2020 2 april Waardvogel

Waardvogel 59e JAARGANG | NUMMER 2 | APRIL 2020 WWW.NVWK.NL

Grutto’s op de voet gevolgd

9

Vogelgeluiden uit Schoonhoven

20

Graslandvlinderproject

32

Zenderonderzoek naar broedsucces en verplaatsing gruttofamilies in reservaten en op agrarisch gebied fot

o

v

an

de

ma a

Bij gebrek aan beter, geen echte vogelaar beschikbaar nd

Een update

Namen, telefoonnummers en e-mailadressen Bestuur

Voorzitter Secretaris

Penningmeester

Algemeen adjunct Coördinator plantenwerkgroep Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR

Jaap Graveland, jaap.graveland@nvwk.nl XX XXXXXXX XX XXXXXXX Frans van der Storm, info@nvwk.nl XX XXXXXXX Boschpolderstraat 14, 2807 LJ Gouda Jan de Boer, penningmeester@nvwk.nl XX XXXXXXX bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Vacant Stef van Walsum, planten@nvwk.nl XX XXXXXXX Vacant Joke Colijn, j.j.colijn@gmail.com XX XXXXXXX XX XXXXXXX

Werkgroepen Redactie Waardvogel voor kopij Maria Kuijf en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com XX XXXXXXX XX XXXXX Foto’s t.b.v. de website Redactie, nvwkredactie@gmail.com Werkgroep Ruimtelijke Ordening Ton de Groot, werkgroepro@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator vlinders- en libellen- werkgroep Gabrielle Heuvelman, vlinderwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator weidevogelbescherming Klaas de Mik, xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx XX XXXXXXX XX XXXXXXX Assistent weidevogelbescherming Joep Vermaat, weidevogels@nvwk.nl Coördinator werkgroep landschaps- onderhoud Patrick Heuvelman, landschapwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx XX XXXXXXX

Hans Kouwenberg, xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx XX XXXXXXX Coördinator uilenwerkgroep Stefan van der Heijden, uilenwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator erfvogelwerkgroep Jaap Graveland, erfvogels@nvwk.nl XX XXXXXXX XX XXXXXXX Coördinator zwaluwenwerkgroep Nico van Dam, xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx XX XXXXXXX Coördinator jeugdwerkgroep Kees Janssen, jeugd@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator Knotgroep Krimpen Jos de Nood, xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx XX XXXXXXX Coördinator roofvogelwerkgroep Henk Visser, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX

Jaap Jan Leeuwenburgh, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX Coördinator waterwerkgroep Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXX XX XXXXXXX

Andere belangrijke instanties Dierenambulance Gouda e.o.

Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de gemeente Krimpenerwaard Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot Meldpunt klachten onderhoud sloten, Hoogheemraadschap van Schieland en de bermen of dijken Krimpenerwaard, info@hhsk.nl

Milieutelefoon Bij verstoringen van de natuur Illegale (roof)vogelvervolging Melden via www.natuurverstoring.nl of bij de politie Onderzoek doodsoorzaak dieren Dutch Wildlife Health Centre www.dwhc.nl/meldingsformulier Meldpunt invasieve plantensoorten In bermen N-wegen ter bestrijding en monitoring: zuidholland@pzh.nl

0182 529059 0180 510984 0900 8844 140182 010 4733333 010 4857847 010 4537356 0888 333555 0900 8844

Lid worden?

Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: XX XXXXXXX. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen.

2

WAARDVOGEL | APRIL 2020

Colofon

Van de voorzitter

De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 59 verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december

Jaap Graveland

We beleven onwerkelijke tijden. Wie de situatie waarin we ons nu bevinden twee maanden geleden voorspeld had, zou voor gek zijn versleten. Toch hebben virologen de afgelopen decennia meerdere malen gewaarschuwd voor het risico van desastreuze virusuitbraken door dierenmarkten, dichte Oplage mensenmassa’s en het intensieve vliegverkeer.

950 exemplaren Uiteraard heeft de NVWK bijna al zijn activiteiten opgeschort. Alleen de E-mail redactie inventarisaties gaan door, voor zover onze leden dat zelf willen uiteraard.

Joke Colijn Daarbij volgen we de instructies die onder andere op de sites van Sovon en de Vlinderstichting staan en die Maria Kuijf met de overheden zijn afgestemd: alleen het veld in, mijd drukke plaatsen en houd je aan de instructies van nvwkredactie@gmail.com de terreinbeheerders en landeigenaren. Voor de weidewachters geldt dat zij meer dan de andere tellers in Website www.nvwk.nl tweetallen werken. Het voorschrift is hier: alleen, en eventueel met zijn tweeën.

Ook een aantal andere activiteiten gaan door. Zo hebben we een brief naar de directie van woningcorporatie www.facebook.com/denvwk/ QuaWonen verstuurd waarin we vragen om kennis te kunnen maken en van gedachten te wisselen over https://twitter.com/denvwk natuurinclusief renoveren. We hebben een paar keer geconstateerd dat QuaWonen niet voldoende rekening nvwk.nl houdt met de regels voor behoud van biodiversiteit.

Secretariaat & ledenadministratie De gemeente Krimpen aan de IJssel heeft een Biodiversiteitsnota en een nieuw Groenbeheerplan gemaakt.

Frans van der Storm We hebben advies kunnen uitbrengen op de conceptversies ervan. We waren uitgenodigd voor de behandeling Boschpolderstraat 14 ervan in een Informatieve Commissievergadering, om eventuele vragen van raadsleden te beantwoorden.

2807 LJ Gouda info@nvwk.nl Dat kon niet doorgaan, maar we hebben onze zienswijze op het behoud en herstel van biodiversiteit in de bebouwde omgeving en op de beleidsnota en het beheerplan in de vorm van een brief naar de gemeente Contributie per kalenderjaar € 5,- voor een jeugdlidmaatschap, gestuurd. De presentaties voor de tweede helft van de vogelcursus die ik op de cursusavonden zou geven, heb ik nu op video gezet zodat we de cursus toch af konden maken. De excursies houden de cursisten tegoed. één kind t/m 16 jaar € 17,- voor een basislidmaatschap Hoe vreselijk de corona-uitbraak ook is, we maken van de nood een deugd: we krijgen handigheid in video’s € 22,- voor een gezinslidmaatschap opnemen en videovergaderen en kunnen dat vanaf nu meer gaan gebruiken in onze communicatie onderling en naar leden en andere belangstellenden.

Bankrekeningnummer In de vorige Waardvogel kondigden we aan dat we overgaan op een nieuwe site. Ondertussen is het zover.

NL82 RABO 0127 2948 80 We werken nog aan de lay-out en de inhoud, de bedoeling is zoveel mogelijk weer het niveau te halen van Lid worden onze oude site, waarvoor we veel complimenten kregen. Maar het is best veel werk, dus heb nog even geduld.

U kunt lid worden via www.nvwk.nl of door een e-mail met uw gegevens Wat echt is beëindigd, is de natuurcolumn die ik namens de NVWK schreef voor de IJssel- en Lekstreek. Die krant bestaat helaas niet meer. Ik heb contact met Het Kontakt over een vervolg. Het is natuurlijk een zeer te sturen naar info@nvwk.nl moeilijke tijd voor lokale kranten, maar ik hoop dat Het Kontakt toch positief kan besluiten.

Op de voorpagina Helaas zijn twee actieve leden ons de afgelopen periode ontvallen: Paul Vermeulen en Annelies Groothuis.

Bosbijvlieg, Paul was vele jaren als weidewachter actief. Annelies zette zich veel in voor de erfvogels. Ondanks de nare foto: Marco Tanis tijd en berichten, wil ik positief eindigen. Misschien heeft deze viruscrisis een blijvend positief effect op onze Foto van de maand: Citroenvlinder, natuur: het zal niet zo vanzelfsprekend meer zijn om verre reizen te maken en veel mensen hebben meer dan foto: Paul Schrijvershof voorheen de natuur van dichtbij leren kennen. Ik hoop dat dit tot meer waardering en een betere bescherming leidt. In veel gebieden is het een stuk stiller is dan voorheen. Zien we veranderingen in gedrag van de dieren?

Overname van artikelen Voor nu wens ik iedereen namens het bestuur een goede gezondheid en hoop van harte dat we elkaar in de Overname van artikelen of informatie uit dit blad is toegestaan tweede helft van het jaar weer kunnen ontmoeten. d Kopij aanleveren Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, 15 augustus en 15 november

onder voorwaarde van bronvermelding

Disclaimer Artikelen of uitingen van ­derden in de Waardvogel geven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de auteurs, de geciteerden of de bron Drukkerij Efficiënta Krimpen aan den IJssel Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Jaartarief (= vijf edities): 1/8 pagina: € 50,1/4 pagina: € 90,1/2 pagina: € 150,-

In dit nummer

Belangrijke gegevens 2 Van de voorzitter 3 Even Noteren 4 BioBlitz: de Nationale Gemeente Competitie 5 Toolbox Natuurinclusief bouwen 5 Citroenvlinder, foto van de maand 5 Zweefvlieg op de voorpagina 6 Klussenbank: wie helpt mee? 8 Grutto’s op de voet gevolgd 9 Broedkastenproject 10 Jaar van de Wilde Eend (2) 12 Berichten uit mijn dierenrijk 13 Naar de Oostvaardersplassen 15 Winters IJsland 16 Afscheid van een ‘kartrekker’ 18 Vissen in de natuur 19

Vogelgeluiden uit Schoonhoven 20 Stinzenplanten in de Overtuin 22 In memoriam: Annelies Groothuis 23 Bosuil uit schoorsteen gered 25 Polder De Hooge Boezem 26 Ogen en oren gezocht 30 Onderzoek ‘Plas-dras A tot Z’ 31 Graslandvlinderproject 32 Proef de Krimpenerwaard 35 Gezond eten van de korte keten 36 Omkeer 38 Nijlgans verdringt kerkuil 38 Vlinders tellen 39 Leer uw eigen tuin kennen... 39 Startavond weidevogelseizoen 40 Knot- en snoeiploeg Krimpen 41 Investeer in natte toekomst 42 WAARDVOGEL | APRIL 2020

3

Even noteren In verband met het coronavirus zijn al onze activiteiten onder voorbehoud. We laten ons leiden door de berichtgevingen van het RIVM. Bij twijfel: neem gerust contact op met de excursieleider of contactpersoon of kijk op de site.

I

nventarisatieavonden met de plantenwerkgroep 7 mei, 21 mei, 4 juni, 18 juni, 2 juli, 16 juli, 30 juli, 13 aug, 27 aug en 10 sep. Om de week op donderdagavonden gaan we planten inventariseren in kilometerhokken, volgens de methode van FLORON. We starten om 18.30 uur en gaan door tot het donker wordt. In één avond proberen we alle plantensoorten in het kilometerhok op naam te brengen. Wil je ook (een keer) mee op pad? Stuur dan een mailtje naar Stef van Walsum xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx dan ontvang je een paar dagen van te voren een bericht waar we verzamelen. De locatie wordt enkele dagen van tevoren via de mail bekend gemaakt.

Aanmelden bij onze excursieleider: xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx, XX XXXXXXXXX.

V

ogelexcursie Harderbroek en Arkemheen Zaterdag 9 mei neemt Oscar de Pauw ons mee naar deze unieke vogelgebieden. Zie voor meer informatie pag.

46 in de Waardvogel. Polder Arkemheen is een van de beste weidevogelgebieden van ons land en het Harderbroek is bekend om zijn vele moeras- en watervogels, waaronder de zeearend.

We verzamelen om 7.45 uur in Schoonhoven, op de parkeerplaats ten noordoosten van de pont (bij het bushokje). We rijden vanaf daar naar parkeerplaats Vanenburg, daar is een benzine station, langs A28 na afslag Nijkerk richting Zwolle tussen 08.45 uur en 09.00 uur. Gelijk hierheen rijden mag natuurlijk ook.

Eindtijd excursie uiterlijk om 15.30 uur, zodat men rond 16.30 uur weer in de Krimpenerwaard is. Denk aan stevige schoenen en of laarzen: de wandelpaden in het Harderbroek en Harderbos kunnen nat zijn en zorg voor voldoende eten en drinken.

Informatie bij Oscar de Pauw, telefoon XX XXXXXXX.

T

elweekend argusvlinder 15 tot 17 mei 2020. Omdat de argusvlinder in 25 jaar met 98% achteruit gegaan is houden De Vlinderstichting en Waarneming. nl voor de 6e keer het Telweekend Argusvlinder. Overal in het land brengen we in kaart of de argusvlinder nog aanwezig is. De resultaten gebruiken we voor de bescherming. Voor meer info zie pagina 39. Opgeven en info kan via vlinderwerkgroep@

nventarisatieavonden met de plantenwerkgroep Donderdag 4 juni, start 18.30 uur. Zie de informatie bij 7 mei.

LORON excursie Commissarissenlanden Berkenwoude Zaterdag 13 juni 10.00 – 16.00 uur. De Commissarissenlanden (4,5 ha) liggen iets ten zuidoosten van het dorp Berkenwoude.

Ze zijn in het beheer van het Zuid-Hollands Landschap. De landen liggen als een lange, smalle strook tussen de Slingerkade en de Ringsloot. Een deel van de strook is zo’n twintig jaar geleden afgegraven om schraalland terug te laten keren. De excursie organiseren we samen met FLORON district ZuidHolland Zuid. De excursie is geschikt voor liefhebbers met enige kennis van planten. Graag opgeven bij Stef voor 6 juni.

Excursieleiders zijn Willemien Troelstra & Stef van Walsum.

Contact: xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxx.xx, XX XXXXXXX. We verzamelen bij de Zuidbroekse molen (ambulancepost aan het zuideinde van de Zuidbroekse Opweg). Hier is een bushalte en een parkeerplaats.

R

euzenspringbalsemienen trekken De afgelopen jaren opende de NVWK in samenwerking met Staatsbosbeheer de aanval op de populaties reuzenspringbalsemieneninhetLoetbos.Reuzenspringbalsemien is een zeer snel groeiende exoot die massaal inheemse planten verdringt, waardoor de biodiversiteit in het bos daalt. Omdat het zaad slechts twee jaar kiemkrachtig blijft, zagen we na een jaar al veel resultaat op percelen die behandeld waren, en waren ze er na twee jaar zo goed als verdwenen.

Helaas gooit het coronavirus ook hier flink roet in het eten.

Staatsbosbeheer heeft landelijk beleid geformuleerd waarin tot half juni werken met vrijwilligers niet is toegestaan. Rond half juni begint ook de bloeitijd van de balsemien; de plant is dan goed zichtbaar maar heeft nog geen zaad gezet. Daarom prikten we afgelopen jaren rond die tijd twee data op een donderdag en een zaterdag, waardoor veel mensen de kans kregen om te komen helpen – want het uittrekken was altijd leuk en heel bevredigend!

Uiteraard hopen we dat het virus zich de komende maand terugtrekt zodat de regels die de overheid uitvaardigt vanaf half juni versoepeld kunnen worden en we toch in het Loetbos aan de slag kunnen. In dat geval bereiken we onze leden via een Nieuwsbrief en op de site met de laatste gegevens.

I

I N

I

I

nvwk.nl, XX XXXXXXX.

nventarisatie grote modderkruiper Zaterdag 16 mei gaat de waterwerkgroep er weer met netten op uit. De aanwezigheid van de grote modderkruiper is aangetoond met DNA-onderzoek. Met deze inventarisatie onderzoekt de waterwerkgroep waar ze precies zitten. Deze keer wordt polder De Nesse en omstreken bezocht. Informatie bij: waterwerkgroep@nvwk.nl. nventarisatieavonden met de plantenwerkgroep Donderdag 21 mei, start 18.30 uur. Zie de informatie bij 7 mei.

4

I F

WAARDVOGEL | APRIL 2020

nventarisatieavonden met de plantenwerkgroep Donderdag 18 juni, start 18.30 uur. Zie de informatie bij 7 mei.

ationale Nachtvlindernacht 19 en 20 juni. Tijdens de Nationale Nachtvlindernacht gaan we in heel Nederland naar nachtvlinders kijken.

Nachtvlinders zijn normaal gesproken niet zo gemakkelijk te zien en dus moeten ze gelokt worden. Dat gebeurt met speciale lampen. Dan wordt opeens zichtbaar hoeveel verschillende nachtvlinders er voorkomen. Zie t.z.t. op www.nvwk.nl waar de NVWK meedoet met de Nachtvlindernacht. nventarisatieavonden met de plantenwerkgroep Donderdag 2 juli, start 18.30 uur. Zie de informatie bij 7 mei. D

BioBlitz: de Nationale Gemeente Competitie Stef van Walsum

V

oor alle Nederlandse gemeenten heeft de website waarneming.nl een BioBlitz aangemaakt. In de BioBlitz kun je zien in welke gemeente de meeste soorten zijn gezien. Dit gaat niet alleen over vogels of planten maar over alle soortgroepen, dus ook sprinkhanen, weekdieren, mossen, korstmossen, vissen etc. Momenteel staat de Gemeente Texel op de eerste plaats. Staat de gemeente Krimpenerwaard op 31 december 2020 in de top tien?

In 2019 won de gemeente Ede met maar liefst 4312 soorten. De gemeente Krimpenerwaard bleef steken op de 22e plaats met 2880 soorten. Dat kan volgens ons veel beter, de biodiversiteit is immers groot in de Krimpenerwaard!

V

ind jij het leuk om waarnemingen door te geven, wil je graag weten hoe het gesteld is met de biodiversiteit in onze gemeente en ben je ook wel te porren voor een beetje competitie? Help mee en geef jouw waarnemingen door via www.waarneming.nl of www.krimpen.waarneming.nl. Elke soort is belangrijk en telt mee, ook heel ‘gewone’! D

Toolbox Natuurinclusief bouwen Leen Verschoor namens de werkgroep RO Wij brengen graag de ‘Toolbox natuurinclusief bouwen’ onder de aandacht.

Door natuurinclusief te bouwen en te ontwerpen is het mogelijk gezonde en aantrekkelijke steden en dorpen te creëren, die voor alle gebruikers een prettige leefomgeving zijn. Investeren in groene kwaliteit levert immers veel meer op dan alleen maar een mooi plaatje. Goed stedelijk groen zorgt voor verkoeling in de zomerhitte, zuivert de lucht en biedt volop ruimte aan mede-stadsbewoners, zoals huismus, gierzwaluw, merel of gewone dwergvleermuis. Juist dankzij deze bevolkingsgroepen komen steden en dorpen pas écht tot leven. Wij verwijzen daarvoor naar www.bouwnatuurinclusief.nl. De toolbox gaat over heel verschillende aspecten van natuurinclusief bouwen. Denk aan het opnemen van speciale neststenen of vogelvides bij nieuwbouw of renovatie, het aanleggen van groene daken, maar ook de inrichting van de openbare ruimte.

