2012 3

DE WAARDVOGEL

51e jaargang nr. 3 Juni 2012

officieel contactorgaan van Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’

Belangrijke namen, telefoonnummers en e-mail adressen Bestuur Voorzitter Secretaris

Algemeen adjunct Coördinator plantenwerkgroep

Arie Dorsman, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Ewald Schattenberg, admin@nvwk.nl, secretariaat Xxxxxxxxxx xx, xxxxXxx, Xxxxxxxx Gerard van Slijpe, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Hans Kouwenberg, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Patrick Heuvelman, cplanten@nvwk.nl

Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR

Erik Kleyheeg, xxxxxxx@xxxxxxx.xxx Joke Colijn, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx

Penningmeester

xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xx xxxxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx

Werkgroepen en andere belangrijke instanties Redactie Waardvogel voor kopij Maria Spruit en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com Foto’s t.b.v. de website Ewald Schattenberg, xxxxxxx@xxxxxxx.xx Coördinatoren vlinders en libellen Vacant Coördinator weidevogelbescherming Jan Terlouw, xxxxxxx@xxxxxxx.xx Coördinator landschapsonderhoud Marc Timmermans, xxxxxxxxxx@xxxxxx.xx Coördinator trekvogeltellingen Rob van Straaten xxxxxxx@xxxxx.xx Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Hans Kouwenberg, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Coördinator uilen Bas ‘t Hart, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Coördinator zwaluwen Nico van Dam, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Jeugdwerkgroep Mieke Verwaal, jeugd@nvwk.nl Coördinator Knotgroep Krimpen Jos de Nood, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Dierenambulance Gouda e.o.

Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de betreffende gemeente Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot

xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx 0900 8844 010 4733333 010 4857847

Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’ of wilt u de doelstellingen van deze vereniging steunen, word dan lid.

Stuur daartoe het onderstaande formulier ingevuld naar de secretaris op bovenvermeld adres, of stuur de gevraagde gegevens naar hem via het e-mailadres info@nvwk.nl.





























Ik geef mij hierbij op als lid / jeugdlid (*) van de Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’. Ik geef mij op voor een lidmaatschap / jeugdlidmaatschap / gezinslidmaatschap (zie colofon voor de contributie).

Ik wacht met betalen tot ik een acceptgiro heb ontvangen.

Naam:

Geslacht: m / v Initialen:

Straat + Huisnummer:

Voornaam:

_______ _______

Postcode:

Plaats:

_______

Geboortedatum:

Telefoon:

_______

E-mailadres: Datum:

__________________________________________________________________________________ Handtekening:

_______

Colofon De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 51 verschijnt 5 x per jaar, februari-april-juniseptember-december Kopij Inleveren voor de 1e van de maand van verschijning.

Oplage 790 exemplaren

E-mail redactie Joke Colijn Maria Spruit nvwkredactie@gmail.com Website www.nvwk.nl Secretariaat & ledenadministratie E. Schattenberg, Xxxxxxxxxx xx, Xxxx xx, Xxxxxxxx Contributie per kalenderjaar: € 5 voor een jeugdlidmaatschap één kind t/m 16 jaar € 15 voor een één persoonslidmaatschap € 20 voor een gezinslidmaatschap Gironummer van de NVWK: 5492484 Lid worden U kunt lid worden door het invullen en opsturen van het inschrijfformulier op de binnenzijde van de voorkant of via www.nvwk.nl Op de voorpagina: Bruine kiekendief foto: Michiel Vaartjes www.in-frames.com Overname van artikelen Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding Alle artikelen blijven voor de verantwoording van de auteurs Drukkerij GoudPrintCenter Alblasserdam Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Ereleden W. Fontijne A. v.d. Waal

Van de voorzitter Arie Dorsman Wat heeft deze Waardvogel weer een prachtige voorkant. Weet u welke roofvogel dit is? Als u dit jaar of vorig jaar de cursus “Roofvogels” van de NVWK hebt gevolgd, verzorgd door Gijsbert Mourik, is het makkelijk. Deze roofvogelcursus van drie avonden was ook dit jaar weer een groot succes met het maximum aantal cursisten. Gijsbert, dank voor je inzet en enthousiasme.

In deze Waardvogel is er weer volop aandacht voor vogels in de Krimpenerwaard. Op 5 mei werd de Big Birding Day ofwel Grote Vogeldag gehouden. Een aantal teams van goede of zelfs doorgewinterde vogelaars van de NVWK zochten van 05.00 tot 17.00 uur naar zoveel mogelijk vogelsoorten binnen de Krimpenerwaard. U zult versteld staan van het aantal soorten en er werd wel één heel bijzondere soort gevonden waar de verschillende teams sportief mee omgingen. Alle teams beschrijven hun ervaringen van deze inspannende zoektocht. Daar leest u ook wie het winnende team is geworden!

Verder hebben we van Gijsbert Mourik een prachtig reisverslag van zijn vogelreis naar Noorwegen, die garant staat voor een aantal aparte vogelwaarnemingen.

De NVWK organiseerde een aantal excursies waar u ook enkele impressies van krijgt, geschreven door verschillende leden. Dank voor deze kopij ook namens de redactie.

Onze secretaris, Ewald Schattenberg, heeft aangegeven te willen stoppen met zijn bestuursfunctie in 2013. De vereniging is dan ook op zoek naar een nieuwe secretaris. Op pagina 35 staat de taakomschrijving van de secretaris van de NVWK. Mocht u een rol willen spelen in het bestuur van onze actieve, enthousiaste en gezellige NATUURvereniging of weet u iemand die daar prima geschikt voor is, meld u dat dan bij Ewald Schattenberg of ondergetekende.

Hebt u de contributie al betaald met de aangehechte acceptgiro aan de Waardvogel van april 2012? Doen hoor, daar wordt onze nieuwe penningmeester, Gerard van Slijpe, heel blij van.

Ik wens u veel leesplezier met deze mooie Waardvogel. De rubriek “Even Noteren” biedt u ruime mogelijkheden om van de natuur te genieten.

In dit nummer Van de voorzitter Even Noteren Op de voorpagina: de bruine kiekendief Betrapt en gesnapt Verslagen van de BBD De geoorde fuut Reisverslag van Noorwegen Onderzoeksresultaten van de grote zilverreiger De macrofotograaf Boekweit pag. 21 Natuurvraag Aandacht voor de rivierdonderpad

pag. 01 pag. 02 pag. 03 pag. 04 pag. 06 pag. 11 pag. 12 pag. 16 pag. 18

pag. 22 pag. 22

Over de huiszwaluwtillen Het Jaar van de Bij Bijenquizje voor de jeugd Jeugdpagina Met de schoolklas naar buiten Eerst Tenella zien Hooien op het Zwaneneiland Verslag lezing over de Kaukasus Even Activeren Bullebak Op zoek naar een nieuwe secretaris Nieuwe leden Schilderworkshops

pag. 23 pag. 24 pag. 25 pag. 26 pag. 27 pag. 28 pag. 29 pag. 32 pag. 34 pag. 34 pag. 35 pag. 35 pag. 36

De Waardvogel – juni 2012

1

Even noteren Vrijdagavond 15 juni vanaf 21:30 uur Nachtvlinderen in de Bakkerswaal onder de grote linde.

Eerst bekijken we de nachtvlinderverzameling van kooiker Hans Zantinge en daarna gaan we buiten de vallen opzetten. Deze avond gaat alleen door bij goed weer. Check NVWK.nl voor u van huis vertrekt. Meer info bij Joke Colijn, xxxx-xxxxxx.

Zaterdag 30 juni van 07:00-09:30 uur De jeugd van 11 t/ 16 jaar kan een kijkje gaan nemen op een vogelringstation in de Krimpenerwaard. De unieke kans om het vangen en ringen van vogels mee te beleven.

Er is een beperkt aantal deelnemers mogelijk, geef je dus snel en vooraf op bij Mieke Verwaal (jeugd@nvwk.nl) / xxxx-xxxxxx. Van Mieke ontvang je de verdere gegevens.

Woensdag 4 juli vanaf 19:00 uur Avondwandeling door de Kleine Zaag met aandacht voor planten en vogels. Onder leiding van Patrick Heuvelman bezoekt u dit unieke stukje van de Krimpenerwaard.

Trekt u wel stevige schoenen aan? De wandeling duurt tot 21:30 uur. Verzamelen op de Zaag t.h.v. Autosloperij ‘De Zaag’. Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxxxxxxxx).

zo veel te zien dat de excursie loopt tot laat in de middag.

Neemt u voldoende drinken en versnaperingen mee?

Meer info bij Gijsbert Mourik (xxxx-xxxxxx).

Woensdag 5 september om 19:00 uur Zomeravondwandeling door de Berkenwoudse Driehoek met onze plantencoördinator Patrick Heuvelman. Patrick deelt zijn kennis van planten met u in dit prachtige gebied in onze Krimpenerwaard. Verzamelen op de P-plaats Schaapjeszijde/Wellepoort. Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxx-xxxxxx).

Het weekend van 15 en 16 september 2012 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 22 september om 10:00 uur De jeugd van 8 t/m 12 jaar gaat op bezoek bij Natuurmuseum ‘De Wielewaal’ in Lopik. Meer info verderop in de Waardvogel. Je moet je wel opgeven bij Mieke Verwaal (jeugd@nvwk.nl) / xxxx-xxxxxx.

Het weekend van 13 en 14 oktober Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 14 juli om 09:00 uur Maaisel afruimen bij de Loet. Na een koude winter en een warme lente is alles weer goed gegroeid. Wij hooien deze landjes, vele handen......licht werk? We verzamelen bij de Hendrikshoeve. Meer info bij Patrick Heuvelman (xxxx-xxxxxx).

Dinsdag 16 oktober om 19:30 uur Theorieavond van de cursus “Paddenstoelen herkennen” in de Bakkerswaal te Lekkerkerk. Meer info in de vorige Waardvogel en bij Ton de Groot, xxxxxxxxxxxx@xxxx.xx. Er zijn nog enkele plaatsen vrij!

Woensdag 18 juli om 19:15 uur Vogelexcursie bij het Doove Gat te Haastrecht. Ton de Groot neemt u mee langs het nieuw ontwikkelde stuk natuur en het oudere riet van het Doove Gat. We verzamelen bij het zwembad aan de Bredeweg 2, Haastrecht. Bij slecht weer gaat deze wandeling niet door. Info bij Ton de Groot, xxxxxxxxxx@xxxx.xx.

Zaterdag 20 oktober om 09:30 uur Excursie van de cursus “Paddenstoelen herkennen”. Waar en tot hoe laat hoort u op de theorieavond. Meer info bij Ton de Groot, xxxxxxxxxx@xxxx.xx.

Dinsdag 28 augustus vanaf 19:00 uur Zomeravond digitaal natuur-beleven. Inloopavond om te kijken of te laten zien wat er tegenwoordig mogelijk is met alle digitale toestellen. Maak kennis met Obsmap, GPS en diverse natuur-apps. Wilt u zelf wat laten zien, u bent van harte welkom. We ontmoeten elkaar onder de hooiberg van de Hendrikshoeve in het Loetbos; neemt u zelf koffie of thee mee? Meer info bij Hans Kouwenberg.

Zaterdag 1 september om 08:00 uur Gijsbert Mourik gaat met ons op vogelexcursie naar het mooiste gebied in deze periode, de Zeeuwse en ZuidHollandse delta. In deze periode komt de trek op gang en is de tijd voor steltlopers en sterns. We verzamelen om 08:00 uur bij het busstation van Krimpen a/d IJssel Er is

2

De Waardvogel – juni 2012

Zaterdag 3 november om 09:00 uur De landelijke natuurwerkdag. De locatie volgt later. Wil iedereen zichzelf opgeven via de site www.natuurwerkdag.nl? Nadere info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Woensdag 21 november om 20:00 uur Afsluiting van het weidevogelseizoen. weidevogelaars krijgen hiervoor persoonlijk uitnodiging.

De een

Het weekend van 17 en 18 november Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Het weekend van 15 en 16 december Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Op de voorpagina: de bruine kiekendief Erik Kleyheeg Vanaf maart houden we steevast de lucht weer in de gaten voor de eerste bruine kiekendief. De eerste waarneming in het voorjaar van een soort die zich heeft opgehouden in Zuid-Europa of Afrika is altijd weer bijzonder en de bruine kiekendief, met zijn imposante verschijning, is daarop geen uitzondering. Even denk je een buizerd te zien vliegen, maar dan valt je op dat de vogel wel een erg lange staart heeft en veel slankere vleugels, die wat meer omhoog staan in de glijvlucht. Een onmiskenbare bruine kiekendief!

In de Krimpenerwaard zien we in maart en april veel doortrekkende exemplaren, maar uiteindelijk blijven er op diverse plekken broedpaartjes over. In goede jaren zit bijna bij elk rietputje in de Krimpenerwaard wel een paartje en ook in de Lekuiterwaarden zijn bruine kiekendieven dan op meerdere locaties te vinden. Om het territorium af te bakenen vliegt het mannetje hoog in de lucht, langzaam tegen de wind in, terwijl hij onafgebroken roept. Het geluid doet meer denken aan een piepjonge meerkoet dan aan een grote roofvogel, dus het blijft verrassend om een mannetje bruine kiekendief te zien vliegen als je de bron van dit geluid zoekt.

Als het mannetje succes heeft en een territorium kan veilig stellen, begint ook de balts met het vrouwtje. Eén onderdeel daarvan is de spectaculaire voedseloverdracht in de lucht, waarbij het mannetje een prooi overgooit naar het vrouwtje. Dit is een bijzonder gecoördineerde actie waarvoor acrobatische capriolen nodig zijn. Korte tijd later vliegen beide vogels met takken en rietstengels naar een rustig plekje in het riet, waar ze hun nest bouwen.

Zodra er jongen zijn, vliegen de ouders regelmatig op en neer om voedsel te brengen, dat bestaat uit kikkers, kleine zoogdieren, insecten, eieren en jonge vogels.

Omdat de jongen op de grond uit hun ei kruipen, moeten ze zelf kunnen opstijgen voordat ze kunnen uitvliegen.

Dit is makkelijker als je jezelf uit een boom kunt laten vallen en op die manier kunt wegvliegen, maar jonge bruine kiekendieven hebben het kunstje al gauw in de gaten. Het duurt daarna ook niet lang meer voordat ze zelf prooien kunnen vangen, hoewel onervaren jonge vogels soms goed te herkennen zijn als ze zich vergissen in het formaat van de prooi.

In september kunnen de jonge bruine kiekendieven al helemaal voor zichzelf zorgen en is de tijd aangebroken om weer naar zuidelijkere streken te vertrekken. Op dagen met goede roofvogeltrek in eind september is de bruine kiekendief vaak een van de meest talrijke soorten.

In de trekperiodes kunnen we in de Krimpenerwaard soms ook blauwe en grauwe kiekendieven tegenkomen.

Grauwe kiekendieven zijn erg zeldzame doortrekkers waarvan er nooit meer dan een handjevol per jaar worden gezien in de Krimpenerwaard. De sterk gelijkende blauwe kiekendief is iets minder zeldzaam, maar nog steeds geen algemene verschijning. Deze soort overwintert soms ook in het veenweidegebied en kan in het winterhalfjaar jagend worden aangetroffen in de Krimpenerwaard. Bruine kiekendieven worden in die tijd

nog maar mondjesmaat gezien, hoewel het erop lijkt dat steeds meer bruine kiekendieven ‘s winters in Nederland blijven.

Als je goed de kleuren kunt zien, zijn bruine kiekendieven vrij gemakkelijk te onderscheiden van de buizerd en andere kiekendieven. Het vrouwtje is doorgaans geheel effen bruin met een bleek crèmekleurig petje en keel. Jonge vogels lijken daar sterk op, maar hebben een iets gelere kop en donkerder bruin lichaam.

Mannetjes zijn een stuk slanker dan vrouwtjes en hebben een andere kleurschakering. Van onderen zijn ze vrij licht, met een lichtbruine buik, lichtgrijze vleugels en grote zwarte vleugelpunten. Aan de bovenkant loopt het bruin van de rug door op de vleugels. De buitenste helft van de vleugels is dan weer grijs met zwarte punten. Ook de staart en de kop zijn grijs, in contrast met de bruine buik en rug.

U kunt deze prachtige roofvogels in de zomermaanden op verschillende plekken in de Krimpenerwaard zien, vooral daar waar riet is. Op krimpen.waarneming.nl kunt u zien waar de meest recente waarnemingen van de bruine kiekendief gedaan zijn.

Bron illustratie: http://www.avibirds.com

De Waardvogel – juni 2012

3

Betrapt en gesnapt Rob van Straaten Toen werd het eindelijk weer voorjaar, een te gekke tijd om lekker door de waard te lopen of te fietsen. April en mei zijn altijd interessant, leuke doortrekkers en zeldzame zomergasten kunnen overal in Nederland worden gesignaleerd en dus ook in de Krimpenerwaard. Een jaarlijks terugkerend evenement is de Big Birding Day. Hierbij moeten diverse teams zoveel mogelijk soorten weten te scoren in twaalf uur binnen de grenzen van de Krimpenerwaard. Op deze dag worden altijd erg leuke dingen gezien, zoals je verder in dit verhaal zult lezen.

Een geoorde fuut werd prachtig gefotografeerd op de surfplas te Krimpen. Deze prachtige futensoort laat zich vaker zien in het voorjaar op deze plas.

