Een fijn beginnershulpje is de zoekkaart van FLORON. Via allerlei sites is deze al dan niet geplastificeerd te bestellen, maar via www.floron.nl gratis te downloaden. Het betreft dan alleen de meeste in Nederland voorkomende orchideeën.
Herkennen van uitgebloeide orchideeën met de sleutel van Naturalis Naturalis Biodiversity Center is iets voor de meer gevorderde orchideeënliefhebber.
Jean en Marijke Claessens ontwikkelden een zogenaamde dichotome sleutel: een sleutel die je bij elke vraag één van twee kanten opstuurt, richting de juiste soort. Naast de dichotome sleutel hebben de auteurs ook een ‘multi-access’ sleutel ontworpen. “Voordeel van zo’n sleutel is dat je niet de keuzes van de sleutel moet volgen, zoals bij een dichotome sleutel het geval is, maar dat bij ieder willekeurig kenmerk begonnen kan worden”, legt Claessens uit. “Door achtereenvolgens meer kenmerken te selecteren worden de mogelijke soorten gereduceerd, en kun je op een snelle manier bij de uiteindelijke soort uitkomen.” Omdat in een sleutel nooit alle kenmerken opgenomen kunnen worden, is er naast de sleutel ook een e-book geschreven. In het boek vind je onder andere een bloeitijdentabel, de beschrijving van verschillende biotopen, een determinatietabel en beschrijvingen van alle soorten orchideeën die in Nederland en België voorkomen. Iedere soort is geïllustreerd met tien foto’s die de verschillende aspecten van de uitgebloeide soort en zijn vruchtdozen laten zien. Het boek is dankzij een subsidie van Naturalis Biodiversity Center en de Koninklijke Nederlandse Botanische Vereniging gratis online beschikbaar gesteld. Het e-book en de sleutel zijn te vinden op https://europeanorchids.com/, de sleutel is ook te vinden op www.naturalis.nl en via de QR-code hiernaast. D.
Uitgebloeidhandekenskruid,bv.rietorchis,foto:MarijeSpruit
DeNVWKkrijgthetsteedsdrukker.Datisprachtig,wantindepraktijkbetekenthetdatwealsvrijwilligersverenigingmeepraten bijdegroteprojectenindeKrimpenerwaardendaarhetnatuurbelangkunneninbrengen,maarookdatweuiteigeninitiatiefmet projectenkunnenaankloppenbijdebeidegemeente,waterschapenprovincie.Somsschietendaardoorbepaaldeklussenerbijin, envoordeprojectenhebbenweextrahandennodig.Daaromhebbenweeenklussenbankopgericht;erstaanookklussenopde websiteonderActueel.Vaakgaathetomkortlopendetaken,somskomteenklusopherhaling.Wiehelptmee? D
De NVWK wil een beeldocument van de activiteiten van alle werkgroepen maken. Daarvoor zijn filmpjes door leden nodig, die je gewoon maakt met je telefoon. NVWK-activiteiten vinden plaats door het hele jaar heen, dus blijf alert op geschikte momenten in alle jaargetijden. Lekker bezig in het landschap? Ben je vlotjes aan het timmeren, loop je planten te inventariseren, Waardvogels te bezorgen of sta je vogels te tellen? Doe je mee aan een cursus of excursie? Alles leent zich voor een filmpje. Bij voorkeur horizontaal, maar gooi een leuk verticaal filmpje niet weg. Stuur je materiaal naar het e-mailadres van de redactie (zie pag. 2), zodat we hiervan een representatieve korte film kunnen maken. We zijn benieuwd - stuur maar op!
In Monique Wooning hadden we een super-enthousiaste coördinator die samen met Benjamin Hallie onze jeugdwerkgroep nieuw leven inblies. Goed geregeld zul je denken. Maar inmiddels moet ze een stap terugdoen en nu zoekt Benjamin bij voorkeur een nieuwe (co-)coördinator. Hij is creatief in het bedenken van activiteiten, maar zou blij zijn met versterking met name voor de organisatie van de leuke plannen. Benjamin heeft een drukke baan naast zijn studie en zou voor het moment al blij zijn met een ouder of grootouder die puur praktisch de organisatie van al is het maar één activiteit op zich wil nemen. Kijk op pagina 22 voor de concrete hulpvraag van Benjamin, of bel of mail hem.
De NVWK krijgt met enige regelmaat historische documenten aangeboden over de natuur en landschap in de Krimpenerwaard. Die kunnen bij toekomstige ontwikkelingen van grote waarde blijken. Wie wil ze archiveren en orde scheppen? zie hiervoor pagina 2.
Doe je mee met de Nationale Tuinvogeltelling? Dan is dit ook iets voor jou. Door driemaal in het voorjaar vogels op een bepaalde plek in je eigen bebouwde kom te tellen, wordt duidelijk of onze beide gemeenten slagen in hun voornemen om de goede maatregelen te nemen die de kernen beter leefbaar maken voor vogels. De NVWK maakt er een speerpunt van om ook in onze bebouwde kommen natuurinclusief te (laten) bouwen en renoveren en het groenbeleid daarop af te stemmen. Want steeds meer vogels vertrekken uit de bebouwde kom en het wordt zo een dooie boel. Daarom tellen overal in het land mensen al stadsvogels voor het Meetnet Urbane Soorten, MUS - doe ook mee! Bel of mail Jaap Graveland of Mariëlla van Gemeren van de werkgroep RO, zie pagina 2.
Als je aardig thuis bent in een bepaald groen werkveld, of je kent een mooi natuurgebied, maak anderen dan deelgenoot en neem ons een keer mee. Je hoeft echt geen specialist te zijn, het gaat immers om de beleving! Maar ook als je wél ergens op gespecialiseerd bent is dit leuk - neem ons mee in jouw wereld! Neem contact op met Benjamin Hallie (pag. 2), hij weet hoe je zoiets aanpakt en wij doen de PR. Hou je natuur-geheimen niet langer voor jezelf maar laat anderen meegenieten!
Helper weidevogelwerkgroep nodig
Klaas heeft jarenlang onze grote weidevogelwerkgroep geleid. Hij had contact met alle weidewachters, leidde aspirant weidewachters op en nam hen mee zijn kano om hen het ‘vak’ te leren in de praktijk. Met de boeren in de Krimpenerwaard heeft Klaas veel contacten gelegd en daarmee ook vogels gered. Op dit moment loopt het hem over de handen, zeker omdat we nog steeds nieuwe mensen nodig hebben aangezien onze oude rotten in het vak soms wat rustiger aan moeten doen. Wie wordt lid van ons weidevogelteam zodat Klaas het een jaartje rustiger aan kan doen? Samen sparren is ook nog eens leuker. Informatie in eerste instantie bij Joke Colijn, zie pag. 2
Kijk even op de website www.prachtlint.nl. Prachtlint groeit, weer drie organisaties hebben zich gecommitteerd aan de doelstellingen, dat is fantastisch! Ook steeds meer particulieren willen bewust hun erf of tuin vergroenen en vriendelijker maken voor insecten, vogels en andere dieren. Dat betekent allemaal meer werk en dat is prachtig, maar vooral inhoudelijk komt de werkgroep Prachtlint nu menskracht tekort. Hiervoor wordt dus specifieke kennis gevraagd. Als je denkt dat het wat voor je is, zoek dan contact met coördinator Charlotte Diepenhorst via charlotte@lots-and-more.nl Succes en maak er wat moois van!
De waterwerkgroep is al enige tijd op drift, ze zoekt een anker. Iemand die weer activiteiten op touw zet en de groep weer op koers brengt. Denk niet dat je per se alles van waterdieren en waterecologie moet weten om deze taak in te vullen, want er zit heel veel kennis in de groep en daaruit kun je ook putten voor ideeën. En als waterleven je interesse heeft, leer je immers vanzelf, gaandeweg. Zo gaat dat nu eenmaal met iets dat je leuk vindt! Wil je meer weten? Zoek contact met Jaap Graveland, zie pag. 2.
Er is een start gemaakt voor een werkgroep voor zoogdieren. Lees even wat Jaap schrijft op pag. 23. Spreekt deze diergroep je aan, of heb je al inspiratie en wil je meepraten? Mail Jaap! Bellen kan ook ‘s avonds, zie hiervoor pagina 2.
Twintig jaar na de allereerste editie is het weer zo ver. We maken ons klaar voor de vijfde editie van de race! Waar Arie Ros en JaapOosteromerin2018beidemetdewinstvandoorgingenmetmaarliefst194vogelsoorteninéénjaar,zettenweonsdoel komendjaarop200soortenvogelsbinnendegrenzenvandeKrimpenerwaard. d
Devorige race werden er door alle deelnemers samen in totaal 214 soorten waargenomen. We zijn inmiddels een aantal jaren verder. Soorten komen en soorten gaan. Soorten waar we een aantal jaren geleden nog wel wat moeite voor moesten doen, zijn nu voor de hand liggend, maar helaas is het omgekeerde ook waar. Een soort als matkop lijkt zo goed als weg uit de Krimpenerwaard en we zullen misschien wel alles op alles moeten zetten deze soort op de jaarlijst te scoren. Aan de andere kant lukt het misschien nu meer deelnemers om (eindelijk) een steppekiekendief bij te schrijven?
Deregels zijn niet ingewikkeld. Alle vogelsoorten (exclusief exotische en ontsnapte vogels) die waargenomen worden vanaf 01-01-2023 00.00 uur tot 31-12-2023 23.59 uur binnen de grenzen van de Krimpenerwaard en ingevoerd worden op krimpen. waarneming.nl tellen mee. Je kunt je opgeven door een mailtje te sturen naar coenvna@gmail.com of door een appje te sturen naar 06-38380899.
Hoewel het natuurlijk een wedstrijd is, staan genieten en gezelligheid bovenaan. Mocht je een zeldzame vogel hebben gevonden, deel dit dan zeker in de Bird Alert Krimpenerwaard WhatsAppgroep en voer de waarneming in op krimpen.waarneming.nl. Ook als je jezelf als een minder gevorderde vogelaar bestempelt, moet je zeker meedoen! Onthoud: meedoen is belangrijker dan winnen. Het is een goede stimulans om lekker veel uren buiten door te brengen en te genieten van al het moois dat de Krimpenerwaard te bieden heeft. Naast de race spelen we nog het beruchte voorspelspel. Meer informatie daarover na aanmelding. Ik zie de vele aanmeldingen graag verschijnen. Ik heb er in ieder geval veel zin in! D
Fotolinks:ralreiger(1juli2018),foto:PeterSoer
Foto’s rechts van boven naar
In deze rubriek wil ik u graag meenemen in een aantal activiteiten die op vogelgebied plaats hebben gevonden in de afgelopen periode. In deze Waardvogel een verslag van de Euro Birdwatch, een kennismaking met de nieuwe wetlandwacht in de Krimpenerwaard en nieuws vanuit de vogelwerkgroepen. D
De Euro Birdwatch
Bij mijn introductie als vogelcoördinator in de vorige Waardvogel heb ik als eerste inhoudelijke bijdrage de Euro Birdwatch aangekondigd, een initiatief van Birdlife International. Voor mij was dit ook de eerste bijdrage aan het veldwerk van de NVWK in mijn rol. Het was een mooie dag qua resultaten en misschien een wat minder mooie dag qua weersomstandigheden. Gelukkig had ik niet alleen de NVWK-vlag in mijn kofferbak meegenomen, maar ook een grote partytent, die goede bescherming bood tegen de stortregens. De afwisseling tussen buien en zon leverde ook wel weer spectaculaire luchten op en dat maakte
veel goed.
Naar de lucht werd op deze dag sowieso heel intensief gekeken, want de Euro Birdwatch staat in het teken van trektellen. Duizenden vogelaars in heel Europa telden op 1 oktober de zuidwaarts trekkende vogels. Want dat is waar de Euro Birdwatch voor bedoeld is: duidelijk maken hoe fantastisch het fenomeen vogeltrek is. In Nederland wordt deze dag gecoördineerd door de Vogelbescherming en dit jaar was dat alweer de 27ste editie. Op de website van de Vogelbescherming is een volledig verslag te lezen, inclusief de telresultaten en een aantal impressies van de telstations.
ResultatentrektellenoptelpostDeHoekseSluis,1oktober2022,bron:https://www.trektellen.nl/
De zanglijster staat in Nederland met 60.938 getelde exemplaren stevig op plaats 1, gevolgd door de spreeuw met 35.917 resultaten. Op onze trektelpost aan De Hoekse Sluis bij Bergambacht was ook de zanglijster de meestgetelde soort met 1660 getelde exemplaren, gevolgd door de boerenzwaluw. De telklikkers voor deze soorten maakten overuren. De boerenzwaluw verbeterde daarmee zijn dagrecord van 14 september 2008 (1058 exemplaren):
Met 66 getelde soorten was het een mooie dag met als krenten in de pap een duo en een vijftal middelste zaagbekken. Hoewel ik graag vogels kijk en ook wel het nodige herken, voelde ik mij een hele kleine jongen bij de kennis van de aanwezige tellers. Met één oogopslag werden zowel soorten als aantallen opgenoemd, soms even geholpen door een contra-expertise van een met de telelens gemaakte foto. Sommige tellers hadden bovendien aan het geluid van de overtrekkende vogels al genoeg. Ondanks het slechte weer is de trektelpost de hele dag bezet geweest en hebben we als NVWK op deze manier een goede bijdrage geleverd aan de Euro Birdwatch. De Hoekse Sluis is overigens ook buiten dit soort evenementen een hele mooie plek om vogels te kijken en te tellen, omdat je niet alleen goed over de Lek kunt kijken, maar ook de polders goed in de gaten kunt houden. Zo konden we dan ook nog even goed kijken naar een ijsvogel en een groene specht, die zich ophielden bij het gemaal.
Dat de Krimpenerwaard mooie gebieden heeft, weten wij als leden van de NVWK natuurlijk allemaal. De nieuwe wetlandwacht in de Krimpenerwaard van Vogelbescherming Nederland (VBN) wilden wij daarom graag een aantal interessante plekken laten zien. Maar eerst even meer over wat een wetlandwacht is en waarom die in de Krimpenerwaard nodig is. Een speciale rol bij de bescherming van natuurgebieden is weggelegd voor de WetlandWachten: de vrijwillige vogelbeschermers die namens Vogelbescherming sinds 1995 de ontwikkelingen in hun wetlands in de gaten houden. Inmiddels heeft VBN 85 WetlandWachten. Het natte Nederland is internationaal gezien een belangrijk gebied voor doortrekkende en overwinterende soorten. Van een groot aantal watervogels overwintert regelmatig meer dan tien procent van de Noordwest-Europese populatie in Nederland. Van een tiental soorten overwintert hier zelfs meer dan vijftig procent en van soorten als lepelaar, smient, kleine rietgans en brandgans zit soms zelfs meer dan driekwart van de totale populatie in ons land. Veel van de Wetlands in Nederland zijn zogeheten Important Bird Area (IBA), oftewel Belangrijke Vogelgebieden. Dat zijn gebieden die door BirdLife International zijn aangewezen als
zeer belangrijk voor vogels en die beschermd worden door Europese natuurregels. In Nederland zijn nu 99 Belangrijke Vogelgebieden waarvan 75 wetlands: moerassen, meren, plassen, kustgebieden, rivieren en veengebieden.
In 2019 heeft Vogelbescherming Nederland een update uitgevoerd van de status van belangrijke vogelgebieden in Nederland. In deze studie is op basis van meerdere criteria onder andere de Krimpenerwaard als belangrijk vogelgebied naar voren gekomen. Het gaat enerzijds om de kwalificerende soorten zwarte stern, meerkoet, smient, knobbelzwaan, slobeend en kleine zwaan. Anderzijds komen hier jaarlijks meer dan 20.000 trekkende watervogels voor. Op basis van dit rapport verdient de Krimpenerwaard een betere bescherming. De Krimpenerwaard is dus nog geen formeel wetland, maar wel een belangrijk vogelgebied om in de gaten te houden. De Vogelbescherming heeft een netwerk aan vrijwillige WetlandWachten. De meeste gebieden die zij in de gaten houden zijn Vogelrichtlijngebieden, maar soms ook alleen Habitatrichtlijngebied of een combi. De Vogelbescherming wil echter verder kijken dan alleen strikt in de Natura2000-gebieden. Daarom heeft VBN het voorstel gedaan om een kandidate uit Bergambacht (Anke van Schajik-van Lohuizen) als WetlandWacht in de Krimpenerwaard aan te stellen.