Bouwnatuurinclusief is een initiatief van Vogelbescherming Nederland en de Zoogdiervereniging. Deze website is speciaal ingericht om professionals als architecten, projectontwikkelaars, woningcorporaties en gemeenten te informeren en te inspireren op het gebied van natuurinclusief bouwen, maar is ook voor particulieren en aannemers een inspiratiebron! D

Citroenvlinder foto van de maand Dirk-Jan Saaltink

Terwijl de wereld wordt geteisterd door een pandemie verbreekt de zon in de eerste lentedagen van 2020 al weer een record. In de eerste elf lentedagen van dit jaar heeft de zon al 100 uur geschenen. Ideale condities voor overwinterende citroenvlinders om weer actief te worden. Daarom wordt deze kleurrijke voorbode van mooi lenteweer uitgeroepen tot foto van de maand. De vroege vlinder is gekiekt door Paul Schrijvershof. D

D

e citroenvlinder is een van die voorbodes van een aanstaande lente. Als een van de eerste laat deze mooie gele vlinder zich zien in het voorjaarszonnetje. Vroege citroenvlinders zijn overwinteraars van het vorige jaar. Vanaf februari worden ze actief en gaan op zoek naar een partner voor de paring. Vrouwtjes zetten de eitjes af aan de onderkant van jonge blaadjes. Dit doen zij vooral op jonge struiken sporkehout en wegedoorn die op open zonnige plaatsen staan. Dit resulteert in een rupsenpiek half april. In juli verpoppen deze rupsen zich tot de nieuwe generatie citroenvlinders.

De vlinders zwerven veel en zijn vooral te vinden op plaatsen waar planten met nectar groeien, zoals in tuinen en ruigten (in de zomer) Man citroenvlinder door Richard Lewington, bron: soortenbank.nl en in bosgebieden (in de nazomer). Nectarplanten waar ze vaak op worden aangetroffen zijn koninginnenkruid, vlinderstruik en grote kattenstaart.

In het najaar zoeken de vlinders een beschutte overwinteringsplaats in dichte vegetaties, bijvoorbeeld in hulst, klimop of braam, of dicht bij de grond in een graspol. Daar wachten zij tot de zon weer lekker gaat schijnen. Bron: www.vlinderstichting.nl D WAARDVOGEL | APRIL 2020

5

Zweefvlieg op de voorpagina Marco Tanis

Perfect stil hangen ze in de lucht: zweefvliegen. Deze kleurrijke vliegen, zoals de bosbijvlieg op de voorpagina, zijn de vliegkunstenaars onder de insecten. Als minihelikopters zoeven ze door de lucht, waarbij zelfs achterwaarts vliegen mogelijk is. Gelukkig hoef je niet ver om die vliegkunsten te bewonderen, want zweefvliegen zijn overal. Zo komen er in tuinen en stadsparken in heel Nederland 103 soorten voor. Goede kans dus dat je met een paar bloemen in de tuin binnenkort een kegelbijvlieg of snorzweefvlieg kan verwelkomen. Maar voordat die zweefvlieg in je tuin opduikt, heeft hij er vaak al een heel leven op zitten. Hier daarom een kijkje in het fascinerende leven van een zweefvlieg. D

L

1

2

arvestadium Hoewel alle 328 soorten zweefvliegen in Nederland als volwassen vlieg nectar drinken, beginnen ze hun leven heel verschillend.

Sommige zweefvliegen leven als larve in het water en eten daar micro-organismen.

Enkele soorten zijn daarbij voor hun biotoop niet kieskeurig: de larve van de gewone pendelvlieg (1) is zelfs aangetroffen in dakgoten. Andere zweefvliegenlarven zijn jagers. Vooral bladluizen zijn het slachtoffer.

De gecamoufleerde larven kunnen wel honderden luizen opeten. Er zijn zweefvliegen die zich gespecialiseerd hebben in bepaalde bladluizen en andere die daarbinnen weer niet kieskeurig zijn. Die laatste categorie bevat een aantal mooie soorten die zeer algemeen zijn, zoals de snorzweefvlieg, de kleine bandzweefvlieg (2) en de kommazweefvlieg. Die soorten lokken met bloemen is dus een goede methode om een luizenplaag te bestrijden. Weer andere zweefvliegen leven als larve van plantaardig materiaal. Zo leeft de larve van de grote narcisvlieg (3) in bloembollen.

Niet gek dus dat je deze hommel-imitator vaak kunt zien in de tuin. Maar daar houdt de diversiteit aan larvale levenswijzen niet op. Zweefvliegenlarven zijn overal: in paddenstoelen en plantenstengels, in rottend hout en boomwonden, en in gierputten en mierennesten. Van sommige soorten weten we zelfs niet hoe de larven leven.

Z

3

6

WAARDVOGEL | APRIL 2020

weefvliegen als bestuivers Maar hoe verschillend de larven ook zijn, als volwassen dier leven alle zweefvliegen van nectar en stuifmeel. De meeste zweefvliegen hebben een korte tong, dus bezoeken ze vooral bloemen met een ondiepe nectarbuis of eten stuifmeel. Populaire planten in het voorjaar zijn paardenbloem, boterbloem, raapzaad, sleedoorn en wilg, terwijl in de zomer schermbloemen en akkerdistels vaak vol met zweefvliegen zitten. Een uitzondering op de regel is de gewone snuitvlieg (4).

Deze opvallende zweefvlieg heeft de langste tong van de zweefvliegen, zes millimeter.

Hiermee kan hij nectar drinken van planten als de koekoeksbloem en dovenetel, die normaal alleen door hommels en vlinders bereikt kan worden. De snuitvlieg drinkt dan ook vrijwel alleen de energierijke nectar en laat het stuifmeel links liggen. Andere zweefvliegen eten juist bijna alleen maar stuifmeel. Zo voeden platvoetjes zich vooral met stuifmeel van windbestuivers als gras en weegbree. Met al dit bloembezoek is het niet gek dat zweefvliegen na bijen vaak de belangrijkste bestuivers zijn voor vele gewassen en wilde planten.

E

nergievretertjes Al die nectar en stuifmeel hebben zweefvliegen hard nodig om hun vliegcapriolen vol te houden. Om te blijven hangen bewegen de vleugels van zweefvliegen razendsnel, circa 200 tot 300 vleugelslagen per seconde.

Daarvoor hebben ze sterke vliegspieren nodig, die vijftien procent van hun lichaamsgewicht vormen. Deze spieren worden aangedreven door een zeer snelle stofwisseling, de snelste onder de insecten. Dit kost natuurlijk heel veel energie, die ze halen uit de energierijke nectar en het stuifmeel.

4

O

pvallende vliegkunsten Zweefvliegen gebruiken hun vliegkunsten vooral voor de voortplanting. Mannetjes zweefvliegen zijn namelijk territoriaal. Ze verdedigen hun territorium met bliksemsnelle uitvallen naar indringers, vaak vanaf een vaste zonnige plaats of vanuit een zwevende positie in de lucht. Zo kun je soms meerdere zwevende mannetjes zien langs een bosrand, regelmatig uitvallend naar elkaar. Vrouwtjes zweefvliegen daarentegen zweven vrij weinig. Wel worden ze belaagd door mannetjes zodra ze een territorium invliegen. Andere zweefvliegensoorten baltsen zelfs. De man van de puntbijvlieg (5) hangt vaak minutenlang bewegingloos in de lucht boven een vrouwtje, wachtend tot ze wil paren. Soms sluiten andere mannetjes zich aan, en ontstaat er een stapeltoren van zwevende bijvliegen. Ook de man van de snuitwaterzweefvlieg (6) versiert er op los. Hij vliegt in een boog rond het vrouwtje, haar af en toe kort aanrakend, tot ze wil paren.

Na de paring gaat de vrouw op zoek naar een geschikte plek om eitjes te leggen, en begint de cirkel opnieuw.

Het is al dit verschillend gedrag en diverse levenswijzen die zweefvliegen zo’n interessante groep maken. Dankzij hun vliegkunsten zijn zweefvliegen overal: uit eigen ervaring weet ik dat zelfs op een 70 meter hoog groen dak nog een heleboel zweefvliegensoorten te vinden zijn.

Deze kleurrijke vliegen, de kolibries van Nederland, zijn dus zeker de belangstelling waard. Wie weet wat je met nieuwe aandacht dit seizoen in de tuin allemaal te zien krijgt!

5

6 elf verdiepen in zweefvliegen?

Overweeg de Veldgids Zweefvliegen van Sander Bot, of De zweefvliegen van Nederland en België van Andre Schulten. Meer lezen online? Zie de site www.bestuivers.nl kopje ‘zweefvliegen’ of voor betrouwbare foto’s het Flickr-album ‘Syrphidae(hoverflies)’ van de Britse entomoloog Steven Falk.

Z

Bronvermelding: Bot, S., & Van de Meutter, F. (2019). Veldgids Zweefvliegen. KNNV Uitgeverij, The Netherlands; Reemer, M., Renema, W., Van Steenis, W., Zeegers, T., Barendregt, A., Smit, J. T., ... & Van der Leij, L. J. J. M. (2009), De Nederlandse Zweefvliegen (Diptera: Syrphidae); Nederlandse Fauna 8. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis & European Invertebrate Survey.

WAARDVOGEL | APRIL 2020

7

Klussenbank: wie helpt mee?

De NVWK krijgt het steeds drukker. Dat is prachtig, want in de praktijk betekent het dat we als vrijwilligersvereniging meepraten bij de grote projecten die worden uitgevoerd in de Krimpenerwaard en daar het natuurbelang kunnen inbrengen, maar ook dat we uit eigen initiatief met projecten kunnen aankloppen bij de beide gemeenten, waterschap en provincie.

Helaas schieten daardoor bepaalde klussen erbij in en hebben we voor de projecten extra handen nodig. Daarom hebben we een klussenbank opgericht; er staan ook klussen op de website onder Actueel. Vaak gaat het om kortlopende taken, soms komt een klus op herhaling. Wie helpt mee? D

Wie vult onze nieuwe website?

Een nieuwe site? Voldeed de huidige website niet meer dan? ­Integendeel! We kregen veel complimenten voor onze prettig navigeerbare en visueel aantrekkelijke site. Het probleem is dat de ondersteuning inmiddels is weggevallen. Daarom hebben we uit noodzaak een nieuwe site gebouwd die zo veel mogelijk op de oude moet gaan lijken, met enige noodzakelijke of gewenste toevoegingen. Het raamwerk staat, maar nu moet er moet nog heel veel informatie (content) van de huidige naar de nieuwe worden verplaatst. We werken met WordPress om vanaf nu onafhankelijk te zijn. Als je hiervan enige kennis hebt en je wilt ons bij deze klus assisteren, heel erg graag! Er zit flinke druk op, want zowel qua layout als inhoudelijk moet er nog veel gebeuren. Er is al een aanmelding, maar we zoeken liefst nog een paar mensen erbij! We hopen de taken te kunnen verdelen, dan blijft het leuk. Zoek contact met Frans van der Storm als je meer wilt weten, zie pag. 2.

Landschapswerkgroep zoekt coördinator

Dit is niet zozeer een klus, dit is een taak. Maar ­omdat werken in het landschap ook heel ­bevredigend is, staat hij toch tussen de klussen. En omdat hij ­vacant is natuurlijk, want de werkgroep gaat ook aan de slag in de zomer als er gemaaid en gehooid moet worden! Het is een ­ structurele ­ bezigheid, maar denk nou niet dat je nergens ­anders meer aan toe komt. Bovendien is er voor subtaken ondersteuning vanuit de werkgroep. Kijk voor ­inhoudelijke informatie op pagina 47 van de februari Waardvogel, of bel bestuurslid Stef van Walsum, zie pagina 2.

Bouw een feestje voor de jarige NVWK!

In 2021 bestaat de NVWK 60 jaar. Uiteraard laten we deze mijlpaal niet zomaar voorbij gaan. Wie herinnert zich nog de feestelijkheden rond het 50-jarig bestaan? Iets dergelijks staat ons voor ogen, maar als je betere ideeën hebt: kom maar op! We zoeken tenminste nog één creatieve gangmaker, nog twee is beter. Er is een budget en je krijgt het oude draaiboek om uit te putten. We hebben nog bijna een jaar te gaan, maar het is goed om al in een vroeg stadium het raamwerk neer te zetten.

We zijn heel benieuwd waar je mee komt!

Vanzelfsprekend krijg je flinke ondersteuning vanuit het bestuur. Ook hiervoor moet je weer bij Joke Colijn zijn: haar gegevens staan op pagina 2.

8

WAARDVOGEL | APRIL 2020

BTS-telling: we mogen al bijna weer!

Elk jaar houden we een BTS-telling. Dat is een weidevogeltelling op twee momenten tijdens ­ het broedseizoen: we tellen de broedparen eind april/begin mei en de gezinnen met ­kuikens ­vanaf de derde week in mei. Je telt een groter gebied dan de percelen van één boer, bijvoorbeeld een (deel van een) polder. Als je iets meer weet van ­weidevogels en hun gedrag, kun je ons en de vogels helpen! Deze telling is van groot belang voor goed beheer op de percelen waar ze ­broeden en lopen met hun ­kuikens. We tellen alleen met goed weer en elke telling kost je ongeveer een dagdeel op de ­mooiste plekken van de Krimpenerwaard. Meedoen? Kijk op pagina 30 voor meer informatie.

De NVWK op streekmarkten en braderieën

Tot voor enkele jaren hadden wij regelmatig een standje op jaarmarkten e.d. waarop aan belangstellenden uitleg werd gegeven over onze doelstellingen en onze acties. Hier werden ook ­nieuwe leden geworven. Er komt helaas niets meer van en dat is een ­gemiste kans om ons te profileren. Vind je het leuk om een paar maal per jaar bij zo’n standje te staan en de doelstellingen van de NVWK uit te dragen? De spullen om je stand ‘groen’ aan te kleden zijn uiteraard beschikbaar. De ­ frequentie bepaal je zelf. Inmiddels heeft zich al iemand gemeld maar omdat het niet zo leuk is om in je eentje een kraampje te ­bemensen, ­zoeken we nog iemand! Informatie bij Joke Colijn, ­contactgegevens op pagina 2.

Tel je eigen stadsvogels

Doe je mee met de Nationale Tuinvogeltelling? Dan is dit ook iets voor jou. Door driemaal in het voorjaar vogels in je eigen bebouwde kom te tellen, wordt duidelijk of onze gemeenten slagen in hun voornemen om de goede maatregelen te nemen die de kernen beter leefbaar maken voor ­vogels. Want steeds meer vogels verdwijnen uit de bebouwde kom en het wordt zo een dooie boel. Daarom tellen overal in het land ­mensen al stadsvogels voor het Meetnet Urbane Soorten, MUS doe ook mee! Kleine moeite, die belangrijke informatie over je eigen ­leefomgeving oplevert om waar nodig bij te kunnen sturen. Bel of mail Jaap voor meer informatie, zie pag. 2.

Plas-dras monitoren

Voor wie weidevogels een warm hart toedraagt, is dit een erg leuke klus. Met de Boerenlandvogeldrone worden een paar plas-­ drassen uitgevlogen om te zien in welke aantallen de ­vogels er ­gebruik van maken, al dan niet met hun kuikens. Om de ­resultaten te kunnen vergelijken met wat een ­ menselijke ­ waarnemer ziet, zoeken we een paar ­ vrijwilligers die ­(ongeveer) tegelijkertijd en net zo lang als de drone vliegt een plas-dras willen monitoren.

Kost je een paar uurtjes per week. Iets voor jou? Meer weten? Zie pagina 31.

Grutto’s op de voet gevolgd Zenderonderzoek naar broedsucces en verplaatsing gruttofamilies in reservaten en op agrarisch gebied Jan van der Winden en Camilla Dreef De Krimpenerwaard is landelijk gezien een belangrijk broedgebied voor grutto’s. De grutto is een van de belangrijkste doelsoorten voor beheer en inrichting van de Krimpenerwaard. Helaas neemt de omvang van de populatie ook hier sterk af. D

M

aar er zijn lichtpuntjes. Zo zijn er plekken waar nog steeds veel grutto’s broeden bij agrariërs die zijn aangesloten bij het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK), en in reservaten van het ZuidHollands Landschap, zoals in de polders De Nesse en Berkenwoude.

In die polders hebben vernattingsmaatregelen zelfs geleid tot een toename van het aantal paren.

O

ndanks deze positieve resultaten willen we weten of de grutto’s wel voldoende jongen kunnen grootbrengen en naar welke percelen de grutto’s en hun kuikens het liefste gaan. Lopen ze naar kruidenrijk grasland, plas-dras percelen of juist naar gemaaid hooiland?

Zowel terreinbeheerders als agrariërs doen hun best om de grutto te helpen. Maar iedereen heeft behoefte aan kennis over het gedrag van de grutto’s. Daarom worden in 2020 vijf volwassen grutto’s voorzien van zenders zodat hun bewegingen door het terrein gevolgd kunnen worden. Provincie Zuid-Holland financiert het onderzoek en de uitvoering ligt in handen van het Lowland Ecology Network en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Zowel in agrarisch gebied (nabij Schoonouwen) als in reservaten (De Nesse of Berkenwoude) krijgen de grutto’s een klein zendertje. Zo worden ze tijdens en na het broedseizoen gevolgd. Ook tijdens hun gevaarlijke reis naar Afrika en terug. Vrijwilligers van de NVWK kunnen helpen met het opsporen van grutto’s met kleurringen. Hierover volgt nadere informatie. Iedereen kan de bewegingen van de grutto’s straks volgen op een website. We gaan heel veel leren over onze grutto’s de komende jaren! D

Op https://volg.keningfanegreide.nl/ kunnen de bewegingen van de grutto’s gevolgd worden. Bijna alle grutto’s zijn al uit Afrika aangekomen, vaak met tussenstops op belangrijke foerageergebieden onderweg zoals langs de kust in Spanje, Portugal en Frankrijk.

Grutto vrouwtje met kleurringen en een satellietzender. De zender wordt met een tuigje op de rug vastgebonden. De zender is klein en dus niet altijd zichtbaar in het veld en ook niet op deze foto. De lange dunne antenne is wel op de foto zichtbaar. De zender stuurt gegevens naar de ARGOS satelliet waarna we de informatie kunnen ophalen. Deze methode wordt al jaren toegepast bij vele vogelsoorten en geeft geen wezenlijke hinder tijdens de trek of bij de voortplanting. Foto: Wijnand van Buuren Hieronder is te zien hoe grutto Leziria de laatste week rondzwerft om Gouda. Er is nu nog geen link naar de webpagina voor de Zuid-Hollandse grutto’s, die wordt binnenkort door de RUG aangemaakt.

WAARDVOGEL | APRIL 2020

9

Broedkastenproject Koolmezen ingezet tegen overlast eikenprocessierups In het decembernummer stond een uitgebreid artikel over de doelstelling van dit project. In overleg met Staatsbosbeheer werd afgesproken om in totaal 60 kasten op te hangen in vier SBB-gebieden, vier x 15. De helft bestaat uit kant-en-klaar aangeschafte nestkasten, de andere helft uit kasten van eigen makelij, die nog wel in elkaar getimmerd moesten worden.

In de werkruimte van de Hendrikshoeve zijn die op 14 februari door kinderen van de Jeugdnatuurwacht Krimpen en ­Berkenwoude in elkaar gezet (met een beetje hulp). Er werd serieus en hard gewerkt. Daarna kregen ze vast een eerste laag beits, want het is wel de bedoeling dat ze een paar jaar meegaan. Na enkele dagen een tweede laag en ze waren klaar om dienst te gaan doen.

