De werken langs de N210
Interview met Ab Vonk
Broedvogelinventarisatie
Naast wandelaars vinden ook veel vogels het Loetbos
Logboek van een ransuilengezin
Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: 06 55812250. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen.
De Waardvogel
ISSN 1384-8240
Jaargang 62
verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december
Kopij aanleveren
Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, 15 augustus en 15 november
Oplage
975 exemplaren
E-mail redactie
Joke Colijn
Maria Kuijf nvwkredactie@gmail.com
Website www.nvwk.nl www.facebook.com/denvwk/ https://twitter.com/denvwk nvwk.nl uilenwerkgroep_nvwk.nl
Secretariaat & ledenadministratie
Frans van der Storm
Boschpolderstraat 14
2807 LJ Gouda info@nvwk.nl
Contributie per kalenderjaar
€ 5,- voor een jeugdlidmaatschap, één kind t/m 16 jaar
€ 20,- voor een basislidmaatschap
€ 25,- voor een gezinslidmaatschap
Bankrekeningnummer
NL82 RABO 0127 2948 80
Lid worden
U kunt lid worden via www.nvwk.nl of door een e-mail met uw gegevens te sturen naar info@nvwk.nl
Op de voorpagina
Bloedrode heidelibel
foto: Harry Verkerk
Foto van de maand: Loos blaasjeskruid
foto: Jan Scholten
Overname van artikelen
Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding
Disclaimer
Artikelen of uitingen van derden in de Waardvogel geven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de auteurs, de geciteerden of de bron
Drukkerij
Efficiënta
Krimpen aan den IJssel
Zie advertentie
Voor advertenties
nvwkredactie@gmail.com
Jaartarief (= vijf edities):
1/8 pagina: € 50,-
1/4 pagina: € 90,-
1/2 pagina: € 150,-
Jaap Graveland
Mijn vakantie van eind juni/begin juli in de Queyras voelt als alweer lang geleden. Maar één duidelijke herinnering blijft: de bijna-niet-te-geloven kleurenrijkdom van de alpenwei bij het begin van onze bergwandeling. ‘Dat wil ik thuis ook!’ komt dan bij je op. En dat kán ook. Stapje voor stapje worden in de Krimpenerwaard steeds meer bermen en ander openbaar groen ecologisch beheerd. Woensdag 30 augustus fietste ik met wethouders en ambtenaren van Krimpen aan den IJssel langs een paar voorbeelden. Daar zagen we ook dat het niet vanzelf gaat. In diverse perken trad verruiging op en tierde de akkerdistel welig. Een prima nectarplant voor veel insecten, daar niet van, maar hij stond vol in het zaad en domineert al snel.
Dus er is wat te leren. Juist daarom hebben we het programma Prachtlint: leren van en met elkaar. Daarin gaan we ook bewoners helpen. Veel tuiniers-in-spe willen best hun tuin vergroenen voor biodiversiteit, maar weten niet hoe en vrezen te veel onderhoud. Gerbe van Dam en ik gaan komend najaar en winter praktisch kennis over vergroening voor biodiversiteit (plantkeus, onderhoud, etc.) voor de Prachtlintsite gereed maken. Precies op tijd zodat onze bewoners hun goede voornemens vroeg in 2024 kunnen realiseren ;-). We gaan ook een cursusavond verzorgen.
Allemaal spannende zaken, maar in het buitengebied gebeurt ondertussen ook van alles. Iedereen zal wel het graafwerk langs de N210 hebben gezien. Ab Vonk Noordegraaf van het Natuurbeheercollectief Krimpenerwaard vertelt wat hier gebeurt en waarom op pagina 12. Andere gebieden zijn al eerder ingericht voor natuur, bijvoorbeeld De Nesse. Vanaf september tel ik daar weer maandelijks de watervogels. Ik kijk er nu, 8 september al weer naar uit! Wil je ook meedoen aan watervogeltellingen (waarschuwing: het is verslavend; maar wel een gezonde verslaving), meld dit dan bij Hans Kouwenberg. Heb je interesse in broedvogels tellen, stuur mij dan even een mailtje, of bel. In deze Waardvogel vertel ik over de resultaten van mijn eigen inventarisatie in het Loetbos. Misschien wel het drukst bezochte stukje natuur in de Krimpenerwaard, maar misschien ook met de hoogste broedvogeldichtheid.
Broedvogels inventariseren is een mooi bruggetje naar twee bijzondere broedgevallen in de Krimpenerwaard. Je leest erover in deze Waardvogel.
Ik heb altijd te weinig ruimte om alle activiteiten recht te doen. Ik noem er nóg eentje: we gaan met het Agrarisch Collectief het Weidevogelverslag verbeteren en breder verspreiden. Onder het motto: mooie resultaten verdienen meer aandacht.
Graag spreek ik ook maar eens mijn waardering uit voor het feit dat onze leden met hun belevenissen, verhalen en foto’s steeds weer een Waardvogel weten te vullen! Ook schrijven is een activiteit en het lukt de redactie toch elke keer maar weer dankzij een grote diversiteit aan jullie bijdragen. Menige vereniging kijkt jaloers naar ons blad: gemaakt voor én door de leden. Daar ben ik best trots op en alles is heel welkom, dus blijf schrijven en fotograferen!
Wat verder aandacht verdient is dat we gestaag groeien en overheden en andere organisaties ons steeds beter weten te vinden. We hebben nu 950 leden, de duizend komt in zicht! We gaan er nog extra aandacht aan geven, maar voor nu: jullie zijn onze beste ledenwervers. Leden werven leden. Daarom, kijk eens om je heen wie misschien interesse heeft om lid te worden van de familie. Zo kunnen we nóg meer doen voor de natuur in de Krimpenerwaard en dragen we bij aan welzijn. Want ik heb al zo vaak gezien en gehoord dat mensen blij worden van een kennismaking met natuur: ‘Oh, had ik dat maar eerder geweten!’ Op naar de duizend! d
Belangrijke gegevens 2
Van de voorzitter 3
Even Noteren 4
Toekomst voor Natuur, podcast Anthonie Stip 5
Loos blaasjeskruid, foto van de maand 5
Heidelibellen op de voorpagina 6
Klussenbank: wie helpt mee? 9
Nachtvlinderavond in de ‘Kleituin Opperduit’ 10
Wat gebéurt er toch langs de N210... 12
Broedende bergeenden in een schuurtje 15
Jeugdpagina 16
Naar de Moerputten, vlinder- en libellenexcursie 18
Roofvogelopvang Barchem 20
Schenking van 1000 euro 21
Uitnodiging rondleiding Den Hoek 21
Race 2023 22
Mussen 23
Gekraagde roodstaarten 25
Broedvogelinventarisatie 26
Texel vogelexcursie als uitje 30
Nieuws van de werkgroep RO 31
Nieuws zoogdierenwerkgroep 32
Eendenkooi Bakkerswaal 34
Logboek van een ransuilengezin 36
Plantenexcursie met Anton van Jaarsveld 40
Biodiversiteit en invasieve exoten 42
Euro Birdwatch
Zaterdag 30 september. De Birdwatch vestigt de aandacht op trekvogels en de gebieden die ze in Europa nodig hebben om bij te tanken voor hun reis. En het evenement maakt zichtbaar hoe groots het fenomeen vogeltrek is. Hierdoor draagt het evenement er hopelijk aan bij dat meer mensen enthousiast worden voor vogels en hun bescherming. In verschillende van de deelnemende landen is dat laatste namelijk hard nodig. In Nederland is de Euro Birdwatch daarnaast ook een uitstekende gelegenheid om het belang van ons land voor trekvogels nog eens voor het voetlicht te brengen in de pers. Leden van de NVWK zullen onze eigen telpost bemannen op telpost De Hoekse Sluis op de Lekdijk. De telpost ligt tussen Bergambacht en Lekkerkerk tegenover het gemaal ‘Krimpenerwaard’. Er wordt geteld vanaf zonsopgang tot zolang de trek op gang blijft.
Open dag werkzaamheden polder Den Hoek
Zaterdag 30 september en op inloopspreekuren. Zie het artikel op pag. 12, de uitnodiging op pag. 21 en in de agenda op onze website.
Hooien in het Loetbos
Op 30 september en 7 oktober. Deze zaterdagen wordt er voor de tweede keer dit seizoen gehooid in het Loetbos. Op 30 september is de Idylle aan de beurt en op 7 oktober de veldjes van het HHSK. Verzamelen om 9.00 uur bij de Hendrikshoeve. Loet 4, Lekkerkerk. We werken tot 13.00 uur. Informatie en aanmelden bij Edwin Valentijn landschapswerkgroep@nvwk.nl
Kennisdag Boerenlandvogels Zuid-Holland
Donderdag 12 oktober. Deze Kennisdag is bedoeld voor collectieven en agrariërs, voor particuliere grondbezitters, terreinbeheerders, natuurbeheerders, faunabeheerders, vrijwilligers en andere betrokkenen bij boerenlandvogels. Het Actieplan Boerenlandvogels Zuid-Holland zet in op het behoud en toename van akker- en weidevogels. Het programma bestaat uit een plenaire opening met daarna een aantal workshops voor en na de lunch, een afsluiting en een borrel. Er is daarnaast genoeg tijd voor netwerken. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere mozaïekbeheer, akkervogels, kuikenoverleving en monitoring. Ieder met een hart voor weidevogels is uitgenodigd voor deze dag. Je kunt je aanmelden via de agenda op NVWK.nl
Wintervogeltelling
Zaterdag 14 of zondag 15 oktober 2023. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk. nl of 06-12417622.
Jeugdexcursie Naturalis Biodiversity Center 21 oktober 2023 (datum onder voorbehoud), brengen we met de jeugdwerkgroep een bezoek aan Naturalis in Leiden. Allerlei (inter)actieve uitdagingen staan ons te wachten, mis het niet! Meer info: b.hallie@hetnet.nl of 0628430807. Check de nieuwsbrieven! Jeugdleden bekend bij de werkgroep ontvangen een persoonlijke uitnodiging. Ook drie maal per jaar een infomail ontvangen? Stuur even een berichtje!
Grote zilverreigertelling
Zaterdag 21 oktober wordt de eerste telling van grote zilverreigers van dit seizoen gehouden. Er wordt geteld op de bij ons bekende slaapplaatsen. De telling vindt plaats vanaf zonsondergang totdat het donker is. Voor deelname of info: Mieke Veen, mieke. veen@hotmail.com of Leo Markensteijn, leom2941@gmail.com
Nacht van de Nacht
Op zaterdag 28 oktober 2023 voor de 19e keer. Dit is een landelijk evenement op initiatief van de Natuur en Milieufederaties waarbij honderden bedrijven, huishoudens en gemeenten hun verlichting doven om aandacht te vragen voor lichtvervuiling en energiebesparing. De lichten van veel gebouwen, sportparken, reclame e.d. gaan uit. Kijk voor de activiteiten om te ervaren hoe mooi de nacht is op www.nachtvandenacht.nl
Landelijke Natuurwerkdag
Zaterdag 4 november van 9.00 tot 13.00 uur in Boomgaard Krimpen, Boveneindselaan 100, 2924 BA Krimpen a/d IJssel. Hier gaan de Landschapswerkgroep en knotgroep Krimpen samen aan de slag. Er is volop werk aan het snoeien van hoogstamfruitbomen en het afzetten van elzen in de windsingel langs de boomgaard.
Afsluitavond weidevogelseizoen 2023
Donderdag 16 november houden we de jaarlijkse afsluitavond met vertrouwde elementen zoals bekendmaking van Weidewachter van het Jaar, Weidevogelboer van het Jaar en uiteraard uitreiking van het Weidevogelverslag 2023. Ook boeren en geïnteresseerde niet-weidevogelvrijwillgers zijn welkom! Inloop vanaf 19.30 uur. Locatie is De Zwaan, Kerkweg 2 in Berkenwoude.
Landschapswerkgroep
Op zaterdag 18 november van 9.00 tot 13.00 uur gaan we snoeiwerk verrichten aan hoogstamfruitbomen in de boomgaard van Ko de Vries, Hooiland 2, 2821 ZG Stolwijk.
Wintervogeltellingen
Zaterdag 18 of zondag 19 november 2023. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk. nl of 06-12417622.
Landelijke Dag van Sovon
Dé dag voor actieve vogelaars in Nederland valt dit jaar op 25 november. Kijk voor aanmelden en de agenda op www.sovon.nl
Landschapswerkgroep
Zaterdag 2 december van 9.00 tot 13.00 uur werkzaamheden bij Both BoerenZorg, Westeinde 29a, 2825 AJ Berkenwoude.
Grote zilverreigertelling
Zaterdag 9 december wordt de tweede telling van grote zilverreigers van dit seizoen gehouden. Er wordt geteld op de bij ons bekende slaapplaatsen. De telling vindt plaats vanaf zonsondergang totdat het donker is. Voor deelname of info: Mieke Veen, mieke. veen@hotmail.com of Leo Markensteijn, leom2941@
Zaterdag 16 of zondag 17 december 2023. Voor informatie of meekijken/meelopen: Hans Kouwenberg, wintervogels@nvwk. nl of 06-12417622.
Landschapswerkgroep
Zaterdag 16 december, van 9.00 tot 13.00 uur bij fam. Ooms, Opperduit 14, 2941 AK Lekkerkerk. Achter nr. 22, via oprit nr. 14 t/m 18. Dit adres doen we jaarlijks aan. Voor ieder wat wils: Een grote boomgaard met hoogstamfruitbomen omgeven door wilgen.
De eerste zaterdag van het nieuwe jaar, 6 januari 2024, wordt traditioneel de nieuwjaarswandeling rond de Surfplas van Reeuwijk geleid door onze voorzitter, Jaap Graveland. We verzamelen op het P-terrein bij het restaurant ‘Reeuwijkse Hout’, om 8.30. Het is altijd een gezellige en succesvolle wandeling. Op de plas zitten duizenden watervogels en we worden meestal verrast door een ongewone waarneming, bv. een ijsvogel of roodborsttapuit. De wandeling is 6,5 km. Degenen die willen, kunnen na afloop weer opwarmen, napraten en een hapje eten in het restaurant. d
In ‘Toekomst voor Natuur’ van Anthonie Stip is onze voorzitter, Jaap Graveland, te gast. Hij vertelt over de bezieling, de kracht en het belang van de vrijwillige natuurbeschermers: de tienduizenden tellers, herstellers en vertellers d
De tellingen die natuurwerkgroepen zoals de NVWK organiseren zijn onmisbaar voor het beleid en beheer van overheden en terreinbeheerders. Jaap werkt ook bij de overheid aan informatievoorziening over natuur. Dus gaat het gesprek ook over de rol van de overheid. Het is een leuk en informatief gesprek geworden, maar oordeel zelf en laat weten wat je er van vindt!
‘Toekomst voor Natuur’ brengt spraakmakende verhalen over natuur en natuurbescherming in de Lage Landen. Men leert inspirerende mensen beter kennen en krijgt een kijkje achter de schermen van natuurliefhebbers. De host van deze podcast, Anthonie Stip, gidst je in elke aflevering door een natuuronderwerp, met oog voor geschiedenis en achtergronden. Deze podcast wordt geproduceerd door De Vlinderstichting. Nieuwe afleveringen verschijnen elke twee weken op zaterdag. De serie is echt een aanrader voor wie in natuur en natuurbescherming is geïnteresseerd! d
De foto van de maand is het loos blaasjeskruid. Het lijkt veel op groot blaasjeskruid (vroeger werden die twee als één soort beschouwd), maar verschilt door enkele kenmerken in de bloemen en de schuin rechtopstaande vruchtstelen (bij groot blaasjeskruid hangen ze naar beneden). Volgens Stef van Walsum, voormalig coördinator planten bij de NVWK, komt loos blaasjeskruid veel voor in de Krimpenerwaard, maar bloeit er zeer zelden en wordt om die reden weinig gezien. d Jan
Scholten zag en fotografeerde het loos blaasjeskruid dit jaar op twee plaatsen in de zuidoosthoek van de Kriwa. Op één van die locaties zag hij vorig jaar veel meer bloemen. Zijn veronderstelling dat mogelijk tijdstip en omstandigheden de reden zijn van meer of minder of geen bloemen, klinkt logisch als Stef zegt dat het kruid op meer plaatsen aanwezig is, maar lang niet altijd bloeit. We weten niet wat dan precies de bloei stimuleert. Jans waarneming op een derde plek met bloeiend blaasjeskruid, ook in de zuidoosthoek, dateert van circa vijf jaar geleden.
Deplant neemt via de stengel en de smalle bladeren voedsel uit het water op. Bovendien zitten op de stengel kleine blaasjes, waarmee watervlooien en muggenlarven worden gevangen, vandaar dat de plant ook ‘vleesetend’ wordt genoemd. In de blaasjes heerst een onderdruk en ze hebben een klepje. Bij het klepje zit een draadje. Wanneer dat draadje wordt aangeraakt, opent het klepje zich en wordt de prooi naar binnengezogen. Ook stuifmeel en algen worden soms naar binnen gezogen, die de plant fosfor en sporenelementen leveren. Loos blaasjeskruid is aan te treffen in zeer schoon, voedselarm water bijvoorbeeld in plassen en vennen, duinvalleien en duinpannen, waar alleen regenwater als watertoevoer is. Groot blaasjeskruid komt voor in wat voedselrijker wateren, zowel in veengebieden als in het rivierenlandschap. Bron:www.floravannederland.nl d
Tekst en foto’s: Harry Verkerk
Mijn interesse voor libellen is in augustus 2020 ontstaan. Toen bleek dat mijn foto’s van een heidelibel in mijn tuin onvoldoende goed waren om de soort te identificeren! Voor een juiste determinatie was ook een foto van de voorkant nodig. Dan kon je zien of de libel een snor had. Hoe bedoel je?? Lees even mee, dat zal ik proberen je wat over de heidelibel mee te geven. Dit artikel is toegespitst op de heidelibellen die in de Krimpenerwaard voorkomen. d
Hetgeslacht heidelibellen (Sympetrum) behoort tot de familie korenbouten. Korenbouten zijn klein tot middelgroot (25 tot 50 mm lang). Zij zitten vaak op eenzelfde plaats, vanwaar zij korte vluchten uitvoeren om een indringer te verjagen of een prooi te vangen. Ze keren dus vaak op dezelfde plek terug, waar je soms ook ziet dat ze hun vangst nuttigen. Ze rusten veelal horizontaal. Jonge mannetjes lijken qua kleur op de vrouwtjes, waardoor de legschede uitsluitsel met betrekking tot het geslacht moet geven. Soorten met een (oranje-)rood achterlijf zijn de mannetjes. Soorten met een geel achterlijf zijn jonge, nog niet geheel uitgekleurde mannetjes óf vrouwtjes.