Een enkele grote zilverreiger verbleef nog in polder Den Hoek. Het broedgeval waar we al een tijdje op zitten te wachten blijft nog steeds uit, maar wie weet. Een enkele koereiger werd op 30 april gefotografeerd in het Helofytenfilter in polder Den Hoek. Er waren 3 waarnemingen van een roerdomp, één op 29 april in polder Zuidbroek, één op 13 mei in Het Doove Gat en de laatste op 18 mei in polder Krimpen a/d Lek. Op 3 april werd de eerste purperreiger gezien, later druppelden meer exemplaren de waard in. Op 30 april verbleef er een kraanvogel in polder Vlist. Een zwarte ooievaar werd gezien vliegend boven polder Middelblok te Gouderak op 23 april.

Roofvogels werden regelmatig gezien binnen de Krimpenerwaard, vooral de telpost is een goede locatie om doortrekkende roofvogels te kunnen zien. Er werden 4 doortrekkende blauwe kiekendieven, 4 grauwe kiekendieven en enkele tientallen bruine kiekendieven gezien. Van de rode wouw werden 2 exemplaren gezien: veel minder dan de 8 waarnemingen van de zwarte wouw. Niet minder dan 7 visarenden werden in de Krimpenerwaard gezien, een leuk aantal zo voor het voorjaar. Op 19 mei werd er een roodpootvalk gezien op de telpost, een soort die vooral met oostenwind richting Nederland wordt gestuwd.

De influx van witvleugelsterns viel erg tegen, ook al hadden we een sterke oostenwind. Alleen 2 exemplaren in polder Vlist is de enige waarneming.

April en mei zijn zeer goede maanden om steltlopers te zien in bijvoorbeeld het Helofytenfilter, maar ook Het Doove Gat, met zijn nieuwe aangelegde plasjes, is erg in trek bij de steltlopers. Soorten zoals kleine plevier, grutto, kievit, oeverloper en tureluur waren hier altijd wel te vinden. Minder vaak waren hier groene ruiter, zwarte ruiter, bosruiter, bonte strandloper, bontbekplevier en witgat te zien. Zeldzaam waren de waarnemingen van de steltkluut, nu voor het vierde jaar aanwezig in de Krimpenerwaard. Helaas ging het maar om 2 exemplaren, die maar één dag in Het Doove Gat verbleven. Ook waarnemingen van de Temmincks strandlopers zijn zeldzaam in de Krimpenerwaard. Op 1 en 6 mei kwamen er waarnemingen uit Het Doove Gat en op 5 mei 2 waarnemingen van de Lage Weg. Een poelruiter werd op 12 april ontdekt in Het Doove Gat. Helaas bleef de vogel maar enkele minuten aan de grond en vloog al snel weer op om uit het zicht te verdwijnen.

4

De Waardvogel – juni 2012

Een rosse grutto kon langer worden bekeken. De vogel verbleef op 1 april in het Helofytenfilter.

Een kwartel riep vanuit het hoge gras in polder Middelblok op 25 mei. Verdere zoekacties in de waard leverden niks op. Op 30 mei werd er echter weer een exemplaar gevonden, nu in de polder bij Ouderkerk.

Een hop verbleef langere tijd in diverse polders in de Krimpenerwaard. Soms werd hij dagen niet gezien en dan plotseling dook hij weer op. Deze zeldzame soort is een jaarlijkse doortrekker aan het worden. Bijna elk jaar wordt er wel één exemplaar gezien. Een kleine bonte specht verbleef in het Stormpoldervloedbos te Krimpen.

Helaas is de vogel alleen gehoord. De prachtige golden oriole ofwel de wielewaal werd 2 keer gezien. Een prachtig mannetje vloog over de Lek bij de telpost op 30 april en op 8 mei vlogen 2 exemplaren over de tuin van een waarnemer in Ouderkerk a/d IJssel.

Leuk zijn de waarnemingen van de diverse Cetti’s zangers. Een explosieve uitbreiding van hun broedgebieden werd nu ook duidelijk in de Krimpenerwaard. Met niet minder dan 6 verschillende mannetjes is dit een record aantal voor de waard.

Nachtegalen werden weer op verschillende plekken gehoord. Vroeg in de ochtend bij opkomst van de zon lieten diverse vogels hun prachtige zang horen. Dit voorjaar werden er een aantal snorren ontdekt binnen de grenzen van de Krimpenerwaard. Het betreft hier altijd doortrekkende exemplaren Dit voorjaar werden er in deze maanden nog redelijk veel beflijsters gezien. Het grootste aantal betrof 5 exemplaren in Berkenwoude op 16 april. Op de BBD van 5 mei werd een adult mannetje ortolaan ontdekt langs de Berkenwoudsche Hoge Boezem. De volgende dag werd ook nog een vrouwtje ontdekt. Deze zeldzame doortrekker is in Nederland al geen broedvogel meer. In het park van Schoonhoven werd een mannetje bonte vliegenvanger ontdekt. Deze soort wordt elk jaar maar met enkele exemplaren gezien en dan zijn het vaak raamslachtoffers. Één exemplaar van de buidelmees werd gespot, en wel op de Zaag op 28 april.

Op 13 april werden er boven Ouderkerk a/d IJssel 2 raven gezien. De vogels werden herkend aan het geluid en aan de markante staartvorm. Deze soort wordt maar zelden buiten hun broedgebieden van de Veluwe en Oostvaardersplassen gezien.

Ik wil iedereen bedanken voor het doorgeven van zijn of haar waarnemingen. Heb je leuke en verassende vogels gezien, geef ze door met datum en plaats. U kunt uw waarnemingen direct invoeren via www.nvwk.nl of www.waarneming.nl.

Bronnen illustraties: 1. Wielewaal: www.arkive.org 2. Buidelmees: www.birdsof kuwait.com 3. Hop: wwwkitday-uk.com 4. Kleine bonte specht: www.surf birds.com 5. Bonte vliegenvanger: www.ray wilsonbirdphotography.co.uk 1.

2.

3.

4.

5.

De Waardvogel – juni 2012

5

Verslagen van de DAY 2012

BIG BIRDING

De BBD door de ogen van de Koekoekloerders Gijsbert Mourik 2012 moest weer eens het jaar van de Koekoekloerders worden, dachten we. Uiteraard doen we vooral mee, omdat deelname aan de BBD al bij voorbaat garant staat voor een geweldige, gezellige, spannende dag, maar toch wilden we dit jaar natuurlijk niet wéér net naast de bokaal grijpen. De week voorafgaand aan de grote dag werd waarneming.nl nauwkeurig uitgekamd en werd her en der wat veldwerk verricht. Na een gezellig weerzien van de deelnemers en de inleidende uitleg van Erik waren we zaterdagochtend 5 mei om 5:00 uur er helemaal klaar voor. De vaste kern van het team, Arie Ros, Pieter van Dam en Gijsbert Mourik, werd dit jaar versterkt met de scherpe blik van Stefan van Ettinger.

Vanwege ons jaarlijkse bosuilensucces rond Restaurant ‘De Loet’ was een klein rondje Loetbos vanzelfsprekend onze eerste actie. Maar hoe we daar ook ons best deden om een bosuil te versieren, het mocht niet baten. Tegen onze verwachting in riep er wèl een ransuil. Een mooie soort, die je beter maar vast kunt hebben. In de laatste schemer waagden we nog bosuilenpogingen in Berkenwoude en langs het Oosteinde, maar ook daar hadden we geen succes. Terwijl we alle voorgaande jaren veelal volgens een vergelijkbare route de Krimpenerwaard doorkruisten, wilden we dit jaar eens gek doen en voor een andere aanpak gaan. Geheel vernieuwend en tegen ons gevoel in reden we richting de telpost. Onderweg zong een zwarte roodstaart op het dak van een boerderij en bij Opperduit hadden we de nodige rietgorzen en rietzangers. Met wat geduld liet tenslotte ook een blauwborst zich kort maar krachtig horen. Bij de telpost vloog een groepje brandganzen voorbij, binnendijks zwommen wat slob- en kuifeenden in de polder en langs de Lek besloop een kat een groepje oeverlopers die op de keien foerageerden.

We hadden juist goed en wel onze spullen uitgestald toen de telefoon ging: Johannes had bij de Berkenwoudsche Boezem een schitterend adult mannetje ortolaan ontdekt!

Een erg goede soort voor de Krimpenerwaard en voor de meesten van ons zou het zelfs een nieuwe soort zijn.

Ofwel, de spullen werden snel weer ingepakt en korte tijd later zochten we de bomen rond de molenruïne af. En ja hoor, daar zat ie. Een adult mannetje ortolaan, enkele kilometers van huis, schitterend zichtbaar, en dan ook nog eens af en toe zingend. Daar droomt elke vogelaar van! Onze dank voor het telefoontje is groot. Boven de polder vlogen verder nog wat zwarte sterns.

Na een vruchteloze blik over de buitendijkse slikplaat bij Hitland vervolgden we onze weg naar de Schanspolder, bij vogelaars ook wel bekend als het kwartelkoningenveld. Langs de waterlijn liepen vrij veel oeverlopers, wat witte kwikstaarten en kleine plevieren. En boven het terrein vlogen oeverzwaluwen.

De adrenaline steeg toen tussen de opvliegende oeverlopers een vreemd stelletje bleek te vliegen. Na diverse rondjes landde de groep vlak voor ons en bleken er maar liefst twee Temmincks strandlopers tussen te lopen. Alweer een goede soort voor de Krimpenerwaard.

6

De Waardvogel – juni 2012

Via de polders De Nesse, Kattendijksblok en Middelblok, waar onder andere tapuiten en een paapje zaten, vervolgden we onze weg naar het Beijersewegje en het bijbehorende kijkscherm. Een opvliegend mannetje zomertaling was daar een welkome waarneming. De volgende bestemming was het Bisdom van Vlietpark in Haastrecht. Onderweg daar naartoe schreven we sperwer en ooievaar bij en eenmaal aangekomen hadden we in het park al snel staartmezen en grote bonte specht gevonden. Ook hier wilde bosuil niet lukken. Terwijl we naar de holte keken, glipte er zelfs een kauw naar binnen.

Het Doove Gat was vanaf de West-Vlisterdijk nauwelijks te zien, maar twee overvliegende wulpen waren toch nieuw voor de lijst. Onderweg naar Schoonhoven vonden we net ten zuiden van Stolwijk een steenuiltje, die dicht langs de weg zat weg te dommelen.

In Schoonhoven zochten we eerst het park op, op zoek naar een boomklever. Die wilde helaas niet lukken, maar dat werd helemaal goed gemaakt door een helder zwartwit mannetje bonte vliegenvanger, die Stefan boven in de bomen ontdekte. Opnieuw een erg goede soort. Nadat ook een grauwe vliegenvanger zich op z’n vaste stek liet zien, namen we tevreden een kijkje bij de roekenkolonie en vervolgden we in westelijke richting onze weg langs de Lekdijk. Op de bekende plek in de uiterwaarden ten westen van de DZH-bakken liet de bekende Cetti’s zanger zich horen en bij de bochtafsnijding hadden we een kleine karekiet en een mannetje smient.

Een rondje polder Den Hoek leverde eerst niet veel nieuws op, maar bij het Helofytenfilter konden we uiteindelijk toch het een en ander bijschrijven, waaronder kolgans, wintertaling, bonte strandloper, lepelaar en niet te vergeten twee sneeuwganzen voor de exotenlijst.

Opnieuw zochten we de Lek op. Volgens de verwachting hadden we bij de Bakkerswaal wat overvliegende purperreigers. De volgende grote stop was een rondje Kleine Zaag, waarbij we al snel de aanwezige Cetti’s zanger hoorden. Alweer de tweede deze dag. Op de Kleine Zaag zong een grasmus en kort maar krachtig zelfs een braamsluiper. Verder verkende een paartje boomvalken het Zaagbos en werden we op de terugweg verrast door een matkopje.

De middag vorderde inmiddels gestaag en het Krimpenerhout was een van de laatste bestemmingen.

Aan de overkant van de surfplas pikten we een

opvliegende gele kwikstaartsoort helaas net te laat op om sluitend te kunnen determineren, maar na afloop van de BBD bleken we hem gelukkig toch mee te mogen tellen. Als echte Koekoekloerders waren we verheugd toen we aan het einde van de dag toch nog ver weg een koekoek hoorden roepen. Onze dag kon bijna niet meer stuk. Alhoewel, we misten toch nog een paar pijnlijke soorten: bosuil en sprinkhaanzanger. Voor bosuil hadden we de moed inmiddels opgegeven, maar voor sprinkhaanzanger besloten we toch nog maar snel een rondje Mudput te doen. En toen kwam de onverwachte wending. Sprinkhaanzanger liet zich enigszins tegen de verwachting in ook bij de Mudput niet horen, maar vanuit een bosuilenkast, waar al jarenlang òf helemaal niks òf

een nijlgans achter het gat te zien is, werden we opeens aangestaard door, jawel, een heuse bosuil! Gewoonlijk een van de eerste soorten van de dag, maar ditmaal de allerlaatste. De laatste minuten probeerden we nog net op het nippertje een laatste goede soort uit het filter te slepen, maar ons geluk bleek op. Met 98 soorten op de teller waren we exact om 17:00 uur terug bij ‘De Loet’.

Ondanks de motregen die we af en toe hadden, was het een mooi resultaat. Hoe gedreven we ook dit jaar weer op weg waren naar de wisselbeker.., we bleken toch wéér net een paar soorten te weinig te hebben. Net geen bokaal dus, maar uiteraard wel weer die geweldige, gezellige, spannende dag en een paar hele mooie soorten.

De Kijkers uit het Oosten Morrison Pot Om 5.00 uur gingen ook “De Kijkers uit het Oosten” bestaande uit Cor Oskam, Erik Kleyheeg en Morrison Pot van start.

Nog in het duister konden we op geluid kievit, tureluur en meerkoet als eerste soorten opschrijven. Onze eerste stop zou bij de Graafkade gaan plaatsvinden, waar we de eerste wakker geworden zangertjes hoorden. Dit was uiteraard niet ons hoofddoel, nog in het donker is het natuurlijk een prioriteit om op uilenjacht te gaan. Het idee was om met een geluidsbron het geluid van bosuil af te spelen in de hoop dat de vogels van Eendenkooi Kooilust terug zouden roepen. Helaas hadden wij hier gelijk al onze eerste tegenslag: de iPod van Erik vertoonde een technisch mankement, waardoor ons plan in het water dreigde te vallen. Gelukkig had Erik een plan B, namelijk een geniale imitatie van bosuil, waardoor zowel het mannetje als vrouwtje wakker werden geschud en vervolgens niet meer ophielden met roepen.

Een bezoek aan de Elzerkade leverde vervolgens niet de gewenste blauwborst of bosrietzanger op, maar wel konden er alweer wat algemene zangertjes bijgeschreven worden. Onderweg naar het Helofytenfilter werden we, behalve door een roepende grauwe vliegenvanger, ook gestoord door een telefoontje van Marcel om te melden dat Johannes Luiten, die nota bene nog geen 5 minuten bij het team van Marcel, Rob en Harm was ingestapt, een ortolaan had gevonden. Dat hoef je natuurlijk geen twee keer te zeggen en dus gingen wij in een noodvaart richting de Berkenwoudsche Hooge Boezem. Daar eenmaal aangekomen konden wij genieten van een prachtige man ortolaan, die zelfs af en toe aan het zingen was. Na deze switch moest er toch ook weer gevogeld worden. Hoe mooi deze zeldzaamheid dan ook was, hij zou toch even zwaar tellen als een roodborst, die we onderweg naar het Helofytenfilter in het Loetbos even meepikten. Ook zagen we de enige purperreiger van de dag.

Via de Lekdijk, waar een mooie Pontische meeuw op een strekdam zat, en Schoonhoven reden wij vervolgens richting Het Doove Gat. Al onze teamleden komen uit Haastrecht en Het Doove Gat is voor ons alle drie dan ook zeer bekend gebied. Zodoende wisten wij dat er al enkele dagen Temminck’s strandlopers, lepelaars en groenpootruiters aanwezig waren. Het enige probleem is dat Het Doove Gat net buiten de Krimpenerwaard valt en zodoende mag je er alleen vanaf de West- Vlisterdijk op kijken. Dit wilde echter niet lukken en dus viel ons plan om hier flink te scoren in duigen.

Erik had een afspraak gemaakt met een journaliste van Radio West, waar we in het Stormpoldervloedbos mee hadden afgesproken. Onderweg naar Krimpen a/d Lek

vonden we in een grote groep oeverlopers langs de IJssel alsnog de gewenste Temminck’s strandlopers. Eenmaal in Krimpen aangekomen, gingen wij gewapend met journaliste het Stormpoldervloetbos in waar we een kleine bonte specht hoorden roepen. Een hele mooie soort voor de regio! Verder zagen wij hier ook onze eerste sperwer. Op De Zaag hadden we vier doelsoorten: gekraagde roodstaart, matkop, Cetti’s zanger en braamsluiper. De Cetti’s zanger was snel binnen, die ondanks de regen even kort aan het zingen was. De gekraagde roodstaart wilde niet lukken en inmiddels liepen wij over De Zaag te slenteren, omdat de man met de hamer intussen had toegeslagen. Toch was Cor op het laatste moment ineens verassend scherp en tikten we braamsluiper en matkop binnen.

Met nog een uur te gaan voordat dat we ons weer moesten melden bij ‘De Loet’, gingen we toch nog maar even naar de Lekdijk, waar ons harde werken eindelijk werd beloond, omdat hier ineens een blauwborst begon te zingen. Deze soort hadden we de hele dag nog niet gezien of gehoord en we waren er onder andere het Krimpenerhout voor doorgelopen. Verder zagen we op het laatste moment bij het Helofytenfilter nog een bonte strandloper en een watersnip.

