Τεύχος 479 by Diavazo.gr

ISBN 978-960-03-4569-8, σελ. 208, €12,00

Αλδεβαράν ονόμασαν οι Άραβες τον πλέον λαμπερό αστέρα στον αστερισμό του Ταύρου. Κάποιος πίστεψε πως ο έρωτας θα τον ανεβάσει εκεί πάνω, όμως γκρεμίστηκε επειδή κάποιος άλλος δεν ακολούθησε και μένει στη γη φυλακισμένος (δεν γνωρίζει αν τον εκλείδωσαν μέσα ή τον άφησαν απ' έξω) σε ενοχές καιτύψεις· ερήμην του ένοχος. Όμως, μέσα από μια μαγική, πλήρη θαυμάτων ανάβαση, με χαλινούς την κατανόηση και την παραδοχή πως είναι υπαρκτό και εκείνο το είδος έρωτα που αυτός αγνοεί και όπου δεν μετέχει, θα αξιωθεί τον Αλδεβαράν, με συντρόφους του ισόβιους απλά και μεγαλειώδη πράγματα, όπως το χιούμορ, η αγάπη, η φιλία.

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ 0 ΙΔΕΑΤΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ;

EC ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΓΡΑΦΕΙΑ: ΖΑΛΟΓΓΟΥ 11,106 78 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 210 3301208, FAX 210 3822530 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΟΛΩΝΟΣ 131,106 77 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 210 3301208 (ΕΣ. 187)

Γ Ν Ω Μ Η

Μ Ο Υ

Για την προώθηση του ελληνικού βιβλίου εν είμαι υπέρ της επιδοτούμενης τέχνης. Δεν πιστεύω ότι τα πολιτιστικά αγα θά όταν προωθούνται από τον δημόσιο προϋπολογισμό είναι και ανταγωνιστι κά. Πόσο μάλλον που κατά καιρούς το δημόσιο έχει υποστηρίξει και χρηματο δοτήσει ευκαιριακές παραστάσεις, εκδόσεις, εκδηλώσεις, συνέδρια προς όφελος φί λων, για το «ονόρε» κάπου υψηλόβαθμου κρατικού λειτουργού ή απλώς για να καταγραφούν στη λίστα των πεπραγμένων κάποιου υπουργείου. Η κρατική χρηματοδότηση όμως επιβάλλεται όταν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο, μια στρατηγική ανάπτυξης ενός χώρου τέχνης. Η επίσκεψή μας στην Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης μας έβαλε όλους, όσοι ήμασταν εκεί, πάλι σε σκέψεις. Η παρου σία πολλών μικρών κρατών με μικρές γλώσσες ήταν ενισχυμένη με μια πολιτιστική στρατηγική. Οι περιπτώσεις της Καταλωνίας και της Τουρκίας ήταν χαρακτηριστικές. Οι προτεινόμενοι από το υπουργείο Πολιτισμού της χώρας τους συγγραφείς ήταν επιδο τούμενοι ως προς τη γλώσσα, αλλά πολλές φορές και ως προς το promotion. Μην έχουμε αυταπάτες. Η ελληνική γλώσσα μιλιέται και γράφεται από λίγους σε αυτή την παγκόσμια χοάνη που κυριαρχούν δυο-τρεις γλώσσες. Οι έλληνες συγγραφείς δεν θα βρουν ποτέ το δρόμο προς το εξωτερικό χωρίς ένα συνεχές και μακρόπνοο πρόγραμ μα μεταφράσεων, αλλά και προώθησης. Γιατί δεν αρκεί να μεταφράσεις ένα έργο και μετά το να το αφήσεις στην τύχη του. Κι αντί γι' αυτό τι βλέπουμε; Μία και μόνη φο ρά, το 2001, έγινε μια τέτοια απόπειρα και το κράτος καθυστερεί από τότε να εκπλη ρώσει τις υποχρεώσεις του έναντι των ξένων μεταφραστών και εκδοτών (λέγεται ότι ρυθμίστηκε μόλις τώρα!). Επρόκειτο φυσικά για ντουφεκιά στον αέρα. Και δεν είναι μόνον οι μεταφράσεις, είναι και οι δραστηριότητες που μπορεί να έχουν τα Μορφωτικά Τμήματα των πρεσβειών μας στο εξωτερικό, η βοήθεια στις έδρες Νεοελληνικών Σπουδών κ.ά. Αυτά όλα απαιτούν ένα σχέδιο που απ' ό,τι φαίνεται δεν υπάρχει ούτε ως σκέψη στο μυαλό των ιθυνόντων, κάτι που οδηγεί τους περισσότε ρους να σκέφτονται: «αυτή είναι η Ελλάδα;». Είναι αυτή;

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω f i e p i e x o m e n a

1 Η ΓΝΩ Μ Η ΜΟΥ

γιαννηςν . μπαςκοζος

Μ Ο Ν ΙΜ Ε Σ Σ Τ Η Λ Ε Σ 6 Σχόλια 76 Courier 18 Από μόνασε μήνα, ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ22 Ρεπορτάζ 34 Θερμιδωριανά Οξύτονα, ΑΛΕΞΗΣ ΖΗΡΑΣ36 Στήλη Άλατος, ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ 58 ΚΟΝΤΡΑ διάβασμα, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ 60 ΧΩΡΙΣ προϋ πηρεσία, ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ 158 0 ΠερίΟδεύων ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ 760 a piacere ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΝΑΒΟΥΡΗΣ

26 Τ Α Ε Υ Π Ω Λ Η Τ Α Τ Ο Υ Δ ΙΑ Β Α Ζ Ω

ΑΡΘΡΑ 38 Επικοινωνιακές... μεθοδεύαεις! ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ 40 Ακαδημαϊκή εκλαΐκευση και αντίλογος στους ολοκληρωτικούς -ισμούς. ΝΙΚΟΛΑΣ Α. Ε. ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ

Φ Α Κ Ε Λ Λ Ο Σ Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ ΙΑ 70 Βιβλία «ψυ», Ψυχολογία, ψυχανάλυση, ατομική βελτίωση. Επιμέ λεια: ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΟΥ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 44 Γιάννης Μάνος: Τα Ελληνικά Γράμματα σε νέα πορεία. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΝΕΔΑ 50 Πασκάλ Μπρυκνέρ: «Το μίσος της ευτυχίας». ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ 54 Στέφανος Δάνδολος: «Ο εχθρός είναι αόρατος». ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΛΕΞΗ ΣΤΑΜΑΤΗ

ΠΡΟ ΣΩ ΠΑ 152 Όρενταλ Τζέιμς Σίμπσον: Ένας δολοφόνος ομολογεί If I Did it: Εάν το έκανα, πώς θα το έκανα.

Β ΙΒ Λ ΙΑ Σ Τ Ο Ν Κ Ο Σ Μ Ο 62 Επιστολή στην Ντ. ΕΛΕΝΗ KAPPA 63 Μαφία και κομμουνιστές. MAURIZIO DE ROSA 65 Το ρωσικό Booker. ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ 66 Βρετανική ποίηση. CHRISTOPHER LEES 68 Short list.

ΕΛΕΝΑ ΠΑΛΛΑΝΤΖΑ

Ά μα δ ε μ ' είχα νε φ έρ ε ι εδ ώ πέρα, θα σου 'λεγα ότι αυτή η ιστορία

Στέφανος Δάνδολος

ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΒΑΘΡΑ

μιλ ά ει για τη ν τρέλα. Γιατί έτσ ι ξεκίν η σ ε. Εγώ νόμιζα ότι ήμουνα αόρατος κ ι όλα γύρω μου γίνονταν στάχτη. Κ ι ή Ιντιφ άντα που π εριμένα νε νόμιζα ότι ήτανε κορίτσι. Τέτοια νόμιζα και β ρέθηκα στο στόμα του λύκου. Τώρα, για τον κύριο Ά κερμ αν, τι να σου λέω . Ό λοι στο «Σ ενΤ ρ οπ έ» τον είχα με για φάντασμα. Παλιά ήτανε και σ τοΆ ουσ βιτς. Ή ξερ α απ' αυτά επ ειδή οχτώ μ ή ν ες ήμουνα και γαμώ τους Εβραίους. Του θανατά, δηλαδή. Β έβαια, είχα γ ίν ει και μουσουλμάνος. Αλλά και χριστιανός είχα γίν ει κ ι αυτό μ ε τσ άκισε. Λόγω ενοχών, βασικά. Τέλο ς πάντων. Το θέμα είναι ότι κάποια στιγμή πλάκωσε κ ι ο κύρ ιος Μ έρνα κ κ ι η ιστορία έγ ινε ακόμα πιο τρελή. Αλλά δ ε μ ιλ ά ει για τη ν τρέλα. Α, όχι. Όσο σ κέφτομα ι, μάλιστα, το αγόρι στην αποβάθρα, νομ ίζω ότι μιλά ει για την τρυφ ερότητα. Επειδή αυτό π εριμένο υμ ε πάντα. Κάποιον να μας ψ ιθυρίσει: «Ε ίμ α ι εδώ ... Ε ίμαι εδ ώ ...» Όσο τρελό κι αν είναι.

Κ Α Ν Ε Ν Α Σ ΘΑΝΑΤΟΣ Δ ΕΝ Μ Π Ο ΡΕ Ι ΝΑ ΣΕ ΣΚΟΤΩΣΕΙ

ΕΝΑ ΤΡΥΦ ΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ Α ΣΗ Μ Ο ΥΣ ΚΟ ΜΠΑΡΣΟ ΥΣ ΤΗ Σ Κ Α Θ Η Μ Ε Ρ ΙΝ Η Σ ΖΩΗΣ

Η περιπλάνηση στην πόλη. Η ημέρα τη ς απόλυσης. Η άδεια καρέκλα μ ε το σ ακάκι στη ράχη τη ς. Το ζευ γάρ ι στις διακοπ ές. « 0 άνθρωπος που δ ιά β α ζε α ληθινά». Η κοπέλα που τ α ξιδ ε ύ ε ι για έναν ξένο . Το ξεκα θά ρισ μα λογαριασμών. Η εμ π ο ρική στοά μ ε τους ξο φ λ η μ έν ο υ ς μ αγαζάτορες. 0 αγαθός μποντιμπίλντερ που γίνετα ι φ ονιάς. Η συναυλία μ ε το απρόβλεπτο τέλο ς. Το σ χολικό βιβλίο στα χέρια ενό ς α στέγου. Ε ικόνες τη ς μεγαλούπ ολης κ ρ υ μ μ έν ες πίσω από τη μ ν η μεια κή τη ς υπόσταση, κινηματογραφικά κ αρέ σ τις μ υ σ τικές γω νιές όπου συνθλίβονται οι ανθρώ πινες σ χέσεις, α λλεπ ά λλη λες εσ τιά σ εις στην άψυχη λεπ τομ έρ εια , ιστορίες που σ υμπληρώνουν η μία τη ν άλλη σαν κάπ οιος να τις δ ιά λ ε ξε για να ανθολογήσ ει το υς α νο ίκειο υς α ντιήρω ες τη ς κ α θ ημ ερ ινής ζω ή ς. Ένα βιβλίο που α ποκαθηλώ νει το «αστικό ό νειρο», αγκαλιάζοντας μ ε ανθρωπιά το υς άσημους κομπάρσους του.

η )

EC ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω

Δ ΙΑ Β Α Ζ Ω

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α »

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 479 ΝΟΕΜ ΒΡΙΟΣ 2007

Α Φ ΙΕ Ρ Ω Μ Α 104 0 μύθος της Μήδειας. Επιμέλεια: Γιάννης Ν. Μπασκόζος 106 0 λογοτεχνικός μύθος της Μήδειας στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία. ΓΙΩΡΓΟΣΦΡΕΡΗΣ 116 ΗΜήδεια και το επαναστατικό πνεύμα του Ευριπίδη. ΣΥΛΒΙΑ ΚΑΤΟΥΝΤΑ 122 Η Μήδεια του Σενέκα: Γυναικοφοβία και σαδισμός ατη ρωμαϊκή εκδοχή του μύθου. ΣΥΛΒΙΑ ΚΑΤΟΥΝΤΑ 128 Η Μήδεια του Ανούιγ: ο μιοογυνισμός οτη σύγχρονη εκδοχή του μύθου. ΣΥΛΒΙΑΚΑΤΟΥΝΤΑ 135 «Τίποτα στη φύση δεν είναι φυσικό» Η Μήδεια στον κινηματογράφο. ΣΤΕΛΛΑ ΒΑΤΟΥΓΙΟΥ140 Μήδεια: Μια παράσταση σταθμός για το σύγχρονο χορό την Ελλάδα. ΤΖΟΡΤΖΙΝΑ ΚΑΚΟΥΔΑΚΗ

Ιδρυτής

Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης

Γ. ΓΑΒΑΛΑΣ & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης

Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Διευθυντής

Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί Συνεργάτες

Παναγιώτης Στ. Ανδριανέσης, Αλέξης Ζήρας, Ελένη Καρρά, Χρήστος Κάτσικας Κώστας Κατσουλάρης, Κώστας Μποτόπουλος, Γιώργος Ξενάριος, Όλγα Σελλά

UNDERGROUND 156 Του δρόμου...#22. ΩΜΕΓ@

Ανταποκριτές

Christopher Lees (Μπέρμινγκχαμ) Έλενα Παλλαντζά (Φραγκφούρτη) Maurizio De Rosa (Μπολώνια) Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης (Μόσχα)

746 Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Επιμέλεια: ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ

Κριτικογραφία

Θοδωρής Πέρσης

66 Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Διορθώσεις

Σπάρος Κακουριώτης Υπεύθυνη Δημοσίω ν Σχέσεων

Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή

Τάσος Οικονομόπουλος Συνδρομές

Χρυσάνθη Κουλελή Σχεδιασμός, dtp

Σοφία Μιχάλα Εξώφυλλο

Μ ΙΛ Ο Υ Ν :

ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ Γ Ρ Α Φ Ο Υ Ν

Στέλλα Β ατουγιου · Σ τέφανος Δ ανδολος · Αλεξης Ζ ηρας ·

A. Ε.

Σκίτσο για το φόρεμα της Μήδειας από την Ελένη Μανωλοπούλου για την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, 2003.

Σ πυρος Κακουριοτης · Ν ικολας

Εκτύπωση

ΤΖΟΡΤΖΙΝΑ ΚΑΚΟΥΔΑΚΗ · CHRISTOPHER LEES · ΓΙΑΝΝΗΣ Μ α ΝΟΣ ·

ΔΙΑΝΟΜ Η

Γ ιάννης Ν. Μπαςκοζος · Π αςκαλ Μπρυκνερ · Γ ιάννης Νεδας

I. Μαυρίδης & ΥΙΟΙ Ο.Ε. ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑΒΑΖΩ Χαρ. Τρικούπη 38, ΑΘΗΝΑ 106 80 Τηλ: 210 3388008 · Fax: 210 3388006 E-mail: diavazo@ otenet.gr

Καλοςπυρος · ΚΩΣΤΑΣ

ΚΑΝΑΒΟΥΡΗΣ · ΔΗΜΗΤΡΑ «ΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΥ · ΕΛΕΝΗ KAPPA · ΣΥΛΒΙΑ ΚΑΤΟΥΝΤΑ ·

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ ·

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ ·

• Maurizio D e R osa · Γ ιωργος Ξ ενάριος · Ε λενα Π αλλαντζα • Θ οδωρης Π ερςης ·

Ο λγα Σ έλλα · Αλεξης Σ ταματης ·

Δ ημητρης Β. Τ ριανταφυλλίδης · Γ ιώργος Φρερης · Ω μεγ @

βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ

ΟΙΚΟΣ

ΑΠΟ

ΤΟ

1885

Ν ε ε ς

www.hestia.gr

Ε κ δ ό σ ε ις

· info@hestia.gr

Για τον Νικήτα Ήταν άδικο που έφυγε ο Νικήτας ξαφνικά. Άφηοε πολλούς φίλους ξεκρέμαστους. Το είδα οτα μάτια όσων συνάντησα αυτές τις μέρες. Βρεθήκαμε στη δυσάρεστη θέση να μιλάμε για τον «απάντα» Νικήτα. Έμεινε και το σχέδιό μας στη μέση. Είχαμε συνεννοηθεί με τον Νικήτα και την Κατρίν Βελισσάρη από το ΕΚΕΒΙ να δημιουργήσουμε μια κίνηση υπέρ των Λεσχών Ανάγνωσης με πρωτοβουλία όλων των μη κυβερνητικών οργανώσεων, του ΕΚΕΒΙ και του Διαβάζω. Αλλά πιο πολύ με πειράζει που έμεινε στη μέση η φιλία μας και που την τελευταία φορά που με κάλεσε για ουζάκι στο σπίτι του ήμουν απασχολημένος και δεν μπόρεσα να τον δω. Ευτυχώς υπάρχει η Μυρσίνη... Γ.Ν.Μπ.

Η έκπληξη από το νησί

ματα του βιβλίου πουλήθηκαν σε 17 χώ-

Τελικά η Βικτόρια Χίσλοη έκανε την έκ πληξη καθώς το βιβλίο της Το νησί (εκ δόσεις Διόπτρα) ξεπέρασε στη χώρα μας τα 50.000 αντίτυπα και μπήκε στη λίστα με τα πιο αναγνωσμένα βιβλία της χρο νιάς. Η Β. Χίσλοπ πέρασε στη συγγραφή από τη δημοσιογραφία (είναι συνεργά της στις Sunday Telegraph, Daily Tele graph, Woman & Home). Ως γνωστόν για To νησί έχει αποσπάσει το βρετανικό βραβείο του Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα για το 2007. Το νησί κυριάρχησε για 24 βδομάδες στο βρετα νικό τοπ-τεν και οι πωλήσεις του ξεπέρασαν ήδη τα 850.000 αντίτυπα. Τα δικαιώ

Από παραδρομή καταχωρήθηκε στην σε λίδα 59 του τεύχους 478 (Οκτώβριος 2007) ότι η μελέτη του Κ. Γ. Κασίνη Η βι βλιογραφία των ελληνικών μεταφρά σεων της ξένης λογοτεχνίας, τ. Α" (19ος αιώνας), Αθήνα, Σ.Ω.Β., 20006 βραβεύτη κε με το Χρυσούν Μετάλλιον της Ακαδη μίας Αθηνών. Το σωστό είναι πως βρα βεύτηκε με το Χρυσούν Μετάλλιον της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λο γοτεχνίας. Δ.

Επανόρθωση

Οι κεραίες... « Ο ι κερα ίες της εποχής μας» είναι μια προσπάθεια -έ σ τ ω και κ λει σμένη σε έναν ορισμένο αριθμό επ εισ οδίω ν- να μπει το βιβλίο και ο συγγραφέας στην τηλεόραση. Είναι κάτι που μας λείπει και ό,τι υπάρ χει είναι πολύ λίγο. Ο Α νταίος Χρυσοστομίδης και η συνάδελφος Μ ικέλα Χαρτουλάρη ετοίμασαν συ νεντεύ ξεις με μεγάλους και γνω στούς συγγραφείς. Η σειρά «Ο ι κερα ίες της εποχής μας» άρχισε να προβάλλεται κ ά θε Τ ετά ρ τη στις 22.0 0 μ.μ. από την Ε Τ Ι. Ο Αμος Ο ζ και ο Ζ ο ζέ Σαραμάγκο ήταν οι πρώτοι φ ιλοξενούμενοι της σειράς.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Public τον Δεκέμβριο Η βιβλιοφιλική πιάτσα μεγαλώνει στο Σύ νταγμα, καθώς το μεγάλο κατάστημα της Public ετοιμάζεται με πολλές καθυστε ρήσεις να ανοίξει επιτέλους στην περιο χή, στο ιστορικό και πανέμορφο Μέγαρο Πάλλη (Σχολές Ωμέγα κατά καιρούς). Πα ρά τις αντιξοότητες, τις μηνύσεις (300 καταγγελίες) και όλα τα άλλα τεχνικά προβλήματα, κατάφερε να υπερπηδήσει τα εμπόδια και έχει ανεπίσημα ανακοινώ σει εγκαίνια για τις 3 Δεκεμβρίου (άντε, 6 το πολύ). To roof garden στον τελευταίο όροφο θα αργήσει λίγο να ανοίξει, αλλά φιλοδοξεί να γίνει το νέο στέκι της πό λης. Στο μεταξύ άνοιξε το κατάστημα της Public στην Κύπρο, 1.700 τ.μ., και έκλεψε τις εντυπώσεις, καθώς οι Κύπριοι το θεώ

ρησαν ως κάτι πολύ όμορφο για το νησί τους. Μ.

Atelier du Roman To Atelier du Roman, το περιοδικό που βγάζει ο Λάκης Προγκίδης, οργανώνει και τις περίφημες Συναντήσεις του, τα τε λευταία χρόνια στο Ναύπλιο. Τα υλικά της τελευταίας συνάντησης τυπώθηκαν και κυκλοφορούν και στα ελληνικά. Θέμα της συνάντησης ήταν το ερώτημα τι γί νεται η δημιουργία όταν μπλέκει στα γρανάζια της πολιτιστικής βιομηχανίας. Οι συζητητές ασχολήθηκαν επί μακράν για το αν η υπερκατανάλωση πολιτιστι κών δραστηριοτήτων επιφέρει και αισθη τικές κατακτήσεις, αν συντελεί στην ανά-

W W

ψ ψ

I/V )

Γ .,™ ,

ςϋ ττν t

:π ιδρκ /ΜΔΠΛΜΡ Rl JTTFRFLY/DOCTOR MICOIA/BRICADJER .GEMRD/.YUErLAOU SPBlttCiJKLfP.JAC

Δ I A Β A Ζ Ο ] L Σ X Ο Λ I A

πτύξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας ή μήπως αυτή η τελευταία έχει αλλάξει χαρακτήρα στο πλαίαιο των νέων πολιτι στικών κανόνων. Ενδιαφέροντα θέματα και θα επανέλθουμε. Μ.

Η Περσέπολις κερδίζει τις καρδιές Η Περσέπολις της Μαργιάν Σατραπί από το Ιράν βγαίνει από ένα μικρό, καινούριο εκδοτικό οίκο, τον Ηλίβατον και δροσίζει τις καρδιές μας. Η ταινία της που θα δούμε στη μεγάλη οθόνη, μαθαίνω ότι ενθουσιάζει. Άρα όσο πηγμένη και να είναι η αγορά πάντα θα υπάρχει χώρος για φρέσκιες ιδέες, εικόνες και κείμενα που συγκινούν. Ν.

Η ΑΓΡΑ μετακόμισε Από την ομώνυμη οδό Αγρας πέριξ του Καλιμάρμαρου οι εκδόσεις ΑΓΡΑ μετακό μισαν στη γειτονιά των εκδοτών, τα Εξάρχεια. Σε ένα πολύ ωραίο παλιό σπίτι της περιοχής, στην οδό Ζωοδόχου Πηγής 99 (11473), κοντά στο Λόφο Στρέφη. Στο νέο βιβλιοπωλείο υπάρχουν παλιοί και σχετικά εξαντλημένοι τίτλοι, σελιδοδεί κτες, αφίσες, κατάλογοι και άλλο υλικό. Ν.

Διευκρίνιση για τους ισολογισμούς Ο δαίμων του τυπογραφείου στο προη γούμενο τεύχος «αφαίρεσε» την αναφο ρά ότι τα στοιχεία για την αγορά του βι βλίου προέρχοται από το ΕΚΕΒΙ. Σε σχέση με το ερώτημα του υπεύθυνου των βι βλιοπωλείων Star Books/Βιβλιοτοπία κ. Κωνστανταρόπουλου, γιατί απουσιάζει η εταιρεία του από τους πίνακες που πα ρουσιάστηκαν, σημειώνεται ότι το δείγμα

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007'

επιχειρήσεων που παρακολουθεί το ΕΚΕ ΒΙ δεν αποτελείται από όλες τις επιχειρή σεις του χώρου οι οποίες δηροσιεύουν ισολογισμό -όπως άλλωστε δηλώνει η έννοια «δείγμα». Αποτελείται, όμως, από έναν επαρκή αριθμό εταιρειών ώστε τα αυμπεράσματα που προκύπτουν να είναι ασφαλή, ως προς τη γενική εικόνα. Το γεγονός αυτό επαληθεύεται με την προ σθήκη των ισολογισμών της εταιρείας Star Books στο δείγμα, καθώς η συνολική εικόνα που παρουσιάστηκε στο προη γούμενο τεύχος του Διαβάζω δεν αλλά ζει (δηλαδή αυτή της αύξησης των πωλήοεων από τη μία, της μη εμφάνισης κερδοφορίας, της βελτίωσης της ταχύ τητας κυκλοφορίας αποθεμάτων, της αύξησης της «εξάρτησης» από δανειακές υποχρεώσεις, αλλά και της βελτίωσης της νενικής και ειδικής ρευστότητας των εταιρειών το 2006). Τα στοιχεία της Star Books Α.Ε. έχουν ως εξής. Κύκλος εργασιών: 2004: 854.000 ευρώ, 2005: 1.238.000 ευρώ (αύξηση 45%), 2006: 1.524.000 ευρώ (αύξηση 23,1%). Καθαρά κέρδη, προ φόρων (ζημίες)·. 2004: -233.000 ευρώ, 2005: -247.000 ευρώ (αύξηση ζημίας 6%), 2006: -221.000 ευρώ (μείωση ζημίας 10,5%). Ταχύτητα κυκλοφορίας αποθεμάτων (κό στος πωληθέντων/μέσο απόθεμα διε τίας): 2005: 2,13, 2006: 2,31. Δείκτης Δανειακής Επιβάρυνσης (σύνολο υποχρεώσεων/σύνολο ενεργητικού): 2004: 85,73%, 2005: 109,78%, 2006: 105,76% Δείκτης Γενικής Ρευστότητας (κυκλοφο ρούν ενεργητικό/βραχυπρόθεσμες υπο χρεώσεις): 2004: 89,04%, 2005: 74,67%, 2006: 82,04%. Δείκτης Ειδικής Ρευστότητας (διαθέσιμα + απαιτήσεις/βραχυπρόθεσμες υπο χρεώσεις): 2004: 36,33%, 2005: 27,32%, 2006: 37,72%.

“GO

τι είδα στην Έκθεση ΒιβΠίου ηάννης Ν.

Φρανκφούρτη ή

Μπασκοζος

Φ ρ α γ κ φ Ο ύ ρ ίΠ ;

Τρώμε ποικιλία με λουκάνικα και ρέγκες με σάλτσα στην πλατεία Roemer. Η βρα διά είναι ζεστή, σχεδόν αθηναϊκή. Ο Δημήτρης Νόλλας αναρωτιέται πού βρισκό μαστε: στην Φρανκφούρτη ή την Φραν κφούρτη. Η Όλγα Σελλά του απαντάει: στη Φρανκφούρτη, γιατί ακολουθώντας τη γερμανική προφορά της λέξης Frankfurt θα πρέπει να βάλουμε το «ν». «Ναι, αλλά δε λέμε οι Φράνκοι αλλά οι Φράγκοι, δεν λέμε το φράνκο αλλά το φράγκο...», αντιλέγει ο Νόλλας. Το πρό βλημα έμεινε άλυτο.

Τι είναι η έκθεση Επισκέπτρια στο χώρο παιδικού βιβλίου στην Έκθεση της Φραγκούρτης.

Εμπορική ή και βιβλιοφιλική. Είναι κυρίως μια μεγάλη αγορά για το βιβλίο. Η κουλ τούρα κάθε χώρας δίνει και το στίγμα της έκθεσης. Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί προτεί νουν τους συγγραφείς τους, κυρίως στο

μυθιστόρημα. Οι Αγγλοσάξωνες προβάλ λουν τις βιογραφίες. Του Τζορτζ Χάμιλτον, κάποιου παίκτη του ράγκμπυ, της Χίλαρυ Κλίντον, του Ρότζερ Μουρ (επωλήθη αντί του ποσού του 1 εκατ. στερλι νών, ήγουν 1,43 εκ. ευρώ), του Κιθ Ρίτσαρντ , του Έρικ Κλάπτον κ.ά... Το παν είναι το πρόσωπο.

Ποιοι πάνε στη Φρανκφούρτη Στη φετινή 59η Έκθεση Βιβλίου της Φρα νκφούρτης αντιπροσωπεύτηκαν 7.448 εκθέτες από 108 χώρες που παρουσία σαν 391.653 τίτλους. Στη διάρκεια του τριημέρου που είναι αποκλειστικά για τους εκθέτες παρήλασαν 154.269 εμπο ρικοί επισκέπτες (1% περισσότεροι από πέρυσι) ενώ παρά την απεργία των τρέ νων και τις σχολικές διακοπές το Σαββα τοκύριακο υπήρξαν 283.293 επισκέπτες. Παρουσίασαν το εκδοτικό τους πρό γραμμα 1.324 εκδοτικές επιχειρήσεις από όλο τον κόσμο. Το 85% προερχόταν από την Ευρώπη και το 9% από τη Βόρεια Αμερική. Η αντιπροσώπευση ήταν σε με γάλο βαθμό σε υψηλό επίπεδο, καθώς ανάμεσά τους ήταν CEO (15%) και Διευ θυντές (30%).

0 Μπλερ Το μόνο βιβλίο που πραγματικά θα προ ξενούσε σεισμό στην πώληση δικαιωμά των θα ήταν τα απομνημονεύματα του Μπλερ. Υπήρξαν φήμες ότι ο πρώην πρωθυπουργός θα βρισκόταν στη Φρα νκφούρτη γι' αυτό το λόγο, αλλά δεν έγινε απολύτως τίποτα. Λέγεται ότι τα απομνημονεύματά του έχουν προπωληθεί στον Μέρντοχ. Οι εκδότες που τον

συνάντησαν τον περιγράφουν ως «αδιά φορο» και «μη εντυπωσιακό», ίσως γιατί ξέρει ότι δεν χρειάζεται να κάνει καμία προσπάθεια για να πουλήσει το βιβλίο του. Ότι η γυναίκα του Σέρι βιάστηκε να προπωλήσει τα απομνημονεύματά της -εκτιμάται από εκδότες ότι- θα κόψει τα φτερά του βιβλίου του Μπλερ.

Το παζάρι Η Έκθεση Βιβλίου στη Φρανκφούρτη εί ναι το μεγαλύτερο «παζάρι» βιβλίων στον κόσμο. Αν και το Διαδίκτυο έχει αντικατα στήσει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη να βλέπονται προσωπικά οι εκδότες με τους ατζέντηδες, εντούτοις η προσωπική επα φή διατηρεί ακόμα τη σημασία της. 0 Peter S. Fritz, μεγαλο-ατζέντης από την Αυστρία, λέει ότι μετά την έκθεση του Λονδίνου τον περασμένο Απρίλιο και μια μικρή κάμψη που σημειώθηκε το καλο καίρι, ο τζίρος έχει και πάλι δυναμώσει κι αυτό επιβεβαιώνεται και στη Φρα νκφούρτη. Ήδη οι γερμανοί εκδότες -όπως διαβάζω στο Buchreport- εκτι μούν ότι φέτος είναι η καλύτερη χρονιά τους εδώ και δέκα χρόνια, καθώς στο εννιάμηνο έχουν σημειώσει αύξηση 2,6% σε σχέση με πέρυσι και φιλοδοξούν το τελευταίο τέταρτο του έτους να τους φέρει ακόμα καλύτερα αποτελέσματα. Ιημειωτέον ότι στη Γερμανία στο τετρά μηνο Οκτώβριος - Δεκέμβριος σημειώνε ται το ένα τρίτο του τζίρου της χρονιάς.

Τι πουλάμε και πού Σκεπτικισμός υπάρχει ανάμεσα σε όλους όσοι προσπαθούν να πουλήσουν έλληνες συγγραφείς στο εξωτερικό. Οι έλληνες εκδότες προσπαθούν να πουλήσουν παντού, αλλά κάτι δεν προχωράει. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί μοιάζουν να μη μας θέλουν πια. Ακόμα και συγγραφείς μας που έχουν εκδοθεί ήδη και έχουν κάποιες πωλήσεις δεν ενδιαφέρουν ιδιαίτερα. Για

τους Αγγλοσάξωνες δεν συζητάμε, απλώς μας αγνο ούν. Οι Γάλλοι εκδί δουν Έλληνες και από εκεί και πέρα όλα είναι στην τύ χη. Οι μόνοι που αγοράζουν συστη ματικά έλληνες συγγραφείς είναι οι Τούρκοι. Οι περισ σότεροι έλληνες εκδότες πουλάνε δικαιώματα στην Τουρκία. Αλλά αυτό δεν φτάνει...

Η κ. Μάνια

Ο ΚαιαΑανός Πρόεδρος Jose Montllla Aqullera ανάμεσα σε βιβλία, που κρέμονται από

Η κυρία Μάνια Καραΐτίδη, σταθερή κάθε μέρα στο περίπτερο της «Εστίας», φωνά ζει (αλλά δεν την ακούει κανείς) ότι χω ρίς μακρόπνοη πολιτική από το υπουρ γείο Πολιτισμού ενίσχυσης και επιδότη σης των ελλήνων συγγραφέων δεν πρό κειται να κάνουμε τίποτα. Κοιτάξτε τους Τούρκους, μου λέει. Συγκροτημένοι, με τον υπουργό Πολιτισμού επικεφαλής, πόσο σωστή πολιτική έχουν χαράξει. Και δεν έχει άδικο. Το γράφω γιατί μου είπε ότι δεν τα γράφουμε πια αυτά.

Τα περίπτερα Μακράν το καλύτερο περίπτερο είναι το γερμανικό. Βλέπετε, η κληρονομιά του Γουτεμβέργιου έχει αφήσει ισχυρά κατά λοιπα πολιτισμού. Εκδόσεις που στηρί ζουν το κείμενο, μυθιστορήματα, πολιτι κά, δοκίμια με έμφαση στο design. Και οι Γερμανοί το χαίρονται. Την Κυριακή που η είσοδος είναι ελεύθερη πλημμυρίζουν το περίπτερό τους, παίρνουν υλικά, συζητά νε, αγοράζουν βιβλία.

Οι Έλληνες Η ελληνική παρουσία στη Διεθνή Έκθεση ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

[

δ ι α β α ζ ω ] Μ Ε Ρ Ο Ν Υ Χ Τ Α

Φ Ρ Α Γ Κ Φ Ο Υ Ρ Τ Η Σ

Βιβλίου της Φρανκφούρτης 2007 αποτελείται από 20 εκδοτικούς οίκους, από τους οποίους οι 13 συμμετέχουν με δικά τους περίπτερα, ενώ επτά προβάλλονται στο εθνικό περίπτερο. Η ελληνική συμ μετοχή οργανώθηκε, όπως κάθε χρόνο, από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδο τών και Βιβλιοπωλών με την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού (Διεύθυνση Γραμμάτων) και τη συνεργασία του Εθνι κού Κέντρου Βιβλίου. Στο εθνικό περίπτε ρο, έκτασης 175 τ.μ., παρουσιάστηκαν τα ελληνικά βιβλία τα οποία έχουν εκδοθεί από 1/6/2006 έως 30/6/2007, με θε ματική διάταξη σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο.

Το ελληνικό περίπτερο Καλοσχεδιασμένο, αν και σε όχι πολύ κα λό σημείο, βρίσκεται μαζί με το περίπτε ρο της ΠΟΕΒ. Ο πρόεδρός της Μάκης Παντελέσκος είναι ο πάντα φιλικός οικοδεσπότης ενώ συχνά-πυκνά εμφανίζεται η κ. Κατρίν Βελισσάρη από το ΕΚΕΒΙ. Μας δείχνει χα ρούμενη έναν κινέζο εκ πρόσωπο εκδότη που μό λις αγόρασε μερικά πολύ καλά βιβλία για μετάφρα ση. Είναι λευκώματα και μελέτες για την αρχαία Ελλάδα και την Αθήνα.

Ο μπλε καναπές Das blaue sofa -ο μπλε κα ναπές- είναι μια έξυπνη ιδέα της έκθεσης. Πάνω 0' έναν μπλε καναπέ συνεντευξιάζονται οι δημοφι λέστεροι συγγραφείς, κυ ρίως γερμανοί. Οι συζητή σεις μεταδίδονται ζωντα νά από τοπικό τηλεοπτικό κανάλι και συγκεντρώνουν

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

πλήθος κόσμου, καθώς οι συγγραφείς υπογράφουν μετά τα βιβλία τους. Μεγά λο σουξέ είχε ο πρώην υπουργός Εξωτε ρικών Γιόσκα Φίσερ, που παρουσίασε το βιβλίο του Τα κοκκινοπράσινα χρόνια. Το ενδιαφέρον ήταν εύλογο, καθώς σε μια περίοδο οπισθοχώρησης της σοσιαλδη μοκρατίας (μετά τη σύμπραξη με τους χριστιανοδημοκράτες) ο Φίσερ υμνούσε τα χρόνια της κοκκινοπράσινης ευφορίας.

Οι «άλλοι» Κύπριοι... Το περίπτερο της Kibris Turk Yayinlari ήταν δίπλα στα ελληνικά περίπτερα με την ένδειξη «Βόρεια Κύπρος». 0 τούρκος υπουργός Πολιτισμού το τίμησε με την παρουσία του. Ελλαδίτες και Κύπριοι πέρναγαν από μπροστά του με μια αμη χανία. 0 κατάλογός τους περιέχει κυρίως ιστορικά βιβλία από την πρόσφατη ιστο ρία τους.

Οι Τούρκοι Πολύ καλό περίπτερο είχαν και οι Τούρ κοι. Δείχνουν να ξέρουν τι θέλουν και προετοιμάζονται για του χρόνου που θα είναι τιμώμενη χώρα. Το περίπτερό τους είναι ενιαίο, με ένα σχεδίασμά που περι λαμβάνει όλους τους εκδότες. Ξεχωρίζει το περίπτερο του υπουργείο Πολιτισμού. Διαθέτουν ένα ενιαίο κατάλογο με όλους τους συγγραφείς τους, ενώ πολλοί από αυτούς επιδοτούνται κρατικά για να με ταφραστούν σε άλλη γλώσσα. Μαζί τους είχαν μία μόνο συγγραφέα, την Ελίφ Σαφάκ, γνωστή στη Δύση και από τις επιθέ σεις που έχει υποστεί από τους φανατι κούς μουσουλμάνους.

Singular i Universal Οι οργανωτές της έκθεσης επέλεξαν για το 2007 να τιμήσουν την κουλτούρα της Καταλωνίας (cultura catalana) με σλό γκαν «Μοναδική και παγκόσμια», χαρα κτηρισμό που στηρίχτηκε με ένα πλούσιο

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Ι

ΜΕ Ρ Ο Ν Υ Χ Τ Α

Φ Ρ Α Γ Κ Φ Ο Υ Ρ Τ Η ΐ Ι

πρόγραμμα εκδηλώσεων, πομ περιλάμ βανε, μεταξύ άλλων, λογοτεχνικές πα ρουσιάσεις, εκθέσεις, θεατρικές παρα στάσεις. Σκάνδαλο δημιουργήθηκε όταν οι Καταλανοί αρνήθηκαν να πάρουν μαζί τους καταλανούς συγγραφείς που γρά φουν ισπανικά. Με πολύ ωραίο τυπωμέ νο πρόγραμμα και καλό περίπτερο, δεν πέρασαν απαρατήρητοι.

ζουν βιβλία που έχουν πάρει από τα ρά φια. Στο καφέ που είναι ενσωματωμένο στο βιβλιοπωλείο κάθονται μαθητές που κάνουν τις εργασίες τους χρησιμοποιώ ντας βιβλία που πουλιούνται. Το Hugendubel, που συμπράττει επιχειρηματικά με την εκδοτική αλυσίδσ DBH, εξαπλώνετσι και σε άλλες πόλεις. Ήδη άνοιξε ένα πιλοτικό κατάστημα στη Λει ψία.

Hugendubel

ΠΡΟΣΩΠΑ

Όποιος έχει περάσει από τη Φραγκφούρτη και δεν έχει περάσει από το βιβλιοπω λείο Hugendubel χάνει! Μεγάλο, φωτει νό και απέραντα φιλικό βιβλιοπωλείο, διαρθρωμένο σε πολλά επίπεδα, έχει ως χαρακτηριστικό ότι λειτουργεί και σαν βι βλιοθήκη. Οι μεγάλοι κόκκινοι δερμάτινοι καναπέδες, διάσπαρτοι σε κάθε επίπεδο, είναι γεμάτοι από ανθρώπους που διαβά

Η νικήτρια Η Julia Franck ήταν το πρόσωπο της Έκ θεσης -κυρίως για τους Γερμανούς- κα θώς πήρε το βραβείο Deutshe Buchpreis για το βιβλίο της με τον τίτλο Die Mittagsfrau («Η γυναίκα του μεσημε ριού»), Το βραβείο απονέμεται για τρίτη

COMPACT εικονογραφημένων (Ιεΰκων « ε λ λ η ν ο α γ γ λ ικ ό - α γ γ λ ο ε λ λ η ν ικ ό < ε λ λ η ν ο γ α λ λ ικ ό - γ α λ λ ο ε λ λ η ν ικ ό < ε λ λ η ν ο ϊτ α λ ικ ό - ιτ α λ ο ε λ λ η ν ικ ό < ε λ λ η ν ο γ ε ρ μ α ν ικ ό - γ ε ρ μ α ν ο ε λ λ η ν ικ < ε λ λ η ν ο ϊσ τ τ α ν ικ ό - ισ τ τ α ν ο ε λ λ η ν ικ ό ι

ε λ λ η ν ο τ ο υ ρ κ ικ ό - το υ ρ κ ο ε λ λ η ν ικ ό

< ε λ λ η ν ο ρ ω σ ικ ό - ρ ω σ ο ε λ λ η ν ικ ό

ΕΚΔΟΣΕΙ Σ κ α υ κ α ς

F &&5

k a f k a s p u b l ic a t io n s

Μεσογείων 215, 115 25 Αθήνα Τηλ.: 210 67 77 590, Fax: 210 67 56 352 E-mail: kafkas@otenet.gr www.kafkas-dictionaries.com

[ ΔΙΑ ΒΑ ΖΩ ]

Μ Ε Ρ Ο Ν Υ Χ Τ Α

Φ Ρ Α Γ Κ Φ Ο Υ Ρ Τ Η Σ

συνεχόμενη φορά και συ νοδεύεται από 25.000 ευ ρώ. Η 37χρονη νεαρά είχε μόλις μετακομίσει στον καινούργιο της εκδότη S. Fisher Verlag και δεν είχε καταφέρει να αναρριχηθεί πέρα από την 14η θέση στον πίνακα ευπωλήτων του Spiegel.

Η Ντόρις Λέσινγκ

η juiia Franch, κέρδισε 10 Deutsche!· Buchpreis, το αντίστοιχο Booker της Γερμανίας.

Ως είθισται τα τελευταία χρόνια, τη δεύτερη ημέρα της έκθεσης ανακοινώθη κε το Νόμπελ Λογοτε χνίας. Η Ντόρις Λέσινγκ βραβεύτηκε από την Επι τροπή του Νόμπελ για την εμμονή της στην προάσπι ση της γυναικείας ιδιαιτε ρότητας. Λίγες ώρες προ τού ανακοινωθεί η Jane Friedman, CEO του Harper Collins, οίκου που εκδίδει τα βιβλία της, δήλωνε στον δημοσιογράφο τ0ϋ καθημερινού φύλλου της έκθε σης ότι δεν έχει κανένα βιβλίο υποψήφιο. «Κάτι θα ήξερα, λέει». Τίποτα δεν ήξερε. Το ότι την είχαν ξεχύσει φάνηκε και από το ότι αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της είδησης στο περίπτερο της HC δεν υπήρχε καν το τελευταίο βιβλίο της, The Cleft, και οι υπεύθυνοι δήλωναν άγνοια. Την επομένη φρόντισαν να επανορθώ σουν αναρτώντας αφίοα και εκδίδοντας δελτίο τύπου.

Ο Πέτερ Βάιντχας Ο πρώην πρόεδρος της Έκθεσης της Φρανκφούρτης Πέτερ Βάιντχας μετέτρε ψε την εμπειρία του σε προσοδοφόρο επιχείρηση. Οργανώνει εκθέσεις ανά τον κόσμο και είναι καλός σε αυτό που χρό

14·

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

νια κάνει. Στην Φρανκφούρτη παρουσία σε το βιβλίο του Η ιστορία της Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης και είχε πάρα πολύ κόσμο.

Abu Dhabi Book Fair 0 Jumaa Abdulla Alqubaisi, διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο Άμπου Ντάμπι, βρέθηκε στη Φρανκφούρτη για να προωθήσει την νεόκοπη Έκθεση Βιβλίου που θα γίνει στη χώρα του από τις 11-16 Μαρτίου 2008. «Το βιβλίο είναι ένας κα λός πρεσβευτής μεταξύ Δύσης και ισλαμικού κόσμου», δήλωσε.

Δημοσιότητα και b2b Ένας Έλληνας του μάρκετινγκ αποκτά δημοσιότητα. Στο Bestseller, περιοδικό των άγγλων εκδοτών που κυκλοφορεί κάθε ημέρα μέσα στην έκθεση, βρίσκω φωτογραφία του Τάσου Παπαναστασίου (Ελληνικά Γράμματα) και συνέντευξή του μαζί με την Melanie Tham της DK (Dorling Kindersley), υπό τον τίτλο «Connection». Μιλάνε γιο την επαγγελματική τους συ νεργασία και τα νέα project. Ένα από αυ τά, που θα «τρέξει» από τον Νοέμβριο, είναι για μια σειρά βιβλίων που θα δίνο νται μαζί με ένα γεύμα από την ελληνική αλυσίδα Goodys.

Χαρούμενο ιντερμέδιο Μια δεσποινίδα του 19ου αιώνα επισκέ πτεται το ελληνικό περίπτερο. Είναι ντυ μένη με ρούχα βικτωριανής εποχής και... μιλάει ελληνικά. Με περηφάνια μας λέει ότι το φόρεμά της (από τη μόδα του 1873) το έχει ράψει μόνη της. Παρατηρώ ότι κυκλοφορούν πολλά μεταμφιεσμένα αγόρια και κορίτσια τις ημέρες που η εί σοδος είναι για το κοινό, αλλά μαθαίνω πως είναι μια συνήθεια και πως οι μεταμ φιεσμένοι έχουν δικαίωμα δωρεάν εισό δου. ■

Τ Ο Π Ο Σ

Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία

Μπλε καστόρινα παπούτσια Μια ροκ ιστορία από τις χαραγμένες μέρες ίου '64

Έ να σ υγκλονισ τικό μ υ θισ τό ρ η μ α που π ρ α γ μ α τεύ ετα ι τη ν Ιστορία τη ς μ ε τεμ φ υ λ ια κ ή ς Ε λλά δα ς με τα υλικά ερ ω τική ς τρ α γω δία ς.

Πριμαβέρα Κοιτάζω τα μάτια που κοιτάζουν εμένα

Έ να απτό, «σω ματικό» μ υ θ ισ τό ρ η μ α που α φ η γ είτα ι, α ν επ ιτή δ ευ τα και με τέχ ν η , τη σχέση το υ ερ ω τικο ύ σώ ματος με το ν κόσμο. Σε όλα ία βιβλιοπωλεία · www.toposbooks.gr

Πληθαίνει η αλληλογραφία μου. Θα χρειαστώ, λ έτε, γραμματέα; r c

Σάκη Παπαδημητρίου, Θεσσαλονίκη, σε θεω ρούμε πάντα, εκτός από πολύ καλό μουσικό, και καλό, μέλο ς τη ς παρέας τω ν συγ γραφέων. Ευχαριστώ για την κάρτα και το όμορφο CD, που με

σ υντροφεύει γράφοντας. ^

Μάρκο Μέσκο, Α. Τούμπα, Θεσσαλονίκη, χαί

ρομαι που σας αρέσει το περιοδικό, φροντίζουμε να υπάρχει πάντα η πλη ροφόρηση για τα βιβλία από τις εκδόσεις στις ά λλες χώ ρες, πράγμα που και σεις το βρίσκετε σημαντικό. Αν μη τι άλλο, να μη νομίζουμε ότι είμαστε μό νοι μας στον κόσμο. X

Γιώργο Ρούβαλη, όμορφο το νέο δίγλωσσο περιο

δικό για τις λατινοαμερικάνικες λογοτεχνίες (Vision Latinoamericana). Δεν το είχα ξαναδεί κι ας είχε φτάσει στο νούμερο 3. Ελπίζω να το μακροημερεύσ ετε.

Μάρθα Χονδρογιάννη - Κούτσουλη, Ξάνθη, τα βιβλία σας προω

θήθηκαν στην κριτική επιτροπή τω ν Βραβείων και δ εν έ χ ετε παρά να περι μ ένετε. Για τα υπόλοιπα (συνδρομές κ.λπ.) σ υνεννοηθείτε με τη γραμμα τεία το υ περιοδικού, καθημερινά 9-5 μ.μ.).

Startlngpolnt17, συνυπο

γράφω το κειμενάκι σου, έναν ύμνο στην ηλικία τω ν 20. Όπως λες, είναι η μόνη ηλικία που αξίζει να γιορτάζεις και να ανοίγεις σαμπάνιες. Γιατί είναι η μόνη ηλικία χωρίς συμβιβασμούς. Δυστυχώς, δ εν δημοσ ιεύουμε λογοτεχνι κά κείμενα, γι' αυτό σ τείλε το στο δίκτυο, οίγουρα θα συγκινήσει ή θα προ βληματίσει. ^

Εύη Πετροπούλου, Αθήνα, Πανεπιστήμιο Αθηνών, η εργα

σία σας για το ν W alter Benjamin είναι πολύ ενδιαφέρουσα και θα τη ν περιλάβουμε -ελπ ίζω σύντομα στην ύλη κάποιου επόμενου τεύχους. *1? Φώ τη Θαλασσινέ, χάρηκα που σου άρεσε ο Λάβκραφτ, ίσως ήταν το πιο καλτ αφιέρωμα που έχουμε κάνει. Θα δεις ότι κι από αυτό το τεύχος, με το αφ ιέ ρωμα στη Μήδεια, επιδιώκουμε τα αφιερώ ματά μας να διερευνούν σ υνε χώς καινούργια πεδία. Να είσαι καλά και να γράφεις.

Υγιαίνω, το αυτό επιθυμώ και δΓ υμάς o o io v iim c

ο ' ! / /

Σύγχρονη ξένη λογοτεχνία

0 τελευταίος σταθμός Η δ ρ αματική έξο δ ο ς του Τολσ τόι από τη ζωή, ιστορημένη από τη ν π λευρά τω ν μαθητώ ν, τω ν παιδιών του και, κυρίως, τη ς γ υ να ίκα ς του. «Έ να από τ α κ α λ ύ τ ε ρ α ισ το ρ ικ ά μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ α που γ ρ ά φ τ η κ α ν τ α τ ε λ ε υ τ α ία ε ίκ ο σ ι χ ρ ό ν ια » , Γ κορ Β ιν τά λ .

Άρλινγκτον Παρκ Έ να μ υ θισ τό ρ η μ α για τις σ υ ζυ γ ικές π ολ εμ ικ ές σ χέσ εις σ τον κλεισ τό σ τίβο τη ς σ ύγχρονης μητρόπ ολης. «Η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η δ ύ ν α μ η τ η ς Κασκ β ρ ίσ κ ετα ι σ τη ν ικ α ν ό τη τά τ η ς να α ν α τ έ μ ν ε ι με σ τ α θ ε ρ ό χ έ ρ ι τη μ η τ ρ ό τ η τ α και τ ο γ ά μ ο ... Δ ε ίχ ν ε ι απ οφ α σ ισ μένη να ε κ θ έ τ ε ι τη ζωή σ ε όλη τ η ς τη γ ύ μ ν ια , α π οκαλύπ τοντα ς στη δ ια δ ρ ο μ ή δ υ ν α τ έ ς γ υ ν α ικ ε ίε ς ισ το ρ ίες» .

Times Literary Supplement. Σε όλα τα βιβλιοπωλεία · www.toposbooks.gr

τη ς Ό λγας Σ ελλά

α λ ισ μ έ ν ο ι α π ό τα κ υ κ λ ικ ά π ερ ίπ τ ερ α κ α ι τ ις δ ια φ ω ν ίε ς τω ν ε κ δ ο τ ώ ν μ ε το

έ ν α α π ό τα δ ύ ο σ υ ν δ ικ α λ ισ τ ικ ά τ ο υ ς ό ρ γ α ν α , τ ο ν ΣΕΚΒ, π α ρ α τ η ρ ή σ α μ ε α μ ή χ α ν ο ι μ ια έ κ δ ε σ η Β ιβ λ ίο υ π ου δ ε ν σ τά δ η κ ε σ το ύ ψ ο ς τη ς . Εκεί, σ τη

Δ ιο ν υ σ ίο υ

Α ρ ε ο π α γ ίτ ο υ , έ κ α ν ε τη ν

π ρώ τη τ ο υ

ε μ φ ά ν ισ η

νέος

υπουργός

Π ο λ ιτισ μ ο ύ Μ ιχ ά λ η ς Λ ιά π η ς . Κ ά π ω ς έτσ ι μπ ήκε το φ θ ιν ό π ω ρ ο κ α ι μ α ζ ί ά ρ χ ισ α ν ν α φ τ ά ν ο υ ν τα π ρ ώ τα Β ιβ λ ία . Κ αι μ ε τ ά ο ι ε κ δ ό τ ε ς , σ ύ σ σ ω μ ο ι, μ ε τ α κ ό μ ισ α ν σ τη Φ ρ α γ κ φ ο ύ ρ τ η γ ια το ετ ή σ ιο δ ιε δ ν έ ς ρ α ν τ ε β ο ύ τ ο υ ς . Ο Ο κ τ ώ β ρ ιο ς , Β έ β α ια , ε ίν α ι ο μ ή ν α ς τω ν ξ έ ν ω ν μ ε γ ά λ ω ν λ ο γ ο τ ε χ ν ικ ώ ν β ρ α β ε ίω ν . Το Ν ό μ π ελ κ α ι το Μ π ο ύ κ ε ρ το υ 2 0 0 7

ε ίν α ι ή δ η γ ν ω σ τ ά . Π ε ρ ιμ έ ν ο υ μ ε ν α τα δ ια β ά σ ο υ μ ε σ ύ ν τ ο μ α κ α ι σ τη ν

Ε λλάδα.

φ 25 EgntSUBOl'OU____________________________________________________________

Πιο εξωστρεφή διαδρομή επιλέγει από φέτος το ΕΚΕΜΕΛ, εγκαινιάζοντας και κύκλο σεμιναρίων με τίτλο «Μεταφράζοντας...». Οι δύο πρώτοι κύκλοι έχουν ήδη ξεκινήσει με θέμα «Μεταφράζοντας τέχνη και καλλιτέχνες» (με τον Ανδρέα Παππά) και «Μεταφράζοντας για την εφημερίδα» (με την Κατερίνα Σχινά). Πέρα από τον κύκλο των μαθημάτων και των σεμιναρίων, το ΕΚΕΜΕΛ διοργάνωσε και μία διεθνή συνάντηση, με καλεσμένες επικεφαλής αντίστοιχων μεταφραστικών κέντρων της Ευρώπης, αντάλλαξαν απόψεις και εμπειρίες με έλληνες μεταφραστές και συζήτησαν με θέμα «Μεταφράζοντας την Ευρώπη».

______________________________________________________27 Σ ε π τεμ β ρ ίο υ # Τους επαίνους της κριτικής σε κάθε καινούργιο του βιβλίο παίρνει ο νεαρός συγγραφέας Δημήτρης Σωτάκης. Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορούν τα βιβλία του: Το σπίτι (1997), Η πράσινη πόρτα (2002), Έντεκα ερωτικοί θάνατοι (2004), Η παραφωνία και 0 άνθρωπος καλαμπόκι (2007). Το βιβλίο με το οποίο κέρδισε τις θετικές γνώμες της κριτικής, Η παραφωνία, εκδόθηκε στα ολλανδικά και έχει και σ' αυτούς τους αναγνώστες κάνει τις πρώτες καλές εντυπώσεις. Καλοτάξιδο...

2 9 ΣΕ Π ΤΕμ Ρ Ρ ίρ μ ________________________________________________

Ήταν η καλή γιαγιά των μικρών αναγνωστών. Η Κίρα Σίνου πέθανε σε ηλικία 84 ετών. Γεννήθηκε στο Ροστόφ της Ρωσίας το 1923. Ήρθε στην Ελλάδα σε ηλικία 9 ετών και γρήγορα έδειξε την κλίση της στις ξένες γλώσσες. Ήταν εξίσου καλή μεταφράστρια όσο και καλή συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Το δικό της έργο αριθμεί περίπου 25 βιβλία (όλα από τις εκδόσεις Κέδρος), με θέματα που αντλούσε από την παλαιοντολογία, την προϊστορία, την ιστορία και τη σύγχρονη ζωή.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

9 Ο κτω βρίου

■#

Νέο διοικητικό συμβούλιο για τον Σύλλογο Εκδοτών Βιβλίου Αθηνώ ν (ΣΕΒΑ), μετά τις αρχαιρεσίες που έγι ναν στις 4 Οκτωβρίου. Πρόεδρος εξελέγη ο Λουκάς Ρινόπουλος (εκδ. Πλέθρον), αντιπρόεδρος η Αναστα σία Λαμπρία (εκδ. Ποταμός), γενικός γραμματέας ο Τίτος Μυλωνόπουλος (εκδ. Οδυσσέας), ταμίας ο Σύμης Γαβριηλίδης (εκδ. Γαβριηλίδης) και μέλη οι Γιάννης Νικολόπουλος (εκδ. του Εικοστού Πρώτου), Δημήτρης Παπαλεωνίδας (εκδ. Σύγχρονη Εποχή), Θανάσης Ψυχογιός (εκδ. Καρδαμίτσα).

Φ 12 Ο κτω βρίου____________________________________________ Όπως κάθε χρόνο, τη δεύτερη Πέμπτη του Οκτωβρίου, η Σουηδική Ακαδη μία ανακοίνωσε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η Ντόρις Λέσινγκ, παρότι ήταν εδώ και χρόνια στα ανώτερα επίπεδα της διεθνούς λογοτεχνικής κοινότη τας, έφτασε στην ηλικία των 88 χρόνων για να εισπράξει τη μέγιστη τιμή στο χώρο της λογοτεχνίας. Την ώρα που ανακοινώθηκε το βραβείο είχε βγει για ψώνια. Ο ατζέντης της την αναζητούσε. Τα διεθνή τηλεοπτικά κα νάλια την έδειξαν να φτάνει στο σπίτι της, με μερικές ταπεινές σακούλες σούπερ μάρκετ, και να έρχεται αντιμέτωπη μ' ένα τσούρμο φωτογράφων

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΡΟΜΠΕΡΤ ΜΠΕΡΤΟΝ

ΗΡΙΔΑΝΟΣ

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ

ΤθΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ

Ά ν χά τρία άπό τά τέσ σ ερ α β ιβ λ ία πού πρέπει νά δ ια θ έτει έ ν α ίΆ γ γ λ ο δ εΤναι ή Β ίβ λ ο ί, ό Σα ίξπ ηρ και ό Τσώ σερ, τό τέταρ το είναι α π αρα ιτήτου

Ή Ανατομία τns MsflayxofUas. Ή π ερ ιβόητη π ρ αγματεία πού έγ ραψ ε στά τέλ η xns Α ν α γ έν ν η σ η * ό θε ο λ ό γ ο 5 R o b e rt B urto n ( 1 5 7 7 -1 6 4 0 ) είναι ά φ εν 05 μία σ π ουδή πάνω στή σ κο τεινή άρ ρώ σ τια πού σ ή μερ α ό ν ο μ ά ζο υ μ ε κ α τά θ λιψ η , ά φ ετέρ ο υ μία μ ν η μ ειώ δ η * ά φ ή γ η σ η xns ά ν θρ ώ π ινηε σ υ ν θ ή κ η *. Π α ρ ά λ λ η λ α σ υνιστα και ένα ά π ολαυ σ τικ ό, ψ υ χα γω γικ ό άν άγ νω σ μα , ά ν τίδ οτο στήν άρ ρώ σ τια. Είναι, ά κ ό μ η , ή γ ρ α φ ή έν05 ισ ό β ιο υ άναγνώ στη, β ιβ λ ίο κ α μ ω μ έ ν ο άπό β ιβ λ ία - τράπεζα xns π νευμ α τικ ή * μ ν ή μ η *, δ εξα μ εν ή γν ω μ ώ ν καί φ θ ε γ μ ά τω ν , άνοίγεται έγ κυ κ λο π α ιδ ικ ό σέ κ ά θ ε π εριοχή το ϋ έπ ιστητοΰ, ύ tpaivovxas έν α ν γ ιγά ντιο Ιστό άπό ά ν α φ ο ρ έ ϊ και π α ρ αθέματα (1 .5 9 8 σ υ γ γ ρ ά φ ε ι δ α ν είζο υ ν τή φ ω ν ή xous στό κ είμεν ο).

Ή 'Ανατομία rns Meftayxoflias σ υ γ κέν τρ ω σ ε ήδ η άπό τήν έκ δ ο σ ή xns ύ π ε ρ θ ετικ έ* καί μό ν ο ν κρίσ ει* και άπ έκτηοε φ α ν α τικό κ οινό, ά σ κ ώ ν τα ί έ ξ ά λ λ ο υ ισ χ υρ ή έη ίδ ρ α σ η σ έ κορ υφ α Τ εί π ρ οσ ω π ικότητεί τώ ν γ ρ α μ μ ά τω ν (άπό τόν

Μ ίλτω ν α καί τόν Κ ή τί έ ο κ τό ν Μ π έκ ετ και τό ν Μ πόρχεδ).

Χ ρειάσ τηκε νό π εράσ ουν σ χεδ όν τέσ σ ερ α αίώ νε* μέχρι τό «άπόκ ρυφ ο» α ύτό άρ ισ τού ργημα νά άπ οκα λυφ θεΤ και σχόν μή ά γ γλ ό φ ω -

ι/ο αναγνώστη. Στά έλ λ η ν ικ ό π α ραδίδεται για πρώτη φ ο ρ ά .

Ζ ω ο δ ό χ ο υ Π η γ ά δ 7 9 ,1 1 4 7 3 - Α θ ή ν α Τ η λ ./F a x : 2 1 0 3 8 .4 7 .6 6 0 E-m ail: he rid a n o s _p a p ak o sta@ y ah o o .g r

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Π Ο Μ Η Ν Α

ΣΕ

Μ Η Ν Α

και δημοσιογράφων. Παρόλη την ηλικία της, όμως, εξακολουθεί να είναι ενεργή και παραγωγική. Το τε λευταίο της βιβλίο, που θα κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο στα ελληνικά, με τίτλο Η σχισμή, από τις εκδό σεις Καστανιώτης, έχει θέμα τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Όσο για το σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας, ήταν ότι «έκανε έπος τη γυναικεία εμπειρία και με σκεπτικισμό, πάθος και δύναμη προβολής υπέταξε έναν πολιτισμό δύο ταχυτήτων στην εξαντλητική παρατήρηση». Φ 17 Ο κτω βρίου____________________________________________ Σ' έναν αουτσάιντερ, τη 45χρονη ιρλανδή A w Ενράιτ, απονεμήθηκε το φετινό βραβείο Μπούκερ. Συνυποψήφιοι της, στη βραχεία λίοτα, ήταν μεγάλα ονόματα της λογοτεχνίας, όπως ο Ιάν Μακ Γιούαν και ο Λόιντ Τζόουνς. Είναι το δεύτερο βιβλίο από την Ιρλανδία που βραβεύεται μέοα σε τρία χρόνια (ο προηγούμενος ήταν ο Τζον Μπάνβιλ το 2005). Το βραβευμένο μυθιστόρημα της Ανν Ενράιτ (The Gathering) στα ελληνικά θα κυκλοφορήσει -από τις εκδόσεις Καστανιώτη- με τον τίτλο Η συγκέντρωση. Είναι η ιστορία μιας οικογένειας, ενός πένθους, μια καταβύθισης στο παρελθόν. Αφηγήτρια είναι η Βερόνικα, που προε τοιμάζεται στην αρχή του βιβλίου για την κηδεία του Λίαμ, του αδελφού της. Η απώλεια είναι η αφορμή να αποφλοιώσει τη φαινομενικά τακτοποιημένη ζωή της και να προσπαθήσει να καταλάβει τι γίνεται κάτω από την επιφάνεια. Η άγνωστη, μέχρι χθες, Ιρλανδή έχει σπουδάσει φιλοσοφία στο Τρίνιτι Κόλετζ του Δουβλίνου και όλοι περιμένουν έναν νέο κύκλο, για την ίδια και το βιβλίο της. 0 πρόεδρος της επιτροπής του Μπούκερ Χάουαρντ Ντέιβις δήλωσε ότι «είναι μια πικρή ιστορία που αγγίζει όλους». ______________________________________________________17 Ο κτω βρίου φ Η στήλη κλείνει -όπως ίσως έχετε παρατηρήσει- περίπου αυτή την ημερομηνία κάθε μήνα. Πιέζει ο διευθυντής... Λίγο πριν πάρει το δρόμο του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ήρθε η είδηση ότι ένας από τους μεγαλύτερους μεταπολεμικούς συγγραφείς στην Αμερική, ο Νόρμαν Μ έιλ ερ, εισήχθη σε μονάδα εντατικής θεραπείας στο νοσοκομείο «Όρος Σινά» της Νέας Υόρκης με έντονα αναπνευστικά προβλήματα. Είχε νοσηλευτεί πρόσφατα στη Βοστώνη έπειτα από κρίση άσθματος, όμως το ξεπέρασε και μπόρεσε να παραστεί στους γόμους της κόρης του στη Νέα Υόρκη. Να θυμίσουμε ότι ο Νόρμαν Μέιλερ έχει τιμηθεί δύο φορές με το βραβείο Πούλιτζερ. Φ 19 Ο κτω βρίου________________________________________________________ Ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς ο Θανάσης Κωσταβάρας, γεν νήθηκε στο Βόλοτο 1927. Σε ηλικία δεκαπέντε χρόνων, ως επονίτης, προσχωρεί στον ΕΛΑΣ. Το 1944 τραυ ματίζεται σε μάχη με τους Γερμανούς. Με το τέλος του πολέμου έρχεται στην Αθήνα και γράφεται στην Οδοντιατρική Σχολή το 1946. Τον Ιανουάριο του 1948 συλλαμβάνεται στα Εξάρχεια, δικάζεται και μεταφέρεται στις φυλακές Βούρλων. Το Νοέμβριο του 1948 εκτοπίζεται στη Μακρόνησο, όπου παρέμεινε τέσσε ρα χρόνια. Με την απόλυσή του ολοκληρώνείτις σπουδές του και ξεκινά να εργάζεται ως οδοντίατρος, παραμένοντας έως σήμερα μάχιμος, «ταγμένος στο όνειρο για έναν καλύτερο κόσμο», όπως έλεγε ο ίδιος. Ήταν παντρεμένος με τη δοκιμιογράφο Αγγελική Κωσταβάρα και είχε ένα γιο. Από το 1956 που κυκλοφό ρησαν τα πρώτα του ποιήματα (Αναζήτηση), μέχρι σήμερα εξέδωσε είκοσι ποιητικές συλλογές.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

• 3

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ Η νεοελληνική λογοτεχνία απέκτησε το λεξικό της

ΛΕ Ξ ΙΚ Ο

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΑ · ΕΡΓΑ « Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α « ΟΡΟΙ

Ένα έργο που χρειάστηκε 19 έτη για να ολοκληρωθεί Kat είναι ενημερωμένο με τα πιο πρόσφατα δεδομένα και εξελίξεις στο χώρο της νεοελληνικής λογοτε χνίας. Συνεργάστηκαν 106 επιστήμονες: φιλόλογοι, ιστορικοί, δημοσιογράφοι, κριτικοί, ερευνητές, συγγραφείς, θεατρολόγοι, βιβλιογράφοι. Περιέχει λήμματα για δημιουργούς, λογοτεχνικά έργα που ξεχώρισαν, ρεύματα και σχολές, λογοτεχνικά είδη, όρους της θεωρίας της λογοτεχνίας, περιοδικά, μελετητές της λογοτεχνίας, ιδρύματα, εκδοτικούς οίκους κ.ά., καθώς και ενη μερωμένη και αναλυτική βιβλιογραφία.

Σωστά οργανωμένο, πρωτότυπο, χρήσιμο σε όποιον έχει ως ζητούμενο τον τη νεοελληνική λογοτεχνία. ΤΗΛΕΦ ΩΝ Α Ε Π ΙΚ ΟΙΝΩΝΙΑΣ :

Αθήνα: 210.38.1 1.850, 210.38.31.078, Θεσσαλονίκη: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15 e-m ail: in fo @ p atakis.gr

1.223.452,81 ευρώ

διανέμει ο ΟΣΔΕΛ τις αρχές Οκτωβρίου 2007 άρ χισε η διανομή του ΟΣΔΕΛ για το έτος 2007. Συγγραφείς, με ταφραστές και εκδότες οι οποίοι έχουν εκδώσει έστω και ένα βιβλίο από το έτος 1999 έως και το έτος 2006 καλούνται να επικοινωνήσουν με τον ΟΣΔΕΛ για την είσπραξη των δικαιωμάτων τους. Το συνολικό ποσό το οποίο θα διανε μηθεί φέτος από τον ΟΣΔΕΛ, μετά την αφαίρεση των εξόδων λειτουρ γίας του, ανέρχεται στο ποσό των 1.223.452,81 ευρώ. Ειδικότερα επισημαίνονται τα εξής: • Ως πηγή για την βιβλιοπαραγωγή χρησιμοποιείται και πάλι η βάση δεδομένων της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ. Σημειωτέον ότι η ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ φέτος έχει έτοιμη από τα μέσα του 2007 και τη βιβλιοπαραγωγή του 2006, οπότε στη διανομή περιλαμβάνο νται και τα βιβλία που εκδόθηκαν τη χρονιά αυτή. • Το ποσό που διανέμεται δεν αφο

ρά αποκλειστικά δικαιώματα των ετών 2005 και 2006, αλλά περι λαμβάνει και αναδρομικά παρελ θόντων ετών τα οποία ο ΟΣΔΕΛ εισέπραξε εντός του 2006 μετά από επιτυχημένες νομικές διεκδι κήσεις. • Με απόφαση του Δ.Σ. του ΟΣΔΕΛ οποιοσδήποτε δημιουργός (συγ γραφέας ή μεταφραστής) έχει εκδώσει έστω και ένα βιβλίο στη διε τία 2005-2006 θα λάβει το ποσό των 200 ευρώ τουλάχιστον. • Ό πω ς γίνεται παγίως, το 10% των εσόδων από την εύλογη αμοι βή του 4% δεν διανέμεται και πα ραμένει προς διανομή στον Τόπο μόλις επιλυθεί το ζήτημα της εξεύ ρεσης στοιχείων ετήσιας παραγω γής για τους δικαιούχους της κα τηγορίας αυτής. (Η είσπραξη των δικαιωμάτων γίνε ται κατόπιν συνεννόησης με τη Γραμματεία του Οργανισμού στο τη λέφωνο 210-3626056). ■

ο τριβιζάς

ουμπράττει με τα Starbucks ην Τετάρτη, 17 Οκτωβρίου 2007, στο κατάστημα Starbucks στο Κολωνάκι, παρου σιάστηκε το βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά, Το χωριό της χαράς, που απο τελεί παραγωγή των εκδόσεων Παπαδόπουλος. Η έκδοση αυτή σημα τοδοτεί τον εορτασμό των 5 χρόνων

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

παρουσίας των Starbucks στην Ελλά δα και τα 25 χρόνια από την ίδρυση του πρώτου Παιδικού Χωρίου SOS στη Βάρη. Το βιβλίο διατίθεται απο κλειστικά σε όλα τα καταστήματα Starbucks στην Ελλάδα και τα συνολι κά κέρδη των πωλήσεων θα προσφερθουν στα Παιδικά Χωριά SOS. ■

Για τον

Διονύσιο Σολωμό ο Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος Σπουδαστήριο Νεοελληνικής Ποίησης του Δήμου Νέας Ιωνί ας διοργανώνει τον έκτο κύκλο διαλέ ξεων με τίτλο «Δεκαπέντε μαθήματα για τον Διονύσιο Σολωμό». Οι διαλέ ξεις έχουν ξεκινήσει από τις 22 Οκτωβρίου με την διάλεξη του Π.Μαστροδημήτρη για τη ζωή του Διονύσιο Σολωμού και θα κλείσει στις 19 Μαίου με την ομιλία του καθηγη τή Γιάννη Παπαθεοδώρου με τίτλο «Σολωμός και αριστερά» που αναφέρεται στη διαμάχη των Αποσοτλάκη - Βάρναλη. Αλλα θέματα που θίγο

νται είναι οι διάφο ρες δημιουργικοί περίοδοι του ποιη τή, η σχέση του με την Ιταλία, η σολω μική γλώσσα, η κρι τική για τον Σολω μό, η ποιητική του κ.ά. Παίρνουν μέ ρος ακόμα ΟΙ Μ.Μερακλής, Κ.Μπα- Γραμματόσημα λάσκας, Ε. Γαραντοόδης, Γ. Δάλλας, για τον Δ· Σολωμό. Τασουλα Καραγεωργίου, Κ. Στεργιόπουλος, Έλσα Λιαροπουλου, Λ. Κουσουλας, Σ.Ροζάνης, Γ. Κεντρωτής, Δ. Δημηρουλης, Γ. Ανδρειωμένος. ■

ΚΑΣΤΑΛΙΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ κλασική λογοτεχνία Λ ο υ ίτζι Πιραντέλλο Η α π ο κ λ ε ισ μ έ ν η σ ελίδες 264. τιμή 1 4 € Δυνατή και Βαθιά ψυχολογική διείσδυση, έντονη δραματικότητα αλλά και σαρκασμός στην αποτύπωση

Ίταλο ΣΒέΒο Σ ύ ν τ ο μ ο α ισ θ η μ α τ ικ ό τ α ξ ίδ ι σ ελίδ ες 224, τιμή 1 2 € Αυτό το σύντομο αισθηματικό ταξίδι, ταξίδι στο τοπίο τη ς Βόρειας Ιταλίας αλλά και στο

της οπισ θοδρομικής

υποσυνείδητο του ήρωα,

κοινωνίας και τω ν ανθρώπινων

διακω μ ω δεί μ ε τρόπο ανελέητο το μικροαστικό

συμπεριφ ορών.

καθωσπρεπισμό και την

Ένα αριστούργημα το υ

ψ ευδή συνείδηση

ιταλού Νομπελίστα.

που διαμορφώνει.