Mijn naam is Anke van Schajik-van Lohuijzen. Dat is Schajik met JI. Sinds 13 jaar woon ik in Bergambacht en inmiddels is ons kleine huishouden van twee personen uitgebreid naar een echt gezin met drie kinderen en de nodige dieren. Vanaf mijn 17e werk ik als coördinator activiteiten in de zorg en ik wilde na zoveel jaar eens iets anders leren. Daarom ben ik in 2017 gestart met de opleiding Water-, Bos- en Natuurbeheer in Velp, waar ik in 2019 ben afgestudeerd. Ik heb mijn stages voor deze opleiding gedaan bij Weidehof Krimpenerwaard en daarna voor twee jaar als boswachter beheer en onderhoud bij het Zuid-Hollands Landschap, afdeling Veenweiden. Inmiddels ben ik weer de zorg in gerold, maar het is fijn om in mijn vrije tijd meer met de natuur bezig te zijn. Als WetlandWacht sta ik voor aanpakken maar ook voor samenwerking met andere organisaties. Door mijn jarenlange ervaring in de zorg is dit voor mij een gewoonte. Samen kom je verder. Hoe mooi is het dat Vogelbescherming via deze weg ook kennis gaat maken met de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard. Foto Anke: Anke van Schajik-van Lohuijzen
De gebieden die Jaap Graveland en ik namens de NVWK, Nico Korporaal namens VBN en wetlandwacht Anke hebben bezocht zijn: Den Hoek (vanaf parallelweg), helofytenfilter (vanaf parallelweg), Nespolder (blik vanaf parkeerplaats), Berkenwoudse Driehoek (Graafkade-West), Nesse (vanaf Landscheiding en Nesse Tiendweg), Doovegat (even gewandeld tot uitzichtpunt), Bilwijk (Bilwijkerweg) en de Kadijk (Kadijk 200 meter ingereden). Anke heeft hiermee een goede introductie gekregen in de mooie gebieden die de Krimpenerwaard kent en gaat zich nu verder verdiepen in de rol van WetlandWacht. Haar eerste actie was natuurlijk lid worden van de NVWK en in het kader op de vorige bladzijde stelt zij zichzelf voor.
Nieuws van de vogelwerkgroepen
De NVWK kent een groot aantal vogelwerkgroepen. De belangen van weidevogels, zwaluwen, roofvogels, uilen, zilverreigers, zwaluwen, zwarte sterns, erfvogels en wintervogels worden met verve behartigd door de leden van de vogelwerkgroepen. Ook de vogelgroepen kunnen niet zonder u als vrijwilliger. Dus mocht u interesse hebben om één van
de groepen te helpen met hun activiteiten, neem dan gerust contact op met de betreffende coördinator. Hun gegevens vindt u op pagina 2 van de Waardvogel. Natuurlijk kunt u ook een bericht sturen naar vogelwerkgroep@nvwk.nl
In het voorgaande stuk hebben we al uitgebreid het belang van de bescherming van wetlands besproken. Onderdeel van beschermen is ook het tellen van vogels. Tellen levert interessante gegevens op over de stand van vogelsoorten en vooral meerjarige tellingen kunnen indicaties geven over hoe goed – of helaas hoe slecht – het met sommige soorten gaat. De werkgroep van de wintervogeltellingen onder coördinatie van Hans Kouwenberg is heel actief met tellen en laten we hun werk dus als slot van dit artikel eens nader bekijken.
De wintervogeltellingen vinden plaats in de weekends van september tot en met april. Alle telgegevens gaan naar Sovon, dat de gegevens beheert en samenwerkt met CBS, ministeries en RWS. De tellingen komen uiteindelijk in de vogelbalans van Sovon.
Ook in het weekend van 15 en 16 oktober 2022 is geteld. Van de hele ‘gewone’ meerkoet werden er half oktober 3756 geteld, wat een mooi aantal is bij een tienjarig (in oktober) gemiddelde van 3325. De grote polder Beijersche was de beste plek met 575 stuks. Het warme weer van de afgelopen tijd heeft wel invloed, want sommige meerkoeten zijn nog of weer territoriaal, terwijl andere zich schikken in de grotere groepen die we in de winter zien. Tijdens de wintervogeltelling van oktober 2022 waren de 29 kneutjes in polder Den Hoek-Oost heel leuk. Het tienjarig gemiddelde in oktober is namelijk 2. We zien geen (vaak) tot 33 (2001) kneutjes in oktober. In december 2013 telden we er wel 40.
Dat de smient het logo vormt van de NVWK is niet voor niets. De meest getelde vogel was namelijk de smient met 9656 stuks. Aantallen in oktober fluctueren van 6773 in 2018 tot maximaal 26867 in 2002, gemiddeld over de laatste 10 jaar telden we er 11146. Twee polders sprongen er duidelijk uit, Den Hoek-West met 2987 en De Nesse met 1994 stuks.
Deze cijfers laten goed de meerjarige ontwikkelingen zien en dus het belang van tellen. Lijkt het u nou ook leuk om wintervogels te tellen, meld u dan aan bij de werkgroep wintervogeltellingen. D
Tekst en foto: Jaap Oosterom
Je zult het niet zo snel verwachten, maar ook in de winter zijn er bloeiende planten te vinden. Vaak op beschutte plekjes, tegen gevels of onder struiken. Het zijn meestal soorten die het hele jaar door bloeien, zoals madeliefje of duizendblad. In milde winters kan je ook al voorjaarsbloeiers vinden die al vroeg zijn begonnen met bloeien, zoals hazelaar of gewoon sneeuwklokje.
Sinds 2014 organiseert FLORON (Floristisch Onderzoek Nederland) een Eindejaars Plantenjacht. Ergens tussen 25 december en 3 januari noteer je gedurende een uur elke bloeiende soort en voer je die (samen met de starttijd en het beginpunt) in op de website www.plantenjacht.nl. Door jaren lang systematisch winterbloeiers te tellen proberen we een beeld te krijgen van het effect van klimaatverandering op de bloeiende planten in de winter. Elke bloeiende plant doet mee, dus ook dat ene straatgrasje waarvan de meeldraden uit de plant steken. Tijdens een telling kom je in milde winters zo aan de 20 soorten. Op 31 december (oudejaarsdag) organiseren we een gezamenlijke Eindejaars Plantenjacht. We starten om 11.00 uur op de parkeerplaats aan het Havenhoofd in Gouderak. Komt deze datum je niet uit? Geen punt, iedereen kan zelf meedoen via www.plantenjacht.nl, hier is ook een zoekkaart te downloaden met de meest voorkomende winterbloeiers. Ook de app’s Obsidentify en Plantnet werken vaak goed voor herkenning. Vergeet niet je lijstje te delen op sociale media. Zo maak je meer mensen enthousiast voor de Eindejaars Plantenjacht.
Veel succes en hopelijk zien we elkaar op 31 december. D
Donderdag 27 oktober was het dan zover, Kees Moeliker trad op in Berkenwoude met een verhaal over ‘zijn’ Natuurhistorisch Museum.Zo’nveertigmensenwareneropafgekomen.OmdathetschrijvenvaneensamenvattingvandelezingvanAnthonieStip bijdeAlgemenevergaderinginmaartmewelwasbevallen,wasikdezekeerneteventeovermoedigenboodaanookvandelezing van Kees wel even een verslag te schrijven. Oef, dat viel dus tegen, want een verslag over het verhaal van een verhalenverteller vloeit niet zomaar uit de pen. Daarom geen verslag, maar mijn reflecties op de verhalen van Kees Moeliker. d
De regelmatige luisteraar naar de podcast ‘Toekomst voor natuur’ van Anthonie Stip herkent het patroon: bijna al zijn gasten ontwikkelden hun belangstelling voor natuur tijdens hun jeugd en in hun omgeving.
Kees groeide op in Rotterdam-Oost en met zijn belangstelling voor natuur kwam hij al snel in de Krimpenerwaard terecht om te vogelen. Een langdurende liefde bleek het niet te zijn, want de stadsjongen werd steeds alerter op stadsnatuur.
Kees had bovendien het geluk, of was het vooral een geslaagd streven, om al gelijk vanuit de collegebanken biologie in 1989, terecht te komen op zijn droomplek: het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam. Hij begon er als educatief medewerker (door hemzelf betiteld als ‘jongste bediende’), groeide door naar conservator en hoofd communicatie en is er alweer acht jaar directeur.
Bij de ingang van het Natuurhistorisch loop je meteen aan tegen het skelet van een potvis, één van de drie exemplaren die in januari 1995 aanspoelden op het strand bij Scheveningen. Met dit skelet brengt het Natuurhistorisch Museum een eerbetoon aan dr. Anton Boudewijn van Deinse (1885 – 1965), leraar biologie aan het Erasmiaans Gymnasium in Rotterdam. Van Deinse was de leraar die, zo gaan de verhalen, nooit in zijn klaslokaal was te vinden, maar altijd met zijn leerlingen eropuit trok naar waar wat bijzonders te vinden was. Het museum beheert het zogenoemde Kabinet van Deinse, waarin diens verzameling van skelet-onderdelen van walvis- en dolfijnachtigen, en allerlei preparaten van dierkundige rariteiten. Zoals Kees Moeliker vertelde over Van Deinse laat zien hoe belangrijk de bevlogenheid van je leraar is. Gelukkig zien we dat ook binnen de NVWK, waar een aantal van onze jeugdleden door hún leraar interesse voor natuur hebben ontwikkeld én in praktijk brengen. En hoe mooi is het dan dat bij de lezing niet alleen volwassenen aanwezig waren, maar ook een heel gezin, inclusief de onlangs geboren zuigeling.
Levendige verhalen
Verhalen vertellen blijft toch wel de beste manier om dooie dingen tot leven te brengen. Kijk maar naar dat potvisskelet bij de ingang van het Natuurhistorisch Museum. Voor mij was het niets anders dan een verzameling gebleekte botten, tot ik het verhaal hoorde over Van Deinse die met zijn wandelstok in zo’n karkas poerde en uit zijn waarnemingen tot allerlei interessante bevindingen kwam. Dán begin je ook te beseffen dat een collectie van 400.000 dode dieren en planten, waarvan 6.000 in de expositie, een levend archief van de natuur is zodra iemand de moeite neemt ermee aan de slag
te gaan. Zoals de wetenschapper die de verzameling hommels onderzoekt op de herkomst van stuifmeel, of de illustrator die in alle rust zijn gedetailleerde tekeningen maken kan.
Moeliker beperkt zich in zijn verhalen niet tot de muren van zijn museum, hij kijkt naar buiten en ziet in de gevelreclame van het Erasmus ziekenhuis de slechtvalk. Uit prooiresten van die slechtvalk blijkt dat inmiddels de krijsende halsbandparkiet op nummer 2 staat in het voedselaanbod.
En wie kent Gekke Gijs, de merel die zes jaar lang dagelijks tegen een glazen pui aanvliegt in schijngevecht met zijn spiegelbeeld?
Er is leven na de dood Waarschijnlijk nog wel het meest ontleent het Natuurhistorisch Museum haar bekendheid aan de collectie bijzondere verhalen over dode dieren.
Een dode het wereldrecord mus in een vitrine is niet zo bijzonder, totdat je leest dat het gaat om de mus die wereldberoemd werd nadat ze was doodgeschoten in de sporthal in Leeuwarden tijdens het opzetten van het parcours voor het wereldrecord dominosteentjes omkieperen. Deze ‘dominomus’ wilde voortijdig meedoen en inspireerde Madelief tot haar tekening op pagina 14.
Van recenter datum is de mondkapmeeuw, een covid-slachtoffer, verstrikt geraakt in de elastiekjes van een mondneusmasker.
Moeliker schudt een hele serie van zulke verhalen uit zijn mouw, en heeft ze tentoongesteld in het Natuurhistorisch Museum. Pièce de resistance is toch wel het verhaal over de necrofiele homoseksuele woerd. Het was 5 juni 1995, einde van de werkdag, dat Moeliker werd opgeschrikt door een harde klap tegen een raam van het Museum. Een woerd had zich te pletter gevlogen tegen dat raam, en wat daarna gebeurde… Zijn publicatie daarover en over zijn onderzoek naar onderliggende patronen leverde Kees Moeliker in 2003 de Ig Nobelprijs op (ig= Eng. ‘ignoble’, niet-edel: de prijs voor serieus onderzoek naar grappige/ongewone gebeurtenissen), leidde tot publicatie van het boek ‘De eendenman’ en tot blijvende roem. Je zou bijna zeggen: de eend zijn dood is de ander zijn brood. d
HenrikeKoesveld(10jaar)
Ik ben naar het Natuurhistorisch Museum geweest Hier en daar een bijzonder beest. Zelfs dieren uit een ander land zoals een giraf en een olifant Er was ook hier een bijzonder dier. In een soort glazen gang, het is een prik, het lijkt op een slang. Ook veel vlinders waren opgeprikt en de aalscholver die een te grote vis had ingeslikt. Er zijn heel veel dieren opgezet, van sommige was er een skelet. Wij waren ook op de dia-avond in de Zwaan, Meneer Moeliker vertelde daar over dieren die we nu in het echt hebben zien staan. We werden opgehaald en thuis gebracht en we kregen, dat hadden we niet verwacht, een warme beker chocomel, dit is het verhaal dat ik jullie vertel.
Een van de opdrachten uit de speurtocht: Kun je zien waar de opgezettedierenzijndichtgenaaid?Daarvoormoestjesoms bijnaónderdedierenkruipen!Foto:Benjamin Hallie
De Dominomus is te zien in het Natuurhistorisch Museum. Het is een gewoon vrouwtje huismus dat doodgeschoten werd omdat zij een groots domino-evenement verstoorde en er al 23.000 dominostenen hadomgegooid.GetekenddoorMadelief,6jaarjong
Puzzel je weer mee? Wanneer je de grijze blokjes onder de puzzel invult krijg je nóg een vogel. Let op: een IJ wordt ingevuld als één letter.
Horizontaal:
2 Woont in bomen en klinkt griezelig. (6)
3 Houdt deze vogel van een koude lekkernij? (8)
5 Hij is klein of groot, bont, of groen of zwart. (6)
8 Is de trots van de KLM. (12)
9 Vogel uit het logo van de NVWK. (6)
11 Andere naam voor distelvink. (6)
12 Snelle havikachtige roofvogel. (7)
Verticaal:
1 Een duur edelmetalen mannetjes kip? (8)
4 Rijmt op pink. (4)
6 De staart van deze eenden wijzen ergens heen. (12)
7 Klimt op handen en voeten naar boven. (11)
10 Steelt hij glimmende dingen? (6)
Benjamin vindt het heel erg leuk om dingen voor de jeugdwerkgroep te bedenken en te doen. Maar Benjamin doet ook nog heel veel andere dingen voor de NVWK en zou het dus fijn vinden als een vader of moeder hem kan helpen met bijvoorbeeld het organiseren van activiteiten voor de jeugd. Zou jouw vader of moeder Benjamin kunnen helpen?
Op pagina 22 staat informatie voor de ouders over wat we graag zouden willen en waar we al blij mee zouden zijn. Papa of mama: geef je a.u.b. op bij Benjamin Hallie: b.hallie@hetnet.nl of bel 06-28430807. Het is hartstikke leuk werk en de kinderen zullen er blij mee zijn.
Tekst en foto’s: Benjamin Hallie
Opeenprachtige12enovemberdagwaaropdekortebroekniethadmisstaan,brachtenwemetdejeugdwerkgroepeenbezoek aanhetNatuurhistorischMuseuminRotterdam.Weverzameldenvroegindemiddagwatdenodigedeelnemersdemogelijkheid boodonzegoedheiligmaneerderdiedagteonthalen.Ondankseentelefonischeaankondigingvanonzekomst,schrokdedame achterdebalieenigszinsvanhetaantalvan16deelnemerswaarmeedejeugdwerkgroepopdestoepstond.Dedameinkwestie had zojuist een groep van 20 personen binnengelaten en verwachtte ieder moment ook een kinderfeestje. Na enig overleg tussen het personeel onderling was de zaak weer onder controle en konden wij onze weg naar binnen vervolgen. Of wij de kinderen wel enigszins in de gaten konden houden was het verzoek. Dankzij een aantal enthousiaste ouders plus Joke was dit geen enkel probleem, evenals het vervoer van de kinderen naar Rotterdam en terug. Dank daarvoor! D
Inhet museum hadden we de keuze uit een speurtocht en audiotour. Nadat de groepjes gemaakt waren kon het speuren beginnen. Vanwege mijn keuze voor de audiotour is de inhoud van de speurtocht mij enigszins ontgaan, maar het was dacht ik de bedoeling dat de gelabelde items uit de collectie aan de hand van een (cryptische) omschrijving op volgorde gezocht moesten worden. Dat de speurtocht geen makkie was bleek uit de reacties van de kinderen die hier de nodige tijd aan kwijt waren. Wel zag ik een opdracht voorbijkomen waarbij de kinderen een ‘kritieke situatie’ van een mens-dier conflict moesten tekenen. De onfortuinlijke krab van Koen en Thijs die tussen de schroef van een motorboot was gekomen was hier een sprekend voorbeeld van.