Overzicht in Nederland waargenomen soorten heidelibellen vanaf 2018 (KWD = in Krimpenerwaard gemeld)
Vrij algemene soorten Zeldzame soorten
Bloedrode heidelibel (KWD) Bandheidelibel
Bruinrode heidelibel (KWD) Geelvlekheidelibel
Steenrode heidelibel (KWD) Kempense heidelibel
Zwarte heidelibel Zuidelijke heidelibel
Zwervende heidelibel (KWD; in 2020 voor het laatst)
Om heidelibellen goed te kunnen determineren is een foto schuin van voren, waarbij de zijkant van het borststuk, de kleur van de poten en het voorhoofd met eventueel de aanwezigheid van de hangsnor (daar is hij weer) zichtbaar zijn. Bij vrouwtjes is een foto van de legschede ook van belang. Mijn foto uit de inleiding bleek niet aan deze vereisten te voldoen. Daarnaast is het goed om bij het fotograferen de zon achter je te houden. Handig is om te onthouden dat ze vaak op dezelfde plek weer gaan zitten. Even wachten als hij wegvliegt, loont vaak de moeite.
Herkenning van de bloedrode, bruinrode en steenrode heidelibel
En dan zie je een oranje/rode/gele/bruine libel vliegen of (bij voorkeur) zitten. Maar welke is het dan? Dat is vaak lastig te bepalen. Er zijn een paar factoren die je uitdagen. De drie soorten lijken namelijk erg op elkaar. Daarnaast zijn jonge mannetjes vaak gekleurd als vrouwtjes en moeten nog (geleidelijk) verkleuren. Daarom is voor determinatie foto’s uit diverse hoeken noodzakelijk. Ik beperk mij hier tot de meest elementaire hulpmiddelen, want ook de kleur op het borststuk (citroengelig of warmgeel/rood), secundaire geslachtsdelen (onder S2 en S3) van een man, de aanwezigheid van basisvlekken en geel op de dijen, kunnen helpen bij het determineren. Maar dat is meer voor de fijnproevers.
1. Het eerste hulpmiddel bij de determinatie is de kleur van de poten. Zijn de poten helemaal zwart?
Ja, dan is het een bloedrode heidelibel. Zie ook de voorpagina van deze Waardvogel.
Nee, dan is het een van de twee andere. Die hebben zwarte poten met licht (gele of bruinige) banen. De kleur van het borststuk of achterlijf heb je dan niet nodig.
Nu moet je nog bepalen of het een bruinrode of steenrode is.
2. Het tweede hulpmiddel is een ‘snor’. Heeft de libel een ‘snor’?
Ja, dan is het een steenrode heidelibel (de ‘s’ is een ezelsbruggetje).
Nee, dan is het een bruinrode heidelibel
Wat is een ‘(hang)snor’? Tussen de ogen op het voorhoofd is een zwarte streep te zien. Wanneer het zwart langs de oogranden ook omlaag loopt, is sprake van een snor.
Als je dit nog niet uitdagend genoeg vindt, kun je kijken of sprake is van een mannetje of een vrouwtje. Het vrouwtje van de bruinrode heidelibel heeft een iets afstaande legschede. Het vrouwtje van de steenrode heeft een recht afstaande legschede. Het mannetje heeft uiteraard geen legschede.
de poten zitten gele lengtestrepen. De vrouwtjes hebben een iets afstaande legschede. De eitjes worden in tandem afgezet in ondiep water of in modder. De eitjes komen na ongeveer vijf weken uit, de larven overwinteren onder water. Eitjes die laat gelegd zijn, overwinteren als ei. Na een jaar sluipen de libellen uit.
Legschede vrouw heidelibel: a bruinrode en b steenrode heidelibel, bron: Veldgids Libellen
Laat je niet ontmoedigen! Oefening baart kunst. En is het niet leuk om ze alleen al te zien?
Wil je nog meer info en foto’s over de verschillen tussen de bruinrode en de steenrode heidelibel?
Via de QR-code komt je op een site met zeer duidelijke foto’s met goede informatie. Maar zeker voor de beginnend libellenkenner is bovenstaande genoeg denk ik!
Bloedrode heidelibel
Deze libel, een van de meest algemene libellen in Europa, heeft dus zwarte poten en daarnaast is het (uitgekleurde) mannetje bloedrood, het vrouwtje geel tot oranjerood. Het pterostigma is bruin tot roodbruin en in de vleugels zit een kleine, geeloranje basisvlek. De paring duurt enkele minuten. De eitjes worden een voor een in de modder of op mos afgezet.
Vaak laat het vrouwtje de eitjes gewoon uit de lucht vallen. De eitjes overwinteren en in het volgend voorjaar komen ze uit. Vroeg gelegde eitjes komen in de herfst uit. De larven overwinteren dan in het water.
Steenrode heidelibel
De steenrode heidelibel komt in Europa algemeen voor, maar minder in Zuid-Europa. Hij lijkt veel op de bruinrode heidelibel. Ook deze libel heeft gele lengtestrepen op de poten. Een belangrijk verschil met de bruinrode heidelibel is de aanwezigheid van de hangsnor. De vrouwtjes zijn echter goed te onderscheiden op basis van de recht afstaande legschede. De eitjes worden in tandem afgezet en overwinteren als ei.
Bruinrode heidelibel
Deze in heel Europa algemene libel is rood op de rug en heeft vaak twee duidelijke citroengelige banden op het borststuk. Op
Waarnemingen in de Krimpenerwaard van de bruinrode heidelibel
Zwervende heidelibel
De zwervende heidelibel is in Zuid-Europa zeer algemeen, maar in het noorden veel minder. Hij wordt in Nederland steeds vaker gezien. In de Krimpenerwaard is hij voor de laatste keer gemeld in 2020. Deze soort is herkenbaar aan de gekleurde aders, tweekleurige pterostigma en de ogen hebben een grijsblauwe onderzijde. Eitjes komen enkele dagen na de leg uit. De larven ontwikkelen zich snel en de vroegste kunnen al in augustus uitsluipen. Latere larven overwinteren onder water en sluipen vanaf mei uit.
Ga eens naar Waarneming.nl – ontdeksoorten en vul daar de naam van deze libel in. Klik op de naam die tevoorschijn komt en kijk vervolgens eens op het tabblad Kaarten. Of gebruik gewoon de QR-code hiernaast. Dan zie je recente waarnemingen van deze soort in Nederland.
Heidelibellen in de Krimpenerwaard vanaf 2018 tot aug 2023:
Wat je ook waarneemt, meld je waarneming in ieder geval bijvoorbeeld via ObsMapp. Dan lever je een bijdrage aan de data. Je kunt je waarneming altijd als ‘libel onbekend’ invoeren. Als je een duidelijke foto invoert, kan ObsMapp zelfs aangeven welke soort het is. d
Heidelibellen alleen op de heide?
De meeste heidelibellen kom je niet alleen op heide tegen, in tegenstelling wat je van hun naam zou verwachten. Je ziet ze in open delen bij een bos, bij groenstroken, parken en soms ook in je eigen tuin. Zelfs de zwarte heidelibel, die nog een uitgesproken voorkeur heeft voor de heide, komt ook op andere plaatsen voor. En hoewel ze water nodig hebben voor de voortplanting, kun je ze ook ver van water tegenkomen. De jonge libellen hebben dan tijd en rust nodig om geslachtsrijp te worden. Ze doen dat op warme en beschutte plekken waar ze veel voedsel kunnen vinden. d
Bronnen: Vlinderstichting.nl; Veldgids Libellen, Frank Bos en Marcel Wasscher; Veldgids Libellen van Europa, Klaas-Douwe en B. Dijkstra; Libellen van Nederland, Jan Katzman
DeNVWKkrijgthetsteedsdrukker.Datisprachtig,wantindepraktijkbetekenthetdatwealsvrijwilligersverenigingmeepraten bijdegroteprojectenindeKrimpenerwaardendaarhetnatuurbelangkunneninbrengen,maarookdatweuiteigeninitiatiefmet projectenkunnenaankloppenbijdebeidegemeenten,hetwaterschapendeprovincie.Somsschietendaardoorbepaaldeklussen erbijinenvoordeprojectenhebbenweextrahandennodig.Daaromhebbenweeenklussenbankopgericht;erstaanook klussen opdewebsiteonderActueel.Vaakgaathetomkortlopendetaken,somskomteenklusopherhaling.Wiehelptmee? D
De NVWK wil een beeldocument van de activiteiten van alle werkgroepen maken. Daarvoor zijn filmpjes door leden nodig, die je gewoon maakt met je telefoon. NVWK-activiteiten vinden plaats door het hele jaar heen, dus blijf alert op geschikte momenten in alle jaargetijden. Lekker bezig in het landschap? Ben je vlotjes aan het timmeren, loop je planten te inventariseren, Waardvogels te bezorgen of sta je vogels te tellen? Doe je mee aan een cursus of excursie? Alles leent zich voor een filmpje. Bij voorkeur liggend, (landscape) maar gooi een leuk staand filmpje niet weg. Stuur je materiaal naar het e-mailadres van de redactie, zodat we hiervan een representatieve korte film kunnen maken. De eerste filmpjes zijn binnen! We zijn benieuwd - stuur maar op!
Benjamin zoekt versterking voor de jeugdwerkgroep. Hij is creatief in het bedenken van activiteiten, maar zou blij zijn met versterking voor het uitvoeren van die leuke plannen. Benjamin heeft een drukke baan naast zijn studie en het zou voor het moment al helpen als een ouder of grootouder de praktische organisatie van al is het maar één activiteit op zich wil nemen. Een coördinator zou natuurlijk helemaal ideaal zijn. Neem contact op met Benjamin Hallie voor overleg of informatie.
De NVWK krijgt met enige regelmaat historische documenten aangeboden over de natuur en landschap in de Krimpenerwaard. Die kunnen bij toekomstige ontwikkelingen van grote waarde blijken. Wie houdt van de geur en de taal van oude papieren en wil ze archiveren en orde scheppen? Zie pag. 2 voor de secretaris, info@nvwk.nl
Doe je mee met de Nationale Tuinvogeltelling? Dan is dit ook iets voor jou. Door driemaal in het voorjaar vogels op een bepaalde plek in je eigen bebouwde kom te tellen, wordt duidelijk of onze beide gemeenten slagen in hun voornemen om de goede maatregelen te nemen die de kernen beter leefbaar maken voor vogels. De NVWK maakt er een speerpunt van om ook in onze bebouwde kommen natuurinclusief te (laten) bouwen en renoveren en het groenbeleid daarop af te stemmen. Want steeds meer vogels vertrekken uit de bebouwde kom en het wordt zo een dooie boel. Daarom tellen overal in het land mensen al broedvogels voor het Meetnet Urbane Soorten, MUS - doe mee! Bel of mail Jaap Graveland of Mariëlla van Gemeren van de werkgroep RO, zie pagina 2.
Op zaterdag 30 september of 7 oktober zoeken we iemand die het hooi van de botanische veldjes met een kar van de NVWK wil verplaatsen om daarmee een paar muizenruiters aan te vullen. Prachtig geurig hooi waar muizen dol op zijn - en andere dieren zijn weer dol op hen. Wie wil zijn tijd deze zaterdag hiervoor beschikbaar stellen? Het in- en uitladen doen we met meer mensen, de kar is er al - we missen alleen jou met je auto met trekhaak! Voor nadere info: Joke Colijn, zie pag. 2.
Klaas heeft jarenlang onze grote weidevogelwerkgroep geleid. Hij had contact met alle weidewachters, leidde aspirant weidewachters op en nam hen mee in zijn kano om hen het ‘vak’ te leren in de praktijk. Met de boeren in de Krimpenerwaard heeft Klaas veel contacten gelegd en daarmee ook vogels gered. Op dit moment loopt het hem over de handen, zeker omdat we nog steeds nieuwe mensen nodig hebben aangezien onze oude rotten in het vak soms wat rustiger aan moeten doen. Wie wordt lid van ons weidevogelteam zodat Klaas het structureel wat minder druk heeft? Samen sparren is ook nog eens leuker. Informatie in eerste instantie bij Joke Colijn, zie pag. 2.
Het onderhoud aan de nestkasten in het Springerpark en op de oude begraafplaats is jarenlang bijgehouden door een aantal trouwe leden. Stille krachten, bevredigende klus. Maar met het klimmen der jaren valt het klimmen in ladders niet meer te combineren. Wie gaat de uitdaging aan en springt hier in? Nog leuker is als je e.e.a. in het broedseizoen combineert met een wekelijkse ronde om de bezetting te checken, dan zie je de eer van je werk. Bijvoorbeeld met MUS, zie linksonder. De kasten zijn nu schoon, dus het wordt een vloeiende instap. Zet je park op de kaart waardoor het belang van natuur in de stad wordt onderbouwd. Bel Joke Colijn, redactie, pag. 2.
De waterwerkgroep is al enige tijd op drift, ze zoekt een anker. Iemand die weer activiteiten op touw zet en de groep weer op koers brengt. Denk niet dat je per se alles van waterdieren en waterecologie moet weten om deze taak in te vullen, want er zit heel veel kennis in de groep en daaruit kun je ook putten voor ideeën. En als waterleven je interesse heeft, leer je immers vanzelf, gaandeweg. Zo gaat dat nu eenmaal met iets dat je leuk vindt! Wil je meer weten? Zoek contact met Jaap Graveland, zie pag. 2.
We zoeken mensen in de omgeving van Ouderkerk, Gouderak en Berkenwoude. Het gaat om controleren en schoonmaken van de nestkas- ten en helpen bij het ringen van de jonge uilen! Lijkt je dit leuk of wil je meer info, neem dan contact op met Pia, zie pag. 2 voor de contactgegevens.
Hans van Keulen
Vrijdagavond 23 juni werd de nachtvlinderavond gehouden in de ‘Kleituin Opperduit’, de tuin van Hans van Keulen en Heleen Hoogendam, gelegen aan de Opperduit 196 in Lekkerkerk. Het is een tuin van ruim een halve hectare die vanaf de dijk 400 meter de polder in loopt en bijna helemaal vol geplant is met bomen, struiken en heel veel bloemen. Het initiatief om hier een nachtvlinderavond te houden is vorig jaar ontstaan toen Ton Hoefnagel en Wil Sluis, de coördinatoren van de Vlinderwerkgroep, onze tuin bezochten. D
Webegonnen rond 21.00 uur met het ophangen van de lakens en lampen. Dit is om de vlinders te lokken zodat ze op het laken gaan zitten en dan goed bekeken en gefotografeerd kunnen worden. We besloten twee lakens op te hangen, ongeveer 100 meter van elkaar verwijderd. Gezien de lengte van de tuin leek ons dat een goed idee. De lakens werden nog even strakgespannen zodat ze niet gingen wapperen in de wind. Vanaf 22.00 uur kwamen de eerste deelnemers binnen en dat ging door tot bijna middernacht. Ik had een dag van tevoren twee rupsen van de koninginnenpage ontdekt op een venkelplant en die wilde natuurlijk iedereen even zien en fotograferen. Daar was genoeg tijd voor want het duurde tot ruim elf uur voordat het echt donker werd.
Naelven kwam het pas langzaam op gang met de nachtvlinders. De lakens werden wel gevonden, maar er kwamen niet veel nieuwe vlinders bij. Het was wel leuk dat er twee observatie plekken waren, zodat je af en toe van plaats kon wisselen. Als er bijzondere waarnemingen waren dan werd er gebeld met elkaar. Tot twaalf uur hadden we rond de dertig soorten. Daarmee was Wil niet tevreden, die wilde er minimaal veertig.
Nou dat is gelukt, want na twaalven ging het echt los. We zagen een koperuil, een meldevlinder, een kleine zomervlinder, een schaapje, veel huismoeders, een satijnvlinder, witte tijger, zomervlinder en nog veel meer. Daarna volgde nog het groot avondrood, vier stuks bij elkaar en ga maar door.
Omtwee uur in de nacht was nog bijna iedereen aanwezig en nog even enthousiast aan het observeren. We hadden dus nog wel even door kunnen gaan, maar hebben toch maar besloten om toen de lampen uit te doen. De teller stond op 63 geïdentificeerde vlinders, een heel mooi resultaat. Het was een geslaagde en leuke avond met perfect weer en veel observaties. Enige minpuntje is dat ik de koffie, thee en het water, dat we klaar hadden gezet, ben vergeten aan te bieden. Het stond allemaal onder het afdak maar we hadden het licht daar niet aangedaan en ik was te druk met vlinders spotten. Maar verder was het een perfecte avond en wat mij betreft voor herhaling vatbaar - en dan zorg ik wél voor de koffie! d
Wilgenhoutrups.Wordtnajarenhouteteneengrote vlinder,heet-ienog‘rups’!Foto:TonHoefnagel
Indrukken van de nachtvlinderavond onder perfecte weersomstandigheden.