Zo kwamen wij uiteindelijk uit op 100 soorten uit. Hier waren wij gezien de weersomstandigheden erg tevredn mee en eigenlijk hielden wij al rekening met de overwinning. Het was daarom erg zuur dat het team van Marcel, Harm, Rob en Johannes er met één soort verschil met de overwinning vandoor ging. Al met al hebben we ondanks het af en toe slechte weer een erg leuke dag gehad met mooie soorten.

De Waardvogel – juni 2012

7

De Labradors op jacht naar goud Rob van Straaten Zaterdag 5 mei was het weer zo ver: de big day. Met het zelfde team als vorig jaar (Johannes, Harm, Marcel en Rob) verzamelden we net voor 5.00 uur bij ‘De Loet’. We zouden met z’n drieën starten; nummer vier, Johannes, zouden we wat later oppikken ergens in de waard. Stipt om 5.00 uur vertrokken we richting Berkenwoude, waar we al gauw een roepende bosuil konden schrijven. Al snel konden we de algemenere soorten noteren zoals merel, rietzanger, fitis, meerkoet enz. enz.

Hierna vertrokken we richting polder De Nesse waar we een paartje zomertaling en een tapuit zagen, toch twee wat moeilijkere soorten.

Om 6.20 uur kregen we een telefoontje van Johannes dat we hem konden oppikken bij de afgestompte molen, gelukkig waren we in de buurt en konden we hem na 5 minuten oppikken. We gokten hier gelijk op de steenuil die hier aanwezig zou moeten zijn en gelukkig was dit niet zo’n moeilijke opgave, want de uil zat in een knotwilg naar ons te kijken. Om 6.35 uur stapten we uit langs de boezem en speurden de omgeving af. Hier werd verleden jaar een ransuil gezien, maar helaas was er geen ransuil aanwezig. In een boom werden twee zangvogels gezien. Met de verrekijker werden ze beter bekeken, de één was een vink en de andere: Johannes kon zijn ogen niet geloven, maar daar zat een adult mannetje ortolaan.

Een super soort voor de Krimpenerwaard. Sportief werden de andere teams op de hoogte gebracht door ons.

De andere teamleden snelden toe en konden de waarneming alleen maar bevestigen. Langer genieten kon helaas niet, want er moest nog een hele reeks soorten worden gescoord. Helaas werd het weer steeds slechter en moesten we steeds onze plannen bijstellen. Tussen de buien door werden er nog wel leuke soorten gezien, zoals een jagende smelleken, die boven de surfplas een gierzwaluw probeerde te vangen of de twee noordse gele

kwikstaarten die boven in de boomtoppen zaten of de Pontische meeuw bij de nieuwe brug bij Gouderak. Maar hoe later in de middag, hoe lastiger het werd om nieuwe soorten te ontdekken. Een koekoek werd gehoord, maar helaas maar door twee van de vier teamleden, zodat we hem niet mochten tellen. Even de lijst controleren en we ontdekten dat we nog geen sperwer en havik te hadden waargenomen. De tijd begon te dringen, maar deze soorten werden niet meer gezien.

Op de terugweg naar ‘De Loet’ werd de lijst nog een keer gecontroleerd en kwamen we er achter dat we geen 104 soorten maar 101 soorten hadden gezien. Enige twijfel kwam bij de teamleden op: zou dit genoeg zijn om de concurrentie de baas te zijn? In ‘De Loet’ werden onder het genot van een drankje de aantallen voorgelezen door de verschillende teams. Het eerste team had 93 soorten, het tweede team kwam tot 98 soorten, met enige zorgen kwam ook het derde team met zijn aantal: 100 soorten.

Pffff, dus weer nipt met één soort meer gewonnen, want wij kwamen uit op 101 soorten. We konden weer terug kijken op een zeer geslaagde en gezellige dag vogelen met z’n allen. Nu kijken of we volgend jaar nog een keer kunnen winnen.

Team de “Birdwatchers” Wim Sloof In de vroege (en met vroege bedoel ik ECHT VROEG) ochtend van 5 mei liep om 03.50 uur de wekker af. Het is Big Birding Day. Net zoals voorgaande jaren zullen we om 05:00 uur weer starten om een hele dag vogelsoorten te gaan scoren. Dus eten, drinken, verse koffie, verrekijker en telescoop meenemen en om 04.30 uur in Berkenwoude Jannie ophalen. Spullen overladen en op weg naar ‘De Loet’ om de rest van ons team en de andere racers te ontmoeten. Na een korte uitleg en het uitdelen van de benodigde invulpapieren en spelregels gaf Erik het startschot.

Gewoontegetrouw liepen wij (Ton de Groot, Jannie Monhemius, Mieke Verwaal, Wim Sloof) eerst een stukje het Loetbos in om de daar meestal aanwezige bosuil te horen. Maar vandaag dus niet. De nog steeds te koude nachten hadden hem waarschijnlijk doen besluiten op bed (in zijn nest) te blijven, of om op vakantie te gaan. Wel als eerste soort een overvliegende scholekster die of te laat thuis kwam of wel erg vroeg op pad moest. Er waren geen noemenswaardige vogelgeluiden dus reden we snel richting het EZH bos waar we bij het eerste licht van de dag de aller-vroegste zangers wilden scoren. Roodborst, merel, zwartkop, winterkoning, zanglijster en nog tal van andere soorten begroetten de dag met hun gezang. Bij het teruglopen naar de parkeerplaats konden we een al overvliegende purperreiger en een roepende braamsluiper noteren.

8

De Waardvogel – juni 2012

Na ruim een uur wedstrijd en 20 soorten op de teller ging het rap richting de surfplas. Het was nu licht en de eerste vogels begonnen voorzichtig hun vleugels te spreiden.

Visdiefje en kleine mantelmeeuw, boerenzwaluw boven de plas. Kauwtje, kievit, witte kwikstaart: rondlopend door de Krimpenerhout liep de teller gestaag op. Een oeverloper zat verscholen tussen de oevervegetatie, maar kon niet ontkomen aan de scherpe blik van Mieke die hem met de telescoop wist te vinden.

Tot plotseling de telefoon ging en we van Morrison hoorden dat ze een ortolaan hadden gezien. Het is de gewoonte dat als één van de teams een hele speciale soort ziet, we die dan aan elkaar doorgeven, en dit was wel een heeeele bijzondere. Snel naar de auto terug om richting Ouderkerk te gaan en via de IJsseldijk bij het fietspad te komen waar hij was gezien. Op de dijk gelijk even de oeverzwaluwen meepikken en een groep brandganzen

die overvlogen was een mooie meevaller. Na een kwartiertje speuren op de verkeerde plek hoorden we van een ander team waar de vogel wel zat en konden we hem aan onze lijst toevoegen. Bij deze nogmaals onze dank aan de ontdekker en het doorgeven van deze prachtige soort.

Na deze onderbreking van ons schema gingen we weer snel door. Het was nu kwart voor acht en we hadden ondertussen 44 soorten op de lijst. Het was begonnen met regenen en we besloten om naar het Helofytenfilter te gaan, waar we eventueel vanuit de auto konden vogelen.

Onderweg nog torenvalk en een groepje regenwulpen op een weiland. Op het filter lagen een zomertaling en een wintertaling samen in de luwte te schuilen. Een lepelaar kwam overvliegen. Een paapje zat op een hek en een gele kwikstaart liep voor de snuit van een koe de insecten te vangen. Een bonte strandloper op een modderrandje was ook een mooie waarneming. Tussen het vogelen door snel een bakkie koffie met een stuk notentaart die Jannie speciaal voor deze gelegenheid gebakken had. Van hieruit terug naar de Krimpenerhout om ons rondje hier af te maken. Grasmus, sperwer, rietzanger, het was nu elf uur en 74 soorten waren opgeschreven. De Zaag leverde een zingende Cetti’s zanger en een matkop op. Een koekoek riep en een groene specht liet zijn typische lach horen.

We waren nu halverwege de race en gingen via de Lekdijk richting Schoonhoven waar we een afspraak

hadden met een heerlijke kop warme soep bij Ton thuis.

Bakkerswaal was vrijwel uitgestorven. Telpost, Bochtafsnijding en de Hem leverden nog enkele ontbrekende soorten als roek, ooievaar en kleine karekiet. In het park in Schoonhoven hoorden we een boomkruiper maar de boomklever gaf niet thuis. Omdat de tijd begon te dringen, het was nu drie uur met 88 soorten, besloten we binnendoor richting de IJssel te gaan. We misten toch nog soorten die we eigenlijk wel wilden scoren. Bij de Schans ontdekten we enkele kneutjes en een boomvalk joeg de aanwezige kwikstaarten en oeverlopers de stuipen op het lijf toen hij als een bliksemschicht vanachter de gebouwen te voorschijn schoot en probeerde boven het water een prooi te bemachtigen. Vanaf hier reden we nog langs de Berkenwoudse Driehoek waar een havik langs vloog. De bruine kiekendief, die we hier zeker hadden moeten spotten, liet zich echter niet zien. Het was half vijf nu dus nog heel snel een ransuil scoren die Jannie feilloos wist te traceren. Net voor vijven parkeerden we de auto weer op de parkeerplaats van ‘De Loet’. We hadden, ondanks het wat tegenvallende weer, toch nog 93 soorten weten te vinden waar we best tevreden mee waren. Vermoeid en voldaan werden onder het genot van een heerlijke versnapering (Palmpje in mijn geval) de resultaten besproken. We kunnen weer terugkijken op een mooie dag vogelen.

De rondetafelbijeenkomst na afloop van de BBD, foto: Wim Sloof Links ortolaan, rechts paapje, foto’s: Paul van Giersbergen

De Waardvogel – juni 2012

9

Fuut Aalscholver Blauwe Reiger Purperreiger Ooievaar Lepelaar Knobbenzwaan Kolgans Grauwe Gans Grote Canadese Gans Brandgans Bergeend Wilde Eend Krakeend Slobeend Smient Wintertaling Zomertaling Kuifeend Bruine Kiekendief Buizerd Sperwer Havik Torenvalk Boomvalk Smelleken Waterhoen Meerkoet Scholekster Kleine Plevier Kievit Bonte Strandloper Temminck's Strandloper Bosruiter Witgat Oeverloper Tureluur Grutto

L X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X

Ki X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Ko X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X

X X

X X X X X X X

X X X X X X X

X X X

X X X

B X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X

X X X X

Wulp Regenwulp Watersnip Kokmeeuw Stormmeeuw Zilvermeeuw Pontische Meeuw Kleine Mantelmeeuw Grote Mantelmeeuw Visdief Zwarte Stern Holenduif Houtduif Turkse Tortel Koekoek Bosuil Steenuil Ransuil Gierzwaluw Groene Specht Grote Bonte Specht Kleine Bonte Specht Veldleeuwerik Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Graspieper Boompieper Witte Kwikstaart Rouwkwikstaart Gele Kwikstaart Noordse Kwikstaart Winterkoning Heggenmus Roodborst Blauwborst Zwarte Roodstaart Tapuit Paapje

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Team L, "Labradors": Harm Blom, Rob van Straaten, Marcel Schildwacht, Johannes Luiten Team Ko, "Koekoekloerders"; Arie Ros, Gijsbert Mourik, Pieter van Dam, Stefan van Ettinger

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X

X X X

X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X

X X X X

X X X X X

X

X X X

X X X X X X X X

X X X X

X X X

Zanglijster Grote Lijster Merel Tuinfluiter Zwartkop Braamsluiper Grasmus Rietzanger Sprinkhaanzanger Cetti's Zanger Klene Karekiet Spotvogel Fitis Tjiftjaf Bonte Vliegenvanger Grauwe Vliegenvanger Koolmees Pimpelmees Matkop Staartmees Boomkruiper Ekster Gaai Kauw Roek Zwarte Kraai Spreeuw Huismus Ringmus Vink Kneu Putter Groenling Rietgors Ortolaan

X X X X X X X X X X X X X X

X

X

X

X X X X X X

X X X X X X

X X X X X X

X X X X X

X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 101

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 100

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 98

X X X X X X X X X X X X X X X X X X 93

X X

Team Ki, "Kijkers uit het Oosten": Cor Oskam, Morrison Pot, Erik Kleyheeg Team B, "Birdwatchers": Ton de Groot, Wim Sloof, Jannie Monhemius, Mieke Verwaal

Geoorde fuut

(Podiceps nigricollis)

Tekst en foto: Peter de Mooij Echt heel vaak kom ik ze niet tegen, heel soms op de surfplas van het Krimpenerhout in Krimpen. Veel vaker echter zie ik ze in de surfplas van de Reeuwijkse plassen. Een prachtig waterminnend vogeltje dat meestal verbazend goed te benaderen is en dus erg fraai op de foto te zetten.

Zijn prachtige zwarte kop met van die gouden oorpluimen is beslist een lust voor het oog. Over ogen gesproken, die lijken bij de geoorde fuut wel van bloedkoralen. Intens rood met een zwart kraaltje in het midden. Het winterkleed is minder fraai: het vertoont veel grijs/witte tinten en de oorpluimen zijn dan verdwenen, enkel een halve maanvormige loodgrijze sikkel herinnert aan wat eens zo parmantig langs zijn kopje stond.

De leefwijze van de geoorde fuut komt redelijk overeen met de (noem het maar) ‘gewone’ fuut. Ze leven in paartjes, doch ik heb ze ook wel met meerdere bij elkaar waargenomen en dat heb ik zelf nimmer bij de gewone fuut meegemaakt. Het nest en broedgedrag lijken in ieder geval wel op dat van de gewone fuut. In ondiep water wordt een nest van rottende plantenresten gebouwd waar de eieren (meestal 3-5 stuks) in gelegd en uitgebroed worden. Voor zover ik weet hebben er in de Krimpenerwaard nog geen geoorde futen gebroed, maar misschien vergis in me? In Reeuwijk bij de surfplas zijn wel meldingen van broedparen die met succes jongen grootbrachten. Belangrijke broedplaatsen zijn de vennen van Noord-Brabant en Drenthe.

Het zwaartepunt van de Europese verspreiding ligt in Oost-Europa. In Oekraïne wordt het grootste aantal broedparen gevonden, maar ook Polen, Tsjechië en Roemenië herbergen flinke aantallen geoorde futen. De geoorde fuut komt op alle continenten voor, met uitzondering van Australië en Antarctica. Het voedsel bestaat uit insecten en waterdiertjes (libellenlarven) en natuurlijk visjes.

De jongen kunnen direct na het uit het ei komen eigenlijk al zwemmen, maar kruipen vanwege het warmteverlies in het water en het comfort graag bij de ouderdieren op de rug, net als de jongen van de gewone fuut doen. Lekker warm tussen mama’s veren, dat willen we toch allemaal en we bevestigen dat door zelf elke nacht onder ons dekbed te kruipen, maar dat terzijde. Het leuke is dat de geoorde fuut bij vermeend gevaar onder water duikt inclusief de jongen die op de rug gedragen worden.

Enkele meters verder komt het hele gezin dan weer boven en lijkt te zeggen: ”Daar kijk je van op, niet?”

Voor mij is de geoorde fuut in ieder geval een watervogeltje waar ik graag op af ga als hij in onze Krimpenerwaard gespot is, om hem op de foto te zetten.

De Waardvogel – juni 2012

11

Vogelen in Arctisch Noorwegen Reisverslag, 11-18 april 2012 Gijsbert Mourik Aan het begin van dit jaar verscheen op de website van Dutch Birding een indrukwekkende aankondiging van een internationaal vijfdaags vogelevenement in Arctisch Noorwegen: het GullFest 2012. Erg mooi natuurlijk, maar de vorige verre vogelreis naar Georgië was nog maar net achter de rug. Zonder er verder over na te denken, werd het idee al gauw terzijde geschoven. Toch begon het eind februari te kriebelen toen Wouter van Pelt, inmiddels bekend van voorgaande reisverslagen, en ik erover spraken. Deze uithoek van het vogelboek hadden we nog niet gehad en beloofde dus veel mooie soorten en ervaringen. De grote voordelen van het evenement en de aanwezigheid van andere vogelaars daarbij optellend, deed ons begin maart besluiten zo snel mogelijk te kijken of alle benodigde praktische dingen op deze korte termijn nog haalbaar waren. Het evenement zou de tweede week van april immers al beginnen. Geheel tegen onze gewoonte in moesten we voor deze reis wel van tevoren overnachtingen regelen. De accommodatiedichtheid is laag en kamperen vonden we in Arctisch Noorwegen toch te ver gaan. Toen alle zaken geregeld waren, konden enkele dagen later de vluchten geboekt worden.

Het GullFest zou gehouden worden in Vardo, een tamelijk dichtbevolkt eilandje voor de kust van het uiterste noorden van Noorwegen, dat via een lange tunnel is verbonden met het vasteland. Vardo ligt in de streek Varanger, dé Arctische zeevogelstek van het Europese vasteland. De praktische kant van het GullFest werd georganiseerd door Tormod Amundsen, een lokale vogelaar, die zeer gedreven was om het belang van de natuur onder de aandacht van de bevolking te brengen.

Daarnaast was de op ornithologisch vlak bekende Engelse vogelaar Martin Garner bij de organisatie betrokken. Omdat tijdens het GullFest de focus hoofdzakelijk zou liggen op zee-, kust- en toendravogels werd voor geïnteresseerden voorafgaand aan het festival een tweedaagse taigatrip met sledehonden georganiseerd: de zogenaamde pre-tour. Omdat de sledetocht echter net volgeboekt bleek te zijn en we toch graag een stukje taiga wilden meepakken, besloten we zelf een dag taiga te organiseren. Via mailwisselingen werden we op de hoogte gebracht van wat goede plekken en een overnachtingsmogelijkheid. Ook werden we uitgenodigd de pre-tourgroep op te zoeken.