Verder werd het meest gesproken over het olifantenskelet binnen de collectie. Los van het feit dat dit één van de meest aansprekende items is, is het gehele geraamte bot voor bot uitgekookt. Daar zal de museumdirecteur wellicht de nodige uurtjes aan besteed hebben. Diezelfde museumdirecteur (Kees Moeliker) gaf enkele weken voor ons bezoek een lezing voor de NVWK. Dit deed hem besluiten vanuit zijn kantoor naar beneden te komen om ons een speciaal welkom te heten. Hij had ons op de beveiligingscamera’s zien lopen en benoemde met een knipoog dat wij zulke brave kinderen mee hadden. Niemand van ons had hij kunnen betrappen op het stiekem aanraken van de tentoongestelde collectie, dit terwijl de nodige opgezette dieren binnen handbereik stonden. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat de verleiding zich soms aandient in een dergelijke situatie.
van dieren in de stad
Moeliker vertelde tevens gesproken te hebben met een NVWK-lid die bedreven is in het prepareren van dode dieren. En laten nou net de kinderen van het betreffende verenigingslid zich hebben opgegeven voor de excursie van vandaag. Met een vader als preparateur is de nodige (soorten-)kennis natuurlijk met de paplepel ingegoten. Zo noemde de jongste van 6 jaar (!) feilloos allerlei insecten, herkende soortgroepen waaronder exoten die ze nog nooit had gezien en merkte terloops nog even op dat één van de vlinders onder glas op zijn kop lag. Dat zij tijdens de heenrit samen met haar oudere zus de grootste lol had bij Joke in de auto is eveneens het vermelden waard. En die Kees moest eens weten wat hij aan kennis over de vloer had.
de naam ‘natuurhistorisch’ al doet vermoeden, speelt het thema evolutie een centrale rol in het museum. Onderdeel hiervan is evolutie in de grote stad. Steden zijn bij uitstek een plek van continue verandering waar soorten zich op aan moeten passen. Voor de ene soort is dit haalbaar, voor de andere soort niet. Enkele voorbeelden van (stads)evolutie die onder andere in de audiotour naar voren kwamen vind je in het kader hiernaast. Eén van de voorbeelden die mijn interesse wekte is het slechtvalkenpaar dat al enkele jaren succesvolle broedgevallen kent op het dak van het nieuwe Erasmus MC gebouw. Deze slechtvalken zitten gehuisvest in het (zichtbare) hok op de hoek van het dak van het gebouw naast de letters ‘MC’. Kees Moeliker vertelde eerder dat de slechtvalken de ‘C’ prefereren als uitkijkpost en dat de vele stadsduiven en halsbandparkieten als een soort vliegende afhaalchinees dienen voor het slechtvalkenpaar. Stadsevolutie dus.
Methet afronden van de speurtocht, audiotour of een combinatie van beide waren we aan het einde gekomen van een geslaagde excursie. Het museumbezoek had ons dorstig gemaakt wat ons deed besluiten iets te gaan drinken in het tegenovergelegen restaurant op de begane grondverdiepint van de Kunsthal. Nadat de drankjes na de nodige keuzestress besteld waren, verschaften wij onszelf een mooi plekje met zicht op het dak van het Erasmus MC. D
Uit onderzoek is gebleken dat de merels in de stad luider zingen dan hun soortgenoten in het bos. Dat zit zo: de merel is oorspronkelijk een vrij schuwe bosvogel, maar heeft zich door de tijd heen aangepast aan het leven in een situatie omgeven door mensen. De voordelen van kans op overleving en voortbestaan in stedelijke omgeving wogen blijkbaar zwaarder dan een rustig anoniem bestaan in het bos zonder deze voordelen. Waar mensen zijn valt immers iets te halen. Alleen moest de merel zorgen dat hij met zijn zang en roep boven het geluid van het drukke stadsverkeer uitkomt. Hierdoor is hij dus letterlijk een toontje hoger gaan zingen, best essentieel voor het vinden van een partner of het waarschuwen voor gevaar. Ook is gebleken dat de ‘stadsmerel’ een kortere snavel heeft. Dit heeft te maken met het feit dat zijn dieet hoofdzakelijk is aangepast op wat mensen achterlaten. Het continu omwoelen van de bodem op zoek naar eten is in de stad dus veel minder aan de orde dan in het bos. Als deze manier van aanpassen maar lang genoeg voortduurt, bestaat de kans dat we op termijn van een nieuwe soort gaan spreken. Een ander mooi voorbeeld van evolutie in de stedelijke omgeving is natuurlijk de stadsduif. Een stadsduif is niets meer dan een tam geworden wilde rotsduif. Rotsduiven komen niet in Nederland voor, maar waren populair onder duivenhouders. Deze van oorsprong wilde vogels zijn hierdoor betrekkelijk snel aan mensen gewend geraakt. Laat vervolgens een aantal exemplaren (al dan niet per ongeluk) vrij in een omgeving die qua bebouwing veel wegheeft van de oorspronkelijke stenen leefomgeving, en je hebt na een aantal generaties te maken met talloze koerende rakkers die op het Binnenwegplein op jouw patatje zitten te azen. En dan de tuinslak. Deze zeer algemene soort varieert in kleur van lichtgeel tot donkerbruin, al dan niet met één tot vijf kenmerkende zwarte spiraalbanden. Deze eigenschap is puur erfelijk. Omgevingsfactoren hebben hier dus geen enkele invloed op. Je kunt het vergelijken met de kleur van je ogen. Maar met de kleur van het huisje is iets bijzonders aan de hand: een donkerbruin huisje warmt veel sneller op dan een lichtgeel huisje. Op een snikhete zomerdag warmen binnensteden extra op ten opzichte van een groene omgeving. Voor een tuinslak kan de kleur van het huisje op zo’n moment het verschil betekenen tussen leven en dood. Gemiddeld genomen zijn tuinslakken in de stad hierdoor lichter van kleur dan buiten de stedelijke omgeving. D
Op 10 september stelde Jaap Graveland zijn tuin open voor belangstellenden. Jaap houdt optimaal rekening met de natuur en zijntuinkanalsinspiratiebrondienenomnatuurinclusieftetuinieren.Hierondervolgentweeimpressiesvandeelnemers;red. D
Tekst en foto’s: André Boon
Veertiennatuur-entuinliefhebbers(onderwiedriekinderen)namenopzaterdag10septemberdeelaaneenbijzondere‘excursie’ doordetuinvanJaapGraveland.Degrootstmogelijkemeerderheid(erstondmaaréénautoophetgrindpad)wasmedeopzijn verzoek op de fiets naar Berkenwoude gekomen. D
ruim twee uur leidde Jaap de groep rond door zijn achtertuin en voortuin. Dat zegt natuurlijk iets over de grootte van de tuin. Maar de duur van de excursie werd vooral veroorzaakt doordat er zo ongelooflijk veel te bekijken viel. Én doordat Jaap over alle grote en kleine ‘waarnemingen’ zo boeiend wist te vertellen. Als er, voor deze relatieve leek, één ding uit de rondleiding naar voren kwam, is het dat Jaap en zijn vrouw de hele tuin vooral hebben ingericht om optimaal plaats te bieden aan insecten, vogels en andere dieren. Overal bepaalt dat het uitgangspunt of een boom, struik of plant er nog een plek kan krijgen; of anders nog mag blijven staan, ook al is hij uitgeput, of erger: al gesneuveld. Wat verder opviel was de enorme verscheidenheid door het hele perceel heen. Bomen, struiken, grassen en planten, op elk plekje dook weer wat nieuws op. En dan niet alleen de voor de Krimpenerwaard zo herkenbare soorten, maar ook ‘exoten’ uit andere delen van Nederland en soms van ver daarbuiten.
Nee, ik ga geen namen noemen. Want dan zou het óf een eindeloze opsomming moeten worden, óf ik zou door het vermelden van maar een paar namen andere soorten tekort doen. Nou ja, laat ik dan toch één naam noemen: duizendpoot. Maar dan heb ik het over onze gids, die naast al zijn andere drukke bezigheden kans ziet ook in zijn tuin jaarrond een bijdrage te leveren aan de biodiversiteit in onze Krimpenerwaard.
Jaap, bedankt voor deze boeiende excursie! D
Zo’nvijftienbelangstellendenwerdenopzaterdagmorgen10septemberom10.00uurontvangendoorJaapGravelandaande Westeinde 37 in Berkenwoude voor een tuinexcursie. D
Hetprachtige huis is omwikkeld met winde, een mooie en decoratieve manier om het huis aantrekkelijk te maken, ook voor vogels en insecten. Onder de dakgoot en de dakpannen huizen vleermuizen. Zwaluwen nestelen in de schuur. Aan de voorkant is weinig over van het gazon door de enorme droogte dit jaar. Rondom het gehele perceel doen de waterplanten het uitstekend, en bieden enige bescherming tegen de rivierkreeftjes, helaas lang niet voldoende. Achter het huis bevindt zich de moestuin, een kas voor heerlijke tomaten en de boomgaard.
Hetgehele beheer is gericht op het creëren van zoveel mogelijk biodiversiteit, dus alles is welkom. Het in evenwicht houden van die biodiversiteit is de grootste uitdaging. Het een kan niet zonder het andere, maar teveel van het een is weer schadelijk voor het andere. Een nooit eindigende klus! Maar dat maakt het ook zo leuk om te doen volgens Jaap.
Om de biodiversiteit te vergroten worden sommige stukken verarmd om inheemse plantensoorten weer een kans te geven, aanplant van allerlei vruchtdragende struiken en bomen om over een zo’n lang mogelijke periode voedsel voor vogels veilig te stellen in de vorm van bessen en zaden, en natuurlijk insecten-lokkers zoals eenjarige en vaste planten.
En dat deze aanpak werkt kun je overal zien en horen, het zoemt in de tuin van de insecten. Vogels hoor en zie je overal, en van wat je niet ziet kun je door goed te kijken, afleiden dat ze er wel zijn. Omgewoelde aarde door fazantenbezoek, holletjes van muizen, veenmollen die gangetjes maken, poep van uilen op de bladeren onder hun slaapplaatsen en vele andere aanwijzingen.
Na ruim anderhalf uur struinen door deze fantastische tuin is het tijd om weer naar huis te gaan. Aldaar ben ik meteen op zoek gegaan om de deze morgen opgedane ideeën in te passen in mijn eigen, vele malen kleinere tuin, want de motivatie is weer flink aangewakkerd!
Dank je wel Jaap voor de inspiratie en kennisoverdracht! D
Op 3 november was de Afsluitavond van het weidevogelseizoen die goed werd bezocht door niet alleen weidewachters, maar ook door agrariers en andere belangstellenden. Zoals vanouds konden we weer terecht in De Zwaan in Berkenwoude. Het jaar 2022 was voor de weidevogels, de weidewachters van de NVWK en de weidevogelboeren weer een uitdagend jaar. Ze hadden te maken met een natte en koude aprilmaand, die veel vroege kievitjongen niet overleefden. Gelukkig beginnen veel kieviten aan een tweede leg, maar toen kwam de lange droge zomer, met grote invloed op de bodem en de insectenstand. Weidevogelkuikens moeten groot worden op insecten. Jonge grutto’s en scholeksters gaan pas wormen en emelten eten als hun snavel voldoende is uitgegroeid om die in de bodem te lokaliseren met hun lange gevoelige snavel. Die bodem moet dan niet droog en hard zijn waardoor de wormen onbereikbaar laag zitten. d
Predatie door katten
Bovendien toonden geplaatste wildcamera’s vooral veel katten op strooptocht in het land. Kuikens maken dan uiteraard geen enkele kans. Het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK) voerde om deze reden de actie ‘Kuikens in het land, poes in de mand’, om kattenbezitters op te roepen hun huisdier in het broedseizoen ’s nachts binnen te houden. Ook een lieve spinnende poes overdag blijkt ’s nachts toch echt een geduchte rover als hij de kans krijgt.
voorzien, waardoor de bodem er omheen vochtig blijft. Hierop komen veel insecten en dus ook kuikens af. Resultaten van gevonden nesten waren wat minder dan vorig jaar, hiermee volgt de Krimpenerwaard de landelijke trend. Kuikens en zeker vliegvlugge jongen van grutto, scholekster en kievit werden slechts weinig gezien, en daarop is toch vooral de inspanning van weidewachters en boeren die deelnemen aan agrarisch natuurbeheer gericht.
Kleine successen
Er zijn ook kleine successen te melden. De door steeds meer boeren aangelegde greppelplas-drassen waren vooral voor de tureluur succesvol: hier werden met name jonge tureluurs gezien die op de vochtige delen hun voedsel vonden. Een greppelplas-dras is een greppel die wordt dichtgezet en door middel van een pomp op zonne-energie gedurende het broedseizoen van water wordt
Linksonder: foeragerende tureluur met pulletje; boven: kievitkuiken; rechterpagina:gruttokuikeninhooggras;foto’s:VincentvanDijk
Boer Jaco Bos werd door de weidewachters van de NVWK verkozen tot Weidevogelboer van het Jaar 2022. Het weidevogelbeheer is een wezenlijk onderdeel van Jaco’s bedrijfseconomische model, naast uiteraard de melkproductie. Jaco is terughoudend met bemesting, ruige mest heeft de voorkeur,
zijn land is geen glad biljartlaken, maar heeft onregelmatige pollen waarin de kuikens kunnen schuilen bij gevaar vanuit de lucht. Zijn gras is doorspekt met diverse kruiden waarop weer insecten afkomen, er zijn bloemrijke slootkanten en hij houdt rekening met de locaties waar de vogels zitten bij zijn beweiding. Dat laatste blijkt soms een enorme puzzel. Hij kreeg de liefde voor de weidevogels met de paplepel ingegoten; zijn vader is nog steeds betrokken en die weet precies waar zich weidevogels met kuikens ophouden. Jaco ontving de wisseltrofee, de ‘Kristallen Kievit’, uit handen van weidewachter Tineke Hoekstra die vol lof vertelde over Jaco’s inzet . Weidevogels hebben altijd een goede en veilige plek op zijn bedrijf!
Weidewachter van het Jaar 2022
Het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard verkoos Arie Kooy tot Weidewachter van het Jaar vanwege zijn jarenlange inzet en grote betrokkenheid. Arie heeft inmiddels te kennen gegeven het wat rustiger aan te gaan doen. Hij was vele jaren actief in het veld, o.a. als de trekker van de ‘zoekploeg’ in de regio Bergambacht en Stolwijk. Hij hield bij waar gezocht moest worden bijvoorbeeld in verband met maaiactiviteiten, voerde de nesten digitaal in, was lid van het weidevogelteam van de NVWK en was vanuit die rol ook actief voor het ACK in de begintijd van het collectief. Voorzitter Marinus Rooken heeft de trofee ‘Weidewachter van het Jaar’ aan Arie uitgereikt, met het bijbehorende certificaat. Voor zijn speciale verdiensten mag Arie de trofee behouden.
In het vroege voorjaar van 2023 zijn er weer de cursussen van NVWK en ACK. Het gaat om een weidevogelherkenningscursus, en om een predatie- /predatorherkenningscursus. De Groene Motor ondersteunt ons hierbij met een theoriedeel op een avond en een praktijkdeel op een zaterdagochtend. Door veranderende inzichten verandert er veel in weidevogelbescherming, daarom ook zeer aanbevolen voor wie zijn/haar kennis wil bijspijkeren. Houd voor data de website en de Nieuwsbrieven in de gaten. D
Linkerpagina onderaan en rechtsboven: uitreiking trofeeën Weidevogelboer en Weidewachter van het Jaar; onder: volle zaal in De Zwaan; foto’s: Max Ossevoort
Alle boeren en weidewachters die in 2022 weer inzet toonden voor weidevogelbescherming: van harte bedankt namens de vogels. Samen op naar een weer beter seizoen in 2023! d
DevoorbijetweejaarzijnMoniqueWooningenBenjaminHalliedrukbeziggeweestmethetbetrekkenvankinderenbijnatuur-en verenigingsactiviteiten.Ditheeftgeresulteerdineenactievejeugdwerkgroep.Metbijna35jeugdigewerkgroepleden,betrokken ouders en tal van activiteiten door het jaar heen kunnen we spreken van een mooi fundament voor de toekomst. Daarnaast hebbenwekortelijntjesmetdejeugdnatuurwacht,hetInstituutVoorNatuureducatieennatuurlijkdiversewerkgroepenbinnen de NVWK. Dit biedt enorme kansen! Wij kunnen vast verklappen dat we met een aantal structurele projecten en ideeën bezig zijn, maar voor komend jaar uiteraard weer minimaal vijf activiteiten willen organiseren. D
OmdatMonique in 2023 noodgedwongen een stapje terug doet en Benjamin druk is met overige werkzaamheden binnen de vereniging, zijn wij op zoek naar mensen die concreet iets kunnen bijdragen voor de jeugdwerkgroep. Het liefst verwelkomen wij zo snel mogelijk een nieuwe (mede-)coördinator ter ondersteuning, al is dit voor sommigen wellicht een te grote drempel. Daarom zou het organiseren van één of meerdere activiteiten gedurende het jaar al uitkomst bieden. Het gaat dan hoofdzakelijk om de praktische organisatie en uitvoering op de dag zelf. Aan leuke suggesties geen gebrek, evenals betrokken ouders. Maar het ontbreekt ons soms simpelweg aan voldoende tijd om te organiseren. En het allerleukste is natuurlijk wanneer je specifieke kennis of een persoonlijke passie kunt vormgeven in een activiteit.
