2018 1 februari by Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard

Waardvogel

57e JAARGANG | NUMMER 1 | FEBRUARI 2018 WWW.NVWK.NL

foto v

Deltaplan herstel biodiversiteit

â&#x20AC;&#x153;Dit is een proces van kiezen en coalities makenâ&#x20AC;?

Herintroductie graslandvlinders

Van crisis naar kans

an de

NVWK wordt betrokken bij Strategische Visie Krimpenerwaard

Het nieuwe grote project van de NVWK

Namen, telefoonnummers en e-mailadressen Bestuur

Voorzitter Secretaris Penningmeester Algemeen adjunct Bestuurslid Coördinator plantenwerkgroep Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR

Max Ossevoort, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXX XXX XXXXXXX Frans van der Storm, info@nvwk.nl XX XXXXXXX Boschpolderstraat 14, 2807 LJ Gouda Gerard van Slijpe, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XXX XXXXXXX bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Hans Kouwenberg, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XXX XXXXXXX Jan van Exel, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXX Stef van Walsum, planten@nvwk.nl XX XXXXXXX Dirk-Jan van Roest, vogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Joke Colijn, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXX XXX XXXXXXX

Werkgroepen Redactie Waardvogel voor kopij Maria Spruit en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com XX XXXXXXX XXX XXXXXXX Foto’s t.b.v. de website Redactie, nvwkredactie@gmail.com of Dirk-Jan van Roest, vogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Werkgroep Ruimtelijke Ordening Ton de Groot, werkgroepro@nvwk.nl XX XXXXXXX Sandra Bouwman, werkgroepro@nvwk.nl Coördinator vlinders- en libellen- werkgroep Gabrielle Heuvelman, vlinderwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX XXX XXXXXXX Coördinator weidevogelbescherming Klaas de Mik, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXX XXX XXXXXXX Assistent weidevogelbescherming Joep Vermaat, weidevogels@nvwk.nl Coördinator werkgroep landschaps- onderhoud Patrick Heuvelman, landschapwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX XXX XXXXXXX Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XXX XXXXXXX Hans Kouwenberg, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XXX XXXXXXX Coördinator uilenwerkgroep Stefan van der Heijden en Laura Pezzoli, uilenwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator erfvogelwerkgroep Jaap Graveland, erfvogels@nvwk.nl XX XXXXXXX XXX XXXXXXX Coördinator zwaluwenwerkgroep Nico van Dam, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XXX XXXXXXX Coördinator jeugdwerkgroep Mieke Veen, jeugd@nvwk.nl Kees Janssen, jeugd@nvwk.nl XX XXXXXXX Marlou van Roy, jeugd@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator Knotgroep Krimpen Jos de Nood, xxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XXX XXXXXXX Coördinator roofvogelwerkgroep Henk Visser, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Jaap Jan Leeuwenburgh, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator waterwerkgroep Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX XXX XXXXXXX

Andere belangrijke instanties Dierenambulance Gouda e.o. Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de gemeente Krimpenerwaard Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot Meldpunt klachten onderhoud sloten, Hoogheemraadschap van Schieland en de bermen of dijken Krimpenerwaard, info@hhsk.nl Milieutelefoon, Bij verstoringen van de natuur Illegale (roof)vogelvervolging Melden via www.natuurverstoring.nl of bij de politie

0182 529059 0180 510984 0900 8844 140182 010 4733333 010 4857847 010 4537356 0888 333555 0900 8844

Lid worden? Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: XX XXXXXXX. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen.

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Colofon

Van de voorzitter

De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 57 verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december

Max Ossevoort

In mijn voorwoord in de Waardvogel van december 2017 had ik het al over de sterke achteruitgang van insecten. Ik heb zelf gemerkt dat het toch wel hard Kopij aanleveren is binnen gekomen, die uitslagen van onderzoeken waaruit blijkt dat insecten Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, de laatste 20 jaar met 75%!!! zijn verminderd. Verrassend? Nou, dat ook weer 15 augustus en 15 november niet helemaal, want we zijn de laatste jaren regelmatig geconfronteerd met berichten dat het met diverse soorten insecten niet goed gaat, maar dit zet je Oplage 850 exemplaren toch wel aan het denken. Desastreus? Dat zeker, want insecten vormen de basis van de voedselketen en als dit zo doorgaat stort op een zeker moment E-mail redactie de hele voedselketen in. En dan heb ik het nog niet over het bestuiven van landbouwgewassen en 80% van alle Joke Colijn planten op aarde, of de noodzakelijke doorlaatbaarheid van de aarde die afneemt zonder larven en wormen in de Maria Spruit nvwkredactie@gmail.com bodem, maar die nodig is voor transport van zuurstof, water en voedingsstoffen voor gezonde planten. Wordt er aan die afnemende insectenstand iets gedaan? Op de eerste plaats zijn er in Nederland in november Website www.nvwk.nl vorig jaar afspraken gemaakt om te komen tot een ‘Deltaplan herstel biodiversiteit’ (pag. 26), een project dat www.facebook.com/denvwk/ zich met name richt op de basis: het herstel van insecten. Dit plan moet in 2018 gereed komen. Daarnaast stond https://twitter.com/denvwk er in de vorige Waardvogel al een artikel van Jaap Graveland, waarbij in samenwerking met de Universiteit van Nijmegen in 2018 ook in de Krimpenerwaard een insectenonderzoek wordt gestart. We zoeken nog een aantal Secretariaat & ledenadministratie vrijwilligers die daar aan mee willen helpen (zie zijn oproep op pag. 25). Maar we doen meer: de doelstelling van Frans van der Storm Boschpolderstraat 14 het erfvogelproject was om erven vogelvriendelijker te maken. Een van de maatregelen was het aanplanten van 2807 LJ Gouda bomen, planten en struiken om daarmee o.a. meer insecten aan te trekken voor vogels. Dat was al een begin. In info@nvwk.nl 2018 is op initiatief van een van onze leden, Arie Kooy, samen met Rudi Terlouw een Plan van aanpak geschreven voor de verbetering van de habitat voor graslandvlinders in de Krimpenerwaard. Inmiddels is de volgende stap Contributie per kalenderjaar € 5,- voor een jeugdlidmaatschap, gezet en zijn we begonnen aan een drie jaar durend project om, in samenwerking met diverse partijen, concrete één kind t/m 16 jaar maatregelen te nemen om de situatie en de migratiemogelijkheden voor graslandvlinders in de Krimpenerwaard te € 17,- voor een basislidmaatschap verbeteren. Hierbij worden ook de wilde bijen niet vergeten. In deze Waardvogel hierover een artikel van de hand € 22,- voor een gezinslidmaatschap van Arie op pag. 35. Dat project is de aanleiding voor de redactie om dit jaar graslandvlinders op de voorpagina af Bankrekeningnummer te beelden. Verder wil ik iedereen vragen stil te staan bij het gebruik van insecticiden: wil ik die nog wel gebruiken of NL82 RABO 0127 2948 80 zijn er biologische alternatieven? Door het gebruik van insecticiden te verminderen of er radicaal mee te stoppen, kunnen we allemaal een bijdrage leveren aan het behoud van insecten. Lid worden U kunt lid worden via www.nvwk.nl In 2018 vindt weer de vijfjaarlijkse Race plaats. Het doel is om vanaf 1 januari t/m 31 december individueel zo of door een e-mail met uw gegevens veel mogelijk vogelsoorten te ontdekken in de Krimpenerwaard en te registreren via krimpen.waarneming.nl. De te sturen naar info@nvwk.nl deelnemers zijn vanaf de eerste dag hard aan de slag gegaan en op 31 januari werd al het magische getal van 100 soorten gepasseerd. We zijn benieuwd hoeveel soorten de winnaar op 31 december heeft gescoord! Op de voorpagina SOVON en Vogelbescherming Nederland hebben 2018 uitgeroepen tot het jaar van de huiszwaluw. Dit jaar Hooibeestje, foto: Huig Bouter wordt er door deze organisaties een landelijke neststudie met behulp van vrijwilligers georganiseerd (https:// Foto van de maand: www.sovon.nl/nl/jaarvandehuiszwaluw). Wat de NVWK daar dit jaar aan doet, hopen we u door onze Hazelaar, zwaluwcoördinator in de volgende editie te kunnen laten vertellen. foto: Henk Gazan Verder in deze Waardvogel interessante artikelen over de mistnetvangsten van Erik Kleyheeg en Cor Oskam Overname van artikelen in het Doove Gat, over de roofvogelinventarisatie van deze winter door de roofvogelwerkgroep, en een Overname van artikelen uit dit blad verhelderend interview over rivierkreeften. Ook treft u diverse jaarverslagen aan in voorbereiding op de Algemene is toegestaan met bronvermelding Ledenvergadering in maart, waar ik u uiteraard hoop te ontmoeten. Ik wens iedereen weer veel leesplezier. d Disclaimer Artikelen of uitingen van derden in de Waardvogel geven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de auteurs, de geciteerden of de bron. Drukkerij Reprovinci Schoonhoven Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Jaartarief (= vijf edities): 1/8 pagina: € 50,1/4 pagina: € 90,1/2 pagina: € 150,Ereleden W. Fontijne A. v.d. Waal

In dit nummer

Belangrijke gegevens 2 Van de voorzitter 3 Even Noteren 4 Rectificatie 5 Hulp gezocht bij paddentrek 5 Hazelaar, foto van de maand 5 Hooibeestje op de voorpagina 6 Uitnodiging ALV 7 Hooge Boezem en Doove Gat 8 Met twintig klassen uilenballen pluizen 11 Even voorstellen: Marlou van Roy 11 Wintervogeltellingen 13 Plantenwerkgroep, Jaarverslag 14 Knotgroep Oost, Jaarverslag 15 Nieuwjaarsexcursie 16 De rode rivierkreeft, interview 17 De weidevogeldrone! Hij komt er tóch 20

Startavond weidevogelseizoen 21 Wintertelling roofvogels 22 Neem deel aan onderzoek naar gevolgen insectenbestrijdingsmiddelen 25 Deltaplan herstel biodiversiteit 26 Vlinders en libellen, Jaarverslag 29 Race 2018 vol van start 30 15 jaar Nationale Tuinvogeltelling 30 NVWK betrokken bij Strategische Visie 32 Herintroductie graslandvlinders 35 Basiscursus wilde planten inventariseren 38 Vrijwilligers gezocht voor Veenweidepark 38 Fotoreportage Spitsbergen 39 Meld roestplaatsen ransuilen 40 Van de secretaris, jaarverslag 40 Theedrinken 41 Tweede kerkuilkast in kerktoren 42 d WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Even noteren Z

aterdag 24 februari 2018 van 09.00 tot 13.00 uur U gaat een ochtend lekker werken in de polder, de jeugd krijgt een mooie locatie voor een activiteit. Als dank voor het zagen is onze jeugd een keer welkom voor hun spel. Zorgboerderij Bogaard (Benedenheulseweg 52 in Stolwijk) is de plek waar we gaan zagen. Info bij Edith Kuijper, xxxxxxxxxx@xxxxxx.xxx XXXX-XXXXXXX.

aterdag 24 februari 2018 tegen zonsondergang De laatste telling van de grote zilverreigers die hun slaapplaats opzoeken. Wil je nog meedoen? Geef je op bij DirkJan van Roest, XXXX-XXXXXXX of vogelwerkgroep@nvwk.nl.

aterdag 3 maart 2018 van 09.00 tot 13.00 uur Reservedag voor de oostelijke knotgroep. Edith stuurt vóór elke knotdag een mail met de actuele info en een kaart. Voor opgeven en/of info; Edith Kuijper, xxxxxxxxxx@xxxxxx.xxx, XXXX-XXXXXXX of de agenda op onze site www.nvwk.nl.

aterdag 3 maart 2018 van 09.00 tot 15.00 uur De knotters van Knotploeg Krimpen gaan naar dhr. v.d. Hoek, IJsseldijk 212, Krimpen aan den IJssel. De snoeiers gaan aan het werk bij het Streekmuseum Krimpenerwaard in Krimpen aan den IJssel, IJsseldijk 312. We werken tot 15.00 uur. Info bij Jos de Nood, xxxxxxxxxx@xxxxxx.xxx .

aterdag 24 maart van 08.30 tot 15.00 uur Aan het riviertje de Dommel staat op een eilandje Kasteel Maurick. Daaromheen ligt een landgoed met op hoger gelegen land een iepen- en essenbos en op het lagere deel een elzenbroekbos. Hier gaan we onder leiding van Max Ossevoort zoeken naar vogels en in het bijzonder naar spechtensoorten, want alle in Nederland levende spechtensoorten komen hier voor. Vertrekplaats is P-plaats bij de pont in Schoonhoven. We streven ernaar om 15.00 uur terug te zijn.

oensdag 28 maart 2018 vanaf 20.00 uur De algemene ledenvergadering van onze vereniging in De Zwaan, Kerkweg 2, 2825 BS Berkenwoude. Zie de agenda op blz. 7. Reserveer vast de datum, we horen graag uw inbreng! Na de pauze is er een lezing door Wilfred Reinhold over invasieve exoten. Exoten komen we overal tegen maar wanneer zijn of worden ze een probleem? Wilfried gaat het uitleggen.

et weekend van 14 en 15 april 2018 Wintervogeltellingen, de laatste dit seizoen. Info bij Hans Kouwenberg, XXXX-XXXXXX of Peter Berger XXXX-XXXXXX.

insdag 6 maart van 20.00 tot 22.00 uur De jaarlijkse coördinatorenavond in het bezoekerscentrum van Eendenkooi Bakkerswaal. Alle coördinatoren en teamleden die een werkgroep trekken, worden van harte aangemoedigd hier aanwezig te zijn. De avond heeft een sociaal karakter en draait om uitwisseling van gegevens over het afgelopen jaar, de plannen voor het komende jaar en wat daarvoor benodigd is. Info bij Max Ossevoort, xxxxxxxxxx@xxxxxx.xxx. oendag 7 maart 20.00 uur, inloop vanaf 19.30 uur Startavond van de weidevogelwerkgroep, deze keer niet alleen bedoeld voor weidewachters en hun boeren, maar voor alle leden met interesse voor onze weidevogels. Deze avond zal Astrid Kant onze gastspreker zijn en een presentatie geven over de weidevogelbescherming in haar gebied, de Vijfheerenlanden. Zoals gebruikelijk zullen ook de benodigde materialen klaarliggen, zoals de bamboestokken, stalkaarten en boekjes. Neem verder uw tablet mee als die nog moet worden geupdated. Vanaf 19:30 is de inloop met koffie, vanaf 20.00 uur start de avond in De Zwaan, Berkenwoude. Meer info bij Klaas de Mik, xxxxxxxxxx@ xxxxxx.xxx en op pagina 21.

et weekend van 17 en 18 maart 2018 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg, XXXXXXXXXXX of Peter Berger XXXX-XXXXXXX.

insdag 20 maart van 20.00 tot 22.00 uur Cursus vissen en amfibieën herkennen in De Zwaan,

Kerkweg 2, 2825 BS te Berkenwoude. De waterwerkgroep van de NVWK en Ravon verdiepen zich in de soorten van de Krimpenerwaard met extra aandacht voor de heikikker. Ook voor leken! Info bij Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl.

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

insdag 24 april van 20.30 tot 22.30 uur Excursie zaklampvissen in Schoonhoven. Een manier om vissen te zien is ‘s avonds met een zaklamp te zoeken in het water. Deze techniek werkt vooral goed in een stedelijke omgeving. Datum is onder voorbehoud, meer info op onze site of bij Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl. aterdag 28 april van 9.00 tot 13.00 uur Vogelexcursie o.l.v. onze vogelcoördinator Dirk-Jan van Roest naar de Berkenwoudse Driehoek in onze eigen mooie Krimpenerwaard. Doel is om steltlopers waar te nemen en de eerste voorjaarzangers te horen. Verzamelen op de P-plaats Wellepoort. De excursie eindigt ongeveer om 13.00 uur.

aterdag 12 mei van 05.00 tot 17.00 uur De grote vogeldag ofwel de Big Birding Day. Dit is het jaarlijkse evenement waarbij in groepsverband binnen de grenzen van de Krimpenerwaard de meeste vogelsoorten gescoord moeten worden. Daarvoor krijgt u twaalf uur de tijd. Het is een geweldige beleving om zo’n dag mee te maken: vanaf het krieken van de dag, terwijl de eerste vogels gaan zingen, wordt er fanatiek gevogeld. In het verleden zijn er geregeld 100 soorten of meer gezien! Gaat dat dit jaar ook lukken? U kunt zich als groep van 3 à 4 personen opgeven bij Dirk-Jan van Roest, vogelwerkgroep@nvwk.nl. Wanneer u wel mee wilt doen, maar geen groepje hebt, kan dat ook; u wordt dan ondergebracht bij een groep. We verzamelen ons centraal in de Krimpenerwaard

op het parkeerterrein van Café Restaurant ‘De Loet’, langs de N210. Het startsein wordt om 5.00 uur gegeven! aterdag 12 mei van 09.00 tot 13.00 uur De dijk van de Hollandsche IJssel gaat de komende jaren op de schop; de waterwerkgroep richt zijn aandacht op dit stuk voor een nulmeting. Vandaag gaan we vissen met schepnetten. De datum is onder voorbehoud, meer info op onze site of bij Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl.