Op 22 februari werden ze in De Kwakels en aan het begin van de ingang van het Loetbos bij Zuidbroek opgehangen door Henk, Arjen en Joke. In de twee westelijke locaties van de Krimpenerwaard hielp Max Petra en Arda met ophangen. Vervolgens noteerden we de exacte GPS-coĂśrdinaten om de nestkaarten van Sovon op de juiste manier te kunnen invullen.

10

WAARDVOGEL | APRIL 2020

Het broedseizoen voor mezen was al begonnen, en de belangstelling groeide snel. Gelijk daarop volgden berichten over vandalisme op de groepsapp. Grote bonte spechten hadden de kasten ontdekt - niet om in te wonen, maar als klankkasten om potentiële partners te interesseren. De spaanders vlogen eraf, en één kastje was zo vernield dat het niet meer dicht kon.

Aan een beschadigde opening is wel wat te doen: een metalen plaatje er op schroeven. Daar zal een vandaal zijn snavel niet op willen breken! De oostelijke locaties worden gemonitord door Ewoud, Arjen en Henk. De twee westelijke (EZH Kerkeloet Zuid, en Zwaanshals in de kern Krimpen aan den IJssel) door Paul, Arda en Petra - uiteraard inmiddels rekening houdend met de gedragsregels i.v.m. het virus. Het eerste mos lag in de hokjes, en al snel volgden meer meldingen over nestbouw.

Dit nestje is klaar voor het eerste eitje! We hoopten op paaseitjes - maar de vogels waren ons voor. Op elkaar volgden meldingen van eitjes, volledige nestjes, en de eerste broedende pimpelmees - al voor Pasen! De rupsen zullen nu spoedig volgen, en de hamvraag blijft of ook pimpelmezen raad weten met de harige monstertjes. Wordt vervolgd! D WAARDVOGEL | APRIL 2020

11

Jaar van de Wilde Eend (2) April is dé kuikenmaand Erik Kleyheeg Vogelbescherming en Sovon Vogelonderzoek Nederland hebben 2020 uitgeroepen tot Jaar van de Wilde Eend. Als onderzoeker bij Sovon en een van de trekkers van dit project geef ik dit jaar in elke Waardvogel een kleine update. Na een inleiding over het ‘hoe en waarom’ in de vorige Waardvogel, volgt hier deel 2. D

K

uikenpiek Het belangrijkste onderdeel van het Jaar van de Wilde Eend is onderzoek naar de overleving van eendenkuikens. In de afgelopen jaren is al gebleken dat die overleving aan de lage kant is, maar dit jaar gaan we met hopelijk extra veel waarnemingen een uitgebreide analyse doen om erachter te komen of dit een rol speelt bij de achteruitgang van de wilde eend. Na een milde winter verwacht je een vroeg broedseizoen, en dat is dit jaar inderdaad het geval. De waarnemingen begonnen vanaf half maart binnen te druppelen via de KuikenTeller (zie http:// kuikenteller.org). April is echt dé kuikenmaand voor de wilde eend. De piek van het aantal waarnemingen verwacht ik in de derde week van april. Daarna blijven er nog tot diep in de zomer eendenkuikens rondzwemmen, dus het is nog lang niet te laat om mee te doen; zie de oproep in de vorige Waardvogel.

W

ilde eenden en corona Kuikens tellen kun je gelukkig in je eentje doen en het kan vaak ook dicht bij huis. De beperkingen die er zijn in verband met de corona-uitbraak hebben dus vooralsnog geen roet in het eten gegooid voor het kuikenproject. Misschien is het nu juist extra lekker om een blokje om te lopen of te fietsen en uit te kijken naar eendenkuikens. Ik kreeg laatst de interessante vraag of wilde eenden ook corona kunnen krijgen. Daar had ik eigenlijk nooit over nagedacht en ik ben meteen de literatuur in gedoken.

Nu zijn er allerlei soorten coronavirussen en inderdaad is niet zo lang geleden ook een vorm ontdekt die bij eenden en ganzen voorkomt. Dit virus maakt echter deel uit van een subgroep van coronavirussen die nog nooit bij mensen zijn vastgesteld. Het is dus erg onwaarschijnlijk dat eenden ons ziek maken, of wij hen!

Wilde eendkuikens, foto: Erik Kleyheeg

12

WAARDVOGEL | APRIL 2020

L

ezingen afgelast Waar de coronamaatregelen wel invloed op hadden, waren de lezingen die dit jaar overal in het land gegeven zouden worden over het Jaar van de Wilde Eend. Deze werden massaal afgelast, zo ook de lezing die ik deze maand zou geven voor de NVWK. Het is erg jammer dat we op deze manier minder mensen enthousiast hebben kunnen maken om mee te doen. Maar nood breekt wet en stimuleert het zoeken naar creatieve oplossingen.

Daarom hebben we de lezing opgenomen en digitaal beschikbaar gemaakt via het YouTube kanaal van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Hier vind je trouwens ook andere leuke filmpjes, waaronder een vlogje over het zoeken naar eendenkuikens in de Krimpenerwaard.

[Voor de lezing, filmpjes en Eriks vlog: https://www.youtube. com/user/SOVONVogelonderzoek, red.]

K

rakeenden komen nog We zitten nu midden in de kuikenpiek van de wilde eend, maar de krakeend broedt een stuk later. Het is interessant om ook naar die soort te kijken, want die doet het juist erg goed.

Als de kuikenoverleving belangrijk is voor de populatiegroei, dan zou je verwachten dat die bij de krakeend veel hoger is dan bij de wilde eend. We houden de komende maanden de krakeend dus ook goed in de gaten.

R

esultaten dit najaar verwacht We doen nu in heel Nederland kuikenwaarnemingen, maar om te weten hoe hoog de overleving van de kuikens dit voorjaar is, moeten die waarnemingen eerst geanalyseerd worden. Vooral eendentomen die op meerdere dagen gemeld zijn, helpen enorm om de berekeningen preciezer te maken. De resultaten worden naar verwachting in het najaar bekend gemaakt.

Meer informatie over het Jaar van de Wilde Eend vind je op www.jaarvandewildeeend.nl.

Tot slot een erg leuke video over dit project: hier zie je Erik met Camilla Dreef in de Krimpenerwaard: https://binnenstebuiten.kroncrv.nl/buitenleven/video/camilla-en-de-wilde-eend, red.] D

Krakeend, foto: Huig Bouter

Berichten uit mijn dierenrijk Alfadieren en micro-organismen Wim van den Bremen De afgelopen jaren heb ik in mijn volkstuin op moeten letten voor aaltjes, schimmels, motten, wespen, slakken en dergelijke. Daar heeft de denkende mens veelal verweermethoden voor gevonden. Zoals denkende mensen zich altijd richten op verweermethoden. De zorgen zitten hem in het tempo van ontwikkeling bij de ander. Die mag niet sterker zijn dan wij. In de biologie hebben we het begrip ‘alfadieren’ ontwikkeld. Van een diersoort wordt het normaal gevonden dat één dier de sterkste is en het verdere leven in een groep dicteert. Bij de mensen zijn alfadieren vaak mannen. Ook in onze werkgroepen. D

D

e mens heeft op wat kleinere schaal moeite met de dieren in zijn omgeving. We hebben de eikenprocessierups zijn gang laten gaan. Totdat hij ons eindeloos irriteerde. We moeten oppassen onder essen omdat door de takkenziekte er zomaar iets op ons hoofd kan vallen. En wat nog erger is, ons landschap wordt bedreigd door kaalslag van die zieke bomen. Zwemmen is ’s zomers hachelijk vanwege de blauwalgen. En kraanwater drinken is inmiddels opletten geblazen, omdat de wetenschappers zoveel medicijnen ontwikkelen tegen al die ziekten en landbouwkwalen dat ons drinkwater er door vergiftigd wordt.

E

n nu is er dat virus. Dat heeft de macht gegrepen. Gewoon door in onze neuzen te gaan zitten en naar binnen te sluipen.

Die neuzen zitten weliswaar dicht bij onze hersens, maar we hadden daar nog niet echt over nagedacht. En nu zijn ze allemaal van slag: de medici, de politici, de biologen, de militairen, de politie.

Terwijl we ons democratisch blijven noemen verbiedt de minister van justitie het om mijn verjaardag te vieren. Daar bemoeit hij zich zelfs mee. Net als bij de varkenspest en een kippenziekte krijgen mensen een ophokgebod. Vinden we misschien ook niet dat er teveel van ons op een kluitje bij elkaar wonen?

V

oor mij is het een bewijs dat we als mensen ook gewoon dieren zijn. We zijn kwetsbaar voor roofdieren om ons heen.

Onze alfamensen kiezen we democratisch. Of ze benoemen zichzelf met hulp van geld en/of publiciteit. Ze schrijven

Alfadieren, bron: pinterest

vervolgens ons wel ons gedrag voor.

En we letten op ons territorium. Als ik de rijen bij de bouwmarkten zie, herinnert mij dat aan de schoonmaakneigingen van mensen in het voorjaar. Nu het virus dreigt, werken ze aan de kwaliteit van hun nest.

M

aar let op, het is nu ook de tijd van het baltsen. Zie je ze?

BN-ers noemen we deze Baltsende Nederlanders. D WAARDVOGEL | APRIL 2020

13

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel'

Marjan Pols _ de Pee PRAKTIJK VOOR PSYCHO SOCIALE HULPVERLENING EN KRUIDENTHERAPIE

       

opvang van 07.00 tot 19.00 uur verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16) optimale zorg en aandacht ervaren en gediplomeerde leiding in landelijke en agrarische omgeving unieke accommodatie in voormalige koeienstal buitenspeelruimte in openlucht en overdekt natuur-educatieve visie en uitgangspunten

www.kinderopvangboerderij.nl potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl

De Vroedschap 3 I 2922 VB Krimpen aan den IJssel 06 516 926 13 I www.marjanpolsdepee.nl I info@marjanpolsdepee.nl

Landschap Cultuurhistorie––Ecologie Ecologie Landschap –– Cultuurhistorie Advies – Realisatie – Educatie

Advies – Realisatie – Educatie

Wij kunnen u helpen door middel van:

Wijontwerp kunnen uenhelpen door middelbijvan: • Advies, directievoering inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en • (boeren)erf.

Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van • Opstellen van beheerplannen en gebiedsvisies. natuurterreinen, openbaar groen,inventarisaties. landgoederen en • Ecologische en landschappelijke • Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en (boeren)erf.

Landschap.

• Opstellen van beheerplannen en gebiedsvisies.

• Ecologischeinfo@bureau-schildwacht.nl en landschappelijke inventarisaties. www.bureau-schildwacht.nl • Lezingen,Beukendaal excursies en3, 2831 cursussen m.b.t. Natuur en VA Gouderak 06-22978424 Landschap. info@bureau-schildwacht.nl www.bureau-schildwacht.nl Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak 06-22978424

Uw duurzame drukker in de Krimpenerwaard FSC® gecertificeerd en premium partner

Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

 0182-353183

Naar de Oostvaardersplassen Tekst en foto’s: Henk Peter

Zaterdagochtend 8 februari verzamelden zich tien deelnemers en gids Mieke op het ontmoetingspunt in Schoonhoven.

Onderweg werden we verrast door ca. twintig grote zilverreigers die langs een oever netjes gelijkmatig verdeeld op een rij stonden. Iets verderop zagen we nog eens zo’n dertig grote zilverreigers, maar die waren nog aan het vergaderen wie welke plek mocht innemen. D

O

ns eerste doel was de Grote Praambult, een hoogte met een parkeerterreintje aan de rand van de Oostvaardersplassen.

Daar werden we gelijk al verwend met waarnemingen van o.a. vos, edelhert, buizerd, zeearend (4 tegelijk!), vele ganzen en bruine kiekendief en dit alles nog in een aarzelend zonnetje.

Jagende vos rond groep brandganzen

ree en vos. Op de terugweg naar de auto hoorden en zagen we een grote bonte specht hoog in een boom.

W Twee zeearenden

V

ervolgens ging het naar de Kleine Praambult en observatiehut Poelruiter. Onderweg werden we onderwezen in vogelgeluiden door Mieke en Jannie. Cetti’s zanger en winterkoning (of was het een roodborst?) werden gehoord.

Vanuit de observatiehut zagen we o.a. tafeleend, nonnetje,

e gingen naar het Buitencentrum Oostvaardersplassen en ondernamen daar een wandeling naar de observatiehut de Schollevaar. Terwijl we er onze meegebrachte lunch aten werden we nog meer verwend doordat drie wilde zwanen en later twee keer een zeearend vrij dicht langs de hut voorbij vlogen. Op het water foerageerden brilduikers. Nu was ook de voorspelde regen gearriveerd.

T

oen de regen wat geminderd was, wandelden we weer terug naar het Buitencentrum. Jannie maakte ons onderweg attent op de roep van een baardmannetje dat zich echter niet liet zien.

Bij de auto’s gekomen regende het weer harder en via het Gemaal De Blocq van Kuffeler en het Jan van den Boschpad eindigden we in de panoramaruimte van het Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders, waar je een prachtig uitzicht hebt over de Oostvaardersplassen. Ook hier zagen we vos, zeearend, watersnip en krakeend waarna we bij een koffie of thee met iets lekkers de dag nog eens doornamen en afscheid namen van Mieke en de overige deelnemers.

I

k kijk terug op een bijzonder geslaagde excursie waarbij ik genoten heb van de prachtige Oostvaardersplassen met z’n bewoners, de deskundige uitleg door Mieke en Jannie en de gezelligheid van de hele groep. Bedankt allemaal! D WAARDVOGEL | APRIL 2020

15

Winters IJsland Op zoek naar noorderlicht en orka’s Tekst en foto’s: Dirk-Jan Saaltink IJsland is bekend vanwege het indrukwekkende vulkaanlandschap, geisers en kliffen vol met zeevogels. Maar hoe ziet IJsland er in de winter uit? Wat is daar nog meer te zien dan sneeuw? Wij hadden ons twee doelen gesteld, namelijk het zien van orka’s en noorderlicht. Voor deze twee fenomenen is februari de juiste tijd. D

G

edurende de voorbereiding viel mij al op dat alles wat ik kon vinden over IJsland vooral over de zomer ging. De kliffen zitten dan vol zeevogels zoals papegaaiduikers, alken en zeekoeten, terwijl overal prachtige bloemen en planten te zien zijn in het vruchtbare vulkaanlandschap. De Crossbill Guide Iceland beschrijft een aantal mooie routes, maar al lezende kreeg ik het vermoeden dat het meeste wat daarin beschreven werd voor ons niet te zien was. Wij gingen namelijk eind februari en dan is het nog winter in IJsland. Wat er precies aan avifauna aanwezig zou zijn, bleef een beetje onduidelijk.

G

rundarfjördur Tijdens de rit naar onze eerste bestemming trotseren we een heuse sneeuwstorm. Dat was even wennen, maar we hebben tijdens delen van de rit met beter zicht wel drie smellekens zien jagen langs de kant van de weg. Voor de rest is het qua vogels in het binnenland bijzonder stil, op raven na. Als je wat ziet vliegen, is het vaak zwart en groot. Aangezien hier geen zwarte kraaien voorkomen zijn het stuk voor stuk raven. Dat beperkte vogelleven is wel anders aan de kust. Onze volgende bestemming was Grundarfjördur, een klein vissersdorp op het schiereiland Snaefellness in het noordwesten van IJsland. Rond de haven en op zee volop vogelleven. Hoog rond de rotswanden vliegen noordse stormvogels druk rond om alvast een plek te vinden om te broeden. Op zee dobberen vooral eiders, meeuwen en aalscholvers. Daar tussen zwommen ook ijseenden en hier en daar een zeekoet of zwarte zeekoet. In

de haven liggen veel vissersboten die vis aan land brengen. Afval van deze boten kan rekenen op gewillige snavels. Rondom de haven hangen daarom veel meeuwen rond. Het gros bestaat uit grote en kleine burgemeesters, met hier en daar grote mantelmeeuwen, zilvermeeuwen en kokmeeuwen. Naast de meeuwen zoeken ook middelste zaagbek, wilde eend en smient beschutting in de haven. Op de dammen zitten voornamelijk scholeksters en paarse strandlopers. Een meevaller was een hybride eider x koningseider. Dank nog aan de vogelaars van de Krimpenerwaard die via de Whatsapp hebben geholpen met de determinatie. In het dorp zelf ook weer raven en een grote zwerm sneeuwgorzen.

Noorderlicht boven de Kirkjufell

K Noordse stormvogel en jan-van-gent 16

WAARDVOGEL | APRIL 2020

irkjufell Naast Grundafjördur ligt een van de meest gefotografeerde bergen van IJsland, de vulkaan Kirkjufell met aan de voet de watervalpartij Kirkjufellfoss. Een uitermate mooie locatie om het noorderlicht vast te leggen. We hadden meteen de eerste avond geluk. Hoewel er wat bewolking hing was er een lichte gloed zichtbaar rondom de berg. Met een camera op statief en lange sluitertijd levert dat toch een mooi beeld op. Koud is zo’n avond wel.

Orka (man)

O

rka’s De volgende dag gingen we de zee op met Laki Tours. We hadden een tocht geboekt om 14.00 uur, maar omdat de wind die dag zou aantrekken tot windkracht 8 werd de tour verzet naar 10.00 uur. De eerste meevaller hadden we al onderweg naar de haven met een jagende giervalk. We hadden ons warm gekleed, maar in de haven van Ólafsvik kregen we nog een extra warm pak aan. Het was een middelgrote boot met speciale hekken op de boeg om goed walvissen te kunnen spotten. Ik had ergens gelezen dat je voor mooie foto’s geduld moet hebben en een plek voor op de boeg moet kiezen. Het was er koud en die hekken waren broodnodig om je aan vast te houden. Met losse handjes fotograferen was er echt niet bij met al die golven. Het werd dan ook steeds rustiger vooraan, vanwege de kou en zeeziekte dropen steeds meer mensen af het schip in.

Naarmate we verder op zee kwamen, nam het aantal zeevogels toe. In eerste instantie veel noordse stormvogels, maar ook alken, zeekoeten, drieteenmeeuwen en kuifaalscholvers.

We koersten af op een onderwaterkloof. Op die plek botst de warme golfstroom uit het zuiden tegen een wand aan en welt omhoog. Deze voedselrijke opwelling trekt veel vis en daarmee zeevogels en walvissen aan. Dat was ook de plek waar we de orka’s ontmoetten. Vergezeld door jan-van-genten zwommen er twee grote familiegroepen rond. Overal zag je zwarte vinnen door het water gaan. Plots zagen we voor de boot twee groot witte vinnen op het water klappen, een bultrug! Dit was een mooie extra waarneming. Na een uur tussen de orka’s te hebben gevaren gingen we weer terug naar Ólafsvik. De warme chocolademelk die werd uitgedeeld was een welkome versnapering.

We hadden geluk met onze walvistour, want in de dagen er na is er nauwelijks nog gevaren vanwege de harde wind en sneeuw.