Dejeugdwerkgroep beschikt jaarlijks over een budget waarmee bijvoorbeeld materialen of toegang tot bepaalde locaties zoals een museum betaald kunnen worden. Daarnaast wordt de werving van deelnemers geregeld via een aankondiging op de site en in de Waardvogel en middels een directe mail aan de jeugdwerkgroepleden. Hierdoor is het belangrijk enkele maanden vooruit te plannen, maar is de organisatie verder een makkie.
Kunjij iets betekenen voor de tellers, herstellers en vertellers van de toekomst? App, bel of mail even met Benjamin! 06-28430807, b.hallie@hetnet.nl D
Tekst: Mia Bersma; foto: Els Bersma
De hoge berkenbomen in het Loetbos heffen hun geel wordende kruinen naar een wolkenloze blauwe lucht. Het is herfst, een prachtige zonnige dag in oktober. De zon geeft aan de natuur een gouden rand.
Hoewel het nog geen herfstvakantie is, lopen er vrij veel wandelaars op de paden, bijna allemaal gewapend met een film- of fototoestel.
Bijna iedereen zoekt naar paddenstoelen en die zijn er in alle soorten en maten. Er heerst een verbroedering tussen de fotografen. Soms duikt iemand tussen een hoge bos brandnetels terwijl hij tot een passerende voorbijganger met fotooestel roept: “Kom eens kijken naar deze prachtige vliegenzwam!”
Een ander knielt bij een modderige greppel om elfenbankjes op een boomstammetje voor z’n lens te krijgen. Een volgende ligt in het vochtige gras om een groepje vliegenzwammen bij elkaar te fotograferen. Over het pad vliegt een grote libelle, de zon glanst op z’n vleugels.
Volgende week is het herfstvakantie, dan zullen de paden gevuld zijn met opgewonden kinderen die met hun ouders op paddenstoelenjacht gaan. “Kijk papa,” zal er eentje roepen, “Daar staat een grote rood-met-witte-stippen-paddenstoel.” Wat zou het een verrassing zijn als er dan een lachende kabouter Spillebeen op zat. D
Wekrijgensomsvragenovermaaienvanrietinhetbroedseizoen.Watzijneigenlijkderegels?Ikbensindsanderhalfjaarlid van deLedenraadvanVogelbescherming,ikkrijgerookvragenovervanuiteldersinhetland.DusikhebviadeLedenraaddevraag aan Vogelbescherming gesteld. Hier het antwoord, dat ook van toepassing is op het snoeien van bomen. d
Meldingen vanuit de praktijk
Natuurbeschermers ergeren zich soms aan het maaien van riet door overheden en terreinbeheerders in het broedseizoen. Vaak wordt er gemaaid in augustus. Voor de meeste soorten is het broedseizoen dan afgelopen, maar sommige rietbewoners broeden tot in augustus, zoals de kleine en grote karekiet. Dan rijst de vraag: weten overheden en beheerders dat wel? Ik hoor “Er gaan nesten verloren. Dat kan toch zomaar niet?”
Centraal staat de zorgplicht. Die schrijft voor dat je bij je handelen altijd nadelige gevolgen voor beschermde soorten probeert te voorkomen.
Er kan bij riet maaien, snoeien van bomen e.d. worden gewerkt volgens een gedragscode. Die laat toe dat er ook tijdens het broedseizoen bepaalde werkzaamheden uitgevoerd worden. Het broedseizoen is voor de wet niet strak gedefinieerd. Het is eigenlijk zolang vogels broeden.
Er moet wel gekeken worden of er geen andere oplossingen zijn. Gedragscodes houden doorgaans de verplichting in dat je van te voren inventariseert of er beschermde soorten voorkomen en daar zoveel mogelijk rekening mee houdt. Zo’n beetje alle rietvogels zijn beschermd.
Het werken overeenkomstig een gedragscode is niet verplicht. Als men echter in het broedseizoen werkt zonder gedragscode en er een overtreding van de verboden van de Wet natuurbescherming kan plaatsvinden (doorgaans het verstoren van een nest), dan moet een ontheffing worden aangevraagd bij de provincie. Die ontheffing kan alleen worden verleend als voldaan is aan drie strikte voorwaarden:
•Er mag geen andere bevredigende oplossing zijn
•Er moet een publiek belang in het geding zijn
•De maatregelen mogen niet leiden tot een verslechtering van de staat van instandhouding van de betreffende soorten.
Een ontheffing voor snoeien, maaien en kappen in het broedseizoen zal normaal gesproken slechts in uitzonderlijke situaties worden verleend, bijvoorbeeld als een boom dreigt om te vallen en een gevaar vormt voor de volksgezondheid en openbare veiligheid.
Het kappen en snoeien in het broedseizoen is niet per definitie in strijd met de wet, maar het is geen eenvoudige opgave om dat te doen zonder een overtreding te begaan. De beste oplossing is om de werkzaamheden uit te voeren buiten het broedseizoen.
Het werken volgens een goedgekeurde gedragscode is een acceptabele middenweg, mits die zorgvuldig wordt uitgevoerd. Dus onderzoek vooraf of er vogels kunnen worden verstoord, en pas je werkzaamheden daar op aan.
Als je geen controle vooraf doet en je verstoort een nest, is altijd sprake van een overtreding.
Als er niet met een gedragscode of ontheffing wordt gewerkt, dan is ook altijd sprake van een overtreding. Of er nu vogels zitten of niet. Er wordt vaak géén onderzoek vooraf gedaan en als je als natuurbeschermer niet kan aantonen dat er een nest of een slaapplaats zat, kraait er doorgaans geen haan naar. Het mogelijke leed is immers al geschied. Het omzagen van ca. 60 wilgen door een van onze boeren is daar een voorbeeld van.
Als je ziet dat er gemaaid wordt tijdens het broedseizoen kun je vragen of er met een gedragscode wordt gewerkt. Dan is onderzoek vooraf doorgaans verplicht gesteld, je kunt vragen of je het verslag ervan kan zien. Als er zonder gedragscode wordt gewerkt kun je vragen of er ontheffing is aangevraagd. Zo niet, dan kun je een melding doen bij de Omgevingsdienst. Wat ik wel elke keer hoor: de Omgevingsdienst kampt met gebrek aan mensen. Dus wordt te beperkt of pas laat opgetreden. Dat ligt niet aan de Omgevingsdienst zelf, maar aan de provincie, die er onvoldoende in investeert. Onvoldoende toezicht en handhaving op het gebied van natuur is een soort Hollandse ziekte. Leuker kunnen we het niet maken.
Ook belangrijk: als je een nest vindt, bijvoorbeeld van een kleine karekiet, voer de waarneming in op waarneming.nl. Dan is er achteraf bij maaien altijd bewijs.
Verder: schaal doet er toe. Als een bewoner twee meter riet maait voor zijn huis, en er gaat een nest van een karekiet of meerkoet verloren, dan spreek je erover met die bewoner, maar ga je niet met de Omgevingsdienst dreigen. Het blijft ook mensenwerk. d
Bron: https://www.vogelbescherming.nl/actueel/ bericht/snoeien-in-het-broedseizoen-mag-dat
'Achter 't Potdeksel'
opvang van 07.00 tot 19.00 uur
verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16)
optimale zorg en aandacht
ervaren en gediplomeerde leiding
in landelijke en agrarische omgeving
unieke accommodatie in voormalige koeienstal
buitenspeelruimte in openlucht en overdekt
natuur-educatieve visie en uitgangspunten www.kinderopvangboerderij.nl
potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee
Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht
0182-353183
Landschap – Cultuurhistorie – Ecologie
Advies – Realisatie – Educatie
Wij kunnen u helpen door middel van:
Wij kunnen u helpen door middel van:
• Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en (boeren)erf
• Opstellen van beheerplannen en gebiedsvisies
• Ecologische en landschappelijke inventarisaties
• Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en (boeren)erf.
• Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en Landschap
• Opstellen van beheerplannen en gebiedsvisies.
info@bureau-schildwacht.nl www.bureau-schildwacht.nl
• Ecologische en landschappelijke inventarisaties
• Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en Landschap.
Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak 06-22978424
info@bureau-schildwacht.nl
www.bureau-schildwacht.nl
Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak
06-22978424
FSC® gecertificeerd en premium partner
In de Waardvogel nummer 2 van deze jaargang heb ik verslag gedaan van mijn eerste ervaringen op mijn zoektocht naar huisvesting voor NVWK. Het bestuur had mijn advies te zoeken naar een eigen locatie overgenomen. Hoe is het sindsdien vergaan? d
Ikben sedert mijn achtste levensjaar een vogelaar. En op de meest onverwachte momenten heb ik de mooiste waarnemingen gedaan. Zo diende zich onverwacht het bericht aan dat Staatsbosbeheer van de Groenalliantie Midden-Holland de opdracht had gekregen een onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden van een herbestemming van de Hendrikshoeve. En zo zaten Joke Colijn en ik op 25 april in Schiedam om onze schriftelijke beantwoording (zes kantjes) van de bij de herbestemmingsopgave behorende 19 vraagstellingen toe te lichten. Voorafgaand daaraan had ik nog een onderzoek ingesteld naar het planologische regime en dat bleek wonderwel op maat toegesneden op ons wensenpakket. Zie de uitsnede van de verbeelding van het bestemmingsplan Landelijk Gebied (voormalige gemeente Nederlek), vastgesteld op 14 juli 2020. De bestemming is een beheersteunpunt/ vogelobservatiehut en kanoverhuur met bijbehorende voorzieningen ten behoeve van natuurbeheer, ter plaatse van de aanduiding ‘dagrecreatie’, waarbij B&W het plan kunnen wijzigen ten behoeve van een bezoekerscentrum van 250 vierkante meter oppervlakte met een bouwhoogte van zes meter.
Joke en ik hebben geprobeerd met jeugdig enthousiasme en gedrevenheid uit te dragen dat de Hendrikshoeve voor de NVWK de ‘once in a lifetime opportunity’ is. Natuurlijk is er nog een redelijk aantal kandidaten dat ook dingt naar deze locatie. Samenwerking daarmee hebben wij op voorhand zeker niet uitgesloten. Groot was echter de teleurstelling toen wij begin oktober het bericht van Staatsbosbeheer kregen dat door omstandigheden het besluitvormingstraject, dat voorzag in aanbieding van een voorstel
aan het Dagelijks Bestuur van de Groenalliantie op 6 oktober, ernstige vertraging heeft opgelopen en dat pas in het komend voorjaar een advies aan het Dagelijks Bestuur kan worden uitgebracht. Dat advies zal vervolgens door het Dagelijks Bestuur ter besluitvorming worden voorgelegd aan het Algemeen Bestuur, dat maar vier keer per jaar bijeenkomt. Uiteraard houden wij voortdurend de vinger aan de pols en zullen wij op de beslismomenten zo nodig ons geluid laten horen. Mijn laatste advies aan het bestuur behelst nu de oprichting van een multidisciplinaire projectgroep huisvesting, om alvast een plan te maken waarin de bouwkundige en financiële aspecten van veren nieuwbouw heel algemeen in beeld worden gebracht. Zodat we als NVWK heel tijdig weten hoe ver onze polsstok reikt. Wordt vervolgd. d
Tekst:JokeColijn,foto’s:FransvanderStorm
InditdubbelinterviewstellenPiaVruchtenJoepVanderbroeckzichvooralscoördinatorenvandeuilenwerkgroep.Piadraaital een jaartjealsmede-coordinatormaarkreegnognooitaandachthiervoorindeWaardvogel,Joepkwamerafgelopenseizoenbij. D
PiaVrucht woont in Gouda, werkt bij een accountantskantoor en doet als tegenwicht voor het binnen werken graag iets praktisch in de natuur. Die voorkeur voor natuur komt niet helemaal uit de lucht vallen, want ze heeft ooit biologie gestudeerd in Wageningen, toevallig in het jaar na Jaap Graveland. In de toenmalige crisisperiodezag ze voor haarzelf geen broodwinning in de biologie. Uit het helpen van mensen met lastige financiële formulieren en zaken uitzoeken haalt ze nu haar werkplezier.
Vanderbroeck heeft een wiskunde-achtergrond met vervolgens vijf jaar ervaring in lesgeven in middelbaar en hboonderwijs. Vervolgens ging hij de automatisering in en klom snel op van junior-programmeur tot projectmanager. Hij werkt bij voorkeur in de ‘zachtere sector’, zoals bij gemeentes en vooral in de zorg. Hij kan zich goed inleven in de praktijk van de mensen ‘aan het bed’ en kan van daaruit prima de vertaalslag maken naar de totaal andere denkwereld van de ICT. Dat levert hem veel voldoening op. Zijn vrouw Liesbeth heeft in haar jeugd van NVWK-coryfee Leen van Ree geleerd om vogels te kijken en dat leek hem ook leuk; daarna is zijn liefde voor de natuur alleen maar gegroeid. Inmiddels kijkt hij meer vogels dan zij, Liesbeth heeft zich later vooral gespecialiseerd in natuurfotografie. Joep en Liesbeth hebben een zoon en een dochter. Toen het echtpaar in Gouda kwam wonen wilde Joep wel iets doen bij een vereniging en werd lid van de NVWK. Hij heeft ongeveer tien jaar wintervogeltellingen gedaan in de driehoek Stolwijk-HaastrechtGouda met als coördinator Marcel Schildwacht. Daarna was hij een aantal jaren druk met het gezin tot de kriebels weer opkwamen en een oproep van Stefan om versterking van de uilenwerkgroep zijn aandacht trok. Dat kwam er toen toch niet van, maar de oproep voor een mede-coördinator bleek doorslaggevend.
We moeten alleen af en toe vragen om tellijsten op te sturen en aan zaken buiten de reguliere klussen denken, zoals zo’n avondlijke fietsexcursie. Als je binnen de werkgroep vraagt om daaraan mee te doen is dat geen enkel probleem; er zit gewoon veel energie in die club! De werkgroepleden houden ook eenmaal per jaar een barbecue waarvoor van alles geregeld moet worden. Ik heb nog geen idee hoe dat gaat maar dan zegt Pia: “O, ik bel even die of die.” Ik ben nog een beetje op zoek naar het ‘echte werk’, gelukkig weet Pia dat allemaal. Want er zit natuurlijk best werk aan deze taak!”
de uilen? Omdat hij met dat tellen en veel verblijven in de polder wel een beetje wist hoe het zat met watervogels en weidevogels, maar uilen hebben iets mysterieus dat hem trok. En het regelwerk dat erbij hoort ligt Joep wel. Pia valt bij: “Stefan nam gelukkig pas definitief afscheid als coördinator toen Joep erbij kwam.” Joep: “De overdracht was heel grondig, we werden bij hem thuis goed bijgepraat.” Pia: “En we hebben met z’n drieën nog een app, voor als we iets willen overleggen.” Joep: “Dat is heel fijn, want ik ben voor wat betreft die uilen een absolute beginner. Pia weet er veel meer van dan ik!” Pia: “Nou, ik ben ook pas een jaar of vijf bij de werkgroep hoor. Ik heb Paul de Groot als mede-coördinator opgevolgd toen die stopte in 2019 vanwege zijn vertrek naar Curacao. Stefan had hulp nodig met het coördinatorschap omdat hij meerdere activiteiten onderhield en toen besloot ik daar in te stappen. Ik wilde het echter niet alleen doen toen hij aangaf dat de uilen erbij hem te veel werden, dus vandaar de oproep.” Joep: “Ik dacht nog, ik ga een ballotage in, maar nee...” Pia, blij: “Het was gelijk goed hoor!” Joep: “Wat ik merk in de uilenwerkgroep is dat die groep gewoon draait op zichzelf! Iedereen heeft zijn vaste taken.
“Er zijn vijf groepjes die elk een aantal nestkasten onder hun hoede hebben. Af en toe gaat er iemand af en komt er iemand bij, dus dan moeten we wat schuiven. De uilen hebben hun vaste broedtijden, dus die kasten moeten dan regelmatig bezocht worden. De bosuilen zijn het vroegst maar die monitoren we niet, de populatie is krachtig genoeg. Ransuilen zijn ook vroeg, maar broeden niet in kasten, dat maakt monitoren erg lastig. Wel gaan we de komende tijd van start met het ophangen van nestmanden voor de ransuilen. Steenuilen volgen snel daarna, vervolgens de kerkuilen. Ieder groepje maakt zelf afspraken met de ringer als de jongen de goede leeftijden hebben. Het ringen gebeurt meestal door Cor Oskam, anders Marcel Schildwacht en als die niet kan, hebben we nog andere ringers achter de hand die we kunnen vragen, zoals Erik Kleyheeg.” Joep: “Vooral kerkuilen hebben verschillende leeftijden in één nest, dus de ringer bepaalt de beste periode en doet dan soms een paar nesten tegelijk.” Pia: “Zeker in een goed muizenjaar broeden kerkuilen meerderer keren achter elkaar, dus dat ringen kan lang doorgaan. Voor steenuilen is die ringtijd kritischer.”