Foto boven: Hans van Keulen, foto’s onder: Ton Hoefnagel
Deprachtigemeldevlindernaasteengrasmotje, foto: Hans van Keulen
Ongetwijfeld is NVWK-leden opgevallen dat er met veel en groot materieel hard gewerkt wordt langs de N210, vanaf de Okkerse Kade en tot voorbij de rotonde Zuidbroek. Een herinrichting om ook in polder Den Hoek natuur te realiseren zat in de pijplijn sinds het Veenweidepact 2005. Het proces kent een lange, onzekere en moeizame geschiedenis. Sinds juni 2023 vindt in Den Hoek natuurinrichting plaats op provinciale percelen en op aansluitend gebied van het ZuidHollands Landschap (ZHL). Zo’n grootschalig plan voorbereiden kost tijd en stuit op allerlei praktische kwesties, zoals de noodzakelijke medewerking van het waterschap HHSK voor het openbreken van peilbesluiten. Verder is er de complicatie van tussenliggende percelen in agrarisch eigendom: de opties waren kavelruil, grondverwerving óf zelfrealisering van natuur op agrarische percelen door de betreffende boer. Dit soort beslissingen zijn niet op korte termijn genomen, hoewel het misschien zo lijkt nu daar opeens een activiteit wordt ontwikkeld die enige naam mag hebben! ZHL. D
Natuurinrichting door NBC en ZHL
Daarom besloot ik om voormalig ZHL-regiohoofd Maarten
Breedveld te raadplegen, die zich nu bezighoudt met projecten voor natuurherstel bij het ZHL. Maarten verwees me naar Ab Vonk Noordegraaf, samen met George de Wit werkzaam als veldmedewerker en pacht- en beheercoördinator bij het Natuur Beheer Collectief, kortweg NBC. [Wij kennen Ab o.a. van het interview over zijn vleesvee in het kader van de serie Gezond Eten van de Korte Keten, red.] Het NBC is verantwoordelijk voor de inrichting en de uitvoering van het beheer in de NNN-gebieden in de Krimpenerwaard. Schrijven dat Ab daar dagelijks invulling aan geeft bij de herinrichting van Den Hoek is een understatement: hij zit er bovenop en woont bijna in de keet bij de ambulancepost. In de praktijk van het project zoekt hij veelal contact met Maarten.
Wat er voor het ZHL al is gebeurd in het zuiden van polder Den Hoek, is wellicht minder opvallend, maar niet minder belangrijk. Daar ligt een heel belangrijk weidevogelgebied van het ZHL dat doorloopt tot bijna aan de Lekdijk. Het gaat om maatregelen die verband houden met de waterhuishouding om die weidevogelpopulatie vooral ten zuiden van de Wetering te kunnen versterken. Zo zijn er peilscheidingen waardoor het water op delen hoger opgezet kan worden, er zijn kuikengreppels gegraven en natuurvriendelijke oevers aangebracht. Die maatregelen en het graafwerk in dat gebied zijn al gereed. Ook langs de N210 is al zoveel graafwerk klaar dat de doelstelling om dat de eerste week van oktober te kunnen afronden, binnen bereik ligt. Daarna volgen nog allerlei waterstaatkundige kunstwerken, maar daarvoor moet eerst het grondwerk gedaan zijn.
In de hele noordrand van Den Hoek gaat het waterpeil iets omhoog ’s winters, zodat het peilregime kan worden aangepast aan de geplagde
percelen met doelstelling nat schraalland en vochtig hooiland. De rest van het gebied heeft de weidevogeldoelstelling, daar gaat het overall waterpeil omhoog. Erbinnen liggen het helofytenfilter-Noord (tussen N210 en watergang De Veen) en het helofytenfilter-Zuid (tussen De Veen en Wetering-Oost). In het verlengde van de helofytenfilters komt tussen de Wetering-Oost en de Tiendweg-Oost nog een peilafwijking met een Bosmanmolen er op, zodat alle drie die gebieden nog weer een afwijkend waterpeil kunnen krijgen. Hiermee kunnen in die drie gebieden heel veel plas-dras situaties worden gecreëerd voor de weidevogels.
Wat kunnen we verwachten op die plekken?
Op bijgaande kaart staan rondom foto’s van de natuurdoeltypen die kunnen worden verwacht en waarop het beheer wordt afgestemd. Een belangrijk aspect is de ecologische verbindingszone die loopt over dit natuurgebied. Die begint in Den Hoek bij de rotonde Zuidbroek waar de faunapassage onder de N210 door loopt, via het nu ingerichte gebied langs de parallelweg in de noordrand, sluit aan op de Nespolder, vervolgens op de Molensloot, en omdat bij het gemaal heel weinig oversteekmogelijkheden voor fauna zijn, loopt de verbindingszone langs de Tiendweg-Oost terug en langs de dijk via een aantal natuurlijke erven met aan de andere zijde buitendijks gebied, zoals het Korte Zand. Langs de percelen in de noordrand die als badkuipen zijn uitgegraven tot aan de buitendijkse gebieden wordt zo een ketting van moerasstapstenen gerealiseerd. Van de grote verbeterslag t.a.v. de verwachte flora-natuurtypen kunnen ook soorten fauna (insecten, vogels, zoogdieren) in de eenmaal ingerichte biotopen meer verwachten. Denk aan rust- en foerageergebieden voor doortrekkers en verblijfgebied voor bijvoorbeeld broedvogels.
Lessen elders getrokken, inrichting beter afgestemd op beheer
Toen in maart 2019 in het kader van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard door de gemeenteraad werd vastgesteld, hoorde daarbij ook een het Inrichtingsplan Krimpenerwaard. In juni 2021 is met de invulling begonnen, waarbij eerst Den Hoek zou worden aangepakt. In ruim een jaar zijn de details in de planvorming afgerond, in zoverre dat het plan aanbesteed kon worden. Toen bleek dat van de gegevens uit de Hoogtekaart van Nederland niets klopte: alle berekeningen moesten opnieuw. Nog steeds wordt tijdens het werk het plan in de praktijk aangepast. Natuurinrichting is dusdanig complex, dat vraagt maatwerk. De theorie is een aanname op hoofdlijnen, maar in de details klopt die vaak niet. Zolang de doelen maar gehaald worden en het beheer mogelijk is binnen de daarvoor vastgestelde bedragen. Want daarmee moet het NBC straks wel uitkomen. Er zijn inmiddels jaren ervaring in natuurbeheer en dure lessen getrokken uit de inrichtingen van bijvoorbeeld De Nesse en de Berkenwoudse Driehoek. Die lessen worden in deze inrichting natuurlijk meegenomen. Denk aan maatwerk in het waterpeil naar een bepaalde hoogte zodat de platvlakken niet teveel uitdrogen. Aan de andere kant in weidevogelgebied niet te vroeg nat gaan om het bodemleven te sparen en om oeverafkalving en verslemping te voorkomen, maar in de broedperiode wel weer een optimaal peil opzetten voor weidevogels. Straks kan er veel beter in de diverse deelgebieden met het peil worden gestuurd op de gewenste vochtigheidsgraad.
De verwachting is dat Den Hoek dan ook sneller kwalitatief goede resultaten zal laten zien. Elk jaar is anders: in 2023 een nat voorjaar, een hele droge junimaand, een wisselvallige zomer en daarna weer overvloedige regen. Ten tijde van het interview bereiken we al een jaartotaal van 850 mm. Na al dat water werd drie weken het werk stil gelegd, verder werken was onverantwoord. Zelfs met brede banden onder het werkmateriaal, en vier kilometer aan rijplaten die steeds worden mee-verplaatst, was het onmogelijk om de bodem niet teveel te beschadigen en te verdichten. Wat eenmaal is verdicht, veert niet meer terug. Ab: “Het werk moet gebeuren, maar je moet daarbij altijd naar het bredere plaatje kijken.”
Snel verwerken en gelijk afstrooien beperkt CO-uitstoot
Zo geldt voor de gevoelige veengrond ook dat heel behoedzaam gewerkt moet worden. Er wordt meer dan 70.000 m3 veengrond vergraven. “Als die gaat oxideren, dan zijn we piekbelaster voor wat betreft CO2 uitstoot en fosfaatuitspoeling. Met natuur creëren, creëer je dan een nieuw probleem.”
Daarom wordt alle grond die hier wordt losgewerkt, binnen 24 uur verwerkt en wel binnen het gebied op de plek van bestemming. Het principe is een gesloten grondbalans. Kale plagvlakken worden zodra het werk op een perceel klaar is afgestrooid met schraal (=onbemest) weidehooi om uitdrogen zoveel mogelijk te voorkomen; wat daarin meekomt aan zaad van gewenste kruiden en kiemt, is meegenomen. Je ziet goed de waas van groen in diverse stadia van ontkiemen op de vergraven percelen. Het eerste jaar heeft zaaien met veel doelsoorten nog niet zoveel zin omdat de bodem daar nog niet ontvankelijk voor is, maar volgend jaar wordt uit de brede regio zo vers mogelijk doelmaaisel aangevoerd van waardevolle hooi- en schraallanden waarmee percelen worden afgestrooid. Het wordt heel spannend wat er dan gaat opkomen. Van het maai- en zaaiplan is een heel boekwerk aangelegd met medewerking van gerenommeerde ecologen, zodat de juiste zaden worden gebruikt. De natuurvriendelijke oevers, peilscheidingen en kuikengreppels worden nu al ingezaaid met bloemrijke mengsels voor zover die te krijgen zijn. Maarten Breedveld heeft een heel groot netwerk. Daaruit kan waardevol maaisel van veengebieden uit bijvoorbeeld Nieuwkoop, de Alblasserwaard, de Vijfheerenlanden en natuurlijk de Krimpenerwaard worden afgeleverd. Op de provinciale gronden zullen kruidenbanen worden ingezaaid, zoals is gedaan in het kader van de Proeftuin Krimpenerwaard. Jaap Graveland
en Rudi Terlouw hebben zo’n project uitgevoerd op een perceel van Piet Blanken, dat inmiddels ook bij het NBC in beheer is. Daarop lijken zich tenminste vijf kruidensoorten gevestigd te hebben, die zich ook verder verspreiden over de rest van het perceel. De daar geleerde lessen worden hier in 30-voud uitgevoerd.
Intensieve jaren overgangsbeheer
Ab houdt er rekening mee dat de eerste jaren in overgangsbeheer zeer intensief zullen zijn. Elk natuurdoeltype moet anders worden beheerd om resultaat te behalen. De eerste tijd is vooral belangrijk dat het bodemleven weer op orde komt en de bodem stabiliseert. Die ontwikkeling wordt straks ook gemonitord, daar heeft het NBC budget voor want dat is zó belangrijk! Een bodem in balans is voorwaarde voor wat die aan goede gewasopbrengst kan leveren met weinig tot geen toevoegingen. Want zoals Ab zegt, de natuur blíjft geven.
Het doel van het NBC is dat alle percelen die nu bij het NBC in beheer zijn, uiteindelijk weer door de betreffende agrariërs zullen worden beheerd met inachtneming van de natuurdoelstelling. Want goed beheer is op de lange termijn niet te betalen door het NBC of de provincie en moet dus geborgd worden. Dat vraagt van de agrariërs inzet en wil om te leren, naast passend materieel, en veel vaardigheden en begeleiding van de pachtcoördinatoren: kennis van en begrip voor de bedrijfsvoering, begrip voor de situatie waarin de boeren als zelfrealisatoren zijn terecht gekomen. Kortom: samen werken aan de relatie en samen een efficiënt beheer opbouwen. Het is een proces van de lange adem en van keihard werken. Door samen het veld in te gaan en uit te leggen wat het doel van een bewerking is, kan het worden opgepakt. Voor wie het gaat snappen, wordt het makkelijker én leuker. Uiteraard is er een passende vergoeding voor het beheer per natuurdoeltype. De meeste pasten binnen het GLB (Gemeenschappelijk Landbouwbeleid 2023), al bestaat daarover op dit moment weer grote onzekerheid.
Omdenken in de bedrijfsvoering
Het NBC kiest er ook bewust voor dat een boer de meer waardevolle gewasproducten van de weidevogelgraslanden en de kruiden- en faunarijke graslanden die makkelijk inpasbaar zijn in de bedrijfsvoering - vochtig hooiland is ook nog goed inpasbaar - kan oogsten, naast de producten van de nat schraallanden en de moerasbadkuipen die alleen strooisel opleveren. Maar een vracht strooisel uit Frankrijk laten komen is dan niet meer nodig. Goed hooi maken vraagt vakmanschap, goed natuurstrooisel maken net zo goed. Het vraagt een omslag in denken om te zien waar circulair werken mogelijk is. Kruiden, ook ruigtekruiden als brandnetels leveren waardevolle vezels en mineralen. Het vraagt omdenken van de boer om de koeien brandnetels te leren eten: bijvoorbeeld gefermenteerd of juist helemaal droog. Diepwortelende kruiden, vlinderbloemigen: ze voegen aan het voer belangrijke elementen toe die de dieren uit alleen grassen niet binnenkrijgen en die dan aangevuld (dus aangekocht!) moeten worden. Door de natte situatie in het voorjaar zal er dan minder opbrengst zijn, de praktijk leert dat dit in de loop van het jaar weer goedgemaakt wordt. Natuurlijk boeren vraagt meer inspanning, tijd en creativiteit van de boer, maar levert wel kostenbesparingen op. De efficiëntie gaat omhoog, de uitspoeling wordt veel minder.
Komt hij/zij er toch niet helemaal uit, dan kan er altijd bedrijfsadvies worden gegeven of ingeschakeld. Als de boer het eenmaal in de vingers krijgt, dan komt er ontspanning in de bedrijfsvoering en ruimte voor genieten. Ab’s ogen glimmen als hij vertelt; hij weet waar hij heen wil en moet, hij ziet het perspectief van Den Hoek voor zich. De weg erheen is nog lang, maar het doel is zó waardevol! Er zijn al veel hobbels genomen, er zullen er ongetwijfeld nog vele volgen, maar het wordt er onmeunig mooi.
Kijk voor álle plannen op www.veenweidenkrimpenerwaard.nl Inspirerend boekje: Boeren met Ontzag, Over groei, grenzen en perspectieven. Auteur: ecoloog Wim Schippers D
Dit voorjaar ontdekte ik rondom mijn schuurtje diverse graafsporen bij de deuren en de achterwand. Omdat ik niet wist ‘wie’ dit deed, plaatste ik een wildcamera. D
Eenaantal bergeenden waren een keer hevig aan het gakken en converseren met elkaar om een goede broedplek te zoeken. Ze probeerden onder de achterwand door in de schuur te komen.
Aan de voorkant lukte het hen uiteindelijk om in de schuur te komen, zie de foto’s hieronder.
Uiteindelijk heeft één vrouwtje in een verborgen hoekje negen eieren gelegd. Ik kon haar door een klein gaatje in de buitenwand observeren zonder dat zij dit merkte. Soms als ze even van het nest was om te eten en te wassen kon ik in het nest kijken. Na ca. 28 dagen zijn er drie kuikentjes uitgekomen en de wijde wereld ingetrokken. Na controle van de overige zes eieren bleek dat er vijf niet bevrucht waren en er bij één een dood volgroeid kuikentje in zat. D
Het schuurtje is vrij donker en de bodem is bedekt met houtsnippers. Na een aantal dagen zaten er op meerdere plaatsen holletjes of kommetjes in de houtsnippers.
Tekstenfoto:BenjaminHallie
In elke Waardvogel staat op de jeugdpagina een puzzel. In de Waardvogel van april loofde Benjamin een prijs uit voor de puzzel. Roman heeft deze prijs gewonnen en Benjamin zocht hem op. D
Dat Roman van 13 jaar uit Schoonhoven een echte vogelaar is, blijkt wel uit het feit dat de verrekijker standaard meegaat op vakantie, zoals naar Frankrijk dit jaar. Zijn favoriet? De bijeneter! Wie goed oplet, bespeurt ook op de foto nog een paar vogels. Voor Roman was de oplossing van de puzzel daardoor een makkie. Het juiste antwoord was inderdaad tafeleend, dus die twee boeken zijn dik verdiend! D
Tekstenfoto:BenjaminHallie
Op zaterdag 13 mei, gingen we met de jeugd naar eendenkooi De Bakkerswaal. Carla, die in de Bakkerswaal woont, en twee gidsen zorgden ervoor dat het een gezellige dag werd. Door het mooie weer waren er in tuin van het bezoekerscentrum veel dagvlinders te zien zoals dagpauwogen, atalanta’s, koolwitjes en boomblauwtjes . D
In het bezoekerscentrum zagen we veel opgezette dieren en vogels. Ook hingen er mooie schilderijen over de natuur. De gidsen vertelden hoe de Bakkerswaal is ontstaan en wat de geschiedenis was. Vroeger werden er in de Bakkerswaal eenden gevangen om op te eten. De eenden werden in vangarmen, een soort netten, gelokt met een hondje, dat heet een kooikerhondje. Tegenwoordig worden de eenden gevangen om te ringen, maar het gaat nog op dezelfde manier.
Hierna gingen we naar buiten en zagen we de vangarmen. We zagen veel bloemen en planten. Ook zagen we een oud houten schuurtje waar een winerkoninkje in broedt. Het was een leuke dag waarop we veel geleerd en gezien hebben. D
©HV
Je ziet vast regelmatig witte vlinders vliegen en vraagt je soms af welke dat is. Dat is soms best lastig. Daarnaast blijken sommige vlinders die tot de witjes behoren niet (helemaal) wit. Deze puzzel is ook gemaakt om je er meer over te vertellen. Je krijgt zowel een foto, als een stukje tekst. Ook is een link naar een herkenningskaart hieronder gegeven. En als je er niet uitkomt, vraag je het toch aan iemand? Of je zoekt het ergens op. In deze puzzel hebben we meerdere witjes verstopt. Kun jij ze vinden? Soms bestaat de naam uit meer delen. Dat is met een rode dwarsstreep aangegeven. Op de jeugdpagina van de NVWK-website vind je de oplossing. Veel succes! d
1.Tot de familie van de witjes behoren ook vlinders die niet “…witje” heten. En deze vlinder is ook niet wit, maar groen. Deze vlinder komt veel in het hele land voor. Je zult hem vast wel eens gezien hebben. Het eerste deel van zijn naam is een zure vrucht.