Z Z

aterdag 19 mei van 08.30 tot 16.00 uur Excursieleider Max Ossevoort neemt ons mee richting Zeeland. Hij wil met name naar Stellendam voor voorjaarszangers, zoals nachtegalen. Natuurlijk worden de bekende highlights op vogelgebied voor wadlopers en trekvogels ook aan gedaan. We vertrekken vanaf de P-plaats bij de pont van Schoonhoven en zijn uiterlijk om 16.00 uur terug.

et weekend van 25 tot en met 27 mei In het argusvlindertelweekend vragen wij weer aandacht voor de meest bedreigde vlinder van ons boerenland. Samen met vrijwilligers in het hele land willen we zo goed mogelijk in kaart brengen waar de argusvlinder nog voorkomt. Meetellen in de Krimpenerwaard kost u slechts 1 à 2 uur tijd. Doet u (weer)

mee? Opgeven kan bij Gabrielle Heuvelman, vlinderwerkgroep@ nvwk.nl. Voor informatie: XXXX-XXXXXXX. aterdag 16 juni van 10.00 tot 16.00 uur Midzomerplantenjacht op riviereneiland de Groote Zaag nabij Krimpen aan de Lek. In het kader van het dertigjarig bestaan van FLORON zijn er op 16 juni ‘overal’ plantenexcursies. Vanuit FLORON District 16 Zuid-Holland-Zuid hebben we ons oog laten vallen op De Zaag, een eiland in de Lek met flink wat getijdebeweging langs de oevers waar het zowel voor beginners als ervaren floristen leuk is om rond te kijken. Het is landschappelijk een prachtige plek langs de rivier en het terrein is vorig jaar opgeknapt. We verzamelen bij de ingang van de Groote Zaag en de excursie duurt tot ongeveer 16.00 uur. Voor info: Stef van Walsum, planten@nvwk.nl, XXXX-XXXXXXX.

aterdag 23 juni om 08.00 uur Reserveer deze dag alvast in uw agenda voor een vogelexcursie naar de Biesbosch. Details volgen nog.

insdagavonden 5 juni, 3 juli en 7 augustus Inventarisatie van het waterleven langs de Hollandsche IJssel; data onder voorbehoud. Meer info op onze site of bij Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl. d

Rectificatie Redactie Helaas heeft de redactie een uitglijer gemaakt: het artikel in het decembernummer 2017 over het broedseizoen van de uilen op pagina 36 is geschreven door coördinator van de uilenwerkgroep Stefan van der Heijden en niet door Jaap Graveland, zoals we abusievelijk boven het artikel hebben gezet. Jaap schrijft veel goede artikelen voor ons blad, maar nu hadden we hem iets te veel eer gegeven en Stefan tekort gedaan! Wij bieden Stefan hiervoor onze excuses aan. d

Hulp gezocht bij paddentrek Dierenbescherming Regio Zuidwest, Patricia Buckley, medewerker Dierennoodhulp, 6 februari 2018

PERSBERICHT

Dierenbescherming Regio Zuidwest zoekt vrijwilligers die dit voorjaar in Stolwijk willen helpen met het overzetten van padden, kikkers en salamanders. De amfibieën trekken in het vroege voorjaar van de plek waar ze overwinteren naar het slootje waarin ze paren en hun eitjes leggen. De trek begint meestal eind februari, maar dit hangt af van de temperatuur en weersomstandigheden. Het ontwaken uit de winterslaap gebeurt als de gemiddelde temperatuur over een etmaal minimaal acht tot tien graden is en dat ongeveer drie dagen lang. De trek duurt gemiddeld zo’n zes weken. Veel padden, kikkers en salamanders moeten tijdens de voorjaarstrek drukke verkeerswegen oversteken. Omdat er zonder hulp duizenden dieren worden overreden, zetten vrijwilligers de dieren met de hand (en een netje) de weg over. In Stolwijk gebeurt dit aan de Goudseweg. De Dierenbescherming zoekt vrijwilligers die gedurende de gehele paddentrek een vaste avond in de week beschikbaar zijn. Vanaf zonsondergang (rond 19.00 uur, zomertijd 20.00 uur) tot ongeveer 23.00 uur worden er dieren overgezet. Aanmelden kan bij: pat.buckley@dierenbescherming.nl of mobiel XX-XXXXXXX d

Hazelaar foto van de maand Maria Spruit

e hazelaar is een van de vroegst bloeiende struiken. De bloeiwijze wordt gevormd door bengelende mannelijke katjes die duidelijk te zien zijn (ook op de foto zichtbaar op de achtergrond), maar wie heeft ooit ook de vrouwelijke bloeiwijze gezien? Henk Gazan had oog voor dit detail. De vrouwelijke bloem is een klein onopvallend knopje waaruit de rode stampers komen. De hazelaar staat in de lijst van erfvogelplanten, want door zijn hazelnoten is hij waardevol voor gaaien, mezen, maar ook muizen zullen er van smullen. Voor honingbijen is het een druk bezochte drachtplant, hoewel het stuifmeel weinig voedingswaarde heeft. Wilde bijen worden er niet op waargenomen. Andersom is het zo dat de hazelaar geen bijen nodig heeft, want de bevruchting vindt plaats door de wind. Bronnen: www.drachtplanten.nl; plantenlijstensoort voor erfvogels op www.nvwk.nl. d WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Hooibeestje op de voorpagina Maria Spruit

De redactie heeft gekozen voor fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van de iconen van het nieuwe graslandvlinderproject op de voorpagina van de Waardvogel in 2018. Allereerst siert het hooibeestje dit februarinummer. Een klein, zeer bescheiden dagvlindertje dat in 2017 nog op een paar plaatsen is aangetroffen in de Krimpenerwaard, ziet u meer dan levensgroot afgebeeld. a

andelijk is het hooibeestje een algemeen vlindertje uit de familie van de zandoogjes. Hij is te vinden op plaatsen waar gras groeit. De rups voedt zich namelijk met algemeen voorkomende grassoorten, in het bijzonder reukgras, kamgras, straatgras en beemdgras. Dat zijn grassoorten die voorkomen op een schrale bodem, naast bloeiende kruiden.

e vlinder vliegt van mei tot in september en overwintert als rups. Het hooibeestje leeft als vlinder ongeveer een maand. Het rupsstadium neemt een maand in beslag, maar kan ook elf maanden duren. Dit komt omdat de vlinder als rups overwintert. De rupsen van de laatste generatie gaan allemaal in winterslaap, maar ook rupsen van de voorgaande generaties kunnen in winterslaap gaan. Afhankelijk van of het gras waarmee de rups zich voedt voedselrijk is, groeit hij snel of minder snel. De rups eet dag en nacht in tegenstelling tot de meeste zandoogjes, die alleen â&#x20AC;&#x2DC;s nachts eten. Op warme winterdagen gaan de rupsen ook weer eten. De vlinders voeden zich met de nectar van hoofdzakelijk akkerdistel, gewoon duizendblad en struikhei. Maar er zijn meer dan 80 nectarplanten bekend.

et hooibeestje is een klein vlindertje van 24 tot 30 mm. Het is een slechte vlieger, zodat hij steeds maar een klein stukje vliegt en laag blijft. Zodra hij gaat zitten, sluit hij zijn vleugels. Het verspreidingsgebied is geheel Europa, behalve op IJsland (daar komen in het geheel geen dagvlinders voor). Het hooibeestje is een standvlinder. Vooral de mannetjes zijn erg territoriaal. Zij bezetten een territorium en patrouilleren boven hun gebied. Gemiddeld verplaatsen zij zich gedurende hun leven slechts 90 meter. Een mannetje houdt een aantal dagen hetzelfde territorium bezet. Als een ander mannetje een territorium binnenkomt wordt deze achtervolgt en er spiraalsgewijs omheen gevlogen. Vrouwtjes zoeken de territoria op om bevrucht te worden. De mannetjes vliegen achter het vrouwtje aan totdat ze landt, waarna de paring plaats kan vinden. a

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Aanbevolen beheermaatregel Het hooibeestje behoeft geen landelijke beschermingsmaatregelen. Wel kunnen plaatselijke maatregelen getroffen worden om de stand te verbeteren. Zo is het wenselijk dat de bestaande vliegplaatsen niet te veel verruigen, zodat de vrouwtjes in de lage delen van de vegetatie afzetplaatsen voor de eitjes vinden. Het meest geschikte beheer van graslanden is daarom extensieve begrazing in grotere gebieden. Bij kleinere oppervlakten, bijvoorbeeld bermen, is een gefaseerd maaibeheer gewenst, omdat met het maaisel vaak veel eitjes, rupsen en poppen worden afgevoerd. Bron: www.vlinderstichting

Uitnodiging voor de Algemene Ledenvergadering 2018 Aan alle leden, Hierbij nodigt het bestuur van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard u uit voor de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering op woensdag 28 maart 2018. Deze avond zal het bestuur het beleid verantwoorden en in gesprek gaan met onze leden. U bent allen van harte welkom in ‘De Zwaan’, Kerkweg 2, 2825 BS Berkenwoude. Aanvang van de vergadering is 20.00 uur. De zaal is open vanaf 19.30 uur en koffie/thee en gebak zullen klaar staan. AGENDA 1. 20.00 uur. Opening door de voorzitter 2. Vaststellen van de notulen van de ALV 2017 zoals deze zijn gepubliceerd in de Waardvogel van april 2017 3. Jaarverslag van de secretaris 4. Verslag van de kascontrolecommissie 5. Jaarverslag van de penningmeester 6. Jaarverslag van de coördinator vogels 7. Jaarverslag van de coördinator planten 8. Bestuursverkiezing

Aftredend en niet herkiesbaar: Aftredend en niet herkiesbaar:

(Max Ossevoort) (Max Ossevoort) (Frans van der Storm) (Jan Visser en Klaas Koopman) (Gerard van Slijpe) (Dirk-Jan van Roest) (Stef van Walsum)

Penningmeester: Gerard van Slijpe Algemeen adjunct: Hans Kouwenberg

Voorgedragen door het bestuur: Algemeen bestuurslid: Jaap Graveland Voorgedragen door het bestuur: Penningmeester: Jan de Boer, in samenwerking met zijn vrouw Alice Op grond van artikel 8 van de statuten kunnen tien leden gezamenlijk eigen kandidaten voor bestuursfuncties voor- dragen. Eventuele voordrachten dienen voor aanvang van de vergadering schriftelijk bij het bestuur te worden ingediend. 9.

Benoeming leden van de kascontrolecommissie

(Aftredend: Jan Visser)

10. Rondvraag 11.

21.00 uur. Sluiting

PAUZE: Gezellig drankje

21.30 uur. Lezing door Wilfred Reinhold over invasieve exoten. Exoten zijn uitheemse soorten flora en fauna. We komen ze overal tegen, ook in de Krimpenerwaard - maar wanneer zijn of worden ze een probleem? En kunnen we ze dan nog bestrijden? Wij vonden dit een mooi thema in voorbereiding op de Week van de Invasieve Exoten, van vrijdag 15 t/m zondag 24 juni 2018 (meer info: www.weekvandeinvasieveexoten.nl).

Namens het bestuur, M.J.G.G. Ossevoort

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Hooge Boezem en Doove Gat Jaarverslag Vogelringstation Nebularia 2017 Erik Kleyheeg en Cor Oskam Ook in 2017 voerde Stichting Vogelringstation Nebularia in polder de Hooge Boezem achter Haastrecht onderzoek uit naar broedvogels op het terrein dat in beheer is van het Zuid-Hollands Landschap. Er werd ringonderzoek gedaan in combinatie met een broedvogelinventarisatie. Het doel hiervan is om meer inzicht te krijgen in het effect van de herinrichting van het gebied op de verschillende broedvogelpopulaties en een eventuele vestiging van nieuwe soorten. We zijn gelijktijdig geĂŻnteresseerd in welke vogels er tijdens de najaarstrek gebruik maken van het gebied, waar ze vandaan komen en hoelang ze blijven om er op te vetten. Het onderzoek ging alweer het vijfde jaar in en in dit stukje kijken we ook gelijk terug op de resultaten van de afgelopen jaren. We hebben inmiddels een prachtige dataset opgebouwd en daardoor kun je ook echt iets vertellen over de plaatselijke avifauna. d

nrichting gebied De herinrichting van polder de Hooge Boezem startte in het najaar van 2010. Enkele graslandkavels werden afgeplagd. De grond werd gebruikt voor de aanleg van een dijkje, dat werd benut voor de aanleg van een fietspad dat vanaf het zwembad de aansluiting werd naar de Oost-Vlisterdijk. De afronding was in 2012. In het najaar van 2013 werd een begin gemaakt met het de 2e fase van de inrichting. Er waren twee hoofddoelstellingen: natuurontwikkeling en waterberging. Omdat het gebied deel uitmaakt van de Ecologische Hoofd Structuur (EHS) stonden riet en open water, bloemrijke graslanden en standweiden centraal. Met de inrichting kwamen er drie gescheiden compartimenten met ieder een verschillend waterpeil die passen bij de bovengenoemde terreintypen. Bij calamiteiten (extreem hoog water) kan een groot deel van het gebied snel onder water gezet worden. In augustus 2014 werd dat getest. In twee dagen liep het gebied vol en het duurde een week voordat via overlopen het water weer verdwenen was. Het water wordt tegenwoordig in december omhoog gebracht om de vegetatie te drukken en er in het voorjaar voor te zorgen dat steltlopers en weidevogels wat gemakkelijker bij hun voedsel kunnen komen. Het oppervlak aan grasland is door de aanleg van moeras en water met 40 % afgenomen.

roedvogelinventarisatie De jaarlijkse broedvogelinventarisaties toonden aan dat het aantal broedvogels in de Hooge Boezem fors is veranderd

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

sinds de herinrichting. Onderaan, in tabel 1 staat een selectie van de broedvogels met een interessante aantalsontwikkeling. Opvallend, maar in landelijk perspectief gezien eigenlijk niet zo vreemd, is de stijging van het aantal ganzen dat in het gebied tot broeden komt. In de afgelopen jaren zijn deze soorten explosief gestegen. De grauwe gans met 11 paar in 2013 steeg door naar 60 broedpaar in 2017. De grote Canadese gans steeg van 4 naar 15 broedpaar. De wilde eend daarentegen zakte naar 11 broedpaar en gaat dus ook mee in de landelijke trend. Ondanks het feit dat het oppervlak aan grasland door de aanleg van water en moeras flink teruggelopen is, doen de weidevogels het redelijk goed. Hoewel de aantallen het afgelopen jaar iets terugvielen was 2016 een topjaar, vooral voor kieviten en tureluurs. De visdief en sinds 2015 ook de kokmeeuw hebben het gebied gevonden om er hun jongen groot te brengen. De laatste groeide spectaculair door. De moeraszangers zijn ook een interessante groep in het gebied. Door de aanleg en de ontwikkeling van moerasgebied doet vooral de rietzanger het erg goed. Maar ook de snor, blauwborst en bosrietzanger doen het goed met een kleine maar stabiele broedpopulatie. De kleine karekiet en de rietgors scoorden in 2017 beduidend minder dan in voorgaande jaren. Een duidelijke reden voor deze terugval kon niet worden aangetoond.

ingonderzoek 2017 In 2017 is het ringonderzoek vanaf 30 juni van start gegaan. De vogels worden gevangen met speciale mistnetten. Deze

Linksboven: vogelonderzoek onder wat mindere weersomstandigheden; linksonder: overzicht van terugmeldingen van het Doove Gat; rechtsboven: in 2017 opnieuw een waterrietzanger; rechtsonder: ĂŠĂŠn van de twee porseleinhoentjes in 2017

Vergelijking van vangsten tussen de verschillende jaren

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

staan op een aantal plaatsen in de rietstrook en in de nieuwe moerasvegetatie. De totale lengte is ongeveer 80 meter. We lokken de vogels met geluid naar de netten. Het geluid dat we gebruiken bestaat uit een mix van de zang van diverse moeraszangers. Afgelopen jaar hebben we, in tegenstelling tot eerdere jaren, vaker in de ochtend gevangen dan in de avond. De vangsten van vogels waren relatief hoog. Dit jaar werden twee porseleinhoenen gevangen. Beide waren jonge vogels. Een roerdomp vloog tegen het net aan, maar wilde zich helaas niet laten vangen. De rietzanger heeft het afgelopen jaar een prima broedseizoen gehad. Het broedsucces was goed en er waren veel vervolglegsels. Tot in september zagen we nog zeer jonge vogels met veren die nog niet volgroeid waren. Er werden in totaal 414 rietzangers gevangen. Dat aantal bestond uit nieuwe en terugmeldingen. Zeven van deze rietzangers waren al vóór 2017 in het gebied geringd. De kleine karekiet deed het wat minder, maar was toch goed voor 307 vangsten. Daar zitten natuurlijk ook veel doortrekkende vogels bij. De bosrietzanger deed het met 57 vangsten ook weer goed. De laatste drie jaar liggen de aantallen van deze soort rond de 50 vogels. Dit is ook grotendeels toe te schrijven aan doortrekkende vogels. Sprinkhaanzangers, alweer voor het vijfde jaar op rij broedend in het gebied, konden twee keer geringd worden: een jonge en een volwassen vogel. Op 10 augustus konden we alweer de vierde waterrietzanger sinds de start van het project uit een van de netten halen. Deze mooie maar kwetsbare soort trekt in augustus in zeer kleine aantallen door Nederland. Doorgaans vinden vangsten plaats langs de kust. Dat waterrietzangers ook over het binnenland vliegen bewijzen onze vangsten. Ze broeden in Oost-Polen, Wit-Rusland en in Rusland. De populaties zijn klein en eigenlijk weten we nog vrij weinig van deze soort. Er werden 21 blauwborsten en 12 snorren gevangen. De kans is vrij groot dat dit bijna allemaal vogels zijn die uit het gebied komen. In de rietstrook konden we 14 gele kwikstaarten vangen. Ze gebruiken de rietstrook als slaapplaats. Anders dan in voorgaande jaren werden en geen watersnippen, waterrallen en veldleeuweriken gevangen.

erugvangsten over de laatste jaren Terugvangsten van vogels zijn erg interessant en hebben grote wetenschappelijk waarde. Waar komen ze vandaan en 2013

2014

2015

2016

2017

Grauwe gans

Canadese gans

Bergeend

Wilde eend

Zomertaling

Waterral

Porseleinhoen

waar gaan ze naar toe? Hoe lang doen de vogels daarover? Hoe oud zijn de vogels? Hoe plaatstrouw zijn ze en hoe lang blijven ze in het gebied? Dit zijn vragen die dankzij terugvangsten kunnen worden beantwoord. De terugvangsten van afgelopen jaar in het Doove Gat waren minder spectaculair dan in 2016. In 2017 waren er twee terugmeldingen van ‘onze’ vogels uit Frankrijk. Een van deze vogels was een snor en dat is vrij uniek. Verder werden er relatief veel vogels met een Belgische ring gevangen en daarnaast werden er ook veel door ons geringde vogels teruggemeld uit België. Dit waren vooral rietzangers en kleine karekieten, maar ook weer een snor. Dat betrof een jonge vogel die vier dagen nadat hij in België was geringd in Haastrecht terecht kwam. Tegen de trekrichting in! In de laatste vijf jaar waren er tal van leuke terugmeldingen. In totaal gaat het om 53 ‘vreemde’ terugmeldingen. Dat zijn vogels die buiten het Doove Gat zijn geringd of teruggemeld. Daarnaast hebben we ook veel vogels gevangen die een jaar of langer geleden in het Doove Gat geringd waren. Terugmeldingen kwamen soms van ver, soms van dichtbij. Bijvoorbeeld een kleine karekiet die in 2013 geringd werd in het Doove Gat, werd in 2015 teruggevangen binnen ons CES project in Gouderak. Hemelsbreed is dat 7 kilometer verderop. Ook waren er terugmeldingen van drie pimpelmezen. Een van die vogels werd in 2012 door Erik geringd in zijn achtertuin en werd een jaar later terug gevangen in het Doove Gat. Maar er waren ook terugmeldingen van door ons geringde pimpelmezen vanaf Meijendel (Den Haag) en uit Ter Aar. De vogel uit de verste hoek kwam uit Portugal (1616 km) en werd teruggevangen in het Doove Gat. Het betrof een rietzanger die tijdens de najaarstrek gevangen werd in Salreu, tussen Porto en Lissabon. Van de 53 vogels werden er 19 met een vreemde ring in het Doove Gat gevangen. De rest, 34 vogels, werden in het Doove Gat geringd en uit verschillende landen en plaatsen teruggemeld. België is hofleverancier met 28 terugmeldingen. Daarna volgden Nederland en Frankrijk met 10 terugmeldingen. Er kwamen 4 vogels uit Spanje, één uit Portugal en één uit Noorwegen. Het ging in totaal om 22 rietzangers, 21 kleine karekieten, drie pimpelmezen, twee snorren, twee bosrietzangers, twee rietgorzen en één blauwborst. Die laatste werd in het Doove Gat geringd en teruggemeld uit Albacete, Spanje, 1540 kilometer zuidwaarts. d 2013

2014

2015

2016

2017

Tureluur

Kokmeeuw

Visdief

Blauwborst

Sprinkhaanzanger

Snor

0-1

Rietzanger

Meerkoet

Bosrietzanger

Scholekster

Kleine karekiet

Kleine plevier

Spotvogel

Kievit

Ringmus

Grutto

Rietgors

Tabel 1. BMP inventarisatie broedvogels Hooge Boezem/Doove Gat. De populatieontwikkeling van enkele soorten in de afgelopen vijf jaar. 10