Hetringen op scholen wordt ook door zo’n groepje zelf geregeld. Tegenwoordig houdt Niels Zondervan eerst een les op een school, en mogen er vervolgens een aantal kinderen mee op locatie waar uilen geringd worden. Joep: “Niels doet dat heel leuk. Ook gaat hij met kinderen braakballen uit elkaar pluizen waarna ze met
de botjes (een deel van) een muis in elkaar kunnen puzzelen.” Pia: “We krijgen tegenwoordig ook aanvragen van scholen om braakballen te leveren, zelfs als wij niet mee kunnen. Dan doen ze het zelf met de leerkracht. Kinderen vinden dat zó leuk en het is enorm leerzaam. Vooral als ze mee mogen met het ringen wordt het een ervaring die kinderen niet vergeten. Jammer dat dan niet alle kinderen mee kunnen!”
vertelt hoe hij met Miranda van den Dool meeging op controle van een nestkast in een oude donkere schuur en een wankele houten ladder moest beklimmen. Hij kreeg van Miranda de aanwijzing om op de zolder vooral op de balken te stappen en niet midden op de krakende planken. Vervolgens openden ze de kast die stampvol met braakballen bleek. Kennelijk werd die kast niet gebruikt om te broeden, maar om te braken. Alle ballen gingen in een big shopper en met Miranda mee naar huis in de vriezer – voor uitpluis-doeleinden. Dat zijn aparte ervaringen!
Pia: “En je bent altijd welkom op zo’n erf, dat is ook bijzonder. We melden tevoren wel dat we komen controleren, maar toch. Kasten schoonmaken doen we vanaf einde zomer, tot uiterlijk november. Eigenlijk zou dat gelijk na het broeden moeten, maar dat lukt niet altijd meteen.”
Joep: “Toen ik met het groepje van Pia mee mocht, heb ik voor het eerst in m’n leven twee steenuilen gezien. Dat was heel speciaal, het enige broedgeval van 2022. Mogelijk hielp de muizenruiter die dit voorjaar dichtbij gebouwd was daaraan mee, want op zich was 2022 een slecht muizenjaar. Helaas waren de eitjes later spoorloos uit de kast verdwenen.”
Bijde plannen voor het komende jaar noemt Pia samenwerking met andere werkgroepen om te kijken hoe de steenuil in aantal kan terugkeren in de Krimpenerwaard. Dat kan met bijvoorbeeld de landschapswerkgroep om de biotoop te verbeteren, of met bewoners van in potentie geschikte erven. Zoals erven die ons bekend zijn van het Erfvogelproject van Jaap en Imelda. Joep: “Met de roofvogelwerkgroep kan het gaan om in kaart brengen van territoria van bijvoorbeeld havik en bosuil, die beide de steenuil op het menu hebben staan. Er hangen al veel steenuilkasten in de Krimpenerwaard, maar misschien kunnen we er een aantal beter verplaatsen, en dan aan Jaap vragen welke erven daarvoor geschikt zijn. Bewoners vinden het altijd heel erg leuk als er een uiltje op hun erf komt!”
Pia noemt hier tevens dat de coördinatoren van de roofvogelwerkgroep al de jaarvergadering van de uilenwerkgroep bijwonen. Er komt ter sprake dat gevoelige informatie over broedlocaties met elkaar gedeeld mag worden in het vertrouwen dat die alleen voor het gevraagde doel gebruikt wordt, en niet verder komt. Hopelijk lukt het de werkgroep om de steenuil te verleiden weer in groter aantal in de Krimpenerwaard te broeden. Onder de bezielende aansturing van Pia en Joep zullen we zeker meer horen.
NB: Binnengekomen bij de redactie:
Altijd al willen weten wat de uilenwerkgroep doet? Je kunt ons nu volgen op Instagram voor foto’s, filmpjes en feitjes. Het instagramadres is uilenwerkgroep_nvwk. D
Vogelbescherming, 6 december 2022
Het is weer ransuilentijd. In de winter kunt u hele groepen zien: bruin, slank en met opvallende oorpluimen. Zo nu en dan wordt een ransuil voor een oehoe aangezien, maar die is toch echt een maatje groter. Zelf ransuilen zien? Projectje voor de kerstvakantie. Fietst u ’s morgens naar de bakker, ziet u ineens een uil in een berk zitten. Stoppen, kijken, blijken het er zes! Brood uitverkocht, maar toch de beste dag van de afgelopen maand! Uilen zijn de gaafste vogels ooit en er één zien is een wens van velen.
Slapen in groepjes
Ransuilen ziet u nu in groepjes, want ze brengen samen de winter door en slapen met zijn allen in een boom. Dat kan in een natuurgebied zijn, maar ook in een park, op een begraafplaats of zelfs in een tuin. Op die zogenaamde roestplaatsen ziet u dan een paar tot soms tientallen ransuilen bij elkaar. Juist overdag, want dan rusten ze en in de avondschemer gaan ze op jacht. Weer lekker op zichzelf, zwerven, op zoek naar rondscharrelende muizen.
Sssst! Ze slapen...
Ook al slaapt een ransuil vaak dicht bij mensen, hij houdt van rust en is snel verstoord. Dat kan al gebeuren als u hem te lang met verrekijker of fototoestel bekijkt. Heb respect voor het dier. Kijkt hij doordringend naar u, of maakt hij zich lang met oorpluimen omhoog: neem afstand of houd het voor gezien. Staat er al meer dan één persoon: kom een andere dag terug. Staat de roestboom in een tuin: blijf op openbaar terrein.
Ziet u de ransuilen, lekker doezelend en poetsend? Dan is het feest, de mooiste dag van de kerstvakantie.
Ranzige uilen
’s Morgens komen ze weer bijeen in meestal dezelfde bomen. En onder die roestbomen vindt u uitgespuugde braakballen waarin onverteerbare haren en botjes van de muizen zitten. Sterker, zo’n roestplaats valt vaak in eerste instantie op door de braakballen en spierwitte uitwerpselen die er onder liggen. Zeker als het om veel uilen gaat, die al een tijdje in de boom slapen, kan het een behoorlijk stinkende smeerboel worden.
Hm... Zouden ze daarom ransuil heten? Afgeleid van ‘wat een ranzige uilen zijn het toch’? Nagezocht, wat blijkt: een ‘ranse’ is een ander woord voor sluier. De ransuil dankt zijn naam vermoedelijk aan de veertjes van het gezicht die lijntjes vormen en op een sluier lijken.
SindskortiserbijdeNVWKeenzoogdierenwerkgroep.Heteersteprojectbinnendezewerkgroepwasdemuizeninventarisatie indeBerkenwoudseDriehoekvan4t/m6november.In2016heefthierookeenmuizeninventarisatieplaatsgevonden.Daarom was dit een goede plek om te kijken hoe het met de ontwikkeling van de muizen in het gebied gaat.
Naast de leden van de werkgroep konden alle leden van de NVWK meehelpen. De oproepen werden via facebook en de nieuwsbrief geplaatst. Enthousiast geworden, heb ik mij samen met een aantal andere leden, hiervoor aangemeld. D
Hetenige dat ik over muizen wist was dat ik ze liever niet in huis wilde zien. Dus was dit een goed moment om hier meer over te weten te komen. Om toch een beetje voorbereid te zijn heb ik op de site van de Zoogdiervereniging (https://www.zoogdiervereniging. nl/zoogdiersoorten) meer informatie over muizen gezocht.
Door de leden van de werkgroep werden de muizenvallen voorzien van wat hooi, voer en meelwormen en op vrijdagochtend uitgezet in de polder met voldoende voedsel voor de muizen om tenminste 12 uur in de val te kunnen blijven overleven.
Het controleren van de vallen gebeurde in groepjes van vijf tot zeven personen op vrijdag- , en zaterdagavond om 20.00 uur, en zaterdag-, en zondagochtend om 08.00 uur. Dat betekende dus vroeg op en laat naar bed. Zeker voor zoogdierdeskundige Marco Snijders die bij iedere controleronde aanwezig was.
Deweersverwachting voor het weekend was niet best. Er werd heel veel regen verwacht. Gelukkig viel het mee. Maar geen regen tijdens de controles wil niet zeggen dat de weilanden niet nat waren. Zelfs met kaplaarzen was het mogelijk om natte sokken te krijgen. Of om tot de knieën weg te zakken.
Op vrijdagavond begonnen we met de eerste ronde. Marco deelde twee tassen uit. De ene tas met materialen voor het onderzoek en de andere gevuld met stro, voer en naar later bleek, levende meelwormen.
Op verschillende locaties waren vijf raaien [=denkbeeldige lijnen, red.] uitgezet met elk twintig vallen. De vallen stonden per twee op tien meter afstand van elkaar. Bij de eerste locatie waren de muizen niet geïnteresseerd. Hier bleven de vallen bij alle controlerondes leeg. Op de andere vier locaties was het regelmatig raak.
Voor het controleren is het alleen nodig om te voelen of de val open of dicht is. Iedere val open maken was dan ook niet nodig. Bij een dichte val was de kans groot dat er een muis in zat. Of dat wij de val niet goed open hadden gezet!
Nadat Marco het had voorgedaan en uitgelegd konden we zelf aan de slag. De gesloten val werd in een grote plastic zak gedaan, waarna het stro en voer er voorzichtig werden uitgehaald. De muizen waren dan gelijk goed zichtbaar door het plastic en konden door ons worden bestudeerd. Wat zijn de kenmerken, wat voor soort is het en hoe herken je de verschillen met de andere soort. Sommige soorten herken je gelijk, maar bij andere is het verschil alleen zichtbaar door het meten van de pootjes.
Na het registeren werden ze snel weer losgelaten op de plek waar ze in de val waren gelopen, dus in hun eigen leefgebied. De vallen werden weer gevuld met hooi, voer en meelwormen. Ik was blij dat ik de tas met het voer niet had. Want om iedere keer in de levende meelwormen te graaien… brr.
Dedwergmuis werd in grote aantallen (63!) gevonden. Wat een mooi muisje is dit! Het is het kleinste knaagdier van Europa (5080 mm met een staart van 50-70mm). Met zijn grijpstaart is hij in staat om in het riet te klimmen. Door zijn staart te gebruiken heeft hij ook zijn pootjes vrij om voedsel te zoeken. Op zondagochtend werd de laatste ronde gelopen. Het groepje was inmiddels wel wat kleiner geworden. Dat we al ervaring hadden was goed te merken. De vallen werden snel en vakkundig uit elkaar gehaald, de muisjes herkend en genoteerd. Na de controles werden de vallen deze keer niet opnieuw gevuld maar meegenomen. In 2016 waren er 170 muizen geteld. Dit jaar een stuk minder. Maar met 63 dwergmuizen, 11 rosse woelmuizen, 11 bosmuizen, 11 gewone bosspitsmuizen, 13 veldmuizen en 1 aardmuis hebben we een mooi resultaat behaald en een goede indruk gekregen over de muizenstand in de Berkenwoudse Driehoek. Het was een erg leuk en leerzaam weekend. Wat mij betreft zeker voor herhaling vatbaar! D
www.debonteweide.nl
Tel. 06-51809068 / www.hagendijkbouw.nl
Zuidbroek 149a
2861 LL Bergambacht 06-10301196.
info@bui-tegewoon.nl
www.bui-tegewoon.nl
Zuidbroek 149a 2861 LL Bergambacht 06-10301196.
info@bui-tegewoon.nl www.bui-tegewoon.nl
BREED INZETBAAR OP UW NATUURPROJECTEN.
BREED INZETBAAR OP UW NATUUR PROJECTEN.
Onderzoek, advies & inventarisatie in natuur en landschap,
Onderzoek, advies & inventarisatie in natuur en landschap,
WERKVELDEN: agrarische inpassingsplannen - erfinrichtingen - natuur in de stadgroenspaarplannen - landschappelijke inpassingeninventarisatie & onderzoek - Wet Natuurbeschermingecologische werkbegeleidingkleinschalige water maatregelenbeheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkelingagrarisch & particulier natuurbeheer
SPECIALISATIES:
WERKVELDEN: agrarische inpassingsplannen - erfinrichtingen - natuur in de stadgroenspaarplannen - landschappelijke inpassingeninventarisatie & onderzoek - Wet Natuurbeschermingecologische werkbegeleidingkleinschalige water maatregelenbeheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkelingagrarisch & particulier natuurbeheer
SPECIALISATIES:
inrichting en beheer van weidevogelgebieden, moer as- en waternatuur, rivierengebied, beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding
inrichting en beheer van weidevogelgebieden, moeras- en waternatuur, rivierengebied, beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding
Biologische rauwmelkse geitenker en geitenkaas Kom naar onze boerderijwinkel. Elke zaterdagmorgen open!Tekst: Dirk-Jan Saaltink, foto’s: Dirk-Jan Saaltink en Max Ossevoort
Zo nu en dan kom je merkwaardige dingen tegen tijdens het veldwerk. Zo ook in de zomer van 2021, toen we een nest torenvalken in de polder nabij Vlist gingen ringen. Zoals gebruikelijk zette ringer Cor zijn spullen klaar en ging ik met de ladder naar het nest om de jonge torenvalken naar beneden te halen voor het meten, wegen en ringen. De jonge valken vinden dat altijd een beetje spannend en proberen met hun klauwen zoveel mogelijk te grijpen om in de kast te blijven. Groot was de verbazingdatdevalkenstukvoorstukmetdeklauwenvolverenuithunkastkwamen.Watwasdatnu?Torenvalkenzijntoch muizeneters?Opheteerstegezichtlekenhetwelvleugelsvanzwartesterns,maardatkontochnietwaarzijn?Evenlaterwerd ons vermoeden bevestigd, een van de ouder vogels kwam met een zwarte stern als prooi aanvliegen. D
Wekonden er niet te lang bij stil staan, want de jongen moesten worden geringd en dat mag niet te lang duren. Toch bleef het idee een beetje knagen. De volgende dag zijn we samen met Max Ossevoort opnieuw naar de kast gegaan om de veren te verzamelen en te beoordelen. We troffen toen ook een onthoofde zwarte stern in de sloot vlak bij de torenvalk kast. Ook met de veren in de hand kwamen we tot de conclusie dat de vleugels van zwarte sterns moesten zijn. We kwamen al snel tot een stuk of zeven individuen die door dit torenvalkenpaartje aan hun jongen was gevoerd. Dat roept natuurlijk allemaal vragen op. Hoeveel zwarte sterns zijn er gepakt? Waar komen ze vandaan? Wat betekent dat voor het broedsucces van nabijgelegen kolonies? Waarom heeft deze torenvalk zwarte sterns gepakt? Wat betekent dat voor de toekomst? Allemaal zeer relevante vragen, omdat de zwarte stern een kwetsbare rode lijst soort is die het moeilijk heeft in de Nederlandse natuur.
Erzat niet veel anders op dan verder te gaan met ons veldwerk en gegevens te blijven verzamelen. Zowel van de zwarte sterns als de torenvalken. Nadat de torenvalken waren uitgevlogen hebben we de kast schoongemaakt. Daarbij kwamen nog veel meer vleugels en resten van vogels naar buiten. Deze hebben we allemaal meegenomen voor een grondige analyse. We telden uiteindelijk de resten van 16 zwarte sterns, vleugels van 15 adulte vogels en 1 juveniel. Naast zwarte sterns troffen we ook de vleugel van een spreeuw en een poot van een waterral aan. Tijdens een van de bezoeken aan het nest hebben we ook gezien dat een van de ouders met een veenmol kwam aanvliegen. Naast deze gegevens hadden we ook gegevens van de verschillende nestbezoeken (met foto van de nestkast). Ook hadden we gegevens van de nabijgelegen zwarte stern kolonies en van twee, nabijgelegen torenvalkparen (TVK-41b en TVK-60). Deze gegevens hebben we naast elkaar gelegd om te kijken waarom dit alleen bij dit ene torenvalk paar was gebeurd en in hoeverre dit geval invloed had op de zwarte sterns. Een uitgebreide uitwerking van die analyse hebben we beschreven in een artikel in de Takkeling (Saaltink & Ossevoort 2022) van de Werkgroep Roofvogels Nederland (WRN).
van de meest productieve kolonies van het jaar was. Dat is uiteraard goed nieuws, maar roept wel weer vragen op.