De stemming zat er inmiddels goed in en in de avond van 11 april gingen we de lucht in. Een kleine twee uur later kwamen we in Oslo aan. Na een brakke nacht op het vliegveld, op een zelf gefabriceerd ‘bed’ van een soort ligstoel en onze bagage, vlogen we de volgende ochtend in nog eens twee uur naar Kirkenes, een havenstad in het hoge noorden. Het zomerse weer dat we in Nederland achterlieten, werd ingeruild voor een spectaculair winters landschap, bijna een meter sneeuw, wegen met sneeuwschuivers en temperaturen rond het vriespunt.

Naast het vliegveld, dat eigenlijk niet meer was dan een met gaas omheinde loods en landingsbaan, stond onze vooraf gereserveerde rode Polo al klaar.

In een uur reden we in zuidelijke richting naar Svanvik, waar we verwacht werden in een rustig gelegen bezoekers- en congrescentrum. Kale berkenboompjes maakten steeds meer plaats voor opmerkelijk kleine sparren en langs de dichtgevroren Russische grensrivier

12

De Waardvogel – juni 2012

reden we geleidelijk de taiga in. In Svanvik kregen we een kamer toegewezen en dropten we onze spullen, waarna we zo snel mogelijk weer vertrokken, op zoek naar specifieke taigasoorten. Vogelen in de taiga is duidelijk anders dan in veel andere gebieden. Er zitten mooie soorten, maar de vogeldichtheid is zeer laag.

Vogels concentreren zich ‘s winters rond huizen met voerplaatsen en dus zochten we vooral die plekken af.

Rond de huizen kwamen we af en toe leuke groepen sneeuwgorzen tegen in bomen, in voerhuisjes, op de grond en op daken, eigenlijk overal waar je sneeuwgorzen niet direct verwacht. Maar heel veel verder dan bonte kraaien, een raaf, groenlingen, huismussen, koolmezen en enkele overvliegende wilde zwanen kwamen we vooralsnog niet. Toen we aan het einde van de dag plotseling tussen de bomen door een mannetje korhoen ontdekten, hadden we gelukkig toch nog een mooie soort op zak. Dicht langs de weg zat hij zorgeloos op een omgevallen boom om zich heen te kijken, afstekend tegen een hoofdzakelijk witte achtergrond. ’s Avonds en ‘s nachts hadden we het hele bezoekerscentrum voor onszelf, inclusief keuken. Zelfs de totale expositie vol boeken en opgezette dieren behoorde tot onze inventaris, evenals een echte Scandinavische sauna in de tuin.

De volgende ochtend hadden we meer succes. In alle vroegte vertrokken we richting het onderkomen van de pre-tourgroep, met de nodige voederplaatsen in de buurt.

We maakten kennis met de vogelaars en vonden bij de voederplaatsen naast een eekhoorn, tientallen sneeuwgorzen en groenlingen een stuk of vijf haakbekken, enkele noordse goudvinken, een tiental witstuitbarmsijzen, grote barmsijzen en een matkop (ondersoort borealis), vaak op slechts enkele meters afstand. Hoewel twee echte taigadoelsoorten nog ontbraken, taigagaai en bruinkopmees, moesten we alweer terug naar Kirkenes. Voor taigagaai leken de kansen verkeken, maar bruinkopmees moest later deze week gelukkig ook nog wel kunnen. Hoe dan ook, we hadden toch een aantal leuke soorten gevonden en mooie ervaringen opgedaan. In Kirkenes leverden we de auto af

1

3

2

4

6

5

1. Adult mannetje haakbek 2. Drieteenmeeuwen 3. Kuifaalscholver 4. Sperweruil

5. De klif op het eiland Hornoya 6. Papegaaiduiker 7. Alk 7

en stapten we op de Hurtigruten veerboot, die ons via het fjord en over de Barentszzee in zo’n 3,5 uur naar Vardo bracht. Met Rusland als witte streep aan de horizon werden vanaf het ijzig koude bovendek de eerste Stellers eiders, gewone eiders, ijseenden, alken, zeekoeten, papegaaiduikers, drieteenmeeuwen, grote mantelmeeuwen, kuifaalscholvers en enkele jan-vangenten ontdekt. Naarmate we Vardo naderden nam de vogeldichtheid toe en korte tijd later werd de oorzaak zichtbaar: een kilometer ten oosten van Vardo stak Hornoya boven het water uit. Op dit rotsachtige eilandje met een doorsnede van een kilometer broeden vele tienduizenden zeevogels. Gemengde plakkaten alken, zeekoeten, kortbekzeekoeten en papegaaiduikers vormden een zweem over het water. Op de klif was het een zwart-wit gekrioel en de lucht was gevuld met af en aan vliegende vogels. Een indrukwekkend schouwspel.

De commotie werd nog groter toen plotseling een giervalk boven de rots verscheen. Hij droop echter meteen weer af toen hij werd lastiggevallen door enkele raven. Langzaam gleden we langs enkele koningseiders en een zwarte zeekoet de haven van Vardo binnen, omgeven door kleurrijke huizen. Her en der zaten weer Stellers eiders en waar keien lagen, liepen paarse strandlopers. Op de keien werd tussen veel zilvermeeuwen (ondersoort argentatus) de eerste en laatste kleine burgemeester van de reis ontdekt. De aankomst was indrukwekkend en beloofde veel goeds.

Toen we van de boot stapten, was de vriendin van Tormod zo behulpzaam ons en onze bagage met hun busje naar ons guesthouse te rijden. Zo hoefden we met onze bagage op sleeptouw niet te zoeken en konden we kort na het avondeten op tijd in de North Pole Pub zijn voor de opening van het festival. Naast zo’n 30 vogelaars uit Noorwegen, Groot-Brittannië, Canada, Spanje en Nederland was het café gevuld met een groot aantal inwoners van Vardo. Tormod en Martin gaven enkele presentaties en verder was het vooral een gezellige boel.

Gedurende het festival konden de deelnemers aangeven waar ze graag heen wilden, waarna Tormod elke dag weer zo goed mogelijk ieders wensen probeerde waar te maken.

Zo gebeurde het dat we de volgende ochtend op de kade stonden, in de rij voor een overtocht naar de zeevogelklif op het eiland Hornoya. Het spektakel begon al op het bootje waar enkele koningseiders, Stellers eiders, wat zwarte zeekoeten en ook nu weer uitgestrekte plakkaten met vele duizenden alkachtigen op het water dobberden.

Naarmate we het eiland naderden, klonken de schelle geluiden van de tienduizenden zeevogels als een steeds harder wordend bijna monotoon geluid. Eenmaal aan land waanden we ons in een documentaire. Het was toegestaan te gaan waar we wilden: de vogels zijn verre van schuw en zitten immers toch hoofdzakelijk op de steilste onbereikbare stukken, waar ze niet verstoord kunnen worden. Gewapend met verrekijker, telescoop en fototoestel vermaakten we ons de rest van de dag buitengewoon op deze vierkante kilometer. Hoewel de vogels nog niet broedden, had een groot aantal al wel een eigen plekje. Kuifaalscholvers, alken, zeekoeten,

14

De Waardvogel – juni 2012

kortbekzeekoeten, papegaaiduikers, drieteenmeeuwen, alles liet zich tot op enkele meters benaderen en soms nog minder. Vooral zeekoeten zaten soms in grote groepen bij elkaar. Indrukwekkend, en mooi voor de foto’s. Glibberend over smeltende sneeuw werden, voor zover de veiligheid het toeliet, de uithoeken van de klif bezocht. Net als de voorgaande dagen kregen we soms een fikse sneeuwbui over ons heen, maar daar tussendoor was het vooral prachtig zonnig weer. Via het met gras begroeide plateau namen we ook een kijkje aan de achterzijde van het eiland. Op een lagere rots zaten talloze zilvermeeuwen, een stormmeeuw, wat grote mantelmeeuwen en enkele grote burgemeesters. Her en der vlogen sneeuwgorzen voor ons op, met daartussen enkele exemplaren met een witte rug met slechts een smalle donkere band op hun bovenrug: mogelijk de nog nauwelijks onderzochte Oost-Siberische ondersoort vlasowae. Verder zaten er wat grote aalscholvers (ondersoort carbo), oeverpiepers, raven en veel paarse strandlopers. Aan het einde van de middag zochten we de aanlegsteiger weer op en voeren we met de laatste boot huiswaarts. Even later schoven we bij de rest aan in het Vardo Hotel voor het dagelijkse avondprogramma, bestaand uit lezingen en gezellig napraten. Het was een dag om nooit meer te vergeten. Ook de korte nachten waren bijzonder in combinatie met de winterse omstandigheden. De zon was slechts zo’n zeven uur onder de horizon en veel donkerder dan diepe schemer werd het niet.

De volgende dag gingen we samen met Anders op pad, een Zuid-Noorse vogelaar. Tormod had een oude witte Mercedes geregeld en via de tunnel reden we naar het vasteland, waar we de kust uitkamden, voornamelijk op zoek naar geelsnavelduikers. De zee tussen Vardo en het vasteland was vogelrijk. Op wat slikplaten zaten enkele grote burgemeesters en Stellers eiders en verder op zee zwommen enkele tientallen koningseiders. Bijna direct hadden we onze eerste geelsnavelduiker. Het was de eerste van de vier die we deze dag zouden vinden. Een mooi aantal, want zelfs in Varanger zijn ze zeker niet algemeen. Deze ochtend zagen we verder een zeearend, roodkeelduikers, middelste zaagbekken en uiteraard weer grote aantallen eenden, waaronder grote zeeeenden, zwarte zee-eenden, de drie soorten eiders, ijseenden en op zee zelfs her en der echte wilde eenden.

Ook enkele zoogdieren konden we op de lijst bijschrijven. Op zee sneden de ruggen van een groep jagende bruinvissen soepel door het water. En op het land kwamen we op de glooiende besneeuwde vlakte geregeld groepen rendieren tegen en een paar keer een goed gecamoufleerde witte poolhaas. Aan het begin van de middag waren we weer terug in Vardo, waar Anders met een aantal collega-ringers ’s middags meeuwen zou ringen. Deze activiteit vond plaats op de noordoostelijke punt van het eiland, met uitzicht op Hornoya. De punt was voorzien van een tent met eten, drinken en een houtvuur, enkele telescopen en toiletten. Het veldje was deze week omgedoopt tot het GullFest base camp. Met vis werd geprobeerd de meeuwen in de val te lokken. Het duurde lang voor ze de situatie vertrouwden, maar toen

we wat meer afstand namen doken ze er toch massaal op af. Meer dan twintig zilver- en grote mantelmeeuwen konden even later onder grote belangstelling van de aanwezigen van een metalen ring en kleurringen voorzien worden. Extra leuk waren de terugvangsten van een Poolse en een verre Russische zilvermeeuw.

De volgende dag gingen we opnieuw met de auto op stap.

Deze keer vergezeld door Mark Maftei, een Canadese Arctische ornitholoog. De bestemming voor vandaag was de Tana rivier. De bossen rond de bevroren rivier zouden goed zijn voor de sperweruil. Het was een stuk rijden, dus we vertrokken vroeg. Via de noordoever van de Varangerfjord reden we naar het oosten. Geleidelijk nam het aantal bomen toe. De kust sloegen we vandaag grotendeels over, met uitzondering van stops bij Kiberg, Ekkeroy en Nesseby. Bij Ekkeroy gaven twee jagende velduilen een mooie show weg en bij de vogelklif bij Nesseby zaten relatief veel zwarte zeekoeten. Wat watervogels betreft zagen we behalve bergeenden en een eenzame grauwe gans verder niet veel nieuws ten opzichte van de voorgaande dagen. Langs de Tana rivier was het best vogelen. De spanning steeg toen we ver weg tussen de bomen door de eerste sperweruil ontdekten.

Het was de eerste van de minimaal zeven verschillende sperweruilen die we die dag zouden vinden, zittend op boomtoppen, elektriciteitskabels en houten masten. Ze zijn duidelijk niet schuw en de ene liet zich nog beter zien dan de andere, ook vliegend. Schuin boven ons zat één van de vogels zelfs genadeloos een muis uit elkaar te trekken. In de bossen zochten we opnieuw naar bruinkopmezen. Dat lukte ook deze keer niet, maar als bijvangst hadden we toch weer enkele borealismatkoppen en noordse goudvinken. Rond enkele ontdooide beekjes hadden we verder wat zwartbuikwaterspreeuwen. Eén van de meest intrigerende waarnemingen van de dag was niet eens van een vogel: van bovenaf zagen we tussen de bomen door hoe vier grote elanden traag over de bevroren witte Tana rivier naar het noorden sjokten. Ook deze dag zagen we verder weer enkele poolhazen en geregeld groepjes rendieren.

naar Vadso. Als Nederlandse vogelaars keken we er tamelijk argeloos naar toen we er schuin onderdoor reden, maar de overige auto’s gingen vol op de rem en al fotograferend sprongen de Noorse vogelaars eruit. De roek, die overigens binnen enkele seconden alle drukte achter zich liet, bleek vermoedelijk pas de eerste te zijn voor Varanger. Een regionale dwaalgast dus. Verder vloog er een vroege wulp over, zagen we diverse zeearenden, en zaten er zoals alle dagen overal groepjes sneeuwgorzen.

Aan het begin van de middag werden we vanaf een parkeerplaats opgepikt met sneeuwscooters, waarmee we naar een knus houten huisje in een kaal open berkenbos werden gebracht. Al barbecueënd brachten we daar het eerste deel van de middag door. Na al onze mislukte bruinkopmezenpogingen ging onze laatste hoop hier opeens toch nog verbazingwekkend makkelijk in vervulling. Meerdere nieuwsgierige bruinkopmezen lieten zich regelmatig van dichtbij zien en ook diverse witstuitbarmsijzen kwamen steeds weer op de voederplekken af. Met de sneeuwscooters werden we na de barbecue nog wat dieper het bos ingebracht, op zoek naar drieteenspecht en sperweruil. Het was een memorabele rodeorit, maar van de drieteenspecht, die daar de voorgaande week af en toe was gezien, was nu geen spoor te bekennen. Sperweruilen lieten zich gelukkig wel weer leuk zien. Eén vogel zat zeer ver weg, maar een andere, die langs het pad in een nestkast broedde, liet zich fraai zien. Een prachtige waarneming, maar we wisten niet dat de echte klapper van de dag ons nog te wachten stond. Net voor het donker werd, nam de eigenaar van het terrein ons mee naar een andere grote uilenkast, waar we even later oog in oog stonden met een heuse ruigpootuil. Een ruigpootuil zién is voor niet veel vogelaars weggelegd. Schitterend, en al helemaal zo open en bloot in een kaal berkenboompje. Dit was een geweldige afsluiting. ’s Nachts sliepen we in Vadso en daarvandaan vertrokken we de volgende ochtend vroeg met de veerboot naar Kirkenes. Dreigende sneeuwluchten boven de wit omlijste Varangerfjord creëerden de laatste fraaie fotomomenten. De terugreis zette zich onomkeerbaar in.

De laatste vogeldag brak aan. Deze dag zouden we ons met de andere vogelaars van Vardo naar Vadso verplaatsen, omdat daarvandaan de volgende dag een veerboot zou vertrekken naar Kirkenes. Ook deze dag hadden we de oude Mercedes weer tot onze beschikking.

Met z’n roestplekken, trillende motorkap bij een te hoge snelheid, kapotte handrem, een gierende dieselmotor die je soms moest laten afslaan door de koppeling te laten opkomen, en bestuurd door twee fanatieke jonge gasten, was ‘The white Mercedes’ inmiddels een begrip geworden onder de aanwezigen. Maar hoe dan ook, voor ons was het een prima bak. In Kiberg werden met visresten meeuwen gelokt. Tussen honderden gewone argentatus-zilvermeeuwen werden enkele geelpotige argentatussen en grote burgemeesters gevonden.

Vermakelijk was de waarneming van een roek, onderweg

Omdat woorden tekort schieten, verwijs ik graag naar Tormods uitgebreide Engelstalige website (www.biotope.no), waar foto’s, filmpjes, blogs en andere reisverslagen het GullFest verlevendigen. Hoewel we wat soorten hadden gemist die door anderen wel waren gezien, zoals orka, otter, taigagaai, moerassneeuwhoen en donkere noordse stormvogels (de pelagische tocht waarmee wij zouden meegaan, werd helaas afgeblazen vanwege aanwakkerende wind), kijken we absoluut tevreden terug op een geslaagde reis met een fascinerende bestemming. En niet alleen wij waren tevreden. Ook Tormod was zeer enthousiast over het verloop van de eerste editie van het GullFest. Zelfs zo enthousiast, dat de tweede editie, GullFest 2013, al op de planning is gezet. Een aanrader voor iedereen die warm wordt voor Arctisch vogelen!

De Waardvogel – juni 2012

15

Verslag grote zilverreigeronderzoek Erik Kleyheeg De grote zilverreiger overwintert sinds enkele jaren in een groot aantal in de Krimpenerwaard. Diverse slaapplaatsen in deze regio worden nauwgezet gevolgd en daardoor kan een betrouwbare aantalschatting worden gemaakt. Echter ook overdag worden verspreid over de Krimpenerwaard veel foeragerende grote zilverreigers waargenomen. Over de ruimtelijke verspreiding van deze soort in de foerageergebieden is nog maar weinig bekend. Evenmin is bekend hoe ver vogels van hun slaapplaatsen wegvliegen om te gaan foerageren en of de dichtheden in gebieden rond slaapplaatsen groter is dan in gebieden waar niet of weinig geslapen wordt door grote zilverreigers. Het doel van dit onderzoek is inzicht te verschaffen in de ruimtelijke verspreiding van foeragerende grote zilverreigers in de Krimpenerwaard.

