Waardvogel
57e JAARGANG | NUMMER 4 | SEPTEMBER 2018 WWW.NVWK.NL
foto v
Eindelijk weer steenuiltjes
12
Jongeren betrekken bij natuur
17
Actieplan boerenlandvogels
26
in zuidwesten van de Krimpenerwaard uitgevlogen
an de
m
aa
nd
Het kan wĂŠl!
Nieuw reddingsplan voor weide- en akkervogels in Zuid-Holland
Namen, telefoonnummers en e-mailadressen Bestuur
Voorzitter Secretaris Penningmeester Algemeen adjunct Bestuurslid Coördinator plantenwerkgroep Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR
Max Ossevoort, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx Frans van der Storm, info@nvwk.nl Boschpolderstraat 14, 2807 LJ Gouda Jan de Boer, penningmeester@nvwk.nl bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Jaap Graveland, jaap.graveland@nvwk.nl Jan van Exel, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx Stef van Walsum, planten@nvwk.nl Dirk-Jan van Roest, vogelwerkgroep@nvwk.nl Joke Colijn, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx
XX XXXXXXXX XXX XXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XXX XXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XXX XXXXXX
Werkgroepen Redactie Waardvogel voor kopij Maria Spruit en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com XX XXXXXXXX XXX XXXXXX Foto’s t.b.v. de website Redactie, nvwkredactie@gmail.com of Dirk-Jan van Roest, vogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Werkgroep Ruimtelijke Ordening Ton de Groot, werkgroepro@nvwk.nl XX XXXXXXXX Sandra Bouwman, werkgroepro@nvwk.nl Coördinator vlinders- en libellen- werkgroep Gabrielle Heuvelman, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx XX XXXXXXXX Coördinator weidevogelbescherming Klaas de Mik, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx XX XXXXXXXX XXX XXXXXX Assistent weidevogelbescherming Joep Vermaat, weidevogels@nvwk.nl Coördinator werkgroep landschaps- onderhoud Patrick Heuvelman, landschapwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx XXX XXXXXX Hans Kouwenberg, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx XXX XXXXXXCoördinator uilenwerkgroep Stefan van der Heijden en Laura Pezzoli, uilenwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator erfvogelwerkgroep Jaap Graveland, erfvogels@nvwk.nl XX XXXXXXXX XXX XXXXXX Coördinator zwaluwenwerkgroep Nico van Dam, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx XXX XXXXXX Coördinator jeugdwerkgroep Mieke Veen, jeugd@nvwk.nl XXX XXXXXX Kees Janssen, jeugd@nvwk.nl XX XXXXXXXX Marlou van Roy, jeugd@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator Knotgroep Krimpen Jos de Nood, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx XXX XXXXXX Coördinator roofvogelwerkgroep Henk Visser, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Jaap Jan Leeuwenburgh, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator waterwerkgroep Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX XXX XXXXXX
Andere belangrijke instanties Dierenambulance Gouda e.o. Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de gemeente Krimpenerwaard Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot Meldpunt klachten onderhoud sloten, Hoogheemraadschap van Schieland en de bermen of dijken Krimpenerwaard, info@hhsk.nl Milieutelefoon Bij verstoringen van de natuur Illegale (roof)vogelvervolging Melden via www.natuurverstoring.nl of bij de politie Onderzoek doodsoorzaak dieren Dutch Wildlife Health Centre www.dwhc.nl/meldingsformulier Meldpunt invasieve plantensoorten In bermen N-wegen ter bestrijding en monitoring: zuidholland@pzh.nl
0182 529059 0180 510984 0900 8844 140182 010 4733333 010 4857847 010 4537356 0888 333555 0900 8844
Lid worden? Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: XX XXXXXXXX. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen. 2
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Van de voorzitter
Colofon
Max Ossevoort
De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 57 verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december
Het weer is nog steeds stabiel maar er is toch een einde gekomen aan een prachtige zomer met de langste periode van zonnige dagen (20 graden Celcius of hoger) ooit gemeten!! Voor het graslandvlinderproject pakte deze periode Kopij aanleveren met te weinig regen minder goed uit. In juli zijn er weer vier percelen onder Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, handen genomen. Het plan was mede gezien de opgedane ervaring, om eerst 15 augustus en 15 november een vals zaaibed te creëren zodat de in de bodem aanwezige ongewenste Oplage zaden konden kiemen, waarna die ondergewerkt zouden worden om daarna 900 exemplaren in te zaaien. Door de droogte kwam er op drie van de vier percelen lange tijd helemaal niets op! Tja, wederom hadden we onze planning aan de natuur en de klimaatinvloeden aan te passen, E-mail redactie maar is dat niet altijd zo? Joke Colijn Maria Spruit Het jaar van de Race loopt nog. Ik volg de waarnemingen van dag tot dag en het wordt steeds spannender. nvwkredactie@gmail.com Aan de leiding gaan nog steeds Coen van Nieuwamerongen en Jaap Oostrom, maar de competitie nadert en het jaar is nog lang niet voorbij. En wat een bijzondere soorten worden er gezien! Ik ben zeer benieuwd wie Website www.nvwk.nl gaat winnen. www.facebook.com/denvwk/ De Groenalliantie Midden-Holland is begonnen met de uitvoering van de Kwaliteitsimpuls in het Krimpenerhout. https://twitter.com/denvwk Het gebied wordt tegenwoordig beheerd door Staatsbosbeheer (SBB). De eerste bijeenkomsten over deze Secretariaat & ledenadministratie verbeteringsaanpak werden zes jaar geleden al opgestart, maar door allerlei omstandigheden is het plan een paar jaar stil gezet. Twee jaar geleden is het weer opgepakt en alle belanghebbende partijen hebben hun Frans van der Storm Boschpolderstraat 14 inbreng gehad in het conceptplan. Zo wordt het deel rond de surfplas verbeterd door een herkenbare ingang, 2807 LJ Gouda betere voorzieningen, een breder en langer strand en speeleilanden voor de jeugd. Ook wordt de waterkwaliteit info@nvwk.nl van de surfplas zelf verbeterd door een laag zand op de bodem aan te brengen die de groei van blauwalgen in de zomer moet voorkomen. De NVWK heeft zich met name gericht op het deel ten oosten van de surfplas, Contributie per kalenderjaar € 5,- voor een jeugdlidmaatschap, waar de biodiversiteit zal worden verhoogd door o.a. meer soorten bomen en struiken te planten. Het gebied één kind t/m 16 jaar oostelijk van het Krilpad zal in principe een rustgebied blijven. € 17,- voor een basislidmaatschap € 22,- voor een gezinslidmaatschap Ik berichtte u in de vorige Waardvogel al over de voortgang van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Inmiddels hebben het HHSK en de gemeente Krimpenerwaard een ontwerp-bestemmingsplan en –peilbesluit Bankrekeningnummer geproduceerd. Hierna publiceert men de definitieve plannen en nadert de voltooiing in 2021. . NL82 RABO 0127 2948 80 Sinds begin van dit jaar wordt er in Zuid-Holland gewerkt aan het Actieplan Boerenlandvogels waar alle belanghebbende partijen in elk gebied bij zijn betrokken, ook de vrijwilligersorganisaties. Bij ons gaat het dan Lid worden U kunt lid worden via www.nvwk.nl over weidevogels; zie verder het artikel daarover. of door een e-mail met uw gegevens Het gaat niet zo goed met de jeugdwerkgroep: de opkomsten zijn erg laag, wat natuurlijk mede teleurstellend te sturen naar info@nvwk.nl is voor de jeugdleiding. Er wordt door het bestuur hard nagedacht over hoe we onze jeugd op een andere manier bij de natuur kunnen betrekken. Daarover in deze Waardvogel veel meer en natuurlijk staan we open Op de voorpagina voor uw ideeën - zodat de jeugd nog een ‘groene’ toekomst heeft. We beginnen vast op 13 oktober met een Icarusblauwtje, foto: Huig Bouter jeugdexcursie naar de Biesbosch! Foto van de maand: Op diverse fronten kijkt de NVWK zo naar de toekomst in de Krimpenerwaard, maar wij hebben ook al een Grote kattenstaart, respectabel verleden waarbij we soms bewust stilstaan. Zo vindt u in deze Waardvogel een bijdrage over een foto: Sjani van Ophemert van de corifeeën van het eerste uur, Cock van Dam, voormalig voorzitter. Ook ontvingen we voor de knotgroep Overname van artikelen Oost als ‘erfenis’ van fervent knotter Jaap Jager een bijdrage van de Stichting Veenvaren Krimpenerwaard, Overname van artikelen uit dit blad waarvoor natuurlijk onze welgemeende dank! Als vanzelf verval je bij deze gebeurtenissen in enige reflexie over is toegestaan met bronvermelding de erfenis die wij als NVWK willen nalaten in de Krimpenerwaard. In de volgende Waardvogel daarover meer. Disclaimer Artikelen of uitingen van derden in de Waardvogel geven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Belangrijke gegevens 2 Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de Van de voorzitter 3 Even Noteren 4 auteurs, de geciteerden of de bron.
In dit nummer
Drukkerij Efficiënta Krimpen aan den IJssel Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Jaartarief (= vijf edities): 1/8 pagina: € 50,1/4 pagina: € 90,1/2 pagina: € 150,-
Grote kattenstaart, foto van de maand 5 Icarusblauwtje op de voorpagina 6 Klussenbank, wie helpt mee? 7 Schoolklas helpt met ringen jonge kerkuilen 8 Cock van Dam voorzitter in herinnering 10 Hoogstamboomgaarden 11 Eindelijk weer steenuiltjes 12 Vakantie in Georgië 14 Jongeren betrekken bij de natuur 17 Visinventarisatie 21 Koninginnenpage in de tuin 22 Nationale Nachtvlindernacht 23
Race 2018 gaat in volle vaart door 24 Extra nestkasten roofvogels 25 Actieplan boerenlandvogels 26 Oproepje inspirerende foto’s van tuinen 28 Kwaliteitsimpuls Groenalliantie 30 Kauwenveertje 31 Terugblik weidevogelseizoen 32 Stichting Veenvaren Krimpenerwaard 34 Zwarte sterns de balans 2018 opgemaakt 35 Jeugdbonden voor natuur 36 Natuurwerkdag 36 Rachel vertelt over haar ervaringen 37 Eva vertelt over het kamp Buzoka RoHo 38 Roofvogels succesvol gebroed 40 2018: Jaar van de waterplanten 42 d WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
3
Even noteren D
insdag 25 september 2018 om 20.00 uur Lezing van en over Waarneming.nl door Timo Roeke. Deze lezing kon eerder niet doorgaan omdat Timo geveld was door de griep. We gebruiken waarneming.nl veel voor het invoeren van onze losse waarnemingen van vogels en planten. Timo is al heel lang betrokken bij deze site en kent alle ins en outs. Waarneming.nl is veel groter dan we denken met heel veel data. Een spectaculaire nieuwe ontwikkeling is het maken en beschikbaar stellen van apps die soorten herkennen: je maakt met je mobiel een foto van een insect, vogel of plant en de app vertelt je om welke soort het gaat. Dat maakt waarnemen steeds leuker en leerzamer. Door de app te gebruiken worden jij én de app wijzer, want ‘zelf lerende software’ die onder deze automatische beeldherkenning zit gebruikt jouw foto om soorten steeds beter op naam te kunnen brengen. De lezing is in De Zwaan, Kerkweg 2 te Berkenwoude. Meer info bij Hans Kouwenberg, XX XXXXXXXX.
W
oensdag 26 september 2018 om 20.00 uur Lezing ‘Leve(n)de Tuin!” door de erfvogelwerkgroep van de NVWK en de Werkgroep Steenbreek Krimpen aan den IJssel (https://steenbreekkrimpenaandenijssel.nl/). Locatie: gemeentehuis Krimpen aan den IJssel, Raadhuisplein 2. De eerste lezingenavond in de prachtige raadzaal van het gemeentehuis was een groot succes met vijftig belangstellenden en veel positieve reacties. De samenwerking met de gemeenten Krimpen aan den IJssel en Krimpenerwaard voor het vergroten van de biodiversiteit en aanpassing aan de klimaatverandering in de kernen krijgt steeds meer vorm. Daarom gaan we op herhaling. In de presentaties geven we bewoners praktische tips (welke planten, hoe onderhouden) over vergroening en ‘ontstening’ van hun tuin. Belangrijk voor vogels, bijen en vlinders, maar ook voor het opvangen van regenwater bij de steeds feller wordende buien én voor het voorkomen van hittestress zoals in de afgelopen zomer. Ook laten we zien hoe bewoners vogels en vleermuizen kunnen behouden bij renovatie van hun woning. Opgeven is niet verplicht maar is wel fijn, omdat het ons helpt in te schatten hoeveel mensen we kunnen verwachten. Stuur daarvoor een mailtje naar: infoavond.levendetuin@gmail.com.
Z
aterdag 6 oktober 2018 van 07.30 tot 17.00 uur Op 6 oktober vindt het jaarlijkse Euro Birdwatch event plaats en wij doen daar aan mee. Dit jaar wordt het voor de 25e keer georganiseerd. Vanaf 7.30 tot 17.00 uur (afhankelijk van weer en trek) zal de trektelpost bij De Hoekse Sluis bemand zijn. Je kunt er voor kiezen de hele dag mee te doen of slechts een paar uurtjes, dat bepaal je zelf.
Z
aterdag 13 oktober 2018 Eerste slaapplaatstelling van grote zilverreigers. Telling van aantallen grote zilverreigers op de bij ons bekende slaapplaatsen. Telling vindt plaats vanaf zonsondergang totdat het donker is. Voor deelname of info: vogelwerkgroep@nvwk.nl.
Z
aterdag 13 oktober van 09.00 tot 13.00 uur Vissenexcursie in de Krimpenerwaard van de waterwerkgroep.
4
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Datum is onder voorbehoud. Meer info op onze site of bij Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl.
Z
aterdag 13 oktober 2018 van 09.00 tot 12.30 uur Activiteit voor de JEUGD: bezoek aan het Biesboschmuseum, met aansluitend een bezoek aan een kijkhut in de voormalige Noordwaard polder in de Biesbosch. Voor vervoer wordt gezorgd. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het Loetbos en zijn rond 12.30 uur weer terug. Het is in principe voor kinderen van 8 tot 12 jaar, maar iets oudere jeugd mag ook gerust mee. Opgeven bij Mieke Veen, jeugd@nvwk.nl of XX XXXXXXXX na 18.00 uur. Graag voor 5 oktober i.v.m. reservering busje.
Z
aterdag 13 oktober 2018 van 07.30 uur tot de middag Op de pier van IJmuiden gaan we zeevogels(trek) kijken. We vertrekken om 7.30 uur uit Schoonhoven (parkeerplaats Schoonhoven bij de pont) en zijn rond de middag weer terug. Voor meer info: vogelwerkgroep@nvwk.nl.
H
et weekend van 13 en 14 oktober 2018 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg, XX XXXXXXXX of Peter Berger, XX XXXXXXXX.
Z
aterdag 3 november 2018 van 09.00 tot 14.00 uur Samen buiten aan de slag op de Natuurwerkdag 2018 in het Loetbos! De werkgroep landschapsonderhoud van de NVWK organiseert samen met Staatbosbeheer een werklocatie in het Loetbos. We starten om 9:00 uur en gaan door tot ongeveer 14:00 uur. De organisatie zorgt voor gereedschap, koffie en thee. En rond 13:00 uur is er een lekkere kop soep voor de deelnemers. Wel zelf je boterham of i.d. meenemen. Ook zelf meebrengen: een goed humeur, stevig schoeisel of laarzen en werkhandschoenen. Het is gezond, leuk en gezellig om buiten aan het werk te gaan tijdens de grootste vrijwilligersdag in het groen. Voor meer informatie zie pagina 36. Voor inschrijven/aanmelden, kijk op www.natuurwerkdag.nl (zoek op Loetbos).
Z
aterdag 3 november 2018 Ook de knotgroep Krimpen heeft een programma voor de Natuurwerkdag, namelijk bij Van Rooyen. Tijden worden later bekend gemaakt op de website.
Z
aterdag 17 november 2018 van 09.00 tot 13.00 uur De knotgroepen Krimpen en Krimpenerwaard (Oost) gaan samen knotten bij de familie Ooms, Opperduit achter nr. 22. Toegang via oprit nr. 14 t/m 18. Werkadres ONDER VOORBEHOUD. De (nieuwe) beheerder van de boomgaard is op dit moment nog niet bekend. Dit adres doen we jaarlijks aan. Voor ieder wat wils: een grote boomgaard met hoogstamfruitbomen omgeven door wilgen, dus we gaan fruimbomen snoeien en wilgen knotten. Dit jaar werken de knotgroepen hier samen. Info bij Edith Kuijper, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx (Krimpenerwaard) en bij Jos de Nood, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx (Krimpen).
Z
aterdag 24 november 2018 De Landelijke Dag van Sovon is een jaarlijks evenement voor alle vogeltellers en andere actieve natuurliefhebbers in Nederland. Een dag vol lezingen met topsprekers uit de wereld van vogelonderzoek en meer dan 80 stands met boeken, optiek, reizen en vogelorganisaties uit heel Nederland. Dit jaar zal ook de nieuwe Vogelatlas gepresenteerd worden.
H
et weekend van 17 en 18 november 2018 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg, XX XXXXXXXX of Peter Berger, XX XXXXXXXX.
Z
aterdag 1 december 2018 van 9.00 tot 13.00 uur Snoeien én knotten bij Boomgaard Krimpen aan de Boveneindselaan 100 in Krimpen aan den IJssel. Dit is een boomgaard met hoogstamfruit midden in de wijk. Sinds een aantal jaren houden we als NVWK deze boomgaard bij. We hebben hier deze keer werk voor de fruitsnoeiers en de knotters, omdat het weer tijd is om de elzen langs de Tenge uit te dunnen. Info bij Edith Kuijper, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx. aterdag 1 december 2018 De fruitsnoeiers van de knotgroep Krimpen zijn die dag bij het Streekmuseum in Krimpen. De wilgenknotters zijn dan op het Roesteiland eveneens in Krimpen. Info bij Jos de Nood, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx. Tijden worden bekend gemaakt op de website.
Z Z
aterdag 15 december 2018 van 9.00 tot 13.00 uur Knotten bij familie Van Zeben aan de Benedenkerkseweg, nr. 133 in Stolwijk. De oude boerderij wordt omgevormd naar een prachtige woning. Op het land achter de boerderij worden
wat dieren gehouden en worden diverse landschapselementen in stand gehouden. We gaan werken aan een landje achter de boerderij. Info bij Edith Kuijper, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx.
Z
aterdag 15 december 2018 De knotgroep Krimpen gaat aan het werk bij de familie Den Uyl, Molendijk 170 in Krimpen aan de Lek (snoeien en knotten). Precieze tijden komen op de site. Info bij Jos de Nood, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx.
H
et weekend van 15 en 16 december 2018 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg, XX XXXXXXXX of Peter Berger, XX XXXXXXXX.
H
et weekend van 12 en 13 januari 2019 Wintervogeltellingen, info bij Hans Kouwenberg, XX XXXXXXXX of Peter Berger, XX XXXXXXXX.