Gelukkig hebben we afgelopen jaar geen resten van zwarte sterns bij het betreffende torenvalkenpaar aangetroffen. Er lijkt dus geen sprake te zijn van een aangeleerd gedrag, eerder een alternatieve strategie bij schaarste van het standaard voedsel (veldmuizen). Afgelopen seizoen troffen we bij verschillende kasten juist voorraden van muizen aan. Al met al een interessante waarneming die nog niet eerder was beschreven voor de torenvalk. Dergelijke waarnemingen en conclusies geven energie en bevestigen het gezegde; meten is weten. D
Literatuur: Saaltink D. & Ossevoort M. 2022. Zwarte Sterns Chlidonias nigerinveenweidemenuvaneenTorenvalkFalcotinnunculus.DeTakkeling 30:143-157
Links: onthoofde zwarte stern, rechts: torenvalk met veenmol
Kort
samengevat, we hebben alleen bij dit ene specifieke torenvalkpaar resten van zwarte sterns gevonden, ondanks dat een ander paar dichter bij de zwarte stern kolonie broedde. Het grote verschil was dat het specifieke paar vroeg was gestart met de eileg. Daardoor waren de jongen van de torenvalk vrij groot op het moment dat de zwarte sternkolonie een fase zat dat de eieren uitkwamen en hun jongen nog klein waren. Er lijken voornamelijk adulte sterns te zijn gepakt en weinig kuikens. Opvallend is dat de betreffende kolonie een
Gevonden prooiresten in torenvalkenkast TVK-41c. A: rechtervleugel van volwassen zwarte stern, B: rechtervleugel van juveniele zwarte stern,C:vleugelvanspreeuwenD:pootvanwaterral
Vogelgriep is een verzamelnaam voor een ziektebeeld dat door veel verschillende griepvirussen kan worden veroorzaakt. Hoogpathogene vogelgriep is zeer besmettelijk voor pluimvee en wilde watervogels en leidt tot ernstige ziekte en overlijden. Laagpathogene vogelgriep verloopt voor dieren juist mild of zelfs zonder ziekteverschijnselen. Trekvogels dragen het virus vaak bij zich, en kunnen ook nieuwe varianten van vogelgriep het land binnenbrengen. Daarom is er altijd een piek in de winter. Dit jaar was het vogelgriepvirus ook actief in de zomer en waren er veel besmettingen. Bij pluimvee én bij wilde vogels. Hoog- of laag pathogeen voor vogels zegt weinig over de risico’s voor mensen en komt bij mensen nauwelijks voor. In zeldzame gevallen kunnen sommige virustypen overgaan van dier naar mens. Dit gebeurt alleen bij direct en intensief contact tussen besmette vogels en mensen. De ziekte verloopt meestal mild, als bij een gewone wintergriep. Maar in alle gevallen geldt: raak dode vogels niet met de blote handen aan, ter bescherming van jezelf én om verdere verspreiding te voorkomen. D
Wilde dode vogels melden en opruimen
Om te monitoren hoe de verspreiding van de ziekte verloopt is het goed om dode wilde vogels te melden bij de DWHC (Dutch Wildlife Health Centre) via een formulier waarop je via een kaartje kunt aangeven waar de vogels liggen: www.dwhc.nl/ meldingsformulier.
De DWHC ruimt de vogels niet op, dat doet de eigenaar van het terrein waar de vogel ligt. Soms haalt het DWHC de vogels op voor onderzoek, maar niet als duidelijk is dat het om een vogel in een bekend besmet gebied gaat.
Dode wilde vogels kunnen worden gemeld bij de terreinbeheerder.
Die moet de dode vogel opruimen. Het is dus afhankelijk van de plek waar de vogel ligt, waar je moet melden. Dat kan bijvoorbeeld de gemeente, het waterschap, provincie of Rijkswaterstaat zijn. Ligt de vogel op eigen terrein, bijvoorbeeld in je eigen tuin? Dan bent je zelf verantwoordelijk voor het opruimen.
Uitbraak van vogelgriep
Omdat vogelgriep zeer besmettelijk is, kan het zich snel verspreiden in een gebied en makkelijk overslaan van het ene pluimveebedrijf naar het andere. Als er vogelgriep uitbreekt op een bedrijf, zijn ingrijpende maatregelen nodig om te voorkomen dat nog meer dieren besmet raken en aan de ziekte doodgaan. Daarom worden de vogels op het bedrijf geruimd. Dit kan ook gebeuren bij kinderboerderijen, dierentuinen en hobbyhouders. In de omgeving van zo’n besmette locatie geldt dan ook een vervoersverbod (zie hierna onder Landelijke maatregelen), onder meer voor levend pluimvee en eieren.
Wat doet de NVWA tegen vogelgriep?
De NVWA bestrijdt uitbraken van vogelgriep bij locaties waar vogels worden gehouden. We doen dit op verschillende manieren. We doen bijvoorbeeld onderzoek bij bedrijven, kinderboerderijen en andere locaties waar misschien besmettingen zijn. Bij een uitbraak voeren we de ruimingen uit.
Bij de ruimingen is altijd een dierenarts van de NVWA aanwezig. Deze ziet erop toe dat alles op de juiste manier gebeurt.
Landelijke maatregelen
Sinds 5 oktober 2022 is de landelijke ophok- en afschermplicht van kracht. De ophokplicht geldt voor houders van commercieel gehouden vogels. De afschermplicht geldt voor houders van dierentuinen, kinderboerderijen en eigenaren van hobbyvogels –voor zover dit hoenderachtigen/kippen, watervogels en loopvogels betreft. De afschermplicht betekent dat deze houders verplicht zijn de genoemde dieren af te schermen om zoveel mogelijk te voorkomen dat de vogels in contact komen met zieke wilde vogels of hun uitwerpselen. Dit kan bijvoorbeeld door de dieren in een volière te houden. Op de website van de NVWA (zie onderaan) is meer informatie te vinden over hoe dit het beste kan.
In zeldzame gevallen kunnen vogelgriepvirussen overgaan van dier naar mens. Als een vogelgriepvirus leidt tot ernstige ziekteverschijnselen bij dieren, krijgen mensen die nauw contact hebben met besmette dieren, zoals ruimers, virusremmers aangeboden. Deze medicijnen verkleinen de kans dat mensen vogelgriep krijgen. Er bestaat geen specifiek vaccin voor mensen tegen vogelgriep.
Vogelgriep bij mensen komt haast niet voor. Mensen die ziek worden van vogelgriep krijgen dezelfde symptomen als bij een gewone wintergriep: koorts, hoofdpijn, spierpijn, hoest of oogontsteking (conjunctivitis). De ziekte verloopt meestal mild, maar vooral in Azië zijn er verschillende typen vogelgriepvirus die bij mensen heel ernstig kunnen verlopen.
Vogelgriep bij dieren
Pluimvee of vogels worden na infectie snel ziek. Vaak al binnen enkele uren tot 3 dagen. De eerste klachten zijn:
•algehele duidelijke sloomheid
•de dieren maken geen geluid meer
Vervolgens krijgen de dieren klachten zoals:
•ademhalingsproblemen
•diarree
•oogontstekingen
•plotselinge sterfte
Hoe vaak komt vogelgriep voor?
Ieder jaar wordt zo nu en dan vogelgriep vastgesteld bij een pluimveebedrijf in Nederland. Meestal is er sprake van een vogelgriepvirus dat niet leidt tot ernstige ziekte bij dieren (laagpathogene vogelgriep). De afgelopen jaren zien we met enige regelmaat (2014, 2016, 2017, 2020, 2021) ook de meer ernstige verlopende vogelgriep bij wilde vogels of pluimvee bedrijven (hoog pathogene vogelgriep). Bedrijven waar hoog pathogene vogelgriep wordt geconstateerd, worden geruimd om verdere verspreiding te voorkomen. Ook geldt er dan een tijdelijk vervoersverbod. Betrokken pluimveehouders en personen die betrokken zijn bij ruiming worden gemonitord op griepachtige verschijnselen. Als er bij wilde vogels in de buurt hoogpathogene vogelgriep wordt gevonden, dan wordt een ophokplicht ingevoerd in de regio. Voor de actuele situatie zie de hieronder genoemde website van de NVWA.
In Stolwijk is op het leghennenbedrijf van de familie Snoek vogelgriep vastgesteld. Ondanks het feit dat de kippen al maandenlang opgehokt zaten, treft het virus het bedrijf nu toch. Om verdere verspreiding te voorkomen, zijn de circa 23.000 leghennen op 21 november geruimd door de Nederlandse Voedselen Warenautoriteit (NVWA). Dit trieste gebeuren overkomt de familie nu voor de tweede keer en betekent een enorme slag, niet alleen vanwege stagnerende inkomsten. Het moeten aanzien hoe zowel zieke als de nog gezonde hennen worden afgevoerd, heeft enorme impact op het gezin. Wij kennen dit vogelvriendelijke bedrijf van de Stolweitjes, de merknaam waaronder de eieren worden verkocht. In het juninummer van 2020 van de Waardvogel is een interview gepubliceerd met de familie over het bedrijf in het kader
van de reeks ‘Gezond eten van de korte keten’. We leven mee met de familie Snoek en hopen met hen dat ze de tegenslag opnieuw goed doorstaan.
Binnen de 1 – en 3 kilometerzone van het bedrijf dat nu is besmet, bevinden zich geen andere pluimveebedrijven. In de 10 kilometerzone rond het besmette bedrijf liggen zeven andere pluimveebedrijven. In dit gebied geldt per direct het vervoersverbod.
Vervoersverbod
Een vervoersverbod heeft betrekking op alle vogels en broeden consumptie-eieren vanaf een locatie met vogels. Ook geldt het verbod voor mest van vogels en gebruikt strooisel, en voor andere dieren en dierlijke producten afkomstig van bedrijven met gevogelte. Daarnaast gelden regels voor de jacht in de 10 kilometerzone. Zo is het in dit gebied onder andere verboden te jagen op eenden of te jagen in gebieden waar dat watervogels kan verstoren. Waar dit precies is, is te zien op de dierziektenviewer van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).
Risico’s van vogelgriep voor honden
Sporadisch kan vogelgriepvirus overgedragen worden op wilde zoogdieren zoals vossen en zeehonden en op gezelschapsdieren zoals honden. Dit is echter zeer uitzonderlijk en na directe intensieve blootstelling. Bij vossen en honden vaak als gevolg van bijtcontact met besmette kadavers van vogels. Overdracht van hond naar mensen is nog nooit vastgesteld.
Bronnen: https://www.rivm.nl/aviare-influenza; https://nvwa.nl/onderwerpen/vogelgriep-preventie-en-bestrijding Foto leghennen: www.abzdiervoeding.n
Tekst en foto: Bernard de Jong
De overgang van 2022 naar 2023 betekent niet alleen de start van een nieuw jaar, maar ook het begin van een nieuwe periode van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Voor boeren verandert er nogal het een en ander; bieden de nieuwe spelregels ook kansen voor onze boerenlandvogels? En welke ontwikkelingen zijn er nog meer in het landelijk gebied?
Terugblik
Voordat we vooruit blikken, eerst nog een terugblik op het afgelopen jaar. In het artikel over de Slotavond van het Weidevogelseizoen werd al vermeld dat het er in de Krimpenerwaard niet overal goed uit zag dit broedseizoen. Dat wordt bevestigd door de resultaten van de Bruto Territoriaal Succes (BTS) tellingen. Het BTS is een maat voor het aantal broedparen grutto dat succesvol kuikens heeft gekregen. Dit betekent nog niet dat die kuikens ook vliegvlug zijn geworden, het is dus een maat voor het broedsucces en niet van het reproductiesucces. In het algemeen geldt dat een BTS van 65% (broedparen met kuikens) of hoger voldoende is om de populatie grutto’s op peil te houden. In de Krimpenerwaard werd dit in een klein aantal gebieden met de betere beheermozaïeken gehaald, in veel andere gebieden lag het percentage helaas fors lager.
Landelijk resultaat BTS
Op landelijk niveau was het beeld iets gunstiger. LandschappenNL, beheerder van de Boerenlandvogelmonitor waar vrijwilligers hun gegevens invoeren, meldde een ‘kleine voldoende’ voor het broedseizoen 2022. Daarbij schommelde het BTS net als vorig jaar in de meeste provincies rond de 65%, alleen de provincie ZuidHolland scoorde een onvoldoende. Welke oorzaken daar achter schuilgaan is uit de BTS niet te herleiden, maar het is wel een indicatie dat we in onze provincie een stapje harder moeten lopen. Het doel uit het Actieplan Boerenlandvogels Zuid-Holland dat de afname van de populatie grutto’s in 2022 moet zijn gestopt is zeker nog niet gehaald.
Tellingen jonge grutto’s
Een andere maat die iets zegt over het succes van het broedseizoen zijn de landelijke tellingen van jonge grutto’s. Ieder jaar worden verspreid over het land veel gruttokuikens geringd met kleurringen, vaak op het moment dat ze nog net niet vliegvlug zijn. Dan zijn ze namelijk nog te vangen en is de kans dat ze ook daadwerkelijk vliegvlug worden het grootst. Als de grutto’s zich na het broedseizoen verzamelen op de slaapplaatsen, wordt daar geteld hoeveel jonge grutto’s in de groepen zitten en hoeveel daarvan kleurringen dragen. Met behulp van berekeningen kan vervolgens worden geschat hoeveel jongen er dat jaar vliegvlug zijn geworden. Voor 2022 waren dat er naar alle waarschijnlijkheid weer niet voldoende. Een klein lichtpuntje is dat het aantal jongen dat jaarlijks groot wordt gemiddeld niet achteruit lijkt te gaan, ondanks dat de populatie nog wel steeds afneemt. Mogelijk zal de populatie zich dus stabiliseren, want hoe kleiner de populatie, hoe minder jongen er nodig zijn om de populatie op dat moment in stand te houden.
In 2023 wordt een ecologische evaluatie uitgevoerd van de afgelopen periode Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Deze evaluatie moet antwoord geven op de vraag of het stelsel – dat onderdeel is van het GLB – bijdraagt aan de instandhouding van de doelsoorten waar het beleid voor bedoeld is. Het antwoord op die hoofdvraag weten we eigenlijk al, de trends van de meeste doelsoorten gaan namelijk nog steeds omlaag. Eerder werd wel geconcludeerd dat het ANLb qua uitvoering en doelgerichtheid als een flinke stap vooruit wordt gezien, maar uiteindelijk gaat het om de ecologische resultaten.
En er zijn best voorbeelden waar het ANLb een positieve uitwerking heeft op bijvoorbeeld weidevogels. Het is daarom te hopen dat de evaluatie ook wat meer inzoomt op waarom het in die gebieden wel en in ander gebieden niet of minder goed gaat. Alleen dan kunnen we leren wat er anders en beter moet. Het lastige daarbij is dat de dichtheid van meetpunten in veel meetnetten eigenlijk tekort schiet om goede verbanden te kunnen leggen. Daar komt bij dat het ANLb niet statisch is, (clusters van) beheerpakketten kunnen van jaar tot jaar verschuiven.
Om goed te kunnen verantwoorden waarom we miljoenen blijven stoppen in het weidevogelbeheer, zal de monitoring de komende jaren flink moeten verbeteren. Inhoudelijk verandert er in de komende periode van het GLB niet veel aan het stelsel van ANLb. Een aantal pakketten is wat verfijnd en –belangrijk voor boeren – de tarieven zijn geïndexeerd naar huidige maatstaven. Een verdienmodel zal het echter nooit worden, het blijft bij compensatie voor gemiste opbrengst en arbeid. Als uit de evaluatie blijkt dat het ANLb in de huidige vorm niet veel bijdraagt aan het doelbereik, zitten we dus nog wel een periode vast aan hetzelfde stelsel. Aan het GLB zijn wel andere instrumenten toegevoegd
die boeren moeten stimuleren om te verduurzamen. Het is nog niet erg duidelijk in hoeverre deze andere instrumenten het ANLb kunnen versterken of juist in de weg zullen zitten.
Opvallend is dat Nederland de laatste lidstaat is waarvan de invulling van het GLB in het Nationaal Strategisch Plan (NSP) nog moet worden goedgekeurd door de Europese Commissie. Dat heeft onder andere te maken met de verwevenheid van het NSP met andere beleidsinstrumenten, zoals de mestwetgeving. Het is duidelijk geworden dat men vanuit Europa steeds kritischer kijkt naar de negatieve effecten voor milieu, natuur en klimaat van de hoogtechnologische en industriële landbouw in Nederland. Zo komen er bijvoorbeeld strengere regels rond bemesting om de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te verbeteren.
Actieplan Boerenlandvogels Zuid-Holland
De ambities en plannen voor boerenlandvogels in onze provincie zijn in 2019 opgesteld in het Actieplan Boerenlandvogels ZuidHolland dat tot 2027 loopt. Recent is een Uitvoeringsagenda opgesteld waarin de doelen uit het actieplan tot meer concrete acties zijn geformuleerd. Dat is een stap in de goede richting, maar er blijft veel onduidelijk. Zo wordt niet voldoende inzichtelijk hoe de monitoring verbetert zal worden en wordt niet concreet gemaakt welke stappen vanuit vogelperspectief nodig zijn om tot meer en beter habitat te komen.