Bultrug

R

eykjavik We trokken van Grundarfjördur richting het vliegveld Keflavík om daar in de buurt onze laatste nacht door te brengen. Onderweg bezochten we de hoofdstad Reykjavik. In de hoop op harlekijneenden reden we naar de haven. Helaas, er zat op een paar eiders en middelste zaagbekken na niet veel bijzonders. Anders was het bij de grote stadsvijver. Deze was goeddeels dichtgevroren waardoor alle wintergasten zicht rond het laatste beetje open water hadden verzameld. Dit betrof vooral wilde zwanen en grauwe ganzen, maar ook wilde eenden, smienten en kuifeenden. Tussen de grauwe ganzen zat ook nog een kleine rietgans. Ze lieten zich goed fotograferen. Elders in de stad zagen we voornamelijk spreeuwen en merels, maar ook veel IJslandse koperwieken.

Als ware huismussen vechten ze rond prullenbakken en pleinen om kruimels junkfood. Ook deze vogels zijn makkelijk te fotograferen.

IJslandse koperwiek

Uiteindelijk zijn we door een tweede sneeuwstorm aan onze thuisreis begonnen. IJsland in de winter is een prachtig land. Het kan er muisstil zijn, maar ook kunnen wind en sneeuw je om de oren gieren. Voor fauna liefhebbers is vooral de kust een mooi gebied.

I

Wilde zwanen in de stadsvijver van Reykjavik

k ga op reis en neem mee Een goede voorbereiding is natuurlijk het halve werk. Wees vooral voorbereid op winterse condities (duh). Een 4 wheel-drive huren is geen overbodige luxe. Voor de rest: een handig naslagwerk om er bij te hebben is Icelandic Bird Guide van Mal og Menning. Op veel plekken (bezoekerscentra) te koop vol met informatie over vogels in IJsland en waar en wanneer ze daar te zien zijn. Ook handig (en gratis) www.ebird.org, een soort van waarneming.nl, maar dan met veel meer data van IJslandse waarnemingen. De Crossbill Guide Iceland is interessant, maar biedt over winters IJsland weinig informatie. Voor informatie over walvissen in o.a. IJsland is het Engelstalige boek Whale Watching in Britain and Europe van Mark Carwardine een nuttige aanschaf. D WAARDVOGEL | APRIL 2020

17

Afscheid van een ‘kartrekker’ Patrick beëindigt zijn coördinatorschap Tekst: Frits Hemerik, foto’s: Hans Kouwenberg Na zeven jaar letterlijk en figuurlijk de kar te hebben getrokken, heeft Patrick tot ons verdriet, maar wel met begrip voor zijn beslissing, het bijltje erbij neergegooid als coördinator van de werkgroep landschapsonderhoud. Dit wel met de bedoeling dat een ander deze taak oppakt om deze fijne ploeg met nieuw elan te gaan leiden. D

O

ns ‘verdriet’ betreft zijn deskundigheid en bezielende leiderschap die ons steeds weer motiveerden om aan de slag te gaan op al die mooie Krimpenerwaardse landschapselementen.

‘Begrip’ is er voor het feit dat nu eenmaal aan alles een begin en een eind zit. Na zoveel jaren steeds weer klaarstaan om het werkprogramma samen te stellen en uit te voeren, komt er een moment dat een ander een nieuwe weg moet inslaan door deze dankbare taak van hem over te nemen.

G

elukkig is dit afscheid geen echt afscheid, want Patrick heeft te kennen gegeven gewoon in de knotploeg door te blijven werken. Patrick deed het werk samen met Edith Kuijper, die een aantal coördinatietaken voor haar rekening nam en deze nog wel even wil blijven doen. Feit blijft dat er een opvolger moet komen, waar we ook langs deze weg aandacht aan willen geven.

Opvolging kan ook in teamverband. In het vorige nummer van de Waardvogel heeft al een taakomschrijving gestaan.

H

et feitelijke afscheid vond plaats tijdens de laatste activiteit op zaterdag 22 februari in de Boomgaard De Vries in Krimpen aan den IJssel, waar een grote groep aanwezig was om allerlei werkzaamheden te verrichten. Tijdens de koffie met een prachtige taart bij ons vaste ‘koffieadres’ bij de familie Verweij, grenzend aan de boomgaard, werd Patrick toegesproken door zowel Edith als ondergetekende. Ook werd hij verrast met cadeaubonnen van Groenrijk namens de vereniging en leden van de knotploeg voor de aanschaf van fruitbomen in zijn moestuin, die daarmee hopelijk een blijvende herinnering zullen vormen aan zijn waardevolle werkzaamheden voor de knotploeg Oost en in bredere zin voor de NVWK. D

Patrick wordt toegesproken en ontvangt bloemen en cadeaubonnen ­tijdens een koffiepauze bij de familie Verweij, die woont naast de ­boomgaard aan de Boveneindselaan in Krimpen aan den IJssel.

18

WAARDVOGEL | APRIL 2020

Vissen in de natuur op verzoek gestuurd naar ‘HAAK’, magazine voor vissers Tekst: Frans van der Storm, secretaris; foto’s: Bernard de Jong Mijn eerste ervaring met vissen was toen ik nog op de lagere school zat, met een Hema-hengeltje en dun nylondraadje aan de rand van een stadpark. Vangen deed ik niet veel, om me heen kijken en luisteren naar de vogels des te meer. D

N

ú woon ik al meerdere tientallen jaren in de Krimpenerwaard, heb nog steeds belangstelling voor wat er groeit en bloeit, loopt en vliegt, en ik zie om me heen de veranderingen. Ik merk overal in de polder dat er veel minder vogels zijn dan vroeger en als bestuurslid van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard (NVWK) zie ik ook wat er allemaal wordt gedaan om de weidevogels te beschermen.

Samen met de boeren in het Agrarisch Collectief, met het Zuid-Hollands Landschap, Staatsbosbeheer, de Natuur- en Milieufederatie en met de provincie werken we aan het behoud van ons karakteristieke landschap en aan de bescherming van de weidevogels. Want, natuur is niet vanzelfsprekend; als we die willen behouden, als we er ook op langere termijn van willen genieten en er de vruchten van willen plukken, dan moeten we haar beschermen.

H

et belangrijkste is dan Met Rust Laten, vooral in de periode dat de natuur op haar kwetsbaarst is. In de broedtijd is het letterlijk van levensbelang dat de jonge dieren en hun ouders rust hebben, hun kostje bij elkaar kunnen scharrelen, zich veilig weten en zó opgroeien dat ze uitvliegen: noodzakelijk om de soort in stand te houden. Dat geldt voor vogels, maar net zo goed voor vissen en alle andere dieren.

Niet voor niets heeft de wetgever daarom voor bepaalde soorten en periodes in het jaar verstoringsverboden ingesteld. Gelukkig vallen die voor sommige soorten vissen en voor weidevogels grotendeels samen. Voor roof- en vliegvissen van 1 maart tot en met de laatste zaterdag van mei, voor de meeste vogels vanaf 15 maart tot en met 15 juli.

Een screenshot van een tweet die laat zien hoe een handeling onbedoeld leidt tot grote onrust voor duizenden vogels

H

SV Groot Rotterdam heeft visrechten in de Krimpenerwaard.

Daaronder valt ook de Reekade, die ligt aan beide zijden van de N207, tussen Bergambacht en Stolwijk. Het gebied is voor weidevogels als grutto, kievit, scholekster en tureluur een van de belangrijkste broedgebieden in de Krimpenerwaard. Vrijwel alle boeren in het gebied doen mee aan de weidevogelbescherming, samen met onze vrijwilligers.

De NVWK heeft samen met de andere organisaties aan het Hoogheemraadschap als eigenaar van het water verzocht om de kades tijdens het broedseizoen te sluiten voor alle gebruik.

Dat zou moeten gelden voor hondenuitlaters, moutainbikers, wandelaars, watertoeristen en ook sportvissers.

De NVWK is zich bewust van het visrecht van HSV GrootRotterdam en van haar leden, de sportvissers. Wij stellen daarom voor om nu in elk geval in de periode van 1 maart tot en met de laatste zaterdag van mei niet te vissen vanaf de kades. Voor roof- en vliegvissen is dat toch al een periode met beperkingen.

L

aten we ons realiseren dat we een gemeenschappelijk belang hebben: een gezonde natuur die ons blijft voorzien van diversiteit in soorten. D WAARDVOGEL | APRIL 2020

19

Vogelgeluid uit Schoonhoven Bij gebrek aan beter, geen echte vogelaar beschikbaar Jan Scholten In de Waardvogel had ik al eerder gelezen dat de NVWK een schoonmaker zocht. Voor vogelnestkasten in Schoonhoven wel te verstaan. In het Springerpark en op de Algemene Begraafplaats hangen nestkasten, maar de vogelaars Gerard van Slijpe en Cees Flipse zijn op leeftijd en zochten al enkele jaren een opvolger voor de jaarlijkse schoonmaak. Nou, die kwam maar niet en ik kon dat niet langer aanzien. Er is al een chronisch tekort aan huisvesting voor mensen en vogels en dat lijkt elk jaar erger te worden. De prijs voor de vogels mag niet te hoog oplopen. D

H

et probleem is dat ik geen vogelaar ben, wel een liefhebber van bloeiende planten en van bomen. Mijn echtgenote Liesbeth denkt er net zo over. Dat heeft te maken met onze opvoeding en opleiding. Liesbeth komt van een rijstpellerij in Suriname en kent de rijstteelt. Dat is toch heel wat anders, niet? En ik kom uit de grove tuinbouw, d.w.z. bloembollen, piepers, bloemkool en uien. Dat is nog veel verder van het vogelen verwijderd. Dat wij elkaar op de Hogere Tuinbouwschool in 1974 tegenkwamen en bevriend zijn tot nu toe mag wel een wondertje heten. ‘Bij gebrek aan beter’ in de titel slaat echt ergens anders op.

Van beroep ben ik dus agrarisch onderlegd, heb sociaaleconomisch bedrijfsadvies gegeven in het Westland, specifiek in de glastuinbouw, ben daarna als bankman verder gegaan en in 1997 voor onszelf begonnen als bedrijfsadviseur. Ik werkte met name aan het oplossen van financiële problemen die uitmonden in faillissementen. Ik ken vrolijker werk. Ik heb niets met vogelen of met vogelaars dus, echt helemaal niets. En met hoogtevrees vanaf kniehoogte zou iedereen andere keuzes maken. Maar die vogels hebben acuut hulp nodig. Elke dag opnieuw!

I

k meldde mij per e-mail aan bij Jaap met een kopie aan Joke, want die ken ik en zij mij gelukkig niet meer. Na wat standaard rituelen zonder vragen over vakkennis, ervaring en vaardigheden was er geen selectieprocedure en ook geen sollicitatieformulier.

Dan schiet het op. Toegegeven, de tijd dringt ook. Via via een afspraak gemaakt met Cees. En met mevrouw M. Scheer, die een echtgenoot had die al sinds de Tweede Wereldoorlog verliefd was op vogels en in heel Schoonhoven nestkasten uitzette en verzorgde. Ook bij particulieren! Nadat hij was overleden hadden Gerard en Cees de schoonmaaktaak op zich genomen.

De uitschuifbare ladder en het bijbehorend karretje van mevrouw Scheer lenen was ook zo geregeld. Eigenlijk deed iedereen alsof ik al jaren in dienst was als expert-vogelaar. Ze wisten gelukkig niet beter. Voor mijn eigen gemoedsrust heb ik dat zo maar gelaten.

N

iet geremd door enige deskundigheid hebben Gorin Davtian, een andere Schoonhovense vrijwilliger en van beroep schoenmaker, en ikzelf, geprobeerd hoe je als schoonmaker (dat scheelt maar één letter maar is een wereld van verschil) van diverse soorten nestkasten, je hoofd boven moet houden op ca.

3 - 5 meter hoogte halverwege die dikke boomstam. Inmiddels zijn wij ervaringsdeskundige 3e klasse C. Gewoon onder aan de ladder beginnen en omhoog klimmen totdat het nestkastje is bereikt en eindelijk van de stam ‘loslaat’. Waarna je met angst en beven naar beneden stapt, tree voor tree. En onderaan op de grond belandt met nog steeds dat nestkastje, heel en rechtop, in je bibberende handen.

20

WAARDVOGEL | APRIL 2020

V

an elke kast en van elke boom maakten we een foto in de looproutes zoals die praktisch lijken op beide locaties. Als de bedbodem frisgroen en dik was bestempelden wij die als ‘in ontwikkeling of in verbouwing’ en zorgden we dat de ‘voordeur’ van het nestkastje gemakkelijk weer teruggezet kon worden.

Veel oude en lege ‘verpophuizen’ van witte pluizige wol plakten boven de deurpost van de voordeur en die maakten het weer goed sluiten ervan lastig. Omdat slecht sluiten voor veel tocht zou hebben gezorgd in deze tijd van energietransitie en energiezuinig maken van woongelegenheden, verwijderden we die poppen.

Oogde de inhoud droog, stoffig en oud dan concludeerden wij dat schoonmaken de enige redding is en grondig ontdoen van medebewoners met meer dan twee poten.

N

iets vermoedend hebben wij elk kastje opengemaakt, onderzocht wat er zoal in lag en kroop, en als het oud en versleten oogde verwijderd, de bedbodem schoongemaakt met de afwasborstel en, uiteraard, met gewoon blazen. Wat trof was dat in het eerste nestkastje hoog in de dikste boom van Schoonhoven, op de winderige begraafplaats, een zeer klein vogellijkje lag. En dat hielp ons beiden onmiddellijk over alle doodsangsten heen want de hoogste vogelnood was overduidelijk aangetoond. Onze roeping riep.

Een mees kwam wel even protesteren maar bleef boos en gelukkig voor ons - keurig op ca. 1,5 meter (!) van de schoonmaker. De mees was erg actueel geïnformeerd over de huidige minimale sociale afstand. Hij of zij wilde ook niet wachten op de foto.

In twee grote nestkasten zaten duiven te broeden die ons luid gebarend en vriendelijk koerend verzochten elders iets anders te gaan doen. In één nestkast wilde de voordeur niet meer blijven staan, of hangen zo je wilt. Met ons gereedschap, timmermansoog en drie aan elkaar gemaakte tie-wraps hebben we een kunststof slot rondom de nestkast gemaakt en dat oogde zelfs heel modern boven de koud aandoende grafzerken toen de nestkast terug was gezet. Dat soort oplossingen lucht op en geeft een gevoel van natuurlijke verbondenheid. Jammer dat we nog geen enquêteresultaten binnen hebben. We vragen die nog op te zijner tijd.

H

1. Het Springerpark. Zie hoe hoog de kasten hangen! 2. De ladder en het karretje van mevrouw Scheer op de Algemene Begraafplaats. 3. Gorin hoog op de ladder. 4. Grondige schoonmaak. 5. Bijzondere betonnen nestkasten met als nestmateriaal mos en veel hondenhaar . 6. De ‘modern’ ogende nestkast met tie-wraps.

et weer werd beter naarmate we dichter bij het begin – of het einde zo je wilt – van het Springerpark naast de Grote Gracht kwamen.

We hadden er toch zo’n slordige twintig opgeschoond, los van de onaangeroerde nestkasten. Alles was WAARDVOGEL | APRIL 2020

21

goed gegaan, zo lijkt het tenminste. Geen nieuwe betogers meer waargenomen - hoewel we de mening van alle nieuwe en huidige huurders nog niet kennen. We zijn van de vleermuizenkasten op de begraafplaats afgebleven. Die hangen er sinds de zomer van 2019 toen er flink werd gegraven langs de dijk naar Willige Langerak. Als er inkomende of uitgaande vluchten werden gesignaleerd, zijn wij ook stoïcijns onder die betreffende nestkast doorgelopen.

‘Schoonhoven’ en de ontwikkeling daarvan. De schoonmakers hebben dus nog wat administratie uit te werken. Maar dat is niet het enige.

We hebben contact gelegd met de Historische Vereniging Schoonhoven en met enkel andere vogelaars om over het verleden en het heden meer aan de weet te komen over dat vogelbestand.

Ervaren vogelaars en de NVWK kunnen dan samen zoeken naar verbeterpunten en, in overleg met de gemeente Krimpenerwaard

Digitale kaarten van het Springerpark (links) en de Algemene Begraafplaats (rechts), waarop alle bomen staan aangegeven. De nestkasten worden daarop genummerd. Bron: Historische Vereniging Schoonhoven

en andere belanghebbenden, de best denkbare oplossingen voor knelpunten toepassen. Want loslopende honden in het Springerpark zijn een ware ramp gebleken. Vergeet niet dat vogels en bomen/struiken een onlosmakelijke combinatie voor succes vormen, die steeds sterker onder druk staat van economische en andere (deel)belangen, zoals de geplande grootschalige nieuwbouw naast genoemde begraafplaats.

E

nkele dagen later hebben we van zowel de begraafplaats als het Springerpark een digitale plattegrond te pakken gekregen.

Daarop geven we de boom met nestkast aan met een nummer.

In een overzicht willen we per boom/nestkast aangeven welk type nestkast er hangt en wie er wanneer hebben gewoond.

Dat moet een gedeeltelijk beeld geven van het vogelbestand in

H

et is bijna ondenkbaar maar vogels kunnen een aanstekelijk enthousiasme losmaken bij sommigen. D

Stinzenplanten in de Overtuin Margo van Eijnsbergen, Nieuwsbrief van de Stichting de Overtuin Bisdom van Vliet Er zijn weer stinzenplanten te bewonderen in de Overtuin. Stinzenplanten zijn echte voorjaarsbloeiers en vooral langs de Notenlaan kom je er veel tegen.

Naast twee soorten sneeuwklokjes die inmiddels zijn uitgebloeid zijn er nu o.a. aronskelken, lenteklokjes, daslook, sterhyacinten, vingerhelmbloemen en blauwe druifjes te vinden.

Het woord stinsenplant (stinzenplant) is afgeleid van het Friese woord stins en betekent stenen huis. Vroeger waren het vooral adellijke of mensen met aanzien die zich een groot, van stenen gebouwd huis konden permitteren. Op deze buitenplaatsen werden bol, knol en wortelgewassen geplant die hun oorsprong meestal niet in Nederland hadden. In Friesland begon men als eerste met het beschrijven van plantsoorten bij een stins. Later werd de term stinzenplanten een algemeen begrip en ook in de rest van Nederland gebruikt. Stinzenplanten horen echt bij het type park dat de Overtuin is. Het was vooral in de 19e eeuw mode om op een landgoed bollen te planten die konden verwilderen.

Naast stinzenplanten zijn er nog meer leuke en/of bijzondere soorten te vinden in de Overtuin, zoals longkruid, maartse viooltjes en de redelijk zeldzame, gulden boterbloem.

Illustraties op rechterpagina v.l.n.r. en van boven naar onder: maarts viooltje, gulden boterbloem, gevlekte aronskelk, sterhyacint, lenteklokje, vingerhelmbloem

22

WAARDVOGEL | APRIL 2020

In memoriam Annelies Groothuis Jaap Graveland Annelies en haar man Herman behoorden een aantal jaren geleden tot de eersten die zich aanmeldden om mee te doen aan het erfvogelproject. Ik weet nog goed dat we hen bezochten voor een erfscan. We werden zeer hartelijk en gastvrij ontvangen, en kregen een rondleiding door hun prachtige tuin langs de Vlist. D

waarvoor hun tuin heel geschikt was. Onze hoofdconclusie was: “Beplanting en beheer zijn al voor veel vogels geschikt.” En bij ‘Aanbevelingen – hoofdzaken’ lees ik terug: “Belangrijkste mogelijke toevoeging voor vogels zit in verlenging bloeiseizoen in borders en grasland en deels aangepast beheer van grasvegetatie en oevers.” Mooie herinneringen.