Z
aterdag 12 januari 2019 De knotgroep Krimpen gaat opnieuw snoeien en knotten bij de familie Den Uyl, Molendijk 170 in Krimpen aan de Lek. Precieze tijden komen op de site en in volgende Waardvogel. Info bij Jos de Nood, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx.
Z
aterdag 26 januari 2019 De snoeiers van de knotgroep Krimpen zijn nog een keer bij de familie Den Uyl, Molendijk 170 in Krimpen aan de Lek. De knotters werken dan bij het Zuid-Hollands Landschap. Tijden komen op de site en in volgende Waardvogel. Info bij Jos de Nood, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx. d
Grote kattenstaart foto van de maand Maria Spruit
T
ijdens dit jaar met grote droogte viel het op dat de slootkanten wel zeer weelderig waren. Moerasspirea, zuringsoorten, lisdodde, valeriaan en kattenstaart (Lythrum salicaria) tierden volop. Wat wij kattenstaart noemen heet officieel ‘grote kattenstaart’. Er is namelijk ook nog een kleine kattenstaart. Deze is echter zeer zeldzaam, dus wanneer we kattenstaart zeggen is het wel duidelijk welke plant we bedoelen. ‘Lythrum’ is afgeleid van het Griekse lythron (bloed, uit wonden vloeiend), verwijzend naar de bloemkleur. De bladeren van de kattenstaart lijken op die van een wilg, vandaar de soortnaam ‘salicaria’ wat betekent ‘op wilg lijkend’. Op de foto van Sjani van Ophemert bezoekt een distelvlinder de kattenstaart en ook koolwitjes fladderen massaal rond kattenstaart vanwege de grote hoeveelheid nectar die de bloemen leveren. Grote kattenstaart kent een bijzonder mechanisme om te voorkomen dat er zelfbestuiving binnen een en dezelfde bloem optreedt, de tristylie. Deze bescherming tegen zwakker worden van de soort bestaat hierin dat de lengten van meeldraden en stijlen variëren in drie ‘etages’ per plant. Zo kan alleen bestuiving plaatsvinden met pollen uit een bloem van een andere plant. De grote kattenstaart is inheems in Europa en Azië en is geïntroduceerd in veel gebieden van Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland door bijenhouders. Maar zoals van zovele exotische gewassen neemt hun voorkomen soms dramatische vormen aan, waardoor er enorme verstoringen zijn van het ecologische evenwicht die leiden tot een sterke afname van biologische diversiteit. Bron illustratie: http://www.wildebloemen.info Bronnen: http://www.floravannederland.nl, https://wilde-planten.nl, https://en.wikipedia.org
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
5
Icarusblauwtje op de voorpagina Paul Schrijvershof
Voorheen vlogen icarusblauwtjes vanaf eind april of begin mei. De laatste jaren, onder invloed van de klimaatsverandering, kun je ze soms al vanaf half april boven allerlei kruidenrijke vegetaties tegenkomen. Icarusblauwtjes houden van halfnatuurlijke graslanden, lage pioniersvegetaties, parken maar ook van wegbermen en dijken. Deze blauwtjes staan te boek als algemene standvlinders en goede pioniers. Hun verspreidingsgebied loopt van Ierland tot Oost-Azië en van Scandinavië tot en met Noord-Afrika. a
D
e mannetjes hebben hemelsblauwe vleugels; zo blauw als de hemel waarin de mythologische Icarus, met vleugels die hij met was had vastgeplakt - ook al had zijn vader ’t hem verboden - zo hoog naar de zon vloog dat de was smolt en hij zijn vleugels verloor… De vrouwtjes hebben bruine vleugels, vaak met een variabele hoeveelheid blauwe bestuiving. Langs de achterrand van de bovenvleugels staat meestal een rij oranje vlekken. Zowel man als vrouw vertonen op de achterrand van de ondervleugels een rij oranje vlekken. Verspreid over de ondervleugels een patroon van wit omrande zwarte vlekken. De vleugelfranje is niet geblokt, maar zuiver wit en op de onderkant van de voorvleugel staan aan de basis twee wortelvlekken. Deze twee kenmerken onderscheiden het icarusblauwtje van het bruin blauwtje dat ook in de Krimpenerwaard voorkomt. De vleugelfranje bij het bruin blauwtje vertoont donkere vlekjes, geblokt wordt dit genoemd. Verder mist het bruin blauwtje de blauwe bestuiving. Een derde vertegenwoordiger van de Lycaenidae, de familie van de vuurvlinders en blauwtjes die algemeen voorkomt in de Krimpenerwaard, is het boomblauwtje. De onderzijde van de vleugels zijn bij dit blauwtje zilverwit met een patroon van kleine zwarte vlekjes waardoor verwarring met de beide andere blauwtjes uitgesloten is.
H
et icarusblauwtje vliegt in twee, soms wel drie generaties. Deze generaties kunnen elkaar overlappen zodat in goede jaren dit blauwtje van half april tot ver in oktober kan worden gezien. De eitjes worden afgezet op allerlei vlinderbloemigen, met name hopklaver, kleine klaver en rolklaver. De eitjes worden een voor een gelegd op bloemen, knoppen en bladeren. Aanvankelijk leeft het rupsje in het blad en consumeert daar het bladmoes, de buitenlaag blijft intact. Latere stadia van de rups eten het hele blad van de waardplant. Net als bij andere blauwtjes wordt de rups soms door mieren omgeven. Deze hebben het voorzien op de suikerhoudende afscheiding aan het achtereinde van de rups. De halfvolwassen rups overwintert aan de voet van de waardplant. De rups verpopt vrij op de bodem. Icarusblauwtjes zijn op meer dan 100 verschillende nectarplanten
6
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Illustraties: Richard Lewington
aangetroffen, met rolklaver als favoriet. Ook andere gele bloemen worden vaak bezocht zoals heelblaadjes en Jacobskruiskruid. Ook op rode en witte klaver, grote kattenstaart, watermunt, vogelwikke en knoopkruid kun je dit fraaie vlindertje veelvuldig tegenkomen. a Bron: www.vlinderstichting.nl
Aanbevolen beheermaatregel Plaatselijke beheermaatregelen kunnen een positief effect hebben. Te denken valt aan een gefaseerd maaibeheer in het openbaar groen en in wegbermen. Daarnaast is het wenselijk kruidenrijke vegetaties te behouden. Daar kunnen de vlinders van mei tot augustus voldoende voedsel vinden en de eitjes afzetten. In geschikte terreinen zal het icarusblauwtje zich handhaven of vestigen. Daarom zal deze soort zich uitbreiden bij ecologisch groenbeheer in het stedelijk groen, tuinen, wegbermen en andere gebieden.
Klussenbank: wie helpt mee?
De NVWK krijgt het steeds drukker. Dat is prachtig, want in de praktijk betekent het dat we als vrijwilligersvereniging meepraten bij de grote projecten die worden uitgevoerd in de Krimpenerwaard en daar het natuurbelang kunnen inbrengen, maar ook dat we uit eigen initiatief met projecten kunnen aankloppen bij de beide gemeenten, waterschap en provincie. Helaas schieten daardoor bepaalde klussen erbij in en hebben we voor de projecten extra handen nodig. Daarom hebben we een klussenbank opgericht; er staan ook klussen op de site onder Actueel. Vaak gaat het om kortlopende taken, soms komt een klus op herhaling. Wie helpt mee?
Oude waarnemingen invoeren
Hans Kouwenberg is uit het bestuur gestapt en bedacht toen gelijk maar een klus om zijn nieuw beschikbare tijd te vullen: het digitaliseren van waarnemingen uit oude Waardvogels en stoffige rapporten met belangrijke inventarisaties. Dat bleek toch wel een monnikenwerk waarbij hij wat hulp kan gebruiken. Heb jij deze winter wat uurtjes over om dit soort archiefstukken te helpen digitaliseren? Je bouwt mee aan een waardevolle databank, en je bepaalt zelf je tempo en wanneer je er aan werkt. Informatie bij Hans Kouwenberg, contactgegevens op pagina 2.
Wees de ogen en oren in je buurt
Bij verbouwingen, renovaties, groot tuinonderhoud of bij nieuwbouw gebeuren door onnadenkendheid soms kleine natuurrampjes die voorkomen hadden kun nen worden. Een boom met een duivennest die wordt omgehaald in het broedseizoen, een schuur die gesloopt wordt waarin vleermuizen overwinteren, renovatie van een huizenblok waar onder de dakpannen altijd gebroed wordt. Het is bij wet verplicht om rekening te houden met de fauna, onze werkgroep Ruimtelijke Ordening kent de regels. Er zijn bijna altijd eenvoudige oplossingen, daarbij helpt RO ook. Wandel je regelmatig een stukje (met de hond?) door je eigen kern of buurt, wees dan daar de oren en ogen van onze onderbezette Up-to-date houden van de NVWK-site We krijgen gelukkig veel complimenten voor onze website! Na- werkgroep RO. Ook kun je de plannen van omgevingsverguntuurlijk willen we dat die goed wordt bijgehouden, zoals de ningen checken – het gaat immers om het groen, de vogels en Nieuwsberichten, de Agenda en met nieuwe content. Er zijn al de natuur in je eigen wijk! Bij acute problemen of toekomstige plannen: neem contact op met de werkgroep RO. Iedereen kent twee mensen die dit een uitdaging vinden. Wil jij zijn of haar directe leefomgeving het best, het kost nauwelijks met hen een team vormen zodat dit klusje niet stil extra moeite en je helpt de natuur, jezelf en iedereen in je wijk. ligt als iemand op vakantie gaat of ziek is? De Omgekeerd is het voor de werkgroepleden van RO ook handig content krijg je aangeleverd, het gaat om het om te weten wie ze kunnen benaderen in een kern als hen iets plaatsen. Stuur een mailtje naar de NVWK redacter ore komt, dus laat weten dat je meehelpt: de gegevens van de tie of bel, gegevens op pagina 2. werkgroep RO staan op pagina 2. Zo bouwen we een netwerk De NVWK op streekmarkten en braderieën van natuurbewuste bewoners op in de Krimpenerwaard. Tot voor enkele jaren hadden wij regelmatig een standje op jaarmarkten e.d. waarop aan belangstellenden uitleg werd gegeven Beheerder voor NVWK-Instagram-account over onze doelstellingen en onze acties. Hier We willen graag meegaan met onze tijd maar soms ontbreekt werden ook nieuwe leden geworven. ons die. Bovendien zijn wij niet zo thuis met Er komt helaas niets meer van en dat is een geInstagram, terwijl jij zo’n account beheert miste kans om ons te profileren. Vind je het leuk met twee vingers in je neus. Nou ja... om een paar maal per jaar bij zo’n standje te staan In elk geval: we willen graag natuurnieuws, en de doelstellingen van de NVWK uit te dragen? foto’s, video’s en chats delen via dit populaire De spullen om je stand ‘groen’ aan te kleden zijn medium, maar zoeken hiervoor iemand die dit uiteraard beschikbaar. De frequentie bepaal je zelf. Inmiddels helemaal te gek vindt! Ben jij onze nieuwe mediaman of -vrouw? heeft zich iemand gemeld maar omdat het niet zo leuk is om in je Informatie bij Jaap Graveland, contactgegevens op pagina 2. eentje een kraampje te bemensen, zoeken we nog iemand! Informatie bij Joke Colijn, contactgegevens op pagina 2. Op de site plaatsen van oude Waardvogels Nog zo’n winterklusje: het op de site plaatsen van ingescande Logistiek regelaar van jeugdactiviteiten oude Waardvogels om ons digitale Waardvogelarchief te comOnze jeugd is een beetje klaar met knutselen, kids beleven liever plementeren. Ook hier is geen haast bij, elke Waardvoavonturen en geef ze eens ongelijk. gel is er één. Het moet zorgvuldig gebeuren maar dat Nu hadden we bedacht dat ze best is jou wel toevertrouwd. Informatie bij Hans Kouwenmee kunnen doen met activiteiten berg of bij de redactie, contactgegevens op pagina 2. voor volwassenen, steeds met een andere NVWK-werkgroep. Dat is Neem ons mee op excursie veel spannender en niet zo kinderAls je aardig thuis bent in een bepaald groen werkveld, of je achtig. De activiteiten bestaan dus al, maar dan moet er logistiek kent een mooi natuurgebiedje, maak geïnteresseerden dan en vanuit het oogpunt van veiligheid nog wel het e.e.a. gebeuren deelgenoot en neem ons een keer mee. Je hoeft echt geen voordat kids mee kunnen doen. Dat zal voor elke activiteit anders specialist te zijn, samen komen we er wel uit, het gaat imzijn, dus je moet soms wel een beetje creatief kunnen mers om de beleving! Maar ook als je wél ergens op gedenken. Vanzelfsprekend sta je voor de uitvoering van specialiseerd bent is dit leuk.Neem contact op met Jaap je plan niet alleen. Wil je met ons sparren hoe dit vorm Graveland, hij weet hoe je zoiets aanpakt en wij doen de kan krijgen? Bel of mail Jaap Graveland, gegevens op PR. Hou je natuurgeheimen niet langer voor jezelf maar pagina 2. laat anderen meegenieten! Gegevens Jaap op pagina 2. WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
7
Schoolklas helpt met ringen jonge kerkuilen Stefan van der Heijden
Op 3 juli, vlak voor het begin van de zomervakantie, zijn in Lekkerkerk en Ouderkerk twee nesten met jonge kerkuilen geringd. Waar dat normaal gesproken zonder groot publiek gebeurt, was er nu een uitzondering gemaakt en wel voor de kinderen van groep 7/8 van basisschool Het Mozaïek uit Krimpen aan den IJssel. De NVWK wil steeds meer jongeren betrekken bij de activiteiten die zij ontplooit. Het bijwonen van een ringsessie is een mooie kans om kinderen iets over de natuur en uilen in het bijzonder bij te brengen. d
E
en week voorafgaand aan het ringen is in de schoolklas een ‘les’ verzorgd over de NVWK, uilen en het ringen zelf. Groep 7/8 was op dat moment praktisch door alle reguliere lesstof heen. Er werd veel geoefend voor de musical en er waren uitjes. Een mooi moment om daartussen ook gericht les te geven over (het ringen van) uilen. De les was bedoeld als voorbereiding op het ringen. De lesstof heeft daarbij geholpen; de kinderen wisten wat er ging gebeuren en hadden veel van hun vragen al gesteld. Vragen waren er zeker: “Hoe kan een uil geruisloos vliegen?”, “Trekken uilen ook naar Afrika?” en “Hoe komen uilen, bijvoorbeeld de steenuil, aan hun naam?” Ja, uilen spreken tot de verbeelding, dat was wel duidelijk!
T
ijdens de les waren ook afspraken gemaakt om de ringsessie in goede banen te leiden. Immers: het welzijn van de jonge uilen staat te allen tijde voorop; en daarna komen de belangen van de kasthouder. Voor het welzijn van de uilen moest het ringen dan ook zo kort mogelijk duren. Er is dus o.a. afgesproken om heel stil te zijn. Zo’n afspraak werkt heel goed als je uitlegt dat hun gehoor van levensbelang is. Als je dat zo uitlegt worden iedereen vanzelf stil. De groep van totaal 28 leerlingen werd verdeeld over beide locaties zodat iedereen het goed kon zien en beleven. Door middel van loting was een van de leerlingen als ‘assistent ringer’ aangewezen. Alle verzamelde gegevens (zoals gewicht en vleugellengte) van de jonge uilen werden door de assistent opgeschreven. Verder gaf de assistent het gereedschap en de ringen aan de ringster. Als extra verrassing werden er op de locaties nog drie of vier gelukkige leerlingen uitgeloot die de jongen mochten vasthouden tijdens de groepsfoto. Dit was heel kort vanwege het welzijn van de dieren. Maar toch, die ervaring: het vasthouden van een jonge uil, dat vergeten ze nooit meer!! En dat is precies wat we willen bereiken.
I
n Ouderkerk zijn drie jongen geringd, in Lekkerkerk vier. Oorspronkelijk hadden beide nesten vijf jongen. Over wat er met de ‘verdwenen’ jongen is gebeurd, waren ideeën genoeg bij de kinderen. De daadwerkelijke oorzaak is dat er in
8
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
juli weinig muizen waren. De zwakste jongen redden het niet en eindigen vaak bij broer of zus in hun maag. Tja, daar waren de kinderen niet opgekomen. Door het gebrek aan muizen zijn er dit jaar weinig legsels van de kerkuil en zijn de legsels vaak kleiner. Zowel de school, de leerlingen als ook de vrijwilligers van de NVWK zijn zeer te spreken over deze eerste gezamenlijke ringactie. Er is in de lokale kranten IJsselen Lekstreek en Kontakt, en de regionale krant AD Groene Hart aandacht aan geschonken. Ook op de school Het Mozaïek is er veel aandacht aan gegeven. Er is toestemming verkregen om de gemaakte foto’s te publiceren (dit in kader van AVG-wetgeving). De artikelen in combinaties met de foto’s hebben mooie, welkome publiciteit voor de (kerk-)uilen, de uilenwerkgroep en de NVWK zelf opgeleverd. Hopelijk levert het ook nieuwe jeugdleden op!
D
e verwachting is dat er volgend jaar een vervolg komt. In welke vorm, met welke school en op welke locatie(s) valt nog te bezien. Dit gaan we in 2019 bekijken en is in ook afhankelijk van de ontwikkeling van broedgevallen in 2018 (kerkuilen kunnen ook nu nog broeden) en 2019. d
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
9
Cock van Dam voorzitter in herinnering Henk Gazan
Op 18 augustus 2018 is één van mijn beste vogelmaatjes overleden, te weten Cock (S.C.) van Dam. Cock was voorzitter van de NVWK vanaf 1984 t/m 1996. In die periode was ik circa tien jaar mede-bestuurslid. In aanvang waren er ongeveer 50 leden. In die tijd hebben we flink aan de weg getimmerd, uiteraard met de overige bestuursleden. We hebben zeker enkele honderden leden erbij gekregen. De kopij voor de Waardvogel werd toen nog gestencild en door het bestuur zelf middels een rondje tafel in elkaar gezet en dan pas geniet. Het was een hechte groep geworden. Als er een activiteit was of gewerkt moest worden (snoeien, gras afruimen, {roofvogel-}nestkasten ophangen e.d.) dan waren we altijd aanwezig. d
Z
o ontstond er een speciale band tussen Cock en mij. Cock en ik woonden in hetzelfde dorp en we kwamen bij elkaar op bezoek. Ook gingen we regelmatig met elkaar vogelen. Om de twee jaar gingen we met een groep van ca. twaalf personen in september naar Terschelling voor de najaarstrek. Sommigen namen hun partners mee. Dat was altijd erg gezellig, ook ‘s avonds als er een kaartje gelegd werd. Uiteraard werd de gezelligheid vergroot doordat we ook een wijntje of borreltje dronken. Het mooiste was dat ieder overdag kon doen wat hij wilde, alleen het ontbijten en warme eten deden we altijd gezamenlijk op een vaste tijd in één appartement. De praktijk was dat we toch vrijwel altijd met z’n allen op stap gingen.