Aantal foeragerende vogels

Methoden Op zaterdag 10 december werd in de avondschemering op alle bekende slaapplaatsen in de Krimpenerwaard het aantal grote zilverreigers geteld dat kwam slapen.

Hiervoor stonden één of twee ervaren tellers op een tactische plek tot op enkele honderden meters afstand met goed zicht op de slaapplaats. Van 45 minuten voor zonsondergang tot 30 minuten erna (vrijwel complete duisternis) werden alle invallende grote zilverreigers geteld. Dit protocol wordt door SOVON voorgeschreven voor alle slaapplaatstellingen van grote zilverreigers in Nederland. Op deze manier worden in de Krimpenerwaard naar schatting 95 tot 100% van alle slapende grote zilverreigers geteld. Eén van de slaapplaatsen wordt door omstandigheden niet specifiek genoemd of afgebeeld in dit artikel.

Een dag later, op zondag 11 december, werden tussen 11:00 uur en 14:00 uur alle aanwezige grote zilverreigers geteld en op een kaart ingetekend, met informatie over de gedragingen. Alle polders in de Krimpenerwaard werden 40

geïnventariseerd met een gebiedsdekking van bijna 100%. De tellingen werden niet eerder dan 11:00 uur gedaan om te voorkomen dat vogels nog rond de slaapplaats hingen en niet later dan 14:00 uur om geen vogels te tellen die al bij de slaapplaats aan het voorverzamelen waren. Alle waarnemingen werden samengevoegd en gekoppeld aan de dichtstbijzijnde bekende slaapplaats.

30

Resultaten Tijdens de slaapplaatstelling werden op 8 slaapplaatsen in totaal 211 grote zilverreigers geteld, variërend van 5 tot 104 exemplaren per slaapplaats (Figuur 1). De verdeling van vogels over de slaapplaatsen was vergelijkbaar met het algemene beeld dat is ontstaan uit eerdere slaapplaatstellingen.

20 10 0 0

25

50

75

100

125

Aantal slapende vogels Figuur 1. Aantal overdag waargenomen grote zilverreigers gekoppeld aan aantal slapende exemplaren op dichtstbijzijnde slaapplaats

16

Bron illustratie: http://www.avibirds.com

De Waardvogel – juni 2012

Overdag werden in totaal 142 grote zilverreigers geteld in de Krimpenerwaard. Hiervan waren 92 exemplaren actief aan het foerageren en werd van 50 vogels het gedrag omschreven als ‘staand’. De verdeling van vogels over de

Figuur 2. Verspreiding van grote zilverreigers overdag (kleine stippen) en aantallen op bekende slaapplaatsen

Krimpenerwaard concentreerde zich rond de slaapplaatsen zoals te zien is in Figuur 2. Hierop is ook duidelijk te zien dat in polder de Nesse en polder Berkenwoude zeer weinig grote zilverreigers zijn waargenomen, terwijl de grootste dichtheid werd geteld ten zuiden van Berkenwoude en in polder Den Hoek.

Wanneer elke overdag waargenomen grote zilverreiger zou worden toegekend aan de dichtstbijzijnde slaapplaats, valt op dat er geen duidelijk verband is tussen het aantal slapende vogels op een slaapplaats en het aantal vogels dat in de directe omgeving foerageert (Figuur 1). Wel is het zo dat het grootste aantal grote zilverreigers kon worden gekoppeld aan de grootste slaapplaats.

Discussie De verdeling van grote zilverreigers overdag in de Krimpenerwaard is niet direct gekoppeld aan de slaapplaatsen. Met name in de noordelijke helft van de Krimpenerwaard lijkt er veel uitwisseling te zijn van vogels tussen slaapplaatsen, hoewel hierover niets of zeer weinig bekend is. Een dergelijke uitwisseling ligt erg voor de hand gezien de relatief korte afstanden tussen verschillende slaapplaatsen. Een hoge dichtheid aan slaapplaatsen biedt de grote zilverreigers mogelijk veel keus om geschikte foerageergebieden uit te kiezen zonder erg ver van een geschikte slaapplaats terecht te komen.

Afwezigheid van een geschikte slaapplaats zou deels een verklaring kunnen zijn voor de lage dichtheid aan grote zilverreigers in polder De Nesse en polder Bergambacht, hoewel andere oorzaken niet uit te sluiten zijn. Het is onbekend of er belangrijke verschillen zijn in voedselaanbod of habitattype die de lage dichtheden kunnen verklaren.

Het feit dat overdag slechts driekwart van het aantal slapende grote zilverreigers werd geteld kan ermee te maken hebben dat foeragerende grote zilverreigers soms moeilijk te zien zijn wanneer ze gebukt in een slootkant staan. Een andere mogelijke verklaring is dat vogels die in de Krimpenerwaard slapen elders foerageren. Dit strookt met incidentele waarnemingen van grote zilverreigers die ’s ochtends de Lek over vliegen richting de Alblasserwaard. Een herhaling van de inventarisatie in samenwerking met de Natuur- en Vogelwacht ‘De Alblasserwaard’ zou hierin meer inzicht kunnen leveren.

Conclusie De Krimpenerwaard huisvest een grote populatie overwinterende grote zilverreigers, zowel op slaapplaatsen als in foerageergebieden. Het aantal vogels per slaapplaats is zeer variabel en is niet direct verklarend voor de hoeveelheid foeragerende grote zilverreigers in de directe omgeving van de slaapplaats. De afwezigheid van een duidelijk verband suggereert dat er veel uitwisseling is van grote zilverreigers tussen slaapplaatsen. Een studie waarbij individuele grote zilverreigers worden gevolgd met behulp van GPS zenders zou hierover zeer interessante informatie opleveren.

Dankwoord Dit onderzoek zou niet mogelijk zijn geweest zonder de enthousiaste inspanningen van (in willekeurige volgorde): Hans Kattenwinkel, Paul Schrijvershof, Stefan van der Heijden, Jannie Monhemius, Morrison Pot, Ton de Groot, Rolf van Beek, Rinus Anker, Rudi Terlouw, Diny Buisman, Hans Kouwenberg, Govert Vroegindeweij, Harm Blom, Gijsbert Mourik, Jan de Boer en Wim Sloof.

De Waardvogel – juni 2012

17

18

De Waardvogel – juni 2012

Linksboven: twee parende soldaatjes, rechtsboven: larve sluipwespje, onder: haantje onder de dauw.

Foto op de rechterpagina: zonnedauw.

Uit het leven van de macrofotograaf Peter de Mooij Ik rek me nog eens uit, maar zie dat het toch echt 5 uur in de morgen is, dus hoogste tijd om onder de klamme lappen vandaan te komen. Na het boterhammetje spring ik op de fiets en rijd de polder in die er verstild en dampig bij ligt.

Ik slof op mijn klompen door het hoge gras en voel mijn broek langzaam nat worden van de dauw. De zon is net op en zet alles in fraai oranjekleurig licht. Insecten onder de dauw zijn erg leuk en mooi om op de foto te zetten, maar lastig te vinden omdat de meeste zich laten zakken in het gras.

Inmiddels wordt mijn broek echt nat en ik vind een pissebed. Niet echt iets om mee thuis te komen, maar het is een begin. Net als ik de camera richt voel ik hoe een kriebelmug mij steekt. Dat is dus zeker drie dagen jeuk die enkel gestild kan worden door er een beetje tea tree olie op te smeren. Dom, weer vergeten om de Deet op te spuiten. Ik wrijf op de plek, die nu al jeukt en ga verder en zie een vreemde kever op mijn broek zitten. Het blijkt de meidoornkever (Valgus hemipterus) te zijn. Een oerlelijk beestje, maar ik wil hem op de foto dus laat hem op een takje kruipen. Nu beginnen er heel kleine vliegjes (als speldenkopjes zo groot) op mijn gezicht te landen die daar kriebeldingen menen te moeten doen. Met tien gelijk kriebelen ze in mijn neusgaten en oorschelpen. Elke keer als ik net scherp stel op de kever, kriebelen de vliegjes mij vreselijk. Ik ram ze bij tientallen gelijk plat, waar ze een heel klein zwart vlekje op mijn hand achterlaten.

Op een stengel van het kraailook zit een minuscuul luisje met vleugels dus die neem ik ook. Het water loopt inmiddels uit mijn klompen en bij elke stap weet ik weer waar het liedje: ‘Zimpe, zampe, zompe, Hannes loopt op klompen’ vandaan komt. Ik trek mijn drijfnatte sokken uit en hang ze over een hek in de zon. Ik loop verder langs het natuurgebiedje aan het Beijersewegje, ondertussen hordes stekende kriebelmuggen en jeukende vliegjes naar de eeuwige jachtvelden helpend. Gek word ik van die beestjes! Echt verschrikkelijk!

Oh, een vuurjuffer onder de dauw, mooi! Ik richt en…ze laat zich vallen tussen het veilige hoge gras. Jammer! Oh, nog een. Ik richt en hup daar zakt nummer twee tussen het gras. Niets aan doen, niet gaan zoeken, dan beschadig je ze! Ondertussen leven de jeukende vliegjes zich zalig

uit op alles wat bloot is. (Hoe doen nudisten dat toch?)

Een bromvlieg, een kniptor, een motje, een vlinder, een torretje, twee soldaatjes en een stukje verder stuit ik op een eendagsvlieg. Inmiddels begint de zon warmte te geven en ik moet voortmaken, want over een half uur is alles voorbij. Ik wil die vlieg nemen maar op het moment van afdrukken schuift er een eenzame wolk voor de zon, die er een half uur over doet om op te schuiven.

Ondertussen spring en dans ik in het rond, meppend naar alles wat steken en kriebelen wil. Dan komt er een vrouw met een grote loslopende hond aan (‘t bordje aan het begin zegt: Honden aan de lijn). Deze vrouw lacht naar me en ik zou haar het liefst overladen met massa’s steekvliegen, omdat haar hond dwars door het enige plekje waar nog dauw aanwezig was, heen draaft en alle insecten in zijn kielzog meeneemt. Op de terugweg zie ik nog wat zonnedauw waar ik mij op uitleef. Als laatste mocht ik een groep bladluizen vinden. Brrr, ik kreeg er de kriebels van en daar had ik al zo’n last van! Al met al een zware morgen met veel jeuk, veel bulten en compleet verdronken voeten. Echt mooi macrowerk schieten is toch even wat anders dan onderuit in een of andere hut in de shampoohouding te kunnen zitten wachten tot er wat te beleven valt. Het is puur afzien, overleven en bovenal muggen en ander kriebelgespuis pletten.

Eenmaal thuis aangekomen blijk ik mijn sokken vergeten; die hangen nog aan het hek te stinken, maar die haal ik wel een andere keer op en dat kan de pret van deze fotomorgen niet stuk krijgen. Al met al blijkt de Krimpenerwaard ook een bron van fotoschoon op het gebied van het allerkleinste. En zoals een waar spreekwoord al zegt: wie het kleine niet eert is het grote niet weerd…. .

19

outplacement – loopbaanbegeleiding – re-integratie 2e spoor Ook in de Krimpenerwaard!

Op zoek naar een nieuwe baan voor uzelf of voor uw medewerkers? De coaches van id Rijnmond staan voor u klaar! www.idrijnmond.nl 010-2934343

Wij dragen graag een steentje bij.

Dat is het idee.

Ramen, Deuren, Kozijnen ,Verbouwingen Gevelbekleding , Aanbouwen , Renovatie Inbraak preventie Tel. 0180 -517522 / 06-51809068

Rabobank Krimpenerwaard ondersteunt uw vereniging.

Rabobank. Een bank met ideeën.

www.rabobankkrimpenerwaard.nl

Abelenlaan 4a - 2935 SB Ouderkerk a/d IJssel Postbus 3012 - 2935 ZG Ouderkerk a/d IJssel info@van-der-velden.nl - www.van-der-velden.nl

Boekweit Hans Kouwenberg Indien mijn geheugen me niet in de steek laat, is dit de eerste keer dat ik in Boekweit een boek behandel over vogels. Over vogels zijn er al heel veel boeken geschreven. Er zijn goede veldgidsen van en verder heel veel andere boeken. Vogels zijn dan ook heel populair bij de natuurliefhebbers. De meesten van ons zijn waarschijnlijk begonnen met vogels kijken en doen het nog steeds naast het kijken naar vlinders, libellen, planten of waterleven. In Boekweit probeer ik dan ook van die andere soortgroepen interessante boeken te bespreken. Maar toen ik dit boek zag wist ik onmiddellijk dat ik het zelf wilde hebben met in het achterhoofd natuurlijk ook Boekweit.

Roofvogels en in mindere mate uilen zijn vogels die we vaak in een flits zien of heel in de verte en alleen de echte kenners durven dan te beweren dat het geen gewone roofvogel was, maar die hele bijzondere. Voor mij is elke flinke roofvogel in de omgeving een buizerd, tenzij anders bewezen.

Het boek is “Kromme snavels en scherpe klauwen” met als ondertitel “Roofvogels en uilen in Europa”. Het boek is geschreven door de bekende Nico de Haan. De heldere (zo staat het er echt) illustraties zijn van Elwin van der Kolk. Het is een boek van 154 pagina’s met een harde kaft, het formaat is 22 bij 16 cm. en het weegt 472 gram.

Dit boek met ISBN-nummer 9789021669908 van uitgever Ploegsma is uitgegeven in 2012 en kost € 19,95.

Het boek bespreekt 36 roofvogels en 13 soorten uilen. Dit zijn alle Nederlandse roofvogels en uilen en het grootste gedeelte van de Europese soorten. Hoe verder u van Nederland komt hoe groter de kans wordt dat u een onbekende tegenkomt.

Elk hoofdstuk begint met een kort overzicht en dan een uitgebreidere omschrijving. Het overzicht bestaat uit de status in Nederland en gebruikelijke biotoop, een typering met de maten en “wat opvalt”. De sperwer wordt getypeerd als “een drieste struikrover”, de buizerd als “vooral een muizerd” en de torenvalk als “jaagt op muizen en mussen”. De typering vind ik wel heel summier, een buizerd is in mijn ogen vooral de vogel die op een paaltje zit. In “wat opvalt” staat in 5 korte zinnen de vogel verder beschreven, zowel in gedrag als in uiterlijke kenmerken. Een hele mooie omschrijving vond ik: “Alle vogels vliegen op als er één nadert, het forse postuur en de witte vlekken met zwarte baardstreep, de onstuimige manier van jagen in de vrije ruimte, de onopvallende “bobbeltjes” in het vlakke veld zijn op de grond rustende……..inderdaad slechtvalken”. Deze kenmerken beslaan per soort een halve pagina.

In de volgende één à drie pagina’s per soort geeft Nico in een verhalende vorm meer informatie over de soort.

Biotoop, soort prooi, favoriete jachtterrein, bepaald gedrag, aanwezigheid per seizoen, verschil tussen seksen, interactie met de mens en manier van jagen komen aan bod. In deze pagina’s is Nico de Haan op zijn sterkst: kleine feitjes, een anekdote, een duidelijke stelling en ongemerkt zie je de vogel in je verbeelding voorbij vliegen. De opmaak is ruim en de zinnen zijn kort met een bijna kinderlijk (in de positieve zin van het woord) woordgebruik, wat je snel laat lezen of bladeren.

Ongemerkt krijg je zo wel veel informatie over deze vogel.

Waar geen aandacht aan wordt besteed zijn de verschillende kleden bij roofvogels; altijd is sprake van een volwassen vogel. Ik kan het mis hebben, maar ik ben zelfs het woord “kleed” niet in het boek tegengekomen.

Sowieso is de algemene informatie kort (in een gewone veldgids al snel een pagina of 20), hier begint het hoofdstuk over de torenvalk al op pagina 6. Deze opzet houdt het boek natuurlijk wel eenvoudig en laagdrempelig.

Ik heb “Kromme snavels en scherpe klauwen” met veel plezier doorgebladerd, lezen doe je dit soort boeken niet.

In het veld zal ik het niet snel meenemen, daarvoor gaat toch de gewone veldgids mee. Wel zal ik dit boek thuis snel pakken om een waarneming te controleren. Op vakantie zal ik dit boek waarschijnlijk wel meenemen. In dit compacte boek staat toch heel veel informatie. Het boek is door zijn opzet heel geschikt voor veel mensen.

Een beginnend vogelaar kan dit gebruiken als een mooie start. De meer ervaren vogelaar heeft alle informatie op één plek. Dit boek zal, denk ik, ook een mooi cadeau zijn voor een natuurliefhebber. Het is door de harde kaft een echt boek en door de eenvoudige opzet zal het velen aanspreken.

De Waardvogel – juni 2012

21

Natuurvraag Joke Colijn De redactie vraagt u om voor een nieuwe rubriek, de Natuurvraag, een e-mail te sturen waarin u een vraag stelt die u graag door een van onze NVWK-specialisten beantwoord wilt zien. Uw vraag kan slaan op iets wat u zich al lang afvraagt, of u hebt een plant in de berm gezien die u niet kent en waarvan u een (of meer) duidelijke foto’s instuurt, maar het kan ook over een praktisch probleem gaan waar u tegenaan loopt. Zolang uw vraag op de natuur betrekking heeft, zullen onze specialisten proberen die te beantwoorden. U krijgt antwoord per e-mail en als uw vraag in de nieuwe rubriek wordt geplaatst, gebruiken we desgewenst een gefingeerde naam. Brand u maar los! Ons e-mail adres: nvwkredactie@gmail.com.

Vraag: Iets tegen de zwaluwen?