A

W

e constateerden veel bodembedekkers, struiken, bloeiende planten en twee mooie boomgaarden, waar alleen de paden gemaaid werden zodat een mooi lijnenspel ontstond. Onder het dak zaten veel huismussen, zwaluwen nestelden in de schuur en ook de tjiftjaf, putter en heggenmus hadden hun tuin gevonden.

Ik heb ons verslag van de erfscan er nog eens bij gepakt. Er waren weinig verbeteringen te adviseren: wat voorjaarsbollen voor een langer bloeiseizoen, wat nestkasten voor de grauwe vliegenvanger

nnelies en Herman aarzelden geen moment toen ik hen vroeg of we de excursie van de erfvogelcursus mochten afsluiten in hun tuin.

Twee achtereenvolgende jaren waren we bij hen te gast, met een rondleiding en koffie met koek toe in de keuken van hun oude boerderij. Later deden Annelies en Herman ook mee met de Open tuinendagen die we organiseerden. Annelies droeg de NVWK al veel langer een warm hart toe. Ze was al betrokken bij de feestelijkheden rond ons 50-jarig jubileum. Ze hielp mee met het maken en verkopen van taarten van vogelvoer op de jubilieumnatuurmarkt.

Een inspirerende en lieve vrouw is met Annelies heengegaan. We wensen Herman en familie veel sterkte bij het verwerken van hun grote verlies. D

WAARDVOGEL | APRIL 2020

23

De kracht van voeding  



Persoonlijke begeleiding Projecten duurzame & gezonde voeding Educatie, workshops & lezingen Arike Mijnlieff Voedingsdeskundige & therapeut

06 - 25 524 787 Van der Giessenweg 49 - 1ste etage 2921 LP Krimpen a/d IJssel info@praktijkdegroenling.nl

www.praktijkdegroenling.nl

Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuur- en stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten’.

Nieuw is een laadpaal voor elektrische auto’s.

Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089

WELKOM IN HET REESTDAL

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

De Wielewaal

Natuurmuseum & klompenwinkel v.o.f.

“Bewonder de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454 Al vanaf 1998 actief in natuureducatie Voor actuele openingstijden en overige informatie zie

www.museumdewielewaal.nl

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 .

5 4 2 1 3 9 8 8

Bosuil uit schoorsteen gered Brandweer en dierenambulance in actie Tekst en foto’s: Jaap Graveland Tot de wettelijke taken van de brandweer hoort ‘het redden van mens en dier’. Zo kon het gebeuren dat op 26 september vorig jaar twee brandweerauto’s en een dierenambulance het erf van een van onze buren opreden. Missie: het redden van een bosuil uit de schoorsteen. D

F

ilmgeluid Op maandag 23 september zaten onze buren in de woonkamer toen ze een vreemd geluid hoorden. Het was slecht te lokaliseren.

“Het leek wel op een achtergrondgeluid uit een film”, zo vertelden ze me later. Ze onderzochten of het misschien uit hun telefoon kwam, maar dat bleek niet het geval. Daarna probeerden ze zachtjes het geluid te lokaliseren en ontdekten dat het vanuit de haard kwam. Er moest een of ander beest boven in de schoorsteen zitten. Ze lieten het er maar bij, in de hoop dat het dier vanzelf weer vertrok. Hij was er tenslotte ook ingekomen.

E

r moet iets gebeuren Maar woensdag zat hij er nog. En al die tijd die klagende roep; er moest iets gebeuren. Ze belden de dierenambulance. Die stelde vast: het is waarschijnlijk een uil. Ze probeerden het dier van onder uit de haard te verjagen, maar hij bleef waar hij was. De dierenambulance vertrok onverrichter zake.

Twee dagen later zat de uil er nog steeds. Ze belden deze keer de brandweer. Die konden er misschien van boven bij komen en hem dan op een of andere manier uit de schoorsteen halen. Eerst arriveerde de tankautospuit uit Stolwijk. Een tankautospuit is het basisvoertuig van de brandweer en is ingericht om de eerste slag te slaan bij brandbestrijding of ongevallen. De verplichte bemanning van dit voertuig bestaat uit zes brandweerlieden. Maar in dit geval was ook een ladderwagen nodig. Die zijn schaarser; deze moest uit Gouda komen. Met de twee verplichte brandweerlieden, plus drie mensen voor mogelijke extra ondersteuning.

Dit lijkt buiten proporties, met elf man een uil redden. Maar brandweerlieden zijn verplicht voortdurend paraat te zijn, het redden van een dier kost dan ook niet meer dan op de kazerne blijven. En dieren redden is een van hun taken.

schoorsteen had hem kennelijk wel geschikt geleken. Er zat gaas rond de schoorsteen om dieren buiten te houden, maar daar was een gat in ontstaan waardoor de uil naar binnen kon .

Daar zat-ie dan, acht meter boven de grond op een smalle richel op de overgang van de pijp naar de buitenschoorsteen. Te ver om er met de hand bij te kunnen, en voor een net was het te nauw. Er werd een doek neergelaten in de hoop dat hij er in zou pikken en ze hem omhoog konden takelen. Maar dat mislukte: hij pikte wel, maar liet weer los.

Ook de ramoneur bracht geen redding. Een ramoneur wordt normaal

ingezet bij schoorsteenbranden. Het is een brandweergereedschap dat bestaat uit kettingen met aan het eind metalen plaatjes. Men laat de ramoneur in de schoorsteen zakken en trekt het dan met rukjes omhoog. De metalen plaatjes maken aangekoekt materiaal los van de pijp zodat dit onder in de haard belandt en kan worden verwijderd.

Maar de uil er mee redden lukte dus niet.

D

M

aar hoe?

Menskracht genoeg dus, maar hoe kregen ze die vogel eruit? Met een spiegel werd de schoorsteen geïnspecteerd. Het bleek inderdaad een uil, een bosuil. Die broedt en slaapt vaak in een holte en die

ierenambulance weet raad De brandweer belde de dierenambulance. De mensen arriveerden, bekeken de situatie en kwamen op het idee om de uil met een deken de smalle pijp in te duwen, naar beneden dus in plaats van naar boven. Dat moest wel worden voorbereid. Want onze buren zaten niet te wachten op een zwart beroete bosuil die door hun woonkamer fladderde en er een vieze bende van zou maken. Dus knielden drie brandweerlieden met een kleed voor de haard, om hem te vangen. Dit bleek uiteindelijk te werken. Het ging niet zonder slag of stoot want de uil probeerde uit alle macht te voorkomen dat hij in de smalle pijp terecht kwam, maar het bleek zijn redding. De brandweer ving hem in het kleed, hij bleek overigens nauwelijks besmeurd. Bij de dierenambulance kon de uil bijkomen van zijn hachelijke avontuur.

En de schoorsteen? Die zit weer dicht, met dubbel gaas. D WAARDVOGEL | APRIL 2020

25

Polder De Hooge Boezem achter Haastrecht - Favoriet gebied van Ninouk Vermeer, voormalig regiohoofd Veenweiden Joke Colijn, 20 maart 2020, foto’s gebied: Max Ossevoort en foto’s Ninouk: Joke Colijn In 2020 bezoeken we in elke editie van de Waardvogel een gebied van het Zuid-Hollands Landschap (ZHL). Er zijn veel ontwikkelingen gaande in de Krimpenerwaard, ook in de gebieden van het ZHL. We laten ons daarover graag bijpraten door steeds een andere medewerker. Het plan was om in het februari-nummer een interview te plaatsen met Ninouk Vermeer, tot 1 december 2019 regiohoofd Veenweiden, bij wijze van haar ‘afscheid’ van ons gebied. Toen we hieraan invulling wilden geven, stond Ninouk op het punt om op vakantie te gaan. We hebben het toen omgedraaid en in februari het nieuwe regiohoofd voorgesteld: Maarten Breedveld. We plaatsen nu het gesprek met Ninouk in april. Ninouk heeft een partner en woont in Leiden. Ze is directeur van de Stichting Dierenambulance & Hospitaal Den Haag en Omstreken.

We ontmoetten elkaar op de parkeerplaats van het zwembad De Loet in Haastrecht en hielden in deze tijd van coronadreiging netjes afstand – een nog onwennige situatie. We wandelden al pratend naar het voormalige ooievaarsstation Het Doove Gat voor een picknicklunch. Het gebied waarover Ninouk graag in gesprek ging is polder De Hooge Boezem achter Haastrecht; inmiddels wordt het gehele 50 ha. grote gebied ook aangeduid met de naam ‘Het Doove Gat’. D

Rustende grutto’s, net aangekomen uit Afrika

N

oodwaterberging en natuurdoelen Waarom heb je voor De Hooge Boezem gekozen?

“De Hooge Boezem achter Haastrecht is wel echt mijn favoriete gebied. Hier komen cultuurhistorie en natuur samen. Ik ben opgeleid als historicus met een passie voor landschap, dus dan is dit het ultieme gebied voor mij. Het heeft de oudste tweetraps bemaling van Nederland, een inventief systeem dat hier het eerst is toegepast. Daar komt dan nog die prachtige molen bij en het idee dat hier zo’n hele reeks molens heeft gestaan.

Helemaal als je dat historische gegeven combineert met een hedendaagse noodwaterberging en een inrichting die matcht met natuurdoelen.”

Hier komt echt alles samen wat je leuk vindt!

“Zeker te weten!”

We zijn net de plek van een voormalige molen gepasseerd.

Hoeveel stonden er in totaal?

“Zeven, waarvan de zesde molen prachtig is gerestaureerd.

Toen ik binnenkwam bij het Zuid-Hollands Landschap mocht ik meteen beginnen met fondsen werven voor restauratie

26

WAARDVOGEL | APRIL 2020

van deze molen om hem weer malend te krijgen. Hij had toen al wel zijn kap en wieken terug. Het was heel gaaf toen het binnenwerk van de molen ook weer ging werken. Ik kreeg door de klus gelijk binding met de molen, maar ook met het gebied er omheen, met de mensen die hier wonen, met de meerdere functies van het gebied, en met de molenaars. De combinatie met natuurontwikkeling hier maakt de Hooge Boezem wel heel bijzonder. De samenwerking daarin met het waterschap Stichtse Rijnlanden verliep ook prima.”

De Hooge Boezem ligt in de Lopikerwaard en valt daarmee onder beheer van het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR). In de Krimpenerwaard hebben wij vanzelfsprekend te maken met het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK). We zien dat bij HHSK de afgelopen tijd in het beleid meer ruimte ontstaat voor ‘groener’ denken.

Is het waterschap Stichtse Rijnlanden daarin dan al een stap verder?

“Ik heb in mijn functie bij het ZHL ook voor het merendewel te maken gehad met HHSK. Dit gebied was toen al ingericht als

de problematiek en op internationale verplichtingen voor wat betreft onze natuur en het milieu?”

“Een lange termijnvisie is nodig, zeker. De ontwikkelingen die in De Hooge Boezem hebben plaatsgevonden, vind ik daar een mooi voorbeeld van.”

N

noodwaterberging én als natuurgebied dus dat was makkelijk voor mij. Daarom kan ik niet over het algemeen een vergelijking maken. Omdat die combinatie van waterberging met natuur hier zo voorop staat was dat inderdaad makkelijk overleggen.

Een van de laatste dingen waarmee ik in dit gebied bezig was is de miniboezem, zodat de molen in de weekenden weer echt water kon gaan malen. Omdat het eigenlijk om een stukje oudwaterstaatkunde gaat, worden de mensen van zo’n waterschap toch ook heel enthousiast over zo’n oude molen die weer kan malen, en zelfs met het huidige gemaal kan meemalen als het nodig is. Het ging dus eigenlijk best soepel.”

Heb je iets meegekregen over de test op 1 februari jl. over de functie van het gebied als waterbergingslocatie? De molenaars zijn op zaterdag begonnen met het malen van water op de polder en boezemmolen no. 6 functioneerde prima. Op 3 februari heeft het waterschap HDSR vervolgens de schuif opengezet die de Vlist met de polder verbindt en vervolgens stroomde er ruim 48 uur water de polder in. Er is toch maar weer zo’n 80.000 m3 in de drie deelgebieden gepompt en het bleek een vlekkeloze operatie. [Zie voor een heel mooi beeldverslag hiervan het door RTV Krimpenerwaard gemaakte filmpje: https://www.youtube. com/watch?v=P_WT5GYRCP8, red.]

“Ik was inderdaad op de hoogte van deze test. De eerste test na de inrichting van het gebied was in 2014, toen ik nog niet in dienst was bij het ZHL. Vervolgens zou om de vijf jaar een test gehouden worden om te zien of de aangelegde dijken nog voldeden; dat is nu zes jaar geworden.”

Na de test is het water via de sloten van de Lopikerwaard en gemaal Keulevaart weer op de Hollandsche IJssel gepompt.

We kunnen nu hier alweer prima lopen, al is het pad nog wat modderig. Kun jij je voorstellen dat dit gebied ruim een maand geleden nog onder water stond?

“Indrukwekkend uiteraard en vooral heel mooi dat de molen die door het ZHL is gerestaureerd een flink deel van het werk kon doen. Dit is echt een stukje landschapshistorie mét hedendaagse functie én zichtbaar voor het publiek. Erg tof!

Ik denk trouwens dat je als waterschap visie en een beetje lef moet hebben om de samenwerking met een gebiedseigenaar als in dit geval het ZHL aan te gaan en in te zetten op zo’n mooi resultaat. Ik denk dat samenwerking de toekomst is. We moeten het toch samen doen! Er spelen zulke grote maatschappelijke problemen zoals bodemdaling, lage waterstanden, stortregens op andere momenten die we moeten opvangen - daarvoor is samenwerking hard nodig.”

Zouden bestuurders niet vaker een visie op de toekomst moeten ontwikkelen, dus niet alleen voor de eigen zittingsperiode, maar langjarig en echt gericht op het structureel aanpakken van

atuur tegenover of mét economisch belang De grutto’s jubelen in de lucht boven onze hoofden. Het is heerlijk om ze weer te horen, maar tegelijk voelt het enorm dubbel omdat de populatie zo onder druk staat. Zo’n gruttostel gaat weer beginnen met broeden en ik vraag me dan steeds af of het ze dit jaar wél zal lukken om jongen groot te brengen…

“Ik denk dat het bewustzijn groeit over de noodzaak om rigoureuze maatregelen te nemen; de maatschappij komt in beweging. Je merkt dat politieke processen alléén te lang duren om nog in te grijpen voor het echt te laat is.”

Het is nu zo dat het economisch belang bijna altijd boven duurzaamheid gaat. Ik snap bestuurders en beleidsmakers niet: we zijn onze eigen wereld aan het vernietigen. Denk en doe bijvoorbeeld veel meer circulair! Waarom moeten maatregelen eerst en vooral worden afgemeten aan de kosten en het effect op de groei-economie; dat principe is toch achterhaald?

“Ja dat is bijzonder hè? Dat rijkdom op andere vlakken niet wordt gezien en gewaardeerd? Er zou veel meer naar een balans gezocht moeten worden.”

Dat ben ik helemaal met je eens. De angst van de gemeente Krimpenerwaard is dat we een krimpregio worden. Er wordt daarom ingezet op meer mensen, meer wegen, meer industrie – terwijl niet wordt gezien welke onomkeerbare afbreuk dat doet aan de natuurlijke rijkdom van de waard.

“Dat is toch wel raar, want zulk denken is echt niet meer de toekomst. We zullen verder weggaan van de huidige economie die inzet op meer en groter, omdat we dan moeten blijven kopenkopen-kopen. Volgens mij gaan we steeds meer toe naar een economisch model dat inzet op andere waarden zoals beleving.

En dan is het juist belangrijk om het landschap waar mensen die beleving vinden, te waarborgen!”

Zeker zo dicht bij een grote stad als Rotterdam is de waarde van dit gebied als groene long veel groter dan als uitbreidingsgebied voor de stad. Je ziet het nu al: mensen kunnen nergens heen omdat alle evenementen zijn afgelast en horeca gesloten is vanwege het coronavirus. Mensen willen toch naar buiten, gaan de natuur in. De parkeerplaats bij het Loetbos was afgelopen weekend overvol. De afstand tot andere wandelaars van 1,5 meter kon bij passeren niet eens worden aangehouden. Er is zo’n grote behoefte aan groene ruimte!

Mannetje wintertaling

WAARDVOGEL | APRIL 2020

27

F

avoriete vogels Bij het bankje op de verhoging middenin het gebied blijven we staan en kijken uit over de plas. We zien een grote verscheidenheid aan eenden, kokmeeuwen en diverse steltlopers door de verrekijker. Op het achterste eiland zit een paartje scholeksters.

Scholeksters zijn zo grappig als ze als oude mannetjes achter elkaar aan keutelen!

“De tureluur blijft toch altijd mijn favoriet. Ik word er altijd blij van als ik die hoor! Het is toch grappig dat bijna iedereen wel een favoriet heeft!”

De grutto hakt er bij mij altijd flink in omdat zijn situatie ook zo iets droevigs heeft… ik moet er niet aan denken dat we ‘m binnen afzienbare tijd zouden moeten missen.

“Dat herken ik wel. Zodra ik een grutto zie komt dat besef ook bij mij gelijk binnen. Een tureluur maakt me blijer en geeft me een gevoel van hoop.”

Die populatie staat in Nederland wel onder druk, maar niet internationaal. Als het groenbeleid ooit beter in balans komt, kan, zelfs als we in Nederland de tureluur kwijt zijn, die populatie vanuit elders worden aangevuld en kan hij terugkomen.

“Dat bedoel ik. Het geluíd van een grutto is al klaaglijker, een tureluur klinkt gewoon vrólijk!

Eh, zie ik daar nou een dode gans of is dat iets anders?”

Ninouk stuurt mijn blik. Ik denk dat het een bultje aarde is dat boven water uitkomt. Links ervan zie ik een heel rijtje van zulke bultjes…

Hier komt je affiniteit met het werk bij de Dierenambulance boven!

T

eamwerk niet alleen bij de Dierenambulance belangrijk “Ja, dat klopt. Al ben ik toch ook wel nuchter daarin hoor. Als iemand een lijmplank heeft neergelegd waar een muis op vast komt te zitten en vervolgens de dierenambulance belt omdat hij het zielig vindt, ja, dan vind ik dat soms wel erg ver gaan.”

Ik begrijp heel goed dat je af en toe je gezonde verstand moet gebruiken; er is nu eenmaal ook het kostenaspect.

“Dierenliefde gaat soms heel ver. We werken met heel veel vrijwilligers bij de Dierenambulance die tomeloze inzet laten zien.