I
n de tussenliggende jaren gingen we op een gegeven moment met acht vogelaars naar gebieden buiten Nederland, zoals in 1989 naar Falsterbo in Zweden. We deden heel veel mooie en bijzondere waarnemingen tijdens de vogeltrek. Zo trokken er bijvoorbeeld in één minuut 103 buizerds over, en gingen we naar een slaapplaats van enkele honderden kraanvogels. Twee keer zijn we naar Noord-Frankrijk geweest, naar het Argonne-gebied. Cock kende het gebied al en dat was wel erg handig. Hij was er na zijn pensionering gaan wonen en had er een prachtig groot huis. Later werd het zelfs een chambres d’hôtes (B&B). De kokkin Henny kwam volgens mij in aanmerking voor een Michelin ster! Helaas moest Cock door een verslechtering van zijn gezondheid in 2014 terug naar Nederland en dit jaar werd er een ziekte geconstateerd die hem fataal werd. Hij was en blijft altijd mijn vogelmaatje. d
10
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Foto boven: Cock op de voorgrond, Henk daarachter, foto Henk Gazan. Foto onder van links naar rechts: Gerard Dekker, Cock van Dam, Aad Brand, Wim Fontijne, Ernst Radix, Kees Bruinstroop en Henk Gazan, foto: Henk Bosch
Hoogstamboomgaarden Aandacht voor het snoeien van fruitbomen Wim van den Bremen De knotgroep Krimpen voert al heel lang het onderhoud uit aan de hoogstamfruitboomgaard van Den Uyl (voorheen De Jong) in Krimpen aan de Lek. Oorspronkelijk knotte ze de fraaie wilgensingel die de boomgaard afschermde voor de westenwinden. Daar kwam in de loop der jaren het onderhoud van de boomgaard zelf bij. Leden van de knotploeg gingen snoeicursussen volgen. En de eigenaren toonden zich bereid om nieuwe fruitbomen te planten als oude bomen stierven. De leeftijd van de boomgaard is niet exact bekend. Maar ze moet dicht bij de 90 jaar liggen. d
N
aast het knotten van wilgen snoeide knotgroep Oost bij haar relaties ook fruitbomen. De laatste jaren kregen ze de vraag om de fraaie boomgaard van de gemeente Krimpen (voorheen De Vries) te willen onderhouden. Dat had weer tot gevolg dat de gemeente Krimpen de middelen verstrekte om ook hier nieuwe bomen te planten daar waar oude bomen uitvielen. En ook hier waren er werkgroepleden die zich in een snoeicursus bekwaamden. Afgelopen seizoen is gevraagd om als fruitsnoeiers van beide groepen samen aan een aantal fruitsnoeiobjecten te werken. Daar werd positief op gereageerd. Dat leidde tot gezamenlijke inzet in Krimpen en een boomgaard van een familielid van De Vries in Stolwijk. De koudwatervrees om samen te werken met leden van andere NVWK-werkgroepen bleek onnodig. Nog dit jaar beginnen we als beide groepen samen in een boomgaard van Ooms aan de Opperduit in Lekkerkerk. Daar gaat gesnoeid en geknot worden.
I
n de Krimpenerwaard staan nog vele hoogstamboomgaarden. Hoewel de grond niet altijd even geschikt is door de hoge waterstand, hebben de bomen het lang volgehouden. Je ziet echter dat het voor de eigenaren moeilijk wordt om het veel mankracht en deskundigheid eisende onderhoud uit te voeren. Toch leveren deze bomen nog steeds een belangrijke bijdrage aan de diversiteit van flora en fauna in het gebied. Ook zijn deze boomgaarden cultuurhistorisch van groot belang, en in het ervenproject kan ‘fruit’ eveneens een belangrijke rol spelen. Daarom zou het fijn zijn als er meer mensen kiezen voor het snoeien van fruitbomen en een cursus willen volgen. Kennis van fruitsnoeien komt vooral via ervaring. Daarom kunnen eigenaren van een enkele fruitboom in een snoeigroep leren hoe ze hun eigen boom kunnen verzorgen, zodat zij die het belangrijk vinden om hun hoogstamfruitbomen te behouden daarbij geholpen kunnen worden. Iedereen die geïnteresseerd is in behoud van deze bomen is dan ook welkom om mee te komen doen! d
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
11
Eindelijk weer steenuiltjes in zuidwesten van de Krimpenerwaard uitgevlogen Stefan van der Heijden; teksten posten: Niels Zondervan en Robbert Koornwinder
Voor het controleren van steenuilkasten is de Krimpenerwaard verdeeld in verschillende regio’s. In vrijwel alle regio’s vliegen er jaarlijks succesvol jongen steenuilen uit. Helaas gaat dit niet op voor de regio zuidwest. Deze regio staat al vele jaren droog. De regio bevindt zich ten zuiden van de N210, rondom Krimpen aan de Lek en Lekkerkerk. In het westen is Krimpen aan den IJssel de grens van het gebied, in het oosten gemaal Krimpenerwaard bij telpost De Hoekse Sluis aan de Opperduit. z
2
018: een uniek jaar In 2018 zijn er wel jonge steenuilen uitgevlogen! En zelfs op twee locaties! Daarmee is een jarenlange slechte reeks eindelijk doorbroken. In dat opzicht is 2018 voor de regio zuidwest uniek te noemen. Maar er was nog iets unieks. Een van de twee broedgevallen in deze regio had zes jongen. Vanuit de literatuur is het bekend dat dit kan gebeuren; in de statistieken van de uilenwerkgroep konden we zo’n groot broedgeval echter niet terugvinden. Dit is dus, voor zover bekend, nog nooit eerder gebeurd in onze waard.
dit, het houdt niet op, was niet eerder gezien. Eén van de broedgevallen bevindt zich tussen Krimpen aan de Lek en Krimpen aan den IJssel. Het is daarmee het meest westelijke broedgeval sinds vele jaren van de Krimpenerwaard. En daarmee dus ook uniek. In het westen van de Krimpenerwaard gaat het relatief slechter dan in het oosten van de waard. We hopen dat de jongen die uitvlogen hier een positieve verandering in gaan brengen. Nog een laatste uniek element: het is in deze wijk nog nooit eerder gebeurd dat een nieuwe vrijwilliger (Niels) bij het openen van zijn eerste steenuilkast gelijk een broedgeval aantrof. Wat een geluksvogel!
2
Uniek broedgeval van zes jonge steenuilen, waarvan we er vijf konden ringen en wegen, foto: Stefan van der Heijden
018 succesvol: toeval of toch niet helemaal? Hoe komt het dat er in 2018 wel succesvol jongen uitgevlogen zijn? Voor het geval tussen Krimpen aan den IJssel en Krimpen aan de Lek is het toeval. Het vrouwtje was geringd en daar kon de herkomst van herleid worden. Ze was vorig jaar in Haastrecht als nestjong geringd. Na het uitzwermen in Haastrecht had ze toevallig deze kast gevonden. De herkomst van het mannetje hebben we niet kunnen achterhalen. Bij het tweede broedgeval, in Lekkerkerk, speelt toeval een veel kleinere rol. Op deze locatie wordt al jarenlang gebroed. Vroeger onder dakbeschot, maar sinds drie jaar in de kast die daar hangt. In 2016 en 2017 waren de nesten echter mislukt: de kasten bleken leeggeroofd te zijn. In 2017 werd duidelijk dat een roofdier dit op zijn geweten had [zie ook het aprilnummer, red.]. Om die reden is in begin 2018 een marterbestendige kast opgehangen. En met succes! Er vlogen drie jongen succesvol uit. De uilenwerkgroep is er heel blij mee dat het plaatsen van een marterbestendige kast ook daadwerkelijk succes kan opleveren.
Gevonden in een steenuilenkast, de prachtig blauwe veertjes van een ijsvogel, foto: Stefan van der Heijden
Maar daar houdt het niet mee op. Groot was de verbazing toen de prooiresten in de kast bekeken werden. In de kast werden veren van een ijsvogel gevonden. Eveneens dit was nooit eerder aangetroffen. Ook vonden we in de kast delen van scharen van de Amerikaanse rode rivierkreeft. Daarmee kan steenuil op de lange lijst geplaatst worden van dieren die deze schadelijke kreeftensoort eten. En 12
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Een in Lekkerkerk geringde jonge steenuil, foto: Stefan van der Heijden
V
oorzorgsmaatregelen Vanwege het unieke karakter zijn er extra voorzorgsmaatregelen genomen. Deze maatregelen hadden vooral als doel om verstoring te voorkomen of te beperken. Zo zijn de locaties niet bekend gemaakt (ook nu nog niet). De kasthouders zijn geïnformeerd over wat verstoring kan betekenen voor de jongen. Ze hebben de kasten verder dan ook met rust gelaten. Verder hebben ze advies gekregen terughoudend zijn met het plaatsen van info over hun unieke broedgeval op social media. De kasten zijn verzegeld en bij één locatie is de kast 24/7 in de gaten gehouden met behulp van een cameraval. Vanuit de uilenwerkgroep hebben we zo min mogelijk en snel mogelijk controles uitgevoerd. Ook het ringen van de jongen hebben we niet langer laten duren dan nodig. Toen we zeker wisten dat de jongen uit de kast waren is er op beide locaties een avond gepost om te kijken hoe het met de jongen gegaan was. Want uit de kast betekent niet automatisch succesvol uitgevlogen…
iets onder een pallet stenen vandaan. Wat er onder vandaan kwam? U raadt het al… drie jonge steenuiltjes. Ze deden alle drie hun naam eer aan! En de app dan, vraagt u zich af? Altijd hetzelfde; batterij leeg...
A
A
vond posten: de ervaringen in Lekkerkerk (Niels Zondervan) Tijdens de laatste controle van de kast constateerden we dat de kast leeg was. Om te kijken of de jongen daadwerkelijk succesvol uitgevlogen waren hebben Robbert en ik een avond gepost. Dat doen we het liefst op een plek waar wij de uiltjes wel zien en zij ons niet. Dit is om verstoring te voorkomen. Eén persoon zat onder een camouflagenet en de ander achterstevoren in de cabine van de kraan van de boer; beide op een andere positie en zo kon het hele terrein worden overzien. Die kraan staat er altijd al en precies op de goede positie voor het begluren van de steenuilen en kroost. We waren gewapend met WhatsApp om elkaar op de hoogte te houden. En dan wachten… Ondanks dat de voorbij scherende zwaluwen, kwikstaarten, sperwer en slechtvalk prachtig waren, zaten we daar niet op te wachten. Zelfs toen ma of pa steenuil bij de nestkast ging zitten waren we nog niet helemaal gerustgesteld. Toegegeven, het appen onderling begon toen wel op gang te komen. Maar uiteindelijk, na veel geduld opbrengen, kwam er uiteindelijk
vond posten: de ervaringen in Krimpen aan de Lek (Robbert Koornwinder) Op 28 juni gingen Niels en ik voor de nacontrole naar de kast in Krimpen aan de Lek om te kijken of de inmiddels geringde jongen het nest hadden verlaten. In de kast bleek nog één jong te zitten; de andere vier waren inmiddels uit de kast (tijdens het ringen was geconstateerd dat het zesde jong dood was). Op deze locatie waren geen verstopplekken aanwezig. Wij zijn vervolgens op gepaste afstand in een camouflage tentje gaan zitten om te kijken of we nog iets konden zien van de jonge uilen. Na een klein half uurtje hoorden we het eerste, ik zou haast zeggen, miauwen van een adulte [volwassen, red.] steenuil. Ik had dit bijzondere roepje nog nooit eerder gehoord. Niels spotte de volwassen uil in een fruitboom en deze leek ons met grote gele ogen recht aan te kijken….. Na wat minuten werd dit roepen heel stilletjes beantwoord. Eerst één, toen twee en na enige tijd een derde. Ik vond het erg verassend dat dit uit knotwilgen leek te komen waar wij aan het begin van de avond bijna naast stonden. Het was duidelijk, wij zouden een mooie show krijgen. Het was een machtig gezicht om de jongen van boom naar boom te zien huppen en fladderen. Rond een jonge fruitboom stonden wat paaltjes met een dwarslat erop. Deze leek favoriet te zijn want op een gegeven moment zaten ze alle drie gebroederlijk naast elkaar. Een prachtig gezicht! Wij waren ook nog getuige van een voedseloverdracht door één van de ouders. Het leek iets van een muis te zijn maar dat is gissen want het was al behoorlijk donker geworden. Nadat het vanwege duisternis echt niet meer te zien was besloten we de tent weer in te pakken, het was meer dan mooi geweest. Het vijfde jong wat nog in de kast zat en het andere uitgevlogen jong hebben we niet meer gezien deze avond. Maar zelfs met de geconstateerde drie uitgevlogen jongen kon de avond niet meer stuk. z Een jong op de uitkijk in Krimpen aan de Lek, foto: Niels Zondervan
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
13
Vakantie in Georgië De mooie ervaring van mijn vogelreis naar Georgië Mieke Verwaal De reis begint op Schiphol waar de groep van vier personen en de reisleider voor het inchecken al bij elkaar komen. Gezamenlijk reizen we via Turkije naar de hoofdstad van Georgië, Tbilisi. Hier staat onze Georgische gids Nika ons al op te wachten. d
D
e eerste nacht overnachten we in Tbilisi. ‘s Morgens als ik uit het raam kijk zie ik een palmtortel, de enige deze reis. Na het ontbijt vertrekken we naar Kazbegi, een natuurgebied in de hoge Kaukasus, een rit van 150 km. Onderweg komen we langs een mooi uitzichtpunt. Hier zie ik voor het eerst dat de vogels er net wat anders uitzien dan we gewend zijn, namelijk een beflijster met witte vleugels. Het schijnt een endemische ondersoort, de Kaukasische beflijster te zijn. Ook verschijnt er sneeuw op de hellingen. Soorten als de Turkse frater en strandleeuwerik vertoeven er graag, dus maken we even een stop om te zoeken. Ze zijn helaas niet te vinden, maar een paar dagen later op de terugweg, laten ze zich wel zien. De volgende dag gaan we vroeg op stap, op zoek naar het Kaukasische berghoen. Na lang zoeken zien we nog geen kip (hoender), maar wel een jagende lynx! We vergeten de hoenders en kijken hoe de lynx aan het jagen is, PRACHTIG. Even later is het toch raak en laat het Kaukasische berghoen zich goed zien. Ook zien we Oost-Kaukasische steenbokken en een lammergier vliegt over ons heen. Missie geslaagd! ‘s Middags rijden we naar de Russische grens, waar we een wandeling maken naar een waterval. Onderweg komen we weer leuke soorten tegen, zoals een braamsluiper en een grijze gors. Op de vierde dag staat een lange wandeling op het programma op zoek naar de Kaukasische grote roodmus en witkruinroodstaart. Ook deze beide soorten vertoeven graag bij de sneeuwgrens. De weg erheen is alles behalve comfortabel; de weg zit vol kuilen en bulten, geen wonder dat de auto’s er hier zo slecht uitzien. Bij het heilig kerkje begint de wandeling: een klim van 800 meter waar we drie uur over doen voordat we eindelijk de Kaukasische grote roodmus te zien krijgen, zelfs op een paar meter van ons vandaan! Ook is de witkruinroodstaart in de verte door de telescoop zichtbaar, al is het alleen aan zijn jizz te danken dat we zien dat hij het is. Een groep Duitsers wil het dier van dichterbij bekijken. Zij moeten tot hun middel door de sneeuw. Dit gaat mij iets te ver en ik houd het hier voor gezien. De terugtocht duurt twee uur en is alles behalve makkelijk, maar met een beetje goede conditie goed te doen. De vijfde dag is weer een reisdag. We zouden naar het oosten rijden, een gebied aan de Azerbeidzjaanse grens, maar omdat we te horen kregen dat de leuke soortjes nog niet gearriveerd waren, ging de reis eerst naar Vardzia. Vardzia ligt in het zuiden, in de nabijheid van de Turkse en Armeense grens. Onderweg op de snelweg staan we ineens in de file. En wat denk je? Er komt een kudde langs met schapen, geiten en zelfs paarden ertussen. De kudde is zo groot dat het wel vijf minuten duurt voor alle dieren langs zijn gekomen. Het landschap is hier heel anders; hoogvlaktes en meren wisselen elkaar af. Het is een mooie plek voor allerlei steltlopers en watervogels; voor mij de kans om de
14
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
kroeskoppelikaan te spotten. Op dag zes staat het bijzondere grottendorp van Vardzia op het programma. Doordat de bergwand is gaan schuiven is het grottendorp zichtbaar geworden, leuk om te zien. Voor ons vooral interessant omdat hier de rotskruiper, rotsmus en rotszwaluw goed te zien en te fotograferen zijn. Op de zevende dag zoeken we nogmaals naar steltjes en watervogels. Hier treffen we ook een wezel aan met een prooi in zijn bek, die zenuwachtig heen en weer loopt omdat hij langs ons heen wil. Dag acht is weer een reisdag. Dit keer gaan we dus wel naar het oosten, maar als ik omhoog kijk zie ik de trek van de wespendief; wel meer dan 300 vogels die hoog over een bergkam gaan, wauw!! Dag negen staat dan het natuurpark Chachuna aan de Azerbeidzjaanse grens op het programma. Het is een steppengebied, waar af en toe een bosje staat. Hier gaan we op zoek naar de rosse waaierstaart, Ménétries zwartkop en natuurlijk naar nog veel meer vogels. Even later zien we vanuit het niets een canyon. We lopen ineens boven de bomen, dus wordt er besloten dat we naar beneden gaan. Aan de hand van onze gids klauter ik naar beneden, weer een ervaring rijker. We gaan op zoek naar een Lilfords witrugspecht. We vinden hem echter niet, maar wel een schildpad. Dan gaan we maar naar een andere biotoop, op zoek naar de zwarte frankolijn. Deze zien we snel wegvliegen. Ook zijn hier grote groepen roze spreeuwen. Op de terugrit krijgen we een lekke band; niet vreemd want we rijden alleen maar over karrensporen. Op dag tien rijden we weer terug naar de hoofdstad Tbilisi. Onderweg doen we een klooster aan waar een noordse nachtegaal zich goed laat horen. Ook een blauwe rotslijster zien we hier, maar dit was voor ons nog niet genoeg. Even later rijden we langs een hoogspanningsmast met daarin een keizerarend op zijn nest. En op het eind van de dag wanneer het al begint te schemeren, gaan we nog even op zoek naar jufferkraanvogels. Het is nog maar de vraag of we ze überhaupt kunnen vinden, want we zijn al meer op zoek geweest naar deze vogel. Maar het zit ons deze keer mee. Daar zijn ze dan: met op de voorgrond een jong vosje dat aan het spelen is. Op onze laatste dag is het vroeg opstaan geblazen. Het vliegtuig vertrekt om 6.00 uur, wat betekent dat we om 3.00 uur al uit ons hotel moeten vertrekken. In het vliegtuig ligt iedereen in dromenland na te genieten van een fantastische reis. Met meer dan 200 soorten op mijn lijst kan ik zeggen dat het een zeer geslaagde reis was. Dank je wel BirdingBreaks! d 1 grottendorp van Vardzia; 2 het klooster op weg naar Tbilisi; 3 rotsklever; 4 de reis voert door prachtige landschappen; 5 Kaukasische beflijster; 6 alpenheggenmus; 7 jufferkraanvogels
2
1
3
4
5
6
7 WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
15
Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuur- en stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten. Raven praten in de verte en in het voorjaar jodelt hier de wielewaal’. Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089
WELKOM IN HET REESTDAL
Tuinontwerp en hoveniersbedrijf
'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud
www.projecteninhetgroen.nl
0 6 . 5 4 2 1 3 9 8 8
Jongeren betrekken bij natuur Het kan wél! Jaap Graveland en Jan van Exel De jeugd heeft de toekomst en wie jong met natuur in aanraking komt toont ook later meer betrokkenheid. Maar jongeren komen steeds minder met natuur in aanraking en de natuur holt in veel gebieden nog steeds achter uit. Daarom is het zo belangrijk om jongeren meer bij natuuractiviteiten te betrekken. Ook voor de NVWK. We zijn een bloeiende vereniging, maar ondanks de inspanning van onze jeugdwerkgroep bereiken we weinig jongeren. Kan dat beter? Welke initiatieven zijn er in Nederland waar we wat van kunnen leren? Op 6 juli organiseerde de Vereniging van Bos- en Natuureigenaren (VBNE) hierover een interessante middag. Wij waren erbij. d
D
e bijeenkomst was in de ‘werkschuur’ van De Weideblik (http://www.deweideblik.com/), een boerderij in het mooie Kromme Rijngebied bij Driebergen. De Weideblik is ingericht voor kleinschalige werkbijeenkomsten op het gebied van cultuur en natuur en dat werkt inspirerend. Rob Meijers van LandschappenNL en betrokken bij het Programma Groene Vrijwilligers (http://www. degroenevrijwilliger.nl/) was dagvoorzitter en opende de bijeenkomst met een twee belangrijke conclusies uit onderzoek: -de gemiddelde leeftijd van groene vrijwilligers is 62 jaar(!) -15% van de jongeren wil zich best inzetten voor natuur, maar doet dat niet want ‘geen tijd’, ‘weet niet waar het kan’ en ‘het is me nooit gevraagd’.