2. Heeft duidelijk en veel zwart aan de vleugelpunten. Hij heeft ook een kleinere soortgenoot. Het is een algemene vlinder die overal voorkomt.
3. Zijn vleugelpunten zijn in de koninklijke kleur en daardoor heel goed te herkennen. Hij vliegt vroeg in het jaar: in april mei kun je hem zien. Hij vliegt vroeg in het voorjaar: in april en mei kun je hem zien vliegen. (Zo’n schattig vlindertje)
4. Het lijkt of deze vlinder met zijn vleugelpunten een klein beetje in de inkt heeft gezeten. Hij heeft een grotere soortgenoot die veel meer zwart op de vleugelpunten heeft.
5. Het zwart op de vleugelpunten bestaat eigenlijk uit meerdere zwarte vlekken, alsof het uit elke ader apart loopt. Het zwart loopt ook veel verder naar beneden door. En aan de buitenkant zie je heel duidelijk de aders lopen.
6. Een moeilijk te herkennen vlinder. De zwarte vlek op de vleugelpunt is groot en rechthoekig. De achterkant van de stip is hol. Ik geloof dat hij niet helemaal recht staat…
7. Lijkt erg op vlinder 1 van deze puzzel, maar is meer geel van kleur. Heeft diverse waardplanten, waaronder de luzerne. Deze vlinder is een trekvlinder, die niet heel veel in Nederland voorkomt, maar wel af en toe in de Krimpernerwaard wordt gezien.
Tip: Als hulpmiddel kun je ook de herkenningskaart van de Vlinderstichting gebruiken.
Welk woord staat in de oranje balk?
Om je een beetje te helpen: gelijke cijfers zijn gelijke letters.
Tekst en foto’s tenzij anders vermeld: Lenny Paul
Het is 15 juli als ik in de auto stap en naar het Loetbos rijd. Bij aankomst staan er een aantal mensen te wachten, ik ken ze nog niet, maar dat voelt na deze dag al anders. We stappen in de auto van Ton en rijden naar Schoonhoven, waar er nog een aantal vlinderliefhebbers bij komen. We vertrekken naar de Moerputten, een mooi natuurgebied bij ’s Hertogenbosch. Als we daar aankomen, zie ik gelijk de eerste vlinders al. Het is een onverwacht mooie dag en warm. En wat ben ik blij dat ik mijn camera meegenomen heb! d
Als we aankomen, zie ik gelijk de eerste vlinders al. Het is een onverwacht mooie dag en warm. En wat ben ik blij dat ik mijn camera meegenomen heb!
Er ligt een vlonderpad door een stuk van het terrein wat een soort moeras is geworden, met bijzondere plantensoorten. Het voelt fijn, het is er stil en de plantengroei is onaangetast. Bemoste boomstronken en takken, pollen overbuigend gras, verschillende witte schermbloemsoorten en allerlei boompjes. Mooi!
We zien klein geaderd witje, gehakkelde aurelia, oranje zandoogje, bruin zandoogje, bont zandoogje, zwartsprietdikkopje, atalanta, landkaartje, kleine vuurvlinder (wat een schoonheid!) pimpernelblauwtjes (een zeldzame soort die juist hier weer een plekje heeft) en zelfs een eikenpage – voor mij een feest, omdat ik een aantal nog nooit eerder heb gezien. We horen de buizerds in de lucht, zien ooievaars overvliegen en iemand herkent de wespendief
Regelmatig roept iemand dat hij iets herkent, fijn, want er zijn soms heel kleine beestjes die je zomaar over het hoofd ziet, maar die wel heel mooi zijn. Voor de foto (ook). Zoals een heel mooi wantsje. Er is zoveel moois te zien dat ik soms niet weet waar ik moet kijken. Mooie rode en gele libellen waarvan ik thuis de namen alweer vergeten ben. Later hoor is dat het de bloedrode heidelibel is. Iemand vertelt dat deze jonge libellen soms geel zijn en later naar rood verkleuren. In het gras springen overal kleine sprinkhaantjes. We willen nog een stuk verder lopen, maar omdat het steeds harder gaat waaien lopen we terug. Rond een bankje onder een boom aten met elkaar onze lunch, met een lekkere koek toe.
Boven:eenmooiwantsje,Ligusspec.eneenvliegmetmijtenwerden eveneens opgemerkt.
Rechts: eikenpage, een zeldzame soort.
Omdat we op de terugweg nog de kans hebben om daar het oostelijk resedawitje (ook heel zeldzaam) te zien rijden we naar de Groote Wielen in Rosmalen. Tegen mijn verwachting in vinden we hem snel zouden vinden en volgens mij lukt het iedereen om er een aantal mooie foto’s van te maken. Ondanks dat hij steeds wegvliegt om een ander plekje te zoeken. En…… terwijl we teruglopen naar de auto’s, verschijnt als toetje ineens de koninginnenpage. Mooier kun je het niet hebben toch?
Ik kijk terug op een ontzettend fijne dag, die zeker voor herhaling vatbaar is. d
Linksboven: koninginnenpage. Rechtsboven: grote belangstelling voor het resedawitje, foto: Harry Verkerk. Rechtsonder: resedawitje.
Tekst en foto’s: Harry Verkerk
Tijdens ons bezoek in de Moerputten hebben we aardig wat libellen gezien. Dat bleek steeds de bloedrode heidelibel te zijn, ook al zagen ze er verschillend uit. Voor meer info over deze soort verwijs ik graag naar het artikel Heidelibellen elders in dit blad. En op het laatste moment bleek nog een paardenbijter man vlakbij de parkeerplaats te zitten! d
Lenny al schreef, zijn we nog even naar de wijk Groote Wielen in Rosmalen gereden voor het oostelijke resedawitje. Maar dat bleek nog niet alles… Nadat iedereen omstandig afscheid had genomen van het resedawitje in Rosmalen en tevreden met de vele foto’s huiswaarts keerde, zijn Frans en ik nog even naar de nabijgelegen sloot gelopen. Wij deden daar een paar mooie waarnemingen van libellen! Naast de watersnuffel, het lantaarntje, een paardenbijter (zie foto hieronder) en de kleine roodoogjuffer, was een vrouw grote keizerlibel eitjes aan het afzetten, terwijl manlief wakend in het rond vloog.
Alsklap op de vuurpijl bleken er ook enkele zuidelijke keizerlibellen rond te vliegen. Er was zelfs een stelletje in tandem eitjes aan het afzetten! Zie onderstaande foto, wat een prachtig plaatje. Al met al een bijzondere afsluiter van een mooie dag! d
Jan de Smit,roofvogelwerkgroep NVWK
Op zaterdag 12 augustus hebben Sijmen van der Plicht en ondergetekende het Roofvogelopvang- en revalidatiecentrum te Barchem bezocht. Dit was geen toevallig bezoek, want twee van onze juveniele torenvalken, uit regio 3, zijn daar ondergebracht. Voordat ze in de roofvogelopvang terecht kwamen, hadden de torenvalken het een en ander meegemaakt. d
Inalle vroegte, op maandag 3 juli werd Jaap Jan Leeuwenburgh gebeld door Dirry van der Hoek. Op haar terrein, gelegen aan de Opperduit te Lekkerkerk, staat een torenvalkkast waar op dat moment vijf pullen in zaten, gereed om geringd te worden. Tot het telefoontje van Dirry was dit een succesvol broedsel. Helaas is de kast van de paal gevallen, zo meldde Dirry. Drie torenvalken zaten nog levend en wel in de kast. Van de andere twee pullen was geen spoor te bekennen. Dirry heeft daarna op advies van Jaap Jan zelf contact opgenomen met de Dierenambulance Gouda, die de onfortuinlijke beestjes heeft opgehaald.
over de torenvalken ontfermd. Een van de drie torenvalken heeft deze periode helaas niet overleefd. Na negentien dagen waren de twee andere torenvalken genoeg aangesterkt en bijna vliegvlug. Marlies heeft goede contacten met het Roofvogelopvangcentrum in Barchem dus werd besloten om ze op zaterdag 22 juli daar naar toe te brengen.
3juli,dedrietorenvalkenindegevallentorenvalkkastvanDirry,foto: DirryvanderHoek
Nawat traceerwerk bleek dat de torenvalken door de Dierenambulance naar het Centrum voor Dierenhulpverlening in Gouda gebracht zijn. In dit centrum heeft Marlies, een van de bevlogen medewerkers van het centrum, zich negentien dagen
22 juli, twee torenvalken bij aankomst in de Roofvogelopvang Barchem, foto: JokeHoltslag
Wijwaren benieuwd hoe het met de torenvalken was en zochten daarom contact met het opvangcentrum. We waren van harte welkom. Zaterdag 12 augustus hebben we een bezoek aan het centrum gebracht. Het centrum wordt beheerd door twee enthousiaste mensen; Joke en Alfons Holtslag. Na een rondleiding door Alfons schoven we aan voor de koffie met koek. Het centrum wordt al zo’n kleine dertig jaar beheerd door Joke en Alfons en zij zijn zeer ervaren en kundig. Heel wat nuttige weetjes hebben we meegekregen over onder andere gedrag, levensfases en groeicurves van roofvogels, met name van de torenvalk. Verder ook tips voor de bouw van nestkasten voor uilen en torenvalken.
Het Roofvogelopvangcentrum ligt in Barchem, niet ver van Lochem en Zutphen, in het oosten van het land en grenst aan een stiltegebied. Het centrum is al sinds 1998 door het ministerie officieel erkend. De doelstelling is duidelijk, zoals ook op de website staat (www.roofvogelopvangbarchem.nl). Het opvangcentrum heeft als doel beschermde inheemse dieren die door ziekte, verwonding of verwezing, door direct of indirect menselijk handelen of nalaten, niet zelfstandig in de vrije natuur kunnen overleven, tijdelijk op te vangen, te verzorgen en te revalideren.
Het centrum heeft diverse verblijven. Een buitenverblijf voor uilen, een groot binnenverblijf waar tijdens ons bezoek een buizerd rondvloog en acht kleinere binnenverblijven waar de twee Krimpenerwaardse torenvalken verbleven. Klein is relatief want deze verblijven hebben
een behoorlijke afmeting (6m x 3,5m x 3m). Vogels worden zo weinig mogelijk verstoord. Ruimtes zijn alleen te bereiken via een deur, uitgerust met een piepgaatje waardoor je de vogels kunt bekijken. Alle ruimtes zijn uitgerust met een camera, dus er is altijd toezicht.
Onze torenvalken zijn sinds aankomst in het centrum gevoerd met dode muizen, die ze zelf op moeten peuzelen. Naast zo min mogelijk verstoring is dit is een ander principe wat hoog in het vaandel staat van het centrum; vogels worden hier niet gevoed maar opgevoed om zo snel mogelijk terug te keren in de natuur. Op het moment van ons bezoek waren de twee torenvalken nog niet klaar om uitgezet te worden in de natuur. Ze speelden nog steeds met de muizen. Joke verwachtte dat het nog twee tot drie weken zou duren. De torenvalken zullen niet in hun oorspronkelijke habitat uitgezet worden, maar in de omgeving van Barchem. Een lange autorit van meer dan twee uur geeft alleen maar extra stress.
Na een aangenaam en nuttig bezoek van ruim twee uur was het tijd om afscheid te nemen van Joke en Alfons, die we alle succes wensten met hun nuttige werk.
Epiloog: Hoewel het de bedoeling was dat de torenvalken zouden terugkeren naar de Krimpenerwaard, zijn ze op 26 augustus - helaas ongeringd dus we zullen niet weten hoe het ze vergaat - losgelaten in de omgeving van Barchem om ze een stressvolle reis terug te besparen. d
12 augustus, één van de twee torenvalken in verblijf 6 van Roofvogelopvang Barchem, de anderhieldzichschuil,foto;AlfonsHoltslag
Frans van der Storm
Groot was voor ons de verrassing dat de NVWK eind augustus weer een schenking ontving van maar liefst € 1.000. Wéér, omdat deze schenking is gedaan door dezelfde mevrouw die ons vorig jaar ook verblijdde met eenzelfde bedrag. d
bestuur heeft de schenkster bedankt met een mooie kaart en passende tekst: wij zijn blij met de schenking, niet alleen vanwege het bedrag, maar vooral ook omdat iemand aan de natuur en aan onze inzet daarvoor denkt en dat wil stimuleren met zo’n genereuze bijdrage. d
De Krimpenerwaard is een bijzondere plek. Om het unieke slagenlandschap te behouden en te versterken, realiseren we samen 2.250 hectare veenweidenatuur. Natuur waarin planten en dieren zich thuis voelen en waar plek is voor toekomstgerichte landbouw. Een prettige leefomgeving met prima waterkwaliteit en goede recreatiemogelijkheden. Daar werken gemeente, hoogheemraadschap en provincie samen met agrariërs, particuliere grondeigenaren en natuur- en recreatieve organisaties aan.
Werk in uitvoering: polder Den Hoek
Eén van de deelgebieden waar we samen nieuwe natuur ontwikkelen is Den Hoek, tussen Bergambacht en Lekkerkerk. We maken dit gebied nog aantrekkelijker met de aanleg van verschillende soorten gras- en drasland. Aannemer GKB is druk bezig in polder Den Hoek: er worden percelen afgeplagd en ingezaaid, natuurvriendelijke oevers en sloten aangelegd, paden opgehoogd en stuwen en peilscheidingen gemaakt.
Rondleidingen 30 september
Wilt u van dichtbij zien en horen wat er gebeurt in polder Den Hoek? Ga zaterdag 30 september mee met de rondleiding om 9.00u, 11.00u of 13.00u. We ontvangen u bij de directiekeet, naast de voormalige ambulancepost op de rotonde Zuidbroek tegenover polder Den Hoek langs de N210. Daarna trekken we met huifkarren het gebied in waar de betrokken agrariërs, aannemer en projectteam u meer vertellen over plagpercelen, oevers, plasdras, flora en fauna. De rondleiding duurt circa 1,5 uur. Trekt u stevig schoeisel aan? Aanmelden is noodzakelijk! Dat kan via info@veenweidenkrimpenerwaard.nl
Inloopspreekuren
Kunt u zaterdag 30 september niet? U bent ook van harte welkom op één van de inloopspreekuren: https://veenweidenkrimpenerwaard.nl/deelgebieden/den-hoek/ den-hoek/planning-uitvoering/. Op www.veenweidenkrimpenerwaard.nl vindt u ook meer informatie over Den Hoek. Graag tot 30 september of later!
Ab Vonk Noordegraaf, Natuurbeheercollectief (NBC) Krimpenerwaard, Janneke Fraterman, Programmabureau Veenweiden Krimpenerwaard, Mark van der Slikke, GKB Groep d
Natuurlijkzijnweallemaalbenieuwdnaardetussenstand.StaatQuintennogsteedsbovenaan?Eersteveneenverslagvanwaterinjuli enaugustusgezienwerd d
Juli, de maand om lekker op vakantie te gaan. Deze maand verloopt doorgaans erg rustig wat vogels betreft. Zeker in de Krimpenerwaard. Op wat wespendieven, kruisbekken en een visarend na wordt er weinig noemenswaardigs gezien
Snel door naar augustus dan maar. Een maand waarin best wel weer veel soorten beginnen aan de reis naar het zuiden. Dus.. tijd om de lijst weer een boost te geven. Er wordt door sommigen flink gezocht naar waterrietzangers en graszangers, maar helaas tevergeefs. Een kleine strandloper die in het Doove Gat gemeld wordt op 2 augustus, blijkt bij aankomst van de eerste racers al zijn gevlogen. De kwak lijkt twee dagen later wel weer uit zijn zomerslaap ontwaakt te zijn. Maar ja, daar kijken we niet echt meer van op.
Herman van den Brand pakt op 11 augustus (vooralsnog) een mooie blokker in de vorm van een krooneend op De Zaag. De vogel is voor de anderen helaas snel gevlogen en laat zich niet meer zien. De dag erna betrapt Willem van Rij tijdens een nachtelijke wandeling over de Lekdijk de eerste terugtrekkende woudaap. Later in deze maand scoren Vincent en ik op eenzelfde manier deze soort.
Vanaf 18 augustus draait de wind naar oost en lijkt het najaar echt begonnen. Bonte vliegenvangers druppelen weer massaal binnen, al is het niet zo extreem in aantal als vorig jaar. Andere bijvangsten zijn kleine zilverreiger, casarca en zee- en visarend. De dagen erna gaat het hard. Een telling op 19 augustus op telpost De Hoekse Sluis levert Quinten van Erkel en mij een mooie duinpieper, zes koereigers en twee visarenden op. De dag erop vinden Arjan de Heer en Pieter ‘t Lam een luid roepende raaf. Deze blijkt lekker rond te gaan zwerven in de Gouderakse polders en
wordt in de dagen erna door meerdere racers gezien. We zitten er lekker in. Een porseleinhoen in de Berkenwoudse Driehoek is de volgende. Op de 21ste is de beurt weer aan Quinten. Deze keer een fluiter in het Loetbos. Voor de anderen is de vogel de rest van de dag spoorloos.
Doove Gat ligt er momenteel erg goed bij voor steltlopers. Het dagelijks bezoek van vogelaars werpt op 26 en 27 augustus eindelijk zijn vruchten af. Een krombekstrandloper en kleine strandloper. Beide nieuw voor alle racers, dus wie geen geldig excuus had, moest er langs. Diezelfde 26ste raken Herman en Quinten hun eerdere blokker kwijt. Over de telpost vliegen namelijk twee zwarte ooievaren, die Quinten en Herman eerder op 11 juni scoorden. Nu hebben zeven man deze soort op hun lijst in plaats van twee.
193 soorten op zijn naam staat hij nog keurig op plaats één.
