Anne-LiseFrøland
Tynnerivneravlys
Roman
Samlaget
Oslo2025
©DetNorskeSamlaget2025 www.samlaget.no
Omslag:SuperultraplusDesignstudioAS
Førtrykk:Type-itAS,Trondheim
Skrift:11/14,6pkt.Sabon
Papir:70gHolmenBookCream2.0
Trykkeri:ScandBookAB,Falun
PrintedinSweden
ISBN978-82-340-1487-1
Dennebokaertryktpåmiljøvenlegpapir.
Materialetidenneutgivingaervernaetteråndsverklova.Deter derforikkjetillateåkopiere,avfotografereellerpåandremåtar giattelleroverføreheileellerdelaravinnhaldetiutgivingautan atdeterheimlailovellerfølgjeravavtalemedKopinor.
Deterforbodeåbrukeheileellerdelaravutgivingasominndata ellertreningskorpusigenerativemodellarsomkanskapetekst, bilete,film,lydellerandretyparinnhaldoguttrykk,utan særskildavtalemedrettshavarane.
Brukavmaterialefråutgivingaistridmedlovelleravtalekan føretilinndraging,erstatningsansvarogstraffiformavbøter ellerfengsel.
Vindusomlyser
Deteringennattogdag: Bareetlyssomføderbegge Somom
endødsmyldrendedrøm omslutteraltet
GunvorHofmo(1997)
Hankomfråaust,tilfotsgjennomskogenogover markene,nogjekkhanovertunet.Detflaugisingelforkvartsteg.BerreSveinunggjekkslik,brøytande.Egsatframfordentommepeisenogsågmot jorda.Åkranevarskornened.Tilfeldigestaderstakk klyngermedattgløymdeaksopp.Eghaddeikkje lagtmerketiltreskaren.Detkunneveredetsame. Eitsvaktskjæravgråblåtthangattiskyminga,som eihåplausutviskingovertrea.Singelensongkring føtenehans.Egvilleikkjehahanher.
Kroppenvarstivdåegreistemegfråstolen,eg haddeikkjerøyvdpåmegheiledagen.Kvalmenslo innovermeg,fjøset.Egtvingamegtilåfølgjeispora fråmorgontimane.Fråegvaknaogsettefotsolane motgolvet.Sengasomknirka.Sengasomvartom.
Utanåslåpålysetellertrekkevekkgardinene haddeegsetepåkantenavmadrassenoglatealt spinneinnimeg.Rundtogrundtogrundttilnomenheitakomtilbakeogrannmildtinnoverheilemeg someimangegreinaelv.Flytandegjennomryggrada, skuldrene,nakkenogendeleghjernen.Egkleddepå meg.Iførstetasjentråkkaegislagstøvlaneoggjekk
utpåtrappa.Pustaførstgruntogstøttamegtil husveggen,såkryssaegtunetoggjekktildei,dyra våre.Skrapamøkkanedmellomristene,porsjonerte utkraftfôr,vaskajuraogmjølka.Eghaddeikkje gløymtdei.
Halvmørketinneistovarannrasktutistummandesvart.Nattabløddeinnidagen.Sveinung knakkatogonger.Eglahandaoverdetkjøligedørhandtaket.Hanhaddeikkjeblittinvitertinnpålang tid,nosteigegtilsidesogsettedøraheiltopp.Utan åseienokofestaegblikketidentilsøladelenav trappa.Hanhaddeplassertføtenesålangtunnasom mogleg.Merkagjekkikkjevekk.Eghaddeprøvdå vaskereint.Fleiregongerhaddeeglegepåkneog skrubba.Hanstrektearmenut.Egtrektemegunna oggjekkinn.Blikkethanslasegsomeitåkoverryggenmin.
«Kominn»,saeglågt. Hankippaavsegtreskoaigangenogfølgdeetter. Egstansavedkjøkkenbenken.
«Kaffi?»