D
e presentaties De presentaties vindt je hier: https://www.vbne.nl/ nieuwsbericht/veel-inspiratie-tijdens-werkschuurbijeenkomstjongeren-betrekken-bij-natuur Op de NVWK-site staat een link hier naar. Hier een samenvatting.
B
etrokken bij Buiten Wanne Roetemeijer vertelde over ‘Betrokken bij Buiten’ (www.betrokkenbijbuiten.nl). Dit is een initiatief van de VBNE, LandschappenNL, IVN, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Federatie Particulier Grondbezit. Doel is jongeren meer te betrekken bij natuur en erfgoed. Wanne is coördinator. Voor jongeren tot 12 jaar wordt nog wel een en ander georganiseerd, maar daarna wordt het stil. Betrokken bij Buiten wil organisaties helpen om initiatief te nemen om ook deze jongeren meer te betrekken. Het is voortgekomen uit de Maatschappelijke Stage die een paar jaar verplicht was. De verplichting is er niet meer en de deelname is daardoor sterk afgenomen. Binnen het Programma Groene Vrijwilligers is onderzoek gedaan naar betrokkenheid en motieven van vrijwilligers in het groen en van niet-vrijwilligers. De link naar de rapporten staat aan het slot van dit artikel. Een paar conclusies: -mensen die jong veel met natuur in aanraking komen, zijn ook later meer betrokken (wandelen, vrijwilligersinzet etc.) -een derde van de jongeren vindt het ‘gaaf’ om te weten hoe natuur werkt -natuurorganisaties zijn onbekend bij jongeren -jongeren geven aan: kom naar ons toe, we gaan niet zelf op zoek -30% wil wel helpen bij een natuuractiviteit, bij voorkeur in de eigen omgeving Die onbekendheid en dat ‘kom naar ons toe’ is wel herkenbaar.
Wij horen te vaak van bewoners in de Krimpenerwaard, dat ze nog nooit van de NVWK hebben gehoord. En vertegenwoordigers van de jongerengroep in de Gebiedsvisie Krimpenerwaard zeggen: heel veel jongeren weten niet wat er in hun omgeving wordt georganiseerd en gaan er ook niet zelf naar op zoek. Maar het omgekeerde blijkt ook waar: als je de jongeren weet te bereiken, zijn ze vaak ook geïnteresseerd. Hier is dus werk te doen.
T
ips van Wanne: -Benader jongeren groepsgewijs, bijvoorbeeld een schoolklas -Hoge kosten (geld, tijd) zijn vaak een belemmering voor organisaties om jeugd meer te betrekken. Tip: je beperkt de kosten door er een regelmatige, herhaalde activiteit van te maken en door aan te sluiten bij bestaande initiatieven. Voor de NVWK betekent dat: aansluiten bij contacten die we al hebben met de Jeugdnatuurwacht, scholen. -Tot 18 jaar moet de nadruk liggen op ‘doen’, maak er een belevenis van.
J
ongerenraad Staatsbosbeheer Marjolein Kloek van SBB vertelde over deze jongerenraad. Doel is van jongeren (immers ‘de toekomst’) gevraagd en ongevraagd advies te krijgen over het werk van SBB. De jongerenraad brengt direct aan de directeur advies uit. SBB spant zich in voor een diverse samenstelling van de jongerenraad: jongeren met uiteenlopende opleidingen en culturele achtergrond. Dat is veel werk, maar het is gelukt. Er is een leuk filmpje over hun werk: https://www.youtube.com/watch?v=3Jv-qs4kA24 Werving voor de Jongerenraad vindt plaats via de website, sociale media, actief benaderen van moslimorganisaties, huidige leden, scholen en door mensen persoonlijk te benaderen. Momenteel maken de jongeren een advies over het beheer van de Oostvaardersplassen.
J
ongeren van verschillende culturele achtergrond In aansluiting op de jongerenraad even een zijstap. Een paar maanden terug was JG bij de ‘doopbijeenkomst’ van de Rijke Groenblauwe Leefomgeving, de toekomstvisie van de provincie Zuid-Holland voor natuur, landschap en water. In het ochtendprogramma werden kinderen geïnterviewd van De Voorsprong, een lagere school in de Schilderswijk in Den Haag. Tien jongeren met een niet-Nederlandse achtergrond. Jongeren die we zo weinig zien in natuurorganisaties en waarvan we zeggen dat ze zo moeilijk te bereiken zijn. De vragengingen over WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
17
het belang van natuur, voor voedsel, gezondheid, biodiversiteit, etc. De klas had hier natuurlijk les in gehad. Maar wat inspireerde en leerzaam was, was dat de kinderen elkaar bijna verdrongen in het beantwoorden van de vragen en heel goed wisten waar ze het over hadden. Het kán wel.
D
eedmob Iris Bakker van Deedmob vertelde hierover. Deedmob is een snel groeiende site om het aanbod aan vrijwilligers te matchen met de vraag naar vrijwilligers. Het wordt betaald door bedrijven die met hun werknemers hebben afgesproken dat ze een bepaald aantal uren vrijwilligerswerk doen, en die op zoek zijn naar geschikte activiteiten. Gebruik van de site is gratis voor goede doelenorganisaties. Kijk er maar eens op om een idee te krijgen: https://nl.deedmob.com/ Momenteel wordt nagedacht over het toekennen van deedperks: beloningen voor vrijwilligerswerk. De organisatie is zich ervan bewust dat deze beloning geen scheve ogen moet geven bij andere vrijwilligers en dat vrijwilligers geen goedkoop alternatief moeten zijn voor betaald werk. Maar je kunt denken aan ‘in natura’ beloningen zoals een cursus kettingzagen voor een knotgroep, ondersteuning bij de ontwikkeling van een website, etc. Iris heeft ons al benaderd of de NVWK ook op de site wil. Het is voor deedmob interessant om te zien of de site ook voor lokale organisaties zoals de NVWK waarde heeft. En andersom is het voor de NVWK interessant om te zien of meer mensen ons daardoor weten te vinden.
S
wipocratie Jongeren swipen: met een veegbeweging naar een ander scherm bewegen op je mobiel of iPad. Bij relatiesites zoals Tinder selecteer je met swipen kandidaten die je wel en niet interessant vindt. Deze techniek kun je ook gebruiken om snel meningen te peilen. Je kunt jongeren (en ouderen natuurlijk ook) bijvoorbeeld aan de hand van foto’s vragen wat ze mooi en lelijk in een landschap vinden. Met een slimme keuze van foto’s kun je betere, meer eerlijke antwoorden krijgen dan via enquêtes. Want daar krijg je vaak sociaal wenselijke antwoorden. Bij voldoende deelnemers en met geavanceerde gegevensanalyse kunnen natuurorganisaties met deze app nuttige informatie boven water krijgen. Kortom, een interessante presentatie door Paul Roncken van Wageningen Universiteit.
18
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
J
unior Rangers en Youth+ Thea Peters van het IVN vertelde hierover. Er bestaat een Europees programma rond het beheer van nationale parken. Onderdeel ervan is via een nationaal park jongeren meer bij natuur te betrekken. Dat kan op allerlei manieren: jongeren
helpen mee met beheer en onderhoud van een gebied, met monitoring, educatie en communicatie. Er ontstaat zo een internationaal netwerk van deze junior rangers. Leerzaam, leuk en goed voor de sociale ontwikkeling. IVN heeft een project ontwikkeld rond het Nationaal Park Wieden/Weerribben. Meer informatie staat op: https://www.ivn.nl/junior-rangers/watzijn-junior-rangers. Je hoeft dit natuurlijk niet te beperken tot nationale parken. Ook andere gebieden met waardevolle natuur komen in aanmerking. Het doet denken aan het programma van Wetlandwachten dat Vogelbescherming (VBN) al sinds 1995 onderhoudt: lokale natuurliefhebbers ‘adopteren’ een waterrijk gebied, vormen de oren en ogen van VBN, houden ontwikkelingen in de gaten en trekken aan de bel als er aanleiding voor is. De Reeuwijkse plassen hebben bijvoorbeeld een wetlandwacht. De maximum leeftijd voor een junior ranger is 18. Voor 18+ is er Youth+. Dit is een internationaal programma, waarin je onder andere leert hoe je jongeren begeleidt bij hun inzet voor natuur. Wat je geleerd hebt als junior ranger geef je weer door aan anderen, een goede formule.
G
roen traineeship/maatschappelijke diensttijd De maatschappelijke stage is sinds 2015 niet langer meer verplicht, maar de rijksoverheid vindt het nog steeds een goed idee om jongeren een aantal maanden een stage of traineeship te laten doorlopen waarin ze iets voor de maatschappij doen. Omdat het niet meer verplicht is, heet het diensttijd. De deelnemers ontvangen na afloop een ‘getuigschrift van maatschappelijke betrokkenheid’. Bij de overheid geldt zo’n certificaat als een pré, aldus het regeerakkoord. Er werd zelfs gesproken over voorrang bij sollicitaties. Het kabinet wil het bedrijfsleven verleiden hetzelfde te doen. Het is nog onduidelijk wanneer precies en hoe het Kabinet met de diensttijd wil starten, maar het wordt 2018 of 2019. Marit de Koning van het IVN en Myrthe Kooijman van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie vertelden over een voorstel voor invulling van een groene maatschappelijke
diensttijd, waaraan zij werken. Denk aan de aanplant van een Tiny Forest bij een dorp, een actie van Milieudefensie uitdenken en coördineren, of het bezoeken van zomerfestivals om groene vrijwilligers te werven. Een indruk van mogelijke activiteiten geeft ook Woestelandacademie: http://www. woestelandacademie.nl/
E
n wat gaat de NVWK dus doen? Zo’n middag leidt natuurlijk tot de vraag: en wat nu? De leiders van onze jeugdwerkgroep gaan er mee stoppen: te weinig kinderen nemen deel en na een paar jaar willen ze wel eens wat anders. Dus er is echt werk aan de winkel. We geven niet op. Komende winter maakt het bestuur een plan van aanpak om meer jongeren te betrekken bij de NVWK en de natuur, in samenwerking met andere organisaties. We hebben al contact met de Jeugdnatuurwacht, enkele scholen en het IVN. Verder vragen we onze werkgroepen elk minstens één jeugdactiviteit per jaar te gaan organiseren. Zo zijn de meeste maanden van het jaar al gevuld en ontstaat een herkenbaar en voorspelbaar programma waar ouders en jongeren in hun planning rekening mee kunnen houden.
W
e zoeken een of meer coördinatoren We zoeken hiervoor mensen, want wij kunnen dit echt niet alleen realiseren. Er is heel veel kennis binnen de vereniging en leden vinden het leuk om die kennis op kinderen over te
dragen, maar dat moet nog wel georganiseerd worden. Het ringen van jonge kerkuilen met een schoolklas was dit voorjaar bijvoorbeeld een groot succes. Veel actieve leden hebben al heel wat vrijwilligerswerk op hun bord, van uilenjongen ringen tot vlinders tellen en van wilgen knotten tot vogels inventariseren. Om dan ook nog zelf het voorbereiden en organiseren van jeugdactiviteiten er bij te doen, is net wat te veel. Daarom zoeken we mensen die van organiseren en coördineren houden. Jij bijvoorbeeld. Zodat andere leden zich kunnen concentreren op het geven van die presentatie over hun werkgroep, een les op school, etc. Meer handen maken licht werk. Maar als je zelf een excursie voor jongeren wilt geven, of een les op school wilt verzorgen, dan ben je natuurlijk ook welkom. We kijken wat jíj leuk vindt, want dat werkt het beste.
W
ie wil een NVWK-Instagram account beheren? Het is vaak gebleken: sociale media zijn belangrijk om grote groepen te bereiken, met name jongeren. Daarbij geldt: jongeren zitten op Instagram, want pa en ma zitten op Facebook. Ook in ons (JG) gezin ;-). Dus we willen een Instagram account van de vereniging openen. We zoeken één of meer mensen die de pagina willen beheren. Aan nieuws is geen gebrek, dat geven de coördinatoren van de werkgroepen en andere leden wel aan je door, verder zijn onze Facebookpagina en website natuurlijk goede bronnen van informatie. En je kunt ook zelf op zoek naar natuurnieuws. Wie, jong of ouder, lijkt dit wat? d
Marjan Pols _ de Pee PRAKTIJK VOOR PSYCHO SOCIALE HULPVERLENING EN KRUIDENTHERAPIE
De Vroedschap 3 I 2922 VB Krimpen aan den IJssel 06 516 926 13 I www.marjanpolsdepee.nl I info@marjanpolsdepee.nl
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
19
1
2
3
4 1 2
6
7
1 Chinese wolhandkrab, 2 bot, 3 vol belangstelling wordt de vangst bekeken, 4 roofblei, 5 twee grootheden: Klaas de Boer en Hans Zantinge, 6 ”Wat is er nu weer gevangen?” 7 Pontische stroomgrondel; 8 de eerste ‘trek’ met de zegen.
5 20
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Visinventarisatie Zegenvissen op De Zaag Tekst: Ralph Roodhorst, foto’s: Paul Schrijvershof Op zaterdag 25 augustus 2018 werd door de NVWK in samenwerking met Zuid-Hollands Landschap en een veldwerker van RAVON, een visinventarisatie gehouden in natuurgebied De Zaag in Krimpen aan de Lek. Iets meer dan 10 personen waren hierbij aanwezig, waarvan het merendeel lid van de NVWK. d
O
m de vissen te vangen, werd gebruik gemaakt van een zogenaamde ‘zegen,’ een groot net dat door meerdere personen in waadpakken door het water werd getrokken. De zegen was groot genoeg om het grootste gedeelte van de geul te beslaan (in de breedte). Toen we een deel van de geul hadden gehad, trokken we de zegen het strandje op om te zien wat we er allemaal mee hadden gevangen. De eerste vangst, vanaf de ingang gezien aan de rechterkant van de brug, omvatte 3 botjes van 7 centimeter, 1 baars, 4 riviergrondels, 11 Pontische stroomgrondels, een vis die mogelijk een witvingrondel was maar waar jammer genoeg geen volledige duidelijkheid over bestaat, zo’n 100 windes, 10 roofbleien en wat Chinese wolhandkrabben, een exotische diersoort die lang geleden per ongeluk in Nederland geïntroduceerd werd. Dit waren overigens bij lange na niet de enige Chinese wolhandkrabben die tijdens de excursie zijn gevonden. Nadat we klaar waren met het inventariseren en het weer loslaten van deze vangst, onderzochten we een tweede deel van dezelfde geul. Hierbij vonden we 35 alvers van zo’n 5 centimeter, 5 Pontische stroomgrondels, een riviergrondel, 7 roofbleien, een botje en 4 windes. De derde en laatste trek met de zegen vond plaats bij het kijkscherm waar men vogels kan spotten. Hier vingen we 10 ruisvoorns die tussen de 20 en 25 centimeter lang waren, 10 brasems, opnieuw een geschatte 100 windes, 1 zeelt, 6 snoekbaarzen, 4 possen, 5 kopbleien, mogelijk een serpeling, 7 botjes, 5 alvers en een baars. Hier werd ook weer een Pontische stroomgrondel gevangen, die wist te ontsnappen op het moment dat de RAVON- veldwerker de rode oogjes wilde benadrukken – totdat iemand hem even later met
de hand weer kon pakken toen hij rustig in de modder lag! Bij deze opsomming van soorten en aantallen is het goed te vermelden dat de grote aantallen geschat zijn, omdat er – wat uit het bovenstaande wel duidelijk is – erg veel werd gevangen.