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

f Jeugd gaud� Met twintig klassen uilenballen pluizen Tekst en foto: Suze Peters, docent Natuur- en Milieu Educatie (NME) Ecokids Gouda Met 320 kerkuilbraakballen en 170 ransuilbraakballen ging ik medio januari langs een twintigtal Goudse schoolklassen die zich hadden opgegeven voor een pluisles. Het waren allemaal bovenbouwgroepen, van zes tot acht jaar. d

k begon mijn les met te vragen wat de kinderen wisten van uilen. Gaandeweg ontdekten we samen dat kerkuilen hun gehoor, hun ogen, klauwen en zelfs hun veren gebruiken om hun prooi geruisloos te kunnen grijpen. De volgende vraag was: en wat eten de uilen dan? Na de opsomming van alle mogelijk hapjes, variërend van muizen, mollen, vogeltjes en kikkers, zoomde ik in op de verschillende muizen. Als je goed zocht dan kon je in je braakbal kaakjes tegenkomen van planteneters (herbivoren), vleeseters (carnivoren) en alleseters (omnivoren). Aan de tanden kon je zien welk dieet ze hadden. Met een stukje braakbal, tandenborstel en sateprikker, een botjeskaart en een determineersleutel gingen de kinderen aan de slag. Sommige kinderen vonden het vies en durfden eerst niet, maar al gauw zagen ze hoe hun klasgenoten allerlei schedeltjes uit de pluisjes tevoorschijn toverden en dat werkte aanstekelijk. Ik liep rond en hielp ze om de verschillen te ontdekken tussen de kaakjes. Soms vonden we een staartje of een schild van een kever. Voordat we gingen opruimen, vroeg ik de kinderen of ze wisten wie de uil eigenlijk opeet. Dat bleek een lastige vraag waarop veel antwoorden kwamen: slangen, vossen, arenden, andere roofvogels. Ik legde uit hoe de voedselpiramide werkt. En ik vroeg de kinderen wat er gebeurt als wij als mensen de muizen en de ratten vergiftigen. Dan sterven de uilen uit. Als wij de muizen verdelgen dan ontnemen we de uil zijn voedsel. Zijn er veel muizen, dan kunnen er meer kuikens groot worden en neemt de uilenpopulatie toe. Tot slot gaf ik nog het voorbeeld dat Jaap Graveland (van wie ik de braakballen kreeg) me gaf. De biologische geitenboer had in zijn stal volop muizen en mussen, totdat er een uilenkast werd opgehangen. Zo blijkt dat je aan de hand van een spannende activiteit het ook nog over duurzaamheid kunt hebben in de klas. Ik wil de uilenwerkgroep heel hartelijk bedanken voor het verzamelen van de ballen. Het is zeker voor herhaling vatbaar! d

Even voorstellen: Marlou van Roy Marlou van Roy Ik ben Marlou van Roy. Ik ben één van de nieuwe coördinatoren van de jeugdwerkgroep van de NVWK. Ik ben getrouwd met Jan en samen hebben wij een zoon, Daan, die nu bijna 15 jaar is. Ons gezin is al een aantal jaar lid van de NVWK. Wij houden alledrie erg van de natuur en trekken er graag op uit. Dan gaan de verrekijkers steevast mee.

e liefde voor de natuur zit er bij mij van jongs af aan in. Vanaf mijn 12e jaar was ik lid van de NJN [Nederlandse Jeugdbond voor Natuur, red.] en deze vereniging is voor mij tijdens mijn opgroeien heel belangrijk geweest. In mijn dagelijks leven werk ik als sociaal pedagogisch hulpverlener met kinderen van 4 tot 12 jaar. Ik organiseer kinderactiviteiten na schooltijd in alle wijken van Gouda. Onder schooltijd geef ik op basisscholen trainingen sociale vaardigheid en weerbaarheid, vooral aan de jonge kinderen tot en met groep 6. Toen ik in de Waardvogel de oproep voor vrijwilligers voor de jeugdgroep las, heb ik me aangemeld. Zo kan ik mijn ervaring in het werken met kinderen combineren met mijn passie voor de natuur. d WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 11

Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuur- en stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten. Raven praten in de verte en in het voorjaar jodelt hier de wielewaal’. Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089

WELKOM IN HET REESTDAL

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 . 5 4 2 1 3 9 8 8

Wintervogeltellingen Ofwel ‘watervogeltellingen’ Hans Kouwenberg Een werkgroep waarvan de activiteiten redelijk vaak in de Even Noteren genoemd staan, is de wintervogeltelgroep. Wintervogeltellingen zijn ook bekend als de watervogeltellingen; landelijk wordt deze term gebruikt. In dit artikel gebruik ik ‘WVT’. Bij de WVT worden acht maal per jaar van september t/m april de vogels geteld. Dit gaat volgens een bepaald protocol dat erop neerkomt dat er elke keer zo uniform mogelijk wordt geteld. Zaken als teller(s), gebied, vervoer en gebruikt optiek houden we zo veel mogelijk hetzelfde. De handleiding van deze telling is te vinden op: https://www.sovon. nl/nl/content/handleiding-watervogel-en-slaapplaatstellingen. d

ommigen zullen zeggen dat we via waarneming.nl toch ook voldoende vogels worden gemeld. Klopt, waarneming.nl is een fantastisch medium, maar is geen telling. De WVT wordt volgens een vast protocol en in dezelfde periode geteld en is daarmee niet afhankelijk van het feit of er iemand toevallig in dat gebied is geweest en iets heeft gemeld. Bij de WVT zijn ook de nulmetingen van belang, zijn er geen knobbelzwanen geteld dan zaten die op het moment van de telling ook niet in het telgebied. Bijna iedereen zal die blauwe kiekendief in zijn buurt melden op waarneming.nl, maar meldt ook iedereen die groep soepganzen die altijd op dat perceel zitten? De tellingen in september en april doen we pas sinds tien jaar, de maanden oktober t/m maart tellen we al 27 seizoenen. In dit verslag worden daarom de aantallen over de maanden oktober t/m maart vermeld. Van het huidige seizoen 2017/2018 heb ik nog geen overzicht. Niet alle gebieden worden (helaas) tijdens een telling geteld, cijfers zijn hiervoor niet gecorrigeerd.

n de totale aantallen vogels tijdens een telling zit geen trend. We zien er globaal tussen de 50- en 70-duizend met de meeste in januari. De beste telling ooit was december 2001 met 102507 stuks. Tellingen waarbij we bijna geen vogel zien zijn er eigenlijk niet; in januari 1997 zagen we ‘maar’ 45306 watervogels. Ja, toen was op 4 januari de laatste Elfstedentocht. Iedereen die in de Krimpenerwaard komt zal beamen dat de grote zilverreiger de laatste jaren een gewone verschijning in de winter is geworden. De eerste grote zilverreiger in een WVT werd geteld in januari 1993, de volgende pas in februari 1994. Meer dan 10 (13) telden we in februari 2001. In november 2010 passeerden we de grens van 100 stuks met 140. Nu zien we meestal tussen de 150 en 200 stuks met als beste maand januari; beste telling ooit was januari 2016 met 207 stuks. Die andere reiger, de blauwe reiger, neemt niet af door verdringing. Normaal gesproken zien we er rond de 150 in een telling, al fluctueren de aantallen meer. Beste telling ooit was november 2004 met 627 stuks. In maanden met veel ijs zien we er regelmatig minder dan 100, zoals in januari 1997 (85), februari 2009 (74) februari 2011 en 2012 (87). In koude winters verplaatsen mogelijk de blauwe reigers zich naar de dorpskernen of steden, deze worden bij de WVT niet geteld. De knobbelzwaan kunnen we jaarrond in de Krimpenerwaard zien. Gemiddeld over de laatste 10 jaar zien we er van 1100 in oktober tot 1500 in december en januari. In maart daalt dit aantal weer naar 1100. Grootste aantal ooit was 2378 stuks in december 2005, laagste aantal ooit was 634 stuks in februari 2010. De grauwe gans zien we ook jaarrond in onze waard. Begin jaren

‘90 was er nog wel eens een WVT waarbij we geen grauwe gans telden, de laatste maal was dat in november 1998. In november 2004 telden we er voor het eerst meer dan 1000 (1032). Deze trend zien we ook in de gemiddelden; januari is de maand met de hoogste aantallen. Gemiddeld over de laatste 5 jaar zagen we 6436 grauwe ganzen, over 10 jaar 5065 en 27 jaar 2047. Beste maand ooit was januari 2013 met 8788 stuks. De kolgans is een vogel met een invasief karakter. Vaak zijn er in oktober geen of enkele exemplaren tot wel 24298 in januari 1995. De laatste 2 seizoenen waren dan weer a-typisch, in oktober telden we voor het eerst meer dan 2000 stuks, namelijk 3458 in 2015 en 2379 in 2016. Veel kolganzen in het najaar is geen voorbode voor veel wintergasten: 3663 stuks in december 1996 en maar 41 in januari 1997. Verklaring zal wel die Elfstedentocht zijn. Andersom kan ook, in oktober t/m december 2002 maximaal 5 stuks, in januari 2003 wel 10475 stuks. De smient is tijdens alle tellingen van oktober t/m maart altijd de meest getelde vogel. Toch gaat minder goed met de smient, een jaar of 15 geleden was hun aantal in december en januari ongeveer 50% van de getelde vogels, nu schommelt dat tussen de 30 en 40%. Je ziet de afname ook terug in de gemiddelden, over 27 jaar in december en januari ruim 28000 smienten, de laatste 5 en 10 jaar rond de 18000 stuks. We zijn dus ruim 10000 smientjes kwijt. De deskundigen weten de oorzaak nog niet precies, vermoedelijk ligt het probleem in de broedgebieden in Siberië waar het aantal jongen afneemt en/of de zachtere winters waardoor ze meer noordelijk overwinteren. Bij de meeste wintergasten zien we de hoogste aantallen in december en januari, de bergeend is hierop een uitzondering. De meeste bergeenden tellen we in maart, je ziet de gemiddelden in het seizoen oplopen. Over 10 jaar gemiddeld zien we er 3 in oktober, 24 in december, 76 in februari en 105 in maart. Ook doet de bergeend het goed de laatste jaren, van 60 gemiddeld over 27 jaar tot 139 over de laatste 3.

ot zover wat bijzonderheden over 27 jaar winter-/watervogels tellen in de Krimpenerwaard. In het seizoen verschijnt er elke maand een nieuwsbrief. Alle nieuwsbrieven staan op onze site (www.nvwk.nl) en met een mail kunt u zich bij mij opgeven om hem elke keer te ontvangen. Helaas wordt de Krimpenerwaard niet gebiedsdekkend geteld, er zijn dus vacante gebieden. Heeft u belangstelling dan hoor ik dat graag. Een keer meelopen met een telling om te kijken of het was is, of om te zien of de vogelkennis voldoende is om zelf een polder te tellen? Peter Berger, pet.berger@planet.nl, neemt u graag een keer mee op zijn tellingen. d WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 13

Plantenwerkgroep Jaarverslag 2017 Stef van Walsum

Mijn eerste jaar als plantencoördinator is alweer voorbij, de tijd vliegt. Na jaren actief inventariseren dachten we inmiddels alle soortjes in onze waard wel te kennen. Niets is minder waar, in 2017 zijn er door vrijwilligers maar liefst 36 nieuwe plantensoorten ontdekt! 8d

aarnemingen Er is het afgelopen jaar veel waargenomen in de Krimpenerwaard via krimpen.waarneming.nl. Met maar liefst 580 soorten kunnen we dit een succesvol plantenjaar noemen, een kleine 80 soorten meer dan vorig jaar! Er werden zelfs 7 zeer zeldzame plantensoorten gevonden, waarvan armbloemig look, kleine rupsklaver, ruige rupsklaver en slanke mantelanjer nog nooit eerder in de Krimpenerwaard zijn waargenomen. Naast losse waarnemingen zijn er twee kilometerhokken geteld volgens ‘het nieuwe strepen’ met in beide hokken meer dan 200 soorten. In 2017 heeft FLORON in samenwerking met De Vlinderstichting een nieuwe telmethode in het leven geroepen: Mijn Berm Bloeit! In de Krimpenerwaard worden er momenteel al 7 bermen gemonitord volgens deze telmethode die ervaren wordt als zeer leuk en gemakkelijk te doen.

ctiviteiten Al jaren wordt het voorjaar ingeluid met de plantenquiz van Anton van Jaarsveld. Het was weer een gezellige avond met veel lastige vragen en een hoop humor. Na ruim tien jaar quizzen heeft Anton van Jaarsveld, tot onze grote spijt, aangegeven dat dit zijn laatste quiz was. In juni organiseerde FLORON in samenwerking met de NVWK een excursie in het Loetbos. Met een handjevol floristen werd een kilometerhok in het Loetbos van voor tot achter uitgekamd.

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Ruige rupsklaver, foto Stef van Walsum

Op deze warme en leerzame dag werden veel mooie soorten ontdekt waaronder schildereprijs, kleine valeriaan en sterzegge. In de laatste decemberdagen van 2017 organiseerde FLORON voor het vierde jaar op een rij de Eindejaars Plantenjacht. Door slecht weer was de opkomst op de excursie 27 december in Ouderkerk niet erg hoog. Ondanks de weersomstandigheden en lage bezetting werden er nog een mooie 22 bloeiende plantensoorten geteld.

efaseerd maaibeheer dijken Het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard is in 2017 gestart met een maaiproef waarbij de primaire waterkeringen, oftewel de IJssel- en Lekdijk, gefaseerd gemaaid worden. Dit betekent dat de eerste maaironde rond juni in twee fasen wordt uitgevoerd, zodat er 50% van de vegetatie blijft staan. Dit gefaseerde maaibeheer is belangrijk om vlinders, bijen en andere insecten de gehele zomer van nectar te voorzien. Op de Lekdijk zijn een aantal pilots (proefvakken) uitgezet. Op deze proefvlakken is gezaaid met een ‘dijkkruidenmengsel’ en is er bloemrijk maaisel, afkomstig van het dijktalud bij Bakkerswaal, verspreid. De plantenwerkgroep zal de ontwikkelingen van het gefaseerd maaien en de pilots monitoren. De eerste reacties over het nieuwe maaibeleid zijn positief. HHSK heeft daarom aangegeven het nieuwe maaibeleid voort te zetten. d

Knotgroep Oost Jaarverslag 2017-2018 Edith Kuijpers

Op het moment dat ik het verzoek ontvang om het jaarverslag van de Knotgroep Oost op te stellen, hebben we in ieder geval nog één werkdag voor de boeg. Naar een geschikte locatie voor onze reserve datum van 3 maart wordt op dit moment nog gezocht. In ieder geval heeft de groep al aangeven nog wel ‘in’ te zijn voor een extra werkdag. En dat is mooi! Hierbij een overzicht van de werkzaamheden tot nog toe. d

oals altijd start ons seizoen met de landelijke werkdag in het eerste weekend van november. Daarna zijn er zes andere werkdagen geweest. Dit jaar waren het eigenlijk allemaal adressen waar we al eerder waren geweest. Het meest werkten we aan knotbomen, maar natuurlijk stond op één van de werkdagen ook de boomgaard in Krimpen op de agenda.

e starten altijd met een introductie van Patrick over het werk van die dag, een veiligheidsinstructie, en wat voor de opdrachtgever belangrijk is. Bijvoorbeeld op camping ‘Zon en Leven’ mocht de kade helemaal kaal, want de camping gasten konden door de dichte begroeiing helemaal niet meer uitkijken op het achterliggende water. Dan zoekt een ieder zijn gereedschap en boom uit. De een leeft zich lekker uit met de motorzaag, de ander zoekt juist de rust bij een boom achteraf. Tijdens zo’n ochtend hard werken hoor je dan tegen een uur of half 11: “KOFFIE!”. Sommige adressen zijn daarbij echt een pareltje; dit jaar werden we net voor de kerst ontvangen in een opgeknapte boerenstal die helemaal versierd was met kaarsen en kerstverlichting. Het is een moment waar iedereen naar uitkijkt: om de koffie zelf, om even te rusten, en om even bij te praten. Naast dat we genieten van het buitenwerk, is de knotgroep namelijk ook een sociaal netwerk; nee, niet op de (Whats)app, het is een ECHT en fysiek gezelligheidsnetwerk. Daarom ervaren wij het als een heel gemis dat onze medeknotter Jaap Jager ons eind 2017 is ontvallen. Met een aantal knotters zijn we naar zijn crematie

gegaan. En op de eerste werkdag van januari hebben we – in overleg met zijn vrouw – de bomen om zijn huis aangepakt. Vrienden en buren waren zo attent om zorg te dragen voor de afvoer van het gezaagde hout, zodat aan het eind van de ochtend de tuin er weer helemaal knap bij stond. Via via zijn we in het najaar in contact gekomen met de eigenaar van een boomgaard die het werk niet goed meer aan kan. Een extra werkdag op een door de weekse dag in februari is ingepland om deze boomgaard te snoeien. Normaal gesproken hoef je je niet aan te melden voor onze werkdagen, maar nu hebben we vooraf wel even geïnventariseerd hoeveel belangstelling er was. Meer dan voldoende om de dag door te laten gaan, dank jullie wel!

n juni start ik meestal de planning voor het volgend seizoen weer op. Dat begint met een lijstje van mogelijke data, die naast de andere voorgenomen activiteiten van de vereniging worden gelegd. Dit seizoen hadden we voor het eerst de planningen van de knotgroep Krimpen en knotgroep Oost op elkaar afgestemd, een wens die uit de groep was gekomen. Hierdoor konden de knotters over en weer met elkaar mee werken, als ze dat wilden. Echt leuk om te merken was dat er - vooral bij de boomgaarden - uitwisseling tussen beide knotgroepen plaatsvond. Gemiddeld komen er zo’n 10 a 15 knotters op een werkdag af. We kunnen altijd nog wel een paar handen erbij gebruiken. Als je zin hebt om ook een keer mee te komen werken: je bent van harte welkom! d

Werkdag bij camping ‘Zon en Leven’, foto: Kor Blakenburg

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 15

Nieuwjaarsexcursie Rond de surfplas van Reeuwijk André Bloot Na een jaar wachten was het weer zover: iets meer dan dertig mensen verzamelden zich op 6 januari om de traditionele Ronde van het Reeuwijkse Hout te lopen. Onder de aanwezigen ook tien leden van de Jeugdnatuurwacht Krimpen. Dit zijn leerlingen uit de groepen 6, 7 en 8 van het basisonderwijs. d

et weer was mooi; dat had een voordeel maar helaas ook een nadeel. Het voordeel: prima wandelweer; het nadeel: veel vogels prefereerden toch niet de grote open plas, maar bleven lekker beschut op de kleine waterplekken. Max, de excursieleider, loofde aan het begin weer twee zakken krentenbollen uit voor de eerste waarneming van de grote lijster. We begonnen echter met halsbandparkieten, brandganzen, grote Canadese ganzen, kokmeeuw, grauwe gans, koolmees, ekster, meerkoet, en wilde eend. Voor sommige jeugdnatuurwachters was dat al heel wat. Toen ze ook nog door de telescopen van de ervaren vogelaars mochten kijken, was voor hen het feest compleet. Tafeleend, kuifeend, krakeend, knobbelzwaan, wintertaling, kolgans en brilduiker werden genoteerd, waarbij opviel dat een mannetje van de brilduiker baltsgedrag vertoonde. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen. De jeugdnatuurwachters hadden het druk met het noteren van hun waarnemingen: hagelnieuwe notitieblokjes werden volgeschreven met soorten die zij soms niet hadden gezien, maar anderen wel. Kievit, spreeuw, fazant konden worden bijgeschreven. Heel bijzonder was de roodborst die heel dicht benaderd kon worden. Een mooie ervaring voor de jonge kijkers. Ook werden zij bekend gemaakt met het feit dat smienten ook wel ‘fluiteenden’ worden genoemd. Je kon goed horen waarom. Blauwe reiger, grote zilverreiger, torenvalk, kraai en buizerd werden toegevoegd. Je komt er niet speciaal vroeg je bed voor uit (de wandeling begon om 8.30 uur!), maar als je ze toch ziet, schrijf je ze natuurlijk op. Op verschillende plaatsen werd de Cetti’s zanger gehoord.

ij de vogelkijkhut lag een snoek pal onder de kant. Die kon vooral op veel aandacht rekenen van de jeugd. “Noteren we die ook, Max?” “Alleen als ie kan vliegen.” OK, dan noteren we hem niet… Dodaars, aalscholver, merel, waterhoen, vink, holenduif, ekster, kauw, pimpelmees, houtduif kwamen wel op het lijstje. Grote mantelmeeuw, kleine barmsijs, putter, pijlstaart ontkwamen eveneens niet aan kijker en telescoop. We profiteerden van het feit dat er een invasie was van de grote barmsijs. Die liet zich dan ook mooi zien. De blauwe schicht, een ijsvogel, werd inderdaad alleen maar in een flits waargenomen. We noteerden hem als ijsvogel. Watersnip, boomkruiper, goudhaan, heggenmus, sperwer en staartmees completeerden de lijst. Aan een mooie wandeling was een eind gekomen. De kinderen kregen allemaal een Waardvogel mee. Wellicht hebben we nieuwe leden geworven. Aan het enthousiasme van de wandelaars heeft het niet gelegen: zij hebben hun uiterste best gedaan. Dank voor het onder jullie hoede nemen van de jongelingen. Nog een jaartje wachten, dan mogen we weer.