Eiemmenluktseivutfråundervaskenogfrå oppvaskmaskina.Eghaddeikkjetømtbosset.Hadde ikkjegjortreintpålangtid.Skitnekrus,glasog brukteteposarfyltebenken.Kringvedomnenlåg oskastrødd,iblandaruskfråtrefliserogbork.Potteplantaneoversengebenkenvarblittbruneogtørre. Detvarikkjelengernokonvitsidei.Hanhektalaus haspenepåeinevindaugetogsetteseg.Stolenkvein undervektahans.
«Gin?»
Eghentaflaskafråskapetovervasken,settehofrå
megpåbenkenogplukkauttoglaslengerbak.Plassertedeipåbordet.
«Viertommeforblandevatn.»
Hanladeteinebeinetoverdetandre.
«Haringenvoreinnomdeg?»
Egsågmotglasaogtilbakepåhan.Detsvakelyset frålyktenepåtunettrengdesåvidtinn.Pæraover garasjenlysteikkjelenger.Vegardskiftahoaldri. Berrenokrefå,tynnerivneravlystvingaseginntil kjøkkenet.Eroderteutsmåravinarirommet,over golvetkringvedomnen,smaltlangsvaskenogover eineveggen.AnsiktettilSveinunghaddeingalysrivne.Auga,nasenogmunnenflautoverikvarandre. Berrekonturanevarsynlegefrådendempaglansen somskeininngjennomruta.
«Eggløymerdet»,saegoggjekkmotveggen. Trykteinnbrytarentillampa.«Lyset.»
Einsirkelavgultbreiddesegoverkjøkkenbordet. Gjordedettileiscene.Somjentungehaddeegdansa ballett.Spelttallauseroller.Snøfnugg,regndrope, ekorn,innbyggariBangkok,kniv.Egsettemegtungt nedvedandreendenavbordet.Såkomegpåginen påkjøkkenbenken.Sveinungslepptemegikkjemed blikket.
«Kvaskjedde?»
Egsetteflaskapåbordet.
«Detveitdu»,saegogskjenkteiglasa.«Eg gjekk.»Egskruddeattkorkenogtrekteglasettil meg,overdenrugletetreplata.Handroghandagjennomdetlangehåretogsågvekk.Kanskjegjorde eghankvalm.Eigråsprengtstripesprangutsom einsmalbekkfråområdetlikevedtinningenhans.
Hovarny.Ellerhankunnehattholenge.Vanlegvis haddehanhåretieinlaushestehale,menikkjeom detvarvått.Egstudertehanda,dengråebekken, skuldrene,armane.Denraudruteteskjorta.
«Nyeklede?»
Hanslepptehåretnedogskiftastillingpåstolen, somforåfåordenpådenlangekroppen.
«Pia–»,sahan.
Deihaddealtsåblittilag.Oghohaddeikkjevilja blimedhanhit.Egsenkahakatilbrystet,skrapa naglennedieinekvistenibordplata.Eg,Vegardog hohaddesetemangetimarveddettebordet.Hokom utanfrå,sliksommeg.Flyttahitlikeetterveterinærskulen.Vihaddevorevener.
«Homeinerdetermiskuld»,saeglågt.Hohadde fåttSveinungtilågåilangermaskjorter.
«Knapparoggreier»,saeg.Hanrettasegopp ogstraukhandasåvidtoverskjortebrystet.Ruter kleddehanikkje.HantreivstbestiutvaskaT-skjorter.Egpustatungtogvendemegutirommet.Altvar skuggar.
«DufårgiPiatid»,sahanogskjultehendene underbordplata.
Egsatbakoverlentmedføtenepådashbordetog vindaugetopent.Vegardsittgrepomrattethadde fåttknokanetilåkvitne.Augavarraudkantaog tørre.Egstraukhanlettoverarmenoglentehovudet bakover.Denungehaustenhaddegittlyseteindjuparetone.Grasetbreiddesegutoveralt,berre sommestadervaksdetkorn,oginnimellomseivei sterkluktavgjødselinngjennomdenopnebilruta. Vegardsenkafartaogvreibilenavhovudvegen.