E
r is niet alleen met de zegen gevist, er werden ook schepnetten gebruikt. Het aantal vissen dat op deze manier gevangen werd, is echter verwaarloosbaar. Men probeerde met schepnetten onder meer een zekere vissoort te vangen die zich tussen de rotsen op zou houden, wat helaas niet lukte. Ook werd met het schepnet gevist op een locatie waar uitzonderlijk weinig succes behaald werd: er werd bijvoorbeeld een klein visje gevangen dat klein genoeg bleek om zichzelf door het net heen te werken… Wel is het leuk om te vermelden dat iemand met een schepnet een larf van een libel ving. Helaas weten we niet welke soort het betrof. Larven van libellen zijn agressieve dieren, maar toen dit exemplaar in een cuvet werd gestopt waar ook al een visje in zat, vielen er geen slachtoffers. In de zogenaamde Kleine Zaag ving iemand daarnaast met de hand een klein padje dat hoogstwaarschijnlijk tot de gewone pad (Bufo bufo) moet worden gerekend, maar deze vondst werd gedaan toen de deelnemers aan de inventarisatie niet als één groep bij elkaar liepen. Afgezien van wisselend succes, een aantal vissen die het inventariseren helaas niet overleefden, sterke vastzuigende modder, een aantal dode palingen (die waarschijnlijk door de scheepvaart geraakt zijn) en soms ook regenachtig weer kunnen de deelnemers van de visinventarisatie op De Zaag naar mijn mening toch zeker terugkijken op een niet alleen erg leuke, maar ook interessante, geslaagde en leerzame dag. d
8 WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
21
Koninginnenpage in de tuin Wim Sloof
Zondagmorgen 2 september. Het is een echte nazomerdag met heerlijk rustig weer en een prima temperatuurtje. Dat wordt dus lekker buiten een kopje koffie drinken. Ik zit net van de tuin te genieten als ik in mijn ooghoek iets zie wat me opvalt. Het is anders dan anders. Nu priegelt het de hele dag van de vlinders in de tuin, want koolwitjes, atalanta’s, dagpauwogen en bonte zandoogjes fladderen onophoudelijk langs de vlinderstuiken en andere insectvriendelijke bloemen. a
M
aar deze is groter en anders van kleur. Het blijkt een koninginnenpage te zijn. Als een speer ben ik naar binnen gerend om mijn fotocamera te pakken die ik speciaal voor dit soort momenten altijd grijpklaar heb. Ik heb al eens eerder het geluk gehad er een in mijn tuin te zien, maar dat is alweer acht jaar geleden. Deze vlinder is dus bijzonder genoeg om vast te leggen. Ik heb er een paar mooie foto’s van kunnen maken. a
22
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Nationale Nachtvlindernacht en een bijzonder weeskind Gabrielle Heuvelman
De Nationale Nachtvlindernacht was dit jaar op 22 juni. Helaas was het voor de nachtvlinders deze nacht een beetje te koud. Met een matige score van 27 vlinders viel het wat tegen. De meidoornstippelmot met 14 exemplaren werd het meest geteld, gevolgd door de gewone stofuil met 8 stuks. Dit is niet representatief voor een juninacht. Met de opkomst van de geïnteresseerden was ik zeer tevreden. Omdat het in juni laat donker wordt, konden we pas tegen 23.00 uur echt beginnen. a
O
m een goede indicatie te krijgen wat er rond juni nu echt vliegt hebben we het met het vaste groepje op 7 juli de inventarisatie nogmaals gehouden met een topscore van 91 soorten, waaronder het karmozijnrood weeskind! Deze staat te boek als vrij zeldzaam, maar we hadden al gehoord dat hij op diverse plekken in Nederland was waargenomen, terwijl ze oorspronkelijk alleen maar op de zandgronden voorkomen. Deze nachtvlinder komt niet op licht af maar op het zoete smeersel dat we op de bomen smeren. Zie het nieuwsbericht van 9 juli op nvwk.nl voor de resultaten van beide tellingen.
W
aarom ‘weeskind’? Waar komt toch die vreemde naam vandaan? Het verhaal begint bij een van onze andere nachtvlinders: het rood weeskind. Kunstschilder Max Liebermann schilderde van 1874 tot 1914 Amsterdamse weesmeisjes uit het Burgerweeshuis. De vleugels van het ‘weeskind’ doen denken aan de kleren van die meisjes. Ze moesten deze kleuren in hun kleren hebben, omdat deze kleuren voorkomen in het wapen van Amsterdam en het weeshuis uitsluitend bestemd was voor kinderen van Amsterdamse burgers. Vondelingen en kinderen van arme mensen werden niet opgenomen. De namen van de andere nachtvlinders zoals karmozijnrood weeskind, blauw weeskind en eikenweeskind zijn hier vervolgens van afgeleid. Zij hebben allemaal de naam ‘weeskind’ gekregen met als voorvoegsel een verwijzing naar de kleur van de achtervleugel of naar de waardplant van de betreffende soort. Bron naam weeskind: www.vlinderstichting.nl a
Freistunde im Amsterdammer Waisenhaus (Rustpauze in het Amsterdamse weeshuis, 1881/1882), geschilderd door Max Liebermann
3
1
4 2
Enkele van de waargenomen vlinders: 1 donker klaverblaadje; 2 gewone stofuil ; 3 karmozijnrood weeskind; 4 ter vergelijking rood weeskind (nu niet waargenomen); foto’s: Huig Bouter
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
23
Race 2018 gaat in volle vaart door Dirk-Jan Saaltink
Ik moet eerlijk bekennen, ik was geen twitcher toen ik mij inschreef voor de Race van dit jaar. Sinds mijn negende kijk ik wel vogels, maar op stel en sprong op een melding afstormen ging mij wat te ver. Ik had slechts een verrekijker en dat ging prima. d
A
an dit simpele maar gelukkige vogelaarsleven kwam een eind toen ik mijzelf terug zag op een foto van Frans van der Storm die op de website van de NVWK boven aan de oproep tot deelname aan de Race prijkte. Dat schreeuwde om deelname. Niet voor de winst, maar wel voor mijn eigen uitdaging. Ik hoopte met deze uitdaging mijn soortenlijst uit te breiden en mezelf extra motivatie
te geven om zoveel mogelijk in het veld te zijn. Na een half jaar is dat doel al ruimschoots behaald. Naast het feit dat ik verschillende keren toch op stel en sprong op een waarneming ben afgestormd, heb ik ook nog mijn kinderen met snoep omgekocht zodat ik even weg kon om ad hoc waarnemingen mogelijk te maken (o.a. velduil en kraanvogel), een telescoop gekocht, en per fiets (voor mij) nieuwe delen van de Krimpenerwaard bezocht. Tot en met augustus heb ik mijn doel (100 soorten) ruimschoots gehaald (155 soorten) en daarbij 15 soorten gezien die ik nog niet op mijn levenslijst had staan! De Race kan voor mij niet meer stuk. Gelukkig hebben we nog vier maanden te gaan.
Op 5 juni ontdekte Arie Dorsman in de Berkenwoudse Driehoek een aantal krombekstrandlopers. De dag daarop meldde Jonathan van Erkel een jagende velduil vlak bij Lekkerkerk. Een mooie inhaalsoort voor diegenen die de velduil in het vroege voorjaar had gemist. Daarna bleef het even stil, maar dat bleek de stilte voor de storm. Het hoogtepunt van de zomer is denk ik de ralreiger die Gijsbert Mourik al op 30 juni over de N210 zag vliegen. Mooie platen ondersteunden zijn waarneming. Hoewel de vogel door een paar anderen nog was gezien, verdween deze van de radar. Op 13 juli werd (waarschijnlijk) dezelfde ralreiger herontdekt door Jannie Monhemius. Ditmaal op privé terrein van een boer. Deze was in eerste instantie niet heel blij met al deze drukte op zijn land (76 waarnemingen op waarneming. nl). Door een creatieve oplossing van zijn dochter (collectebus bij het hek) was het toch voor velen mogelijk om de ralreiger te zien. Door de aanzuigende werking van de ralreiger op fietsende vogelaars werd er op 23 juli door Gijsbert Mourik en Paul Schrijvershof een sprinkhaanzanger ontdekt in de Mudput. Ook deze twee soorten kon ik aan mijn levenslijst toevoegen. Op de weg terug van de sprinkhaanzanger kwam ik ook nog roepende bosuiljongen tegen, zodat ik op één dag mijn lijst met 3 nieuwe soorten kon aanvullen. Daarna bleef het even stil tot 7 augustus. Toen werd de eerste bonte vliegenvanger door Arie Ros gespot. Dit bleek de aanvang van de najaarstrek, want in de weken
Z
oals reeds beschreven in eerdere edities, zijn er al veel mooie soorten gezien dit jaar. Juli en augustus waren echter wat minder spectaculair. Vogelaars zijn met vakantie en de vogels druk met het groot brengen van hun kroost. Toch ontglipt de Racers geen enkele vogel.
24
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Bonte vliegenvanger, foto: Dirk Jan van Roest
erna zijn er nog verschillende bonte vliegenvangers gespot. Ook wemelt het van de tapuiten en paapjes. Een mooie bevestiging van de aanstormende najaarstrek was de draaihals die Arie ontdekte op 22 augustus in de Opperduit aan de oever van de Lek. Ook dit was een supermooie Racesoort. Ondanks twee pogingen heb ik de draaihals helaas niet kunnen spotten. Maar nu de najaarstrek definitief op gang lijkt te zijn gekomen, biedt dat kansen voor de gemiste soorten in het voorjaar.
V
oor wat betreft de tussenstand: op 31 augustus staat Coen van Nieuwamerongen nog steeds op de eerste plek met 186 soorten, op de voet gevolgd door Jaap Oostrom (184) en Gijsbert Mourik (182). d
Draaihals, foto: Gijsbert Mourik
Extra nestkasten roofvogels Jaap Jan Leeuwenburgh
Voor de uitvoering van het nestkastenproject waarnaar in het persbericht hieronder wordt verwezen, zijn de eerste contacten tussen coördinatoren van roofvogelwerkgroep en uilenwerkgroep gelegd. Ook het erfvogelproject komt weer om de hoek kijken. Aan de vrijwilligers die toen nestkasten hebben getimmerd zal worden gevraagd om ook voor dit project nestgelegenheden in elkaar te zetten. Al met al een mooi voorbeeld van gezamenlijk optrekken van de diverse werkgroepen. Planning is om de kasten uiterlijk in november op geschikte locaties geplaatst te hebben zodat de roofvogels ze bij hun eerste nestverkenningen al tegenkomen. a
Extra nesten roofvogels voorkomen muizenplaag op Lekdijk
PERSBERICHT
https://www.ad.nl/gouda/extra, 5 augustus 2018 Om een nieuwe muizenplaag op de Lekdijk te voorkomen draagt het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard bij aan het maken en plaatsen van nestkasten voor roofvogels. De Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard gaat ze dit najaar plaatsen. De NVWK is van plan om tussen Schoonhoven en Krimpen twintig extra nestkasten te plaatsen. ,,Tien voor torenvalken en tien voor kerkuilen’’, zegt Jaap Graveland van de werkgroep. Het idee ontstond na de muizenplaag van vorig jaar. ,,Dit jaar zijn er toevallig weinig muizen, maar dat kan volgend jaar zo weer anders zijn. Met meer kasten kun je zo’n plaag dempen. We hebben genoeg mensen die de kasten willen timmeren en ophangen, maar voor het materiaal kunnen we die bijdrage goed gebruiken.’’ Minder landbouwgif De kerkuil verspreidt zich langzaam over Nederland, zegt Graveland. ,,Dat komt omdat landbouwers minder gif gebruiken. 2014 was een heel goed muizenjaar, toen hadden we hier opeens vijf paartjes. Vorig jaar waren het er 13. Dit jaar hebben we er zeven geteld. Maar kerkuilen passen zich snel aan de muizenpopulatie. Als er genoeg eten is, kunnen ze nesten met wel tien jongen krijgen.’’ Volgens Graveland vinden bewoners het ook geweldig om een torenvalk of kerkuil rond hun erf te hebben. ,,Het zijn prachtige beesten.’’ Een woordvoerder van het Hoogheemraadschap zegt dat muizen in het worteldek van het gras graven. ,,Waar geen gras groeit spoelt de grond makkelijker weg. Met de komst van de roofvogels gaan we op natuurlijke wijze de schade tegen in de taluds van onze dijken. Tegelijkertijd dragen we bij aan meer biodiversiteit in het gebied.’’ a WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
25
Actieplan boerenlandvogels Nieuw reddingsplan voor weide- en akkervogels in Zuid-Holland
Tekst: Joke Colijn, foto’s: Bernard de Jong Er is op bestuurlijk niveau van alles gaande voor verbetering van weide- en akkervogelbescherming. Akkervogels komen vooral nog voor op de Zuid-Hollandse eilanden, in dit artikel gaat het dan ook vooral over weidevogels zoals wij kennen in de Krimpenerwaard. d
V
erbeterplannen in 2017 In 2017 hebben de acht collectieven in Zuid-Holland die zich bezighouden met Agrarisch Natuurbeheer zogenaamde Verbeterplannen geschreven. Daarvoor was een bedrag beschikbaar gesteld vanuit het derde Europese Plattelandsontwikkelingsprogamma (de POP3). De openstelling voor een aanvraag liep af in december vorig jaar, dan moest de provincie alle plannen binnen hebben. De bedoeling was dat naast de collectieven de gebiedspartijen in de plannen een gelijkwaardige inbreng konden hebben, aangezien ook terreinbeherende organisaties (TBO’s) als Staatsbosbeheer (SBB), Natuurmonumenten (NM) en in de Krimpenerwaard is dat vooral het Zuid-Hollands Landschap (ZHL), zich bezig houden met weidevogelbeheer. En ook bij de honderden weidewachters in Zuid-Holland die zich al tientallen jaren inzetten voor hun vogels zit heel veel gebiedskennis, tot op perceelsniveau. Het geld was bedoeld voor weidevogels, ongeacht op welk gebied die gaan zitten om te broeden of waar ze hun pullen groot brengen. De gezamenlijke inbreng zou moeten leiden tot effectieve, door het gebied gedragen plannen. Dat idee van gezamenlijkheid voor het beste resultaat werd niet overal goed opgepakt, maar omdat het een voorwaarde van de provincie was dat alle partijen zouden meepraten, gebeurde het soms dat vrijwilligers in het werkgebied van een collectief op de valreep een kant-en-klaar plan kregen voorgeschoteld waar ze alleen nog mee konden instemmen, omdat de termijn van aanleveren anders zou verstrijken en ook goede plannen voor hun weidevogels (want die stonden er natuurlijk wel in) niet gehonoreerd zouden worden. Ook hebben in sommige gebieden de terreinbeherende organisaties daar geen input kunnen geven. In de Krimpenerwaard zijn in goed overleg wel suggesties van vrijwilligers voor betere kansen voor de vogels meegenomen. Er staan ook een paar ingrijpende, kostbare maatregelen op ZuidHollands Landschap-terreinen in die substantieel kunnen gaan bijdragen aan betere kansen voor weidevogels.
V
eel maatregelen in de wacht gezet Maatregelen uit de Verbeterplannen van 2017 zijn inmiddels mondjesmaat toegezegd, echter veel voorstellen daaruit zijn ‘on hold’ gezet door de provincie Zuid-Holland (PZH) omdat ze volgens de EU-regelgeving niet gefinancierd konden worden uit de POP3-openstelling in 2017. Het probleem was dat de kaders om voor deze subsidie in aanmerking te komen niet helder waren gecommuniceerd op het moment van opstellen en de tijd van schrijven erg kort was. Slechts maatregelen die betrekking hadden op (her)inrichting van agrarisch gebied komen in aanmerking, maar een voorstel voor een betere communicatie naar de consument over de noodzaak van een eerlijke melkprijs voor een boer die
26
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
inkomsten derft door goed weidevogelbeheer, of de aanschaf van een drone die ons helpt meer nesten en zelfs kuikens te detecteren, of pompen om plasdras op te zetten, kwamen in de la terecht. De provincie beloofde echter dat al dat harde werk in 2017 niet voor niets was geweest en dat er een nieuwe mogelijkheid kwam om meer van die goede plannen te kunnen realiseren. Dat werd een nieuwe POP3 openstelling met ruimer gedefinieerde kaders.
N
ieuwe kansen voor realisering Vanaf het voorjaar 2018 wordt nu hard gewerkt aan een Actieplan waarin opnieuw goede maatregelen kunnen worden opgenomen en waarin ook de zg. Optimalisatieplannen geïnitieerd door BoerenNatuur (BN), de koepel van de collectieven, worden geïntegreerd. Deze Optimalisatieplannen kunnen worden gefinancierd uit subsidie van het ministerie van LNV (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). Deze plannen hebben óók als doel de instandhouding van de boerenlandvogels, door verbeteringen in zowel het contractstelsel als in de uitvoering ervan, alles weer in samenwerking met gebiedspartijen. Het algemene Actieplan krijgt een aantal bijlagen waarin voor elk specifiek weidevogelgebied de beste maatregelen worden opgenomen. Het complete Zuid-Hollandse Actieplan inclusief de acht regionale plannen moet ruim voor het einde van het jaar ingediend zijn om in aanmerking te komen voor de nieuwe subsidie-openstelling.
O
verleg met alle partijen Om hieraan vorm te geven is in april 2018 een eerste zogenaamd Bestuurlijk Overleg (BO) overleg gevoerd, voorgezeten door gedeputeerde Han Weber. In het BO is een breed maatschappelijk veld aan partijen vertegenwoordigd: BN, SBB, NM, ZHL, Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, De Groene Motor, vanuit het Weidevogelberaad namens de Zuid-Hollandse boerenlandvogel-vrijwilligersorganisaties Jaap Graveland en ikzelf, en een drietal provinciale ambtenaren. Vanuit het BO is een Kernteam samengesteld dat veel vaker bijeenkomt, dat schrijft aan het Actieplan en besluiten voorbereidt die dan in het BO kunnen worden afgetikt, omdat steeds vergaderen in zo’n breed verband veel te lang zou duren. Het BO komt slechts een keer of vier in 2018 bijeen voor de einddatum van de POP3 openstelling. Deze brede vergadering levert input, volgt en stuurt het Kernteam kritisch en bespreekt opnieuw onderwerpen waar het Kernteam niet unaniem uitkomt. En als dat niets oplevert beslist de gedeputeerde over het vervolg. Het Kernteam bestaat uit 1 vertegenwoordiger van BN, 1 namens de TBO’s, 1 namens DGM, 1 namens het Kennisteam, 1 namens de vrijwilligers en drie PZH-ambtenaren. Ik vertegenwoordig daarin de vrijwilligers die meedenken over beleid.
K
ennisteam In een vroeg stadium dit jaar is een Kennisteam samengesteld om voor specifieke problemen oplossingsrichtingen te zoeken, zoals een uniforme monitoring op agrarisch en natuurgebied, een verantwoorde aanpak van predatie, het opzetten van een ‘natuurcalculator’ voor de kosten/batenanalyse in het keukentafelgesprek met de boer over implementatie van natuurmaatregelen, naast het geven van een deskundige visie aan de provincie en gedeputeerde op geopperde maatregelen. Het Kennisteam verenigt een vijftal mensen met zeer veel kennis van de diverse facetten van weidevogelbeheer – wat niet wil zeggen dat ze op een onderwerp dezelfde visie hebben. Zij redeneren elk vanuit een andere achtergrond en een eenduidig advies voor effectieve monitoring blijkt nu een heet hangijzer.