Geachte vogelaars, Ik heb een probleem met zwaluwen. Mijn huis in het buitenland word er door belaagd! Honderden zwaluwen zitten voor mijn deur. Ze bouwen overal nesten (meer dan 20) wat een enorme bende geeft. Aan één kant van het huis is dat oké maar de rest moet ik helaas verwijderen (voordat er eieren zijn). Ik heb een overhangend dakgedeelte van een 1/2 meter met een witte muur. Ik zou willen voorkomen dat ze kunnen bouwen (behalve tegen één muur waar het niet uitmaakt).

Nu verspillen de vogels veel energie en klei omdat we de nesten op tijd verwijderen. Kunt u mij tips geven wat ik er tegen kan doen? Ultrasound geluid werkt niet.

Antwoord: Beste Frans (de naam is gefingeerd) In overleg met onze coördinator vogels kan ik het volgende antwoorden.

Allereerst willen we even kwijt dat we jouw probleem eigenlijk wel het leukste (luxe)probleem sinds tijden vinden, want meestal gelden onze zorgen verdwijnende vogelpopulaties. Maar we snappen je probleem en we waarderen het bijzonder dat je bij het zoeken naar een oplossing toch het belang van de vogels wilt laten meewegen. Ons eerste advies is dan ook: gewoon lekker laten zitten en het poepprobleem aanpakken! Je kunt om

‘poep op de stoep’ te voorkomen, (eventueel tijdelijk, van mei-september) een brede plank aan de muur bevestigen die het meeste opvangt; dit werkt echt. Voor de breedte van de plank kijk je gewoon naar de grootste poepconcentratie op de grond. Zorg wel dat die plank een afstand van minstens 5 cm van de muur af bevestigd wordt (met beugels of iets dergelijks), anders gaan ze vrolijk onder de plank verder met nesten bouwen en helpt het niks. Als je dit niet op kunt brengen, kun je het volgende proberen aan de kanten van je huis waar je de zwaluwen liever niet hebt. De huiszwaluw kiest bijna altijd een lichtgekleurde overstek (wit is ideaal) en vaak ook een lichtgekleurde muur om zijn nest te bouwen. Dus wellicht is het al voldoende om je witte overstek heel donker te verven. Als dit nog niet helpt, kun je ook nog een bovenste strook van ongeveer een halve meter van je witte muur donker verven. Daaronder op de gladde witte muur zal een zwaluw niet kunnen bouwen, want hij heeft de hoek tussen overstek en muur nodig voor houvast van het nest. Hopelijk is de muur die je de zwaluwen wilt laten, ook licht met een wit overstek.

Staat je huis in België? Daar kun je subsidie krijgen voor elk bewoond nest van de huiszwaluw (want om die soort gaat het); dat zou lekker aantikken!

Succes met het bestrijden van de poepplaag en vergeet niet om ook nog een beetje te genieten van die kwetteraartjes; ze helpen je wel van honderdduizenden muggen af!

Aandacht voor de rivierdonderpad In het kader van het Meetnet Beek- en Poldervissen wordt dit jaar extra aandacht besteed aan de rivierdonderpad. Overdag is het namelijk erg lastig om deze soort waar te nemen, 's avonds gaat dit met behulp van een sterke zaklamp een stuk makkelijker!

Om de verspreiding van de rivierdonderpad up-to-date te houden en trends te berekenen zijn voor het Meetnet Beek- en Poldervissen kilometerhokken geselecteerd, waarin naar de rivierdonderpad gezocht dient te worden. Wilt u ook een bijdrage leveren aan het meetnet voor de rivierdonderpad of een andere vissoort? Kijk dan op www.vissen.invoer portaal.nl voor de werkwijze en kilometerhokken bij u in de buurt.

Speciaal voor de rivierdonderpad worden er dit jaar door heel Nederland zaklampexcursies georganiseerd. Tijdens deze excursies wordt aandacht besteed aan het opsporen van vissen met een zaklamp en heeft u een grote kans een rivierdonderpad tegen het lijf te lopen. U kunt zich voor deze excursies opgeven via onze agenda op http://www.ravon.nl.

Datum 29 juni augustus (ntb) 31 augustus 5 oktober

22

Provincie Zuid Holland Utrecht Gelderland Gelderland

De Waardvogel – juni 2012

Locatie Leiden Bunnik Doetinchem Zutphen

Tijd 21:45-00:30 20:30-23:00 20:15-22:15 19:30-21:00

Excursieleider Arjan van der Lugt & Richard Struijk Willem Kuijsten Matthijs de Vos Matthijs de Vos

Plaatsing van onze huiszwaluwtillen (3) Foto’s: Arie Dorsman Op vrijdag 1 juni 2012 zijn de infopanelen bij de huiszwaluwtillen in Bergambacht en Lekkerkerk geplaatst en zijn deze zwaluwtillen nog eens in de verf gezet. Met dank aan Bert Neeleman, Leen den Hartog, Nico van Dam en Arie Dorsman.

1. De bus wordt uitgeladen

2. Eerst schoonmaken voor er geverfd kan worden

4. En zo ziet het er dan uit

3. Dit staat op het informatiepanel Met betrekking tot de plaatsing van de andere twee tillen zijn geen grote vorderingen te melden. Er wordt door vertegenwoordigers van de NVWK opnieuw overleg gevoerd met het Hoogheemraadschap om een geschikte locatie te vinden, omdat de locatie die we oorspronkelijk op het oog hadden niet mogelijk bleek. Hiervoor zou namelijk in het dijklichaam geheid moeten worden en dat zou de dijk kunnen ondermijnen. We zijn benieuwd waar de zwaluwtil nu zal komen te staan!

In april waren we nog hoopvol dat de vierde til vóór aanvang van het nieuwe broedseizoen bij de Zellingwijk in Gouderak zijn definitieve plek zou vinden, maar ook deze plaatsing heeft vertraging opgelopen. Helaas is onze zegsman bij het Zuid-Hollands Landschap op vakantie, dus de laatste informatie hierover konden we niet opvragen. Meer nieuws over ‘onze’ huiszwaluwtillen volgt in de volgende Waardvogel!

De Waardvogel – juni 2012

23

Het Jaar van de Bij Paul G. Schrijvershof Het gaat niet goed met de bijen. Zowel honingbijen als wilde bijen gaan hard in aantal achteruit. Van de ruim 350 soorten wilde bijen, staat meer dan de helft op de „rode lijst‟ van bedreigde soorten. “Íf the bee disappeared off the surface of the globe then man would only have four years of life left. No more bees, no more pollination, no more plants, no more animals, no more man” voorspelde Albert Einstein eens. Bijen zijn onmisbaar voor de bestuiving van zowel wilde planten als onze landbouw gewassen. Vandaar dat de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV), Bijenstichting, European Invertebrate Survey – Nederland, De Nederlandse Bijenhouders Vereniging (NBV) en IVN (Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie) de noodklok luiden en 2012 uitgeroepen hebben tot het Jaar van de Bij. Nuttige insecten Honingbijen maken niet alleen honing, ze maken ook aardbeien, appels, peren, kersen, sinaasappelen, citroenen, paprika’s, meloenen, aubergines, courgettes, rode bessen, bramen enzovoorts. Veel van ons eten komt rechtstreeks voort uit het werk van de bijen. Ze zorgen namelijk voor de bevruchting van de bloemen van fruitbomen en van gewassen. Niet voor niets vragen veel tuinders in de landbouw aan imkers om hun kasten met de bijenvolken in de buurt van hun grond neer te zetten.

Andere bestuivende insecten, zoals wilde bijen, zweefvliegen, hommels en vlinders, spelen een beperktere rol als bestuiver in de land- en tuinbouw, maar zijn wel van belang voor het behoud van de biodiversiteit in zijn totaliteit en voor openbaar groen. Ongeveer tachtig procent van de planten in de natuur en in perken

en plantsoenen wordt bestoven door insecten.

Tevens zijn bijen belangrijk gedurende de levenscyclus van veel ongewervelden en vormen ze voedsel voor diverse vogelsoorten zoals bijvoorbeeld bijeneter en wespendief.

Wilde bijen bedreigd In 2003 verscheen de Rode Lijst van de Nederlandse bijen. Op deze lijst zijn soorten geplaatst die in Nederland als bedreigd of verdwenen beschouwd worden. Dit was even schrikken: 56% van de (destijds) 338 uit Nederland bekende bijensoorten staan op deze lijst. Maar liefst 35 soorten waren sinds 1970 niet meer in ons land gevonden en 83 soorten staan als (ernstig) bedreigd te boek.

Honingbij, foto: Paul Schrijvershof

24

De Waardvogel – juni 2012

Oorzaak van achteruitgang De oorzaak hiervoor zijn o.a. ziekten, parasieten, afname van diversiteit van bloemen en planten en het gebruik van giftige stoffen in de landbouw. Het kleinschalige agrarisch landschap van vroeger was een paradijs voor bijen.

De natuurlijke graslanden met hun bloemenrijkdom vormden het perfecte leefgebied voor bijen. Met de komst van de kunstmest en door intensiever landgebruik is veel van dit leefgebied verdwenen.

Bestrijdingsmiddelen met de stof neonicotinoïden zijn een ernstige bedreiging. Voor de honingbij zou imidacloprid, een van de belangrijkste neonicotinoïden, 7.000 maal giftiger zijn dan het beruchte DDT. Als een bij niet direct sterft door het gif, ondermijnt het wel de weerstand, waardoor bijen vatbaarder zijn voor ziekten en plagen. Parasieten zoals de varroamijt krijgen meer kans als bijen verzwakt zijn; ze kunnen hele bijenvolken laten sterven. Steeds vaker worden onderhoudsvrije tuinen aangelegd met veel tegels en weinig open grond, waardoor er minder ruimte voor bloemen is. Bijen in onze omgeving vinden hierdoor minder stuifmeel en nectar.

Hoe kunnen wij de bijen helpen Een ‘simpele’ oplossing is om het gebruik van pesticiden te verminderen of helemaal te verbieden. Bijen blijven daardoor gezonder en vitaler en beter bestand tegen parasieten. Koop daarom onbespoten groeten en fruit en gebruik geen gif in je tuin.

Boeren, maar ook gemeenten, waterschappen en natuurorganisaties kunnen zorgen voor voldoende en gevarieerd voedsel door langs sloten, wegen, landbouwen natuurgebieden stroken aan te leggen met voor bestuivers aantrekkelijke nectarplanten. Ook vlinders,

wespen en hommels profiteren daarvan. Wilde bijen zijn voor nestgelegenheid gebaat bij ongestoorde ruigten.

Wij kunnen bijen helpen door onze tuin bijvriendelijk in te richten. Bijen houden van uitbundig bloeiende planten die nectar en stuifmeel geven. Een grote variatie van bloeiende planten is niet alleen leuk voor uzelf, maar ook voor bijen en andere insecten. Guldenroede, damastbloem en wilde marjolein zijn soorten waar bijen gek op zijn. Gebruik geen gif in de tuin en snoei pas in het vroege voorjaar. Wilde bijen overwinteren ondermeer in uitgebloeide bloemstengels. Door pas in het voorjaar te snoeien, beschermt u ook de plant zelf tegen de vorst.

Ook kunt u bijen nestgelegenheid aan bieden in de vorm van een “bijenhotel”. Hoe? Zie hiervoor o.a. het aprilnummer van de Waardvogel, maar dat en nog veel meer kunt u ook vinden op: www.jaarvandebij.nl, Hier leest u veel wetenswaardigheden over bijen en wat u verder kunt doen om deze boeiende insecten te helpen.

Verder lezen Bijensterfte, een nieuw risico: http://www.tuinvankapiteinrommel.nl/index.php?option= com_content&view=article&id=84:bijensterfte-eennieuw-risico&catid=5:nieuws&Itemid=5 Bijensterfte in Nederland 2006 – 2010: http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicator en/nl0572-Oorzaken-bijensterfte.html?i=11-59 Den Haag Bij voorbeeld: http://www.haagsestadspartij.nl/z_files//Bijenvoorstel.pdf

Het Jaar van de Bij 2012 Joke Colijn In de vorige Waardvogels van dit jaar hebben we ook al aandacht besteed aan het Jaar van de Bij. In het februarinummer kon je de bijtjes opzoeken en de optelsom van de gevonden pagina’s doorgeven aan de redactie. In het aprilnummer hebben we uitgelegd hoe je een klein of groot bijenhotel kunt bouwen om de bijen te helpen – een hotelletje met een paar logeerkamers helpt de wilde bijen al en het is makkelijk te maken! Ook was er in mei het bijentelweekend. waarin je samen met een volwassene de bijensoorten in en vlakbij je tuin kon tellen en doorgeven.

Deze keer doen we weer een spelletje waarmee je iets leuks kunt winnen.

Het artikel van Paul Schrijvershof op de pagina’s 24 en 25 hiernaast en hierboven gaat ook over bijen. Het is de bedoeling dat je telt hoeveel keer Paul hierin het woord ‘bij’ gebruikt. Het gaat dan alleen om het woordje ‘bij’ waarmee het beestje bedoeld wordt. Ook als het woord ‘bij’ in combinatie met een ander woord wordt gebruikt telt het mee, zolang het maar over dat zoembeestje gaat. We geven een voorbeeldzinnetje: ‘De bij komt aan bij de bijenkorf.’

Hierin staat drie keer het woordje ‘bij’, maar in slechts twee gevallen bedoelen we het insect; dus dit telt voor twee keer. Niet moeilijk, toch? Geef het aantal keer dat je het woord ‘bij’ hebt gevonden door aan de redactie op nvwkredactie@gmail.com, en vergeet niet in de e-mail ook je naam, geboortedatum en adres te schrijven. Succes!

De Waardvogel – juni 201

25

Weidevogels kijken Rutger Stomphorst We zijn naar een boerderij geweest en we gingen eerst naar eieren kijken en toen gingen we naar vogels kijken. Toen we daarmee klaar waren gingen we een vogelspel doen.

Daarna gingen we met de boer mee op de tractor. We gingen naar een buizerdnest kijken en we hadden toen ook een paar schedels van konijnen gevonden. Toen gingen we weer terug met de boer mee op de tractor naar de boerderij.

Toen gingen we weer even naar de eieren kijken. Toen gingen we met zijn allen op de foto en toen was de middag jammer genoeg alweer om.

Vogels ringen Mieke Verwaal Op zaterdag 30 juni van 07.00 tot 09.30 uur te Gouderak is de jeugd van 11 t/m 16 jaar uitgenodigd door Cor Oskam van de vogelringorganisatie Nebularia om een kijkje te nemen bij het ringen van vogels.

Cor geeft een kleine rondleiding over het gebied en je kan zien hoe de vogels worden geringd. Misschien zie je dan ook wel zo’n mooie ijsvogel zoals op de foto hiernaast.

Het juiste adres krijg je als je je opgeeft. Maar wees er snel bij, want er kunnen maar 8 jongeren mee. Opgeven bij Mieke Verwaal, xxxxxxxxxx, of jeugd@nvwk.nl.

Natuurmuseum ‘De Wielewaal’ Mieke Verwaal Op zaterdagochtend 22 sept. gaan we op stap naar een naburig gelegen gebied. We willen een bezoek brengen aan het Natuurmuseum ‘De Wielewaal’ te Willige Langerak. We gaan daar de opgezette dieren bekijken die allemaal gevonden zijn in de omgeving van het museum. En dat zijn er een heleboel! Er staat zelfs een bever, die tien jaar in Bergambacht heeft gewoond. Ook wordt er een film over dit geweldig imposante dier getoond. Verder is er een grote verzameling vogels. In het museum houden we een speurtocht en buiten is er een grote tuin, waarin ook van alles te zien en te beleven is. Er is een kikkerpoel en er zijn o.a. kippen en konijnen.

Graag willen we om 9.30 uur verzamelen op het parkeerterrein naast het busstation in Bergambacht. Om ongeveer 13.00 uur ben je weer terug. Voor vervoer wordt gezorgd. Het is in principe voor de kinderen van 8-12 jaar, maar ben je ietsjes ouder en wil je graag mee, dan kan dat ook. Opgeven bij Mieke Verwaal, xxxx-xxxxxx, of jeugd@nvwk.nl.

26

De Waardvogel – juni 2012

Met de schoolklas ‘naar buiten’ Max Ossevoort 16 april 2012. Daar komt het klasje, netjes twee-aan-twee, over het fietspad aangestapt onder leiding van juf Vera en meester Bianco. Weliswaar met een kleine vertraging, waarschijnlijk veroorzaakt door het bezoek aan het Poldermuseum Gemaal De Hooge Boezem, dat hiervóór op het programma staat.

Het is een klas van de speciale basisschool “De Oostvogel” uit Gouda, die een dagje “naar buiten” op het lesrooster heeft staan. Het doel van de wandeling is “Het Doove Gat”, het nieuwe door het Zuid-Hollands Landschap aangelegde natuurgebiedje bij Haastrecht. De kinderen worden opgewacht door Wim Sloof en mij. Wij

hebben aangeboden om de kinderen te helpen bij het herkennen van de aanwezige flora en fauna en voorafgaande aan deze dag hebben we allerlei informatie over weidevogels aan juf Vera gestuurd. Het weer zit gelukkig mee, want het is weliswaar fris, maar droog met een bleek zonnetje. Als eerste wordt er geluncht bij het ooievaarsstation om vervolgens de op het nest zittende ooievaars te bewonderen. De verrekijkers gaan van hand tot hand en dan blijken die ooievaars toch groter te zijn dan de meeste kinderen dachten. Daarna kunnen ze met

gebruik van verrekijkers en de telescoop van Wim in het natuurgebied naar vogels zoeken. Een van de opdrachten die de kinderen hebben meegekregen is om ieder een “eigen” vogel uit te zoeken, want daar moeten ze bij terugkeer op school een mooie tekening van maken. Met behulp van meegebrachte afbeeldingen wordt enthousiast geprobeerd de waargenomen vogels te herkennen, wat met de nodige hulp van de begeleiders lukt. Grauwe gans, scholekster, wilde eend, kievit, blauwe reiger, grutto, kraai, meerkoet, visdiefje, een zilvermeeuw en zelfs een tjiftjaf worden benoemd. Helaas laten andere vogels zich niet zien, maar dat mag de pret niet drukken.