Karosserietristalettmedanvifølgdegrusvegensom snirklasegoppoverbakkanemellommarkogtette skogslinjer.Langsvegenstraukeinsmalbekksom knyttesegtilelvalengernede.Detfanstberreeielv, hoskardjuptgjennomdalenibotnenavlandskapet.Vasstandenvarhøgpådennetida.Bilentrefteeit holivegenogsprattoppatt.Tungemjølkebilar,for ikkjeåsnakkeomsmeltevatnetsomfekkbekkentil åfløymeoverkvarvår,haddesettsittpregpåvegen. Vegardkøyrdeslalåmrestenavstrekkaopptilgardsbruketienden.
Husalågpåeilitaflate.Detkvitmålavåningshusetvarbygdpåsteinmur,likebakstodhønsehu-
setogfleirebrukshus.Imidtenvakseienormfuru morahanskallatuntreet,ogiendenmotauststod eitgammaldagsraudmålabåsfjøsmedplasstiltolv mjølkekyr.Pånedsidaavhusetlågeinplenflekkmed frukttreogbærbuskar,ogeitlitestykkeovanforfjøsetstrektefleiremålbeitemarksegutogoppmot denskogkleddeåssida.Sommestaderhaddegraset bukkaunderforregnet,ellesbreiddefrodigegrasengersegutoveralt.Bruketlågogduppasomeilita blåseieinsjøavgrøntsomnervøstlasegettervinden.Granskogen,bakkaneogdeilågefjellakledde innedalensomeigrønsvart,bølgjandedemning.
MaritstodpåtrappaogtokossimotdåVegard stansapåtunet.Hangapaforåstrekkeutkjevemusklane,gneihandflateneoveransiktetogmasserteaugelokka.Helsingavårdruknaismellafrå bildørene.Maritløftaeistor,raudleitthand,vinka ogstakkhotilbakeilommapådenblåefleecejakka. Underdenomfangsrikeoverkroppenstakktopipestilketebeinbreittuttilkvarside.
Detvarikkjemeirenneitdøgnsidanhoringde. Visatpåeinbaribyen,plukkairestanefråfriesenogtingaosseinnyøl.Eghaddevoreoppgitt fordiklasserommavarforvarme.Deinyeåttandeklassinganehaddeseteinneklemteheilevekaieit altfortrongtklasserom,medgjennomvåteT-skjorteryggar.
«Kanskjeduskalbeomeiluftmåling»,saVegard, somjobbapåeinvidaregåandeskulemednybygg. Egristapåhovudet.Skulenminvarfråtidadåein truddepåopneklasserom.Ventilasjonsanleggetvar ikkjetilpassaveggarmellomklassene.
«Sjåpådether»,saegogløftaoppeinmjuk,feittetefries.Egkastahantilbakeikorgamedmatpapir ogtørkafingranepåeinserviett.
«Dufårtruemedåslutte,då»,sahanertandeog setteølglasettilmunnen.Idetsameringdemobilen hans.Hansettenedglasetogvistemegskjermen. Morhansringdenærsagtaldri.
«Tahan»,saeg.
Musikkenilokaletvarhøg.Vegardkrumma handakringøyret,reistesegogvinkaategskullefølgjeetterhanut.
«Eingongtil,mamma.»Vistilteossutanforinngangsdøra,einmannstodogrøyktelikeved.Vegard settemorsipåhøgtalar,ogegdroghanmedmegtil eitavbordabortanfor.
«Eghaddeframleispostenihendene»,saMarit. «Vissteikkjekoregskulleleggehan.»Hohaddereagertpårautingfråfjøsetogfunnemannensinpå golvet.Spenekoppanehaddelegeslengdeuttilsida, medankuatråkkanervøstkringhaninneibåsen.
«Såallpostenerjofullimøkk.»
«Korlengemåhanverepåsjukehuset?»
«Egtrurkanskjeegberremåkastehan.»
«Dyra,då?»spurdeVegard.
«Skeiviansiktet»,svarteMarit.
Egprikkahanpåskuldra.
«Seiatvikjem.»
Hanhaddenikkamotvillig.
Maritkomnedpåtunet,toktakiVegardogklemte han.
«Hererde,endeleg.»Hodyttahanfråsegogdrog
meginnifamnen.Detvarlettåsjåathoikkjehadde sovestort,hofekkdetsameuttrykketsomsonen. Augelokkahovnaoppoggjordeaugasmale.LarsJakobvarframleisinnlagd,hohaddereistiskytteltrafikkmellomsjukehusetoggarden.