P
rocesbeschrijving Actieplan Er is inmiddels een conceptversie van het Actieplan met een duidelijke doelstelling t.a.v. stoppen van de achteruitgang en op termijn groei van de gruttopopulatie. Uit elk van de acht weideen akkervogelregio’s in ZH moet nu dus nog een voorstel met concrete plannen komen om dit en andere doelen te realiseren, als bijlagen bij het overkoepelende Actieplan. Daartoe is sinds een maand op voordragen van BN en met ieders instemming een onafhankelijke coördinator benoemd in de persoon van Paul Terwan, aangezien die zeer recente ervaring heeft met een dergelijk proces in Groningen en wij vreesden anders de deadline niet te zullen halen. Paul draait vanaf nu mee in het BO en het Kernteam. Hij schrijft over zijn aandeel het volgende:
O
p weg naar een Actieplan Boerenlandvogels “Hoewel er plaatselijk ook succes wordt geboekt, gaat het nog steeds niet goed met de boerenlandvogels in ZuidHolland. De provincies met belangrijke populaties aan akker- en weidevogels hebben daarom afgesproken om actieplannen op te stellen. Daarin wordt vastgelegd wat er nodig is om de stand te handhaven of zelfs te versterken. Vier provincies hebben al een actieplan en Zuid-Holland is enkele maanden terug begonnen met de voorbereiding. Alle relevante partijen zijn daarbij betrokken. Recent heeft de provincie Paul Terwan Onderzoek & Advies ingeschakeld om te assisteren bij het actieplan. Om te beginnen zal in oktober een kennisdag worden georganiseerd waarop vanuit de beschikbare kennis (onderzoek en praktijkervaring) bouwstenen worden geformuleerd voor het actieplan. Tegelijk zullen gebiedswerkgroepen worden geformeerd om het actieplan zo concreet mogelijk te maken vanuit de beschermingspraktijk. Het is de bedoeling dat er vier of vijf integrale gebiedsplannen worden opgesteld (landbouw- en natuurgebied) waarin de belangrijkste verbeteringen voor de komende tien jaar worden benoemd en begroot. Daarvoor liggen al bouwstenen: de agrarische collectieven hebben vorig jaar verbeterplannen opgesteld en de meeste stellen nu bovendien ‘Optimalisatieplannen’ op. De gebiedsplannen bouwen daarop voort, maar kijken wat verder vooruit en betrekken ook de natuurgebieden met een akker- of weidevogeldoelstelling en andere relevante gebiedspartijen (vrijwilligers, WBE’s etc.). Foto’s grutto’s: Bernard de Jong. Van boven naar beneden: Eerst opvetten na de trek. Hé, wat een schoonheid is dat! Daar komen paaseitjes van! Waar zijn die kinderen nou gebleven? Kijk, daar steekt er al één zijn kopje boven het gras uit.
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
27
D
e gebiedswerkgroepen zullen in september worden samengesteld en zullen in beginsel tweemaal bijeen komen. Uiteindelijk zullen beknopte gebiedsplannen worden opgesteld, die de praktische voeding leveren voor het actieplan en hierbij zelfstandige bijlagen vormen. Half december moet het actieplan klaar zijn voor bestuurlijke besluitvorming.” De acht weide- en akkervogelgebieden in Zuid-Holland worden voor de besprekingen over het regionale plan voor hun gebied per twee samengevoegd om tijd te winnen. De regionale plannen omvatten ook de natuurterreinen, zodat succesvolle mozaïeken gevormd kunnen worden die boerenland én natuurterrein omvatten. Het is dan ook absoluut de bedoeling dat in elk gebied zowel de regionale TBO’s als de vrijwilligers(organisaties) worden benaderd om vanaf half september mee te denken en input te geven zodat alle gebiedskennis gebundeld wordt in elk regionale actieplan. Andere relevante partijen die worden betrokken zijn b.v. waterschappen of gemeenten - ook in wie mee zouden moeten praten kunnen we als vrijwilligers(organisatie) adviseren.
V
rijwilligers moeten meepraten Na de kennismaking met Paul Terwan in het Kernteam heb ik een oproep gedaan aan alle vrijwilligers die meedenken over beleid in Zuid-Holland en die ik ken vanuit het Weidevogelberaad
om vanaf het begin deel te nemen aan de gesprekken voor hun regionale actieplan. We moeten deze kans niet voorbij laten gaan, het gaat echt om het belang van de vogels. Het gaat om breed denken over concrete verbeteringen in elk gebied, want dit is een grote kans is om structureel iets te doen voor ieders weide- of akkervogels. We laten ons niet beperken door overwegingen als ‘dat is veel te duur’ of ‘die partij krijgen we nooit over de streep’. Van ambitieuze plannen die veel inzet en samenwerking van alle gebiedspartijen vragen maar juist daarom de meeste kans op succes hebben, tot kleine maar noodzakelijke wijzigingen in beheer, alles is een optie om op te nemen in een regionaal gebiedsplan. Het gaat om effectief en efficiënt besteden van subsidie(=belasting) geld voor het redden van onze populaties weide- en akkervogels. Dit is echte burgerparticipatie, de PZH doorbreekt hiermee de gevestigde hiërarchische structuren en ondersteunt goede initiatieven uit het werkveld. Dat alle plannen eindelijk mogen leiden tot de zo gewenste en noodzakelijk ommekeer. Wij gaan onder leiding van Paul Terwan weer aan tafel met het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK) en het Zuid-Hollands Landschap. Er zijn stoelen vrij voor het waterschap HHSK, de beide gemeenten, de Wildbeheereenheid Krimpenerwaard en wie maar kan bijdragen. Zo staan we er in in de Krimpenerwaard! d
Oproepje voor inspirerende foto’s van tuinen Imelda Kloosterman
Het is inmiddels alweer enige tijd geleden dat ik samen met Jaap Graveland erfeigenaren bezocht voor een scan van hun erf. Naar aanleiding van dit bezoek werd er advies op maat geschreven om elk erf zo vogelvriendelijk mogelijk in te richten en/of te beheren. Ik hoop natuurlijk dat de erven daardoor een (nog beter) vogelparadijs zijn geworden. d
D
e kennis en ervaring die ik vergaarde door bij te dragen aan de erfscans en de erfvogelcursus, zal ik na deze zomer weer toepassen. Ik ga cursussen geven aan hoveniers en groenvoorzieners voor ‘Nederland Zoemt’, een initiatief van IVN om structureel het voedselaanbod en de nestgelegenehid voor wilde bijen in Nederland te verbeteren. Bovendien ben ik in het verlengde daarvan aangeschoven bij de klankbordgroep ‘De Levende Tuin’ van de Branchevereniging VHG (Vereniging voor Hoveniers en Groenvoorzieners), een project met als doel tuinen te vergroenen en zo bij te dragen aan o.a. de verbetering van de biodiversiteit, waterberging, luchtkwaliteit, (natuur)beleving, het voorkomen van hittestress enz. Voor het maken van les/cursusmateriaal ben ik op zoek naar inspirerende foto’s van voorbeelden van natuurvriendelijke inrichting en beheer van particuliere tuinen, groot en klein. Dat kunnen foto’s zijn van bijvoorbeeld: bollen in grasvegetaties,
28
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
een niet gemaaide oever, een takkenril of -hoop, bloemrijk grasland, nieuw aangeplante besheesters, klimbeplanting tegen muren, openingen in gebouwen om vogels en vleermuizen toe te laten, een winterkoningnest in een opgehangen visnetje, gesloten bodembedekkende beplanting, noem maar op! Heeft u zulke foto’s beschikbaar, of wilt u mij de gelegenheid bieden zulke foto’s op uw erf te maken, dan hoor ik het graag. Uiteraard gebruik ik de foto’s alleen met uw toestemming en zal ik de bron vermelden. U kunt uw materiaal (of uw toestemming) mailen naar: imelda.kloosterman@ziggo.nl. Op deze pagina staan foto’s van eigen tuin. Niet gemaakt in het mooiste seizoen; juist aan zulke foto’s heb ik behoefte. Hiermee kun je namelijk duidelijk maken wat je moet doen (of juist laten). Ik hoop dat ik cursisten mag en kan inspireren met uw fotomateriaal! d
Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel'
opvang van 07.00 tot 19.00 uur verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16) optimale zorg en aandacht ervaren en gediplomeerde leiding in landelijke en agrarische omgeving unieke accommodatie in voormalige koeienstal buitenspeelruimte in openlucht en overdekt natuur-educatieve visie en uitgangspunten
www.kinderopvangboerderij.nl potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht
0182-353183
De Wielewaal
Natuurmuseum & klompenwinkel v.o.f. “Bewonder de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”
Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454 Al vanaf 1998 actief in natuureducatie Voor actuele openingstijden en overige informatie zie
www.museumdewielewaal.nl
Uw duurzame drukker in de Krimpenerwaard FSC® gecertificeerd en premium partner
Kwaliteitsimpuls Groenalliantie Uitvoering in Krimpenerhout en Loetbos van start Anja Brands, senior communicatieadviseur Staatsbosbeheer Staatsbosbeheer beheert voor de Groenalliantie diverse gebieden in de Krimpenerwaard. Begin september is Staatsbosbeheer gestart met de uitvoering van de Kwaliteitsimpuls Groenalliantie in het Krimpenerhout, eind 2018/begin 2019 wordt gestart in het Loetbos. De Kwaliteitsimpuls heeft ten doel de recreatiegebieden beter te laten aansluiten op de recreatieve wensen en eisen van deze tijd. Deze zijn meer dan voorheen gericht op bewegen en beleven. Het verhogen van de biodiversiteit en het verbeteren van de natuurwaarden zijn onlosmakelijk verbonden met het beleven van het gebied. Waar mogelijk verbetert Staatsbosbeheer de natuurwaarden in de gebieden.
P
B
W
Z
ijlers De Kwaliteitsimpuls Groenalliantie kent drie pijlers: • Beter te beleven: Versterken van de structuur van de gebieden (entree, paden, bosvakken en waterstructuren) • Meer te doen: Vernieuwen en toevoegen van voorzieningen (aansluiten op de behoeften en wensen van de recreanten) • Beter te zien: Verhogen van de herkenbaarheid en vindbaarheid van de gebieden (onderling profileren en focus op specifieke groene recreatieve belevingswereld)
erkzaamheden In het Krimpenerhout bestaan de werkzaamheden uit het aanleggen van een speeleiland, realiseren van natuurvriendelijke oevers en een amfibieënpoel, een nieuwe entree, uitbreiding van het strand en het verbeteren van de waterkwaliteit. Voor het laatste wordt de bodem van de plas afgedekt met een laag zand zodat het fosfaat dat daarin zit opgeslagen niet meer vrij kan komen. Daarmee wordt de belangrijkste voedingsstof voor algengroei aan banden gelegd.
B
rede natuuroevers De natuurvriendelijke oevers worden extra breed. De planten die in deze natte oeverzones staan, dragen met hun filterende werking bij aan een betere waterkwaliteit van de plas. Bij de beplanting wordt rekening gehouden met soorten die veel biomassa opbouwen zodat zoveel mogelijk organisch materiaal uit de plas wordt verwijderd. De beplanting bestaat uit bloemrijke plantensoorten, die zowel aantrekkelijk zijn voor recreanten als voor insecten zoals dagvlinders.
30
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
roedmogelijkheden De nieuwe natuurvriendelijke oevers bieden volop broedmogelijkheden voor moerasvogels en zijn een broedplaats voor jonge vis en amfibieën, die zich tussen de water- en oeverplanten schuilhouden. Deze dieren profiteren van de snelle opwarming van deze ondiepe zones. Ook reigers, steltlopers en watervogels vinden straks hun voedsel tussen de aanwezige planten. Mogelijk maakt ook de lepelaar gebruik van deze nieuwe voedselbronnen aangezien deze soort al geregeld in de Krimpenerwaard wordt gesignaleerd. adenmengsels en struweel In het Krimpenerhout worden op plekken zadenmengsels gebruikt die aansluiten bij de reeds aanwezige vegetatie met soorten als engelwortel, kattenstaart en moeraswederik. Inzaaien verkleint ten opzichte van verschraling het risico op ongewenste vegetatieontwikkeling van ruigtesoorten en heeft daarbij de voorkeur. Ook komt er in het Krimpenerhout een bijenhotel. Betere overgangen van open grasland naar opgaand bos moeten ervoor zorgen dat ook struweelvogels zoals winterkoning, zanglijster, zwartkop en roodborst zich hier thuis voelen.
B
eperken verspreiding exoten Naast het versterken van de natuurwaarden en de belevingswaarde is het ook van belang om de verspreiding van exoten zoals Japanse duizendknoop en reuzenspringbalsemien in de deelgebieden te beperken. Dat risico treedt vooral op als grond verplaatst wordt binnen een projectgebied. De keuring van de grond door een ecologisch begeleider moet het risico van verspreiding beperken.
E
ssentaksterfte Om overlast voor zowel de gebieden als bezoekers te beperken, start Staatsbosbeheer in dezelfde periode met het weghalen van zieke essen. Eenmaal aangetaste bomen kunnen niet meer herstellen en daardoor gevaarlijke situaties veroorzaken. Ze worden zwak en dode takken breken af. Uiteindelijk kunnen ze makkelijk omvallen. Vanwege de veiligheid worden daarom vooral zieke bomen langs fiets- en wandelpaden gekapt. Vooralsnog worden dit jaar alleen een zwaar aangetast bosvak in het EZHbos geveld en circa 200 risicobomen verspreid door het gebied.
Daar waar open plekken ontstaan, wordt vanaf volgend najaar een mix van inheemse boomsoorten geplant. Zo werken we aan een toekomstbestendig en aantrekkelijk gebied en verkleinen we het risico op spreiding van ziektes. Meer informatie over de werkzaamheden vindt u op: www. kwaliteitsimpulsgroenalliantie.nl. [In het decembernummer volgt een bijdrage van Anja Brands over de werkzaamheden in het Loetbos; red.] d
Kauwenveertje Tekst en illustratie: M. Bersma Een kauwenveertje fladdert naar beneden, het draait en draait steeds lager in het rond, fluwelig zwart belandt het op de grond, het wordt door voeten achteloos vertreden. Ik raap het op, strijk het voorzichtig glad, het is zo mooi, dat veertje op mijn pad. d WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
31
Terugblik weidevogelseizoen Klaas de Mik, coĂśrdinator weidevogelwerkgroep
Zo rond eind augustus hebben de meeste weidewachters de gegevens ingevuld of op een andere manier aangeleverd en kunnen we de balans opmaken van het aantal gevonden nesten. Bij de optelsom van de gevonden nesten hoort echter altijd een verhaal omdat het ieder jaar anders is en er omstandigheden zijn die de cijfers beĂŻnvloeden. d
V
anaf 2015 leggen we meer de nadruk op het afsluiten van maaidatumcontracten op percelen met veel nesten. Bestaande contracten kunnen iets eenvoudiger aangepast worden en er worden meer last-minute contracten afgesloten. Op percelen met veel nesten wordt dus niet meer gezocht en hierdoor was de verwachting dat er in totaal minder nesten gevonden zouden worden. In de jaren 2015 en 2016 werden we geconfronteerd met een koud en nat einde van april. De meeste kuikens van grutto’s zaten toen nog warm in het ei, maar veel kuikens van kieviten zijn doodgegaan. Veel kieviten hebben een tweede keer genesteld en die nesten zijn dus opnieuw meegenomen in de cijfers. De nesten in Krimpen aan de Lek worden pas sinds 2016 meegeteld in het verslag. Om verder terug te kijken moet dus eerst een omrekening gemaakt worden. In 2018 hebben we voor het eerst met de drone gevlogen om nesten te lokaliseren. De nesten die met de drone gevonden zijn hebben we niet meegeteld. Vaak weten we niet eens van welke soort het nest is en op percelen met meerdere nesten wordt een contract afgesloten zonder dat de nesten bezocht zijn. Waar nodig zijn de nesten bezocht en dit zal het aantal iets omhoog gebracht hebben.
N
a bovenstaande uitleg durf ik dus met de cijfers te komen en die zien er heel goed uit. Het aantal gevonden nesten is 654,
Links en midden grutto, rechts tureluur; foto: Bernard de Jong 32
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
wat net iets onder het topjaar 2016 zit. De eenden laten altijd een grillig verloop zien, en dit jaar waren er veel slobeenden (31). Betreffende de weidevogels hadden grutto (161) en tureluur (48) een sterk stijgende lijn. Soort 2016 2017 2018 Grutto 125 100 161 Kievit 403 313 322 Scholekster 84 67 77 Tureluur 34 28 48 646 508 608 Bovenstaand een tabel van de weidevogels (zonder de eenden) over de laatste drie jaar. Kijken we verder terug over de afgelopen 10 jaar dan zien we een daling van 5% tot 8% per jaar tot 2014. Vanaf 2015 gaan de aantallen gevonden nesten omhoog en zijn we in 2018 weer op het niveau van 2010. In de Krimpenerwaard merken we een steeds grotere betrokkenheid van de boeren bij de weidevogelbescherming. Vaak worden kosten noch moeite gespaard om de vogels te behouden. Ook de weidewachters merken dat ze gehoord worden bij het geven van adviezen en juist door samenwerking worden resultaten geboekt. We hebben een club waar we trots op kunnen zijn! d
Stichting Veenvaren Krimpenerwaard doneert aan NVWK Felix Maseland, Ton Vonk Noordegraaf, Annie Oudijk (Oud-bestuursleden Stichting Veenvaren Krimpenerwaard)
Jaap Jager, de knotter van knotgroep Oost die ons vorig jaar is ontvallen, was naast knotter ook een bedreven veenvaarder. Alle activiteiten rondom het veenvaren waren sinds 2006 ondergebracht in de Stichting Veenvaren Krimpenerwaard, waar Jaap jarenlang voorzitter van is geweest. De stichting heeft zich ingezet voor bevordering van natuurvriendelijke vaarroutes door de Krimpenerwaard en het genieten van de natuur, gebruik makend van historische schouwen. De laatste jaren stonden de activiteiten op een laag pitje. d
V
lak voor het overlijden van Jaap heeft het bestuur - in overleg met Jaap - besloten om de stichting op te heffen. De stichting had een klein eigen vermogen. Besloten is om dit vermogen ten goede te laten komen aan KWF Kankerbestrijding en aan knotgroep Oost van de NVWK. Vanuit de Stichting Veenvaren Krimpenerwaard is in juli 2018 een donatie aan de NVWK gedaan van € 1.748,87 met als doel knotgroep Oost te ondersteunen. Jaap was als enthousiaste knotter, als zijn gezondheid het toe liet, altijd aanwezig om in ‘zijn Krimpenerwaard’ met de knotgroep aan de slag te gaan.
