2012 4

DE WAARDVOGEL

51e jaargang nr. 4 september 2012

Officieel contactorgaan van Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’

Belangrijke namen, telefoonnummers en e-mail adressen Bestuur Voorzitter Secretaris

Algemeen adjunct Coördinator plantenwerkgroep

Arie Dorsman, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Ewald Schattenberg, admin@nvwk.nl, secretariaat Xxxxxxxxxx xx, xxxxXxx, Xxxxxxxx Gerard van Slijpe, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Hans Kouwenberg, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Patrick Heuvelman, cplanten@nvwk.nl

Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR

Erik Kleyheeg, xxxxxxx@xxxxxxx.xxx Joke Colijn, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx

Penningmeester

xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xx xxxxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx

Werkgroepen en andere belangrijke instanties Redactie Waardvogel voor kopij Maria Spruit en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com Foto’s t.b.v. de website Ewald Schattenberg, xxxxxxx@xxxxxxx.xx Coördinatoren vlinders en libellen Vacant Coördinator weidevogelbescherming Jan Terlouw, xxxxxxx@xxxxxxx.xx Coördinator landschapsonderhoud Marc Timmermans, xxxxxxxxxx@xxxxxx.xx Coördinator trekvogeltellingen Rob van Straaten xxxxxxx@xxxxx.xx Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Hans Kouwenberg, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Coördinator uilen Bas ‘t Hart, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Coördinator zwaluwen Nico van Dam, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Jeugdwerkgroep Mieke Verwaal, jeugd@nvwk.nl Coördinator Knotgroep Krimpen Jos de Nood, xxxxxx@xxxxxxxxxxxx Dierenambulance Gouda e.o.

Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de betreffende gemeente Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot

xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx xxxx xxxxxx 0900 8844 010 4733333 010 4857847

Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’ of wilt u de doelstellingen van deze vereniging steunen, word dan lid.

Stuur daartoe het onderstaande formulier ingevuld naar de secretaris op bovenvermeld adres, of stuur de gevraagde gegevens naar hem via het e-mailadres info@nvwk.nl.





























Ik geef mij hierbij op als lid / jeugdlid (*) van de Natuur- en Vogelwerkgroep ‘de Krimpenerwaard’. Ik geef mij op voor een lidmaatschap / jeugdlidmaatschap / gezinslidmaatschap (zie colofon voor de contributie).

Ik wacht met betalen tot ik een acceptgiro heb ontvangen.

Naam:

Geslacht: m / v Initialen:

Straat + Huisnummer:

Voornaam:

_______ _______

Postcode:

Plaats:

_______

Geboortedatum:

Telefoon:

_______

E-mailadres: Datum:

__________________________________________________________________________________ Handtekening:

_______

Colofon De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 51 verschijnt 5 x per jaar, februari-april-juniseptember-december Kopij Inleveren voor de 1e van de maand van verschijning Oplage 790 exemplaren E-mail redactie Joke Colijn Maria Spruit nvwkredactie@gmail.com Website www.nvwk.nl Secretariaat & ledenadministratie E. Schattenberg, Xxxxxxxxxx xx, xxxx xx Xxxxxxxxx Contributie per kalenderjaar: € 5 voor een jeugdlidmaatschap één kind t/m 16 jaar € 15 voor een één persoonslidmaatschap € 20 voor een gezinslidmaatschap Gironummer: 5492484 Bankrekeningnummer Rabobank: 1272.94.880 Lid worden U kunt lid worden door het invullen en opsturen van het inschrijfformulier op de binnenzijde van de voorkant of via www.nvwk.nl Op de voorpagina Rode wouw foto: Michiel Vaartjes www.in-frames.com Overname van artikelen Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding Alle artikelen blijven voor de verantwoording van de auteurs Drukkerij GoudPrintCenter Alblasserdam Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Ereleden W. Fontijne A. v.d. Waal

Van de voorzitter Arie Dorsman Voorjaar, zomer, najaar: wat geven de seizoenen veel diversiteit om van te genieten. Die prachtige roofvogel op de voorkant van deze Waardvogel, kunt u zomaar over de Krimpenerwaard zien vliegen op weg naar zijn overwinteringgebied. De vogeltrek is namelijk in volle gang en de afgelopen dagen was er heel veel trek van de zwarte mees. De vogeltrek is nog steeds een wonderlijk natuurfenomeen. Hoe bepalen vogels toch de richting, het tijdstip en de eindbestemming??

Onlangs las ik ergens een mooi stuk over natuurbeleving. In de natuur kun je rust en ruimte ervaren en als je er iets meer van af weet krijg je oog voor de details bij planten, insecten en vogels. Je leert steeds meer over de samenhang tussen alles wat leeft. De natuur zit vol verrassingen, bijzondere waarnemingen en onverwachte gebeurtenissen. Je hoeft er alleen maar voor naar buiten te gaan.

In deze Waardvogel komt u veel ervaringen en ontdekkingen tegen die onze leden binnen de Krimpenerwaard deden of soms daar buiten. Van vogelexcursies en natuurwerkdagen tot digitale natuurbeleving, maar ook van Bakkerswaal, Berkenwoudse Driehoek en Zeeland - overal is de natuur te beleven.

Natuur- en Vogelwerkgroep “de Krimpenerwaard” heeft samen met o.a. de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland een poging gedaan om de natuur in de Krimpenerwaard duidelijk voor het voetlicht te brengen bij de provinciale politici, door een zienswijze in te sturen op de Groenagenda waarin het natuurbeleid voor de komende jaren geschetst wordt. Als bestuur staan we open voor uw reacties.

Als u dit stukje leest zijn de Tweede Kamerverkiezingen al achter de rug. Natuurbeleid was niet echt een stevig onderwerp bij de debatten. Toch hoop ik dat het nieuwe kabinet veel meer zorg en geld gaat besteden aan de natuur in Nederland. Want rijke natuur is net als gezond voedsel en schoon drinkwater te beschouwen als een primaire levensbehoefte.

Veel leesplezier met deze mooie Waardvogel van september. De rubriek “Even Noteren” biedt u weer veel mogelijkheden om van de natuur te genieten. U hoeft dus niet te missen.

In dit nummer Van de voorzitter pag. 01 Even Noteren pag. 02 Op de voorpagina: de rode wouw pag. 03 Betrapt en gesnapt pag. 04 Exotische schoonheden pag. 06 Zomertaling in de Krimpenerwaard pag. 07 Rietgors pag. 10 Vogelexcursie Doove Gat pag. 11 Naar de Hollandse en Zeeuwse Delta pag. 12 Geoorde fuut in de Groene Jonker pag. 14 Visie op de Groenagenda pag. 15 Zienswijze op de Groenagena pag. 16 Wij zoeken een nieuwe secrataris pag. 22 Nieuwe leden pag. 22 Even activeren pag. 23 Twitter mee pag. 23 Race, vooraankondiging pag. 23

Tengere grasjuffer Purperreiger als logé Digitaal natuurbeleven Insectenhotel in de Hennepakkers Wat zie ik? Bijen, hommels, wespen en zweefvliegen Verhelderende lezing Jeugdpagina Fotoquiz Planten in de Bakkerswaal Plantenexcursie ‘de Zaag’ Wandeling ‘Berkenwoudse Driehoek’ Landelijke natuurwerkdag Gedicht: een eenzaam pad Bijzondere kunstvorm Steekfonds Krimpenerwaard Sovon landelijke dag

pag. 24 pag. 25 pag. 26 pag. 27 pag. 29 pag. 29 pag. 30 pag. 31 pag. 32 pag. 33 pag. 33 pag. 34 pag. 34 pag. 35 pag. 36 pag. 36

De Waardvogel – september 2012

1

Even noteren Zaterdag 22 september om 09:30 uur De jeugd van 8 t/m 12 jaar gaat op bezoek bij natuurmuseum ‘De Wielewaal’ in Willige Langerak. Je ziet een film over de Bergambachtse bever, opgezette vogels uit de streek en er is een speurtocht. Om 09:30 uur verzamelen bij het busstation van Bergambacht, rond 13:00 uur ben je daar weer terug. Je moet je wel even opgeven bij Mieke Verwaal (jeugd@nvwk.nl) / xxxxxxxxxx.

Zaterdag 6 oktober om 08:00 uur Op zaterdag 6 oktober a.s. is het weer zover, BirdLife International organiseert de Euro Birdwatch 2012. De NVWK telt mee vanaf onze telpost ‘De Hoekse Sluis’.

De telling loopt zeker tot 13:00 uur maar bij goede trek langer. Telpost ‘De Hoekse Sluis’ ligt tegenover het gemaal tussen Lekkerkerk en Bergambacht bij hmp 9.6.

Op trektellen.nl staan onze resultaten. Meer info bij Erik ((xxxxxxxx@xxxx.xx).

De andere knotgroep gaat onder leiding van Marc knotten bij Zon en Leven (Achterbroek 27a) te Berkenwoude. Dit start om 10:00 uur, wilt u zich vooraf opgeven via natuurwerkdag.nl? Meer info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 10 november om 08:00 uur Vogelexcursie naar Willeskop, een vrij nieuw gebied bij ons in de buurt met veel plas-dras. Veel steltlopers, meeuwen, reigers maar ook natuurlijk allerlei zangvogels. Verzamelen om 08:00 uur bij de Stolp Inn in Stolwijk, ((xxxxxxxx@xxxx.xx).

Zaterdag 17 november om 09:00 uur Werken in de natuur met onze knotgroep Krimpen. Meer info bij de coördinator van de knotgroep Jos de Nood (denoodros@tiscali.nl).

De andere knotgroep gaat onder leiding van Marc werken aan erfbeplanting op de Beijerscheweg 11 in Stolwijk.

Meer info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 6 oktober om 09:00 uur De knotgroep Krimpen gaat hooien op het Roesteiland aan de Populierenlaan in Krimpen a/d IJssel. Recht tegenover kerkgebouw ‘De Wingerd’ rechtsaf naar de volkstuinen. Even voor de slagboom is er links een plank over de sloot waar je overheen moet. Meer info bij Jos de Nood ((xxxxxxxx@xxxx.xx).

Zaterdag 17 november van 13:30 tot 16:00 uur Knotten van wilgen en daarna met de takken je eigen hut bouwen voor de jeugd van 8 t/m 12. Op de boerderij van het ZHL aan de Schaapjeszijde 4 gaan we aan de slag, bij slecht weer gaat het ook door. Geef je wel vooraf op bij Mieke Verwaal (jeugd@nvwk.nl) / xxxx-xxxxxx.

Het weekend van 13 en 14 oktober Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Het weekend van 17 en 18 november Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Dinsdag 16 oktober om 19:30 uur Theorieavond van de cursus ‘Paddenstoelen herkennen’ in de Bakkerswaal te Lekkerkerk. Meer info in de vorige Waardvogel en bij Ton de Groot, (kievits bloem@hotmail.com). Er zijn nog enkele plaatsen vrij!

Woensdag 21 november om 20:00 uur Afsluiting van het weidevogelseizoen. De weidevogelaars krijgen hiervan persoonlijk een uitnodiging.

Donderdag 18 oktober om 20:00 uur Lezing van Albert de Wilde over solitaire bijen, hommels, wespen en zweefvliegen. Albert is een begenadigd fotograaf van vooral insecten. Vanavond neemt hij ons mee in deze fascinerende wereld. U bent welkom in ‘De Zwaan’ op de Kerklaan te Berkenwoude.

Meer info bij Hans Kouwenberg (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 20 oktober om 09:30 uur Excursie van de cursus ‘Paddenstoelen herkennen’. Waar en tot hoe laat hoort u op de theorieavond. Meer info bij Ton de Groot, ((xxxxxxxx@xxxx.xx).

Zaterdag 3 november om 09:00 of 10:00 uur Op de landelijke natuurwerkdag is de NVWK actief op 2 locaties. De knotgroep Krimpen gaat vanaf 09:00 uur werken op het Roesteiland aan de Populierenlaan in Krimpen a/d IJssel. Meer info bij Jos de Nood ((xxxxxxxx@xxxx.xx) of op de knotdag.

2

De Waardvogel – september 2012

Woensdag 28 november om 20:00 uur Lezing van Anton van Jaarsveld over ecologische aspecten in het landschap. Anton kennende krijgt u een gedegen verhaal met aandacht voor planten maar ook vogels, insecten en andere fauna. U bent van harte welkom in eendenkooi ‘De Bakkerswaal’ in Lekkerkerk, meer info bij Hans Kouwenberg (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 1 december om 09:00 uur Werken in de natuur met onze knotgroep Krimpen. Meer info bij de coördinator van de knotgroep Jos de Nood ((xxxxxxxx@xxxx.xx).

Zaterdag 1 december vanaf 08:00 uur Vogelexcursie naar de Oostvaardersplassen onder leiding van Erik Kleyheeg. Een hele dag vogelen in het mooiste natuurgebied van Nederland; de lijst met te verwachten soorten is lang. Verzamelen om 08:00 uur bij de Stolp Inn in Stolwijk ((xxxxxxxx@xxxx.xx).

Zaterdag 8 december om 09:00 uur De knotgroep gaat aan de slag in een boomgaard met een knothaag aan de Opperduit 22 in Lekkerkerk. Meer info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 15 december om 09:00 uur Werken in de natuur met onze knotgroep Krimpen. Meer info bij de coördinator van de knotgroep Jos de Nood (xxxxxxxx@xxxx.xx).

Het weekend van 15 en 16 december Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

Zaterdag 5 januari om 09:00 uur De knotgroep gaat de boomgaard in voor onderhoud op de Westvlisterdijk 32 in Vlist. Meer info bij Marc Timmermans (xxxx-xxxxxx).

Op de voorpagina:

Zaterdag 12 januari om 09:00 uur Nieuwjaarsexcursie onder leiding van Arie Dorsman naar de Reeuwijkse Surfplas. Het nieuwe jaar beginnen we traditioneel met een rondje surfplas. Behalve duizenden smienten ook brilduikers, futen, dodaars en soms ijsvogel of houtsnip. Verzamelen: Restaurant Paviljoen ‘‘t Reeuwijkse Hout’ voor een wandeling van 3 uur.

Zaterdag 12 januari om 09:00 uur Werken in de natuur met onze knotgroep Krimpen. Meer info bij de coördinator van de knotgroep Jos de Nood ((xxxxxxxx@xxxx.xx).

Het weekend van 12 en 13 januari Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg (xxxxxxxxxx) of Peter Berger (xxxx-xxxxxx).

de rode wouw

Erik Kleyheeg Heeft u hem herkend, de roofvogel op de voorpagina van deze waardvogel? Met zijn diep gevorkte staart, lichte kop, roodbruine buik en contrastrijke ondervleugels kan het niets anders zijn dan een rode wouw. Een juweeltje onder de roofvogels en altijd een genot om te zien. Helaas kunnen we in de Krimpenerwaard niet vaak genieten van zijn verschijning, want de waarnemingen zijn beperkt tot een handjevol per jaar.

De soort broedt relatief dichtbij in het westen van Duitsland en in België. In het oosten van ons land worden rode wouwen veel vaker gezien dan in het westen. Bij ons in de Krimpenerwaard is de rode wouw een schaarse doortrekker in voor- en najaar en soms komt een dwalende vogel in de winter in de waard terecht, zoekend naar bijvoorbeeld een verzwakte meerkoet als prooi. Zoals de meeste roofvogels houdt de rode wouw van mooi weer om te trekken; het zijn daarom vaak zonnige dagen waarop de soort wordt gezien. De grote rivieren zijn lijnen in het landschap die de vogels graag lijken te gebruiken, maar ook midden in de polder kunt u de rode wouw tegenkomen.

Naast de rode wouw is er ook de zwarte wouw, die iets minder zeldzaam is dan zijn rode neef. De zwarte wouw, die in zuidelijk Europa één van de meest algemene roofvogelsoorten is, heeft een iets donkerder verenkleed dan de rode wouw en bovendien een minder diep gevorkte staart. Zwarte wouwen worden bijna uitsluitend in de trekperiode gezien in de Krimpenerwaard, en dan vooral in het voorjaar. In de winter verblijft de zwarte wouw in Afrika, terwijl de rode wouw wat meer vorstbestendig is. Boven trektelpost De Hoekse Sluis kunnen op sommige dagen meerdere zwarte wouwen worden gezien, hoewel zulke dagen niet vaak voorkomen.

Zowel de rode als de zwarte wouw eten naast zoogdiertjes en vogels graag aas. Met name zwarte wouwen zijn daarom in veel landen vooral rond vuilnisbelten te vinden. Ondanks dit vrij onaantrekkelijke

gedrag, zijn beide wouwensoorten sierlijke vogels met relatief lange vleugels en een lange gevorkte staart. Je moet wat geluk hebben om ze in de Krimpenerwaard tegen te komen, maar als je in de goede tijd van het jaar maar genoeg in de lucht kijkt, dan moet het zeker een keer lukken! Een uitdaging voor dit najaar?