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Noot van Max: Er zijn totaal 33 deelnemers geteld. Het aantal waargenomen vogels was 49: natuurlijk heeft niet iedereen alle vogels gezien. De twee zakken krentenbollen uitgeloofd voor de waarneming van de grote lijster, zijn uitgedeeld op het koffiepunt, aangezien de grote lijster niet waargenomen werd. Na afloop zijn vijftien deelnemers nog even gezellig koffie/thee met wat lekkers gaan nuttigen in het restaurant. Het gros van de jeugd was tot aan het einde van de wandeling enthousiast. De lijst met waargenomen soorten staat op de site naast het nieuwsbericht over de nieuwjaarsexcursie. d IJsvogel en roodborst, foto’s: Huig Bouter

De rode rivierkreeft Interview met Jan en Ramona de Waard Joke Colijn Mevrouw Ramona de Waard ontvangt mij hartelijk met koffie. We zitten aan de keukentafel en kijken uit op het erf, net achter de Lekdijk. Buiten staan een flink aantal grote bakken met kreeft. Nadat ze gevangen zijn verblijven de kreeftjes een paar dagen in kraanwater wat doorlopend wordt ververst, zodat ze zich ‘schoon’ zwemmen. Ik hou van vis en schaaldieren en raak gelijk enthousiast. Als ik vraag of ik na afloop kreeft kan kopen, blijkt dat er ook verkoop aan huis is: vers, gepeld en ingevroren, en in de vorm van ‘red lobster snacks’: een soort bitterballen van kreeftjesvlees. Die maken Jan en Ramona zelf met alleen verse producten volgens een ambachtelijk recept en naar verhouding heel veel kreeft. Ramona omschrijft hoe de ‘productielijn’ werkt als ze samen een grote hoeveelheid verse balletjes maken – een flinke klus! Ik koos voor gepeld en ingevroren, en voor de balletjes. Vers zijn de kreeftjes wel het lekkerst zegt Ramona, ze zouden iets aan smaak verliezen door invriezen. Wij hebben de ingevroren vorm gegeten in een gerecht met pasta en ze waren evengoed heerlijk! Het adres: Scheepmakersstraat 2, 2941 AV Lekkerkerk d

et interview met de familie De Waard kwam tot stand omdat Ramona in het Kontakt informatie had gelezen die is ontleend aan ons artikel uit de Waardvogel van december 2017, waarin stond dat er naar hartenlust op de kreeftjes mag worden gevist. Dat was tot voor kort ook zo, niemand was er rouwig om als we een paar van deze zeer schadelijke exoten minder hadden. De afgelopen twee jaren is vooral Ramona echter hard bezig geweest om de visrechten te verkrijgen voor de wateren in de Krimpenerwaard.

ieuw product Het product ‘rivierkreeftjes’ is zo nieuw dat de ruimte achter het huis er verder op ingericht moet worden met nog meer bakken. Jan geeft zijn werk als vrachtwagenchauffeur op en is per 1 februari fulltime visser, dat vindt Ramona best spannend. Dan moet het inkomen voor het leeuwendeel verdiend worden met de rivierkreeftjes. Die vangt Jan allemaal zelf, terwijl paling wordt ingekocht dus daar moet een marge op. Jan en Ramona staan met een viskar met gerookte paling op braderieën, en voor de Krimpenerwaard komen daar de producten van de rivierkreeftjes bij. Ramona noemt de braderieën in Bergambacht, Ouderkerk, Schoonhoven enz. Aan huis, maar ook via ‘Rechtstreex’ (www.rechtstreex.nl) zijn hun artikelen te koop.

ivierkreeftjes komen overal voor Als ik vertel dat bij het Nieuwsbericht in de Waardvogel een kaart was afgedrukt waarop met witte en zwarte stippen was aangegeven waar wel en geen e-DNA van de rivierkreeft is aangetoond, moet Ramona lachen. “De rivierkreeftjes zitten inmiddels door de hele Krimpenerwaard,” zegt ze, “door heel Nederland, België, Duitsland, Frankrijk…” Soms ervaart Jan ook dat er in een sloot opeens geen kreeften meer zitten. Ramona: “Dan bevalt het ze tijdelijk daar niet meer en gaan ze aan de wandel. Ze steken met gemak percelen of fietspaden over en foerageren elders weer verder. Het eDNA is na verloop van een week niet meer meetbaar, dus dan lijkt het alsof ze daar niet zitten. Maar ze komen vanzelf terug zodra er weer wat te eten valt! En ze breiden hun ‘werkgebied’ nog steeds verder uit. Ramona vertelt van de Fryske Fisker (Friese Vissers), die tot voor kort nog geen rode Amerikaanse rivierkreeft hadden maar wel een andere, iets donkerder exoot. Die kreeft was vanwege een harder schild bewerkelijker dus niet commercieel interessant – maar nu is daar

ook de rode, meest expansieve versie aangetroffen. Er zijn inmiddels zeven uitheemse soorten rivierkreeften gevonden in Nederland. Een doodenkele keer zit er een andere exoot in Jans fuik: de Turkse rivierkreeft. De rode Amerikaanse (Procambarus clarkii) is echter zijn massaproduct. In de Krimpenerwaard heeft Jan nog geen andere kreeftjes gevangen dan deze twee. De Nederlandse soort is bijna uitgestorven, met name omdat die niet bestand was tegen de ziektes die de exoten meenamen.

iet te stuiten In tegenstelling tot visvangst maakt het seizoen voor de voortplanting en de vangst van kreeftjes weinig uit: de broedcyclus begint ongeveer vanaf augustus en Jan vangt ze nu in de winter ook vol met eitjes en broed. 800-900 kleintjes hangen er onderaan één vrouwelijke kreeft. De cyclus voordat een eitje een volwassen kreeftje is, duurt ongeveer een jaar. Tegenhouden is dus geen optie, maar ik spreek de wens uit dat Jan en Ramona de stand wel enigszins weten te beheersen… De kreeftjes zijn een ramp voor de biodiversiteit in de binnenwateren; ze eten alles kaal: planten – de zuurstofleveranciers voor schoon water -, jonge vissen, kuit, larven, slakken, paddensnoeren en kikkerdril. Een probleem is verder het graafwerk van de kreeftjes: ze graven zomaar anderhalve meter de oevers in, wat zorgt voor een toename van de bagger, ook al omdat de koeien die ondergraven oevers makkelijk verder uittrappen. Het graven is vergelijkbaar met wat muskusratten aanrichten. Ramona gelooft dat de natuur zelf op den duur zorgt voor een evenwicht, maar ook dat we de rivierkreeftjes nooit meer kwijtraken. Ze zegt: “De natuur is dynamisch, je houdt zulke invasies niet tegen” en noemt het voorbeeld van de halsbandparkieten die ze een week tevoren voor het eerst aantrof in haar tuin. Ze zitten door heel Nederland in steden en parken, en hebben nu ook haar vogelvoer ontdekt.

efascineerd door visserij; visrechten Jan was vanaf zijn jeugd gefascineerd door alles wat met visserij te maken had: de bedrijvigheid rond vissersboten en netten; in een vissershaven keek hij zijn ogen uit. Hij zei altijd dat hij in het verkeerde nest geboren was, want zijn vader was rietsnijder daarmee was de kans op een vissersbestaan niet groot. Ongeveer 2,5 jaar geleden kwam Jan thuis met een verhaal over de massale aanwezigheid van kreeft in de polder en vroeg zich hardop af of daar WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 17

Vanaf linksboven met de klok mee: magere vangst vanwege het koude weer; compleet ondergraven oevers door kreeften; ook op een anders goede locatie nu weinig succes; de vangst: niet veel maar wel mooie grote rivierkreeften; mijd die sterke scharen met je vingers; ondanks de kou nog best veel broed. 18

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

nou niet wat mee te doen zou zijn. Dat zette Ramona aan het denken en informeren. Ze zei tegen Jan: “Als jij serieus meent dat je visser wilt worden, krijg ik dat voor mekaar!” Het heeft haar uiteindelijk een paar jaar gekost om contracten voor visrechten af te sluiten met bijna alle slooteigenaren in de Krimpenerwaard. Een sloot langs de buitenrand van het eigendom van een boer is maar voor de helft van hem, daarom moet ze ook met de buurman voor die sloot een contract afsluiten. Bij wet is geregeld dat de boer voor het verkopen van de visrechten een euro per jaar krijgt. Het directe agrarisch belang is dan ook niet groot, regelmatig moest ze meerdere keren terugkomen. Elk contract moet tegen betaling geregistreerd worden in Deventer, bij de Kamer voor de Binnenvisserij; er moesten grote A0-kaarten komen van het gebied; er was veel administratieve rompslomp. Kortom, het begin was moeizaam en kostte alleen maar geld. Toen ze de visrechten had verworven voor al het hen omringende gebied van particulieren, lukte het om de rechten voor de wateren langs de N210 te kopen van de provincie. Hoewel de Groenalliantie een provincie-dochter is, moesten de rechten voor Loetbos en Krimpenerhout met surfplas separaat worden verkregen. Daarna slaagde ze erin om de wateren van de gemeente Krimpen aan den IJssel binnen te halen. En als laatste verkreeg ze de rechten voor al het binnenwater van de gemeente Krimpenerwaard. Ramona wil de puzzel helemaal dicht leggen zodat Jan niet hoeft op te letten waar hij zijn netten uitzet. Alleen de wateren van het Hoogheemraadschap voor Schieland en de Krimpenerwaard houdt het waterschap onder eigen beheer. Het HHSK gaat ervan uit dat de kreeftstand vanzelf zal stabiliseren zonder blijvende schade – iets wat wij zeer betwijfelen. Ramona is verder doende om de provinciale wateren langs de N207 te onder contract te krijgen; die loopt door tot Lisse! Ook de Alblasserwaard voor zover niet al onder contract, is voor deze ondernemende dame een optie. Een provinciale eis voor een beroeps-binnenvisser is dat minimaal 250 ha water verworven moet worden om in de visserij een bestaan te mogen opbouwen, en je moet minimaal € 8500,- per jaar genereren uit je bedrijf. Gelukkig konden de palinghandel daar ook onder worden weggezet, want de kreeftvisserij en de afzetmarkt daarvoor moesten nog worden opgebouwd. Vervolgens werd een bedrijfsplan opgesteld door een accountantsbureau, en toen viel eindelijk de inschrijving op de mat. Ramona heeft letterlijk de vlag uitgehangen voordat Jan die dag thuiskwam. Jan is nu beroepsvisser! Nu staan ze voor de uitdaging om het bedrijf rendabel te maken. Na deze uiteenzetting kan ik me voorstellen dat het Ramona wat rood voor de ogen werd toen ze de aanmoediging las om toch vooral ook zelf kreeftjes te vangen!

peciale fuiken Inmiddels is de bestelling uitgezet voor speciale fuiken met een verzameldeel van een speciale harde kunststof vezel, want met fuiken van regulier garen maken de scherpe scharen van de kreeftjes korte metten. Nog meer investeringen! Aan elke fuik komt een label waarop staat ‘Door Economische Zaken erkend’, zodat voor een BOA en voor iedereen die ‘m zou lichten duidelijk is dat de fuik daar legaal staat. Ramona vreest niet zozeer de concurrentie van de overige beroepsvissers in de Krimpenerwaard, want die vissen niet op rivierkreeftjes. Ze is wel beducht voor diefstal van de fuiken of de inhoud. Ik schrik ervan dat dit ook hier gebeurt! Jan heeft inmiddels een truc bedacht waardoor voor een voorbijganger niet te zien is dat in een water een net uitstaat. Jan zal nooit het land van de gastheren kapotrijden met zijn quad, hij loopt naar zijn fuiken. Hij vertelt dat de kreeftjes al zo’n dertig jaar aanwezig zijn in de polder, maar omdat de verspreiding in het begin uiteraard langzaam ging, viel dat toen niet op. Dat is nu wel anders.

Vijftien, twintig jaar geleden had Jan er regelmatig een paar, nu zitten er tot zo’n 200 kreeften in een volle fuik. Als het slootwater ‘s winters koud is (ongeveer 4º C), kan zo’n fuik wel veertien dagen staan omdat de kreeften heel traag zijn. Zodra het water 7, 8 graden is, worden ze een stuk actiever en moet de fuik eerder gelicht worden omdat ze ook elkaar te lijf gaan.

xport levende kreeftjes Ramona heeft een afzetmarkt in Frankrijk aangeboord en is nu bezig met de markt in Duitsland, Spanje, enz. Begin februari vertrekken ze samen een paar dagen naar Frankrijk om deze markt vast te leggen. Het liefst wil ze de kreeftjes levend afzetten, want het koken en pellen is een heidens karwei en als de vangst vervijfvoudigd, niet meer te doen. In de scharen zit ook een stukje vlees, maar de inspanning van het pellen loont niet. Wel wordt van de kreeftschalen bouillon getrokken, die eveneens te koop is. De kreeftjes worden ongeveer 12-17 cm groot, en het stukje vlees wat achter de kop begint is ongeveer 7 cm lang – soms gaat het formaat richting gamba. De smaak is vergelijkbaar met die van garnalen, maar dan niet zout.

rawfish Boil Ramona raakt op dreef als ze begint te vertellen over de Crawfish Boil die bij hen geboekt kan worden. De kreeftjes worden op Louisiana stijl bereid, met groenten als ui, knoflook, maïs en aardappels, rookworst en de originele cajunkruiden die ze uit de VS heeft laten overkomen. Ook daar is de destructieve overvloed aan kreeftjes de oorsprong van het gebruik. De Crawfisch Boil is een Bourgondisch festijn waarbij de inhoud van de grote pot hups, zó op een houten tafel wordt uitgespreid en met de vingers wordt gegeten. De foto’s die ze ervan heeft zien er heel vrolijk uit!

aling en bijvangst Dan volgt een discussie over paling. De palingvisserij trekt Jan het meest, maar die markt is al ingenomen door collega-vissers en in de rivieren mag niet meer op paling worden gevist. Rivierkreeft is een nieuwe markt die nog veel mogelijkheden biedt, maar is wel bewerkelijker. Jan zegt dat als de paling in de polder zo alomtegenwoordig was als vroeger, het probleem van de kreeftjes er niet zou zijn, aangezien paling de jonge kreeftjes eet. Nu eten de kreeftjes de glasaaltjes die door een beroepsvisser in de polder worden uitgezet… Zeelt is ook nog wel een product dat gegeten wordt, maar de kiloprijs is te laag om daar op in te zetten. Jan probeert bijvangst zoveel mogelijk te beperken door in de eerste doorgang een soort spinnenweb van draden aan te brengen. Hij omschrijft de situatie dat in de zomertijd fuiken drie tot vier dagen staan voor ze gelicht worden, waarbij de kans groot is dat bijvoorbeeld een zeelt dat niet overleeft. “Zonde”, zegt hij, “dat wil ik niet. Kan ook gebeuren met een eend die duikt, dat voorkom ik met zo’n extra raster. Een enkel klein visje vind ik acceptabel, maar dan nog laat de grotere maas in mijn fuiken dan de standaard mazen, kleine visjes en kreeftjes door. Ik vis gericht op de volwassen kreeften.” Hij besluit als volgt: “Rijk worden we er niet van, als we maar een boterham hebben. Nu doe ik wat ik altijd wilde doen. Ik ben hier geboren en getogen, heb altijd door de polder gezworven, maar hoor nog maar op een enkele plek kikkers. Vroeger was heel de polder één groot kwaakconcert… Dus als ik kan bijdragen door de stand van de rode rivierkreeft wat terug te dringen zodat niet heel de polder naar de bliksem gaat, heb ik daar een goed gevoel bij.” Voor meer informatie: www.jandewaardvisserij.nl. d WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 19

De Weidevogeldrone! Hij komt er tóch Bernard de Jong In voorgaande uitgaven van De Waardevogel heeft u kunnen lezen over het Verbeterplan voor de weidevogels, opgezet vanuit de Provincie Zuid-Holland en voor ons specifiek toegespitst op de Krimpenerwaard. In de uitwerking van het Verbeterplan is duidelijk geworden dat een aantal van de voorgestelde plannen helaas niet in aanmerking kwam voor de voor dit doel opengestelde POP3 subsidie. Gelukkig zijn deze plannen niet direct in de ijskast gezet en inmiddels is de provincie zelfs budget aan het vrijmaken om ook aan deze plannen invulling te kunnen geven: voor Zuid-Holland komt er nog eens 6,3 miljoen extra beschikbaar voor de weidevogels! d

De weidevogeldrone, bron foto: http://natuurenplatteland.nl/

at is natuurlijk een positieve ontwikkeling en we zien de invulling ervan dan ook met nieuwsgierigheid tegemoet. Ondertussen leert de ervaring echter ook dat er veel tijd verstrijkt tussen het opstellen van plannen en de daadwerkelijke uitvoering daarvan. Het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard wil daar dan ook niet op wachten als het gaat om één van de plannen: de Weidevogeldrone. We hebben daar vanuit de NVWK veel aandacht aan gegeven binnen de Weidevogelwerkgroep en we zijn ontzettend blij en bevoorrecht dat ook het ACK hier al op korte termijn mee aan de slag wil gaan! Op woensdag 17 januari hebben we daarom met een aantal geïnteresseerden op het kantoor van het ACK een eerste verkenning uitgevoerd om dit project vorm te gaan geven. Immers, het aanschaffen van de drone is - afgezien van de enorme investering die erbij komt kijken - niet zo ingewikkeld, maar er moet wel een team van mensen zijn om er ook mee aan de slag te gaan. Dat betekent een team van vliegers en waarnemers, maar ook mensen die de kar organisatorisch trekken. Hoewel we op dit moment nog geen eigen ervaring hebben met de inzet van een drone, hebben we wel ideeën over hoe we deze in willen gaan zitten. Allereerst willen we daar een belangrijke opmerking bij plaatsen. In de wandelgangen en in de media wordt soms gesproken over de inzet van de drone om nesten te

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

markeren en er vervolgens (zo dicht mogelijk) omheen te maaien. We willen nadrukkelijk aangeven dat dit niet het doel is waar wij de drone voor in gaan zetten. Immers, op die manier worden de nesten misschien wel gespaard, maar wordt het eromheen liggende leefgebied alsnog vernietigd, waardoor de kuikens geen enkele kans hebben om op te groeien. Het gaat er juist om dat met de drone (clusters van) nesten worden opgespoord, om daaromheen ruim leefgebied intact te laten. Dat kan betekenen dat een perceel deels of in z’n geheel niet wordt gemaaid. Anderzijds kan het resultaat van de drone ook opleveren dat er juist wel gemaaid kan worden op bepaalde stukken: zitten ergens geen nesten en kuikens, dan kan er met een gerust hart (eerder) gemaaid worden. Dit kan dus voor de deelnemende agrariërs ook voordelen opleveren.

n het begin van het seizoen zullen we vooral ‘verkennend’ vliegen met de drone. Dat betekent allereerst ervaring opdoen en tegelijkertijd gebieden inventariseren waar we nu nog niet veel van weten, bijvoorbeeld omdat ter plekke nog geen vrijwilligers actief zijn. Het vliegen gebeurt ‘s morgens (heel) vroeg en bij gunstige weersomstandigheden, zodat de warmtebeeldcamera goed kan functioneren.