34
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
T
oelichting bij de foto’s (fotograaf onbekend, lid Rotary Krimpenerwaard): in 2014 hebben knotters onder begeleiding van Jaap Jager een rondvaart in een boerenschouw door een gedeelte van de Krimpenerwaard gemaakt, waarbij Jaap de verschillende landschapselementen met zijn prachtige verhalen toelichtte. d
Zwarte sterns de balans 2018 opgemaakt Max Ossevoort
De zwarte stern broedt in Nederland in de veenweide- en moerasgebieden, dus ook in de Krimpenerwaard. In het verleden broedde deze vogel vooral op krabbenscheer. Dat vormde een dichte, drijvende mat waarop restanten van planten terecht kwamen. Het krabbenscheer met z’n gekartelde bladranden bood ook bescherming tegen grond-predatoren. Doordat watergangen tegenwoordig frequent geschoond worden blijft het krabbenscheer te open en wordt daarmee ongeschikt om op te broeden. Daarom worden als alternatief vlotjes neergelegd waarop de zwarte sterns kunnen nestelen. Dat heeft als voordeel dat de locaties van die vlotjes bekend zijn, waardoor het monitoren gemakkelijker is. Nadelen zijn dat het veel (vrijwilligers-)werk meebrengt en dat er materiaalkosten aan zijn verbonden. Jaarlijks worden door het Zuid-Hollands Landschap (ZHL) en door de NVWK vlotjes uitgelegd in de Krimpenerwaard. d
I
D
I
E
n samenwerking met het ZHL worden jaarlijks door vrijwilligers van de NVWK nieuwe vlotjes gemaakt en oude, waar nodig, gerepareerd. Op 11 april dit jaar werd een speciale Zwarte Stern Vlotjesdag georganiseerd, waarbij door vrijwilligers, waaronder ook een aantal niet-NVWK leden, hard gewerkt werd om dit te realiseren. Hierbij werd wederom door het ZHL onderdak geboden op de werklocatie op Schaapjeszijde. De kosten voor het benodigde hout, gaas, krammen en jute werden ook dit jaar weer betaald door het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK). We zijn erg dankbaar voor deze prettige samenwerking met het ZHL en het ACK. n 2017 is in opdracht van en gefinancierd door het Streekfonds Krimpenerwaard het Kansenboek Zwarte Stern uitgebracht. Het boek benoemt de kansen en ontbrekende schakels voor de zwarte stern in alle polders van de Krimpenerwaard om te kunnen komen van de huidige totaal 150 broedparen tot 250 broedparen in 2025. Hierbij is de samenwerking tussen terreinbeheerders, boeren, het hoogheemraadschap en vrijwilligers onontbeerlijk. Daarnaast moet verder gewerkt worden aan het herstel van de geschikte leef- en broedomstandigheden voor de zwarte stern. Een van de uitvloeisels uit het Kansenboek is dat er in 2018 nieuwe locaties zijn verkend waar vlotjes zijn uitgelegd. Met name in de polder Kromme, Geer en Zijde zijn een aantal geschikte locaties ingericht.
it jaar zijn weer rond 25 april door vrijwilligers van de NVWK de vlotjes voor de zwarte stern uitgelegd. En ook dit jaar hingen toen de eerste ‘verkenners’ al weer boven ons team en dat is altijd een positieve beleving. Op zeven bekende locaties legden we vlotjes uit. In polder Kromme, Geer en Zijde werden op twee nieuwe locaties vlotjes uitgelegd, om daarmee te kunnen komen tot de uitbreiding van het aantal vlotjes zoals vermeld in het Kansenboek Zwarte Stern. Daarnaast werden aan de Oost Vlisterdijk op twee locaties vlotjes gelegd. Totaal zijn dit elf potentiële koloniën. Daarvan werden er zes bezet, waaronder helaas geen van de nieuwe locaties. indresultaat Bij dit eindresultaat zijn niet de uitkomsten van de vlotjes die het ZHL heeft uitgelegd opgenomen. Aantal vlotjes
Bezette vlotjes
Aantal vliegvlugge jongen
Gemiddeld per broedpaar.
112
55
29
0,52
De zwarte stern heeft een gemiddelde nodig van 0,78 vliegvlug jong per broedpaar om de populatie in stand te houden. Dit jaar komt het resultaat niet hoger dan 0,52. Na het topjaar 2016 (ruim 90 vliegvlugge jongen!!) en een veel minder 2017 (gemiddeld 0,93 jong per broedpaar) is het resultaat dit jaar dus ronduit slecht te noemen. Dit betekent voor de Krimpenerwaard een achteruitgang van de soort. We weten dat een deel van het lage broedsucces komt door natuurlijke predatie en op een enkele plaats door menselijke verstoring. Andere oorzaken (bijvoorbeeld voedselaanbod) zijn niet onderzocht. Om het aantal vliegvlugge jongen te kunnen laten stijgen zullen we volgend jaar meer spreiding, ook per locatie, gaan toepassen, waardoor de kans op verstoring en predatie kleiner kan worden. d Jongen worden gevoerd door een ouder, foto: Max Ossevoort
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
35
Jeugdbonden voor natuur: aanrader voor jongeren die er meer van willen weten Jaap Graveland
Leuke natuurkampen en excursies in weekenden en vakanties, vrienden door het hele land, veel leren van elkaar over natuur. Lijkt dat je wel wat, word dan lid van een van de twee jeugdbonden voor natuurstudie Nederland kent twee jeugdbonden voor natuur(studie), de NJN, opgericht in 1920(!) en de JNM uit 1946. NJN staat voor Nederlandse Jeugdbond voor Natuur, JNM voor Jeugdbond voor Natuur en Milieu. d
H
un geschiedenis verschilt, maar ze zijn naar elkaar toegegroeid. De NJN was in oorsprong een openbare vereniging, de JNM christelijk, maar daarin verschillen ze niet meer. De NJN is wat meer op alleen natuurstudie gericht en daarin wat fanatieker, de JNM heeft natuurstudie en belangstelling wekken voor natuur als doelen. De NJN is wat groter en heeft nog regionale afdelingen, de JNM werkt alleen landelijk. Het beste kun je eens rondneuzen op de sites en bellen voor meer informatie: https://www.jnm.nl/nl/over-ons/wie-zijn-wij/ en https://www.njn.nl/wie-zijn-wij/. Het zijn nog altijd heel actieve verenigingen waar alleen jongeren (11 tot 25 jaar) lid van mogen zijn. Alles draait om de kampen en excursies, van Zuid-Limburg tot Terschelling, en van Achterhoek tot Zeeland. De jongeren organiseren alles zelf, dus je kunt ervaring opdoen in organiseren, in bestuurswerk. En je leert heel veel over natuur. De een weet iets over libellen, de ander vindt zoogdieren leuk. Tijdens een kamp zijn er gerichte excursies onder leiding van leden die al wat weten over zo’n groep, dus je kunt razendsnel heel veel van elkaar leren. De bonden hebben geen winstoogmerk, het eten is vegetarisch, je slaapt in tenten en de accommodatie wordt vaak door natuurorganisaties ter beschikking gesteld. Verder krijgen de bonden subsidie. Daarom kosten de kampen en excursies weinig geld. Er worden ook wat kampen in het buitenland georganiseerd. Je komt op hele mooie plekken, ontmoet leeftijdsgenoten vanuit het hele land, en doet vaak vrienden op voor het leven. Ik ben zelf ook lid geweest en heb er mooie herinneringen aan. Mijn dochters zijn nu lid van de JNM. Hieronder staan twee artikelen, toevallig beide over een buitenlands kamp. Rachel vertelt over een NJN-kamp, mijn dochter Eva over een JNM-kamp. Informatie op de sites van de bonden, of bij Jaap Graveland: jaap.graveland@nvwk.nl. d
Patrick Heuvelman en Edith Kuijper
Op zaterdag 3 november 2018 van 9.00 tot ongeveer 14.00 uur organiseert de NVWK samen met Staatsbosbeheer een werklocatie in het Loetbos. Daar ligt een Idylle voor vlinders en bijen. Rondom deze Idylle liggen verschillende kleine en grotere klussen te wachten. Kom ook zagen, snoeien en meer op de grootste vrijwilligersdag in het groen. d
W
at gaan we doen? Er zijn oevers gemaaid. Het vrijkomende materiaal (gras, riet en hooi) moet worden verzameld op een grote hoop. Verder willen we kleine boompjes (berken en wilgjes) verwijderen die in de natuurvriendelijke oevers groeien en de groei van bloemrijke kruiden belemmeren. Dat verwijderen kan door uittrekken, uitsteken of afzagen. Er is ook een bos waar weer in gesnoeid moet worden. De vrijkomende takken worden in een takkenril verwerkt in het bos. De takkenril zelf behoeft ook wat versteviging. De organisatie zorgt voor gereedschap, koffie en thee. En rond 13.00 uur is er een lekkere kop soep voor de deelnemers. Wel zelf je boterham of iets dergelijks meenemen. Ook zelf meebrengen: een goed humeur, stevig schoeisel of laarzen en werkhandschoenen. Voor meer informatie en inschrijven/aanmelden, kijk op www.natuurwerkdag.nl/locatie/Loetbos. Er is ruimte voor volwassenen en een klein aantal kinderen van 8-16 jaar. Kinderen onder 12 alleen met begeleiding van ouder(s). d
36
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Rachel vertelt over haar ervaringen bij de NJN Rachel Drie jaar geleden stapte ik met een grote rugzak in de trein naar mijn eerste zomerkamp. Nadat ik jaren had gekrijst dat ik echt nóóit naar de NJN zou gaan, was ik zelf ook een beetje verbaasd dat ik nu dan toch met mijn vijftien jaar (helemaal op eigen initiatief!) op weg was naar mijn eerste NJN avontuur. d
I
k moet toegeven dat ik me de eerste twee dagen wel afvroeg waar ik in vredesnaam aan was begonnen. Mensen die schaamteloos met afritsbroeken en Teva’s liepen. Heel raar. Toch had ik afgrijselijke heimwee toen ik weer bij mijn ouders in het stille huis terugkwam. Huilend viel ik mijn vader dan ook om de nek. ‘Heb je me zo gemist?’ vroeg hij met een ironische grijns, want hij wist dondersgoed dat ik niet hém had gemist, maar dat ik gewoon super graag terug wou naar Terschelling. Nu weet ik dat dat gevoel met het woord ‘kampkater’ wordt bestempeld. Iets wat niet zeldzaam is binnen de NJN.
H
et bleef niet bij deze ene ervaring van een kampkater. Zo mis ik elke keer weer als ik thuiskom van kamp het wakker worden in een tent, het urenlang naar schelpen zoeken, het fietsen achter een vogeltje aan, het rollen door de duinen, de té dik afgesneden boterhammen, het gitaarspel en engelengezang, de pap in de ochtend, de slappe lach hebben, de gezelligheid, de leuke gesprekken die niet over de nieuwste modetrends gaan, het fenomeen ‘slechte ideeën uitvoeren’, … Nou ja, die slechte ideeën pakken eigenlijk altijd heel goed uit! Zo hebben we afgelopen zomer op een eiland, Île Callot in Bretagne, gebivakkeerd. Dit eiland was alleen te bereiken met laagwater. Zo moesten we dan ook om drie uur ’s nachts terug naar het kampterrein. Slaapdronken en dubbel van het lachen. Waarschijnlijk zullen mijn kinderen deze verhalen later ook nog vaak moeten aanhoren.
N
iet alleen ga ik elke zomer weer op minstens één zomerkamp, maar ga ik ook regelmatig naar weekendkampjes, congres en doe ik nog wat andere dingetjes binnen de bond. De kampjes en excursies worden meestal georganiseerd door een werkgroep. Deze ‘werkgroepen’ focussen zich elk op een ander aspect van de natuur. Zo is er een strandwerkgroep (mijn favoriet!), zoogdierenwerkgroep (stiekem ook heel leuk), fossielenwerkgroep, vogelwerkgroep, wolkenwerkgroep, plantenwerkgroep en insectenwerkgroep. Voor dit schooljaar heb ik me voorgenomen om van elke werkgroep naar minstens één excursie en/of kampje te gaan. Zo ga ik waarschijnlijk naar de kust- en kordagen in september, het eetbare plantenkamp eind september en naar burlka waar de hertenbronst wordt begluurd begin oktober.
E
n eerlijk? Ik kan niet wachten tot ik weer met mijn vingers in het zand mag wroeten, kan ontsnappen aan de dagelijkse stroom en al mijn NJN-vrienden weer kan zien! Ken jij iemand die dit ook superleuk zou vinden? Vertel het door! Alle activiteiten zijn te vinden op www.njn.nl/activiteiten. d
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
37
Eva vertelt over het kamp Buzoka RoHo van de JNM Eva Graveland Al een hele tijd draag ik een groen JNM-bandje om mijn pols, wat door het deelnemen aan verschillende kampen min of meer is versleten. Sommige mensen zijn nieuwsgierig waar het van is, en proberen met moeite de vervaagde witte letters op het bandje te lezen. Zodra ze de opdruk lezen, ‘Jongeren In De Natuur’, kijken ze me bevreemd aan, alsof het totaal buitenaards is. d
J
e kan het ze ook niet helemaal kwalijk nemen, we hebben het hier wel over klasgenoten op een stedelijk gymnasium in het hart van Rotterdam, maar dat terzijde. “Natuur?” vragen ze dan, “Ik dacht dat het gewoon een festivalbandje was. Zit je bij de scouting?” Die opmerking vind ik persoonlijk bijna denigrerend. De JNM heeft stiekem misschien nog wel meer weg van een festival dan van een scouting; de kampen zijn altijd een groot feest. Vervolgens grijp ik in deze situatie uiteraard de kans om de vereniging eens goed aan te prijzen. Kamperen met tientallen andere jongeren, creatieve avondmaaltijden, avontuurlijke wandelingen, wild heen en weer zwaaien met een vlindernet of hier en daar met z’n allen op een rijtje de lucht af turen op zoek naar een bijzondere vogel; kortom, een onvergetelijke ervaring.
O
p reis naar het Buitenland Zomerkamp RoemeniëHongarije De JNM bezorgt je niet alleen in Nederland deze onvergetelijke ervaringen, maar organiseert ook kampen in de rest van Europa. Een maand geleden ben ik voor de eerste keer op zo’n buitenland zomerkamp geweest. Afkortingen horen ook helemaal bij de JNM. Dus dit kamp heette Buzoka Roho. We vertrokken met de trein vanaf Utrecht Centraal, met als bestemming: Brasov, Roemenië. Een reis van anderhalve dag, was de planning. Was de planning zijn hier belangrijke trefwoorden. Want als je een beetje ervaring hebt in de omgang met JNM-ers, dan weet je dat je nooit heel veel vertrouwen moet hebben in ‘de planning’ en dat je er maar beter altijd op kunt rekenen dat er iets fout gaat. Lekker avontuurlijk, toch? Dat was precies onze instelling toen we met z’n vijftienen om twee uur ‘s nachts op het station in Boedapest stonden met ons hele hebben en houwen, net nadat we de trein uitgeschopt waren. De ouderwetse Roemenen accepteerden onze ticketreservering op de telefoon niet, en wilden toch echt fysieke ‘bilete’ zien. Wij millennials doen natuurlijk niet meer aan papier, dus we konden deze controleur niet overtuigen. Na een hele hoop gedoe en een onbekend aantal Hongaarse forinten voor nieuwe tickets konden we dan toch verder met de trein. Ik kreeg met drie anderen een zespersoons coupé toegewezen, waar al twee Hongaren in zaten. Het was warm, we konden niet slapen, maar je zou ons niet horen klagen want we zouden op z’n minst Roemenië bereiken. Vanaf Brasov zouden we onze reis voortzetten met een busje, om onze camping in de Karpaten nabij het kleine dorpje Gura Teghii te bereiken. Toen we daar aankwamen was het busje, waar hoogstens
vijftien mensen in zouden passen, al beladen met dertien Roemenen. Toen we aan de chauffeur vroegen of we nog meekonden, vond hij dat absoluut geen probleem, en begon hij al onze backpacks en tenten in de minuscule achterbak te proppen. Uiteindelijk zaten we met 26 mensen, 5 tenten en 6 backpacks in het zitgedeelte van de bus. Wederom geen heel comfortabele reis, maar met elke hobbel in de onbegaanbare bergweggetjes kwamen we dichter bij onze bestemming.
I
n Roemenië Eindelijk waren we er dan. Het landschap was prachtig. Het deed me een beetje denken aan Canada, maar dan met loofwoud in plaats van dennenbos. Er stroomde een beekje langs de weg, waar een gammele loopbrug overheen was gebouwd; daar moest je duidelijk niet overheen lopen. In Nederland zouden we zo’n brug allang afgebroken hebben, of we zouden er op z’n minst honderden uitroeptekens bij hebben gezet. In Roemenië doet men niet zo graag aan opruimen en renoveren. In het dorpje waar onze kampeerplaats gelegen was, waren veel huizen vervallen en er liepen tientallen zwerfhonden over straat. Het zag er uit alsof het de laatste vijftig jaar totaal geen ontwikkeling heeft doorgemaakt, maar dat had ook wel weer wat. Er was een aantal soorten die we wilden zien in dit gebied. De beer was daarvan de belangrijkste. En zo trok ik de derde excursiedag met een groepje de bergen in, compleet met verrekijkers en een telescoop, klaar voor een heuse berenjacht. Na een lange wandeling stonden we op een berghelling, waar je goed zicht had op de hellingen aan de andere kant van het dal. Na urenlang langs de hellingen te hebben getuurd, kwamen dan eindelijk de bevrijdende woorden: “Jongens, ik zie iets!”, riep een van mijn vrienden. We
sprongen allemaal op, verrekijkers in de aanslag; we waren er helemaal klaar voor. De jongen die de beer had gespot wees de plek aan, en allemaal focusten we ons op hetzelfde punt op de helling. Iets bewoog, een vlekje met twee kleinere vlekjes die op oren leken, maar een beer...? Het was niks uiteindelijk, hoogstens een tak die bewoog in de wind. Maar geen beer. En zo moesten we helaas met lege handen terugkeren naar het kampterrein.
Z
elfgemaakte pasta funghi Op onze laatste dag in Roemenië zijn we met de hele groep, die uit 23 JNM’ers bestond, het bos in getrokken op zoek naar eetbare paddenstoelen. Een aantal mensen wist hier gelukkig het een en ander vanaf, zodat we onszelf in ieder geval niet zouden vergiftigen. We waren op zoek naar twee specifieke soorten: eikenboleten en
38
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
lag achter een zigeunerdorpje, aan de rand van het Bükk gebergte. De pieken waren niet zo hoog als in de Karpaten, maar dat vond ik niet zo erg. Dan hoefde ik in ieder geval minder te klimmen! De volgende dag sprong ik al vroeg met een klein groepje de bus in. We hadden een doel: we zouden de scharrelaar en de roodpootvalk gaan spotten, op de Hortobágy. Verharde weg veranderde al snel in zandpaden naarmate we verder de steppe op reden. Het gebied was adembenemend. Een steppegebied zoals er op de Hortobágy te vinden is, is uniek voor Europa, en ik had zelf nog nooit zoiets gezien. Uitgestrekte grasvelden met een gelige kleur, een groepje acacia’s, een enkele boerderij. En verder, als je goed keek, kon je aan de horizon het Bükk gebergte nog zien liggen. cantharellen. Om de paddenstoelen te vinden moesten we natuurlijk van de paden afdwalen. Zonder zigzagpad een duizend meter hoge berg beklimmen was een hele opgave, en dan moesten we ook nog op paddenstoelen letten! Eerst was het even zoeken, maar na een tijdje lagen ze haast voor het oprapen. Zelfs de heerlijke cantharellen waren niet heel moeilijk meer om te vinden. Toen we op de top van de berg aankwamen hadden we maar liefst tien zakken vol met paddenstoelen. En toen begon de afdaling. Ongeveer halverwege barstte de hemel open met een gigantische hoeveelheid water en waren we al snel doorweekt. In de buurt van het dal was het pad in een soort waterglijbaan veranderd, wat er wel voor zorgde dat we snel beneden waren. Het werd een grote modderige ellende, maar gelukkig werden we die avond voor alle moeite beloond met een eweldige zelfgemaakte pasta funghi!