Bron illustratie: http://www.restoredprints.com

De Waardvogel – september 2012

3

Rob van Straaten Juni, juli en augustus is de tijd dat de jonge vogels opgroeien en sommige zich klaar maken voor de grote reis naar het zuiden. Eind juli beginnen de eerste steltlopers weer binnen te druppelen, zoals regenwulpen en kemphanen. Het is ook de tijd dat gierzwaluwen weer even stil vertrekken als dat ze gekomen zijn. Zeker eind augustus is het weer erg leuk vogelen in de Krimpenerwaard.

Opmerkelijk is een waarneming in de zomer van een dodaars. De vogel werd op 24 augustus gezien langs de Berkenwoudsche Lage Boezem te Berkenwoude. Het is een soort die in de winter nog wel eens gezien wordt binnen de Krimpenerwaard, maar in de zomer best zeldzaam is.

In juni verbleef een kleine zilverreiger langs de Vlist en later langs de Lek bij de Kleine Zaag te Krimpen a/d Lek. Grote zilverreigers werden soms in polder Den Hoek gezien. Lepelaars vlogen regelmatig over de waard op zoek naar stekelbaarsjes en modderkruipers. Er waren 3 waarnemingen van zwarte ooievaars, één vloog over polder De Nesse op 28 juli, op 13 augustus vloog een exemplaar over Haastrecht en op 25 augustus vlogen er 2 exemplaren over polder Schuwagt te Lekkerkerk.

Er waren 2 meldingen van blauwe kiekendieven in deze periode en wel op 20 juni en 29 augustus, erg vroeg want normaal zijn de waarnemingen veel later in het jaar.

Bruine kiekendieven komen we wel vaker tegen in deze tijd. Regelmatig worden er exemplaren gezien langs de uiterwaarden van de Lek. Er waren al wel 5 waarnemingen van de visarend, waarbij de vroegste op 26 juli werd gezien.

Slechts één waarneming van een kwartel werd doorgegeven en wel op 3 juli in polder De Nesse. De waarnemer kon hem vanuit zijn bed horen roepen. Ook werden er in de waard een aantal waterrallen gehoord.

Een porseleinhoen werd gehoord in het Helofytenfilter in polder Den Hoek op 29 juni.

Het aanbod steltlopers is in deze maanden meestal behoorlijk groot. Vooral Het Doove Gat te Haastrecht trekt veel steltlopers aan. Wie hier goed zoekt ziet kemphanen, zwarte ruiters, bosruiters, witgatjes, oeverlopers, bonte strandlopers, groenpootruiters, tureluurs, grutto’s en watersnippen. Ook de oevers van de IJssel leveren vaak een leuke soort op, zoals de krombekstrandloper van Lageweg op 23 juli. Leuk is de waarneming van een groep van 130 zilverplevieren door 2 verschillende waarnemers die dit niet van elkaar wisten. De groep werd het eerst gezien in Het Doove Gat te Haastrecht en 5 minuten later in Stolwijk. Een bontbekplevier foerageerde in Het Doove Gat te Haastrecht op 23 augustus.

Het aanbod van steltlopers is deze maanden groot

4

De Waardvogel – september 2012

Op de bekende plekken langs de IJssel werden weer een aantal geelpootmeeuwen en Pontische meeuwen gezien.

Een dwergmeeuw vloog over de Nieuwe Maas bij Krimpen a/d IJssel. Spectaculair is de waarneming van een kleinste jager die de Lek volgde van Bergambacht tot Krimpen op 22 augustus. Deze typische zeevogel wordt soms tot ver in het binnenland gezien tijdens zijn trektocht naar het zuiden. Een reuzenstern vloog over Lageweg op 22 juli. Helaas bleven de waarnemingen van witwang en witvleugelsterns uit, ondanks de vele waarnemingen in het land.

Een bonte vliegenvanger verbleef op 5 augustus kortstondig in het Stormpoldervloedbos te Krimpen. Bij de redactie van De Waardvogel kwam een melding binnen van een bonte vliegenvanger die gefotografeerd is in de tuin van de waarnemer op 13 augustus in Krimpen a/d IJssel. Het is een soort die toch altijd moeilijk te vinden blijkt in de waard. Boomklevers werden op 3 locaties gezien of gehoord. De bekende plekken zijn Haastrecht en Schoonhoven, maar er was ook een exemplaar in Berkenwoude. Een enkele buidelmees zat beneden de dijk bij de telpost De Hoekse Sluis. De bekende plekken van de Cetti’s zanger waren na 10 juli verlaten of de vogels lieten zich niet meer horen. Een draaihals vloog op 26 augustus langs het verzorgingshuis te Ouderkerk a/d IJssel. De snor deed het dit jaar redelijk in de waard. Er werden vogels ontdekt in polder De Nesse, Het Doove Gat en Berkenwoudsche Lage Boezem. De vogel van het Doove Gat werd zelfs gevangen en van een aluminium ring voorzien. Hopelijk wordt hij de komende jaren terug gevangen en komen we meer te weten over het trekgedrag van deze vogel.

De trektijd van veel vogelsoorten breekt aan

De trektijd breekt aan voor veel vogelsoorten, ga er op uit en beleef de vogeltrek en scoor zelf een zeldzame soort voor de Krimpenerwaard.

Ik wil iedereen bedanken voor het doorgeven van zijn of haar waarnemingen. Heeft u leuke en verassende vogels gezien, geef ze door met datum en plaats. U kunt uw waarnemingen direct invoeren via www.nvwk.nl of www.waarneming.nl.

Dwergmeeuw: http://www.luontoportti.com Kleinste jager: Adri Clements Krombekstrandloper: http://www.kevinkarlsonphotography.com

De Waardvogel – september 2012

5

Exotische schoonheden ontdekten de groene polder Tekst en foto’s: Ton de Groot Op 9 april zag ik een onalledaags tafereel in het helofytenfilter wat je zeker niet kon missen. Drie Chileense flamingo’s foerageerden in de filterbakken waarvan er twee geringd waren. Met enige moeite heb ik de ringen kunnen aflezen: ZV32 en ZV24. Hierna ben ik in contact gekomen met flamingo wetenschapper Joop Treep, die het wel leuk vond dat deze Chileense flamingo’s nogal wat beroering teweeg brachten in de Hollandse polder.

In de Achterhoek, de Zuidwest-Nederlandse delta en rondom het Veluwemeer zijn de mensen zo langzamerhand wel aan de aanwezigheid van flamingo's gewend geraakt. Ik vernam van hem dat het helemaal past in het flamingogedrag om in kleine groepjes rond te vliegen kort voordat ze definitief afreizen naar het broedeiland in het Zwillbrocker Venn. Dit is een natuurgebied net over de grens bij Winterswijk, waarvan zij sinds 1982 gebruik maken.

De ZV24 is in 2002 als pul in de broedkolonie geringd en de ZV32 in 2005. De totale groep Chileense flamingo’s

6

De Waardvogel – september 2012

die daar verblijft is 30 stuks. Dit is inclusief de zes juvenielen die in 2011 uit het ei kwamen. Het aantal Chileense flamingo’s lijkt met 30 exemplaren ongeveer net zo groot te zijn als voor het invallen van de vorstperiode. Dat Chileense flamingo’s volstrekt geen moeite hebben met vrieskou ligt voor de hand. In het Andesgebergte, waar ze van nature leven, daalt de temperatuur onder de –20 °C. Zolang ze voedsel kunnen vinden zullen ze van de temperatuur in de Nederlandse delta niet ongerust worden.

De zomertaling in de Krimpenerwaard Rudi Terlouw en Diny Buisman Eén van de meest karakteristieke bewoners van onze veenweidengraslanden is de zomertaling. Dit fraaie eendje dat overwintert in de Sahelzone keert vanaf half maart terug in onze poldersloten. Als broedvogel van moerasgebieden en natte graslanden, met ruige slootkanten en ondiepe slootjes heeft de soort het moeilijk. Landelijk heeft de soort sedert het begin van de systematische tellingen een achteruitgang van meer dan 60% door gemaakt. De grootste klap heeft de soort echter al gehad voordat de systematische tellingen een aanvang namen. Rond 1920 was de zomertaling een zeer algemene verschijning die volgens bronnen zelfs de talrijkst broedende eendachtige in de natte graslanden was. Tegenwoordig is dit wel anders. Voor menig vogelaar is het waarnemen van een zomertaling een buitenkansje, naast zijn inmiddels schaarse voorkomen is de soort ook nog buitengewoon schuw. In 2012 wordt de soort weer wat vaker gemeld op de waarneming site van de Natuur- en Vogelwerkgroep de Krimpenerwaard. Met de natte natuurontwikkeling die recent in de Hoge Boezem achter Haastrecht is gerealiseerd en de ideale waarneem-omstandigheden bij het helofytenfilter in polder den Hoek te Lekkerkerk zijn er extra kansen voor zowel de zomertaling als de waarnemers.

Inleiding Al jaren intrigeert deze fraaie eendachtige ons. De fraaie verschijning, verhalen van kooikers over het verleden toen in augustus vele tientallen exemplaren passeerden op de kooiplassen en de verhalen over hoge aantallen die we bij interviews met oudere gebiedsbewoners hebben gehoord als we via de systematiek van ‘oral historie’ gegevens probeerden te verkrijgen en vast te leggen zijn hier debet aan.

Het doorlezen van oude dagboeken en inventarisatieverslagen van de eerst genoemde auteur, was de aanleiding om in het voorjaar van 2012 te besluiten dit jaar eens specifiek met de soort aan de gang te gaan, een representatief gebied te inventariseren en oude gegevens bijeen te zoeken. Een en ander zou moeten resulteren in een actueel overzicht van de stand en aantalsontwikkeling van de zomertaling in de Krimpenerwaard.

Inmiddels is het veldseizoen voorbij en zijn de archieven doorgenomen. Met dit artikel sluiten wij dit project af en brengen verslag uit van de resultaten, die we graag willen delen met andere natuurliefhebbers.

JAAR 1968 1968 1968 1968 1969 1970 1970 1970 1970 1970

De zomertaling in de periode 1900 - 1990 Scheijgrond vermeld in zijn Avifauna Goudana (Scheijgrond, 1923) de soort als een algemene broedvogel in de graslanden rondom Gouda. Uit interviews in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw met oudere bewoners en gebruikers van het gebied, kwam naar voren dat rond de jaren twintig en de dertig van de vorige eeuw de zomertaling de talrijkst broedende eendachtige in de graslandgebieden van de Krimpenerwaard was (dagboeken Terlouw 1970 – 1985). Ook uit andere delen van ons land komen soortgelijke berichten (o.a. Zomerdijk, 1978; Smit & Terlouw, 1991). Landelijk werd de soort rond 1970 tot de vrij talrijke broedvogels gerekend.

De norm voor het criteria ‘vrij talrijk’ bedroeg destijds 2.500 tot 10.000 broedparen (Commissie voor de Nederlandse avifauna, 1970). Het werkelijke aantal zal naar nu wordt verondersteld dicht bij het genoemde maximum hebben gelegen.

Tijdens de transect inventarisaties die door de Natuur- en Vogelwerkgroep de Krimpenerwaard in de periode 1968 – 1970 werden georganiseerd, zijn voor de meeste polders aantallen van 5 tot 10 paar vermeld (Tabel 1).

LOCATIE Polder Zuidbroek, Bergambacht Polder den Hoek, Lekkerkerk (gedeeltelijk) Polder Middelblok & Veerstalblok, Gouderak Polder Kattendijksblok, Gouderak Omgeving Reekade, Stolwijk/Bergambacht Polder Zijde, Ouderkerk a/d IJssel Tussen Kerkweg en Berkenwoudse boezem, Ouderkerk a/d IJssel Omgeving Graafkade, Berkenwoude Polder den Hoek, Lekkerkerk (gedeeltelijk) Tussen Bovenkerk en Bilwijkseweg, Stolwijk

AANT.PR 5-10 10-15 10 5 5-10 3 5 2 5 5

BRON e Waardvogel 7 jrg, nr. 2 e Waardvogel 8 jrg, nr. 1 e Waardvogel 8 jrg, nr. 1 e Waardvogel 8 jrg, nr. 1 e Waardvogel 8 jrg, nr. 2 Waardvogel dec. 1971 Waardvogel dec. 1971 Waardvogel dec. 1971 Waardvogel dec. 1971 Waardvogel dec. 1971

TABEL 1. Zomertaling territoria tijdens transect onderzoek NVWK 1968-1970

Als we deze resultaten in een kaartbeeld plaatsen met de begrenzing van de geïnventariseerde gebieden en op basis van landschap karakteristiek de resultaten extrapoleren is een aantal van 200 tot 275 territoria voor

de gehele Krimpenerwaard voor de tweede helft van de jaren zestig verdedigbaar, waarmee de Krimpenerwaard ook in die periode tot de kerngebieden van de zomertaling in ons land mag worden gerekend.

De Waardvogel – september 2012

7

Bij een analyse van de gegevens zoals in de periode 1973-1978 zijn verzameld ten bate van de Avifauna van West-Nederland wordt voor de Krimpenerwaard een totaal van 175 tot 225 broedparen gevonden. Een aantal dat goed aansluit bij de bovengenoemde gegevens van de NVWK uit de late zestiger jaren. De Krimpenerwaard, de zuidelijke Rijnstreek en de omgeving Reeuwijk – Driebruggen waren destijds de kerngebieden voor de soort binnen het werkgebied van de Avifauna WestNederland. Binnen de Krimpenerwaard werden de grootste dichtheden gemeld uit de polders Vlist oost- en westzijde, Schuwacht en Den Hoek (Vogelwerkgroep Avifauna West-Nederland, 1981). Naar verwachting was op dat moment al een achteruitgang aan de gang.

Landelijk wordt de grootste achteruitgang verondersteld in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Zo wordt voor Noord-Holland noord een achteruitgang van 80% vermeld in de periode 1970-1977 (Koning & Zomerdijk, 1979).

In de periode 1979 – 1983 vinden de tellingen plaats voor de Atlas van de Nederlandse Vogels. Voor de zomertaling wordt in deze publicatie melding gemaakt van een sterke achteruitgang zowel in aantal als in verspreiding voor de periode eind jaren zestig en de jaren zeventig van de vorige eeuw. Vanaf de late jaren zeventig wordt gesproken van een stabilisatie op een laag peil (SOVON, 1987).

In de jaren tachtig wordt met enige regelmaat door Terlouw getracht inzicht te krijgen in de aantalsontwikkeling van de zomertaling in de Krimpenerwaard. Voor een integrale kartering is het gebied te groot en de inventarisatie van de zomertaling te arbeidsintensief. Er werd dan ook volstaan met het inventariseren van een deel van het gebied, waarna door middel van extrapoleren een schatting voor de totale Krimpenerwaard is gemaakt. Dit levert een geschat aantal broedpaar voor de Krimpenerwaard op van 40-45 paar in 1981 tot 25-30 paar rond 1989 (Bron: dagboeken Terlouw 1980-1990; Terlouw, 1990), (Tabel 2). Als we deze resultaten afzetten tegen de aantallen zoals gevonden bij de inventarisaties voor de Avifauna van West-Nederland, zoals hierboven vermeld, dan geldt ook voor de Krimpenerwaard een afname tussen 1975 en 1990 van meer dan 80%.

De zomertaling na 1990 In 1998-2002 wordt wederom geteld om gegevens voor een volgende landelijke broedvogelatlas te verzamelen.

In deze atlas wordt gesproken van een oorspronkelijke

8

De Waardvogel – september 2012

stabilisatie, gevolgd door een zwak doorzettende afname, gecombineerd met een inkrimping van het verspreidingsgebied. De landelijke populatie wordt dan geschat op 1600 tot 1900 paren (SOVON-Vogelonderzoek Nederland, 2002).

JAAR AANTAL TERRITORIA 1981 40-45 1982 35-40 1987 35 1988 30 1989 25-30 TABEL 2. Geschat aantal zomertaling territoria in de Krimpenerwaard 1980-1990

Na 1990 zijn geen integrale telling of schattingen van het aantal broedpaar zomertaling voor de totale Krimpenerwaard meer verricht. Uit deelgebied inventarisaties blijkt echter nog steeds een voor landelijke normen hoge dichtheid in (delen van) het gebied aanwezig te zijn. Zo worden de Gouderakse polders Middelblok en Veerstalblok regelmatig, met een minimum van eenmaal per vijf jaar op graslandbroeders geteld en is de polder Kattendijksblok te Gouderak zelfs jaarlijks in de periode 1985 – 2010 geïnventariseerd.

Als de SOVON-BMP index voor de zomertaling naast deze inventarisatie gegevens wordt geplaatst valt op dat, hoewel er ook in de Gouderakse polders een afname plaats vindt, deze over de totale periode minder snel verloopt dan in de landelijke trend. Met name in de eerste decade van de 21e eeuw zijn opmerkelijke verschillen te signaleren. Na doorzettende afname in de Gouderakse polders in de periode 1985 – 1995 nemen de aantallen weer licht toe, om te pieken in de periode 1999 – 2002.

Deze piek valt samen met gunstige omstandigheden in het overwinteringsgebied en sluit aan bij een geconstateerde landelijke opleving.