In het drukste deel van het seizoen (wanneer er veel werkzaamheden plaatsvinden), zal de inzet meer ad hoc en bijna dagelijks een paar uur moeten zijn. De opdrachten komen daarbij van Mariëlle van het ACK, omdat zij het beste overzicht heeft over waar en wanneer de inzet gewenst is. Vanzelfsprekend zijn daarvoor meerdere vliegers nodig en we zijn heel blij met de enthousiaste aanmeldingen tot nu. De potentiële vliegers die op 17 januari aanwezig waren gaven echter zelf al aan dat ze ‘geen verstand hadden van weidevogels’, maar vooral geïnteresseerd zijn in de techniek van drones. Dat is prima, want daar heb je je handen vol aan. Vanwege de veiligheid moet er altijd een tweede persoon bij de vlieger zijn en dat is in ons geval een Weidewachter. Daarom moet er voordat er gevlogen kan gaan worden, nog wel het een en ander gebeuren. De vliegers moeten een cursus volgen die bestaat uit een dag theorie en een dag praktijk. Dit zal in de tweede helft van februari plaatsvinden. De theorie wordt bij ons ‘thuis’ gegeven en voor de praktijk gaan we op bezoek bij Clear Flight Solutions in Enschede. Verder moeten er duo’s gevormd worden met de Weidewachters - die tijdens het veldwerk kun kennis in praktijk brengen - en organisatorisch moeten er protocollen opgesteld worden rondom het gebruik en

het transport van de drone.

p de Startavond van het weidevogelseizoen (7 maart a.s. in De Zwaan te Berkenwoude) zullen we uitleggen hoe we dat in de praktijk voor ons zien. Dit eerste jaar zal vooral een leerjaar worden waarin we de drone zo effectief mogelijk willen leren inzetten. Het goed omgaan met de drone, juist interpreteren van de gegevens, effectieve communicatie tussen ACK, Weidewachters, vliegers en het hele team: het moet een gesmeerde operatie worden! We zullen best nog een aantal hobbels tegenkomen tijdens het proces, maar we zien vooral de voordelen voor de vogels. Moeilijk vindbare nesten van bijvoorbeeld slobeenden en zelfs graspiepernestjes zijn gedetecteerd met de drone, zonder geursporen uit te zetten! Weidewachters die vast hun interesse willen aangeven, maar ook potentiële vliegers kunnen nog mailen naar weidevogels@nvwk.nl. We zijn er dus nog niet helemaal en de drone staat nog niet ‘op stal’, maar willen onze leden alvast op de hoogte brengen van de laatste ontwikkelingen en we kijken reikhalzend uit naar de komst van de Weidevogeldrone! d

Start Weidevogelseizoen Joke Colijn

Op woensdag 7 maart as. is weer de startavond van het komende weidevogelseizoen. Traditioneel trappen we hiermee het weidevogelseizoen in de Krimpenerwaard af. Deze keer hebben we een bijzondere gast: Astrid Kant zal een presentatie geven over haar werk met grutto’s. Noteer deze datum in uw agenda en vraag ook andere geïnteresseerden om te komen luisteren naar dit bijzondere en bevlogen verhaal! Vanzelfsprekend zijn ook ‘onze’ aan agrarisch natuurbeheer deelnemende boeren weer van harte welkom; helpt u zelf uw boer herinneren? d

n de zaal zullen weer de materialen klaarliggen zoals stokken, stalkaarten, vergunningen en boekjes. Ook worden deze avond opnieuw tablets uitgedeeld. Groepen die hun tablet nog hebben worden nog benaderd met instructie hoe ze hun tablet weer kunnen gaan gebruiken en hoe ze de data bundel kunnen updaten. Als het niet lukt kunt u ‘m gewoon meenemen: onze eigen Joep helpt u weer op weg. De agenda van deze avond is kort: vanaf 19.30 uur wordt u verwelkomd met koffie: Weidevogelcoördinator Klaas de Mik opent de avond en zal vrij snel het woord geven aan onze gastspreker die u vertelt over haar kennis en ervaring bij het beschermen van weidevogels. Verder hoort u nadere informatie over de nieuwste ontwikkelingen rond de Weidevogeldrone en hoe we die in samenwerking met ACK zo productief mogelijk hopen te gebruiken. Vanzelfsprekend is er gelegenheid vragen te stellen en met elkaar bij te praten. d

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 21

Wintertelling roofvogels De eerste resultaten van januari 2018 Tekst: Jaap Jan Leeuwenburgh, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s torenvalk en buizerd: Peter Stam In het weekend van 13 en 14 januari heeft de roofvogelwerkgroep een eerste inventarisatie van overwinterende roofvogels in de Krimpenerwaard gehouden. Een dergelijke telling wordt in de Hoeksche Waard al sinds de jaren â&#x20AC;&#x2DC;80 van de vorige eeuw gehouden en dat heeft daar tot nu toe interessante ontwikkelingen en trends laten zien. Als roofvogelwerkgroep van de NVWK zien wij een mooie kans om ook voor de Krimpenerwaard een serie wintertellingen van roofvogels op te gaan bouwen. a

e hebben ons voor de telling verdeeld in 4 teams van twee tot 3 waarnemers. Elk team kreeg een gebied ter grootte van ongeveer twee atlasblokken te tellen. Een atlasblok beslaat een oppervlakte van 5 x 5 km. Een flinke klus, maar we zijn er in geslaagd de hele Krimpenerwaard en het gebied ten oosten van de Vlist tot de provinciegrens geteld te krijgen. De weersomstandigheden waren op zaterdag redelijk: voornamelijk bewolkt met zo nu en dan een waterig zonnetje. De zondag was qua weer een stuk beter, met helder zonnig weer en goed zicht. Van sneeuwbedekking was dit weekend geen sprake. Het grootste areaal is op de zaterdag geteld. Het oostelijk deel tussen Gouda, Vlist en Schoonhoven en het gebied rond het Beijersche werden zondag geteld.

oploper in aantallen was (niet verrassend) de buizerd. In totaal werden er 124 exemplaren geteld. Weggezet tegen het areaal is dat 0,73 buizerd per vierkante kilometer. De torenvalk was goede tweede met 57 exemplaren. Gemiddeld 0,33 torenvalk per vierkante kilometer. De overige waargenomen soorten waren 4 sperwers, 1 havik, een slechtvalk en een rode wouw. Deze laatste logeert al een tijdje rondom het gebied van de Berkenwoudse Driehoek. De trefkans in het veld voor de laatstgenoemde soorten is lager dan van buizerd of torenvalk. Waarschijnlijk zijn sperwer en havik dus wel onderteld, maar dat is een beetje inherent aan de gekozen telmethodiek. Daarbij gaat het niet om absolute aantallen. Er wordt geprobeerd om over een langere periode een trend waar te nemen. De bedoeling is om deze telling jaarlijks te gaan herhalen in het weekend dat het dichtst bij de 15e januari ligt. Over deze eerste telling is qua resultaten niet veel te concluderen. De aantallen aan diverse soorten beantwoorden aan de verwachting die we ervan hadden. Pas na enkele jaren tellen kan waarschijnlijk wel iets over trends of ontwikkelingen worden gezegd. De gegevens van de telling blijven in eigen beheer. a

Kaart van de wintertelling 2018. Buizerd en torenvalk zijn veruit het talrijkst. 22

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 23

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel'        

opvang van 07.00 tot 19.00 uur verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16) optimale zorg en aandacht ervaren en gediplomeerde leiding in landelijke en agrarische omgeving unieke accommodatie in voormalige koeienstal buitenspeelruimte in openlucht en overdekt natuur-educatieve visie en uitgangspunten

www.kinderopvangboerderij.nl potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

 0182-353183

De Wielewaal

Natuurmuseum & klompenwinkel v.o.f. “Bewonder de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”

Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454 Al vanaf 1998 actief in natuureducatie Voor actuele openingstijden en overige informatie zie

www.museumdewielewaal.nl

Neem deel aan onderzoek naar gevolgen insectenbestrijdingsmiddelen Jaap Graveland In de vorige Waardvogel stond een oproep om deel te nemen aan een onderzoek van de Universiteit van Nijmegen naar insectenbestrijdingsmiddelen, de hoeveelheid aanwezige insecten en daaraan gerelateerd het broedsucces van de boerenzwaluw. Het onderzoek vindt plaats op tientallen plaatsen in het land, o.a. rond Reeuwijk. Maar er is behoefte aan meer locaties. d

et onderzoek Het onderzoek bestaat uit het vangen, determineren en wegen van insecten, het bepalen van het gehalte aan neonicotinoïden, het bijhouden van het broedsucces en het dieet van jonge boerenzwaluwen. Als deelnemer neem je enkele watermonsters, leeg je wekelijks een of meer insectenvallen en houdt je het broedsucces van een aantal boerenzwaluwen bij, op je eigen erf of in de directe omgeving.

at zijn neonicotinoïden? Dit zijn zeer effectieve en dus zeer dodelijke insecticiden waaronder de beruchte stoffen imidacloprid en fipronil. Imidacloprid werd als coating op maïszaad gebruikt. Het is een systemisch insecticide: het komt in alle delen van de plant terecht en alle insecten die van de mais eten worden direct gedood of sterven later door gedragsafwijkingen. Imidacloprid is inmiddels verboden op maïs maar mag wel gebruikt worden in de bollenteelt, de teelt van bloemisterijgewassen en de bomenteelt. De stoffen komen net als vroeger DDT in bodem en water terecht, breken zeer langzaam af en blijven daar dus zorgen voor insectensterfte. Bovendien nemen (on)kruiden deze stoffen op en die worden dan op hun beurt ook weer giftig voor de insecten die blad, stuifmeel, nectar, vruchten of zaden eten.

n Krimpenerwaard De Krimpenerwaard bestaat voornamelijk uit grasland. Voor de teelt van gras worden geen neonicotinoïden gebruikt dus de gehalten in de Krimpenerwaard zijn waarschijnlijk gering. Maar er zijn meer oorzaken voor het verdwijnen van insecten op het platteland, zoals het intensieve graslandgebruik en het verdwijnen van kruidenrijke bermen. En dat is wel in de Krimpenerwaard aan de orde. Maar meten is echt weten dus gegevens uit de Krimpenerwaard zullen een waardevolle toevoeging vormen aan het onderzoek naar de afname van insecten en insectenetende vogels op het platteland. Dus: fijn als je wilt meehelpen! Er hebben zich nog weinig mensen opgegeven. Daarom: als je belangstelling hebt, laat het weten. Je bepaalt zelf hoeveel tijd je er aan besteedt en aan welke onderdelen je meedoet. Je krijgt instructies/cursus voor het uitvoeren van het onderzoek. Vragen of aanmelden? Stuur een mailtje naar Jaap Graveland, xxxxx@xxxxxxxxx.xx of bel XXXX-XXXXXXX, na 20.00 uur. d

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 25

Deltaplan herstel biodiversiteit Van crisis naar kans Jaap Graveland De publicatie van de universiteit van Nijmegen over de dramatische afname van insecten in Duitse natuurgebieden is in Nederland als een bom ingeslagen. Een belangrijk resultaat is het initiatief om te komen tot een nationaal Deltaplan Herstel Biodiversiteit. Het lijkt een breed gedragen en daardoor kansrijke poging om de race naar de bodem in het landelijk gebied eindelijk om te buigen. Met winst voor boer, natuur, landschap en consument. d

andbouw positief en negatief in het nieuws De landbouw is het afgelopen jaren veel negatief in het nieuws geweest: de fipronilaffaire, overschrijding van de fosfaatnorm, de mestfraude, het illegaal rooien van houtwallen voor meer land, en recent de kalverenfraude. Er zijn felle discussies over glyfosaat en neonicotinoïden. Tegelijk zijn er zorgen over het inkomen van agrariërs. De voorman van Boerennatuur Andries Datema hield vorig najaar op uitnodiging van de agrarische natuurvereniging Lopikerwaard een lezing. Hij vertelde onder andere dat het agrarisch inkomen de vijf jaren ervoor gemiddeld ca 30.000 euro was, waarvan bijna de helft afkomstig uit toeslagen. Er is natuurlijk ook een andere kant: de Nederlandse landbouw is hoogontwikkeld, met een zeer hoge productiviteit en efficiëntie. Ons kleine land is de een na grootste exporteur van landbouwproducten in de wereld (na de VS). De Nederlandse landbouw kreeg na de oorlog de opdracht om zoveel mogelijk te produceren voor zo weinig mogelijk geld. Dat is gelukt.

nsectenafname: de spreekwoordelijke druppel Maar de lage voedselprijzen hebben dus een maatschappelijke prijs. Om met voormalig landbouwminister Veerman te spreken: “Het systeem is vastgelopen, we importeren veevoer, we exporteren varkens en de rommel houden we hier.” Het lijkt er op dat dit maatschappelijk niet langer wordt geaccepteerd. Het onderzoek naar de insectenafname vond weliswaar in Duitsland plaats maar het onderzoeksgebied ligt vlak over de grens en lijkt op het Nederlandse platteland. De resultaten vormden de bekende druppel die de emmer deed overlopen. De Tweede Kamer organiseerde een hoorzitting met

Afname van insecten in Duitsland gemeten, bron: https://www.volkskrant.nl 26

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

wetenschappers en hun boodschap was duidelijk: ook bij ons is er een groot verlies aan biodiversiteit, en niet alleen insecten. En de landbouw is de belangrijkste oorzaak daarvan. De link naar de presentaties, hoorzitting en documenten die ik hierna noem, is: https://www.nern.nl/deltaplan-biodiversiteitsherstel.

eltaplan Natuurbeschermers roepen al decennia dat de landbouw veel te veel ten koste gaat van natuur en milieu, maar dat leverde maar beperkt resultaat op. De agrariërs kampen met lage prijzen, steeds meer regels en maatschappelijke weerstand. De conclusie is dat je hier alleen door samenwerking uitkomt. Nederlandse ecologen die de presentaties op de hoorzitting verzorgden namen daarom het initiatief voor een bijeenkomst op 21 november waar ze alle belangrijke partijen voor uitnodigden: de LTO, FrieslandCampina, de detailhandel, Milieudefensie, Boerennatuur, Natuurmonumenten, de wetenschap en anderen. En die kwamen allemaal. De bijeenkomst resulteerde in een intentieverklaring, de Verklaring van Driebergen, die aan landbouwminister Schouten zal worden aangeboden. In de verklaring staat de aankondiging om een Deltaplan te maken, naar het voorbeeld van het succesvolle Deltaprogramma voor waterveiligheid. Op 17 januari vond een werkbijeenkomst plaats om te brainstormen over onderwerpen en een aanpak. Ik was er bij en vond het een heel inspirerende bijeenkomst. Geen gejijbak, maar een positieve houding om er samen uit te komen, met veel deskundigheid en energie.

pzet Deltaplan Er worden vier motieven voor een omslag in de landbouw onderscheiden: natuur en biodiversiteit, maatschappelijk verantwoord ondernemen, functionele agrobiodiversiteit (biodiversiteit die de boer helpt op zijn bedrijf, denk aan bijen voor fruittelers) en ecosysteemdiensten: wat kan natuur voor de mens betekenen? En om verantwoordelijkheid en activiteiten te verdelen worden vier groepen onderscheiden: de agrariërs, de keten en consumenten, de overheid en de wetenschap met kennis en experimenten. Onderzoekers van onder andere het Louis Bolk Instituut voor duurzame landbouw hielden interessante inleidingen waarin de bodem centraal stond. Jan Willem Erisman legde uit dat stikstof van nature de meest schaarse voedingsstof voor planten is en dat er daarom in de bodem tussen planten, schimmels en bacteriën een intensieve samenwerking is ontstaan om zoveel mogelijk van die stikstof te benutten. Maar door kunstmest gaat die samenwerking kapot en daarmee ook andere ‘diensten’ die het

juni 2017, pag. 56; red.]. Willem Ferwerda, drijvende kracht van commonland (www.commonland.com) onderscheidde vier opbrengsten voor de landbouw: inspiratie/beleving/doel, inkomen/maatschappelijke waardering/ opleiding, natuurlijk kapitaal (natuur/ landschap/waterkwaliteit) en financieel kapitaal: zekerheid over inkomen voor de langere termijn. Dit lijkt theoretisch gezever, maar is het niet. De huidige inkomenstoeslagen zijn bedoeld voor diverse maatschappelijke doelen: veiligstellen van een minimale voedselproductie, natuurproductie etc. De Europese regeling voor vergroening van de landbouw kost miljarden, maar heeft helemaal geen vergroening opgeleverd. Het Agrarisch Natuurbeheer waar de NVWK en het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard zo druk mee zijn loopt tot 2020 en niemand weet of het daarna doorloopt. Dat stimuleert agrariërs niet om mee te doen en beperkt ook de effectiviteit. Want een belangrijke maatregel zoals het creëren van kruidenrijk grasland door herhaald maaien en afvoeren heeft pas na een jaar of tien effect.

Stikstofkringloop, bron: https://www.10voorbiologie.nl

bodemleven biedt, zoals zuurstofdoorlatendheid, het vrijmaken van andere voedingstoffen dan stikstof en bovengrondse plantendiversiteit. Daar komt bij dat met toenemende stikstofgift de productie wel toeneemt, maar steeds minder, zodat er steeds meer stikstof uitspoelt. We zien het gevolg in de Krimpenerwaard: veel sloten vol kroos, zonder zuurstofproducerende waterplanten en met in de zomer vaak blauwalgen.

an Olff liet vier foto’s zien van landschappen verspreid door Nederland en vroeg de zaal te raden waar het was. Dat bleek lastig. Het platteland en de bebouwing gaan steeds meer op elkaar lijken, de identiteit gaat verloren. In Friesland hebben ze daar de term ‘landschapspijn’ voor uitgevonden [zie Waardvogel

rainstormen In de middag werd gebrainstormd over verdere invulling van het Deltaplan uit de Intentieverklaring. De volgende onderwerpen werden toegevoegd: -Social learning: natuurbeschermers en agrariërs moeten meer contact zoeken en samenwerken, omdat dan begrip ontstaat voor elkaars drijfveren en standpunten, zoals gebeurt bij het agrarisch natuurbeheer. -Bewustwording: agrariërs maar meer nog de consumenten moeten gaan beseffen dat hoge productie en lage prijzen een hoge (maatschappelijke) prijs hebben die we nu betalen via ons belastinggeld of nieuwe funderingspalen. Er werd veel van gedachten gewisseld over methoden om te komen tot ‘eerlijke

De Europese regeling voor vergroening van de landbouw kost miljarden, maar heeft helemaal geen vergroening opgeleverd, bron: https://www.vn.nl

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 27

prijzen’ voor de agrariërs. -Dus meer aandacht nodig voor communicatie naar weifelende consumenten en agrariërs. -In het lager onderwijs moet er meer aandacht komen voor natuur en landbouw. -In het landbouwonderwijs moet veel meer aandacht komen voor het belang van een ongestoorde bodem voor productie, voor zelf verbouwen van ruwvoer. -Biologie- en landbouwonderwijs moeten meer geïntegreerd worden. -Het agrarisch natuurbeheer compenseert een boer alleen voor geschatte inkomstverliezen. Veel beter is het om boeren te belonen dus meer te bieden dan dat compensatiebedrag. -Burgers moeten zich veel meer ‘eigenaar’, verbonden gaan voelen aan het landschap. Dat klinkt abstract, maar is heel praktisch. Ik woon in het buitengebied en werk veel in de tuin. Ik hoor dan veel passerende fietsers en wandelaars tegen elkaar zeggen hoe mooi ze het landschap vinden. Maar de vraag is: willen ze daar dan ook wat voor doen, of er voor betalen? Of ben je alleen maar consument? De vraag is dus hoe je zorgt dat mensen zich eigenaar gaan voelen. Mee kunnen praten over de inrichting en het agrarisch beheer helpt daar bij. -Natuurwerkgroepen kunnen hun netwerk in de regio gebruiken om hun medebewoners te motiveren om natuurinclusief geproduceerde producten te kopen.