Σταδίου 33, Αθήνα, ΤΚ: 105 59, τηλ: 210 3215 280, fax: 210 3215 281 e -m a il:in fo (ik a s ta lia .g r, http://w w w .k a s ta lia .g r

[

δ ι α β α ζ ω

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

]

Η Ελληνική

Χαρακτική Σήμερα την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ στο Μέτσοβο εγκαινιάστηκε το μήνα που μας πέρασε η έκ θεση χαρακτικής με τίτλο Η Ελληνική Χαρακτική Σήμερα. Η έκθεση παρουσιάζει έργα 52 χα ρακτών μελών της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών, χαραγμένα και τυπωμέ να τη διετία 2006-2007. Σκοπός της έκθεσης είναι να εστιάσει στο «σήμε ρα» της ελληνικής χαρακτικής, καλώντας τους καλλιτέχνες να καταθέ σουν την εικαστική τους πρόταση μέσα από τις πολλές και ποικίλες δυ νατότητες που προσφέρει η σύγχρο νη χαρακτική τέχνη. Ό πω ς επισημαίνει η ιστορικός της Τέχνης κ. Ειρήνη Οράτη: «Τα τελευ ταία χρόνια, η χαρακτική, περισσό τερο από τις υπόλοιπες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης, δέχτηκε απότομα την εισβολή των συγχρό νων μέσων σε όλα τα στάδια παρα γωγής του έργου: στη χάραξη, την εκτύπωση των αντιτύπων και τον αριθμό των αντιτύπων. Πιο συγκε κριμένα, με τη χρήση του ηλεκτρονι κού υπολογιστή, η οθόνη υποκατέ στησε τη χαρακτική πλάκα και το ποντίκι υποκατέστησε το κοπίδι. Αυτόματα, η χαρακτική έχασε τα δύο βασικά παραδοσιακά της εργα λεία, ενώ οι εκτυπώσεις που έγιναν ψηφιακές δημιούργησαν σειρά από προβλήματα. Κάθε καλλιτέχνης με πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογι στή και με βασικές γνώσεις τεχνι κής, έχει πλέον τη δυνατότητα να φιλοτεχνήσει ένα χαρακτικό. Από την άλλη, οι Έλληνες καλλιτέχνες, με σπουδές στις παραδοσιακές τεχνι κές ως επ ί το πλείστον, καλούνται,

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

είτε να αποστασιοποιηθούν από αυτές, υιοθετώντας νέες πρακτικές στη χάραξη, είτε να εξακολουθή σουν να εκφράζονται μέσα από τις τεχνικές που γνωρίζουν, αντιμετωπίζοντάς τις όμως τελείως διαφορε τικά. Αυτή η αναπόφευκτη, αν και συχνά δημιουργική σύγκρουση, παρήγαγε στην αρχή έργα που διακρίνονταν από αμηχανία και αναποφασιστικότητα. Πολύ γρήγορα όμως η αμηχανία οδήγησε σε πειρα ματισμούς και η αναποφασιστικότητα μετατράπηκε σε τόλμη.» Ό πω ς παρατηρεί και ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών κ. Νίκος Δεσεκόπουλος: «Η χαρακτι κή θεωρείται η «μουσική jazz» των εικαστικών τεχνών», καθώς, παρό λη την εξέλιξη και τη χρήση της τε χνολογίας, προϋποθέτει καλή γνώ ση του σχεδίου και του χρώματος, ερμηνεία του φωτός-σκιάς και ταυ τόχρονα καλή γνώση της τεχνικής που επιλέγεται.» Η χαρακτική είναι μια μορφή εικαστι κής δημιουργίας ιδιαίτερα οικεία για το κοινό του Μετσόβου, μιας και η χάραξη στο ξύλο συνιστά ζωντανό στοιχείο της παραδοσιακής τέχνης της περιοχής. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 10 Δεκεμβρίου 2007 και είναι μια συ μπαραγωγή των Ένωση Ελλήνων Χαρακτών με το Ιδρυμα Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα / Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, στο Μέτσοβο και το Κρα τικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Χορηγοί της έκθε σης είναι το Ίδρυμα Βαρώνου Μι χαήλ Τοσίτσα , το Κατώγι & Στροφιλιά Α.Ε. ■

Ε κ δ ό σ ε ι ς Ι ΩΛΚΟΣ Thomas Ε. Ricks Fiasco Ο αμερικανικός πόλεμος στο Ιράκ Πρόκειται για χη διεξοδική έρευνα-μελέτη του Αμερικανού πολεμικού ανταποκριτή και

J> * φ έ

ί : *

'μ

στρατιωτικού αναλυτή Thom as Ε. Ricks. Το έργο εξαιρετικά πλούσιο σ ε στοιχεία, πληροφορίες και γεγονότα, μας βοηθά καίρια να κατανοήσουμε τα εγκληματικά λάθη και

! FIASCO

τις παραλείψεις της αμερικανικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, σ ε ανώτατο επίπεδο, τα οποία προκάλεσαν τη συνεχιζόμενη ακατάπαυστα αιματοχυσία στο ερειπωμένο Ιράκ. 848 σελ. - 30,00€

Lord Russell of Liverpool Η Μάστιγα του Ναζισμού Τα εγκλήματα πολέμου του Γ ’ Ράιχ 1939 - 1945 Ένα κυριολεκτικά συγκλονιστικό βιβλίο, με περιγραφές που εντυπώνονται για πάντα στη μνήμη του αναγνώστη. Ένα έργο που πλέον θεωρείται κλασικό στο είδος του και αποτελεί το πιο σφοδρό «κατηγορητήριο» ενάντια στο ιδεολόγημα του Ναζισμού και τις ασυγχώρητες εγκληματικές πράξεις των οπαδών του.

Εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ - Ανδρέοο Μεταξά 12 & Ζ. Πηγής, Αθήνα 106 81 τηλ.: 210-3304111, e-mail: iolkos@otenet.gr - Σ τα ενη μ ερω μ ένα βιβλιοπω λεία - w w w .iok os.gr

Σεπτεμβρίου 2007

Επιμέλεια: Χρυσάνθη Κουλελή

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γενικός πίνακας

1 Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι 2 Το ταξίδι που λέγαμε 3 Μια ζωή δυο ζωές

Λένα Μαντά Αλκυόνη Παπαδάκη Νίκος θέμελης

Ψυχογιός Καλέντης

4 5 6 7

Το 10 Το φιλί του δράκου Η κόρη του φεγγαριού Άυπνος ουρανός

Μ. Καραγάτσης Χρύσα Δημουλίδου Νικόλ-Άννα Μανιάτη Κάλη Καρατζά

Εστία Λιβάνης

8 Γιούγκερμαν τόμος 1 + 2 9 Το μονοπάτι στη θάλασσα 10 Στη σκιά της πεταλούδας

Μ. Καραγάτσης Αντώνης Σουρούνης

Εστία Καστανιώτης Πατάκης

Κέδρος

Ωκεανίδα Modern Times

Ισίδωρος Ζουργός

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ______________________________________ Αλυσίδες Βιβλιοπωλείων 1 Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι 2 Μια ζωή δυο ζωές 3 Το ταξίδι που λέγαμε 4 Το φιλί του δράκου 5 Το μονοπάτι στη θάλασσα 6 Το 10 7 Το πορτραίτο ενός τρομοκράτη 8 Στη σκιά τη ς πεταλούδας 9 Βαλς με δώδεκα θεούς 10 Γιούγκερμαν τόμος 1 + 2

Λένα Μαντά Νίκος θ έμελης Αλκυόνη Παπαδάκη Χρύσα Δημουλίδου Αντώνης Σουρούνης Μ. Καραγάτοης Δημοσθένης Δαββέτας Ισίδωρος Ζουργός Λένα Μαντά Μ. Καραγάτσης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 1 Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι 2 Το ταξίδι που λέγαμε 3 Μια ζωή δυο ζωές 4 Το 10 5 Το φιλί του δράκου 6 Η κόρη του φεγγαριού 7 Γιούγκερμαν τόμος 1 + 2 8 Το μονοπάτι σπι θάλασσα 9 Στη σκιά της πεταλούδας 10 Θεανώ, η λύκαινα της πόλης

Ψυχογιός Κέδρος Καλέντης Λιβάνης Καστανιώτης Εστία Σιδέρης I. Πατάκης Ψυχογιός Εστία

Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία Λένα Μαντά Αλκυόνη Παπαδάκη Νίκος θ έμελης Μ. Καραγάτσης Χρύσα Δημουλίδου Νικόλ-Άννα Μανιάτη Μ. Καραγάτσης Αντώνης Σουρούνης Ισίδωρος Ζουργός Λένα Μαντά

Ψυχογιός Καλέντης Κέδρος Εστία Λιβάνης Ωκεανίδα Εστία Καστανιώτης Πατάκης Ψυχογιός

Σημειώσεις: 1. Στην Ελληνική Πεζογραφία, στο γενικό πίνακα, μετά τους 10 πρώτους ακολουθούν οι κάτωθι τίτλοι: Θεανώ, η λύκαινα της πόλης, Λένα Μαντά, (Ψυχογιός) - Η ψιλικατζού, Κωνσταντίνα Δελημήτρου, (Introbooks) Οι δρόμοι της καρδιάς, Όμηρος Αβραμίδης, (Ωκεανίδα) - Φιλοδοξίες κήπου, Ευγενία Φακίνου, (Καστανιώτης) Ένας σκούφος από πορφύρα, Μάρω Δούκα, (Πατάκης) - Κινέζικα κουτιά, Σώτη Τριανταφύλλου, (Πατάκης) 0 θάνατος του Ζορμπά, Φίλιππος Φιλίππου, (Πατάκης) - Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημήτριου Μόστρα, Δημήτρης Μαμαλούκας, (Καστανιώτης) - Βαλς με δώδεκα θεούς, Λένα Μαντά, (Ψυχογιός) - Αοώματη κεφαλή, Βασίλης Λαδάς, (Πατάκης) - Γιαννιώτικα Διηγήματα, Χρηστός Χριστοβασίλης, (Ροές) - Θερμοκρασία δωματίου, Δήμητρα c>

Σεπτεμβρίου 2007 ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γενικός πίνακας

Ρ Η τ τ ίτ τ ■ - :- m 1 2 3 4

Το νησί Στην ακτή

Η μάνα και το νόημα τη ς ζωής Το σμήνος 5 Η μάγισσα του Πορτομπέλο 6 Χιόνι 7 Το καρουζέλ 8 Να σου πω μια ιστορία-

Victoria Hislop Ίαν Μακ Γιούαν

Διόπτρα Πατάκης

Ίρβιν Γιάλομ

Αγρα

Φρανκ Σέτσινγκ Paulo Coelho Ορχάν Παμούκ

Καστανιώτης Λιβάνης

Ρόζαμουντ Πίλτσερ Χόρχε Μπουκάι

Ωκεανίδα Opera

Ρόμπυν Γ ιανγκ

Πατάκης

Αλάα Αλ-Ασουάνι

Πόλις

Ωκεανίδα

Διηγήσεις που μ’ έμαθαν να ζω 9 Η τελευταία αδελφότητα 10 Το Μέγαρο Γιακουμπιάν

ΑΛυσίδες Βιβλιοπωλείων___________________________________________ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 1 Το νησί 2 Η μάνα και το νόημα τη ς ζωής 3 Το σμήνος 4 Στην ακτή 5 Χιόνι 6 Αγάπη 7 Το Μ έγαρο Γιακουμπιάν 8 Να σου πω μια ιστορίαΔιηγήσεις που μ’ έμαθαν να ζω 9 Η μάγισσα του Πορτομπέλο 10 Η βρώμικη τριλογία τη ς Αβάνας

Victoria Hislop Ίρβιν Γιάλομ Φρανκ Σέτσινγκ Ίαν Μακ Γιούαν

Διόπτρα Άγρα Καστανιώτης Πατάκης

Ορχάν Παμούκ Τόνι Μΰρισον Αλάα Αλ-Ασουάνι

Ωκεανίδα Νεφέλη

Χόρχε Μπουκάι Paulo Coelho Χουάν-Πέδρο Γ κουτιέρες

Α νεξάρτητα ΒίβΑιοπωΑεία 1 Το νησί 2 Στην ακτή 3 Η μάνα και το νόημα τη ς ζωής 4 Το σμήνος 5 Το καρουζέλ 6 Η μάγισσα του Πορτομπέλο 7 Χιόνι 8 Να σου πω μια ιστορίαΔιηγήσεις που μ’ έμαθαν να ζω 9 Η τελευταία αδελφότητα 10 Το Μέγαρο Γιακουμπιάν

Πόλις Opera Λιβάνης Μ εταίχμιο ξέ νη λ ο γο τ ε χ ν ία

Victoria Hislop Ίαν Μακ Γιούαν Ίρβιν Γιάλομ Φρανκ Σέτσινγκ Ρόζαμουντ Πίλτσερ Paulo Coelho Ορχάν Παμούκ Χόρχε Μπουκάι Ρόμπυν Γ ιανγκ Αλάα Αλ-Ασουάνι

Διόπτρα Πατάκης Άγρα Καστανιώτης Ωκεανίδα Λιβάνης Ωκεανίδα Opera Πατάκης Πόλις

Κολλιάκου, (Πατάκης) - 0 ρεμβασμοίς του Δεκαπενταύγουστου, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, (Πατάκης) - Αγέρας σκόρπισε τα όνειρά μας, Σάσα Βόρρη, (Ωκεανός) - Η αγάπη δεν έ χ ει τέλος, Κώστας Καρακάσης, (Ψυχογιός). 2. Η λίστα των βιβλιοπωλείων από τα οποία αντλούνται τα στοιχεία είναι «ανοιχτή». 3. Τα στοιχεία για τα «Ευπώλητα - Σεπτέμβριος 2007» προέρχονται από 22 βιβλιοπωλεία που έδωσαν ακριβή αριθμό πωληθέντων αντιτύπων. Ο

Σεπτεμβρίου 2007 ΠΟΙΗΣΗ α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Γενικός Πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

1 Το Μονόγραμμα 2 Το σκοτεινό αγγελάκι και το δέντρο 3 Ποιητές τη ς Πάτρας στις γλώσσες της Ευρώπης 4 Ποιήματα

Οδ. Ελύτης

Ίκαρος

Τηλέμαχος Τσαρδάκας Συλλογικό

Γαβριηλίδης Πολύεδρο

Πεσσόα Φερνάντο

Printa

5 Μαραμπού

Νίκος Καββαδίας

6 Πούσι 7 Ποίηση 8 0 μελαγχολικός θάνατος του Στρειδάκη και άλλες ιστορίες

Νίκος Καββαδίας

Άγρα Άγρα

Ποιήματα Μικρά Ποιήματα

Ίο1

Οδ. Ελύτης Tim Burton

Ίκαρος

Χρήστος Λάσκαρης

Γαβριηλίδης Ιανός

Οξύ

Ντίνος Χριστιανόπουλος

ΠΟΙΗΣΗ 1 Ποιήματα 2 0 μελαγχολικός θάνατος του Στρειδάκη και ά λλες ιστορίες 3 Το Μονόγραμμα 4 Μικρά Ποιήματα 5 Ποίηση 6 Τα Ποιήματα 1941-1971 7 Πούσι 8 Πεζά ποιήματα 9 0 αγαπημένος 10 Μαραμπού

Αλυσίδες Βιβλιοπωλείων Πεσσόα Φερνάντο

Οξύ

Οδ. Ελύτης

Ίκαρος

Ντίνος Χριστιανόπουλος Οδ. Ελύτης

Ιανός Ίκαρος

Μανόλης Αναγνωστάκης

Νεφέλη Άγρα

Νίκος Καββαδίας Ντίνος Χριστιανόπουλος Rumi Jalaluddin Νίκος Καββαδίας

ΠΟΙΗΣΗ 1 Το Μονόγραμμα 2 Το σκοτεινό αγγελάκι και το δέντρο 3 Ποιητές τη ς Πάτρας στις γλώσσες τη ς Ευρώπης 4 Ποιήματα 5 Όλα τα τραγούδια 6 Αμοργός 7 Ποιήματα 8 Μαραμπού 9 Χλόη θερμοκηπίου 10 Οι γόμοι του ουρανού και τη ς κόλασης

Printa

Tim Burton

Ιανός Αρμός Άγρα

Α νεξάρτητα Βιβλιοπωλεία Οδ. Ελύτης

Ίκαρος

Τηλέμαχος Τσαρδάκας

Γαβριηλίδης

Συλλογικό

Πολύεδρο

Χρήστος Λάσκαρης Νίκος Γ κάτσος Νίκος Γ κάτσος

Γαβριηλίδης Πατάκης

Χόρχε Λουίς Μπόρχες Νίκος Καββαδίας Κική Δημουλά Ουίλιαμ Μπλέικ

Πατάκης Ελληνικά Γ ράμματα Άγρα Ίκαρος Βιβλιοβάρδια

4. Δημοσιεύονται σε κάθε κατηγορία τα 10 πρώτα σε πωλήσεις. 5. Συνολικά δόθηκαν από τα βιβλιοπωλεία 74 τίτλοι για την ελληνική πεζογραφία, 61 για την ξένη, 67 για την ποίηση, 74 για τα δοκίμια, 93 για την παιδική & εφηβική λογοτεχνία και 97 για τα διάφορα. 6. Στην κατηγορία Δοκίμια περιλαμβάνονται: λογοτεχνικά δοκίμια, μελέτες, (κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, ιστορικό βιβλίο).

Γιώργο* Αρχιμανδρίτη

Σε

πρώτο πρόσωπο

Μhens ΘεόδωρόKns «Η μουσική είναι μία μαρτυρία που απευθύνεται σε oflous wus ανθρώπου... Την εμπιστεύομαι. Εμπιστεύομαι την αλήθεια uis. Για μένα είναι μία ανάγκη, είναι ο A0YOS ύπαρξή$ μου. Είμαι ένα$ συνθέτηδ και τίποτ' άήήο. Είμαι Evas σ υνθέτη που κάνει το καθήκον του cos πολίτηε. Τίποτ' άήήο...»

0 MiKns θεοδωράκη5 σε πρώτο πρόσωπο... ΣΕ

Ο ΛΑ

ΤΑ

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α

[

δ ι α β α ζ ω ] Υ Π Ω Λ Η Τ A

Σεπτεμβρίου 2007 Γενικός πίνακας

δ ο κ ί μ ια α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 Το μυστικό 2 Η ελληνική ιδιαιτερότητα 3 Η περί θεού αυταπάτη 4 Το μετέω ρο βήμα τη ς Ελλάδος 5 0 παλιάτσος και η Άνιμα 6 Η βλακεία ως παράγοντας του ανθρώπινου βίου 7 Βέβηλα κίβδηλα σκύβαλα 8 Σ τιγμές από την προσωπική μου διαδρομή 9 Η τέχνη της γραφής 10 Δέκα πιθανοί λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Μπερν Ρόντα

Λιβάνης Κριτική

Κορνήλιος Καοτοριάδης Richard Dawkins Γ ιώργος Παπακωνσταντίνου Μάρω Βαμβουνάκη Θόδωρος Καρζής Κώστας Ζουράρις Λεωνίδας Κύρκος Άντον Τσέχωφ George Steiner

ΔΟ ΚΙΜΙΑ 1 Το μυστικό Βέβηλα κίβδηλα σκύβαλα

2 3 4 5

0 παλιάτσος και η Άνιμα Η περί θεού αυταπάτη

Η ελληνική ιδιαιτερότητα 6 Γράμματα στο γιο μου 7 Το απόλυτο βιβλίο για τη γλώσσα του σώματος 8 Θεσσαλονίκη πόλη των φαντασμάτων 9 Η βλακεία ως παράγοντας του ανθρώπινου βίου 10 Δέκα πιθανοί λόγοι για πι μελαγχολία της σκέψης

ΔΟ ΚΙΜΙΑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Η ελληνική ιδιαιτερότητα Το μυστικό Η περί θεού αυταπάτη Το μετέω ρο βήμα τη ς Ελλάδος Η βλακεία ως παράγοντας του ανθρώπινου βίου 0 παλιάτσος και η Άνιμα Βέβηλα κίβδηλα σκύβαλα Σ τιγμές από την προσωπική μου διαδρομή Η τέχνη τη ς γραφής Δέκα πιθανοί λόγοι για τη μελαγχολία τη ς σκέψης

Κάτοπτρο Παπαζήσης Ψυχογιός Καστανιώτης Αρμός Εστία Πατάκης Scripta

Αλυσίδες Βιβλιοπωλείων Μπερν Ρόντα Κώστας Ζουράρις Μάρω Βαμβουνάκη Richard Dawkins Κορνήλιος Καοτοριάδης Έλλη Παππά Άλαν Πις-Μπάρμπαρα Πις Mark Mazower Θόδωρος Καρζής

Λιβάνης Αρμός Ψυχογιός Κάτοπτρο Κριτική Άγρα Έσοπτρον Αλεξάνδρεια Καστανιώτης Scripta

George Steiner

Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία Κορνήλιος Καοτοριάδης Μπερν Ρόντα Richard Dawkins Γιώ ργος Παπακωνσταντίνου Θόδωρος Καρζής Μάρω Βαμβουνάκη Κώστας Ζουράρις Λεωνίδας Κύρκος Άντον Τσέχωφ George Steiner

Κριτική Λιβάνης Κάτοπτρο Παπαζήσης Καστανιώτης Ψυχογιός Αρμός Εστία Πατάκης Scripta

7. Στην κατηγορία Διάφορα περιλαμβάνονται: λευκώματα, μαγειρική, ταξίδια, μαρτυρίες, τεχνικά κ.λπ. 8. Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοιχεία είναι: LEADER BOOKS, Αλυσίδα, 210 6466156- ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 34911 - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 210 3615077 - ΒΙΒΛΙΟΣΗΜΟ, Αθήνα, 210 7470050- ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ, Χαλκίδα, 22210 21796 - ΕΚΦΡΑΣΗ, Άνω Γλυφάδα, 210 9603817- ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ, Χαλάνδρι, 210 6800644 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, Αθήνα, 210 2618156 ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310 276447 - ΛΕΜΟΝΙ, Αθήνα, 210 3451910 - ΜΕΘΕΝΙΤΗ, Πάτρα, 2610 274147 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατερίνη, 23510 36024 - ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310 67276 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 210 3650000 - ΠΟΛΥΕΔΡΟ, Πάτρα, 2610 277342 - ΡΟΚΚΑΣ, Μεταμόρφωση, 210 2812946 - ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, Λιβαδειά, 22610 23136 - ΣΧΗΜΑ,

[ Δ IA BA Ζ Ω 1 Ε Υ Π Ω Λ Η Τ AJ

Σεπτεμβρίου 2007 Γενικός πίνακας Ε0 1 0 ψεύτης παππούς 2 0 Μικρός Πρίγκιπας 3 Σειρά Ουράνιο τό ξο 4 Τα γενέθλια του τριγωνοψαρούλη 5 6 7 8

0 πόλεμος της Ωμεγαβήτας Ως διά μαγείας Τα χέρια δεν είναι για να δέρνουμε Το αγόρι με τη ριγέ πιτζάμα

9 Η μαγίστρα των λέξεω ν 10 0 Τριγωνοψαρούλης, ο Μαυρολέπιας και ο τελευτα ίος ιππόκαμπος

π α ιδ ικ ή

Αλκή Ζέη Αντουάν ν τε Σαίντ Εξυπερύ Ντέιζι Μέντοους

5 0 Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ 6 Η τελευταία μαύρη γάτα 7 0 Αγησίλαος 8 Αν τ ’ αγαπάς ξανάρχονται 9 Αλφαβητάρι με γλωσσοδέτες 10 Ποτέ πια δεν θα μαλώσουμε

Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία

Μεταίχμιο Κέδρος Πατάκης Πατάκης

ε φ η β ικ η λ ο γ ο τ ε χ ν ί α

Cicely Μ. Barker

Modern Times

Άλκη Ζέη J.K.Rowling

Κέδρος Bloomsbury

Ελένη Σβορώνου J.K. Rowling

Μ εταίχμιο Ψυχογιός Ελληνικά Γ ράμματα

Ευγένιος Τριβιζάς Δημήτρης Μπασλάμ Βασιλική Νευροκόπλη

Επόμενος Σταθμός Λιβάνης

Ευγένιος Τριβιζάς Στέφανι Ρόε

Σύγχρονοι Ορίζοντες

π α ιδ ικ ή

Ελληνικά Γ ράμματα

1 0 ψεύτης παππούς 2 0 Μικρός Πρίγκιπας 3 Σειρά Ουράνιο τόξο 4 Η παράξενη αγάπη του αλόγου

Άλκη Ζέη Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ Ντέιζι Μ έντοους Χρήστος Μπουλώτης

5 Το μεγάλο ταξίδι του Μ ελένιου 6 Τα γενέθλια του τριγωνοψαρούλη 7 Παραμύθι χωρίς όνομα (μονοτονικό) 8 0 αδελφός της Ασπασίας

Ευγενία Φακίνου Βαγγέλης Ηλιόπουλος Πηνελόπη Δέλτα Μάνος Κοντολέων Ζαχαρίας Παπαντωνίου Παντελής Καλλιότσος

9 Τα ψηλά βουνά 10 Ξανθίππου 5

Κέδρος Πατάκης

Μίνωας Πατάκης

John Boyne Φράνσις Χάρντινγκ Βαγγέλης Ηλιόπουλος

π α ιδ ικ ή

ε φ η β ικ η λ ο γ ο τ ε χ ν ί α

Κέδρος Πατάκης

Βαγγέλης Ηλιόπουλος Ευγένιος Τριβιζάς Μαρία Παπαγιάννη Μαρτίν Αγκάσι

Αλυσίδες Βιβλιοπωλείων 1 Νεραϊδότοπος: ένα ημερολόγιο για τις νεράιδες των λουλουδιών 2 0 ψεύτης παππούς 3 Harry Potter and the Deathly Hallows 4 0 τζιτζικο-Περικλής και η πέπτη εποχή του χρόνου

ε φ η β ικ η λ ο γ ο τ ε χ ν ί α Κέδρος Πατάκης Κέδρος Ελληνικά Γράμματα Καστανιώτης Πατάκης Εστία Πατάκης Εστία Πατάκης

Χανιά, 2810 56937 - ΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ, Ηράκλειο, 2810 341158 - ΠΑΠΥΡΟΣ-ΑΙΓΕΑΣ, Χίος, 22710-21550 ΑΒΑΚΙΟ, Θεσσαλονίκη, 2310-410520 -ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ, Κοζάνη, 24610-26463

Γ l

δ ι α β α ζ ω ] E Y Π Ω Λ H T A

Σεπτεμβρίου 2007 Γενικός πίνακας

δ ιά φ ο ρ ά α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 0 θ εό ς είναι καλός άνθρωπος 2 Σχέδια από τη Θεσσαλονίκη 3 Στο δρόμο για την Ελλάδα 4 Εχθροί ε ξ αίματος 5 Πόσο σ’ αγαπώ - cd 6 Πώς να γίνεις πλούσιος (και σε χρόνο) 7 0 αυτοχρωμικός Άθως 8 Η τέχνη του φιλιού 9 101 δίσκοι που σημάδεψαν την ποπ κουλτούρα 10 25 years pop art

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Αρκάς Γ ιάννης Παπαραλλής Μακ Κέιμπ Αρκάς Σταμάτης Κραουνάκης

Γράμματα Ιανός Πατάκης Γ ράμματα

Συλλογικό Χίου Μΰρρις

Ολκός Πατάκης

Μάκης Μηλάτος Ό στεργολντ Τίλμαν

Athens Voice Books Taschen

ΔΙΑΦΟΡΑ

Αλυσίδες Βιβλιοπωλείων

1 0 θ εό ς είναι καλός άνθρωπος 2 Σχέδια από τη Θεσσαλονίκη 3 Πόσο σ’ αγαπώ - cd 4 0 αυτοχρωμικός Αθως

Αρκάς Γιάννης Παπαραλλής Σταμάτης Κραουνάκης

5 101 δίσκοι που σημάδεψαν την ποπ κουλτούρα 6 25 years pop art 7 Περσέπολις, μια αληθινή ιστορία 8 25 + 1 years Dali 9 Michael Schumacher

Μάκης Μηλάτος Ό στεργολντ Τίλμαν Marjane Satrapi

10 W hy men love bitches

0 θ ε ό ς είναι καλός άνθρωπος

Στο δρόμο για την Ελλάδα Εχθροί ε ξ αίματος Πώς να γίνεις πλούσιος (και σε χρόνο) Η τέχνη του φιλιού Αρωματική κουζίνα Οι παλαιοί Ανωγειανοί 8 Φοιτητής στην κουζίνα 9 Εικαστικές τέχν ες 10 300

Γράμματα Ιανός Λυχνία

Συλλογικό

Ολκός Athens Voice Books Taschen Ηλίβατον

Robert Descharnes, Gilles Nere Christopher Hilton Sherry Argov

ΔΙΑΦΟΡΑ 1 2 3 4 5 6 7

Λυχνία Πατάκης

Στ. Παπαγιαννίδης

Taschen Νίκας Ορφέας

Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία Αρκάς Μακ Κέιμπ

Γράμματα Πατάκης

Αρκάς Στ. Παπαγιαννίδης Χίου Μόρρις Βαγγέλης Δρίσκας

Γράμματα Πατάκης

Ορέστης Μανούσος Βίκυ Σμυρλή

Anubis Ελληνικά Γ ράμματα

μετάφραση: Ρένια ΤουρκολιάΚυδωνιέως Frank Miller

Μαμούθ Comix

Πατάκης Πατάκης

Πατάκης

9. Στον πίνακα «Αλυσίδες βιβλιοπωλείων» περιλαμβάνονται: ΙΑΝΟΣ, LEADER BOOKS. Στον πίνακα «Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία» όλα τα υπόλοιπα.

Ο Δομήνικος θεοτοκόπουλος, ο «Ελ Γκρέκο» της παγκόσμιας ζωγραφικής, διήνυσε κατά τον 1όο και τον 17ο αιώνα μια πολυκύμαντη διαδρομή, μοιρασμένη ανάμεσα στην τέχνη και στη ζωή. Η σταθερή προσήλωση στις μοναδικές στη δυτική τέχνη εξαϋλωμένες, πνευματικές μορφές, η ανυποχώρητη στάση ενάντια στο κατεστημένο, η σθεναρή υποστήριξη του αγώνα των Κρητικών κατά των Βενετών, οι αλλεπάλληλες -συναρτημένες συχνά με τις μοιραίες του σχέσεις- μετακινήσεις, η σύγκρουση με την Ιερά Εξέταση, είναι μόνο λίγες όψεις από τη ζωή και τη δράση μιας πολυδιάστατης προσωπικότητας, που έζησε ελεύθερη και πάντοτε ασυμβίβαστη στην Κρήτη, στη Βενετία, στο Μπασάνο, στη Ρώμη, στο Τολέδο. Στη μυθιστορηματική βιογραφία του Δημήτρη Σιατόπουλου ανασυντίθεται ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό εικόνων, χώρων, γεγονότων και προσώπων, όπου δεσπόζει η εμβληματική μορφή του θεοτοκόπουλου, αναδεικνύονται άγνωστες πτυχές του χαρακτήρα του, ενώ ταυτόχρονα αναβιώνουν οι πολιτικές, οι κοινωνικές και οι ιδεολογικές αντιφάσεις της πολυτάραχης εποχής του. Στο βιβλίο, που έχει τιμ ηθεί με το Κρατικό Βραβείο μυθιστορηματικής βιογραφίας, βασίστηκε και το σενάριο της ταινίας Ελ Γκρέκο του Γιάννη Σμαραγδή.

Η ΠΟΛΥΤΑΡΑΧΗ ΖΩΗ ΕΝΟΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ

Α λέξη Ζήρα

Ποιος και πώς γράφει την Ιστορία; ιάβασα με αρκετό ενδιαφέρον την καταλαβαίνουν και καταφεύγουν το άρθρο της κ. Έφης Αβδελά στην κοπιαστική αποστήθιση». «Για τη σχολική ιστορία και Αν και πολλοί νομίζουν ότι η ίδια η τους ιστορικούς», στην Κυριακάτικη σύνταξη και η γραφή ενός σχολικού Αυγή της 14ης Οκτωβρίου. Ένα άρ εγχειριδίου είναι ανεξάρτητες από θρο απαλλαγμένο σε μεγάλο βαθμό τον θεωρητικό του οπλισμό και την από τις ιδεολογικές αλυσίδες και πα «ιδεολογική του πλατφόρμα», η πεί ρωπίδες που συνήθως κουβαλά μαζί ρα μου, ακόμα και ως δυστυχούς και του ο εκπαιδευτικός συνδικαλισμός απελπισμένου πατέρα που θέλησε της αριστερός. Μια προσέγγιση ψύ στο παρελθόν να κάνει πιο εύληπτα χραιμη και ζυγισμένη, που νομίζω τα βιβλία της Ιστορίας στα παιδιά ότι γράφτηκε σαν ένα είδος επιλόγου του, με πείθει για το αντίθετο. Όχι αλλά και σαν ένα είδος εισαγωγικής μόνο η λογική η οποία πρυτάνευσε θέσης σε ορισμένα ερωτήματα που, στους εκάστοτε συγγραφείς υπήρξε για μένα τουλάχιστον, έχουν μεγαλύ επιπόλαια μηχανιστική και γραμμική, τερη σημασία από το τι γράφτηκε ανάλογα με το ποιο κόμμα σχημάτι στο περίφημο ιστορικό εγχειρίδιο ζε κυβέρνηση και το ποιος ήλεγχε το της Στ' Δημοτικού για το «Κρυφό συχνά εγκληματικών επιλογών Παι Σχολειό» ή τις τελευταίες ώρες της δαγωγικό Ινστιτούτο, μα και την ίδια Σμύρνης. Τα ερωτήματα αυτά θα στιγμή, με τα άλματα, τις άπειρες έλεγα ότι είναι ακόμα πιο καίρια, ακυριολεξίες και τα μισόλογα, φάνη επειδή ακριβώς με τη θέση τους δεν κε αμήχανη και μετέφερε αυτή την απομονώνουν το ζήτημα της «χρη αμηχανία στον αναγνώστη, επειδή στότητας» ή της «ηθικής στάσης» ακριβώς οι εν λόγω συγγραφείς δεν του βιβλίου (κάτι που, όπως είδαμε, είχαν χωνέψει τη δουλειά που έπρε περιορίζει τη λειτουργικότητα του πε να κάνουν. Η κ. Αβδελά έχει από σχολικού εγχειριδίου σε διάφορες λυτο δίκιο όταν αποφαίνεται ότι «η μορφές ακαδημαϊκής συζήτησης, με σχολική Ιστορία στην Ελλάδα είναι τις απαραίτητες κομματικές προε άμεσα και απροκάλυπτα υποκείμενη κτάσεις ), αλλά προβάλλονται στο στην πολιτική συγκυρία», αλλά φο πιο ακανθώδες πεδίο, το οποίο και βάμαι ότι αυτό δεν απαντά επαρκώς συνήθως παρακάμπτεται εσκεμμένα στο γιατί τα σχολικά εγχειρίδια της από τους επάίοντες και μη ιστορι Ιστορίας γράφονται έτσι όπως γρά κούς: εννοώ, το πεδίο της σύνταξης φονται. Γιατί η αφήγηση που προ και της γραφής του βιβλίου με προο σφέρουν είναι άκρως προβληματική ρισμό τη διδασκαλία του. Στο δημοτι και κακομοίρικη. Ας πούμε, για να μη κό, παρότι «το ελληνικό σχολείο απο νομίζουμε ότι λείπουν οι «ιδεολογι δίδει μεγάλη βαρύτητα στην εθνοπαι- κές προσδοκίες» από τα βιβλία σχο δαγωγική διάσταση της ιστορίας, αλ λικής Ιστορίας άλλων χωρών, στην λά όχι στο μάθημα της ιστορίας [...] η Αυστρία, σε ορισμένες περιοχές της Ισπανίας ή και στη Γαλλία ακόμα, η ιστορία είναι δευτερεύον μάθημα [...] Τα παιδιά την αντιπαθούν, γιατί δεν διδακτέα ύλη είναι σαφώς προσανα

34 -

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

τολισμένη, για να μην πω ιδεολογικά συγκεντρωτική, χωρίς ωστόσο να σημαίνει αυτό ότι τα παιδιά στις χώ ρες που αναφέραμε είναι ανάπηρα ως προς τις βασικές τουλάχιστον ιστορικές γνώσεις τους. Ό πω ς δυ στυχώς είναι τα δικά μας. Νομίζω -και εδώ νομίζω περισσότε ρο ως πεπειραμένος περί την ελληνι κή λογοτεχνία, που η γραμμένη ιστο ρία της έχει τα ίδια σχεδόν προβλή ματα με την άλλη, την ευρύτερη- ότι η σύγχυση, η κρυψίνοια, ο θεωρητι κός δογματισμός και η έλλειψη σα φήνειας προέρχονται από το ότι οι συγγραφείς των βιβλίων πολύ συχνά αισθάνονται σαν μαθητευόμενοι μά γοι. Ενισχυμένοι βέβαια από το γεγο νός ότι κατά τεκμήριο οι αναθέσεις των εγχειριδίων γίνονται με βραχύ τατο τον χρονικό ορίζοντα της πα ράδοσής τους. Και επίσης από το γε γονός ότι γίνονται carte blanche, ήτοι ως με λευκή επιταγή. Δηλαδή ότι σπανιότατα συνοδεύονται από έναν ή και περισσότερους ουσιαστικούς και σε βάθος ελέγχους. Προφανώς οι μαθητευόμενοι μάγοι μας είναι ιστο ρικοί, προφανώς παίζουν στα δά χτυλα τη διαθεματική διδασκαλία και

βεβαίως είναι εκπληκτικά ενήμεροι για τον τελευταίο συρμό της θεωρίας που ξεφύτρωσε σε κάποιο, κατά προτίμηση, αλλαδαπό, πανεπιστή μιο. Αλλά έχω την εντύπωση ότι όλα αυτά έπρεπε να παίζουν δευτερεύοντα ρόλο στη σύνταξη ενός βιβλίου Ιστορίας που προορίζεται για τη βα σική ή και για τη μέση εκπαίδευση. Το να είσαι ιστορικός και αναλαμβά νεις να γράψεις ένα εγχειρίδιο δεν σημαίνει καθόλου ότι το γράφεις με την έγνοια σου στην ακαδημαϊκή κοι νότητα, θέλοντας να αποδείξεις εν δεχομένως στους συναδέλφους σου ότι είσαι πιο πρωτοπόρος, προοδευ τικός και ριζοσπάστης από εκείνους. Γιατί έτσι είναι μάλλον δεδομένο ότι το βιβλίο δεν πρόκειται να περάσει εκεί που πρέπει να περάσει, στους συνήθως ανύποπτους δασκάλους και στους ακόμα πιο ανύποπτους μαθητές. Οπότε; Μήπως είναι πε ρισσότερο σημαντικό απ' όσο νομί ζουμε όλοι το να αναλάβει κάποιος να μετασχηματίσει τις πληροφορίες και τις γνώσεις που προσφέρουν τα ιστορικά παραδείγματα και να τις αφηγηθεί με τη μορφή της διδακτέας ύλης; ■

Έλμουχ Μπάουμαν

Φυτά σε αρχαία ελληνικά νομίσματα Μ ία άγ νω σ τη π τυχή τ η ς σ χ έσ η ς τω ν α ρ χ α ίω ν Ε λλήνω ν μ ε τη φ ύ σ η , σ ε μ ια π ρ ω τό τυ π η σ ε σ ύ λ λη ψ η ερ γ α σ ία

■3

Γιώργου Ξενάριου

Κριτική και Κριτικοί ύο από τα ευρέως διαδεδομέ κοίνωσή του αλλά και τη δυνατότη να μυθεύματα σχετικά με το τα της δημιουργικής επέμβασης, ρόλο της κριτικής, που ακού- έξωθεν, σε αυτό. Από τη διακειμενιγονται συχνά-πυκνά στους διαδρό κότητα ώς τη δημιουργική ανάπλα μους της λογοτεχνικής κοινότητας, ση του ίδιου κειμένου από άλλους είναι: α) ότι ο κριτικός (ή κριτικογρα- συγγραφείς, και από την παρωδία φών) δεν νομιμοποιείται να ασκήσει ώς την εφαρμοσμένη κριτική, το λο την κριτική του, αφού ο ίδιος γράφει γοτεχνικό κείμενο επιζητεί -προκειπολύ χειρότερη λογοτεχνία και β) ότι μένου να ζήσει- πέρα από την αυτο νόητη ανακοίνωσή ο κριτικός οφείλει του, την «αναγνω να «βοηθήσει» τον 0 κριτικός, διαβάζοντας στική» τροποποίη συγγραφέα με τις σή του, με άλλα λό υποδείξεις του, το υπό κρίση κείμενο και για την εφαρμογή υποβάλλοντας έτσι πάνω στο σώμα την ιδέα μιας διδα γράφοντας το δικό του, του άλλων δυνά κτικής λειτουργίας μεων πέρα από αυ της κριτικής. ανασυνθέτει την πρώτη τήν του αυτουργού Η κριτική -δηλαδή, του. Εφαρμογή μιας απλούστερα, μια κειμενική πραγματικότητα τέτοιας δύναμης εί ειδικού τύπου ανά ναι και η κριτική. γνωση- δεν αποτε -γ ια πρώτη και τελευ τα ία Δανειζόμενοι το πο λεί άσκηση δεξιοτεχνίας, δεν εντάσσε φορά παγωμένη στις σελίδες λύτιμο σχήμα που μας κληροδότησε ο ται σε καμία, ευγεΜπένγιαμιν σχετικά νή ή αγενή, άμιλλα, του Βιβλίου, για πάντα με τη μετάφραση δεν είναι πρόκριμα (και που, αν το καγια την πεζογραφι- α κ ίν η τη - σε μια δεύτερη, λοσκεφτεί κανείς, κή ή ποιητική ικα συνδυαζόμενο με νότητα (όταν αυ καινούργια πραγματικότητα μερικά από τα συ τές οι ιδιότητες συ μπεράσματα της νυπάρχουν) του κριτικού, ούτε, φυσικά, επιβεβαίωσή θεωρίας της πρόσληψης, έχει ένα ευ της. Η κριτική, η οποία πρέπει σθε ρύ, ερμηνευτικής υφής, πεδίο εφαρ ναρά και με σαφήνεια να διαχωρίζε μογής σε όλες τις μορφές και τα έρ ται από τη δημοσιογραφικού τύπου γα τέχνης), διαπιστώνουμε πως, βιβλιοπαρουσίαση, είναι μια άλλη δυ όπως ακριβώς η μετάφραση, η κριτι κή συνιστά μια δεύτερη, «μετά θάνα νατότητα του κειμένου. Μια άλλη δυνατότητα του κειμένου, τον», ζωή του κειμένου, μια μεταφο και μάλιστα εσωτερική. Το λογοτε ρά του από το «ενεργητικό» πεδίο χνικό κείμενο, δυνάμει ακριβώς αυ- της γραφής στο «παθητικό» πεδίο τής της ιδιότητάς του, περιέχει στον της ανάγνωσης. πυρήνα του όχι μόνο την (αυτο)ανα Κι αυτή η «μεταφορά», όχι πολύ δια-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

φορετική από την όιλλη (ας μας συγχωρηθεί το οξύμωρο), την κατά κυ ριολεξία μεταφορά, διαιωνίζει την «άλω της φήμης», για να ξαναθυμηθούμε τον Μπένγιαμιν, του έργου και του συγγραφέα. Και βέβαια είναι εξί σου σημαντική, καθώς «ανακοινώνει μια νέα πνευματική ουσία», εντελώς καινούργια σε σχέση με το αρχικό κείμενο, από το οποίο πηγάζει αλλά δεν εξαρτάται πια. Η κριτική, όσο και αν μετέχει της ερμηνευτικής, δεν ταυτίζεται με αυτήν. Ο κριτικός, διαβάζοντας το υπό κρί ση κείμενο και γράφοντας το δικό του, ανασυνθέτει την πρώτη κειμενική πραγματικότητα -για πρώτη και τελευταία φορά παγωμένη στις σελί δες του βιβλίου, για πάντα ακίνητη-

σε μια δεύτερη, καινούργια πραγμα τικότητα. Και, φυσικά, δεν είναι κα θόλου υποχρεωμένος, στο πλαίσιο αυτής της αναζωογόνησης, να ακο λουθήσει το αφηγηματικό σχέδιο ή το αισθητικό πρόγραμμα του συγ γραφέα. Αυτή λοιπόν η καινούργια δυνατότη τα του κειμένου διαθέτει και μια άλ λη ιδιότητα: εκκινώντας από το δε σμευτικό πλαίσιο του τυπωμένου, αφετηριακού κειμένου, καταλήγει στη γένεση ενός νέου κειμένου, μη δεσμευόμενου και, κυρίως, μη δε σμευτικού. Γι' αυτό, πάνω απ' όλα, η κριτική (: ιδίως η δημόσια διατύπωσή της) είναι μια κορυφαία πράξη ελευ θερίας. -Έτσι δεν είναι, παλιέ μου φίλε; ■

"Ενα βιβλίο γεμάτο από Άρωμα Κρήτης πολιτιστικό, ιστορικό, οικογενειακό, με σπάνιο ανέκδοτο υλικό, χειρογράφων, κείμενων, φωτογραφιών, δελταρίων.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΔΩΔΩΝΗ» Ανδρέου Μεταξά 28,106 81 - Αθήνα Τηδ.: 210 38.25.485 Tnfl./Fax: 210 38.41.171

Επικοινωνιακές... μεθοδεύσεις! Χρήστος Κατσίκας

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

λλαγές στο εξεταστικό εξήγ γειλε, με ευαγγελική ζέση, για μια ακόμη φορά το ΥΠΕΠΘ. Τι είπε; Ότι οραματίζεται ένα εξε ταστικό σύστημα στο οποίο ο μαθη τής θα δίνει εξετάσεις μετά το τέλος του Λυκείου, ίσως τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο! Το ανήγγειλε λες και «ξεφάσκιωνε» την ανακάλυψη του τροχού, όταν είναι γνωστό ότι δεν επαναλάμβανε παρά μία από τις γνωστές εκδοχές ή παραλλαγές χιλιοπαιγμένων εξεταστικών συστη μάτων του παρελθόντος, όπου βέ βαια το πεδίο είναι γεμάτο με τα αποκαΐδια των διακηρύξεων. Εξαγγελίες όπου το ζητούμενο νόη μα «χάνεται σαν το νερό στην π έ τρα». Διακηρύξεις που όχι μόνο δεν κοστίζουν τίποτε, καθώς παραπέ μπουν στους γνωστούς «διαλόγους» του ΥΠΕΠΘ με την εκπαιδευτική κοινότητα και στην εφαρμογή του όποιου νέου εξεταστικού μετά το 2010 και βάλε, αλλά και προβάλλο νται σαν σχολικό μάννα στη ρημαγ μένη εκπαιδευτική γη. Ωστόσο, η συνάντηση με την «άλλη φωνή» και το μπούκωμα των τηλε θεατών με τακτοποιημένες «υπο σχετικές» και εικόνες όχι μόνο δεν συνιστά συμμετοχή στην πραγματι κότητα αλλά ουσιαστικά και τυπικά παίζει το ρόλο ενός «παραπλανητι κού επιδέσμου» που έρχεται να κα λύψει όπως-όπως τις πληγές και τα ρήγματα στα σχολεία και τα πανε πιστήμια. Γιατί αν κανείς «ξύσει» το περιεχόμενο των εξαγγελιών και τη συγκυρία η οποία επελέγη για να ανακοινωθούν όσα ανακοινώθηκαν με ύφος 100 καρδιναλίων, θα κατα

λάβει εύκολα ότι δεν ήταν παρά σύννεφα επικοινωνιακής σκόνης που έρχονται από τη μια να καλύψουν το γεγονός ότι το ΥΠΕΠΘ δεν έχει φέτος να πει τίποτε για το πώς θα βγει η σχολική χρονιά και, πολύ περισσότερο, δεν έχει να δώσει τί ποτε πέρα από το προγραμματι σμένο διαιτολόγιο... Και επειδή ήδη έχουν αρχίσει οι πέν θιμες «καμπάνες» για την «φαεθόντια» πτήση της εκπαίδευσης που σε λίγο ανοίγει τις πόρτες της, για τον εξεταστικοκεντρικό προσανα τολισμό, το αναχρονιστικό πλαί σιο... έπρεπε να ειπωθεί κάτι, έτσι, για να «εκτροχιάσει» τις διαμαρτυ ρίες και να αφοπλίσει τις δυσαρέ σκειες... Βρισκόμαστε μπροστά σε μια καλο στημένη επιχείρηση μετάθεσης των πραγματικών προβλημάτων της εκ παίδευσης με την προβολή «αλλα γών» που έρχονται, σχεδίων και οραμάτων... Ξεκάθαρη «λωτοφαγική» αγωγή για να ξεχάσουμε τα σχολεία που δεν έχουν στέγη, τους 150.000 μαθητές που θα συνεχί ζουν να φοιτούν πρωί - απόγευμα στα 800 σχολεία διπλής βάρδιας, τους καθυστερημένους διορισμούς που κόστισαν με μαθηματική ακρί βεια 200.000 κενές ώρες, την υποχρηματοδότηση που έχει «κατα σκευάσει» νέα ουρά απλήρωτων εκ παιδευτικών, τη νέα επιβολή της φροντιστηριακής προσφυγιάς και το αυξημένο ιδιωτικό εκπαιδευτικό κόστος των νοικοκυριών, το έλλειμ μα στην επιμόρφωση των εκπαι δευτικών... Προσπάθεια κατασκευής «τρύπιας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ

μνήμης» για να μη θυμηθούμε ότι φέτος, τριάντα δύο χρόνια μετά τη συνταγματική κατοχύρωση της εννιάχρονης υποχρεωτι κής εκπαίδευσης, 7-8.000 παιδιά θα ανα γκαστούν να εγκαταλείψουν την υποχρεω τική εκπαίδευση ναρκοθετώντας το μέλλον τους, καθώς ένα νήμα συνδέει την απόρρι ψη στην εκπαίδευση από τον αποκλεισμό στην αγορά εργασίας... αφού σ' αυτό το έδαφος λιπαίνεται η φτώχεια, η περιθωριο ποίηση και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Αφηρημένη ρητορική του επίσημου λόγου για να μας ξεφύγει ότι και φέτος η έλλειψη επαρκών και άρτια εξοπλισμένων και στε λεχωμένων διαγνωστικών μονάδων δεν θα επιτρέψει την έγκαιρη και πλήρη διαγνω στική εκτίμηση των ιδιαίτερων αναγκών των παιδιών με ειδικές μαθησιακές δυσκο λίες - δυσλεξία. Έτσι, περίπου 80.000 μαθη τές που θα παρουσιάσουν σοβαρές ανα γνωστικές δυσκολίες εξαιτίας της δυσλεξίας θα οδηγηθούν στον ...Καιάδα της σχολικής αποτυχίας, αφού περάσουν από την «οδό του Μαρτυρίου». Καθώς, λοιπόν, έχει παρατηθεί το σχολείο στην τύχη του, το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον πανεπιστημιακό Γιώργο Μαυρογιώργο, είναι να μεταφέρεται σιωπηρά η σχολι κή αποτυχία, από τάξη σε τάξη, στους ώμους μαθητών/τριών από μη προνομιού χα κοινωνικά στρώματα μέχρι τη στιγμή του «εκβρασμού» και της «εκταφής» της με τα αποτελέσματα των εξετάσεων στο Λύ κειο. Έτσι το ΥΠΕΠΘ αποδεικνύεται «άσσος» στην τακτική της παραλλαγής. Έχει βέβαια έναν λόγο παραπάνω τώρα. Επείγεται να καλύψει την ευθύνη του για το γεγονός ότι η «μαύρη σκιά» του βαθμολογικού πλαφόν «πρακτορεύει» πελατειακά τους εργολά βους των εξετάσεων και από την άλλη δεν θέλει να δούμε το «φιλί της ζωής» που δίνει στα εκατοντάδες Κέντρα Ελευθέρων Σπου δών και τα λεγάμενα κολέγια, στα οποία προσφέρεται έτοιμη πελατεία το «πλεόνα σμα» των υποψηφίων που δεν θα εισάγονται. ■

• αθηνλ : «ΛΝΤ!>. 5. 106 81. ΤΗΛ. 210 3849020, ΚΛΕΙΟ: Τ.θ. 1527, 711 10,

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΕΦΗ ΒΑΦΕΙΑΔΗ (επιμ.)

Ζητήματα ιστορίας του Νεοελληνικού Θεάτρου Μελέτες αφιερωμένες στον Δημήτρη Σπάθη Σημαίνουσα μορφή της ελληνικής θεατρολογίας, ο Δημήτρης Σπάθης, με το πλούσιο ερευνητικό έργο του και τον ανήσυχο επιστημονικό στοχασμό του υπήρξε δάσκαλος για πολλούς νεότερους θεατρολόγους. Τα μελετήματα που συ γκεντρώθηκαν στον τόμο αυτό σχετίζονται με περιοχές που καλλιέργησε ο ίδιος ο τιμώμενος: επτανησιακό θέατρο, φαναριώτικη σάτιρα, ελληνικός διαφωτισμός, συγγραφείς και κείμενα τόυ 19ου αιώνα, σκηνική δραστηριότητα στον 20ό αιώνα, τύχες της ξένης δραματουργίας στην ελληνική σκηνή, ζητήματα θεατρικής σκηνοθεσίας. 17X 24εκ. | σελ.402 | ISBN978-960-524-239-8 | 32,00€ Γ. Μ. ΣΗΦΑΚΗΣ

Μελέτες για το αρχαίο θέατρο

Η παρούσα επιλογή άρθρω ν του Γρηγόρη Σηφ όκη περιέ χει εννέα κείμενα για το αρχαίο θέατρο και τη ν από σκη νής διδασκαλία το υ στην αρχαιότητα, τα οποία πρωτοδημοσιεύθηκαν σε ξένα επισ τημονικά περιοδικά ή σε δυ σ εύρετους συλλογικούς τόμους. Η επανέκδοση αυτή έδω σε τη ν ευκαιρία αναθεώρησης και διόρθωσης τω ν κειμέ νων, ενώ η έκδοση έχει εμπλουτισθεί με έγχρω μη εικονο γράφηση. 16X 24 εκ., σκληρόδειο | σελ. 270 | ISBN978-960-524-233-6 | 25,00 €

τι/ U7 «47 . c v i f y . g r

[

δ ι α β α ζ ω

ΑΡΘΡΑ

]

Ακαδημαϊκή εκλαΐκευση και αντίλογος στους ολοκληρωτικούς -ισμούς Νικόλαος A. Ε. Καλοσπύρος

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

καταδίκη των κλασικών γραμμάτων και η μαχητική αρθρογραφία για την πεζοειδή αρχαιομάθεια αντιπροσω πεύουν δύο μόνον πλευρές μιας πο λύμορφης αντιπάθειας προς την ελευθερία του πνεύματος. Με αφορ μή την ανάγνωση ενός βιβλίου (V. D. Hanson, J. Heath, Β. S. Thornton, Bon fire of the Humanities: Rescuing Clas sics in an Impoverished Age, Wilming ton, DE: Intercollegiate Studies Insti tute, 2001), μπορούμε να αναμοχλεύσουμε συνειρμικά και διαισθητικά μία ολόκληρη κοινωνική αντίληψη· αντί ληψη μέσω της οποίας το ευρύτερο κοινό βαυκαλίζεται αυτοτιμωρούμενο με ερωτήματα για τη σοβαρότητα των κλασικών γραμμάτων και το μέλλον των ανθρωπιστικών σπου δών. Τέλος εποχής ή ζώπυρα ανα γέννησης; Η σύγχυση επεκτείνεται όσο ο στυ γνός επαγγελματισμός για μια αδιαμ φισβήτητη ακαδημαϊκή σταδιοδρο μία οδηγεί σε κινδυνώδεις απόπειρες προς κατοχύρωσιν ρηξικέλευθων βη μάτων, η ιδεολογία υποχωρεί έναντι της ένταξης σε πολιτικοκοινωνικά σχήματα, η απεριόριστη πια διαθήκη μιας καταναλωτικής ευμάρειας προτείνεται με τάσεις χρησιμοθηρίας, η δυσκολία να παρακολουθήσεις μάθη μα ελιτίστικης αφοσίωσης δικαιολο γεί την αμέλεια προσέγγισης, η τεχνοκρατική αντίληψη για δημοκρατι κότερη πολυπολιτισμική εκπαίδευση επιβάλλει ωφελιμιστικές εκδοχές και οι μεταπολιτικές απόψεις -είτε της σημειολογίας και του μετανεωτερισμού της αριστερίστικης σκέψης είτε της εμμονής σε παραδοσιακά σχήμα

τα πολιτικού βίου και κοινωνιολογι κής διαστρωμάτωσης της δεξιόστρο φης πολιτικής για έμφαση στις κατα κτήσεις του δυτικοευρωπαϊκού πολι τισμού- τροφοδοτούν το ταμείο ομάδων ή εκδοτών στο χώρο του βι βλίου και του τύπου. Όταν δηλαδή ο επαγγελματικός λαϊκισμός και όχι η ακαδημαϊκή εκλαΐκευση υπεισέρχε ται σαν εντολοδόχος επί πολιτισμι κών θεμάτων και υπαγορεύει οριοθέτηση των προβλημάτων του πολιτι σμού. Με λίγα λόγια, όταν η αγκύλω ση των πολιτικών προβλημάτων λει τουργεί ως αμυντική εγκύστωση μιας ηττοπαθούς κοσμολογίας που αδυνατεί να απομακρυνθεί από την τηλεοπτική γεννήτρια πληροφοριών. Καθώς, λοιπόν, φτωχαίνει η εποχή, αντί να πτωχεύει εκουσίως η φιλολο γική και λογοτεχνική αριστοκρατία, η σχέση του κλασικού κόσμου με τη λογοτεχνική ευρυμάθεια συνιστά ετεροβαρή άποψη των πραγμάτων. Οι προτάσεις για την εξήγηση της κρίσης είναι ατελείς, αφού, τις πε ρισσότερες φορές, δεν υποδεικνύουν εφικτή διέξοδο και ανοικτή λύση. Ακόμη και η απροκατάληπτη συζή τηση με το ευρύτερο κοινό, που εισηγούνται οι γνωστοί μας και από το Who Killed Homer? συγγραφείς του τόμου, προκύπτει επηρεασμένη και τελματωμένη στο χειραγωγούμενο και αλλοτριωμένο από μία επιπόλαιη όσο και δημοσιογραφική πρόσψαυση των πραγμάτων κοινό. Ας εμ βα θύνουμε αυτή τη φορά στη διπλή θέ ση της επίθεσης των επαγγελματι κών -ισμών και της ανερμάτιστης πολιτικής του βιβλίου. Επειδή οι κλασικές παραδόσεις δεν

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ ΙΔ Ρ Υ Μ Α Τ Ε Χ Ν Ο Λ Ο Γ ΙΑ Σ Κ Α Ι Ε Ρ Ε Υ Ν Α Σ

• ΑΘΗΝΑ: ΜΑΝΗΣ 5, 106 81, ΤΗΛ. 210 3849020, συμβιβάζονται, απαιτείται από τον κύκλο των ειδημόνων και των ιθυνόντων στο χώρο του βιβλίου επιχορήγηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας και όχι του φροντιστηριακού υποκατάστατου. Χρειάζεται πρωτίστως να τονωθούν η έντιμη προβολή του αρχαίου κό σμου (έρευνα) και η προσωπική φωνή και γνώμη πάνω στις αρχαίες θέσεις (ερμηνεία) και να αποφευχθεί η υποτίμηση του κλασι κού κόσμου σε ανούσιες λεπτομέρειες και διασαφήσεις κρίσεων άλλων ερευνητών. Εγεί ρεται, επιτέλους, το ερώτημα γι' αυτόν που εννοεί σήμερα ότι γνωρίζει λ.χ. αρχαία ελλη νικά. Από εδώ ακριβώς συνάγεται έτερο ερώ τημα για το περιεχόμενο των γνώσεών του, όταν αξιολογικά αποκηρύσσει τη γλώσσα και πραγματεύεται μεταφρασμένα ιδεολογήμα τα. Αλλωστε, ποιος θα φιλοξενεί θέσεις για τα κλασικά γράμματα; Μόνο τα ειδικά περιο δικά, για τους λίγους ειδικούς; Ποιος προτιμά θέσεις αρχαιογνωσίας νεκρές λόγου, καθόσον αντιλαμβάνεται και ο ίδιος πως γνώση του κόσμου χωρίς την αίσθηση της γλώσσας και της πολυμορφίας της λογικής χρήσης δεν νοείται. Έτσι, κατασκευάζουμε επιπλέον γλώσσα ανάγνωσης πεζή και ξύλινη. Πόσοι θα μπορούσαν να γράψουν στο κύρος της γλώσσας παρουσίασης, που διασφαλίζει τουλάχιστον το επίκεντρο της συζήτησης και την εύνοια του κοινού για τη συνάντηση με τις προκλήσεις του κλασικού κόσμου, π.χ. του Μ. Ζ. Κοπιδάκη στα Φιλολογικά μελετήματά του (Αθήνα 2007); Οπωσδήποτε ψευτίζει η ζωή και πυκνώνουν της νυκτός τα άωρα σκότη. Οι κλασικοί φαί νεται πως μιλούν μιαν άλλη γλώσσα, η οποία βεβαίως εγκρύπτεται στην ιστορία μας, αλλά δεν αποκαλύπτεται στην ημιμάθεια μιας τη λεοπτικής ροπής. Για να ασχοληθείς με τα κλασικά γράμματα δεν επαρκεί πάντοτε η εντόπια απάντηση και η ελληνική σημαντική της για την εθνική παράδοση, αλλά η διαχρο νική (κλασική) απάντηση, που σημαίνει ότι παρά τη διευκόλυνση της εποχής μας σε μύ θους ή στην κατάρριψη προκατασκευασμένων εξ αυτών, αποτελεί αγαθοεργό προσο μοίωση μιας πανανθρώπινης ιστορικής επέν-

FAX. 21 0 3301583 · ΗΡΑΚΛΕΙΟ: Τ .θ . 1527, 711 10, ΤΗΛ. 28 10 391097, FAX. 28 10 3910 85

νεεζ

Ε Κ Δ ο ζ - ε ΐΣ .

ΟΛΓΑ ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ (ετπμ.)

Γλυπτική και λιθοξοϊκή στη Λατινική Ανατολή (Ι3 ο ς-Ι7ο ς αιώνας)

Μ ετά τη ν Δ ' Στα υρ ο φ ο ρ ία , στην ευρ ύτερ η περιοχή του Α ι γα ίου εγκατασ τά θηκαν Φ ρ ά γκο ι, Ιω αννίτες ιππότες, Γενουά τες, Βενετοί κ,ά. οι οπ οίοι προσδιόρισαν σε μεγάλο β α θμό τη ν οικοδ ομική και αρχιτεκτονική δραστηριότητα. Μ έσα απ ό τα ά ρ θρ α του τό μ ο υ γίνεται προσπ άθεια να εντοπιστούν και να α ξιο λο γ η θο ύ ν τέτοια έρ γα, να π ροσδιοριστεί η προέλευ σή το υ ς, να μελ ετηθεί η σχέση το υ ς μ ε την τοπ ική αρχιτε κτονική, να εξη γ η θο ύ ν οι τοπ ικές ιδ ιομορ φ ίες στην καλλιτε χνική παράδοση τη ς Ρ όδου, τη ς Χ ίο υ ή τη ς Κρήτης, να αν αδ ειχ θεί η π ρ οηγμένη λ ιθο ξο ϊκή τω ν τοπ ικώ ν συνεργείω ν κλπ .

21 X 29 εκ. | αελ. 264 | ISBN 978-960-524-242-8 | 30,00 € ΕΛΠΙΔΑ ΒΟΓΛΗ

«Έλληνες το γένος» Η ιθαγένεια και η ταυτότητα στο εθνικό κράτος των Ελλήνων (1821-1844) Σ τ ο β ιβ λ ίο εξετ ά ζετ α ι η εμ φ ά ν ισ η κα ι τα π ρώ τα κ ρίσ ιμ α σ ιά δ ια τη ς ε ξέλ ιξη ς τη ς εθ ν ικ ή ς ιθ α γ έ ν εια ς σ το ελ λην ικό κ ρ ά το ς . Α ν και τα κ ρ ιτή ρ ια π ου π ρ ο σ δ ιο ρ ίζο υ ν το υ ς

Έλληνες το γένος σ ή μ ερ α θ εω ρ ο ύ ν τα ι α υ το ν ό η τα , ήδη απ ό τα χ ρ ό ν ια τ η ς Ε π ανάστασης ή τα ν κ ρ ιτή ρ ια π ου αν απ ό φ ευ κ τα α κ ο λ ο υ θο ύ σ α ν τ ο ν δ ια χ ω ρ ισ μ ό το υ έθ ν ο υ ς σ ε δ ύ ο ή , α κ ρ ιβ έσ τερ α , τρ εις δ ια κ ρ ιτο ύ ς κ ό σ μ ο υ ς σ τους α υ τό χ θ ο ν ε ς τ η ς επ α νασ τατικής επ ικρ ά τεια ς, σ τους Έ λ λην ες π ου π α ρ έμ εν α ν δ ιεσ π α ρμέν οι σ τη λο ιπ ή Ο θ ω μ α ν ικ ή Α υ το κ ρ α το ρ ία αλλά και σ ε εκ είν ο υ ς π ου είχ α ν μετανα σ τεύσ ει π ρ ιν α π ό τ ο 1821 σ τη ν Ευρώ π η και τ ο ν υπ όλοιπ ο κ όσ μο.

17 X 24 α. I οΛ 404 I ISBN 978-960-524-238-1 | 25,00 €

/ u

/ . c

. g

[

Δ I A B A Ζ Ο ]

ΑΡΘΡΑ

δύσης σε άξιες και λόγο. Ποιος θα διαχειριστεί τη σπάργωση του αυτοεπιφαινόμενου πολιτισμού; Υποα πασχολούμενοι διδακτορούχοι και φιλόδοξοι επαγγελματίες που αυτοπροσδιορίστηκαν στους πνευματι κούς ταγούς μέσω μιας κλασικίζουσας ειδικότητας; Ή , πιο απρόσωπα, η αυτοπροαγωγή και τα πολιτικά συμφέροντα που προκαλουν τις δή θεν απροϋπόθετες συζητήσεις για τα κλασικά γράμματα; Μήπως η ου σία μιας διαλεκτικής τέχνης μπορεί να διαλύσει τη σοφιστική μιας φιλε λεύθερης ζωής; Χωρίς διάθεση αυτοαπολογισμού ή αυτοαναφοράς, η αυθαιρεσία των έξωθεν προτάσεων αλλά και η νοσταλγία του τρόπου του κλασικού παρελθόντος με ανά γκασαν να στήσω (καταστρώνοντας, όπως ομολογώ στον πρόλογό μου, ένα βιβλίο ραστώνης) τα ερω τήματα που ασπαίρουν στην Ανάτα ξη της ερώτησης στο μάθημα των κλασικών γλωσσών (2007). Πεθαί νουν τα δοκίμια και ξυπνούν αρίφνητα ερωτηματικά που μας καταλαμ βάνουν στη διδακτική πράξη. Academic populism, λοιπόν, ως τα πεινή απόπειρα μέσω της γνωστι κής και αξιολογικής σκευής της ελλη νικής παιδείας να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές ανισότητες που προκαλούν οι ανισομέρειες του εισοδή ματος. Οι ακαδημαϊκώς ενοικούντες και σπουδάσαντες θα διαχειρίζονται κατ' ανάγκην είτε την έλλειψη γνω ριμίας μας με την πολιτιστική ταυτό τητα είτε υποψηφίους βιομηχανι κούς στρατιώτες. Αλλωστε, την όποια αληθευτική ισχύ ήδη τη δια χειρίζονται αποτελεσματικότερα, εί ναι αλήθεια, το καραδοκούν μεσημ βρινόν δαιμόνιον της ακηδίας, που μας θυμίζει ευκαίρως ακαίρως τα επιτεύγματα των αφηρημένων -ολογιών και του πλήθος των -ισμών

4-2

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

που διαφεντεύουν την τραγωδία του αυχμηρού και ανέστιου βίου μας, όπου το έγκλημα συντελείται από κοινού με την αδυναμία διαχεί ρισης του ανθρωπισμού. Στη μιζέρια της καθημερινότητας αντιπαραθέτουμε την αρχοντικότητα της ευγε νικής παιδείας με συγκεκριμένες λύ σεις και όχι με ευχολόγια πειραματι σμών. Πανεπιστημιακούς θυσιάζεσαι για τα αρχαία ελληνικά και τα λατι νικά σε συνέδρια και βασανιστικές μονογραφίες, για να διανοίξεις την έρευνα που θα καταστήσει συγκοινωνούς και άλλους, όχι για θεσιθηρία, προτείνουν οι τρεις επιμελητές του τόμου. Επειδή οι χειρουργοί και οι μηχανικοί κατορθώνουν με το εξειδικευμένο λεξιλόγιό τους να αφαιρούν καρκινικούς όγκους και φτιάχνουν κρεμαστές γέφυρες, και επειδή οι κειμενοκριτικοί φιλόλογοι εισάγουν με τη δική τους θεωρητικο λογία σε μία εξίσου απόμακρη διαδι κασία αναζήτησης του αυθεντικού κειμένου, δεν σημαίνει ότι οι φοιτη τές και οι μαθητές θα μάθουν να αποσκιρτούν εξαιτίας της αδυναμί ας τους να παρακολουθήσουν το αντικείμενο. Το μυστικό είναι μέσα από την επαναπροσέγγιση του κοι νού με τη διδασκαλία ή την εισήγηση ή το συγγραφικό πόνημα να του επιτρέψουν πρόσβαση και συμμετο χή σε αυτό που μπορεί: ο απαιτητι κός να χορταίνει την απεραντοσύνη του ωκεανού και ο λιγότερο ικανός να προφταίνει να βουτήξει τα ποδαράκια του στην ακροθαλασσιά, αλλά να γεννήσουν σε όλους την όρεξη να κολυμπούν στα ύδατα της παγκοσμιότερης -επιτρέψτε μου προς ώρας τη γραμματική παράβασηπολιτιστικής κληρονομιάς, πέρα από διλήμματα ή προβλήματα που δεν αναιρούν και δεν καταβάλλουν το ελιξήριο της αιώνιας νεότητας. ■

Ο 'Αχμαντ είναι ένας τυπικός διαψευσμένος έφηβος της φτωχολογιάς του Νιου Τςέρσί: εγκαταλελειμμένος από τον Αιγύπτιο πατέρα του σε τρυφερή ηλικία, μεγαλωμένος από μια μάλλον αδιάφορη μητέρα και περικυκλωμένος από την ασχήμια του κόσμου, έχει βρει καταφύγιο στον πύρινο λόγο του Προφήτη και στις υποσχέσεις για αιώνια ςωή. Προκειμένου όμως να την κατακτήσει, πρέπει να περάσει από τις συμπληγάδες της τςιχάντ, από το θάνατο. Μόνη ελπίδα αποτροπής ο εξηντάχρονος σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού στο σχολείο του ΤζακΛίβαϊ - τυπικό δείγμα κι αυτός ματαιωμένου, άθεου Εβραίου, θα προλάβουν οι δύο αυτοί κόσμοι να συγκλίνουν προτού ο ανθρώπινος πολιτισμός οδηγηθεί στην αλληλοεξόντωση και την καταστροφή; Μια συναρπαστική περιπέτεια αλλά κι ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο, το καλύτερο που έγραψε τα τελευταία χρόνια ένας από τους πιο σπουδαίους και χαρισματικούς μυθιστοριογράφουςτης αγγλικής γλώσσας.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ «ΦΩΤΕΙΝΟΥ ΜΟΝΟΠΑΤΙΟΥ» ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ, ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΐ ΣΑΝΤΙΑΓΟ «Πάντα ήθελα να γράψω ένα θρίλερ, δηλαδή, ένα αιματοβαμμένο αστυνομικό μυθιστόρημα με κατά συρροήν δολοφόνους και τερατώδη εγκλήματα. Και βρήκα τα απαραίτητα συστατικά στην ιστορία της χώρας μου: μια εμπόλεμη ζώνη, μια γιορτή θανάτου όπως είναι η Μεγάλη Εβδομάδα, μια πόλη που κατοικείται από φαντάσματα. Τι άλλο ήθελα; Πάντα ήθελα να γράψω ένα μυθιστόρημα γι' αυτά που συμβαίνουν όταν ο θάνατος γίνεται ο μοναδικός τρόπος ζωής. Και να το!» Ένας νέος Λατινοαμερικανός συγγραφέας, ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα (Βραβείο Αλφαγκουάρα 2006). Οι μέθοδοι επίθεσης του «Φωτεινού Μονοπατιού» που περιγράφονται σε αυτό το βιβλίο, καθώς επίσης και οι αντιτρομοκρατικές μέθοδοι ανάκρισης, βασανιστηρίων και εξαφανίσεων, είναι πραγματικές.

τ >

Κ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Ρ0ΝΚΑΛΙ0Λ0 ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΑΠΡΙΛΗΣ

Γ ιά ννη ς Μ ά ν ο ς ^ Συνέντευξη στον Γιάννη Νέδα

Π Ν Ε Ν Η ΪΜ

ιστορικός εκδοτικός οίκος Ελληνικά Γράμματα πέρασε σε μια νέα εποχή με την αγορά του 100% του μετοχικού του κεφαλαίου από τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη. Ο Γιάννης Μόνος έχει αναλάβει το έργο της εκδο

τικής ανάπτυξης. Τεχνοκράτης αλλά και ευαίσθητος δέκτης των μηνυμάτων των καιρών δίνει στη συνέντευξη που ακολουθεί το στίγμα των οραματισμών του.