Vanaf 2001 is de landelijke trend weer neerwaarts en daalt met 30 tot 40% tot 2009.

In de Gouderakse polders lijkt de soort in deze periode te stabiliseren op de aantallen van de late jaren negentig van de vorige eeuw. In 2012 laat de zomertaling echter ook hier een afname zien. Of deze afname van blijvende aard is zal de komende jaren moeten blijken. Mogelijk dat de droogte die in de winter van 2011-2012 is opgetreden in de Sahelzone, het overwinteringsgebied van onze zomertalingen, het aantal territoria dit jaar ongunstig heeft beïnvloed (Tabel 3.). De gevonden dichtheid van 1,12 paar per 100 ha in de Gouderakse polders mag ten opzichte van landelijke aantallen nog steeds positief worden genoemd.

Om de dichtheid in de BMP-telgebieden Gouderakse polders te checken is in 2012 door de auteurs een inventarisatie specifiek op zomertalingen uitgevoerd in atlasblok 38-22. Van dit atlasblok rond Gouderak ligt 2350 hectare binnen de Krimpenerwaard en wordt daarom gezien als een representatief deel van het gebied.

Binnen de atlasblokgrenzen bevindt zich een dorpje (Gouderak), enkele buurtschappen, een dijk lint en verspreide landschappelijke elementen als boezemlanden, houtkaden, eendenkooien en geriefbosjes. Door de inventarisatie in dit gebied uit te voeren wordt een realistischer beeld verkregen om een berekende aantal schatting voor de gehele Krimpenerwaard te verkrijgen dan op basis van een dichtheid gebaseerd op uitsluitend graslanden het geval is.

Het atlasblok is in 2012 gedurende vier bezoeken in de vroege ochtend en bij gunstige weeromstandigheden geheel geĂŻnventariseerd op de aanwezigheid van zomertalingen. In totaal werden 17 territoria aangetroffen die voldoen aan de soortcriteria volgens de BMP handleiding. Dit geeft een dichtheid van 0,72 paar per

100 hectare. Omgezet naar de gehele Krimpenerwaard, die circa 10.000 hectare meet, geeft dit een berekend aantal territoria van 72 zomertalingen. Kijken we nogmaals naar de gebiedskarakteristiek dan zijn enkele delen in het uiterste zuidoosten (omgeving Ammerstol Schoonhoven) en westen (Krimpen aan de IJssel Krimpen aan de Lek) minder geschikt voor zomertalingen. Ook ligt in het geĂŻnventariseerde atlasblok nog steeds een overmaat (40%) reservaat grasland ten opzichte van overige delen van de Krimpenerwaard, waar momenteel gemiddeld circa 15% reservaat graslanden is gelegen. Een verdere correctie op het berekende aantal ligt derhalve voor de hand.

Op basis van deze gegevens geven wij een schatting van 40 tot 50 paar zomertalingen voor de hele Krimpenerwaard, een dichtheid van 0,5 paar per 100 hectare. Hoewel dit een schijntje is van de aantallen uit het verleden betekent dit dat momenteel circa 4% van de Nederlandse populatie van de soort de Krimpenerwaard als broedgebied kiest. Iets om over na te denken als er besluiten worden genomen over de toekomst van het gebied.

Gebruikte literatuur: Commissie voor de Nederlandse avifauna, 1970 Koning & Zomerdijk P., 1979 Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard, div. jaren.

Scheijgrond A., 1923 Smit J.J.,& Terlouw R.J.S., 1991 SOVON, 1987 SOVON-Vogelonderzoek Nederland, 2002 SOVON, website juni 2012 Terlouw, R.J.S.,, 1969-2012 Terlouw, R.J.S.,1990 Vogelwerkgroep Avifauna West-Nederland, 1981 Zomerdijk P., 1978

e

Avifauna van Nederland (2 bijgewerkte druk) Lepelaar 60: 52-55 De Waardvogel, diverse jaargangen Avifauna Goudana Vogels in het Eemland Atlas van de Nederlandse vogels Atlas van de Nederlandse broedvogels Index Broedvogel monitoring project Natuur dagboeken diverse jaargangen e De Waardvogel, 29 jaargang nr. 4 Randstad en broedvogels De graspieper

Bron illustratie: http://www.avibirds.com

De Waardvogel – september 2012

9

De rietgors Tekst en foto’s: Peter de Mooij Een van de minst opvallend zingende en rietminnende vogels in onze Krimpenerwaard is beslist de rietgors. Zijn gezang of wat daarvoor moet doorgaan, doet mij altijd denken aan een muzikant die ergens blijft haperen en dan weer van voren af aan begint met zijn oefening, zonder het hele stuk ooit uit te spelen. Echt zingen kan je het eigenlijk niet noemen, maar het is in ieder geval een erg herkenbaar riedeltje wat hij ten gehore brengt, zodat ook de beginnende vogelaar hem snel kan determineren.

Voor het ongeoefende oog lijkt hij uiterlijk wel wat op een mus, maar het verenpakje is bij nader inzien toch gedetailleerder. Vooral de man is in het voorjaar en de zomer duidelijk herkenbaar aan zijn mooie zwarte kop en witte sjaal om de nek. Hij doet zijn naam beslist eer aan door net als de rietzanger tussen het riet zijn onderkomen te zoeken. Daar leeft hij, daar broedt hij en daar riedelt hij.

Waar je ook komt in de Krimpenerwaard, waar riet groeit is hij aanwezig. Leuk is om als hij jongen heeft, op redelijke afstand eens een uurtje op een mooie zomerdag met een verrekijker hem gade te slaan en te zien waar hij zoal mee aankomt aan “lekkers” om de jongen mee te voeden. Kruisspinnen, libellen, juffers, rupsen, langpootmuggen en allerhande vliegen, ze verdwijnen allemaal in de hongerige keeltjes. Ik neem dan vaak plaats op een van de houten brugjes in het natuurgebiedje aan het Beijerse wegje. Daar zit altijd wel een stelletje of

Links rietgorsman en rechts het vrouwtje

10

De Waardvogel – september 2012

wat te broeden en je vindt er naast de rietgors ook talloze rietzangers, tjiftjaffen, fitissen en putters. Mag ik een compliment uitdelen aan de mensen van het ZuidHollands Landschap, die ook dit gebied zo fraai beheren en enkel de paden maaien, zodat de vogels niet verstoord worden die tussen het riet foerageren en hun vindplaats voor voedsel aanwezig blijft?

De rietgors is een talrijke broedvogel in de laaggelegen delen van Nederland en doet het nog altijd erg goed in onze Krimpenerwaard. Het nest wordt laag boven de grond gemaakt in een polletje gras en tussen het riet. Het vrouwtje bekleedt het nest met fijn gras en zachte materialen, zoals de pluimen van het riet. Het legsel bestaat uit vier à vijf eieren.

Voor mij is het altijd weer een feestje als ik hem soms al in februari hoor riedelen tussen het riet, wetende dat het voorjaar en de daarop volgende zomer weer in aantocht zijn.

Vogelexcursie Doove Gat (18 juli) Tekst: Dory Beulink; foto’s: Max Ossevoort Woensdagavond 18 juli rijd ik naar de parkeerplaats van het Haastrechtse zwembad. De lucht is dreigend en net voor vertrek heb ik nog even op de buienradar gekeken of het echt wel te doen is om te gaan. Het belooft een redelijk droge avond te worden. Bij aankomst zijn er genoeg anderen die het winderige weer trotseren.

Met z’n twaalven lopen we onder leiding van Ton de Groot over een stuk van een nieuw fietspad. We passeren wat plasjes waar nog niet zoveel is te ontdekken. Wel horen we rietzangers. Even verderop zien we een paar grutto’s en veel grauwe ganzen. We verlaten het fietspad en lopen over graskades. Mooi om zo midden door de polders te lopen.

Bij een plasje zien we een hele grote groep scholeksters, die komen hier overnachten. In een boom achter dit plasje zitten veel aalscholvers. Er komen er steeds meer bij, een spectaculair gezicht. Dan wordt er gediscussieerd over een steltlopertje. Is het een jonge tureluur? Of is het toch een bosruiter? Aan mij is de discussie niet besteed omdat het inmiddels best wel schemerig is geworden en moeilijk te zien.

We vervolgen onze weg langs een stuk graspad met een brede rietkraag. Meerdere keren zien we een bruine kiekendief opvliegen of neerstrijken. Er broeden in dit gebied een aantal paar. Ook horen en zien we nog twee regenwulpen, wat maken die toch een mooi geluid. Er komt ook nog een grote vlucht kieviten over.

Volgens kenners zitten er twee kemphanen tussen. Het laatste stuk lopen we over een mooie oude kade. We zien vooral veel meerkoeten en ook nog twee dode hazen.

Als we bijna weer terug zijn komen we nog langs een mooi plasje met een eilandje erin. Op dit eilandje zitten veel visdiefjes en ook de nodige kokmeeuwen die hier komen om te slapen. Echt heel leuk is de vondst van Henk Gazan: er staat grote boterbloem, niet iets wat je dagelijks tegenkomt. Het is ondertussen echt behoorlijk donker geworden. Na een vrijwel droge avond nemen we op de parkeerplaats afscheid. Bedankt Ton.

De Waardvogel – september 2012

11

Vogelkijktocht naar de Hollandse en Zeeuwse Delta Tekst en foto’s: Wim des Bouvrie Zaterdag 1 september om 8 uur op het busstation verzamelen zich een 16-tal vroege vogels. Gijsbert rijdt voorop en wij met volle auto’s er achteraan, kijken of de beloofde sterns en vele steltlopers te zien zijn. Het weer is uitstekend en we stoppen eerst bij de haven van Stellendam. De eerste bijzondere stern, de reuzenstern staat te foerageren op een zandbank. Ook de beide wulpensoorten wulp en regenwulp en de kleine zilverreiger zijn daar aanwezig, een prachtige start.

Op naar de volgende stop. Bij het eiland Markenje in de Grevelingen lijkt het subtropisch: 7 flamingo’s, inclusief 5 Chileense zijn daar met de lepelaars aan het zeven.

We rijden verder naar de Brouwersdam met vele steenlopers. Een vlucht kruisbekken is ook niet te versmaden. Het klapstuk is een juveniele Pontische meeuw. Op de zandbanken liggen de zeehonden.

Volgens enige ingewijden is de zeehondenstand in Nederland aardig op peil; Lenie denkt er anders over. Op de valreep wordt een paartje kuifduikers ontdekt.

Vervolgens gaan we naar de Slikken van Bommenede.

Daar bij het strandje wijst Anton op zulte of zeeaster en duizend guldenkruid. Op deze duikplek zien we verder grutto’s, smienten en grauwe ganzen. Enkele gele kwikstaarten en vroege pijlstaarten zijn ook gezien.

Bij de Stompe Toren hebben we een uitgebreide stop, waar zwarte ruiters, groenpootruiters en vele tientallen voorbijvliegende tureluurs de steltlopers vertegenwoordigen. Ook enkele bruinvissen laten zich zien.

12

De Waardvogel – september 2012

We gaan verder naar de Wevers- en Flaauwers inlagen.

Dit is een echt hoogtepunt. Het wordt hoogwater en de vogels gaan naar de hoogwatervluchtplaatsen. Er is een constante stroom van wulpen gemengd met andere steltlopers. Ik denk dat daar wel duizenden wulpen zijn.

Ook wolken zilverplevieren, goudplevieren en rosse grutto’s landen in de polder. Behalve de bontbekplevier en kleine plevier - worden ook nog een krombekstrandloper en drieteenstrandlopers gespot.

Ik heb voor het eerst kemphanen gezien. Ook de tureluurs, kieviten en kluten zijn aanwezig.

We rijden nog even rondje Prunjepolder waar het witgatje een bijzondere waarneming is.

De bekende roofvogels, zoals bruine kiekendieven, sperwers, een havik, buizerds en torenvalken worden ook nog gezien en op grote afstand een jagende boomvalk. De “landvogeltjes”, zoals kneuen, paapjes en puttertjes zijn in kleine hoeveelheden aanwezig. Een fantastische dag zonder last van het strandverkeer.

Gijsbert heeft de hoge verwachtingen mooi waargemaakt.

Van links naar rechts: vier vogelaars op een rijtje (foto: Wim Sloof), zulte of zeeaster, steenloper, Pontische meeuw, turen naar de bruinvissen (foto’s: Max Ossevoort)

De Waardvogel – september 2012

13

Geoorde fuut in De Groene Jonker Tekst en foto’s: Wim des Bouvrie Zaterdag 2 juni togen we op weg naar De Groene Jonker. Het was bijna zomer met een zonnetje; een groot verschil met een tijd geleden, toen we midden in de winter met strenge vorst daar ook al op bezoek waren. Zoals de titel ons belooft zouden we geoorde futen zien, maar goed, nu eerst op weg.

Onderweg stopten we om een kleine kolonie met lepelaars te zien. De kolonie is na jaren weer teruggekomen en telt tientallen paren. Via nauwe boerenweggetjes waren we er gekomen. De polder is nog geen tien jaar oud en nu al een bijzonderheid. Het was weer druk met vogelaars. De meest voorkomende soorten die we konden we noteren waren: rietgors, rietzanger, kleine karekiet en sprinkhaanzanger. Roofvogels als havik, buizerd en torenvalk kwamen ook voor en Arie signaleerde op grote hoogte een visarend, die ook door een ander werd gespot. Ook zagen we de bekende

eenden, zoals wilde-, kuif-, bergeend en beide talingensoorten: winter- en zomertaling, naast waterhoen en meerkoet.

Visdiefje en zwarte stern bevonden zich eveneens tussen de aanwezigen. Ook zagen we naast een gewone fuut talrijke (paartjes) geoorde futen, vaak met jongen. Ik zag deze kleinere futensoort voor de eerste keer. Ze kwamen tamelijk dichtbij, vaak met het blote oog goed te zien en te fotograferen. Ik moest gelijk denken aan het artikel van Peter de Mooij. *) De roerdomp werd gehoord en buiten de bekende ganzen werd ook de brandgans gezien. Verder zagen we nog voor mij bijzondere soorten, zoals zwartkopmeeuw, een witgatje op grote afstand en groenpootruiter. De bontbek- en kleine plevier stonden dicht bij elkaar, zodat we het onderscheid goed konden zien.

Weer een heel bijzondere gebeurtenis met stralend weer en de titel werd meer dan waargemaakt.

*) Zie Geoorde fuut, De Waardvogel – juni 2012

14

De Waardvogel – september 2012

Visie op Groenagenda Zuid-Holland Joke Colijn Het Rijk heeft met als oogmerk bezuinigen, landelijk natuurbeleid gedelegeerd naar de provincies. Ook het totaal voor natuur beschikbare budget is teruggebracht met 600 miljoen, te verdelen over 12 provincies. Elke provincie moet nu met het toegewezen bedrag natuurbeleid gaan voeren. In december is het onderhandelingsakkoord natuur goedgekeurd door de Provincie Zuid-Holland. Het budget voor Zuid-Holland is teruggebracht van 210 naar 110 miljoen. Hiermee is invulling gegeven aan de forse bezuinigingen op natuur door het Rijk. De verantwoordelijkheid voor de groene ruimte in Zuid-Holland ligt nu bij de Provincie. Omdat het Rijk zich ook terugtrekt uit het beheer van recreatiegebieden is een belangrijk uitgangspunt dat projecten alleen doorgaan als ook het beheer voor de toekomst is geregeld. Hier wordt door de provincie flink ingezet op de medewerking van lokale overheden en vrijwilligers. Met veel minder geld en een kleinere EHS (Ecologische Hoofdstructuur) moet de provincie straks gaan zorgen voor een gezonde natuur en voor het stoppen van de achteruitgang van biodiversiteit, waarbij tevens recreatieve voorzieningen en verbindingen uit het budget gefinancierd moeten worden.

De provincie wil daarvoor nieuw natuurbeleid uitwerken in de Groenagenda en daarop volgend het Uitvoeringsprogramma Groen.

De Natuuren Milieufederatie Zuid-Holland (NMZH) en ook de provincie Zuid-Holland wilden graag maatschappelijke organisaties en lokale groepen betrekken bij het uitwerken van dit provinciale beleid. In december 2011 heeft de Natuur- en Milieufederatie daarvoor een eerste bijeenkomst in het Provinciehuis in Den Haag georganiseerd, waarop wij als NVWK uiteraard aanwezig waren. Op die bijeenkomst, en ook in de Startnotitie voor de Groenagenda, heeft de provincie aangegeven om aanvullend op de natuur in een herijkte EHS te willen inzetten op de ecologische functie van de groengebieden nabij de stad en van het agrarisch gebied.

In de eerste maanden van 2012 organiseerde de NMZH een aantal workshops, waarin gezamenlijk is nagedacht over de mogelijkheden en randvoorwaarden voor de ontwikkeling van een goed functionerende en robuuste ecologische structuur in de provincie en over de rol die de gebieden rondom de stad en de agrarische gebieden daarin kunnen vervullen. De thema’s van de workshops waren respectievelijk ‘Natuur rondom de stad’, ‘Natuur in het agrarisch gebied’ en ‘Kernnatuur (EHS, Natura 2000gebieden). De resultaten van deze bijeenkomsten zijn gebruikt bij het formuleren van de Groenagenda (de beleidsagenda voor de groene ruimte) en vooral het Uitvoeringsprogramma Groen, waarin wordt vastgelegd waarin de provincie daadwerkelijk gaat investeren.