e inhoud van het Deltaplan De kwartiermakers zijn nu aan de slag om het Deltaplan verder in te vullen. Bijvoorbeeld door de doelen concreter te maken en door routes te ontwerpen om die doelen in 2030 te bereiken. Want 2030 is de horizon. Routes, dat klinkt weer abstract; daarom een voorbeeld. Een veelbelovende ontwikkeling is het ontstaan van korte ketens: de producent levert direct aan de consument, bijvoorbeeld via een boerderijwinkel. Er zijn al initiatieven, ook hier in de Krimpenerwaard. Maar die hebben nog maar een klein marktaandeel, de geleverde streekproducten zijn lang niet altijd natuurinclusief geproduceerd, het assortiment is beperkt en veel consumenten kopen alleen in een supermarkt

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

en willen niet een extra ritje naar een boerderijwinkel maken. Je kunt misschien die busjes gaan benutten die nu door onze waard rijden om online bestelde producten af te leveren, maar dat is momenteel niet erg duurzaam, omdat vaak maar één product per adres per dag wordt bezorgd. Kortom: hoe maak je het duurzaam en wat is de route om te zorgen dat die korte ketens voor natuurinclusieve producten een groot marktaandeel krijgen? En krijgt een agrarïer dan ook nog subsidie voor maatregelen en beheer die die natuurinclusieve producten mogelijk maken? Zoals inrichting en beheer van kruidenrijk grasland voor ruwvoer en weidevogels? Kortom, het doel kan duidelijk zijn, maar de route er naar toe vergt nog veel uitdenken en uitproberen.

eltacommissaris biodiversiteit De bedoeling is om het kabinet te vragen een Deltacommissaris aan te stellen met gezag, die boven de partijen staat en die niet afhankelijk is van een ministerie. Net zoals bij het Deltaprogramma voor Waterveiligheid. Er zijn meer overeenkomsten met het Deltaprogramma. Dat ontstond na de bijna-overstromingen van de rivieren in 1993 en 1995. Het ‘Ruimte voor de Rivier’-programma kwam tot uitvoering. Daarbij gingen toename van de veiligheid, winning van grint en zand en ontwikkeling van natuur hand in hand. Daardoor neemt in het rivierengebied de biodiversiteit langzaam weer toe. Met de zeearend, visarend en bever als icoonsoorten. De schandalen in de landbouw en de afname van de biodiversiteit in het landelijk gebied zijn ook zo’n ‘bijna ramp’. En het Deltaplan heeft ook als doel zaken te koppelen: landbouw, landschap, bodemdaling, klimaat-CO2, biodiversiteit.

terke relatie met ontwikkelingen in Krimpenerwaard In de Krimpenerwaard gaat een verkenning van start voor de Strategische Visie Krimpenerwaard, het initiatief van Riek Bakker. Veel van de elementen die ik hierboven noemde komen daar in terug. Doel is om in een paar maanden het grote aantal onderwerpen in de visie samen te brengen tot een paar duidelijke samenhangende vraagstukken en richtingen voor oplossingen. Bijvoorbeeld ‘beperking bodemdaling, duurzame landbouwproductie en herstel biodiversiteit’. Bestaande initiatieven voor een proeftuin adaptieve landbouw (nu in behandeling in de gemeente Krimpenerwaard), versterking van korte-keten-initiatieven zoals Rechtstreex, FOODkaart Krimpenerwaard en Proef de Krimpenerwaard sluiten hier goed bij aan. Een bekend Engels gezegde is ‘never waste a good crisis’. Dus ‘gebruik een crisis als kans’. Dat geldt ook voor dit Deltaplan Biodiversiteit. Geïnspireerd nota bene door een stel natuurvrijwilligers bij onze oosterburen die 25 jaar geleden op het idiote, briljante idee kwamen om jarenlang insecten te gaan vangen en wegen. Onderschat niet de kracht van vrijwilligerswerk. d

Vlinders en libellen Jaarverslag 2017 Tekst: Gabrielle Heuvelman, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Huig Bouter en Gabrielle Heuvelman In het afgelopen jaar zijn er helaas geen activiteiten georganiseerd met betrekking tot de dagvlinders, maar gezien de aantal waarnemingen op krimpen.waarneming.nl zijn er genoeg mensen die toch van de vlinders genoten hebben. a

agvlinders Dit jaar zijn er 21 verschillende soorten waargenomen waarvan er toch 3 soorten zijn die zich in de Krimpenerwaard niet vaak laten zien, zoals het heideblauwtje (Plebejus argus) (1) , bruin zandoogje (Maniola jurtiana) en het hooibeestje (Coenonympha pamphilus). De laaste twee soorten zijn graslandvlinders en daar zijn we op dit moment druk mee bezig binnen het project Herintroductie Graslandvlinders, zie pagina 35.

achtvlinders Ook dit jaar is er door een bescheiden groepje weer naar nachtvlinders gekeken. Er zijn 275 verschillende soorten gezien, waaronder de prachtige windepijlstaart (2) en de invasieve exoot buxusmineermot (3). Ik moet u wel mededelen dat op het moment dat ik dit schrijf nog niet alle gegevens zijn verwerkt. Dit komt omdat het soms erg lastig en tijdrovend is om de nachtvlinders op naam te brengen. Dit jaar zijn er een tweetal activiteiten georganiseerd en dat waren de Nachtvlindernacht en de Nacht van de Nacht waar dan door middel van een laken met een speciale lamp nachtvlinders worden gelokt zodat we ze kunnen vangen en vervolgens op naam kunnen brengen. Beide activiteiten werden goed bezocht.

ibellen Dit jaar was er weer een libellenexcursie naar het Natuurgebied Avelingen bij Gorinchem, en Hei- en Boeicop. Helaas was de opkomst niet zo groot, maar het enthousiasme was er niet minder om. Tijdens deze excursie hebben we leuke soorten gezien, zoals plasrombout (Gomphus pulchellus) (4), platbuik (Libellula depressa), lantaarntje (Schnura elegans), variable waterjuffer (Coenagrion pulchell), grote roodoogjuffer (Erythromma najas), vuurlibel (Crocothemis erytraea), grote keizerlibel (Anax imperator), vroege glazenmaker (Aeshna isoceles) en tot slot de bruine korenbout (Libellula fulva). Ook zijn we bezig met de Peterput in het Loetbos. We zien daar een sterke achteruitgang in libellen. In samenwerking met Kees Kool van Staatsbosbeheer zijn we bezig om deze libellenput op te knappen. Een van de redenen van achteruitgang is dat de Amerikaanse rivierkreeft deze mooie poel heeft ontdekt. Ook was de poel aan het dicht groeien. Een gedeelte van het onderhoud is in het najaar van 2017 gedaan en een gedeelte wordt in het vroege voorjaar van 2018 gedaan. a

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 29

Race 2018 vol van start al veel mooie soorten gescoord Dirk Jan van Roest De telefoon bleef piepen zo aan het begin van het nieuwe jaar. De WhatsApp groep stond roodgloeiend. Was het niet om mooie soorten te melden, dan wel om elkaar op scherp te zetten. In ieder geval leidde al dat digitale geweld tot een gezamenlijke speurtocht naar de Pallas boszanger en werd er een poging ondernomen om de grote burgemeester die gezien werd bij Gouda, de Hollandsche IJssel over te trekken. Beide pogingen zijn niet geslaagd overigens. d

xacte scores zijn nog niet bekend, maar zoals het er nu uit ziet ligt alles nog open. Aan top zien we een gevecht van de jonge garde met de gevestigde orde. Nek aan nek. Maar goed, we zijn slechts een maand onderweg; er kan van alles gebeuren. Er zijn in januari al mooie soorten op de lijst gezet. De rode wouw is in het nieuwe jaar blijven hangen en dat geldt ook voor de zomertortel. Een voordeel van de Race is dat er meer groepen ganzen afgekeken worden om tussen de ‘kollen’ en ‘brandjes’ soorten als kleine rietgans en toendrarietgans er uit te vissen. De koereiger lijkt ook bijna een vaste bewoner te zijn van de Krimpenerwaard. Verder op de lijst de appelvink, ruigpootbuizerd, baardman, kerkuil, zwarte mees, teveel om op te noemen… De hoogste score ligt al rond de 100 soorten.

aast het scoren van de meeste soorten heeft Harm het ‘voorspelspel’ weer in het leven geroepen. Hoeveel soorten ga je dit jaar zien, hoeveel scoort de winnaar en welke drie bijzondere soorten hopen we binnen de grenzen van de Krimpenerwaard te zien. Op die lijst staan wel juweeltjes. Denk aan exclusieve soorten als woudaap, blauwstaart, scharrelaar,

wielewaal, bijeneter, grijze wouw, en meer. Vol verwachting klopt ons hart… en ik kijk nu al uit naar de afsluitavond begin 2019 waarin alle resultaten, hoogtepunten en dieptepunten gepresenteerd worden.

p dit moment hebben we de volgende 21 deelnemers: Ton de Groot, Herman van den Brand, Arie Ros, Henk Gazan, Cor Oskam, Coen van Nieuwamerongen, Jannie Monhemius, Paul Schrijvershof, Stef van Walsum, Arie Dorsman, Jaap Oosterom, Daan van Braak, Harm Blom, Erik Kleyheeg, Gijsbert Mourik, Maria Spruit, Wim Sloof, Pieter van Dam, Dirk-Jan Saaltink, Pieter ‘t Lam en ikzelf uiteraard. Mocht je jouw naam missen in deze lijst terwijl jij je had opgegeven, of wil je toch nog graag aanhaken, stuur dan een mailtje naar vogelwerkgroep@nvwk.nl. d Foto’s rechterpagina: boven: zomertortel, foto: Anita Meelenboer; linksmidden: zwarte mees, foto: Gijsbert Mourik; rechtsmidden: grauwe gans en toendrarietgans, foto: Coen van Nieuwamerongen; onder: grote barmsijs, foto: Dirk-Jan van Roest

15 jaar Nationale Tuinvogeltelling: veel minder merels, huismus weer op één www.tuinvogeltelling.nl, 28 januari 2018

PERSBERICHT

Meer dan 65.000 mensen telden het weekend van 27 en 28 januari de vogels in hun tuin tijdens de 15e Nationale Tuinvogeltelling van Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek. Samen telden ze meer dan 1 miljoen vogels! Het meest werd, net als afgelopen jaren, de huismus geteld. Opvallend is dat er veel minder merels gezien werden in de Nederlandse tuinen dan afgelopen jaren. Het aantal waargenomen merels bleef dit weekend ver achter bij de aantallen van afgelopen jaren. Gemiddeld werden er per tuin anderhalve merel doorgegeven, terwijl dit aantal de voorgaande jaren boven de twee lag. Daarmee is de merel ook uit de top-3 van meest getelde vogels verdwenen; van de derde naar de vijfde plaats. Tot nu toe werd de merel ook telkens in de meeste tuinen waargenomen. In meer dan acht op de tien tuinen zat minimaal één merel. Dit jaar is dat slechts in zeven op de tien tuinen het geval. De koolmees is nu de vogel die in de meeste tuinen werd gezien. Oorzaak van de achteruitgang van het aantal getelde merels is mogelijk het Usutuvirus. Dit voor merels dodelijk virus werd afgelopen jaren in vooral Oost-Nederland geconstateerd. Om de daadwerkelijke oorzaak van het lage aantal merels vast te stellen, is nader onderzoek nodig. In België was het beeld overigens hetzelfde als bij ons. Evenals vorige jaren was de huismus weer veruit de meest getelde soort. De huismus werd in minder dan de helft van de tuinen waargenomen. Mussen zijn echter echte groepsvogels. Zit-ie in de tuin, dan ook meteen met een heleboel bij elkaar. Gemiddeld bestond een groep mussen in de tuin uit acht exemplaren. Nummer twee werd de koolmees en drie de pimpelmees. Het aantal in de tuin getelde pimpelmezen neemt overigens al gedurende een aantal jaren langzaam af. De reden hiervoor is niet duidelijk. Op nummer vier, vóór de merel, eindigde het kauwtje. Ook al is de huismus een fiere winnaar, met deze vogel gaat het in vergelijking tot decennia geleden helemaal niet goed - hoewel op sommige plekken enig herstel wordt waargenomen. Dit is de top-10 van de Nationale Tuinvogeltelling 2018. Tussen haakjes de notering tijdens de editie van 2017. 1 Huismus (1); 2 Koolmees (2); 3 Pimpelmees (5); 4 Kauw (4); 5 Merel (3); 6 Vink (6); 7 Turkse tortel (7); 8 Houtduif (8); 9 Ekster (11); 10 Roodborst (10) 30

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 31

“Dit is een proces van

kiezen en coalities maken” NVWK wordt betrokken bij Strategische Visie Martin Dekker, journalist en multimediaredacteur Voor de Strategische Visie Krimpenerwaard breekt de tweede fase aan. Bij de presentatie op 11 april 2017 ging het vooral om vergezichten, opties en keuzemogelijkheden. Nu moet worden nagedacht over die keuzes. Daarbij krijgen ook verenigingen en belangenorganisaties de gelegenheid hun standpunten en ideeën in te brengen. De Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard is daarvoor nadrukkelijk uitgenodigd door Riek Bakker, de initiatiefnemer en opsteller van de Strategische Visie. d

n de Waardvogel van september 2017 stond de NVWK-reactie op de Strategische Visie Krimpenerwaard. PR-coördinator Joke Colijn verwoordde daarin vooral de vrees dat de geschetste opties zouden resulteren in grote veranderingen in de Krimpenerwaard en dat economie en mobiliteit voorrang zouden krijgen ten koste van de natuur en het cultuurhistorisch landschap. Daarop zocht de stedenbouwkundige én inwoonster van Berkenwoude meteen contact met de NVWK. Besloten werd tot een gecombineerd interview. De deelnemers, Riek Bakker enerzijds en Joke Colijn en NVWK-secretaris Frans van der Storm anderzijds, ontdekten in het open gesprek gaandeweg dat hun standpunten meer overeenkomsten hebben dan tegenstellingen.

Riek Bakker: “Kritiek mag; daar heb ik niets op tegen. Maar ik ben benieuwd wat jullie dan wél willen…” Joke Colijn: “Het is goed om eerst te vertellen waar we voor staan. Onze vereniging bestaat sinds 1961 en heeft als doelstellingen het beheren, bestuderen en beschermen van de natuur, het milieu en het landschap in de Krimpenerwaard. Vanuit die optiek hebben we gekeken naar de Visie. Dan staan er nogal wat oplossingen in die behoorlijk destructief kunnen zijn voor de structuur van het landschap.” Riek Bakker: “Ik heb het initiatief genomen omdat er een Omgevingswet aan staat te komen. Die bepaalt dat de overheid bij plannen aan burgerparticipatie moet doen. De twee gemeentes in de Krimpenerwaard en de Provincie Zuid-Holland gingen akkoord met mijn burgerinitiatief. Ik besefte: ik kan niet een plan maken dat al helemaal kant-en-klaar is. Dan heeft niemand de keuzes kunnen meemaken. Dit is juist een proces van kiezen. Daarom hebben we ervoor gekozen alles in beeld te brengen; de problematiek, de data, de mogelijke oplossingen – waarbij niet is gezegd dat ik vind dat het zo moet – en waar en hoe dat elders in Nederland al eens is gedaan. Met de participatie van bewoners, ondernemers en boeren is het de opzet te trechteren tot we met z’n allen op het punt komen dat we zeggen: zó moeten we het doen. Ergens moeten we bij elkaar zien te komen in dat proces.” Joke Colijn: “Dat we bij elkaar moeten komen, is duidelijk. De NVWK investeert al jaren in goede contacten in de Krimpenerwaard. Met de gemeentes, de boerenorganisaties, het hoogheemraadschap… We proberen daar altijd onze 32

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

doelstellingen ‘binnen te fietsen’, op een nette manier, die geen weerstand oproept. Maar we staan wel voor onze waarden. We merken dat het landt: dat er steeds meer besef komt dat het belangrijke waarden zijn en dat economische groei niet allesbepalend is voor wat mensen gelukkig maakt of waarom mensen hier willen wonen. Ik denk dat we dus in feite al veel voorwerk hadden gedaan. Daarom vind ik het jammer dat de natuurorganisaties niet gehoord zijn.”

Riek Bakker: “In de tweede ronde zitten jullie erin.” Frans van der Storm: “Dat was nog niet bekend toen we onze reactie in de Waardvogel publiceerden.” Riek Bakker: “Ik wilde niet vooraf bepalen wie wel en niet mocht meepraten. Ik wilde participatie en heb het helemaal opengelaten. Wie zich meldde, was welkom. Op de startavond was de groep zó groot dat we een groep bewoners, een groep ondernemers en een groep boeren hebben gemaakt en zo zijn we van acquit gegaan.” Frans van der Storm: “Je voelde aan je water dat er een initiatief lag dat de moeite waard kon zijn. Het onderwerp leeft. Logisch want met de problematiek van de bodemdaling hebben we allemaal te maken… of je nu boer bent, burger of als je een bedrijf hebt. Ook logistiek is een punt; de Algerabrug is een notoir knelpunt en aan de noordkant en de oostkant heb je vergelijkbare problematiek. Er is heel veel bedrijvigheid. Hartstikke fijn, want het is prettig als je een beetje in de buurt kunt werken van waar je woont. Maar realiseer je ook in welk magnifiek gebied we zitten. Het is niet voor niets dat de Provincie de Krimpenerwaard als een van de topgebieden ziet als het gaat om het buitengebied. Als NVWK realiseren we ons, dankzij de contacten met de boeren vanuit het weidevogelen, des te meer dat we iets heel moois bereikt hebben. In andere polders is de samenwerking tussen agrarische natuurverenigingen en weidevogelwachters en boeren stukgelopen – hier gaat het juist goed.” Joke Colijn: “Ze zien ons niet als geitenwollensokkenbreiers; wij zijn gewoon een organisatie waarmee te praten valt.” Riek Bakker: “Voelden jullie je door de Strategische Visie aangevallen?”

Frans van der Storm: “We voelden ons aangevallen, doordat wij een lang traject achter de rug hebben van het opbouwen van de relatie met de boeren. De boeren zaten wel aan tafel bij het maken van de Strategische Visie en wij niet. Alleen een beetje clandestien, als burger en niet als belangenbehartiger van natuur en landschap. Dan lees je een aantal, best radicale voorstellen voor hoe je kunt omgaan met de polder – ook al zijn het ideeën, schetsen – waarvan je schrikt: als dát gerealiseerd zou worden… Bijvoorbeeld vérgaande ontwikkeling van bedrijventerreinen, royale mogelijkheden van ontsluiting van kernen, diverse rondwegen en verbreding van simpele polderweggetjes. Dat is voor ons een schrikbeeld. Dan tast je het wezen van de Waard aan. Dit is een uniek gebied, met het slagenlandschap, het plattelandskarakter, de natte natuur… Daarnaast realiseren we ons heel goed dat dit een gebied is waar mensen wonen en werken, waar mensen iets willen en moeten. Zo’n gebied is alleen levensvatbaar als je het ontwikkelt. Niet alleen natuurontwikkeling, maar ook economische en sociale ontwikkeling. Als je daar niets aan doet, gaat het stuk.” Riek Bakker: “Er is voor mij geen enkele discussie over of jullie gehoord moeten worden. Als ik zeg dat ik van participatie houd, dan houd ik ook van júllie inbreng. Vandaar dat ik dat voor de volgende ronde heb voorgesteld. En ik snap jullie standpunt heel goed. Je hoort mij niet zeggen dat we níét zuinig moeten zijn op het landschap van de Krimpenerwaard. Maar tegelijkertijd moet ik zeggen: we zijn niet alleen. Als we zó radicaal konden kiezen om alleen voor de natuur te gaan, dan nog zouden we heel veel moeten investeren om dat goed te krijgen. “Een van de allergrootste kansen is dat je ‘meekoppelt’. Dat niet iedereen voor zich een eigen oplossing kiest.” Joke Colijn: “En wij gaan ook niet voor die keuze. Wij willen de boeren juist behouden, maar niet ten koste van de biodiversiteit. Wij hameren op wat ze noemen ‘natuurinclusief boeren’. Er zijn al zoveel boeren in Nederland die bewijzen dat dat kan: dat je toch een goede boterham kunt verdienen terwijl je respect hebt voor je omgeving. We proberen ook andere inwoners bewust te

maken: hoe kun je mét de natuur werken in plaats van tegen de natuur.”