Κύριε Μόνο, γνωρίζουμε όχι τα Ελληνικά Γράμ ματα μπήκαν σε μια νέα εποχή. Αναζητούν το νέο τους πρόσωπο. Ποιο είναι το στίγμα αυτών των αναζητήσεων; Τα Ελληνικά Γράμματα είναι ένας ιστορικός εκ δο τι κός οίκος, με σημαντική προσφορά στον εκδο τικό χώρο και μια δυναμική παρουσία στην αγορά, ειδ ι κότερα δ ε σ ε ορισ μένους εκδο τικούς τομείς. Ο Δ η μοσιογραφικός Ο ργανισ μός Λαμπράκη, προ ετών, θεώ ρησε ότι έπρεπε να έχει μια συμμετοχή στον εκ δοτικό αυτό οίκο. Στο πλαίσιο των πρόσφατων στρατηγικών αποφά σεων του Δ Ο Λ να προχωρήσει σε έναν ευρ ύτερ ο εκσυγχρονισμό και να διαμορφώ σει ένα τρ ιετές επι χειρηματικό σ χέδιο ανάπτυξης, θεω ρήθηκε ότι έπρε πε να αναλάβει ολοκληρω τικά την ευθύνη των Ελλη νικών Γραμμάτων, δηλαδή το 100% του μετοχικού κε φαλαίου. Η πρωτοβουλία αυτή είναι αυτονόητο ότι συνδυά ζεται με μία νέα και δημιουργική παρουσία σ το χώ ρο του βιβλίου. Ποιες είναι οι πρώτες αλλαγές που έγιναν; Ο ρ ίσ τηκε ένα νέο Διοικητικό Συμβούλιο, στο οποίο μετέχει ο Σ. Ψυχάρης, γεγονός που δείχνει το ενδια φέρον του Δ Ο Λ για την εκδοτική ανάπτυξη. Τ ο Δ.Σ. στο οποίο προεδρεύει ο Ν . Πεφάνης έθ εσ ε συγκε κριμένους στόχους εξυγίανσης και ανάπτυξης, μέσω ενός επιχειρηματικού σχεδίου, το οποίο αρχίζει να υ λοποιείται υπό την εποπτεία του δ ιευθύνοντος συμ

βούλου της εταιρείας κ. Στέργιου Ν έζη, ο οποίος εί ναι, ως γνωστόν, και ο γενικός επιχειρηματικός δ ιευ θυντής του Δ Ο Λ και εγγυάται την επιτυχία του. Επί σης, ορίσ τηκε γενικός διευθυντής ο κ. Ν . Τσουβαλάς, ο οποίος προέρχεται από τον Δ Ο Λ , και ανανεώθηκε η διευθυντική ομάδα και εκ βάθρων οι υπεύθυνοι των εκδοτικών τμημάτων. Εκείνο όμως που έχει ιδ ιαίτερη σημασία είναι η εκ δοτική πολιτική των Ελληνικών Γραμμάτων. Ένας εκ δ οτικός οίκος λειτουργεί, βέβαια, με σύγχρονα αντα γωνιστικά κριτήρια, αλλά ταυτοχρόνως πρέπει να έχει και μια σαφή και δημιουργική εκδοτική πολιτική, πό σο μάλλον όταν ο εκδο τικός αυτός οίκος συνδέεται με τον Δ Ο Λ , του οποίου διαχρονική προτεραιότητα είναι η ανάδειξη του πολιτισμού και κατ' επέκταση του βιβλίου. Ποιοι λοιπόν είναι οι βασικοί σας εκδοτικοί άξο νες; Μια πολιτική βιβλίου που θα συνδυάζει την ποιότητα με μια διαρκή προσπάθεια προσέλκυσης ενός ευρύ τερ ου αναγνωστικού κοινού και κυρίως νέων ανθρώ πων. Πρέπει το βιβλίο να καθιερω θεί πλέον ως είδος πρώτης ανάγκης. Εκδόσεις, επομένως, βιβλίων που συνδυάζουν την ποιότητα με την αναγκαία εμπορικότητα. Βιβλία που σέβονται τον αναγνώστη με άρτια επιμέλεια και σύγ χρονη αισθητική αντίληψη. Επιλογές τίτλων που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις και ανάγκες του αναγνωστικού κοινού όλων των ηλικιών.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

4-5

ΠΝΕΝΤΕΪΙΝ Επίσης, βασικό σ τοιχείο της πολιτικής ενός εκδοτικού οίκου πρέπει να είναι η σχέση του με τους συγγρα φ είς - συνεργάτες του. Μήπως η αλλαγή της ηγεσίας του εκδοτικού ανέ πτυξε φυγόκεντρες κινήσεις των συγγραφέων προς άλλους εκδοτικούς οίκους; Είναι καιρός να δημιουργήσουμε μια νέα σχέση με τους συγγραφείς - συνεργάτες μας, που να βασίζεται στη διαφάνεια , την ενημέρωση και την επικοινωνία. Τ ο ύ το σημαίνει ότι οι συγγραφείς πρέπει διαρκώς να ενημερώνονται για την πορεία των τίτλων τους, να συ ζητούμε από κοινού τρόπους επικοινωνίας και προώ θησης των βιβλίων, ακριβώς γιατί εφ εξή ς η έκδοση κάθε τίτλου θα σ υνοδεύεται από ένα σ χέδιο προώ θησης. Θ α σ τηρ ίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις την προώθηση των τίτλων του εκδοτικού μας οίκου, παραλλήλως με τη δημιουργία ενός πιο δημιουργικού τρόπου επαφής με τα βιβλιοπωλεία. Προσωπικά, έκανα συναντήσεις με 1 14 συγγραφείς και συνεργάτες, όπου είχα την ευκαιρία να τους ανα πτύξω τη νέα μας πολιτική και κυρίως τη νέα σχέση που επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε μαζί τους. Υπήρξε απόλυτη ανταπόκριση και σ υνεχίζουμε με το σύνολο των συνεργατών μας (πλην δύο απολύτως σ ε βαστών περιπτώσεων) τη συνεργασία μας σ ε σ τέρ εες και ειλικρινείς βάσεις. Υπάρχουν αλλαγές στη φιλοσοφία διοίκησης του εκδοτικού; Τα Ελληνικά Γράμματα εφ εξή ς θα βασίζονται σ ε ένα ειδικευμένο επιτελείο στελεχών, το οποίο, μέσω συ γκεκριμένων διαδικασιώ ν, θα χαράσσει την εκδοτική του πολιτική. Ο προσωπικός χαρακτήρας λειτουργίας αντικαθίσταται από έναν συλλογικό τρόπο, όπου όλοι συμβάλλουμε, αναλόγως των αρμοδιοτήτων μας. Σύμ φωνα με τη φιλοσοφία και τη δομή λειτουργίας μας, οι προτάσεις των στελεχών, δηλαδή των επικεφαλής των εκδοτικών τμημάτων, προτείνονται σ ε ένα γνωμοδοτικό συμβούλιο. Στο όργανο αυτό μετέχουν και σύμβουλοι, όπως ο Φίλιππος Δρακονταειδής και ο Θ εοδ όσ ης Πελεγρίνης. Εκεί διαμορφώνεται η εισήγη ση για το εκδοτικό μας πρόγραμμα, η οποία και τ ε λικά εγκρίνεται από το Δ ιοικητικό Συμβούλιο. Θ έλ ο υμ ε ο εκδο τικός μας οίκος να αποτελεί για τα στελέχη μας μια διαρκή εστία διαλόγου, ώστε να φ τά νουμε σ ε τεκμηριω μένες αποφάσεις που αφορούν την εκδοτική μας πορεία, στο πλαίσιο του επιχειρη ματικού μας σχεδίου.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Πώς θα φανούν αυτές οι αλλαγές; Καταρχάς με τη συστηματική τήρηση του χρονοδ ια γράμματος που αφορά τις εκδό σεις μας. Έμφαση θα δ ο θ εί στην αισθητική των εξωφύλλων, στην ποιότη τα των μεταφράσεων και την επιμέλεια των εκ δ ό σεων. Κ ά θε σειρά θα έχει τα δικά της αισθητικά χα ρακτηριστικά, ώστε να γίνεται άμεσα διακριτή και, όπως προείπα, καθοριστική θα είναι η στήριξή μας στο μάρκετινγκ, όπου υπεύθυνος είναι ο Τάσ ος Π α παναστασίου. Παράλληλα, επειδή π ισ τεύουμε ότι ένας εκδο τικός οίκος πρέπει να έχ ει ένα γενικότερ ο παιδευτικό ρόλο, θα προχωρήσουμε σ ε εκδηλώσεις και σ υζητή σεις ώστε αφ ενός μεν να προωθήσουμε τους τίτλους μας αφ ετέρου δ ε να σ τηρ ίξου με την ανάπτυξη του βιβλίου. Σ ε ποιους τομείς δίνετε βάρος -ή μήπως άλλα ξαν οι προτεραιότητες σας; Π έν τε είναι οι εκδοτικοί μας τομείς: Ο τομέας της ελ ληνικής και ξένης λογοτεχνίας, με υπεύθυνη την Ελέ νη Κεχαγιόγλου. Ο τομέας του παιδικού βιβλίου με υπεύθυνη τη Βασιλική Τζόκα, ο πανεπιστημιακός και επιστημονικός τομέας με τη Ν ίκη Βγενοπούλου, το εκπαιδευτικό βιβλίο με τον Σίνο Γκιώκα και, τέλος, ο τομέας non fiction, με την Άννα Αστρινάκη. Τ ο λει τουργικό και διοικητικό συντονισμό αυτών των το μέων έχει ο Γιάννης Καραχάλιος. Ό σ ο ν αφορά τη λογοτεχνία, πέρα από τα σημαντικά ονόματα της ελληνικής πεζογραφίας που ήδη συνερ γάζονται με τα Ε.Γ., επ εξεργαζόμασ τε μια στρατηγι κή ανάδειξης νεότερω ν ελλήνων συγγραφέων, που θα θέσουν την ποιοτική τους σφραγίδα στη λογοτεχνι κή πραγματικότητα της χώρας μας. Στόχος μας είναι να αναπτυχθεί μια νέα γενιά λογοτεχνών με φυτώριο τα Ε.Γ. Παράλληλα, στην ξένη λογοτεχνία και στα δι καιώματα, όπου υπεύθυνος είναι ο Μ αρίνος Βαλλιάνος, θα σ υνεχίσουμε να προβάλλουμε σημαντικούς λογοτέχνες, αξιοποιώ ντας τις ευρ ύτερ ες δ ιεθνείς μας σχέσεις. Δ εν μας ενδιαφ έρει τόσ ο ο αριθμός των τί τλων που θα εκδώ σουμε όσο η ποιότητά τους. Πέστε μας κάποια ονόματα συγγραφέων που νομίζετε ότι βρίσκονται σε αυτή την κατεύθυν ση... Καταρχάς θα μου επ ιτρέψ ετε να επισημάνω ότι άμε σα, μέχρι το τέλος του έτους, θα κυκλοφορήσουν εν δια φ έροντα βιβλία, όπως το νέο βιβλίο της Άλι Σμιθ, με τίτλο Hotel Cosmos, κι αυτό της πρωτοεμφανιζόμε-

ΠΝΕΝΠΪίΙ

Ο κ. Γιάννης Μόνος είναι σήμερα μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής και του Διοικητικού Συμβουλίου του Δημοσιογρα φικού Οργανισμού Λαμπράκη, όπως και της Εκδοτικής Επι τροπής του «Βήματος Ιδεών» και έχει αναλόβει, ως μέλος του Δ.Σ. των Ελληνικών Γραμμάτων, το συντονισμό και τη χά ραξη της νέας εκδοτικής τους πολιτικής. Δικηγόρος, διδόκτωρ Πολιτικών Επιστημών, υπήρξε από τα ηγετικά στελέ χη της γενιάς του 114 (ΕΔΗΝ, ΕΦΕΕ) και στην εποχή της δι κτατορίας εργάστηκε ως εντεταλμένος διδασκαλίας του Συ νταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και ως επισκέπτης καθηγητής Οργανωτικής στο Πανεπιστήμιο Τε χνών και Επαγγελμάτων στο Παρίσι. Υπήρξε σύμβουλος διοί κησης της Εθνικής Τράπεζας, γενικός γραμματέας της Ένω σης Ελληνικών Τραπεζών και διοικητής και διευθύνων σύμ βουλος της Γενικής Τράπεζας. Ήταν μέλος του Δ.Σ. της Ορ γανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας και δήμαρχος του Ολυμπιακού Χωριού. Τέλος, είναι μέλος του Συλλόγου οι Φίλοι της Μουσικής και της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Εταιρείας.

νης Ελένα Μ αριένσκε Το φαινόμενο Ρήσος, ένα βι βλίο από τη Γαλλία που εντυπώσιασε. Στους ελλη νικούς τίτλους ξεχω ρίζει ένα εμβληματικό βιβλίο, το Μ π εθ - 'Ενα αρχείο για τον Μπόρχες, κείμενα πολ λών συγγραφέων για τον Μπόρχες, καθώς και κεί μενα και μεταφράσεις του Δημήτρη Καλοκύρη. Σημειώνω το καινούργιο βιβλίο του Κώστα Κατσουλάρη -ν έ ο πρόσωπο στα Ελληνικά Γράμμα τ α - με τίτλο Μικρός Δακτύλιος, όπως και εκείνο της Νένης Ευθυμιάδη με τίτλο 0 γιος του Μπίλυ Μ πλου. Ακόμα, το καινούργιο βιβλίο του Γιώργου Μανιώτη με τίτλο Η γνώση των νεκρών. Ασφαλώς δεν χρειάζονται λόγια για το πολυαναμενόμενο καινούργιο μυθιστόρημα του Γιάννη Ξανθούλη με τίτλο Του φιδιού το γάλα. Επίσης, εκδο τικό γεγονός θα αποτελέσει το βι βλίο του Μίκη Θ εοδω ράκη, γραμμένο σ ε πρώτο πρόσωπο, με αυτόν μάλιστα τον τίτλο, όπου ο με γάλος μας σ υνθέτης μιλάει για τη ζωή του. Τ ο βι βλίο αυτό επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος και συ νεργάτης του περιοδικού σας Γιώργος Αρχιμαν δρίτης. Επιπλέον, εκδο τικό αλλά και πολιτικό γεγονός θεω ρούμε και την έκδοση του βιβλίου του πρώην π ροέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργου Βασιλείου, με θέμα την εξω τερική πολιτική της Κύπρου στη διάρκεια της προεδρίας του. Σημειώνω ακόμη το βιβλιοφιλικό μελέτημα του Ουμπ έρτο Έκο με τίτλο Αναμνήσεις επ ί χάρτου. Κεί μενα για τη βιβλιοφιλία και το βιβλίο του Jean Luc Greau με τίτλο 0 καπιταλισμός στο μέλλον. Στον τομέα του παιδικού βιβλίου, μέχρι το τέλος του 20 07 αναμένεται η έκδοση τίτλων των Ευγένιου Τρ ιβιζά, Χρήσ του Μπουλώτη, Χ αράς Γιαννακοπούλου, το τελευταίο βιβλίο της σειράς Λ έμονι Σνίκετ κ.ά. Ν α προσθέσω ότι ιδ ιαίτερη προτεραιότητα έχει για μας το εκπαιδευτικό και κυρίως το επιστημονικό - πανε πιστημιακό βιβλίο, όπου τα Ε.Γ. είχαν πάντοτε μια ου σιαστική παρουσία, την οποία σκοπεύουμε να ενδυ ναμώσουμε και να αναπτύξουμε. Τέλος, στις αρχές Δ εκεμβρ ίου θα παρουσιά σουμε, σ ε μια μεγάλη εκδήλωση, τη νέα μας στρατηγική, το εκδο τικό μας πρόγραμμα για το 2008, αλλά και άλ λες πρωτοβουλίες, καθώς επίσης και το νέο μας λο γότυπο. Υπάρχει μια σκεπτικιστική άποψη που λέει πως όταν ένας εκδοτικός οίκος βρίσκεται υπό τη σκέπη ενός μεγάλου οργανισμού, όπως η περί-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

4-7

ΠΝίΝΗΪΙΙ πτώση των Ελληνικών Γραμμάτων που είναι υπό την σκέπη του ΔΟ Α, αποπροσωποποιείται και χάνει το καλλιτεχνικό του στίγμα... Ο Δ Ο Λ έχει, ως γνωστόν, μια πολύ μεγάλη πολιτιστι κή συνεισφορά στον τόπο μας. Στο πλαίσιο της ανα πτυξιακής του πορείας, θεω ρεί ότι η λήψη πρωτοβου λιών που οδηγούν στην ανάπτυξη του βιβλίου αποτε λεί ένα κοινωνικό και πολιτιστικό καθήκον. Θ έλ ουμε να εκφ ραστεί με μέτρο και αίσθηση ευθύνης μια και νούργια, αν είναι δυνατόν, αύρα στα εκδοτικά μας πράγματα, με σ τόχο τη διάδοση του καλού βιβλίου, την υιοθέτησή του από την κοινωνία μας. Είναι σοβα ρή υπόθεση το βιβλίο. Μην σας παραπλανά η αύξη ση των τίτλων. Ως αναγνώστες εξα κολουθο ύμε να εί μαστε πολύ πίσω σ ε σχέση με τα αναγνωστικά πρό τυπα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Και πρέπει όλοι, πολιτεία, εκδό τες, βιβλιοπώλες -κ α ι ας μην ξεχνάμε το μικρό βιβλιοπωλείο, που πρέπει να γίνει ένα ζωντα νό κύτταρο πολιτισμού στις συνοικίες και στις εκτός Αθηνών π όλεις- να αναλογιζόμαστε διαρκώς την ευ θύνη που έχουμε για τις επιλογές και τις προτάσεις που κάνουμε. Τ ο ΕΚΕΒΙ έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια μια σημαντικότατη δράση και πέρα από τα Φ ε στιβάλ Βιβλίου, στα οποία πρέπει να δώσουμε ακόμα περισσότερο μια ποιοτική αλλά και διαδραστική χροιά, να σ κεφ τούμε με φαντασία και, επαναλαμβά νω, με μέτρο, τρόπους ανάδειξης του βιβλίου. Πώς βλέπετε την προσφορά βιβλίων από τις εφημερίδες; Στον ευρωπαϊκό χώρο υπάρχει πλέον η τάση όλες οι εφ ημερ ίδες να προσφέρουν πρόσθετα πολιτιστικά προϊόντα. Η El Pais , η Le Monde, η Repubblica, εφ ημε ρίδες με μεγάλο κύρος, προσφέρουν πλέον πρόσθε τα πολιτιστικά προϊόντα. Γενικότερα δ ε οι επιχειρη ματικές πρωτοβουλίες των εφημερίδων, όσον αφορά βιβλία, D V D κ.ά., πρέπει να προσθέτουν μία αξία στην πολιτιστική ανάπτυξη. Τ ο Βήμα και Τα Ν έα έχουν τα υ τιστεί με ένα κοινό που αναζητάει την ποιότητα. Αν δεν π ροτείνεις υψηλού επιπέδου πρόσθετα προϊόντα, το κοινό δεν ανταποκρίνεται. Για το λόγο αυτό και βα σική προτεραιότητα είναι να προτείνουμε προσφορές ποιότητας, όπως η σειρά των μυθιστορημάτων, οι αρ χαίοι συγγραφείς, η γαλλική σειρά του «Τι γνωρίζω», οι όπερες, τα λευκώματα. Η στρατηγική αυτή των εφημερίδων δεν είναι αντα γωνιστική των βιβλιοπωλείων και των εκδοτικών οίκων. Αντιθέτω ς, λειτουργεί συμπληρωματικά, καθώς πρέ πει να είναι «υποκινητική» προς το αναγνωστικό κοι-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Δ ε θεώρησα ποτέ τον εαυτό μου αμιγώς τεχνοκράτη. Προσπάθησα πάντοτε να συνδυάσω τις όποιες διοικητικές δεξιότητάς μου μ ε την απαραίτητη ευαισθησία που πηγάζει από μια αισθητική αντίληψη των πραγμάτων και έχει σχέση μ ε τις πολιτιστικές και κοινωνικές εξελίξεις νό, να το προτρέπει να ανακαλύψει τις τέχνες και ει δικότερα το βιβλίο. Τι σημαίνει για έναν πρώην πανεπιστημιακό, τεχνοκράτη, κορυφαίο στέλεχος της Εθνικής Τράπεζας, επικεφαλής της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, πρώην διοικητή τράπεζας, και σή μερα στέλεχος ενός θεσμικού εκδοτικού ομί λου, να ασχολείται παράλληλα με έναν εκδοτι κό οίκο; Δ ε θεώρησα ποτέ τον εαυτό μου αμιγώς τεχνοκρά τη. Προσπάθησα πάντοτε να συνδυάσω τις όποιες διοικητικές δ εξιότητές μου με την απαραίτητη ευαι σθησία που πηγάζει από μια αισθητική αντίληψη των πραγμάτων και έχει σχέση με τις πολιτιστικές και κοι νωνικές εξελ ίξεις. ■

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Κ Α Λ Ο KY Ρ Η Σ

E v a α ρ χ ε ίο γ ια

T o βιβλίο ίου μεταφραστή και μελετητή του Χόρχε Λ ουίς Μπόρχες, Δημήτρη Καλοκύρη. Η περιγραφή ιη ς πρώτης γνωριμίας του συγγραφέα με τον σπουδαίο Αργεντινό στο Zonar's της Σταδίου, το προσωπικό του ημερολόγιο από το ταξίδι του στο Μπουένος Άιρες, η Πρώτη Διεθνής συνάντηση για τον Μπόρχες, η πρώτη μετάφραση ποιήματος του Μπόρχες στα ελληνικά, η βασική μπορχική βιβλιογραφία... Μ ια πολυσχιδής μελέτη, που ταξιδεύει στο χρόνο και στη λογοτεχνία...

ΠΝ ΕΝ ΤίϊίΙ

ιρετικός, ρηξικέλευθος, μα και συνάμα γοητευτικός ο Πασκάλ Μπρυκνέρ, το τρομερό παιδί των γαλλικών γραμμάτων και ένας από τους αγαπημέ νους συγγραφείς του ελληνικού αναγνωστικού κοινού εδώ και τρεις περί που δεκαετίες, ήρθε στην Αθήνα και έδωσε μια διάλεξη στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Λίγο πριν την έναρξη της διάλεξης, καθισμένοι γύρω από ένα μικρό στρογγυλό σιδερένιο τραπεζάκι στην αυλή του Γαλλικού Ινστιτούτου και με τη βοήθεια της μεταφράστριάς του στα ελληνικά κυρίας Λόισκας Αβαγιανού, είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, η οποία δεν περιορίστηκε μόνο στα αυστηρά λογοτεχνικά πλαίσια, αλλά επεκτάθηκε και σε πολλά από τα σύγχρονα προβλήματα, όπως η τρομοκρατία, η θέση της Ευρώπης στο σύγχρονο κόσμο και το μοντέλο κοινωνικής συμβίωσης ανθρώπων από διαφορε τικές κουλτούρες στον ίδιο γεωγραφικό χώρο. Η διάθεση του Πασκάλ Μπρυκνέρ ήταν παιγνιώδης, πράγμα που φάνηκε λίγο αργότερα κατά τη διάρκεια της διάλεξης που έδω σε. Λίγο πριν χωρίσουμε ο Πασκάλ Μπρυκνέρ χαμογελώντας απάντησε σε προβοκατόρικη ερώτησή μας πως ετοιμάζεται να γράψει τη Ν έ α Ε ρ ω τ ικ ή Α ν α ρ χ ί α : τ ρ ι ά ν τ α χ ρ ό

α ν ια μ ε τ ά .

Το τελευταίο διάστημα διατυπώνετε απόψεις σχετικά με την κατάρρευση του μοντέλου της πολυπολιτισμικότητας που έχουν υιοθετήσει οι δυτικές χώρες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της μετανάστευσης. Δ εν έχω πει ποτέ ότι απέτυχε το μοντέλο της πολυπολιτισμικότητας στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες. Εκείνο που είπα είναι ότι απ έτυχε το αγγλοσαξωνικό μοντέλο της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Α υ τό έγινε γιατί, σύμφωνα με την κυρίαρχη εκ εί άποψη, το κάθε άτομο, όταν εισ έρχεται στην κοινωνία, η τελευταία το κλείνει στον μικρόκοσμό του, στερώντας του την ελευθερία να ενταχθεί σ' αυτήν. Πρόσ φ ατα μάλιστα είχα τε θ ε ί υπέρ της Ολλανδής βουλευτίνας Αγιάν Α ρ νσί Αλί, η οποία με φ ετφ ά είχ ε καταδικαστεί σ ε θά νατο από τους ισλαμιστές για τις θέσεις που είχ ε δια τυπώσει σχετικά με το Κοράνι. Την υποστήριξα ακο λουθώντας την παράδοση του Βολτέρου. Είμαι ταγμέ νος κατά των πάσης φύσεων φανατισμών, είτε αυτοί προέρχονται από τον καθολικισμό είτε από τον προ τεσταντισμό είτε από τον ισλαμισμό. Την ίδια στιγμή όμως οι Αγγλοσάξωνες, στο πλαίσιο του «πολιτικά ορθού», της επιτέθηκαν με ύπουλο τρόπο, χρησιμο ποιώντας ως δικαιολογία ότι δεν εκπροσωπούσε η ίδια το Ισλάμ. Θ α πρέπει μάλιστα να σας πω ότι αυ

τού του είδους η πολεμική σήμερα γνωρίζει ιδιαίτε ρη άνθιση στην Δύση. Διακρίνετε κι εσείς, όπως και ο Ρεζίς Ντεμπρέ, μια διαφορά στο είδος της θρησκευτικότητας ανάμεσα στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική; Στην Α μερική σήμερα υπάρχουν 60 εκατομμύρια κα θολικοί. Η Ευρώπη έχει αποχριστιανιστεί, ενώ η Α μ ε ρική είναι εξαιρετικά θρησκευόμενη. Η θρησ κευτικό τητα όμως της Αμερικής είναι μια ιδιαίτερη θρησ κευ τική πίστη, η οποία επιμένει να εξυπ ηρετεί τη λατρεία του ανθρώπου. Η Α μερική επιμένει να ασπάζεται μια μεσσιανική αντίληψη του εαυτού της και του ρόλου της στη σύγχρονη ιστορία. Π ιστεύει ακράδαντα πως είναι η Ν έα Ιερουσαλήμ και πως σε αυτήν έχει ανα τε θ ε ί ο ρόλος της σωτηρίας και της προστασίας του κόσμου όλου, έστω και με στρατιωτικά μέσα. Και πώς θα λυθεί αυτή η αντινομία; Νομίζω πως η Α μερική χρειάζεται ένα νέο, μαχητικό κύμα αθεϊσμού. Α ς μη λησμονούμε τα διδάγματα της ιστορίας. Εκείνοι που εκλέπτυναν, που γλύκαναν τη θρησκεία, εκείνοι που την υποχρέωσαν να γίνει πιο ανθρώπινη, πιο ευπροσήγορη, ήταν εκείνοι που πί-

Ν0ΕΜΒΡΙ0Σ 2007

[ΪΝΕΝΤΠΜ στευαν στην εκκοσμίκευσή της, αλλά και μη πιστοί. Επιπλέον, οι αγώνες αυτών των ανθρώπων ήταν εκ εί νοι που, εντέλει, καθιέρωσαν τα δικαιώ ματα των πι στών, εγγυήθηκαν την απρόσκοπτη εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων κάθε άνθρωπου. Η Αμερική με τη μεσσιανική της υστερία βρί σκεται στην άλλη άκρη του Ατλαντικού ωκεα νού. Δεν σας κάνει όμως εντύπωση ότι στη γει τονιά μας, στην Ευρώπη, υπάρχει ένα μεγάλο κράτος που ευαγγελίζεται παρόμοιες μεσσιανι κές ιδέες; Αναφέρομαι στη Ρωσία. Ο μεσσιανισμός είναι μια επικίνδυνη τάση όταν μετατρέπεται σ ε επίσημη κρατική πολιτική. Αναφορικά με τη Ρωσία, αρκεί να θυ μηθούμε τον Ντοσ τογιέφ -

σκι, ο οποίος έβλεπε τη Ρωσία ως τον λυτρωτή και σωτήρα του κόσμου. Αν σ ταματήσουμε στο επίπεδο της λογοτεχνίας, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν όμως περάσουμε σ το πεδίο της πολιτικής, τό τ ε πα ρόμοιες ιδέες είναι εξαιρετικά επικίνδυνες. Ό λ ο ι οι λαοί ανατολικά της Ευρώπης φοβούνται το ρωσικό ιμπεριαλισμό. Το ν φοβούνται γιατί είναι ακόμη νωπές οι αναμνήσεις από την εισβολή και κατοχή των Ρώ σων μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο. Κατά την άποψή μου, σ ε επίπεδο κρατικής πολιτικής ο μεσσιανισμός έχει μόνο ένα αντίδοτο κι αυτό είναι η δημοκρατία. Η Ρωσία υσ τερ εί πολύ στον τομέα αυτό ή μάλλον, έχει ακόμη πολλά να κάνει. Ναι, αλλά οι ΗΠ Α έχουν ήδη, κατά πολλούς, αποτύχει... Η αποτυχία των Η Π Α έγκειται ακριβώς σ' αυτήν τη λά θος ανάγνωση της πραγματικότητας. Στη μέσω του παραμορφωτικού φακού ανάγνωση της σύγχρονης ιστορίας. Στις Η Π Α σήμερα κυριαρχεί η αντίληψη του δημοκρατικού μεσσιανισμού, ο οποίος επιβάλλεται με τη δύναμη των όπλων. Η άποψη αυτή προέρχεται από

ΝΟΕΜΒΡΙΟΙ 2007

τις «δ εξαμενές σκέψης» των νεοσυντηρητικών και έ χει καταλήξει σε απόλυτη αποτυχία. Είναι περίεργο που διατυπώνετε τέτοιες από ψεις, όταν πολλοί στην Ευρώπη σας έχουν κα τηγορήσει ως «φιλοαμερικανό». Τ ις κατηγορίες αυτές μου τις απευθύνουν εδώ και 25 χρόνια. Σας λέω όμως ότι είμαι φιλοευρωπαίος και συ νάμα δεν είμαι αντιαμερικανός. Ποια όμως είναι η θέση της Ευρώπης στο σύγ χρονο κόσμο που μόλις περιγράψατε; Η Ευρώπη θα πρέπει να είναι, καταρχάς, περήφανη για τον εαυτό της, περήφανη που υπάρχει και να πάψει να ανοίγει πληγές στον εαυτό της. Είναι καιρός πια να πάψει να αίρει όλες τις αμαρτίες κόσ μου. Η Ευρώπη θα πρέ πει να μετατραπεί σ ε μια ενιαία πο λιτική και στρα τιω τική δύναμη και να απεγκλωβι σ τεί, επιτέλους, από τη γο ητεία των Η Π Α . Μας λέτε δηλαδή ότι η Ευρώπη είναι άξια της τύ χης της, τουλάχιστον έτσι όπως την περιγράφε τε στο τελευταίο σας βιβλίο; Βεβαίως, αλλά θα πρέπει να ονειρευόμασ τε μια ανα γέννηση της Ευρώπης. Ο ι ηγέτες της θα πρέπει να τη βγάλουν από το τέλμα, από την ακινησία. Σ ε περίπτω ση που η Ευρώπη συνεχίσει να ταλανίζεται και να αμ φιταλαντεύεται, τό τε το μόνο σίγουρο είναι ότι θα την καταβροχθίσουν τα αρπακτικά που καραδοκούν. Έχει σχέση αυτό με τον ιδιόμορφο «ευρωπαϊκό μαζοχισμό» που επικαλείστε; Κ οιτάξτε, η Ευρώπη είναι η μόνη περιοχή στον κόσμο που τόλμησ ε να κοιτάξει κατάματα τα σφάλματα, τις φρικωδίες και τις τραγωδίες που προκάλεσε και να τις καταδικάσει. Επιπλέον έλαβε μέτρα και κάνει ό,τι μπο ρεί για να μην επαναληφθούν, τουλάχιστον στην εδ α φική της επικράτεια, αφού οι δυνατότητες παρέμβα σής της σ ε άλλες περιοχές, εξαιτίας εγγενών της αδυ ναμιών, σήμερα είναι περιορισμένες. Παρόλα αυτά και μόνο το γεγονός αυτό δείχνει ότι η Ευρώπη έχει πε ράσει μέσα από καθαρτήριες διαδικασίες. Είναι λοι-

ΠΝ ΕΝ ΤίϊϊΙ πόν ανόητο να επιμένει στην ενοχή της. Θ α πρέπει να προχωρήσει μπροστά. Σήμερα όμως γινόμαστε μάρτυρες τρομοκρατι κών επιθέσεων στις μεγαλουπόλεις της Ευρώ πης. Πριν από 24 χρόνια είχα δημοσιεύσει ένα βιβλίο όπου περιέγραφα τον Τ ρ ίτο κόσμο που μόλις είχ ε απελευ θερω θεί από την αποικιοκρατία. Ο Τρ ίτο ς κόσμος για πολλά χρόνια υπήρξε ένα μεγάλο κίνημα, κατέληξε όμως, όπως και ο κομμουνισμός, σ ε λουτρό αίματος και απίστευτες θηριω δίες. Βεβαίως, υπήρξε ένοχος ο Βορράς, ενώ θύμα του ήταν ο Ν ό το ς και ο υπόλοι πος κόσμος. Μ ετά την πτώση του κομμουνισμού, πί στεψα για μια στιγμή ότι θα καταργηθεί ο διαχωρι σμός αυτός. Δ εν συνέβη όμως έτσι. Διάφορα τρομοκρατικά γεγονότα με οδήγησαν στη σκέψη μήπως κάθε φορά θα υπάρχει μια επίσημη διαχωριστική γραμμή. Από την άλλη πλευ ρά, κάθε φορά μετά από μια τρ ομο κρατική επίθεση ακολουθούσαν διά φ ορες αναλύσεις όπου κυριαρχεί το δίπολο: ο αναιδής πλούτος μας και η κατάσταση του Ν ότου. Αναρωτιέμαι λοιπόν μήπως για άλλη μια φορά ανα δ ύεται η μαζοχιστική νοοτροπία μας που βασίζεται στην αντίληψη της συλλογικής ενοχής της Ευρώπης για γεγονότα του πα ρελθόντος. Μιλάτε όμως για μίσος... Τ ο μίσος που μπορούν να προκαλέσουν οι ανοιχτές κοινωνίες στις υπόλοιπες είναι το μίσος της ευτυχίας. Αυτή είναι η άποψή μου. Δ είτε, για παράδειγμα: οι Η Π Α και η Ευρώπη αμφισβήτησαν τις ίδιες τους τις παραδόσεις, όπως είναι τα δικαιώ ματα των δύο φύ λων. Α κόμη και η ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ξεκίνησε μια δειλή αναθεώρηση της ιστορίας της. Είδε την από σταση ανάμεσα σε λόγια και έργα, ανέδ ειξε τις πιο σ κοτεινές σ ελίδες της ισ τορίας της. Τ ο Ισλάμ δεν το έκανε αυτό. Τ ο Ισλάμ είναι μια νεαρή θρησκεία, η νεό τερη όλων των μονοθεϊστικών θρησκειών. Δ εν είδ α με όμως στο Ισλάμ καμιά κίνηση να αναστοχαστεί την ιστορία του, να ζητήσει συγγνώμη. Α ν το έκανε, είμαι σίγουρος πως πολλοί λαοί θα ανακουφίζονταν. Κι εκεί υπεισέρχεται ο δυτικός πολιτισμός και οι αξίες του. Καθήκον των δημοκρατών είναι να τους βοηθήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση, προς την κατεύθυνση της μεταμέλειας.

Μόνο το Ισλάμ όμως κινείται προς αυτήν την κα τεύθυνση; Αυτή τη στιγμή και οι τρ εις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησ κείες κινούνται προς την κατεύθυνση της επανα φοράς της ιερότητας των θρησκειώ ν στο δημόσιο χώ ρο και κυρίως στις σ χέσ εις τους με το κράτος. Αυτό είναι μια σοβαρή οπισθοδρόμηση και η μόνη απάντη ση είναι η ενίσχυση της δημοκρατίας. Πιστεύετε ότι η Τουρκία θα πρέπει να γίνει μέ λος της ευρωπαϊκής οικογένειας; Η Τουρ κία είναι το πιο φ ιλ ελεύ θερ ο κράτος στον ισλαμικό κόσμο. Είναι μια χώρα έξυπνη, σύγχρονη, και χαιρετίζω το θά ρρ ος και το πείσμα της να προ οδ εύσ ει. Θ α πρέπει όμως κάποια στιγμή να θέσ ο υ

με το γεωγραφικό κριτήριο στη διεύρυνση της Ευ ρώπης. Δ ια φ ορετικά δ εν θα έχ ο υ μ ε μια Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά έναν δ εύ τερ ο Ο Η Ε . Επιπλέον, θα ή θ ε λα να τονίσω ότι ενώ η Ευρώπη έχει αναγνωρίσει και καταδικάσει τα σφάλματά της, η Τουρ κία δ εν φ αίνε ται δ ιατεθειμένη να κάνει το ίδ ιο. Α ς π άρουμε για παράδειγμα την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, την οποία επίμονα αρνείται να αναγνωρί σει. Τ ο ίδιο ισχύει για τη γενοκτονία των Ελλήνων και των Κούρδων, για να μην αναφερθώ σ το κυπριακό πρόβλημα. Προσωπικά δ εν αντιλαμβάνομαι τι θα πει «μετριοπ αθής ισλαμιστής». Η Τουρ κία σήμερα βρί σκεται σ ε σ ταυροδρόμι. Είτε θα ακολουθήσ ει τον δημοκρατικό δρόμο είτε θα πισωγυρίσει. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σας πω ότι δεν πιστεύω ότι η Τουρ κία μπορεί να εξευρω π αϊσ τεί. Η πολιτική της νομίζω πως υπαγορεύεται από τον οικ ονο μικό της οπορτουνισμό και όλα αυτά με κάνουν εξα ιρετικ ά επιφυλακτικό για την είσ οδ ό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σας ευχαριστώ πολύ.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Σ τέφ α νος Δάνδολος «0 εχθρός είναι αόρατος» Συνέντευξη στον Αλέξη Σταμάτη

ΪΪΝΕΝΤΕΪ1Ϊ

Ο Ν έρω να

Στέφανος Δάνδολος έχει ένα νέο βιβλίο. 0 τίτλος είναι Το βάθρα

α γ ό ρ ι σ τη ν απ ο

και το περιεχόμενο θα εκπλήξει τους φίλους του συγγραφέα που θα

περίμεναν κάτι σχετικό με τα δυο τελευταία ογκώδη του μυθιστορήματα, τον

και τους Ν ά ρ κ ισ σ ο υ ς

κ α ι κ α ν ίβ α λ ο υ ς .

0 Δάνδολος υιοθετεί εδώ τη φωνή ενός

δεκατριάχρονου παιδιού που βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ταραχώδους εποχής σε έναν ταραχώδη τόπο. Η γνωριμία του με τον κύριο Άκερμαν, τον παράξενο ένοικο του εβδό μου ορόφου της πολυκατοικίας του, θα του αποκαλύψει πράγματα που ποτέ του δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Αν και το βιβλίο είναι σχεδόν μισής έκτασης από τα προ ηγούμενά του, ο συγγραφέας «παιδεύτηκε» πολύ. Γνωρίζοντάς τον, ξέρω ότι ήταν ένα σημαντικό στοίχημα για εκείνον να δοκιμάσει κάτι εντελώς καινούργιο. Φρονώ ότι το πέτυχε.

Στέφανε, πες μου δυο λόγια για το κεντρικό θέ μα του βιβλίου σου. Είναι η πορεία του Γιούρι, ενός σημερινού δεκα τρ ιά χρονου, προς τη λύτρωση, την κάθαρση. Τ ο έργο δια δραματίζεται σε ένα προάστιο μεταναστών που φ λέ γεται, χωρίς να κατονομάζεται. Παραπέμπει στο Π α ρίσι, ωστόσο θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε. Μ έ σα από τη γνωριμία του με έναν π αράξενο ένοικο, τον κύριο Άκερμαν, που μένει στην πολυκατοικία του, ο Γιούρι θα ανακαλύψει ότι η σπουδαιότερη επανάστα ση είναι η τρ υφ ερότητα. Ληλαδή πρόκειται για ένα πολιτικό βιβλίο; Στη βάση του ναι. Δ εν είναι όμως καταγγελτικό. Είναι ένα βιβλίο άθεο, ανθρωποκεντρικό, μέσα στο περιθώ ριο και τη μοναξιά. Το σκηνικό παραπέμπει άμεσα στα σύγχρονα γκέτο των μεγαλουπόλεων. Προφανώς ενυπάρ χει το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης. Φ υσικά και ναι. Επέλεξα ως σκηνικό ένα τέτο ιο γκέ το επειδή ήθελα να δείξω ότι το καλό ριζώνει εκεί όπου οι περισσότεροι έχουν χάσει κάθε ελπίδα. Ο φορέας αυτού του «καλού» είναι ο πιτσιρίκος; Είναι, αλλά όχι μόνο αυτός. Τ ο πρόσωπο κλειδί είναι ο κύριος Άκερμαν, ο ένοικος του εβδόμου ορόφ ου,

ο οποίος κρύβει ένα φ οβερ ό μυστικό. Ό τα ν ο Ά κ ερ μαν θα το αποκαλύψει στον Γιούρι, ο αναγνώστης θα β ρ εθεί σε μια γέφυρα που ενώνει τον εικοσ τό με τον εικοσ τό πρώτο αιώνα. Διαβάζοντας το βιβλίο σου είχα την αίσθηση ότι ο κάθε χαρακτήρας κατά κάποιον τρόπο εκπρο σωπεί και το δικό του αιώνα. Ο κύριος Άκερ μαν εκπροσωπεί τον αιώνα του Ά ουσβιτς και της εποχής της ναζιστικής αγριότητας. Ο Γιούρι, το παιδί του γκέτο, έναν αιώνα διαφορετικώ ν παθών, που όμως ριζώνουν στην ίδια αιτία: τη μονα ξιά και την αποξένωση. Πιστεύεις δηλαδή ότι οι αγριότητες του Β' Πα γκοσμίου πολέμου είχαν σαν αιτία και την απο ξένωση; Έχουν σχέση με τα όρια της ανθρώπινης ψυχής, με όσα ο απομονωμένος απελπισμένος άνθρωπος μπο ρ εί να κάνει όταν παρασυρθεί από το κακό. Α ντίσ τοι χα παραδείγματα βλέπουμε και σήμερα, μόνο που εί ναι πιο συγκαλυμμένα και politically correct... Σαν να λεμέ, ο «εχθρός» τότε είχε πρόσωπο, ήταν ορατός, ενώ τώρα είναι διάφανος, αόρα τος, είναι παντού... Ακριβώς. Α υτός ο εχθρός είναι σήμερα ο εαυτός μας.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ΠΝΕΝΤΕΪΙΗ Σιέφανος Δάνδολος

ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΒΑΘΡΑ

Στο βιβλίο αυτόν ακριβώς τον εχθρ ό προσπαθούν να δαμάσουν τόσ ο ο Γιούρι όσο και ο κύριος Άκερμαν, ο καθένας με το δικό του τρόπο. Ο καθένας από την πλευρά του επιχειρεί να ξορ κίσ ει του ς δαίμονές του, σ ε μια διαδικασία που στο κείμενο την ονομάζω «ξεχιόνισμα».

Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, από την πλευρά του παιδιού. Μάλιστα έχεις υιοθετή σει ένα λάγο σύγχρονου έφηβου, με τη σχετική αργκό κ.λπ. Ποσό εύκολο σου ήταν ν< μπεις στο πετσί ενός τέτοιου χαρακτήρα; ω βιώΤ ο πιο δύσκολο συγγραφικό εγχείρημα πι σει ποτέ. Μ ου πήρε πολύ καιρό για νι βρω τη «φωνή». Φαντάσου, το προηγούμενό μου μυ θιστόρημα, τον Νέρωνα, τον έγραψα σε πολύ μικρό τερ ο διάστημα -κ α ι μιλάμε για ένα βιβλίο λυρικό, με μεγάλες προτάσεις και έκταση 500 σελίδων. Πραγματικά, παρατηρώ έναν εντελώς διαφορε τικό χειρισμό του υλικού σου -σ ε συνθετικό και γλωσσικό επίπεδο- σε σχέση με τον Νέρωνα αλ λά και με τους Ν ά ρ κ ισ σ ο υ ς κ α ι καν ίβ αλ ου ς. Ήταν μια αλλαγή πλεύσης για σένα; Ναι, ήταν ένα στοίχημα με τον εαυτό μου. Ν α προ σπαθήσω να εκφραστώ πιο λιτά, σε μικρότερη έκτα ση, πιο ουσιαστικά. Και ταυτόχρονα να μπορέσω να υπηρετήσω περισσότερο τη δομή, κάτι που ήταν απα ραίτητο γιατί το συγκεκριμένο βιβλίο έχει κάποιες ιδιομορφίες, διαδραματίζεται στο μεγαλύτερο του μέ ρος σε κλειστό χώρο, σ ε σύντομο χρονικό διάστημα και δ ιαθέτει λίγα πρόσωπα. Επομένως έπρεπε να δια χειριστώ το υλικό μου με μεγαλύτερη λεπτότητα, με ρίσκο αλλά και με θυσίες. Δηλαδή «σκότωσες τα αγαπημένα» σου, που λένε; Έφτασα και σ' αυτό το σημείο. Τ ο βιβλίο αυτό κάποια στιγμή μού έγινε σχεδόν... εφιάλτης. Τ ο έχω ξεκινή σει τρεις φ ορές με δ ιαφ ορετικό τρόπο. Την πρώτη

5 6

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

φορά διαδραματιζόταν στο Ισραήλ, τη δεύτερη φ ο ρά ήταν σε τρ ίτο πρόσωπο, ώσπου έφτασα να πατή σω delete σε δουλειά έξι μηνών, δηλαδή πέταξα κά που 30.000 λέξεις... Δηλαδή μιλάμε όχι για δολοφονία αλλά για «μα ζική εκτέλεση αγαπημένων»! Κάτι άλλο: Ο τίτλος -το αγόρι στην αποβάθρα- πού αναφέρεται; Αναφ έρεται σ ε μια σημαντική ανατροπή στο τέλος του βιβλίου, για ένα αγόρι στην αποβάθρα του Ά ουσβιτς που κάνει μια κίνηση ανθρωπιάς απέναντι στο δυνάστη του. Όντως, στο κείμενο μιλάς αρκετά για το δίπο λο θύμα - θύτης. Είναι ένα από τα βασικά ζητήματα που τίθενται στο βιβλίο. Αλλά μέσα από μια συνθήκη ακραία, κάτι που αρχικά το φοβόμουν. Πιστεύω όμως ότι υπήρξαν ίχνη ανθρωπιάς ακόμα και στα πιο βάρβαρα καθεστώτα. Ανάμεσα στα θύματα και τους θύ τες αναπτύχθηκαν απ ροσδόκητες σχέσεις. Υπάρχουν πλείστα όσα σχε τικά παραδείγματα στην ιστορία. Στο βιβλίο υπάρχουν ιδιαιτέρα έντονα σχόλια για όλες σχεδόν τις θρησκείες. Σ ε προβληματίζει η πιθανή αντίδραση κάποιων αναγνωστών; Ό χ ι. Για μένα οι θρησ κείες - ο ι κατεστημένες θρη σ κ ε ίες - είναι οργανωμένες εταιρείες κηρυγμάτων. Προσοχή, δεν μιλώ εδώ για την πίστη. Σέβομαι την πίστη του καθενός. Ό μω ς αυτό που λέω ουσιαστικά στο βιβλίο είναι ότι τον Θ ε ό τον αναζητούμε σε λά θος μέρος. Δ εν είναι εκεί ψηλά. Μ πορεί να είναι ανάμεσά μας, στο πρόσωπο ενός ανθρώπου. Όλο και περισσότεροι έλληνες συγγραφείς, κυ ρίως νέοι, στρέφουν την «κάμερα» προς τα με γάλα παγκόσμια γεγονότα. Αυτό έχει δημιουρ γήσει κάποια αρνητικά σχόλια, ότι δηλαδή δεν ενδιαφέρονται και πολύ για τα «του οίκου τους». Τι πιστεύεις; Δ εν πιστεύω ότι κλείνουμε τα μάτια σε όσα συμβαί νουν στην Ελλάδα. Τ ο αντίθετο. Απλώς προσπαθού με να τα δούμε μέσα από μια πιο σφαιρική οπτική. Αλλωστε, είτε το θέλουμε είτε όχι, είμαστε η γενιά της παγκοσμιοποίησης. Ο κόσμος υπάρχει διαρκώς δίπλα μας, παντού. Δ εν μπορείς να τον αγνοήσεις. Εξάλλου η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία έχει χορτάσει ομφαλοσκόπηση, νομίζω... ■

ISBN 978-960-03-4538-4, σελ. 688, €22,00

Η Ελισαβέτα Γκάλιτς είναι το κοριτσάκι που έπαιζε λουσμένο στοργή στον κήπο του πατρικού σπιτιού της σε μια μικρή πόλη της Ουκρανίας. Είναι η όμορφη και περήφανη νεαρή κοπέλα που έγινε διερμηνέας της φημισμένης σοβιετικής Ιντουρίστ. Είναι η σύζυγος του Α λεξέι Γκάλιτς, γιου ενός υψηλόβαθμου που ανήκε στη νομενκλατούρα, ο οποίος αποδείχτηκε αδύναμος, στενόμυαλος και βαρετός. Είναι η αξιωματικός της Κα Γκε Μπε που παγιδεύτηκε και βιάστηκε μέσα στο ίδιο σύστημα που υπηρετούσε, όταν προσπάθησε να αντισταθεί. Είναι η γυναίκα που αναζητά τον δεύτερο σύζυγό της, Άνταμ Ερατεινό, ο οποίος εξαφανίστηκε αφήνοντάς της πολλά ερωτηματικά, χρέη και διώκτες. Είναι εκείνη, που η κατάρρευση των προσωπικών της προσδοκιών μαζί με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, την έσπρωξαν στον απεχθή και ταπεινωτικό τρίτο γάμο της με τον γέρο, συνταξιούχο Έλληνα πτέραρχο, Δημήτρη Ζάγκο, ο οποίος θα πεθάνει λίγους μήνες αργότερα - κι ο θάνατός του δεν θα είναι ακριβώς τυχαίος. Ένας πίνακας εξαιρετικά λεπτών αποχρώσεων, ένα μυθιστόρημα με εξαιρετική πλοκή και πολλές συναισθηματικές εναλλαγές, η ιστορία μιας ατίθασης γυναίκας. Μιας γυναίκας, που λαχταρούσε να αγαπήσει.

ΜΙΑ ΑΤΙΘΑΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΙΣ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ. ΕΝΑ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

? *>

EC ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ w w w .k a s t a n io tis .c o r r V T *

ΓΡΑΦΕΙΑ: ΖΑΛΟΓΓΟΥ 11,106 78 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 210 3301208, FAX 210 3822530 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΟΛΟΝΟΣ 131, 106 77 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 210 3301208 (ΕΣ. 187)

ΚΟΝΤΡΑ

διάβασμα

από τον Κώστα Κατσουλάρη

Ελέν η Γ. ζαχαριάδου

Η μαμά δε λέει ψέματα ποτέ Εκδόσεις ΤοΡοδακιό, 2007 σελ. 136, τιμή: 16,00ευρώ

ΑΡΧΙΚΑ το

εγχείρημα φαντάζει πολλά υποσχόμενο. Ο ήρωας, ο Πέτρος, άτομο με κινητικά προβλήματα, αντικρίζει για τελευταία φορά τον πατέρα του, τον Μιλτιάδη, στο νεκροκρέβατο, κι αμέσως μετά τον θά βει στον κήπο τους σπιτιού τους, με μοναδικό μάρτυρα το γέρικο σκυλί του, τον Σωκράτη... Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ εξελίσσεται ομαλά. Τα περάσματα από το παρόν στο παρελθόν του Πέτρου και της οικογένειάς του είναι σωστά κατανεμημένα και καλά χωνεμένα στην αφήγηση. Το χρονικό πήγαινε-έλα ξεκου ράζει τον αναγνώστη, κι εμπλουτίζει την παροντική αφήγηση με νέα στοιχεία. Κλασική συνταγή, καλά δου λεμένη. ΕΠΙΠΛΕΟΝ, κάθε νεοεμφανιζόμενο πρόσωπο μας συστήνεται μέσα από ένα σύντομο κείμενο με πλάγια γράμματα, που σκιαγραφεί με δυο λόγια τον χαρακτήρα. Καλοδεχούμενο το εύρημα, αν και στην πορεία το ίδιο αυτό πλάγιο κείμενο φιλοξενεί σκέφεις και συναισθήματα του ήρωα, επιλογή που προκαλεί κάποια σύγχυση...

Σε μικρή ηλικία ο Πέτρος προσβλήθηκε από πολιομυελίτιδα, με αποτέλεσμα να μείνει σχεδόν ανάπηρος. Η μητέρα του, η Χρυσάνθη, έκανε το παν για να ενταχθεί ο γιος της στο κοινωνικό σύ νολο, κόντρα στις γενικότερες αντιστάσεις, καθώς και στην αβελτηρία του συζύγου της. Τελικά, και παρά την αρωγή ενός αναπάντεχου πρώτου λαχνού, η οικογένεια δεν καταφέρνει να βγει πάνω από το πρόβλη μα, το οποίο μέχρι τέλους τη διχάζει και τη διαβρώνει.

ΤΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ;

ΚΟΡΥΦΩΣΗ της αφηγηματικής στραγηγικής η στιγμή που η θεία Ελπινίκη ζητά το σπίτι για να το δώσει αντι παροχή. Η εισαγωγή στην ιστορία του παραπληγικού δικηγόρου Λουκά, που εκπροσωπεί εδώ τη δυναμι κή και θετική αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων, ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία ώστε η νουβέλα να ζεσταθεί για τα καλά και να σωθεί η παρτίδα... ΩΣΤΟΣΟ, γρήγορα ο Λουκάς σχηματοποιείται κι αυτός, όπως όλα τα πρόσωπα του βιβλίου, και από υπό σχεση επιτάχυνσης η παρουσία του γίνεται παράγοντας βαλτώματος. Μια δεύτερη προσπάθεια, στο πρό σωπο της αρτιμελούς Χριστίνας, θα εγκαταλειφθεί όπως-όπως κι αυτή, αφού η συγγραφέας φαίνεται να βιάζεται να «κλείσει» την ιστορία συμμαζεύοντας όπως-όπως τα κομμάτια της. Ακόμη και το κεντρικό εύ ρημα -το θάψιμο του πατέρα στον κήπο- δεν θα μπορούσε να λήγει πιο άδοξα.

η προσθήκη στο δελτίο τύπου ενός κειμένου σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στη χώρα μας τα άτομα με κινητικά προβλήματα, με αριθμούς και στατιστικά στοιχεία, ενισχύει την αίσθηση ενός ψαρέματος αναγνωστών στα θολά νερά της «κοινωνικής ευαισθησίας». Πάντως, το ίδιο το βιβλίο δί νει από μόνο του λαβές για τέτοιες εξωλογοτεχνικές σκέψεις... ■ ΤΕΛΟΣ,

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

A Α Ι Ζ Μ I Β Ξ ένη

Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α

Hotel Cosmos «ΝΑ

ΘΥ ΜΑ Σ Α Ι

ΠΡΕΠΕΙ

ΝΑ

ΖΗΣΕΙΣ»

Η πολυβραβευμένη Άλι Σμιθ, από ns σημανιικόιερεδ εκπροσώπου.5 ins ouyxpovns αγγλόφωνη5 πεζογραφία5, κρυφοκοιιώνια8 σε κλειδωμένα δωμάιια, στήνει ένα αριστοτεχνικό παιχνίδι με ns χιλιάδε5 όψεΐ5 ms πραγματικότητα5, τα αόρατα νήματα που συνδέουν zcovtavous και φαντάσματα, το βάρο5 των λέξεων και τη μνήμη. Ένα συναρπαστικό βιβλίο, που γιορτάζει την ίδια τη ζωή. To Hotel Cosmos είναι 68α όσα θα έπρεπε να είναι ένα μυθιστόρημα: ενοχλητικό, καθησυχαστικό, αστείο, προκλητικό, λυπηρό, τραχύ, όμορφο. The Independent ^®GBS0

Ι Ε

Ο Λ Α

ΤΑ

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α

Χ Ω Ρ ΙΣ

προϋπηρεσία από τον Γιώργο Ξενάριο

Μαρία Κωτίδου

Επαφές Εκδόσεις Κέδρος, 2007 σελ. 233, τιμή: 14,00ευρώ

ΕΧΟΥΜΕ επανειλημμένως γράψει πως ο συνηθέστερος τρόπος πρώτης εμφάνισης των περισσότερων νέων πεζογράφων είναι οι συλλογές διηγημάτων. Το διήγημα, με τη μικρή του έκταση (συνεπώς με ευκολόβρετο και σχετικά εύχρηστο πραγματολογικό υλικό), με τις ισχνές απαιτήσεις του ως προς τους μυθοπλαστικούς χειρισμούς και τις ακόμη ισχνότερες ως προς τη συνολικότητα του αφηγηματικού ορά ματος, τις επιμέρους αφηγηματικές τεχνικές και το εν γένει αφηγηματικό πρόγραμμα του συγγραφέα, είναι συχνά ένα βατό πρώτο εγχείρημα.

(γ. 1977) φαίνεται να εγγράφεται σε μια νεότευκτη -τω ν τελευταίων δύο δεκαετιώνπαράδοση που έχει δημιουργηθεί στο διήγημά μας, παράδοση που, παρά μερικά ικανοποιητικά αποτε λέσματα, αποτελεί τροχοπέδη για την ανανέωση και τον εμπλουτισμό της λογοτεχνίας μας, καθώς η κλειστοφοβία και ο επαρχιωτισμός παραμένουν δύο από τα πιο έκτυπα χαρακτηριστικά της. Αντλώντας στο σύνολο σχεδόν -εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, όπως, π.χ., στη «Χαρούλα»- από την καθημερι νότητα, τα διηγήματα της τροφοδοτούνται αποκλειστικά από τη δεξαμενή της ατομικής εμπειρίας. Η ΜΑΡΙΑ ΚΩΤΙΔΟΥ

που συνέχει όλα τα διηγήματα -πράγμα που βεβαιώνει ο τίτλος της συλλογής- είναι αυτό που η νέα politically correct γλώσσα θα ονόμαζε: «η συνάντηση με τον άλλο». Σε όλα τα κείμενα, είτε αυτά διαδραματίζονται στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, η επαφή με τον άλλο, σε όλες της τις εκδο χές, είναι εκείνη που δίνει τον τόνο. Από τα ηθελημένα, ερωτικού τύπου, αγγίγματα μέχρι τις βαθύτε ρες, συναισθηματικού τύπου, επαφές και από εκεί ώς τα τυχαία, ασήμαντα αγγίγματα της καθ' ημέραν τύρβης, το αίτημα παραμένει η συνάντηση. Ο ΑΞΟΝΑΣ

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΙΑ διηγηματογράφος μάς προτείνει μια συλλογή από την οποία δεν λείπουν οι αρετές: Ξέ ρει να αιχμαλωτίζει το στιγμιαίο, σπουδαίο όπλο για τον υπό εκκόλαψη διηγηματογράφο. Ξέρει ακόμη να οικονομεί το υλικό της, έτσι ώστε αυτή η σπουδή του ακαριαίου που είναι το διήγημα να μη μακραί νει υπερβολικά, χάνοντας την ελαστικότητά της, αλλά και να μην κονταίνει υπέρμετρα, ώστε να μην μπορεί να μεταδοθεί η πληροφορία. ΩΣΤΟΣΟ τα

προβλήματα, πέρα από την υφολογική σκευή, που είναι ανεπαρκής, παραμένουν: όπως όλες οι συλλογές διηγημάτων που, κατά κάποιον τρόπο, προσπαθούν να συστήσουν μια arte povera στη λο γοτεχνία, οι Επαφές παραμένουν δέσμιες του υλικού τους: εκκινώντας από το ευτελές και το καθημε ρινό, παραμένουν καθηλωμένες σε αυτό, χωρίς να μας προτείνουν μια υψηλότερη στόχευση. Και το κυριότερο: στη συντριπτική πλειοψηφία των διηγημάτων η κυριολεκτική χρήση του υλικού αποδυναμώνει την αφήγηση, αφού το «ευτελές» υλικό από το οποίο αντλεί η συγγραφέας απαιτεί μια σαφή -σχεδόν φανερή- μεταφορική διαχείριση για να σταθεί στα πόδια του. ■

<δΟ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

0 IiwpyosΣεφέρηε «συνομιλεί»με τον Έφα M om οMwns Piioosμε τονΒλαντψίρΜαγιακόβοκι οKMws Κύρονμε τονΓκιγνώμΑπολλιναίρ ο Φ.Δ. Δρακονταειδήεμε τον ΦερνάντοΠεοοόα

oApyvpnsXiovnsμε τον ΟκτάβιοΠαζ ο TamsΣινόττονλοεμε τονΑντονένΑρτά) οΠέτροε Mapmpnsμε τονΜηέρτολτΜττρεχτ ο ΈκτοραεΚακναβάτοεμετην ΤζόνεΜανσονρ οNikosΕγγονόπονβοεμε τον Τριστάν Τζαρά ο ApnsΑλεξάνδρουμε την ΆνναΑχμάτοβα οΕ.Χ. Γονατάεμε τονΙβάνΓκολ ο ApnsΜηερλήεμε τονΆλλενΓκίνομττεργκ οΣττνροεΤσακνιάεμε τον ΤοέολαβMidos η ΚατερίναAypMm-PovKμε τηνAw Σέξτον ο TaoosΑενέγρηεμε τονΊβανΑάλιτε η ΚλαίτηΣιυτηριάδονμε τηΣύλβιαΠλαθ οΑνδρέαεΕμπειρικόςμε τονΑντρέΜττρετόν ... 111 από ions σημανιικόιερουδ ξένουδ noinies, σε διάλογο με σπουδαίουδΈλληνεδ μειαφρασιέδ.

Επιστολή στην Ντ. ανοιχτή επιστολή που έγρα ψε στην βρετανικής καταγω γής σύζυγό του Ντορίν ο γάλλος φιλόσοψος Αντρέ Γκορζ και η οποία εκδόθηκε πέρσι, εκδοτικά έσκισε. Μετά την αυτοκτονία του ζεύγους, φέτος, η εκδοτική αυτή επι τυχία μπορεί πλέον να περάσει στη σφαίρα του μύθου. Μπορεί επίσης να δώσει μια λογοτεχνική πνοή και διάσταση σε ένα δράμα που ζουν εκατομμύρια ηλικιωμένα ζευγάρια, όταν τα χτυπά η ασθένεια και ο θά νατος είναι αναπόφευκτος. Οι 75 σε λίδες του Επιστολή στην Ντ. - Ιστο ρία ενός έρωτα του γνωστού γάλλου διανοούμενου και συνιδρυτή του Nouvel Observateur ζωγραφίζουν το χρόνο, τη φθορά αλλά, συγχρόνως, και την αθανασία -το φόβο και την υπέρβασή του. Εισέρχονται στο θά νατο και ανοίγουν την πόρτα του στο συγγραφέα και την Ντ., στον έρωτα και στο αποτελούμενο από λέξεις άρμα του.

..είναι η Ελένη Καρρά

Αντρέ Γκορζ και Ντορίν.

το τέλος του βιβλίου... Το ένα τέταρτο των μεγάλων βιβλιο πωλείων θα έχουν άραγε εξαφανι στεί σε πενήντα χρόνια από σήμερα; Αυτή είναι πάντως η πρόβλεψη στην οποία καταλήγει το ένα τέταρτο των επαγγελματιών του εκδοτικού χώ ρου, μολονότι μόλις το 11 % των ερωτηθέντων μεγάλης έρευνας πιστεύ ουν ότι το βιβλίο όντως θα εξαφανι στεί. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανακοινώθηκαν στη Διεθνή Έκθεση της Φραγκφούρτης, καθώς το τέλος του βιβλίου, όπως και το τέλος της ιστορίας ή το τέλος της λογοτεχνίας, αποτελούν πλέον μόνιμο προβλημα τισμό στους αντίστοιχους κύκλους. Αλλά σε πενήντα χρόνια από σήμε ρα, ούτως ή άλλως, ακόμα πιο δυ σοίωνες είναι οι προβλέψεις για τον ίδιο τον πλανήτη που μας φιλοξενεί, για το περιβάλλον στο οποίο μεγα λώνουν τα δέντρα που μας προσφέ ρουν το χαρτί, για τα άνθη που μας προσφέρουν το καλό, το κακό, και την ύπαρξη. Γιατί να ομφαλοσκο πούμε σε έναν κόσμο που, ούτως ή άλλως, όλο και πιο αφιλόξενος είναι -ακόμα και για όσους, αθώα, κλει σμένοι σε έναν γυάλινο πύργο, άλλο κακό δεν κάνουν παρά να τον παρα τηρούν, και να τον περιγράφουν;

τα αρχεία της μνήμης Michel Foucault, Louis Althusser, Marguerite Duras, Christian Dotremont, Jean Paulhan, Editions (εκδό σεις) Hachette, Felix Guattari, Roland Barthes, Gaetan Picon: Με τη σειρά που τους αντιγράφω, οι εννιά αυτοί

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

συγγραφείς και διανοούμενοι είναι εκείνοι τα αρχεία των οποίων κατα γράφουν τη μεγαλύτερη ζήτηση και αναγνωσιμότητα στο γαλλικό Ινστι τούτο Μνήμης των Σύγχρονων Εκδό σεων (IMEC). Ό πω ς μας ενημερώνει διαδικτυακώς ο συγγραφε'ας Pierre Assouline, το κε'ντρο αυτό επισκέπτονται στη μεγάλη τους πλειονό τητα ερευνητε'ς, μεταπτυχιακοί και μη φοιτητές, καθηγητές, γάλλοι συγ γραφείς, αλλά και Αμερικανοί, Ιταλοί, Βραζιλιάνοι, Καναδοί και Ιάπωνες. Το IMEC υποδέχεται περί τα 30 και νούργια αρχεία κάθε χρόνο, ενώ τα ονόματα που προαναφέραμε, με τον Φουκώ να είναι με απόσταση πρώ τος, αποτελούν, όπως φαίνεται, τα πιο πλούσια «ορυχεία» στον κόσμο της λογοτεχνίας και των ιδεών.

Σκυμμένοι πάνω από τα γραφεία ή τους υπολογιστές τους, χιλιάδες άν θρωποι σ' όλον τον κόσμο σκύβουν κατανυκτικά σήμερα και κτίζουν νέες γέφυρες πάνω από τον γραπτό λόγο του χθες. ■

Μ εταιχΜ ίο ( [ ) β ιβ λ ία a ix p h s r e

Με το «μπαμ» πετάχτπκα αλαφιασμένο5 απ' το κρεβάτι. Τα χτυπήματα έρχονταν από

την κάτω πόρτα. Δυνατά, με επιμονή, δεν έλεγαν να σταματήσουν. Σηκώ θηκα φορώ ντας με το συμπάθιο, μονάχα το σώ βρακο και πήγα να ανοίξω. Ο Γκερασίμοφ ούτε που άλλαξε πλευ ρό. [...] Μόλιε είδα τον καλόγερο, τα 'χασα.

Κ ώ σ τα ς Α κ ρ ίβ ο ς

Α να μ α λλια σ μένο ς

μουσκίδι,

τραύλιζε τα λόγια του. Ή ταν ο Δανιήλ από τη Σταυρονικήτα.

Kaunas Ακρίβος π α ν δ α ιμ ό ν ιο μυθιστόρημα

π α ν δ α ιμ ό ν ιο

«Σήκω, κυρ αστυνόμε! Κάνε γρήγορα! Έ λ α , πάμε! Έγ ινε φονικό στο μοναστή ρι».

Μ Ο Λ Ι Σ

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

w w w . m e t a i x m i o . g r

[

Δ I A B A Z Q ] Β Ι Β Λ Ι Α Σ Τ Ο Ν

Κ Ο Σ Μ Ο

Μαφία και κομμουνιστές * —·ν πλα, Μαφία, μυστικά // I 1 και ψέματα, η Ιταλία εί\ \ ναι πάντα η ιστορία ενός εγκλήματος»: με αυτό τον τίτλο η εφημερίδα La Repubblica παρου σιάζει το Nelle mani giuste (δηλαδή «Στα κατάλληλα χέρια», Feltrinelli, 15,80 ευρώ) το νέο αστυνομικό βι βλίο του Τζιανκάρλο Ντε Κατάλντο. Πηγή της έμπνευσής του είναι η πρόσφατη ιταλική ιστορία όπως δια μορφώθηκε μετά το τέλος του μετα πολεμικού (και ψυχροπολεμικού) πολιτικού σκηνικού και την ανάδειξη του Μπερλουσκόνι στον πρωθυπουργικό θώκο. Στο βιβλίο αυτό ο κάθε χαρακτήρας παραπέμπει σε υπαρκτά πρόσωπα και γεγονότα, τα οποία σχηματίζουν το ακόμη εν πολλοίς δυσδιάκριτο μωσαϊκό του πρό σφατου ιταλικού παρελθόντος. Η ιστορία της μεταπολεμικής Ιταλίας, εξάλλου, αποτελεί το σημείο αναφο ράς για πολλά βιβλία στο μεταίχμιο μεταξύ μυθοπλασίας και μαρτυρίας. II fratello comunista («Ο αδελφός μου ο κομμουνιστής», Garzanti, 16 ευρώ) γράφτηκε από τον φιλελεύθερο γε ρουσιαστή Τζοβάνι Φεράρα λίγο πριν από το θά νατό του, στις αρχές του 2007. Ο εν λόγω αδελ φός ήταν ο Μαουρίτσιο (πατέ ρας του γνωστού δημοσιογράφου του έντυπου και η λ ε κ τ ρ ο ν ικ ο ύ τύπου Τζοβάνι, σκληρ ο π υρ η νι κού κομμουνιστή

<S4

ΝΟΕΜΒΡΙΟΙ 2007

στα νιάτα του, σοσιαλιστή επ ί Κράξι εν συνεχεία και υπουργού στην πρώ τη κυβέρνηση του Μπερλουσκόνι), ιστορικό στέλεχος του PCI, διευθυ ντής της L' Unitci και γραμματέας του Παλμίρο Τολιάτι: μια πολύ καλή ευ καιρία για τον αναγνώστη να δει τον πολιτικό και κοινωνικό ρόλο που έπαιξε επί σαράντα χρόνια το μεγα λύτερο κομμουνιστικό κόμμα της Δύ σης και να δικαιώθουν οι επιλογές των ηττημένων της ιστορίας. Βέ βαια, τα τελευταία σαράντα χρόνια στην Ιταλία σημαδεύτηκαν και από την πολιτική τρομοκρατία. Οι δημο σιογράφοι Μάριο Καπράρα και Τζιανλούκα Σεμπρίνι στο βιβλίο Destra estrema e criminate («Εξτρεμιστική και εγκληματική δεξιά», New ton Compton, 14,90 ευρώ) αφηγού νται την ιστορία του «σκάτουλα», του «εκδότη», του «Αλή Μπαμπά» και άλλων δεκαπέντε μελών φασιστι κών οργανώσεων που τρομοκράτη σαν την Ιταλία τη δεκαετία του '70. Δεδηλωμένος στόχος των δύο συγ γραφέων είναι να ρίξουν φως σε αυ τό που ο Παζολίνι αποκαλούσε «το σχέδιο μέσα στο χάος», δηλαδή στο ρόλο που έπαιξαν τότε οι δυνάμεις του παρακράτους. Από την άλλη, ο δημοσιογράφος Μάρκο Τραβάλιο, γνωστός για τα αιχμηρά του σχόλια κατά του Μπερλουσκόνι, επιχειρεί έναν απολογισμό των πρώτων δεκα οκτώ μηνών στην εξουσία της κε ντροαριστερής (αλλά ο ίδιος την αποκαλεί «κεντροαριστεροδεξιάς») κυβέρνησης της «Ελιάς». Τα συμπε ράσματα, όπως μπορείτε να εικάσε τε, άκρως απογοητευτικά (Uliwood Party, Garzanti, 17 ευρώ). ■

Β Ι Β Λ Ι Α

Σ Τ Ο Ν

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Κ Ο Σ Μ Ο

]

Το ρωσικό

Booker Αλεξάντερ Ιλιτσέφσκι, Βάρδια χαράς του Ντμίτρι Αντρέγιεφ, το έρ γο του ισραηλινου συγγραφέα Αλεξ Ταρν, ο οποίος γράφει στα ρωσικά, Ο Θεός δεν παίζει ζάρια και το Η άκρη της βελόνας του Γιούρι Μαλέτσκι. Ό πω ς δήλωσε ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Ασάρ Επέλ, «τα αξιόλογα έργα ήταν περισσότερα από έξι, πράγμα που μας οδήγησε σε μοιραίες και θλιβερές απώλειες, αλλά, φευ, αυτή είναι η δουλειά της κριτικής επιτροπής». Στον διαγωνισμό έλα βαν μέρος 78 λογοτεχνικά βιβλία.

• Ανακοινώθηκαν οι υποψηφιότητες της βραχείας λίστας για το ρωσικό βραβείο Booker. Έ ξι συνολικά συγγραφείς θα διαγωνιστούν για το τελικό βραβείο. Μεταξύ αυτών είναι τα βιβλία Ντάνιελ Στάιν, με ταφραστής της Λιουντμίλα Ουλίτ σ κ α γ ια , Ο άνθρω πος που τα ήξερε όλα του Ίγκορ Σαχ ν ό φ σ κ ι, Ματίς του

Μ όσχα

Δημήτρης Β. Τριανταφ υλλίΒης

(ανταπόκριση]

ΜεταιχΜίο (!) β ιβ λ ία α ιχ μ ή ς Τη χαιρέτησα ευγενικά και έφ υγα. Η λύ σσ α μου και η περιέργεια μου με είχαν εκδικη θεί. Η σπάνια προαίσθησή μου μπροστά στους κινδύνους είχε πάει περίπατο. Χωρίς να το σκεφτώ είχα βγάλει ο ίδιος τα μάτια μο υ. Σύ ρ θ ηκα μέχρι τη δουλειά μου εξαντλημένος και λυπημένο ς. Κι όταν αργότερα σ ύ ρ θ η κα πάλι μέχρι το σπίτι μου δ εν είχα όρεξη για τίποτε. Ά νοιξα μόνο την

Μανος Ελευθερίου

Η μελαγχολία της πατρίδας μετά τις ειδήσεις των οκτώ

• \

Μόνος Ελευθερίου

μπαλκονόπορτα για να 'ρχεται πιο

Η μ ε λ α γ χ ο λ ία

εύκολα μες στο δωμάτιο η μελαγχολία

Tns πα τρ ίδ ας

της πατρίδας και κάθισα μπροστά

μετά

σ την τηλεόραση για ν' ακούσω τις

t is

ειδ ή σ ε ις

τ ω ν ο κτ ώ

ειδήσεις. J J

δ ιη γ ή μ α τ α Μ Ο Λ Ι Σ

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

w w w . m e t a i x m i o . g r

[

δ ι α β α ζ ω

Β Ι Β Λ Ι Α

Μάγια Πλιτσέσκαγια

]

Σ Τ Ο Ν

Κ Ο Σ Μ Ο

• Η διάσημη μπαλαρίνα Μάγια Πλιτσέσκαγια παρουσίασε στη Μό σχα το νέο της βιβλίο με τίτλο Με τά από τριάντα χρόνια, με τις ανα μνήσεις της, οι οποίες περιλαμβά νουν την περίοδο από το 1994 μέ χρι το Μάιο του 2007. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι η παρουσίαση του βιβλίου έγινε την ημέρα που συμπληρώθηκαν σαράντα χρόνια από τότε που ο συνθέτης Ροντιόν Σεντρίν και η Μάγια Πλιτσέσκαγια παντρεύτηκαν. «Στις 26 Νοεμβρίου 1993 ολοκλήρω σα τη συγγραφή του βιβλίου Εγώ, η Μάγια Πλιτσέσκαγια και από τότε πέρασαν 13 ολόκλη ρα χρόνια. Όλο αυτό το διά στημα δεν έπαψαν να με ρω

τούν: θα υπάρξει συνέχεια; Απα ντούσα με ειλικρίνεια ότι δεν βλέ πω το λόγο. Τα πιο σημαντικά γε γονότα της ζωής μου ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Τι άλλο εν διαφέρον θα είχα να αφηγηθώ στον αναγνώστη; Τι ενδιαφέρον μπορεί να πει στον αναγνώστη μια μπαλαρίνα που έχει εγκαταλείψει τη σκηνή; Παρόλα αυτά, στα δε κατρία χρόνια που μεσολάβησαν από τότε έχουν συμβεί πάρα πολ λά» δήλωσε η Μάγια Πλιτσέσκαγια κατά την παρουσίαση του βιβλίου της. Μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός πολλών καλών αλλά και άσχημων στιγμών της ιστορίας της μεγάλης αυτής χορεύτριας. ■

Βρετανική ποίηση Μ π ε ρμ ιν γκχ α μ

C hris to pher Lees (α ν τα π ό κρ ισ η )

ΝΟΕΜΒΡΙΟΙ 2007

συλλογή ποιημάτων του Luke Kennard The Harbour Beyond the Movie προτάθηκε για το βραβείο «Forward Poetry Prize 2007». O Kennard είναι, χωρίς καμία αμφιβολία, μια ενδιαφέρουσα περίπτωση. Είναι βραβευμένος ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας μικρών μυθιστορημά των. Εργάζεται ως βοηθός καθηγη τής στο πανεπιστήμιο του Essex στην Αγγλία. Η πρώτη του συλλογή που πήρε βραβείο λεγόταν The Solex Brothers, η οποία αποτελούσε μια συλλογή πρόζας και δημοσιεύ τηκε το 2005. Επίσης, ο Kennard έχει εργαστεί ως εκδότης για το Suc

cour, ένα περιοδικό ποίησης και μι κρών μυθιστορημάτων, η έδρα του οποίου βρίσκεται στο πανεπιστήμιο του Sussex. Η βραβευμένη του ποίηση έχει εμ φανιστεί σε πολυάριθμα περιοδικά, καθώς και σε ορισμένα διαδικτυακά. Τα έργα του έχουν δραματοποιηθεί για την θεατρική εταιρεία «Pegabovine» και έχουν ανέβει σε διάφο ρες παραστάσεις στο Αονδίνο, στο Μπερμινγκχάμ, στο διεθνές φεστι βάλ του Εδιμβούργου και σε άλλες πόλεις της Βρετανίας. Η βρετανική εφημερίδα The Sunday Times χαρακτηρίζει τα έργα του ως «ένα ταλέντο μιας άλλης διάστα-

Β Ι Β Λ Ι Α

σης», παρόλο που η εν λόγω διάσταση π α ραμένει ακαθόριστη. Πάντως, είμαι της άπο ψης ότι η χάρη της ποίησης του Kennard εντάσσεται στην ίδια ακαθόριστη διάσταση. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι συναρπα στική και ο αναγνώστης έχει την εντύπωση ότι διαβάζει τα έργα ενός συγχρόνου ποιη τή, ο οποίος εμπνέεται από την ύπαρξη του καθετί. Ο Kennard, εν αντιθέσει με πολλούς από τους συναδέλφους του, θίγει σύγχρονα θέματα, όπως η πολιτική και η αξιοπιστία της δημοσιογραφίας, και τα μεταμορφώνει σε ποιητικό λόγο. Αυτό το πετυχαίνει με χιουμοριστικό αλλά και ταυτόχρονα σοβαρό τρόπο. Η παρούσα συλλογή συνιστάται σε όσους επιθυμούν να ανακαλύψουν μια καινούργια προσέγγιση στην πραγματικότητα μέσω της ποίησης: μια προσέγγιση των ημερών μας. ■

[ δ ι α β α ζ ω Σ Τ Ο Ν Κ Ο Σ Μ Ο

]

Η συλλογή ποιημάτων του Luke Kennard The Harbour Beyond the Movie.