En uiteraard houd ik rekening met de inbreng van vrijwilligers. Zeker als ze al jarenlang bepaalde dingen wél doen, kan en wil ik daar niet de rem op zetten. Het dubbele is ook dat veel leed door mensen wordt aangericht. We halen veel verkeersslachtoffers op, vogels en huisdieren die zijn aangereden maar ook bijvoorbeeld zwanen die in de tramleidingen terecht komen of reeën die vastzitten in een hek. Dat toont voor mij des te meer aan dat natuurgebieden met rust en ruimte ook in Zuid-Holland zo belangrijk zijn.

Met de overgang van ZHL naar Dierenambulance ben ik van populatiebeheer naar individuen-beheer gegaan, want dat is wat we doen in Den Haag. In ons eigen hospitaal vangen we vooral de huisdieren op, wilde dieren gaan naar specialistische opvanglocaties. Als ik bij het vogelopvangcentrum De Wulp in Den Haag binnenkom, dan zit daar van alles: een kiekendief, uilen, futen, zwanen, weidevogels, noem maar op. Dat wordt gerund door echte natuurmensen en die dieren gaan zoveel mogelijk weer terug de natuur in. Dat is heel cool.”

Bij het opvangcentrum Karel Schot in Rotterdam zit ook een grote diversiteit aan dieren.

“Ja, en zo is er verder nog de Wildopvang Delft voor vogels en zoogdieren, ook heel bijzonder om te zien wat ze daar doen!”

Hoe is het met de bezetting mannen/vrouwen bij de Dierenambulance? Veel meisjes hebben affiniteit met dieren, zoals paarden; die willen als ze volwassen zijn misschien best ‘iets’ met dieren blijven doen.

28

WAARDVOGEL | APRIL 2020

“Dat is eigenlijk best goed verdeeld. Op de meldkamer en in de dierverzorging is het merendeel vrouwen, maar op de ambulance zitten meestal mannen. Stoere Hagenaars die wel even op een dak klimmen om een meeuw te bevrijden uit een net, of in een boom waar een kat niet meer uit durft. En haal maar eens een gewonde zwaan uit het water, of draag een grote hond die niet kan lopen.

Dat vraagt fysiek veel kracht.”

Je volgt een man op. Met een knipoog: hebben die stoere mannen er geen moeite mee dat ze nu worden aangestuurd door een vrouw?

“Bij het ZHL zaten op kantoor wel vrouwen, maar in de buitendienst werkten ook alleen mannen. Ik heb nooit problemen gehad. Volgens mij werkt het zo dat als je passie voor je werk hebt en allemaal voor hetzelfde doel gaat, dat die betrokkenheid wordt herkend en dan vorm je een team. Hoe dat team is samengesteld - oud, jong, man, vrouw - maakt dan niet meer uit. In mijn huidige werk maar vooral in natuurbeheer geldt dat je elkaar moet vinden, niet alleen als team binnen de eigen organisatie maar juist ook met partnerorganisaties, om bescherming te kunnen bieden aan bepaalde gebieden. Want er zijn teveel andere belangen die meespelen, economische belangen, en dan red je het niet.

Er beweegt gelukkig wel van alles; er gebeurt nu wél wat op het gebied van natuur! Je ziet dat bewoners het ZHL weten te vinden, dat het ZHL de NVWK, dus jullie, weet te vinden, dat is toch kicken? Dat je de handen ineen kunt slaan en samen gaat staan voor die natuur.”

B

edreigingen groene ruimte Er komt wel steeds meer bewustzijn, maar het gaat langzaam, misschien te langzaam, zoals voor de grutto. Maar het daalt in, dat is waar. Er wordt nu bijvoorbeeld in de Krimpenerwaard gewerkt aan het promoten van voedsel door ‘groene’ producenten; ik hoop dat de markt daarvoor snel genoeg groeit omdat de natuur daar enorm van profiteert. Je wilt uiteindelijk toch kunnen blijven luisteren naar al die vogelgeluiden zoals hier – hoe rustgevend is dat!

“Dat ben ik met je eens. En wat ik mooi vind van De Hooge Boezem is dat dit gebied zo dicht bij een woonkern ligt. Ik kan me niet anders voorstellen dan dat de bewoners dit in hun hart willen sluiten, juist omdat het in hun achtertuin ligt.”

Dat is nu zelfs daadwerkelijk aan de orde: er dreigen stukken van

het NNN-gebied bij Haastrecht en Gouderak af te vallen, mensen uit Haastrecht en uit Gouderak zijn om die reden naar de Raad van State gestapt. Het deel NNN wat achter hun woonwijken ligt krijgt als de plannen van de gemeente doorgang vinden, een andere bestemming en gaat bebouwd worden. Juist het deel van de polder Bilwijk ten zuiden van Haastrecht moest een robuuste verbinding vormen met dit natuurgebied aan de oostzijde van de Vlist, maar er wordt flink aan geknabbeld in de toekomstige bouwplannen.

Als je dat afzet tegen de 300 meter grens die grutto’s aanhouden vanaf bebouwing, wegen enzovoorts, alvorens ze een nestlocatie kiezen – dan is de verbinding niet robuust meer.

En Gouderak krijgt in de visie van de gemeente een rondweg door huidig NNN-gebied, ter ontsluiting van een nieuwe woonwijk die daarin is gepland.

Ik kwam hier wonen in 1980, zag de schoonheid van het gebied tegenover de geïndustrialiseerde omgeving waarin ik opgroeide en ben enorm verslingerd geraakt aan de Krimpenerwaard. Het was nog zo’n puur en ongerept landschap, ik wilde iets doen om dat te behouden en ben begonnen met weidevogelbescherming. Ik denk wel eens dat de mensen die hier geboren zijn, zich misschien niet voldoende realiseren hoe bijzonder hun leefomgeving (nog) is. De Krimpenerwaard is hun referentiekader, dit is voor hen ‘gewoon’.

Ze lopen niet zo hard, denken vaak ‘het zal mijn tijd wel uit duren’.

Maar zo werkt het helaas niet!

“Dat kan inderdaad een gevaar zijn, soms heb je vreemde ogen nodig om de waarde te zien. En soms zien mensen het pas als het er niet meer is. Maar ik denk toch dat er een groepje mensen is dat de waarde wél ziet. Dat er ook boeren zijn die graag hun koeien buiten melken in de melkkar omdat ze dan de weidevogels horen. Die heb je hier nog! De uitdaging is om de uitkomst van de tegenstrijdige belangen in het voordeel van zowel natuur en biodiversiteit, als in een gezonde bedrijfsvoering te laten uitvallen!”

Dit is zeker een grote uitdaging, maar het kan wel en is al door boeren bewezen!

Gelukkig heeft de NVWK de afgelopen jaren enorm aan de weg getimmerd in die zin dat veel instanties ons nu weten te vinden en ook onze inbreng en mening vragen. Daar ben ik heel blij mee!

“Jullie zijn gegroeid van wat in oorsprong een kleine club liefhebbers was, tot een serieuze gesprekspartner. Dat helpt, juist omdat je niet vanuit het traditionele natuurbeheer komt maar vanuit de burgers spreekt, hoort de NVWK nu gewoon aan tafel te zitten. Jullie kunnen de brug zijn tussen diverse belangen en laten niet alleen het donkergroene natuurgeluid horen, maar staan ook stevig ook voor belevingswaarde en voor andere lokale belangen .”

Dat klopt; dat zie je bijvoorbeeld aan dat we meedraaien in het Natuurbeheercollectief voor het NNN-gebied.

“Dat is inderdaad héél fijn en zinvol!” elang grote natuurgebieden Wat wil je nog meer graag delen?

“Dat ook grotere, meer uitgestrekte moerasgebieden dan bijvoorbeeld de Hooge Boezem heel belangrijk blijven, met daarin delen die niet voor publiek toegankelijk zijn. Je kunt in bijvoorbeeld de Zouweboezem alleen op een aantal gebaande paden lopen, maar verder is het gebied voor de natuur en is er rust om te broeden en jongen groot te brengen. Die noodzakelijke rust kun je op een andere manier in Nederland niet meer bewerkstelligen.

Deze moerasachtige gebieden kunnen dienen om de omgeving opnieuw te bevolken met bedreigde soorten. Het gaat om natte elementen met er omheen goed beheerd grasland. Als je maar één van de twee hebt, zul je altijd soorten verliezen.”

Het ideaalbeeld is inderdaad een mozaïek met een donkergroene kern, en eromheen bijvoorbeeld agrarisch gebied met natuurdoelen.

“Dat zie je nu al op kleine schaal in bijvoorbeeld de polder Bilwijk waar vogels broeden, en de uitwisseling naar agrarisch gebied er omheen. En in De Nesse, waar het rapport van Jan van der Winden duidelijk over is: een enorme toename in drie jaar van aantallen én van soorten, de biodiversiteit schiet er omhoog.”

Ik merk aan je dat je hart hier nog wél ligt!

“Ja, dat is zo. Bij de gebieden én bij team van het ZHL dat ik achterliet. Dat bestaat uit alleen maar toppers. Stuk voor stuk ontzettend aardige mensen en bevlogen collega’s om mee te werken.

Mijn huidige werk is ook heel leuk en afwisselend hoor! Ik doe er veel ervaring op in het managen van een instantie waar het heel hectisch kan zijn, want het gaat vaak om ad hoc beslissingen en acties. In het veenweidegebied gaat het om structurele zaken die langjarige inzet vragen, het landschap, de biodiversiteit, de toekomst. Ik vind het dan ook erg fijn om hier weer even te zijn, om lekker samen te picknicken in het Doove Gat en natuurlijk heb ik jullie ook gemist, haha!”

Dat is wederzijds! En als ik je zo beluister, zien we je nog wel weer eens terug in het natuurbeheer.

“Ik sluit het zeker niet uit en vind het heel leuk om op deze manier nog weer even met de Krimpenerwaard verbonden te zijn.” D Bron kaartje De Hooge Boezem achter Haastrecht: www.hdsr. nl met daarin de drie deelgebieden waaronder de mini-boezem (1), ooievaarsbuitenstation Het Doove Gat(2) en het historische Doove Gat(3), een rietputje langs de Vlist.

2

1 3

B

WAARDVOGEL | APRIL 2020

29

Ogen en oren nodig voor twee dagdelen in het weidevogelseizoen Mariëlle Oudenes Net als in eerdere jaren werkt het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard samen met de agrariërs en betrokken vrijwilligers aan goed weidevogelbeheer in de Krimpenerwaard. Om het beheer te optimaliseren en het juiste beheer op de goede plaats uit te voeren is het belangrijk dat we gegevens over de weidevogels verzamelen. D

N

aast het in kaart brengen van de nesten, en het monitoren van het gedrag volgens de QBM-methode (Quick scan BeheerMonitoring), voeren we ook elk jaar een BTS-telling uit.

BTS staat voor Bruto Territoriaal Succes en houdt in dat je de weidevogels in een groter, natuurlijk begrensd gebied op twee momenten telt. De eerste keer is rond eind april/begin mei, dan tellen we de aanwezige broedparen. De tweede keer is rond of na de derde week in mei, dan tellen we de aanwezige gezinnen, dus oudervogels met kuikens. Door deze gegevens met elkaar te vergelijken krijgen we een beeld over het succes van de broedparen: hoeveel nesten er zijn uitgekomen en hoeveel kuikens er in de rondte scharrelen. Naast het bepalen van het broedsucces is het ook belangrijk om vast te leggen wáár de broedparen en gezinnen zich bevinden. Deze gegevens zijn van groot belang voor het beheer en de bepaling of er geschikt kuikenland op de juiste locatie ligt.

H

et tellen doen we volgens een gestructureerde aanpak en allemaal op dezelfde manier. Hierin worden we begeleid

Tureluur, foto: Huig Bouter 30

WAARDVOGEL | APRIL 2020

door Rudi Terlouw van Buitengewoon Groenprojecten. Hij helpt ons de juiste gegevens te verzamelen, te interpreteren en te verwerken. De beste teldata worden gebaseerd op de broedcyclus van de grutto, en die is afhankelijk van het weer.

Dit jaar mikken we op de weekenden 1 t/m 4 mei en 22 t/m 25 mei. In verband met het coronavirus kunnen we geen centrale meeting doen met alle tellers, maar krijg je definitieve gegevens via een memo, telefonisch en/of per mail.

Z

ie je het zitten om ons te ondersteunen bij dit belangrijke onderdeel in het weidevogelbeheer door twee dagdelen op pad te willen gaan in onze prachtige Krimpenerwaard? Omdat de tellingen bij goed weer uitgevoerd dienen te worden, mag je er alleen met mooi weer op uit. Herkenning van uiterlijk en gedrag van weidevogels is van belang. Is je interesse gewekt?

Meld je dan aan bij Mariëlle Oudenes van het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard, via email marielle@collectiefkrimpenerwaard. nl of telefoon 0182-357400. D

Onderzoek ‘Plas-dras A tot Z’ Vrijwilligers gezocht Jorien Rijntjes, 4D Precisienatuurbeheer Plas-drassen hebben een grote aantrekkingskracht op weidevogels en zijn daarom een belangrijke maatregel in het agrarisch natuurbeheer. Maar hoe functioneert zo’n plas-dras nou precies? En hoe kunnen we ze nog beter inrichten om de vogels te helpen? Dat onderzoekt de NVWK samen met 4D Precisienatuurbeheer en Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK) in de pilot ‘Plas-dras van A tot Z’, in opdracht van de Provincie Zuid-Holland.

Jouw hulp kunnen we daarbij goed gebruiken! D

P

las-drassen in de Krimpenerwaard In het agrarisch gebied van de polder Vlist en de polder Bergambacht zijn in totaal 17 plas-dras locaties ingericht.

Daarbij wordt een laagliggend deel van een perceel - vaak is dat langs een greppel - tijdelijk onder water gezet zodat in het weiland een ondiepe plas ontstaat.

“Deze locaties hebben een enorme aantrekkingskracht op vogels vanwege de goede foerageermogelijkheden”, vertelt Mariëlle Oudenes, gebiedscoördinator van het ACK. “In de drassige stukken van het perceel is volop eten te vinden. De vogels komen op deze locaties af als ze uit het zuiden komen, om weer op krachten te komen. Ook weidevogelgezinnen met kuikens zijn graag in de buurt van een plas-dras voor voldoende voedsel. En omdat daar de vegetatie vaak wat ongelijk is, kunnen ze goed schuilen als er gevaar dreigt.”

De percelen om de plas-dras locaties heen worden ook weidevogelvriendelijk beheerd, waardoor er rustige stukken zijn om te broeden en waar de kuikens groot kunnen worden.

D

oel van het onderzoek Maar hoe functioneert zo’n plas-dras nou precies? Hoe ontwikkelt de vegetatie zich? Hoe bewegen de vogels zich eromheen en wanneer komen ze precies rusten, foerageren of schuilen? Wat kunnen we daarvan leren om de inrichting en het beheer van plas-drassen nog verder te verbeteren? Dit zijn de belangrijkste vragen in het onderzoek ‘Plas-dras van A tot Z’, een vervolg op het onderzoek naar het succes van plas-drassen dat Raymond de Vries van 4D Precisienatuurbeheer vorig jaar is opgestart.

pullen. Door deze informatiebronnen te combineren kunnen we de relatie tussen water, vegetatie en vogels nauwkeurig analyseren.

Daarnaast willen we een vergelijking maken tussen tellen met de drone en met mensenogen en uitzoeken of daar een soort constante in te ontdekken valt. Met zo’n factor zouden we veel beter kunnen inschatten wat er werkelijk rond struint bij een plas-dras. Omdat je enerzijds vaak niet half ziet wat er tussen de oevervegetatie schuilt, terwijl doordat je een poosje kijkt en telt, het gevaar van dubbeltellingen groot is als een kuiken ineens weer tevoorschijn komt om verder te foerageren.

H

ulp gevraagd!

In 2019 is een eerste aanzet gemaakt met het project en zijn aanvangsproblemen getackeld, dit seizoen gaan we voluit aan de slag. De dronevluchten zijn al begonnen en daarom zoeken we zo snel mogelijk extra vrijwilligers die willen helpen met het tellen rond de plas-drassen. De enige kennis waarover het handig is om te beschikken is het herkennen van weidevogels en hun gedrag.

Het monitoren kost je hooguit een paar uur per week. Wil je meedoen of meer weten, bijvoorbeeld of er ook zo’n plas-dras bij jou in de buurt ligt? Neem dan contact op met Jorien Rijntjes: jorien@4d-precisienatuurbeheer.nl of tel. XX XXXXXXX. D

W

at gaan we doen?

Om antwoorden te vinden op deze vragen gaan we vier plas-draslocaties en aanliggende percelen in de Krimpenerwaard het hele weidevogelseizoen monitoren.

4D Precisienatuurbeheer zal om de week over de locaties vliegen met twee verschillende drones en zo vanuit de lucht zowel vogels, nesten en kuikens als water en vegetatie in kaart brengen. Op (ongeveer) dezelfde momenten tellen vrijwilligers van het NVWK vanaf de grond de adulten en WAARDVOGEL | APRIL 2020

31

Graslandvlinderproject Een update Max Ossevoort Het Graslandvlinderproject beoogt om in de Krimpenerwaard leefgebieden voor met name graslandvlinders en bijen als een soort steppingstones in te richten, die door bloemrijke zones zoals bermen en dijktaluds met elkaar verbonden zijn.

Hierdoor kunnen graslandvlinders en bijen vanuit andere polders en in de Krimpenerwaard langs deze zones van het ene naar het andere leefgebied komen, zodat uitwisseling tussen deze insecten in de gebiedjes mogelijk is en populaties gezond blijven. De laatste keer dat we in de Waardvogel over dit project hebben geĂŻnformeerd stamt al weer uit begin 2019. Blauwe stippen zijn reeds ingerichte habitats; rode stippen zijn nog door de NVWK te realiseren terreinen; de Hoog tijd voor een update dus. D blauwe lijnen zijn verbindingszones, de meeste nog te realiseren, delen langs de Lekdijk zijn reeds ingericht.

E

erst een terugblik op de graslandvlinderhabitats die al zijn gerealiseerd. De resultaten daarvan zijn op dit moment nogal wisselend. Allereerst de Lekweide (bij Bergambacht) en Weydeblick (bij sportpark Weydehoeck in Lekkerkerk), de eerste twee percelen waar we mee begonnen in voorjaar 2018. De Lekweide ontwikkelt zich positief (foto 1). In 2019 zagen we al dat van de grote selectie aan gezaaide kruiden de eenjarigen geheel volgens verwachting aan het verdwijnen waren, en dat

de plaatsen waar gewerkt is en de rest van het perceel. Het is daarom goed om in 2020 deze actie ook voor de rest van het perceel te plannen, want het helpt wel.

Weydeblick is een verhaal van een hele andere orde: wat op kwam waren niet de verwachte gezaaide soorten, maar volop akkerdistel, raapzaad en wat ridderzuring; ongewenste storingssoorten. Blijkbaar was de bodem vergeven van het zaad van deze soorten die sneller kiemden dan het zaaigoed, waardoor al ras 75% van de oppervlakte bedekt was door vooral de akkerdistel en raapzaad (foto 2). In overleg met Staatsbosbeheer wordt er gewerkt aan een oplossing die dit najaar zijn beslag zou moeten krijgen, want het doel van het perceel is ondanks de tegenslag niet veranderd.

