ΑΠΟΨΗ
Πώς το σχολείο μπορεί να διαχειριστεί επιτυχώς τη μεταναστευτική και προσφυγική «κρίση»; Δρ Χριστίνα Χατζησωτηρίου
PhD in Education, University of Cambridge, UK Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Σ
την εποχή της ύστερης μετα-νεωτερικότητας, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με τη σοβαρότατη πρόκληση του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος. Σαφέστατα, η περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από τον «σύγχρονο υπερ-πλουραλισμό», ο οποίος διαφέρει ποιοτικά από τον «παραδοσιακό πλουραλισμό» λόγω της παρουσίας μειονοτήτων ή μεταναστών προηγούμενων γενεών. Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια μετανάστες και πρόσφυγες πέρασαν από τρίτες χώρες στην Ευρώπη, γεγονός το οποίο προσέλαβε διαστάσεις «κρίσης». Στο κλίμα αυτό, τα ευρωπαϊκά σχολεία αντιμετωπίζουν την πρόκληση της επιτυχούς διαχείρισης αυτής της «κρίσης». Υπό την έννοια αυτή, η ουσιαστική επιτυχία δεν περιλαμβάνει τίποτα λιγότερο από την απόδειξη ότι τα σχολεία σε όλη την Ευρώπη μπορούν να συμπεριλάβουν με επιτυχία τα παιδιά μεταναστευτικής και προσφυγικής βιογραφίας, τα οποία και αποτελούν το ένα τρίτο των αιτούντων άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πλαίσιο αυτό, καλούμαστε να εξετάσουμε τις επιδράσεις της μεταναστευτικής «κρίσης» στο νόημα και τις διαδικασίες της βελτίωσης του σχολείου και της διδασκαλίας, με απώτερο σκοπό την επίτευξη της συμπερίληψης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών και μαθητριών. Προκειμένου να καλλιεργήσουμε και να ενισχύσουμε για όλα τα παιδιά –γηγενείς, μειονοτικής, μεταναστευτικής και προσφυγικής βιογραφίας– την κοινωνική και ακαδημαϊκή συμπερίληψη και το αίσθημα του ανήκειν σε έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο, μπορούμε να βασιστούμε στην ίδια την έννοια του διαπολιτισμού. Για την UNESCO (2006), ο διαπολιτισμός υπερθεματίζει την ενσυναίσθηση, την αλληλεπίδραση και τις πολιτισμικές ανταλλαγές. Επιπλέον, αντλεί από τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας με απώτερο σκοπό την ενθάρρυνση όλων των ατόμων προς τον κοινωνικό μετασχηματισμό, ενδυναμώνοντας κυρίως τους
82 EconomyToday
περιθωριοποιημένους ή καταπιεσμένους. Εξετάζοντας τον διαπολιτισμό μέσα από τον φακό της κοινωνικής δικαιοσύνης και της απο-αποικιοποίησης, οφείλουμε να προχωρήσουμε προς μια «συστημική προσέγγιση που να αποσκοπεί στην οικοδόμηση ενός δίκαιου και ίσου κόσμου». Ο γνήσιος διαπολιτισμός προκύπτει από την αποδόμηση της εξουσίας, της μεριτοκρατίας και της υποταγής. Κατά συνέπεια, αντί να επικεντρώνεται στους διακριτούς πολιτισμούς και ιστορίες, στρέφει την προσοχή του στην ανάλυση των σχέσεων εξουσίας. Αναντίρρητα, ο στόχος της κοινωνικής, σχολικής και ακαδημαϊκής συμπερίληψης όλων ανεξαιρέτως των παιδιών μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσω της διαπολιτισμικής ανάπτυξης και βελτίωσης του σχολείου. Η ανάπτυξη και βελτίωση του σχολείου σε συνθήκες μεταναστευτικής ή προσφυγικής «κρίσης» περιλαμβάνει διάφορα επίπεδα αναφοράς, και συγκεκριμένα: το δομικό και οργανωτικό επίπεδο του σχολείου, το κοινωνικό επίπεδο, το επίπεδο της διδασκαλίας και του αναλυτικού προγράμματος και το ατομικό επίπεδο. Τόσο σε κάθε επίπεδο ξεχωριστά όσο και εγκαρσίως, προκύπτουν διάφορες συνθήκες επιτυχούς διαχείρισης της «κρίσης». Ποιες είναι όμως αυτές οι συνθήκες; Πρωτίστως, οφείλουμε να αναφερθούμε στο άνοιγμα του σχολείου στην ευρύτερη κοινότητα. Εξωτερικοί φορείς, όπως για παράδειγμα ΜΚΟ, η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών ή ακόμη και ο επιχειρηματικός κόσμος, μπορούν δυνητικά να αναλάβουν ευθύνες και καθήκοντα τα οποία το σχολείο αδυνατεί να καλύψει. Παράλληλα, τέτοιοι φορείς έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν επιπλέον γνώσεις και δεξιότητες σχετικά με την τοπική αγορά εργασίας, καθοδηγώντας την εκπαίδευση και κατάρτιση και ενισχύοντας, συνεπώς, την οικονομική συμπερίληψη των παιδιών μεταναστευτικής βιογραφίας στη μετέπειτα πορεία τους ως ενήλικες. Ομοίως, επισημαίνουμε την αναγκαιότητα του ανοίγματος του