Μ εταιχΜ ίο Q ) Βιβλία αιχμή; To έπ ο ; m s Μ ικρασιατική; Εκστρατεία; και ο α κά νθ ινο ; στέφ ανο; των ξεριζω μένω ν μέχρι τη Νέμεση των ανθρώπων και τ η ; ιστορία;. Με πρωταγωνιστέ; ματωμένα πιόνια στα δάχτυλα τη ; ειμ α ρ μ ένη ;: Β ενιζέλο ;, Α λέξα νδ ρ ο ;, Κω νσταντίνο;, Γο ύ ν α ρ η ;, Πρω τοπαπαδάκη;, Μπαλτατ ζή ;, θ εο τ ό κη ;, Στράτο;, Χατζανέστη;,

Δακρυσμένη Μικρασία 1919-1922

ΒασιλικI. Τζανακάρη;

σ τή ρ α ;, Π άγκα λο;, Χρ υ σό σ το μ ο ;, Αρι

Δ α κρ υ σ μ έν η

σ τείδ η; Στεργιάδ η ; κ.ά.

Μ ικ ρ α σ ία

Έ ν α Βιβλίο που διαβάζεται με κομμέ

1 9 1 9 -1 9 2 2 :

νη την ανάσα καθ ώ ; τα συγκλονιστικά

Τ α χ ρ ό ν ια

γεγονότα τρέχουν με κινηματογραφι

που σ υ ν τ ά ρ α ξ α ν

κή ταχύτητα.

Π α ρ α σ κευ όπ ου λο ;, Π α π ο ύλα ;, Πλα-

την Ε λ λ ά δ α Μ Ο Λ Ι Σ

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www. met a i x mi o. gr

[

Β Ι Β Λ Ι Α

] Σ Τ Ο Ν

Κ Ο Σ Μ Ο

Short

list Φ ρ α γ ΚΦΟΥΡΤΗ

τη φετινή Διεθνή "Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης τον τίτλο του καλύτερου μυθιστο ρήματος της χρονιάς και το Γερμανι κό Βραβείο Βιβλίου (Deutscher Buchpreis) απέσπασε το μυθιστόρη μα της Γιούλια Φρανκ Die Mittagsfrau («Η γυναίκα του μεσημεριού», εκδ. Έλενα Παλλανχζά Fischer), στο οποίο είχαμε κάνει μια (α ν τα π ό κρ ισ η ) σύντομη αναφορά στο περασμένο τεύχος. Η βράβευση σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως, καθώς πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η εμπορική αξία των προτεινόμενων για το συγκεκριμένο βραβείο βιβλίων συναγωνίζεται και ενίοτε υπερβαίνει τη λογοτεχνική. Η πρόεδρος της επι τροπής σχολίασε πάντως ότι Η γυ ναίκα του μεσημεριού είναι ένα βι βλίο για συζητήσεις μακράς διαρκείας, που κατόρθωσε να μεταβάλει τα μέλη της επιτροπής από επαγγελματίες κριτικούς σε αναγνώστες. Η 37χρονη Φρανκ, από τη μεριά της, δήλωσε έκπληκτη για τη βράβευσή της, αφού, όπως τόνισε, τις τελευ ιο μυθιστόρημα ταίες εβδομάδες διάβασε πολλά κα της Γιούλια Φρανκ Die Mittagsfrau λά βιβλία που θα άξιζαν επίσης να βραβευτούν. ΙιιΙία F r c j n p L ·^ Μια σύντομη ματιά, λοι>

duna rrancK j |

Ρ m *

ι *■'

Die Mittagsfrau <0&

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

πόν/ στους συνυποψή.

φιους της shortlist: Το και νούργιο τολμηρό και ιδιαί τερα διασκέδασηκό βιβλίο του Τόμας Γκλαβίνιτς, Das bin doch ich («Εγώ είμαι αυτός») μιλάει για έναν νευρωσικό και υποχόνδριο συγγραφέα που ψάχνει εκ δότη για να βγάλει το βι βλίο του. Κι ενώ ο συγγρα φέας λέγεται Τόμας Γκλα-

βίνιτς, το μυθιστόρημα Die Arbeit der Nacht και ο εκδοτικός οίκος Hanser (όπως δηλαδή το προηγούμενο βι βλίο του αληθινού Γκλαβίνιτς και ο εκδότης του -βλ. σχετικά Διαβάζω Ιανουαρίου 2007), οποιαδήποτε ομοιότητα με υπαρκτά πρόσωπα παραμένει συμπτωματική. Φαίνεται ωστόσο ότι η ματιά στα συγγραφικά και εκδοτικά δρώμενα εκ των έσω θεωρήθηκε ειδικού ενδιαφέροντος. Ο Μάρτιν Μόζεμπαχ με το Der Mond und das Maedchen («Το φεγγάρι και το κορίτσι») έγραψε μια διπλή ιστο ρία αγάπης σαιξπηρικής έμπνευσης στη Φραγκφούρτη της παγκοσμιο ποίησης και των διεθνών συναλλα γών. Είχε όμως ήδη αποσπάσει το βραβείο Μπύχνερ 2007. To Abendland («Εσπερία») του Μίχαελ Κέλμαγερ είναι η συναρπαστική βιογραφία ενός 95χρονου που εκτυλίσσεται πα ράλληλα με την ιστορία του 20ού αιώνα. Ο Τόμας φον Στάινεκερ με το μυθιστόρημα Wallner beginnt zu fliegen («Ο Βάλνερ αρχίζει να πετά», βλ. Διαβάζω Σεπτεμβρίου 2007) κα τόρθωσε μεν να συμπεριληφθεί στη βραχεία λίστα, υπήρξε όμως εξαρ χής ο περιθωριακός της ομάδας. Και, τέλος, ο μεγάλος αντίπαλος της Γυ ναίκας του μεσημεριού -και για κά ποιους το από λογοτεχνικής άποψης ανώτερο Boese Schafe («Μαύρα πρό βατα») της Κάτια Λάνγκε-Μίλλερ με θέμα τον απελπισμένο έρωτα μιας ανατολικογερμανίδας που διαφεύγει στο Δυτικό Βερολίνο (εκείνο της δε καετίας του '80 που χάθηκε για πά ντα ή που δύσκολα διακρίνεται κάτω από το βερνίκι τής μετά το Τείχος εποχής) για ένα ναρκομανή. ■

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΑΛΟΥ

εναλλακτικές θεραπείες

\/ e e s KUKrtocpopies

μυστικά ομορφιάς

ΓΡΑΦΕΙΑ: Ερεσού 23 & Χαρ. Τρικούπη, Αθήνα 106 80 Tnfl. - Fax: 210 36 25 100 ΚΕΝΤΡΙΚΟ Χαρ. Τρικούπη 33 &Ναυαρίνου (έναντι Χημείου], 106 81 Αθήνα

Tnfl.: 210 38 27 278 & 210 33 01 111 - Fax: 210 38 34 254 Πεομαζόγλου 5 (Στοά του Βιβήίου) 104 64 Αθήνα - Τηή.: 210 32 11 305

Υ Π 0 Κ Α ΤΑ ) I I IM A :

E-mai info@ psihalos.sr

W W W . p s ih a l0 S .g r

Ψυχολογία, ψυχανάλυση, ατομική βελτίωση

σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς ά ν θ ρ ω π ο ς δ ίν ε ι π λ έο ν τη δ έ ο υ σ α π ρ ο σ ο χ ή σ τη ν ψ υ χική το υ υ γ ε ία κ α ι ισ ο ρ ρ ο π ία , θ ε ω ρ ώ ν τ α ς τη ν ε ξ ίσ ο υ σ η μ α ν τικ ή μ ε τη ν - π ιο π ρ ο

φ α ν ή - σ ω μ α τικ ή . Είτε ε π ιθ υ μ ε ί ν α π λ η ρ ο φ ο ρ η θ ε ί π ο ιο ς ε ίν α ι ο κ α τ ά λ λ η λ ο ς ε ιδ ικ ό ς σ τ ο ν ο π ο ίο π ρ έπ ει ν α α π ε υ θ υ ν θ ε ί ε ίτ ε α π ο ζ η τ ά τ ρ ό π ο υ ς ν α Β ο η θ ή σ ε ι μ ό ν ο ς τ ο υ τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ ή ο σ κ ο π ό ς τ ο υ ε ίν α ι α π λ ώ ς η εν η μ έ ρ ω σ η , οι τ ε λ ε υ τ α ίε ς ε κ δ ό σ ε ις Β ιβ λ ίω ν ψ υ χ ο λ ο γ ία ς κ α ι α υ τ ο Β ο ή θ ε ια ς σ ίγ ο υ ρ α μ π ο ρ ο ύ ν ν α τ ο υ π ρ ο σ φ έ ρ ο υ ν α υ τ ό π ου α ν α ζ η τ ά .

Επιμέλεια: Δήμητρα Καραμολέγκου

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ψυχολογία Carl Rogers μνημονεύεται σ την ισ το ρία τη ς ψ υ χολ ο γίας ως ο π ατέρας τη ς Α νθρω πι σ τικής σχολής, καθώ ς εκ είν ο ς ήταν ο πρώτος που π ρ ότεινε την π ελατο κεντρ ική θεραπ εία. Τ έ το ια ήταν η προσήλω σή το υ σ τον άνθρωπο και την ανθρω πό τη τα που το 19 8 7 π ρ ο τά θ η κ ε για το Ν ό μ π ελ Ειρήνης. Τ ο βιβλίο το υ Το γίγνεσθαι του προσώπου (Ε ρευν ητές), αν και γ ρ ά φ τη κε τη δ εκ α ετία το υ '60, είναι πιο επ ίκαιρο από π οτέ, καθώ ς έρ χ ετα ι να μας θυ μίσ ει ό τι σ ε μια θεραπ εία το ά το μ ο κ α τέ χ ει τη σ ημαν τικ ότερ η θέσ η . Ό π ω ς επισημαίνει ο Pe t e r K ram er π ρολογίζοντας το βιβλίο, σ ε μια εποχή που τα ψ υ χοφ ά ρμα κα απ οσκοπούν σ ε μια γρήγορη «επ ίδ εσ η» τω ν ψ υχολογικώ ν τρ αυμά τω ν, το σ ημείο εσ τίασ ης πρέπει να ξαναγίνει ο πελάτης, το ά τομο, ο άνθρωπος. Απ ό τη ν ίδια σ ειρ ά κ υκλ ο φ ο ρ εί και άλ λο ένα βιβλίο το υ Rogers, Ένας τρόπος να υπάρχου με, με π ρόλογο το υ Irvin Y alo m . Π α ρ ό λ ο που γρ ά φ τη κ ε τη δ εκα ετία το υ '80 λίγο πριν από το θά να το το υ Rogers, θεω ρ είτα ι η σ υν έχεια το υ Γίγνεσθαι του προσώπου. [Carl Rogers, Το γ ίγ ν εσ θ α ι τ ο υ π ροσώ π ου, εκ δ ό σ εις Ε ρευνητές, μετάφ ρα σ η: Μ άρ α Τ σ ο υ μάρη, σελ. 28 5, τιμή: 2 2 ,8 9 ευρώ ]

ια πολλούς σ ύγ χρ ονου ς μ ελ ε τη τ ές η σ κληρ ότητα και η ανηλ ε ό τη τα τη ς σ ημερ ινή ς επ οχής α π οτελεί κοινό τόπ ο. Ο Γιώργος Λημόπουλος διακηρ ύσ σ ει ότι σ ε μια τέτ ο ια εποχή τα σ υναισ θήμ ατα έχ ο υν παραγκω νιστεί, για να παρα χω ρήσ ουν τη θέσ η το υ ς σ ε κ ά θε είδ ο υ ς επ ιθυμίες. Σ τ ο τρ ίτο το υ σ υγγρ αφ ικό πόνημα, Συναισθήμ ατα, ο κ α θ ρ έ φ τη ς τη ς ψ υχής (Ελληνικά Γράμματα) υπ οσ τηρίζει πως η ερ μ η νεία τω ν συναισ θημάτω ν σ υνισ τά τη θ ε μ έλια λίθο στην επικοινωνία μας με το υ ς σ υνανθρώ πους μας, αλλά και στην κατανόησ η το υ ίδ ιου μας το υ εα υ το ύ. Α υ τό το βιβλίο φ ιλ ο δ ο ξεί να βοηθήσ ει το ν αναγνώ στη να π ρ οσ ανατολισ τεί μέσ α σ το λα βύρ ινθ ο των συναισθημάτω ν, φ ω τίζοντας κ ά θε γωνιά που ε ξω τε ρ ικο ί ή ακόμη κι εσ ω τερ ικο ί λόγοι αφ ήνουν σ κ ο τει

L m

νή κι α ν εξερ εύ ν η τη . [Γιώργος Λημόπουλος, Σ υ ν α ι σ θ ή μ α τα , ο κ α θ ρ έ φ τ η ς τ η ς ψ υ χ ή ς , εκ δ ό σ ε ις Ελλη νικά Γρ άμμα τα, σ ελ. 36 5, τιμή: 2 0 ,0 0 ευρώ ] - ο 199 5 ο D a n ie l G o le m a n διατύπω σε τη θεω ρία το υ π ερ ί Συναισθημ ατικής νοημοσύ νης, αναγκάζοντα ς το ν π ερ ι σ τρ εφ ό μ εν ο γύρω από τη γνώ ση κόσ μ ο να δώσει ιδ ια ίτερ η π ροσ οχή στην κατανόησ η και I τη διαχ είρ ισ η τω ν σ υναισ θημάον. Μ ια δ εκ α ετία αρ γό τερ α 1 π α ρ α θ έτει το ν ό ρ ο Κοινωνική νοημοσύνη και το ν ίζει πως ο ανθρώπινος εγ κέφ α λος είναι κοινω νικός, καθώ ς έχ ει σ χ εδ ια σ τεί για να σ υν δ έετα ι μ ε το υ ς εγ κέφ α λο υς τω ν άλλων ανθρώπων. Ο σ υγγρ αφ έας αντιπ αραβάλλει και σ υνδυά ζει τη ν πο λιτισ μική και νευροψ υχ ολογ ικ ή έρ ευνα , για να μ ελ ε τή σ ει τη ν κοινω νική νοημοσ ύνη τό σ ο ως κοινω νικό ό σ ο και ως βιολογικό φ αινόμενο. Τ α σ υμπ ερ άσ μα τά το υ είναι διατυπω μένα μ ε απ λότητα, δ ίνο ντα ς σ το ν αναγνώστη τη ν ικ ανότητα σ υνειρμ ικά να μ ετα β εί από τη θεω ρ ία στη δική το υ καθημερινή πράξη. Α ν και ο ό ρ ο ς κοινωνική νο ημοσ ύνη δ εν είναι και νοφ ανής, είναι πλέον π ροδ ιαγεγρ αμμένη η πορεία το υ ως δ ημοφ ιλής λέξη στα σ τόμα τα τω ν απ ανταχού εμπειρικώ ν και ερ ασ ιτεχνώ ν ψυχολόγω ν. [D a n ie l G o le m a n , Κ ο ινω ν ική ν ο η μ ο σ ύ ν η , εκ δ ό σ ε ις Ελληνι κά Γράμματα, μετάφ ρασ η: Χ ρ ύ σ α Ξενάκη, σελ. 4 9 3, τιμή: 2 1 ,9 0 ευρώ ] α ρ γεν τινό ς ψ υ χολ όγ ος S a lv a d o r Minuchin χ α ί ρει δ ιεθ ν ο ύ ς αναγνώ ρισης ως ένας εκ τω ν θεμελιω τώ ν τη ς σ υσ τημικής θεραπ είας τη ς ο ι κογένειας. Το Ο ικογενειακό κα λειδοσκόπιο (Ε ρευν ητές) ε ξ ε τ ά ζει την ενδο ο ικο γ εν εια κ ή βία, το ν ανταγω νισμό αλλά και τις σ υμπ ερ ιφ ορ ές που υ ιο θ ετο ύ νται μ ετά το διαζύ γιο. Κ ά θ ε κ εφ άλα ιο ολοκληρώ νε ται με ένα φ αν τασ τικό δ ιάλ ογο μ ετα ξύ το υ M inuchin και το υ αναγνώ στη, όπου ο σ υγγρ αφ έας κ α τα φ έ ρ εται με π ά θος κατά τω ν θεω ριώ ν που αντιμετω π ίζουν την ο ικ ογένεια ως ένα σ ύσ τημα κ λεισ τό, α π οκομμέ-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

[

δ ι α β α ζ ω ] Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ι Α

νο από εξω τερ ικ ές επ ιρρ οές. Η σ π ουδ αιότητα της έκ δ ο σ η ς αυτής επικυρώ νεται και από τη σ υ μ μ ετο χή σ ε αυτή το υ Κ έν τρ ο υ Θ ερ α π εία ς Ε ξαρ τημένω ν Α τ ό μων (Κ Ε Θ Ε Α ), το οπ οίο δ ίνει πάντα ιδ ια ίτερ η βαρ ύ τητα σ την οικ ογενεια κή θεραπ εία ως μέσ ο α π εξά ρ τησ ης. [Salvador Minuchin, Ο ικ ο γ ε ν ε ια κ ό κ α λ ε ι δ ο σ κ ό π ιο , εκ δ ό σ ε ις Ε ρευνητές, μετάφ ρα σ η: Μ άρα Τ σ ο ύ μ α ρ η , σ ελ. 2 5 8, τιμή: 19,00 ευρώ ] ι ο ικ ο γ ε ν εια κ ο ί δ εσ μ ο ί σ την Ελλάδα π αραδ οσ ια κά είναι ιδ ια ίτερ α ισ χ υρ οί και εν ίο τε εξα ιρ ε τικ ά καταπ ιεσ τι κ ο ί, μ ετ α τρ έπ ο ν τα ς ο ικ ο γ ε ΜΕ νειακ ές σ υν αθρ οίσ εις σ ε πηγές άγχους για την πιθανή επ ικεί μενη κ ριτική και απ όρρ ιψ η. Π ρ ο φ α ν ώ ς όμω ς α υ τ ό δ εν αλ η θεύ ει μόνο στη χώ ρα μας. Ο αμερικ αν ός ψ υ χολόγος Leonard Felder σ υν έτα ξ ε έναν οδ η γό επιβίωσης για εκ είν ο υ ς που είναι Κα λ ο ί άνθρωποι με δύσκολους σ υγγενείς (Αλκυώ ν). Σ ε α υ τό ν μπ ορ ούμε να β ρ ο ύ μ ε σ υμ β ο υλ ές για απλές κα τα σ τά σ εις, όπως το πώς να αντιμετω π ίσ ουμε έναν προσ βλητικό συγγενή, αλλά και πιο π ερίπ λοκες, φ ερειπ είν πώς να εξο μ α λ ύ ν ο υ μ ε μια δια φ ω νία με ένα συγγενή που είναι εντόνω ς π ερ ισ σ ό τερ ο (ή λιγ ό τε ρ ο ) θ ρ η σ κ ευ ό μ εν ο ς από εμά ς. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί χ ιο ύ μορ για να αντιμετω π ίσ ει τη δύσ κολη εκ τετα μ έν η ο ι κ ογέν εια, δ ιδ άσ κ ει όμω ς και τη συμπόνια, εμπ νέοντας τελ ικ ά τις ο ικ ο γέ νειε ς να γίνουν πιο λε ιτο υ ρ γ ι κές, σ εβ ό μ εν ες όλα τα μέλη το υ ς. [Leonard Felder, Κ α λ ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι μ ε δ ύ σ κ ο λ ο υ ς σ υ γ γ ε ν ε ίς , ε κ δ ό σ εις Αλκυώ ν, μετάφ ρα σ η: Γιώργος Μ π αρ ουξής, σελ. 2 6 4, τιμή: 18,00 ευρώ ]

ψ *** Ο 1 ΚΑΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

ΔΥΣΚΟΛΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ

σ υσ τολή εν ίο τε θεω ρ είτα ι χ α ρ ιτω μ ένη , ειδ ικ ά ό τα ν σ τολ ίζει με κ όκκινο χρώ μα τα μάγουλα νεαρώ ν κοριτσιώ ν. Η υπ ερβολική ντροπ αλό τητα όμω ς θα μπ ορ ούσ ε να είναι και σ ύ μπτωμα κοινω νικής φ οβία ς. Π ο ύ είναι το όριο; Σ το βιβλίο 0 φ όβος για το υ ς άλλους: τρακ, ντροπ αλότη τα και κοινωνική φ οβία (Κ έδ ρ ο ς ) οι Christophe A n dre και Patrick Legeron μ ελ ετο ύ ν τις κ ατασ τάσ εις

ΝΟΕΜΒΡΙΟΙ 2007

και τα άτο μ α που π ρ οκαλούν κοινω νικούς φ ό β ο υς και φ ο β ίες , πώς σ υ μ π ερ ιφ ερ ό μ α σ τε και πώς αντιδρ ά τ ο σώμα μας. Ερευνώ νται τα αίτια τη ς κοινω νικής φ ο βία ς και π α ρουσ ιά ζονται εναλλακτικοί τρ όπ οι α ν τιμ ε τώπισης. Ε ξαιρετικά χ ρ ήσ ιμο είναι τ ο π α ράρτημα με ένα τ ε σ τ μ έτρησ ης και χαρ α κ τη ρ ισ μ ο ύ τη ς πιθανής κοινω νικής φ οβία ς που βιώ νουμε, εύ χ ρ η σ τες λίσ τες και πίνακες με τη σ υμπ τω ματολογία και σ υμβουλές, καθώ ς και επιπλέον βιβλιογραφ ία. [Christophe A n dre - Patrick Legeron, Ο φ ό β ο ς γ ια τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς : τ ρ α κ , ν τ ρ ο π α λ ό τ η τ α κ α ι κ ο ιν ω ν ικ ή φ ο β ία , ε κ δ ό σ εις Κ έδ ρ ο ς, μετάφ ρα σ η: Γιάννης Κ α υκιάς, σελ. 3 17, υπό έκ δο σ η ] αναπ τυξια κή ψ υ χολ ογ ία καλύπτει όλο το ηλικιακό φάσμα το υ ανθρώπου, από τη γέννηση ώς το γήρας. Στην αγορά κ υκλ ο φ ο ρ εί πληθώρα βιβλίων που αφ ορ ούν τα πρώ τα χ ρόνια τη ς ζωής μας, αλλά λίγα λέγονται για τη μέση και πολύ λιγότερα για την τρ ίτη ηλικία. Η γυναίκα μ ετά τα 4 0 (Κ ασ τανιώ τη ς) φ ιλ ο δ ο ξεί να καλύψει το κ ενό που υπάρχει. Η Λιάνα Καλλιέρου Ξυλά, εμπνευσ μένη από τα κ αθημερινά τη ς βιώ ματα, καθώ ς και από τις ισ το ρίες τω ν φίλων της, πραγματο ποίησε μια εκ τετα μ ένη έρ ευνα στη βιβλιογραφία και σ το βιβλίο τη ς παρουσιάζει τις τυπ ικές σ υμπ ερ ιφ ορ ές τω ν γυναικών αυτής τη ς ηλικίας, καθώ ς και πρακτικές σ υμβουλές για τη ν αποφυγή σ υναισθηματικώ ν υφ ά λων. [Λιάνα Καλλιέρου - Ξυλά, Η γ υ ν α ίκ α μ ε τ ά τ α 4 0 , εκ δό σ εις Καστανιώτη, σελ. 311, τιμή: 18,81 ευρώ ]

ετά το δ η μ ο φ ιλ έσ τα το Οι ά ν τρ ες είναι από το ν Άρη, οι γ υ ναίκες είναι από τη ν Αφ ροδίτη το υ D r. John Gray, η αγορά για τα βιβλία σ χ ετικά με τις δ ια φ ο ρ ές μ ετα ξύ αντρώ ν και γυ ναικών γνώ ρισ ε τερ ά σ τια άν θι σ η. Συ μβάλλοντας σ ε α υτό το π εδ ίο γνώσης, η για τρ ό ς Μά ριον Αεγκάτο, ειδ ικ ό ς στην κ ατά φ ύλο Ιατρική, μας π ρ οσ φ έρει τ ο βιβλίο με το ν εύγλω ττο τίτλ ο Οι γυναίκες π οτέ δ εν ξεχνούν, οι άν τρες cu nor& £&ν '$&xy<riv

[

Ψ ΥX Ο Λ Ο ΓI AJ

π οτέ δε θυμούνται (Ψ υχ ο γιό ς). Ο ι δ ια φ ο ρ ές μ εταξύ των δ ύο φύλων αναλύονται ό σ ον α φ ορ ά τη σ υμπ ε ρ ιφ ορά αλλά και τη βιολογία, ενώ παράλληλα παρου σ ιάζονται «οι κανόνες της Λ εγ κ ά τ ο » για τη βελτίω ση τη ς επικοινωνίας μ ετα ξύ τω ν αντρώ ν και τω ν γυ ναικών... Α ν μη τι άλλο, το σ υγ κεκ ριμένο κεφ άλαιο έχ ει εν διαφ έρ ον! [Μ ά ρ ια ν Λ ε γ κ ά τ ο , Ο ι γ υ ν α ίκ ε ς π ο τ έ δ ε ν ξ ε χ ν ο ύ ν , ο ι ά ν τ ρ ε ς π ο τ έ δ ε θ υ μ ο ύ ν τ α ι, εκ δ ό σ εις Ψ υχ ογιός, μετάφ ρασ η: Σ έβ υ Σπ υριδογιαννάκη, σελ. 300, τιμή: 16,50 ευρώ ]

ματοπ οιήθηκε με τη σ υμμετοχή πλήθους ζευγαριώ ν, τό σ ο σ την Α μερικ ή όσ ο και παγκοσμίω ς, και τα απο τελ έσ μ α τα π αρατίθεντα ι σ ε αυτό το βιβλίο. Τ ο κύ ρ ιο εύρ ημα είναι πως, όπως και με την π λειονότητα των προβλημάτω ν, το σ ημαν τικ ότερ ο βήμα για την αντιμετώπιση τη ς φ θο ρ ά ς είναι η συνειδητοποίηση τη ς ύπαρξής της. [A y a la M a la c h P in e s, Φ θ ο ρ ά σ τ η ν ε ρ ω τ ικ ή σ χ έ σ η , εκ δ ό σ ε ις Π ερ ίπ λους, μ ετά φ ραση: Γιάννης Χαρ αλα μπ ίδ ης, σ ελ. 28 4, τιμή: 25 ,0 8 ευρώ ]

χ ω ρ ισ μός και η οδύνη του είναι π ά ντοτε ένα σ υσ τα τι κό τω ν μουσικών επιτυχιώ ν που εμπ νέουν το υ ς α κ ρ ο α τές να καταπ λήξουν το υ ς γύρω το υ ς με τη φωνητική το υ ς δ ειν ότητα . Η κλι νική ψ υχολόγος A y a la M a la c h P ine s εμπ νεύσ τηκε κι εκείνη από τη Φ θορά σ την ερω τική σχέση και την π ροσ έγγισ ε επιστημονικά. Η έρ ευνά τη ς πραγ

ψ υ χ ο κ ο ιν ω ν ιο λ ό γ ο ς Ja cq ues S a lo m e αφ ιερώ νει την καριέρα το υ στη δ ιδ α σκαλία τη ς τέχ ν η ς τη ς επικοινω-

ΤΟ ΚΟΥΡΑΓΙΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ

νίας· Τ° κουράγιο να είσαι ο εα υτός σου (Ενάλιος) είναι ένα από τα π ολυάριθμα έργα το υ , όπου αναλύ ει την «επικοινω νία τω ν σ χ έ___ σεων», όπως τη ν απ οκαλεί, με σκοπό πρώτα να έρ θ ο υ μ ε σ ε επαφή με το ν εσ ω τε-

Φ 0 ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ 0 ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ β ιβ λ ιο θ ή κ η Ψ υ χ ο λ ο γ ία ς

Για όσους επιθυμούν να ανοίξουν δρόμους για την προσωπική τους ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό των σχέσεων τους.

ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ Φ ε ιδ ίο υ 1 8 , 1 0 6 7 8 Α θ ή ν α , ι η λ 2 1 0 5 2 3 4 2 3 2 , w w w .e r e v n i t e s . g r

θεραπευτή του

[

δ ι α β α ζ ω ] Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ρ ικό μας εα υ τό και στη σ υνέχεια να επικοινω νήσου με ενσ υνείδητα με το υ ς άλλους. [Jacques Salome, Τ ο κ ο υ ρ ά γ ιο ν α ε ίσ α ι ο ε α υ τ ό ς σ ο υ , εκ δ ό σ ε ις Ενάλιος, μετάφ ρασ η: Δ έσ π οινα Παπ αθανασ οπ ούλου, σελ. 2 1 4, τιμή: 12,00 ευρώ ]

Ψυχανάλυση ψυχανάλυση στη χώρα μας, αν και αντιμετωπ ίζει πλήθος πολεμίω ν, έχ ει αναγνω ρισθεί ως αυτοδ ύνα μο κλινικό και θεω ρ ητι κό πεδίο. ΓΓ αυτό το λόγο οι συγ γραφ είς το υ βιβλίου Ψυχαναλυτική σκέψ η - Επιστημολογία και διεπιστημονικότητα (Β Η Τ Α Ια τρικές εκ δ ό σ εις) δ εν αποσκοπούν στην πα ρουσίαση των αρετώ ν της ψυχανάλυσης σ το ευρύ κοι νό. Τουναντίον, θ έτο υ ν επί τάπητος ζητήματα που αφ ορ ούν το ν επιστημονικό λόγο και την ερευνητική μ έθ ο δ ο της ψυχανάλυσης, ασκώντας μια αυτοκριτική που επ ιθυμεί να είναι γόνιμη από κ άθε άποψη. Τ α δώ δ εκα δ οκίμια το υ βιβλίου, υπό την επιμέλεια των Κώ στα Σολδάτου και Γρηγόρη Βασλαματζή, είναι γραμμένα από εξέχ ο ν τες ψυχαναλυτές της χώρας μας, με πολυετή πείρα και σημαντικό σ υγγραφικό έρ γο και θα μπορούσαν να τα ξιν ο μ η θο ύν σ ε τρ εις κατηγορίες: Τ α πρώτα κεφάλαια πραγματεύονται την επ ιστημολο γική προσέγγιση της ψυχανάλυσης, στη σ υνέχεια επα ναπροσδιορίζονται φ ρ ο ϋδ ικές έννοιες, όπως η ανα γνώριση, η μετουσίωση και η κατασ κευή, ενώ, τέλ ος, μελετάται η ψυχανάλυση σ ε σχέση με τα παιδιά, αλ λά και τα βρέφ η. [Κώστας Σολδάτος - Γρηγόρης Βασλαματζής (επιμ.), Ψ υ χ α ν α λ υ τ ικ ή σ κ έ ψ η - Ε π ι σ τη μ ο λ ο γ ία κ α ι δ ιε π ισ τ η μ ο ν ικ ό τ η τ α , Β Η Τ Α Ιατρικές εκδό σ εις, σελ. 143, τιμή: 20,00 ευρώ]

ό σ ο σ την κ α θη μ ερ ιν ό τη τα ό σ ο και στην επιστήμη, η έν νοια οριακός χρησ ιμοπ οιείται για να π εριγράψ ει κάτι αβέβαιο ή αμ φ ίβολο. Ο Όττο Κέρνμπεργκ όμω ς, μετά από π ολύχρονες κλι ν ικές π α ρ α τη ρ ή σ εις, κ α τέλ η ξε σ το σ υμπ έρασ μα ότι η «οριακή ορ γάνω σ η π ρ ο σ ω π ικότητας» απ οτελεί από μόνη τη ς μια ξεχ ω ρισ τή κ ατηγορία με

74-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

σ υγκεκριμένη σ υμπτω ματολογία, συνεπώς και θ ε ρ α πεία. Συνήθω ς οι άντρ ες παρουσ ιάζουν επ ιθετική σ υ μπ εριφ ορά, ενώ οι γυ ναίκες α δ υν άσ τευ τη σ εξο υ α λι κότητα και τά σ εις αυτοκτονίας. Π ολ ιτισ μικά χ αρ α κτηρισ τικά συχνά δ ικαιολογούν τις παραπάνω συμπε ρ ιφ ο ρ ές, κ αθιστώ ντας με α υτόν το ν τρ όπ ο τη δ ιά γνωση δ ύσ κολη. Είναι λοιπόν σ ημαντικό βιβλία όπως οι Ο ρ ιακές κατασ τάσ εις και π αθολογικός ναρκισσισμός (Κασ τανιώ της) να εξο ικειώ σ ο υν τό σ ο το υ ς θερ α π ευ τέ ς ό σ ο και το κοινό μ ε τις δ ια τα ρ α χ ές αυτές, ώ στε οι α σ θ ενείς να εν τα χ θο ύ ν σ το κατάλληλο θερ α π ευ τικ ό πλαίσιο. [Όττο Κέρνμπεργκ, Ο ρ ια κ έ ς κ α τ α σ τ ά σ ε ις κ α ι π α θ ο λ ο γ ικ ό ς ν α ρ κ ισ σ ισ μ ό ς , εκ δό σ εις Καστανιώτη, μετάφ ρασ η: Κώ στας Ζ ερ β ό ς - Δ ρ ο σ ο ύ λα Τ σ αρ μακ λή, σ ελ. 4 6 7, τιμή: 36 ,5 8 ευρώ ] ο 1993 ο Φ ρ α νσ ουά Μ ιτεράν ζήτη σ ε από το ν ψ υχα ναλυτή το υ AM Magoudi να δ η μοσ ιεύ σ ει τις σ ημειώ σ εις από τις θερ α π ευτικ ές τ ο υ ς σ υναντή σ εις δ έκα χρόνια μετά το θά να τό το υ . Π ισ τό ς σ τις επιταγές το υ , ο Magoudi εξέδ ω σ ε τις Συ ναντήσ εις. Η ψ υχανάλυση του Φ ρανσουά Μ ιτε ρ ά ν (Κ έδ ρ ο ς ), που αμέσω ς π ρ οκά λεσ ε αίσθησ η, για να π ούμε το ελάχ ισ το. Μ ετα ξύ τω ν άλλων ο πρώην π ρ ό εδ ρ ο ς τη ς Γαλλικής Δ η μ ο κ ρ α τία ς ανα φ έρ ετα ι στην αντιπ αλότητά το υ με το ν σ τρ ατηγ ό Ν τ ε Γκωλ, στη νό θα κόρη το υ Μ αζαρ ίν και στη σ ιδηρά κυρία Μ ά ρ γκ α ρ ετ Θ ά τσ ερ , δίνο ντα ς σ το ν αναγνώστη την ευκ αιρ ία να δει τη σ ύγχρονη ευρωπαϊκή ισ το ρία μέσ α από τα μάτια ενός π ραγματικά μεγάλου πολιτικού άνδρα. [ΑΙί Magoudi, Σ υ ν α ν τ ή σ ε ις . Η ψ υ χ α ν ά λ υ σ η τ ο υ Φ ρ α ν σ ο υ ά Μ ιτ ε ρ ά ν , εκ δ ό σ ε ις Κ έδ ρ ο ς, μετάφ ρασ η: Α λ ί κη Κ ερ α μ ιδά , σελ. 2 2 6, τιμή: 15,00 ευρώ ]

ι ι διεθ νώ ς αναγνω ρισμένη Πψ υ χα να λύ τρ ια G isela Pankow π α ρ ο υ σ ιά ζει τη ν προσωπική της θεω ρ ία σ ε ό,τι αφ ορ ά την Ο ικο γενειακή δομή και ψύχωση (Ρ οές), με τρόπ ο σ φ αιρ ικό και εμπ ερισ τατω μέ νο, αντλώντας σ το ιχεία από την εθ νολ ογία και τη φ ιλοσ ο-

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΠΤΡΑ φία. Ε κθ έτει και αναλύει κλινικά π ερισ τατικά σ ω μα τοπ οίησ ης και αναζητά την ίασή του ς. [Gisela Pankow, Ο ικ ο γ ε ν ε ια κ ή δ ο μ ή κ α ι ψ ύ χ ω σ η, εκ δ ό σ εις Ροές, μετάφ ρασ η: Γεράσ ιμος Ιω αννίδης, σελ. 24 9, τιμή: 16,72 ευρώ ]

Εγχειρίδια ψυχολογίας ανάλυση τη ς σ υμπ ερ ι φ ορ άς είναι ένας α υτο δύνα μος κλάδος με ρ ίζες σ τις θεω ρ ίες το υ John W a t son και το υ Β. F. Skinner (ή, όπως το υ ς απ οκαλούν με οικ ειό τη τα οι ψ υχολόγοι, ο Μ εγά λος Π α τέρ α ς μας και ο Μ εγά λος Η γ έτη ς μας). Σ το βιβλίο Θεωρία και πράξη της ανάλυσης τη ς συμπεριφοράς (G utenbe rg ), η Αννα Γενά ξεκ ιν ά από το υ ς δ ύο σ π ουδαίους α υτο ύς επ ιστήμονες, για να π εράσ ει σ τις θεω ρ ίες ανάλυσης σ υμπ ερ ιφ ορ άς και να κατα λή ξει σ την πρακτική το υ ς εφ αρ μογή σ το παιδα γω γικό και θερ α π ευτικ ό περιβάλλον. [Άννα Γενά, Θ ε ω ρ ία κ α ι π ρ ά ξη τ η ς α ν ά λ υ σ η ς τ η ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς , εκ δ ό σ ε ις G uten berg, σ ελ. 4 3 1, τιμή: 32,00 ευρώ ]

ψ υχολογία είναι μια επι σ τήμη με πολλούς ερ α σ ι τέχ ν ες υπ οσ τηρικτές. Η Μυρ σίνη Κωστοπούλου κ ά θε άλ λο παρά ερ ασ ιτέχν ης είναι, με π ολύχρονες σ π ουδές σ ε δ ιά φ ο ρ ο υς κ λάδους τη ς ψ υ χολ ο γίας. Τ ο βιβλίο τη ς Η ψυχή στη χώρα τω ν ανθρώπων (Ελληνικά Γράμματα) είναι ένας εκ τεν ής αλλά και απλός οδ ηγός στα ψυ χολογικά προβλήματα το υ ατόμου, ενώ υπάρχει και μια σ ύντομη αναφ ορ ά σ τις π οικίλες θερ α π είες. Τ ο μικρό το υ σ χήμα και τα σ ύντομα κεφ άλαια κα θι σ το ύν το βιβλίο α υτό π ραγματικά ιδ ια ίτερ α ευα νά γνωστο από το ν κ ά θε ερ ασ ιτέχν η ψυχολόγο ή μη. [Μυρσίνη Κωστοπούλου, Η ψ υ χ ή σ τ η χ ώ ρ α τω ν ανθρώ π ω ν, εκ δό σ εις Ελληνικά Γράμματα, σελ. 28 6, τιμή: 12,00 ευρώ ]

HKDV τ ψ - .

Άκου την καρδιά

εφήβου

ιου εφήβου ANDREW MATTHEWS

καροια \

■

* χ

Τα βιβλία ίου Άντριου Μάθιους, «Άκου την Καρδιά σου», και «Άκου την Καρδιά του Εφήβου» έχουν μεταφραστεί σε 33 γλώσσες και έχουν πουλήσει περισσότερα από 5 εκατομμύρια αντίτυπα σε 60 χώρες. I Ε

0 A Α ΤΑ ΒIΒ Λ I 0 Π 0 A Ε I A !

Ζωοδόχου Πηγής 27, Αθήνα Τηλ.: 210 380 52 28 w w w .d io ptra .g r

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ] Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ι καθηγητές Joseph Culkin, Ph.D. και Richard Perrotto, Ph.D. το υ C U N Y Q ue en s b o rough, χάρη στην πολυετή του ς θ η τεία ως ακαδ ημαϊκοί γνωρί ζουν την αξία ενός άρ τιου εγ χει ρ ιδίου για την εισαγωγή σ την ψ υ χολογία. Μ ε αυτόν το γνώμονα σ χέδ ιασ αν και σ υνέγραψαν τις Θ εμελιώ δεις αρχές τη ς ψ υχολογίας (Έλλην), ένα ε ξα ιρ ε τικό εγχειρίδιο, δομημένο με τέτ ο ιο τρόπ ο ώστε η ο υ σία της ψυχολογίας ως επιστήμης να γίνεται κατανοη τή, αλλά και να απ οτελεί εφ αλτήρ ιο για π εραιτέρω με λέτη. [Joseph Culkin - Richard Perrotto, Θ ε μ ε λ ιώ δ ε ις α ρ χ έ ς τ η ς ψ υχ ο λο γ ία ς , εκ δό σ εις Έλλην, μ ετά φραση: Μ αρία Π ά ντα , σελ. 4 6 2 , τιμή: 35,00 ευρώ ]

μα τη ς ψ υχοσ ω ματικής ια τρικής είναι πως τα αίτια μιας σ ω ματικής νό σ ο υ, ακόμη και τω ν χρόνιω ν ή κα ταληκτικώ ν ασ θενειώ ν, πρέπει να αναζητώνται σ ε ψ υ χολογικά τρ α ύ μ α τα , ανεκπ λήρω τες α σ υ ν είδ η τες επι θ υ μ ίες ή τη ν απάρνηση τη ς π ρ αγματικότη τας από το ν ασ θενή. Μ ια ο μ ά δ α κ αταξιω μένω ν επιστημόνω ν πα ρ ουσ ιάζου ν τις βασ ικές α ρ χ ές τη ς Ψ υχ οσ ω μα τικής και π α ρ α θ έτο υ ν κλινικά π ερ ισ τα τικά, που κάνουν ό σ ο υς π ισ τεύουν ότι στη ρ ίζα κ ά θ ε νό σ ο υ υπάρχει κάποια σω ματική π α θολογία να αναθεω ρ ήσ ουν την αντίληψή το υ ς για την ια τρική. Ιδ ια ίτερ η κ ατηγορία α π οτελ εί η ψ υ χοο γκ ολογ ία, η οποία σ το χ εύ ει στην επ ιβράδυνσ η τη ς π ορ εία ς το υ κ αρκίνου ή ακόμη και στη θεραπ εία το υ καρκινοπ αθούς. [Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος (επιμ.), Ψ υ χ ο σ ω μ α τ ικ ή Ια τρ ικ ή , εκ δ ό σ ε ις Παπ αζήσ η, σ ελ. 181, τιμή: I 1,50 ευρώ ]

να εκ τεν ές και εμπ ερισ τατω μένο εγ χειρ ίδ ιο εφ η ρ μ ο σ μ ένης ψ υχολογίας κυκλοφ ορεί από τις εκ δ ό σ εις Lector, Ψυχολογία τη ς καθημερινής ζω ής Larousse, υπό την επιμέλεια της Sylvie Angel. Μ ια διεπιστημονική ομ ά δ α, απ οτελούμενη από ψ υ χολό γους, ψ υχιάτρους, παιδαγωγούς, αλλά και αθλία τρ ους, δ ημ ο σ ιο γρ άφ ους και διατροφ ολόγου ς, ασ χολείται με μια πλη θώ ρα καθημερινώ ν ζητημάτω ν που α φ ορ ούν τη ν ψυ χική, νοητική και σωματική υγεία το υ ανθρώπου. Τ ο βιβλίο είναι πραγματικά ευανάγνω στο, με ειδ ικά θ έ μ α τα παρουσ ιασ μένα σ ε πλαίσια και π ρ οτεινόμενη επι πλέον βιβλιογραφία. [Sylvie Angel (επιμ.), Ψ υ χ ο λ ο γία τ η ς κ α θ η μ ε ρ ιν ή ς ζω ής Larousse, εκ δό σ εις Lec to r, σελ. 4 8 6, τιμή: 4 3 ,0 0 ευρώ ]

Για γονείς...

Ψυχιατρική

•

7<3

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

λ Παναγιώτης Σακελλαρό\m S πουλος επ ιμελήθ ηκε και π α ρ ο υ σ ιά ζει μια έκ δ ο σ η με σκοπό να α ν α δ είξε ι τη φ ύσ η, τη σ π ουδ αιότητα και εν τέλ ει την αν αγκαιότητα τη ς Ψυχοσωματι κή ς Ια τρ ικής (Π απ αζήσ ης), εν ός κλάδ ου που είναι π ρακτικά ανύ- • π α ρκτος στη χώρα μας. Τ ο δ ό γ-

α τελ ευ τα ία χρόνια ο ό ρ ο ς « δ υ σ λ εξία » χ ρ ησ ιμοπ οιείται ολ οένα και σ υχ νό τερ α από εκπ αι δ ευ τικο ύ ς, ψ υ χολόγους, αλλά και η μυστική ζωή γο νείς. Η βιβλιογραφ ία εσ τιά ζει δυσλεκτικού πάνω σ τις α κ αδ ημαϊκές δ υσ κολ ίες παιδιού τω ν παιδιώ ν με δ υ σ λεξία , ο ρ ίζο ντας έτσ ι κατά κάποιον τρ όπ ο το ν κόσ μ ο το υ ς από τα κάγκελα του σ χο λείο υ το υ ς. Ο D r. Robert Frank με τ ο βιβλίο το υ Η μυστική ζω ή του δ υσλεκτικού παιδιού (Θ υ μ ά ρ ι) επ ιθυ μ εί να αλλά ξει την π ερ ιορ ισ μένη αυτή θεώ ρ η ση το υ παιδιού με δ υσ λεξία . Εμφ ανίζει το υ ς τρ όπ ους με το υ ς οπ οίους η δ υ σ λεξία επ ηρ εάζει την κ α θ η μ ε ρινή ζωή τω ν παιδιώ ν και τι αντίκτυπ ο έχ ει α υ τό σ το σ υ ν αισ θημ ατισ μό το υ ς. Μ ια από τις κ α ιν ο το μ ίες το υ βιβλίου α υτο ύ είναι η παρουσ ίασ η π λήθους βιω ματι κών ασ κήσ εω ν για εμά ς το υ ς ενήλικες, που θα μας κάνουν να «μ π ούμε στη θ έσ η » τω ν παιδιών αυτών και να βιώ σ ουμε τα σ υναισ θήμ ατά το υ ς. Ε ξίσ ου χρ ή σ ι μ ες είναι οι π ολ υάρ ιθμ ες π ρ ακτικές οδ η γίες που αφ ο ρ ο ύν από το παιχνίδι ώς τη ν π ρ οετοιμασ ία τη ς σ χολικής τσ άν τα ς, αλλά και τ ο π αράρ τημα με τα κ έ ντρα διάγνω σης δ υ σ λ εξία ς σ την Ελλάδα. Α υ τό τ ο βι βλίο είναι γρ α μ μ ένο με πολλή φ ρ ο ντίδ α από ένα δ υ σ λ ε ξικ ό ά τ ο μ ο , για να βοηθήσ ει το υ ς γο νείς και το υ ς εκπ α ιδ ευ τικ ο ύς τω ν παιδιώ ν μ ε δ υ σ λεξία . [Robert Frank, PhD, Η μ υ σ τ ικ ή ζω ή τ ο υ δ υ σ λ ε κ τ ικ ο ύ π α ι-

δ ιο ύ , εκ δ ό σ εις Θ υ μ ά ρ ι, μετάφ ρασ η: Σ τέλιο ς Μ ετα ξά ς, σελ. 34 1, τιμή: 15,00 ευρώ ] μια ηλικία εφ ηβεία ι που πρ οκα λεί φ ό β ο σ τους π γο νείς. Σ τ ο βιβλίο Ε φηβεία, η άγρια ηλικία (Ενάλιος) η A le ja n d r a V a lle jo - N a g e r a αναλύει ΕΦΙ4 Β Ε ΙΑ το υ ς λό γους για το υ ς οποίους η εφ ηβεία είναι τό σ ο επίφ οβη, καθώ ς και το τι συνεπάγεται η © εσ ω τερ ικ ή επ α νάσ τασ η που βιώ νουν οι έφ ηβοι. Ε ξετά ζει τη γο ητεία που ασ κ εί η μόδα πάνω σ το υς νέους, αλ λά και την ενασ χόλησ ή το υ ς με το σώμα το υ ς και το σ εξ. Δ ιεξο δ ικ ά αναλύονται και οι εξα ρ τή σ εις των εφ ήβω ν από ναρκω τικά και αλκοόλ, π αρουσ ιά ζο ντας τα ανησ υχητικά σ ημάδια στη σ υμπ ερ ιφ ορ ά το υ ς, τα βήματα που πρέπει να α κ ολο υθήσ ουν οι γο νείς, αλλά και το υ ς ειδ ικ ο ύ ς σ τους οπ οίους μπο ρ ούν να απ ευθυνθού ν για να ζητήσ ο υν βοήθεια. Επίσης, σ το πλαίσιο των σ υναισ θηματικώ ν δ ιαταρα χών μελετώ νται τα βαρύνουσ ας σ ημασίας φ αινό μ ε να της βίας, αλλά και της αυτοκτονίας. Τ ο βιβλίο αυ τό είναι εύκ ο λο σ την ανάγνωσή το υ , ενώ το κ είμ ε νο συχνά υποσ τηρίζεται από εύχ ρ η σ το υς πίνακες. [ A le ja n d ra V a lle jo - N a g e r a , Ε φ η β ε ία , η ά γ ρ ια η λ ικ ία , εκ δ ό σ ε ις Ενάλιος, μετάφ ρασ η: Λ έν α θ ε ο δ ω ρ ίδ ου, σ ελ. 319, τιμή: I 1,96 ευρώ ]

δ ρ Σ τ ιβ ά ν Α ο υ ε ρ μ π α χ ( D r T o y ) σ το βιβλίο της Έ ξυπ να παιχνίδια - έξυπ να παιδιά (Π α τά κ η ς) υπ οσ τηρίζει πως το «π αίξε γέλασ ε» δ εν είναι επ ου σιώ δης υπ όθεσ η. Τ ο παιχνίδι δ εν οδ ηγεί μόνο σ την αύξηση της σω ματικής δ ύνα μης αλλά, επιπλέον, σ υμβάλλει στη συναισθημα τική κ νοητική ανάπτυξη το υ παιδιού. Μ ειράλληλα με τ λετάται το παιχνίδι ανά ηλικίι αντίσ τοιχα αναπτυξιακά ορ όσ ημα, π α ρουσ ιάζοντας έτσ ι τη ν εξέλ ιξη το υ παιχνιδιού καθώ ς το παιδί μ ε γαλώνει. Ξεχω ρισ τό κ εφ άλα ιο α π οτελ εί το παιχνίδι τω ν παιδιών μ ε ειδ ικ ές ανάγκες, όπου αναλύεται το πώς γίνεται παρέμβαση για κ ά θε αισθητηρ ιακή ή κι νητική μειο νεξία μέσω τ ο υ παιχνιδιού. Δια βάζοντας

[

δ ι α β α ζ ω ] Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ι Α

το βιβλίο αυτό ο γο νιός σ υν ειδ ητοπ οιεί ότι η σ υμ βολή το υ σ το παιχνίδι το υ παιδιού το υ δ εν σ ταμ ατά με την αγορά αντικειμένων, αλλά εκ είν ος ο ίδιος απο τε λ ε ί για το παιδί το «Μ εγ άλ ο Π α ιχ νίδ ι». [Δρ Στιβάν Άουερμπαχ, Έ ξυ π ν α π α ιχ ν ίδ ια - έ ξυ π ν α π αιδιά, εκ δ ό σ εις Π α τάκη, μετάφ ρασ η: Μ ιρά ντα Λ εω ν ίδ ου, σελ. 2 3 2, τιμή: 12,50 ευρώ ] ι γο νείς πριν ακόμη φ έ ρ ουν τα παιδιά το υ ς σ τον κόσ μο συχνά δ ιακατέχοντα ι από την αγωνία σ χετικά με το πώς θα τα π ροετοιμάσ ουν για να α ν τιμ ε τω πίσουν τις α ν τιξο ό τη τε ς της ζωής. Για τη διαπαιδαγώγησή το υ ς επ ισ τρ α τεύ ο υ ν ψ υ χ ο λ ό γους, παιδαγω γούς, κοινω νικούς λειτουρ γο ύς και πολλές άλλες ει δ ικ ό τη τες τω ν ανθρωπιστικών επιστημών που ανα π τύχθηκαν το ν τελ ευ τ α ίο αιώνα. Ο ι π α τέρ ες Φιλό θεος Φάρος και Σταύρος Κοφινάς έρ χο ντα ι με το βιβλίο το υ ς Γονείς και παιδιά (Α ρ μ ό ς) να υπ ενθυμί σ ουν σ τους γο νείς ότι μπ ορούν π ά ντοτε να α ν α τρ έ ξο υ ν στην εκκλησ ιασ τική παράδοση για να βρουν απ αντήσεις στα ερω τήμ ατά το υ ς. Έ χοντας σπ ουδά σ ει ψ υχολογία και σ υμβουλευτική, είναι σ ε θέσ η να π ρ οσ φ έρου ν μια μοναδική προοπτική στη διαπ αιδα γώγηση τω ν παιδιών, αντιπ αραβάλλοντας τις «σ ύγ χ ρ ο ν ες» αντιλήψεις με εκ είν ες της Εκκλησίας, επ ιδει κ νύοντας στην π ορεία ότι δ εν δ ια φ έρ ο υ ν τό σ ο ό σ ο θα π ερ ίμεν ε κάποιος, [π. Φιλόθεος Φάρος - π. Σταύρος Κοφινάς, Γο ν είς κ α ι π αιδιά, εκ δ ό σ εις Α ρ μός, σελ. 2 8 5, τιμή: 12,50 ευρώ ]

υχνά κ α τα φ ερ ο μ α σ τε ενα ντίον τη ς σ υντηρη τικής ελ ληνικής κοινω νίας που σ τε ρείτα ι απ οδοχής τη ς δ ια φ ο ρ ετικ ό τη τα ς. Τ ο βιβλίο το υ Μπράις Μακντούγκαλ Το παι δ ί μου είναι γκέι. Π ώ ς αντιδρούν οι γονείς όταν το μαθαίνουν (Π ο λύχρω μος Πλανήτης) δ εν αφ ο ρά αυτήν την έλλειψ η απ οδο χής, καθώ ς σ ε ό λ ες τις ισ το ρ ίες το υ βιβλίου η αγά πη το υ γο νιού για τ ο παιδ ί το υ είναι αναμφ ισ βήτητη. Κ ά θ ε μια όμω ς από τις π ραγματικές ισ το ρίες που πα

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ρουσ ιάζοντα ι π ραγματεύ εται τα σ υναισ θήμ ατα θ υ μού, ντροπ ής, σύγχυσ ης και ενοχή ς που νιώ θουν οι γο νείς ό τα ν τα παιδιά το υ ς βρήκαν το θά ρ ρ ο ς και το υ ς γνω στοποίησαν τη ν ο μοφ υλοφ ιλία το υ ς. Τ ο βι βλίο α υτό γρ ά φ τη κε για να βοηθήσ ει το υ ς γο νείς να αντιμετωπ ίσουν τα σ υναισ θήματά το υ ς, αλλά και του ς ομοφ υλόφ ιλους νέους και νέες με το υ ς οποίους σ κο π εύ ουν να μοιρ ασ το ύν την αλήθεια. [Μπράις Μα κντούγκαλ (επιμ.), Το π α ιδ ί μ ο υ ε ίν α ι γ κ έι. Π ώ ς α ν τ ιδ ρ ο ύ ν ο ι γ ο ν ε ίς ό τ α ν τ ο μ α θ α ίν ο υ ν , εκ δ ό σ εις Π ολ ύχ ρω μος Π λ ανήτης, μετάφ ρασ η: Κω νσ ταντίνος Μ ατσ ο ύκ α ς, σ ελ. 27 4, τιμή: 15,00 ευρώ ]

ο διαζύγιο συνεπάγεται πά ν το τε τ ο αίσθημα τη ς απώ

λειας: απώλειας το υ συζυγικού ρόλου, της συχνής επαφής με το ν ένα γονιό, το υ κοινωνικού status. Μ ε τα αισθήματα αυτά τη ς απώλειας και το υ πένθους που τα σ υνοδεύει ασχολείται ο D r. Robert Ε. Emery τα είκ οσιπέντε χρόνια της επαγγελμα τικής το υ κ αριέρας, αναπτύσσοντας μια σ τρατηγική μεσ ολάβησης που κρατά μακριά από τα δικαστήρια το υ ς συζύγους και από την οικογένεια τα επώδυνα τρ αύμα τα. Σ το βιβλίο Ό λη η αλήθεια για τα παιδιά και το διαζύγιο (Π ατάκ ης) εκ θ έτει όλ ες τις π α ρατηρήσεις το υ από την εργασία το υ με τις ο ικογένειες κατά τη δ ιάρ κεια του δ ιαζυγίου και π ρ οσ φ έρει σ υμβουλές για το πώς μπορούν οι γο νείς να σ τηρ ίξου ν τα παιδιά τους. [Robert Ε. Emery, Ό λ η η α λ ή θ εια για τ α π αιδιά κ α ι τ ο δια ζύ γιο, εκ δό σ εις Πα τάκη, μετάφραση: Εύα Καλισκάμη, σελ. 49 4, τιμή: 17,50 ευρώ]

...και για παιδιά ι εκ δ ό σ ε ις Π α τά κ η προ σ φ έρ ο υ ν σ το υ ς γο νείς και το υ ς εκ π α ιδ ευ τικ ο ύ ς ένα ε ξ α ιρ ε τικά χ ρ ή σ ιμ ο ερ γ α λ είο για την αντιμετώ π ισ η τη ς επ ιθετική ς σ υ μπ ερ ιφ ορ άς και τη ς ψ υ χολ ογ ι κής π ίεσης που αυτή σ υνεπ άγε ται: Π ώ ς να αντιμ ετω π ίσεις τη ν επ ιθ ετικ ή συμπεριφορά. Η σ υγ-

γρ α φ έα ς Α έ σ λ υ Έ λ υ δ ιο χ ε τε ύ ε ι την π ολύχρονη εμπ ειρία τη ς σ το ν εκ π α ιδ ευ τικ ό χώ ρ ο μέσ α σ ε αυ τό το βιβλίο μ ε τρ όπ ο ά μ ε σ ο και ε υ χ ά ρ ισ το . Τ α παιδιά μαζί με το υ ς γο νείς ή το υ ς δ α σ κ άλου ς το υ ς ερ ευ ν ο ύ ν τα αίτια τη ς επ ιθετική ς σ υμ π ερ ιφ ο ρ ά ς και π ειρ α μ α τίζο ντα ι με το υ ς εν α λλ α κ τικ ο ύς τ ρ ό πους έκ φ ρ α σ η ς τω ν υπ οκείμενω ν σ υν αισ θημ άτω ν. Η εικο ν ο γρ ά φ η σ η κάνει την ανάγνωση δ ια σ κ εδ α σ τική και το βιβλίο ελ κυ σ τικό σ το υ ς μ ικ ρ ο ύς ανα γνώ σ τες. Σ τ ο τέλ ο ς το υ βιβλίου οι γο νείς μπ ορούν να β ρ ο υν π ερ α ιτέρ ω ο δ η γ ίες, καθώ ς επ ίσης και π ρ ό σ θετη βιβλιογρα φ ία. Α π ό τη ν ίδια σ υγ γρ αφ έα κ υ κλ ο φ ο ρ ε ί και τ ο βιβλίο Ό τα ν ο μπαμπάς και η μα μά χωρίζουν. [Α έ σ λ υ Έ λ υ , Π ώ ς ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ί σ ε ι ς τ η ν ε π ιθ ε τ ικ ή σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά , εκ δ ό σ ε ις Π α τά κη , μ ετάφ ρα σ η: Μ αλβ ίνα Α βα για νού , σ ελ. 64 , τ ι μή: 3,5 0 ευρώ ] α παιδιά, ό τα ν ανα ζη το ύ ν απ αντήσ εις για τα ζητήματα που τα απ ασ χ ο λο ύν και νιώ θο υ ν άβολα να απ ευθυ ν θ ο ύ ν σ το υ ς γ ο ν είς το υ ς , κ α τα φ ε ύ γ ο υ ν σ το υ ς φ ίλ ους το υ ς για τις π ο λ υπ όθητες απα ντήσ εις. Έ χ οντας α υτό κ ατά νο υ, οι Ζ Ε Π και Ε λ έν Μ π ρ υ λ λ έ ρ έγ ραψ αν τ ο Κ άτι αλλάζει... (Π α τ ά κης), όπου ο δ ημοφ ιλ ής Τ ιτ έ φ π ρ οσ φ έρει σ ε π ροεφ ή β ο υ ς και εφ ή β ο υ ς απ αντήσ εις σ χ ετικ ά μ ε τη σ εξο υ α λ ικ ό τη τα . Α κ ό μ η και τα πιο σ τοιχειώ δ η ερ ω τή μ α τα απαντιόνται με τρ ό π ο ειλικρινή και απλό, σ τερ η μ έν ο κ ά θ ε α ιδημο σ ύ νης. Ο α σ τε ίο ς τρ όπ ος που π α ρουσ ιά ζονται ό λ ες οι π αρεξη γήσ εις που π ηγάζουν από το ν κ αθω σ π ρεπ ισ μό βοη θ ο ύν το υ ς αναγνώ στες να γυμνώ σ ουν τις π επ οιθήσ εις π ερ ί σ εξο υ α λικό τη τα ς που φ έρ ο υ ν από κ ά θ ε ίχνος μ υσ τη ρ ίο υ και δ έο υ ς . Έτσι ίσως και οι έφ η β ο ι, απ αλλαγμένοι π λέον από ν τροπ αλό τητα ή α μ η χ α νία, να νιώ σ ουν την άνεσ η να α π ευθύν ουν σ χ ε τι κά ερ ω τή μ α τα και σ το υ ς γο νείς το υ ς... α ρ κ ε ί κι εκ είν ο ι να είναι έτο ιμ ο ι να τα απ αντήσουν! [ Ζ Ε Π - Ε λ έν Μ π ρ υ λ λ έ ρ , Κ ά τ ι α λ λ ά ζ ε ι..., εκ δ ό σ ε ις Π α τά κη , μ ετάφ ρα σ η: Μ ελίνα Κα ρα κώ σ τα, σ ελ. 87 , τ ι μή: 12,00 ευρ ώ ]

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ

](

Αυτοβελτίωση

εκ δ ό σ ε ις Κ λ ειδ ά ρ ιθ μ ο ς, μετάφ ρασ η: Ν ίκ ο ς Ρούσσ ος, σελ. 4 5 5 , τιμή: 2 9 ,9 0 ευρώ ] t νευρογλω σ σ ικός π ροο ερώ τημα ποιος κα θο * γρ αμματισ μός είναι ένα Ncupo-Γλ (JOOIKOQ ρ ίζει το ν άνθρωπο, η μοντέλο ψ υχοθεραπ είας αλΠ ρ ο γ ρ α μ μ α τισ μ ό ς κ ληρονομικότητα ή το πε 31 διαπροσωπικής επικοι ριβάλλον (nature vs n urture) νωνίας τ ο οποίο παρουσιάζεΠΡ2ΤΑ?ΗύΕΣ έχει απ ασχολήσει όχι μόνο _________ ται από την Romilla Ready ψ υχολόγους αλλά και κοινω Kai την Kate Burton με τρ ό νιολόγους, φ ιλόσ οφ ους, εκ πο κατανοητό ακόμη κι από π α ιδ ευτικ ο ύς και σ υγγρ α g j έναν πρω τάρη. Ο Ν ευρ οφ είς . Ο πρώην ζο γ κλ έρ . Β γλωσσικός προγραμματισμός για Μάικλ Τζ. Γκελμπ φαίνεται ------------------------------------- π ρω τάρηδες (Κ λ ειδ ά ρ ιθμ ο ς ) να έχει την απάντηση σ ε αυτό το ερώ τημα, του λάχ ι μας εισάγει στις βασικές έννοιες του μοντέλου, σ ύμ σ τον σ ε ό,τι αφ ορ ά τη νοημοσύνη, καθώς υποστηρί φωνα με τις οποίες οι αισθήσ εις μας (νευρικό σύσ τη ζει ότι η διάνοια γίνεται. Ενθαρρύνει το ν αναγνώστη μα) και οι πεποιθήσεις μας (γλώσσα) είναι εκ είν ες που να ανακαλύψει και να αποκαλύψει τη μεγαλοφ υΐα που ορ ίζουν και την προσωπική μας αντίληψη του κόσμου. κ ρύβεται μέσα το υ , λέγοντάς του: Σκέψ ου όπως ο Λ εΌ τ α ν αυτό γίνει σ υνειδητό, τό τ ε μπ ορούμε να επ ιφ έ ονάρντο Ν τα Βίντσι (Κ έδ ρ ο ς). Ο ι επτά αρ χ ές το υ Ν τα ρ ουμε αλλαγές (προγραμματισ μό) στις αντιλήψεις αυ Βίντσι είναι διατυπωμένες με ένα σαφή και ευχάρ ισ το τές. Ο ι συγγραφείς, με αναλυτικό τρόπο, μας βοηθούν τρόπο, πλούσιο σ ε οπτικό υλικό, ώ στε ο αναγνώστης να εφ α ρ μ ό σ ο υμ ε τη θεω ρία αυτή στην καθημερινή μας ζωή με σκοπό να βελτιώ σ ουμε τις εργασ ιακές και να τις ακολο υθήσ ει και να φ έρ ει στη ζωή το υ την τ έ χνη και την επιστήμη. Α ν σας ικανοποιήσει αυτό τ ο βι γενικότερ α τις διαπροσωπικές μας σ χέσ εις. [Romilla βλίο, τό τ ε με προσμονή θα α ναμείνετε το πιο πρό Ready - Kate Burton Ν ε υ ρ ο -γ λ ω σ σ ικ ό ς π ρ ο γ ρ α μ σφ ατο πόνημα το υ σ υγγραφ έα που θα σας υπ οδείξει μ α τ ισ μ ό ς για π ρ ω τά ρ η δ ες , εκ δό σ εις Κ λειδάρ ιθμος, μετάφραση: Χ ρισ τίνα Σω τηροπούλου, σελ. 352, τιμή: πώς να εφ ευ ρ ίσ κ ετε σαν το ν Έ ντισον. [Μάικλ Τζ. Γ κελμπ, Σ κ έ ψ ο υ όπω ς ο Λ εο ν ά ρ ν το Ν τ α Β ίντσ ι, εκ 19,50 ευρώ] δ όσ εις Κ έδ ρ ο ς, μετάφ ραση: Αννα Σπ έρτου, σελ. 358, Stephen Covey είναι άλλος ένας σ υγγρ αφ έας Joan Duncun Oliver που ικ ανοποίησε τη δίψ α το υ είναι δ η μοσ ιογ ρά φ ος αμερικάνικου κοινού για βιβλία που ασχολείται με τη συγ αυτοβελτίω σης. Τ ο 1989 ε ξ έ γραφή βιβλίων για την πνευ δω σ ε τις 7 σ υνήθ ειες τω ν εξα ι ματικότητα. Απ ό τα πιο δη ρ ετικ ά απ οτελεσ μ ατικώ ν ανθρώ μοφιλή της βιβλία είναι το πων, που έγινε αυτομάτω ς δ ιε Ευτυχία: πώς να τη βρεις και θν ές best seller. Τ α χ ρόνια όμω ς το υ έδ ειξα ν πως ο ερ γά πώς να την κρατήσεις (Μ ίτη ς τη ς εποχής τη ς γνώσης δ εν α ρ κεί να έχ ει μόνο νωας), όπου εξερ ευν ά προ α υτές τις εφ τά σ υν ήθειες, παρά χ ρ ειά ζετα ι και μια φ ανείς μεν, περιφ ρονημένες όγ δοη. Και τη διαπίστωση αυτή θ έλη σ ε να τη μ οιρ α δ ε, σ τρατηγικές κατάκτησης της πολυπόθητης ευτυ σ τεί με το υ ς πιστούς αναγνώ στες το υ σ ε αυτό το βι χίας. Μ ε διαλόγους μεταξύ ανθρώπων που αναζητούν βλίο το υ , Η 8η σ υνήθεια (Κ λ ειδ ά ρ ιθμ ο ς ), σ το οποίο την ευτυχία και σοφών που γνωρίζουν το δ ρ ό μ ο προς μας π ροτρέπ ει να β ρ ο ύμ ε τη φωνή μας και να αυτήν, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα τερπνό ανάγνωσμα. εμπ νεύσ ουμε το υ ς άλλους να βρ ουν με τη σ ειρά [Joan Duncun Oliver, Ε υ τυ χία : πώς να τ η β ρ ε ις και το υ ς τη δική του ς. [Stephen R. Covey, Η 8 η σ υ ν ή πώς να τ η ν κ ρ α τή σ εις , εκδό σ εις Μίνωας, μετάφ ρα θε ια . Α π ό τ η ν α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ α σ τ ο μ εγ α λ είο , ση: Μ αρίνα Ρογάρη, σελ. 174, τιμή: 12,90 ευρώ]

ΕΥΤΥ ΧΙ Α

ΝΟΕΜΒΡΙΟΙ 2007

T o n y B u z a n είναι π ολ υ γ ρ α φ έ σ τ α τ ο ς σ υγ γ ρ α φ έα ς εγ χ ε ιρ ιδ ίω ν που αφ ο ρ ο ύν την ανάπτυξη των ποικίλων ειδώ ν νο ημοσ ύνης -γν ω σ τική ς, λεκτικής, κοινω νικής. Τ ο βιβλίο για τα χύ τερ η ανάγνωση ανήκει στη σ ειρ ά τω ν εκ δό σ εω ν Α λκυώ ν που π ρ αγ ματεύ εται την απ οτελ ε σ ματικό τερ η χ ρήσ η το υ εγκεφ ά λου μας για τη ν εκ μάθηση δ εξιο τή τω ν που είναι πια απ αρα ίτητες σ το σ ύγχρ ονο τρ όπ ο ζωής. [T o n y B u z a n , Τ ο β ιβ λ ίο γ ια τ α χ ύ τ ε ρ η α ν ά γ ν ω σ η , εκ δ ό σ ε ις Αλκυώ ν, μ ετά φ ραση: Α ντω νέλλα Μ ουτσ οπ ού λου, σελ. 31 1, τιμή: 12 ,00 ευρώ ]

ο άγχος έχ ει κ υριεύσ ει τη ζωή μας και κανείς δ εν τ ο γνω ρίζει καλύ τερ α από τα σ τελ έχ η μεγάλω ν ετα ιρ ειώ ν , έν α ε κ τω ν οποίων είναι ο Α ρ η ς Γ α β ρ ιη λ ίδ η ς, ο ικ ονο μολόγ ος σ το επάγγελμα. Η εμπ ειρία το ύ έχ ει δ ε ίξε ι πως το άγχος δ εν είναι ένα αναγκαίο δ ειν ό αλ λά κάτι το οποίο μπ ορ εί να κ αταπ ολεμη θεί, ανοίγοντα ς έτσ ι το δ ρ ό μ ο για την ευτυχ ία . Σ το βιβλίο το υ Α ντίο άγχος (Δ ιόπ τρα ) π ρο τείνει 68+1 τρ όπ ους να μειώ σ ουμε το άγχος: οι πι θ α νό τη τες είναι ότι κάποιος από αυτούς θα μας τα ι ριάζει. [Α ρ η ς Γ α β ρ ιη λ ίδ η ς, Α ν τ ίο ά γ χ ο ς, εκ δό σ εις Διόπ τρ α, σελ. 34 7, τιμή: 15 ,00 ευρώ ]

ια δ ιαφ ορ ετική προσέγ γιση στην καταπ ολέμη ση το υ άγχους π ροτείνουν οι N a d in e F le is z m a n και η M o n a M a rc y . Προπονήτρια αθλητών η πρώτη και δ ιευ θ ύ ντρια το υ τμ ήμ ατος πελατών δ ια φ η μ ισ τικ ή ς ετα ιρ εία ς η δ εύ τερ η , πα ρουσ ιά ζουν τα χ αρ ακτηρισ τικά και τα είδη το υ άγχους ώστε ο αναγνώστης να μπορέσει να π ροσ διορίσ ει τη φύση το υ άγχους που βιώ νει. Στη

Κόνιο... κι

φοβάσαι!

SUSANJEFFERS Αγαπήστε βαθιά τον καλύτερό σας σύμμαχο... τον εαυτό σας.

ΙΕ

ΟΛΑ

ΙΑ

ΒΙΒΛ10Π0ΛΕΙΑ!