Onderdeel van de Uitvoeringsagenda is ook om het Aanvalsplan Grutto uit te werken, waarbij de Krimpenerwaard een van de vijf gebieden in Zuid-Holland is waar dit gestalte kan krijgen. In 2023 wordt verkend hoe dit eruit moet gaan zien en in 2024 wordt in één gebied gestart met de realisatie. Deze ambitie is wel erg mager, want er is al twee jaar geld beschikbaar voor het Aanvalsplan. Dat wordt tot nu toe ingezet om meer ‘zwaar’ ANLb af te sluiten in de zoekgebieden, maar zonder dat ook de inrichting van gebieden wordt verbeterd. Dat is niet zoals het Aanvalsplan bedoeld is en er zal flink aan de uitvoering moeten worden getrokken om de ambities uit het plan waar te maken.
Landbouwakkoord
Het is aan alle kanten onrustig in het landelijk gebied en al het tumult rond de stikstofcrisis heeft ertoe geleid dat de toekomst van de landbouw in Nederland nu gestalte moet krijgen in een Landbouwakkoord. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft daar op 25 november een brief over gepubliceerd die de richting voor dit akkoord schetst. Het moet een perspectief schetsen voor de landbouw in 2040, zowel als het gaat om doelen voor natuur, klimaat en water als ook voor de positie van de boeren.
Het bodem- en watersysteem zijn daarbij leidend. Voor grote delen van de veenweidegebieden zal dit betekenen dat gestreefd wordt naar zo hoog mogelijke grondwaterpeilen tussen 20-40 cm onder maaiveld om bodemdaling en CO2-uitstoot terug te dringen. Dat zal ook gevolgen hebben voor de wijze waarop landbouw mogelijk is in deze gebieden, deze zal extensiever worden.
Overheid, keten en consumenten moet de boeren helpen om duurzamer te gaan produceren. In het coalitieakkoord werd al gesproken over de ‘niet vrijblijvende bijdrage’ van de ketenpartijen, die zich vooralsnog vooral afzijdig houden. Zij hebben ook geen enkel belang bij een landbouw die het wat rustiger aan gaat doen.
Als de ketenpartijen niet zelf met goede initiatieven komen, zal de overheid door middel van wetgeving ingrijpen. Vooralsnog is er vooral geruzie over wie er wel en niet aan tafel mag zitten rond het Landbouwakkoord. En er zijn nogal wat tafels. Het begint bij de hoofdtafel, maar er zijn ook deeltafels, sectortafels en nog een reflectietafel met deskundigen. Alle gevoerde gesprekken en onderhandelingen moeten ertoe leiden dat er eind maart 2023 een gedragen akkoord ligt, wat een behoorlijk kort tijdsbestek lijkt. En lukt het niet, dan neemt ook hierin het kabinet zelf de regie.
Natuuropgaven
Wat betekent dit nu voor onze boerenlandvogels? Als het gaat om natuurherstel, moeten vanuit de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen (VHR) beschermende habitattypen en soorten in een gunstige staat van instandhouding (SvI) worden gebracht. Vanuit de stikstofcrisis ligt de nadruk vaak sterk op de Natura 2000-gebieden en de schil daaromheen, maar ook daarbuiten liggen grote opgaven, bijvoorbeeld voor de weidevogels. Er zijn namelijk geen Natura 2000-gebieden voor broedende boerenlandvogels. Heel recent hebben Sovon en de WUR in opdracht van LNV in een quick scan een inschatting gemaakt van de minimaal benodigde arealen van verschillende natuurtypen om op termijn in Nederland een 100% goede SvI te bereiken. In de VHR is hiervoor geen termijn opgenomen, maar het kabinet stuurt op 30% realisatie in 2030 wat aansluit bij de doelstelling vanuit de EU.
Het voert te ver om de systematiek van Sovon en de WUR hier toe te lichten, maar voor 100% doelbereik komen zij voor agrarische natuurtypen uit op zo’n 700.000 hectare (ha) waar een vorm van natuurbeheer nodig is, waarvan ruim de helft op grasland, waarvan ruim 57.000 ha in Zuid-Holland. Ter vergelijking, het huidige ANLb beperkt zich tot circa 100.000 ha en de ambitie van de provincie Zuid-Holland 2027 is 18.000 ha in 2027. Dat laatste komt redelijk overeen met 30% doelbereik, maar ook binnen de bestaande arealen is een kwaliteitsverbetering nodig.
Het is vrijwel onontkoombaar dat de landbouw de komende jaren gaat veranderen. Hoe dat eruit gaat zien, zal de komende maanden waarschijnlijk meer duidelijk worden. De transitie die zal plaatsvinden biedt veel kansen voor onze boerenlandvogels. Tegelijkertijd liggen ook vertraging en afzwakking van doelen steeds weer op de loer. We zullen op alle niveaus scherp moeten blijven om de kansen die er zijn ook daadwerkelijk te benutten. Laten we met elkaar om tafel gaan om de Krimpenerwaard mooi en rijk aan weidevogels te houden. Landbouw en natuur hebben elkaar nodig om dat te realiseren. D
Op dinsdag 27 september verzorgde Sjaak Willemstein een lezing over duurzaam tuinieren en bokashi maken. Ondanks aankondigingen via diverse kanalen was de belangstelling zeer gering, echt een gemiste kans omdat dit onderwerp voor een breedpubliekbijzonderinteressantis.Ineenland(schap)waardebiodiversiteitonder druk staat, onderschatten we soms de waarde van een natuurlijke tuin vol leven en het gebruik van duurzame producten in en om het huis D
Duurzame producten
Tijdens zijn inleiding vertelde Sjaak over zijn hoveniersbedrijf dat hij vorig jaar verkocht heeft. Al tijdens zijn hoveniersopleiding viel het hem op dat veel leerlingen graag met 40x60 tegels in de weer waren. Hiertegen had hij toen al een gezonde aversie. Dit leidde in 1985 tot de start van zijn duurzame onderneming. Zelf noemt hij een duurzame tuin overigens liever een levende tuin.
Naast zijn hoveniersbedrijf, is Sjaak in 2014 gestart met een eigen webshop voor duurzame tuin-, dier-, schoonmaak- en lifestyleproducten. In de zaal bestond aanvankelijk een beeld van producten op ‘gewone’ biologische basis. Sjaak vertelde dat ook in die producten vrijwel altijd een bestanddeel chemicaliën zit die gericht zijn op het doden van bacteriën, bijvoorbeeld bij het schoonmaken. De producten uit de webshop van Sjaak onderscheiden zich hiervan
door in te zetten op het gebruik van goede bacteriën en niet op het doden van slechte bacteriën (bacteriedominantie). Goede en slechte bacteriën gaan een verbinding met elkaar aan waarbij ‘de meerderheid’ wint. In plaats van alle bacteriën te doden, zet Sjaak met zijn producten in op het versterken van de goede bacteriën. Deze bacteriën, verwerkt in een grote diversiteit aan producten, worden gewonnen door middel van een proces van fermentatie. Dit vereist een andere manier van denken en een andere manier van werken. Het is iets waar je even aan moet wennen. Toch klinkt het allemaal ontzettend logisch. Zelfs ramen zemen of het schoonmaken van het toilet kan met een product als ‘Wipe-clean’, mits in de juiste verhouding toegepast. Door de sterke concentratie is verdunning van 1 op 100 delen water noodzakelijk. Met mijn aanschaf van 2L concentraat, beschik ik hiermee over 200L schoonmaakmiddel. In verhouding dus ook nog eens goedkoper dan reguliere milieubelastende schoonmaakproducten.
Bokashi
Bokashi is een rijk en biologisch eindproduct van wederom een proces van fermentatie. Hierbij worden tuin- en (gekookte) etensresten omgezet in een bacterierijk eindproduct. Hiervoor worden Bokashi-emmers gebruikt. De emmer wordt opgestart met Bokashi-starter, een geconcentreerde bron van tachting goede bacteriestammen die vervolgens verder wordt aangevuld en opgebouwd met GFT+E. Door de samenstelling te ontdoen van zuurstof door middel van aandrukken, ontstaat een omzetting van waardevolle bacteriën, schimmels en gisten die na zes weken als hernieuwbare bron in de tuin te gebruiken is. Door de lage zuurgraad (pH2) is het eindproduct niet direct bruikbaar. De bodem moet twee weken de tijd krijgen het eindproduct verder af te breken en op te nemen in de grond, waarna de grond geschikt is als teellaag. Gedurende de zes weken van geurloze rijping (leve de goede bacteriën!) ontstaat een ‘restproduct’ in de vorm van vocht dat afgetapt kan worden uit de Bokashi-emmer. De kwaliteit van de bokashi of het vocht met bacteriedominantie is afhankelijk van de variëteit in opbouw van de emmer.
Het maken van bokashi is iets wat iedereen thuis zou kunnen doen en zonder vergunning alleen toegestaan is voor particulieren. Weliswaar doen de Wageningen University & Research en een aantal gemeentes onderzoek naar het grootschalig maken van Bokashi, vooralsnog heeft het een niet al te best imago. Zo bracht onderzoeksprogramma Pointer eerder in beeld hoe een bermbeheerder het maaisel liet fermenteren om het vervolgens
weer als gezonde grond uit te strooien in de parken binnen de betreffende gemeente. Hierbij werd het vele plastic afval wat over de berm werd uitgestrooid, gepaard gaand met maatschappelijke verontwaardiging, haarfijn in beeld gebracht. Zonder af te doen aan de feiten, ontstaat op deze manier een negatief beeld over het gebruik van een in potentie prachtig product dat kan bijdragen aan een berm vol leven. Want ja, plastic fermenteert nu eenmaal niet… Naast de enigszins negatieve tendens bestaat er een brede compostlobby in ons land. Deze lobby heeft grote financiële belangen bij ons GFT+E afval. De vergistingsovens (biomassacentrales) zijn de laatste jaren als paddenstoelen uit de grond geschoten en maken dankbaar gebruik van de rijke energiebron die een doorsnee huishouden als afval beschouwt. Een Bokashi-emmer op ieder aanrecht zou deze industrie erg slecht uitkomen. Een leuk feitje over het verschil tussen fermenteren en composteren is dat bij fermenteren 100% van het ‘afval’ hernieuwbaar is, terwijl bij composteren veel kostbare energie verloren gaat. In een goed opgebouwde composthoop op pakweg de moestuin, ontstaat een kerntemperatuur van 70°C waardoor verbranding (broei) ontstaat dat bijdraagt aan het omzettingsproces. Van de totale massa uit de opgebouwde composthoop blijft slechts 39% hernieuwbaar organisch materiaal over. De rest is door verbranding als CO2 verloren gegaan. Is dit dan een lobby tégen composteren? Zeker niet, maar sta ook open voor nieuwe en wellicht betere alternatieven!
Eengezonde bodem
Ieder gezond ecosysteem, hoe groot of klein ook, is afhankelijk van een gezonde bodem. Het vertrekpunt zijn de verbindingen in de grond tussen bacteriën en schimmels die met elkaar communiceren, samenwerken en elkaar versterken. Ondanks dat we al sinds 1961 de ruimte ingaan, hebben we pas betrekkelijk recent oprechte interesse ontwikkeld voor wat er op dertig centimeter onder onze voeten gebeurt. Decennialang is in de reguliere land- en tuinbouw gewerkt met NPK-kunstmest om gewassen te voeden. Deze stikstof- fosfor- en kaliumverbindingen laten een gewas weliswaar groeien, bloeien en vrucht zetten, maar vergeleken bij biologische teelt is dit een bijzonder eenzijdige manier van voeden. Door de mestgift krijgt het bodemleven, met alle belangrijke verbindingen,
zo’n enorme verstorende klap, dat het zich niet kan handhaven. Dit terwijl het samenspel tussen bacteriën en schimmels in de bodem zo belangrijk is voor het weerbaar en gezond houden van de plant. Een gezonde bodem maakt (chemische) bestrijdingsmiddelen (deels) overbodig. In een gezonde bodem heerst balans en zorgt de natuur zelf voor het vinden van evenwicht. We kunnen helaas niet anders dan accepteren dat ongewenste soorten hier een onderdeel van zijn. Wel geven deze soorten je informatie over de kwaliteit en balans in de bodem en creëer je door middel van spitten of schoffelen feitelijk je eigen werk, waarna de natuur wederom op zoek gaat naar een nieuwe balans.
Rijke organische stoffen zoals lavagruis of bokashi kunnen enorm helpend zijn bij het verkrijgen van een betere balans. Houd er overigens rekening mee dat reguliere tuinkalk een restproduct is uit de chemische industrie. Een goed alternatief zou schelpengruis of zeewierkalk zijn.
Plensbuien
Naast de juiste opbouw van de bodem pleit Sjaak voor het vasthouden en gebruiken van hemelwater. In de huidige gangbare situatie stroomt regenwater via de straten weg naar het riool, om vervolgens gezuiverd te worden en op een desgewenst moment als kostbaar drinkwater opgevraagd te worden ten behoeve van besproeiing. Een eenvoudige regenton of de aanleg van een zogenaamde ‘wadi’ zijn eenvoudige en speelse oplossingen voor het vasthouden van hemelwater. Waar we tegenwoordig steeds vaker te maken krijgen met zomerse piekbuien, vertelde Sjaak dat bestrating in tuinen vroeger vaak uit ouderwetse klinkertjes bestond. Voordeel van deze klinkers is dat hemelwater makkelijk door de groeven van de bestrating heen wegloopt. Groot nadeel van klinkertjes is dat er makkelijk ‘on(gewenst)kruid’ tussen groeit. In plaats daarvan zijn er grote, moderne vaak grijze betontegels gekomen. Dit doet mij direct denken aan de collega hoveniers die klaarblijkelijk graag met deze zware tegels sjouwen,
Voor al uw boekhoudzaken, belastingadviezen, belastingaangiften en loonadministraties
Ook over uw privé-aangiften geven wij u graag advies.
Meidoornstraat 3-F
Telefoon : 0182 - 351240 2861 VH BERGAMBACHT
E-mail : info@verwaaladministratie.nl
Benedenkerkse weg 41a
2821LA Stolwijk www.groenehart-tuinenparktechniek.nl
Uw Stiga dealer voor de krimpenerwaard
Bron illustatie: www.greengiving.nl
zoals Sjaak in zijn inleiding vertelde. Een mooie oplossing volgens Sjaak is het gebruik van tegels of stenen met tussenruimte. Goed voor lijfsbehoud en goed voor de afwatering. In zijn werk als hovenier maakte Sjaak graag gebruik van breed groeiende grasmengsels met hierin onder anderen klaver. Het voordeel van een combinatie tussen bestrating en gras is dat het hitte reducerend is. Hierdoor heb je minder snel last van (overlast gevende) mieren onder de stoeptegels. Hierbij moet ik gelijk denken aan bepaalde straten in Hillegersberg die worden geteisterd door een bijtend mediterraan draaigatje dat zich uitstekend weet te handhaven in onze verhitte steden onder onze loeihete tegels. Ook voor de openbare buitenruimte zouden bestrate overhoekjes en ongebruikt trottoir een vergroeningsbeurt kunnen gebruiken. Vaak groeit op plaatsen met geringe betreding veel onkruid. De maatschappelijke kosten voor het verwijderen van onkruid zijn hoog als je het afzet tegen vaste laaggroeiende beplanting.
Beplanting in de levende tuin
Met betrekking tot beplanting in de achtertuin is het goed om te zorgen voor jaarronde bloei, de tuin niet winterklaar te maken (laat uitgebloeide planten en stengels staan), kies inheems, kies voor waardplanten van vlinders en insecten (een vlinderstruik is leuk, maar niet meer dan een fastfoodrestaurant voor vlinders), kies voor eetbaar (voor mens en dier) en bij voorkeur voor biologische planten. In het verlengde van het NPK-verhaal zorgt mestgift (zowel in de vorm van kunstmest, als in het gebruik van bijvoorbeeld brandnetel- of smeerwortelgier) voor ‘celstrekking’ in plaats van celdeling bij planten. Een biologische plant heeft de tijd gehad om op natuurlijke wijze op te groeien onder omstandigheden die de plant in gelegenheid stelt te groeien door middel van celdeling. Bij (overschot aan) mestgift wordt de natuurlijke groei versneld en daarmee verstoord, wat tot celstrekking leidt en kwetsbare planten met zwakke stengels oplevert. Erg lucratief voor hoge productieaantallen, maar feitelijk niet meer dan een kwetsbare lege huls die moeite heeft met veranderende omstandigheden zoals temperatuur en droogte. Dit verklaart mogelijk het summiere plezier dat ik heb gehad van mijn hanging basket afgelopen voorjaar.