1

1 de meerjarige kruiden tot ontwikkeling kwamen. Een soort die zich echter ook uitbreidde is de ridderzuring. Vorig jaar zijn we daarom met vrijwilligers begonnen om deze zuring te steken, een arbeidsintensief proces. Goed zichtbaar is het verschil tussen 32

WAARDVOGEL | APRIL 2020

2

W

3

D

e percelen op Bilwijk (foto 3), het Veenweidepark en in de Nespolder (achter de Kwakels langs de N-210) ontwikkelden zich in 2019 goed, waardoor de vlinders en bijen al volop bloeiende kruiden hebben aangetroffen. De percelen werden mooi op tijd gemaaid (foto 4) en opkomende storingssoorten werden verwijderd voordat ze de overhand konden nemen (foto 5).

Het perceel dat is aangelegd in de Berkenwoudse Driehoek kwam door het opzetten van het waterpeil in de winter van 2018/2019 een paar centimeter onder water te staan. Toen het peil in de zomer van 2019 weer zakte bleek dat soorten als grote kattenstaart goed tot bloei kwamen, maar dat soorten die minder vochtminnend zijn helaas verdwenen waren.

In 2019 werden nog diverse andere acties gepleegd. Zo zijn onder andere bij alle percelen bijen- en insectenhotels geplaatst die voorzien werden van een afdak om de bewoners te beschermen tegen vocht, rot en hitte. (foto 6).

4

4

D

at we nog wel dit voorjaar konden doen is een perceel inrichten langs de Benedenkerkseweg in Stolwijk. Dit stuk van ongeveer 700 m² is door Mart-Jan de Jong, die een biologisch melkgeitenbedrijf heeft, ter beschikking gesteld voor het project. De aanwezige brandnetels en ridderzuring zijn op een natuurvriendelijke wijze verwijderd: varkens hebben in iets meer dan tien dagen tijd 90% van deze storingssoorten opgegeten. Helaas moest daarna handmatig de resterende 10% brandnetels nog worden uitgeriekt, omdat de varkens verplaatst waren. Daarna kon in de maand maart het perceel mechanisch gespit en gefreesd worden en er is nu een kruidenrijke ruigtestrook aangeplant met gebiedseigen planten uit eigen kweek.

Wanneer u dit artikel leest zal het perceel ook zijn ingezaaid.

Daarnaast heeft Mart-Jan gebruik gemaakt van de mogelijkheid om subsidie aan te vragen bij het HHSK (zie vorige Waardvogel) om de oever langs het bewerkte perceel natuurvriendelijk in te richten, zodat de aantrekkingskracht van het perceel voor vlinders en bijen nog meer vergroot wordt. Het gaat er ongetwijfeld schitterend uit zien.

W

aar zitten nog knelpunten? Op de eerste plaats kun je wel proberen natuurdoelstelling te halen en daar je best voor doen, maar je kunt het beoogde resultaat niet afdwingen. Het blijft dus afwachten hoe terreinen zich ontwikkelen.

Verder is het essentieel voor het slagen van het totale plan dat ook de verbindingszones tussen de habitats op orde komen en goed worden onderhouden. De provincie heeft aangekondigd dat zij alle bermen van de N-wegen ecologisch gaat beheren. In de Waardvogel van december 2019 lazen we een tussenstand: die zag er niet positief uit.

Er is diverse keren overleg geweest met de provincie om daarmee te

5

6

5

e plannen waren om dit voorjaar nog een reeks percelen als graslandvlinderhabitat in te richten. Voor beschikbaarheid van terreinen is er goed overleg geweest met Maarten Breedveld, regiohoofd Veenweiden van het Zuid-Hollands Landschap. De beoogde gronden zijn een deel van de bermen van het fietspad dat van Koolwijk naar Benedenberg loopt, een gedeelte van de Commissarissenlanden, een deel van het terrein van Zaanen en Verstoep en nog twee percelen in het Veenweidepark. In april is in nieuw overleg besloten om het deel van de Commissarissenlanden toch niet door te zaaien. De reden is dat het aantal kruiden er al jaarlijks toeneemt, en bij bewerken van de bodem in combinatie met doorzaaien het risico op ontkiemen van storingssoorten reĂŤel is. Die locatie vervalt, maar staat nog wel op het kaartje.

Helaas was het nog zo nat in februari dat de andere percelen niet bewerkt konden worden, en vervolgens kwam het coronavirus ook naar Nederland. We hebben daardoor moeten besluiten om veel acties door te schuiven naar het najaar. Het is de bedoeling dat we na het broedseizoen beginnen met het bewerken van de percelen, waarna ze in september kunnen worden ingezaaid.

6 bereiken dat de uitvoering van het ecologisch beleid zo snel mogelijk van de grond komt. Daarnaast zal door de provincie dit jaar de strook van het voormalige traject van de N-210 vanaf de golfbaan bij Krimpen tot aan Bergambacht worden ingezaaid na voorbereidende werkzaamheden. De aanvang van deze werkzaamheden is gepland na het broedseizoen. In 2021 zouden daar dan de eerste kruiden in bloei moeten komen.

D

e invloed van het coronavirus op onze werkzaamheden dit jaar is groot. Alle werkzaamheden met betrekking tot het perceel van Mart-Jan de Jong zijn op individuele basis ingevuld. Geen groepjes van twee of meer tegelijkertijd aan het werk. Dan mis je toch wel de gezelligheid van de groep, uiteraard met uitwisseling van ervaringen tijdens de koffie. Maar gezondheid gaat boven alles. Hopelijk is medio september het virus (tijdelijk?) verdwenen en kunnen we ten minste de geplande percelen inzaaien met een groep vrijwilligers. We houden u op de hoogte. D WAARDVOGEL | APRIL 2020

33

Voor al uw boekhoudzaken, belastingadviezen, belastingaangiften en loonadministraties Ook over uw privĂŠ-aangiften geven wij u graag advies.

Meidoornstraat 3-F 2861 VH BERGAMBACHT

Telefoon : 0182 - 351240 E-mail

: info@verwaaladministratie.nl

Benedenkerkse weg 41a 2821LA Stolwijk www.groenehart-tuinenparktechniek.nl

Uw Stiga dealer voor de krimpenerwaard

Proef de Krimpenerwaard Gezonde bodem - Gezond voedsel - Gezonder leven Arike Mijnlieff Meer dan ooit wordt het belang van gezond voedsel aangetoond en nu door de coronacrisis nog eens extra benadrukt, evenals de belangrijke rol van de lokale voedselmakers. Maar ook het belang van een gezamenlijke verantwoordelijkheid en van samenwerking naar een gezonde bodem, gezonde voeding en een gezonde lokale economie die over de grenzen van de Krimpenerwaard heen reikt, wordt nu duidelijker dan ooit. D

V

erdeeld over de hele Krimpenerwaard zijn er op dit moment meer dan 45 voedselproducenten, daarnaast zijn er de vele lokale ambachtelijke winkeliers en de stalletjes aan de weg. Daar mogen we trots op zijn!

H

et samenbelang is meer dan de som der delen Op dit moment wordt er gewerkt aan een aantal initiatieven:

- Een Voedselfamilie Krimpenerwaard In navolging van de Voedselfamilies Zuid-Holland (zie www. voedselfamilies.nl) bestaat de wens voor een fijnmaziger netwerk Voedselfamilie Krimpenerwaard.

De Voedselfamilie is er om elkaar te steunen, te enthousiasmeren en om samenwerkingsverbanden aan te gaan. Kernwoorden die hierbij passen zijn: Samenbelang - Gezondheid - Innovatie - LokaalDuurzaam - Sociaal - FoodHub & Bezorgdienst Al enige tijd zijn wij bezig met het uitwerken van plannen rondom de streekproducten in de Krimpenerwaard naast alle mooie initiatieven die er al zijn. Deze plannen omvatten een FoodHub voor de producenten en een Bezorgdienst bij de mensen thuis. Hiervoor is een Leader subsidieaanvraag in de maak. Daarom zal dit initiatief meer tijd nodig hebben om te organiseren, maar we houden je natuurlijk op de hoogte!

- Ontmoetingspunt Proef de Krimpenerwaard krijgt ook een vaste locatie waar de aandacht wordt gevestigd op lokale producten onder het motto ‘Eten van zo dichtbij als mogelijk is en van zo ver als nodig’.

Een aantal plannen zoals een extra afhaalpunt en meer aandacht voor de voedselmakers zijn al uitgewerkt, maar heb jij ideeën? We horen ze graag.

Wij willen je, juist nu, deelgenoot maken van deze plannen omdat je misschien hierbij wilt aanhaken, meedenken en/of meedoen. Voor al deze plannen loopt als een sociale rode draad dat wij – naast professionals en een aantal vrijwilligers – ook gaan werken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zo krijgen zij ook weer een duwtje in de goede richting en zijn van waarde binnen onze Krimpenerwaard!

D

oe je mee?

Misschien springt jouw hart op en zegt: ‘Ja … hier wil ik aan meedenken, meewerken en bij horen’. Wij, dat zijn Corine de Haij en ikzelf, Arike Mijnlieff, zoeken dan binnenkort contact met je.

Ook geven we je graag meer informatie. Meld je aan via: info@ proefdekrimpenerwaard.nl, www.proefdekrimpenerwaard nl. D WAARDVOGEL | APRIL 2020

35

Gezond eten van de korte keten Groene voedselproducenten in beeld Joke Colijn CO2-reductie is hot. In landelijk en internationaal verband proberen we de CO2-uitstoot (het broeikasgas koolstofdioxide) te remmen, omdat die grotendeels de opwarming van de aarde veroorzaakt. Het klimaat wordt extremer met ijskappen die smelten, een stijgende zeespiegel, meer stormen en enorme hoosbuien. Industrie en verkeer stoten de meeste CO2-uit.

Iedereen kan bijdragen aan reductie door minder vervoersbewegingen te maken, en kolen of hout stoken/verbranden te beperken.

Dan is er het stikstofprobleem. Fijnstof van industriële productieprocessen (NOx, stikstofoxiden) en ammoniak (NH3) door een gigantisch mestoverschot worden daaronder geschaard. 41% van de NH3 wordt geproduceerd door onze landbouw. Natuurinclusieve vormen van landbouw dragen structureel bij aan stikstofreductie. Hierdoor ligt het inkomen van deze boeren gemiddeld iets lager en moeten hun producten dus iets duurder zijn. We kunnen hen en onszelf helpen door producten te kopen van producenten van verantwoord voedsel.

Vervolgens is er grote zorg over het gif- en medicijngebruik in de reguliere landbouw. Gif is in zeer grote mate oorzaak van de grote teruggang van onze biodiversiteit. Denk aan de 70% verlies van de insecten die aan de basis van de voedselketens staan. Aan het verdwijnen van de bijen die noodzakelijk zijn voor bestuiving van ons voedsel. Aan de kankerverwekkende stoffen die worden aangetroffen in vlees, op en in fruit en groenten.

Aan al deze problemen kan iedereen zelf substantieel iets doen: gezond eten van de korte keten! De komende tijd belichten we in elke Waardvogel een groene producent uit de Krimpenerwaard. In dit nummer bezoeken we De Bonte Weide, biologische melkgeitenboerderij van Mart-Jan en Willy de Jong, Benedenkerkseweg 106b, 2821 LE Stolwijk. D

B

edrijfsvoering De Bonte Weide kent een biologische bedrijfsvoering, die vanuit intrinsieke motivatie grondig in alle onderdelen is geïmplementeerd.

Er worden 450 melkgeiten gehouden. Mart-Jan is voorzitter van De Groene Geit, de bedrijfsvereniging voor biologische melkgeiten houders.

Mart-Jan en Willy hebben een dochter van zeven.

M

otivatie Mart-Jan en Willy zijn volgens eigen zeggen trotse geitenhouders met passie, en grote voorstanders van natuurinclusieve bedrijfsvormen.

Ze zouden het liefst helemaal circulair werken. Op hun biologische melkgeitenveebedrijf implementeren zij zoveel mogelijk manieren die aan de gezondheid van hun bodem, hun dieren, hun producten, henzelf en aan de maatschappelijke gezondheid tegemoet komen.

Mart-Jan is een promotor van experimenteren met nieuwe inzichten die tot een nieuw product of tot verbetering van een proces kunnen leiden. Daartoe neemt hijzelf regelmatig initiatieven. Dat leidt soms direct tot een mooi product zoals de kefir, soms tot nieuwe inzichten die indirect leiden tot resultaat. Willy is hierin vaak de motor en stimulerende factor.

36

WAARDVOGEL | APRIL 2020

D

e producten - melk Tweemaal per week wordt de geitenmelk opgehaald en bij OGC (Organic Goatmilk Coöperatie) gepasteuriseerd. Die melk wordt verkocht aan verschillende bedrijven die het verwerken en verpakken tot biologisch eindproduct, bijvoorbeeld 0,75 l volle geitenmelk. Deze eindproducten zijn vervolgens te koop in natuurvoedingswinkels.

Rauwmelkse geitenmelk mag zonder een bewerking (zoals pasteuriseren, steriliseren, fermenteren) niet verkocht worden. Door de hogere zuurgraad bestaat er een risico op aanwezigheid van salmonella of listeria. De gewone, niet-biologische geitenmelk in de reguliere supermarkten is ook altijd gepasteuriseerd.

Geitenmelk is heel wat lichter verteerbaar dan koemelk door een andere samenstelling van de vetzuren. Een groot voordeel is dat door snelle verbranding deze vetten niet worden opgeslagen als lichaamsvet.

Veel mensen met een lactose-intolerantie kunnen wel geitenmelk verdragen, ondanks een klein aandeel lactose (melksuiker).

- kefir Opdeboerderijzelfwordtbiologischerauwmelksegeitenkefirgemaakt door middel van een biologische kefircultuur; het klinkt gezond en dat is het ook! Kefir komt van oorsprong uit de Kaukasus. Dit product zit boordevol goede melkzuurbacteriën die de melksuiker omzetten tot een licht verteerbare, zachtzure zuiveldrank met een tinteltje. Kefir is rijk aan vitamines en mineralen en heeft een probiotische werking (=weerstandverhogend). Rauwe kefir is gezonder, omdat er geen essentiële lactase-enzymen kapot gemaakt zijn door pasteuriseren, terwijl schadelijke micro-organismen (salmonella, listeria) er niet in kunnen overleven vanwege de lage zuurgraad. Omdat de aanwezige lactase de lactose afbreekt tot goed verteerbare elementen, wordt deze geitenkefir ook goed verdragen door iedereen met een lactoseintolerantie. De smaak neigt wat naar karnemelk maar is voller, omdat de melk niet is afgeroomd. Kefir is gezond én lekker!

- kaas Mart-Jan is op diverse manieren bezig geweest met de productie van geitenkaas, zowel harde kaas als blauwaderkaas, maar heeft daarvoor

nog niet het juiste verdienmodel gevonden. Zijn drive om een eigen kaasproduct op de markt te krijgen, zal ongetwijfeld op termijn vrucht afwerpen!

- natuur als product De biologische productiemethoden leveren een gezonde bodem, een steeds meer kruidenrijke vegetatie en gezonde dieren op. Net als bij de voorwaarden voor runder-weidemelk gaan de geiten gedurende de zomermaanden een minimaal aantal uren per dag naar buiten. Geiten zijn kieskeurig en knabbelen meer dan dat zij eten; kruiden hebben hun voorkeur boven gras, wennen aan een andere voersamenstelling kan weken duren. Weidegang in kruidenrijke vegetatie bij geiten zorgt voor gezonde darmflora en werkt als een natuurlijke ‘ontwormingskuur’.

Mart-Jan zoekt naar een methode om de geiten ook in de stal nog meer leefruimte te geven. Met meer ruimte hoeft hij ze niet meer te onthoornen, omdat de kans dat ze elkaar verwonden dan verwaarloosbaar is.

De mest wordt op de eigen bodem gebruikt; de kringloop op het bedrijf wordt hiermee gesloten. Bijzonder detail: na de NVWK-lezing in januari 2019 in De Zwaan door Jeroen Onrust over de regenwormen die het werk doen, viel bij Mart-Jan het kwartje! Sindsdien gebruikt hij die kennis tot volle tevredenheid.

Op dit moment experimenteert Mart-Jan naast één reguliere manier voor compostering, met twee fermentatiemethoden om de mest te verwerken tot bokashi, een Japanse methode voor productie van organische meststof. Bokashi stimuleert vooral het bodemleven, wat resulteert in een lossere bodemstructuur en een betere vegetatiegroei. In tegenstelling tot reguliere compostering wordt door het zuurstofvrije fermentatieproces de CO2 gebonden in plaats van verbrand (= afgegeven aan de lucht). Er is dus geen CO2-uitstoot; de koolstof voedt rechtstreeks het bodemleven, het product na vertering door bodemorganismen voedt de planten, die voeden vervolgens de geiten.

Biologische mest heeft een gunstiger stikstofgehalte (N) en wordt in de mestwetgeving gunstiger aangemerkt (A-status).

Overal op de boerderij is de visie van het gezin terug te vinden: er is kruidenrijk mengsel ingezaaid, er zijn natuurvriendelijke oevers aangelegd met rijke inheemse beplanting, er wordt aan weidevogelbescherming gedaan. Dit is uiteraard geen verdienmodel, maar levert door afsluiting van contracten bij het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard een tegemoetkoming op in de kosten van de extensieve bedrijfsvoering.

Er staan fruitbomen langs de oprit en bessenstruiken in de tuin. Er is met adviezen van ons erfvogelproject een prachtige bloementuin aangelegd die zoemt van het leven. Willy teelt de eigen groenten die zo rijk groeien dat hun gezin van drie dat bij lange na niet kan vooreten, zodat een flink deel wordt opgegeten door de twee varkens.

Deze varkens worden buiten gehouden voor het vlees en staan soms in de wei omdat ze ook worden ingezet voor het verwijderen van storingssoorten in de vegetatie. Ze eten graag ridderzuring en brandnetels, en graven daarvoor zelfs de wortelstelsels op. Verder

worden altijd een paar runderen gehouden die worden gevoerd met wat de geiten overlaten en op tweejarige leeftijd worden geslacht voor consumptie. Dit is een aantrekkelijk bijproduct omdat ze niets kosten in onderhoud en verkoop van het vlees wel iets oplevert.

Ook de eigen biologische consumptiekringloop van het gezin wordt op deze wijze gesloten.

- energie Het bedrijf en het woonhuis draaien volledig op groene stroom, die vanaf november 2016 geleverd wordt door 196 zonnepanelen. Die produceren iets meer dan nodig voor het eigen gebruik. Salderen is gunstig omdat het licht aangaat als buiten het licht dooft.

A

fzetlijnen van De Bonte Weide * De melk komt via de coöperatie Udea en diverse verwerkingsbedrijven met een fancy etiket voor biologische geitenmelk bij winkelketens als Ekoplaza in het schap. Een enkele melkgeitenhouder verkoopt wel melk onder eigen naam, zoals Vliek.