Ζωοδόχου Πηγής 27, Αθήνα Τηλ.: 210 380 52 28 w w w .d io ptra .g r

[

δ ι α β α ζ ω ] Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ι Α

σ υνέχεια αγχογόνοι παράγοντες και κατασ τάσ εις ανα λύονται, ενώ αναζητώνται θεραπ είες σε Δύσ η και Α να τολή για να απ ολαύσουμε τη ζωή με N o Stress (Κ ρ ιτι κή). [Nadine Fleiszman - Mona Marcy, No Stress, εκδό σ εις Κριτική, μετάφραση: Μ αρία Στάθη, σελ. 204, τιμή: 14,90 ευρώ ] Mike George μας αποκαλύ πτει Τα μυστικά της χαλάρωσης (Ψ ύχαλος) όχι μόνο με σκοπό να μειώ σουμε το σ τρ ες αλλά και για να ελευθερώ σ ουμε τον εαυτό μας. Ο συγγραφέας αποζητά τρόπους να έρ θο υμ ε σ ε επαφή με τη σιωπή μέσα μας και να μπορέσουμε επι τέλους να χαλαρώσουμε. Ο ι διά φ ορ ες θεω ρίες αναπτύσσονται και συνοδεύονται από δ ομημένες ασκήσεις σ ε ένα καλαίσθητο βιβλίο. [Mike George, Τ α μ υ σ τικ ά τ η ς χ αλάρω σης, εκδόσεις Ψ ύ χαλος, μετάφραση: Μαρία Μπάτζιου Χ αράλαμπος Λ ε βεντάκης, σελ. 159, τιμή: 17,24 ευρώ] Χαλάρω σης

« 4

Dr. Wayne W. Dyer είναι διδάκτωρ Παιδαγωγικής και δημοφιλής συνήγορος της αυτο β ε λ τ ίω σ η ς . Σ τ ο β ιβ λ ίο τ ο υ Έμπνευση: το υπέρτατο κάλεσμά σου (Έσοπτρον), ένα πολύ προσωπικό κείμενο, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, καλεί του ς αναγνώστες να βιώνουν την έμπνευση (εν + πνεύμα) αποζητώντας το Θ ε ό στην καθημερινότητά τους. [Dr. Wayne W. Dyer, Έ μ π νευ σ η: τ ο υ π έ ρ τα τ ο κά λ εσ μ ά σου, εκδό σεις Έσοπτρον, μετάφραση: Χ ριστίνα Γαλανάκη, σελ. 321, τιμή: 16,90 ευρώ]

Η ψυχολογία στην εργασία ι λεγόμενοι ρ υθμοί τη ς ση μερινής ζωής έχ ουν δ αιμονοποιηθεί από πολλούς και εν ο χοποιούνται για τα δεινά τη ς καθη μερινότητάς μας. Α ν επ ιθυμεί τ ε λοιπ όν να μ ά θ ετε Π ώ ς να αντι μ ετω π ίσ ετε τη ν επ αγγελμ ατική εξο υθένω σ η (Κ λ ειδ ά ρ ιθμ ο ς ), ο Michael Ρ. Leiter και η Christi

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

na Maslach σας π ροτείνουν ένα βιβλίο πρακτικό και αναλυτικό, δ ιαιρεμέν ο σ ε μικρά κεφάλαια με εύγλω τ το υ ς τίτλους. Για να βοηθήσ ουν τον αναγνώστη να πα ρακο λουθήσ ει τη βελτίω σή το υ σ τον ερ γασ ιακό χώ ρο, οι σ υγγραφ είς έχουν κατασ κευάσει ένα τεσ τ, το οποίο συμπληρώνεται πριν από την εφ αρμογή των στρατηγικών αλλαγής και μετά το πέρας της π αρέμ βασης. Π λ ήθος πινάκων καθιστούν το βιβλίο ένα εύ χρησ το ερ γαλείο, όπως επίσης και η ανάλυση των βη μάτων που οφ είλ ει να ακολο υθήσ ει ο εξου θενω μένος εργαζόμενος. Ιδ ια ίτερ α χρήσιμη είναι η ιστοσελίδα που παρουσιάζεται σ το τέλ ο ς το υ βιβλίου, όπου ο αναγνώστης μπορεί να σ υμ μ ετέχ ει σ ε foru m σ υζήτη σης σ χετικά με την εφ αρ μογή και την απ οτελεσ ματικ ότητα των προτεινόμενω ν στρατηγικών. [Michael Ρ. Leiter - Christina Maslach, Π ώ ς να α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε τ ε τ η ν ε π α γ γ ελ μ α τικ ή εξο υ θ έ ν ω σ η , εκ δό σ εις Κ λει δ άριθμος, μετάφραση: Α λέξανδ ρος - Σταμάτιος Αντω νίου, σελ. 222, τιμή: 19,50 ευρώ] ι αγγλόφωνοι λα οί χ ρησ ι μοπ οιούν μια έκφ ρα ση για να π ερ ιγρά φ ο υν το υ ς πολ λαπλούς ρόλους που μπορεί να έχ ει κανείς. Ένας άντρας, φ ερ ειπ είν, μπορεί να πει πως, επ ισ τρέφ ο ντα ς από το γρ α φ είο , «β γάζει το καπέλο» του σ τελ έχ ο υ ς και «β άζει το καπέ λο » το υ συζύγου. Έπειτα κ ά θ ε ται να π αίξει με τα παιδιά το υ και «β άζει το καπέλο» το υ π ατέρα. Εμπνευσ μένος από αυτήν την έκφ ρα σ η, ο Edward De Bono, ια τρός και ψ υχολόγος από τη Μ άλτα, αν έπ τυ ξε τη στρατηγική για α π οτελεσ ματικό τερ η σ κέψ η Τα έ ξι καπ έλα τη ς σ κέψ ης (Αλκυώ ν). Η αρχή τη ς σ τρ ατηγικής αυτής είναι απλή: κ ά θ ε στιγμή σ κ ε φ τό μ α σ τε σ ε πολλαπλά επίπεδα (α ρ ιθμ ο ύς, σ υ ναισ θήμ ατα, υπ οθέσ εις, δημιουρ γικότητα, επιφύλαξη και έλεγχ ο ς). Καθώ ς όμω ς π ροσ π αθούμε να λ ειτο υ ρ γή σ ο υμε απ οδοτικά σ ε όλα αυτά τα επίπεδα, αδυνα το ύ μ ε να φ τά σ ο υ μ ε σ το μέγισ το τω ν νοητικώ ν μας δ υνατοτήτω ν. Ο D e Bono π ρ οτείνει πολύ απλά να βά ζο υμ ε μόνο ένα «καπ έλο σ κέψ ης» κ ά θε φ ορ ά, ώ σ τε να γίνο υμ ε απ οδοτικοί και εμπ νευσ μένοι. [Ed ward De Bono, Τα έ ξ ι κ α π έ λ α τ η ς σ κ έ ψ η ς , εκ δ ό σ εις Αλκυώ ν, μετάφ ρασ η: Γιώργος Μ π αρ ουξής, σελ. 198, τιμή: 15,00 ευρώ ]

[ δ ι α β α ζ ω Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ι Α

Εξ Ανατολών

τα δ υτικ ά μας μάτια η Ανατο λή αντιμετω π ίζεται με κάποιο σ κεπ τικισ μό, ενί ο τ ε και με απ αξίω ση, για την έλλειψ η τη ς λογικής και της νο ητικής ισ χύος που η Δ ύσ η απ έκτησ ε με το Δ ιαφ ω τισμό. Ο It z h a k B e n to v μας αποδ εικ νύει ότι ένα τετρά γω νο δ υ τικ ό μ υα λό μ π ο ρ εί να σ τρ α φ εί προς τη ν Α νατο λή και να δ ιαλογιστεί. Στη Σύντο μη περιήγηση στην ανώ τερη συνειδη τό τη τα (Κ υβ έλη ) το ακαδ ημαϊκό το υ π αρελθόν (είχ ε σ π ουδάσ ει μηχανολό γος-μηχ ανικός) είναι έκ δ η λο σ το μ εθ ο δ ικ ό τρόπ ο με το ν οπ οίον εξη γ εί τη λειτουρ γία το υ σύμπαντος και το πώς ο κ αθέν ας μας σ υν δ έετα ι με αυτό. Τ ο απ ολαυστικό το υ χ ιο ύ μ ο ρ μας θ υ μ ίζει τα σ ατιρικά

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ X. ΠΙΑΝΟΣ

σ υμβουλευτικός θερα π ευτικός διάλογος

]

Co'm ic ‘trips τα οποία το ν έκανα ν γνωστό σ το ευ ρ ύ τ ε ρ ο αναγνω στικό κοινό. [ It z h a k B e n to v , Μ ια σ ύ ν τ ο μ η π ερ ιή γ η σ η σ τ η ν α ν ώ τ ε ρ η σ υ ν ε ιδ η τό τ η τ α , εκ δ ό σ ε ις Κ υβέλη, μετάφ ρα σ η: Παναγιώ της Κ α ρμίρης, σελ. 173, τιμή: 14,35 ευρώ ] E c k h a r t T o lle γεννή θη κ ε στη Γερμανία και σ π ούδ ασ ε στα γνω σ τότερ α πανεπιστήμια τη ς Αγγλίας. Σ τα 29 το υ είχ ε μια πνευμα τική εμπ ειρία που έγινε αιτία να αναθεω ρήσ ει τις πεποιθή σ εις το υ για τη ζωή και να θελή σ ει να μεταλα μπ αδ εύ σ ει το φως της νεοαπ οκαλυφ θείσ α ς αλήθειας, επιθυμία που π ρ αγματοπ οιείται ακόμη και σ ήμερ α, 30 χ ρόνια μετά, καθώ ς τα εισ ιτήρια για τη ν τρ έχ ο υσ α π εριοδεία το υ σ την Ευρώπη έχ ο υ ν εξα ντλ η θεί. Τ ο πρώτο το υ

Η ικανότητα για καλές διαπροσωπικές σχέσεις καθώς και για αντιμετώπιση συγκρουσιακών καταστάσεων είναι απαραίτητη στον καθένα, τόσο για τη δική τους ψυχική υγεία όσο και των άλλων και μάλιστα αυτών που εξαρτώνταιαπ’αυτόν. Με το βιβλίο αυτό υπογραμμίζεται: η ανάγκη για προσοχή της συναισθηματικής πλευράς του ανθρώπου και η ανάγκη για άσκηση, προκειμένου να επιτύχει κάποιος αλλαγή συμπεριφοράς, καθόσον, όπως έδειξαν τόσο η πείρα όσο και η έρευνα, η γνώση μόνη δε φτάνει. Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σ ’ όσους ασχολούνται με τα κοινωνικά επαγγέλματα (τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμιδών, τους κοινωνικούς λειτουργούς, τους ψυχολόγους, τους κοινωνιολόγους, τους γιατρούς), τους γονείς και γενικά σ ’ όσους πιστεύουν ότι το πνεύμα συντροφικότητας και οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις βοηθούν: στη δημιουργία ενός καλού ψ υ χ ο λ ο γ ικ ο ύ κ λ ίμ α τος, στη λύ ση π ο λλώ ν προβλημάτων και στο ανέβασμα της ποιότητας της ζωής.

εκοοςεις

EnnHM-w w w .iw n.gr / Ί Τ \

Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΟ : Σ ό λ ω ν ο ς 8 5 , Α θ ή ν α Γ ΙΑ Π Α Ρ Α Γ Γ Ε Λ ΙΕ Σ : 2 1 0 5 7 7 1 9 0 8

U g O Ε Κ Ο Ο Τ ΙΚ Ο Σ Ο Μ ΙΠ Ο Ζ

ΙΩ Ν

[

δ ι α β α ζ ω ] Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ι Α

βιβλίο Η δύναμη του τώρα (εκ δ ό σ εις Η δυναμική της επιτυχίας) είναι σαφώ ς επ ηρεασ μένο από τις θεω ρ ίες τη ς Α νατο λής, καθώ ς ο δ ιαλογισμός και η ροή το υ τσ ι θεω ρ ούνται κεφ αλα ιώ δ ους σημασίας, σ ε α ν τίθ ε ση με το νου που φ αίνετα ι να π αραπ οιεί τις αντιλή ψ εις μας και να δ υσ χ ερ α ίνει την επικοινωνία μας με το σύμπαν. [E c k h a r t T o lle , Η δ ύ ν α μ η τ ο υ τώ ρ α , εκ δ ό σ ε ις Η δυναμική τη ς επ ιτυχίας, μετάφ ρασ η: Ρένα Κ α ρακατσ άνη, σελ. 31 4, τιμή: 15,81 ευρώ ] R o b in S h a r m a n , γνω σ τός στην Α μερικ ή ως ομιλητής σ ε θέμ α τα ηγεσίας και αυτογνω σ ία ς, α π έκτησ ε δ ιεθνή αναγνώριση με το best seller 0 μοναχός που πούλησε τη Ferrari του (Ισ όρ ροπ ο ν). Π ρ ό κειται για ένα εγ χειρίδιο α υτο γνωσίας δ ο σ μένο με μ υθισ το ρ ηματικό τρόπο. Ο δ ικηγόρ ος Τζούλ ια ν Μ αντλ ζο ύσ ε σύμφω να με το μ ότο «Ζ ή σ ε γρήγορα, π έθανε νέος». Ό τ α ν όμω ς παθαίνει καρδ ια κή προσβολή σ υνειδ ητοπ οιεί ότι η γρήγορη ζωή όντως οδηγεί σ τον πρόωρο θάνατο και αποφασίζει να πουλήσει όλα τα υπάρχοντά το υ -σ υμπ ερ ιλ αμβαν ομένης και της Ferrari τ ο υ - και να περιπλανηθεί στη μυστικιστική Ινδία, ώ στε να βρει το σκοπό τη ς ύπαρ ξης. Μ έσ α από αυτή τη φ αινομενικά κοινότυπη ισ το

ρία ο αναγνώ στης ανακαλύπτει του ς 7 κανόνες της φω τεινής ζωής και αποκτά ένα ερ γαλ είο για να αλλά ξει τη ζωή το υ ή, σύμφω να με το υ ς π ολέμιους, άλλο ένα βιβλίο αυτοβελτίω σης για εκ είν ους που ψάχνουν τις απ αντήσεις οπ ουδήπ οτε αλλού παρά μέσ α τους. [R o b in S h a r m a n , Ο μ ο ν α χ ό ς π ου π ο ύ λη σ ε τ η Fer r a r i το υ , εκ δ ό σ εις Ισ όρροπ ον, μετάφ ρασ η: Γιώργος Κυριαζής, σελ. 21 7, τιμή: 18,80 ευρώ ] λλη μια ισ τορία, πραγματι κή αυτήν τη φ ορ ά, ενός επ ιτυχ η μ έν ο υ επ ιχειρ η μ α τία που απ αρνήθηκε το δ υτικ ό τρ όπ ο ζωής για να αναζητήσ ει την πνευματική φώτιση στην Ανατο λή βρ ίσ κο υ μ ε σ τις Ερω τήσ εις από τη ν πόλη, απαντήσεις από το δάσος (Κ υ β έ λ η ). Ο A ja h n S u m a n o B h ik k h u , ένας δ υτικ ός βουδισ τής μονα χ ό ς, π α ρουσ ιάζει ερω τήμ ατα που το υ έθ εσ α ν κατά καιρ ούς α ν αζητητές τη ς αλήθειας και τα απαντά με τρ όπ ο φ υσ ικό και ανεπ ιτήδευτο, ώ στε να μεταλαμπα δ εύσ ει το φως το υ βουδ ισ μού σ το υς δ έσ μ ιο υ ς της πόλης. [A ja h n S u m a n o B h ik k h u , Ε ρ ω τ ή σ ε ις απ ό τ η ν πόλη, α π α ν τ ή σ ε ις απ ό τ ο δάσ ο ς , εκ δ ό σ εις Κ υ βέλη, μετάφ ρασ η: Σπ ύρος Λ ό ικ α ς, σελ. 20 8, τιμή: 14 ,09 ευρώ ]

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ

Η ΒΙΒΛΙΟ ΕΓ

2 0 0 7

από την 1η Νοεμβρίου 2007, βρίσκεται στο Διαδίκτυο στη διεύθυνση www.biblionet.gr και προσεχώς στη διεύδυνση www.diavazo.gr

Μι α

8Λ

συνεργασία

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

του

ΔΙΑΒΑΖΩ

με

το

ΕΚΕΒΙ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

Ε κδόσ εις Π Α Π Α Ζ Η Σ Η Α Ε Β Ε , Νικηταρά 2, 106 78 Α θήνα, τηλ.: 210-3822496, 210-3838020 - fax: 210-3809150, e-mail: papazisi@ otenet.gr - www.papazisi.gr

Βασίλης Βασιλικός

Ανεπίδοτες επιστολές στον ποιητή Ν. Π. νωρίζω τον Νίκο Παναγιωτόπουλο από τις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν μας διάβαζε, νεαρότατος τότε ποιητής, τα ποιήματά του. Τη συντροφιά την αποτελού σαν, εκτός από τον Μένη Κουμανταρέα κι εμένα, ο Βασίλης Διοσκουρίδης, ο Κρίτων Χουρμουζιάδης και άλλοι εκλεκτοί φί λοι που τα ονόματά τους μου διαφεύγουν, 45 χρόνια μετά. Νίκος Παναγιωτόπουλος Τα ποιήματα μου άρεσαν από τότε. Ήταν μια αυθεντική ποιη Σ υσσημον τική φωνή, που όμως αρνιόταν ή Τα Κεφάλαια να δημοσιεύσει. Και όταν έγρα φα την αυτοβιογραφία μου στα 1992 (Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα) εκεί που βα ριόμουν το «εγώ» (δηλαδή το πρώτο πρόσωπο) αναπήδησε έξαφ να μέσα μου ο κύριος Μαρούλης, που αφηγείται αυτός αντ' εμού τα του βίου μου. Έσπαζα το κεφάλι μου να βρω από πού βγήκε αυτό το επώνυμο. Ώσπου θυμήθηκα: ήταν από ένα νεανικό ποίημα του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Ο κ. και η κ. Μαρούλη», που φαίνεται μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση τότε. Εν κατακλείδι, ο Ν.Π. κυκλοφόρησε εκτός εμπορίου μερικές από τις Ωδές σε αυτοτελή τεύχη, που αποτελούν τη μαγιά ή το ίδιο το Συσσημον. Είχα διαβάσει μόνο μία. Κι επιτέλους έχου με το έργο που όλοι περί μέναμε απ' αυτόν σε μια θαυμάσια έκδοση της Ινδίκτου, 500 τουλάχιστον σελίδων. Για μένα είναι το πιο σημαντικό συνθετικό ποίημα του νέου ελληνι σμού μετά τον Παλαμά και τον Ελύτη. Παραπέμπει στα Cantos του Pound και στη μεγάλη σύνθεση του

<30

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

James Merrill Sandover. Αν δίνω τώρα για δημοσίευση αυτές τις πρώτες αντιδράσεις μου σε μορ φή επιστολών προς τον ποιητή, είναι και για να προετοιμάσω τον πιθανό αναγνώστη ότι το έργο δεν εισπράττεται μονορούφι. Θέλει το υλικό του καταλάγιασμα μες στη συνείδηση του αναγνώστη. Θέλει αργό μάσημα η τροφή του και σταδιακή χώνεψη. Ελπίζω του χρόνου, από τις ίδιες σε λίδες του φιλόξενου Διαβάζω, να έχω ολοκληρώσει την πρόσληψη. Ιούλιος Ό7 Βασίλης Βασιλικός

Βασίλης Βασιλικός, 9-12-06 Αγαπημένε μου Νίκο, Μπήκα στο Συσσημον όπως μέσα σ' ένα ναό. Πέρασα το περιστύλιο και βρέθηκα κάτω από έναν ουράνιο θόλο όπου μαγεύτηκα με τους αστερι σμούς (τους στίχους σου). Αυτή την αίσθηση περίεργα την είχα μόνο με τα Cantos του Pound. Θα σου γράφω σταδιακά τέτοιες μικρές καρτούλες όσο θα προχωρώ στα ενδότερα. Εί ναι un livre de chevet. Δεν διαβάζεται, δεν πρέπει να διαβαστεί, μονορούφι. Για να αφομοιωθεί σωστά χρειάζε ται ένα εξάμηνο. Τόσο το υπολογίζω περίπου έχοντας διανύσει τις πρώ τες μόλις 20 σελίδες του. Έχε υπομο νή, είναι θαυμάσιο. Όλη η ανθρωπότητα είναι μια χήρα, που φροντίζει τον τάφο ενός που δεν αγάπησε. Σε φιλώ Βασίλης

11-12-06 Αγαπημένε μου Νίκο, συνεχίζω. Έχω φτάσει περίπου στη

σελ. 120. Με παρέσυρε η αφηγηματικότητά του. Το μνημόσυνο (μάλλον τα μνημόσυνα) στο σπίτι της Γυναί κας. Η απαρχή του προβλήματος «ελληνισμός» που ελπίζω να συνεχι στεί και να ολοκληρωθεί στη συνέ χεια και οι σπουδαίες σκέψεις, που εκπροσωπούνται από ακόμα σπου δαιότερους στίχους -όλα είναι υπέ ροχα. Έχεις πετύχει. Ακόμα και να υποθέσουμε ότι κάτι μου συμβαίνει και δεν θα διαβάσω ποτέ τη συνέ χεια, μπορώ απ' το σημείο αυτό να σου πω με απόλυτη βεβαιότητα ότι το στοίχημα που έβαλες με το ταλέ ντο σου έχει κερδηθεί. C' est gagner, όπως λεν οι Γάλλοι. Καθώς διαβάζω θυμάμαι άλλα βιβλία που μου 'κάναν την ίδια βαθιά εντύ πωση: όπως Ο θάνατος του Βιργιλίου του Hermann Broch. Και προπαντός: γυρνάς σελίδες σα να ήσουν γεννημένος πεζογράφοςαφηγητής. Η επανάληψη μοτίβων και στίχων σταθεροποιεί τον αναγνώστη. Και προπαντός αυτή η αύρα που με διαπερνά. Ένας αέρας στρατοσφαιρικός και όχι ατμοσφαιρικός. Διαπέ ρασες τους ατμούς και βρίσκεσαι στο σύμπαν με λαμπηδόνες-άστρα. Έπεται η συνέχεια. Βασίλης

17-12-06, ώρα 14:30 Αγαπημένε μου Νίκο, το ΚΕ' canto είναι το καινούργιο Αξιόν εστί. Ένας Μίκης σου χρειάζε ται για να το κάνει δημόσιο κτήμα. Μα πού να βρεθεί στις μέρες μας! Ωστόσο εσύ βρέθηκες, γιατί η ποίη ση, η μεγάλη ποίηση, δεν έχασε ποτέ τον ειρμό της (τον αργαλειό της, για να χρησιμοποιήσω δική σου εικόνα). Ανθολογώ: Δεν είμαι άνθρωπος για να χαθώ εγώ / είμαι βελόνα - ωδή ράβω ραψωδός. σελ. 147 Τότε γκρεμίστηκαν [...] γιατί γίνηκαν δημοκρατίες χωρίς αξίες /

πράγμα που είναι τυραννία μιας άλ λης λογής. (Η χρήση του ουσιαστικού λογής που κανονικά θα ήταν μιας «άλλης λογής τυραννία», υπέροχη), σελ. 155 Ό,τι δε φυλάγεται είναι πιο καλά φυλαγμένο. Και ως «βασιλικός που μαράθηκε» σου λέω πως ξανανθίζω με το πότι σμά σου. ΥΓ.: Θα ακολουθήσουν πολλά. Φιλιά Βασίλης

17-12-06, ώρα 16:00 Τέλειωσα και το ΚΖ'. Να πάω σφα χτός. Είχα καταλάβει πως το αρνί θα εξέταζε / τα μάτια των σκυλιών του. Τι μπόι να 'χουν δέκα ματοτσίνορα που αρπάξανε φωτιά απ' το κλάμα. Ό,τι είναι ανεπίκαιρο θ' αποκτήσει το δικό του καιρό· άλλοι είναι καθι σμένοι με τον άνεμο κάτω απ' το δέ ντρο / απ' όπου θα πριονίσουνε την κάσα τους. (Με την αναφορά σου στη μουσική ένιωσα ορμέμφυτη την ανάγκη να σου στείλω αυτή την κασέτα της Βάσως Παπαντωνίου, που πιστεύει όπως κι εσύ στη «συντριβή» του καλλιτέχνη). Το σκουπίδι που φτιάχνει το μαργα ριτάρι / τι βγήκε να κάνει έξω απ' το στρείδι; Θα σταυρωθώ πάνω στη λέ ξη: ήθος. Θέλω νεκρούς που ζούνε (καθόλου ζωντανούς που έχουν πεθάνει). Κ.λπ., κ.λπ. Απόλλων εναντίον Διόνυσου, που θα έλεγε κι ο Φράιερ (πνεύμα ενάντια στην ύλη), μόνο που ο δικός σου Απόλλωνος αρουραίος είναι κι εκεί τα πράγματα μπλέκονται. Εκείνο που μ' ενδιαφέρει επίσης πο λύ είναι η γλώσσα σου. Στο ΚΖ' οι «παλαμικές» γλωσσικές ανταύγειες μ' αρέσουν. Κι ο ρόλος του «άντρα» επιτέλους σ' αυτό το έπος του θανά του που γίνεται πηγή αστείρευτη πνευματικής ζωής.

[

]

Β I Β Λ I 0 Κ Ρ I Τ I Κ Η

Ν ίκο ς Σ ιβέρης

Ελεγεία των υδάτων

ε κάποιο μυθιστόρημα ο ήρωας διαπιστώνει ότι ο κόσμος όπου ζει είναι ένας κόσμος απροσάρμοστος στην ποίηση. Μια τέτοια αί σθηση αναδυθηκε καταλυτικά καθώς διάβαζα τα ποιήματα αυτά του Θ. Χατζόπουλου.

Ελεγεία των υδάτων Οι λέξεις, οι φράσεις και οι σιωπές του ποιητή κολυμπά νε σε υδάτινες αισθήσεις. Αι Ψ η φ ία σθήσεις λεκτικές, εικονικές, για ψ η φ ίδ ες ηχητικές, αισθητηριακές -δερ ματικές, σαρκικές, σπλαχνι Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2006 κές... Από το πρώτο ποίημα, σελ. 96, τιμή: 9,00 ευρώ με θέμα του την υδάτινη επο ποιία του τοκετού, μέχρι το τελευταίο, όπου «η φιλία των νε κρών» συναντά την πρωινή λήθη των «μισοπνιγμένων στα όνειρα». Εμβαπτίζονται σε υδάτινες αισθή σεις, διαποτίζονται από υδάτινες υφές, γίνονται πλάσματα του νερού, είναι υδάτινα όντα. Που κυκλοφο ρούν -περίσκεπτα, αναρωτητικά, πενθούντα, βιουντα- στην υγρασία της ύπαρξης αλλά, ταυτόχρονα, και στη στεγνή επιφάνεια του κόσμου: «Γιατί από τον κόσμο κάηκα/Και μό νο η στάχτη κι ο καπνός με αναγνωρίζουν/Στο σώμα των χαμένων δασι κών μου εκτάσεων/Που δεν θα ανα ζωπυρωθεί». Καταγράφοντας πράγ ματα εν αληθεία, απουσίες και απώ λειες κι ελπίδες κάποτε, ξεδιπλώνο ντας σκαριφήματα διαδρομών που θα μπορούσαν ίσως να οδηγήσουν κάπου, να βγάλουν κάπου -όπως η πρώτη διαδρομή που κάπου έβγαλε: Η γέννηση ενός σώματος που γρά Θανάσης Χατζόπουλοη

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

φει. Γράφει την αίσθηση του κόσμου και τα αποστάγματα της ψυχής.

Υδάτινες όψ εις Σε όλα σχεδόν τα ποιήματα, η θεμα τική του υδάτινου διατρέχει τον ιστό του λόγου και των συνδηλώσεών του. Και αγκαλιάζει όλες σχεδόν τις καταγεγραμμένες βιωματικές και μυ θοπλαστικές εκφάνσεις του νερού, όπως το συναντούν, το αφήνουν και το αναζητούν οι ψυχές των ανθρώ πων: Το νερό της πρώτης απαρχής -μήτρα, μητέρα, γέννηση, δημιουρ γία. Το νερό σαν τόπος της ζωής -της πρώτης φυσικής ζωής, κι αυ τής που τόσο λαχταρούν οι άνθρω ποι: Μιας νέας ζωής, μιας αναγέννη σης. Το νερό, τρόπος καθαρμού, εξα γνισμού, εξορκισμού της ενοχής. Αλ λά και όψη θανάτου. Αλληγορία των ασυνείδητων βιωμάτων και διεργα σιών, μια ρευστή ανυπόταχτη μουσι κή που δονεί το πνεύμα και το σώ μα, τις λέξεις και την ίδια την ανάσα: «Ριγώ στα χείλη και με σημαδεύει με απώλειες η αφή / Καθώς ξεκίνησαν μ' ένα σπασμό τα δάκρυα πριν / Να φανερωθεί με όλα τα νερά της η ψυ χή / Που όλο θέλει να κλαίει, να κλαίει // Να μην μιλάει με δάκρυα».

Ύπαρξη και ιστορία Μια γλώσσα ομιλητική, στοχαστική, που τείνει να απορροφά και να απο δίδει το αποτύπωμα των ζωτικών πραγμάτων της ψυχής και του κό σμου, υφαίνει με υδάτινες ουσίες τον ιστό μιας ύπαρξης. Εκείνης που γρά φει και ζωγραφίζει, με κιαροσκούρο και με περίτεχνα παιχνίδια κενού και πλήρους, ένα τοπίο κι έναν προσα-

[ δ ι α β α ζ ω

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

νατολισμό: Συνάντηση, ξανά και ξα νά και ξανά, με το υγρό στοιχείο της, με την ύπαρξη ως υγρό στοιχείο. Γέννηση στον κόσμο, εμβάπτιση στην ουσία, αναγέννηση εν σαρκί και πνεύματι... Σπειροειδής επάνοδος στην πρωταρχική καταβολή, σαν εφαλτήριο για περιοδικές αναβαθμί σεις της ύπαρξης. Η πρισματική μορφολογία της φρά σης και του λόγου, η διαστρωματωμένη επιλογή των λέξεων από πολ λά, ενίοτε ασύμφωνα επίπεδα ση μασίας, ιστορίας και ηχητικότητας, αποδίδουν μια θεμελιώδη αίσθηση του π ο ιητή: Μια θραυσματική εμπειρία της ύπαρξης, οριακά μάλι στα, μια εξαρθρωμένη τρυφερότη τα μέσα σ' έναν κόσμο που καταπο νεί και την ψυχή και το σώμα, με τον θρυμματισμό του και την άναρ

χη, ανόητη σχεδόν, φυγή του. Εδώ ο Θ. Χατζόπουλος αγγίζει την πεμπτουσία του ζητήματος: Το ζη τούμενο είναι η αγάπη. Η αγάπη είναι η στάση της ψυχής. Όμως, πώς να κατορθώσει να σταθεί η ψυχή σ' έναν κόσμο που φεύγει χαοτικά, σχεδόν ανυπόστατο, και μέσα στους ποτα μούς του χρόνου όπου τα πάντα πα ροδικά; Πώς να γίνει η πληγή αγάπη; Η ποίηση -όχι το τι λέει, αλλά η ποίη ση σαν πράξη και σαν στάση- ίσως είναι μια κάποια απάντηση. Ίσως μά λιστα και να υπερβαίνει, ενσωματώνοντάς το, το διφορούμενο και το πα ράδοξο που χαρακτηρίζει κάθε μυθο πλασία επανόδου στις απαρχές και αναγέννησης. Δηλαδή τη λαχτάρα απόσβεσης της ιστορίας σαν όρο για την αποκατάσταση του όντος σε μια κατάσταση νέα... ■

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

Π Ο ΙΟ Τ Η Τ Α Σ

Ν ΙΚ Ο Λ Α Ο Σ A . Ε. ΚΑΛ Ο ΣΠ Υ ΡΟ Σ Φιλόλογος - συγγραφέας

Η ΑΝΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ Σχ. 8°, σελ. 287, πλούσια ελληνική και ξένη Βιβλιογραφία και Ευρετήρια Χωρίων, Κυριοτε'ρων Προσώπων, Πραγμάτων και Όρων

Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη στην οποία ο συγγραφέας καταπιάνεται με το πρόβλημα του είδους και της φύσεως των ερωτήσεων που υποβάλλονται στους μαθη τές τόσο κατά την καθημερινή σχολική εκπαιδευτική δια δικασία ερμηνείας των κλασικών κειμένων, όσο και κατά τις εξετάσεις: γιατί ρωτάμε, πότε πρέπει να ρωτάμε, τι ρωτούσαν άλλοτε οι διδάσκοντες, πώς ρωτάμε όταν αποσκοπούμε στην ενεργοποίηση της κριτικής σκέψης, και κυρίως, ποια ερωτήματα γεννούν και προκαλούν τα ίδια τα κλασικά κείμενα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δ . Ν . ΠΑΠΑΔΗΜ Α Από το I960

Προσφορά στον Πολιτισμό και στην Παιδεία Ιπποκράτους 8 Αθήνα. Τηλ.: 210.36.27.318 www.papadimasbooks.gr · papadimas@atp.gr

[

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Φίλιππος Φιλίππου

Ιδανικός αυτόχπρ συγγραφέας Γιαννόπουλος (Αθήνα, 1952), δημοσιογράφος και κριτικός βιβλίου σε ποικίλα έντυπα, δεν έχει ουδεμία σχέση με τον ηρώα του βιβλίου, τον Περικλή Γιαννόπουλο, που γεν νήθηκε στην Πάτρα το 1871. Ο Περικλής καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη, γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπι Κώστας Γιαννόπουλος στημίου Αθηνών, φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστη Περικλής μίου του Παρισιού, μπήκε στον Γιαννόττουλος, κύκλο των συμβολιστών, κι όταν π ορ τρ έτο π ο υ πέθανε ο πατέρας του (ήταν κάηκε στο φ ω ς γιατρός) υπέστη νευρικό κλονι σμό, διέκοψε οριστικά τις σπου Εκδόσεις Ηλέκτρα, 2007 δές του και κατέφυγε στο Λονδί σελ. 184, τιμή: 15 ευρώ νο, στον εκεί εγκατεστημένο αδελφό του. Το 1893 επέστρεψε στην Αθήνα, γράφτηκε στη Νομική Σχολή αλλά δεν φοίτησε- ασχολήθηκε όμως με τη μετάφραση έργων του Πόε, του Ουάιλντ, του Μποντλέρ και δημοσίευ σε δεκαπέντε πεζοτράγουδα σε πε ριοδικά. Στο μεταξύ, η ελληνολατρία του, που τον ώθησε στο γράψιμο υμνητικών κειμένων υπέρ της πατρί δας, μεταβλήθηκε σε ψύχωση, η οποία τον οδήγησε σε χρόνια κρίση, οπότε στις 7 Απριλίου του 1910 αυτοκτόνησε στη θάλασσα του Σκαραμαγκά, στην οποία μπήκε καβάλα στο άλογό του (δεν γνώριζε κολύμπι). Ο Κώστας Γιαννόπουλος, μέσα από τα κείμενα που έχουν γραφτεί από και για τον Περικλή, ύστερα από ενδε λεχή έρευνα σε βιβλιοθήκες και αρ χεία, έγραψε ένα ενδιαφέρον βιβλίο, στο οποίο ο συνονόματος του αυτόχειρ γίνεται προσιτός στο ευρύ κοινό.

2>0

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Το πρώτο κεφάλαιο, που τιτλοφορεί ται «Πρελούδιο: Βρέχει διαρκώς», είναι απολύτως λογοτεχνικό και σε αυτό μας ενημερώνει για το πώς προσέγγι σε το θέμα του. Προχωρώντας, ο ανα γνώστης έρχεται αντιμέτωπος με τη ζωή και τη δράση του Περικλή που οδεύει προς τον θάνατο. Ωστόσο, πα ρά τους λογοτεχνικούς τίτλους των κεφαλαίων («Πάλι βρέχει», «Η χλεύη», «Εραστής του ωραίου», «Ο αλαφρόίσκιωτος και οι σκιές», «Ιλαρό φως», «Η βροχή ήταν το σήμα» κ.λπ.), τα επό μενα κείμενα είναι γραμμένα σε δοκιμιακό στυλ, κάτι που δεν είναι βε βαίως κακό, αλλά ενδεχομένως ξεφεύ γουν από τις όποιες προσδοκίες. Δη λαδή οι χρονολογίες, η παράθεση στί χων, τα ονόματα των μελετητών και των αρθρογράφων, καθώς και οι υπο σελίδιες σημειώσεις, υπονομεύουν το εγχείρημα. Ευτυχώς, το τελευταίο κε φάλαιο, το «Φινάλε», αποζημιώνει τον αναγνώστη. Ιδού: «Στέκομαι απέναντι από το θέατρο του Διονύσου, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Ίσως στέκο μαι στην είσοδο του τελευταίου σπι τιού που διέμεινε ώς εκείνη τη βροχε ρή ημέρα του Απριλίου». Σε κάθε περίπτωση, ο Περικλής Γιαν νόπουλος πέρασε στην αθανασία όχι μόνο με τον ωραίο, πρωτότυπο τρό πο του θανάτου του, αλλά και για τον ούτως ειπείν εθνικισμό του. Μέσα από μανιφέστα, όπως η Ελληνική γραμμή και το Ελληνικόν φως, επιχεί ρησε να πείσει τους Έλληνες για την αναγκαιότητα της εγκατάλειψης των ξένων ευρωπαϊκών προτύπων και την επάνοδο στην ελληνική παράδο ση, τη θεμελιωμένη στην κλασική αρ χαιότητα. ■

Τους μεταφράσαμε πρώτοι στην Ελλάδα...

ΝΤΟΡΙΣ ΛΕΣΙΝΓΚ Οδυσσέας, 1980

NOBEL

2007

ΓΚΥΝΤΕΡ ΓΚΡΑΣ Οδυσσέας, 1992

NOBEL

TONI ΜΟΡΙΣΟΝ Οδυσσέας, 1983

1993

NOBEL

ΝΑΝΤΙΝ ΓΚΟΡΝΤΙΜΕΡ Οδυσσέας, 1985

NOBEL

1999

1991

...και η επιλογή μας βραβεύτηκε με NOBEL Κυκλοφορούν: Ν Τ Ο Ρ ΙΣ Λ Ε Σ ΙΝ Γ Κ

κα λ ή τρομοκράτισσα

Γ Κ Υ Ν Τ Ε Ρ Γ Κ Ρ Α Σ Ξ εφ λουδίζοντας το κρ εμ μ ύδ ι · Σ α ν τον κάβουρα · Τ ο τενεκεδένιο τα μπ ούρλο · Ο αιώνας μ ο υ · Έ ν α ευρ ύ πεδίο · Δ υσοίω να κοάσματα · Ο Μ π ουτ, το ψ άρι Τ Ο Ν Ι Μ Ο Ρ Ι Σ Ο Ν Τ ο τρ αγούδι του Σ ό λο μ ο ν Ν Α Ν Τ Ι Ν Γ Κ Ο Ρ Ν Τ Ι Μ Ε Ρ Κ α ν είς να μ η μ ε συνοδεύσει (N o b e l 1 9 2 9 ) Ο ι εξ ο μ ο λο γή σ εις του απατεώνα Φ έλιξ Κ ρ ο υ λ · Ο ι Μ π ο ύντενμ π ροκ Α Ν Τ Ρ Ε Ζ Ι Ν Τ (N o b e l 1 9 4 7 ) Τ α υ π ό γεια του Β ατικανού

ΑΥΣΣΕΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 · ΤΗΛ. 210 32 12 111

www.odisseas.gr · info@odisseas.gr

[

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Ά λκησ τις Σουλογιάννη

Το φανταστικό μουσείο ως εργαλείο πολιτισμού

ΟΙ

Αντρέ Μαλρώ, στο πλαίσιο των ποικίλων δημό σιων ιδιοτήτων του, και ανάμεσα στις διελκυστίνδες των θετικών και αρνητικών αντιδράσεων που προκαλούσε εν ζωή (και εξακο λουθεί να προκαλεί και με τά θάνατον), υπήρξε πρωτίστως ένας πρώιμος εκ φραστής του διαπολιτισμιAndre M alraux κού διαλόγου, έστω και Το φ α ντα στικ ό από την οπτική της γαλλι μ ουσείο κής πολιτισμικής έπαρσης, πάντως ήδη από τη δεκαε Πρόλογος: Ντένης Ζαχαρόπουλος τία του 1950, αμέσως δη Μετάφραση: Νίκος Ηλιάδης λαδή μετά τον Β' Παγκό σμιο Πόλεμο. Ο Μαλρώ, γράφοντας το πολυσύνθε το και πολυεπίπεδο βιβλίο με τίτλο Le musee imaginaire (1965), στην ουσία «εφευρίσκει» και λανσάρει στην αγορά του πολιτισμού ένα εργα λείο στην υπηρεσία τού υπ' αυτήν την έννοια διαπολιτισμικού διαλόγου. Βασικό στοιχείο για το χειρισμό αυ τού του εργαλείου φαίνεται (και από τη σύνθεση του βιβλίου αποδεικνύεται) ότι αποτελεί η φαντασία ως χα ρακτηριστικό του ανθρώπινου νου και ως διαδικασία για την παραγωγή και για την πρόσληψη των προϊό ντων της ανθρώπινης διανοίας. Όντως, στο βιβλίο παρίστανται πα ντοία πρόσωπα και πράγματα που «Οι γλώσσες της τέχνης δεν είναι όμοιες με τον αντιπροσωπεύουν το τεκμηριωμένα λόγο, είναι όμως κρυφές δημιουργικό πέρασμα του ανθρώ αδελφές της μουσικής» που επ ί γης, επ ί σειρά αιώνων και υπό ποικίλες συνθήκες και παραμέ Andre Malraux τρους. Επομένως το musee imagi Το φανταστικό naire του Μαλρώ δεν είναι προϊόν ο φανταστικέ μουσεία

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

φαντασίας, αλλά αποτελεί ένα αχα νές άυλο πεδίο ως τόπο διαρκούς επαφής του ανθρώπου με τα προϊό ντα της ανθρώπινης διανοίας και με εργαλείο τη φαντασία ως δίαυλο δη μιουργικής πρόσληψης αυτών. Υπ' αυτήν την έννοια το musee ima ginaire είναι τράπεζα κατάθεσης, διαχείρισης και αξιοποίησης προϊό ντων της ανθρώπινης διανοίας, στο σύνολο και στις λεπτομέρειες αυ τών, με βάση τη διαχρονική εξέλιξη και τη συγχρονική αντιπαράθεση. Ο Μαλρώ δίνει έμφαση όχι στο πολι τισμικό προϊόν καθαυτό αλλά στο πολιτισμικό, ιστορικό, αισθητικό, σημασιολογικό αντίκρισμα που αντι στοιχεί στο προϊόν, συνυπολογίζο ντας και το άμεσο ή μείζον περι βάλλον του προϊόντος (όπου προσφυώς εντάσσονται και οι κορνίζες έργων τέχνης) ως αναγκαία αντίστι ξη και απαραίτητο παραπλήρωμα στο πολιτισμικό προϊόν καθαυτό (το δέος που προκαλεί το περιβάλλον απέναντι στο δέος που προκαλεί το έργο τέχνης). Σ' αυτό το τοπίο η συμβατική ροή του χρόνου καταστρέφεται, ο Μαλ ρώ αποτυπώνει παλινδρομήσεις του χρόνου ακολουθώντας τις παλινδρο μήσεις στη διαχρονική και τη συγ χρονική κινητικότητα των προϊό ντων της ανθρώπινης διανοίας, και με τον τρόπο αυτό αποδίδεται το περιεχόμενο στην έννοια της αθανα σίας ως απελευθέρωσης από τα συμβατικά όρια του χρόνου. Ο Μαλρώ ομολογεί ότι εν αρχή βε βαίως ην ο Φειδίας, αλλά στο muse'e imaginaire υπάρχουν τα πάντα ως αποτύπωση της «δόκιμης» και της

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η *

«λαϊκής» έκφρασης, ως απόδοση της ακαδημαϊκής και της θρησκευτικής αντίληψης, ως έργα in situ και ως πε ριεχόμενο ιδιωτικών και δημόσιων, κλειστών και ανοικτών, χώρων, ως δημιουργική πρόταση για την αν θρώπινη μορφή και για την αλήθεια της φύσης, ως ολοκληρωμένο έργο, ως προσχέδιο εργασίας και ως θραύ σμα, ως μέτρο της μικρότερης ή με γαλύτερης απόστασης ανάμεσα στο προϊόν της ανθρώπινης διανοίας και στην αντικειμενική πραγματικότητα. Από αυτή την άποψη, το musee imaginaire είναι ένα σύστημα γνώ σεων στη διάθεση (και προς χρήση)

όλων των πολιτών του κόσμου (έστω και με τις κατευθυντήριες οδη γίες της γαλλικής πολιτισμικής επι κράτειας του Μεταπολέμου), προκειμένου να αισθανθούν ως ενιαία κοινότητα που διαχειρίζεται συγχρο νικά το σύνολο των προϊόντων της διαχρονικής ανάπτυξης της ανθρώ πινης διανοίας. Με αυτόν τον τρόπο ο Μαλρώ συ ντάσσει διακήρυξη για τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στα προϊόντα της ανθρώπινης διανοίας και στην αν θρώπινη διάνοια καθαυτήν, ως πυ ρηνική διατύπωση της ουσίας του διαπολιτισμικού διαλόγου. ■

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

[ δικτατορία του Μ εταξά, η ατοχή, ο εμφ ύλιος π όλεμος 3ΐ το α νατολικό μπλοκ, μ έσα πό μια αληθινή ιστορία, όπω ς εν τα δ ια βά σ ατε ποτέ! π ο ρ ικ ό Μ υ θ ισ τό ρ η μ α

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Μ αρ ία Βλάμη

Ένας «άγνωστος» Βάρναλης τίτλος του βιβλίου (Φέιγ-βολάν) παρα πέμπει σε μια πράξη αντίστασης που συχνά συνο δευόταν από αιματηρό τίμημα ΦΕΪΓ ΒΟΛΑΝ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ σε έναν τόπο και χρόνο όπως ήταν η κατοχική Αθήνα. Συγ γραφέας του βιβλίου είναι ένας από τους μεγαλύτερους έλληνες διανοούμενους του 20ού αιώνα, ο ποιητής, πεζογράφος, κριτικός, μεταφραστής Κώστας Βάρναλης και δάσκαλος Κώστας Βάρνα Φ έιγ-βολάν λης. Οι καρτ ποστάλ του με της Κατοχής απόψεις του κέντρου της κα Χρονογραφήματα τοχικής Αθήνας του '42 (Προ πύλαια, Σύνταγμα, Ζάππειο, Επιλογή - επιμέλεια: Γιώργος Ζεβελάκης Ακαδημία, πλατεία Ομονοίας, Παλαιά Ανάκτορα και Πανεπι Εκδόσεις Καστανιιίπη, 2007 στήμιο) αναδίνουν την ατμό σελ. 334, τιμή: 18,81 ευρώ σφαιρα της πόλης εκείνων των δύσκολων ημερών για τον τό πο και υποβάλλουν -κυρίως στους νεότερους- ένα νοσταλγικό αίσθημα για την εικόνα της παλιάς Αθήνας. Το περιεχόμενο του βιβλίου έρχεται στο φως για πρώτη φορά και απο καλύπτει τη σκοτεινιά των κατοχι κών ημερών με μια παιγνιώδη διάθε ση, όπως επιβάλλουν οι κανόνες που διέπουν το χρονογράφημα. Πιο συ γκεκριμένα, πρόκειται για μια επιλο γή χρονογραφημάτων που δημο σιεύονταν σε ένα δίστηλο στην πρώ τη σελίδα της μονόφυλλης Πρωίας από το 1941 ώς το 1944, με τον τί τλο «Τέχνη και Ζωή». Τα καθημερινά τους θέματα πιστοποιούν ότι στο δίπτυχο του τίτλου βάραινε η ζωή, η φρικτή ζωή μιας κοινωνίας ανελεύ θερης, όπου ο ελεγχόμενος τύπος κυκλοφορούσε μέσα στο ασφυκτικό

94 -

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

καθεστώς της επιβεβλημένης λογο κρισίας. Μόνο το χρονογράφημα, με τα χαρακτηριστικά του νηφάλιου, εύθυμου, άδολου και συγχρόνως στοχαστικού λόγου, μπορούσε να διαφύγει από τον έλεγχο και να διεκδικήσει για τον τύπο λίγη περισσότε ρη ευελιξία. Σ' αυτές τις συνθήκες, η απόπειρα του Βάρναλη να υπηρετή σει αυτό το είδος εκλαμβάνεται ως μια ανάγκη και αναγκαιότητα τόσο για τους άλλους όσο και για τον ίδιο. Μέσω αυτών των χρονογραφημά των κατόρθωσε να παραμείνει ακ μαίος και να συνεχίσει την εκπλήρω ση του χρέους του ως γνήσιος εκ φραστής του ελληνικού λαού μετά την Απελευθέρωση. Την ταυτότητα αυτών των καθημε ρινών ιστοριών συνθέτουν η αυθε ντική γλώσσα, η καθαρή σκέψη και η ρωμαλέα σάτιρα του Κώστα Βάρνα λη. Από τις οκτακόσιες που δημο σιεύτηκαν παρουσιάζονται ογδόντα μία συνολικά ιστορίες, κατά θεματι κή ενότητα. Κοινοί παρονομαστές στις περισσότερες από αυτές είναι η πείνα και η ατμόσφαιρα της Κατο χής. Γνώρισμά τους είναι η ρεαλιστι κή ερμηνεία του δημιουργού. Ο Βάρναλης γνωρίζει την ανθρώπινη ψυχή και αφουγκράζεται τα πάθη της κατοχικής κοινωνίας. Αξιοποιώντας μάλιστα τη λυτρωτική δύναμη του σαρκασμού, αποφορτίζει τους αναγνώστες του με την ήρεμη δύνα μη της καταλυτικής του σάτιρας. Μέσα από τα χρονογραφήματα προβάλλουν καθημερινοί άνθρωποι. Στα τραγικά πρόσωπά τους ανα γνωρίζουμε τους Σκλάβους πολιορκημένους που φθείρονται από την

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

έλλειψη τροφίμων, τον πληθωρισμό, την πείνα, το απόστημα της μαύρης αγοράς, τις επιδημίες, την αρρώ στια. Συνακόλουθες καταστάσεις, όπως είναι η εκμετάλλευση και η κα χυποψία, θέτουν σε συνεχή κίνδυνο την αξιοπρέπεια τους. Εξαιτίας της βάναυσης κατοχικής ζωής αποκτούν την ιδιοσυγκρασία και τις συνήθειες των Μοιραίων. Βρί σκουν θεραπεία στο κρασί και στο φαγητό. Συχνά αφήνονται σε μια ατμόσφαιρα οινοποσίας και τραγου δούν για να ξορκίσουν τα βάσανά τους. Το τραγούδι τους αντηχεί:

]

«Όριζε μοίρα των μοιρώ, / εσύ που γνέθεις και ξεγνέθεις, / χύνε της λή θης το νερό / μες το τρελό κρασί της μέθης». Ο Βάρναλης δεν εκθέτει τους ανώνυ μους πρωταγωνιστές. Με τον αν θρωπισμό του στοχεύει αλλού. Με έναν ανάλαφρο και εύθυμο τρόπο, όπως ακριβώς ονειρεύονται και φα ντάζονται τη ζωή, τους πλησιάζει, τους καταλαβαίνει, τους συμπαρα στέκεται. Με τη διαλεκτική σκέψη του αποκαλύπτει στον αναγνώστη τους όρους μιας ζωής που πρέπει να αλλάξει. ■

έ^ κ β όβ a s - Οι Πνευμαιικε5 Διβοσκαλίε5 ίου

- Μ luexcticn ίων Πνευματικών Δυνάμεων Βιβλία και Μύθοι ιων Βο#όμιλων - Τα Τδάκρα και ια Ανθρώπινα Ενεργειακά Πεβία

Κορ. Τρικούπη 134, 11473 Α8ήνα

cK < A e f l t i

ΙΠ λ-faX: 2 1 0 3 6 1 2 2 1 7 , 2 1 0 3 6 2 7 4 2 6

[

δ ι α β α ζ ω ] Β I Β Λ I Ο Κ Ρ I Τ I Κ Η

Γεώργιος Ν. Περαντω νάκης

Οικολογικό θρίλερ σ ε κ ιν η μ α τ ο γ ρ α φ ικ ή ε κ τ έ λ ε σ η

9 9

9 ■

ταν ένα κοινωνικό θέ μα γίνεται αντικείμενο λογοτεχνικής πραγμάτευσης συχνά ατονεί, κα θώς μεταφέρεται σε ένα μα κρινό περιβάλλον, αδιάφορο κατά βάση στον αναγνώστη, ο οποίος πλέον βιώνει πολύ πιο Τ Ο Φ ρΑΝΚ 1 Σ έτσινγκ έντονα την πραγματικότητα ως θεατής μέσα από τις τηλε οπτικές οθόνες. Το μυθοπλα στικό περιτύλιγμα, αντίθετα, προσδίδει στο πρόβλημα μια Φρανκ Σέτσινγκ μουσειακή ουδετερότητα που Το σμήνος το αδρανοποιεί, το κλείνει στον χάρτινο κόσμο του, κα Μετάφραση: Στ. Τζαννετάτος θώς ο καθένας πιστεύει ότι αΕκδόσεις Καστανιώτη, 2007 ναφέρεται σε άλλους κόσμους σελ. 1.021, τιμή: 22,99 ευρώ και όχι στο δικό του. Ο γερμανός συγγραφέας Φρανκ Σέτσινγκ κατάφερε το ακριβώς αντίθε το- έγραψε για το φυσικό περιβάλλον έναν ογκόλιθο χιλίων σελίδων, τον οποίο όμως μπορεί κανείς να διαβάσει απνευστί, καθώς οι κινηματογραφικές τεχνικές επιταχύνουν τη δράση και εντείνουν την αγωνία του αναγνώστη. Τα σημεία στα οποία θα μπορούσε να παρατηρηθεί κοιλιά είναι ελάχιστα και η νομοτελειακή αναμονή του τέλους διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον. Το κείμενο χτίζεται σαν ένα παζλ όπου κάθε κεφάλαιο αναφέρεται σε άλλο σημείο του πλανήτη, σε άλλο πρόσω πο και σε άλλο καταστροφικό φαινό μενο που συγκλονίζει τη Γη- σταδιακά όλα συγκλίνουν στο προσχεδιασμένο σημείο αιχμής: την προσπάθεια ενός διεθνούς επιτελείου στρατιωτικών και επιστημόνων να αντιμετωπίσουν μια υποθαλάσσια απειλή από ένα άγνω στο έως τότε είδος ζωής.

9<ο

ΣΜ ΗΝΟ Σ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Οι βασικοί άξονες από τους οποίους ξεκίνησε το μυθιστόρημα είναι δύο: μεταλλαγμένα σκουλήκια πριονίζουν το βυθό στα ανοιχτά της Σκανδιναβι κής χερσονήσου, φαινόμενο που το παρακολουθεί ένας νορβηγός επιστή μονας, ενώ παράλληλα οι ακίνδυνες έως τότε φάλαινες του βόρειου Ατλα ντικού επιτίθενται σε μικρά πλοιάρια και βάρκες, γεγονός που παραξενεύει τον ειδικό καναδό ερευνητή. Σταδια κά, σε ένα όλο και αυξανόμενο ντόμι νο αντιδράσεων, μέδουσες σκοτώ νουν τους λουσμένους, οστρακοειδή κολλάνε σε πλοία αλλάζοντας την πορεία τους, καβούρια με τοξικές ου σίες βγαίνουν στη στεριά, ένα τσουνάμι σαρώνει τα παράλια της Ευρώ πης... 'Ολα αυτά δείχνουν στους επι στήμονες ότι κάποια νοήμων μορφή ζωής έχει κυριαρχήσει στα θαλάσσια βάθη και επιχειρεί να εξοντώσει με κάθε τρόπο την ανθρωπότητα. Την ονομάζουν ντανταϊστικά «Υρρ» και επιχειρούν να καταλάβουν πώς ενερ γεί και κυρίως πώς σκέφτεται. Το πλεονέκτημα του βιβλίου είναι η ισορροπία μεταξύ χειμαρρώδους αφήγησης και σοφά υπολογισμένων επιβραδύνσεων, οι οποίες είτε εστιά ζουν στη ζωή ενός προσώπου και εξατομικεύουν το δράμα, είτε αναλύ ουν επιστημονικά -με μια αληθοφά νεια που καθηλώνει- εξελίξεις και ανακαλύψεις που δεν αφήνουν αδιά φορο ούτε τον πιο άσχετο σε θέματα βιολογίας, ωκεανολογίας, επικοινω νίας με άγνωστα όντα και άλλων θετι κών επιστημών (ο πεζογράφος άλλω στε έχει συμβουλευτεί μια πλειάδα από ειδικούς, ώστε να μπορεί να είναι ακριβής και αναλυτικός).

Δ I A B A Z Q 1

β ι β λ ι ο κ ρ ι τ ι κ ή

Στις σελίδες αυτές με τον αργό ρυθμό συγκαταλέγονται και οι προ βληματισμοί της ανθρωπότητας για τη νοημοσύνη, την ανωτερότητα της απέναντι στα άλλα πλάσματα του πλανήτη, τη θεϊκή δημιουργία, τη σχέση ανθρώπου και φύσης. Ο αποδέκτης επιβραδύνει την ανά γνωση, χωρίς να χάνει την αδημονία του για το τι θα επακολουθήσει, και στέκεται προβληματισμένος πάνω σε ζητήματα υπαρξιακά, τα οποία, αν και δεν βαραίνουν το κλίμα, αφή νουν το στίγμα τους σε κάθε στοχαζόμενο νου. Η αντίληψη του κόσμου στον Σέτσινγκ αποκτά μια πανανθρώπινη ματιά, καθώς το πρόβλημα, αλλά και η επιστήμη που επιχειρεί να το αντι μετωπίσει, είναι παγκοσμιοποιημένα

φαινόμενα. Η διεπιστημονική προ σέγγιση των προβλημάτων του κό σμου μπορεί να βρει μια εφικτή λύ ση, αν την αφήσουν οι στρατοκράτες του πλανήτη που σταθμίζουν διαφορετικά τη νέα ισορροπία που ενδέχεται να διαμορφωθεί. Έτσι, η ματιά του γερμανού συγγραφέα κι νείται με έντονο αντιαμερικανισμό, καθώς στέκεται στις πλανηταρχικές τάσεις των Η ΠΑ ακόμα και μπροστά στον οικουμενικό κίνδυνο. Από την άλλη όμως χρησιμοποιεί τις χολλυγουντιανές συνταγές, από τις οποίες έχει επηρεαστεί, ώστε να κάνει τη λογοτεχνία του πιο ενδιαφέρουσα και το ρυθμό πιο καθηλωτικό, με αποτέλεσμα να ενισχύει την φίλαρχη τάση των ΗΠΑ μπροστά σε έναν πι θανό πλανητικό κίνδυνο. ■

0 Γεώργιος Ν. Περανιωνάκης είναι υποψήφιος διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ένα Βιβλιοπωλείο ειδικευμένο ο ε θέματα:

Ψμν€υμαιικτΊ5

Μύθοι Ο μ ίλω ν

ναζήρηστέ

πισιτίμτκ οινωνικού , ροβΗπμοτισμού

Λύο'ορια Ή τηνζοη

ΐμ α σ τ ο τ η λ 210.361! α π αραγγείλετε όποια βιβλία σ ας ενδιαφ έρουν και εμ είς θα φροντίσουμε να τα έχ ετε κοντά σ ας το συντομότερο

■ ϊγίεσσιαν^ζ 1 ■ Αομ°νίας 1 Χαριλάου Τρικούπη 134,114 72 ΑΘΗΝΑ Λ V 1 1 1I τηλ. 210.3612217και 210.3601512φαξ 210.3612217 Μ ododeiktes@ododeiktes.gr

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ί

ίΠ τεΡ ϊΓ ε,Λ

[

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Δημήτρης Τριανταφ υλλίδης

Η ελευθερία, π πόλις, το άτομο ημαντική συμ βολή στην κα τανόηση του ελληνικού π ο λ ιτ ι σμού, του ελληνικού παραδείγματος, υπό την οπτική γωνία της κ ο σ μ ο σ υ σ τ η μ ικ ή ς θεωρίας, είναι το βι βλίο του Γεωργίου Δ. Κοντογιώργη. Οι εκ δόσεις I. Σιδέρης με την έκδοση αυτή έρ Γεώργιος Δ. Κοντογιώργης χονται να συμπληρώ Το ελληνικό σουν ένα μεγάλο κενό κοσμοσυστημα στην ελληνική ιστο Τόμος Α': Η κρατοκεντρική ριογραφία, η οποία περίοδος της πόλης δέχεται ανόσιες επι θέσεις από ευτελούς Εκδόσεις I. Σιδέρης, 2006 αξίας και σημασίας Σελ. 598, τιμή: 45,00 ευρώ τηλεπροϊόντα και να θωρακίσει την επ ι στημονική σκέψη έναντι του λαϊκιστικού ιστορισμού των τηλεοπτι κών παραθύρων. Ο συγγραφέας, εγνωσμένου επιστημονικού κύρους ερευνητής, δεν περιορίζεται στον ερανισμό των πηγών αλλά προχωράει στην ερμηνεία τους υπό το πρίσμα της κοσμοσυστημικής θεω ρίας. Υπό την έννοια αυτή η ανασυ γκρότηση του ελληνικού παραδείγ ματος διδάσκει συγχρόνως ότι αν η ελληνική γραμματεία διατηρεί την επικαιρότητά της, αυτό οφείλεται στο ότι η ίδια ευρίσκετο σε άμεσο διάλογο και αποδίδει με ακρίβεια τις πραγματικότητες και τις αναζη τήσεις που προκαλούσε η δυναμική της πόλης. Το κυριότερο όμως είναι ότι η επιλογή αυτή, καθώς εμπεριέ χει την πρόταση μιας συνολικής

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

επανεκτίμησης του τρόπου με τον οποίο προσλαμβάνεται ο κοινω νικός άνθρωπος, προκρίνει την απόδοση της νεωτερικότητας στην κοινωνική επιστήμη και όχι το αντί θετο. Θεμελιώδης υπόθεση του βιβλίου είναι ότι ο ελληνισμός αποτελεί, καταρχήν, το ταυτολογικό ισοδύναμο του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυ στήματος μικρής κλίμακας, δηλαδή της πόλεως. Αυτό συντελεί στην εξεύρεση απαντήσεων σχετικά με τη φύση του, τις τυπολογικές στα θερές και μεταβλητές της ιστορικής του διαδρομής. Εξάλλου, λίγοι θα εί ναι εκείνοι που θα φέρουν αντιρρή σεις στη θέση του συγγραφέα ότι το ελληνικό κοσμοσύστημα δέσπο ζε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μέχρι τις παρυφές του 20ού αιώνα. Ενδιαφέρουσα είναι η άποψη του συγγραφέα σύμφωνα με την οποία μεταξύ του δεσποτικού και ανθρω ποκεντρικού κοσμοσυστήματος και, περαιτέρω, της εσωτερικής εξέλιξης του ανθρωποκεντρικού κοινωνικού γεγονότος προς την ολοκλήρωσή του, ως μέτρο λαμβάνεται η ελευθερία. Κι αυτό γιατί η ελευθερία καθεαυτή, αλλά και το ανάπτυγμά της στο ατομικό, κοι νωνικό και πολιτικό πεδίο, δεν προ κύπτει ως αποτέλεσμα μιας διανοη τικής σύλληψης του ανθρώπου, ού τε είναι αυτονόητη. Επισήμανση εξαιρετικά χρήσιμη σήμερα, όπου από διάφορες πλευρές αναδύονται απόψεις με οσμή νέου ολοκληρωτι σμού, προσαρμοσμένου στις συν θήκες της παγκοσμιοποίησης και της μιντιοκρατίας. ■

ΝΕΑ ΣΕΙΡΑ ΜΕ ΓΝ Ω Μ Ο Ν Α Τ Η Ν Π Ο ΙΟ Τ Η Τ Α Α MC to m

c arthy

i ΑΠΟΜΕΙΝΑΡΙΑ οελ. 304

Με αφορμή ένα μυστηριώδες ατύχημα που άφησε τον ανώνυμο ήρωα του βιβλίου πλου -σιότερο κατά μερικά εκατομμύρια λίρες, ο πρωτοεμφανιζόμενος Άγγλος Τομ Μακάρθυ γράφει ένα από τα πιο ιδιαίτερα και ελπιδοφόρα κείμενα των τελευταίων χρόνων.

ΜΑ JIAN

0 ΜΑΚΑΡ0Ν0Π0Ι0Σ σελ. 272

Μέσα από τον διάλογο ενός επαγγελματία συγγραφέα κι ενός επαγγελματία αιμοδότη, σκιαγραφείται μια κοινωνία που μεταμορ φώνεται πατώντας με το ένα πόδι στον κομμουνισμό και με το άλλο στον πιο σκληρό καπιταλισμό. Το «κόκκινο» χιούμορ του Μα Γιαν οδήγησε τους κριτικούς να τον χαρα κτηρίσουν Κινέζο Κούντερα.

Α UZO DINMA IW EALA i ΘΗΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΑΤΡΙΔΑ σελ. 160

0 πρωτοεμφανιζόμενος Νιγηριανός Ουζοντίνμα Ιγουεάλα περιγράφει την κόλαση των παιδιών που στις πιο τρυφερές ηλικίες αναγκάζονται ν' απομακρυνθούν από τις οι κογένειες τους και να εξοικειωθούν με τις πρακτικές του πολέμου, τη βία και τον θάνατο. CLAIRE MESSUD .

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ► σελ. 584

Περιγράφοντας τη ζωή. τις επιδιώξεις και τις συγκρούσεις μιας παρέας τριαντάρηδων διανοούμενων στο Μανχάταν, η Κλαιρ Μεσούντ σχολιάζει με χιούμορ και διεισδυ τικότητα την κατάρρευση των αξιών στην Αμερική τους μήνες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν την 11η Σεπτεμβρίου.

ΠΑΠΥΡΟΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΞΕΝΗ Λ Ο ΓΟ ΤΕΧΝ ΙΑ

[

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Γιώργος Βέης

Γερμανικά σύνδρομα Αρθούρος Σοπενχάουερ (1788-1860) και ο Γκόντερ Γκρας (1927) γεννήθηκαν στο χανσεατικό Ντάντσιχ, δηλαδή το σημε ρινό Γκντανσκ της Πολωνίας. Αν πιστέψουμε τον πρώτο, ο οποίος στο διάσημο έργο του Aphorismen zur Lebensweisheit διετύπωσε την όχι και τόσο παράδοξη άποψη ότι «γενικά Γκύντερ Γκρας θα έλεγε κανείς ότι τα πρώτα σαράντα χρόνια της ζωής μας Ξεφλουδίζοντας απαρτίζουν το κείμενο, τα το κρεμμύδι επόμενα τριάντα το σχόλιο σε Μετάφρααη: Τούλα Σιετη αυτό -σχόλιο που μόνον αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσου Εκδόσεις Οδυσσέας, 2007 με σωστά το αληθινό νόημα και σελ. 480, τιμή 29 ευρώ την αλληλουχία του κειμένου, κι ακόμη το ηθικό δίδαγμα και τα άλλα λεπτά σημεία του», τότε οφείλουμε να διαβάσουμε το πρόσφατο αυτοβιογραφικό έργο του δεύτερου Ξε φλουδίζοντας το κρεμμύδι και κάτω από αυτό το συγκεκριμένο πρίσμα. Ο Γκόντερ Γκρας, στα δέκα του χρό νια, και αφού είχε δει από πολύ κο ντά την εισβολή των Γερμανών στην Πολωνία, κατετάγη στην οργάνωση «Jungvolk», η οποία τροφοδοτούσε ως γνωστόν την περιώνυμη «Νεολαία του Χίτλερ». Όταν στα δεκαεπτά του τον συνέλαβαν οι αμερικανικές δυνά μεις, ήταν ήδη στρατιώτης των Βάφεν Ες Ες. Στα δεκαοκτώ του ήταν πλέον ένας απελεύθερος - «νεκρός». Κι «αυτό το συνονόματο αγόρι» της τριτοπρόσωπης αφήγησης στο Ξε φλουδίζοντας το κρεμμύδι σπεύδει τώρα, πλησιάζοντας αισίως τα ογδό ντα του χρόνια, καταξιωμένο μάλιστα με το βραβείο Νομπέλ (1999), να εξο

10 Ο

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

μολογηθεί εκ βαθέων για τα μάλλον υποχρεωτικά αμαρτήματα μιας βα σανιστικής εφηβείας και όχι μόνον. Η έξοδος του συγγραφέα από το ασφυκτικό οικογενειακό δυάρι οδηγεί μαθηματικά στην αγκύλωση της ολέ θριας χιτλερικής εμμονής: η αναζήτη ση και περαιτέρω κατοχύρωση όλο και μεγαλύτερου «ζωτικού χώρου» θα τεκμηριώσει την κατεξοχήν υστερία του εικοστού αιώνα. Η γραφή διεκπεραιώνει τα διηγητικά βάρη με υπο δειγματική άνεση και σχολαστική ακρίβεια. Ο μάστορας της υφολογικά μεικτής ανάπτυξης του βιωματικού υλικού ξέρει πώς να φέρει την ασίγα στη εσωτερική περιπέτεια σ' ένα ασφαλές κειμενικό λιμάνι: ο κύριος χαρακτήρας διαδοχικά μεταμφιέζε ται, αποκαλύπτεται, αυτοαναλύεται, επιστρέφει στην προστασία της μά σκας του «οικείου άλλου», κοιτάζει στα μάτια τη φρίκη της πραγματικό τητας, εκθέτει ενοχές και συνδιαλέγε ται σε ισότιμη βάση με το Κακό, χωρίς εντέλει να παραδίδεται σ' αυτό. Απο δίδεται έγκυρα, επίσης, η φυλετική αγωνία των Γερμανών, όπως βιώθηκε δυο-τρεις δεκαετίες πριν από την κα τεδάφιση του «Τείχους του αίσχους», που μοίραζε το Βερολίνο και κατ' επέκτασιν ολόκληρη τη χώρα σε δύο στρατόπεδα ηθικής. Από το πρώτο του μυθιστόρημα, που ίσως είναι το αρτιότερο δημιούργημά του (το Τενεκεδένιο ταμπούρλο, 1959), έως σήμερα, ο Γκύντερ Γκρας δεν έπαψε να ενοχλεί το αναγνωστι κό κοινό. Αναφερόμενος μάλιστα στην ενοποίηση των δύο Γερμανιών, έκρινε ότι, ως εκ των πραγμάτων πρόωρη, θα ταλαιπωρούσε ιδιαίτερα την Ανα-

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

τολική Γερμανία, η οποία θα μεταμορ φωνόταν από τη μια μέρα στην άλλη σε φέουδο της δυτικής αδελφής της. Κατά το διάστημα 1989-1991, που έζησα κι εργάστηκα στη Βόρεια Ρηνα νία - Βεστφαλία, γηγενείς φίλοι μου έλεγαν για τον Γκυντερ Γκρας επί λέξει ότι «Er ist ein bischen unhoeflich», δηλαδή «είναι λίγο αγενής». Στο Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι η λίγο-πολυ αναμενόμενη αυτή επάνοδος του τρίχρονου παιδιού - νάνου - δαί μονα ex machina, όπως και στο Τενε κεδένιο ταμπούρλο, λογίζεται ότι συμβολοποιεί την πάγια κεντρομόλο τάση ενός δημιουργικού λόγου ο οποίος δεν αποκρύβει την επιθυμία του να επιστρέφει στους χώρους του αίματος, είτε για να εξαγνισθεί είτε για να αυτομαστιγωθεί. Σύμφωνα άλλωστε με την ετυμηγορία του Ρ.

Szondi, «μετά το Αουσβιτς δεν είναι πλέον κανένα ποίημα δυνατό, εκτός και μόνο με αφορμή το Αουσβιτς». Κοντολογίς, φρονώ ότι το έργο αυτό συνιστά περισσότερο μια επαλήθευση της χαϊντεγκεριανής αλληλουχίας, η οποία οφείλει να συνδέει denken και dichten, ήτοι το σκέπτεσθαι και το ποιείν, παρά μια επίδειξη λογοτεχνι κού οίστρου. Το ότι πολλοί κριτικοί στηλίτευσαν την κατάθεση αυτή, επειδή γίνεται εντελώς άκαιρα, όπως π.χ. ο Christopher Hitchens, οφείλε ται στο γεγονός ότι θεώρησαν το λο γοτεχνικό αυτό έργο ότι αποτελεί μέρος μιας δικονομικής διαδικασίας, η οποία απώλεσε εσκεμμένως τη ση μασία της. Αλλά η τέχνη, η οποία γεννά ζωή, όπως ήθελε ο δάσκαλος Χένρυ Τζέημς, γεννά κατ' ανάγκην δι καστές και ενόρκους; ■

0 Γιώργος Βέης είναι ποιητής

To Ι998 ενώσαμε τις δυνάμεις μας με τον φιλόδοξο στόχο, να δημιουργήσουμε μία εταιρεία ΠΡΟΤΥΠΟ στο χώρο του χαρτιού! Σήμερα η Α Γ ΓΕ Λ ΙΔ Η Ι - ΓΕΩ ΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ καθιερώνεται σε ΕΤΑΙΡΕΙΑ - ΠΡ Ω ΤΑΓΩΝΙΣΤΗ στην κατηγορία της, με σημαντικά μεγέθη πωλήσεων, πρότυπες ιδιόκτητες εγκαταστάσεις και εξειδικευμένα συστήματα logistics - μηχανογράφησης. Είμαστε περήφανοι για τους ανθρώπους και την οργάνωσή μας, που μας βοήθησαν να πετύχουμε όλα αυτά.

Με μεθοδικά βήματα κατακτάμε το στόχο μας, δηλαδή να προσφέρουμε σε εσάς, τους πελάτες μας, προϊόντα και υπηρεσίες που ικανοποιούν απόλυτα τις ανάγκες σας. Για μας καταξίωση είναι να παραμείνουμε η πρώτη σας επ ιλογή... σε φύλλο και ρολό χαρτί!