Sedumdak,foto:MariaKuijf
Duurzaam hout
Voor het gebruik van hout in de tuin adviseert Sjaak om duurzaam Europees (hard)hout te gebruiken. Van gecertificeerd tropisch hardhout valt allerminst te veronderstellen dat het op enigszins duurzame wijze is verkregen. Wel wees Sjaak ons op een aantal verrassende alternatieven. Door omzetting van suikers in het hout vindt rotting plaats. Door hout eerst aan hitte bloot te stellen, wordt dit proces verstoord en doorbroken. Dit is dus een duurzame oplossing voor hout dat blootgesteld wordt aan water en zuurstof. Een andere duurzame oplossing is het gebruik van accoya hout. Deze houtsoort wordt bewerkt met azijnzuur dat de afbraak van suikers tegengaat. Het zuur wordt vervolgens in de voedingsindustrie hergebruikt voor het inmaken van zure producten zoals uitjes. Een goede optie verder van huis, maar ook zeker duurzaam, is het gebruik van in water gekookte bamboe. Door bamboe te vermalen en te verhitten vindt directe afbreuk van suikers plaats waarna er een papje van gemaakt wordt waar vervolgens lijm aan toegevoegd wordt. Deze nieuwe samenstelling is uitstekend weerbaar tegen de invloeden van het weer.
Groene daken en groene gevels
Tot slot nam Sjaak ons mee in de aanleg van groene gevel- en dakbedekking. Bij de aanleg van een groen dak is het belangrijk om na te gaan of de constructie in staat is het gewicht te dragen. Bij een goede dakopbouw moet je uitgaan van een gewicht van 85kg/m2. Een goede dakopbouw is voor een dak met bijvoorbeeld sedum erg belangrijk, zeker wanneer je bepaalde doelstellingen nastreeft. Vaak worden sedummatten uitgerold zonder dat er een ondergrond van substraat is aangebracht. Het reduceren van de hitte van buitenaf en vasthouden van warmte binnenin is nihil zonder dakopbouw met substraat. Daarnaast is er met gevelbeplanting iets bijzonders aan de hand: gevelbeplanting kan weliswaar een functie hebben tegen hittestress of voor biodiversiteit, duurzaam is het in veel gevallen allerminst. Bij verticale groene gevels zijn vaak leidingen aangelegd die de gevel van water moeten voorzien. Bovendien worden door deze leidingen (kunst)meststoffen meegegeven ten behoeve van overleving van de planten. Vaak worden de leidingen na mestgift weer doorgespoeld waarbij veel drinkwater verloren gaat. Met deze informatie ga je toch anders kijken naar bedrijven die met hun groene gevel een groen imago bij de consument nastreven.
Almet al heeft Sjaak ons deze avond een aanzet tot anders denken geboden waarbij mogelijk een aantal oude patronen tenminste deels zullen sneuvelen. Ben je geïnteresseerd in het verdere verhaal van Sjaak Willemstein of zijn producten, neem dan contact met hem op of neem een kijkje in zijn webshop: https://www.deduurzametuin.nl/ D
Ieder voorjaar kijk ik uit naar het moment dat de grutto’s uit het zuiden aankomen in ons land. Het plasdras gebied ‘t Weegje’ net buiten de rand van de Krimpenerwaard bij Gouda, is een goede plek om ze op te wachten. Het is overzichtelijk en niet te groot en ligt ook goed op de trekroute naar het noorden. Als grutto’s binnenvallen gaan ze meestal eerst rusten en bijkomen vandevluchtmetdepoteninhetwater,daarnawatpoetsenenvervolgensfoeragerenindevegetatielangsderand.Datishet moment om vogels met kleurringen te zoeken, om erachter te komen wanneer ze zijn geringd en waar ze daarna zijn geweest. Vogels met een levensverhaal. d
Op3 maart 2022 zie ik daar tussen andere grutto’s één foerageren met kleurringen. Eerst ver weg, daarna voldoende dichtbij voor foto’s. Naast de vier kleurringen en een vlag aan de poten valt me pas thuis op dat aan de achterzijde een dun draadje uit de rug steekt (gele pijl op bijgaande foto). De grutto is dus ook gezenderd. De minizender met zonnepaneel zit op de rug tussen de vleugels en is in het veld niet te zien. Na melding op waarneming.nl ontvang ik vrij snel de levensloop. Het blijkt te gaan om grutto L3bryl met de naam ‘Sarilhos’, geringd en gezenderd in januari 2019 in de Taagdelta in Portugal door het bekende team Piersma van de Rijksuniversiteit Groningen. Samen met het NIOZ op Texel doen zij al jarenlang onderzoek naar de trek van grutto’s en andere steltlopers. Theunis Piersma laat weten dat ‘Sarilhos’ een bekende is die naar IJsland zal gaan, een IJslandse grutto dus, en dat deze en andere gezenderde steltlopers zijn te volgen via de website ‘Global Flyway Network’.
Inderdaad vind ik daar de huidige positie en vliegroute van ‘Sarilhos’. Te zien is dat ze begin maart vertrekt uit Portugal en op 3 maart aankomt in de Krimpenerwaard om via Kadijk naar ‘t Weegje te gaan bij Gouda. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt en ik begin ‘mijn’ Sarilhos te volgen.
Op Global Flyway Network is te zien dat Sarilhos na enkele dagen in en rond ‘t Weegje doorvliegt naar zuidwest Friesland waar ze ruim anderhalve maand blijft. Waarschijnlijk om op te vetten en te wachten op het juiste moment voor de oversteek naar IJsland. Op 20 april is het zover. Ze verlaat ze ‘s middags Friesland en vliegt over de Waddenzee en Texel richting noordwesten. De eerste zenderpeiling is boven de Noordzee om 17.40 uur. Om 22.00 uur bereikt ze de Engelse kust en gaat in de loop van de nacht over Schotland en de Hebriden de Atlantische Oceaan op. De eerste peiling boven de Atlantische Oceaan is op 21 april 04.20 uur ‘s ochtends. Na ca. 900 km oceaan bereikt ze om 11.15 uur de zuidkust van IJsland. Daar buigt ze af naar het westen en bereikt ‘s middags om 13.40 uur het broedgebied aan de zuidwestkust van IJsland, even oostelijk van Reykjavik. Dan heeft ze 22 uur gevlogen en ca. 2.050 km afgelegd, wat neerkomt op gemiddeld ca. 90 km/ uur (eigen analyse van de peildata). Dat is snel, blijkbaar had ze een gunstige rugwind. Uit onderzoek is vastgesteld dat grutto’s tijdens de trek tot wel 5.000 m hoogte(!) vliegen op zoek naar een geschikte temperatuur, windrichting en snelheid. Anders dan bijvoorbeeld ooievaars en roofvogels, die vooral zweven en gebruik maken van thermiek, vliegen steltlopers continue. Tijdens de trek vergt dit veel energie en warmte die ze kwijt moeten. Om af te koelen vliegen ze overdag hoger dan ‘s nachts als het kouder is.
Sarilhos blijft drie maanden op IJsland. Uit de peildata is niet goed af te lezen of ze lang op één plaats blijft om te broeden. Op 21 juli rond 14.00 uur begint ze echter met de terugvlucht van IJsland naar het zuiden. Daarbij houdt ze een iets westelijker route aan dan op de heenvlucht. Die middag en nacht steekt ze de Atlantische Oceaan weer over en bereikt de volgende ochtend om 06.50 uur de kust van Schotland. Dan heeft ze ruim 16 uur gevlogen en ca. 1.230 km overbrugd, wat neerkomt op ruim 74 km/ uur (eigen analyse van de data). Aan de volgende peilingen is niet goed te bepalen of ze dan direct doorvliegt of dat met stops doet om te foerageren en te rusten. Ze vervolgt in ieder geval haar trekroute zuidwaarts langs de westkust van Wales/ Groot Brittannië, steekt het Kanaal over
naar Bretagne/Frankrijk en neemt dan de kortste route naar Spanje over de Golf van Biskaje richting Portugal. Op 23 juli bereikt ze ‘s avonds om 21.45 uur het overwinteringsgebied in de Taagdelta bij Lissabon. Dan heeft ze ca. 3.500 km gevlogen. En daar is ze nu nog steeds.
Degehele trekvlucht van Sarilhos in 2022 is op bijgaande kaart weergegeven. Zowel de meer oostelijke heenvlucht in het voorjaar van Portugal via ons land naar IJsland, als de meer westelijke terugvlucht in juli van IJsland via Groot Brittannië naar Portugal.
Op zich is het altijd weer een feest om in het voorjaar de eerste grutto’s te zien en te horen. Helaas zijn dat er jaarlijks steeds minder. Een voorjaar zonder deze uitbundige weidevogels is ondenkbaar en zou een groot verlies zijn. Nu ik dankzij Global Flyway Network meer inzicht heb gekregen over hetgeen ze presteren om van en naar de broedgebieden te vliegen en daarmee te overleven, kijk ik met nog meer bewondering en respect naar ze. Voor die tijd was Sarilhos één van de foeragerende grutto’s. Nu is ze een bekende geworden voor me, een vogel met een boeiend verhaal. En mocht ik haar - met veel geluk - het komend voorjaar weer zien, dan zal ik met geheel andere ogen naar haar en andere grutto’s kijken.
Wat Sarilhos presteert, zonder buienradar en Google maps, is al uitzonderlijk, maar het kan nog extremer. Het team Piersma ontdekte in september 2020 een recordvlucht van een gezenderde rosse grutto, die in elf dagen non stop 12.800 km vloog van het broedgebied in Alaska over de Stille Oceaan naar het overwinteringsgebied in Nieuw Zeeland. Op de terugweg in het voorjaar maken deze vogels ook nog een extra omweg van 6.000 km via de kust van China en Korea om te foerageren en aan te sterken voor de laatste etappe naar Alaska. Wonderbaarlijk en nauwelijks te bevatten.... D
Vogelbescherming, december 2022
De Nationale Tuinvogeltelling wordt sinds 2001 georganiseerd door Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek Nederland. Dankzij de Tuinvogeltelling weten we hoe vogels in de winter onze tuinen gebruiken. Met die informatie kunnen we vogels beter helpen en beschermen. Doe ook mee; het is leuk - zeker om te doen met kinderen - en nuttig!
Iedere vogel telt!
De Nationale Tuinvogeltelling is het grootste citizen science project van Nederland. Vogelbescherming organiseert de telling samen met Sovon Vogelonderzoek Nederland. De Nationale Tuinvogeltelling levert een momentopname van de aantallen vogels die in Nederlandse tuinen aanwezig zijn. Wij combineren deze met andere tellingen. Zo zien we hoe de vogels in onze tuinen zich ontwikkelen, en kunnen we ze beter helpen en beschermen.
Uw vogels tellen in 3 gemakkelijke stappen:
1. Tel op vrijdag 27, zaterdag 28 of zondag 29 januari 2023 één keer een half uur de vogels in uw tuin of op uw balkon. Vliegen de vogels alleen maar over uw tuin? Die tellen niet mee. Scholen, kinderboerderijen en andere groepen kunnen eventueel al van tevoren tellen op een moment dat hun schikt.
vogelbescherming.nl/ tuinvogeltelling
2. Noteer alle waarnemingen van een soort in uw tuin of op uw balkon. Maar tel deze waarnemingen niet bij elkaar op, want dan loopt u het risico dezelfde vogel dubbel te tellen. Geef alleen het hoogste aantal door van een soort die u tegelijk hebt gezien. Dus: ziet u in uw tel-halfuur 3 koolmezen tegelijk en even later 5 koolmezen? Dan geeft u door: 5 koolmezen.*
3. Uw telling geeft u op vrijdag 27, zaterdag 28 of zondag 29 januari 2023 gemakkelijk door via de web-app mijntuinvogeltelling.nl. Het telformulier staat dan voor u klaar. Vul uw telling uiterlijk maandagochtend 30 januari in vóór 12 uur.
* Tip: zitten er veel vogels tegelijk op de voederplank of silo? Maak een foto met uw smartphone en u kunt na uw half uurtje tellen rustig controleren hoeveel vogels u zag. D
Deze hoogstamboomgaard langs de Lek is één van de vele grote en kleine boomgaarden die nog steeds langs onze rivieren staan.VoordatdeKrimpenerwaardbedijktwerd,warenerregelmatigoverstromingen.Daarbijwerdenklei-enzanddeeltjesop de oever afgezet. Het meeste dicht langs de rivier. Daardoor ontstonden oeverwallen die niet uit veen maar uit een lichte of zware klei bestaan. Die oeverwallen waren daardoor wat hoger en geschikt voor bewoning. En voor fruitbomen d
Deboomgaard Den Uyl ligt in Krimpen aan de Lek, vanaf het woonerf tegenover De Zaag tot aan de Tiendweg. Er stonden oorspronkelijk ongeveer 65 appel- en perenbomen, die inmiddels zo’n 100 jaar oud zijn. De boomgaard wordt aan de westkant tegen de wind afgeschermd door een rij knotwilgen.
De destijds opgerichte Knotgroep Krimpen richtte zich op het onderhouden van de knotwilgen met knotten en vernieuwen als dat nodig was. Dat deden ze omdat knotwilgen een belangrijke rol vervullen in het aanzien van de waard en zoals we tegenwoordig weten, in instandhouding van de biodiversiteit. De vroegere eigenaar De Jong werd ouder en kon wel wat hulp gebruiken bij het onderhoud van de wilgen. Enkele geïnteresseerde leden waagden zich elk jaar aan het onderhoud van de fruitbomen. Maar er was veel meer te doen dan zij aankonden.
15 jaar geleden was het achterstallig onderhoud van de bomen zo groot dat het erg afstak tegen de goed onderhouden wilgen ernaast. En vanuit de knotgroep gingen mensen naar een snoeicursus om te leren hoogstam fruitbomen te restaureren. In de knotgroep ontstond zo naast de knotters een snoeiploeg. Vanaf dat moment werden dus zowel de wilgen als de fruitbomen gelijk op onderhouden.
kunnen soms wel twee mensenlevens mee. Maar appelbomen halen de 100 jaar meestal niet. Daarom legden in de loop der tijd veel oude bomen het loodje. Met ondersteuning van de Groene Motor werden nieuwe bomen aangeplant. Er kwamen nu ook pruimen bij. De boomgaard wisselde van eigenaar en de nieuwe eigenaar bleek ook geïnteresseerd te zijn in een onderhouden boomgaard. Zo kwam er een nieuwe ronde ‘fruitbomen planten’. En bleef de Knotgroep Krimpen het onderhoud verzorgen.
Deafgelopen droge zomers hadden hun invloed op de fruitbomen. De oude bomen droegen nog te weinig fruit en de nieuwe bomen waren nog te jong om fruit te dragen. Ook gingen snel een aantal oude bomen dood. Dat was aanleiding om een paar professionele snoeiers te vragen hun licht over de kwaliteit van de boomgaard te laten schijnen. Zij concludeerden dat aan het dood gaan van de oude bomen niet veel te doen is, anders dan deze bomen een ‘AOW’snoeibeurt te geven. Zoals dood hout verwijderen en bemesten. Daar moeten straks jonge bomen voor terug komen. Maar de snoeiers moeten ook leren om jonge bomen te snoeien. Dat is anders snoeien dan oude bomen restaureren en een leuke uitdaging voor hen. De knotploeg onderhield al meer percelen met knotbomen. Daar kwamen andere boomgaarden bij. Het programma voor deze winter omvat naast het knotwerk zes boomgaarden. d
Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuur- en stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten’.
Nieuw is een laadpaal voor elektrische auto’s. Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089
Van der Giessenweg 49 - 1ste etage
2921 LP Krimpen a/d IJssel info@praktijkdegroenling.nl www.praktijkdegroenling.nl
Arike Mijnlieff Voedingsdeskundige & therapeut
Door boodschappen te doen bij boeren en makers uit de buurt geniet jij van de meest verse producten en vergroot je tegelijkertijd de biodiversiteit in jouw omgeving. Dankzij jou kunnen boeren onder andere bloemenstroken aanleggen, investeren in een gezonde bodem en (weide)vogels de ruimte geven. Doe je ook mee?
BESTEL BIJ BOEREN EN MAKERS UIT DE BUURT OP RECHTSTREEX.NL
Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454 Al vanaf 1998 actief in natuureducatie
Voor actuele openingstijden en overige informatie zie www.museumdewielewaal.nl
Wij zijn geopend voor de afhaalmaaltijden en snacks op vrijdag en zaterdag van 17.00 tot 20.00 uur. De Zwaan, Kerkweg 2 te Berkenwoude. Neem voor de overige activiteiten een kijkje op onze website: www.dezwaanberkenwoude.nl
Met veel passie bereiden Marjan en Corrie zo veel en zo vers als mogelijk vanuit de keuken van De Zwaan.
In het prachtige Berkenwoude, in het hart van de Krimpenerwaard, ligt Cultureel Centrum De Zwaan.
Of het nu gaat om een buffet, lunch, diner of borrel in een versierde zaal in De Zwaan of bij u thuis, vraag gerust naar de vele mogelijkheden.
U kunt contact met ons opnemen door een mail te sturen naar dezwaanberkenwoude@gmail.com, of bel naar 0182-362546 of 06-53214225.
De zalen in De Zwaan zijn in te richten voor verjaardagen, vergaderingen, jubilea, diners, lunches. Lunches en diners serveren wij à la carte of in buffetvorm.
“Bewonder de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”