Door het herijken (een mooie benaming voor het drastisch inkrimpen) van de EHS wordt een streep gehaald door veel projecten in Nederland die op stapel stonden, en andere kunnen slechts ten dele worden gerealiseerd. De Ecologische Hoofdstructuur is een netwerk van natuurgebieden en verbindingszones waardoor planten en dieren kunnen zich van het ene naar het andere gebied kunnen verplaatsen. Op plekken waar gaten in het netwerk zitten, werd in de oorspronkelijke plannen nieuwe natuur aangelegd. Het niet verwezenlijken van de robuuste groene as is een flinke terugslag voor de Nederlandse flora en fauna. Alle levensvormen hebben ruimte nodig om zich gezond te kunnen ontwikkelen en behoeven vers genetisch

materiaal van ‘buiten’ om het voortbestaan te garanderen.

De aaneensluiting van groengebieden is dan ook essentieel voor gezonde soorten en om andere voor uitsterven te behoeden.

In ons volle landje is die groene as van levensbelang voor de ingeperkte natuur. Minstens zo belangrijk voor een gezonde ontwikkeling van onze kinderen en een noodzakelijk tegenwicht voor onze overvolle agenda’s en hoofden, is een stuk natuur om de mens gezond te houden.

Groen geeft rust en biedt de gelegenheid om na een intensieve werkweek weer op (schone) adem te komen, te genieten van de schoonheid van de natuur en te beseffen waar onze wortels liggen.

Vanwege deze overtuiging zijn wij als NVWK ingegaan op de uitnodiging van de Natuur- en Milieufederatie ZuidHolland, om met vele andere organisaties die een belang hebben bij de herbestemming van gebieden en herverdeling van het groen, mee te denken over de ontwikkeling van natuurbeleid wat met de huidige beperkte middelen nog wel gerealiseerd kan worden. Voor zover wij hebben begrepen staat de Krimpenerwaard gelukkig hoog op het prioriteitenlijstje van de provincie en wordt uit de oorspronkelijke planning (nog) niets geschrapt; wel wordt de inrichting tot natuurgebied van bepaalde aangewezen delen agrarisch gebied uitgesteld vanwege gebrek aan financiële middelen.

Het ontwerp voor de Groenagenda is inmiddels geschreven en te vinden via http://www.zuid-holland.nl/groenagenda, met in de eerste alinea een hyperlink naar de ontwerpGroenagenda.

De NMZH heeft hierop een zienswijze geformuleerd, die wij als NVWK zeer compleet vonden en geheel konden onderschrijven. Wij hebben het voorstel van NMZH daarom gebruikt om tijdens de inspraakprocedure een op de NVWK en de Krimperwaard toegespitste zienswijze te schrijven naar onze provinciale bestuurders, de Gedeputeerde Staten (GS) van de provincie Zuid-Holland.

Onze zienswijze is op de volgende pagina’s afgedrukt. In september stelt GS een reactienota op van alle 97 binnengekomen reacties en wordt de definitieve Groenagenda vastgesteld.

De Waardvogel – september 2012

15

Natuur- en Vogelwerkgroep de Krimpenerwaard Secretariaat: Jan van Kanrede 22 2901 TB Capelle a/d IJssel www.nvwk.nl

Aan: adres:

Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland Postbus 90602 2509 LP Den Haag.

juni 2012

Betreft: Zienswijze Groenagenda

Geacht college,

Allereerst wil het bestuur van Natuur- en Vogelwerkgroep “de Krimpenerwaard” (NVWK) aangeven dat wij het waarderen dat de provincie in de Ontwerp-Groenagenda duidelijke en heldere keuzes maakt.

Vooral het feit dat de mogelijkheden voor het realiseren van de EHS in de Krimpenerwaard weinig zijn aangetast verheugt ons. Het landinrichtingsproces in de Krimpenerwaard loopt al vele jaren. Het is goed dat de streek niet nog eens geconfronteerd wordt met grote wijzigingen rondom o.a. de begrenzing van de EHS. In de Krimpenerwaard is het ons inziens tijd om de laatste hectares voor natuur te verwerven en het geheel in te richten om verdere achteruitgang van de biodiversiteit zo snel mogelijk te stoppen en daar waar potenties liggen weer te laten toenemen.

Wat de gehele EHS betreft is het voor ons begrijpelijk dat gezien het huidige kabinetsbeleid in de periode tot 2021 niet de gehele EHS gerealiseerd kan worden. Het is echter zeer pijnlijk, maar ook onwenselijk dat in de ambitie van de provincie circa 30% van de oorspronkelijk geplande gebieden geheel komt te vervallen. Wij zien hierdoor realisatie van het doel om de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen eerder uit beeld verdwijnen dan dichterbij komen. Vooral ook omdat het denkbaar is dat wanneer de Commissie van Wijzen aangeeft dat de grond-voor-grond opbrengsten lager uit zullen vallen niet alle resterende gebieden nog voor 2021 te realiseren zijn.

Hoewel duidelijk is dat de Ontwerp-Groenagenda het beleid voor de groene ruimte voor de komende drie jaar bevat, missen wij wel een duidelijke doorkijk voor de lange termijn waarin het stoppen van de achteruitgang van de biodiversiteit voorop staat. De huidige krapte in middelen mag geen reden zijn om de doelen en ambities voor de lange termijn los te laten of maar beperkt waar te maken. Het beleid voor de komende jaren zou wat ons betreft in een duidelijker kader voor de lange termijn geplaatst moeten worden waarin stappen van temporisatie worden aangegeven met als doel gefaseerde realisatie van de lange termijn doelen en ambities.

De NVWK is positief over de expliciete richting die de provincie aangeeft om burgers en bedrijfsleven bij het natuurbeleid te betrekken. Er is nog veel winst te behalen op het gebied van draagvlak voor de natuur en het natuurbeleid en door het betrekken van al deze spelers bij het beleid ligt er een mooie kans om dit draagvlak te vergroten. Ook als regionale Natuurvereniging zijn wij uiteraard bereid hier een rol in te spelen waar dat relevant is.

Hieronder zal nader worden ingegaan op een aantal specifieke onderdelen uit de Ontwerp-Groenagenda. Tevens willen wij de provincie nogmaals attenderen op het advies ‘Samen voor een groen Zuid-Holland’ dat u reeds aangeboden is door de Natuur- en Milieu Federatie Zuid-Holland, waarin naast een advies voor het beleid ook vele concrete aanbevelingen staan voor de invulling van de uitvoering van het beleid die wij als NVWK onderschrijven.

Doelstellingen In de Ontwerp-Groenagenda wordt invulling gegeven aan de doelen die zijn opgenomen in de provinciale begroting.

Deze doelen betreffen de toename van recreatie in het groen binnen de provincie, behoud van biodiversiteit en de ontwikkeling van behoud van waardevolle en aantrekkelijke agrarische landschappen. De NVWK onderschrijft deze doelstellingen.

16

De Waardvogel – september 2012

Wat het biodiversiteitsdoel betreft, wordt aangegeven dat in 2015 de natuurkwaliteit gelijk moet zijn gebleven op basis van de Alterra systematiek met een index ten opzichte van 2011 (elders in het document staat overigens aangegeven dat de te ontwikkelen biodiversiteitsgraadmeter 2010 als referentiejaar zal gebruiken). Wij vragen ons hierbij af of het juiste jaartal als referentie wordt gebruikt. Een daling van de biodiversiteit is immers al reeds lange tijd gaande, zoals ook in de Ontwerp-Groenagenda wordt aangegeven. Door een relatief recent jaartal als referentie te nemen, ontstaat een vertekend beeld van de ontwikkeling van de biodiversiteit in onze provincie. Als ook in de toekomst opnieuw een recent jaar als referentie wordt gebruikt, kan steeds een beeld ontstaan dat de veranderingen ten opzichte van de referentie zeer klein zijn, terwijl de referentiejaren onderling sterk verschillen. Het beleid zou duidelijk gericht moeten zijn op herstel van biodiversiteit op de lange termijn in plaats van het ‘afremmen van verdere achteruitgang’.

Tevens wordt ten aanzien van het biodiversiteitsdoel aangegeven dat in 2015 45% van de natuurgebieden moet voldoen aan instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000. Wij vinden deze formulering wat ongelukkig gekozen omdat dit doel feitelijk ook bereikt kan worden door natuurgebieden te schrappen. Een formulering waarbij wordt toegevoegd dat het hier gaat om 45% van de nu aangewezen en geplande Natura 2000-gebieden, lijkt ons duidelijker.

Opgaven In de Ontwerp-Groenagenda worden diverse opgaven benoemd ten aanzien van de groene ruimte in de provincie.

Wij missen hier echter de koppeling tussen de verschillende opgaven. Zo ligt er bijvoorbeeld een opgave voor het recreatief gebruik van de groene ruimte met betrekking tot natuurbeleving. Behalve voor ontspanning en actief bewegen, biedt de groene ruimte ook vele recreatiemogelijkheden op het gebied van natuurbeleving. En andersom levert versterking van biodiversiteit een essentiële bijdrage aan de belevingswaarde en recreatieve kwaliteit van het landschap. Bij de opgaven die er liggen voor de landbouw, missen wij de opgave ten behoeve van herstel en behoud van biodiversiteit in het agrarisch gebied. Alleen het deel van de biodiversiteit dat bijdraagt aan de agrarische productie (verhoging weerstandsvermogen tegen plagen, bestuiving door insecten en de bodemvruchtbaarheid) en aan het behalen van Natura 2000 doelstellingen wordt benoemd, terwijl de grondgebonden landbouw ook een eigen natuuropgave kent ten behoeve van bijvoorbeeld de weidevogels. Wij zouden deze opgave hier graag benoemd zien.

Ook missen wij daarbij de kansen die voort kunnen komen uit de koppeling tussen natuur en bijvoorbeeld het tegengaan van bodemdaling, het vasthouden van water, het vergroten van de belevingswaarde van het platteland en het behoud van cultuurhistorische waarden in het landelijk gebied. Een meer integrale benadering van de opgaven zou in onze ogen een betere aanpak zijn.

Visie en ambities Wat de visie en ambities voor de recreatiegebieden betreft, missen wij expliciete ambities voor de ontwikkeling van biodiversiteit in deze gebieden ten behoeve van beleving en vanwege de intrinsieke waarden. Hier wordt slechts melding van gemaakt als eventuele mogelijkheid om de differentiatie te vergroten. De NVWK wil hier pleiten voor een hardere ambitie. Daarnaast zien wij risico’s bij de ambitie van het vergroten van de ontwikkelruimte voor voorzieningen als hotels, vergaderfaciliteiten en wellnesscentra. Hier zouden in onze ogen voorwaarden verbonden moeten worden om een goede landschappelijk inpassing te waarborgen en het voorkomen van een ‘kermis’ te midden van de groene gebieden. Zoals in de Ontwerp-Groenagenda reeds wordt aangegeven geldt ook voor grote nieuwe infra-structuur de voorwaarde van goede landschappelijke inpassing.

Wat de visie en ambities ten behoeve van de ruimte voor biodiversiteit betreft, onderschrijven wij de ambitie om de Zuid-Hollandse natuur als geheel te benaderen in de vorm van een netwerk met kerngebieden, ecologische verbindingen en agrarische- en recreatiegebieden waarin biodiversiteit een plek krijgt. In het kader van bescherming en herstel van de biodiversiteit worden de Europese verplichtingen en doelen (Natura 2000) aangehaald. Wij willen hierbij echter opmerken dat voor het behalen van deze doelen de realisatie van de oorspronkelijke EHS noodzakelijk is, zoals uit diverse analyses van deskundigen is gebleken. Daarnaast missen wij hier het expliciet noemen van de nationale (en evt. provinciale) natuurdoelstellingen aanvullend op de Europese doelen.

Wat de visie en ambities voor het agrarisch gebied betreft, zien wij een kans voor de combinatie van agrarisch ondernemerschap en natuurbeheer in de gebieden met een opgave. Juist de diepe veenweiden bieden veel kansen voor de natuur dus zou een duurzame ontwikkeling waarbij agrarische natuur tot ontwikkeling kan komen en wezenlijk onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering veel kunnen opleveren. Wij zouden een dergelijke transformatieopgave dan ook graag benoemd zien in de betreffende passage. Tevens willen wij hierbij opmerken dat transformaties waarbij de functie van het gebied het natuurlijke waterpeil volgt de voorkeur moet krijgen boven

De Waardvogel – september 2012

17

transformaties waarbij het waterpeil kunstmatig aan de functie wordt aangepast door middel van bijvoorbeeld onderwaterdrainage.

De NVWK juicht het toe dat de provincie de afzet van streekproducten en groene diensten stimuleert in de agrarische gebieden rond de stad. Wij zijn van mening dat dit ten goede kan komen aan een duurzame ontwikkeling van natuur en landschap, recreatie, en beleving in o.a. de Krimpenerwaard.

Strategie Recreatie om de Stad Wat de prioriteit betreffende de Recreatie om de Stad (RodS) gebieden betreft, zijn wij verheugd dat de provincie hier een stevige ambitie neerzet en een groot deel van de oorspronkelijk geplande RodS gebieden wil realiseren om het tekort aan recreatief groen rond de steden te verkleinen.

Herijking EHS Wat de herijking van de EHS betreft, begrijpen wij dat dit een pijnlijke keuze is als gevolg van Rijksbezuinigingen.

Zoals aangegeven pleiten wij er echter wel voor om duidelijk aan te geven dat de ambities op lange termijn niet ophouden bij de herijkte EHS. Ten behoeve van het stoppen van de achteruitgang van de biodiversiteit is realisatie van de oorspronkelijke EHS, inclusief robuuste verbindingszones, hard nodig en het liefst zo snel als mogelijk. Met de val van het Kabinet en het vaststellen van het lenteakkoord in het voorjaar van 2012 is een aanzienlijk deel van de Rijksbezuiniging op natuur teruggedraaid en is er weer zicht op structureel meer middelen vanuit het Rijk voor natuur. Deze kunnen dus door de provincie aangewend worden om de oorspronkelijke EHS sneller te realiseren en wij willen de provincie dan ook verzoeken om hier in de Groenagenda duidelijk op aan te sturen.

Daarnaast zijn wij van mening dat het voor de EHS cruciaal is dat de gebieden die nu door de herijking buiten de boot gaan vallen, op de kaart van de Ruimtelijke Structuurvisie, voorzien van geëigende beschermingsregels als aparte categorie zichtbaar blijven.

Kwaliteitsimpuls recreatiegebieden en landschap Wij onderschrijven het belang van het verbeteren van de kwaliteit van de recreatiegebieden. Zoals reeds aangegeven, zijn wij van mening dat bij het ruimte geven aan ondernemerschap en de ontwikkeling van toegangspoorten in deze gebieden, er wel sprake moet zijn van inpasbaarheid. Het toepassen van beheermaatregelen om de biodiversiteit in de groengebieden rond de stad te verhogen, juichen wij van harte toe. Wij willen hier echter aan toevoegen dat bij nieuwe gebieden ook bij de inrichting maatregelen getroffen kunnen en moeten worden die de biodiversiteit verhogen. Ook zouden wij ervoor willen pleiten om het hebben van een toegevoegde waarde voor de biodiversiteit van de recreatiegebieden op te nemen als kwaliteitseis en dus niet slechts als maatregel.

Grondgebonden landbouw Bij de kwaliteitseisen aan de landbouwgebieden missen wij de doelstelling om tot een duurzame economische basis te komen, zoals in de startnotitie nog wel verwoord stond. Tevens stond in de startnotitie aangegeven dat één van de doelstellingen is om tot meer natuurwaarden op boerenland te komen. Dit doel herkennen wij te weinig terug in de te nemen maatregelen voor de landbouwgebieden. Versterking van de natuur in het agrarisch gebied heeft grote potenties, bijvoorbeeld om een belangrijke bijdrage te leveren aan de gewenste groenblauwe dooradering van de provincie.

Realisatie Wij steunen de ambitie om burgers en bedrijfsleven bij het natuurbeleid te betrekken en het groen dichter bij de mensen te willen brengen. De inzet op netwerksturing naast hiërarchische sturing vinden wij zeker positief. De NVWK wil benadrukken dat financiering en verantwoordelijkheid voor de natuur vanuit de overheid altijd noodzakelijk zal blijven. De natuur behoort immers tot de ‘commons’ en ontwikkeling en beheer van natuur en landschap zal zich dus nooit volledig vanuit de markt laten financieren zonder daarbij op uiteindelijke kwaliteit in te leveren. Uitbuiting van of schade aan de toch al weinige natuur in de provincie in welke vorm dan ook vanwege economische belangen moet voorkomen worden. Daarnaast zijn er zeker aanzienlijke inkomsten uit de markt afhankelijk van het groen en de natuur, dus cofinanciering vanuit de markt willen wij naast overheidsfinanciering zeker stimuleren. Ten slotte willen wij hierover nog opmerken dat een netwerksturing zich uitstekend zou kunnen lenen voor het realiseren van ambities die verder gaan dan nu in de Groenagenda beschreven worden t.a.v. de herijkte EHS en de gebieden daarbuiten. De ambities van de provincie zijn voor de komende jaren ingeperkt door het ontbreken van Rijksbudget, wij kunnen dat goed begrijpen. Andere partijen zouden juist een bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van hogere ambities ten behoeve van de kwaliteit van de natuur en de groene ruimte in de provincie. Wij willen de provincie dan ook vragen dit te stimuleren.