Α Γ ΓΕ Λ ΙΑ »! - ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕΒΕ *

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Νικόλαος A. Ε. Καλοσπύρος

Στη γραμμή του παπαδιαμαντικού ορίζοντος Χρηστός Βακαλόπουλος, με το κορυφαίο έργο του Η γραμμή του ορίζοντος (1991), αφιέρω σε στη μυθιστορηματική γρα φή τη δική του μέθεξη στον ορθόδοξο παπαδιαμαντικό τρόπο, πριν εξέλθει πρόωρα του ματαίου τούτου κόσμου (Ιανουάριος 1993), τίμιος θε ράπων του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας, του στοχα Σ τέλιος Παπαθανασίου σμού. Η οπτική γωνία του ΒαΟ Αλέξανδρος καλόπουλου προϊδέασε τον Παπαδιαμάντης θεολόγο-φιλόλογο Στ. Παπα και η γραμμή τοο θανασίου να διαβάσει στο ορίζοντος πλαίσιο της «ορθόδοξης λογο τεχνικής κριτικής» το έργο του Εκδόσεις Μυγδονία, 2007 μεγάλου σκιαθίτη λογοτέχνη. σελ. 408, τιμή: 20,00 ευρώ Έχοντας, λοιπόν, ολοκληρώ σει αυτή τη δεύτερη διδακτορική δια τριβή του (Θεολογική Σχολή ΑΠΘ, 2005) με τη βοήθεια αφενός κατηγο ριών από τον γενετικό δομισμό του L. Goldmann και αφετέρου την έν νοια της «ανταποκρισιμότητας» κα τά την κοινωνική οντολογία του Μ. Bakhtin, πρόσφερε στις παπαδιαμαντικές σπουδές τη δική του περιδιά βαση στον ορίζοντα του αγίου της νεοελληνικής λογοτεχνίας, πραγμα τοποιώντας τον αρραβώνα της θεολογικής προοπτικής με την κοινωνιολογία της λογοτεχνίας. Στα τρία κε φάλαια του βιβλίου του ασχολήθηκε αντιστοίχως με την ιστορική έποψη των κοινωνικών θέσεων του Παπαδιαμάντη, την ένταξη των απλοϊκών προσώπων της ευαγγελικής νηπιότητας στο παπαδιαμαντικό σόμπαν και το περιδιάλεγμα αγαπητικών μορφών και διακειμενικής πολυφω-

102

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

νίας όσον αφορά την πρόσληψη του παπαδιαμαντικού έργου. Η γόνιμη συνδιάλεξη της διατριβής του Παπαθανασίου με την ομόλογη της Ruth Coates, Christianity in Bakh tin. God and the Exiled Author (Cam bridge 1998) απέδωσε καρπούς. Ας μου επιτραπεί να επι μείνω στη γλώσσα του συγγραφέα, το ιδιαίτε ρο ένδυμα της διατριβής, με έμφαση στην επικοινωνιακή χροιά της, όπου αναδύεται η ανάγκη του συγγραφέα να παρακολουθεί ως ισότιμος συνο μιλητής τους ήρωες του Παπαδιαμάντη και να συνομιλήσει ερμηνευτικά με τις προϋποθέσεις της παπαδιαμαντικής «κοινωνιολογίας» ή μάλλον «συμπαθείας». Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα να παρουσιάσει κανείς τη διαμόρφωση της κοσμοθεωρίας του «ξένου» των γραμμάτων μας, όσο κι αν η περιέργεια να αναμετρηθούμε με τον νεότερο κλασικό της λογοτε χνίας μας υπαγορεύει την πολλαπλή ανάγνωση του έργου του. Καλοσωρίζω ένα νέο βιβλίο στο χώ ρο των παπαδιαμαντικών σπουδών, χώρο πολυταλανισμένον από τις νεωτερικές απόπειρες και τις ση μειωτικές προσεγγίσεις. Ιδιαίτερη πρόκληση για τους αναγνώστες του βιβλίου του Στέλιου Παπαθανασίου θεωρώ τη λογοτεχνική πρόσκληση να προσλάβουν την κοινωνιολογική θεώρηση του Μπαχτίν για όλους τους ελαφρόίσκιωτους και καταφρονημένους του κόσμου τούτου. Κατά τα άλλα, «εμείς πρέπει να πλησιά σουμε τον Παπαδιαμάντη κι όχι να προσπαθήσουμε να τον φέρουμε στα νερά μας», όπως σημείωνε ο Βακαλόπουλος. ■

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΟΛΟΓΙ/

ΜΑΣΟΝΟΙ

ΣΙΓΑ ΜΗ ΓΙΝΕΙΣ ΦΙΡΜΑ

Μίκρασιάτηεβδ E im a y ls M a y d a s

Κ ύ ρ ιε Π ρ ό εδ ρ ε , σ τ η δ ιά θ ε σ ή σ ας..

# Σ χ γ*,$$ ΐίΑ \σ γί\ Κ b iu ri/lu rm ,

Π Η Λ Χ λ ίΟ Ν

Σ το βιβλιοπωλεία. Κοι με αντικαταβολή, τηλ.: 210 3307001-4, e-m ail: ekdoseis.periplous@gmail.com

Ο μύθος της

σ οι μ ύ 9 ο ι επ έζη σ α ν τη ς

π ρ ο φ ο ρ ικ ή ς

παράδοσης

δ ιέ δ ε τ α ν σ τ ο ιχ ε ία ισ χ υ ρ ώ ν π ρ ο β λ η μ α τισ μ ώ ν κ α ι ό χ ι τ υ χ α ία δ ιε ίσ δ υ σ α ν σ τ ις δ ιά φ ο ρ ε ς μ ο ρ φ έ ς τ η ς χ ν η ς . Η « α ν τ ιπ α δ η τ ικ ή δ ο λ ο φ ό ν ο ς » Μ ή δ ε ια σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε ω ς μύδ ο ς τ ό σ ε ς π ο λ λ έ ς ο π τ ικ έ ς κ α ι α μ φ ίσ η μ ε ς ε ρ μ η ν ε ίε ς π ου α κ ό μ α ιρ ο β λ η μ α τ ίζ ε ι κ α ι σ υ ν ε χ ίζ ε ι ν α ε μ π ν έει τ ο υ ς δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ς . Γιάννης Ι\Ι. Μ πασκόζος

Επιμέλεια: Γιάννης ΙΜ. Μπασκόζος Γράφουν οι: Γιώργος Φ ρέρης, Σύλβια Κατούντα, Στέλλα Βατούγιου, Τ ζω ρ τζίνα ΚακουΒάκη

[

Δ I A B A Ζ Ο ]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Γιώργος Φρέρης

0 λογοτεχνικός μύθος της Μήδειας

οιη νεότερη εΠΑηνική Πογοτεχνία ι σχέσεις του μύθου και της λογο τεχνίας αποτελούν πεδίο έρευνας της Συγκριτικής Γραμματολογίας και συνθέτουν ένα περίπλοκο κεφάλαιο όπου υπεισέρχονται κι άλλοι επιστημονι κοί κλάδοι. Είναι προφανές πως αν, αρχι κά, ο μύθος είχε άμεση σχέοη με τη θρη σκεία, στη συνέχεια, με το πέρασμα του ανθρώπου από τη μυστικοπάθεια στην εξέταση και στην κατανόηση του κό σμου, έχασε αυτόν τον πρωτογονικό ιε ρό του χαρακτήρα. Παρέμεινε όμως στε νά συνδεδεμένος με το λόγο τον προφο ρικό και την παράδοση, έναν λόγο που εισδύει έντονα στην τέχνη και τη λογοτε χνία, έναν λόγο που μετασχηματίζεται και μεταμορφώνεται στη διάρκεια της ιστορίας για να καταγράψει διάφορες πτυχές κι απόψεις της ανθρώπινης συ μπεριφοράς. Κι αυτό γιατί ο μύθος, και με τη νέα του μορφή, αυτή του λογοτεχνι κού μύθου, άσκησε κι ασκεί ακόμα επιρ ροή στην ανθρώπινη σκέψη, παρέχει στον άνθρωπο απλές κι ευκολονόητες λύσεις για καταστάσεις και φαινόμενα πανανθρώπινα, εμπεριέχει αλήθειες που το μέτρο τους τις καθιστά καθημερινά επίκαιρες. Αν περιοριστούμε στο γνωστό μύθο της Μήδειας, η μυθική αφήγηση περιορίζεται στο φόνο δύο μικρών παιδιών από τη μη τέρα τους για να εκδικηθεί τον άπιστο σύζυγο-πατέρα, τον Ιάσονα. Η διαδοχή δια φόρων διατυπώσεων, από την αρχαιότη τα μέχρι σήμερα, παρά τις όποιες μετα μορφώσεις, σκιαγραφούν ταυτόχρονα και τη σχετική «ακαμψία» του συγκεκριμένου μύθου και την ικανότητά του να εκφράσει με λεπτομερείς παραλλαγές, με μετακι νήσεις ή αλληγορικές αναγνώσεις, επο χές, οράματα ή νοοτροπίες ποικίλες. 0

10 < α

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

μύθος της Μήδειας δεν είναι ενιαίος κι εμ φανίζει διάφορες φάσεις, συχνά αντιφατι κές μεταξύ τους, γιατί η πρωταρχική ιστο ρία εμπεριέχει λανθάνουσες ή αμφίβολες καταστάσεις, ιδιαίτερα στο επίπεδο των κινήτρων των προσώπων ή στην επεξήγη ση των γεγονότων1. Γι' αυτό και ο μύθος της Μήδειας, στη γέννησή του, εμφανίζει ένα σημαντικό αριθμό πρωτότυπων χαρακτηριστικών. Από τη μια, ο μύθος φαίνεται να 'χει μια καθαρά ελληνική προέλευση, να συνδέ εται με τη μυθική αφήγηση της αναζήτη σης ενός θησαυρού και η κάτοχός του, η μάγισσα Μήδεια, να γίνεται συμβολικό αντικείμενο της αγροτικής ευημερίας και του πλούτου, της γονιμότητας και της εξουσίας, αφού αυτή ορίζει τον δράκοφύλακα του χρυσόμαλλου δέρατος. Κατ' επέκταση η Μήδεια ανάγεται σε πρόσω πο που φυλάει τα μυστικά των καταχθό νιων δυνάμεων κι απέναντι στον Ιάσονα, που αναζητά συνεχώς τη βασιλική ηγε μονία κι εκπροσωπεί το άτομο που επι θυμεί να επιβάλει μια τάξη, η Μήδεια εκ προσωπεί το χάος και τις κακοποιές δυ νάμεις. Ωστόοο, κάθε φορά που το ζεύ γος συμμαχεί και παραμερίζει τη διαμάχη του, τα αποτελέσματα είναι θετικά, και η μαγική ιδιότητα της Μήδειας, σε συνδυα σμό με τη «μήτι», την πανουργία, κατα γράφεται από τη μυθική αφήγηοη σαν μια ηθική αντιπαράθεση μεταξύ της κα λής και της κακής χρήσης της μαγείας. Κι αν πρώτοι οι Έλληνες τραγικοί ασχο λήθηκαν με το μύθο της Μήδειας στη λογοτεχνία και την τέχνη, οι συνθέσεις τους απέχουν πολύ από τον αρχέγονο μύθο, όπως και οι σύγχρονες δραματικές διασκευές του μύθου της Μήδειας απ' αυτήν του Ευριπίδη. Στην περίπτωσή

ίΦ ΔI I ΕA ΡB ΩA ΜΖ ΩA . μας, θα παρακάμψω την ανάλυση των 80 και έργων2, που από τον ΙΒ' αιώνα μέχρι σήμερα καταπιάστηκαν με το μύθο της Μήδειας. Θα αρκεστώ σε τέσσερις δια φορετικές προσαρμογές του μύθου στην πρόσφατη νεοελληνική λογοτεχνία. Η πρώτη αφορά το μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση, Η Μεγάλη Χίμαιρα, του 1953. Η αφήγηση του έργου μάς αποκαλύπτει πως ο Γιάννης Ραΐζης, ένας κασιώτης ναυτικός, ερωτεύεται στη Ρουάν της Γαλλίας μια ονειροπαρμένη όμορφη κο πέλα, τη Μαρίνα Μπερέ, που έκανε κλα σικές σπουδές και μία διατριβή πάνω στο μύθο της Μήδειας. Παντρεύονται και ζουν στη Σύρο, όμως η ζωή τους είναι μια ατέλειωτη χίμαιρα. Η Μαρίνα πίστευε πως αυτός ο γάμος με τον Έλληνα θα τη λύτρωνε από την πλήξη της γαλλικής επαρχίας, πως η διαμονή στην Ελλάδα θα έδινε νόημα στην ύπαρξή της. Διαπι στώνει δυστυχώς, σαν μια άλλη κυρία Μποβαρύ, και την ανία της ελληνικής επαρχιακής ζωής, εκμεταλλεύεται τη μαλθακή αγάπη του συζύγου της προκειμένου να ικανοποιήσει μικροαστικές φι λοδοξίες, παρασύρεται από το πάθος του κουνιάδου της, γίνεται αιτία να αρρωστήσει και να πεθάνει η κόρη της και, τέλος, έχοντας τύψεις για την παράνομη σχέση και κυρίως για την απρόσμενη πα ράνομη εγκυμοσύνη της που αδυνατεί να κρύψει, αυτοκτονεί, έχοντας στο νου την εικόνα της Μήδειας, τη στιγμή που ο άντρας της μπαίνει στο λιμάνι της Ερμούπολης με το νέο του εμπορικό κα ράβι, το «Χίμαιρα», όμοιο μ' εκείνο που είχε όταν τον πρωτογνώρισε: - Χίμαιρα, μουρμούρισε- και χαμογέλασε πικρά.

Χίμαιρα ενός κόσμου άγνωστου και ονει ρεμένου. Καράβι - μύθος, που έπλεγε προς τη χώρα της ευτυχίας, τη ζωή της χαράς. Και την πήρε το μάνικά καράβιτην οδήγησε στην περιοχή της μαγγα νείας1. Μ' αυτά τα λιτά λόγια ο αναγνώστης ανατρέχει στην όλη μυθιστορηματική δράση που εξελίχθηκε και τη συνδέει με τη μυθική δράση και τις αρχέγονες πηγές της. Στη Μεγάλη Χίμαιρα δεν μπορούμε να μην αποτιμήσουμε το μύθο της Μή δειας σε δύο επίπεδα: πρώτα σαν θέμα, με την εμφάνιση του μυθικού προσώπου μέσα στο χώρο του λογοτεχνήματος, και, δεύτερον, σαν μυθική αφήγηση που ο συγγραφέας μετασχηματίζει ελεύθερα προσθέτοντας νέες εκδοχές. Σαν θέμα, ο μύθος της Μήδειας -παρά το γεγονός ότι διαφαίνεται λίγο στην αρχή, αλλά συνει δητοποιείται πολύ καλά από τον αναγνώ στη στο τέλος του μυθιστορήματος- κυ ριαρχεί και λειτουργεί απόλυτα χάρη στην αλληγορία. Ο μύθος του αφηγήμα τος του Καραγάτση παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τον αντίστοιχο κλασικό μύθο. Η αντιπάθεια που εξελίσσεται σε διαμάχη μεταξύ της ξένης γυναίκας, της Μαρίνας, και της πεθεράς της, της κυραΡεΐζαινας, αντανακλά όχι μόνο τη «στε ρεότυπη» διάσταση νύφης και πεθεράς, όχι μόνο τη διαφορετική αντίληψη δύο γενεών, αλλά κυρίως τον αγώνα επικρά τησης δύο αντιλήψεων: της παραδοσια κής και της μοντέρνας σε ηθικό, κοινωνι κό και πνευματικό επίπεδο. Ο θάνατος των παιδιών της Μαρίνας υποδηλώνει το τέλμα της ηθικής κατάπτωσης· αντίθετα ο δικός της αφανισμός, όπως κι αυτός του εραστή κουνιάδου της, λειτουργεί

Γ δι αβαζω] L

Α Φ

I Ε Ρ Ω Μ

σαν ύβρις, σαν κάθαρση και σαν νίκη της παράδοσης στις νέες αντιλήψεις. Πρόκει ται για έναν θάνατο που πηγάζει όχι τόσο από αισθήματα ζήλιας αλλά από τύψεις της ανθρώπινης συνείδησης, από έναν ορθολογισμό που καταδυναστεύει το συναισθηματισμό. Σαν μυθική αφήγηση, παρά το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο έργο έχουμε να κά νουμε με μια πλοκή καθαρά μυθιστορη ματική, με μια σειρά γεγονότων που επι τρέπουν στον αναγνώστη να διαμορφώ σει άποψη για τους ήρωες, δεν μπορού με να αγνοήσουμε το ρόλο της «μυθικής

106

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 20Q7

αλληγορίας», στην περίπτωσή μας της Μαρίνας-Μήδειας, σαν μια αναπαράστα ση συγκεκριμένης μυθικής μορφής, με μια συνοχή εκφραστικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν το μύθο. Ούτε μπορούμε να παραμελήσουμε το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο μέσα οτο οποίο αναπαράγεται ο μύθος: ο Γιάννης-Ιάοων αναζητεί τον έρωτα-χρυσόμαλλο δέρας, γνωρίζει τη Μαρίνα-Μήδεια στη Γαλλία-Κολχίδα, έρχονται να ζήσουν στη Σύρο-Ιωλκό, καταδυναστεύονται από την οικογένεια του Γιάννη-Ιάσωνα. Η φυνή-περιπέτεια είναι αναπόφευκτη: του Γιόννη-Ιάσονα στη θά

[ δ ι α β α ζ ω Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α .

λασσα, μακριά από την πατρίδα, από την νταν, προτού ακόμα η λογική της πα παράδοση, παραδομένος στους πειρα τριαρχίας τον διαστρεβλώσει, προτού σμούς της ξενιτιάς, της Μαρίνας-Μή- τον θέσει εκτός των τειχών και τον ρίξει δειας στον παράνομο έρωτα, με τον κου στη λησμονιά των αιώνων4. νιάδο της, παρά τις προφυλάξεις της και Το έργο του Μπουντούρη είναι καταστά την αντίστασή της. Δεν μπορούμε επίσης λαγμα μιας πιθανής εξέλιξης του πρωτό να μη λάβουμε υπόψη την ψυχολογική γονου μύθου που μας διαφεύγει, όπως επεξεργασία, συνειδητή ή ασυνείδητη, και η τραγωδία του Ευριπίδη, η οποία των μυθικών μορφών και καταστάσεων όμως αποτελεί την ουσιαστική απαρχή στα νέα πρόσωπα: π.χ. η αδυναμία της του γεγονότος που οριοθετεί ώς τις μέ νεαρής φοιτήτριας να συλλάβει ή μάλ ρες μας το λογοτεχνικό μύθο της Μή λον να δικαιολογήσει την παιδοκτόνο δειας και του δίνει άλλη διάσταση. Ξεκι δράση της Μήδειας κατανοείται απόλυτα νώντας από την εκδοχή του Ευμήλου, Η και διαφαίνεται απλή στο τέλος της μυθι άλλη Μήδεια ξεφεύγει από τη γνωστή στορηματικής διήγησης της Μεγάλης Χί αφήγηση ότι ο φόνος των παιδιών έγινε μαιρας, αφού η σύγχρονη Μήδεια, κατά εξαιτίας της ζηλοτυπίας ή, σύμφωνα με τον Καραγάτση, σκοτώνει τα παιδιά της το μύθευμα του Καραγάτση, εξαιτίας των ορμώμενη από τη βασανιστική ερωτική ηθικών τύψεων της μάνας-συζύγου. Εδώ της ζωή κι όχι από ζηλοτυπία, όπως το τα παιδιά σκοτώνονται στο όνομα της θέλει το αρχέτυπο κείμενο. εξουσίας, της πολιτικής και της ανδρο Αν η περίπτωση της Μεγάλης Χίμαιρας κρατικής αντίληψης. 0 Κρέων φονεύει τα εγγράφεται στο στάδιο της ακτινοβολίας, παιδιά της Μήδειας για να κυβερνήσει το θεατρικό έργο του Βασίλη Μπουντού- ανενόχλητος. Ταυτόχρονα ενσαρκώνει ρη Η άλλη Μήδεια, του 1990, εντάσσεται τον άντρα-σύζυγο, τον άντρα-δυνάστη στο στάδιο της ανάδυσης, δηλαδή έχου που δεν αποδέχεται την κυριαρχία της με να κάνουμε όχι μόνο με μια εντελώς γυναίκας και την καταρρίπτει. Γι' αυτό διαφορετική εκδοχή του μύθου, κάτι που σφετερίζεται την εξουσία, λεηλατεί την και ο ίδιος ο συγγραφέας μαρτυρεί με περιουσία της αντιπάλου του και εξαφα τον τίτλο που δίνει· έτσι στον «Πρόλογό» νίζει ό,τι δημιούργησε: τη ζωή, τα παιδιά του αποσαφηνίζει την επανεμφάνιση του της5. Στο συγκεκριμένο έργο ο Κρέων δεν μυθικού θέματος στην παλιότερη μορφή είναι μόνο ο εκφραστής που διεκδικείτην του. Αν ο λογοτεχνικός μύθος της Μή πολιτική εξουσία αλλά κι ο εκπρόσωπος δειας, μέχρι σήμερα, θεωρούσε, σε πα που συντρίβει τη μητριαρχία, τη γυναίκαγκόσμια πλαίσια, την ευριπίδειο εκδοχή μάνα που κυοφορεί μια νέα ζωή για να τη ως πρωτότυπο, με τον Β. Μπουντούρη στεριώσει αργότερα με το γάλα της. Ωστόσο η προσπάθεια του Β. Μπουντού έχουμε μια διαφορετική προσέγγιση: Η Άλλη Μήδεια δεν είναι διασκευή της ρη να επαναφέρει μέσω του μύθου της Μήδειας του Ευρυπίδη, μας λέει ο συγ Μήδειας τη «χαμένη και προδομένη μη γραφέας. Κρατάει το δικαίωμα ν' αφηγη τριαρχία» εγγράφεται σαν μια πρωτοτυ θεί το μύθο της Μήδειας όπως σώζο πία ανάδυσης κι ακτινοβολίας της συγκε-

Η ΤΕΧΝΗ

ΤΟΥ

Θ Ε ΑΜ ΑΤΟ Σ

Η Σημειωτική θεάτρου και Δράματοί ΣΕ Ο Λ Α ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

[

δ ι α β α ζ ω

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

κριμένης μυθικής αφήγησης, κάτι που έντονα υπογραμμίζεται στο τελευταίο μέρος του έργου του, στο «Υστερόγρα φο», όπου σημειώνει όλες τις επιφυλά ξεις του γύρω από την ιδεολογική εξέλι ξη του συγκεκριμένου μύθου6. Αντιμετω πίζοντας το μύθο της Μήδειας σαν μια διαμάχη μητριαρχίας - πατριαρχίας, ο Μπουντούρης ασπάζεται κι αποδίδει στον Ευριπίδη -παρά το θαυμασμό που έχει προς την ποιητική του δημιουργία και πρωτοτυπία- την ετικέτα του μισογύ νη, γνώμη που πολλοί κριτικοί συμμερί στηκαν άλλωστε7, για την αντιμετώπιση των ηρωίδων στο σύνολο των τραγω διών του. Όμως η Μήδεια, σύμβολο ήττας της μη τριαρχίας, φαίνεται να ξαναπαίρνει την εκδίκησή της γιατί αν το θηλυκό στοιχείο -«ο φοβερός αντίπαλος της πατριαρ χίας»- ηττήθηκε από τον άντρα εκπρό σωπό της, σαν γεγονός ξαναεπιστρέφει στο ασυνείδητο του άνδρα με δύο μορ φές: του ερωτικού ιδανικού και του κατα στροφικού «μαγικού» στοιχείου, ιδιότη τες που η Μήδεια ενσαρκώνει ως μάγισ σα και ως ερωμένη8. Σήμερα, οι δύο αυ τές όψεις ταυτίζονται κι αποδίδονται στη γυναίκα σύμβολο, στη Γυναίκα-Μήδεια, γιατί Οι Μήδειες δεν έχουν μαχαίρια κοφτερά. Έχουν βυζάκια ορθόστηθα. Θανατηφό ρα° Την ίδια αντίληψη, για διάθεση ανάδυσης κι ακτινοβολίας της συγκεκριμένης μυθι κής αφήγησης, προσαρμοσμένης όμως στη σύγχρονη αντίληψη του τραγικού, διαπιστώνουμε και στα αντίστοιχα έργα των Βασίλη Γκουρογιάννη και Μποστ. Συ γκεκριμένα η Μήδεια τ ου Β. Γκουρογιάννη (1995) αποτελείται από δύο ενότητες: η πρώτη διαπραγματεύεται την υπόθεση της Μήδειαςτου Ευριπίδη, όπου η παιδο κτονία προβάλλεται σαν «αριστουργηματική δημιουργία» μιας «αισθητικής παγί δας», ενώ η δεύτερη διαστρεβλώνει το 110

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007.

αρχαίο κείμενο που προβάλλεται σαν πα λίμψηστο, εφόσον διακρίνεται ο αρχικός λόνος του οποίου άλλα τμήματα μεταφέρονται πι στά, άλλα διαστρέφονται, αλλού εκφέρεται ο σύγχρονος λόνος κρυπτόμενος πίσω από τους τρόπους και την αυθεντία του μεγάλου ποιητή, μας λέει ο συγγραφέας στο «Επίμετρό» του και προσθέτει επεξηγηματικά: Τι είναι λοιπόν το νέο έργο; Οπωσδήποτε θέλει να είναι καθρέπτης του σύγχρονου κόσμου. Η Κολχίδα να σημαίνει υπαινικτικά τον συντετριμμένο χώρο του ανατολικού σοσιαλισμού, ένα θραύσμα ταυ οπαίου, η Μήδεια, εκτινάχθηκε ώς την Κόρινθο. 0 υπαινικτικός φασισμός της Κολχίδας γί νεται αρχόμενος ναζισμός στην Κόρινθο. 0 ρατοισμός εμφανής και οι πολίτες ήδη ικανοί να στήσουν κρεματόρια ανθρώπι νης σάρκας. Μέσα σ' όλον αυτόν το στροβιλισμό, πώς αντιδρούν οι ανθρώπι νες ψυχές; Είναι ικανές να πράξουν τα φοβερότερα ή παραλύουν εντελώς10. Φυσικό λοιπόν, στο έργο του Β. Γκουρογιάννη, η Μήδεια να μη σκοτώνει τα παι διά της, η αντιπαλότητα του γνωστού ζευγαριού να περνά σε δεύτερη μοίρα και να μη γίνεται αφορμή για καμιά παι δοκτονία, να παρατηρείται μια αυτοκριτι κή και μια απομυθοποίηση των ονειρευμένων στόχων, και τελικά να είναι ο Ιάσονας αυτός που θέλει να προφυλάξει και να προστατέψει τα παιδιά του από το εκδικητικό μένος αυτών «που με πάτημα χήνας ζυγώνουν, πληρώνοντας το κα κούργημα της μάνας». Η Μήδεια του Β. Γκουρογιάννη, πέρα από το νεωτεριστικό νοηματικό άξονα του μύθου, εμφανίζει και μια πρωτοτυπία ως προς τη μορφή: ενώ το έργο είναι γραμ μένο σε στίχους, χωρίζεται σε μέρη και σε κεφάλαια κι όχι σε πράξεις και σκηνές. Το πρώτο μέρος αποτελείται από δύο κεφάλαια, όπου το ευριπίδειο μύθευμα διαπραγματεύεται σαν απόηχος μιας φα-

[ δ ι α β α ζ ω Α Φ I Ε Ρ Ω Μ A

ντασίωσης, σαν όραμα ενός ιδεολογή ματος ή μιας αισθητικής αντίληψης, με πρωταγωνιστές δύο πρόσωπα: το ομοίωμα της Μήδειας και την αντιφώνη ση των ποιητών. Πρόθεση του συγγρα φέα είναι να παρουσιάσει αρχικά στον αναγνώστη, με τρόπο συμβολικό και δια χρονικό, την εξιστόρησα του μύθου μέσα από τις καταγεγραμμένες εκδοχές του έντεχνου λόγου. Το δεύτερο μέρος πε ριέχει τέσσερα κεφάλαια που εξιστορούν τη «νέα» εκδοχή του μύθου, όπου ο Ιάοων αναδεικνύεται πατέρας τρυφερός και στοργικός, παρά τις συζυγικές του απιστίες. Μάλιστα, μετά το διπλό φόνο της Μήδειας (το θάνατο του Κρέοντα και της κόρης του Γλαύκης), είναι ο πατέρας Ιάσων που ανησυχεί κι εκλιπαρεί για τη σωτηρία των παιδιών κι όχι η μάνα. Αυτή η αντιστροφή των ρόλων -σημείο της μετεξέλιξης του μύθου της πατρικής στοργής- ολοκληρώνεται, στο συγκεκρι μένο έργο, και με την τάση του να φύγει προκειμένου να λυτρωθεί και να ξεχύσει ή να ξεπεράσει το όποιο πρόβλημα. Τέλος, παρατίθεται, σε πεζό λόγο, ένα «επίμετρο» με στόχο να αμβλύνει το συμβολισμό και να τον προσαρμόσει στα σύγχρονα «κοινωνικά δρώμενα» της χώ ρας μας. Το δισέλιδο «Επίμετρο» κατα γράφει και μαρτυρεί την πολιτική τοπο θέτηση του συγγραφέα και την αλληγορική ιδεολογική διάσταση nou προσδίδει στο μύθο της Μήδειας. Ο κύκλος της Μή δειας δεν εκφράζει για τον Β. Γκουρογιάννη μια αντιπαράθεση προσώπων, δεν συμπυκνώνεται στο απλουστευτικό απο τέλεσμα των προσωπικών προστριβών αλλά αποτελεί το καταστάλαγμα μιας κοινωνικο-πολιτικής συγκυρίας.

Η . Τ Ε Χ Ν Η

Το έργο του Β. Γκουρογιάννη μάς υπεν θυμίζει, με τρόπο σαφή και κατηγορημα τικό, ότι η οργανωμένη κοινωνική ζωή που αξιώνει την αρμονία εξορίζει τη δυ σαρμονία του τραγικού. Στο ίδιο πλαίσιο θα κινηθεί και η Μήδεια του Μποστ, που γράφτηκε το 1994. Μόνο που στον Μποστ το τραγικό εκφράζεται μέσω του παραλόγου· και το παράλογο καλύπτει την τραγωδία, την απομυθοποιεί και την διακωμωδεί. Η ηρωίδα του Μποστ είναι μια σύγχρονη ξένη γυναίκα που ζει στην Ελλάδα των γνωστών αντίξοων και πα ράλογων καταστάσεων του εικοστού αιώνα, πεπεισμένη ότι κατέχει το κλειδί της αρετής και της μελλοντικής ευτυχίας των παιδιών της. Δεν αντέχει να βλέπει τα δύο της αγόρια να παραστρατούν, να μην την υπακούουν, να μην υλοποιούν τις μικροαστικές της προτροπές, να μην ασπάζονται τα οικογενειακά ιδεώδη. Γι' αυτό εξοργίζεται και τα σκοτώνει. Δεν έχω τύψεις. Τα παιδιά έπρεπε να σφαγούνε και λόγον που πηδάγανε και που δεν μελετάγανε. Εγώ μια ξένη, βάρβαρη, γυναίκα ντρο πιασμένη κι από μεγάλο έρωτα για άντρα, πα θιασμένη εξόριστη και δυστυχής, κατέληξα στη λύση κανένα απ' τα δυο παιδιά στο μέλλον να μη ζήση. Ι...1 Κι αν έγινα και φόνισσα κακούργα δολοφόνισσα κι εγκλήματα αν έκανα σφάζοντας τα παιδιά μου παράλληλα βοήθησε και σε χαρά με βύθισε

Τ Ο Υ

Θ Ε Α Μ Α Τ Ο Σ

γ,

Aoyos θεάμαΤ0$ (τόμ. Α1 - Αρχαίο Δράμα) Aoyos θεάμαΠΗ (τόμ. Β1 - Νεοελληνικό θέατρο) ΣΕ Ο Λ Α ΤΑ ΒΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

Β. Παγκουρέλη$

[

δ ι α β α ζ ω

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

σαν είδα πως με τη σφαγή, βρήκα τα λογικά μου11. Στην πραγματικότητα, σκότωσε δύο φίλους των παιδιών της, που έπαιζαν κρυφτό και είχαν έμπνευση κακή να μπούνε οτο παλάτι

112 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

την ώρα που εθόλωσε της Μήδειας το μάτι'2. Με το θεατρικό τέχνασμα του «από μη χανής θεού» επιχειρείται όχι μόνο η διακωμώδηση της μητροκτονίας αλλά και η μείωση του τραγικού που ενυπάρχει σ' όλες τις καταστάσεις του έργου. Αν στη Μεγάλη Χίμαιρα τ ου Μ. Καραγάτση η μυ θική διήγηση προβάλλεται ως λό γος μυθιστορηματικός, δηλαδή ως λόγος φαντασιακός που ενέχει στοιχεία διαχρονικά, αν στην Άλλη Μήδεια του Β. Μπουντούρη η μυθι κή αφήγηση επιχειρεί να δυναμιτί σει τα αρχέγονα θεμέλια της πα τριαρχίας διεκδικώντας τη «χαμένη τιμή» της μητριαρχίας, αν στη Μή δεια του Β. Γκουρογιάννη ο μυθικός αφηγηματικός λόγος βιώνει διαχρο νικά την τραγικότητα μέσω του πνεύματος, αδιαφορώντας για τα πρωτόγονα στερεότυπα των μυθι κών καταστάσεων, στο έργο του Μποστ ο μυθικός λόγος φθείρεται από πρόσωπα που εκφέρουν λόγο στοιχειώδη, ώστε ο ακροατής να ταυτίζεται άμεσα μαζί τους, μ' ένα λόγο που σηματοδοτεί καθημερινές εφήμερες καταστάσεις, μ' ένα λόγο τόσο αληθινά τραγικό ώστε ο θεατής-ακροατής να αυτοαναγνωρίζεται και να αυτοσαρκάζεται13. Το γέλιο προκύπτει από την αυθε ντικότητα του Μποστ, που είναι πη γαία, και η δραματική του αφήγηση, παρά τις όποιες εντάσεις που πιθα νόν να δημιουργεί στον αναγνώστη-θεατή, δεν καταλήγει ποτέ σε αδιέξοδα και αγωνίες. Έχοντας κα λά εμπεδώσει τη σοφία της ανατο λίτικης καταγωγής του, ο Μποστ βρίσκει αβίαστα πάντα λύσεις πρα κτικές, ανθρώπινες, καθημερινές. Παράδειγμα η αντιμετώπιση του έρωτα στη Μήδεια, που σύμφωνα με τους πρώτους στίχους του χορι-

[ δ ι α β α ζ ω Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

κού αποτελεί το κύριο θέμα του έργου. Όμως αντί να έχουμε την εξιστόρηοη των απιστιών του Ιάσονά, ο Μποστ προ τιμάει την ερωτική διήγηση της περιπέ τειας ενός «αθώου κοριτσιού» που έγινε καλόγρια γιατί τυχαία έμπλεξε με νεαρό ο οποίος «εκτός που ήταν Κρητικός ήταν και κριτικός». Συνέπεια αυτής της τακτι κής είναι η ταυτόχρονη εξιστόρηοη δύο «ερωτικών» υποθέσεων: της ζήλιας της Μήδειας, που έρχεται σε δεύτερη μοίρα, και της απεγνωσμένης προσπάθειας του καλόγερου (του κριτικού) να βρει την κα λόγρια (την αρραβωνιαστικιά του). Η σύνδεση διαφόρων περιστατικών και καταστάσεων προσφέρουν ζωντάνια και αληθοφάνεια στη διήγηση, καθώς ο Μποστ χρησιμοποιεί λογοπαίγνια (Κρητικός/κριτικός, παπάς/Παπάς, Μήδεια/μύδια), υποθετικές υπερβάσεις της καθημε ρινότητας, στοιχεία ή εικόνες της επικαιρότητας, εκφράσεις εφήμερες απλές και λαϊκές. Η οργή της Μήδειας, στο τέλος της Α' πράξης, όταν πληροφορείται από τον Ευρυπίδη, ταυτόχρονα με την απι στία του συζύγου της, και την πρόθεση του συγγραφέα να συγγράφει τραγωδία με θέμα τη γνωστή μυθική παιδοκτόνο, δικαιολογεί τα όσα προαναφέραμε: Λαπά, ρουφιάνε ποιητά, κάθαρμα Ευρι πίδη που ήρθες πέταξες μπηχτές και μ' έκα νες σκουπίδι. Μαύρες ιδέες μου περνούν γι' αυτήν την καλογραία που φίδι αποδείχτηκε η πολιούχος νέα. Πρέπει να δείξω φρόνησιν, να μάθω την αλήθεια να κρύψω την υπόνοιαν που έχω εις τα στήθεια.

f| r ΣΕ Ο Λ Α ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

ΤΕΧΝΗ

Έχει να πέσει μάχαιρα και μια αιμοσταγία που τα εδώ ανάκτορα θα μοιάζουνε σφαγεία. Και ας κρεμάσουν πινακίς εις τα ανά κτορά του «ΕΝΤΑΥΘΑ ΚΟΠΤΕΤΑΙ ΚΙΜΑΣ παρόντος του πελάτου»'\ Η όλη υπόθεση του μύθου στηρίζεται στο διαχρονικό υλικό που αναδύεται δή θεν τυχαία από την απομυθοποίηση του σύγχρονου βίου και συμβάλλει στην αυ τοφυή και αναίτια διαύγεια των προσώ πων, που συνειδητοποιούν την τραγική τους διάσταση. Η διαμάχη μεταξύ πατριαρχίας-μητριαρχίας υπάρχει- μόνο που ο Μποστ την τοποθετεί σε δύο επί πεδα: το συζυγικό και το μητρικό. Το πρώτο αφορά τη σχέση Μήδειας-Ιάσονα και εκφράζεται με το τυποποιημένο μοτίβο του άπιστου σύζυγου. Το δεύτερο έχει σχέση με την ιδιότητα της μητέρας δύο ανυπόφορων αγοριών, που δεν την υπακούν, δεν την λογαριάζουν, αλλά, αντίθετα, με τη συμπεριφορά τους την υποτιμούν, την κοροϊδεύουν, όπως ακρι βώς και ο Ιάσων. Και στις δύο περιπτώ σεις το αρσενικό στοιχείο ενοχλεί τη γυ ναικεία υπόσταση και την υποβαθμίζει. Μπρος σ' αυτήν την κατάσταση η ηρωίδα του Μποστ αντιδρά, διώχνοντας το σύζυ γο και σκοτώνοντας τα παιδιά της. Τιμω ρεί με αφανισμό την αναπαραγωγή του κακού (τα παιδιά της) και με περιφρόνη ση το σύζυγο που όφειλε να λειτουργεί ως υπόδειγμα. Το δυσανάλογο της ποι νής σαφώς καί αντικατοπτρίζει τον παραλογισμό της εποχής, κάτι που ο σύγχρο νος θεατής γνωρίζει καλά. Στην ουσία πρόκειται για μια τραγικότητα την οποία ήρωες και θεατές αποστρέφο-

ΤΟΥ

ΘΕΑΜΑΤΟΣ

Από την Παράσταση στην Αναπαράσταση· L ΠατοΒΗΙ

Το θέατρο και τα Σύμβολα Γ. Πείράν®

[

δ ι α β α ζ ω

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

νται, αλλά που οι καταστάσεις επιβάλ λουν, με αποτέλεσμα να υποφέρουν και οι δύο, συνειδητοποιώντας ότι τα πλαί σια της συμπεριφοράς τους είναι περιο ρισμένα. Έτσι η σύνχρονη Μήδεια του Μποστ εμφανίζεται σαν το δημιούργημα των σημερινών κοινωνικών συνθηκών, των τωρινών μυθευμάτων, σαν καταστά λαγμα του σύγχρονου καταναλωτικού πολιτισμού, σαν έκφραση της ανεπαρ κούς αποτελεσματικότατος ώστε να αντιμετωπισθεί η νευρωτική εποχή μας, σαν ένα απλό δεδομένο της ηθικής κα τάρρευσης των απάνθρωπων ιδεωδών. Ταυτόχρονα, η Μήδεια του Μποστ κατα γράφει την αγωνία της σύγχρονης μητέ ρας σε δύο επίπεδα: το προσωπικό και το κοινωνικό. Το προσωπικό πηγάζει από τον πληγωμένο εγωισμό της, ενώ το κοι νωνικό εντοπίζεται στο ενδιαφέρον της να ουμπεριφερθεί όπως ο «κοινός νους». Αν η κοινωνική όψη του προβλήματος φαίνεται πιο διάφανη, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η προσωπική πλευρά είναι αθέατη, ανεξερεύνητη, παραμένοντας, παρά τις όποιες προσπάθειες, ακα τανόητη, ένας μύθος. Γι' αυτό και η συ μπεριφορά της Μήδειας υπαγορεύεται από την κοινωνική αντίληψη, αποδίδεται σε θέλημα ανθρώπινο. Άρα ο λόγος πε ριορίζεται να καταγράψει τις συνέπειες της συμπεριφοράς κοινών ανθρώπων, ατόμων εγκλωβισμένων στην κοινωνική νοοτροπία. Η Μήδεια του Μποστ δρα όπως δρα με τη θέλησή της. Κι ο λόγος της είναι κοινωνικά αποδεκτός, κατανοη τός, καθόλου αφηρημένος ή μυστικοπα θής. Περιορίζεται να αποκρυπτογραφεί μηνύματα διακήρυξης απεγκλωβισμού από προσωπικές δεσμεύσεις, ανάγεται σε μύθευμα της κοινωνικής απελευθέ ρωσης του ατόμου15. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι στην περίπτωση του λογοτεχνικού μύ θου ο λόγος δεν περιορίζεται, ούτε θέτει σε στενά εννοιολογικά περιθώρια τον 114 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

αρχέγονο μύθο, αλλά, αντίθετα, χάρη σ' αυτόν και μέσω αυτού, ο μύθος διατη ρείται, αναζωογονείται, εμπλουτίζεται και, το κυριότερο, εξακολουθεί να ζει και να ερεθίζει. Στην περίπτωση του μύθου της Μήδειας, και μάλιστα στο δικό μας σύγχρονο εθνικολογοτεχνικό πεδίο, διαφαίνεται πως η αλλαγή της δομής της κοινωνίας που ο μεταμοντέρνος τρόπος διαβίωσης επέβαλε με τον υπέρμετρο αστικο-ατομικισμό, την αχαλίνωτη τάση πρωτοτυπίας στο όνομα της επιτακτικής αναζήτησης φυγής από την υπερβολική και δεοποτική ομοιογένεια, έδωσε στο συγκεκριμένο μύθο, δειλά μα σταθερά, νέες διαστάσεις. Αν στη Μεγάλη Χίμαιρα του Μ. Καραγάτση η μυθική αρχαιοελλη νική διήγηση της ύβρεως προβάλλεται σαν ιουδαιοχριστιανική αντίληψη της αμαρτίας, αν στην Άλλη Μήδεια του Β. Μπουντούρη η μυθική αφήγηση στηρίζε ται στην αντιπαράθεση μητριαρχίας-πατριαρχίας, αν στη Μήδεια του Β. Γκουρογιάννη ο μυθικός αφηγηματικός λόγος εντρυφεί στη συνειδητοποίηση της εμβίωσης του τραγικού μέσω της πνευματι κότητας, στο έργο του Μποστ ο σύγχρο νος λόγος απομυθοποιεί την ύπαρξη, την καθημερινή ζωή, την πηγή της τραγικό τητας, και διαπιστώνει έντρομος τον παραλογισμό της με τον οποίο γελά. 0 λογοτεχνικός μύθος της Μήδειας, με τις διάφορες φάσεις του, εξακολουθεί να σαγηνεύει, θέτοντας το ερώτημα για τα όρια της προσωπικής μας ελευθερίας, για τη σχέση μεταξύ του επιθυμητού και του δυνατού, μεταξύ του λόγου και του ονείρου. Παρά την επί σειρά ετών «μονό πλευρη» εκδοχή της στην νεοελληνική συνείδηση, η μυθική αφήγηση της Μή δειας κατόρθωσε να καταγράψει, σε σχε τικά σύντομο διάστημα, μόλις πενήντα πέντε ετών (1939-1994), νέες προοπτι κές. Ίσως αυτό να οφείλεται στον ταχύ ρυθμό εξέλιξης της νεοελληνικής κοινω νίας. Πάντως είναι γεγονός ότι ο μύθος

U l A B A Z O

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

της Μήδειας επιμένει να προβληματίζει για την αιώνια διένεξη της πατριαρχίας και της μητριαρχίας, για το κοινωνικό του υπόβαθρο, για τη φαντασιακή του διά

σταση, για το «μυθικό» του μυστικό. Πι θανόν σ' αυτά τα αναπάντητα προβλή ματα να οφείλει κι ο λογοτεχνικός μύθος τη διαχρονική του απήχηση. ■

1 Βλ. σχετικά για το θέμα αυτό τα έργα των Pierre Brunei, Le Mythe de la metamorphose, Paris, A.Colin, collection «υ-Prisme», n° 33,1974 και Gilbert Durand, Figures mythipues et visages de t'ceuvre: de la mythocritique έ la mythoanalyse, Geneve, Berg internation al, 1979. 2 D. Mimoso-Ruiz, «Me'de'e», άρθρο στο Dictionnaire des mythes litteraires, sous la direc tion du professeur Pierre Brunei, Paris, Editions du Rocher, 1988. 3 Μ. Καρΰγάτσης, Η Μεγάλη Χίμαιρο. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 8η έκδ. χ.χ., ο. 320-321. 4 Βασίλης Μηουντούρης, Η άλλη Μήδεια. Αθήνα, Γκοβόστης, 1990, ο. 7-8. 5 «0 Κρέων, δεν πήρε τη βασιλεία να τη μοιράσει στα μπάσταρδό της Μήδειας!» αναφω νεί. Ό.π., ο. 73 6 Μεταξύ άλλων αναφέρει: «0 Ευριπίδης, πρώτος αυτός δημιούργησε τον τύπο της παιδοχτόνας Μήδειας L .l 0 Ευριπίδης, είτε μας αρέσει, είτε όχι, δεν λάτρευε το γυναικείο γένος. [...] Παραμένω πάντα φιλύποπτος στο ό,τι ο χριστιανισμός θέλησε να διασώσει και να επιτρέψει να φτάσει ώς τις μέρες μας». Ό.π., σ. 79-85. 7 Για τη θέση της γυναίκας στο έργο του Ευριπίδη βλ. Γιάννη Κορδάτου «Εισαγωγή εις τον Ευριπίδη» στο Ευριπίδης, Μήδεια. Μετάφραση: Παναγής Λεκατσάς. Αθήνα, I. Ζαχαρόπουλος, «Βιβλιοθήκη Αρχαίων Συγγραφέων», αρ. 2, χ.χ., σ. 19-47. 8 «Τέτοια είναι και η Κίρκη της Οδύσσειας. Τέτοιες θηλυκές μορφές υπάρχουν ακόμη και στο δημοτικό μας τραγούδι» υποστηρίζει ο Χρ. Μαλεβίτσης, ό.π., σ. 136. 9 Ό.π., σ. 86. 10 Βασίλης Γκουρογιάννης, Μήδεια, Αθήνα, Καστανιώτης, 1995, σ. 66-67. 11 Μποστ, Μήδεια. Κείμενο στο πρόγραμμα της παράστασης από το «θέατρο Στοά», Αθή να, Θεατρική Εταιρεία Στοά, 1994, σ. 66. 12 Ό.π;, «Επίμετρο». 13 «Στην ιστορία του πνεύματος η Τραγωδία συνδέεται άμεσα με την Κωμωδία» υποστηρί ζει ο Χρ. Μαλεβίτσης, προσθέτοντας: «Τόσο στο τραγικό όσο και στο κωμικό υπάρχει η λύσις των δεσμών. Στο τραγικό η λύσις είναι δυσμενής, και ο άνθρωπος οδυνάται. Στο κωμικό η λύσις είναι ευμενής, και ο άνθρωπος ευωχείται. (...] Το κοινό λοιπόν ανάμεσα στην Τραγωδία και την Κωμωδία είναι η αλόγιστη ελευθερία, όπου τελείται η απροϋπόθετη ελευθερία του ανθρώπου. Αυτός ο απροϋπόθετα ελεύθερος άνθρωπος ως τραγι κός μπορεί, από την οπτική του κωμικού, να είναι συνάμα και κωμικός. Η σοβαρή εσω τερικότητα μετατρέπεται σε γελοία εξωτερικότητα, σ' αυτόν που δεν μετέχει». Ό.π., σ. 76-79. 14 Μποστ, ό.π., σ. 46. 15 Ερατοσθένης Καψωμένος, «Ζητήματα θεωρίας του πολιτισμού: Λογοτεχνικοί μύθοι και πολιτισμικά μοντέλα», Δωδώνη, Επιστημονική επετηρίδα Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπι στημίου Ιωαννίνων, τ. 19, σ. 267-286.

Η ΤΕΧΝΗ

ΤΟΥ

ΘΕΑΜ ΑΤΟ Σ

:ψ ^ Ψ , Η

Η Πρόσληψη Tns Γαλλικήβ Δραματουργία στο Νεοελληνικό θέατρο

B JTouxM l ΣΕ Ο Λ Α ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

0 MayiKOS Koopos του Υπερλογικού στα θεατρικά Εργα του Π. Μάτεσι I

Β. Πούχνερ

[

δ ι α β α ζ ω

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Σύλβια Κατούντα

Η Μήδεια

και ίο επαναοιαιικό πνεύμα ίου Ευριπίδη «Γυναΐκές έσμεν άθλιώτατον φυτόν»

Συνήθως, όταν αναφερόμαστε αχη Μή δεια του Ευριπίδη, εστιάζουμε την προ σοχή μας στο αδάμαστο πάθος που κυ ριεύει την ηρωίδα του. Αυτό το στοιχείο θεωρείται η μεγάλη καινοτομία του ποιη τή και όχι άδικα. 0 απαράμιλλος δραμα τουργός σφράγισε το τραγικό είδος με μια εκ θεμελίων αναγέννηση. Ήταν ο πρώτος που απεικόνισε ήρωες να συ γκλονίζονται από τα πάθη τους. Όπως πολύ σωστά παρατήρησε και η γαλλίδα ελληνίστρια Jacqueline de Romilly, ο Ευ ριπίδης είναι «ο πρώτος που παρουσίασε τον άνθρωπο έρμαιο των παθών του [...( ο πρώτος που ανέβασε τον έρωτα στο θέατρο»1. Υπάρχει όμως και μια άλλη και νοτομία, η οποία δεν έχει τονιστεί αρκε τά μέχρι σήμερα, και έχει να κάνει με το επαναστατικό μήνυμα και την κοινωνική διάσταση της ευριπίδειας εκδοχής του μύθου. 0 έλληνας τραγικός στάθηκε πράγματι μοναδικός και πρωτοποριακός για την εποχή του, όχι μόνο στη σύλλη ψη αλλά και στο νόημα που προσέδωσε στο έργο του. Για να κατανοήσουμε όμως το μέγεθος της καινοτομίας του θα πρέπει να ξεκινή σουμε, καταρχάς, θέτοντας ένα πολύ απλό ερώτημα: ποιους σκοπούς εξυπη ρετεί η παιδοκτονία; Γιατί ο Ευριπίδης δη μιούργησε μια μητέρα να σκοτώνει με πλήρη διαύγεια πνεύματος τα παιδιά της; Ας μην ξεχνάμε ότι το σ τυγερ ό αυτό έγκλημα ήτα ν καθαρά δική το υ επινόηση.

0 μύθος, πριν από αυτόν δεν αναφερό ταν, δηλαδή, σε μια μητέρα παιδοκτόνο. Τα κύρια θέματα που απασχολούσαν τους ποιητές ήταν τα ηρωικά ανδραγα θήματα του θρυλικού ήρωα της αρχαιό

110

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 200/

τητας Ιάσονα, ο έρωτάς του για τη μάγισ σα Μήδεια2, η Αργοναυτική εκστρατεία και η αναζήτηση του χρυσόμαλλου δέ ρατος. Τα θέματα όμως που πραγματεύ τηκε η ηρωική παράδοση άφησαν μάλ λον ασυγκίνητο τον έλληνα δραματουρ γό, ο οποίος σκοπίμως μεταποίησε το μ ύθ ο για να εν τά ξει σ ε αυτόν το δικό του νόημα. Η δική του Μήδεια αρχίζει όταν οι

ηρωικές περιπέτειες έχουν τελειώσει. Καταπιάνεται λοιπόν με τη συνέχεια αυ τού του ειδυλλίου. Τι γίνεται μετά το γά μο τους, όταν το πρώτο ερωτικό τους πάθος έχει σβήσει; 0 Ιάσων θα προδώοει τη γυναίκα του για να πέσει στην αγκαλιά μιας άλλης. Η Μήδεια βρίσκεται σε από γνωση και θα καταστρέψει τη ζωή του σκοτώνοντας τα παιδιά τους. Αυτή είναι η απάντηση του μεγάλου μας θεατρικού δημιουργού. 0 Ευριπίδης, δημιουργώντας μια γυναίκα παιδοκτόνο, σε νοσηρή ψυχική κατάστα ση, κυριευμένη από έντονα πάθη και ασί γαστο μίσος, δεν στοχεύει παρά μόνο στο εξής: να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη πάνω σ' ένα θέμα που φαίνεται ότι έχει αρχίσει να απασχολεί κάποιους Αθηναίους, σχετικά με τη θέση που οφεί λει να έχει η γυναίκα σε μια ευνομούμε νη πολιτεία. 0 έλληνας τραγικός φαίνε ται ότι θέτει υπό αμφισβήτηση την παρα δοσιακή ηθική, καταγγέλλοντας τις εξευ τελιστικές συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσε το «δεύτερο φύλο» στην εποχή του'. Πράγματι, η γενικότερη στάση της κοινωνίας ήταν σαφώς αρνητική προς τις γυναίκες, εφόσον τις περιθωριοποίησε, θεωρώντας τις όντα κατώτερα, πλάσμα τα ήσσονος λογικής4. Υπήρξε δηλαδή μια ιεραρχική δόμηση της κοινωνίας με βασι κό κριτήριο το φύλο: «το άρρεν είναι

[ Δ I A B A Z Ω I A Φ I E P Ω M A

υπέρτερον και το θήλυ κατώτερον, άρχον δε το άρρεν το δε θήλυ αρχόμενον»5. Οι γυναίκες δεν απήλαυναν κανένα δικαίωμα, δεν θεωρούνταν ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Ήταν μάλιστα αυστηρός θεσμοθετημένο να βρίσκονται συνεχώς υπό την κυριότητα ενός άνδρα. Η κοινω νική τους καταπίεση, ειδικά στην Αθήνα της κλασικής περιόδου, υπήρξε τέτοια που περιόριζε το πεδίο δράσης τους στο γυναικωνίτη. Η ιδεολογία και οι θεσμοί της εποχής στήριζαν την αντίληψη ότι ο μοναδικός σκοπός τους συνίστατο στην τεκνοποίηση και στην εκπλήρωση των οι κιακών τους καθηκόντων. Καμία άλλη ευ καιρία, καμία άλλη επιλογή ή καταξίωση για τις γυναίκες της εποχής. Είτε το ήθε λαν είτε όχι, έπρεπε να ζήσουν σε μια κοινωνία που θεωρούσε ότι εκ φύσεως διαφέρουν από τους άνδρες και ότι η υποταγή ήταν η φυσική απόρροια του φύλου τους. Όλα αυτά ήταν απολύτως φυσιολογικά, έως ότου μια τραγική ηρωίδα, η Μήδεια, επαναστατήσει εναντίον των θεσμών εκείνων που καταπιέζουν το φύλο της, σε μια εποχή που η θέση της γυναίκας ήταν αυτονόητη: εξ ολοκλήρου εξουσια ζόμενη και εξ ορισμού υποδεέστερη από τον άντρα. Μάλιστα, η επανάστασή της θα είναι τρομακτική, θα καταπνίξει τα πά ντα στο αίμα. Η οργή που νιώθει για τον άπιστο σύζυγό της δεν έχει μόνο ως επί κεντρο τον ίδιο, αλλά στρέφεται και ενα ντίον της κοινωνίας ολόκληρης που υπο βιβάζει και προσβάλλει την γυναίκα, μια κοινωνία που δεν σέβεται το γυναικείο φύλο και του φέρεται κατά τρόπον απαξιωτικό. 0 Ευριπίδης είναι ο μόνος που

σ το έρ γο το υ , είναι ο μόνος που ε κ το ξεύ ει ένα δριμύ κατηγορητήριο για την κατώ τερ η θέση τη ς γυναίκας στην κοινω νία, μ ε σχεδόν «φεμινιστικές» διαστάσεις.

Εντύπωση μας κάνει η πρώτη εμφάνιση της Μήδειας στη σκηνή. Έχει κάτι το απροσδόκητο, κάτι που δεν περιμένει να δει ή να ακούσει κανείς από μια γυναίκα που βρίσκεται σε μια τόσο τραγική κατά σταση. Τα πρώτα λόγια, λοιπόν, που η ηρωίδα θα ξεστομίσει όταν εμφανιστεί μπροστά μας δεν αποτελούν ένα θρήνο για τον έρωτά της που την πρόδωσε αλ λά ένα θρήνο για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία! Και αυτή η επιλογή του Ευριπίδη μόνο τυχαία ή αδέξια δεν μπο ρεί να χαρακτηριστεί. Η θλιβερή κατά σταση της γυναίκας στην Αθήνα της κλα σικής περιόδου εκφράζεται τέλεια στα λόγια της τραγικής ηρωίδας:

έδ ω σ ε μια τέτο ια κοινωνική διάσταση

«Απ' όλα τα έμψυχα όντα, τα νοήμονα, εμείς οι γυναίκες είμαστε το αθλιότερο φύτρο. Πρώτα με χρήματα άφθονα πρέ πει τον άντρα μας να αγοράσουμε κι αφέντη στο κορμί μας να επιβάλουμε. Χειρότερο άλλο κακό δεν υπάρχει. Κι εί ναι εδώ η αγωνία η μεγαλύτερη, αν πή ρες άντρα χρηστό ή άχρηστο. Για τις γυ ναίκες βέβαια τιμητικό το διαζύγιο δεν εί ναι. Ούτε μπορείς να αποφύγεις τον άντρα οου. Κι αν ευρεθείς σε άλλες συ νήθειες και νόμους πρέπει να γίνεις μά ντης για όσα δεν σου έμαθε το πατρικό σου, πώς δηλαδή καλύτερα τον σύζυγό σου να υπηρετείς. Κι αν όλα τούτα τα επιτύχουμε με κόπο κι ο άντρας μας συζεί μαζί μας χωρίς να νιώθει βάρος το ζυ γό του γάμου, αξιοζήλευτη ζωή περνά με. Αλλιώς ο θάνατος μας πρέπει. 0

ΤΟΥ

Η ΤΕΧΝΗ

ΘΕΑΜ ΑΤΟΣ

Σύγχρονο Γυναικείο θέατρο Έ. Ιακελλαρίδου 1

ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

γ \

;

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Α Φ

I Ε Ρ Ω Μ

άντρας αν βαρεθεί μέσα στο σπίτι του, βγαίνει έξω και της καρδιάς το βάρος ελαφρώνει κοντά σε φίλους και σε συνο μηλίκους. Όμως εμείς πρέπει να έχουμε μάτια για ένα πλάομα μόνο. Λένε οι άντρες πώς εμείς ακίνδυνη ζωή στο σπί

τι ζούμε ενώ εκείνοι πολεμούν στη μάχη. Ανόητοι άντρες. Τρεις φορές θα προτι μούσα σε ώρα μάχης δίπλα στην ασπίδα να σταθώ από το να γεννήσω μόνο μία φορά»6. Τα λόγια αυτά είναι πολύ σημα ντικά, διότι απ οτελούν ένα καί ριο κατηγορητήριο για τη νομική και κοινωνική θέση τη ς γυ ναί κας, ένα ξέσπασμα για τη ν αν ύ ψωσή τη ς και για τη ν απ οτίναξη τω ν ζυγώ ν της, κάτι που δ εν σ υ να ντάμε στις περισ σ ότερες από τις μ ετ α γ εν έσ τερ ες θεα τρ ικ ές δ ιασ κευές. 0 Ευριπίδης όμως

αμφισβητεί την κοινωνία αυτή. Μέσω της πρωταγωνίστριάς του ασκεί έντονη κριτική στο θεσμό του γάμου και της προίκας, δια φωνεί με τη συνήθεια της επο χής να παντρεύουν το ζευγάρι προτού γνωριστεί, εκφράζει τον προβληματισμό του για την κοι νωνική αδικία που θέλει τις γυ ναίκες να καταπιέζονται καθημε ρινά μέσα από το γάμο τους, ενώ στο τέλος επιτίθεται στις προκαταλήψεις της εποχής που θέλουν να υπάρχει μια τεράστια διαφορά ποιότητας μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Η συ γκλονιστική ηρωίδα του, αν και παιδοκτόνος και ένοχη για το πιο βαρύ στον κόσμο έγκλημα, πα ρουσιάζεται ωστόσο στα μάτια μας ως θύ μα μια ς κοινωνίας μ ε γά λω ν φ υ λ ετικ ώ ν δ ιακρίσ εω ν

Η Καρυοφύλλια Καραμπέτη στο ρόλο της Μήδειας του Ευριπίδη και ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος στο ρόλο του Ιάσωνα. Εθνικό Θέατρο, Δωδώνη, 1997.

118 ΝΟΕΜΒΡΙΟΙ 2007

και ανισοτήτων. Η αδικία αυτή γίνεται πιο έντονη όταν συνειδη τοποιούμε μέσα από τα λόγια της ότι όχι μόνο η γυναίκα είναι υποχρεωμένη να δεχτεί ως σύ ζυγο κάποιον που δεν γνωρίζει αλλά δεν μπορεί και να τον χω ρίσει, αν ανακαλύψει ότι δεν ται

ριάζει μαζί του. Η αθηναϊκή κοινωνία θεωρούσε ατιμωτικό για τη γυναίκα να ζητά διαζύγιο7. Ο Ευριπίδης ταράσοει όμως τα ήθη της εποχής, εφόσον δημιουργεί μια ηρωίδα που αμφισβητεί την αξία του γάμου, μο ναδικού σκοπού ζωής για μια Αθηναία. Αλλά δεν σταματά εδώ. Ο έλληνας τρα γικός, που φαίνεται ότι συνέλαβε εις βά θος τον γυναικείο εσωτερικό κόσμο και ψυχισμό, φαίνεται να αμφισβητεί και τον εγκλεισμό των γυναικών στο σπίτι. Η Μή δεια αντιδρά μπροστά σ' αυτήν την κοι νωνική αδικία όταν τονίζει ότι, ενώ ο άντ ρας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, η γυναίκα είναι αναγκασμένη να διάγει μια θλιβερή ζωή μέσα στο σπίτι, να ουναναοτρέφεται μόνο το σύζυγό της και αυτό μόνο όταν ο ίδιος το επιθυμεί. Δεν παραλείπει επί σης να τονίσει και ένα παράλογο στοιχείο του γάμου, αμφισβητώντας έτσι το θε σμό της προίκας. Οι γυναίκες είναι δηλα δή αναγκασμένες να «πληρώσουν» αδρά τον μέλλοντα σύζυγό τους προκειμένου να παντρευτούν8. Το παράδοξο όμως εί ναι ότι, ενώ πληρώνουν, δεν αγοράζουν κάποιο κτήμα αλλά γίνονται οι ίδιες «κτή μα» κάποιου άλλου. Γίνονται δηλαδή σκλάβες ενός «κυρίου» που τον κάνουν αφέντη του κορμιού τους και όλης τους της ύπαρξης. Αυτό που εξευτελίζει δη λαδή τη γυναικεία προσωπικότητα είναι ότι η σύζυγος θεωρείται στο γάμο πάντα κατώτερη από τον άντρα και ποτέ ίση του9. Η τραγική πρωταγωνίστρια αρνείται επι πλέον ότι ο ηρωισμός είναι κάτι που ται ριάζει μόνο στα αρσενικά. Διεκδικεί το δι καίωμα να αναγνωριστούν επιτέλους στο φύλο της χαρακτηριστικά που αποδίδο

Η'ΤΕΧΝΗ VH

νταν αποκλειστικά στους άνδρες, όπως το θάρρος, η τόλμη και ο ηρωισμός. Και εδώ ο Ευριπίδης θα καταγγείλει το μέγα ψεύδος. Και οι γυναίκες μπορούν να δο κιμάζουν ανώτερα συναισθήματα. Και οι γυναίκες μπορούν να διεκδικήσουν έναν διαφορετικό τρόπο δράσης, πόσο μάλ λον όταν η ίδια τους η φύση τις οπλίζει με δύναμη, θάρρος και αντοχή για να μπορέσουν να αντέξουν τις οδύνες της γέννας. Ιδού λοιπόν μια επαναστατική άποψη για τη γυναικεία γενναιότητα και ευψυχία! Οι γυναίκες είναι λοιπόν ηρωίδες και μάλιστα στην καθημερινή τους ζωή. Το να φέρει μια γυναίκα στον κόσμο ένα παιδί, και μάλιστα να κινδυνεύει να χάσει τη ζωή της κατά τη διάρκεια μιας γέννας, είναι κάτι που ο ποιητής το συ γκρίνει με τις οδυνηρές εμπειρίες των πολεμιστών στο πεδίο μάχης. Θεωρεί μάλιστα ότι ο ηρωισμός που καλείται να δείξει ένας άνδρας στον πόλεμο δεν εί ναι τίποτα εάν συγκριθεί με τον ηρωισμό που πρέπει να δείξει μια γυναίκα την ώρα που φέρνει στον κόσμο ένα παιδί. Τρεις φορές θα προτιμούσε η τραγική ηρωίδα να πολεμήσει από το να γεννήσει μόνο μία! Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα λόγια της θα πρέπει να δυσαρέστησαν ιδιαιτέρως το αρσενικό κοινό του θεά τρου. Ας μην ξεχνάμε ότι το 431, που δι δάχθηκε η Μήδεια, η Αθήνα είχε αρχίσει να διεκδικεί την κυριαρχία του ελληνικού κόσμου και τα πατριωτικά συναισθήματα θα έπρεπε να βρίσκονταν σε έξαρση. Μετά από αυτό το δριμύ κατηγορητήριο, η εκδίκησή της θα γίνει υπόθεση όλων των γυναικών. Γι' αυτό το λόγο και ο χο ρός, που απαρτίζεται από γυναίκες από την Κόρινθο, θα υποστηρίξει μια βάρβα-

ΤΟΥ

ΘΕΑΜ ΑΤΟΣ

Τα Αδυτα του ΣημείοιΙ Ζ. Σαμαρά

ΙΕ Ο Λ Α ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ] . Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ρη γυναίκα εναντίον του δικού του βασι λικού οίκου. Τα λόγια της άσκησαν μεγά λη επιρροή και οτις άλλες γυναίκες, οι οποίες φαίνεται ν' αρχίζουν να διεκδικούν μια άλλη μοίρα για το φύλο τους: «τον ασήμαντο βίο μου θα στρέψουν οι φήμες σε δόξα λαμπρή. Έρχεται τιμή στο γυναικείο γένος. Την υβριστική δυοφημία δεν θα έχουν πια οι γυναίκες»10. Το έργο του Ευριπίδη θα μπορούοε να ερμηνευθεί ως ένα κατηγορητήριο κατά του κοινωνικού κατεστημένου. Η εγκατά λειψη της οικογενειακής εστίας από ένα σύζυγο, χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό, ήταν κάτι το εντελώς συνηθισμένο για την εποχή11. Σε τέτοια περίπτωση, οι γυ ναίκες δεν μπορούσαν να έχουν άλλου είδους αξιώσεις ή διεκδικήσεις. Όμως ο ποιητής τόλμησε να δημιουργήσει μια πρωταγωνίστρια που δεν θα δεχτεί να συνδέσει τη μοίρα της με την παθητικότητα12. Αν ο μεγάλος μας τραγικός επιλέγει λοι πόν να ξεφύγει από τη θρυλική παράδο ση, σκιαγραφώντας μια μητέρα παιδοκτόνο, είναι εν μέρει για να στηλιτεύσει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας όπου έζησε. Η τραγική ηρωίδα επαναστατεί τελικά εναντίον εκείνων των θεομών και των ηθικών επιταγών που δεσμεύουν τις γυναίκες σε μια ζωή που οι ίδιες δεν έχουν καν το δικαίωμα να επιλέξουν. Οπωσδήποτε η πράξη της είναι συμβολι κή. Όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε και ο Ρ. Pucci, «με το να σκοτώσει τα παιδιά της, ο Ευριπίδης παρουσιάζει την ηρωίδα του να ανατίθεται συμβολικά στο ηθικό χρέος που η κοινωνία επιβάλλει στις γυ ναίκες»15. Η Μήδεια απορρίπτει αυτόν το ρόλο, αυτήν τη φυσική λειτουρ γία του φ ύ λ ο υ της, και μ ε τη ν πράξη τη ς σπάει τα δεσ μά που τη ν εγκλω βίζουν σ ε μια κοινωνία γεμάτη αν ισ ότητες και αδικίες.

Η ηρωίδα κλονίζει συθέμελα «τα πρέπει και τα μη» όχι μόνο της κοινωνίας αλλά και της φύσης ολόκληρης. Διότι η μητρι 120

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

κή αγάπη είναι κάτι το φυσικό και το αυ τονόητο, διαφορετικά είναι η ίδια η συνέ χιση της ζωής, η διαιώνιση του είδους που διακυβεύεται. Δεν είναι μόνο το έγκλημα αυτό καθεαυτό που είναι αξιό μεμπτο αλλά κυρίως ότι το έγκλημα α υ τό αντιτίθεται σ ε μια έννοια που έχει ιερή σημασία για το υ ς ανθρώπους, τη μητρική αγάπη. Όμως ο σκοπός του Ευριπίδη ήταν να δείξει σε τι απόγνωση μπορεί να οδηγήσει η ίδια η κοινωνία τις γυναίκες. Φαίνεται ότι ο στόχος του ήταν να μ ειώ σει όχι το ν αποτρόπαιο χαρακτήρα το υ εγκλήματο ς α υτού α λ λά τον αποτροπια σμό που νιώ θουμε για το ν δράστη του .

Βεβαίως η τιμωρία του Ιάσονα είναι δυ σανάλογη προς όλα εκείνα για τα οποία τον κατηγορεί. Εντούτοις, ο ποιητής δ εν καταδικάζει. 0 στόχος του δεν είναι να παρουσιάσει μια ζηλιάρα σύζυγο, μια αχρεία μάνα, έναν άκαρδο πατέρα και τα καημένα τα παιδιά. Η τραγωδία δεν είναι ποτέ ένα φτηνό μελόδραμα. 0 τρόπος του σκέπτεσθαι του κορυφαίου δραμα τουργού είναι εντελώς διαφορετικός. 0 στόχος του είναι να παρουσιάσει το έγκλημα τη ς Μ ήδειας ως απ οτέλεσ μα ενός προβληματικού συσ τήματος, που

μετατρέπει τον καταπιεσμένο σε εγκλη ματία, το θύμα οε θύτη, τη μητρότητα σε φυλακή και την καθημερινή συζυγική ζωή σε κόλαση. Ακόμα και το χειρότερο έγκλημα που μπορεί να διαπράξει μια μη τέρα προσπαθεί να το εξηγήσ ει, να βρει τις ρ ίζες το υ κακού και να κατανοήσει τις αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν μια γυναίκα σε τέτο ιο υ είδ ο υς καταστάσεις. Έτσι, θα καταγγείλει τις συνθήκες τις οποίες καλείται να αντιμετωπ ίσει το άλ λο φύλο σ ε μια ανδροκρατούμενη πόλη,

τονίζοντας τις ολέθριες συνέπειες μιας τέτοιας περιθωριοποίησης και αποκλει σμού. Αυτή η κοινωνική διάσταση -τόσο έντονη στην ευριπίδεια τραγωδία- θα αποσιωπηθεί σχεδόν εντελώς από τις μεταγενέ-

L Δ Ι Α Β Α Ζ Ω

Α Φ I E P Ω M AJ

στβρες εκδοχές του μύθου. Κάποιοι μά λιστα δραματουργοί θα απομακρυνθούν εντελώς από την ανθρώπινη πλευρά του δράματος και από τις «φεμινιστικές» δια θέσεις του προκατόχου τους. Ο Anouilh, για παράδειγμα, αν και έζησε σε μια επο χή που οι γυναίκες έχουν πλέον αποκτή σει δικαιώματα και ελευθερίες, θα πα ρουσιάσει στη δική του εκδοχή του μύ θου μια έντονα μισογυνική διάσταση, που δεν την βρίσκουμε επ' ουδενί στον προκάτοχό του. Ο έλληνας τραγικός χα ρακτηρίζεται αναμφισβήτητα από πνεύ

μα ανατρεπτικό και πρωτοποριακό όοο λίγοι σύγχρονοί του, αλλά και σύγχρονοί μας. Αν και έζησε περίπου 2.500 χρόνια πριν από την εποχή μας, δημιούργησε ωστόσο την πιο επαναστατική φυσιο γνωμία ηρωίδας επί σκηνής. Τεράστια η σύλληψη, μεγάλο το κέρδος! Η πρώτη αμφισβήτηση της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία πραγματοποιείται στην Ελλάδα, για πρώτη φορά στον ευρωπαϊ κό χώρο, και περνά μια για πάντα μέσα από μια ατμόσφαιρα ποίησης στην αιω νιότητα... Β

1Jacqueline de Romilly, La tragbdie grecque, PUF, Paris, 1997, σελ. 125-126. 2 Η Μήδεια, σύμφωνα με το μύθο, ήταν μία από τις τρεις μεγαλύτερες μάγισσες της αρχαιότητας, μαζί με την Κίρκη και την Εκάτη. 5Όσο κι αν τέτοιου είδους προθέσεις αμφισβητούνται από διάφορους μελετητές. Βλ. CI. Mosse, La femme dans la Grbce antique, Albin Michel, Paris, 1985. 4Αυτή η θεωρία βρήκε επιστημονική βάση λίγο αργότερα διά στόματος Αριστοτέλη, ο οποίος πρέσβευε ότι «το αρσενικό και το θηλυκό διαφέρουν ως προς τον λόγο, δεν έχουν δηλαδή την ίδια διανοητική ικανότητα». Βλ. Αριστοτέλους, Περί ζώων γενέσεως, Α',,716α 18-25. 5Βλ. Αριστοτέλους, Πολιτικά, Α', 1254 b. β Ευριπίδου, Μήδειπ, στ. 230-251, μετ. Γ. Γιατρομανωλάκης. 70 ρόλος της περιοριζόταν στο να υπηρετεί, αλλά και να υπομένει καρτερικά τις ιδιοτροπίες και τις απιστίες του άντρα. Η ανδρική απιστία δεν ήταν πράξη αξιόποινη, μόνο η γυναικεία τιμωρείτο και μάλιστα αυστηρότατα βάσει νόμου. 8Ο θεσμός της προίκας είναι γερά θεμελιωμένος στις συνειδήσεις των Αθηναίων. 9Αξίζει να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο τα λόγια του Αριστοτέλη, που επιβεβαιώνουν αυτήν την κοινωνική πρακτική: «Η σχέση μεταξύ συζύγων είναι καθαρά αριστοκρατική, καθότι ο άνδρας ασκεί την εξουσία στο όνομα της προσωπικής του αξίας και πάνω σ' εκείνα τα οποία ανήκουν στην δικαιοδοσία του». Βλ. Αριστοτέλους, Ηθικά Νικοράχειο, Θ', Ι160β. 10 Στο ίδιο, στ. 418-420. 11 Ο χορός το επιβεβαιώνει: «Αν ο δικός σου άνδρας καινούργια κρεβάτια λατρεύει, συνηθισμένο πράγμα είναι». Βλ. στ. 155-156. 12Όπ.π, στ.475-495. 18 Ρ. Pucci, The violence o f Pity in Euripides' Medea, p. 116: «Finally by murdering her chil dren, Medea attacks the moral duty that society attributes to women, namely, their func tion of reproduction».

