Birdwatch, WetlandWacht, vogelwerkgroepen

Tekstenfoto’s:VincentvanDijk,vogelcoördinator

In deze rubriek wil ik u graag meenemen in een aantal activiteiten die op vogelgebied plaats hebben gevonden in de afgelopen periode. In deze Waardvogel een verslag van de Euro Birdwatch, een kennismaking met de nieuwe wetlandwacht in de Krimpenerwaard en nieuws vanuit de vogelwerkgroepen. D

De Euro Birdwatch

Bij mijn introductie als vogelcoördinator in de vorige Waardvogel heb ik als eerste inhoudelijke bijdrage de Euro Birdwatch aangekondigd, een initiatief van Birdlife International. Voor mij was dit ook de eerste bijdrage aan het veldwerk van de NVWK in mijn rol. Het was een mooie dag qua resultaten en misschien een wat minder mooie dag qua weersomstandigheden. Gelukkig had ik niet alleen de NVWK-vlag in mijn kofferbak meegenomen, maar ook een grote partytent, die goede bescherming bood tegen de stortregens. De afwisseling tussen buien en zon leverde ook wel weer spectaculaire luchten op en dat maakte veel goed.

Naar de lucht werd op deze dag sowieso heel intensief gekeken, want de Euro Birdwatch staat in het teken van trektellen. Duizenden vogelaars in heel Europa telden op 1 oktober de zuidwaarts trekkende vogels. Want dat is waar de Euro Birdwatch voor bedoeld is: duidelijk maken hoe fantastisch het fenomeen vogeltrek is. In Nederland wordt deze dag gecoördineerd door de Vogelbescherming en dit jaar was dat alweer de 27ste editie. Op de website van de Vogelbescherming is een volledig verslag te lezen, inclusief de telresultaten en een aantal impressies van de telstations.

ResultatentrektellenoptelpostDeHoekseSluis,1oktober2022,bron:https://www.trektellen.nl/

De zanglijster staat in Nederland met 60.938 getelde exemplaren stevig op plaats 1, gevolgd door de spreeuw met 35.917 resultaten. Op onze trektelpost aan De Hoekse Sluis bij Bergambacht was ook de zanglijster de meestgetelde soort met 1660 getelde exemplaren, gevolgd door de boerenzwaluw. De telklikkers voor deze soorten maakten overuren. De boerenzwaluw verbeterde daarmee zijn dagrecord van 14 september 2008 (1058 exemplaren):

Met 66 getelde soorten was het een mooie dag met als krenten in de pap een duo en een vijftal middelste zaagbekken. Hoewel ik graag vogels kijk en ook wel het nodige herken, voelde ik mij een hele kleine jongen bij de kennis van de aanwezige tellers. Met één oogopslag werden zowel soorten als aantallen opgenoemd, soms even geholpen door een contra-expertise van een met de telelens gemaakte foto. Sommige tellers hadden bovendien aan het geluid van de overtrekkende vogels al genoeg. Ondanks het slechte weer is de trektelpost de hele dag bezet geweest en hebben we als NVWK op deze manier een goede bijdrage geleverd aan de Euro Birdwatch. De Hoekse Sluis is overigens ook buiten dit soort evenementen een hele mooie plek om vogels te kijken en te tellen, omdat je niet alleen goed over de Lek kunt kijken, maar ook de polders goed in de gaten kunt houden. Zo konden we dan ook nog even goed kijken naar een ijsvogel en een groene specht, die zich ophielden bij het gemaal.

WetlandWacht in de Krimpenerwaard

Dat de Krimpenerwaard mooie gebieden heeft, weten wij als leden van de NVWK natuurlijk allemaal. De nieuwe wetlandwacht in de Krimpenerwaard van Vogelbescherming Nederland (VBN) wilden wij daarom graag een aantal interessante plekken laten zien. Maar eerst even meer over wat een wetlandwacht is en waarom die in de Krimpenerwaard nodig is. Een speciale rol bij de bescherming van natuurgebieden is weggelegd voor de WetlandWachten: de vrijwillige vogelbeschermers die namens Vogelbescherming sinds 1995 de ontwikkelingen in hun wetlands in de gaten houden. Inmiddels heeft VBN 85 WetlandWachten. Het natte Nederland is internationaal gezien een belangrijk gebied voor doortrekkende en overwinterende soorten. Van een groot aantal watervogels overwintert regelmatig meer dan tien procent van de Noordwest-Europese populatie in Nederland. Van een tiental soorten overwintert hier zelfs meer dan vijftig procent en van soorten als lepelaar, smient, kleine rietgans en brandgans zit soms zelfs meer dan driekwart van de totale populatie in ons land. Veel van de Wetlands in Nederland zijn zogeheten Important Bird Area (IBA), oftewel Belangrijke Vogelgebieden. Dat zijn gebieden die door BirdLife International zijn aangewezen als zeer belangrijk voor vogels en die beschermd worden door Europese natuurregels. In Nederland zijn nu 99 Belangrijke Vogelgebieden waarvan 75 wetlands: moerassen, meren, plassen, kustgebieden, rivieren en veengebieden.

In 2019 heeft Vogelbescherming Nederland een update uitgevoerd van de status van belangrijke vogelgebieden in Nederland. In deze studie is op basis van meerdere criteria onder andere de Krimpenerwaard als belangrijk vogelgebied naar voren gekomen. Het gaat enerzijds om de kwalificerende soorten zwarte stern, meerkoet, smient, knobbelzwaan, slobeend en kleine zwaan. Anderzijds komen hier jaarlijks meer dan 20.000 trekkende watervogels voor. Op basis van dit rapport verdient de Krimpenerwaard een betere bescherming. De Krimpenerwaard is dus nog geen formeel wetland, maar wel een belangrijk vogelgebied om in de gaten te houden. De Vogelbescherming heeft een netwerk aan vrijwillige WetlandWachten. De meeste gebieden die zij in de gaten houden zijn Vogelrichtlijngebieden, maar soms ook alleen Habitatrichtlijngebied of een combi. De Vogelbescherming wil echter verder kijken dan alleen strikt in de Natura2000-gebieden. Daarom heeft VBN het voorstel gedaan om een kandidate uit Bergambacht (Anke van Schajik-van Lohuizen) als WetlandWacht in de Krimpenerwaard aan te stellen.