Een leuk feitje: vorige race hebben de winnaars Jaap Oosterom en Arie Ros de race gewonnen met dit aantal soorten. Met een heel najaar voor de boeg ben ik benieuwd of de winnaar de 200 soorten gaat halen dit jaar. Het moet kunnen! Zelf sta ik op plaats twee, maar met 187 soorten nog wel ruim onder Quinten. Plaats drie wordt ingenomen door Herman met 185 soorten. Met de maanden september en oktober voor de boeg kan er nog veel gebeuren. We houden het spannend… d
Visarend,foto:CoenvanNieuwamerongen
Wat jaren geleden tjilpten er nog heel wat mussen in de boom naast mijn huis, vooral in het voorjaar was het een drukte van belang. De jongen werden gevoerd door de ouders op het tuinpad, waar zij met trillende vleugeltjes zaten te wachten tot er iets in hun geopende snaveltjes gestopt werd. Sommige kleintjes bedelden tevergeefs, omdat ze nu geacht werden voor zichzelf te kunnen zorgen.
Dagelijks werd de voederbuis gevuld. Soms stond de keukendeur open en trippelden een paar durfals naar binnen, tot zelfs in de kamer waar ik wat broodkruimels gooide.
Binnen korte tijd is hun aantal drastisch verminderd, vooral in de winter wordt de voederbuis niet meer leeg gegeten. Ik zag toen zelfs dat er gras in begon te groeien. Nu, in dit jaargetijde wordt hij weer leeggegeten. Er zijn weer mussen geweest met jongen, niet de aantallen van voorheen, maar in elk geval een paar. Het is fijn om ze weer te zien en te horen.
Over eksters heb ik niet te klagen, die zijn er in groten getale. Laatst stond de keukendeur een stukje open, de zon scheen warm naar binnen. Terwijl ik een boek las in de kamer werd ik opeens opgeschrikt door wild lawaai. Geschrokken keek ik op en zag een ekster in de vensterbank lopen. Hij vloog verschillende malen tegen het raam omhoog om naar buiten te kunnen. Ik opende voorzichtig het zijraam, waarna hij meteen wegvloog, de vrijheid tegemoet.
Ik boende de besmeurde vensterbank schoon en toen ik in de tuin keek, zag ik de ekster, van de schrik bekomen bovenop de zwartebessenstruik zitten. Z’n veren glansden in de zon. Wat een prachtige vogel is het. d
Kinderopvangboerderij
'Achter 't Potdeksel'
opvang van 07.00 tot 19.00 uur
verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16)
optimale zorg en aandacht
ervaren en gediplomeerde leiding
in landelijke en agrarische omgeving
unieke accommodatie in voormalige koeienstal
buitenspeelruimte in openlucht en overdekt
natuur-educatieve visie en uitgangspunten www.kinderopvangboerderij.nl
potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee
Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht
0182-353183
Landschap – Cultuurhistorie – EcologieKlimaatadaptatie
Advies – Realisatie – Educatie
Wij kunnen u helpen door middel van:
Landschap – Cultuurhistorie – EcologieKlimaatadaptatie
Landschap – Cultuurhistorie – EcologieKlimaatadaptatie
Advies – Realisatie – Educatie
Advies – Realisatie – Educatie
• Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en (boeren)erf
Wij kunnen u helpen door middel van:
• Opstellen van (groen)beheerplannen en gebiedsvisies.
Wij kunnen u helpen door middel van:
• Ecologische en landschappelijke inventarisaties .
• Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en (boeren)erf
• Qickscans, ecologisch vervolgonderzoek en aanvragen ontheffingen m.b.t. Wet natuurbescherming.
• Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en (boeren)erf
• Opstellen van (groen)beheerplannen en gebiedsvisies.
• Opstellen van (groen)beheerplannen en gebiedsvisies.
• Ecologische en landschappelijke inventarisaties.
• Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en Landschap
• Ecologische en landschappelijke inventarisaties
• Qickscans, ecologisch vervolgonderzoek en aanvragen ontheffingen m.b.t. Wet natuurbescherming.
• Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en Landschap
• Qickscans, ecologisch vervolgonderzoek en aanvragen ontheffingen m.b.t. Wet natuurbescherming.
info@bureau -schildwacht.nl www.bureau-schildwacht.nl
• Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en Landschap.
info@bureau-schildwacht.nl
www.bureau-schildwacht.nl
Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak
Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak 06-22978424
06-22978424
info@bureau-schildwacht.nl
Uw duurzame drukker in de Krimpenerwaard
www.bureau-schildwacht.nl
Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak 06-22978424
FSC® gecertificeerd en premium partner
GRAFISCH PLUS
Tekst en foto’s: Robbert Koornwinder
Het zal begin mei geweest zijn. Ik hoorde een vreemd, maar heel vrolijk deuntje in onze tuin. Zo! Die heeft er zin in, dacht ik. Verder sloeg ik er geen acht op, waarschijnlijk had ik het te druk. De dagen daarop zagen we steeds meer mensen met camera’s en verrekijkers verschijnen. Na een praatje bleek dat ze allemaal op zoek waren naar de gekraagde roodstaart. Ach! Natuurlijk, dat zal ‘m geweest zijn. d
Detijd daarna ging ik er op letten en inderdaad, een gekraagde roodstaart. Dan weer in een knotwilg, dan weer in de conifeer, en steeds vergezeld van het mooie liedje.
Na enkele dagen viel het op dat de gekraagde roodstaart een grote interesse had in onze steenuilkast. Daar leek de vogel zich het meest op te houden en zodoende hebben we een heuse roodstaartkast opgehangen vlakbij de steenuilkast. Die interesse bleef best een tijdje doorgaan, maar ineens werd het stil in de tuin. We dachten aanvankelijk dat het beestje vertrokken was. Totdat ik ergens in juni buiten liep. Ik hoorde een raar, schrapend en piepend geluid wat ik niet thuis kon brengen. Vreemd! De andere dag weer dat geluid. Ik zag in mijn ooghoek iets bewegen en warempel, op de droogmolen zaten twee jonge gekraagde roodstaartjes. In de struik daarachter nog twee! Ik geloofde mijn ogen niet! Vier jonge gekraagde roodstaartjes en ze keken me net zo verbaasd aan als ik hen… In de tijd daarna hoorden we ze steeds vaker. Ze zien was lastiger in deze periode, want ze hielden zich behoorlijk schuil. Toch lukte het vrij regelmatig om ze te spotten. Het werd een gewoonte om bij thuiskomst eerst even een rondje tuin te doen op zoek naar de roodstaartjes.
Begin juli waren van de oorspronkelijke vier jongen nog twee over. Het begonnen al echte vogels te worden, maar op de borst waren ze nog steeds wat donzig, duidelijk anders dan bij de ouders. Ze werden steeds minder gevoerd en waren zelf op zoek naar eten, soms in het gras, maar ook in de fruitbomen. Daar wemelde het immers van de rupsen. Ook ontdekten ze onze bijenstal, waar altijd wel wat bijtjes over de grond krabbelen en die zijn een makkelijke prooi. Een trucje dat koolmezen ook altijd uithalen als ze jongen hebben. Er is gevraagd of ik het nestje kon vinden, maar dat is hier een onmogelijke opgave. We hebben vele ruigtes en takkenwallen dus tja, ga daar maar ‘s in zoeken. De twee eerder genoemde kasten zijn in ieder geval niet gebruikt.
juli waren ze vertrokken en heb ik ze niet meer gezien. Maar wat was het een genot om dit broedproces te kunnen aanschouwen. Ik begrijp dat de gekraagde roodstaart in september weer op reis gaat naar Afrika. Hopelijk doen onze twee helden het goed en gaan ze dit met gemak redden. Tot volgend jaar zou ik haast zeggen! d
Midden
Tekst en foto’s: Jaap Graveland
Het Loetbos ligt vlak bij huis, m’n hardlooprondje gaat er doorheen, dus ik ken het goed. Het is misschien wel het drukst bezochte stuk natuur in de Krimpenerwaard. Dus het leek me interessant en leuk om de broedvogels te inventariseren en er over te kunnen vertellen. In dit artikel een overzicht van de resultaten van m’n eerste telling d
Methode
Het doel van een broedvogelinventarisatie is om een zo goed mogelijke schatting te krijgen van het aantal territoria of paren van elke vogelsoort. Je telt dus niet persé het aantal broedende vogels want dat is uiterst intensief werk, en alleen te doen voor een beperkt aantal soorten, zeker niet voor alle soorten in bijvoorbeeld een bos of moeras.
Voor de meeste vogels is de zang of roep de beste en makkelijkste indicator voor de aanwezigheid van een territorium. Andere indicatoren zijn bijvoorbeeld de aanwezigheid van een paartje in geschikt broedbiotoop, baltsgedrag, gesjouw met nestmateriaal of voedsel en aanwezigheid van jonge vogels natuurlijk.
Zangvogels zingen het meest vroeg in de ochtend en als ze nog geen vrouwtje en nest hebben. Kortom, het aantal vogels dat je telt hangt af van de tijd van de dag en de tijd van het jaar.
Lang verhaal kort: je moet een vaste methode van tellen hanteren. Alleen dan kun je resultaten tussen gebieden en jaren vergelijken. Juist dat vergelijken maakt het tellen van vogels interessant.
App Avimap
Daarom heeft Sovon de BMP-methode ontwikkeld. Die schrijft voor hoe vaak je telt, hoe laat op de dag, en welke gedragingen meetellen voor bepalen van een territorium. Voorheen moest je de telling invullen op een kaart en thuis invoeren in de computer. Dat was al weer een verbetering ten opzichte van de vorige eeuw, toen je de eindresultaten per post opstuurde naar Sovon. Tegenwoordig is het een stuk eenvoudiger. De app Avimap toont je telgebied en de route die je loopt. Zo weet je altijd waar je bent en kun je de waarneming op de juiste plek op de kaart zetten. De app heeft aparte knoppen voor elke vogelsoort. Bij elke waarneming kun je in de vorm van een getal het gedrag invullen. Bijvoorbeeld 2 is een zingend mannetje (dat is het meest geregistreerde gedrag). Er is dus al veel gestandaardiseerd.
Na elke telling kun je met één druk op de knop je telling uploaden naar de database van Sovon. Bij bijzondere waarnemingen, zoals een hele zeldzame vogel of een heel hoog aantal van een bepaalde soort, wordt je automatisch gevraagd of dit echt klopt en kun je zo nodig corrigeren.
Aan het eind van het seizoen moet je het aantal territoria bepalen aan de hand van de tellingen die je hebt uitgevoerd; twaalf in mijn geval. Daar zitten altijd interpretatiekwesties bij. De belangrijkste is: bij een telling zie je een roodborst op plek x, bij een volgende telling zie je een roodborst daar 100 m vandaan. Is dat dezelfde roodborst of zijn het twee verschillende? Dat hangt
onder andere af van hoe groot een gemiddeld territorium van een vogelsoort is. Een buizerd heeft een veel groter territorium dan een nachtegaal. Die heeft weer een groter territorium dan een bosrietzanger. Ander voorbeeld: als je een wielewaal waarneemt bij één telling, telt-ie dan mee als territorium of niet?
Het is kortom een heel gepuzzel en veel werk om aan de hand van die waarnemingen het aantal territoria te bepalen. Daar komt nog wat bij. Tellers zullen verschillen in hun interpretatie. We noemen dit het waarnemerseffect. Neem weer dat voorbeeld van die ene wielewaal. De ene teller neemt die soort er graag bij. De ander is behoudender en zegt ‘Eén wielewaal is geen wielewaal’. De interpretatieverschillen tussen tellers veroorzaken variatie in de telresultaten en hoe meer variatie, hoe lastiger het is om conclusies uit je gegevens te halen.
Daarom heeft Sovon het zogenoemde ‘autocluster’ algoritme ontwikkeld. In het algoritme zitten kennisregels over gedrag van vogels, zoals territoriumgrootte. Dat algoritme clustert alle waarnemingen van de tellingen en berekent het aantal territoria of broedparen. Het neemt kortom veel werk uit handen, vermindert het waarnemerseffect, zodat je meer met de gegevens kunt doen.
Resultaten: heel veel kleine insecteneters
Het meest opvallende resultaat vond ik de enorme dichtheid aan kleine zangvogels, zoals zwartkop, fitis, tjiftjaf en later in het seizoen bosrietzanger. In het telgebied van 74 ha bevonden zich ca. 330 territoria van die kleine zangers, dus ca. 4 territoria per ha. Het zijn bijna allemaal insecteneters, dus de dichtheid aan insecten moet er hoog zijn. Het gebied is vochtig en voedselrijk, dus verwonderlijk is dat niet. De hoge dichtheid maakte het tellen soms wel een uitdaging. Regelmatig zaten er een stuk of vier zwartkoppen om me heen te tetteren (de zang van de zwartkop is luid). Dan viel het niet altijd mee om andere soorten met een minder luide zang goed waar te nemen. Daar komt nog bij dat soorten als tuinfluiter, spotvogel en zwartkop elkaar ook kunnen imiteren en je ook niet te lang op een plek kon blijven staan omdat de zangactiviteit zeg twee uur na zonsopkomst sterk begint af te nemen. Telstress dus!
Een leuke verrassing vormden de vier nachtegalen. In de jaren ervoor hoorde ik bij wandelingen of tijdens het hardlopen er nooit meer dan twee. Waarschijnlijk heeft het te maken met de kap van de essen.
De struikachtige begroeiing neemt daardoor toe en daar houden nachtegalen van.
Bosrietzangers
Ook leuk was het hoge aantal bosrietzangers, 41 maar liefst. Ze arriveren pas eind april, persen er twee broedsels uit en trekken in augustus al weer weg. Ze lijken sterk op kleine karekieten. Ze maken vergelijkbare nesten en leggen ook vier eieren. Alleen hangen ze de nesten niet op in het riet, maar in brandnetels. In brandnetelvelden zitten de nesten soms maar twintig meter van elkaar. Ook in die hoge dichtheid lijken ze wel op karekieten.
Ik ben als beginnend, nieuwsgierig vogelaartje wel eens op mijn rug door een brandnetelveld geschoven om de nesten te vinden. Waarom ik dat op m’n rug deed weet ik eigenlijk niet meer, waarschijnlijk omdat bij hoog opgaande brandnetels dicht bij de grond minder bladeren zitten, dus minder brandharen en je van onder de nesten goed kan zien zitten. Hoe het ook zij, ik vond die nesten. Vergelijkbaar dus met de kleine karekiet, maar minder kunstig vervlochten, omdat brandnetels veel meer houvast geven voor een nest dan de kale rietstengels.
Bosrietzangers zijn (net als kleine karekieten) ook gewilde waardvogels van de koekoek. Niet zo verrassend dus, dat ik twee territoria telde van de koekoek.
Krakeenden
Een heel andere soort is de krakeend. Krakeenden houden van opgaande begroeiing dus het Loetbos is gewild. Op het eind stond de teller op een kloeke 23 broedparen. Maar het is verbazend hoe ze in mei schijnbaar in het niets verdwijnen. Af en toe zag ik in juni dan een vrouwtje met kuikens nauwelijks zichtbaar tussen de slootrandvegetatie scharrelen. Er broedden dit jaar ook twee paar op ons erf. De nesten zaten diep verstopt tussen het blad van een bodembedekkende soort smeerwortel. Net als de kuikens zijn ook de nesten veel meer verscholen dan bij de nauw verwante wilde eend. Misschien verklaart dat waarom de wilde eend al jaren gestaag afneemt, maar de krakeend juist sterk toeneemt: minder predatie.
Over toenemende soorten gesproken: ik kwam uit op tien
territoria van de Cetti’s zanger. Tot een paar jaar terug zaten er hoogstens een stuk of drie. Het stemt overeen met de landelijke trend. Het is een intrigerende soort. Het is de enige rietzangvogel die hier overwintert. Er zijn niet veel insecteneters die dit doen. Winterkoning en heggenmus zijn andere uitzonderingen. De drie soorten hebben gemeen dat ze dicht bij de grond leven. Daar zijn ook in de winter nog wel insecten en vergelijkbare prooien te vinden, zoals pissebedden, spinnen, miljoenpoten enz. Ook bijzonder: de Cetti’s zanger zingt een groot deel van het jaar, heeft een luide zang én leeft heel verborgen. Dat laatste komt van pas, want door te zingen verraadt je je positie aan predatoren. Dus kun je maar beter in het verborgene leven. En daar zijn Cetti’s zangers uiterst succesvol in.
Geen bosuil, of toch wel?
Er is ook een soort die ik niet waarnam: de bosuil. In vorige jaren hoorde ik altijd wel roepende bosuilen op minstens twee locaties. Ik ben er zelfs in het vroege voorjaar nog speciaal een paar keer voor naar het Loetbos gefietst: nul bosuilen. Ik schreef de afwezigheid toe aan het kappen van de essen.
Maar nadat ik m’n eindresultaten had ingeleverd bij Sovon, hoorde ik bij m’n hardlooprondje in juli toch jonge bosuilen roepen. En op waarneming.nl en bij de Big Day van onze vogelaars waren er toch waarnemingen op een locatie waar ik zelf in vorige jaren ook regelmatig een bosuil hoorde.
Het illustreert mooi hoe zo’n broedvogeltelling werkt: je volgt een vaste methode, die een zo groot mogelijke kans geeft op het waarnemen van aanwezige soorten. Maar er is altijd een kans dat je soorten mist, toeval speelt nu eenmaal een rol. Ik ga die bosuil er niet alsnog infietsen. Want dan creëer ik ruis. De BMP-methode werkt bij de gratie van het volgen van een vast protocol, een vaste methode. En als je een soort mist? Pech. Je kunt niet je resultaten aanpassen omdat er toevallig andere waarnemers zijn die wél een vogel zien. Dat is het grote verschil tussen een systematische broedvogeltelling, zoals ik hier beschrijf, en de losse waarnemingen die veel mensen invoeren op waarneming.nl. Die losse waarnemingen hangen helemaal af van waar een waarnemer toevallig kwam en of hij zin had om een bepaalde soort in te voeren. Die waarnemingen zijn zeker waardevol voor een globaal beeld. Ze worden ook gebruikt bij de verplichte Natuurtoets bij bomenkap, riet maaien, woningrenovatie enz. Maar voor berekening van trends en vergelijken van gebieden zijn ze slecht bruikbaar.