Riek Bakker: “Ik denk dat als wij goed met elkaar samenwerken – een beetje kunnen geven en nemen en afspraken maken die we gestand kunnen doen – dat we dan verder komen dan onze bestuurders die in een cyclus zitten van vier jaar op, vier jaar af. Wat dit nodig heeft, is lange termijn. We moeten coalities maken.” Frans van der Storm: “Ons speerpunt is opkomen voor natuur en landschap in de Krimpenerwaard. Met onderkenning van de behoeften op economisch gebied.” Joke Colijn: “We willen de toeristische ontwikkeling helemaal niet in de weg zitten. Maar als wij over de voorstellen op dat gebied kunnen meedenken, denken we dat het met zo min mogelijk schade voor natuur en landschap kan. Met argumenten waarom wel of niet en waar wel of niet.” Joke Colijn: “Vernatting is ook superbelangrijk. Het waterpeil in de Krimpenerwaard gaat iedereen aan. Maar de oplossing moet gekozen worden met respect voor het boerenbestand, voor zover dat nog bestaat. Wij zouden graag zien dat hier een zuivelcoöperatie komt van boeren die op natuurvriendelijke wijze melk produceren. Zoals twaalf weidevogelboeren in Friesland en Overijssel het doen. Zij hebben zich georganiseerd en zetten hun producten onder de naam Weide Weelde af door heel Nederland.” Riek Bakker: “Dat moeten wij hier toch ook voor elkaar kunnen krijgen...Ik denk dat de burgers dat ook willen. Je wilt allemaal weten waar je voedsel vandaan komt, dat het veilig is en goed in elkaar steekt. Intensieve landbouw heeft zoveel nadelen. Het betekent bijvoorbeeld dat ze ook ’s nachts gaan doorwerken. Dan krijg je een bedrijfsproces dat helemaal loszingt van de omgeving. Dan krijg je problemen. Terwijl er boeren zijn met een klein bedrijf, die biologisch werken en er nog een paar andere dingen bij doen en zo een prima bestaan hebben. Dat is goed voor de natuur en ook goed voor de omwonenden. Misschien zou daar eens nationaal beleid voor moeten worden gemaakt.” Joke Colijn: “Dat roepen wij ook, tegen de Provincie en tegen het Rijk. Zij decentraliseren van alles naar de landelijke gebieden, maar dat kunnen die gebieden nooit allemaal zelf realiseren.” Frans van der Storm: “Ik moet constateren dat we op veel onderwerpen dicht bij elkaar zitten. Mooi om te zien dat u met dezelfde bevlogenheid over de Krimpenerwaard spreekt als wij. Een paar keer dacht ik even: u zou zo bij ons in de PR kunnen komen…” d

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 33

Herintroductie graslandvlinders Het nieuwe grote project van de NVWK Arie Kooy In 2017 is er binnen de NVWK een projectgroep van start gegaan die zich buigt over een omvangrijke habitatverbetering voor graslandvlinders. Aanleiding voor deze – toch wel ambitieuze – doelstelling was mijn wens om tot herintroductie te komen van het zeldzame gentiaanblauwtje. Eén van de doelen van de inrichting van de Berkenwoudse Driehoek tot natuurgebied was, zo kon ik me herinneren, de herintroductie van dit blauwtje. Wat volgde was een uitvoerige gedachtewisseling met degene die nauw betrokken was bij de totstandkoming van de Berkenwoudse Driehoek, Rudi Terlouw. Ook legde ik contact met de Vlinderstichting om steun te verwerven voor die herintroductie. a

erintroductie gentiaanblauwtje erg moeilijk Door die contacten werd ik met beide benen weer stevig op de grond gezet: herintroductie van dat blauwtje zou heel erg moeizaam zijn, omdat zo’n populatie, gezien de beperkte omvang van de blauwgraslanden in de Berkenwoudse Driehoek, te geïsoleerd en daardoor erg kwetsbaar zou blijken te zijn. De waardplant van dit blauwtje, het gentiaanklokje komt gelukkig nog veelvuldig voor in dit gebied, maar dat is helaas (nog) niet voldoende voor een levensvatbare populatie van gentiaanblauwtjes. Dit doel blijft dus, wat mij betreft, een stip op de horizon. Omdat het met nogal wat soorten vlinders die vroeger vrij algemeen waren in de Krimpenerwaard niet goed gaat, werd al pratend met Rudi besloten om de doelstelling te wijzigen in ‘Herintroductie van Graslandvlinders in de Krimpenerwaard’. Het gaat daarbij om de volgende soorten: hooibeestje, zwartsprietdikkopje, icarusblauwtje, kleine vuurvlinder, bruin zandoogje, en natuurlijk nemen we mee de argusvlinder. Aanvankelijk was het de bedoeling om voor dit doel een aantal gebiedjes nader te beschouwen, door middel van vegetatieverbetering de condities voor die vlinders te verbeteren en, indien mogelijk en gewenst, ‘uitzetten’ door middel van transplantatie van eitjes en/of rupsen - in daarvoor geschikte (of geschikt gemaakte) gebieden. Maar al pratend in de voor het doel geformeerde werkgroep, werd voor een ruimere doelstelling gekozen. Besloten is dat wordt gekomen tot aanleg van 15 grasvlinderhabitats en het creëren van verbindings- en migratiezones die de grasvlinderhabitats met elkaar verbinden. Daarnaast willen we de meeste grasvlinderhabitats ook inrichten voor wilde bijen.

e werkgroep en partners De werkgroep bestaat uit de volgende NVWK-ers: Gabriëlle Heuvelman, onze vlindercoördinator; Max Ossevoort, voorzitter van de NVWK; Stef van Walsum, onze plantencoördinator; Rudi Terlouw, met name voor inbreng van kennis en ervaring; Dinie Buisman en de schrijver van dit artikel. We hebben al een behoorlijk aantal besprekingen achter de rug. Er is al een uitgebreid plan van aanpak geschreven, evenals een deelplan gericht op de aanleg van drie Idylles en we zijn bezig met het leggen van de laatste hand aan het alles omvattende Projectplan. Zo’n projectplan is nodig om steun en inzet te verwerven van sponsors en te coördineren met de betrokken partijen zoals de Gemeente Krimpenerwaard, het Zuid-Hollands Landschap (ZHL), de Groenalliantie Midden-Holland (GMH), Staatsbosbeheer (SBB), de Provincie Zuid Holland (PZH), het

Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK) en De Vlinderstichting. In het projectplan komt uiteraard te staan dat het doel is om te bereiken dat er meer vlinders en meer vlindersoorten kunnen (gaan) gedijen in de Krimpenerwaard én dat die populatie zich de komende tijd thuis gaat voelen in een optimale habitat en zich gaat uitbreiden.

anleg van (nog) drie Idylles De Vlinderstichting is begonnen met een tweede ronde van aanleg van Idylles in Nederland, na een eerste ronde waarbij o.a. de Idylle in het Loetbos werd aangelegd. Deze stichting draagt bij aan de financiering van de drie Idylles die nu op stapel staan. Inmiddels zijn de plaatsen bekend van de drie nieuwe Idylles. Die plaatsen zijn: •Een behoorlijk perceel grasland in het Lekweidegebied (ten westen van de Provinciale Weg N207 naar de pont) in Bergambacht. Dit perceel is eigendom van de GMH, •Een perceel grasland vlakbij de ijsbaan in Lekkerkerk, ten oosten van de benzinepomp die ligt aan de Boezemweg. Deze grond is eveneens eigendom van de GMH. •Een stuk land in het natuurgebiedje dat ligt aan de Bilwijkerweg bij Haastrecht. Dit gebied is eigendom van het ZHL.

lle drie Idylles zullen worden aangevuld tot grasvlinderhabitat. De Idylles bij Bergambacht en bij Lekkerkerk zullen, volgens de huidige planning, nog dit voorjaar worden gerealiseerd. De grondbewerking – die wordt gesponsord door Hoveniersbedrijf A. Molenaar uit Bergambacht – en het inzaaien, zijn al gepland. De derde Idylle zal na de zomer worden gerealiseerd. Het bloemen- en graszaadmengsel dat zal worden gezaaid ,wordt opbasisvandeuitkomstvandebodemonderzoeken,samengesteld door Peter de Groot van Biodivers uit Oudewater en zal bestaan uit streekeigen bloemen, naast bepaalde grassoorten als waardplanten voor de graslandvlinders.

anleg van ca. twaalf grasvlinderhabitats Drie grasvlinderhabitats zijn eigenlijk te weinig voor verwezenlijking van onze doelstellingen. De Vlinderstichting stelt als voorwaarde voor financiering van Idylles, dat die Idylles worden gerealiseerd op loopafstand van woonkernen, zodat inwoners van die Idylles kunnen genieten tijdens een ommetje, dus van bloemen, vlinders en bijen. Verder weg van de woonkernen maar uiteraard wel in gebieden die openbaar toegankelijk zijn zullen nog een twaalftal gebiedjes voor de eerder genoemde doelsoorten graslandvlinders worden WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 35

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

gerealiseerd met optimale leef- en overlevingsmogelijkheden. Hiervoor zijn in de meeste gevallen vegetatie-aanpassingen nodig. We zijn ons nog, in samenspraak met o.m. het ZHL, aan het beraden waar die gebieden komen te liggen.

et creëren van verbindings- en migratiezones tussen de onderlinge habitats Om een echte verbetering van de leefsituaties van vlinders en andere insecten te bewerkstelligen is het nodig dat er verbindingen tot stand komen tussen bovenbedoelde grasvlinderrhabitats. Deze verbindingszones zullen worden gerealiseerd langs en in de bermen van de wegen en dijken in de Krimpenerwaard en we zijn volop in overleg met onder meer het HHSK en de PZH om dat te realiseren. Een vereiste daarvoor is een ander maaibeleid van deze overheidsinstanties en - dat zal nodig blijken – de vegetatie zal insecten- en vlindervriendelijker moeten worden. De gesprekken daarover met het HHSK en de Provincie Zuid-Holland daarover stemmen ons redelijk optimistisch.

ok nog: wilde bijen Het gaat ook niet goed met de wilde bijensoorten in Nederland. Uit onderzoek is gebleken dat er een groot tekort is aan kwalitatieve leefruimte, vooral op het platteland. Wilde bijen en hommels zijn van cruciaal belang voor de biodiversiteit van ons landschap. Voorts bestuiven zij, samen met vlinders en zweefvliegen, o.a. 80% van alle voedselgewassen in Nederland. LandschappenNL (https://www.landschappen. nl/) gaat daarom samen met de 20 provinciale Landschappen en Landschapsbeheerorganisaties, De Vlinderstichting, de Bijenstichting, de Entomologische Vereniging, de Natuur en Milieufederaties en Naturalis Biodiversity Center aan de slag met de realisatie van de ‘Wilde Bijenlinie’. De Wilde Bijenlinie verbindt nieuwe en bestaande leefgebieden voor wilde bijen in heel Nederland. Door de realisatie van de Wilde Bijenlinie helpen we de bij én vergroten we het besef dat de wilde bij onmisbaar is voor het Nederlandse ecosysteem. Er worden daarom 300 nieuwe gebieden voor wilde bijen in Nederland gerealiseerd. De Nationale Postcode Loterij zorgt voor financiering van de aanleg van die gebieden. Vertegenwoordigers van onze werkgroep hebben recent overleg gehad met de organisatie van dit Landelijke Project. Onze doelen voor de graslandvlinders stemmen grotendeels overeen met dit project voor de wilde bijen. Wederzijds gaat een positieve uitwisseling ten gunste van bijen, vlinders en andere insecten tot stand komen. We zijn optimistisch over de financiering en vervolgens het tot stand komen van minstens drie gebiedjes voor wilde bijen in de Krimpenerwaard. Deze gebiedjes kunnen tevens als vlinderhabitat worden ingericht en zo deel uit maken van de twaalf nog door ons te realiseren gebiedjes.

oms zit het mee, soms zit het tegen... Een aantal maanden geleden werden resultaten van onderzoeken ter zake gepubliceerd, waaruit bleek dat de laatste jaren het aantal insecten met maar liefst 75% achteruit is gegaan. Erg verontrustend, ook al omdat bestuivers zoals gezegd voor de voedselvoorziening van groot belang zijn. Verder verontrustend omdat insecten de basis vormen van de voedselketen. Minder

Op de bladzijde hiernaast steeds v.l.n.r.: bruin zandoogje, hooibeestje, foto’s: Arie Kooy; kleine vuurvlinder, foto: Huig Bouter; argusvlinder, icarusblauwtje, foto’s: Arie Kooy; zwartsprietdikkopje, bron: https://www.naturespot.org.uk

insecten betekent uiteindelijk ook minder vogels, vissen en planten. Dit gegeven beïnvloedt gelukkig wel het draagvlak en de animo voor onze plannen op een gunstige manier. Instanties en bedrijven waarmee we praten zijn gemakkelijker te overtuigen van de noodzaak om bij te dragen aan de realisatie van onze plannen. Provincie Zuid-Holland heeft het voornemen om de bermen van provinciale wegen – zo blijkt uit een beleidsnotitie – meer ecologisch te gaan beheren. Dit voornemen sluit prima aan op onze doelstellingen voor verbetering van de habitat voor vlinders, bijen en insecten in de Krimpenerwaard. Een eerste gesprek over samenwerking en wederzijdse beïnvloeding heeft al plaatsgevonden. Een tweede gesprek is in voorbereiding, waarbij concreet zal worden gepraat over een meer ecologisch beheer van onder meer de bermen van de N207 en de N210. Deze bermen kunnen prima gaan fungeren als verbindingszones waarover we eerder in dit verhaal spraken. Met het HHSK was de NVWK al volop in overleg over de door hen beheerde dijkhellingen en wegbermen. Dit heeft – en daar zijn we blij mee – al geleid tot een ander maaibeleid van de dijkhellingen van de Lekdijk en de IJsseldijk. Ook de bermen van de binnenwegen die in beheer zijn bij het waterschap zullen aan de orde gaan komen.

inancieel Het realiseren van een Idylle kost ongeveer € 5.000,00. Daar zijn de kosten voor het aanvullen van de Idylle tot een grasvlinderen wilde bijenhabitat bij inbegrepen. De Vlinderstichting sponsort elk van de drie Idylles voor 50%. De andere 50% dient door andere partijen te worden opgebracht, door de NVWK te initiëren. Het Streekfonds Krimpenerwaard heeft inmiddels € 4.500,00 toegezegd voor de aanleg van de drie nieuwe Idylles. Hoveniersbedrijf A. Molenaar uit Bergambacht heeft zich bereid verklaard de kosten voor de grondbewerkingswerkzaamheden van twee Idylles, als sponsoring, voor zijn rekening te willen nemen. Vanzelfsprekend zijn wij hier erg blij mee!

og veel werk te doen Gedurende dit jaar is er nog veel werk te verzetten, waaronder het vinden van locaties voor de overige grasvlinderhabitats en uiteraard het werven van de benodigde fondsen. Onze werkgroep is heel ambitieus én enthousiast om tot verwezenlijking te komen van plannen voor verbetering van de leefsituatie voor en van vlinders, bijen en andere insecten. Als dat lukt dan krijgt de Krimpenerwaard een mooier, natuurlijker aanzien. Van de ontwikkelingen en resultaten zullen we u via de Waardvogel regelmatig op de hoogte houden. We kunnen nu en in de toekomst best steun gebruiken bij de realisatie van onze plannen. Op korte termijn zal er geteld moeten worden, we denken verder aan inzaaien, piketpaaltjes en informatieborden plaatsen, het boren van nestgelegenheid voor bijen in boomstammen, enz. Uw tijd en inzet hierbij is van harte welkom! In principe wordt beheer van de terreinen door de terrreineigenaren uitgevoerd, aan de hand van door Stef geschreven beheerplannen. Wellicht wilt u nu al handen spandiensten verrichten. Ook suggesties voor realisering van onze vlinderplannen zijn van harte welkom. U kunt daarvoor contact opnemen met de vlindercoördinator van onze vereniging, Gabriëlle Heuvelman, zie de colofon van deze Waardvogel of met ondergetekende via e-mail: xxxxxxxxx@xxxxx.xx of telefoon: XXXX-XXXXXXX. a WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 37

Basiscursus Wilde Planten Inventariseren Willemien Troelstra, Districtscoördinator FLORON Zuid-Holland Zuid

NIEUWSBERICHT

FLORON organiseert in Rotterdam dit jaar weer een Basiscursus Wilde Planten inventariseren. Cursusleider is Willemien Troelstra, districtscoördinator FLORON Zuid-Holland Zuid en zij heeft deze cursus eerder gegeven in 2015 en 2016. Er hebben zich al geïnteresseerden aangemeld, maar er zijn nog plaatsen over. Deze cursus is voor zowel natuurliefhebbers als ecologen die willen leren wilde planten op naam te brengen en plantenwaarnemingen te verzamelen (inventariseren). In de cursus leer je in ieder geval: -100 tot 150 veel voorkomende plantensoorten herkennen; -De 15-20 belangrijkste plantenfamilies herkennen; -Determineren van planten met een flora; -De belangrijkste kenmerken waaraan je verschillende planten herkent; -De termen waarmee ze plantenonderdelen beschrijven zoals schutblad, klieren, tongetje, hauwtje, stijl etc.; -Wat te doen als je er met de flora niet uitkomt; -Welke plantensoorten kun je waar en wanneer verwachten; -Hoe verzamel je materiaal en/of foto’s om soorten later op naam te brengen of als bewijs voor een bijzondere vondst; -Welke manieren zijn er om waarnemingen te verzamelen en door te geven. De cursus omvat acht woensdagavonden van 19.30- 22.15 (uiterlijk 22.30 uur). Tussen de lessen door is er huiswerk: filmpjes kijken, reader lezen, planten zoeken en determineren en nog zo wat. Er zullen ook ongeveer vier keer avond-excursies zijn naar plekken in de regio. De data kunt u vinden in het nieuwsbericht over deze cursus op https://www.nvwk.nl/actueel/nieuws/basiscursus-wilden-planten-inventariseren De cursus wordt gegeven in Nivon Rotterdam (zaal 7), Dirk Smitsstraat 76, Rotterdam. De bijdrage is €80 per persoon, inclusief koffie en thee en cursusmaterialen. Zelf mee te nemen: De laatste versie van de Heukels-flora als boek of op iPad en een loep (10x of sterker). U kunt aanmelden via willemien.troelstra@xs4all.nl met als onderwerp ‘Basiscursus Wilde planten inventariseren’.Meer informatie, zie nieuwsbericht op www.nvwk.nl en bij Willemien Troelstra, FLORON-districtscoordinator Zuid-Holland Zuid, 010-4673970 d

Vrijwilligers gezocht voor het Veenweidepark Renata Haring, Ondersteuning communicatie, Stichting Het Zuid-Hollands Landschap