Ook in alle biologische geitenyoghurt, -kwark, -boter, -karnemelk, -babyvoeding en Grie (=verse kaas) kan een deel van de melk van De Bonte Weide verwerkt zijn. * De biologische geitenkefir is ook bij Ekoplaza te koop en heeft een eigen, herkenbaar etiket van De Bonte Weide. De Udea groothandel haalt eenmaal per week de kefirproductie op. waarna die wordt gedistribueerd naar inmiddels 224 verkoopadressen in het hele land.

De dichtstbijzijnde verkoopadressen zijn de Biowinkel Gouda, Lange Groenendaal 99, 2801 LS Gouda en Natuurwinkel de Haven, Haven 68, 2871 CR Schoonhoven. * De geitenkefir van De Bonte Weide is verder via Rechtstreex te koop, ook online. * De kefir is direct aan de boerderij te koop: Benedenkerkseweg 106b, 2821 LE Stolwijk (tevoren even bellen of er iemand thuis is: telnr. 06-29100116) * Zodra de verkoopketen van Proef de Krimpenerwaard gaat draaien, is daar uiteraard ook de zuivel van De Bonte Weide te koop.

WAARDVOGEL | APRIL 2020

37

Omkeer

Tekst en illustratie: M. Bersma Donkere regenlucht en druipende bomen gebogen bloemknoppen haastige mensen onder glimmende paraplu’s.

Kwetterende mussen en bezige bijen opeens is de wereld vol warmte en leven.

d

Het lijkt of de wereld treurt onder al die nattigheid maar dat is schijn want de droge bodem slurpt het vocht met verlangen op.

De hoosbui gaat over in een zachte regen en stopt tenslotte de lucht breekt open een blauwe plek tussen witte wolken.

Daar is de eerste zonnestraal fonkelende edelstenen aan elke plant.

Nijlgans verdringt kerkuil Fred van Wijnen

Als verstokt bewonderaar van de kerkuil heb ik een aantal jaren geleden in de nok van mijn buitenschuur een kerkuilkast getimmerd. Nooit heb ik een kerkuil waargenomen totdat ik kort geleden ineens wel vogelactiviteit ontdekte in de kerkuilkast.D

E

en nijlgans had er domicilie gekozen en broedt nu driftig een elftal eieren uit. Is mijn kerkuilkast toch nog ergens goed voor.

Toch wonderlijk dat een nijlgans zo’n vijf meter boven de grond dat uilengat in de nok van mijn schuur heeft weten te vinden. De lang verbeide kerkuil trof ik, oh wonder, niet in die hoge uilenkast aan maar op de grond in mijn carport. Dood natuurlijk, dat wel, maar geringd door iemand uit de buurt. Zou die moedergans die kerkuil gewoon uit zijn eigen kast hebben verdrongen?

O

Best hoog, zo’n stoeprand! Zo zijn ze nog schattig, maar volwassen nijlganzen zijn agressieve vogels. Foto: Peter Stam 38

WAARDVOGEL | APRIL 2020

ver teruggang van de wilde eendensoort het volgende. Ik heb er hier, onderaan de Lekdijk West te Bergambacht, sinds kort een flinke populatie wilde eenden bij. Een paartje of dertien. Ik zie nauwelijks oververtegenwoordiging van woerden.

Die eenden komen op het buitenvoeren van mijn drie geiten en kippen af. Alles wat rest is een prooi van tortelduiven, kraaien en kauwen, en nu dus ook van de wilde eenden. Een beetje achteraan in de rij staat een statige grijze reiger het geheel te bezien zonder een spier te vertrekken. Zijn kostje bestaat nu eenmaal niet uit gemengd graan, maar uit kikkers in de sloot.

Ik bivakkeer eigenlijk met steeds meer plezier aan deze weelderige polderzijde van mijn nederige dijkstulp. D

Vlinders tellen

Tekst en foto argusvlinder: Gabrielle Heuvelman, overige foto’s: Dirk-Jan Saaltink Monitoring in de Idylle in het Loetbos De lente is weer begonnen en ik heb de eerste vlinders alweer gezien, dus het wordt tijd voor het vaste groepje om weer volgens de vaste route te tellen; zij hebben inmiddels een telschema gekregen. Vanwege het coronavirus kan een start zoals die ik de afgelopen jaren heb gedaan niet doorgaan, daarom wil ik dit verzetten naar het einde van het telseizoen. Ook kan er voorlopig niet in het weekend geteld worden, omdat de gemeente vanwege grote drukte het Loetbos dan afsluit. Door de week kunt u met inachtneming van de gepaste afstand wel gaan tellen.

Hieronder staan de teloverzichten met de resultaten van de afgelopen jaren, van zowel de Idylle, als van het gebied met de nulmeting. Vanwege de lange natte periode vorig jaar kon niet alle weken geteld worden, dus dat geeft een vertekend beeld.

Hoewel de aantallen nog niet bijzonder gestegen zijn in de Idylle, wordt de

vegetatie veelzijdiger dus dat geeft hoop.

Wie het leuk vindt om ook te tellen, kan zich melden bij mij!

Argusvlinder Telweekend 15-17 mei 2020 De argusvlinder was lange tijd een algemene vlindersoort in Nederland. Maar sinds het midden van de jaren 90 gaat het niet zo goed. De laatste 25 jaar is de stand van de argusvlinder in ons land met maar liefst 98% afgenomen. Hier in de Krimpenerwaard heeft hij zich lang stand weten te houden, maar hij gaat nu ook hier heel hard achteruit. Daarom is het belangrijk dat we weten waar hij nog voorkomt, zodat wij zijn leefgebied optimaal kunnen houden. Hoe kunt u meedoen?

1.Bezoek een kilometerhok, bijvoorbeeld bij u in de buurt 2.Tel een uur lang in dit kilometerhok 3.Bezoek alleen openbaar toegankelijk terrein 4.Tel alle mannetjes en vrouwtjes argusvlinder die u ziet 5.Geef de waarnemingen door op vlinderstichting.nl/argusvlinder Voor vragen kunt u altijd even naar mij mailen of bellen. Zie pag.

2 voor de contactgegevens. D

Overzicht V2095 Loetbos - Idylle Overzicht V2094 Loetbos - Nulmeting

Leer uw eigen tuin kennen…

Coen van Nieuwamerongen Het zijn bijzondere tijden. Veel mensen werken door de maatregelen van het RIVM thuis. Een mooie kans om soorten in de eigen tuin te ontdekken. Dat kan bijvoorbeeld met een BioBlitz. Dat is een zoektocht om alle levende soorten binnen een gebied te registreren.

Hiermee wordt alles wat vliegt, zwemt, kruipt en sluipt in beeld gebracht. Onder elke tuinpot kruipt wel iets. Van onbekende beestjes kunt u een foto plaatsen op het forum van waarneming.nl, determinatie door een deskundige volgt vanzelf.

Het is zelfs mogelijk uw eigen tuin als gebied aan te maken. Het werkt als volgt: als u geen account hebt op waarneming.nl, zal deze eerst aangemaakt moeten worden. Zodra u een account hebt, kunt u bij uw persoonlijke menu voor de optie ‘Gebruikerslocaties’ kiezen. Daar kunt u een eigen tuin intekenen door de hoeken van uw tuin aan te klikken. Voor een instructie video kunt u op YouTube zoeken naar: ‘eigen locatie aanmaken op waarneming.nl’. Kom erachter wat er in uw tuin leeft en doe mee met de tuin-BioBlitz! Extra leuk is dat als u in de gemeente Krimpenerwaard woont, elke soort die wordt ingevoerd ook meetelt voor de Nationale Gemeente Competitie, zie pagina 5. Succes! D WAARDVOGEL | APRIL 2020

39

Startavond weidevogelseizoen met lezing door Alex Datema van Boerennatuur Tekst: Joke Colijn; foto’s: Frans van der Storm Op donderdagavond 5 maart organiseerde het weidevogelteam van de NVWK de jaarlijkse startavond in De Zwaan, Berkenwoude. Weidewachters, het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK) en de daarbij aangesloten boeren, het drone-team, potentiële weidewachters en drone-piloten, en andere belangstellenden waren welkom. Joep Vermaat verving in zijn functie van assistent onze coördinator weidevogelbescherming Klaas de Mik, wiens georganiseerde vakantie onverwacht een week was vervroegd. D

D

at laatste was uiteraard niet hoe Klaas e.e.a. had gepland, maar bleek achteraf maar goed omdat Klaas anders op dit moment nog in quarantaine vast in Israël had gezeten. Vanwege het coronavirus gingen direct na zijn terugvlucht de grenzen daar op slot.

Op de geslaagde provinciale startdag op 29 februari in Delft van De Groene Motor (DGM) stonden enorme banners waarop Klaas op diverse manieren in zijn kano was afgebeeld - want zo weidevogelt Klaas! Het was heel aardig dat wij die banners voor onze startavond konden lenen, en zo was Klaas er officieel niet, maar op de banners toch wel bij. Over de zaken die in Delft ter sprake kwamen later meer; zo was het onderzoek naar voorkomen en aantallen insecten in diverse habitats bijzonder interessant. Terug naar onze Startavond.

J

oep was de perfecte gastheer in zijn weidevogeloverhemd en bracht de informatie die Klaas anders gaf. We hadden die avond bezoek van RTV Krimpenerwaard, en tijdens de pauze kreeg Joep in een interview de gelegenheid om uit te leggen wat weidevogelbescherming anno 2020 inhoudt. Een van de ontwikkelingen is verder, dat de digitale kaartsystemen van ACK (met contractlocaties en voorwaarden), van LBN (waarop weidewachters hun legsels en monitoring invoeren) en die van de muskusrattenbestrijding nu op elkaar gelegd kunnen worden.

Zo kunnen de muskusrattenvangers beter onnodige verstoring voorkomen, en indien nodig daarover in het veld communiceren.

Uiteraard lag alle benodigde materiaal klaar, en als bonus kon iedereen een handige pet meenemen met het logo van DGM erop.

Na de pauze was het de beurt aan Alex Datema, die ons nog even in spanning hield maar gelukkig net na aanvang arriveerde. Alex is een begaafd spreker die ook de kunst verstaat om een minder

40

WAARDVOGEL | APRIL 2020

leuke boodschap te brengen. Hij staat voor de noodzaak van het implementeren van natuurwaarden in het boerenbedrijf, want ook de boer levert zijn aandeel in stikstof- en CO2 reductie, en herstel van biodiversiteit. Die natuur ziet Alex als een product, waarvoor de boer betaald moet worden omdat overheid en maatschappij om dit product vragen. Het produceren van natuur moet niet worden afgedaan met een vergoeding voor gederfd inkomen zoals in het huidige stelsel ANLb, maar is dan een van de volwaardige bronnen van inkomsten. Dat idee bracht levendige interactie met de zaal. Er staan ons interessante ontwikkelingen te wachten! D

Knoten snoeiploeg Krimpen is groeiploeg Krimpen Wim van den Bremen In het afgelopen seizoen heeft de groep versterking gekregen van een drietal veertigers die voluit willen helpen om ons landschap aantrekkelijk te houden. Als de kinderen groter worden zijn de werkzaamheden van de knotploeg een aantrekkelijke optie voor ouders om hun eigen agenda mee in te vullen. Met nog meer van dat soort ouders kunnen we nog meer landschapsonderhoud mogelijk maken. Met die opgroeiende kinderen erbij trouwens ook. Dat is nodig, want er is veel werk. D

Z

o zijn we dit jaar weer actief geweest voor het Zuid-Hollands Landschap op De Zaag. Maar ook voor particuliere eigenaren zijn we een uitkomst. We hebben nu voor het tweede jaar het fruit rondom het Streekmuseum in Krimpen aan den IJssel gesnoeid. De fraaie boomgaard van Den Uyl naast De Zaag is al jaren een vaste locatie waar we minstens drie zaterdagen knotten en snoeien. Daar zijn dit jaar twee particuliere adressen met knotwerk en boomgaarden in Ouderkerk bijgekomen, bij Smara en Spinhoven. Het zijn boomgaarden waar veel achterstallig onderhoud is weggewerkt. Daarnaast heeft de fraaie elzenkade van Heuvelman in Ouderkerk weer een snoeibeurt gehad. We zijn met knotten en snoeien actief geweest bij Van Rooijen-van

Fruitbomen snoeien bij het Streekmuseum in Krimpen aan den ­IJssel, foto: Ewoud Benschop

der Laan in Zuidbroek.

Inmiddels is de deskundigheid van onze snoeiers sterk toegenomen. Daarom vragen onze collega’s van de oostelijke knotgroep ons om hen bij het fruitsnoeien te helpen. Er is door het toegenomen werk veel vraag naar nieuwe snoeiers. Ook de uilenwerkgroep zal blij zijn als we boomgaarden weer op kunnen knappen. Nieuwe deelnemers worden bij ons zowel theoretisch als praktisch geschoold. En dat in de heerlijke Krimpenerwaardse buitenlucht! D

WAARDVOGEL | APRIL 2020

41

Investeer in natte toekomst voor veenweidegebied Annemarie van de Vusse, ROmagazine, 1 april 2020

NIEUWSBERICHT

Vrijwel iedereen zal wel eens zo’n aha-moment hebben gehad dat je je plotseling realiseert dat de draagkracht van de aarde beperkt is. Voor de een was dat het overlijden van de oude buurvrouw tijdens de hete zomer van 2018, voor de ander het zien van de film ‘An inconvenient truth’ van Al Gore. Voor mij deed zich zo’n moment voor toen ik fietste door Waterland en daar een paal zag staan van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

De bovenkant van de betreffende paal kwam meters boven mij uit, en liet zien dat het oorspronkelijke maaiveld ooit meer dan vijf meter hoger lag. Dat was het niveau voordat de boeren in de Middeleeuwen met het ontwateren van het veenweidegebied begonnen. Lag het maaiveld toen vier meter boven NAP, nu is het in Waterland gezakt tot twee meter onder NAP, en het zakt nog steeds met ongeveer een centimeter per jaar. Doordat de grondwaterstand verlaagd wordt, oxideert het veen en verdwijnt het als CO2 in de lucht. Dat zorgt voor een uitstoot van 6 en 10 ton CO2 per jaar. En door het zakken van het maaiveld, moet het waterschap telkens weer de grondwaterstand verlagen om de boeren met hun tractors over het weiland te kunnen laten rijden.

‘In het Klimaatakkoord klinkt veel meer de stem van milieu en duurzaamheid door’ Dat deze wijze van boeren op veenweidegebieden niet eeuwig kan doorgaan, is ondertussen ook doorgedrongen tot de beleidsmakers op rijksniveau.

Maar hoe men dat wil aanpakken, daarover bestaat toch onduidelijkheid.

Mist in ontwerp-NOVI In de ontwerp-NOVI (nationale omgevingsvisie) wordt gesproken over drie mogelijke maatregelen om bodemdaling tegen te gaan, namelijk onderwaterdrainage, peilfixatie en transitie in landgebruik. Duidelijk is dat bij onderwaterdrainage en peilfixatie de bodemdaling alleen wordt geremd.

Alleen transitie in landgebruik en verhoging van het waterpeil stopt de bodemdaling en is goed voor natuur en biodiversiteit. Mogelijk kan dit op termijn zelfs leiden tot aangroei van het veen. Toch wordt daarvoor geen duidelijke keuze gemaakt. Zo wordt in de NOVI niet gesproken over de instelling van fondsen om deze keuzes financieel mogelijk te maken. Dat wordt overgelaten aan de provincies die het proces mogen faciliteren.

Stap in goede richting Het Klimaatakkoord is duidelijker. Daarin staat dat circa 90.000 ha veenweidegebied vanaf 2021/2023 wordt aangepakt, waarbij een substantiële bijdrage beschikbaar is om circa 10.000 ha om te vormen in agrarische natuur, inclusief de aangroei van veenmos, en transitie naar natte teelten. Hiervoor stelt het kabinet 100 miljoen euro beschikbaar. Dat is in ieder geval een stap in de goede richting.

Waar de NOVI geen duidelijke keuzes maakt, en zich eigenlijk vooral richt op ruimtelijke ordening, klinkt in het Klimaatakkoord veel meer de stem van milieu en duurzaamheid door. Wellicht dat in de definitieve versie van de NOVI deze stem kan worden meegenomen?

42

WAARDVOGEL | APRIL 2020

Tel. 06-51809068 / www.hagendijkbouw.nl

Zuidbroek 149a 2861 LL Bergambacht Zuidbroek 149a 06-10301196.

2861 LL Bergambacht info@bui-tegewoon.nl 06-10301196. www.bui-tegewoon.nl info@bui-tegewoon.nl www.bui-tegewoon.nl

BREED INZETBAAR OPOP UWUW NATUURPROJECTEN. BREED INZETBAAR NATUURPROJECTEN. Onderzoek, advies & inventarisatie in in Onderzoek, advies & inventarisatie natuur landschap, natuur enen landschap, WERKVELDEN: WERKVELDEN: agrarische inpassingsplannen - erfinrichtingen - natuur in de stad agrarische inpassingsplannen - erfinrichtingen - natuurinpassingen in de stad - groenspaarplannen - landschappelijke groenspaarplannen - landschappelijke inpassingen inventarisatie & onderzoek - Wet Natuurbescherming - inventarisatie ecologische & onderzoek - werkbegeleiding Wet Natuurbescherming kleinschalige water maatregelen ecologische werkbegeleiding beheer & inrichtingsplannen gebiedsontwikkeling kleinschalige water maatregelen agrarisch & particulier natuurbeheer

beheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkeling -

SPECIALISATIES: agrarisch & particulier natuurbeheer inrichting en beheer van weidevogelgebieden, SPECIALISATIES: moeras- en waternatuur, rivierengebied, en organisatie, inrichtingbeheerplanning en beheer van weidevogelgebieden, agrarische inpassing en verbreding moerasen waternatuur, rivierengebied,

beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding

Reisgids 2016

jde bestemmingen Vogel- en natuurreizen naar wereldwi

reisprogramma ww Vraag de gratis reisgids aan!

E inf

ee! • E info@ s m30 et on20 www.birdingbreaks.nl • T (Re 020) is m779 Vogel- en natuurreizen naar wereldwijde bestemmingen

100+ groepsreizen 55 expeditiecruises 22 fotoreizen 20 weekenden in Nederland

Veel reizen met gegarandeerd vertrek in najaar 2020 en voorjaar 2021!

Atlantic Odyssey 2021

West Pacific Odyssey

31 maart 2021 / v.a. € 5.850,-

1 april 2021 / v.a. € 8.595,-

Laatste plaats!

Informeer naar onze actie

Boek nu en ontvang een gratis hotelovernachting en korting op uw vlucht!

woude ligt in het hart van de feervolle zalen zijn zeer geschikt e of feestelijke bijeenkomst. etverbinding zijn aanwezig. t complete maaltijden of buffetten. Vraag de gratis reisgidsen aan op reis met de beste vogelgidsen naar meer eid in eigen keuken. Bel ons voor: Aldan1380jaar bestemmingen! Ga met ons mee! www.birdingbreaks.nl

Vraag de gratisreisgids aan!

www.birdingbreaks.nl ( 020) 779 20 30 • info@birdingbreaks.nl

“De Zwaan” biedt ook een p afhaalmaaltijden en een sna Keuken geopend van 17.00 t woensdag, vrijdag en zaterd