18

De Waardvogel – september 2012

Ruimtelijk instrumentarium Wij zijn positief over het behoud van het beleid ten aanzien van de nationale landschappen in de provincie en het nemen van ruimtelijke kwaliteit als uitgangpunt voor planologie. Toch zien wij echter dat de groene ruimte in de provincie voortdurend onder druk staat vanwege ruimtelijke ontwikkelingen. De bescherming van de groene ruimte buiten de EHS blijkt doorgaans niet hard genoeg te zijn om voldoende weerstand te bieden aan economische ontwikkelingen. Wij willen er dan ook voor pleiten om de kwalitatief hoogwaardige groene ruimte die met de uivoering van de Groenagenda wordt nagestreefd ook daadwerkelijk ruimtelijk goed te beschermen. Daarvoor is een afzonderlijke planologische regelgeving noodzakelijk t.b.v. de nationale landschappen, maar ook t.b.v. natuur buiten de EHS zoals ecologische verbindingen, groenblauwe dooradering en natuurwaarden in het agrarisch gebied zoals de weidevogels. Het draagvlak voor het overheidsbeleid en voor kwaliteitsontwikkeling van de groene ruimte en de natuur is er niet bij gebaat wanneer enerzijds wordt geĂŻnvesteerd in kwaliteitsimpulsen die vervolgens weer teniet gedaan worden door economische ontwikkelingen. Dit ziet de NVWK als kapitaalvernietiging.

Beheer Wij onderschrijven het grote belang dat de provincie hecht aan een goed beheer van de groengebieden en landschappen in Zuid-Holland. Wat de criteria voor het beheer en (her)inrichting van de recreatiegebieden betreft, missen wij criteria ten aanzien van de toegevoegde waarde die deze gebieden kunnen hebben voor de natuur en de biodiversiteit. Elders in de Ontwerp-Groenagenda wordt wel vermeld dat de recreatiegebieden benut moeten worden om een rol te spelen voor de biodiversiteit, dus wij zouden dit graag ook terugzien in de gestelde criteria.

Ontbrekende punten Een aantal zaken missen wij nog in de Ontwerp-Groenagenda die in onze ogen hier wel een plek zouden moeten hebben.

Zo bieden tijdelijk braakliggende terreinen kansen voor de ontwikkeling van tijdelijke natuur of stadlandbouw.

Het belang van ecosysteemdiensten komt in onze ogen nog te weinig uit de verf in de Ontwerp-Groenagenda. Natuur en landschap kosten niet alleen geld vanwege verwerving, beheer en inrichting, maar leveren ook veel geld op.

Ecosysteemdiensten zijn talrijk: naast producten zoals voedsel of hout leveren natuur en landschap ook belangrijke diensten op het gebied van gezondheid. In dit laatste verband wil de NVWK graag benadrukken dat biodiversiteit veel verder gaat dan alleen verscheidenheid aan soorten. In haar Groenagenda schrijft de provincie zelf dat biodiversiteit een intrinsieke waarde in zich draagt en zo de basisvoorwaarden levert voor het bestaan van de mens (2.2 Het belang van biodiversiteit).

In de Groenagenda wordt gesteld dat maatschappelijk rendement voor de provincie leidend is. We benadrukken graag dat de ecologische kwaliteit van de groene ruimte, binnen en buiten de EHS, in belangrijke mate bijdraagt aan maatschappelijk rendement.

Daarnaast zouden wij in de Groenagenda graag nog een brug geslagen zien worden naar beleidsvisies op andere terreinen. Wij willen pleiten voor een integrale benadering van ruimtelijke vraagstukken waarbij de effecten op de groene ruimte ook in ontwikkelingen die in eerste instantie economisch of sociaal van aard zijn aan de voorkant worden meegenomen. Een duidelijke visie op de groene ruimte is natuurlijk erg goed en belangrijk, maar wanneer deze direct in het geding komt als daar economische belangen tegenover staan, dan zouden wij dat erg betreuren.

In financieel opzicht is een koppeling van belangen interessant, waarbij gedacht kan worden aan een bijdrage in een groenfonds bij economische ontwikkelingen met negatieve effecten op de groene ruimte.

Ten slotte willen wij het belang van een goede monitoring onderstrepen tijdens de uitvoeringsfase van de Groenagenda waarbij doelen, maatregelen en effecten steeds weer beoordeeld worden. Dan kan bezien worden of het beleid effectief is en of er bepaalde knelpunten zijn. Door de maatschappij hierbij te betrekken en de gebiedskennis uit het veld te benutten, kunnen daaruit ook ideeĂŤn en oplossingen voor mogelijke knelpunten naar voren komen en kan een bijdrage geleverd worden aan betrokkenheid en draagvlak voor het beleid. De NVWK kan hier een rol in spelen en denkt graag mee over verdere invulling van betrokkenheid en draagvlak in de Krimpenerwaard.

Hoogachtend, A. L. Dorsman Voorzitter

Tel: 010-4588376 e-mail: admin@nvwk.nl http://www.nvwk.html

ING 54 92 484 t.n.v. de penningmeester, te Schoonhoven

KvK Gouda 40464354

outplacement – loopbaanbegeleiding – re-integratie 2e spoor Ook in de Krimpenerwaard!

Op zoek naar een nieuwe baan voor uzelf of voor uw medewerkers? De coaches van id Rijnmond staan voor u klaar! www.idrijnmond.nl 010-2934343

Wij dragen graag een steentje bij.

Dat is het idee.

Ramen, Deuren, Kozijnen ,Verbouwingen Gevelbekleding , Aanbouwen , Renovatie Inbraak preventie Tel. 0180 -517522 / 06-51809068

Rabobank Krimpenerwaard ondersteunt uw vereniging.

Rabobank. Een bank met ideeën.

www.rabobankkrimpenerwaard.nl

Abelenlaan 4a - 2935 SB Ouderkerk a/d IJssel Postbus 3012 - 2935 ZG Ouderkerk a/d IJssel info@van-der-velden.nl - www.van-der-velden.nl

$'0,1,675$7,(.$17225 9(5:$$/ /,' 12$%

Uw kaas van Toos en Klaas, Ouderkerk a/d IJssel, 0180-682019

We staan op de weekmarkten: Dinsdag : Krimpen a/d IJssel Woensdag : Schoonhoven Donderdag : Capelle a/d IJssel Vrijdag : IJsselstein

9RRU DO XZ

‡ %RHNKRXG]DNHQ ‡ %HODVWLQJDGYLH]HQ ‡ %HODVWLQJDDQJLIWHQ ‡ /RRQDGPLQLVWUDWLH

‡ 9ULMEOLMYHQG YRRU DOOH LQOLFKWLQJHQ

‡ 2RN YRRU SULYp DDQJLIWHQ JHYHQ ZLM JUDDJ DGYLHV

2RVWHLQGH +RI WHU %HUJHQ H PDLO YHUZDDO#SODQHW QO

SNACKBAR GRAAFLAND

$+ %HUNHQZRXGH WHO '5 %HUJDPEDFKW WHO

ID[

VOGEL- EN NATUURREIZEN NAAR WERELDWIJDE BESTEMMINGEN! GROEPSREIZEN ¡ INDIVIDUELE REIZEN ¡ FOTOREIZEN ¡ CRUISES FINANCIEEL ZEKER OP REIS MET GGTO

Uw adres voor Patat, div. snacks, belegde broodjes, ijs, sorbets, slushpuppies, milkshakes Ook verzorgen wij mooie vis- en huzarensalades!!!

Weteringsingel 2, hoek Waalstraat Krimpen a/d IJssel tel. 0180 513466

CRUISE-NEWS ATLANTIC ODYSSEY 2013F 5890,29-MRT-2013 / 31 DAGEN, VANA S ATLANTIC

MAAK KANS OP EEN GRATI NGEN! ODYSSEY, VERLOTING AL BIJ 3 BOEKI

NIEUW IN 2013

WESTERN PACIFIC ODYSSEY CRUISES Falklands, South Georgia, Antarctisch Schiereiland Atlantic Odyssey 2013 Western PaciďŹ c Odyssey 2013 Cruise Kaapverdische Eilanden - Madeira GROEPSREIZEN Amerika, vogels in Arizona Texel Zuid-Spanje, Coto Donana en Gibraltar Bulgarije, vogeltrek langs de Zwarte Zee Lesbos in het najaar Zweden, vogeltrek bij Falsterbo Helgoland Oman Schiermonnikoog Falklands, South Georgia, Antarctisch Schiereiland Spanje, PyreneeĂŤn Sri Lanka Madagascar India, vogels en tijgers Gambia Kenia en Tanzania

Greetings from the South!

Kagu, op Nieuw-CaledoniĂŤ

Op de zuidelijke Stille Oceaan

VERTREK

DUUR (DAGEN)

PRIJS

03 nov 12 29 mrt 13 02 apr 13 05 mei 13

20 31 32 9

8190,5890,va. 8075,1130,-

24 aug 12 31 aug 12 06 sep 12 09 sep 12 14 sep 12 08 okt 12 10 okt 12 22 okt 12 26 okt 12

11 3 8 7 8 8 4 10 3

2595,315,1375,1395,1295,1095,745,2695,315,-

03 nov 12 07 nov 12 14 nov 12 19 nov 12 23 nov 12 28 nov 12 02 dec 12

20 7 15 16 16 15 16

va. 8190,1395,3095,3795,2795,1995,3995,-

12 sep 12 30 jan 13

14 15

3695,2295,-

FOTOREIZEN Brazilie FOTOREIS Gambia FOTOREIS

NIEUWE REIZEN IN 2013 Ghana (feb), Kamtsjatka (mei), Ecuador en Galapagos, Colombia (nov-dec) en meer!

Meer informatie? Kijk op www.birdingbreaks.nl, info@birdingbreaks.nl of bel BiringBreaks 020 7792030.

Boerderijwinkel voor: Fam. Van Drunen * Vlees (pakketten) Gouderakse Tiendweg 99 * Boerenkaas 2831 KA Gouderak * Ambachtelijke producten Tel.: 0182-521646 Email: Henk.van.Drunen@deveerstalhoeve.nl Openingstijden: op dinsdag / woensdag en vrijdag van 14.00 tot 18.00 uur en op zaterdag van 09.00 tot 15.00 uur.

In onze boerderijwinkel verkopen we vlees van eigen gefokt vee. De kalfjes die bij ons komen hebben het 1e halve levensjaar bij hun moeder gelopen. Daarna lopen de dieren ‘s zomers in het weiland. Voor de weilanden zijn overeenkomsten gesloten met de landelijke overheid voor botanisch- en weidevogelbeheer. Door dit beheer ontstaat een gevarieerd grasland. ‘s Winters lopen de dieren los in de stal, waar ze alleen eigen gewonnen kuilgras krijgen. Zo groeien ze op een natuurlijke wijze tot ze groot genoeg zijn om te slachten.

Wij zoeken een nieuwe secretaris Ewald Schattenberg Na 12 jaar trouwe dienst als secretaris van de NVWK wordt het voor mij tijd om het stokje door te geven. Zeker als je hier nog 4 jaar extra bij optelt als secretaris van de weidevogelwerkgroep. Vandaar deze oproep. Zonder een secretaris is het voor de overige bestuursleden heel lastig om de vereniging draaiende te houden. Veel gebeurt op de achtergrond, maar is wel belangrijk en dankbaar werk.

Wat wordt er allemaal van een secretaris verwacht? De secretaris is het correspondentieadres van de vereniging.

De post komt via de secretaris binnen en de meeste brieven en aanvragen voor subsidies en vergunningen worden via het secretariaat verzonden. Op zich zit hier niet veel werk in want de brieven worden vaak al in concept aangeleverd door de andere bestuursleden. Het gaat meer om het vastleggen van ingekomen en uitgaande post. Op de diverse bestuursvergaderingen wordt de post doorgenomen en verdeeld onder de verschillende bestuursleden. De notulen van bestuursvergaderingen worden per toerbeurt gemaakt door de diverse bestuursleden. De notulen van de jaarlijkse Algemene Ledenvergaderingen worden uiteraard wel door de secretaris zelf gemaakt.

De mail die binnen komt via de computer kan vaak worden doorgestuurd naar de betreffende bestuursleden.

Ook komen er nieuwe leden via de mail binnen, welke in de ledenadministratie moeten worden opgenomen.

Verder houdt het secretariaat de ledenadministratie bij en worden eens per jaar de rekeningen uitgeprint welke met de Waardvogels mee moeten naar de leden. Ook worden

er twee keer per jaar adresstickers uitgeprint voor de weidevogelwerkgroep. Voor de verspreiding van de Waardvogels draait de secretaris bezorglijsten uit aan de hand van de digitale ledenlijst.

Tenslotte komt u als secretaris in een heel gezellig bestuur terecht. Iedere keer wordt er bij een ander bestuurslid thuis vergaderd. Aan de inwendige mens wordt altijd gedacht en er is steeds belangstelling voor nieuwe ideeĂŤn en voorstellen.

In de afgelopen jaren heb ik altijd met plezier mee vergaderd en gemerkt dat je grootse dingen kunt doen als je naar elkaar luistert en samenwerkt. Enkele voorbeelden zijn de Natuurdagen in het Loetbos, de brandweer/gierzwaluwentoren, de huiszwaluwentillen, de natuurplattegrond van de NVWK en natuurlijk het 40jarige en 50-jarige jubileum van onze vereniging.

Mocht u wat meer willen weten over deze bestuursfunctie dan kunt u altijd contact opnemen met mij, de huidige secretaris, Ewald Schattenberg. Dit kan via admin@nvwk.nl maar natuurlijk ook per telefoon (xxxxxxxxxx).

Wij verwelkomen de nieuwe leden: In verband met privacyoverwegingen zijn de gegevens op deze plaats verwijderd. Wij vragen uw begrip.

22

De Waardvogel – september 2012

Even activeren Erik Kleyheeg Nadat we allemaal hebben kunnen genieten van heerlijk zomerweer met enkele leuke activiteiten van de NVWK, staat het najaar weer voor de deur. De herfst wordt dit jaar aangekondigd door vroege aankomst van kramsvogels en stevige trek van zwarte mezen, naast het vertrekken van de gierzwaluwen en grutto’s. Dat betekent dat het weer tijd is voor nieuwe vogelactiviteiten. Kunnen we ook weer rekenen op uw deelname?

Trektelpost Op trektelpost ‘de Hoekse Sluis’ is het zoals altijd weer goed vertoeven dit najaar. Nu zijn al veel vogels begonnen aan hun reis naar het zuiden, maar dat worden er gedurende de komende maanden alleen nog maar meer. De trektelpost ligt op de Lekdijk, vlak onder de trekbaan die wordt gevormd door vogels die de rivier volgen. Kijk uw ogen uit naar duizenden vinken en graspiepers en probeer die bijzondere soorten eruit te pikken! In het weekend is de telpost vrijwel altijd bezet, maar ook doordeweeks zult u niet vaak alleen staan.

Precies in de toptijd doet trektelpost ‘de Hoekse Sluis’ ook dit jaar weer mee aan de Euro Birdwatch, een internationale ‘vogeldag’ die in Nederland wordt gecoördineerd door de vogelbescherming. Op zaterdag 6 oktober worden de gehele ochtend en mogelijk ook een deel van de middag overvliegende vogels geteld op ‘de Hoekse Sluis’. Bij goed weer is deze datum een garantie voor veel vogels en leuke soorten.

Vogelexcursies We gaan dit najaar weer op pad. De eerste vogelexcursie naar een gebied buiten de Krimpenerwaard zal plaatsvinden op 10 november, met als bestemming natuurontwikkelingsgebied Willeskop bij Oudewater. In

dit gebiedje in de Lopikerwaard overwinteren vele watervogels die vanaf een lange graskade mooi te bekijken zijn. Het gebied is al bezocht door vele zeldzaamheden, waaronder Amerikaanse wintertaling, ralreiger, witvleugelsterns, steltkluten en een rosse franjepoot. Wie weet wat u aantreft tijdens de excursie?

Nadat er van diverse kanten naar werd gevraagd, komt er weer een excursie aan naar de Oostvaardersplassen. Deze excursie, die voorheen jaarlijks werd georganiseerd, is altijd goed voor veel vogels met kans op bijzonderheden, zoals klapekster, zeearend en ruigpootbuizerd. Daarnaast zullen we een oogje in het zeil houden voor de grote zoogdieren in het gebied, zoals edelherten en vossen.