Die ene wielewaal telde toch mee
In een van m’n tellingen in mei hoorde en zag ik een wielewaal. Een prachtige soort met een heel welluidende zang. Ik kwam bij het inventariseren een paar keer langs zijn zangplek. Drie kwartier nadat ik hem voor het eerst hoorde, zag ik hem naar het oosten wegvliegen. In de latere tellingen hoorde ik hem niet meer. Het lijkt er dus op dat de vogel op doortrek was en niet is gebleven. Toch bleek het
autoclusterprogramma die ene waarneming te interpreteren als een territorium. Ik heb het zo gelaten. Hem weglaten zou mijn persoonlijke interpretatie zijn, en een waarnemerseffect introduceren.
En toen was het opeens helemaal stil
Ik loop nog steeds m’n hardlooprondjes. In juli hoorde ik nog een enkele zwartkop of winterkoning en een roepende jonge buizerd. Maar in augustus: een oorverdovende stilte, een bijna onwerkelijk contrast met de kakofonie van april en mei.
De vogels houden zich stil, ze ruien hun veren, voor vele in voorbereiding op de grootste reis van hun vaak korte leven: de trek naar Afrika. Ik schreef er eens een column over: circa 10 gram weegt een fitis, het gewicht van één euromunt. En dat vliegt over de Sahara. De wonderen zijn de wereld nog niet uit.
Ik kan bijna niet wachten om ze volgend voorjaar weer terug te zien. d
Totalen van de BMP-tellingen in het Loetbos (330 kleine insecteneters):
www.debonteweide.nl
Tel. 06-51809068 / www.hagendijkbouw.nl
Zuidbroek 149a
2861 LL Bergambacht 06-10301196.
Zuidbroek 149a
info@bui-tegewoon.nl
www.bui-tegewoon.nl
2861 LL Bergambacht 06-10301196.
info@bui-tegewoon.nl www.bui-tegewoon.nl
BREED INZETBAAR OP UW NATUURPROJECTEN.
BREED INZETBAAR OP UW NATUUR PROJECTEN.
Onderzoek, advies & inventarisatie in natuur en landschap,
Onderzoek, advies & inventarisatie in natuur en landschap,
WERKVELDEN: agrarische inpassingsplannen - erfinrichtingen - natuur in de stadgroenspaarplannen - landschappelijke inpassingeninventarisatie & onderzoek - Wet Natuurbeschermingecologische werkbegeleidingkleinschalige water maatregelenbeheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkelingagrarisch & particulier natuurbeheer
SPECIALISATIES:
WERKVELDEN: agrarische inpassingsplannen - erfinrichtingen - natuur in de stadgroenspaarplannen - landschappelijke inpassingeninventarisatie & onderzoek - Wet Natuurbeschermingecologische werkbegeleidingkleinschalige water maatregelenbeheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkelingagrarisch & particulier natuurbeheer
SPECIALISATIES:
inrichting en beheer van weidevogelgebieden, moer as- en waternatuur, rivierengebied, beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding
inrichting en beheer van weidevogelgebieden, moeras- en waternatuur, rivierengebied, beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding
Biologische rauwmelkse geitenker en geitenkaas Kom naar onze boerderijwinkel. Elke zaterdagmorgen open!Tekst en foto’s: Marc Timmermans
Eind augustus 2023 op ging ik op vakantie naar Texel samen met mijn vrouw. Het idee was om vanuit een appartement in Cocksdorpdiverseuitjestegaandoen.Ikhadvoordezekerheidmijnverrekijkermee.Enjeontkomteralsnatuurliefhebberniet aan om een bezoekje te brengen aan Ecomare. d
De eerste stop was een bosje waar gehoopt werd op diverse zangvogels. Op meerdere plekken stonden we stil, maar we zagen weinig. Zelfs met het afspelen van wat geluiden lukte het niet om meer vogels te lokken. Gezien of gehoord werden hier onder andere: vink, putter en houtduif. In de weilanden naast het bosje zag ik een havik vliegen.
Hierbekeken we de diverse aquaria, skeletten van walvisachtigen en het voeren van zeehonden. De wandeling die van Ecomare door de duinen loopt, niet de kinderroute, is een smal onverhard pad met leuke doorkijkjes en leuke planten en vlinders in de duinen.
Inhet plaatselijke krantje met een agenda voor toeristen, stonden excursies vermeld met een vogelgids tegen betaling. Deze duren ongeveer een halve dag, afhankelijk van welk gebied. Ze worden georganiseerd vanuit www.vogelinformatiecentrum.nl in Cocksdorp. In overleg met mijn vrouw mocht ik een excursie uitkiezen en zij ging dan ook mee. De keuze werd een excursie langs de vogelboulevard met een busje. De duur was ongeveer drie uur. De route zou voornamelijk steltlopers en bosvogels bevatten. Tijdens het inschrijven bij het Vogelinformatiecentrum werd me aangeraden om een app te downloaden en te installeren. Deze app, geheten Vogelapp, is er voor Android en iOS.
Op de volgende locaties waren voornamelijk steltlopers en plevieren te zien: scholekster, bontbekplevier, groenpootruiter, kievit, kemphaan, goudplevier, grutto en rosse grutto. Ook werd hier andere watergebonden vogels waargenomen, zoals bergeend, brandgans en lepelaar. We stopten even op een plek waar huiszwaluwen broedden. We zagen dat boerenzwaluwen en oeverzwaluwen in groepjes vlogen om zich klaar te maken voor de grote trek naar het zuiden.
Tijdens het rijden vertelde de gids enige wetenswaardigheden van Texel. Een paar keer werd de bruine kiekendief vliegend boven de akkers en weilanden waargenomen.
Deexcursie eindigde weer in Cocksdorp waar onder genot van een kopje koffie of thee een checklist werd ingevuld. In totaal hebben we in drie uur tijd 54 verschillende soorten gezien. In het informatiecentrum staan opgezette vogels die op Texel voorkomen. Ook zijn er artikelen te koop met vogels erop, boeken over vogels en natuurlijk telescopen en verrekijkers.
Voor vertrek was het verzamelen in het Vogelinformatiecentrum. Degenen die geen verrekijker in bezit hadden konden er een lenen met de informatie dat de verrekijker de hele excursie om de nek moest blijven hangen, want ze kostten € 2000,- per stuk. Dus mijn vrouw kreeg er een ter bruikleen. Ze was zeer tevreden over de verrekijker in vergelijking met degene die ik gebruik. We maakten kennis met de gids van die dag. Hij woont al langere tijd op Texel en heeft veel ervaring met vogels in binnen- en buitenland. Onze groep bestond uit de volgende nationaliteiten: Nederlanders, een Belg en een Duitser.
Buiten de excursie zag ik nog een kleine zilverreiger bij de Slufter en vanaf het strand en de waddijk zeehonden Het Natuurcentrum De Marel van Natuurmonumenten is ook het bezoeken waard. Hier heb ik voor eerst een goed bewoonde vleermuizenkast zien hangen. d
In het vorige nummer van de Waardvogel deden we een oproep om lid te worden van de werkgroep R.O. (Ruimtelijke Ordening) van de NVWK. Dat leverde helaas geen reacties op. Jammer, maar we gaan gewoon door. Hierna zonder volledig te zijn een paar onderwerpen die de afgelopen maanden onze aandacht hadden. d
Nota Dierenwelzijn gemeente Krimpenerwaard
Door de gemeente is de NVWK uitgenodigd voor de evaluatie van de geldende Nota Dierenwelzijn. Ook mocht de NVWK reageren op het concept van de nieuwe Nota Dierenwelzijn. We hebben gebruik gemaakt van die gelegenheid. We vinden de concept Nota weinig ambitieus, betrekkelijk summier en soms enigszins vaag. Uiteraard hebben we dit in onze reactie onderbouwd. Ter inspiratie hebben we verwezen naar de nota van de Dierenbescherming en de nota van de Partij voor de Dieren. We zijn benieuwd wat de gemeente met onze reactie doet.
IHC-bos te Krimpen aan de Lek
In het voorgaande nummer van de Waardvogel hebt u kunnen lezen over het IHC-bos. Inmiddels hebben we de ontwikkelaar onze bevindingen kenbaar gemaakt en gepleit voor behoud van het bos. Op 5 juli 2023 heeft de gemeenteraad een motie verworpen om met de projectontwikkelaars, terreinbeheerder en overige betrokkenen (MooiCrempene, NVWK) voor eind 2023 na te gaan hoe (zoveel mogelijk) behoud van het IHC-bos overeen gekomen kan worden bij een bouwontwikkeling. Op 1 september 2023 hebben Joke, Benjamin en Leen gesproken met MooiCrempene om informatie uit te wisselen. MooiCrempene is een stichting van betrokken omwonenden. MooiCrempene is ook voor behoud van het IHC-bos. De ontwikkelaar verwacht in oktober 2023 de inventarisatiefase te hebben afgerond. We houden u op de hoogte.
De gemeenteraad Krimpenerwaard heeft in zijn vergadering van 5 juli 2023 een motie voor een nulmeting biodiversiteit aangehouden (niet in stemming gebracht). Nadien is toegezegd de raad te informeren als het na de zomer niet gelukt is met een in regionaal verband opgemaakt plan voor een nulmeting biodiversiteit te komen voor het daarvoor in de regio beschikbaar gestelde budget van 45.000 euro. En dan samen met de raad te onderzoeken of er behoefte is aan een lokale meting van de biodiversiteit en of het nodig en wenselijk is extra budget voor dit onderzoek beschikbaar te stellen. (23-082). We zijn benieuwd of uiteindelijk wordt overgegaan tot een nulmeting biodiversiteit.
Zonnepark Tiendweg te Krimpen aan de Lek Hiervan zijn nog geen nieuwe ontwikkelingen te melden.
Op 5 juli 2023 heeft de gemeenteraad Krimpenerwaard een motie aanvaard om samen met de NVWK te zorgen voor de planvorming, educatie en realisatie van ten minste één tiny forest. Een eerste ambtelijk gesprek met Benjamin, Ruben Mulder (vertegenwoordiger van IVN) en Leen, heeft op 8 augustus 2023 plaatsgevonden. We hebben o.a. een eerder verzoek van de NVWK gememoreerd om het IHC-bos aan te wijzen als eerste tiny forest. We hopen dit najaar een voorstel van de gemeente te ontvangen hoe uitvoering wordt gegeven aan de motie.
Meer regie op de toekomstige ontwikkelingen Groene Hart De gemeente Krimpenerwaard wil bouwen, 4.000 woningen (voor veel meer dan de eigen behoefte), bedrijventerreinen (gesproken is over meer dan 10 ha; behoefteonderzoek is in uitvoering) en wat nog niet meer. Het kan niet uitblijven: meer activiteit leidt tot meer verkeersbewegingen. Op enig moment volgt ongetwijfeld de verdubbeling van de N210 en ook de tweede oeververbinding. Hoe kunnen we die dadendrang nog enigszins beteugelen?
Eerder deze zomer heeft de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland (NMZH) al een petitie ‘Red het Groene Hart van Zuid-Holland’ aangeboden aan Provinciale Staten van Zuid-Holland. Nu is er de notitie ‘Meer regie op de toekomstige ontwikkelingen Groene Hart’. Een document dat op 5 september 2023 is gepresenteerd door de NMZH samen met de Stichting Groene Hart.
Doel is samen met alle betrokken overheden, meer maatschappelijke borging van de gemaakte afspraken in o.a. het bestuursakkoord NOVI Groene Hart. (NOVI = de Nationale Omgevingsvisie). Zodat uiteindelijk meer regie genomen gaat worden over wat wel en wat niet kan en mag in het Groene Hart. Visies en intenties van de overheid zijn niet voldoende. In het verleden is gebleken dat deze boterzacht zijn en geen bindend kader vormen waaraan iedereen zich houdt. Dat moet met het oog op de toekomst van het Groene Hart richting 2050 echt anders, aldus de NMZH. Meer lezen: Bronbericht: https://milieufederatie. nl/nieuws/nmzh-en-stichting-groene-hartpresenteren-de-startnotitie-meer-regie-op-detoekomstige-ontwikkelingen-groene-hart/ Bron startnotitie: https://milieufederatie.nl/wpcontent/uploads/sites/14/2023/09/20230904_ Startnotitie-Meer-regie-op-toekomstige-ontwikkelingGroene-Hart.pdf
Tot slot viel een nieuwsbericht op. Dat ging over glyfosaat. Glyfosaat is een onkruidbestrijder, ook wel landbouwgif genoemd. Het wordt o.a. gebruikt voor het doodspuiten van gras en ‘onkruiden’. U weet wel die geel gekleurde velden, waarin ook alle insecten zoals de bijen die gewassen bestuiven, het loodje leggen. De Europese Unie moet voor 15 december 2023 goedkeuring geven voor voorgezet gebruik van dit middel. De Tweede Kamer nam op 7 september 2023 een motie aan waarin de regering wordt verzocht tegen de nieuwe Europese toelating van glyfosaat te stemmen.
Toen ik las welke partijen voor die motie en welke tegen die motie hadden gestemd, was dat weer een bevestiging dat het wel degelijk verschil uit maakt op welke partij voor de Tweede Kamer ik op 22 november 2023 ga stemmen. Wilt u weten welke partijen voor en welke tegen waren, kijk dan op: https://www.tweedekamer.nl/ kamerstukken
U gaat toch ook stemmen op 22 november 2023?!
Met dit artikel willen wij jullie op de hoogte brengen van de activiteiten van de zoogdierenwerkgroep in de afgelopen maanden. We hebben onder andere onderzoek gedaan naar ottersporen in Stolwijk, vleermuiskasten teruggehangen in Krimpen aan de Lek en beversporen naar aanleiding van een tip ontdekt in Krimpen aan den IJssel. d
Mailadres zoogdierenwerkgroep
Allereerst willen wij laten weten dat we nu een eigen mailadres hebben: zoogdierenwerkgroep@nvwk.nl. Hier kunnen jullie voortaan alle informatie, vragen en mededelingen over zoogdieren naar toe sturen. Voorheen was het soms lastig om ons te pakken te krijgen, maar nu kunnen we gelukkig rechtstreeks worden bereikt.
Ottersporen in Stolwijk
Eén van de meldingen die we via ons nieuwe mailadres ontvingen, ging over mogelijke ottersporen op een erf in Stolwijk. We zijn daar samen met Rudi Terlouw van Bui-tegewoon op onderzoek gegaan. Helaas konden we niet bevestigen dat het om ottersporen ging. We hebben voor de zekerheid nog een nachtkijker neergezet, maar die heeft helaas ook niets opgeleverd.
Vleermuiskasten in Krimpen aan de Lek
Een andere melding kwam van een mevrouw uit Krimpen aan de Lek, waar meerdere vleermuiskasten hangen aan de Hoofdstraat. Eén van die kasten was van de boom gevallen en moest snel weer opgehangen worden, omdat er veel gebruik van werd gemaakt door de vleermuizen. Robbert is er meteen mee aan de slag gegaan. Hij heeft de kast schoongemaakt en weer teruggehangen. Hij heeft daarnaast ook gecontroleerd of er inderdaad veel vleermuizen in de omgeving waren, maar dat viel tegen. Misschien kwam het door het slechte weer,of misschien waren er toch minder vleermuizen dan gedacht.
Beversporen in Krimpen aan den IJssel
De laatste melding is afkomstig van Jos de Nood uit Krimpen aan den IJssel. Langs de Singel bij de Populierenlaan zijn vraatsporen van de bever ontdekt. Er lagen rond juli verschillende takken vanaf het land in het water. Drie weken later zag Jos nieuwe vraatsporen, 75 meter verderop. De foto’s van de sporen geven een goed beeld waaraan te zien is dat we met bevers te maken hebben. Vanuit onze groep zijn we een aantal keer in de buurt van de sporen op zoek gegaan naar bevers. Helaas hebben we de bevers zelf hier niet gezien. Wel hebben we nog van een paar mensen gehoord dat er een bever was gesignaleerd in de buurt van de volkstuintjes. Die liggen vlakbij de beversporen. Dus de kans is groot dat het gebied door bevers wordt gebruikt. Een beverburcht is door de bevers gemaakt van takken en modder en heeft meestal meerdere ingangen die onder water liggen zodat de bever ongezien zijn hol in en uit kan. Een beverburcht is een van de duidelijkste sporen van aanwezigheid van bevers. In de omgeving van een beverburcht kan je letten op bevervraat: takken die schuin zijn afgeknaagd door de bever.
Zozien jullie dat de zoogdierenwerkgroep actief bezig is met het onderzoeken van de zoogdieren in onze regio. Heb je zelf ook een melding of een vraag over zoogdieren? Neem dan contact met ons op via ons nieuwe mailadres: zoogdierenwerkgroep@nvwk.nl. Wil je meer lezen over zoogdieren? Kijk dan op de website van de zoogdierenvereniging: https://www.zoogdiervereniging.nl. Hier is veel informatie over allerlei soorten te vinden. d
De bever (Castor fiber) is met een kop-romp-lengte van 70-100 cm het grootste knaagdier van Europa. Bevers waren in 1826 in Nederland uitgestorven. Vanaf 1988 is een aantal organisaties (waaronder het Wereld Natuur Fonds, terreinbeherende organisaties en overheden) begonnen met het uitzetten van bevers en inmiddels is het weer een vrij algemene soort. Bevers worden vaak verward met beverrat, muskusrat en soms met otter.
Een beverburcht is één van de duidelijkste sporen van beveractiviteit. Een burcht is een instorting van een hol, waarop een dak is gebouwd met takken en modder. Veel van de takken hebben kenmerkende bevervraat.
Holen van bevers zijn meestal lastig of niet te zien. Ze zitten onder water, zodat de bever ongezien zijn hol in en uit kan. Als er recente activiteit in een hol heeft plaatsgevonden, dan is soms door het water heen een waaier van lichtere grond te zien voor een hol. Verder kun je een hol soms herkennen aan verzakkingen of instortingen op de oever.