NIEUWSBERICHT

Stichting Het Zuid-Hollands Landschap heeft de laatste, ontbrekende 14 hectare van het Veenweidepark bij Gouda aangekocht van de provincie ZuidHolland. De provincie koos het Zuid-Hollands Landschap uit als de bieder met het beste plan. De hectares liggen in Polder Veerstalblok tussen de Gouderakse Tiendweg en de Hollandsche IJssel. Het Veenweidepark is nu geheel in bezit bij het ZuidHollands Landschap. Het Veenweidepark ligt dicht tegen Gouda en de omliggende woonkernen Gouderak, Stolwijkersluis en Goverwelle aan. Wandelaars en fietsers genieten er nu al volop van het ‘oudhollandsche’ plaatje’ met weidevogels, bloemrijke percelen, koeien in de wei, en typische wolkenluchten. Het Veenweidepark is daarmee een visitekaartje voor de prachtige Krimpenerwaard, waarin het heerlijk wandelen en fietsen is. Het ZuidHollands Landschap zal de recreatieve aantrekkelijkheid van het Veenweidepark verder vergroten met nieuwe voorzieningen als paden, een picknick-plek en informatieve voorzieningen. De nieuw aangekochte kruiden- en faunarijke graslandpercelen worden nog niet direct opengesteld voor wandelaars. Dit om de percelen goed te laten ontwikkelen naar de gewenste natuurdoelstellingen. Het beheer willen we graag samen met vrijwilligers en buurtbewoners doen. Wil je met andere vrijwilligers de handen uit de mouwen steken in de natuur en daarmee zorgen dat de gewenste natuurdoelstellingen behaald worden? Kom dan bij de nieuwe vrijwilligersploeg Veenweidepark! Je kunt actief deelnemen aan de onderhoudswerkzaamheden, zoals: • Onderhouden ringslanghopen • Opschonen van poelen • Maaien van het laarzenpad • Houtopslag verwijderen • Onderhoud aan hekwerken, bruggetjes en meubilair De werkzaamheden worden één keer in de 2 weken uitgevoerd op zaterdagochtend. De terreinbeheerder geeft bij de start aan welke werkzaamheden die ochtend uitgevoerd kunnen worden. Voor het onderhoud gebruik je handgereedschap. Uiteraard krijg je uitleg en word je begeleid, waarbij steeds meer zelfstandig gewerkt kan worden door de groep. Spreekt bovenstaande je aan en wil je met ons kennismaken? Neem contact op Renata Haring, via regio-veenweiden@zhl.nl voor meer informatie. 38

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

Fotoreportage Spitsbergen, via Fair Isle en Jan Mayen, verslag Tekst: Marian Bosch, foto’s: Abe Maaijen Op een druk bezochte avond heeft Abe Maaijen een presentatie gegeven over zijn reis naar deze eilanden, die in samenwerking met Vogelbescherming Nederland werd georganiseerd. Hij vertelde dat hij altijd al het eiland wilde bezoeken dat door een verre voorvader van hem, Jan Mayen, als walvisvaarder is ontdekt. d

r was ook onderweg veel te zien, er werden veel soorten vogels gespot en zeezoogdieren zoals dolfijnen, bruinvissen, zeehonden, zelfs orka’s en ijsberen. Tijdens de bootreis werd het gezelschap onderhouden door interessante lezingen van o.a. vogelkenners. Alle waarnemingen van overdag werden met elkaar uitgewisseld en men hield een lijst van alle soorten bij. Het was een avontuurlijke reis, zeker als het er om gaat om met een zodiac tussen de ijsschotsen door te varen! Nadat de bootreis eindigde op Spitsbergen verbleef Abe met zijn echtgenote nog zes dagen op de camping van Longyearbyen. We hebben genoten van de verhalen en vooral van de schitterende foto’s die Abe onderweg en met name van Spitsbergen gemaakt heeft. d

Van boven naar beneden met de klok mee: papegaaiduiker, jan-vangent, ijsbeer met prooi (zadelrob), zadelrobben, walrussen.

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 39

Meld roestplaatsen ransuilen

Stefan van der Heijden

Afgelopen zomer heeft de uilenwerkgroep van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard de locaties met roepende jongen van ransuilen geïnventariseerd. Dit was een succes doordat veel bewoners van de Krimpenerwaard locaties van jonge ransuilen doorgaven. We hopen dat de inventarisatie van roestplaatsen van ransuilen ook een succes gaat worden. z

ansuilen rusten in de winter vaak in groepen; dit wordt roesten genoemd. Dat kunnen groepen van slechts enkele tot tientallen exemplaren zijn. Dit roesten gebeurt meestal in wintergroene struiken of bomen maar ook wel in loofbomen en struiken die nu geen blad hebben. Ze zijn daarbij doorgaans niet schuw en vaak goed zichtbaar. Een ransuil is te herkennen aan karakteristieke oorpluimen boven op zijn kop en oranje ogen. Ransuilen zijn sterk in aantal achteruit gegaan en hun roestplaatsen zijn kwetsbaar. Soms wordt een roestplaats verstoord, bewust of onbewust. De ransuilen vliegen dan op met soms onbedoelde en onbekende gevolgen: ze worden slachtoffer van roofvogels (bijvoorbeeld havik) en ze verbruiken onnodig energie. In tijden van voedselschaarste kan dit slecht voor de uilen uitpakken. Ransuilen broeden doorgaans in de buurt van de roestplaatsen. De uilenwerkgroep wil met kennis over de roestplaatsen overheden en bewoners adviseren over onderhoud en bescherming ervan.

Bovendien helpt het ons om de nesten te lokaliseren en te tellen. We vragen er begrip voor dat we locaties met roestende ransuilen niet bekend maken. Onze ervaring is dat dit soms veel mensen trekt en een roestplaats wordt verstoord. Kent u een plek met roestende ransuilen? Geef dit dan door via uilenwerkgroep@nvwk.nl of XXXX-XXXXXXX (whatsApp of bellen na 19.30 uur). Vermeld hierbij de locatie, periode en het maximale aantal uilen dat gezien is. Wij zijn u (weer) erkentelijk voor uw hulp! z

Van de secretaris Jaarverslag 2017 Frans van der Storm

et bestuur Met de algemene vergadering is afscheid genomen van Patrick Heuvelman als coördinator plantenwerkgroep. In die functie heeft Stef van Walsum hem opgevolgd. Bij dezelfde vergadering is het bestuur gecompleteerd door de benoeming van Jan van Exel. Jan is inmiddels belast met de portefeuilles ruimtelijke ordening en jeugd.

eden Gedurende het jaar 2017 hebben 54 nieuwe leden zich aangemeld. Van 53 leden is het lidmaatschap beëindigd. Per saldo is de vereniging dus gegroeid met 1 naar in totaal 768 leden.

ntwikkeling vereniging Eigenlijk naar aanleiding van de gevoelde onevenwichtige taakbelasting van bestuursleden is eind februari 2017 een heidag in de polder georganiseerd. Startpunt voor de dag was de bestaansvraag: Waartoe zijn wij op aarde? En wat willen we betekenen voor de Krimpenerwaard? De resultaten van die dag zijn op de vrijwilligersbijeenkomst van 2 september aan de actieve vrijwilligers als vragen voorgelegd. Het resultaat dáárvan is dat met de ingezette lijn wordt ingestemd, mits de oorspronkelijke aanpak in de NVWK, namelijk veldstudie, ook in tact blijft. Bij de komende algemene ledenvergadering wordt apart ingegaan op de ingezette beweging van de NVWK.

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

R en communicatie Volgens vast beleid is de Waardvogel ook in 2017 weer vijf keer uitgebracht. De Waardvogel wordt zeer gewaardeerd en menigeen beschouwt het lidmaatschap van de NVWK als gelijk aan een abonnement op de Waardvogel. Een en ander neemt niet weg dat het blad een groot beslag legt op de begroting van de vereniging: bijna tweederde van de min of meer structurele inkomsten. Het bestuur denkt na over manieren om de kosten te drukken en de kwaliteit van het blad overeind te houden.

trategisch Visie Krimpenerwaard Het jaar 2017 werd voor de Krimpenerwaard verder gekenmerkt door de ontwikkeling van de zogenoemde Strategische Visie. Bij de ontwikkeling daarvan, onder leiding van prof. Riek Bakker, waren alleen ondernemers, boeren en burgers welkom om een actieve bijdrage te leveren. Ook één van onze bestuursleden heeft als burger geparticipeerd. Bij lezen van het resultaat van de Strategische Visie heeft het bestuur zo zijn bedenkingen. Die hebben we kenbaar gemaakt naar de betrokken overheden en instanties, en ook in de Waardvogel. Leden van het bestuur zijn met mevrouw Bakker in gesprek over de implementatie van de Strategische Visie en de opvattingen van de NVWK. d

Theedrinken Tekst en illustratie: M. Bersma

Theedrinken kun je tegenwoordig op veel plaatsen in de Waard. Als je onderweg bent, duiken er overal gezellige zitjes op. Mijn vriendin en ik vinden zo’n plek ergens langs de dijk. ‘Bed en Breakfast’ staat op een bord te lezen boven aan de trap van een boerderij met de toevoeging: ‘ook voor koffie en thee’. We rijden de auto de lange steile stoep af naar beneden en parkeer deze onder twee wilgen lans een sloot. De ijzeren tafeltjes en stoelen staan in het lange gras van een kleine boomgaard. We bestellen thee met zelfgemaakte appeltaart. Onze aandacht wordt getrokken door een notenboom naast ons, waarvan veel afgevallen noten in het gras liggen. ‘Mag ik ze oprapen?’vraag ik het meisje dat onze thee brengt. ‘Ja hoor,’zegt ze vriendelijk, ‘wij doen er toch niet veel mee’. Ik neem de kans meteen waar, want ik ben dol op walnoten. Terwijl we van onze thee genieten, klinkt er een luid gegak boven onze hoofden. Een grote zwerm ganzen vliegt over de lek richting het west. Het zijn er zòveel, wat een machtig gezicht, al die vogels. Wanneer we terugrijden nemen we meteen wat aangeboden lectuur mee over de Waard. Het is altijd handig om iemand daar een plezier mee te doen en mensen opmerkzaam te maken op de prachtige plekjes die er zijn. d

Marjan Pols _ de Pee PRAKTIJK VOOR PSYCHO SOCIALE HULPVERLENING EN KRUIDENTHERAPIE

De Vroedschap 3 I 2922 VB Krimpen aan den IJssel 06 516 926 13 I www.marjanpolsdepee.nl I info@marjanpolsdepee.nl

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018 41

En dat is twee! Tweede kerkuilkast in Krimpenerwaardse kerktoren Tekst en foto’s: Stefan van der Heijden Vrijwilligers van de uilenwerkgroep hebben op zaterdag 20 januari een kerkuilkast in de kerktoren van Krimpen aan de Lek geplaatst. Dit is de tweede kast in een kerktoren; in 2017 is er een kast in de kerktoren van Haastrecht geplaatst. z

iet elke kerktoren is geschikt om een kast in te plaatsen. Soms wordt een kerktoren verlicht als het donker is. Op zich fraai om te zien, maar uitgesproken nachtdieren als kerkuilen houden hier absoluut niet van. Ze zullen deze verlichte torens dan ook links laten liggen. Gelukkig is de toren van Krimpen aan de Lek volledig onverlicht; in Haastrecht wordt de toren wel aangelicht; maar alleen het bovenste deel van de toren. De kast hangt een stuk onder het verlichte gedeelte én lichtstraal komt vanaf een andere kant. Hoewel de toren van Krimpen aan de Lek aan de buitenkant vrij groot lijkt, is hij van binnen best wel krap. De uilen zijn in de toren niet welkom (i.v.m. mogelijke overlast, denk aan braakballen en poep, dat is niet wenselijk voor de gevoelige onderdelen van de klok en wijzers). Om die reden is er gekozen om de kast direct achter de galmgaten te plaatsen. Dit betekent wel: heel dicht bij de kerkklok, die in ieder geval twee keer ‘s zondags nog in gebruik is. En dat geeft veel geluid!

Korte afstand tussen klok en kast

Detail van de klok

Binnenkant van de kist met afgekitte randen

Kast in kist, dubbel geïsoleerd

an dit kwaad? Navraag bij experts leerde dat dit op zich geen probleem is voor kerkuilen. Geluid wordt bij de oren gefilterd door trilharen. Deze slijten door geluid, en dicht bij een klok daardoor sneller, maar ze groeien ook weer aan. Dit in tegenstelling tot veel andere diersoorten. Daarbij broedden vroeger (en momenteel ook nog wel in België) veel kerkuilen in kerktorens, ook vaak bij de klok. Deze nesten waren/zijn vaak succesvol. Een kerkuil jaagt deels ook op gehoor. Dat bevestigt wel dat gehoorschade in de praktijk meevalt. Toch blijft het luiden veel geluid. Voorkomen is beter dan genezen; daarom is geprobeerd de kast te isoleren. In eerste instantie door kast te voorzien van polyesterschuim. Een geluidsdeskundige gaf echter aan dat dit weinig tot geen effect heeft. Om die reden is er een kist gemaakt waarin de kast is komen te staan. Deze kist heeft een andere dikte plaatmateriaal dan de kast, alle naden zijn binnen en buiten afgekit en hij is volledig voorzien van ondervloer. De kast staat er los in; Geluidsgolven kunnen daardoor niet via schroeven o.i.d. binnen komen. Het resultaat is een behoorlijk zware kist, maar het geluid wordt wel goed gedempt. Hopelijk vinden de kerkuilen de kast snel. Komend voorjaar weten we meer, houd de berichtgeving hierover in de gaten! z

WAARDVOGEL | FEBRUARI 2018

De dubbelwandige kerkuilkast is klaar!

reisprogramma ww Vraag de gratis reisgids aan! E in 01184 Reis in220

Reisgids 2016

jde bestemmingen Vogel- en natuurreizen naar wereldwi

Wij dragen graag een steentje bij. Dat is het idee.

is in 20 Rme779 www.birdingbreaks.nl • T ( 020) ee!!• E info sm 1630 eRetisoinn20 nss mmeee! e memtetoon

100+ groepsreizen 22 fotoreizen 83 groepsreizen 60 groepsreizen 20 fotoreizen 55 expeditiecruises 65 expeditiecruises 10 weekenden in Nederland 15 fotoreizen

Vogel- en natuurreizen naar wereldwijde bestemmingen

Vogelen VAN natuurreizen naar 2018: EEN ONZE REIZEN Vogel-SELECTIE en natuurreizen naar wereldwijde bestemmingen

6 weekenden in Nederland

wereldwijde bestemmingen

groepsreizen fotoreizen reizen • cruises • individuele Spanje - Kraanvogels en ONZE Zweden•in2016: het vroege40 expeditiecruises Polen, oerbossen en EEN SELECTIE VAN REIZEN meer in Extremadura voorjaar moerassen 5 weekenden in Nederland €Ethiopië 1350,€ 1495,€ 1495,-Fotoreis Canada Marokko i.s.m. China, Beidaihe 24 januari 13 en 19 april & Happy Island 10 mei € 3.590,€ 3.295,Vogelbescherming Lesbos: vogeleiland! € 2.875,-

Vertrek 17 febr. ‘16 Gambia € 2350,5Ghana februari

Vertrek 26Vlissingen aug. ‘16 Expeditiecruise Vanaf € 1.895,Vertrek 4 mei ‘16Spitsbergen € 1450,V.a. € 1950,IJsland – Faroer Vertrek 23 24 april mrt ‘16 18 mei – Fair Isle – Isle € 3.750,Roemenië Meerdere vertrekCanarische Eilanden Spanje: Grote Trapof May – Neder€ 1.495,Vertrek 24 febr. ‘16 data in 2016 € 1975,fotografie vanuit hutten Engeland, Farne Island land * en meer! Vertrek 18 mei ‘16 6 februari € 1795,Papegaaiduikers Nepal Spanje,25Exapril € 895,- Vanaf € 995,Spanje, mei, 2,21 6, sep. 10 en2016 € 3.495,-Extremadura. tremadura & China, Sichuan25 en 29Vertrek Easy Birding met ‘16 IJsland in het voorjaar Coto Doñana & Tibetaans 14 juni Vertrek 27 febr. Vogelbescherming! € 2750,Plateau € 1.850,-26 april € 1350,Noord-Spitsbergen Ecuador * € 3.595,3 apr. ‘16 18 en 25 februari, 4 maartVertrek en IJsberenspecial € 3.595,Vertrek 19 mei ‘16 14 april Texel v.a. € 3150,€ 360,29 mei, 4, 5, 12, 15, 19, 22 South West Vertrek 5 mrt. ‘16

woude ligt in het hart van de feervolle zalen zijn zeer geschikt Fotoreis Finland e of feestelijke bijeenkomst. Fotoreis Noorwegen Rabobank Krimpenerwaard etverbinding zijn aanwezig. ondersteunt uw vereniging. t complete maaltijden ofmetbuffetten. Rabobank. Een bank ideeën. eid in eigen keuken. Bel ons voor:

Eilat: paradijs voor trekvogels april * IJsberen special en *29 juni Pacific27 Odyssey € 1675,Vanaf € 5.575,Vanaf € 2.900 17 maart Georgië, Batumi € 2.240,Vertrek Easy 6 apr.Birding ‘16 Vertrek 22 juni ‘16 Meerdere vertrekVertrekRica 15 mrt. Costa - ‘16 € 1850,Easy Birding 27 april 8e reisjaar Lesbos data in 2016 € 3995,€ 1.395,17 maart Hongarije - Easy Birding Borneo * Vertrek €21 april ‘16 1495,€ 1.845,€ 3.495,Meerdere Noord-Finland en Varanger 29 vertrekapril inVertrek het vroege voorjaar 21 mrt. ‘16 Vertrek 20 juli ‘16 data in 2016 € 1695,Kazachstan: bergen, 21 maart steenwoestijn en steppen Kazachstan r € 3595,10 jaa Ardennen in het voorjaar€ 3.495,-1 mei Vraag de gratis reisgids 2014 aan via Vertrek 1 mei ‘16 € 495,brochure@birdingbreaks.nl 22 maart Reisgids 2014 groepsreizen • cruises • fotoreizen

• individuele reizen

met ! reizen reaks.nl BirdingB

• individuele reizen groepsreizen • cruises • fotoreizen

12 jaar

naar wereldwijde bestemmingen

Vogel- en natuurreizen Marokko: Hoge Atlas, Sahara en kust € 2125,Reisgids 2016 2 april Vogel- en natuurreizen naar wereldwijde

bestemmingen

met reizen ks.nl! gBrea Birdin

* Prijs exclusief vlucht

Kijk op www.birdingbreaks.nl voor het reisprogramma 2014 en 2015! www.birdingbreaks.nl Vraag de gratis www.birdingbreaks.nl T ( 020) 779 20 30 Vraag de gratis aan! T ( 020) 779 20 30 reisgids E info@birdingbreaks.nl • individuele reizen groepsreizen • cruises • fotoreizen

Reisgids 2018

Vogel- en natuurreizen naar wereldwijde

www.rabobankkrimpenerwaard.nl

bestemmingen

www.birdingbreaks.nl T ( 020) 779 20 30 • E info@birdingbreaks.nl reisgids • aan! E info@birdingbreaks.nl

In het mooie polderdorp Berkenwoude ligt in het hart van de Krimpenerwaard “De Zwaan”. De sfeervolle zalen zijn zeer geschikt voor het organiseren van uw zakelijke of feestelijke bijeenkomst. Geluidsversterking, beamer en internetverbinding zijn aanwezig. Wij bieden u maatwerk van koffie tot complete maaltijden of buffetten. Alles wordt met liefde voor detail bereid in eigen keuken. Bel ons voor: • vergaderarrangementen, • cursussen, • jubilea, recepties of verjaardagen, • huwelijks- of bedrijfsfeesten.

“De Zwaan” biedt ook een p afhaalmaaltijden en een sna Keuken geopend van 17.00 t “De Zwaan” biedt ook een petit restaurant, afhaalmaaltijden en een snackbar. woensdag, vrijdag zaterd Keuken geopend van 17.00 tot 20.00en uur op woensdag, vrijdag en zaterdag.

Snacks, koffietafels, lunches en borrels met hapjes behoren eveneens tot de mogelijkheden. Vraag vrijblijvend advies.

www.dezwaanberkenwoude.nl Beheerder Pieter Versteeg 0182 – 362546 / 06 - 53214225