Deze excursie zal plaatsvinden op 1 december.

Hoewel het nog ver weg lijkt, kondig ik hierbij ook alvast de traditionele nieuwjaarsexcursie aan, die op zaterdag 11 januari zal worden gehouden. Ongeacht het weer zullen we een rondje om de surfplas Reeuwijk lopen, waar in de winter vele duizenden vogels op rond dobberen. Naast smienten, die de hoofdmoot vormen, worden vaak andere soorten watervogels gevonden die in de Krimpenerwaard erg schaars zijn. Een aanrader dus om het jaar 2013 goed te beginnen!

Nieuw: de NVWK-Twitter account!

Volg de NVWK nu ook op Twitter: @denvwk Lees en retweet nieuws over activiteiten, volg floristen en vogelaars!

Race 2013 – vooraankondiging Erik Kleyheeg Ja hoor, het is weer zo ver! Na 2003 en 2008 is het bijna tijd voor de derde jaarrace in de Krimpenerwaard. In 2013 zullen de meest fanatieke vogelaars weer gaan strijden om de meeste vogelsoorten binnen een jaar te zien. In de Waardvogel van december zal aandacht gegeven worden aan de uitgebreide aankondiging en spelregels, maar ik wilde iedereen vast waarschuwen: geef je partner nog even wat extra aandacht in de komende maanden en sla vast noodrantsoenen in voor die dagen dat je zoveel buiten bent dat je er niet aan toe komt om naar de supermarkt te gaan. Vanaf 1 januari begint de bittere strijd weer. Durf jij het aan? Meld je dan aan bij mij en laat je meevoeren in de spanning, competitie en kameraadschap van de Race 2013!

De Waardvogel – september 2012

23

 Jong mannetje. Kenmerkend voor de grasjuffers, lantaarntjes en tengere grasjuffers, zijn de tweekleurige pterostigma’s in de voorvleugel. Tengere grasjuffer mannetjes hebben het typische “Ischnura-achterlicht” op het laatste gedeelte van segment 8 én geheel segment 9. Soms bevinden zich op segment 9 twee zwarte vlekjes. Bij het iets forsere lantaarntje is alleen segment 8 blauw.

 Jonge vrouwtjes zijn opmerkelijk helder oranje van kleur. Deze helder oranje kleurfase wordt ook wel ‘forma aurantiaca’ genoemd.

 Uitgekleurde volwassen vrouwtjes hebben een geheel zwart achterlijf zonder lantaarntje. Het pterostigma is nauwelijks tweekleurig. Achterhoofdsvlekken zijn doorgaans groot en met elkaar verbonden, bij donkere individuen kan het achterhoofd echter geheel zwart zijn. Onduidelijke schoudernaadstreep, hooguit een dunne zwarte lijn.

Voor meer informatie over de tengere grasjuffer:  http://waarneming.nl/soort/info/588 Voor opsomming voornaamste kenmerken en veel foto’s.  Libellennet.

Uitgebreide informatie over alle Nederlandse libellen: http://www.libellennet.nl/  Bos, F & Wasscher, M & Reinboud, W, 2007, Veldgids Libellen (vijfde druk) KNNV Uitgeverij, Zeist.

Momenteel de meest complete fotogids.  Dijkstra, K-D. B., 2008, Libellen van Europa. Veldgids met alle libellen tussen Noordpool en Sahara. Tirion, Baarn.

24

De Waardvogel – september 2012

Tengere grasjuffer

(Ischnura pumilio)

Paul Schrijvershof De aanleiding om weer eens bij Lageweg te gaan kijken was een adult zomer krombekstrandloper die hier op 23 juli was gezien. Ik kon echter niet eerder dan 1 augustus op pad en hield er daarom rekening mee dat de vogel wel gevlogen zou zijn. Dat bleek inderdaad het geval. Aangenaam verrast was ik toen ik ontdekte dat op deze locatie een voormalig ruig begroeid fabrieksterrein had plaatsgemaakt voor een interessant natuurontwikkelingsgebied.

De plas waaruit ik eens de baltsroep van rugstreeppadden had horen klinken bleek nog aanwezig en zelfs goed bereikbaar. Snel opwarmend ondiep water en een lage open vegetatie, een biotoop die volgens mij uniek is in de Krimpenerwaard. In dergelijke milieus had ik elders in Nederland al meerdere keren de in ons land vrij zeldzame tengere grasjuffer gevonden. Hoewel ik niet veel tijd meer had, was ik toch zo nieuwsgierig geworden dat ik het niet kon laten een korte zoektocht te ondernemen langs de zuid- en oostkant van de plas.

Na een aantal juffers bekeken te hebben, die kort boven het wateroppervlak aan sprietjes hingen en zonder uitzondering lantaarntjes bleken te zijn, zag ik plotseling iets kleins voor mijn voeten wegschieten. De juffer raakte ik al snel kwijt maar nadat ik mijn directe omgeving nauwkeurig afgespeurd had kreeg ik hem weer in beeld.

En jawel, het bleek inderdaad een tengere grasjuffer te zijn, een mannetje, zover mij bekend de eerste die in de Krimpenerwaard is gezien. Totaal vond ik vier tengere grasjuffers, waaronder zo’n schitterend oranje gekleurd jong vrouwtje, een vorm die bekend staat onder de naam aurantiaca.

Op 9 augustus bezocht ik de plas opnieuw. Tijdens een schuifelgang rond de plas telde ik er dit keer niet minder dan 35. Met name aan de noordzijde vond ik een groot aantal pas uitgeslopen exemplaren. Dit duidt er op dat de soort zich hier dit jaar ook heeft voortgeplant. Verder verwijderd van het water, in de ruige vegetatie, zaten wat oudere juffers en ook een paringswiel. Het werkelijke

aantal zal ongetwijfeld aanmerkelijk hoger hebben gelegen.

Ook in de tweede helft van augustus zijn op deze locatie tengere grasjuffers gezien. Rick van der Weijde telde er 20 op 19 augustus, Rudi Terlouw en Diny Buisman 12 op 22 augustus en op 29 augustus vond ik er 13.

De tengere grasjuffer is een echte pioniersoort die vliegt van mei tot september. Hij verblijft bij voorkeur in ondiepe, snel opwarmende plasjes met een geringe vegetatie. Zij verdwijnen weer als de biotoop meer begroeid raakt. Veel vliegplaatsen zijn in de loop der jaren daardoor verdwenen. Er is echter een veel groter aantal nieuwe vindplaatsen voor in de plaats gekomen.

Zo heeft de soort de laatste jaren de duinen, de Waddeneilanden en Flevoland gekoloniseerd en zich behoorlijk uitgebreid in Friesland en Overijssel. De uitbreiding wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een combinatie van warme zomers en de toename van natuurontwikkelingsprojecten. De ondiepe plasjes met schaarse begroeiing die bij dergelijke projecten vaak ontstaan zijn uitermate geschikt voor deze soort. Door zijn zwerflust weet de tengere grasjuffer deze nieuwe biotopen vaak snel te koloniseren.

Naast de tengere grasjuffer hielden nog meer zeldzaamheden voor de Krimpenerwaard zich op bij deze plas. Zowel zwarte heidelibel, maximaal 15 op 19 augustus (Rick van der Weijde) als zwervende heidelibel, maximaal 12 op 22 augustus (Rudi Terlouw en Diny Buisman) waren geruime tijd bij Lageweg aanwezig.

Purperreiger als logé Erik Kleyheeg Als bruine schimmen stappen in de Krimpenerwaard veel purperreigers behoedzaam door de vegetatie in de slootkant, op zoek naar het voedsel dat ze nodig hebben om op te vetten voor de verre reis naar Afrika. Zodra de jonge purperreigers in de kolonies in Kinderdijk en de Zouweboezem vliegvlug zijn, gaan ze op zoek naar hun eigen eten en hoeven de ouders niet meer vanuit hun foerageergebieden terug te keren naar het nest. In die periode, grofweg vanaf begin augustus, slapen purperreigers ’s nachts het liefst zo dicht mogelijk bij hun foerageerplek.

Voor onze regio betekent dat, dat purperreigers volop in de Krimpenerwaard blijven slapen. Het is echter nog maar nauwelijks bekend waar precies, hoe de slaapplaatsen verspreid zijn en hoe ze er precies uit zien.

Dat was reden voor Bureau Waardenburg en Landschapsbeheer Zuid-Holland om in samenwerking met vrijwilligers van de NVWK slaapplaatsen te zoeken en te tellen in de Krimpenerwaard. Hoewel de resultaten van de telling nog niet officieel bekend zijn en de exacte aantallen nog niet zijn gepubliceerd, is wel al duidelijk dat in de Krimpenerwaard zo’n 15 à 20 slaapplaatsen van purperreigers zijn, en er in totaal maar liefst ongeveer

150 exemplaren slapen. Dit is een aanzienlijk deel van de West-Nederlandse populatie en benadrukt het belang van de Krimpenerwaard voor de soort. De slaapplaatsen zijn heel divers en bestaan uit bomenrijen op tiendwegen of bosjes van alle formaten. Zulke plekken zijn er nog volop in de Krimpenerwaardse polders, maar nu we weten dat ze ook erg belangrijk zijn voor purperreigers, moeten we ervoor zorgen dat in de toekomst dit soort plekken beschikbaar blijven. Voor wie interesse heeft in de concrete aantallen: de resultaten van het onderzoek in de Krimpenerwaard worden binnenkort gepubliceerd door Bureau Waardenburg.

De Waardvogel – september 2012

25

Zomeravond digitaal natuurbeleven Tekst: Hans Kouwenberg, foto’s: Joke Colijn Dinsdag 28 augustus kwamen een aantal leden bijeen bij de Hendrikshoeve in het Loetbos. Waar normaal iedereen aandacht heeft voor vogels, planten, vlinders en ander natuurlijk spul was het deze keer anders: iedereen zat maar op zijn telefoon of laptop te kijken.

Patrick en Hans hadden deze avond georganiseerd om een ieder kennis te laten maken met de digitale hulpmiddelen voor onze hobby. De meeste vragen kwamen over de digitale invoer-modules voor Waarneming.nl, ObsMap voor Android aangestuurde apparaten en WebObs voor iOS (=Apple) bestuurde apparatuur. Het bleek helemaal niet zo moeilijk nadat je een eerste keer iets had ingevoerd; de tweede keer lukte het de deelnemers zelf. Jammer dat de internetverbinding onder de hooiberg niet optimaal was, anders was iedereen nu expert op dit gebied geweest.

Onder het genot van het zelf meegebracht kopje koffie of thee kwamen ook veel handige websites langs. Hele leuke die ik hoorde waren: - Stippen.nl voor alles over lieveheersbeestjes.

- Vlindernet.nl met de nacht- en dagvlinderverwachting om te zien wat er kan vliegen.

- Waarneming.nl, op het forum bij de soortgroepen, voor allerlei leuke en interessante literatuur op het internet.

- Waarneming.nl voor de handleiding en de software van ObsMap en WebObs. Rond negen uur ging iedereen vol met informatie tevreden naar huis. GZH/NRK bedankt voor het leveren van de stroom, het werd sneller donker dan verwacht en de lichtbak die Patrick had meegenomen kwam goed van pas.

26

De Waardvogel – september 2012

Insectenhotel in de Hennepakkers Mark Elkerbout Het begon allemaal in maart van dit jaar. De ANWB had een wedstrijd uitgeschreven onder de noemer “Dag van het park”.

Vanuit de Vrienden van de Hennepakkers, een bonte verzameling van Stolwijkers die iets met het park Hennepakkers hebben en de natuur hierin een zeer warm hart toedragen, hebben we toen een plan ingediend: de bouw van een insectenhotel in de Hennepakkers. Het plan is gehonoreerd en omgezet in een cheque van maar liefst € 5000! Super, wat een heerlijke start om iets moois met het park te doen.

Gezien de afmeting van het hotel, 3 meter lang en 2 meter hoog, was het noodzakelijk een bouwvergunning aan te vragen. De Gemeente Vlist heeft hier prima aan meegewerkt. In augustus konden we uiteindelijk beginnen aan de bouw. Met een paar enthousiaste vrijwilligers is er een paar dagen flink gewerkt om dit educatieve vijf sterren hotel een mooie plek te geven in de boomgaard van de Hennepakkers. Een prachtig stuk werk, gebouwd met duurzame materialen, gevuld met alles waar insecten dol op zijn en behoefte aan hebben waar het gaat om voortplanting en overwinteren.

Het insectenhotel is een nestgelegenheid voor solitaire wespen en -bijen, vlinders, oorwurmen, lieveheersbeestjes, pissebedden en nog veel meer insectensoorten en spinnen. Onderin het hotel zijn er ook overwinter- en scharrelplaatsen gemaakt voor de egels!

Daarnaast biedt het insectenhotel een uitstekende voedselbron aan de vele vogels die de Hennepakkers rijk is. Het insectenhotel wordt ook gebruikt om te overwinteren en te schuilen. In het hotel zijn alle materialen bijeengebracht die nodig zijn om de bewoners een uitstekende nest-, broed- en overwintergelegenheid te bieden. De bewoners zijn over het algemeen zeer nuttige beestjes die helpen bij het bevruchten van de bomen en planten en bijdragen aan het opruimen van schadelijke insecten. Als het sedumdak van het insectenhotel bloeit in de zomer zullen vele hommels en bijen hier hun nectar gaan verzamelen.

In Nederland komen 350 soorten solitaire bijen voor. Een solitaire bij leeft en doet alles alleen. Ze maakt haar eigen nest en zorgt zelf voor haar voedsel. Solitaire bijen leggen hun eigen eitjes en zorgen voor de verdere afbouw van hun kamertje in het hotel. Ze bewaren hun stuifmeel (voeding) en nectar (energiebron) in de holle stengels en gaatjes. Ze gebruiken natuurlijke holletjes om hun broed in groot te brengen. We gebruiken hiervoor bamboestokjes, riet en boomstammen met gaatjes. Deze worden door de bijen gedicht met modder en speeksel.

Ook leem (klei) is te vinden in het insectenhotel.

Solitair levende bijen en -wespen vinden het moeilijk een onderkomen te vinden om hun eitjes af te zetten en dit

brengt hun voortplanting in gevaar. Wij kunnen hiermee helpen door dit insectenhotel te plaatsen.

Lieveheersbeestjes horen tot de groep kevers. Ze zullen het naar hun zin hebben in het insectenhotel tussen de droge bladeren en takjes. Ze kunnen hierin droog schuilen en overwinteren.

Vlinders zijn een groep gevleugelde insecten. Vlinders zijn geliefd bij het grote publiek. Ze overwinteren in een droge, beschutte plek en komen in de lente tevoorschijn.

Vlinders houden niet van regen en een vlinderkast is een mooie schuilplaats. Een vlinderkast wordt gevuld met dorre blaadjes en takjes. Schoonmaken van een kast is niet nodig. Vlinderkasten hebben verticale ingangen en ze hangen aan de zijkant van het insectenhotel.

Wij wensen de bezoekers heel veel leef- en beleefplezier aan dit insectenhotel. Neem je tijd om in alle rust te ontdekken wie er wonen in dit voor insecten gebouwde vijf sterren hotel!

Voor meer informatie of aanmelden als vriend: hennepakkersgroep@hotmail.com of volg ons via Facebook of Hyves!

De Waardvogel – september 2012

27

“De Wielewaal” ‘de Wielewaal’

Natuurmuseum en klompenwinkel.

NATUURMUSEUM

&

Van maart t/m oktober geopend van t/m zaterdag van 10.00 KLOMPENWINKEL dinsdag 17.00 uur.

Groepen op afspraak.

U bent van harte welkomde bij;natuur van Het “Bewonder Familie Rijneveld.

Groene Hart in een schilderachtige Tiendweg 26, Willige Langerak omgeving tussen Lek en IJssel” Tel: 0182 384454.

Website : www.museumdewielewaal.nl

Het museum is geopend van dinsdag t/m zaterdag van 10:00 tot 17:00 uur, van maart t/m oktober.

Groepen zijn op afspraak het hele jaar mogelijk.

De klompenwinkel is het hele jaar open van dinsdag t/m zaterdag van 10:00 tot 17:00 uur.

Tiendweg 26 3411 NB Willige Langerak, Lopik Tel: 0182Ͳ384454

www.museumdewielewaal.nl

Mooi aanbod aanbod tweedetweedehands natuurboeken. hands natuurboeken.

Ook ruime ruime sortering sorteringandere andereboeken. boeken.

In- en en verkoop. verkoop.

Wij staan staan op op de de boekenmarkt in boekenmarkt in Krimpen aan den den IJssel.

IJssel.

Krimpen aan André en en Annie Annie Bloot Bloot a.bloot@planet.nl a.bloot@planet.nl

Kijk voor voorons onsactuele actuele Kijk occasionaanbodop op occasionaanbod WWW.AUTOBEDRIJFDEWAAL.NL WWW.AUTOBEDRIJFDEWAAL.NL Middelblok202 202- -Gouderak Gouderak- -(0182) (0182)37372626 Middelblok 2323

Aannemersbedrijf Aannemersbedrijf

Maaijen Maaijen & Zn BEIJERSCHEWEG 7373 BEIJERSCHEWEG NENE STOLWIJK 2821 STOLWIJK 2821 514486 TELTEL0182 0182 514486

Verbouw, Verbouw,onderhoud, onderhoud, nieuwbouw, nieuwbouw, reparatie, restauratie. reparatie, restauratie.