De tweede opdracht bestaat uit het vangen van kleine organismen in het water, die later op school onder de microscoop kunnen worden bekeken. De benodigde schepnetjes en potjes hebben de kinderen zelf meegebracht. Al gauw blijkt echter dat watertorretjes en zelfs een klein visje veel interessanter zijn dan al die kleine bewegende “stipjes” in het water. De tijd vliegt voorbij en overal spatten de netjes in het water op zoek naar nog meer vangst, totdat juf Vera er helaas een punt achter moet zetten. Na een snelle groepsfoto en een gezamenlijk dankjewel aan de begeleiders van de NVWK, wordt de wandeling terug aangevangen. Als derde en laatste opdracht moeten de kinderen nog in de berm van het pad naar de provinciale weg allemaal een verschillend plantje plukken. Door de kennis van Wim krijgen die planten, variërend van scherpe boterbloem tot fluitenkruid allemaal een naam, zodat ook die opdracht tot een goed einde wordt gebracht. Tevreden kijken we het klasje na als het om de bocht verdwijnt. Missie geslaagd: een groep kinderen heeft weer wat geleerd over onze schitterende natuur.

De Waardvogel – juni 2012

27

Eerst Tenella zien en dan …………… terugkomen Anton van Jaarsveld Beschermer of geen beschermer van de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap, iedereen kent of heeft wel gehoord van de Tenellaplas in Oostvoorne. De afstand hoeft voor Krimpenerwaarders geen bezwaar te zijn: één uurtje in de auto brengt je naar dit prachtige kunstmatige natuurgebiedje, dat zijn ontstaan dankt aan het initiatief van de toenmalige landschapsarchitect Sipkes. Hij vormde na de Tweede Wereldoorlog een stuk duin om tot een heemtuin, die hij inrichtte met bijzondere planten.

Tenella is niet bepaald een Nederlandse naam. Hij komt voort uit de Latijnse benaming van de plant teer guichelheil, te weten anagallis tenella, waarbij anagallis op een onduidelijke Griekse naam terugslaat en tenella “teer” betekent. Deze nietalledaagse plant (zie foto rechts) doet het daar erg goed, overigens net als op bepaalde percelen van het Zuid-Hollands Landschap ten noorden van Berkenwoude.

Onlangs organiseerde onze plantencoördinator Patrick Heuvelman een excursie naar deze parel.

Daarbij moet gezegd worden, dat je bij zo’n wandeling van te voren nooit weet wat je te zien krijgt: op welk moment van het jaar kom je kijken, hoe koud is het in de voorafgaande tijd geweest en hoe vochtig ? Gezien het tijdsbeeld van de afgelopen weken viel de oogst niet geheel tegen. Ik volsta met een kleine selectie van de wandeling rond de plas met misschien rare namen: gesteelde stuifbal, roze winterpostelein, glad parelzaad, kandelaartje, overblijvende ossentong en dodemansvingers.

Voor een zeldzaamheid als moerasgamander (een lipbloem) waren we te vroeg, maar in de heemtuin vergoedde de aanwezigheid van orchideeënsoorten als soldaatje (zie foto links), grote keverorchis en harlekijn heel veel.

Onze gidsen van het IVN hadden meer op vogelaars dan op plantenliefhebbers gerekend, maar konden toch goed met onze dorst naar kennis uit de voeten. Hulde aan deze mensen die de tijd namen om met ons naar de mooiste plekjes te lopen. Ons gezelschap van een tiental personen was daarom na afloop zeer tevreden over de excursie. Uiteraard gold onze dank ook Patrick voor de organisatie. Voor de moerasgamander zullen we in juli-augustus moeten terugkomen.

28

De Waardvogel – juni 2012

Hooien op het Zwaneneiland in Krimpen a/d IJssel Jos de Nood, coördinator van de Vrienden van het Zwaneneiland

Krimpen aan den IJssel staat bekend als een groene gemeente. Het is niet altijd een voordeel om zo’n predikaat te hebben, want soms is het niet mogelijk om al dat groen netjes te onderhouden. Aan het Zwaneneiland wordt weinig gedaan. Als er gemaaid is blijft het hooi liggen. Als de slootkanten gebaggerd zijn, blijft alle bagger met waterplanten op de kant liggen.

Er staan mooie knotwilgen, maar er komen na het knotten niet alleen twijgen aan de knot, maar langs heel de stam.

Vroeger stonden de wilgen in de wei waar de koeien de twijgen van de stam opaten. Het is geen gezicht zo’n knotwilg met van onder tot boven takken. Daarom ben ik een paar jaar geleden begonnen om gedurende de zomer na het knotten de twijgen er af te trekken.

Als je daar zo mee bezig bent ga je steeds meer zien.

Natuurlijk, het Zwaneneiland is geen park met gladde gazons, het lijkt nog een beetje op de Krimpenerwaard.

Maar dan horen er wel weidebloemen te groeien. Die zie je er steeds minder. Wat je wel ziet zijn steeds meer brandnetels. Dat komt omdat het maaisel niet wordt opgeruimd. Het maaisel zorgt er voor dat de bodem verrijkt, wat gunstig is voor de brandnetels, maar heel nadelig voor de weidebloemen. Zij hebben namelijk een arme bodem nodig. Zo zag ik steeds meer wat daar zou moeten gebeuren.

Maar dat kon ik niet meer alleen. Nu is er een kerngroep van vier personen en een adreslijst van ruim twintig mensen op wie we een beroep kunnen doen om te helpen bij de werkzaamheden. We noemen ons ‘de Vrienden van het Zwaneneiland’. Ik ben de coördinator van ‘de Vrienden’, maar ook de coördinator van de Knotgroep Krimpen, die onlangs is toegetreden tot de NVWK. Daardoor kunnen we profiteren van de Knotgroep voor gereedschap, mankracht en nu ook dit artikel.

We hebben een globaal plan opgezet voor het park en dat met de gemeente besproken. Per jaar maken we een gedetailleerd jaarplan, wat we weer met de ambtenaar bespreken en waarvoor ook de gemeente verplichtingen op zich neemt. Zo hebben we onlangs 150 wilde rozen geplant, goed voor vink en groenling. Op een andere plek staan sinds de plantdag 60 meidoorns en sleedoorns.

We proberen dit jaar een schapenhouder te vinden die 10 tot 20 schapen in het park wil weiden. Als je een schapenhouder kent of het misschien zelf bent willen we graag met je in contact komen.

Dan hebben we natuurlijk het steeds terugkerende werk zoals in juni hooien, in september-oktober weer hooien en in november-december maaisel bij de slootkanten weghalen. We schakelen daarvoor naast volwassenen ook schoolklassen in. En van de winter als er weer een aantal wilgen zijn geknot willen we samen met een klas een takkenril maken.

Vooral bij het hooien kunnen we nog meer mensen gebruiken, dus het zou fijn zijn als je ook wilt helpen.

Helaas is de datum van het hooien nog niet bekend, maar via xxxxxxxxxx@xx.xx kan je aanmelden en krijg je tijd en route door.

De Waardvogel – juni 2012

29

$'0,1,675$7,(.$17225 9(5:$$/ /,' 12$%

Uw kaas van Toos en Klaas, Ouderkerk a/d IJssel, 0180-682019

We staan op de weekmarkten: Dinsdag : Krimpen a/d IJssel Woensdag : Schoonhoven Donderdag : Capelle a/d IJssel Vrijdag : IJsselstein

9RRU DO XZ

‡ %RHNKRXG]DNHQ ‡ %HODVWLQJDGYLH]HQ ‡ %HODVWLQJDDQJLIWHQ ‡ /RRQDGPLQLVWUDWLH

‡ 9ULMEOLMYHQG YRRU DOOH LQOLFKWLQJHQ

‡ 2RN YRRU SULYp DDQJLIWHQ JHYHQ ZLM JUDDJ DGYLHV

2RVWHLQGH +RI WHU %HUJHQ H PDLO YHUZDDO#SODQHW QO

SNACKBAR GRAAFLAND

$+ %HUNHQZRXGH WHO '5 %HUJDPEDFKW WHO

ID[

VOGEL- EN NATUURREIZEN NAAR WERELDWIJDE BESTEMMINGEN! GROEPSREIZEN ¡ INDIVIDUELE REIZEN ¡ FOTOREIZEN ¡ CRUISES FINANCIEEL ZEKER OP REIS MET GGTO

Uw adres voor Patat, div. snacks, belegde broodjes, ijs, sorbets, slushpuppies, milkshakes Ook verzorgen wij mooie vis- en huzarensalades!!!

Weteringsingel 2, hoek Waalstraat Krimpen a/d IJssel tel. 0180 513466

CRUISE-NEWS ATLANTIC ODYSSEY 2013F 5890,29-MRT-2013 / 31 DAGEN, VANA S ATLANTIC

MAAK KANS OP EEN GRATI NGEN! ODYSSEY, VERLOTING AL BIJ 3 BOEKI

NIEUW IN 2013

WESTERN PACIFIC ODYSSEY CRUISES Falklands, South Georgia, Antarctisch Schiereiland Atlantic Odyssey 2013 Western PaciďŹ c Odyssey 2013 Cruise Kaapverdische Eilanden - Madeira GROEPSREIZEN Amerika, vogels in Arizona Texel Zuid-Spanje, Coto Donana en Gibraltar Bulgarije, vogeltrek langs de Zwarte Zee Lesbos in het najaar Zweden, vogeltrek bij Falsterbo Helgoland Oman Schiermonnikoog Falklands, South Georgia, Antarctisch Schiereiland Spanje, PyreneeĂŤn Sri Lanka Madagascar India, vogels en tijgers Gambia Kenia en Tanzania

Greetings from the South!

Kagu, op Nieuw-CaledoniĂŤ

Op de zuidelijke Stille Oceaan

VERTREK

DUUR (DAGEN)

PRIJS

03 nov 12 29 mrt 13 02 apr 13 05 mei 13

20 31 32 9

8190,5890,va. 8075,1130,-

24 aug 12 31 aug 12 06 sep 12 09 sep 12 14 sep 12 08 okt 12 10 okt 12 22 okt 12 26 okt 12

11 3 8 7 8 8 4 10 3

2595,315,1375,1395,1295,1095,745,2695,315,-

03 nov 12 07 nov 12 14 nov 12 19 nov 12 23 nov 12 28 nov 12 02 dec 12

20 7 15 16 16 15 16

va. 8190,1395,3095,3795,2795,1995,3995,-

12 sep 12 30 jan 13

14 15

3695,2295,-

FOTOREIZEN Brazilie FOTOREIS Gambia FOTOREIS

NIEUWE REIZEN IN 2013 Ghana (feb), Kamtsjatka (mei), Ecuador en Galapagos, Colombia (nov-dec) en meer!

Meer informatie? Kijk op www.birdingbreaks.nl, info@birdingbreaks.nl of bel BiringBreaks 020 7792030.

Boerderijwinkel voor: Fam. Van Drunen * Vlees (pakketten) Gouderakse Tiendweg 99 * Boerenkaas 2831 KA Gouderak * Ambachtelijke producten Tel.: 0182-521646 Email: Henk.van.Drunen@deveerstalhoeve.nl Openingstijden: op dinsdag / woensdag en vrijdag van 14.00 tot 18.00 uur en op zaterdag van 09.00 tot 15.00 uur.

In onze boerderijwinkel verkopen we vlees van eigen gefokt vee. De kalfjes die bij ons komen hebben het 1e halve levensjaar bij hun moeder gelopen. Daarna lopen de dieren ‘s zomers in het weiland. Voor de weilanden zijn overeenkomsten gesloten met de landelijke overheid voor botanisch- en weidevogelbeheer. Door dit beheer ontstaat een gevarieerd grasland. ‘s Winters lopen de dieren los in de stal, waar ze alleen eigen gewonnen kuilgras krijgen. Zo groeien ze op een natuurlijke wijze tot ze groot genoeg zijn om te slachten.

“De Wielewaal”

Natuurmuseum en klompenwinkel.

Mooi aanbod tweedehands natuurboeken.

Ook ruime sortering andere boeken.

In- en verkoop.

Van maart t/m oktober geopend van dinsdag t/m zaterdag van 10.00- 17.00 uur.

Groepen op afspraak.

U bent van harte welkom bij; Familie Rijneveld.

Tiendweg 26, Willige Langerak Tel: 0182 384454.

Website : www.museumdewielewaal.nl

Wij staan op de boekenmarkt in Krimpen aan den IJssel.

André en Annie Bloot a.bloot@planet.nl

Kijk voor ons actuele occasionaanbod op WWW.AUTOBEDRIJFDEWAAL.NL

Middelblok 202 - Gouderak - (0182) 37 26 23

Aannemersbedrijf

Maaijen & Zn BEIJERSCHEWEG 73 2821 NE STOLWIJK TEL 0182 514486

Verbouw, onderhoud, nieuwbouw, reparatie, restauratie.

Ontwerp en tekenwerk.

Al meer dan 75 jaar een kleine aannemer van FORMAAT Ook zijn wij een erkend leerbedrijf.

E-mail : abe@maaijen.nl

web: www.maaijen.nl

Zit u te BROEDEN op een plan voor een nieuwe keuken?

Wij kunnen u helpen dat EI te leggen.

Vrijblijvend adviezen in een ontspannen sfeer bij: KEUKENCENTRUMAannemersbedrijf SCHOONHOVEN In de melkfabriek Schoonhoven 0182-383018 lid A.N.V.K. en 5 jaar garantie! erbouw, onderhoud, nieuwbouw, BEIJERSCHEWEG 73 Nu ook op internet: www.kcschoonhoven.nl

2821 NE STOLWIJK TEL 0182 514486

reparatie, restauratie.

Ontwerp en tekenwerk.

Al meer dan 75 jaar een kleine aannemer van FORMAAT Ook zijn wij een erkend leerbedrijf.

INEKE’S MODE

Vo o r d e v r o u w m e t s t i j l Bermweg 55-57 - Capelle-Schenkel - tel. 010 - 451 05 05

1

2

3

1. Rotskruiper: http://www.raywilsonbirdphot ography.co.uk 2. Roodvoorhoofdkanarie: http://www.israbirding.com 3. Lammergier: http://weyrichfoto.blogspot.nl 4. Grote roodmus: http://orientalbirdimages.org 4. Witkruinroodstaart: http://orientalbirdimages.org

32

4

De Waardvogel – juni 2012

5

Lezing over de Kaukasus Maria Spruit Voor een goed gevulde zaal gaf Jos Oostveen op 17 april een lezing over de Kaukasus. Jos heeft een reisbureau wat reizen naar de Kaukasus organiseert en aan het begin van de lezing vertelde hij daar kort over. Ingetogen, maar met liefde vertelde hij iets over de cultuur, maar het hoofdthema was vogels en hij maakte een klein uitstapje naar de plantenwereld van de Zuid Kaukasus.

De Kaukasus is het gebied wat tussen de Zwarte Zee en de Kaspische Zee ligt. Het wordt verdeeld in een noordelijk en zuidelijk gedeelte. In de Noord Kaukasus liggen landen als Tsjetsjenië en daar kan men beter niet naar toe te gaan. In de Zuid Kaukasus liggen Armenië en Georgië waar het zelfs veiliger is dan in Nederland. Als je vandaag je portemonnee verliest, wordt hij morgen door de politie terugbezorgd, aldus Jos. De mensen zijn heel gastvrij. Wanneer je bij hen op bezoek komt, word je als een god behandeld. Het straatbeeld wordt gedomineerd door oude auto’s die opgeknapt zijn en daarna nog een paar keer, totdat ze écht uit elkaar vallen.

Het ene huis is een nieuwe bungalow, daarnaast staat een huis, wat op instorten lijkt te staan, maar waar toch nog wordt gewoond in het gedeelde wat niet lek is. De keuken is lekker en rijk aan diverse producten, die uit de directe omgeving komen, want het land is vruchtbaar.

Men bestelt niet een bepaald menu: er worden gewoon een heleboel gerechten op tafel gezet. De wijn is erg goed. Wijn komt oorspronkelijk uit de Kaukasus, alle wijnranken van Frankrijk zijn afkomstig uit de Kaukasus.

Het landschap is fenomenaal. Het is erg afwisselend met vlakke stukken, grote meren, moerassen en altijd zijn de bergen te zien. 90 procent van de bevolking is orthodox katholiek. Op prominente plaatsen staan kloosters en kerken.