(A ,

ΤΕΧΝΗ

ΤΟΥ

Θ Ε ΑΜ ΑΤΟ Σ

Από την Πόλη Οθόνη στην Πόλη Σκηνή L Iiaupi6ns Σ E Ο Λ Α ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

Κρατικό ΒραβείοΔοκιμίου 2003

[

ι α

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Σύλβια Κατούντα

Η Μήδεια του Σενέκα: Γυναικοφοβία και

οαδιομός οιη ρωμαϊκή εκδοχή ίου μύθου Femina lanua diaboli (Η γυναίκα είναι η πύλη που οδηγεί στον διάβολο) ΤερχυΑλιανός

Η Μήδεια του τραγικότερου ποιητή της αρχαίας Ελλάδας, σύμφωνα πάντα με τον Αριστοτέλη1, επηρέασε αποφασιστι κά τους μελλοντικούς δραματουργούς που εμπνεύστηκαν από την αρχαία τρα γωδία. Πάντως οι μεταγενέστεροι συγ γραφείς, αν και επηρεάστηκαν σημαντικά από τον Ευριπίδη, κατόρθωσαν ωστόσο να διαχωριστούν από τον ομότεχνό τους και να αφήοουν το δικό τους στίγμα στο μύθο. Μια από αυτές τις εκδοχές, που διαφοροποιείται αισθητά από το έργο του έλληνα θεατρικού δημιουργού, είναι η Μήδεια του Σενέκα. Βεβαίως τα γεγο νότα και η υπόθεση παραμένουν τα ίδια. Η Μήδεια για να εκδικηθεί τον ούζυγο της, τον Ιάσονα, ο οποίος την εγκατέλειψε για να παντρευτεί μια νεότερή της και μάλιστα βασιλοκόρη, διαπράττει, κυριευ μένη από το ερωτικό της πάθος, μια σει ρά εγκλημάτων για να τον τιμωρήσει: σκοτώνει τη νέα του γυναίκα, τον πατέρα της και τα δύο τους παιδιά. Ωστόσο, αν και ο Σενέκας ακολουθεί πιστά την πλοκή του έργου του ασυναγώνιστου τραγικού, προσδίδει ένα διαφορετικό νόημα στο έργο του. Κατάφερε μάλιστα να αφήσει ζωντανά τα ίχνη της δικής του έμπνευ σης και να επηρεάσει τις επόμενες γενιές συγγραφέων που θέλησαν να πραγμα τευτούν το θέμα αυτό. Η μεταγενέστερη Μήδεια σε τίποτα δεν θυμίζει την αγέρωχη μα και τόσο εύ θραυστη ηρωίδα του δικού μας Ευριπίδη. Οι δ ιαφ ορ ές τω ν δ ύο έρ γω ν είναι π ολ λ ές. Οι δ ια φ ο ρ ές σ την αισθητική και

1 2 2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

σ τους χαρ ακτήρες είναι έκ δ η λες. Ας στα θούμε όμως σε ένα σημείο που δεν έχει τονιστεί αρκετά μέχρι σήμερα. Πρόκειται για το πνεύμα με το οποίο έχει γραφτεί η ρωμαϊκή τραγωδία -πολύ διαφορετικό από εκείνο του έλληνα ποιητή. 0 στόχος και οι προθέσεις του μεταγενέστερου δραματουργού αλλάζουν ριζικά. Η τόσ ο έν τονα κοινωνική διάσταση τη ς ευριπίδ εια ς τραγω δ ίας θα απ οσιωπηθεί ε ν τ ε λώ ς στη Ρώμη. Στη ρωμαϊκή εκδοχή η

Μήδεια δεν είναι απλώς μια πληγωμένη γυναίκα αλλά μια μάγισσα που βρίσκεται σε παροξυσμό. Η οργή τη ς διογκώ νεται σ ε βαθμό που χάνει τη ν ανθρωπιά που χαρ ακτήριζε τη ν ευριπ ίδεια ηρω ίδα. Ο Σενέκας (4 π.Χ. - 65 μ.Χ.), φημισμένος φι λόσοφος αλλά και δραματουργός, πα ρουσ ιάζει μ ε το άνοιγμα τη ς τρ αγω δίας το υ έν α χαρακτήρα μοχθηρό, πραγματική πηγή κακού, ένα πλάσμα αλ λό κ ο το που π ρ οξεν εί αμέσω ς τρ όμο. Σκιαγραφεί μια

γυναίκα, η οποία δεν μπορεί να ξεφύγει από τη φύση της, που την προόρισε να κάνει βίαιες και εγκληματικές πράξεις. Η ίδια παρακινεί τον εαυτό της να ξαναβρεί το χαμένο της εαυτό: «θα γίνω αυτό που είμαι»2, να ξαναβρεί την ταυτότητά της που φαίνεται ότι έχασε όλα αυτά τα χρό νια δίπλα στον Ιάσονα: «ψάξε στα βάθη της καρδιάς σου και φανέρωσε την παλιά σου αδάμαστη βία»5. Λίγο πριν επιτελέσει το τρομακτικό της έγκλημα, αναφωνεί με ικανοποίηση: «Τώρα είμαι η Μήδεια και το πνεύμα του κακού έχει μεστώσει μέσα μου»4. Η ανεξέλεγκτη μανία να σκορπίσει τον όλεθρο στο πέρασμά της είναι ανα πόσπαστο στοιχείο του χαρακτήρα της. Η πρωταγω νίστρια τη ς ρωμαϊκής τρ α γ ω δ ίας είναι απομονω μένη, εγω κεντρική και π ροκαλεί απ έχθεια. Το αυξανόμενο πά-

[ δ ι α β α ζ ω Φ

θος της για εκδίκηση και ο πόθος της για καταστροφή είναι τόσο δραστικά που τη μετατρέπουν σε φυσικό στοιχείο κατα στροφής, όπως και η ίδια εξάλλου παρα δέχεται5. Φαίνεται πως ο στόχος του Σενέκα είναι να καταδείξει πως το υπέρμετρο πάθος είναι περισσότερο δαιμόνιο παρά ανθρώ πινο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, εν αντιθέοει με τον Ευριπίδη, επέλεξε να τονίσει ένα άλλο δεδομένο που αναφε ρόταν από την ηρωική παράδοση, ότι δη λαδή η Μήδεια ήταν μάγισσα. Επιμένοντας στην περιγραφή της μάγισσας-Μήδειας, την κάνει ένα πρόσωπο μυστηριώ δες και σκοτεινό, ψυχρό και απόμακρο. Κανένας πριν ή μετά τον Σενέκα δεν απέ δωσε τη μαγική δύναμη της γυναίκας αυ τής με τόση ένταση. 0 δάσκαλος του Νέ ρωνα ερμηνεύει, έως ένα βαθμό, τη φρικτή πράξη της ηρωίδας του με βάση την υπόστασή της. Θ έλει να παρουσιάσει, ε υ θ ύ ς εξα ρχής, ένα χαρακτήρα που βρί σκεται έξω από τη σφαίρα το υ λογικού και τα όρια το υ δικού μας κόσμου. Μια

ολόκληρη σκηνή εξάλλου αναφέρεται αποκλειστικά στις μαγικές προετοιμασίες της λίγο πριν από την εκτέλεση του σχε δίου της εκδίκησής της. Η ρωμαϊκή τρα γωδία δεν αντικατοπτρίζει τα πάθη ως ανθρώπινα. Δεν παραπέμπει στο ανθρώ πινο αλλά στο απάνθρωπο, στο υπεράν θρωπο. Το απάνθρωπο του χαρακτήρα της, σε συνδυασμό με τη βιαιότητα των συναισθημάτων της, δεν μας αφήνει κα νένα περιθώριο ταύτισης μαζί της. Η αντίθεση της ηρωίδας του σε σχέση με εκείνη του προκατόχου του είναι τερά στια. Αρκεί να αναλογιστούμε πως ο Ευ ριπίδης παρουσίασε μια γυναίκα αδύνα

Η ΤΕΧΝΗ

ΙΕ Ο Λ Α ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

I Ε Ρ Ω Μ A

μη, που βρισκόταν σε αδιέξοδο, η οποία εύκολα προκαλούσε τη συμπάθειά μας. Ό μω ς, αυτή η δ ιαφ ορά δ εν ο φ είλ ετα ι σ ε κάποια α δ εξιό τη τα α λ λ ά σ ε διαφ ορ ά αν τίληψ ης και αισθητικής. Η ευριπίδεια

Μήδεια σε ένα ρωμαϊκό κοινό θα φαινό ταν ως ένα έργο εντελώς ξένο, σχεδόν ακατανόητο. Ποια θα ήταν άραγε η ελλη νική εκδοχή του μύθου στα μάτια των Ρωμαίων; Μια γυναίκα που για να τιμω ρήσει την απιστία του συζύγου της σκο τώνει τα ίδια της τα παιδιά και στο τέλος μάλιστα δεν τιμωρείται καν για το έγκλη μά της. Σε μια κοινωνία όπου οι πολίτες ζούσαν σε ένα αυστηρά θεσμοθετημένο νομικό πλαίσιο, ένα τέτοιο τέλος θα ήταν ασύλληπτο, αν όχι προκλητικό. Ο Σενέκας έπρεπε να προσαρμόσει λοιπόν την Μήδεια στα ρωμαϊκά πρότυπα και δεδο μένα. Για να γίνει κατανοητό το α τιμώ ρ η το έγκλημα τη ς ηρω ίδας το υ , ο στω ικός φ ιλόσ οφ ος θα έπρεπε να το εν τά ξει σε μια ειδική κατηγορία για το υ ς Ρωμαίους, το «scelus nefas». Scelus είναι το έγκλη

μα, ενώ η λέξη nefas φαίνεται ότι προέρ χεται ετυμολογικά από το ne που υποδη λώνει άρνηση και το fama, πολύ κοντά στην ελληνική λέξη φήμη, που προέρχε ται από το ρήμα φημί, το οποίο σημαίνει λέγω. Οπότε, ο όρος αυτός θα μπορού σε να αποδοθεί στην ελληνική ως το «ανείπωτο έγκλημα», το έγκλημα που εί ναι τόσο αποτρόπαιο που δεν μπορεί ού τε καν να ειπωθεί, ή αλλιώς το «έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας»6. Στη Ρώμη τα άλλα εγκλήματα της Μήδειας είναι μεν φρικτά, αλλά ο ανθρώπινος νους μπορεί να τα συλλάβει, να τα ερμηνεύ σει. Εντάσσονται, λοιπόν, στην κατηγο ρία του απλού εγκλήματος scelus. Για να

ΤΟΥ

ΘΕΑΜ ΑΤΟ Σ

Η θέαση m s Iiu>nns στο θέατρο του Ανδρέα Στάικου Α. ΙιΒετΓδοΰ

[

δ ι α β α ζ ω

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

γίνει, από scelus, η πράξη της scelus nefas χρειάζεται κάποιο άλλο στοιχείο. Ένα στοιχείο που θα προκαλέσει ισχυρό «σοκ», ένα έγκλημα που κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί. Πρόκειται για τη διπλή παιδοκτονία, που θα έχει ως αποτέλεσμά την α ποπομπή του δράστη από το κοινωνικό σύνολο. Η ίδια εξάλλου συνειδητοποιεί μέσα στην τρέλα της τη βα ρύτητα της ανόσιας πράξης της και τη διαφορά της από όλα τα εγκλήματα που είχε στο παρελθόν διαπράξεί: «την κάθε φρικτή που 'κά νες ώς τα τώρα πράξη ονόμασέ την ευσέβεια. Ας νιώ θουν τώρα όλοι πόσο μι κρά, πόσο κοινά ήταν όλα τα εγκλήματα που τότε είχα πράξει». Το τε λ ε υ τ α ίο έγκλημά τη ς ξεπ ερνάει τα ανθρώπινα όρια, και γι' α υ τό το λόγο κανένα δ ικασ τή ριο δ εν μπ ορεί να επιβάλει τη ν ανάλογη τιμω ρία. Η Μή

η Μήδεια πριν από την παιδοκτονία. Τοιχογραφία από το Herculaneum βασισμένη στο πρωτότυπο του τιμομαχου.

12 4 - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

δεια, που σύμφωνα με το μύθο έρχεται από έναν άλ λο κόσμο, τον κόσμο των δαιμόνων και των μαγισσών, μετά το στυγερό της έγκλημα θα γυρίσει πάλι εκεί όπου ανήκει. Πρόκειται , , , Υ|α έναν κοσύ ° ύ^θΐΚΟ, όπου ΖΟ εγκλΠματα δεν τιμωρούνται, όπου οι πράξεις σκληρότητας και βίας είναι ο κανόνας, έναν κόσμο πέρα από τα ανθρώπινα μέ τρα και σταθμά. Μόνο έτσι μπορεί να γί νει κατανοητή στη Ρώμη η Μήδεια και μόνο υπ' αυτήν την έννοια μπορεί το έγκλημά της να μείνει ατιμώρητο. Η πρωταγωνίστρια τελικά ξεφεύγει από οποιαδήποτε ανθρώπινη τιμωρία, επειδή και η ίδια δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο

επάνω της. Μετά το τελευταίο έγκλημά της σπάει και τα τελευταία δεσμό που την εγκλώβιζαν στον κόσμο των ανθρώ πων και τελικά μέσα από την παιδοκτονία ολοκληρώνεται ο εγκληματικός χαρακτή ρας της και η προσωπικότητα της: «Medea nunc sum»7. Γι' αυτό τον λόγο ο Σενέκας εξαφανίζει το πρόσωπο του Αιγέα, που προσέφερε άσυλο στη Μή δεια του Ευριπίδη μετά την εκδίκησή της. Στη ρωμαϊκή τραγωδία είναι εντελώς άχρηστο. Η γυναίκα αυτή, σκοτώνοντας τα παιδιά της, είναι ένα μίασμα για την ανθρωπότητα και δεν υπάρχει πλέον χώ ρος γι' αυτήν πουθενά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ποτέ ένας Ρωμαίος δεν θα αντι μετώπιζε τη Μήδεια με την κατανόηση του έλληνα τραγικού. Η ανατροπή που επιχειρείται στην αρχαία τραγω δία για να προβληματίσει, στη ρωμαϊκή θα προκαλο ύσ ε σύγχυση. Για έναν ρωμαίο ανα

γνώστη ή θεατή8 η ηρωίδα αυτού του δράματος θα έπρεπε ευθύς εξαρχής να είναι διαφορετική από κάθε ανθρώπινο πλάσμα, ενώ στο τέλος θα έπρεπε να αποκοπεί αυτομάτως από την υπόλοιπη ανθρωπότητα. 0 Σενέκας, γνωρίζοντας πολύ καλά το έργο του έλληνα προκατόχου του, αλλά και τα ήθη της εποχής του, επιλέγει να παρουσιάσει μια άλλη εκδοχή του μύθου, τονίζοντας το παρά ξενο και τη σκοτεινή πλευρά του χαρα κτήρα της Μήδειας. Η εκλογή το υ ομότεχνου το υ έλ λη ν α τραγικού είναι να σκιαγραφήσει έν α χ α ρ ακτήρα με γιγά ντιες αναλογίες, που υπερβαίνει τα μ έτρα τη ς ανθρώπινης φ ύ σης και το υ ς περιορισμούς τη ς. Στην υπερβολή το υ χαρακτήρα τη ς σ υμβά λλει η παρουσίαση συμβατικώ ν χαρακτήρω ν, όπως το υ Κρέοντα, το υ Ιάσονα α λ λά και το υ χορού. Η συμπεριφορά του Ιάσονα

μάλιστα τονίζει a contrarioτην αγριότητα του χαρακτήρα της. Εκεί που ο Ιάσων του Ευριπίδη ήταν αντιπαθής, υποκριτής και εγωιστής, με ποταπά κίνητρα και πονη-

I Δ Ι Α Β Α Ζ Ω

A Φ I E P Ω M A.

ρούς σκοπούς, ο Ιάσων του Σενέκα δια φέρει αισθητά. Μας είναι πιο συμπαθής, εμφανίζεται πιο δειλός αλλά λιγότερο ένοχος. Στη ρωμαϊκή τραγωδία ο φημι σμένος αργοναύτης εξαναγκάζεται να ακολουθήσει τη θέληση του Κρέοντα, γι' αυτό και εγκαταλείπει τη γυναίκα του. Επίσης κάνει τα πάντα για να τη γλιτώσει από βέβαιο θάνατο, κατορθώνοντας έτσι να μετατρέψει τη θανατική ποινή της σε ποινή εξορίας. Ένα άλλο πρόσωπο που θα τονίσει το διαχωρισμό της Μήδειας από την υπόλοιπη ανθρωπότητα είναι ο χορός. Ενώ στον Ευριπίδη ο χορός ήταν σύμμαχός της, στο Σενέκα δεν είναι με το μέρος της. Αντιθέτως, θα εκθειάσει την αντίζηλό της, που την παρουσιάζει ως την ιδανική γυναίκα9. Όσο για την εγκαταλελειμμένη σύζυγο, αυτήν θα την παρουσιάσει σαν ένα πλάσμα που σκορ πίζει γύρω της το φόβο10. Στο δεύτερο τραγούδι του μάλιστα θα την παρουσιά σει ως «μεγαλύτερο κακό και από τη θά λασσα». 0 χορός οτη ρωμαϊκή τραγωδία δεν έχει ως στόχο να στηρίξει, να κατα νοήσει ή να παρηγορήσει τη Μήδεια αλ λά να την απομονώσει, να τονίσει την απόλυτη απανθρωπιά της, το δαιμόνιο του χαρακτήρα της που την κάνει να βρί σκεται πέρα από οποιαδήποτε ανθρώπι νη κατανόηση και αλληλεγγύη. Το έργο του Σενέκα παρουσιάζει μια μ ε γά λη καινοτομία σε σχέση με την τραγω δία του προκατόχου του. Η δική του εκ δοχή σκιαγραφεί έναν χαρακτήρα δ υνα τό , α λ λά σκληρό και απάνθρωπο. Θα λέ γαμε μάλιστα ότι δεν νιώθει τρυφερότη τα, ούτε καν μητρική αγάπη προς τα ίδια της τα παιδιά. Εκεί που η Μήδεια του Ευ ριπίδη λυγίζει και διστάζει να ολοκληρώ

σει τα ανόσια σχέδιά της, στον Σενέκα φ τά νει στο έγκλημα τη ς παιδοκτονίας σ χεδόν χωρίς δισ τα γμούς11. Α ντιθέτω ς, ο έλ λ η ν α ς δραματου ργός μας έκ ανε να αι σ θα νθ ο ύμ ε το ν πόνο που π ροκαλεί στην Μ ήδεια το έγκλημα αυτό. Τελικά έφτασε στο φόνο έχοντας πλήρη συνείδηση ότι αυτό θα προκαλούσε τον πόνο όχι μόνο του Ιάσονα άλλα και τον δικό της. Ο Σενέκας πάλι επέλεξε να παρουσιάσει το κτηνώ δες πάθος τη ς δολοφ ονίας εν ώρα δράσης. Η Μήδεια φτάνει στο φόνο των παιδιών της χωρίς αξιόπιστο αγώνα ψυ χής, χωρίς πειστική εσωτερική πάλη, χω ρίς καν να πονάει. Εύχεται μάλιστα να εί χε περισσότερα παιδιά να σκοτώσει, όπως η Νιόβη! Τελικά, με το να σκοτώοει τα παιδιά της διαγράφει το παρελθόν της, σβήνοντας κάθε ίχνος της αγάπης που μοιράστηκε με τον άντρα της. Ξανα κερδίζει έτσι συμβολικά την παρθενιά της και τη ζωή της πριν τον γνωρίσει: «τώρα το βασίλειό μου ξαναπήρα [..,! κερδίζω ξανά τη δύναμη της βασιλείας μου και τη χαμένη παρθενία μου»12. Με την πράξη της αυτή θέλει να τον πληγώ σει, «να τραυματίσει» τη μνήμη του, εξαναγκάζοντάς τον εφεξής να ζει ένα συνε χές μαρτύριο: «έτσι λοιπόν; Φεύγεις ξε χνώντας εμένα και κάθε μου έργο; Με έσβησες κιόλας από την μνήμη σου; Δε θα σβήσω ποτέ»13. Η Μήδεια θα σκοτώσει τους γιους της μπροστά οτα μάτια των θεατών14. Σκοτώ νει το ένα παιδί και περιφέρει το σώμα του στη σκηνή, ενώ δηλώνει ότι το ίδιο σκοπεύει να κάνει και για το άλλο. Στο τέλος θα ρίξει τα πτώματα των παιδιών στα πόδια του Ιάσονα. Η αγριότητα με τη ν οποία τ ε λ ε ίτ α ι το έγ κλ ημα α υτό

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

σκανδαλίζει ακόμα και τα σ ημερινά ήθη. Ίσω ς όμω ς α υτή η ανατριχιαστική πράξη βίας να προκαλούσε λ ιγότερο το κοινό αίσθημα τω ν Ρωμαίων τη ς εποχής του Νέρω να. Μ άλλον η βιαιότητα τη ς πράξης αυ τή ς υπάκουε στη ρωμαϊκή αισθητική τη ς αρ ένα ς, όπου ο κόσμος είχ ε εθ ισ τεί σ ε τρομακτικά θ ε ά μ α τα βαρβαρότητας και αιματοχυσίας. Πόσο μακριά βρισκόμα

στε από το αρχαίο ελληνικό πνεύμα που απαγόρευε την τέλεση κάθε πράξης βίας επί σκηνής! Αυτό όμω ς που μας σ κανδα λίζει ακόμα περισσότερο είναι ότι ο φ ό νος τω ν παιδιών τη ς θα τη ς δώσει μια πραγματική ευχαρ ίσ τησ η, πολύ κοντά σ την ερω τική ηδονή: «Voluptas magna

me subit»15 ξεφωνίζει η Μήδεια την ώρα που σκοτώνει το παιδί της. Δεν πρόκειται πια μόνο για κτηνω δία, α λ λά για καθαρό σαδισμό. Αυτό είναι το πιο προκλητικό χαρακτηριστικό της ρωμαϊκής εκδοχής της παιδοκτονίας. Η ηδονή τη ς θα φ τά σει στην κορύφω ση επειδή σκοτώνει το δ ε ύ τερ ο παιδί τη ς μπροστά στα μάτια το υ π α τέρ α «μου 'λείπε μονάχα αυτό: να γί

νει ετούτος θεατής μου. Όσα έχω κάνει ώς τώρα τα λογιάζω σαν ένα τίποτα. Κά θε έγκλημα που έκανα χωρίς αυτός να το βλέπει πήγε χαμένο»16. 0 σαδισμός της είναι απροκάλυπτος τη στιγμή που ετοι μάζεται να σκοτώσει εν ψυχρώ και το άλ λο της παιδί! «Απόλαυσε αργά το έγκλη μα σου»17, παροτρύνει τον εαυτό της. Η εκδικητική τη ς μανία όμω ς μ ε τίποτα δ εν ικανοποιείται. Εύχεται η απ όλαυσή τη ς να διαρκούσ ε περισσότερο: «Άμα το χέρι

τούτο ευχαριστιόταν μονάχα με ένα φό νο, άλλον κανένα δε θα ζητούσα. Δύο έχω σκοτώσει, όμως δε φτάνουν για να γλυκάνουν το πάθος μου. Αν κρυβόταν στη μήτρα μου κάποιο δικό σου ακόμα σπέρμα, θα το ξερίζωνα με το μαχαίρι και θα 'ριχνα τα σπλάχνα μου μπροστά σου»18. Κανένας άλλος ποτέ, πριν ή μετά τον Σενέκα, δεν τόλμησε να φτάσει τόσο μακριά τις τεράστιες διαστάσεις του ανε 120

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ξέλεγκτου πάθους της Μήδειας. Το πλήγμα που προκαλεί στο θεατή είναι άμεσο και αξεπέραστο. Η Μήδειατου Σενέκα θα μπορούσε εύλο γα να εν τα χ θ ε ί σ ε ένα ε υ ρ ύ τερ ο κλίμα μισογυνισμού που εκ δη λώ θ η κ ε ήδη στην αρχαιότητα, και που αντιμετω π ίζει τις γ υ ναίκες ω ς το χειρ ό τερ ο κακό, ω ς τη ν «Πύλη που ο δ η γεί στον διάβολο», όπως πολύ χαρακτηριστικά είπ ε και ο Τ ερ τυ λ λιανός19. 0 διάσημος στωικός φιλόσοφος

αρνείται να ερμηνεύσει το μύθο μέσα από το ανθρωπιστικό πνεύμα του Ευριπί δη. Αντιμετωπίζει μάλλον με καχυποψία τη γυναίκα, εφόσον την παρουσιάζει ως κίνδυνο, ως μάστιγα, ως το χειρότερο κακό της ανθρωπότητας. Στο σημείο αυ τό γίνεται ο πρόδρομος όλων εκείνων των συγγραφέων που αντιμετώπισαν εχθρικά τη γυναίκα, όπως ο Τερτυλλιανός και ο Αυγουστίνος. Επιλέγοντας μά λιστα να παρουσιάσει το κτηνώδες πά θος την ώρα της εκδίκησης, εγγράφεται στο ρεύμα εκείνο του μισογυνισμού που θέλει να παρουσιάζει τη γυναίκα αν όχι ως ζώο τουλάχιστον πολύ κοντά στο ζωικό βασίλειο20. Δεν είναι τυχαίο μάλι στα το εξής γεγονός: όσοι συγγραφείς ακολούθησαν το παράδειγμα του Σενέ κα, διαποτισμένοι από αρνητικά συναι σθήματα προς το άλλο φύλο, παρουσία σαν, από το ξεκίνημα της τραγωδίας μέ χρι το τέλος, μια κτηνώδη πλευρά της ηρωίδας, που δεν τη συναντάμε βεβαίως στον Ευριπίδη. Στον Anouilh, φερειπείν, η Μήδεια φτάνει στο σημείο να εξομοιώσει τον εαυτό της με τα πιο άγρια ζώα21. Η Μήδεια στη ρωμαϊκή τραγωδία δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο επάνω της. Κι όμως το έρ γο το υ Σενέκα επ ηρ έασ ε αποφασι στικά το ευρωπαϊκό θέατρο και τις μ ε τ α γ ε ν έσ τε ρ ες γενιές δ ραματουργώ ν, που φ αίνετα ι να απ ομακρύνονται όλ ο και πε ρ ισσότερο από τη ν ανθρώπινη πλευρά το υ δ ρ ά ματος και από τις ανθρωπιστικές διαθ έσ εις το υ προκατόχου το υ ς. ■

[ Δ I A B A Ζ Ω Α Φ I Ε Ρ Ο Μ A

1Αριστοτέλους, Ποιητική, XIII 6-8, 1453 α: «ό Ευριπίδης τραγικώτατος των ποιητών φαί2Σενέκα, Μήδεια, σι. 171. 5 Στ. 903-904. ‘ Στ. 909-910. 5Όπ.π., στ. 408-412: «Ποια θηριωδία, ποια Σκύλλα και ποια Χάρυβδη [...] ποια Αίτνα που α βάσταχτα πλακώνει τον ξέπνοο Τιτάνα θα φλεγόταν περισσότερο από μένα; Δεν υπάρχει ποτάμι ορμητικό, φουρτουνιασμένη θάλασσα, πόντος ανεμοδαρμένος ή δύναμη φωτιάς που τη φουντώνουν της θύελλας οι πνοές, για να μπορέσει να μοιάσει στην ορμή και το θυμό μου. Τα πάντα θα γκρεμίσω ολόγυρά μου». 6 Η Florence Dupont αναλύει μάλιστα τις εγκληματικές πράξεις της Μήδειας μέσα από το τρίπτυχο dolor, furor, scelus nefas. Βλ. Florence Dupont, Le th6atre latin, Armand Colin, Παρίσι 1990. 7«Η Μήδεια τώρα είμαι». 8Δεν υπάρχει μαρτυρία για το εάν κάποια από τις τραγωδίες του Σενέκα έχει ανεβεί στη σκηνή. Οι περισσότεροι φιλόλογοι υποστηρίξουν πάντως ότι είναι γραμμένες περισσότε ρο για να διαβάζονται παρά για να παίζονται. 9Όπ.π. στ. 92-94: «Όταν αυτή σταθεί στο γυναικείο πλήθος, η λάμψη της θωριάς της σβή νει τις άλλες, έτσι όπως των αστεριών το φέγγος σβήνει ο ήλιος». 10Στο ίδιο, στ. 102-103: «Τώρα, γαμπρέ, καθώς λυτρώθηκες από το γάμο της ανήμερης κό ρης των Κολχών, που όλο φόβο και με το χέρι απρόθυμο συνήθιζες μιαν αχαλίνωτη γυ ναίκα να φροντίζεις, πάρε στα χέρια σου πασίχαρος την Αιολίδα νύφη». 11 Στη Μήδεια του Ευριπίδη, η αγάπη της ηρωίδας για τα παιδιά της την ωθεί σε αντίθετες κατευθύνσεις από τα αρχικά της σχέδια. Η φυσική παρουσία των παιδιών τους, τα χαμο γελαστά πρόσωπά τους, της δίνουν προς στιγμή την εντύπωση ότι δεν θα μπορέσει να ολοκληρώσει το σχέδιο εκδίκησής της: «ούκ αν δυναίμην». 12 Στο ίδιο, στ. 982-985. 13 Στ. 560. 14Στον Ευριπίδη οι θεατές δεν παρακολουθούν το φόνο. Ακούν από μακριά τις φωνές και το κλάμα των παιδιών την ώρα που η μάνα τους τα σκοτώνει στο εσωτερικό του σπιτιού τους. 15 «Μεγάλη ηδονή με διαπερνά» στ. 991. 16Όπ.π., στ. 992-995. 17Στο ίδιο, στ. 1115. 18Στο ίδιο, στ. 1008-1014. 19 Femina ianua diaboli. 20Ο Χρυσόστομος, για παράδειγμα, παρομοίαζε τη γυναίκα με τα πιο επικίνδυνα ζώα, εφό σον πίστευε ότι ανάμεσα σε όλα τα άγρια ζώα δεν υπάρχει κανένα πιο επιβλαβές από τη γυναίκα. Λίγους αιώνες αργότερα, στη Σύνοδο της Μακόν, ένα από τα βασικά θέματα συ ζήτησης ήταν κατά πόσο η γυναίκα πρέπει να θεωρείται άνθρωπός και κατά πόσον μπο ρεί να έχει ψυχή. Στο διάταγμα του πάπα Ιννοκεντίου Η' το 1484 γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ ανδρών και γυναικών, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που οι γυναίκες εξισώνονται με τα ζώα. 21 Jean Anouilh, M6d6e, La Table Ronde, Παρίσι, 1997, σελ. 78, 79, 80.

1 J

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Σύλβια Κατούντα

Η Μήδεια του Ανούιγ: ο μισογυνισμός

οιη σύγχρονη εκδοχή ίου μύθου «Ακρωτηριασμένη... γυναίκα... γυναίκα! Σκύλα φτιαγμένη από λίγη λάσπη κι ένα αντρικό πλευρό! Κομμάτι αντρός!»

Anouilh

«Μια γυναίκα είναι κατά κάποιον τρόπο ένας άγονος άνδρας. Διότι τρ θηλυκό εί ναι θηλυκό εξαιτίας ενός είδους ανεπάρ κειας.» Αριστοτέλης

Η Μήδεια, ανά τους αιώνες, αποτέλεσε ανεξίτηλη πηγή έμπνευσης. Ένας σύγ χρονος συγγραφέας που θέλησε να πραγματευτεί το μύθο αυτό ήταν ένας μεγάλος δραματουργός για την εποχή του, ο Anouilh. 0 γάλλος δραματουργός κατόρθωσε να προτείνει κάτι καινούργιο, εφόσον μελέτησε τις επιδράσεις του σα-

ΗΜελίνα Μερκούρη στην ταινία του Ζυλ Ντασσέν Κραυγή γυναικών, 197 8 (μια μοντέρνα έκδοση της Μήδειας).

ρωτικού πάθους της Μήδειας και τον ανηλεή «πόλεμο των δύο φύλων» με διαφορετική προσέγγιση. Ωστόσο δανεί στηκε από τον ομότεχνό του το φόνο στην πιο φρικτή έκφανσή του: την παιδο 1 2 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

κτονία. Ό σο όμω ς κι αν επ ηρ εάσ τηκε από το ν Ευριπίδη, η σύγχρονη Μ ήδεια α π οτε λ ε ί χαρακτηριστικό παράδειγμα τη ς έ ν το νη ς επιρροής που άσκησε η λατινική ε κ δοχή το υ μύθ ου στις μ ετα γ εν έσ τερ ες γ ε νιές δ ραματουργώ ν. Το πνεύμα και οι χ α ρ ακτήρες το υ μοντέρ νου έρ γου είναι πιο κοντά στα λατινικά πρότυπα. Η αγριότη τα και η κτηνωδία της σύγχρονης παιδοκτόνου μας θυμίζουν την ηρωίδα του Σενέκα. Το δημιούργημα του γάλλου συγ γραφέα διακατέχεται από έναν απεχθή μισογυνισμό, κάτι που το κάνει να διαφο ροποιείται αισθητά από την ελληνική τραγωδία και το πνεύμα του αξεπέρα στου έλληνα τραγικού. Η Μήδεια του Anouilh ανήκει στα «μαύ ρα» έργα του. Εδώ ο αρχαίος μύθος θα μεταλλαχθεί σε μία σύγχρονη ιστορία, μια ιστορία που δεν έχει καμία σχέση πλέον με τις ρίζες της. Στο έργο αυτό θα βρούμε τα βασικά θέματα που «στοιχειώ νουν» το θέατρο του γάλλου δραμα τουργού: την άρνηση της ευτυχίας, το αχαλίνωτο και μοιραίο πάθος, την αγάπη για το απόλυτο, την απόρριψη κάθε έν νοιας συμβιβασμού, την έλξη που ασκεί ο θάνατος. Τα θέματα αυτά που βασανί ζουν τον γάλλο συγγραφέα ξαναζωντα νεύουν στη δική του Μήδεια, με αποτέ λεσμα να την κάνουν αποτροπιαστική. Αν το θέ μ α αυτό ήτα ν ήδη «βαρύ» στην επ ο χή το υ Ευριπίδη, στη μοντέρ να εκδοχή θα γίνει ανυπόφορο. Χαρακτηριστικό εί

ναι ότι, ενώ γράφτηκε το 1946, στο θέα τρο δεν ανέβηκε παρά μόνο αρκετά χρό νια αργότερα, δηλαδή το 1953. Αξιοση μείωτο είναι επίσης ότι ενώ τα υπόλοιπα έργα του εξακολουθούν να ανεβαίνουν συχνά στη σκηνή μέχρι και σήμερα, η Μήδειά του αποτελεί εξαίρεση. Πρόκει-

[ δ ι α β α ζ ω ] Φ I Ε Ρ Ω Μ A .

ται για ένα έργο που παίχτηκε ελάχιστες φορές. Τόοο δυσβάστακτη έγινε η γαλλι κή εκδοχή του μύθου για το κοινό! Η μοντέρνα Μήδεια υπακούει σε μια νέα θεατρική αντίληψη και αισθητική. Έχο ντας ως οτόχο να εκουγχρονίοει το μύ θο, το έργο του Anouilh προσαρμόζεται ατο ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο της εποχής του. Όπως ο ίδιος ο συγγραφέας δήλωσε ατο πλαίσιο μιας παρουσίασης του έργου του, ο οτόχος του ήταν να πα ρουσιάσει βασικά «τη φθορά» ενός ζευ γαριού στο πέρασμα του χρόνου και την «αχαλίνωτη οργή μιας εγκαταλελειμμένης γυναίκας»1. Η ιστορία της Μήδειας και του Ιάσονα θα γίνει η ιστορία ενός ζευγα ριού που δεν «τα πάει πια καλά»2, ενός ζευγαριού που δεν μπόρεσε να αντισταθεί στη φθορά του χρόνου. Έτσι θα δώ σει έμφαση στο πολύπλοκο των ερωτι κών σχέσεων, στο πρόβλημα της επικοι νωνίας των δύο φύλων και στο εφήμερο στοιχείο του έρωτα. Η σχέση του μυθι κού ζεύγους στηρίζεται, στο μοντέρνο κείμενο, σε μια αγάπη γεμάτη πάθος, αλ λά και σε μια έντονη σεξουαλική σχέση5. Δεν πρόκειται όμως μόνο για σεξουαλική επαφή, αλλά για σεξουαλική εξάρτηση4. Το μοντέρνο κείμενο γίνετρι πολύ τολμη ρό. Όπως πολύ σωστά παρατήρησε και ο Μ. Lebel, εξετάζοντας συγκριτικά τη Μή δεια του Ευριπίδη και εκείνη των νεότε ρων συγγραφέων Anouilh και Jeffers, διαπιστώνεται «μια παραφορά το υ σ ε ξουα λικού ενσ τίκτου, που μας κάνει να θεωρήσουμε το έργο του ειδωλολάτρη Ευριπίδη ως ένα έργο έντονα σεμνό σε σχέση με-τις δύο πρόσφατες διασκευές του ωραίου και σκοτεινού μύθου της αρ χαιότητας»5.

ΤΕΧΝΗ

Ποια όμως ήταν η συνέχεια αυτής της παθιασμένης ερωτικής ιστορίας; 0 Anouilh έδωσε τη δική του απάντηση: φθορά, χωρισμός, εγκατάλειψη. 0 Ιόσων εγκατέλειψε τη Μήδεια όταν πέρασε η πρώτη τους νιότη. Εδώ πρόκειται για μια καινοτομία το υ γά λλ ο υ σ υγγραφ έα. Εάν ο έλληνας Ιόσων εγκαταλείπει τη γυναί κα του για λόγους συμφέροντος, εάν στη ρωμαϊκή εκδοχή του μύθου την αφήνει ύστερα από εξαναγκασμό, ο μοντέρνος Ιόσων τη ν εγκαταλείπ ει από κούραση, ανία και πλήξη. Στην ιστορία αυτή συνα ντάμε μια πολύ προσφιλή ιδέα του Anouilh, ότι δηλαδή η ζωή καταστρέφει τα πάντα. Η ζωή καταστρέφει την ευτυ χία και σκοτώνει τον έρωτα. 0 Ιόσων με τά από δέκα χρόνια κοινού βίου δεν είναι πια ερωτευμένος με τη Μήδεια. Ούτε όμως και εκείνη είναι πλέον ερωτευμένη με αυτόν για τον οποίον θυσίασε τα πά ντα. Ήταν μάλιστα η πρώτη που θέλησε να εγκαταλείψει έναν άντρα που την είχε πια κουράσει. Η θ υ ελ λ ώ δ η ς ιστορία που περιέγραψε ο μύθος, στη μοντέρνα εκ δοχή τη ς έγ ινε μια καθημερινή, ανιαρή ιστορία.

Ωστόσο, η ούζυγός του, αν και έπληττε θανάσιμα μαζί του, δεν μπόρεσε ποτέ να τον εγκαταλείψει6. Η αδυναμία τη ς να α π εξα ρ τη θ εί από το έτε ρ ό ν τη ς ήμισυ παρουσιάζεται στο κείμενο ω ς γυναικείο πεπρωμένο, ως κοινός κλήρος των γυ

ναικών να δένονται «μέχρι θανάτου» με τον άνδρα που αγάπησαν. Η ίδια θα τα βάλει με αυτή της την αδυναμία που στο κείμενο πολύ κακώς σ υνδέεται μ ε τη γ υ ναικεία φύση: «Ω ήλιε, αν είναι αλήθεια

ότι κατάγομαι από εσένα, γιατί με έκανες γυναίκα; Γιατίτα στήθια αυτά; Γιατίτούτη

ΤΟΥ

Θ Ε Α Μ Α Τ Ο Σ

Μυθικά θέματα με Δραματικό Προσωπείο Μ. XpioTonouAos ΣΕ Ο Λ Α ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

Κανόνε$ και Εξαιρέσει X. Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου

[

Δ I A B A Ζ Ο ]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

παίρνει και να φεύγει μετά, σκληρός, άθικτος, ολοκληρωμένος, αυτός!»8. Η γυναίκα στο έργο αυτό είναι συνώ νυ μο τη ς αδυναμίας, τη ς κ ατω τερ ό τη τ α ς και τη ς α ν ικ ανότητας. 0

Anouilh αναπαράγει μέσα από το έρ γο του έμφυλους ρόλους και πεποι θήσεις που θέτουν νέους περιορι σμούς στις συμπεριφορές των δύο φύλων. 0 έλληνας τραγικός ήταν τουλάχιστον πιο σκεπτικιστής. Φαίνε ται να πίστευε ότι εάν η γυναίκα είναι κατώτερη από τον άνδρα, αυτό δεν οφείλεται στη φύση της αλλά οε μια κοινωνία που δεν της δίνει ευκαιρίες, σε μια κοινωνία που καταπιέζει συνε χώς την προσωπικότητα και τις επι θυμίες της. Υπ' αυτήν την έννοια η ευρ ιπ ίδεια Μ ήδεια δ εν σ τρ έφ ετα ι ποτέ εναντίον τη ς φ ύσ ης της, όπως

θα το κάνει, για παράδειγμα, η πρω ταγωνίστρια στο γαλλικό κείμενο, διότι δ εν θ ε ω ρ εί ότι η αδυναμία ή η ανικανότητα είναι σ ύμφ υτα χαρ ακτη ριστικά το υ φ ύ λ ο υ της. Βλέπουμε

Η Μήδεια έτοιμη να κτυπήσει για δεύτερη φορά το κορμί του παιδιού της. (Κρατήρας 4ου αι. Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.)

η αδυναμία; Γιατί αυτή η ανοιχτή πληγή στο κέντρο του κορμιού μου;»7. Η θηλυ κότητα εδώ γίνεται, δυστυχώς, μια έν νοια καταραμένη. Ε κεί που η αρχαία Μ ή δ εια επ ανασ τατούσε εναντίον τω ν α ν δροκρατικών θεσμ ώ ν, η μοντέρνα απο δ έχεται τις αξίες και τα χαρακτηριστικά εκείνα που οι άνδ ρες επ έβαλα ν στο φ ύ λ ο τη ς, εφ όσ ον δ έχ εται ότι η αδυναμία είναι αναπόσπαστο χαρακτηριστικό τη ς θη λυκ ότητα ς. Η μοντέρ να Μ ήδεια δ έχ ε τα ι ότι υπάρχει μια τερ άσ τια διαφ ορά ποιότητας μ ετα ξύ άνδρα και γυναίκας:

«Δεν θα ήταν ωραίο ένα αγόρι με το όνο μά μου; Δεν θα ήταν δυνατό; Με το κορ μί σκληρό σαν πέτρα, γεννημένο για να 130

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ήδη όλοι πόσο πιο οπισθοδρομικός είναι ο Anouilh σε σχέση με τον έλληνα τραγικό, παρόλο που η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί σημαντι κά από την εποχή που πρωτοπαίχτηκε η Μήδε/σ9. Ο γάλλος συγγραφέας πρέπει να είχε πλήρως ενστερνιστεί τις ιδέες του Freud®, εφόσον εκλαμ βάνει τη θη λ υ κ ό τη τα ω ς απ οστέρηση και περιγράφει το θη λυκό ως ακρω τηριασ μένο αρσενικό.

Όπως ακριβώς και στον Freud έτσι και στο γάλλο δραματουργό η σεξουαλικό τητα της γυναίκας γίνεται αντιληπτή μό νο σε σχέση με το ανδρικό πρότυπο. Κα τά τον βιεννέζο ψυχαναλυτή, η κατωτε ρότητα της γυναίκας εξηγείται με βάση το σώμα της, εξαιτίας της σωματικής της «ανεπάρκειας». Εδώ ο Freud φαίνεται έντονα επηρεασμένος από τις θεωρίες του Αριστοτέλη για τη γυναικεία φύση

[ δ ι α β α ζ ω Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

και κατωτερότητα. Κατά τον Αριστοτέλη η γυναικεία κατωτερότητα δικαιολογείται από την ανατομία της. Το γυναικείο σώμα διαφέρει από το ανδρικό γιατί δεν μπορεί να παράγει σπέρμα. Από τα δύο φύλα, ο άνδρας είναι ανώτερο ον, επειδή είναι σωματικά τελειότερος11, ενώ οι γυναίκες έχουν τη φυσιολογία ενός παιδιού. Είναι ελλιπείς εξαιτίας της κατασκευής τους και γι' αυτό δεν μπορούν να παράγουν σπέρμα. Η γυναίκα κατά τον Αριστοτέλη, όπως και για πολλούς μισογύνηδες αιώ νες αργότερα, δεν είναι ποτέ ένας τέ λειος άνθρωπος, αλλά ένας ατελής άντρας: «Μια γυναίκα είναι κατά κάποιον τρόπο ένας άγονος άνδρας. Το θηλυκό είναι θηλυκό εξαιτίας ενός είδους ανε πάρκειας»12. Είναι προφανές ότι ο Freud αποδέχεται πλήρως τις θεωρίες του σταγειρίτη φιλοσόφου. Η ομοιότητα των δύ ο θεωριών είναι εύλογη. Ενώ ο αριστοτε λικός «ακρωτηριασμός» του θηλυκού συνίσταται στην έλλειψη θέρμης και επομέ νως σπέρματος, ο φροϋδικός «ακρωτη ριασμός» συνίσταται στην ανακάλυψη που κάνει το μικρό κορίτσι ότι δεν διαθέ τει το ίδιο γεννητικό όργανο με το αγόρι. Σύμφωνα με τον Freud, οι γυναίκες αντι λαμβάνονται, λοιπόν, τη σεξουαλικότητά τους ως μη άνδρες15. Έτσι όμως η διαφο ροποίηση του ανθρώπινου είδους σε δυο φύλα υποκαθίσταται από ένα τέλειο αρ σενικό μοντέλο, από το οποίο η γυναίκα έχει αισθητή απόκλιση εξαιτίας της ανα τομίας της και υποφέρει. Το ίδιο συμβαί νει και στον Anouilh, ο οποίος επιμένει στο μειονέκτημα που συνιστά, κατά τη γνώμη του, η γυναικεία φυσιολογία. Στη μοντέρνα εκδοχή της Μήδειας η διάστα ση αυτή είναι πολύ έντονη.

ΤΕΧΝΗ

]

Ο γά λλ ο ς ομότεχνος το υ Ευριπίδη πι σ τεύει πολύ σοβαρά ότι ο άνδρας είναι το ιδανικό μ ον τέλ ο τη ς ανθρω πότητας. Γι' αυτόν, όπως και για το ν Freud, η γ υ ναίκα δ εν είναι παρά έν ας ακρω τηρ ια σ μένος άντρ ας που έχει οδυνηρή επί γνωση τη ς κατάστασής το υ . Στο κείμενο

εξάλλου διατυπώνεται καθαρά η θέση του αυτή:« Ακρω τηριασμένη... γυναίκα... γυναίκα! Σκύλα φτιαγμένη από λίγη λά σπη κι ένα αντρικό πλευρό! Κομμάτι αντρός!»14. Π ερ ιγράφ οντας όμω ς το ν ά λ λον μ ε α φ ετηρία το ν έναν, δίνει εμ φ α νώ ς π ρ οτεραιότητα στο ένα από τα δύο φ ύλ α και ιερ αρ χ εί επ ομένω ς α υ τομάτω ς τη δ ιαφ ορ ά, παραμένοντας έτσ ι εγκλω βι σ μένος στη λογική τη ς έλ λειψ η ς. Ουσια

στικά για τον γάλλο συγγραφέα η πρω τοκαθεδρία ανήκει στο αρσενικό, ενώ το θηλυκό προσδιορίζεται ως μη ανδρικό, ως έλλειψη, αποστέρηση, μειονεκτικότητα, ανικανότητα. Κατά βάθος θεωρεί φυ σικό ότι πρέπει να είναι κανείς άντρας για να είναι ανεξάρτητος, να έχει δύναμη και ικανότητα να δράσει. Φαίνεται να πι στεύει ότι οι γυναίκες διαφέρουν εκ (ρύ σεως από τους άνδρες, όχι μόνο σωματι κά, αλλά πνευματικά και ηθικά. Στο έργο του μάλιστα η εικόνα του αρσενικού πα ραπέμπει και λεκτικά οτη δύναμη, την ανεξαρτησία και την ελευθερία, ενώ στις ακριβώς αντίθετες έννοιες η θηλυκότη τα. Σύμφωνα με τη μοντέρνα εκδοχή του μύθου, η γυναικεία φύση είναι τρωτή και βασίζεται στην εξάρτηση. Όπως και πολ λοί άλλοι, ο Anouilh πιστεύει ότι η ίδια η φύση καταδικάζει τη γυναίκα να βρίσκε ται σε συνεχή εξάρτηση από έναν άνδρα. Το γυναικείο φύλο γίνεται το σύμβολο μιας επανάστασης που δεν μπορεί να

ΤΟΥ

Θ Ε Α Μ Α Τ Ο Σ

Το Αρχαίο Ελληνικό θέατρο επί Σκηνής J. Μ. WdlfM Ι Ε Ο Λ Α ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

[

ι α

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

θήσεις και τις προκαταλή ψεις που ήταν γερά ε δραιωμένες στις συνειδή σεις των συγχρόνων του παρά τη φωτεινή εξέλιξη της νομοθεσίας. Εμφανίζε ται να πιστεύει ακράδαντα ότι η κατωτερότητα της γυναίκας δεν είναι πολιτι σμικό γεγονός αλλά οφεί λεται στη φύση της. Έτσι δίνει μια έντονα μισογυνική διάσ τασ η σ το έρ γο το υ , που δ εν τη ν βρίσ κουμε στον προκάτοχό του.

πραγματοποιηθεί, το σύμβολο της απα γόρευσης μιας νέας αρχής. Η πρωταγω νίστρια, αν και επιθυμεί έναν «ανδρικό» τρόπο δράσης, δεν τα καταφέρνει και επικαλείται τη φύση ως δικαιολογία της ανικανότητάς της αυτής. 0 δραματικός σ υγγρ αφ έας γίνεται άκρω ς σ υντηρη τι κός, εφ όσ ον πιστεύει σ ε μια απ αρασά λ ε υ τη μοίρα τω ν γυναικώ ν, φ υσική απόρροια το υ φ ύ λ ο υ του ς. 0 γάλλος

δραματουργός δεν αντιδρά στις πεποι 1 3 2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι σκιαγραφεί μια πρωτα γωνίστρια που φτάνει στα άκρα της κτηνωδίας και της βαρβαρότητας. Τα ίδια της τα παιδιά τα σκοτώνει χω ρίς κανένα δισταγμό, με μια ωμή χυδαιότητα, ενώ λίγο πριν ολοκληρώσει τα ολέθρια σχέδιά της επικα λείται τις δυνάμεις του κα κού να διεισδύσουν μέσα της. Η Μήδεια εν βρασμώ ψυχής παραλληλίζει την ηδονή που της δίνει το κα κό που την κυριεύει με την απόλαυση που της δίνει η σεξουαλική πράξη: «Ω μί σος! Μεγάλο ζωντανό κτή νος που γλιστράς επάνω μου και με γλύφεις, πάρε με. Είμαι δίκιά σου αυτή τη νύχτα, είμαι γυναίκα σου [..;■! είναι οι γόμοι μου, γι' αυτό έζησα τόσο καιρό: γι' αυτή τη νύχτα, την ερωτική». Η ίδια νιώθει ότι δεν έχει τίποτα ανθρώπινο επάνω της και εξομοιώνει τον εαυτό της με κτήνος: «ζώα αμέτρητα τριγύρω μου [...] το ίδιο αίμα κυλάει στις φλέβες μας. Ζώα της νύχτας, στραγγαλιστές, αδέρφια μου! Η Μήδεια είναι ένα κτήνος όπως και εσείς!» Ακόμα και το τελευταίο έγκλημά

[ δ ι α β α ζ ω Φ I Ε Ρ Ω Μ A .

της πιστεύει ότι θα της χαρίσει μια κτη νώδη απόλαυση: «Η Μήδεια θα απολαύ σει και θα σκοτώσει όπως εσείς [...] Ό,τι κυνηγά και σκοτώνει αυτή τη νύχτα είμαι εγώ».

δυστυχία. Η γυναίκα στο σύγχρονο κείμε νο βρίσκεται πλησιέστερα στο ζωικό βασίλειο, στο κακό, στο πονηρό, στο παράλογο, στο μη πνευματικό. Η σ ύγ χρονη Μ ήδεια θα γίνει το σ ύμβολο τη ς ολ ικής κα τα σ τρ ο φ ή ς, ενσαρκώνοντας

Ο Anouilh εδ ώ συνδέει τη θη λυκ ό τη τα με τις αρ χέγονες δ υνά μεις το υ σκότους, με μια θη λυκ ότητα που ε ξ ορισμού σ υ ν δ έε ται μ ε το κακό και τη ν κτηνω δία. Δεν

έναν «μαύρο κόσμο γεμάτο τρόμο και θάνατο»17.

υπάρχει αμφιβολία ότι είναι ο μόνος μο ντέρνος δραματουργός που, επηρεασμέ νος από τον Σενέκα, υπογράμμισε με τον πιο υπερβολικό τρόπο τη βιαιότητα και την επιθετικότητα που χαρακτηρίζει την προσωπικότητα της γυναίκας αυτής. Η ίδια παρουσιάζεται στα μάτια μας σαν μια αρρωστημένα εγωκεντρική γυναίκα, ασχολούμενη μόνο με τον εαυτό της και τη σεξουαλική της απόλαυση. Η συμπά θεια του συγγραφέα στρέφεται σαφώς προς τον Ιάσονα, όπου επιστρατεύει όλη του τη δεξιότητα ώστε να παρουσιάσει μιαν άλλη πλευρά του χαρακτήρα του. 0 Ιάσων παρουσιάζεται στο έργο ως ένας άνθρωπος που κουράστηκε να ζει στο «χάος» που του επέβαλλε η Μήδεια15. Η ίδια, εξάλλου, παραδέχεται πως αυτή η σκοτεινή πλευρά της αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της ύπαρξής της: «εξαιτίας μου φεύγεις, εξαιτίας μου τα πάντα γύρω σου είναι βαμμένα με αίμα. Είμαι η δυστυχία σου, Ιάσονα, η πληγή, το πηγ μένο σου αίμα. Είμαι [...] το αισχρό κακό. Είμαι όλες οι βρωμερές πράξεις και όλες οι βρώμικες σκέψεις. Είμαι η έπαρση, ο εγωισμός, η ακολασία, το έγκλημα. [...] Ό,τι είναι άσχημο και μαύρο πάνω στη γη έγω το κουβαλάω»16. Στη σύγχρονη εκ δ ο χή το υ μύθου η γυναίκα είναι εκείνη που προσδιορίζει τη ζω ή το υ άνδρα μέσα στη

Af S' ,

ΣΕ Ο Λ Α ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

ΤΕΧΝΗ

Αρνητικό είναι επίσης και το τελ ευ τ α ίο μήνυμα που περνά η ηρωίδα μέσ α από τη ν επανάστασή της. Η Μήδεια, αφού

σκοτώσει τα παιδιά της, θα καεί ζωντανή, επαναστατώντας τελικά στην επιλογή του Ιάσονα να αρνηθεί τις αξίες της για να γίνει επιτέλους ευτυχισμένος18. Με την τελευταία της πράξη αμφισβητεί τε λικά ό,τι είναι κοινά αποδεκτό. Το μο ντέρνο δράμα έχει μια έντονα υπαρξιακή διάσταση. Η πρωταγωνίστρια διεκδικείτο δικαίωμα της άρνησης. Δεν μπορεί να δε χτεί τη ζωή έτσι όπως είναι. Η ευτυχία, κοινός στόχος όλων των ανθρώπων, τη γεμίζει αηδία19. Η ιδέα της καθημερινότη τας την τρομοκρατεί. Ηττημένη, αποτυ χημένη, προδομένη, δεν βρίσκει άλλη διέξοδο εκτός από τον θάνατο, τον δικό της και των παιδιών της, τελευταία μά ταιη προσπάθεια να μείνει για πάντα μα ζί του, έστω και στη μνήμη του: «είμαι η Μήδεια, επιτέλους, για τώρα και για πά ντα! Προσπάθησε τώρα να ξεχύσεις τη γυναίκα σου!» Η κυνική απάντηση του Ιά σονα, ο οποίος έχει και τον τελευταίο λόγο, μαρτυρεί την αποτυχία της προσπάθειάς της: «Ναι, θα σε ξεχάσω. Ναι, θα ζήσω παρά τα ματωμένα χνάρια που άφησε πλάι μου το πέρασμά σου». Η επανάσταση τη ς γυναίκας στον 20 6 αιώνα δ εν π ροκαλεί παρά μόνο θλίψ η, απ ογοήτευσ η, θά να το, ή ακόμα χ ειρ ό τε-

ΤΟΥ

Θ Ε Α Μ Α Τ Ο Σ

Ελληνική θεατρική Επιθεώρηση (ToposA) Jfaj . Ελληνική θεατρική Επιθεώρηση (ToposB) |||g f l Επιμέλεια - εισαγωγή - σχόλια: Λ. Μαράκα

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ρα λήθη! Η μοντέρνα Μ ήδεια απ οδυνα μώ νεται, ταπεινώ νεται και εξα φ ανίζετα ι τελ ικ ά για πάντα... Η τραγική ηρωίδα δεν θα σ ω θεί. Το φ τερ ω τό άρμα, σύμβολο τη ς δ ύνα μης και τη ς κυριαρχίας τη ς, έχει εξα φ ανισ τεί. Το μόνο που μένει από α υ τή ν είναι σ τάχτες, οι δικές τη ς και τω ν

παιδιών της, σ ύμβολο τη ς τελ ικ ή ς τη ς ήττας. Η πάλαι ποτέ Μ ήδεια, η κόρη του Ή λιου, η περήφανη βασίλισσα, η ενσ άρ κωση το υ θριάμβου, στον 20 ό αιώνα χ ά νει τη δύναμή τη ς, εξευ τελ ίζετα ι, ε ξ ο ντώ νεται και τελ ικ ά χάνεται μ αζί με τη γο ητεία το υ μύθου τη ς... ■

I «On peut Jouer $ γ retrouver I'histoire du couple use' et des abominables fureurs de la femme ddlaiss^e». 2« Monsieur - Madame ne s'entendent pas» 5 To κείμενο επιμένει πολύ σε ουτό το σημείο και μάλιστα πολλές φορές με χυδαίους όρους: «je I'attendais tous les jours les jambes ouvertes, amputee» κ.λπ., Jean Anouilh, MedPe, La Table Ronde, Παρίσι, 1997, σελ. 21. 4«ήταν ανάγκη να υπακούω και να του χαμογελώ και να στολίζομαι για να του αρέσω, αφού με άφηνε κάθε πρωί Ι...1 τρισευτυχισμένη που ξαναρχόταν το βράδυ να μου επι στρέφει τον εαυτό μου. Ήταν ανάγκη να του δώσω εκείνο το χρυσόμαλλο δέρας αν το ήθελε, και όλα τα μυστικά του πατέρα μου και να σκοτώσω τον αδερφό μου γι' αυτόν και να τον ακολουθήσω στη φυγή του, φόνισσα και δυστυχισμένη». Στο ίδιο, σελ. 22. 5Μ. Lebel, «De la Mddde d'Euripide aux M6ddes d'Anouilh et de Jeffers», Phoenix 10,1958, σελ. 139. 6Όπ.π. σελ. 56: «Δεν μπόρεσα! Ήταν ανάγκη να ξανακολλήσω στο μίσος σου, σα τη μύγα, για να ξαναπάρω το δρόμο μου μαζί σου, να νιώσω και πάλι το κορμί μου στο δικό σου ένοχο κορμί για να μπορέσω και πάλι να κοιμάμαι». 7Στο ίδιο, σελ. 22-23. 8Στο ίδιο, σελ. 23. 9Ας μην ξεχνάμε ότι στην εποχή που έζησε ο γάλλος δραματουργός οι συμπατριώτισσές του θα πετύχαιναν, ύστερα από σκληρούς αγώνες, το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι. 10ο πασίγνωστος ψυχαναλυτής θα γίνει θεωρητικός και επιστημονικός εκφραστής των τρεχουσών κοινωνικών αντιλήψεων για την κατωτερότητα της γυναίκας, την ανάγκη της για έλεγχο και εξάρτηση. II Κατά τον Αριστοτέλη η έλλειψη θερμότητας είναι υπεύθυνη για τη φυσική γυναικεία μειο νεξία. Την έλλειψη της θερμότητας τη συνδέει με την ανικανότητα παραγωγής σπέρμα-12*456789 12Αριστοτέλους, Περί Ζώων Γενέσεως, Α, 728α. 15 Κάτι που τους προκαλεί, σύμφωνα με τον διάσημο ψυχαναλυτή, το «φθόνο του πέους», με όποιες άλλες διαταραχές και επιπτώσεις συνεπάγεται αυτό για τη συμπεριφορά και τον ψυχισμό τους. 14Στο ίδιο, σελ. 23. 15Όπ.π. σελ 70: «Αυτό το χάος που με οδήγησες από το χέρι, θέλω να πάρει τελικά ένα σχήμα». 16Στο ίδιο, σελ. 61. 17Στο ίδιο, σελ. 69: «monde noir en connivence avec I'horreur et la mort». 18Στο ίδιο, σελ. 70: «Τώρα όμως εγώ θέλω να σταματήσω, να γίνω άνθρωπος. Να ζήσω χωρίς ψευδαισθήσεις». 19Ο Ιάσων, εκθέτοντας τους λόγους για τους οποίους την εγκατέλειψε, το αναφέρει χαρα κτηριστικά: «από τα αδέξια κοριτσίστικα χέρια της περιμένω [...] κάτι που μισείς πιο πολύ στον κόσμο, κάτι που βρίσκεται μακριά από κάθε τι άλλο για σένα: την ευτυχία», σελ. 74.

1 3 4 - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

LΔ

I A B A Ζ Ω

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Στέλλα Βατούγιου

«Τίποτα στη φύση δεν είναι φυσικό»

Η Μήδεια στον κινηματογράφο Μήδεια είναι το μόνο έργο του Ευριπίδη που έχει γίνει ταινία δύο φορές. Ή, πιο σωστά, δυο φορές η συγκεκριμένη τραγωδία έχει αποτελέσει αφετηρία για τη μεταφορά σύγχρο νων προβλημάτων στον κινηματογράφο. 0 μύθος για τη Μήδεια αριθμεί επτά πα ραλλαγές. Η μοναδική οτην οποία η Μή δεια σκοτώνει τα παιδιά της είναι αυτή του Ευριπίδη, ο οποίος καινοτόμησε μετατρέποντας την παράδοση για τυχαίο θάνατο των παιδιών ή θανάτωσή τους από τους Κορίνθιους σε δολοφονία από τη μητέρα τους. Αυτή η διαφοροποίηση προσέδωσε οτη μορφή της Μήδειας τα σταθερά χαρακτηριστικά με τα οποία πέ ρασε στην κουλτούρα. Η φιλολογική κριτική υπήρξε πολύ αυ στηρή και με το δημιουργό και με το έρ γο. Αριστοτελικοί κανόνες και σοφόκλειο πρότυπο χρησιμοποιήθηκαν ως προκρούστεια μέτρα. 0 Ευριπίδης κρίνεται με βάοη τον Σοφοκλή και η Μήδεια διαπι στώνεται ότι δεν ταιριάζει στα μέτρα της Αντιγόνης... Το «πρόβλημα» με την ηρωίδα είναι το εκδικητικό πάθος της. Το «πρόβλημα» με το έργο είναι το τέλος του· ούτε κατά το εικός ούτε αναγκαίο και με αμφισβητούμενη κάθαρση, αφού η εκδικητική μανία της Μήδειας στρέφε ται στα αθώα παιδιά της. Αλλά η Μήδεια διαφέρει από το σοφόκλειο πρότυπο επειδή ο τρόπος οκέψης του Ευριπίδη ήταν διαφορετικός. Η τραγωδία του Σο φοκλή είναι ριζωμένη σε μια αντίληψη

ΤΕΧΝΗ

για ένα σύμπαν που είναι αφεαυτού του σε τάξη ή πρέπει να αποκατασταθεί. Του Ευριπίδη είναι συχνά γεμάτη πάθη, τυ φλά ένστικτα, παραφροσύνη, οι χαρα κτήρες του ακραίοι. Δεν είχαν την έγκρι ση του Αριστοτέλη, αλλά ταιριάζουν πο λύ στον κινηματογράφο Το τέλος της Μήδειας δεν προκύπτει από τη λογική της δράσης, σύμφωνα με το νόμο της αναγκαιότητας ή της πιθανότη τας, αλλά είναι επινοημένο από τον ποιητή σαν η τελική αποκάλυψη της σκέ ψης του. Αν θεωρήσουμε τη Μήδεια όχι απλώς σαν προδομένη και εκδικητική σύ ζυγο αλλά σαν την προσωποποίηση μιας από τις τυφλές και παράλογες δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης, θα αρχίσουμε να διακρίνουμε την αριστοτελική κάθαρση. Η ευφάνταστη και αναγκαστική κορύφω ση του έργου δεν είναι το λογικό τέλος της ιστορίας της Μήδειας, της κακοπαθημένης και αηατημένης συζύγου, αλλά εί ναι η κορύφωση της τραγικής αντίληψης του Ευριπίδη, που είναι κοντά στην ομη ρική και την αρχαϊκή αντίληψη για το πά θος ως κάτι μυστηριώδες και τρομερό, ως εμπειρία μιας δύναμης που βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο και τον κατέχει πε ρισσότερο απ' όσο εκείνος την κατέχει. Με αυτή την έννοια η εμπειρία ερμη νεύεται με όρους θρησκευτικούς (και το λατινικό ισοδύναμο passio σημαίνει κάτι που «συμβαίνει» σε κάποιον, κι ο ίδιος αποτελεί το παθητικό θύμα). Κοντά σ' αυτή την αντίληψη για το πά-

ΤΟΥ

Θ ΕΑ Μ A Τ Ο

Φτερά Στρουθοκαμήλου Α. ίτοϊκο! ΣΕ ΟΛ Α ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

[ Δ I A B A Z Q 1 Φ I E P Ω M A

θος, ερμηνεύσιμο με όρους θρησκευτι κούς και ανθρωπολογικούς, βρίσκεται η ταινία του Παζολίνι Μήδεια (1969) με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κόλλας. Για τον Παζολίνι ο Ευριπίδης είναι η πρόφα ση για να μεταφέρει στην οθόνη σύγχρο να διλήμματα (όπως εξάλλου έκανε κι ο ποιητής) χρησιμοποιώντας τον αρχαίο μύθο. Η επιθετική φύση του ιταλικού καπιταλι σμού εκείνη την εποχή επηρέασε τον Παζολίνι όσο και οι προβληματισμοί του γύρω απ' τη φύση του θρησκευτικού συ ναισθήματος. Εκείνο τον καιρό είχε ολο κληρώσει τη νεορεαλιστική του θητεία και είχε ανοίξει έναν κύκλο συμβολικών θεμάτων τον οποίο η Μήδεια έκλεισε. Η παζολινική Μήδεια δεν έχει περισσότε ρη σχέση με το έργο του Ευριπίδη απ' όσο αυτό με την παράδοση για τη Μή δεια. Το πρώτο μισό της ταινίας αναφέρεται στα προ της τραγωδίας και παρα κολουθεί τον Ιάσονα σε πολύ μικρή ηλι κία να παίρνει μαθήματα από τον Κένταυ ρο Χείρωνα, προορισμένος από τη μοίρα να ανακτήσει ένα θρόνο. Το σημαντικό τερο μάθημα είναι: «Τίποτα στη φύση δεν είναι φυσικό, όλα είναι ιερά». 0 Ιάσονας μεγαλώνει στην πρώτη κιόλας μεγάλη ενότητα της ταινίας και ξεκινάει για τη διεκδίκηση της εξουσίας. Όσο απομα κρύνεται από τον Χείρωνα ξεχνάει το μά θημα. Η μυθική παράδοση της κρυμμένης γνώ σης ξεθωριάζει και ατονεί ο σεβασμός στο μυθικό κόσμο. Το κυνήγι της εξου σίας τον κάνει να τον ξεχάσει. Όταν αρ γότερα θα ξαναδεί μπροστά του τον Κέ νταυρο, δεν θα είναι πια ενιαίος μισός άλογο-μισός άνθρωπος, αλλά διττός.

ΤΕΧΝΗ

σαν την ανθρώπινη φύση: ο ένας ιερός και ο άλλος βέβηλος. Μια ανθρωπολογική θέση εκφράζει επί σης η ταινία. Η Μήδεια παίρνει ένα αντί στροφο μάθημα. Στη χώρα της έχει μάθει να σέβεται την κρυμμένη γνώση (το ιερό) και το βιώνει- σε μια εκτενή σεκάνς που μοιάζει να βγαίνει από σελίδες του Levi Strauss ή του Frazer παρακολουθούμε γονιμοποιητικές τελετές θυσιών και ωμοφαγίας. 0 Παζολίνι εκθέτει τη γνώμη του για τη θρησκευτική και μυθική παράδοση και η Μήδεια προσφέρει το δίδαγμά της στη σύγχρονη κοινωνία. Όταν απομακρύ νεται από την Κολχίδα νιώθει να χάνει τους δεσμούς της με το ιερό. Ψάχνει έντρομη «ένα κέντρο» γιατί «η γη βουλιά ζει», ενώ οι ορθολογιστές Έλληνες, μαζί και ο Ιάσονας, ξαπλώνονται αδιάφοροι στο χώμα. «Μίλησέ μου, γη, μίλησέ μου, ήλιε» είναι η χαρακτηριστική απελπισμέ νη επίκλησή της. 0 Παζολίνι της έχει αποδώσει το ρόλο της μητέρας θεάς, που είχε αρχικά, πριν ο μύθος ενσωμα τωθεί στο αργοναυτικό έπος και η Μή δεια εκπέσει σε μια απλή ηρωίδα. Αυτό που δείχνει να σέβεται ο σκηνοθέ της είναι ο μυθικός κόσμος, η μυθική μας συνείδηση, η αξία της κρυμμένης γνώ σης. Ερμηνεύει το μύθο της Μήδειας με βάση τις αντιθέσεις και τα προβλήματα που τον απασχολούσαν. Σύγκρουση πα λιών και νέων αξιών. Πώς επιτυγχάνει κανείς τη συγχώνευση πρωτόγονων ιε ρών και επίγειων ιδανικών με τα σύγχρο να αστικά ιδανικά της προόδου και της συνεχούς αλλαγής; 0 ίδιος πάσχιζε να συνδυάσει τα μαρξιστικά του ιδανικά με την αστική του ζωή. Σαν τον Ιάσονα έχει διδαχθεί το μάθημα, αλλά δεν το βιώνει.

ΤΟΥ

Θ Ε Α Μ Α Τ Ο Σ

fSSESSS

Ασκήσεις Ετοιμότητας Γ. ΧρυοοιΜ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Α Φ

I Ε Ρ Ω Μ

Γνωρίζοντας το καινούργιο μαθαίνει να μένει στα εξωτερικά χαρακτηριστικά και ξεχνάει τον εσωτερικό του εαυτό. Αυτό δεν είναι δυνατόν να μην έχει επιπτώ σεις. Δεν μπορείς να απορρίψεις τις ιερές σου ρίζες ή τη συντηρητική δύναμη του παρελθόντος σου υιοθετώντας ένα ωφε λιμιστικό, καταστροφικό παρόν. Δεν μπο ρείς να βιομηχανοποιήσεις τον εαυτό σου χωρίς να κοιτάζεις προς τα πίσω. Θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να διατη ρηθούν οι θεοί και η γη, αλλιώς αυτό μπορεί να σε αφανίσουν. Μ' αυτή την έννοια η ταινία μιλάει για τον τρίτο κόομο που ζει έναν καταστροφικό εναγκαλισμό με τον «πολιτισμένο», άπληστο καπιταλιστικό κόσμο. Κάποια στιγμή ίσως θελήοει, σαν την «βάρβαρη» Μήδεια, να εκδικηθεί το θράσος των σο φιστικών επιχειρημάτων που υφίσταται, σαν αυτά του Ιόοονα, με τα οποία ζητάει να τον ευγνωμονεί κιόλας. Στην τραγω δία η αποκατάσταση της δικαιοσύνης δεν έχει όρια και συνδέεται με την πιο απο τρόπαιη πράξη. Η Μήδεια, σκοτώνοντας τα παιδιά, σκοτώνει το σπόρο του Ιόοονα Τα πρωτόγονα πράγματα στον κόσμο δεν είναι (ορθο)λογικά, αλλά είναι ισχυρά... Στην ιστορία της λογοτεχνίας και του θεάτρου ο Ευριπίδης υπήρξε ο πρώτος που περιέγραψε τον έρωτα και τον ανέ βασε επί σκηνής. 0 Ιππόλυτος είναι, μαζί με τη Μήδεια, τα καλύτερα δείγματα πε ριγραφής παθών, των παθών του έρωτα. Αυτές οι ψυχές που βασανίζονται διαρ κώς αναποφάσιστες, παρασυρμένες από διλήμματα, είναι λογοτεχνική κατασκευή του Ευριπίδη, Ως τραγωδία η Μήδεια πα ραλληλίζεται με τον Ιππόλυτο, ως ηρωίδα με τη Φαίδρα. Και στις δύο περιπτώ σεις αυτό που άλλοτε ήταν έργο της θείας βούλησης τώρα μετατοπίζεται στον ίδιο τον άνθρωπο, που φέρει το πε πρωμένο του στην ίδια του την καρδιά. Αυτή η πλευρό του ευριπίδειου έργου συγκινεί περισσότερο τον Ζυλ Ντασσέν, 138

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

που μετέφερε στην οθόνη τις δύο τρα γωδίες του έρωτα και των παθών, αλλά στο σύγχρονο κόσμο και την καθημερινό τητα. Τον Ιππόλυτο με τίτλο (της ταινίας) Φαίδρα (1961) και τη Μήδεια ως Κραυνή γυναικών (Dream o f passion), το 1978 (ο Σενέκας προτίμησε τις ίδιες ακριβώς τρα γωδίες). Το σενάριο βασίζεται σε αληθινό περι στατικό που συνέβη στη Γλυφάδα. Η αμερικανίδα Μπρέντα Κόλλινς σκότωσε τα παιδιά της για να εκδικηθεί τον άντρα της για τις απιστίες του. Αλλά η ιστορία του Ντασσέν είναι πολυσύνθετη και πολυεπίπεδη. Η ζωή της Μπρέντα θα δια σταυρωθεί με της ηθοποιού Μάιρα (Μερκούρη), που κάνει πρόβες για το ανέβασμα της Μήδειας στο θέατρο. Τέχνη και ζωή διαπλέκονται αδιάκοπα. Όταν αρχίζει η ταινία ο φόνος έχει συντελεοτεί. Με μια πορεία προς τα πίσω ανα ζητάμε τα αίτια. Η Μπρέντα έχει κάνει ένα έγκλημα με τη σύγχρονη αντίληψη. Αντιμετωπίζεται στη βάση της ενοχής, θρησκευτικής φύσης στοιχείο του νεότε ρου πολιτισμού, που απουσιάζει από τους αρχαίους μύθους. 0 Ντασσέν δίνει έμφαση στην αγάπη και το πάθος που την οδήγησαν στη βίαιη έκφραση των από αγάπη σε μίσος μεταμορφωμένων αισθημάτων της. Η Μπρέντα είναι μια ύπαρξη κατακερματισμένη (όπως τα πλάνα με τα οποία εμφανίζεται η πράξη της) σ' έναν βίαιο πολιτισμένο κόσμο. Η Μερκούρη είναι το αντίστροφο του Ιάσονα. Από τον πολτισμό της προόδου πη γαίνει στο φυσικό, στην αυτογνωσία. Το θρησκευτικό-ιερό δεν μπορεί να το βιώσει, αλλά το αντιπροσωπεύει η Μπρέντα. Παζολίνι και Ντασέν συναντιούνται με τη βαθύτερη αντίληψη του Ευριπίδη για τη δύναμη του συναισθήματος, την κυριαρ χία του άλογου -αν και πρέπει να πο ρευόμαστε με οδηγό τη λογική, είναι το μήνυμα της εποχής του ποιητή, το μαρ τυρούν τα ορθολογικά, σοφιστικά επιχει-

[ δ ι α β α ζ ω A Φ I E P Ω M A

ρήματα του Ιάσονα, το πάθος είναι πιο ισχυρό και κινητοποιεί ανεξέλεγκτα τις δυνάμεις του ανθρώπου. Αξίζει ν' αναφέρουμε μια τρίτη κινηματο γραφική Μήδεια, τη μικρού μήκους (20') ταινία του Μιχάλη Παπανικολάου Μήδεια 70, μια ακόμα μεταφορά του μύθου στη σύγχρονη εποχή (προβλήθηκε οτο 10ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονί κης, το 1969, και απέσπασε τιμητική διά κριση και το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους κριτικών και δημοσιογρά φων). Διασκευή και αυτή η Μήδεια, δεν έχει άλλα κοινά σημεία με το αρχέτυπο.