Ontwerp Ontwerpenentekenwerk. tekenwerk.

AlAlmeer meerdandan7575jaar jaareeneenkleine kleineaannemer aannemervan vanFORMAAT FORMAAT Ook erkendleerbedrijf. leerbedrijf.

Ookzijnzijnwijwijeeneenerkend E-mail : abe@maaijen.nl E-mail : abe@maaijen.nl

web: web:www.maaijen.nl www.maaijen.nl

Zit u te BROEDEN op een plan voor een nieuwe keuken?

De Groenling Voor gezond en bewust leven

Wij kunnen u helpen dat EI te leggen.

Vrijblijvend adviezen in een ontspannen sfeer bij: Workshops KEUKENCENTRUM SCHOONHOVEN Lezingen In de melkfabriek Voedingsadvies Schoonhoven 0182-383018 lid A.N.V.K. en 5 jaar garantie!

Nu ook op internet: www.kcschoonhoven.nl Arike Mijnlieff Voedingstherapeut IJsseldijk 208 2924 AX Krimpen a/d IJssel

06 - 25 524 787 info@degroenling.net www.degroenling.net

INEKE’S MODE MODE INEKE’S

V o o rr dd ee vvrroouuww mmeet t sst it ji lj l Bermweg 55-57 55-57 - - Capelle-Schenkel Capelle-Schenkel- -tel. tel.010 010 - 451 Bermweg - 451 0505 0505

Wat zie ik?

Bijen, hommels, wespen en zweefvliegen

Hans Kouwenberg In de zomer zitten bloemen vaak vol met zwart-/wit-/geel-/bruin-/roodachtige insecten en we roepen al snel “Een wesp!”, maar vaak is dat niet zo. Bijen, hommels en zweefvliegen zie ik veel vaker in mijn tuin. Deze groepen zijn vrij makkelijk te herkennen, maar de specifieke soort is soms lastig. Al deze insecten leven van bloemennectar en stuifmeel, maar wespen eten ook vlees (bijvoorbeeld een prooi-insect of het net gebarbecuede worstje op je bord). Honingbijen leven als een bijenvolk samen in een kast of een korf waar duidelijke regels gelden. Ze houden elkaar ook ’s winters warm genoeg om niet te bevriezen. De koninginnen van hommels overwinteren net als die van de meeste wilde bijen en wespen alleen (=solitair) en pas na de winter als het broed uitkomt, leven ze samen (=sociaal) in een broednest. Heel bijzonder is dat deze insecten informatie aan elkaar kunnen doorgeven over bijvoorbeeld een plek waar veel nectar te vinden is, of over het gezamenlijk aanvallen van een vijand. Aan het eind van de zomer sterven de wilde bijen, hommels en sociale wespen, behalve de nieuwe koninginnen uit het nest. Die starten een nieuw nest wat pas weer uitkomt in het voorjaar.

Hommels Hommels horen tot de bij-achtigen. Ze zijn vrij groot, rond en vooral erg harig. Door het bontjasje zal je een hommel ook zien bij wat kouder weer of vroeg in de ochtend. Bij de gewone hommels moet je als je ze op naam wilt brengen, letten op de haarkleur van het borststuk, achterlijf en de achterlijfspunt. Soorten die we hier veel tegenkomen zijn de boom-, steen-, weide- en vooral aardhommel.

Bijen Bijen zijn ook behaard maar niet zo sterk als hommels, zeker niet op het achterstuk. Bij een bij let je eerst op waar zij haar stuifmeel heeft. Zit het stuifmeel aan de poten, op de buik, in de krop (keel) of over het hele lijf?

Dat zegt al veel over de familie waartoe de bij behoort.

Behalve de honingbij kom ik ze niet zo vaak tegen in de tuin. Sommige bijen zijn heel erg afhankelijk van de bloemen van één bepaalde plant. Als je die in je tuin plant, is de kans veel groter dat je zulke bijen zult zien.

Behalve dit soort bijen en de honingbij kun je soorten tegenkomen als vosje, roodpotige groefbij en tweekleurige zandbij.

Wespen Er zijn heel veel soorten wespen; de wespen die wij in de tuin tegenkomen zijn meestal sociale wespen die in een kolonie leven. Wespen die alleen leven heten geen asociale maar solitaire wespen. Solitaire wespen zijn een hele grote groep met blad-, hout-, gal-, sluip- en graafwespen. Sociale wespen herken je onmiddellijk aan hun wespentaille, de verbinding tussen het borst- en rugstuk is zeer dun. Wespen zijn ook bijna kaal. Wil je weten hoe de sociale wesp heet dan moet je hem in zijn gezicht kijken, de gewone wesp heeft op zijn neus een soort ankertje. Behalve de gewone wesp (die heel erg lijkt op de Duitse wesp; samen staan ze bekend als limonadewesp) kom ik alleen de muurwesp in mijn tuin tegen. In de polder vind je nog wel eens een hoornaar,

een grote roodbruin/gele wesp. Die is minder agressief en houdt veel meer van vlees dan van zoetigheid.

Als je heel goed kijkt zie je dat hommels, bijen en wespen 2 paar vleugels hebben, het zijn zogenaamde vliesvleugeligen. De zweefvliegen zijn echte vliegen en hebben maar 1 paar vleugels. Verder hebben hommels, bijen en wespen duidelijke antennes (voelsprieten) op hun kop, terwijl die van vliegen zo klein zijn dat je ze vaak niet eens ziet met het blote oog.

Zweefvliegen We kennen in Nederland veel soorten zweefvliegen en ook in mijn tuin komen een aantal soorten voor. Een zweefvlieg heeft geen lange dikke haren op het borststuk.

Zweefvliegen zijn ook te herkennen aan het vliegen: ze kunnen zweven (stilstaan in de lucht) en vliegen vrij hoekig (ineens ‘schieten’ ze weg). Zweefvliegen leven als alle vliegen niet sociaal, maar altijd alleen. Ze lijken soms heel erg op een bij, wesp of hommel. Dit gebeurt expres; we noemen het ‘mimicry’. Mimicry is als een beestje erg lijkt op een gevaarlijke of onsmakelijke soort om niet te eindigen als lekker hapje en dus veiliger te zijn. Soorten die je kan tegenkomen zijn gewone pendelvlieg, snorzweefvlieg, bosbijvlieg, witte halvemaanzweefvlieg en de blinde bij(!).

Als je de soortgroep hebt bepaald, is het nog best moeilijk om precies de naam te vinden van een bepaald insect. Voor mij werkt het beste om ze te fotograferen en dan op de computer beter te bekijken. Daarna kun je ze vergelijken met de vele afbeeldingen op bijvoorbeeld Waarneming.nl. of andere sites. Allemaal zitten ze graag op bloemen te eten, dus als je veel bloemen in je tuin hebt op een zonnige windstille plek is het daar soms druk en kan je ze makkelijk fotograferen.

Boeken die ik veel gebruik zijn ‘Bijen in Beeld’, ‘Hommels in Beeld’ en de ‘Zweefvliegenveldgids’. Voor wespen heb ik nog geen Nederlandstalig boek ontdekt.

Verhelderende lezing in ‘De Zwaan’ Bij mijn speurtocht op internet om een insect uit de tuin op naam te brengen, kwam ik uit op de site van Albert de Wilde. De site http://www.ahw.me bevat veel prachtige foto's van vooral insecten. Toen ik zag dat Albert ook lezingen geeft, heb ik snel contact opgenomen. Albert komt op donderdag 18 oktober een lezing geven over wespen, zweefvliegen, hommels en solitaire bijen. We zijn dan te gast in ‘De Zwaan’ in Berkenwoude. Het door mij gezochte insect was trouwens een muurwesp-spec. (Ancistrocerus)…Hopelijk kijkt u na Albert’s beeldverhaal voortaan met meer interesse naar deze beestjes!

De Waardvogel – september 2012

29

Het Jaar van de Bij 2012 Foto-quiz met bijen, hommels, wespen en zweefvliegen Joke Colijn Ook op de jeugdpagina in dit nummer willen we aandacht besteden aan het Jaar van de Bij. Deze keer doen we dat in de vorm van een foto-quizje. Op de bladzijde hiernaast zie je acht foto’s van insecten. Het zijn foto’s van bijen, hommels en wespen. Er zit één instinkertje tussen: een zweefvlieg. Alle foto’s zijn van beestjes die je in je eigen achtertuin zou kunnen tegenkomen. Dus heel erg onbekend zien ze er vast niet uit. Gelukkig hebben we een flink aantal mooie zonnige weken gehad. Je bent dan ook vast veel buiten geweest – net als zij. Ga je wel eens op tuinsafari, of heb je wel eens goed in de buurt van bloemen gekeken op een zonnige dag? Dan zijn dit beestjes die je zoemend kunt zien rondvliegen. Er zijn grote verschillen: sommige zijn dik, sommige dun. Maar ik zie ook dingen die erg op elkaar lijken, zoals de streepjes en de kleuren. Wat voor beestjes zijn het nou eigenlijk precies?!

Op de vorige bladzijde, pagina 29, legt Hans de verschillen uit tussen hommels, bijen, wespen en zweefvliegen. Lees die eerst maar eens, dan kom je al een heel eind. Zoek dan bijvoorbeeld op internet verder. Kun je erachter kunt komen welke beestjes op de foto’s 1 t/m 8 staan? Kijk ook goed of je kunt vinden welke de mol, eh, zweefvlieg is. Stuur je oplossing weer naar nvwkredactie@gmail.com. Bijvoorbeeld: foto 1 = een …bij, foto 2 = een …hommel, enz. De gewone Nederlandse namen is genoeg. Wie de meeste goed heeft krijgt een verrassing! Enne, omdat het wel een beetje moeilijk is, mag je best hulp vragen aan je ouders of een andere volwassene. Of probeer samen met een vriend(in), broer of zus de namen te vinden!

(Misschien kun je hen nog iets leren…;-)). In de volgende Waardvogel staat de oplossing.

Natuurmuseum ‘De Wielewaal’ op 22 september Mieke Verwaal Op zaterdagochtend 22 september gaan we op stap naar een naburig gelegen gebied. We willen een bezoek brengen aan het natuurmuseum ‘De Wielewaal’ te Willige Langerak. We gaan daar de opgezette dieren bekijken die allemaal gevonden zijn in de omgeving van het museum. En dat zijn er een heleboel! Er staat zelfs een bever, die tien jaar in Bergambacht heeft gewoond. Ook wordt er een film over dit geweldig imposante dier getoond. Verder is er een grote verzameling vogels. In het museum houden we een speurtocht en buiten is een grote tuin, waarin ook van alles te zien en te beleven is. Er is een kikkerpoel en er zijn o.a. kippen en konijnen. Graag willen we om 9.30 uur verzamelen op het parkeerterrein naast het busstation in Bergambacht. Om ongeveer 13.00 uur ben je weer terug. Voor vervoer wordt gezorgd. Het is principe voor de kinderen van 8-12 jaar, maar ben je ietsje ouder en wil je graag mee, dan kan dat ook. Opgeven bij Mieke Verwaal, xxxx-xxxxxx of jeugd@nvwk.nl.

Opening Speelpolder in de herfstvakantie op 16 oktober Joke Colijn Op dinsdag 16 oktober wordt de Speelpolder in het Krimpenerhout geopend. Ook de NVWK en jullie zijn hiervoor uitgenodigd. We zijn nog bezig om iets te organiseren. Houd je e-mail in de gaten!

Takkenhutten bouwen op 17 november Mieke Verwaal Wat is er mooier dan na het knotten van een boom of het snoeien van een struik, met de takken je eigen hut te bouwen? De jeugd (8 t/m 12 jaar) gaat dat 17 november doen op de boerderij van het ZHL op de Schaapjeszijde 4 bij de Berkenwoudse Driehoek. Bij heel slecht weer gaan we iets leuks binnen doen. Je snapt wel dat je binnen of buiten vies wordt, trek daarom je oude, maar ook warme kleren aan. Het begint om 13:30 uur en eindigt om 16:00 uur. Wil je je vooraf opgeven bij Mieke Verwaal (jeugd@nvwk.nl) / xxxx-xxxxxx?

30

De Waardvogel – september 2012

1. Foto’s 1,3,4,5,6: Joke Colijn

2. Foto: Wikipedia, Richard Bartz

3.

4.

5.

6.

7. Foto: Waarneming.nl, Joost Heeremans

8. Foto: Waarneming.nl, Peter Rijnen

De Waardvogel – september 2012

31

Wat groeit er in De Bakkerswaal?

Anton van Jaarsveld In Nederland bestaat een organisatie die zich bezighoudt met de studie en bescherming van de wilde plantenwereld, FLORON genaamd. Om een juist beeld te krijgen van de aanwezige flora gebruikt FLORON de inventarisatie-atlas, die het grondgebied van Nederland netjes verdeelt in zogenaamde kilometerhokken, een systeem dat o.a. ook door SOVON wordt gebruikt. Van zo’n hok worden dan de namen van alle wilde bomen, struiken, kruiden en waterplanten opgeschreven en doorgegeven. Dankzij GPS is het tegenwoordig gemakkelijk de grens van elk hok te bepalen. FLORON heeft ons land voorts opgedeeld in een aantal districten.

De Krimpenerwaard valt onder district Zuid-Holland. Elk district organiseert jaarlijks districts-inventarisaties.

FLORON had dit jaar het oog laten vallen op “De Bakkerswaal”, hok 104-434, omvattend de kooi, het agrarisch gebied er omheen, het dijktalud en het zogenaamde “Paddenpad” aan de westzijde (zie foto).

Van een agrarisch gebied kun je weinig wilde plantensoorten verwachten, van de andere delen des te meer, zij het, dat aan de buitenzijde van de dijk kort geleden wat klei is gestort als aanvulling op het wegdek.

Als enigszins onregelmatige FLORON-deelnemer was ik één van het tiental vrijwilligers dat op zaterdag 30 juni “De Bakkerswaal” onder de loep nam, ja soms letterlijk.

De inventarisatie van het binnendijks gebied leidde al snel tot discussies. Groeide hier nu ringelwikke of tweezadige wikke en was hier sprake van vergeten wikke (ja, zo heet die) of van voederwikke? Interessant om de argumenten bij de determinaties te horen, soms gestaafd door de plantenbijbel, de “Heukels”. Het buitendijks gebied leverde een aantal leuke vondsten op. Ik haal er een drietal uit. Wilde marjolein, in de keuken bekend als oregano, stond op het punt om in bloei te komen, maar het geoefend oog van de specialisten liet het niet onopgemerkt. Gemakkelijker was de herkenning van de Rode-Lijst-soort ruige weegbree, de roze gekleurde broer van de gewone weegbreesoorten. De plant komt af en toe langs de rivierdijken voor. Daarnaast was de ontdekking van veldgerst voor velen bijzonder.

En dan de kooi zelf. Dàt deel van het hok was voor mij het boeiendst, omdat ik er als gids al jaren rondloop. Je wilt dan best wel eens weten, of je je publiek steeds hebt voorgelogen. Nou, dat viel mee. Ook kenners hadden

moeite met de determinering van mannetjesvaren. Was het toch wijfjesvaren? Uiteindelijk wonnen de vrouwen de verkiezing. Mijn langstekelige distel bleek toch een kruldistel te zijn, want men vond ‘m aaibaar en kennelijk heb ik gevoelige handen. En dan de vraag: wat is eigenlijk een wilde plant? In de kooi staat al tientallen jaren de gewone aronskelk en de tuinsalomonszegel. Mag je die als wild aanmerken? Of alleen als verwilderd?

Eigenlijk worden alleen de wilde soorten genoteerd.

Als het “Paddenpad” – althans het zuidelijk deel tussen de Lekdijk en de Tiendweg – als ecologische verbindingszone wordt aangemerkt, dan was ik in eerste instantie geneigd te denken: daar zul je best wat vinden.

Het tegendeel was waar: we keerden snel terug om langs de Tiendweg het stukje berm en een klein stukje van het noordelijk “Paddenpad” mee te nemen. Daar vonden we eigenlijk alleen de bekende weide- en oeverplanten.

Wat was het resultaat van dit dagje Bakkerswaal? Het totaal voor het gehele hok bedroeg 260 stuks, grassen en waterplanten inbegrepen, een redelijk aantal voor een gevarieerd gebied. In de eendenkooi zelf 71, maar dat geeft een vertekend beeld: eerder gevonden planten langs de dijk werden in de kooi niet opnieuw meegeteld. Voor belangstellenden: de complete inventarisatielijst is bij mij op te vragen.