Jos besprak de vogels die per biotoop gezien worden en hij vertelde over de spectaculaire roofvogeltrek. Dat Jos tevens de zang afspeelde, gaf een extra dimensie aan zijn presentatie. Opmerkelijk was dat de vogels van de stad ijsvogels, grote gele kwikstaarten, dwergaalscholvers en kwakken zijn. Hieronder volgt een kleine greep uit de vogels die Jos liet zien. In de bergen kan men tot de verbeelding sprekende soorten zien als Aziatische steenpatrijs, roodvoorhoofd-kanarie, grote roodmus, Kaukasisch berghoen, ortolaan, witkruinroodstaart, Smyrnagors, rotsklever, grote rotsklever, blauwe en rode rotslijster en rotskruiper. Veel bergvogels trekken met de sneeuwgrens mee. De foto van de grote roodmus heeft mij doen besluiten om ooit eens naar dit gebied te gaan, wat een prachtige vogel. In de moerassen kan men grijskoppurperkoet, klein waterhoen en kleinst waterhoen waarnemen en natuurlijk allerlei reigersoorten. Op de vlaktes zijn steppekieviten, Isabeltapuiten, Balkankwikstaarten, citroenkwikstaarten en trappen te vinden. In de Kaukasus zijn 6 vogelsoorten endemisch en er zijn vele ondersoorten. Endemen zijn soorten die in alleen in één bepaald gebied te vinden zijn en nergens daarbuiten. De roodborst en zwarte roodstaart zien er behoorlijk anders uit dan bij ons; dat zijn ondersoorten.

Er zijn vier soorten gieren te zien: vale gier, aasgier, monniksgier en de zeldzame lammergier.

Jos gaf toe dat de bevolking anders met zijn natuur omgaat dan wat wij gewend zijn. Men heeft een ander denkbeeld van de afvoer van het afval: het wordt overal gedumpt. Op veel plaatsen ligt het vuil, waartussen dan wel weer mooie vogels scharrelen. Er wordt natuurlijk ook gejaagd. Men is niet rijk en daarom wordt een vers gevangen kwarteltje niet versmaad. Maar sperwers worden gevangen als sport. Met netten worden ze gevangen en nadat ze er met veel moeite uitgepeuterd zijn, worden ze in 90 % van de gevallen losgelaten. Er is ook een trend om de sperwer vast te houden. Zo ziet men dan jonge mannen met een sperwer op hun schouder op het strand flaneren.

Het is bekend dat de roofvogeltrek langs de Bosporus spectaculair is. Een paar jaar geleden werd ontdekt dat de roofvogeltrek aan de andere kant van de Zwarte Zee, dus in de Kaukasus, nog veel indrukwekkender is. Per herfst komen honderdduizenden roofvogels langs, vooral wespendieven, steppebuizerds, zwarte wouwen, (Jos had 70.000 exemplaren per dag op zijn lijstje staan) bruine, grauwe en steppekiekendieven, sperwers, Balkansperwers, arendbuizerds en diverse arendsoorten, zoals schreeuwarenden. Natuurlijk trekken er ook vele andere vogelsoorten door, zoals bijeneters. Er zijn twee grote trektelposten: Batumi, gelegen aan de Zwarte Zee en Kazbegi in de bergen, waar de bergruggen iets lager zijn, waardoor (roof-)vogels daar graag langs trekken.

In Batumi wordt sinds 5 jaar georganiseerd geteld en dat wordt dit jaar gevierd met een festival. Jos maakte ons attent op het festival wat ter ere van het lustrum gehouden zal worden en waarop zijn reisorganisatie (Kaukasus Plus Reizen) aanwezig zal zijn.

Als laatste kregen we een paar mooie dia’s van prachtige bloemen, slangen en andere interessante diersoorten te zien, die in de Kaukasus voorkomen. Al met al was het een erg boeiende lezing, die vast wat mensen geënthousiasmeerd heeft voor een reisje naar de Kaukasus.

Naar aanleiding van het genoemde Batumifestival heb ik het volgende opgezocht. Het wordt georganiseerd door het Batumi Raptor Count, een organisatie die zoals de naam zegt roofvogels telt, maar ook een educatief doel heeft: studenten de gelegenheid geven om een cursus te volgen. De organisatie maakt gebruik van gastgezinnen uit de buurt, zodat de bevolking zijn natuur ook als bron van inkomsten kan gebruiken in de vorm van ecotoerisme. Verder heeft het BRC aandacht voor de jachtpraktijken in de regio. Met bewustwording van de natuurwaarden, onderzoek en educatie hopen zij de jacht terug te dringen. Het BTC heeft een site: http://www.batumiraptorcount.org. Daar kunt u zich opgeven om te komen tellen en leest u hoe men de organisatie financieel kan steunen.

De Waardvogel – juni 2012

33

Even Activeren Hans Kouwenberg In Even Noteren worden alle activiteiten van de NVWK - voor zover bekend - genoemd voor de komende periode, zodat u ze in uw agenda kunt noteren. In Even Activeren gaan we op een aantal meer uitgebreid in.

Avondexcursie Doove Gat 18 juli Op woensdagavond 18 juli neemt Ton de Groot u mee naar Het Doove Gat bij Haastrecht. Het “oude” Doove Gat is een mooi stuk rietland met de bijbehorende soorten zangers. Achter de Haastrechtse molen heeft het ZHL de afgelopen jaren een prachtig stuk plas/dras aangelegd, een ware magneet voor allerlei soorten steltlopers, eenden en mogelijk rallen. We vertrekken om 19:15 uur vanaf de parkeerplaats van het Haastrechtse zwembad, Bredeweg 2. De excursie loopt tot in de schemering, want soms is Het Doove Gat een gemeenschappelijke slaapplaats voor bepaalde vogels en dat willen we ook bekijken.

Digitaal natuur beleven 28 augustus Op dinsdagavond 28 augustus organiseren we een avond met digitaal natuur beleven. Het is de eerste keer dat we zoiets doen en we willen kijken of er belangstelling is.

Deze activiteit is geen gewone lezing, maar meer een workshop voor geïnteresseerden. Er is wel een thema voor de avond, echter geen programma. We willen zien wat de vragen zijn van de deelnemers en ook wat deelnemers aan kennis en ideeën meebrengen. Wij hebben een laagdrempelige, informele activiteit voor ogen. Patrick en Hans laten zien wat er mogelijk is met de huidige smartphones en GPS in combinatie met natuur.

Obsmap, het invoerprogramma van Waarneming.nl, zal worden gedemonstreerd en daarna in de praktijk getest. Ook kunt u kennismaken met diverse

De bullebak M. Bersma Mijn zusje en ik krijgen de opdracht van onze moeder om eieren te halen bij onze melkboer, aan het eind van de straat. Wij lopen met een mandje naar zijn huis en kloppen aan de deur van de woonkeuken. Zijn vrouw doet open en gaat met ons naar de kippenschuur, waar luid wordt gekakeld. Wij lopen achter haar aan over het houten bruggetje over de sloot. Opeens draait zij zich om en waarschuwt: “Uitkijken hoor, want er zit een bullebak in de sloot.” Verschrikt vragen wij ons af wat een bullebak is, vast iets heel engs. We turen naar het dichte kroos of er een monster opduikt. Wanneer we thuiskomen, vraag ik m’n moeder naar de bullebak. Ze lacht onbekommerd en zegt: “Dat is een verzinsel om jullie bij het water vandaan te houden.” Ik ben teleurgesteld. Laatst heeft ze me verteld dat elfen en kabouters niet bestaan en nu is dit óók al niet waar.

Jammer, hoe eng ook, ik had best wel eens een bullebak willen zien. Van een afstandje.

34

De Waardvogel – juni 2012

natuur-apps, wellicht net degene die u zoekt. Heeft u iets moois op de smartphone of laptop staan dan zijn wij ook zeer belangstellend. We ontmoeten elkaar vanaf 19:00 uur onder de hooiberg bij de Hendrikshoeve in de Loet. U kunt elk moment aanschuiven al is er de kans dat we later op de avond een rondje gaan lopen om Obsmap in de praktijk te testen. Deelname is gratis, koffie of thee zult u zelf moeten meenemen. Meer info bij Patrick Heuvelman (xx xxxxxxx) of Hans Kouwenberg (xx xxxxxxx).

Zaterdag 1 september vogelexcursie Zeeuwse en ZuidHollandse delta Toen ik Gijsbert vroeg of hij begin september een excursie wilde leiden vond hij dat heel leuk. Op de vraag “waarheen?” was het antwoord “Het mooiste gebied in deze periode is de Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta!”.

Op 1 september gaat de vogelexcursie dus naar dit gebied. Deze periode is het begin van de najaarstrek en de delta zit dan vol met allerlei steltlopers en sterns. Er is kans op 8 soorten sterns (visdief, reuze-, noordse, zwarte, witvleugel-, witwang-, grote en dwergstern) en de lijst van mogelijk steltlopers is te lang voor deze rubriek. De nadruk ligt op sterns en steltlopers, al zullen al die andere soortgroepen niet worden vergeten. Het wordt een leuke, maar drukke dag. We verzamelen om 08:00 uur op het busstation van Krimpen om met zo weinig mogelijk auto's op stap te gaan. De excursie loopt tot laat in de middag. Meer info bij Gijsbert Mourik (xx xxxxxxx).

Op zoek naar een nieuwe secretaris Ewald Schattenberg Na 12 jaar trouwe dienst als secretaris van de NVWK wordt het voor mij tijd om het stokje door te geven. Zeker als je hier nog 4 jaar extra bij optelt als secretaris van de weidevogelwerkgroep. Vandaar deze oproep. Zonder een secretaris is het voor de overige bestuursleden heel lastig om de vereniging draaiende te houden. Veel gebeurt op de achtergrond, maar is wel belangrijk en dankbaar werk.

Wat wordt er allemaal van een secretaris verwacht? De secretaris is het correspondentieadres van de vereniging.

De post komt via de secretaris binnen en de meeste brieven en aanvragen voor subsidies en vergunningen worden via het secretariaat verzonden. Op zich zit hier niet veel werk in want de brieven worden vaak al in concept aangeleverd door de andere bestuursleden. Het gaat meer om het vastleggen van ingekomen en uitgaande post. Op de diverse bestuursvergaderingen wordt de post doorgenomen en verdeeld onder de verschillende bestuursleden. De notulen van bestuursvergaderingen worden per toerbeurt gemaakt door de diverse bestuursleden. De notulen van de jaarlijkse Algemene Ledenvergaderingen worden uiteraard wel door de secretaris zelf gemaakt.

De mail die binnen komt via de computer kan vaak worden doorgestuurd naar de betreffende bestuursleden.

Ook komen er nieuwe leden via de mail binnen, welke in de ledenadministratie moeten worden opgenomen.

Verder houdt het secretariaat de ledenadministratie bij en worden eens per jaar de rekeningen uitgeprint welke met de Waardvogels mee moeten naar de leden. Ook worden

er twee keer per jaar adresstickers uitgeprint voor de weidevogelwerkgroep. Voor de verspreiding van de Waardvogels draait de secretaris bezorglijsten uit aan de hand van de digitale ledenlijst.

Tenslotte komt u als secretaris in een heel gezellig bestuur terecht. Iedere keer wordt er bij een ander bestuurslid thuis vergaderd. Aan de inwendige mens wordt altijd gedacht en er is steeds belangstelling voor nieuwe ideeĂŤn en voorstellen.

In de afgelopen jaren heb ik altijd met plezier mee vergaderd en gemerkt dat je grootse dingen kunt doen als je naar elkaar luistert en samenwerkt. Enkele voorbeelden zijn de Natuurdagen in het Loetbos, de brandweer/gierzwaluwentoren, de huiszwaluwentillen, de natuurplattegrond van de NVWK en natuurlijk het 40jarige en 50-jarige jubileum van onze vereniging.

Mocht u wat meer willen weten over deze bestuursfunctie dan kunt u altijd contact opnemen met mij, de huidige secretaris, Ewald Schattenberg. Dit kan via admin@nvwk.nl maar natuurlijk ook per telefoon (xx xxxxxxx).

Wij verwelkomen de nieuwe leden: In verband met privacyoverwegingen zijn de gegevens op deze plaats verwijderd. Wij vragen uw begrip.

De Waardvogel – juni 2012

35

Teken- en schilderlessen in de Krimpenerwaard Zoals u weet is de Krimpenerwaard een prachtig gebied met veel mooie plekken om van de natuur te kunnen genieten.

Vanuit deze prachtige omgeving biedt ‘Naar de Natuur’ u de mogelijkheid teken- en schilderlessen te volgen onder begeleiding van Natascha van den Berg en Pepijn Hof, twee professionele kunstenaars woonachtig en werkzaam in de Krimpenerwaard.

Natascha van den Berg maakt realistische stillevens en portretten in olieverf. Pepijn Hof maakt o.a. natuurillustraties in aquarel (u misschien al wel bekend door eerdere publicaties in de Waardvogel) en is vaak fotograferend te vinden in de Krimpenerwaard.

Natascha en Pepijn hebben sinds kort hun krachten gebundeld in ‘Naar de Natuur’.

In dit samenwerkingsverband organiseren zij eind van de zomer Natuurschilderweken, waarin zij hun kennis en kunde van diverse technieken en materialen willen overbrengen aan schilderende natuurliefhebbers.

Natuurschilderweek Wij bieden een aantrekkelijk programma van 4 dagen lang tekenen en schilderen in en naar de natuur op dinsdag t/m vrijdag. In groepen van minimaal 6 en maximaal 15 personen leert u de kneepjes van het vak en geniet u van de omgeving rondom natuurboerderij “De Hoeksesluis”. De boerderij is gelegen aan de rivier de Lek en polder de Nes, waar veel bijzondere plant- en diersoorten te vinden zijn. Zaterdag en zondag aansluitend aan de schilderweek kunt u uw gemaakte werk presenteren tijdens Kunstroute “Kunststroming” langs de Lek. Inclusief 4 dagen begeleiding.

Koffie, thee en lunch op dinsdag t/m vrijdag.

Gebruik van lesruimte en faciliteiten.

Deelname aan 1 weekendpresentatie tijdens de Kunstroute.

Gebruik van teken-/schilderborden tijdens de excursies.

Gebruik van ezels en tafelezels in het atelier.

Afsluitende borrel op vrijdag van 17.00-19.00 uur.

Exclusief Eten en drinken tijdens de presentatie-weekenden.

Teken- en schildermateriaal (materialenpakket origineel).

Voor een uitgebreid overzicht van het programma, meer informatie en inschrijving kunt u kijken op: www.naardenatuur.nl Week 1: di 28 aug. t/m zo 2 sept. 2012 Week 2: di 4 sept. t/m zo 9 sept. 2012 Week 3: di 11 sept. t/m zo 16 sept. 2012 Kosten: € 300,- per persoon, per week

36

De Waardvogel – juni 2012

Voor vragen, bel naar: Pepijn 06-28779204 / Natascha 06-42211645 Of mail naar info@naardenatuur.nl

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel' ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

gelegen in een landelijke en agrarische omgeving van 07.00 tot 19.00 uur opvang aan max. 12 kinderen verticale groep van 0 tot 4 jaar in voormalige koeienstal ervaren en gediplomeerde leiding optimale zorg en aandacht in unieke accommodatie sfeervolle inrichting en aankleding buitenspeelruimte in de openlucht en overdekt.

www.kinderopvangboerderij.nl kinderopvangboerderij@wanadoo.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

Email: preparateurhofman@kpnplanet.nl

0182-353183

Openingstijden ma t/m vr: van 9 tot 18 uur dinsdagmiddag gesloten zaterdag: van 9 tot 16 uur Tiendweg west 28b Lekkerkerk 0180 - 663262

Scherp in printwerk

huisstijlen brochures flyers

0180-683804

strooifolders periodieken kopiëren en printen in zwart-wit en kleur

06-25040070 Goud PrintCenter Ohmweg 17 2952 BD Alblasserdam

T 078 691 24 74 E info@goudprintcenter.nl I www.goudprintcenter.nl

T. Rook • IJsseldijk Noord 358 2935 CS Ouderkerk

ZORGELOOS RIJDEN DANKZIJ VAN SMITS AUTO’S Wordt fan van ons klantvoordeel programma en profiteer ook mee!:

Kwaliteit

Voordelig

Betrouwbaar

Altijd dichtbij

s Gratis winter- & zomerkeuring met airco-check; s Spaarsysteem voor beurten, ieder jaar meer korting op de al scherpe vaste tarieven; s Aankoop van een door u geselecteerde occasion in geheel Nederland met ‘ZON’–garantie; s Waardecheques met tot 50% korting op onderdelen; s 1,2,3 service voor leaserijders; s Jaarlijks occasionshows, met kwaliteitsaanbod en directe voordelen!

Kijk op smitsauto.nl of kom eens langs bij een van onze vestigingen, er is er altijd wel één bij u in de buurt!

smitsauto.nl

Provincialeweg 7a 2861 EB Bergambacht T. 0182 – 35 70 55 E. info@smitsauto.nl

Smits auto’s, uw dealer & garage. Al 30 jaar dichtbij!

Vestigingen in Bergambacht, Haastrecht, Krimpen a/d Lek, Capelle a/d IJssel, Waddinxveen en Zoetermeer.

In het mooie polderdorp Berkenwoude ligt in het hart van de Krimpenerwaard “De Zwaan”. De sfeervolle zalen zijn zeer geschikt voor het organiseren van uw zakelijke of feestelijke bijeenkomst.

Geluidsversterking, beamer en internetverbinding zijn aanwezig.

Wij bieden u maatwerk van koffie tot complete maaltijden of buffetten.

Alles wordt met liefde voor detail bereid in eigen keuken. Bel ons voor: • vergaderarrangementen, • cursussen, • jubilea, recepties of verjaardagen, • huwelijks- of bedrijfsfeesten.

“De Zwaan” biedt ook een petit restaurant, afhaalmaaltijden en een snackbar.

Keuken geopend van 17.00 tot 20.00 uur op woensdag, vrijdag en zaterdag.

Snacks, koffietafels, lunches en borrels met hapjes behoren eveneens tot de mogelijkheden.

Vraag vrijblijvend advies.

www.dezwaanberkenwoude.nl Beheerder Pieter Versteeg 0182 – 362546 / 06 - 53214225