R
oodpootvalken en scharrelaars Nadat we onze vergunningen hadden opgehaald, konden we aan het echte werk beginnen. Onze eerste bestemming was de broedplaats van een kolonie roodpootvalken. Daar stonden we dan, met z’n allen op een rijtje met verrekijkers op de uitkijkpost. En we hebben ze gezien! Er zaten er tientallen, de mannetjes in een mooie kleur grijs, met rode ogen, poten en snavel, en het vrouwtje grijs met een bruinrode borst. We zijn een rondje om het bosje heen gelopen, vergezeld door het voortdurende geschreeuw van jonge valken. Onderweg kwamen we nog een aantal vlinders tegen, zoals de grote ijsvogelvlinder die in Nederland helaas niet meer te vinden is. Naast een heleboel vlinders hebben we onder andere de steltkluut, slangenarend en de kleine klapekster gespot. Maar daar kwamen we niet voor! Onze voornaamste doelsoort moesten we nog vinden, en toen we aan onze terugreis begonnen hadden we de hoop al min of meer opgegeven. We reden over een hobbelig zandpaadje, en achter ons lieten we een spoor van stof. Opeens zag ik een vogel zitten op een hooibaal langs de weg. Ik moet toegeven dat ik van tevoren niet eens geprobeerd heb om deze vogel te identificeren. Ik ging uit van mijn eerste impuls, en ik riep heel hard “scharrelaar!”. De volgende paar seconden waren pure chaos. De bus werd direct stilgezet, en iedereen probeerde zo snel mogelijk de bus uit te komen, in de hoop dat ze de vogel konden zien voordat hij door al ons kabaal de benen zou nemen (of in dit geval de vleugels). Ik sprong als tweede het busje uit, en precies op dat moment vloog de vogel op. Toen hij zijn vleugels uitstrekte wisten we het zeker. Het was ‘m echt, die prachtige vleugels met turquoise en donkerblauw, onmiskenbaar. En alsof het allemaal nog niet mooi genoeg was, vlogen er nog drie andere scharrelaars op uit het veld. Onze dag was weer helemaal goed.
O
ndanks al onze inspanningen en de vele excursies in zowel de Karpaten als de Hortobágy, hebben we helaas geen beer en geen grote trap gezien. Maar dat mocht de pret niet drukken, zeker bij mij niet. Ik heb geweldige dingen gezien en gedaan, en ik hoop dat ik in de komende jaren nog veel meer onvergetelijke avonturen met de JNM zal gaan beleven. Aan iedereen die in de vakantie en in het weekend wanhopig van verveling nog maar eens de volgende Netflix serie opstart: wacht niet langer, en kom lekker mee op kamp!
I
n Hongarije Uiteindelijk brak de dag aan dat we met z’n allen naar Hongarije door zouden reizen. De treinreis ging gek genoeg vlekkeloos. Ik heb met een paar vrienden uren uit het raam gehangen, en zo het landschap zien veranderen van berggebied naar een soort steppelandschap, waar het Nationaal Park Hortobágy in Hongarije bekend om staat: de poesta. Deze keer hoefden we ons gelukkig niet in een krap busje te proppen, maar werden we door de rest van de groep met een busje opgehaald op station Mezökövesd, Hongarije. Onze camping WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
39
Roofvogels succesvol gebroed Voorproefje van de uitkomsten van de BMP in 2018 Jan de Smit/Pierre Lamé/Harry Verkerk Dit jaar heeft de roofvogelwerkgroep, die in 2017 is gestart, een begin gemaakt met het Broedvogel Monitoring Project (BMP) roofvogels. Bij deze Sovon telmethode wordt regelmatig een rondje door hetzelfde gebied gemaakt en worden de ontwikkelingen rondom het baltsen, bouwen en/of bezetten van nesten, het leggen van eieren en het opvoeden van jongen gevolgd. In het volgende nummer van de Waardvogel zal worden ingegaan hoe zo’n BMP werkt, en zullen de resultaten met jullie worden gedeeld. Niet elk nest leidt tot een broedgeval, en niet elk broedgeval eindigt met levende jongen, maar een aantal wel. In dit nummer kunnen we, vooruitlopend op de uitkomsten van de BMP, alvast een paar leuke waarnemingen melden. En de beleving van de waarneming was alvast een mooie beloning! In het februarinummer van dit jaar zijn de eerste resultaten van de wintertelling van roofvogels gepubliceerd. Het was bar koud, maar een blauwe lucht en een zonnetje maakten de dag toch goed. De wintertelling leverde al een interessant aantal overwinteraars op. Dat leidde tot een hoge verwachting van nageslacht later in het jaar; een mens mag hoop hebben nietwaar? Maar niet elke overwinteraar broedt in Nederland. Daar staat tegenover dat een aantal trekvogels wel weer in Nederland broeden. a
Boomvalk in de mast en in de vlucht, foto’s: Jan de Smit
J
onge slechtvalken In het juni nummer is al stil gestaan bij een succesvol broedgeval van de slechtvalk in de stormpolder. Deze vogel broedde voor het derde opeenvolgende jaar nabij een loods op het industrieterrein Stormpolder in Krimpen aan den IJssel, waar vier jongen werden grootgebracht, die allen zijn uitgevlogen.
J
onge boomvalken De boomvalk is geen overwinteraar. Hij (en zij) arriveren in april, baltsen en bouwen een nest. In mei broeden de vogels hun eieren uit, en in september vertrekken zij weer naar warmere oorden met name in Afrika. De boomvalk is goed te herkennen aan zijn oranje dijbeenveren (de ‘broek’). De boomvalk jaagt veel op libellen. Het is een imposant gezicht hoe de boomvalk zweeft, duikt en als het ware danst in de lucht om zijn prooi te pakken. Overigens bidt de boomvalk nagenoeg niet, dit in tegenstelling tot de torenvalk, die
40
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
men daar juist heel goed aan herkent. Begin mei werd tijdens een BMP-telling een paring van boomvalken waargenomen in een hoogspanningsmast (hsm) nabij het fietspad aan rand van het EZH-bos. Deze bijzondere waarneming was aanleiding voor ons om vaker terug te komen om de verdere ontwikkelingen gade te slaan. De eerste keer dat we er heen gingen, werden we bijna op het verkeerde been gezet. Bij nadering van de mast dachten wij toch duidelijk het geluid van een boomvalk te horen, die op een nest neerstreek op de onderste traverse van de hsm. Na wat turen door de verrekijker bleken het kraaien te zijn. Dat was een nogal teleurstellend, want we hadden duidelijk boomvalken gehoord. Deze bleken te nesten in dezelfde hsm, maar aan de andere kant op de bovenste traverse van de hsm. Gelukkig maakten ze geluid, anders waren we weggegaan met de gedachte dat er alleen maar kraaien zaten. Blijkbaar zaten er dus twee nesten in dezelfde hsm. De één bezet door kraaien en de andere door boomvalken! Bij een van de volgende waarnemingen bleken de kraaien vertrokken. Het nest van de boomvalk zit erg hoog in de mast en als de boomvalken achter op het nest zaten, zag je ze niet en dan moest je wat geduld hebben tot ze van het nest afvlogen. Ook als ze ergens anders op de mast zaten, was het soms moeilijk om ze waar te nemen vooral bij grauw en grijs weer. De bovenzijde van hun verendek heeft dezelfde kleur als de hsm, namelijk leigrijs. Half juni zagen we prooioverdracht van de jagende boomvalk aan de broedende boomvalk op het nest. Een maand later zagen we een volwassen boomvalk een juveniel voeren. De eerste constatering dat we hier met een succesvol broedsel te maken hebben!
Tijdens latere bezoeken zagen we de juveniele boomvalk veel vliegoefeningen doen. Dit gaat altijd gepaard met veel geluid. De juveniel houden het nog niet zo lang vol als de volwassen boomvalk. In de regel is het tien minuten vliegen en dan minstens twintig minuten rust. Bij het laatste bezoek op 19 augustus zijn drie juvenielen waargenomen. Een die al aardig kan vliegen en het ook wat langer volhoudt en twee die nog wat vliegoefeningen te gaan hebben. Een heel goed resultaat dus!
J
onge buizerds Half juni zijn drie jonge buizerds op een nest aan de boezemweg N476 waargenomen. Het nest met vogels is vanaf het fietspad duidelijk te zien. Een enkel jong dat al flink van formaat is, slooft zich voor ons uit door opvallend zijn vliegoefeningen te doen. Hij lijkt er al zin in te hebben om het land verder te verkennen. Buizerds kunnen zeer gevarieerd van kleur zijn. Het vrouwtje op dit nest is vrij licht van kleur en dat heeft ze aan haar jongen doorgegeven. Het is een prachtig gezicht hoe
05.00 uur ’s morgens het bed uit en het groen in. Aanvankelijk zagen we geen nest, maar wel de buizerdjongen die ondanks hun grootte en vliegcapaciteit nog naar hun ouders om eten riepen. Pas enkele dagen later vonden we het goed verstopte nest in een berkenboom. Rondom het nest vonden we de kale restanten van een dode haas, een dode eend, volop vogelpoep en enkele braakballen als stille getuigen van hun aanwezigheid. De foto’s spreken voor zichzelf. Kijk en geniet!
B
MP-roofvogels Verder is vermeldenswaard, dat in het zuidoostelijke deel van de Krimpenerwaard nabij het Loetbos drie jonge vliegende haviken zijn waargenomen. En nabij de Stolwijkse Boezem zijn diverse jonge bruine kiekendieven gezien. Of in deze gevallen sprake is van succesvolle broedgevallen in de Krimpenerwaard is nog niet helemaal duidelijk. Nieuwsgierig geworden naar de resultaten uit de BMP-roofvogels voor de Krimpenerwaard in 2018? We kunnen het lezen in de volgende Waardvogel! a
V.l.n.r.: grijze en witte buizerd in Kattendijksblok, foto: Dirk-Jan Saaltink; wakende moeder langs N476, drie jongen langs N476, grotere juveniele HET IS KLEIN NAAR UW NIEUWE buizerd langs N476, foto’s: Jan de Smit BIJ EEN UW HUIS PASTSTAPJE EEN MOOIE TUIN!
TUIN,EenMET MOLENAAR HOVENIERSBEDRIJF! mooie tuin zorgt voor ontspanning.
de trotse moeder oplettend de omgeving in de gaten houdt om haar jongen te beschermen. De buizerd kan daarbij erg ver gaan en soms zelfs voorbijgangers aanvallen. Op 28 mei dit jaar wordt hiervan melding gemaakt in het Noordernieuws (https://www. noordernieuws.nl/friesland/buizerd-valt-voorbijgangers-aanin-burdaard-35738/). Ook aan het Kattendijksblok zijn half juni tenminste twee jonge buizerds waargenomen, die al aardig waren gegroeid. Dat was eveneens goed te zien vanaf het fietspad. In het Steinse Groen heeft een buizerd drie nakomelingen groot gebracht. Het geluid van de bedelroep van de jonge buizerd, dat klonk als een wat klagend miauwend geluid, drong via het openstaande slaapkamerraam naar binnen en lokte ons om
Op zoek naar een hovenier die u kan helpen met het ontwerpen, aanleggen of onderhouden van Wij ontwerpen zulke tuinen, leggen ze aan en uw tuin? Dan bent u bij Molenaar aan het goede adres! Graag adviseren wij u in een geheel onderhouden voor het vakwaar en met vrijblijvend gesprek. ze. VaakMet zienliefde wij mogelijkheden u zelf nog nooit aan hebt gedacht. dehouden creativiteit die u van hoogwaardig Daarbij wij rekening meteen uw wensen, zodat uw tuin het verlengstuk van uw woning wordt mag waarvan u veel extra wooncomfort zult ervaren! hoveniersbedrijf verwachten.
A. Molenaar Hoveniersbedrijf brengt elke tuinwens in praktijk, met respect voor de natuur en met gebruikmaking van de beste materialen. We gaan daarbij geen enkele uitdaging uit de weg, ontzorgen u totaal! Heeft u interesse? Neem| TUINAANLEG dan contact met ons op TUINONTWERP | TUINONDERHOUD via 06-54967545 of mail naar op marc@amolenaar.nl Bekijk diverse projecten onze website www.amolenaar.nl
’t Hooge 5 | CD 2861Bergambacht EZ Bergambacht | T (0182)(0182) 35 18 35 61 18 61 Tussenlanen 20/b Zand | 2861 | Telefoon: Fax: (0182) 35 11 64 | | www.molenaarhovenier.nl E-mail: info@amolenaar.nl E marc@amolenaar.nl
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
41
2018: jaar van de waterplanten Stef van Walsum
Er is één groep onder de planten die totaal geen last had van de droogte van deze zomer: de waterplanten. Het leek er zelfs op dat deze soorten het juist veel beter deden dan afgelopen jaren. Komt het ‘floreren’ van de waterplanten werkelijk door hoge temperaturen, of kwam het doordat floristen en plantenliefhebbers niks te zoeken hadden in de drogere gebieden? d
W
at er wel met zekerheid gezegd kan worden is dat de focus op waterplanten een hoop belangrijke gegevens heeft opgeleverd. De Krimpenerwaard staat nou niet bepaald bekend om zijn goede waterkwaliteit, waardoor er eigenlijk maar weinig naar waterplanten wordt gekeken. Daarom zijn de vondsten dit jaar van een aantal ongewone soorten in onze poldersloten erg interessant. In een polderslootje aan de voet van de IJsseldijk ter hoogte van de Berkenwoudsche Boezem werd in februari het zeldzame puntig fonteinkruid (Potamogeton mucronatus) gevonden.
Groot blaasjeskruid en fijn hoornblad in een sloot bij de Cranberry Company in polder Middelblok.
Puntig fonteinkruid (boven) en tenger fonteinkruid (de twee daaronder) bij een 10x vergroting, tot zo ver de enige twee smalbladige fonteinkruiden die in de Krimpenerwaard zijn geconstateerd.
geïnventariseerd. In het oosten van het land is de afwisseling van overstroming en droogval nog veel meer aanwezig dan hier in het westen, waar we meer te maken hebben met getijdenwerking. Op de zandstrandjes en slikkige oevers spoelen ook regelmatig waterplanten aan, nu heb je bijvoorbeeld de kans om schedefonteinkruid (Potamogeton pectinatus) en doorgroeid fonteinkruid (Potamogeton perfoliatus) te vinden.
Puntig fonteinkruid is één van de vele smalbladige fonteinkruiden die heel lastig te determineren zijn. Door met een loep naar de nerven te kijken kun je de verschillende soorten uit elkaar houden. In sloten van de Cranberry Company in polder Middelblok werden dit jaar duizenden exemplaren fijn hoornblad (Ceratophyllum submersum) gevonden. Ook dit is een zeldzame plant die nog niet eerder was ontdekt in de Krimpenerwaardse wateren. Fijn hoornblad lijkt sterk op grof hoornblad, een soort van voedselrijke wateren die in elke poldersloot wel voorkomt. Erg opvallend was de enorme aanwezigheid van groot blaasjeskruid (Utricularia vulgaris). Een soort die een indicator zou moeten zijn voor een betere waterkwaliteit maar die nu zelfs in de meest voedselrijke polderslootjes werd gevonden. Vreemd genoeg komt groot blaasjeskruid in onze poldersloten niet tot bloei, vermoedelijk door een tekort aan bepaalde mineralen.
O
ok in en langs de rivieren is momenteel veel moois te zien. Door de droogte zijn de slikkige oevers drooggevallen. De ideale plek voor pioniersplanten zoals slijkgroen (Limosella aquatica), goudknopje (Cotula coronopifolia), klein vlooienkruid (Pulicaria vulgaris) en riviertandzaad (Bidens radiata). Op De Zaag werd zelfs het zeer zeldzame polei (Mentha pulegium) gevonden.
O
mdat de riviernatuur enorm dynamisch is door de periodieke overstromingen en droogval worden de oevers vrijwel elk jaar
42
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2018
Goudknopje op een slikkige oever in het Stormpoldervloedbos
Z
elf zien? Poldersloten zijn overal, met een harkje kan je de waterplanten er gemakkelijk uitvissen en van dichtbij bekijken. Op De Zaag en andere uiterwaarden langs de Lek zijn drooggevallen oevers te vinden met prachtige pioniersvegetatie. Waterplanten mee naar huis nemen om daar bijvoorbeeld onder de microscoop te bekijken is lastig. Waterplanten drogen namelijk erg snel uit. Je kan ze het beste vervoeren in een afgesloten bakje water of in een luchtdichte zak. d
Voor al uw boekhoudzaken, belastingadviezen, belastingaangiften en loonadministraties Ook over uw privĂŠ-aangiften geven wij u graag advies.
Hof ter Bergen 23-1 2861 DR BERGAMBACHT
Telefoon : 0182 - 351240 Fax : 0182 - 354494 E-mail : info@verwaaladministratie.nl
Reisgids 2016
jde bestemmingen Vogel- en natuurreizen naar wereldwi
reisprogramma ww Vraag de gratis Reis in 2018 reisgids aan! E in met ons mee!
www.birdingbreaks.nl • T ( 020) 779 20 30 • E info 100+ groepsreizen 22 fotoreizen 55 expeditiecruises 10 weekenden in Nederland
Vogel- en natuurreizen naar wereldwijde bestemmingen
EEN SELECTIE VAN ONZE REIZEN 2018: Spanje - Kraanvogels en meer in Extremadura € 1350,24 januari
Zweden in het vroege voorjaar € 1495,13 en 19 april
Polen, oerbossen en moerassen € 1495,10 mei
Gambia € 2350,5 februari
Lesbos: vogeleiland! € 1450,23 april
Canarische Eilanden € 1975,6 februari
Spanje: Grote Trapfotografie vanuit hutten € 1795,25 april
Expeditiecruise Vlissingen Spitsbergen V.a. € 1950,18 mei
Spanje, Extremadura. Easy Birding met Vogelbescherming! € 1350,18 en 25 februari, 4 maart en 14 april
woude ligt in het hart van de feervolle zalen zijn zeer geschikt e of feestelijke bijeenkomst. etverbinding zijn aanwezig. t complete maaltijden of buffetten. eid in eigen keuken. Bel ons voor:
Eilat: paradijs voor trekvogels € 1675,17 maart Costa Rica Easy Birding € 3995,17 maart Noord-Finland en Varanger in het vroege voorjaar € 1695,21 maart Ardennen in het voorjaar € 495,22 maart
IJsland in het voorjaar € 2750,26 april Texel € 360,27 april
Engeland, Farne Island Papegaaiduikers en meer! € 895,25 en 29 mei, 2, 6, 10 en 14 juni Noord-Spitsbergen IJsberenspecial v.a. € 3150,29 mei, 4, 5, 12, 15, 19, 22 en 29 juni
Georgië, Batumi Easy Birding € 1850,27 april Hongarije - Easy Birding € 1495,29 april Kazachstan: bergen, steenwoestijn en steppen € 3595,1 mei
Marokko: Hoge Atlas, Sahara en kust € 2125,2 april
Vraag de gratis reisgids aan!
12 jaar
met reizen ks.nl! gBrea Birdin • individuele reizen groepsreizen • cruises • fotoreizen
Reisgids 2018
Vogel- en natuurreizen naar wereldwijde
bestemmingen
www.birdingbreaks.nl T ( 020) 779 20 30 E info@birdingbreaks.nl
“De Zwaan” biedt ook een p afhaalmaaltijden en een sna Keuken geopend van 17.00 t woensdag, vrijdag en zaterd