Gevlekte aronskelk, foto: Anton van Jaarsveld

32

De Waardvogel – september 2012

Plantenexcursie ‘De Kleine Zaag’ Patrick Heuvelman Daar stond ik op 4 juli, mijn eerste zelfstandige avondwandeling. Zou er iemand komen? Gelukkig wel! Er waren ruim 20 deelnemers, wat een opkomst. Dit was een hele uitdaging, maar gelukkig kon ik wat rekenen op hulp van kenners van planten en het gebied.

Leuke discussies ontstonden over de verschillende wilgen die we in het gebied vonden. De meegenomen plantenboeken werden veelvuldig geraadpleegd. De deelnemers die dit niet zo interessant vonden, liepen in eigen tempo een stukje verder en zochten naar vogels of leuke planten. Leuk was het om te laten zien hoe de beheerders van het gebied rietvelden hadden gemaaid om de aanwezige zomerklokjes de kans te geven zich verder te ontwikkelen. De plant was natuurlijk al uitgebloeid want zijn bloeiperiode is april-juni, dus een goede reden om nog eens terug te komen.

En bijzondere soort die we ook mochten bekijken was de kruisbladwalstro, typisch een plant voor de rivieroevers en een rode lijstsoort die afneemt. Maar in op de Zaag is hij, zij het in een kleine populatie, aanwezig.

Op het grote veld, (het opgespoten deel) stonden natuurlijk veel biezen en watermunt. Ook een vleesetende plant groeide daar. Niet de ronde zonnedauw, maar de grote kaardenbol. In de bladoksels staat vocht waarin kleine insecten verdrinken en verteren. Deze beschermde plant is zeer interessant voor insecten tijdens de bloei, in de winter een voedingsbron voor putters en zeer decoratief in het landschap. Dit is dan ook een van mijn favoriete planten.

Ook aan deze wandeling kwam een eind en ik was blij verrast over het grote aantal deelnemers.

Kaardenbol, bron: http://chestofbooks.com/

Zomeravondwandeling Patrick Heuvelman Op 5 september was er opnieuw een goede opkomst; om 19:00 uur waren er 9 deelnemers verzameld op de parkeerplaats bij de Berkenwoudse Driehoek. De temperatuur was goed en het zonnetje scheen nog volop. Om een beeld te krijgen wat er allemaal is het gebied was waargenomen, hadden we een streeplijst tot onze beschikking, waar zo’n honderd plantensoorten op staan. Zouden we ze allemaal zien?

Op het afgegraven dwarsstuk tussen de landscheidingskade en de Graafkade staan zeer veel soorten, ondanks het oprukkende riet en de steeds groter wordende bramenstruiken. Wellicht heeft het zin om eens na te gaan wat het beheer voor dit deel wordt voor de komende jaren.

Met de streeplijst in de hand gingen we op zoek naar de leuke soorten, in groepjes struinend langs de waterkanten en zoekend tussen het riet. Al gauw kwamen er nieuwe soorten op de lijst, dit ondanks dat het seizoen al ver is gevorderd en veel soorten al zijn uitgebloeid. Het determineren van planten zonder bloem is een uitdaging.

Ook de voorzichtige herfstfase waar planten al in komen maakt het determineren lastig. Dankzij Henk Gazan konden we nog een aantal zegge soorten determineren, waaronder de blauwe zegge (Carex panicea). Die is niet beschermd, maar wel kwestbaar en daarom een plant die op de rode lijst staat vermeld. Vanaf het pad zijn ze goed te zien, grote pollen met die blauwgrijze gloed.

Wandelend met de ondergaande zon in onze rug liepen we richting de Graafkade. Er was ook tijd om naar de

lucht te kijken en we hadden een mooi zicht op een laag overvliegende havik. Ook de bruine kiekendief demonstreerde kort een stukje glijvlucht. Zo kwamen we op een recent afgeplagd gebied van het Zuid-Hollands Landschap. Een plant met een pittige nasmaak is daar nadrukkelijk aanwezig: waterpeper, een telg van de duizendknoopfamilie, welke een specifieke eigenschap heeft. Het blad heeft een scherpe pepersmaak en voor hen die het hebben geproefd hadden we een snoepje om de smaak te verzachten. We tuurden nog even voor de invallende duisternis naar de lucht of we purperreigers zagen onderweg naar hun slaapplaats in de polder.

Het bleef bij de paar die in de weilanden liepen in gezelschap van zowel blauwe- als grote zilverreigers.

Op de weg terug hebben we nog wat gemijmerd over welke wandelingen we volgend jaar gaan doen…….

Nou, we hebben wat leuke ideeën. Houd de “Even Noteren” en de “Even Activeren” in de Waardvogel in de gaten, want we gaan ook volgend jaar op zoek naar leuke soorten en achtergrond informatie over de gebieden waar we lopen. Tot dan!

De Waardvogel – september 2012

33

Landelijke natuurwerkdag Jos de Nood, coördinator Knotgroep Krimpen 3 november werkt Nederland weer in de natuur. Het is dan de landelijke natuurwerkdag. De vrijwilligersgroepen zoals ook de Knotgroep Krimpen ontvangen dan graag geïnteresseerden op één van hun werklocaties. De locatie van de Knotgroep Krimpen op die dag is het Roesteiland in Krimpen aan den IJssel.

Roest, vraag je je misschien af, heeft dat nog met de scheepsbouw langs de Lek en de IJssel te maken? Nee, de naam komt van de roofvogels die daar hun roestplaats hebben. Dat moet de ware vogelaar toch aanspreken.

Dus als je hart sneller begint te kloppen om daar eens te kunnen kijken, noteer dan het volgende in je agenda: 3 november 2012, 9.00 uur, Populierenlaan te Krimpen aan den IJssel. (Recht tegenover kerkgebouw De Wingerd rechtsaf naar de volkstuinen. Even voor de slagboom is er links een plank over de sloot waar je overheen moet.) We werken ongeveer tot 15.00 uur, maar de tijden waarop je kunt komen, mogen ook afwijken.

Je kunt je aanmelden via: xxxxx@xxxx.xx.

Alle werk data zijn: 3 november 12 januari 17 november 26 januari 1 december 9 februari 15 december 23 februari

Een eenzaam pad Mevr. M. Bersma Een eenzaam pad loopt langs de groene weiden, de zon schijnt warm vanuit een blauwe lucht soms wat getemperd door de witte wolken waarlangs de zwaluwen zich reppen in hun vlucht.

Ik ruik de balsemien die geurt met rose bloemen bezocht door kleine vlinders, wit en bruin.

Het is hier stil en toch vervuld van leven in deze zonbeschenen ongerepte “tuin”.

34

De Waardvogel – september 2012

Bij de Vrienden van het Zwaneneiland is het ook nog mogelijk om met het hooien te helpen. Dit vindt plaats op zaterdag 6 oktober. Opgeven kan via hetzelfde adres, waarna je meer informatie krijgt.

Bijzondere kunstvorm Remke van der Heide De foto’s op de deze pagina zijn door mij genomen bij natuurmuseum ‘De Wielewaal’ in Willige Langerak. Dit museum van de familie Rijneveld heeft onlangs een forse investering gedaan in duurzaamheid door de plaatsing van zo’n 70 zonnecollectoren.

Om op het lage dak met name ook nog de zonnestralen op te kunnen vangen wanneer de zon al weer in het westen aan het neerdalen is, moesten vier knotwilgen geknot worden. Toen kreeg hun zoon Matthijs een briljant idee. Hij is nogal vaardig met guts en beitel en tussen de vogels opgegroeid. Hij ging aan het werk en u ziet hier het fantastische resultaat.

Nu maar wachten of deze vogels ook duurzaam zijn of dat ze het op een gegeven moment toch weer moeten afleggen tegen de wilgentakken. Op de stammen komen namelijk al weer kleine scheutjes tevoorschijn.

De namen van de vogels kent u uiteraard allemaal en mocht dit niet zo zijn dan zoekt u die zo op in uw vogelboek, want ze zijn natuurgetrouw (op het oog van de roerdomp na, want die ene vlieg wist precies waar hij moest gaan zitten).

De Waardvogel – september 2012

35

StreekFonds en StreekRekening feestelijk gelanceerd

PERSBERICHT

20 juni 2012

Het StreekFonds Krimpenerwaard en de StreekRekening zijn officieel van start gegaan. Tijdens de gezellige bijeenkomst in Gouderak maakte voorzitter Rutger Ploum van de Stichting voor het StreekFonds bekend dat het Nationaal Groenfonds maar liefst met twee miljoen wil sparen op een StreekRekening. Dat betekent dat het StreekFonds na ieder jaar sparen kan rekenen op ongeveer 2.000 euro. Burgemeester van Erk van Bergambacht liet weten dat ook de gemeente een StreekRekening wil openen.

Van Erk: "De Krimpenerwaard is een prachtig gebied waar we allemaal van genieten en waar ook generaties na ons van moeten kunnen genieten. Investeren in het landschap is dus heel belangrijk en dat kan de overheid niet alleen. Daarom steunen we dit soort initiatieven heel graag." Gezamenlijk werd een appelboom geplant in de Appelgaard van ondernemers Piet en Marja Blanken - als symbool voor samenwerking en groei van het fonds.

Het StreekFonds is een intitiatief van de Rabobank Krimpenerwaard, het Zuid-Hollands Landschap (ZHL) en LTO Noord (afdeling Krimpenerwaard). Het StreekFonds is bedoeld om het gebied met privaat geld duurzaam te ontwikkelen en aantrekkelijk te houden voor iedereen: bewoners, (boeren)bedrijven en bezoekers. Dat betekent letterlijk en figuurlijk winst voor het landschap!

Michiel Houtzager van ZHL: "We zijn blij dat het initiatief door het bestuur van de stichting zo voortvarend is opgepakt. Ik heb al een 'tweet' verstuurd dat StreekFonds en StreekRekening gestart zijn. Dit moeten we breed bekend maken."

Hoe het werkt Iedereen die dat wil, kan het StreekFonds steunen. Dat kan door sponsoring of donaties. Deze gelden komen direct bij het StreekFonds terecht en worden ingezet voor de uitvoering van allerlei projecten. Voor overheden en ondernemers is er nog een andere mogelijkheid om te investeren in het landschap van de Krimpenerwaard: sparen via de StreekRekening. De Rabobank doneert jaarlijks 5% over het bedrag dat rekeninghouders aan rente ontvangen aan het StreekFonds. De rekeninghouder kan natuurlijk een zelfde gebaar maken en (een deel van) de rente aan het StreekFonds schenken. Martijn Spijk, directievoorzitter van Rabobank Krimpenerwaard: "De StreekRekening past bij de uitgangspositie van de Rabobank, namelijk betekenisvolle diensten verlenen die van waarde zijn voor haar klanten bij het realiseren van hun ambities. Wij juichen de ondersteuning van de gebiedsontwikkeling van harte toe. Dit initiatief is een prima samenspel tussen ondernemers en hun directe omgeving."

Investeren in de toekomst De Krimpenerwaard is een oase van rust en ruimte. Een gebied met een ongekende charme en eigenheid en verrassende veelzijdigheid. Rutger Ploum, voorzitter van de stichting: "Dit prachtige gebied moet natuurlijk mooi en leefbaar blijven, zodat iedereen ervan kan blijven genieten. We zijn blij dat we hele goede mensen in het comité van aanbeveling hebben: burgemeesters Aboutaleb (Rotterdam) en Van Erk, Nel Oskam, directeur van de Goudse Schouwburg, Steven Lubbers van Hollandia en bijvoorbeeld Hein Vergeer (oud-schaatser en ondernemer). Samen gaan we ervoor zorgen dat het Streekfonds groot zal worden en dat we zoveel mogelijk concrete projecten of werkzaamheden kunnen steunen die een bijdrage leveren aan het landschap."

Projecten Het bestuur van het StreekFonds bestaat uit mensen die de Krimpenerwaard een warm hart toedragen en eigen tijd in het gebied willen steken. De leden van het bestuur hebben voor 2012/2013 al een aantal projecten geselecteerd die geld kunnen ontvangen uit het StreekFonds. Zo wil de agrarische vereniging Weidehof samen met de NVWK boerenzwaluwpotten in diverse stallen ophangen. Boerenzwaluwen hebben het moeilijk in Nederland. Er zijn steeds minder plekken geschikt om te nestelen. Het ZuidHollands Landschap heeft een aanvraag ingediend voor het verder ontwikkelen en uitvoeren van lessen over het veenweidegebied op scholen in de Krimpenerwaard. Een ander project is een mini-documentaire die fotograaf Bram van Risp wil maken over mensen in de Krimpenerwaard en hun relatie met het landschap.

Meer informatie: www.streekfondskrimpenerwaard.nl.

Sovon Landelijke Dag 2012 De Landelijke Dag van Sovon Vogelonderzoek Nederland vindt dit jaar opnieuw plaats op het terrein van de Radboud Universiteit te Nijmegen en wel op zaterdag 24 november van 10.00 – 17.00 uur. De locatie is prima bereikbaar, zowel met het openbaar vervoer als met de auto.

De dag is gratis toegankelijk en bedoeld voor iedereen met een hart voor vogels en natuur. De parallelprogramma’s worden dit jaar verzorgd door Veldonderzoek Flora en Fauna (VOFF) en de Nederlandse Ornithologische Unie (NOU).

Programma:  Uitgebreide informatiemarkt met tal van kortingen en voordeeltjes  Lezingen in vijf zalen  Aandacht voor Jaar van de Klauwieren (2012) en Jaar van de Patrijs (2013)  Mystery Bird kwis met mooie prijzen  Vrijwilliger van het Jaar  Kinderprogramma (voor 8-14 jarigen) De organisatie is in handen van Sovon i.s.m. Vogelbescherming Nederland en de Nederlandse Ornithologische Unie.

Houdt u de Sovon-website www.sovon.nl in de gaten voor het definitieve programma!

36

De Waardvogel – september 2012

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel' ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

gelegen in een landelijke en agrarische omgeving van 07.00 tot 19.00 uur opvang aan max. 12 kinderen verticale groep van 0 tot 4 jaar in voormalige koeienstal ervaren en gediplomeerde leiding optimale zorg en aandacht in unieke accommodatie sfeervolle inrichting en aankleding buitenspeelruimte in de openlucht en overdekt.

www.kinderopvangboerderij.nl kinderopvangboerderij@wanadoo.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

Email: preparateurhofman@kpnplanet.nl

0182-353183

Openingstijden ma t/m vr: van 9 tot 18 uur dinsdagmiddag gesloten zaterdag: van 9 tot 16 uur Tiendweg west 28b Lekkerkerk 0180 - 663262

Scherp in printwerk

huisstijlen brochures flyers

0180-683804

strooifolders periodieken kopiëren en printen in zwart-wit en kleur

06-25040070 Goud PrintCenter Ohmweg 17 2952 BD Alblasserdam

T 078 691 24 74 E info@goudprintcenter.nl I www.goudprintcenter.nl

T. Rook • IJsseldijk Noord 358 2935 CS Ouderkerk

ZORGELOOS RIJDEN DANKZIJ VAN SMITS AUTO’S Wordt fan van ons klantvoordeel programma en profiteer ook mee!:

Kwaliteit

Voordelig

Betrouwbaar

Altijd dichtbij

s Gratis winter- & zomerkeuring met airco-check; s Spaarsysteem voor beurten, ieder jaar meer korting op de al scherpe vaste tarieven; s Aankoop van een door u geselecteerde occasion in geheel Nederland met ‘ZON’–garantie; s Waardecheques met tot 50% korting op onderdelen; s 1,2,3 service voor leaserijders; s Jaarlijks occasionshows, met kwaliteitsaanbod en directe voordelen!

Kijk op smitsauto.nl of kom eens langs bij een van onze vestigingen, er is er altijd wel één bij u in de buurt!

smitsauto.nl

Provincialeweg 7a 2861 EB Bergambacht T. 0182 – 35 70 55 E. info@smitsauto.nl

Smits auto’s, uw dealer & garage. Al 30 jaar dichtbij!

Vestigingen in Bergambacht, Haastrecht, Krimpen a/d Lek, Capelle a/d IJssel, Waddinxveen en Zoetermeer.

In het mooie polderdorp Berkenwoude ligt in het hart van de Krimpenerwaard “De Zwaan”. De sfeervolle zalen zijn zeer geschikt voor het organiseren van uw zakelijke of feestelijke bijeenkomst.

Geluidsversterking, beamer en internetverbinding zijn aanwezig.

Wij bieden u maatwerk van koffie tot complete maaltijden of buffetten.

Alles wordt met liefde voor detail bereid in eigen keuken. Bel ons voor: • vergaderarrangementen, • cursussen, • jubilea, recepties of verjaardagen, • huwelijks- of bedrijfsfeesten.

“De Zwaan” biedt ook een petit restaurant, afhaalmaaltijden en een snackbar.

Keuken geopend van 17.00 tot 20.00 uur op woensdag, vrijdag en zaterdag.

Snacks, koffietafels, lunches en borrels met hapjes behoren eveneens tot de mogelijkheden.

Vraag vrijblijvend advies.

www.dezwaanberkenwoude.nl Beheerder Pieter Versteeg 0182 – 362546 / 06 - 53214225