Door zijn foerageergedrag laat de bever nogal wat sporen achter. Zo worden bomen, met name in het winterseizoen, omgeknaagd voor het aanleggen van een eventuele wintervoorraad. Bij het rondom omknagen van een boom wordt op een hoogte van enkele centimeters tot een halve meter hoogte een zandlopervormige inkeping gemaakt. De bever weet precies wanneer de boom op het dunste punt gaat afbreken en naar welke kant die dan valt; hij blijft aan de veilige kant. Bij afgeknaagde takken of dunne bomen ontstaat een schuin snijvlak, daaraan wordt vanaf één kant geknaagd. Rond de plaats waar de bever heeft geknaagd liggen vaak grove spaanders van 3 tot 4 cm breedte en 10 tot 12 cm lengte. De bever knaagt bomen tot wel 60 cm doorsnede door, en soms ook wel dikkere bomen. Vervolgens wordt een boom in stukken van 1 meter of meer geknaagd en naar de waterkant gesleept om van de bladeren, twijgen en bast te eten. Ook worden delen naar een dam of burcht gesleept.
De tandafdrukken, die ongeveer 8 mm breed zijn, zijn duidelijk zichtbaar op de stam, de tak en op de spaanders. In het water zijn vaak afgeknaagde en geschilde takken van bomen te vinden, waarop tandafdrukken meestal nog zichtbaar zijn. d Bron:www.zoogdiervereniging.nl
De beversporen die zijnaangetroffen in Krimpen aan den IJssel, foto’s: Jos de Nood
Een kenmerkende konisch afgeknaagde boom
Duidelijke tandafdrukken van bevervraat
Ook hier zijn de tandafdrukken duidelijk
Stormschadeofbevervraat?Aandeafgeknaagdestukkenbastisteziendaterbeversactiefzijninhetgebied.Laatstevierfoto’s:MariaKuijf (bovenstedriefoto’sinZuidLimburg,onderstefoto:tussenVenloenTegelen)
Tekst en foto’s: Benjamin Hallie
Op een prachtige lentedag, zaterdag 13 mei, vond de jeugdexcursie naar eendenkooi Bakkerswaal plaats. Ondanks het trieste en plotselinge overlijden van kooiker Hans Zantinge enkele weken eerder, kon de excursie toch plaatsvinden. We werden hartelijk ontvangen door twee gidsen van het Zuid-Hollands Landschap (ZHL) en Hans’ vrouw Carla. Vanwege de prachtige weersomstandigheden die dag, waren er in de bloeiende tuin rond het bezoekerscentrum veel dagvlinders te zien zoals dagpauwogen, atalanta’s, koolwitjes en boomblauwtjes. d
Deexcursie begon met een presentatie van onze gidsen in het bezoekerscentrum, maar niet voordat iedereen bekomen was van de vele indrukken die het bezoekerscentrum te bieden heeft. Zelfs een snoek van bijna een meter hing hier geprepareerd aan de muur. De gidsen startten hun presentatie met de mededeling dat het een misvatting was dat we vandaag veel eenden zouden zien. De eenden rusten hoofdzakelijk in de wintermaanden op de plas nadat ze uit noordelijker streken gearriveerd zijn. De eendenkooi is in deze periode niet te bezoeken. Wel namen zij ons mee in de geschiedenis, het ontstaan en de functie van de eendenkooi, toen en nu.
Datharde werken deed de kooiker overigens niet alleen. Het kooikerhondje had een onmisbare rol bij het vangen van de eenden. Rond de plas bevonden zich diverse (meestal vier of vijf) vangpijpen of vangarmen, een ingenieus systeem waarbij de eenden, afhankelijk van de windrichting, naar een bepaalde vangarm werden gelokt. Door de opzet van rietmatten en het struikgewas aan weerszijden van de vangarmen, konden de eenden de kooiker en zijn hondje niet zien, terwijl zij de vangarm ingelokt werden. Door de trechtervorm van de vangarm die tevens overkoepeld is met een dun net, konden de eenden niet meer ontsnappen. Rond de vangarmen waren vaak tamme kooi- en staleenden aanwezig, die de aandacht trokken van overvliegende wilde eenden, in de hoop dat zij zich bij de tamme eenden op de plas zouden voegen. Omdat wilde eenden bij de minste menselijke verstoring zouden opvliegen, was volledige rust op en rond de eendenkooi noodzakelijk, waarbij zelfs schepen op de rivier vanaf een afstand van 753 meter, de zeilen moesten laten rusten. Wanneer de wilde eenden opgenomen waren in de groep met tamme kooieenden en zich op hun gemak voelden, kon het werk van de kooiker en zijn hondje beginnen. Wanneer er voldoende ‘bout’ op de plas aanwezig was, koos de kooiker op basis van de wind de juiste vangarm (eenden kunnen goed ruiken), waarna hij de eenden met graan de vangarm in dirigeerde. Voor twijfelende eenden zette de kooiker zijn hondje in, die het spelletje meespeelde door van achter de rietmatten vandaan te verschijnen en zo de nieuwsgierigheid van de eenden wekte. Wanneer de eenden zich voldoende ver in de vangarm
Alsgevolg van de st. Elizabethvloed in 1421, ontstonden gebieden als de Biesbosch en ook de Bakkerswaal. Door een dijkdoorbraak spoelden grote hoeveelheden grond achter de dijk weg, waardoor zich een negen meter diepe plas (een ‘wiel’ of een ‘waal’) vormde. Deze plas werd in de periode daaropvolgend een veilige rustplaats voor honderden, zo niet duizenden eenden, waarop in die periode actief gejaagd werd voor levensonderhoud. Gezien deze aanwezige omstandigheden is het weinig verrassend dat eendenkooien op dergelijke plaatsen ontstonden. De ‘veilige ‘plas bleek daarna niet meer zo veilig voor de trekeenden. Uiteindelijk trof hen hetzelfde lot: ze belandden op het bord. Van veehouderij en rijkdom in mate die wij kennen, was in die tijd allerminst sprake. Het was voor de kooiker (beheerder van de eendenkooi) hard werken om te kunnen overleven.
bevonden, liet de kooiker zich zien, waarna de eenden opvlogen en in de fuik belandden. De kooiker liet deze vervolgens dichtklappen. Er zijn overigens verhalen bekend van kooien in de Biesbosch, waarbij in 13 dagen tijd wel 17.000 eenden gevangen werden. Veel werk, maar een serieuze business dus en lucratief in de late middeleeuwen. Maar
Nahet informatieve deel in het bezoekerscentrum, was het hoog tijd om een kijkje te gaan nemen bij de plas en met eigen ogen te zien hoe de vangarmen zijn opgezet. In twee groepen liepen we in tegengestelde richting rond de plas, waarbij we veel bloeiende (stinzen-)planten zagen, vogels hoorden zingen en vlinders zagen rondfladderen. Duidelijk was dat de eendenkooi heden ten dagen een andere functie heeft dan in bijvoorbeeld de 15e eeuw. Tegenwoordig is het hoofdzakelijk een stukje cultuurhistorisch erfgoed en natuurreservaat, waarbij de stilte op en rond de plas, net als vroeger, erg belangrijk is voor rustende eenden in de wintermaanden. Daarnaast wordt de eendenkooi gebruikt voor het ringen en zenderen van eenden ten behoeve van onderzoek, waarbij bijvoorbeeld hun trekgedrag in kaart wordt gebracht.
Verder vertelde de gids tijdens de wandeling over de grienden (vochtige landjes) waarvan het wilgenhout en riet gebruikt werden voor het maken van vangarmen en korven voor de eenden. De eendenkooi was mede hierdoor vrijwel geheel zelfvoorzienend en circulair. Grappig dat we het wiel vandaag de dag eigenlijk opnieuw aan het uitvinden zijn…
Omdat het werk als kooiker vroeger bepaald geen vetpot was, vonden er diverse nevenactiviteiten plaats rond de eendenkooi. Zo werd het inkomen bijvoorbeeld aangevuld met de opbrengst uit een boomgaard. Al deze historische elementen zijn mede door de inzet van het ZHL en natuurlijk tot voor kort door ‘Bakkerswaal-man’ Hans Zantinge, nog altijd goed zichtbaar. Leuk om te vermelden is nog dat Hans al zijn werkzaamheden uitvoerde met zijn trouwe kooikerhondje aan zijn zij.
waarom zo’n ingewikkeld systeem en niet gewoon gebruik maken van een geweer toen jachtgeweren beschikbaar kwamen? Het antwoord ligt voor de hand: bij het eerste schot zouden alle eenden verstoord raken waarna de kansen op een rijke vangst verkeken zijn.
Richting het einde van de rondleiding werden we nog gewezen op een houten opslagschuurtje vol met gaten en kieren, en een ronde opening in de deur van enkele centimeters groot. Onze gids vertelde dat in het schuurtje jaarlijks een winterkoninkje broedt, dat consequent gebruik maakt van de invliegopening in de deur. Teruggekomen bij het bezoekerscentrum werden de nodige vragen gesteld, foto’s gemaakt en bedankten wij de gidsen, waarna zij evengoed ons bedankten. Ze gaven aan dat wij een zeldzaam enthousiaste groep waren en veel interesse hadden in hetgeen de eendenkooi te bieden heeft. Dit zien zij tijdens rondleidingen met scholen wel eens anders. Credits dus voor de jeugdwerkgroep en hopelijk tot bij de volgende activiteit. We zouden wel eens in Leiden kunnen belanden... d
Tekst: Lilian Roosenboom, uilenwerkgroep; tekst logboek: familie de Jong; foto’s: Robbert Koornwinder
Soms zit er in een broedseizoen veel mee. Niet alleen blijkt 2023 een goed muizenjaar te zijn (lees: er is voldoende voedsel), ook vond een ransuilen broedpaartje een bruikbaar nest2 op een - voor hen én ons - toplocatie. Dat nest bevond zich namelijk op nog geen twintig meter afstand van een keukenraam. En die keuken is op een bovenverdieping, bijna op ooghoogte van het nest. Daardoor waren de ontwikkelingen met telescoop -naast de keukentafel- nauwlettend te volgen. De bewoners en eigenaars van dit huis met tuin, familie De Jong, bleken niet alleen goede waarnemers, maar ook enthousiaste schrijvers. In een heldere schrijfstijl werd aan onze uilenwerkgroep verslag gedaan. Gebeurtenissen werden nauwkeurig opgetekend, zodat op een later moment alle ontwikkelingen terug te lezen waren. Zo maakten ze ons - en nu ook u als lezer - deelgenoot van de dagelijkse routine en bijzondere voorvallen binnen dit ransuilengezin. In dit artikel is hun logboektekst onverkort overgenomen, met als enige toevoeging een enkele verklarende voetnoot. D
Woensdag 10 mei 2023, 09.49 uur
Sinds enkele dagen nestelt er in onze tuin een ransuil. Hij/zij heeft zich geïnstalleerd op een oud eksternest in een hoge fijnspar op ongeveer negen meter boven de grond. Vanuit de bovenverdieping kunnen wij de uil de hele dag zien. Gisteravond in de schemering zat hij op een tak in de ginkgo (op gelijke hoogte, tien meter van het nest) en ging van daaruit een paar rondvluchten maken. Vanmorgen was het nest weer bezet.
Ongeveer een maand geleden hebben twee nijlganzen (!?) een begin gemaakt met het inrichten van het nest waar nu de ransuil zit. Zij waren drie dagen bezig met takjes en dons, maar zijn weer vertrokken.
Maandag 5 juni 2023, 22.23 uur
De ransuil heeft bijna onafgebroken stil op het nest gezeten. We hebben ook de andere uil (man?) een aantal keren waargenomen in onze naburige ginkgo op tijdstippen tussen 22.30 en 23.00 uur, dus als het al bijna te donker was voor de waarneming. Deze vloog een paar keer weg, waarschijnlijk om te jagen. Eén keer kwam er een (vrouw?) uil aanvliegen die direct in de spar landde en op het nest plaatsnam, ongeveer om 22.45 uur. Eén keer hebben wij om 02.00 uur de roep van de man gehoord.
Nadat de eksters met twee jongen op 29 mei zijn uitgevlogen uit hun nest in dezelfde spar ongeveer drie meter boven het nest waarop nu de uilen zitten, zien wij de broedende uil wel beweeglijker, veel
veren poetsen en verzitten en draaien. De eksters hebben de uilen niet lastiggevallen voor zover wij het konden zien. Wij kunnen uit de activiteiten van de uilen nog niet bepalen of er al jongen zijn.
Zondag 11 juni 2023, 17.32 uur
Vanmorgen heb ik een handvol braakballen3 gekregen van mijn buurvrouw die er veel vindt onder de conifeer waarin wij het mannetje zien roesten. Met betrekking tot het gedrag van het vrouwtje op het nest: wij zien haar nu vaak vrijwel rechtop zitten. Soms zien wij haar een prooi uit elkaar trekken, ze heeft dan stukjes vlees in de snavel4. Soms spert zij haar snavel een aantal keren achtereen wijd open5. Temperatuur 31 °C. Koeling? Soms beweegt de keel/maag (onder de kop, borst, verenkleed) een tijdje snel in en uit. Spijsvertering? Voedsel uit de krop voor de jongen? We hebben nog geen kuikens gezien.
Vrijdag 16 juni 2023, 09.06 uur
Vanmorgen mochten er twee kuikens over de rand van het nest naar ons kijken. Ze kwamen onder de borst van moeder vandaan, die het tevreden liet gebeuren. Het waren er dus twee tegelijk, maar we blijven kijken of we er meer tegelijk gaan zien. Gisteravond heb ik vanaf 23.15 uur een uur onafgebroken zitten kijken, waarin het vrouwtje enige tijd niet aanwezig was. Wel relatief veel beweging in het nest. Elke dag is het mannetje in de naburige conifeer met enige moeite te zien.
zien op het nest
Woensdag 21 juni 2023, 10.39 uur
De uilskuikens ontwikkelen zich voorspoedig. We kunnen ze bijna de hele dag door zien. Misschien wil Robbert Koornwinder (lid uilenwerkgroep) nog een keer komen fotograferen?
Donderdag 22 juni 2023, 00.22 uur
We zien er vaak twee tegelijk, dus dat zullen ze wel zijn. Aan het eind van de middag was het vrouwtje een tak hoger gaan zitten en scharrelden de kuikens wat door het nest.
Vanavond om ongeveer 22.30 uur kwam het mannetje een prooi brengen; het vrouwtje was toen alweer enige tijd terug op het nest. Het mannetje vloog onmiddellijk weer weg en ergens vanuit de buurt liet hij een soort geblaf6 horen (drie of vier keer een roep, even stil en weer blaffen, totaal vier keer). Het is inmiddels te donker om nog wat te zien.
Vrijdag 23 juni 2023, 14.04 uur
Er is zojuist een derde kuiken zichtbaar geworden. Het verschil in leeftijd is duidelijk.
Donderdag 29 juni
Een kuiken heeft zich bevorderd tot takkeling. Nog net te zien in de schemering klom deze uit het nest in een tak omhoog.
Vrijdagmorgen 30 juni
Het tweede kuiken bleek zijn voorganger achterna te zijn gegaan, want er was nog maar één kuiken in het nest. Verder was alleen de moeder nog in de spar te zien. Toen het begon te regenen, kwam zij in het nest over het donzige kuiken zitten om dit waarschijnlijk droog te houden. Een van de takkelingen vond dit ook wel lekker, want die was erbij komen zitten.
Zaterdagmorgen 1 juli
Een takkeling en een kuiken waren in het nest te zien en de
24 juni: ja hoor, het zijn er echt drie!
moeder zat op een tak lager. In de middag weer allerlei gefladder in het nest. De takkeling ging wat verder weg zitten. Het kuiken viel over de rand, maar klom weer terug.
Zaterdagmiddag ging een van de oude uilen achter een kraai aan. Waarschijnlijk wilde deze kersen pakken in de kersenboom achter bij de buren en zat daar ook de oude uil; even opschudding en weer rust. Zo is er nog steeds dagelijks veel te zien, maar het lijkt erop dat de uilen binnenkort hun eigen weg zullen gaan.
Zondag 2 juli 2023, 12.13 uur
Vanmorgen was het nest leeg. De jongste takkeling zat wat hoger op een tak met de rug tegen de boomstam. Moeder wat lager ter hoogte van het onderste eksternest.
Tegen middernacht horen wij steeds seingeving in de vorm van ‘blaffen en piepen’, soms ook later in de nacht. Het is moeilijk te
1) Vliegvlug: Het moment dat een jonge vogel goed kan vliegen.
2) Ransuilen bouwen zelf geen nest, maar gebruiken oude verlaten takkennesten van bijvoorbeeld kraaien, eksters of duiven.
3) Een braakbal bestaat uit onverteerde prooiresten zoals haren, botjes en schedeltjes en wordt vanuit de maag uitgebraakt. Door deze braakballen (of: uilenballen) uit te pluizen komen we meer te weten over de voedselkeuze van een uil. Braakballen kunnen het beste in een luchtdichte zak bewaard worden in een vriezer.
4) Als het vrouwtje kleine stukjes van een prooidier afscheurt, gebruikt zij die om de nog kleine uilskuikens te voeden. Een volwassen uil kan met gemak een prooi ter grootte van een muis in één keer doorslikken.
5) Het opensperren van de snavel is waarschijnlijk het moment waarop de uil de onverteerde prooiresten uitbraakt.
6) Dit blafgeluid is de alarmroep van een ransuil d
bepalen waar de uilen zich in de buurt ophouden. Wel zien wij tussen 23.00 en 24.00 uur nog wat vliegverkeer, mogelijk met prooien.
Dinsdagavond 4 juli na 21.00
Veel drukte bij de uilen, met piepen, keffen en vliegen door de oude uil van boom naar boom in de buurt. Drie takkelingen geteld in de spar, fladderend en springend van tak tot tak. En een ouder in de boom bij de buren.