«Gjekkturenbra?»
Vegardvaraltigangmedåtømmebagasjerommet.
«Veldigbra»,saeg,«Vegardkøyrdemesteparten.»
Hanhengdeeinbagoverkvarskulderogsmilte foråviseathanhøyrdeoss,smelteattbagasjerommetoggjekktilbaksetaforåplukkemedsegtøynetta.Vihaddehandlaførvidrog,kaffi,te,oliven, importertost.Hokomikkjetilålikedet.Egtok nettahanhaddeihendene,ogstrektemeglengerinn ibaksetetforåfiskeutdeiallersistetinga.Plukka medmegbossetfrådørken,brusflasker,kaffikoppar ogeintomPringles-kartong.
Hogjetteossoppmurtrappaogvidareinngjennomvindfangetogytterdøra.Densure,littsøtlege luktafråfjøsetfølgdeossinnihuset.
«Kominn,kominn.»
«Erdetmykjeavgrasetsomharlagtseg?»spurde Vegard.
Maritlukkadørabakoss.
«Sveinungharslåtthosseg.»
Vegardtrektepåskuldrene.Vitråkkaavossskoa ogsettefråossbagasjen.Detvareinslikmørk gang,typisksekstitals.Brunellerburgundertapetog mørketredørermedfargaglas.MaritogLars-Jakob haddenestenikkjeendraeintingetteratdeiover-
tokbruketfråbesteforeldratilVegard.Hopeikamot nettaihendenemine.
«Kvaerdet?»
«Kaffi»,saVegard.Hantoknettafråmegogsette deiveddøropningatilkjøkkenet.
«Vihardåkaffi–»
«Nei.»
Maritvendesegmotmeg,menegkomhoikkjetil unnsetning.Vegardløftadenstørstebagen.
«Vigåroppmedtinga.»
«Vildeikkjeeteogslappeavlittførst?»Sannsynlegvishaddehoståttoglunkapåmateneintime allereie,ogdetirritertehan.Eggavhoeitunnskyldandeblikk,greipdenandrebagenogfølgdeetter hanopptrappa.Hosukkatungtoggjekkinnpå kjøkkenet.
Visovalltidpådetsamerommet.Panelveggane haddeeindjupplommefarge,sengavartoenkeltsengersomvidyttasamantileidobbelnårvikom.På kvarsenglågderheklasengeteppesomsikkerthadde vorekvite,mensomnovargulna.Ogsågardinene varhekla.Deihjelpteikkjestort,såitillegghadde Maritsyddnokreandreitjuktstoff.Hohaddefortaltmegdetaljaromnærsagtaltsomfanstihuset. Fargenpågardineneliknadenpåveggen,berreendå mørkare.Stoffethaddeeitslagsmønstersomskifta mellomglatteogukjemtestriper.Mellomsengene stodtonattbordifurusomLars-Jakobhaddesnikra. Beggehaddeleselampe.Pågolvetlågdereifillerye, raudlilla,ellerkanskjeburgunder.Vegardvaralti gangmedåskyveunnaryaognattborda.
«Egskjønnerikkjekorfordeiflyttarpåsen-
gene…»,hanstoppaogventapåategskulletatak, «…kvareinastegong.»Visettesenganedogtoktak idenneste.Plassertedeipåmidtenogflyttanattborda.
«Egforstårikkjeathoorkaråhadetsåmørkt», saegogkikkapågardineneigjen.«Altisamefarge.»
Hanristapåhovudetogsettesegpåsengekanten. Egstraukhanoverhåretogsettemegpåfangethans.
«Gjekkdetgreittåkøyre?»
Hangneiknokanelangskinnetigjen.
«Hoklarerikkjedette»,sahanogflettafingrane innidenopnehandami.«Vireiserheimnårpappa kanarbeideatt.»
«Trurduhankandet?»