Mijn naam is Anke van Schajik-van Lohuijzen. Dat is Schajik met JI. Sinds 13 jaar woon ik in Bergambacht en inmiddels is ons kleine huishouden van twee personen uitgebreid naar een echt gezin met drie kinderen en de nodige dieren. Vanaf mijn 17e werk ik als coördinator activiteiten in de zorg en ik wilde na zoveel jaar eens iets anders leren. Daarom ben ik in 2017 gestart met de opleiding Water-, Bos- en Natuurbeheer in Velp, waar ik in 2019 ben afgestudeerd. Ik heb mijn stages voor deze opleiding gedaan bij Weidehof Krimpenerwaard en daarna voor twee jaar als boswachter beheer en onderhoud bij het Zuid-Hollands Landschap, afdeling Veenweiden. Inmiddels ben ik weer de zorg in gerold, maar het is fijn om in mijn vrije tijd meer met de natuur bezig te zijn. Als WetlandWacht sta ik voor aanpakken maar ook voor samenwerking met andere organisaties. Door mijn jarenlange ervaring in de zorg is dit voor mij een gewoonte. Samen kom je verder. Hoe mooi is het dat Vogelbescherming via deze weg ook kennis gaat maken met de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard. Foto Anke: Anke van Schajik-van Lohuijzen

De gebieden die Jaap Graveland en ik namens de NVWK, Nico Korporaal namens VBN en wetlandwacht Anke hebben bezocht zijn: Den Hoek (vanaf parallelweg), helofytenfilter (vanaf parallelweg), Nespolder (blik vanaf parkeerplaats), Berkenwoudse Driehoek (Graafkade-West), Nesse (vanaf Landscheiding en Nesse Tiendweg), Doovegat (even gewandeld tot uitzichtpunt), Bilwijk (Bilwijkerweg) en de Kadijk (Kadijk 200 meter ingereden). Anke heeft hiermee een goede introductie gekregen in de mooie gebieden die de Krimpenerwaard kent en gaat zich nu verder verdiepen in de rol van WetlandWacht. Haar eerste actie was natuurlijk lid worden van de NVWK en in het kader op de vorige bladzijde stelt zij zichzelf voor.

Nieuws van de vogelwerkgroepen

De NVWK kent een groot aantal vogelwerkgroepen. De belangen van weidevogels, zwaluwen, roofvogels, uilen, zilverreigers, zwaluwen, zwarte sterns, erfvogels en wintervogels worden met verve behartigd door de leden van de vogelwerkgroepen. Ook de vogelgroepen kunnen niet zonder u als vrijwilliger. Dus mocht u interesse hebben om één van de groepen te helpen met hun activiteiten, neem dan gerust contact op met de betreffende coördinator. Hun gegevens vindt u op pagina 2 van de Waardvogel. Natuurlijk kunt u ook een bericht sturen naar vogelwerkgroep@nvwk.nl

In het voorgaande stuk hebben we al uitgebreid het belang van de bescherming van wetlands besproken. Onderdeel van beschermen is ook het tellen van vogels. Tellen levert interessante gegevens op over de stand van vogelsoorten en vooral meerjarige tellingen kunnen indicaties geven over hoe goed – of helaas hoe slecht – het met sommige soorten gaat. De werkgroep van de wintervogeltellingen onder coördinatie van Hans Kouwenberg is heel actief met tellen en laten we hun werk dus als slot van dit artikel eens nader bekijken.

De wintervogeltellingen vinden plaats in de weekends van september tot en met april. Alle telgegevens gaan naar Sovon, dat de gegevens beheert en samenwerkt met CBS, ministeries en RWS. De tellingen komen uiteindelijk in de vogelbalans van Sovon.

Ook in het weekend van 15 en 16 oktober 2022 is geteld. Van de hele ‘gewone’ meerkoet werden er half oktober 3756 geteld, wat een mooi aantal is bij een tienjarig (in oktober) gemiddelde van 3325. De grote polder Beijersche was de beste plek met 575 stuks. Het warme weer van de afgelopen tijd heeft wel invloed, want sommige meerkoeten zijn nog of weer territoriaal, terwijl andere zich schikken in de grotere groepen die we in de winter zien. Tijdens de wintervogeltelling van oktober 2022 waren de 29 kneutjes in polder Den Hoek-Oost heel leuk. Het tienjarig gemiddelde in oktober is namelijk 2. We zien geen (vaak) tot 33 (2001) kneutjes in oktober. In december 2013 telden we er wel 40.

Dat de smient het logo vormt van de NVWK is niet voor niets. De meest getelde vogel was namelijk de smient met 9656 stuks. Aantallen in oktober fluctueren van 6773 in 2018 tot maximaal 26867 in 2002, gemiddeld over de laatste 10 jaar telden we er 11146. Twee polders sprongen er duidelijk uit, Den Hoek-West met 2987 en De Nesse met 1994 stuks.

Deze cijfers laten goed de meerjarige ontwikkelingen zien en dus het belang van tellen. Lijkt het u nou ook leuk om wintervogels te tellen, meld u dan aan bij de werkgroep wintervogeltellingen. D