Woensdag 5 juli
Tijdens de storm zagen we geen uilen. Robbert zou om 21.00 uur komen, dus wij dachten dat er weinig te zien zou zijn. Dat pakte heel anders uit. De wind zwakte helemaal af en wij konden getuige zijn van veel actie. Tot op een moment in de schemering waarop er binnen tien minuten twee keer een prooi werd gebracht; we zagen de muis in de klauwen langskomen. Even een tussenstop op een tak, de muis werd in de snavel genomen en direct bij een takkeling afgegeven. Tot tegen 23.00 uur, toen we weinig meer konden zien, was er veel piepen en keffen als communicatie. Gedurende alle nachten horen wij van tijd tot tijd piepen en keffen. De activiteiten beginnen een soort patroon te vormen. De takkelingen scharrelen door de spar, maar nooit zien wij ze nog op het nest.
Zaterdag 8 juli 2023, 17.27 uur
Vanmorgen tegen achten kwamen wij voor het ontbijt in de keuken, onze observatiepost. We stellen dan eerst de telescoop op een zichtbare takkeling en vrijwel onmiddellijk zien we een oude met prooi aankomen en afgeven aan de takkeling. Wij kwamen niet aan ontbijten toe, want nu konden wij prima zien hoe de prooi werd verscheurd en uiteindelijk helemaal genuttigd was. Een andere takkeling die een meter hoger zat verroerde zich niet, hij had zeker al gegeten? Dit dreigde onze eigen eetlust te bederven, maar het is goed gekomen en we kijken terug op een uniek schouwspel.
Vanmiddag telden we drie takkelingen en een oude uil in de conifeer. De hele dag hoorden we geen gepiep meer. In het gazon vonden we een beschadigde muis op ongeveer vijf meter van de spar; zeker verloren?
Vrijdag 14 juli 023, 17.27 uur
Sinds enkele dagen zijn alle ransuilen uit de spar en conifeer vertrokken. Wij zien ze niet meer, maar horen ’s avonds laat en ’s nachts wel gepiep en gekef in de buurt. Wij concluderen daaruit dat de familie ransuil met succes de wijde wereld ingetrokken is.
Wat nog opviel was dat wij een paar keer een volwassen uil langs de ‘stenen waterkeringsmuur’ zagen vliegen, waarschijnlijk omdat daar nogal eens ratten lopen, zeker met hoog water op de Lek. Overigens vertoont ook een kleine mantelmeeuw dit gedrag. We zien dit dagelijks en wel meerdere keren.
Van omstreeks 10 mei tot 12 juli zijn wij geboeid geweest door het hele proces van broeden tot uitvliegen. Prachtig!
Dinsdag 3 augustus 2023, 22.31 uur
Robbert filmt met een warmtecamera de jonge ransuilen in de directe nabijheid van de tuin. Het filmpje is via deze QR-code op de NVWK website (www.nvwk.nl) te vinden.
Donderdag 10 augustus 2023, 21.22 uur
Een buurman die vijftig meter verder woont, kan vanuit zijn slaapkamer in een grote boom kijken en heeft daar recent, bij het opstaan, drie takkelingen dicht naast elkaar zien roesten op een tak tegen de stam aan. Dit stelt mij gerust, ze zijn er nog! Het zou de boom kunnen zijn uit een filmpje van Robbert. Voorts horen wij nog steeds elke nacht luid tot zeer luid gepiep. Mooi!
Onze dank gaat uit naar de familie De Jong, voor hun boeiende verslaglegging en hun gastvrijheid. Daardoor konden wij met eigen ogen de jonge ransuilen vanuit hun keuken zien en fotograferen. Het was voor ons als leden van de uilenwerkgroep een unieke kans om van zo dichtbij een inkijkje te krijgen in het broedgedrag van de ransuil. Volwassen ransuilen broeden niet in nestkasten en laten zich weinig horen, daardoor zijn ze lastig te traceren en te observeren. Dit was een kans waarvan je als uilenwerkgroep alleen maar kunt dromen! D
Voor al uw boekhoudzaken, belastingadviezen, belastingaangiften en loonadministraties
Ook over uw privé-aangiften geven wij u graag advies.
Behandelcentra voor chronische rug-, heup-, knie- en voetklachten met de Dr. R. Bourdiol-methode. We zijn aangesloten bij diverse beroepsverenigingen, o.a. het Kwaliteitsregister Paramedici en Kabiz. De zorgverzekeraars vergoeden behandelingen en therapiezolen vanuit aanvullende pakketten. Voor nadere informatie zie www.voet-statiek.nl
Praktijkadressen:
Vrijhof 13, 2923 BR Krimpen aan den IJssel
Oostmaaslaan 33a-35a, 3063 AN Rotterdam
Telefoon: 0180-51 42 91 en 010-212 27 30
Meidoornstraat 3-F
Telefoon : 0182 - 351240 2861 VH BERGAMBACHT
E-mail : info@verwaaladministratie.nl
Benedenkerkseweg 41a 2821LA Stolwijk www.groenehart-tuinenparktechniek.nl
Uw Stiga dealer voor de Krimpenerwaard
De aanloop naar de plantenexcursie beloofde veel goeds. Op menig aanmeldformulier was geschreven dat men alleen al vanwege de begeleiding door good old Anton van Jaarsveld graag mee wilde. Geen wonder dus dat de twintig beschikbare plekkensnelvergevenwarenendatnaafloop(spoiler)niemandteleurgesteldnaarhuisging. d
ouderwets heette Anton ons welkom met een zelfgeplukt veldboeket uit de berm van de nabijgelegen Snippejagerskade. Het moment om Anton erop te attenderen dat we een jarige in ons midden hadden. Nadat de jarige Maria door een meerstemmig koortje was toegezongen, was dan toch de beurt aan Anton om zijn verhaal te vertellen over de geplukte bloemen en over de wording van het gebied en in het bijzonder de boezems. Voor de lezer met interesse in de historie van de boezems is zeer lezenswaardig (vanaf pagina 8) de ZuidNederlandse Archeologische Notitie nr. 302, door Valentijn van den Brink geschreven over de Stolwijkse Boezem nabij Gouderak. Heb je de excursie gemist en wil je toch wat meer weten over planten en route zie https://www.zuidhollandslandschap.nl/gebied/stolwijkse-boezem.
Zoin de overgang van zomer naar herfst hoef je geen spectaculaire diversiteit meer te verwachten qua flora; wilgenroosje, grote wederik en echte valeriaan hebben hun topperiode al wel gehad.
bij voorkeur dood hout en daar leeft van schimmels en ander kleinst goed – opruimers dus.
Dewandeling door de Stolwijkse boezem is met net minder dan anderhalve kilometer niet lang, toch waren we ruim twee uur onderweg. Wat wil je ook als je een ervaren oud-coördinator Planten als excursieleider hebt. Onderhoudende verhalen bij diverse plantensoorten, aandacht voor details op bladranden en -vouwen, vergelijkingen met wat er jaren geleden nog groeide en met wat er nu is bijgekomen.
Bijde afsluiting van de excursie werden woorden van dank en waardering uitgesproken naar Anton, en naar de deelnemers voor hun belangstelling en inbreng van hún kennis. De verhalen over historie van het gebied, over volkskennis van planten en dieren, zulke toelichtingen haal je niet uit de overigens prima apps als Plantnet en ObsIdentify. Wij blijven behoefte houden aan excursieleiders. Afgelopen seizoen laat immers zien dat we meer voor elkaar kunnen betekenen als méér actieve leden andere leden willen meenemen naar gebieden waarover ze een verhaal te vertellen hebben.
Alleen al met een beetje voorbereiding via Google en waarneming.nl, en met hulp van een paar deelnemende specialisten, heb je al snel een prima excursie.
Voel je ervoor om ook eens een groep mee op wandeling te nemen? Neem gerust contact op met een coördinator of bestuurslid, of gewoon via info@nvwk.nl d
Anton:“DenaamkoninginnekruidiseenverbasteringvandeDuitsenaam Kunigunden-Kraut, genoemd naar de echtgenote van keizer Hendrik II, de heilige Kunegunde. Zij gebruikte het kruid als ziekenverzorgster tegenleverkwalen,waarvoordeplantsindsdeoudheidmedischwordt gebruikt.Vandaarookdenaam‘leverkruid’.”Foto: Max Ossevoort
Maar dankzij de vochtige periode in de tweede helft van augustus waren er wel diverse paddenstoelen. Vrij veel aardappelbovisten (niet eetbaar, goed voor – niet tegen – braakneigingen en hartklachten) en geelwitte russula’s (wel eetbaar, ‘je moet ervan houden’). Als toetje vonden we nog de heksenboter, ook wel trollenkots of hondenslijm genoemd. Gezellige namen voor een bijzonder goedje, dat wetenschappelijk bekend staat onder de soortgroep myxomyceten (slijmzwammen): geen planten, geen dieren, zelfs geen zwammen of schimmels, maar een kolonie van eencellige organismen die samengeklonterd (netjes benoemd als plasmodium) zich voortbeweegt over de ondergrond van
Geelwitte russula, foto: Maria Kuijf
Genoemde soorten opgetekend door
Barbara Clemens:
Brede stekelvaren
Koninginnekruid (leverkruid)
Hondsdraf (grondklimop)
Witte dovenetel
Brandnetel (verschil man / vrouw)
Braam
Wolfspoot
Waterpeper
Lijsterbes
Kleine watereppe
Waterwegbree
Waterzuring
Engelwortel
Hulst
Riet
Tormentil
Zwavelkop
Geelwitte russula
Mycena (Gele) aardappelbovist
Heksenboter
Bandlichtmot
Zelfgeplukt
veldboeket van Anton:
Harig wilgenroosje
Bijvoet
Hanenpoot
Amerikaans knopkruid
Teunisbloem
Kattenstaart
Reukloze kamille
Melganzenvoet
Herik
Perzikkruid
Hopklaver
Wolfspoot
Klein kruiskruid
Engelwortel, foto: Maria Kuijf Heksenboter, foto: Frans van der Storm Anton weet zijn toehoorders te boeien met zijn kennis en anektdotesTekst: Maria Kuijf; foto bloeiende Japanse duizendknoop: Huig Bouter
Planten en dieren die van oorsprong in een andere werelddeel thuis horen, vormen een van de vijf belangrijkste oorzaken, na intensief landgebruik, overbevissing, klimaatverandering en vervuiling, van het wereldwijde verlies aan biodiversiteit. IPBES, een wereldwijd kennis platform, is met een nieuw rapport gekomen over invasieve exoten, hun monitoring en beheer. D
Eenbekend voorbeeld uit onze regio is de reuzenspringbalsemien. Deze balsemiensoort komt uit de Himalaya. Hij produceert heel veel nectar, het is tafeltje-dekje voor hommels. Maar deze eigenschap zorgt ervoor dat bijen inheemse planten juist minder gaan bezoeken en er dus minder bestuiving bij de inheemse bloemen plaatsvindt. Bovendien drukt de reuzenbalsemien door zijn explosieve groei de oorspronkelijke begroeiing weg en ontneemt kiemende zaden het licht. Nog een voorbeeld dichtbij huis is de rode Amerikaanse rivierkreeft. Hij eet alles wat leeft in sloten (watersalamanders, kikkervisjes, eitjes, larven van o.a. libellen enz. maar ook de waterplanten). Hij is resistent voor kreeftenpest, een schimmel, terwijl hij inheemse rivierkreeften ermee kan besmetten. Hij graaft diep in oevers van sloten en veroorzaakt zo schade. Japanse duizendknoop beschadigt leidingen, wegen en gebouwen. Grote waternavel groeit snel in water en vormt dichte matten, waardoor inheemse waterplanten worden verdrongen. Reuzenberenklauw verdringt inheemse vegetatie en kan ernstige brandwonden veroorzaken.
Exoten kunnen zich vermengen met verwante inheemse soorten, waardoor die eigenschappen verkrijgen die niet bij het eigen ecosysteem passen, bijvoorbeeld insecten kunnen niet meer bij de nectar. Oorspronkelijke soorten kunnen verdwijnen, bijvoorbeeld de Oostelijke ringslang hybridiseert met de inheemse ringslang.
En dan noemen we ook nog maar even de Aziatische bosmug of tijgermug, twee soorten Aziatisch boktorren, de halsband- en de grote Alexanderparkiet. Ze zijn hier allemaal nog maar vrij recent gekomen.
“Denatuur is nooit statisch, nieuwe soorten komen en gaan”, zegt Coenraad Krijger, directeur Nederland van de internationale unie voor natuurbehoud IUCN, die samen met Naturalis de Nederlandse deelname aan IPBES ondersteunt. “Maar door menselijke activiteiten nemen de problemen met invasieve exoten razendsnel toe.” Mensen verslepen al duizenden jaren dieren en planten over de hele wereld. Zo zijn bijvoorbeeld ratten, katten en geiten terechtgekomen op eilanden, die extra kwetsbaar zijn voor nieuwe soorten. Vaak vormen ze daar een plaag en roeien oorspronkelijke soorten uit, legt Krijger uit.
Exoten komen van nature niet in een ecosysteem voor, maar zijn er door menselijk handelen in terecht gekomen. Transport, handel en toerisme zijn de belangrijkste routes waarlangs exoten ook in Nederland terecht komen. Ze kunnen per ongeluk hier terechtkomen, bijvoorbeeld door meeliften met transporten, of opzettelijk door het verhandelen van exotische dieren en planten. Een klein deel van de exoten kan zich vestigen in onze natuur. Gaat een soort zich snel vermeerderen dan spreken we van een invasieve exoot. Invasieve exoten verdringen inheemse soorten en veroorzaken schade aan natuur, economie en veiligheid of gezondheid van mens en dier. Bron en voor meer info: https://www.invasieve-exoten.info/nl/ invasieve-exoten.htm d
“Inmiddels is de wereldhandel gigantisch toegenomen. Soorten worden bewust verplaatst of liften onbedoeld mee met vervoermiddelen.” In de Rotterdamse haven gebeurt dit aan de lopende band. Nederland is een land dat door de handel veel banden heeft over de wereld en daardoor een grote rol speelt in de verspreiding van soorten. Dit is een neveneffect van ons economisch systeem. Men denkt dat het erbij hoort, maar het gaat te hard. Het is onnatuurlijk en daardoor schadelijk. Inheemse soorten kunnen zich niet snel genoeg aanpassen aan nieuwe situaties en delven daardoor het onderspit. Het probleem neemt toe en het versnelt. Maatregelen worden onvoldoende genomen.”
Voorkomen is beter dan bestrijden. Als een exoot ergens gevestigd is, is het dweilen met de kraan open. Veel natuur beherende organisaties en waterschappen moeten steeds meer geld uitgeven om woekerende planten in toom te houden.
De oplossing ligt bij het aanpakken van de oorzaak: het invoeren van de uitheemse soorten. Door onze open economie is dat een moeilijk aan te pakken probleem. Er moeten strengere eisen komen op vracht en handhaving van overtredingen. Illegale handel moet harder worden bestreden en tuincentra moeten hun verantwoordelijkheid nemen in de verkoop van potentieel schadelijke soorten.
“Er is meer onderzoek nodig”, zegt Krijger. “We moeten nieuw gevestigde soorten monitoren. En op z’n minst in de gaten houden wat er binnenkomt.”
Bronnen: www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/invasieve-exoten; www.ipbes.net/ias , Thematic Assessment Report on Invasive Alien Species D
Burgers kunnen een steentje bijdragen
•Neem geen planten mee uit andere werelddelen.
•Plant in je tuin het liefst inheemse soorten en wanneer je uitheemse soorten poot, zorg er dan voor dat ze niet in de natuur terecht komen. •Leeg je aquarium niet in de sloot en breng geen vijvermateriaal naar sloten.
•Voorkom dat uitheemse dieren ontsnappen, liever nog; houd geen uitheemse dieren als huisdier.
Floron geeft veel informatie over aanschaf van tuinplanten met betrekking tot verspreiding van exoten; https://www.floron.nl/ tuinernietin d
De Waardvogel heeft een oplage vanbijna1000 exemplaren
De Waardvogel wordt verspreid in o.a. Krimpenerwaard, Krimpen a/d IJssel en Gouda
Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuur- en stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten’.
Nieuw is een laadpaal voor elektrische auto’s. Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089
Door boodschappen te doen bij boeren en makers uit de buurt geniet jij van de meest verse producten en vergroot je tegelijkertijd de biodiversiteit in jouw omgeving. Dankzij jou kunnen boeren onder andere bloemenstroken aanleggen, investeren in een gezonde bodem en (weide)vogels de ruimte geven. Doe je ook mee?
BESTEL BIJ BOEREN EN MAKERS UIT DE BUURT OP RECHTSTREEX.NL
In het prachtige Berkenwoude, in het hart van de Krimpenerwaard, ligt Cultureel Centrum De Zwaan.
Of het nu gaat om een buffet, lunch, diner of borrel in een versierde zaal in De Zwaan of bij u thuis, vraag gerust naar de vele mogelijkheden.
U kunt contact met ons opnemen door een mail te sturen naar dezwaanberkenwoude@gmail.com, of bel naar 0182-362546 of 06-53214225.
“Bewonder
Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB
Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454
Al vanaf 1998 actief in natuureducatie
Voor actuele openingstijden en overige informatie zie www.museumdewielewaal.nl
Wij zijn geopend voor de afhaalmaaltijden en snacks op vrijdag en zaterdag van 17.00 tot 20.00 uur. De Zwaan, Kerkweg 2 te Berkenwoude. Neem voor de overige activiteiten een kijkje op onze website: www.dezwaanberkenwoude.nl
Met veel passie bereiden Marjan en Corrie zo veel en zo vers als mogelijk vanuit de keuken van De Zwaan.
De zalen in De Zwaan zijn in te richten voor verjaardagen, vergaderingen, jubilea, diners, lunches.
Lunches en diners serveren wij à la carte of in buffetvorm.
de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”