«Ellersåhjelpervihoåselje»,sahan.Egklappa hanlettpålåretogreistemeg.Hanhaddealdriverkelegnektanårdeibadhankommeheim.Sjølvom motviljenreistesegihansomeindobbeltgjengar.Til megsahankvargongathanikkjeville,mensådrog hantilsluttlikevel.Hanvareinebarn.
PåkjøkkenetausteMaritoppkjøtsuppeidjuptallerkenarogsenderundtkartongenmedflatbrød.Ho nikkamotbitenihandami.
«Førbakaegsjølv,mendetharegsluttamed.»
Egsmurdeeittyntsmørlagpåflatbrødet.Som vanlegknakkdetihandflatameddetsameegla trykkpåkniven.
«Detteerjogodt,det.»
Horistapåhovudet.
«Heimelagaeralltidbest.»
«Dufårlæremegdet»,saeg.
«Korfordet?»Vegardsågoppfråsuppa.
«Mådu?»Hosukkaoppgitt.Vegardslengdefrå segskeiapåbordet,ogMaritheldtsistivtnediskåla. Eglaeihandoverkneethans.
«Detvargodsuppe»,saeg.Vegardpustatungt ogåtvidare.Maritgjordedetsame.Skeieneslonedi porselenetkvargongeinavdeiforsynteseg.Egplassertemirolegisuppa,fyltehomedkraft,kjøtog småterningaravkålrabioglauk.Utaneinlydsette egskeiatilmunnenogsvelgde,medanegkverna.Det haddealdrivoretvilomkvadeiventasegavhan,og avmeg.Viskulleovertagarden.Hotømteskålaog laskeiafråseg.Sårettahoblikketskarptmotsonen sin.
«Altduhar,hardufåttfråoss.»
Vegardreistesegogforletrommet.Maritrydda bordet.Skuldreneristamedanhotreivdeneinetallerkenenetterdenandreogvaskaforhand.Egville forsvarehan,menistadensprangegetterhan.Dåeg komut,forsvannryggenhansallereieinnfjøsdøra.
Luktaogvarmenslomegnestenoverendedåeg kominnifjøset.Detstakkstramtinasen,ogeglurte påomdetvarammoniakk.Egkunneikkjehugseat dethaddeluktasliktidlegare.Vegardstodogskrapa møkkbakeiavkyrne.Egløftagenserenovernasen oggjekkborttilhan.
«Dublirikkjerarebondenomduskalgårundt slik»,sahan.
«Detluktarikkjesunt.»
Hansågpågenserensomdektehalveansiktet mitt.
«Dethereringenting.»Hanloavmegogfortsette åskrape.
«Detmådåvereskadeleg?»
«Detharhendtateinharfunnekyrnedaude», Vegardpeikamotristene,«omluftingaikkjehar voregodnoknåreinrørerimøkka,mendetersjeldan.»
Hankviltehakapåskaftettilskrapaogforklarte atnårdeirørteimøkka,settedeioppallevindauge ogdører,ingengjekkinnføraltvarluftatilstrekkeleg ut.Gassanesomseivopp,vargiftige.
«Menkyrneblirinne?»spurdeeg. Hannikka.
«Dethererikkjefarleg.»
Egslepptegenserennedatt.Utanåseiemeirsette hanfråsegskrapaogtoktilåbørstekyrne.
«Vilduprøve?»
Egslolaustutmedarmaneforåviseategikkje varkledd,eghaddegåttinnutanåtapåmegdress. Hankomborttilmegmedeinkarde.
«Deierikkjefarlege.»
Vegardvaraldrireddnårhanvarifjøset.Han gjekkmellomdeidigrekroppanesomingenting, prataogklappaogstelte.Eglikteåsjåhanslik.
«Dulikerdegher»,saegogtokimotkarden.Han svarteikkje,menegsågkorleisheilehanslappaavi møtemedkyrne.Detvarslikhanhaddevoredåeg treftehan.
Maritnikkastivtdåvikominnatt.Eggjekkførst idusjenforåfåavmegfjøslukta,etterpålaegmeg påsengamedeibokmedanVegardgjordesegferdig. Hankominnpårommetoglasegklissblautoppå meg.Eghylte.
«Kandualdritørkedegskikkeleg?»