Θύμα του περιβάλλοντος και των συνθη κών που την συντρίβουν (η οικογένεια ζει και εργάζεται σ' ένα σκουπιδότοπο του Περάματος), μιας αφόρητης πραγματικό τητας, δεν έχει περιθώρια να επιβληθεί, να εξουσιάσει άλλο τίποτα πέρα απ' τα παιδιά της. Δεν είναι παρά μια κακοπαθημένη, απατημένη σύζυγος που εκδικείται τον άντρα της σκοτώνοντας τα παιδιά. Το κάνει σε μια στιγμή παροξυσμού, αλλά δεν είναι σαφές αν είναι και μια στιγμή παραλογισμού, απώλειας συνείδησης. Είναι πάντως η μοναδική στιγμή «ελευθε ρίας» της. ■

Βιβλιογραφία

Ευριπίδη, Μήδεια, μτφρ. Γ. Γιατρομανωλάκης, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1990. Περιοδικό Σύγχρονος Κινηματογράφος, 55, «παζολίνι», ειδικό αφιέρωμα R, τ. Witcombe, The New Italian Cinema, Seeker & Warburg, London 1982 Peter Bondanella, Italian Cinema From Neorealism to the Present, Ungar Publishing Co., N.Y. 1983. Kenneth MacKinnon, Creek Tragedy into film, Groom Helm, London/Sydney 1986 Αντρέας Ταρνανάς, Πιέρ Πάολο Παζολίνι, Αιγόκερως Κινηματογραφικό Αρχείο, 1986 Αχιλλέας Κυριακίδης (επιμ.), Jules Dassin, 34ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Αιγόκερως, Αθήνα 1993. Marianne McDonald, 0 Ευριπίδης στον κινηματογράφο: Η ορατή καρδιά, μτφρ. Ε. Μπελιές, Εστία, Αθήνα 1989. Η. D. F. Kitto, Η αρχαία ελληνική τραγωδία, μτφρ. Λ. Ζενάκος, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1989. Jacqueline De Romilly, Αρχαία ελληνική τραγωδία, μτφρ. Δαμιανού Χαραλαμπόπουλου, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1976. Ε. R. Dodds, Οι Έλληνες και το παράλογο, μτφ. Γ. Γιατρομανωλάκης, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1978. Δημήτρης Κουρέτας, «Η ψυχαναλυτική ερμηνεία της αρχαίας τραγωδίας», Παρνασσός, τ. I, αρ. 3, Αθήνα 1974. Στ. Βατούγιου, «Η αρχαία ελληνική τραγωδία στον κινηματογράφο», Σεμινάριο 27, Η συνομιλία του νεοελληνικού πολιτισμού με το αρχαίο δράμα, ΠΕΦ 13-14 Νοεμβρίου 2000, Αθήνα 2002, Ο. 47-73.

ΤΕΧΝΗ

ΤΟΥ

Θ Ε Α Μ Α Τ Ο Σ

Τα θεατρικά Τα θεατρικά Ι Ε ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

[JESSES

(Topos A1)

(Topos a Π. TaKonouXos

]

δ ι α β α ζ ω

, Α Φ I Ε Ρ Ω Μ

Τ ζω ρ τζίν α Κακουδάκη

Μήδεια: Μια παράσταση σταθμός

για ίο ούγχρονο χορό την ΕΑΑάδα Με αφορμή την πρώτη παράσταση, την κριτική και την αίσθησή της μέσα από τα ταξίδια της.

Δεκαπέντε χρόνια μετά, η Μήδεια της Ομάδας Εδάφους, του Δημήτρη Παπαϊωάννου και της Αγγελικής Στελλάτου (τότε), αποτελεί σίγουρα μια παράσταση σταθμό για τον σύγχρονο ελληνικό χορό. Η Μήδεια χορογραφήθηκε το 19931, μια ανάθεση του Σπύρου Μερκούρη. Την πε ρίοδο 2007-08 (με πολλές αντικαταστά σεις και κυρίως χωρίς την Αγγελική Στελ λάτου) είναι μία από τις παραστάσεις που θα αντιπροσωπεύσουν την Ελλάδα στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώ σεων των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκί νου. Μια «υβριδική σύλληψη μεταξύ χο ρού, θεάτρου και εικαστικού δρώμε νου»2, ένας απόηχος του εικαστικού θεά τρου του Μπομπ Ουίλσον, βρήκε απόλυ τη αποδοχή από ένα ειδικό και μη κοινό, με την αισιοδοξία ότι στην σύγχρονη ελ ληνική τέχνη κάτι αλλάζει. «Έχω νιώσει την κρατημένη ανάσα του κοινού γύρω μου, έχω ακούσει το χειροκρότημα και τα μπράβο πλάι μου, έχω εισπράξει όσα λέ γονται από τους θεατές μετά την παρά σταση και συνεχίζω να επιμένω ότι πρό κειται για το σημαντικότερο καλλιτεχνικό γενονός που συνέβη εδώ και αρκετά χρόνια στην Ελλάδα...»5. Αυτή η Μήδεια, «που θυμίζει βουβό θέατρο, παντομίμα, ίσως και κινούμενα σχέδια»4, οφείλει, σύμφωνα με τους δημιουργούς της, τη μεγάλη επιτυχία της στην άμεση συναι σθηματική επικοινωνία που έχει με το κοινό στη σύγχρονη απλότητα και ομορ φιά της. 140

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η δραματουργία Για τη συνεργασία αυτή ο Δημήτρης Παπαϊωάννου σημειώνει: «Πολύ συχνά στη χώρα μας οι νέοι καλλιτέχνες, όταν αρχί σουν να γίνονται γνωστοί, δέχονται προ τάσεις που τους συνδέουν με το αρχαίο δράμα. Προσπαθώντας να ξεγλιστρή σουμε από την παγίδα μιας ακόμα ερμη νείας πάνω στο αρχαίο δράμα, αποφασί σαμε να επαναφέρουμε την ατμόσφαιρα του μύθου. Όπως λοιπόν αρχικά οι μύθοι ταξίδευαν από στόμα σε στόμα, έτσι και στην παράσταση αυτή ένας περιοδεύων θίασος ενσαρκώνει το αρχαίο παραμύ θι»5. 0 θεατής ανακαλύπτει ξανά, με πολλή φαντασία, μια ιστορία γνωστή σε όλους, που η αφήγησή της τον κρατά σε αγωνία, διεισδύοντας στην ουσία των δραματι κών στοιχείων του αρχαίου δράματος. Στην ενδιαφέρουσα αυτή μεταγραφή, σε πρόθεση και αποτέλεσμα, η αφήγηση του μύθου της Μήδειας ξεκινάει από πο λύ νωρίτερα, από τα συναρπαστικά χρό νια της Κολχίδας, για να συναντήσει τον μύθο του Ευριπίδη περίπου στη μέση του έργου, μιας και «η παράσταση δεν εστιά ζεται στην προδομένη Μήδεια και την εκ δίκησή της, όπως στον Ευριπίδη, αλλά φέρνει επί σκηνής το μύθο της Μήδειας εν εξελίξει. Από τους Αργοναύτες και τα μαγικά φίλτρα στην Κολχίδα, στα ευτυχι σμένα χρόνια στην Κόρινθο, στην προδο σία και στο φόνο των παιδιών»6. Η αφήγηση, ανάλαφρη, τελετουργική και εύληπτη, μια σειρά από μεγάλους εικα στικούς πίνακες. «Νομίζω ότι καταφέρα με να έχουμε ένα δρώμενο με κλασικές αναλογίες και πρωτοποριακή λογική, δη λαδή κλασική αρμονία σε ένα σύγχρονο

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α .

κοίταγμα» σημειώνει ο Δ. Παπαϊωάννου7. ρας και τη Μήδεια. Η κόρη του βασιλιά Η χορογραφία, ωστόσο, κινείται σε επι Κρέοντα, η Γλαύκη ΓΕλενα Τοπαλίδου), κίνδυνες σωματικές καταστάσεις: η ανα την οποία διεκδικεί ο Ιάσων για να κάνει παράσταση του μύθου μετατρέπεται σε βασιλικό γάμο. Μαζί τους δύο ακόμα επι νοημένοι ρόλοι: 0 Ήλιος (Μιχάλης Ναλεπικίνδυνη πραγματικότητα. «0 Παπαϊωάννου δημιούργησε κινητικές- μπάντης) και ο Σκύλος (Γρηγόρης Λαγός). γλυπτικές εικόνες με έντονη και δεσμευ Οι πέντε επιλεγμένοι χαρακτήρες έχουν μένη ενέργεια, που κινούνται σε ένα αποδοθεί ως αρχέτυπα. Η Μήδεια σαν προκαθορισμένο δραματικό πλαίσιο ένας άγριος κύκνος, ο Ιάσων σαν ένας ηφαιστειωδών διαστάσεων. Κάθε τιναγ ναύαρχος που παραπέμπει στον 19ο μό των δακτύλων της Μήδειας είναι αιώνα και τη ματαιόδοξη μόδα του Vesφορτισμένο με ηλεκτρισμένη ενέργεια case και του Armani της δεκαετίας του και η γαμήλια νύχτα του αντρόγυνου εί '90, η Γλαύκη μια ανάμνηση αθώας Betty ναι ένας μύθος κρυστάλλινης ομορφιάς Βοορ και ο θεός Ήλιος να θυμίζει πίνακα και πάθους, ερμηνευμένος από το ολό του Caravaggio, σαν ένα αρχαίο ελληνικό γυμνο ζευγάρι. Η διχοτόμηση της σκηνής άγαλμα, και ο σκοτεινός υπηρέτης (όπως είναι χαρακτηριστική του ίδιου του έρ και το ένστικτο της Μήδειας) σαν άγριος γου, όπου η αποφασιστική επιθυμία και η σκύλος. συγκρατημένη αντικειμενικότητα συνυ Οι ερμηνείες των δραματικών προσώπων πάρχουν ταυτόχρονα σε αυτό το υπέρο είναι συγκλονιστικές όσο και ιδιότυπες. χο έργο τέχνης. Η παράσταση αυτή δια Η Αγγελική Στελλάτου, με φόρεμα με τηρεί έναν πρωτότυπο λόγο. Αν και από φτερά νυχτερίδας, ουρά παγωνιού, κέ ορισμένες απόψεις ανήκει στην κατηγο ρατα, «τεράστια λευκά φτερά που την ρία του "χορευτικού θεάτρου" που έφθα- κάνουν ένα απειλητικό αρπακτικό και που σε στο αποκορύφωμά του πριν από δυο χάνει αυτήν την ιδιότητα με τη θέλησή δεκαετίες, έχει πολλά να πει στο σημερι της όταν υποκύπτει στη γοητεία του νό θεατή και εκφράζει τη σύγχρονη επο ωραίου Ιάσονα...»9, παραπέμπει στο χή, πράγμα που θα συνεχιστεί επί πολύ υπερφυσικό πλάσμα που είναι «με πρό σωπο - τραγική μάσκα ένα βουβό ηχείο καιρό στο μέλλον»8. κινήσεων και εσωτερικών φωνών, δυ Τα δραματικά πρόσωπα σοίωνη και δισυπόστατη. Με διαύγεια και πυκνότητα διυλισμένης κίνησης, εμψυ Η παράσταση επικεντρώνεται σε ένα βα χώνει το κουστούμι της και το καθιστά σικό ερωτικό τρίγωνο. Η εξωτική μάγισσα αναπόσπαστο μέρος του σώματός τηςΜήδεια (Αγγελική Στελλάτου), που για με μυστηριακές χειρονομίες μιας σκοτει χάρη του έρωτά της προδίδει τον πατέ νής ιέρειας του έρωτα όταν σμίγει με τον ρα της κι απαρνιέται την πατρίδα της. 0 Ιάσονα. Προδομένη, ξένη, σε μια καρέ ήρωας Ιάσων (Δημήτρης Παπαϊωάννου), κλα για πατρίδα, μόνη μέσα στο «πέλα που επιστρέφει από την Αργοναυτική εκ γος» μετουσιώνει, καθώς μετακινεί και στρατεία με τρόπαιο το χρυσόμαλλο δέ μετακινείται από καρέκλα σε καρέκλα, το

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α [ifiSSHCS

Γ ..

Γ. Maviwms

Τα Σαντέ ms lanqxis Το γκαζόν του μπαμπά

Ο Λ Α

Τ A

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α

[

ι α

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

σκηνικό αντικείμενο σε πλήθος συμβό λων: κόθορνος, πατερίτσα ή ξύλινο πόδι μιας ακρωτηριασμένης του έρωτα»10. 0 Δημήτρης Παπαϊωάννου, πλημμυρι σμένος από ναρκισσιστική εγωπάθεια, ερμηνεύει τον Ιάσονα «με αργές κινή σεις, που εδώ δίνουν και το στίγμα του ήθους του ήρωα, καθώς δύσκολα απο χωρίζεται τον εαυτό του για τον άλλον... Αργοναύτης με καράβια - κοθόρνους- με εκφραστική δύναμη στις στιγμές του έρωτα και της συμφοράς μες στο νε ρό»11. Η Έλενα Τοπαλίδου, σε αντίθετη, εκρη κτική ενέργεια, αυτής που διεκδικεί αυτό που δεν της ανήκει, του θύματος που ο θεατής ξέρει ότι θα πεθάνει. Θύτης και θύμα κατά λάθος, υποσημειώνει την πα ραφωνία της ύπαρξής της με τον χαρού μενο χορό της σε χώρο που δεν της ανή κει. 14-2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο Μιχάλης Ναλμπάντης, ένας ωραίος, με όλες τις ερμηνείες της λέξης, χορευτής σε κινούμενη ακινησία ως θεός Ήλιος, πρόγονος της Μήδειας, ο θεός στον οποίο ως ιέρεια προσφέρει θυσίες, πανταχού παρών, να υπενθυμίζει τα βασικά χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, όπου τα νήματα της ζωής των ανθρώπων κινούνται από τους θεούς και την αναπόδραστη σχέση των προσώπων με τη φύση, τη φύση που θα σώσει την Μήδεια από τη φύση της. Τελευταίος, ο Γρηγόρης Λαγός, ο υπηρέτης-σκύλος, ένα είδος Γκάλιμπαν, η σκιά και η προστασία του «κακού», «μια εφεύ ρεση για χάρη της παράστασης: η σκο τεινή θεότητα, ο υπηρέτης και το άγριο ένστικτο της Μήδειας, η αντίθετη όψη το θεού Ήλιου, το σκοτάδι του φωτός, ένα πρόσωπο-κλειδί για την παράσταση, κα θότι εκπορεύεται μεν από την Μήδεια,

Ι Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α .

λειτουργεί όμως ως ένα είδος σκοτεινού κονφερανσιέ που στη διάρκεια του έρ γου φροντίζει ώστε όλα να οδηγηθούν στη σύγκρουση»12. Η απόδοση του έργου από τους ερμη νευτές, ταυτόχρονα περιγραφική και αφαιρετική, συγκεκριμένη και αόριστη, χαρακτηρίζεται από τις αισθητικές επιλο γές του χορογράφου της: το σώμα δεν σηματοδοτεί τίποτα από μόνο του αλλά υπάρχει μονάχα μέσω του σκηνικού που το περιβάλλει και, κυρίως, μέσω των κοστουμιών που φοράει. «Το κορδόνι αυτό που ξετυλίγεται καταλαμβάνει όλη τη σκηνή και πνίγει τα θύματα της Μήδειας, δημιουργεί μια τελική εικόνα ασπρόμαυ ρη με κάποιες κόκκινες πινελιές, ένα υπέροχο οπτικό αποτέλεσμα με μεγάλη δραματική ένταση. Η ερωτική σκηνή ανά μεσα στον Ιάσονα και την Μήδεια, που εί ναι ολότελα γυμνή, αποτελεί εξίσου με τη βιαιότητά της μια από τις σκηνές-σοκ της παράστασης. Οι ερμηνευτές ταιριά ζουν γάντι στους χαρακτήρες που κινού νται, χωρίς να κομπάζουν, σε τέλεια αρ μονία με τη μουσική του Bellini»13. Η σκηνογραφία «Η σκηνή είναι σκοτεινή. Μες στη σκοτει νιά φαίνονται στο άσπρο φως οι φιγού ρες, που μοιάζουν σαν να έχουν σκαλι στεί από μάρμαρο. Από την πρώτη στιγ μή κιόλας μπήκαμε σ' ένα μαγεμένο κό σμο και μείναμε αντιμέτωποι με τα στοι χεία της Μήδειας»14. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, με πολυετείς σπουδές στις εικαστικές τέχνες, δη μιουργεί γύρω από την Μήδειά του ένα υδάτινο «τοπίο», με νησίδες από τραπέ

ζια, εξέδρες και καρέκλες. Ένα χρυσό πάτωμα πλημμυρισμένο με νερό, σαν τη θάλασσα που χωρίζει τους πολιτισμούς της Μήδειας και του Ιάσονα. Τέσσερα με γάλα τραπέζια και δέκα καρέκλες. Μια πλημμυρισμένη τραπεζαρία. Κάθε τρα πέζι μια εξέδρα για τους τέσσερις βασι κούς ήρωες, ενώ ο Σκύλος κινείται πα ντού ελεύθερα μέσα στο χώρο. «Τα νερά που πάνω τους έπλευσε η Αργώ γίνονται σκοτεινά και κοιμισμένα με επιβλητικές απειλητικές ανταύγειες και προσμένουν τους ήρωες για το λουτρό της συντρι βής»15. «Η χρήση του νερού», σημειώνει ο Παπαϊωάννου, «ακολουθεί την πορεία της παράστασης: σαν θάλασσα στο πρώτο μισό του έργου χρησιμοποιείται διακριτι κά. Για να ξεκινήσει την Αργοναυτική εκ στρατεία ο Ιάσων φορά κοθόρνους - κα ράβια και μαζί με τους Αργοναύτες του την διασχίζει... Έχει κανείς την εντύπωση πως σκηνικό και χαρακτήρες διαλύονται μπροστά στα μάτια μας σαν η παράστα ση να μην μπορεί να γίνει δεύτερη φο ρά». Μια παράσταση-πίνακας «που ζωγραφι ζόταν με σταθερές κινήσεις και με τα πιο μαγευτικά χρώματα... το βουβό ξεδίπλω μα των εικόνων, όπου η Μήδεια πήρε μα ζί της και τους θεατές της παράστασης στον αισθησιακό της περίπατο»16 και με «την ικανότητα του Δημήτρη Παπαϊωάννου να "συμπυκνώσει" τον μύθο, να τον "σκάψει" και να του δώσει μορφή, μεγαλοφυώς ακροβατώντας ανάμεσα στον Τσαρούχη και τα κόμικς...»17 χαράχτηκε για τα καλά στη μνήμη του ελληνικού κοινού.

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Η γνώση

Γ ..

Γ. Maviwms

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Η γνώση των νεκρών 1

Αγελάδα με φτερά

J9M OjΧγίλάΒοptφκρά Σ Ε

Ο Λ Α

Τ Α

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Α Φ

I Ε Ρ Ω Μ

Μια φασματικιί όπερα Η μουσική που έντυσε το έργο είναι ένα κολάζ από όπερες του Vincenzo Bellini, με την ερμηνεία της Μαρίας Κόλλας, της παζολινικής Μήδειας της δεκαετίας του 70. Οι άριες αυτές, άλλοτε ανάλαφρες, άλλοτε μεγαλοπρεπείς, άλλοτε έντονα δραματικές, υπογραμμίζουν τη συναι σθηματική υφή της παράστασης και κυ κλώνουν τη δράση σχεδόν ασφυκτικά, μέσα στην ατμόσφαιρα του περιοδεύοντος θιάσου και του βωβού κινηματογρά φου, ενός κινηματογραφικού ονείρου με την αργή και μελαγχολική κινησιολογία μουσικών και αλαβάστρινων σωμάτων που οδηγούν μαθηματικά την ιστορία σε αδιέξοδο. Η μεταγραφή του αρχαίου μύθου σε μια άλλη φόρμα πλην της αρχαίας τραγωδίας παραμένει ένα βασικό θέμα στα συνέδρια παγκοσμίως. Η παράσταση αυτή της Ομά1

δας Εδάφους φαίνεται, ωστόσο, ότι διατή ρησε τα μαγικά στοιχεία της μεταγραφής: αναλογία, ύφος, ήθος και την τόλμη της φορμαλιστικά ελεύθερης και συναισθημα τικά παρασυρόμενης ανάγνωσης των αρ χετύπων. Σε αυτά μπορεί να προσθέσει κανείς μια δημιουργική ομάδα που, όπως έδειξε καθαρά το προσωπικό μέλλον του καθενός, είχε πολλά να προσφέρει στον ελληνικό χορό, σε μια «ώρα σε άσπρο και μαύρο με μερικές λάμψεις κόκκινου αίμα τος για να σφραγίσουν το χώρο και να υπογραμμίσουν το χρόνο των θανάσιμων παθών και της μοιραίας τρέλας. Μια ώρα φασματική, που διστάζει ανάμεσα στα φα νταστικά οράματα και στις επίμονες εκδό σεις»18. Μια ώρα που έχει ξεπεράσει πια ο σύγχρονος χορός, δημιουργικός και πιο ελπιδοφόρος από κάθε άλλη στιγμή στην Ελλάδα. ■ Η Τζωρχζίνα ΚακουΒάκη είναι Βεατρολόγος - δραματουργός.

1Η Μήδεια έκανε πρεμιέρα στο Koninklijke Nederlandse Schouwburg Theatre, Antwerp, Belgium (28-29.09.1993). Στην Ελλάδα παρουσιάστηκε στο θέατρο Κοτοπούλη-Ρεξ (2024.04.1994). Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2007, που γράφτηκε το παρόν κείμενο, έχει δώσει 53 παραστάσεις, σύμφωνα με τα αρχεία της Ομάδας Εδάφους. Απέσπασε το Α' Κρατικό Βραβείο Χορού το 1993 στην Ελλάδα. 2Κλημεντίνη Βουνελάκη, «Τα ταξίδια της Ομάδας Εδάφους», Το Βήμα, 8 Μαρτίου 1998 3 Γιώργος Σαρηγιάννης, Τα Νέα, 1996 4 Rend Sirvin, «Η επανανακάλυψη της Ελλάδας» (La Grdce reddcouverte), Μπιενάλε Χορού της Λυών, Le Figaro, 16.09.1998 5Από κείμενο της Ομάδας Εδάφους στο http://www.primeart.gr/gr/EVENTS/MHDEIA.HTM 6Δηώ Καγκελάρη, «Μια Μήδεια σε νερό», Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, 1996. 7Δημήτρης Παπαϊωάννου στο άρθρο της Κλημεντίνης Βουνελάκη, όπ.π. 8Jerusalem Post, Ιούνιος 2000, Φεστιβάλ Χορού Dance Europa. 9Gerard Corneldup, «Mddee dans le texte», Lyon Figaro, 17.09.1998, Μπιενάλε Χορού της Λυών. 10Δηώ Καγκελάρη, όπ.π. 11Δηώ Καγκελάρη, όπ.π. 12Δημήτρης Παπαϊωάννου, όπ.π. 15 Rend Sirvin, όπ.π. 14Zeyher Oral, Milliyet, 18 Μαΐου 2000,12ο Διεθνές Φεστιβάλ θεάτρου Κωνσταντινούπολης 15Δηώ Καγκελάρη, όπ.π. 16 Εφημερίδα Τοπική Επικαιρότητα, 7.09.1996 17 Γιώργος Δ. Σαρηγιάννης, Τα Νέα, 18.07:1996. 18 Frangois Cohendy, «Un opera spectral» (Μια φασματική όπερα), Le ProgrPs, 17.09.1998, Μπιενάλε Χορού της Λυών. 1 4 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Γ ιάννη Α ςτ ερ η Η ΘΥΕΛΛΑ

C harles T aylor Η Ε Μ Π Ρ Α Γ Μ Α Τ Η Φ Α Ν Τ Α Σ ΙΑ

ΠΗ ΓΕΣ Τ Ο Υ ΕΑΥΤΟΥ

Π Ρ Ο Σ Ε Κ Κ Λ Η Σ ΙΑ Σ Μ Ο Ν

ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΙΟΥ 64, 114 73 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210. 88.38.007 - 210.82.51.889, E-MAIL: indiktos@indlktos.gr Ε-ΑΔΑΚΤΥΛΟΥ 5, 546 35 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.: 2310. 23.10.83, E-MAIL: indiktos-thess@indiktos.gr

Τ X 1 Μ

Λ Τ 1/ X X V

I '^ W X

Β ΙΒ Λ ΙΑ

κρίίΐκογροφία ΔΕΛΤΙΟ ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2007

Μπασκόζος, Εξπρέςχης Κυριακής, 17.9.07) Σπυροπούλου Χρύσα: Δίχως ίχνη (Ε. Γκίκα, Έθνος Κυριακής, 16.9.07) Σταμάτης Αλέξης: Αμερικάνικη φούγκα (Γ. Βαιλάκης, Ημερήσια, 8.9.07)

Επιμέλεια: 0ο 6ω ρ ής Πέρσης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αλεξανδρινός Γιώργος: Σενάριο για μια χαμένη αγά πη (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα της Κυριακής, 16.9.07) Βανέλλπς Δημιίτρπς: Το καήοκαίρι μου έξω από τον θόήο (Μ. Πανώριος, καθημερινή, 4.9.07) Γιαννακοπούλου Ντόρα: ΤομενταγιόνίΤ. Μπασκόζος. Εξπρές της Κυριακής, 30.9.07) Δημητρακόπουλος Πολύβιος: Τζέννυ Θεοτόκη, Αθηναϊκή μυθιστορία του 1845 (Τ. Δημηχρούλια, Καθημερινή της Κυριακής, 2,9.07, Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα της Κυριακής, 30.9.07) Δρακονταειδής Φίλιππος: Ο ρινόκερος θα είναι εδώ (X. Χρυσόπουλος, Εήεάθερος Τύπος της Κυ ριακής, 2.9.07) θαλασσινός Φώτης: Λούπα (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα της Κυριακής, 23.9.07) θέμελης Νίκος: Μια ζωή δυο ζωές (Ν. Βλαντής, Lifo Athina, 28.9.07) θεοδωρόπουλος Τάκης: Το αριστερό χέρι της Αφροδίτης (Τ. Βασιλειάδου, Ημερηοία, 8.9.07, Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 27.9.07, Α. Σουλογιάννη, Διαβάζω, 9/07)

140

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Τριαρίδης Θανάσης: Τα μεήένια ήεμόνια (Ε. Γαραντούδης, Τα Νέα, 22.9.07) Φιλίππου Φίλιππος: Κύκήος θανάτου (Β. Χατξηβασιλείου, Κυριακάτικη Εήευθεροτυπία, 16.9.07) Χατζηδημητρίου Νίκη: Υποφωτιομένο (Κ. Παπαγεωργίου, Εήευθεροτυπία, 14.9.07, Μ. Θεοδοσο πούλου, Το Βήμα της Κυριακής, 16.9.07, Β. Χατξηβασιλείου, Κυριακάτικη Εήευθεροτυπία, 23.9.07) ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αλ Αοουάνι Αλάα: Το μέγαρο Γιακουμπιάν (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 15.9.07) Αναντόλ Κεμάλ: 0 μεγάήος χωρισμός (Μ. Παπαγιαννίδου. Το Βήμα της Κυριακής, 2.9.07) Γέλινεκ Ελφρίντε: Απήηστία (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 22.9.07, Τ. Γουδέλης, Εήευθεροτυπία, 28.9.07, Ε. Καρκίτη, Αγγεήιοφόρος Κυριακής, 30.9.07) Γκουτιέρες Πέδρο Χουάν: Η βρώμικη τριήογία της Αβάνας (Ν. Καρουζάκης, Lifo Athina, 20.9.07) Γουίντερσον Τξάνετ: Πες μου μια ιστορία (Σ. Λούκα, Βραδυνή της Κυριακής, 23.9.07) θερβάντες Μιχαήλ: Ο Δον Κιχώτης (X. Μαυρομά της, Απογευματινή της Κυριακής, 30.9.07)

Καλλκρατίδης θοδωρής: Μητέρες και γιοι (Π. Τατσόπουλος. Τα Νέα, 15.9.07)

Καμιλλέρι Αντρέα: Η εξαφάνιση του Πατά (Β. Χατζηβασιλείου, Κυριακάτικη Εήευθεροτυπία, 30.9.07)

Καλοκύρης Δημήτρης: Το χέρι του σημαιοφόρου (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 9/07)

Κέρουοκ Τξακ: Στο δρόμο (Τ. Βασιλειάδου, Ημερή σια, 15.9.07)

Μαμαλούκας Δημήτρης: Η χαμένη βιβήιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή της Κυ ριακής, 23.9.07, Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 9/07)

Μακ Γιούαν Ίαν: Στην ακτή (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 1.9.07, Γ. Μπασκόζος, Εξπρές της Κυριακής, 23.9.07)

Μάρκαρης - Αποστολίδης - Μαμαλούκας - Κακούρη - Μαρτινίδης - Μπράμος - Δανέλλη - Κυριακόπουλος - Πολιτοπούλου - Φιλίππου: Εήήηνικά εγκήήματα (Γ. Μπορμπόκης, Αυγή της Κυριακής, 2.9.07)

Μακ Κάρθυ Κόρμακ: 0 δρόμος (Σ. Σκαλίδη, Βραδυ νή, 22.9.07) Μακ Ντόναλντ Ρος: Η νεκροφόρα με τις ρίγες (X. Σπυροπούλου, Καθημερινή της Κυριακής, 2.9.07)

Μήτσου Ανδρέας: 0 κύριος Επιοκοπάκης (Κ. Παπαγεωργίου. Αντί, 7.9.07)

Μέιλερ Νόρμαν: Το κάστρο στο δάσος (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή της Κυριακής, 23.9.07)

Μιχαλοπούλου Αμΰντα: Πριγκίπιοοα σαύρα (Ε. καρακούλη, Διαβάζω, 9/07)

Μίλερ Χένρΐ: Μαύρη άνοιξη (Γ. Ξενάριος, Εήευθε ροτυπία, 7.9.07)

Νικοπούλου Ηρώ: Ομεήέτα με μανιτάρια (Λ. Πανταλέων, Εήευθεροτυπία, 28.9.07)

Μουρακάμι Χαρούκι: Νορβηγικό δάσος (Ν. Κουνενής. Αυγή της Κυριακής, 2.9.07)

Πανώριος Μάκης: Το μαυοωήείο (Σ. Βρεττός, Δια βάζω, 9/07)

Μπέρτον Ρόμπερτ: Η ανατομία της μεήαγχοήίας (Λ. Τσιριμώκου, Το Βήμα της Κυριακής, 23.9.07)

Σγουρίδης Παναγιώτης: Ποήιτικό δεκάπρακτο (Γ.

Μπολάνιο Ρομπέρτο: Μακρινό αστέρι (Τ. Δημη-

τρούλια. Καθημερινή τ ης Κυριακής, 16.9.07)

Βέης, Καθημερινή, 18.9.07) ‘ ' :

Ντεαάι Κίραν: Η κληρονομιά της απώλειας (Σ. Λου κά, Βραδυνή της Κυριακής, 2.9.07, Λ. Κονομάρα, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, 30.9.07)

Φίλιης Μαρί: Αυτοί οι θεοί δεν έχουν το θεό τους (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 30.9.07)

Νχρο Ζαν Μαρί: Το πρώτο πρωινό του κόομου (Δ. Μουσμούιης, Ιστορία, 9/07) Ουελμπέκ Μισέλ: Η δυνατότητα ενός νησιού (Γ. Βαιλάκης, Ημερηοία, 29.9.07) Παδούρα Λεονάρδο: Αντιός Χεμινγουέι (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 17.9.07)

Φορνχ Τζάσπερ: Η υπόθεση Τζέην Έυρ (Λ. Μανιόγλου, Ελευθεροτυπία, 7.9.07) Φόρσχερ Ε. Μ.: Το πέρασμα στην Ινδία (Γ. Βαϊλάκης. Ημερήσια, 15.9.07) Φουέντες Κάρλος: Το κάθισμα του αετού (Σ. Λου κά, Βραδυνή της Κυριακής, 16.9.07, Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 21.9.07)

Παμούκ Ορχάν: Χιόνι (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 2.9.07)

Φρις Μαξ: Ας με λένε Γκάντενμπαϊν (Ν. Παναγιωτόπουήος, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, 2.9.07)

Πάσιερνακ Μπόρις: Δόκτωρ Ζιβάγκο (Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 29.9,07)

Χόε Πέχερ: Το σιωπηλό κορίτσι (Σ. Σκαλίδη, Βρα δυνή, 15.9.07)

Πρου Άννυ: Καρχ ποσχάλ (Ε. Γκίκα, Έθνος Κυρια κής, 23.9.07)

Almeida Eugenia: Το λεωφορείο (Β. Πεαμαζόγλου, Τα Νέα, 22.9.07)

Πύνσον Τόμας: Το ουράνιο τόξο της βαρύτητας (X. Μαυρομάτης, Απογευματινή της Κυριακής, 23.9.07)

Caparros Martin: Το άλλο πρόσωπο της Τζοκόντας (θ. Γρηγοριάδης, Τα Νέα, 15.9.07, Φ. Φιλίππου, Το Βήμα της Κυριακής, 30.9.07)

Ρόμπερς Γκρέγκορί: Ντέιβιντ Σανταράμ (Λ. Κέζα, Το Βήμα της Κυριακής, 2.9.071; Σάμσον Κάθριν: Εκτός εαυτού (Τ. Γουδέλης, Ελευθε ροτυπία, 7.9.07, Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 22.9.07) Σαραμάγκου ΖοΖ,έ: Περί φωτίσεως ίΚ. Καχαουλάρης, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, 16.9.07) Σβαν Γιαν Χένρικ: Οι περιπλανώμενοι (Σ. Νικολαΐδου, Τα Νέα, 15.9.07)

Collins Michael: Χαμένες φυχές (Σ. Σκαλίδη, Βρα δυνή, 8.9.07) De Carlo Andrea: Ο κύκλος του ανέμου (Α. Μανχόγλου, Ελευθεροτυπία, 14.9.07) Ferrarlo Davide: Σβήσιμο σε μαύρο (Π, Μόρκαρης, Τα Νέα, 1.9.07) Gombrowicz Witold: Πορνογραφία (Β. Ζωγράφου, Αυγή της Κυριακής, 2.9.07)

Σερζ Βικτόρ: Υπόθεση Τουλάγεφ (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 22.9.07, Λ. Κονομάρα, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, 23.9.07)

Japrizot Sebastien: Το φονικό καλοκαίρι (Φ. Φιλίπ που, Το Βήμα της Κυριακής, 16.9.07)

Σέταινγκ Φρανκ: Το σμήνος (Μ. Πιμηλής, Τα Νέα, 15.9.07)

Lodge David: Το Βρετανικό Μουσείο πέφτει (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 8.9.07)

Σινουέ Ζιλμπέρ: Μέρες και νύχτες της ζωής μου (Λ. Μπομπούλα, Βραδυνή, 1.9.07)

Morrison Toni: Αγάπη (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 29.9.07)

Σΐόλεσεν Γκουνάρ: Δικός σου ώς τον θάνατο (Γ.

Oates Joyce Carol: Χωρίς τη μητέρα μου (Α. Μα-

β ι β λ ί α

ε κ δ ό σ ε ι ς

το Ο κ τ ω β ρ ι α ν ό Ο α ν τ ιπ ρ ό σ ω π ο ς τ ο υ

Δ ια β ά ζ ω σ τ η ν Κ ύ π ρ ο

Π ω λ ή σ ε ις τ ε υ χ ώ ν κ α ι σ υ ν δ ρ ο μ έ ς γ ι α τ ο

Δ ια β ά ζ ω κ α Θ έ κ λ α Κ ί τ τ ο υ

Ο μ ή ρ ο υ 3κ Λ ε υ κ ω σ ία 1 0 9 7 , Κ ύ π ρ ο ς · τηλ.: 22 6 7 2 8 0 1

[

δ ι α β α ζ ω ] Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

ντόγλου, Ελευθεροτυπία, 219.07) Ogawa Yoko: Άρωμα πάγου (Γ. Μπαακόζος, Εξπρές της Κυριακής, 23.9.07, Ν. Παναγιωτόπουλος, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, 23.9.07) Palahniuk Chuck: Είμαστε όλοι οτοιχειωμένοι (Λ. Κέζα, Το Βήμα της Κυριακής, 30.9.07) Pourriol Olivier: Ο ζωγράφος με το νυστέρι (Σ. Νικολαΐδου, Τα Νέα, 1.9.07) Singer Isaac Bashevis: Ο Σπινόζα της οδού Αγοράς (Φ. Αμπατζοπούλου, Τα Νέα, 22.9.07) Verissimo Luis Fernando: Ο Μπόρχες και οι αιώνιοι ουραγκοτάγκοι (Μ. Πανώριος, Ελευθεροτυπία, 28.9.07) ΠΟΙΗΣΗ Βιζυηνός Γεώργιος: Ατθίδες αύραι (Ν. Μαυρέλος, Αυγή της Κυριακής, 30.9.07) Ηλιοπούλου Ιουλίχα: 11 τόποι για 1 καλοκαίρι (Κ. Παπαγεωργίου, Αντί, 23.9.07) Καλεώδης Μάρκος: Νυκτιφανή - Ευριδίκης παρα μυθία (Ν. Σιδέρης, Αυγή της Κυριακής, 2.9.07) Καψάλης Διονύσης: Ο κρότος του χρόνου (Β. Χατζηβασιλείου. Ελευθεροτυπία, 28.9.07) Ποταμίτης Δημήτρης: Ποιήματα 1964-2003 (Κ. Πα παγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 7.9.07) Σιδηρά Αγγελική: Αμείλικτα γαλάζιο (Γ. Αράγης, Αντί 23.9.07) Polpius Vergilius Maro: Αινειάδα (Στ. Τσούπρου, Αυ γή της Κυριακής, 23.9.07, Γ. Νέδας, Διαβάζω, 9/07)

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ρένφριου Κόλιν: Η ανάδυση του πολιτισμού. Οι Κυκλάδες και το Αιγαίο οτην 3η χιλιετία π.Χ. (Π. κατημερτζή, Τα Νέα, 1.9.07) Ροτζώκος Νίκος: Εθναφύπνιση και εθνογένεαη, Ορλωφικά και ελληνική ίοτοριογραφία (Δ. Σωτηρόπουλος, Καθημερινή της Κυριακής, 2.9.07) Χατζηαντωνίου Κώοτας: Κύπρος 1954-1974 (Σ. Κακουριώτης, Αυγή της Κυριακής, 3.9.07) Χριστοδούλου Γιώργος: Ιστορίας λόγος (Α. Μπομπούλα, Βραδυνή, 15.9.07) Figes Orlando: Ο χορός της Νατάοας, μια πολιτική ιστορία της Ρωσίας (Ε. Χουζούρη, Ελευθεροτυπία, 14.9.07, Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 9/07) Hughes Bettany: Ωραία Ελένη, θεά, πριγκίηισοα, εταίρα (Τ. θεοδωρόπουλος. Τα Νέα, 15.9.07) Kizilyurek Niyazi: Κεμαλιαμός (Σ.. Γεωργίου, Διαβά ζω, 9/07) Merldale Catherine: 0 πόλεμος του Ιβάν (Ν. Κυριαζής, Διαβάζω, 9/07) Rogers Anthony: Το ολίσθημα του Τσόρτσιλ (Φ. Οικονομίδης, Ελευθεροτυπία, 14.9.07, Δ. Μουσμού της, Ιστορία, 9/07) ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Τριζίλια Κάρλο: Οικονομική Κοινωνιολογία (Α. Κλει δαρά, Βραδυνή, 22.9.07)

ΔΟΚΙΜΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΑ

Αθανασίου Αθηνά: Ζωή στο όριο, Δοκίμια για το σώμα, το φύλο και τη βιοηολιτική (Ε. Αβραμοπούλου, Αυγή της Κυριακής, 30.9.07)

Αλμαγκόρ Γκίλά: Το καλοκαίρι τηςΑβίγια (Ε. Σαραντίχη. Ελευθεροτυπία, 28.9.07)

Βαλερύ Πωλ: Για την Ευρώπη, για τον πολιτισμό (Κ. Λυμπέρη, Ελευθεροτυπία, 28.9.07)

Βογιατζόγλου Στέλλα: Η πεισματάρα Ρουμπινή και άλλες ιστορίες (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 7.9.07)

Καγιαλής Τάκης: Η επιθυμία για το μοντέρνο (X. Α στεριού, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, 23.9.07)

Παπαγιάννη Μαρία: ί2ς δια μαγείας (Α. Καταίκη-Γκίβαλου, Διαβάζω, 9/07)

Bruckner Pascal: Η τυραννία της μεταμέλειας (Σ. Νικολαΐδου, Τα Νέα, 29.9.07)

Laffon Martine - De Chabaneix Hortense: To βιβλίο των πώς (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 7.9.07)

Burton Robert: Η ανατομία της μελαγχολίας (Φ. Αμπατζοπούλου, Τα Νέα, 15.9.07)

Muth Jen: Οι υπέροχες ιστορίες του Γαλήνιου (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 21.9.07)

Camus Albert: 0 μύθος του Σίσυφου (Τ. θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 29.9.07, Σ. Λούκα, Βραδυνή της Κυριακής, 30,9.07)

Μακριδάκης Γιάννης: 10.516 μέρες, ιστορία της νεοελληνικής Χίου 1912-1940 (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 23.9.07)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ

Αλεξανδρόπουλος Μήτσος: Ο Τολστόι (Γ. Μπασκόζος, Εξπρέςτης Κυριακής, 17.9.07, Ε. Κριτοέφσκαγια, Αυγή της Κυριακής, 23.9.07)

Αναστασιάδου Μερόπη - Ντυμόν Πωλ: Οι Ρωμηοί της Πόλης (Γ. Μπασκόζος, Εξπρές της Κυριακής, 30.9.07, Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 9/07)

Αναστασάκος Σέφης: Ο Πλαοτήρας και η εποχή του (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα της Κυριακής, 16.9.07, Α. Μπομπούλα, Βραδυνή, 22.9.07)

[ Κ Ρ

Βακαήίδου Ελισάβετ: Μπέττυ (Δ. Πσπονικολάου, Τα Νέα, 15.9.07) Γκαϊδατζή Ζωή: Βαγγέλης Σούκας, Όλα για τ ' όνο μα (Σ. Κούκος, Μακεδονία της Κυριακής, 2.9.07)

δ ι α β α ζ ω Κ Ο Γ Ρ Α Φ I A

Ημερήσια, 28.9.07) Reid Constance: 0 προκλητικός κοςΧίλμπερτ ΙΕ. Πσσαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, 30.9.07)

Κύρκος Λεωνίδας: Στιγμές από την προσωπική μου διαδρομή (Τ. Σακελλαρόπουλος, Τα Νέα, 8.9.07)

ΜΕΛΕΤΕΣ

Τέσλα Νίκολα: Οι εφευρέσεις μου (Γ. Βαιλάκης, Ημερήσια, 21.9.07)

χτά προβλήματα της ποίησης και της ζωής του (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 14.9.07, Κ. Βούλγαρης, Αυγή της Κυριακής, 23.9.07)

Φιλύρας Ρώμος: Η ζωή μου εις το Δρομοκαΐτειον και άλλα αυτοβιογραφικά (Φ. Αμπατζοπούλου, Τα Νέα, 1.9.07, Κ. Παπαγεωργίου, Αυγή της Κυριακής, 23.9.07) Χέσνερ Βόλφγκανγκ: Άννα Αχμάτοβα, η θυελλώ δης ζωή μιας μεγάλης ποιήτριας (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα της Κυριακής, 2.9.07) Χριστοδούλου Χρήσιος: Μουσταφά Κεμάλ, ο βίος και η πολιτεία του στη Θεσσαλονίκη (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 9/07) Lemasson Alexandra: Βιρτζίνια Γουλφ (Γ. Βαιλάκης,

]

Κασίνης Κ.: Βιβλιογραφία των ελληνικών μετα φράσεων της ξένης λογοτεχνίας /Θ'- Κ' οι. (Β. Αθανασόπουλος, Ελευθεροτυπία, 7.9.07) Λιάκος Αντώνης: Πώς το παρελθόν γίνεται Ιστο ρία,· (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 29.9.07) Μαλακτάρη - Παπακώστα Μάγδα: Ο Γεώργιος Δρο σίνης πέραν της λογοτεχνίας (Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 2.9.07) Μουσμούτης Διονύσης: Ο Ξενόπουλος, το Αριστείον η απεργία και ο ι«Φοιτηταί» (Στ. Τσούπρου,

Το ΔΙΑ Β Α ΖΩ στην επαρχία Οι φίλοι μας στην επαρχία μπορούν να βρίσκουν το ΔΙΑΒΑΖΩ σε όλα τα Κέντρα Τύπου τα οποία υποστηρίζουν τη διακίνηση και την προβολή του. Αγρίνιο: Βότση 15 και Πλατεία Δημοκρατίας - Αίγινα: Σπύρου Ρόδη & Πηλέως - Ακρατα: Π.Ε.Ο. Αθηνών Πατρών - Αλεξανδρούπολη: Λεωφ. Δημοκρατίας 363 - Αλμυρός Βόλου: Ερμού 130 Αμφιλοχία: Νικολάου Στρατού 27 ■ Αρτα: Σκουφά 34 - Βόλος: Πολυμερή 124 & Λαρίσης 182 - & Ορμυλίου 23Α ■2ας Νοεμβρίου 123 ■Βόλος-Ν. Ιωνία: Λεωφόρος Ειρήνης 16 - Βόνιτσα: Ελ. Βενιζέλου 63 ■Ελευθερούπολη: Ιουστινιανού 8 - Ερέτρια: Φιλοσόφου Μεναδήμου 40 - Ζάκυνθος: Πλατεία Αγ. Μάρκου ■Ηγουμενίτσα: Πλατεία Δημαρχείου 1 - Ιωάννινα: Γρ. Σακκά 13 - Ιστιαία - Καβάλα: Ερυθρού Σταυρού 34 - Καλαμάτα: 23ης Μαρτίου 6 - Καλλονή Μυτιλήνης - Κατερίνη: Ειρήνης 2 - Κάτω Αχάίά: Αγ. Ιωάννου 74 ■ Κοζάνη: Γωνία Αριστοτέλους & Τζόνσον ■ Κομοτηνή: Πλατεία Ειρήνης 42 Κόρινθος: Εθν. Αντιστάσεως 12 - Κως: Βαο. Παύλου 2 - Λήμνος: Μύρινα - Λιβαδειά: Μπουφίδου 24 Λίμνη Εύβοιας: Αγγ. Γοβίου - Λουτρά Αιδηψού: Ερμού 68 - Λουτρά Ωραίας Ελένης: Λ. Επιδαύρου 256 ■Λουτράκι: Πλ. 25ης Μαρτίου - Μάλια Κρήτης: Υπολοχαγού Ζαχαριάδη 1 - Μεσολόγγι: Χαριλάου Τρικούπη 26 - Μοίρες Κρήτης - Μύκονος: Αγ. Τριάδος 25 - Μύτικας: Αγ. Νικολάου - Ναύπακτος: Πλατεία Φαρμάκη (Λιμάνι) - Νέα Αγχίαλος Βόλου: Ελευθερίας 43 - Νεμέα: Λεωφ. Κωνσταντίνου 48 Ξάνθη: Καραολή & Σμύρνης & Βαο. Κων/νου 80 - Ξυλόκαστρο: Ιωάννου Ιωάννου 123 - Ορεστιάδα: Βασιλέως Κων/νου 152 - Πάργα: Μπάγκα 16 - Πάτρα: Περιοχή Περίβολό - Πτολεμάίδα: Βασιλέως Κωνσταντίνου 2 - πυργί Εύβοιας - Ρέθυμνο Κρήτης: Μοάτσου 46 - Σάμος-Πυθαγόρειο: Λυκούργου Λογοθέτη - Σαμοθράκη: Λιμάνι Καμαριώτισα - Σελιανίτικα Αχάίας - Σκόπελος - Σκιάθος: Νυμφώνων & Παπαδιαμάντη - Σκύδρα-Πέλλας: Πλατεία Ελευθερίας ■ Σπέτσες: Ντόπια ■ Τήνος: Βαο. Κωνσταντίνου 1 - Τρίπολη: Πλατεία Αγ. Βασιλείου 3 ■Φλώρινα: Μεγάλου Αλεξάνδρου 1 ■Χαλκίδα: Φαρμακίδου 14 - Χίος: Ελ. Βενιζέλου 9 - Ψαχνά: Μητροπόλεως 4

[

Δ I A B A Ζ Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Καθημερινή, 25.9.07)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ

Μουτσόπουλος Χαράλαμπος: Απόψεις - για αυτιά που δεν ακούν (Ν. Μπούρας, Καθημερινό της Κυ ριακής, 23.9.07, Γ. Ευαγγελόπουλος, Εδεύθερος Τύπος της Κυριακής, 30.9.07)

Τριαντάφυλλου Σώτη - Ιωακείμογλου Ηλίας: Για τη σημαία και το έθνος (Π. Τατοόπουλος, Τα Νέα, 1.9.07)

Μπαδογιαννάκις Γιάννης: Χρονο-δόγια, αναφορές οτο χρόνο από την αρχαιότητα οτις μέρες μας (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 9/07) Beauchamp Tom: Ευθανασία (Φ. Πανιαζής, Αδέ σμευτος Τύπος Κυριακής, 23.9.07) Faure. Paul: Η καθημερινή ζωή οτις εδδηνικές αποι κίες (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Κυριακής, 30.9.07)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ Ανωνύμου: Μια γυναίκα στο Βεροήίνο (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα της Κυριακής, 23.9.07) Μπενάς Τάκης: Της Δικτατορίας 1967-1974, Μνή μες νωπές της τρίτης τραγωδίας του τόπου μας και του καιρού μας (Π. Βόγλης, Τα Νέα, 1.9.07)

Malraux Andre: Το φανταστικό μουσείο (Β. Πατσογιάννη, Καθημερινή της Κυριακής, 30.9.07)

Νεφελούδης Βασίλης: Αχτίνα Θ', αναμνήσεις 1930-1940 (Π. Βόγλης, Τα Νέα, 1.9.07)

Settis Salvatore: Το μέδδον του κδασικού (Α. Αρα μπατζής, Διαβάζω, 9/07)

Πριόβολος Γιάννης: Μια αδυσίδα μνήμες, Αχαϊα και Βόρεια Πεήοπόννησος 1940-1949 (Φ. Οικονομίδης, Εδευθεροτυπία, 28.9.07)

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Φιλέρης Ξενοφών: 0/ σαδταδόροι του Βύρωνα (Γ. Χρυσανθόπουλος, Αντί, 28.9.07) Magondi ΑΙί: Συναντήσεις, η ψυχανάδυση του Φρανσουά Μιτεράν (Π. Τατοόπουλος, Τα Νέα, 8.9.07)

Ροζάνης Στέφανος: Για μια φιδοσοφία της αποκάδυψης (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 9/07)

ΤΑΞΙΔΙ

Gros Frederic: Μισέή Φουκό (Τ. θεοδωρόπουλος. Τα Νέα, 1.9.07)

Βέης Γιώργος: Έρωτες τοπίων (Γ. Μπλάνας, Αυγή της Κυριακής, 30.9.07!

Olin Doris: Το παράδοξο (Π. Μπασάκος, Εδεύθερος Τύπος της Κυριακής, 30.9.07)

Μπακοδήμου Αγορίτσα: Το εγχειρίδιο του καδού ταξιδιώτη (Γ. Βέης, Εδευθεροτυπία, 7.9.07, Κ. Λα δάς, Καθημερινή, 18.9.07)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ντάρελ Λόρενς: Τα εδδηνικά νησιά (Γ. Βέης, Αυγή της Κυριακής, 2.9.07)

Χάμπερμας Γιούργκεν: Η διάσπαση της Δύσης (Γ. Σιακαντάρης, Εδευθεροτυπία, 7.9.07, Γ. Παπαοωτηρίου, Βραδυνή, 22.9.07)

ΘΕΑΤΡΟ

Χάμπερμας Γιούργκεν: Η εποχή των μεταβάσεων (Γ. Σιακαντάρης, Εδευθεροτυπία, 7.9.07)

Μποζίζιο Πάολο: Ιστορία του θεάτρου (Δ. Μου σμούτης, Ιστορία, 9/07)

ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ

Σακελλαρίδου Έλση: Σύγχρονο γυναικείο θέατρο (Γ. Πεφάνης, Εδευθεροτυπία, 28.9.07)

Σταθάτος Γιάννης: Χαιρετίσματα από την Άνδρο (Κ, ΝτεΠόπουήος, Καθημερινή, 18.9.07) ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ■ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Δεμερτζής Νίκος - Λίποβατς θάνος: Φθόνος και μνησικακία, τα πάθη της ψυχής και η κήειοτή κοι νωνία (Σ. Βανδώρος, Εήεύθερος Τύπος της Κυρια κής, 23.9.07) Yalom Irvin: Η μάνα και το νόημα της ζωής, ιστο ρίες ψυχοθεραπείας (Ε. Γκίκα, Έθνος Κυριακής, 2.9.07, Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 30.9.07)

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Standage Tom: Η ιστορία του κόομου σε 6 ποτήρια (Β. Πεσμαζόγλου, Τα Νέα, 15.9.07)

Huther Gerald: Οδηγίες χρήσης ενός ανθρώπινου μυαδού (Σ. Νικολαϊδου, Τα Νέα, 22.9.07)

Καστοριάδης Κορνήλιος: Ηεδδηνική ιδιαιτερότητα (Γ. Σιακαντάρης, Εδευθεροτυπία, 219.07, Γ. Μπασκόζος, Εξπρές της Κυριακής, 23.9.07)

150

Goffman Erving: Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή (Σ. Γεωργίου, Διαβάζω, 9/07)

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ Ουάιλντ Όοκαρ: Αποφθέγματα και αφορισμοί (Ε. Καρκίτη, Αγγεδιοφόρος Κυριακής, 2.9.07) Σμιθ Μάικλ Λιουέλιν: Αθήνα, ποδιτιοτική και δογοτεχνική ιστορία (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Κυριακής, 16.9.07, X. Μαυρομάτης, Απογευματινή της Κυριακής, 30.9.07) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΠΑΙΔΕΙΑ Εξάρχου Νίκη: Το εργαστήρι της Φυσικής (Γ. Μπασκόζσς, Εξπρές της Κυριακής, 30.9.07)

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ... ...υπάρχουν και σε μικρούς εκδοτικούς οίκους! οι

εκδόσεις

ΑΑΔΕ

προτείνουν..

λα τα μυστικά και τα κόλπα για την «πολιορκία» και την «κατάκτηση» μαθαίνονται μέσα από μια διασκέδασηκή ιστορία. Ένα βιβλίο οδηγός και χρήσιμος σύμβουλος. Αν εφαρμοστούν οι ριζοσπαστικοί τρόποι προσέγγισης που χρησιμοποιούν οι πρωταγωνιστές του βιβλίου εδασφαλιΧεται η επιτυχία, ως προς την κατάκτηση του αντιθέτου φύλου. Πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι νέοι άνθρωποι που επιθυμούν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν αλλά δεν κάνουν τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση μέχρι

baa

ISBN 960-87633-4-7

τιμή: 10,9 €

Το μεγαλύτερο ρίσκο στη ίω ή, είναι „ μην παίρνεις κανένα

ΙΒ π /7T»YFr<r^Wr7 f i n g /17V1

/ jf t f f n T )

Σοφές, ευκολοδιάβαστο και πολύ διασκεδαστικό! ...σε

όλα

τα

βιβλιοπωλεία

Τηλ./Fax: 26610 42547, aldeker@gmail.com, www.alde.com.gr

0 ^ 0 o '\^

*****

Ένα ς δολοφόνος ομολογεί If 1 Did it: Εάν το έκανα, πώς θα το έκανα υτές οι ιστορίες συμβαίνον μό νον στην Αμερική. 'Ενας δολο φόνος που έχει αθωωθεί γρά φει ένα βιβλίο για το πώς θα έκανε το φόνο αν τον είχε κάνει και το βι βλίο το προλογίζουν οι συγγενείς των θυμάτων!!! Εννοείται ότι πρό κειται για το best των best sellers και θα το διαβάσουμε σύντομα κι εμείς στα ελληνικά, αφού οι εκδόσεις Με ταίχμιο θα το εκδώσουν λίγο πριν τα Χριστούγεννα.

Η ιστορία

Το εξώφυλλο της αμερικάνικης έκδοσης. Η ελληνική έκδοση πολύ σύντομα από το Μεταίχμιο.

1 5 2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο O.J. Simpson (για τους πολλούς απλά «&» ή «& Simpson») ήταν ένας δημοφιλής παίκτης του αμερικάνι κου ποδοσφαίρου και αργότερα δη μοφιλής σπορτκάστερ. Στις 12 Ιου νίου 1994 φέρεται να εισβάλλει στο σπίτι του και να σκοτώνει την πρώην γυναίκα του Νικόλ Μπράουν και το εραστή της Ρον Γκόλντμαν στο Μπρέτγουντ της Καλιφόρνιας. Στις 3 Οκτωβρίου 1995 ο Όρενταλ Τζέιμς Σίμπσον κρίθηκε αθώος για το έγκλη μα του φόνου. Στις 5 Φεβρουάριου 1997 το αστικό δικαστήριο στη Σάντα Μάνικα της Καλιφόρνιας έκρινε τον Σίμπσον υπαίτιο για την πρό κληση του θανάτου του Ρον και της Νικόλ, σκόπιμα και κατά παράβαση του νόμου. Κρίθηκε επίσης υπαίτιος για βιαιοπραγία από δόλο και με εξαναγκασμό. Το δικαστήριο επιδί κασε 7 εκατομμύρια δολάρια αποζη μίωση και 12 εκατομμύρια δολάρια χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης στην οικογένεια Γκόλντμαν. Το δικαστήριο επιδίκασε 12,5 εκα τομμύρια δολάρια χρηματική αποζη μίωση λόγω ηθικής βλάβης στα πε

ριουσιακά στοιχεία της Νικόλ Μπρά ουν, δικαιούχοι των οποίων είναι τα παιδιά της.

Η προϊστορία του

i f (I D id it )

Στα τέλη του Απριλίου του 2006, η Τζούντιθ Ρίγκαν, η εκδότρια, τηλε φώνησε στον δημοσιογράφο Pablo F. Fenjves σχετικά με ένα άκρως εμπιστευτικό project. Τον πληροφόρησε ότι ο Σίμπσον επρόκειτο να γράψει γι' αυτήν ένα βιβλίο, όπου, σύμφωνα με τα λεγόμενό της, θα ομολογούσε τους φόνους της Νικόλ Μπράουν Σί μπσον και του Ρον Γκόλντμαν. Μόνο που δεν θα ήταν ακριβώς ομολογία. Το βιβλίο θα είχε τίτλο «Αν το έκανα εγώ» και θα πλασαριζόταν ως υπο θετική αφήγηση του τι θα μπορούσε να είχε συμβεί τη νύχτα των φόνων. Όταν ο Pablo F. Fenjves είπε στη Τζούντιθ ότι δεν ήταν σίγουρος αν εί χε καταλάβει τι σήμαινε αυτό, του απάντησε: «Θέλει να ομολογήσει και με διαβεβαίωσε ότι θα είναι μια ομο λογία. Αλλά αυτός είναι ο μόνος τρό πος που δέχεται να το κάνει». Επειδή υπάρχουν νόμοι στις Η ΠΑ που απαγορεύουν στους εγκλημα τίες να εκμεταλλεύονται οικονομικά τα εγκλήματά τους ο & «έστησε» μια εταιρεία η οποία ανήκε στα παιδιά του και στην οποία θα πήγαιναν όλα τα κέρδη. Και εδώ αρχίζει το πιο τρε λό: Οι συγγενείς των θυμάτων ξεκί νησαν δικαστικό αγώνα και κατάφεραν τα δικαιώματα του βιβλίου να περιέλθουν σε αυτούς έναντι των με γάλων ποσών της αποζημίωσης που το δικαστήριο είχε επιβάλλει στον Σί μπσον κι αυτός αρνιόταν να καταβά λει. Έτσι το βιβλίο φιλοξενεί και τη

δική τους άποψη και τον αγώνα που έδωσαν για να κερδίσουν αυτά τα δι καιώματα έχοντας απέναντι" τους την HarperCollins και τον Μέρντοχ. ΥΓ.: Ο Σίμπσον πριν λίγους μήνες συνελήψθη με τις κατηγορίες της ένο πλης ληστείας, ένοπλης επίθεσης και συνέργειας για τη διάπραξη εγκλή ματος και ένοπλης ληστείας σε αί θουσα ξενοδοχείου του Λας Βέγκας. Δύσκολα βγαίνει το χούι...

0 δολοφόνος π εριγράφει τη δο λοφονία που αρνείται ότι έκανε (απόσπασμα) Ο & εμφανίστηκε δυο ώρες αργότε ρα και είχε πρόβλημα να συγκεντρω θεί. Ήταν νευρικός και θυμωμένος. Σε κάποιο σημείο μου είπε: «Ξέρεις τι μου τη δίνει; Όλοι αυτοί που απο

φάσισαν ότι είμαι ένοχος πριν ακούσουν καν τη δική μου πλευ ρά». Με κοίταξε κατάματα περιμένοντας ένα σχόλιο. Ήμασταν μόνοι στη σουίτα του ξενοδοχείου. Κοίταξα τα χέρια του. Ήταν μεγα λύτερα από το κεφάλι μου. «Λυ πάμαι», είπα. «Πίστευα ότι ήσουν osimpson ένοχος τότε και ακόμα πιστεύω ότι μετά είσαι ένοχος». ™ αθώωσΓτοΓ «Το ξέρω, ρε γαμημένε!» μου φώναξε άγρια, αλλά την επόμενη στιγμή έβα λε τα γέλια. «Ευχαριστώ που ήσουν ειλικρινής μαζί μου», πρόσθεσε.

το βιβλιοπωλείο των βιβλιοπωλείων στο internet!

150.000 βιβλία

20 βιβλιοπω λεία

www.bazaarbooks.gr

[

δ ι α β α ζ ω ] Π Ρ Ο Σ Ω Π Α

Πήρε μια χούφτα φουντούκια, έττιασε ένα μπουκάλι νερό κι εγώ έβαλα μπροστά το μαγνητόφωνο. «Πρέπει να ξεκινήσουμε», είπα. Του πήρε πολλή ώρα να ανταποκριθεί, σαν να ζύγιαζε τα λόγια του. «Το ξέρεις ότι δεν θα μπορούσα να το έχω κάνει μόνος μου», είπε τελικά. «Εντάξει», είπα άχρωμα. «Ποιος ήταν μαζί σου;» «Δεν είπα ότι το έκανα». «Λοιπόν, υποθετικά τότε. Δεν θα μπορούσες να το έχεις κάνει μόνος σου. Κάποιος ήταν μαζί σου. Ποιος μπορεί να ήταν αυτός;» «Δεν ξέρω». «Πρέπει να του δώσουμε ένα όνομα», είπα. «Θέλεις να τον λέμε Τσάρλι;» Ανασήκωσε αδιάφορα τους ώμους του. Πες τον ό,τι οκατά θέλεις. Οι επόμενες δυο-τρεις ώρες ήταν σαν να έβγαζα δόντι. Απ' όσο μπόρε σα να καταλάβω, ο Τσάρλι ίσως να είχε πει κάτι για τη Νικόλ, που τσά ντισε τον & και ο & ίσως να πήδηξε στη Μπρόνκο, παίρνοντας και τον Τσάρλι μαζί του στη σύντομη δια δρομή ως τη μεζονέτα της Μπάντι Στριτ. Και ναι, είπε ο &, ίσως είχε παρκάρει στο πίσω δρομάκι και ίσως είχε πάρει μαζί του το σκούφο και τα γάντια προτού περάσει από τη σπασμένη πόρτα ασφαλείας στην πίσω αυλή του σπιτιού της Νικόλ. Ήταν μια μικρολεπτομέρεια, ομολογουμένως, αυτό το περί χαλασμένης πόρτας, αλλά μου ήταν άγνωστη. Σύντομα άκουσα κι άλλες λεπτομέ ρειες τις οποίες αγνοούσα. Παρα δείγματος χάρη, ότι ο Ρον Γκόλντμαν εμφανίστηκε στη σκηνή σχεδόν αμέ σως μετά, και ότι στη συνέχεια βρέ θηκε παγιδευμένος ανάμεσα στον & και στον Τσάρλι. Και ότι ο Ρον ήξερε πολεμικές τέχνες -καράτε και άλλα τέτοια σκατά, όπως το έθεσε ο &. Ακόυσα ότι η Νικόλ, αναστατωμένη 1 54- ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

από τις δυνατές φωνές του &, βγήκε στη μπροστινή πόρτα κι ότι η μεγα λόσωμη Ακίτα της κατέβηκε τροχά δην στην αυλή και κούνησε την ουρά της μόλις είδε τον Ρον. Αυτό είναι που αποκαλούν αποκαλυπτική λε πτομέρεια. Σήμαινε ότι η Ακίτα γνώ ριζε τον Ρον. Ίσως. Ο & φάνηκε να ταράζεται ξαφνικά. «Δεν ξέρω τι διάβολο θέλεις από μέ να», είπε. «Δεν πρόκειται να σου πω ότι έκοψα το λαιμό της πρώην γυναί κας μου και είδα τα μάτια της να γυ ρίζουν ανάποδα». Προσπάθησα να το προχωρήσω, αλ λά αρνήθηκε να μιλήσει για τους φό νους καθεαυτούς κι έτσι μιλήσαμε για το αμέσως μετά. Τι έγιναν τα μα τωμένα ρούχα; Τι ρόλο έπαιξε ο Τσάρλι, αν έπαιξε κάποιο ρόλο; Ποιος άλλος ήξερε για το κρυφό μο νοπάτι που περνούσε μέσα από το οικόπεδο του γείτονα και έβγαζε κα τευθείαν στο γήπεδο τένις του &; Τι ήταν εκείνος ο δυνατός χτύπος στο παράθυρο του Κάτο Κέλιν και τι μπορεί να τον προκάλεσε; Τώρα που είχε τελειώσει το χειρότε ρο, όσο θα μπορούσε ποτέ να τε λειώσει, έστω, ο & έγινε ξαφνικά πιο ομιλητικός. Μου έδωσε λεπτομέρειες από τη διαδρομή της επιστροφής με το αυ τοκίνητο προς το σπίτι, για παρά δειγμα, και μάλιστα με διόρθωσε όταν του είπα ότι νόμιζα πως είχε περάσει με κόκκινο τη διασταύρωση Μπάντι και Μοντάνα. «Δε βρέθηκα στο φανάρι της Μοντάνα. Γιατί να πήγαινα από κει; Έστριψα αριστερά στο τέρμα του στενού και ανέβηκα από τη Γκρέτνα Γκριν στη Σαν Βισέντε και από κει στη Σάνσετ (Μπούλεβαρντ)». Πρέπει να πρόσεξε το ύφος μου. «Ή μάλλον, απ' αυτό το δρόμο θα πή γαινα». ■

Η ΠΑΡΑΝΟΜΗ I K o f f l ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Προστατεύουμε το βιβλίο όταν δεν επιτρέπουμε σ ε φωτοτυπικά καταστήματα, σε Ιδρύματα Ανώτερης και Ανώτατης εκπαίδευσης, σε σχολεία, φροντιστήρια και βιβλιοθήκες

να αναπαράγουν-χω ρίς άδειατο περιεχόμενο των βιβλίων.

ΦΑΤΟΤΥΠΗΣΗ-ΨΗΦΙΟΠΟΙΚΗ-ΑΠ^ΘΗνΚΥΣΗ

nP0 Ef f i ^ " ^ ^ δ Τ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ Δ ΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ Σ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ w w w .o sd e l.g r, info @ o sd e l.g r, Τηλ.: 2 1 0 3 6 2 6 0 5 6

m m Του δρόμου... # 2 2 ο σύνθημα το είχα φωτογραφί σει από καιρό. Το θυμήθηκα διαβάζοντας το τελευταίο μυθι στόρημα του αγαπημένου της στήλης Ζοζέ Σαραμάγκου Περί θανάτου (εκ δόσεις Καστανιώτη), όπου ο νομπελί στας συγγραφέας αφιερώνει μερικές απολαυστικές σελίδες στη σημαία, που με κάποια αφορμή εμφανίζεται στα μπαλκόνια, τις βεράντες και τα παράθυρα (και στα τηλεοπτικά) ως σύμβολο που σηματοδοτεί ένα εξαι ρετικό, συνήθως αμφίσημο, γεγονός, που χαρακτηρίζεται «εθνικό», συνει δητά ή αυθόρμητα, από εξουσιαστές ή εξουσιαζομένους. Σε μια χώρα όπου κανείς δεν πεθαί νει (το νέο ευφυές εύρημα πάνω στο οποίο ο συγγραφέας αναπτύσσει την αφήγησή του), μια χήρα αποφα σίζει να γιορτάσει το ανεξήγητο πέ ρασμά της στην αιωνιότητα αναρτώντας στο «ανθισμένο μπαλκονάκι της τραπεζαρίας της» την εθνική ση μαία. Η αυθόρμητη αυτή πρωτοβου λία της έγινε δεκτή με τον ίδιο αυθόρ μητο ενθουσιασμό. Σε λιγότερο από 48 ώρες, όλες οι βεράντες και τα πα ράθυρα της χώρας σημαιοστολί στηκαν για να γιορτάσουν το ότι «ο θάνατος έπαψε να σκοτώνει». Το μέγα πλήθος κατελήφθη από ασυγκράτητη εθνεγερτήρια ορ μή, που παρέσυρε τους πάντες, με ή χωρίς τη θέλησή τους, σε μια γενικευμένη πατριωτική ευ θυγράμμιση. Ήταν αδύνατο να αντισταθεί κα νείς σε ένα τέτοιο πατριωτικό πυ ρετό, κυρίως γιατί, ποιος ξέρει από πού ορμώμενες, είχαν αρχί σει να διαδίδονται ορισμένες ανη

ΤΡΟΜΟΣ ΕΙΝΑΙ 01 ΣΗΜΑΙΕΣ ΣΤΑ ΜΠΑΛΚΟΝΙΑ

150

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

συχητικές δηλώσεις ή, για να μιλήσου με ειλικρινά, απειλητικές, όπως, λόγου χάρη, 'Οποιος δεν βάλει την αθάνατη σημαία της πατρίδας στο παράθυρο του σπιτιού του δεν αξίζει να είναι ζω ντανός, Όσοι δεν έχουν την εθνική ση μαία έχουν πουληθεί στο θάνατο, Έλα μαζί μας, γίνε πατριώτης, αγόρασε μια σημαία, Αγόρασε κι άλλη, Αγόρασε ακόμα μία, Κάτω οι εχθροί της ζωής, ας έχουν χάρη που δεν υπάρχει πια θάνατος. Οι δρόμοι είχαν γίνει πραγ ματικό στρατόπεδο με ξεδιπλωμένα λάβαρα, που τα χτυπούσε ο άνεμος όταν φυσούσε ή, όταν δεν φυσούσε, ένας ηλεκτρικός ανεμιστήρας τοποθε τημένος επιδέξια έπαιρνε τη θέση του, κι όταν η ισχύς της συσκευής δεν ήταν αρκετή για να κυματίσει ρωμαλέα το πανί και να υποχρεωθεί να δώσει εκεί νες τις βουρδουλιές που τόσο εξά πτουν το πολεμικό πνεύμα, αν μη τι άλλο ξεδίπλωνε ένδοξα τα χρώματα της πατρίδας. Μετά από επτά μήνες, και ενώ ο κο ρεσμός από την υπερβολική χρήση των εθνικών συμβόλων είχε αρχίσει να προκαλεί απέχθεια, «η θάνατος» επιστρέφει και ξαναρχίζει να σκοτώ νει. Ξαφνικά χιλιάδες σπίτια βρίσκο νται με νεκρούς, για τους οποίους οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες δεν προλαβαίνουν να πιστοποιήσουν το θάνατό τους και να δώσουν την άδεια για την ταφή τους. Η διέξοδος και πάλι θα βρεθεί στη «καλά μελετη μένη χρήση της εθνικής σημαίας... Τώρα θα γινόταν φάρος για τους με ταφορείς του μακαρίτη». Τώρα πια σημαία στο μπαλκόνι σημαίνει: υπάρχει νεκρός προς περισυλλογή στο σπίτι... ■

Ιράκ, μετά τη ν επ έμβασ η τω ν Α μερικανώ ν. Η χώρα κλυδω νίζετα ι

ΓΙΑΣΜΙΝΑ

από βομβαρδισ μούς, τρο μο κ ρ α τικ ές επ ιθ έσ εις και εμ φ ύ λ ιες

ΧΑΝΤΡΑ

συγκρούσεις. Κάπου σ' ένα μακρινό χωριό, ς ει ο νεα ρός

01 ΣΕΙΡΗΝΕΣ ΤΗΣ ΒΑΓΔΑΤΗΣ

φ ιλήσ υχος ήρωας τη ς ιστορίας μας, μ ε τις αυσ τηρές αρχές τω ν Β εδουίνων. Η συμφορά όμω ς που πλήττει τον τόπο δ εν θα αργήσει να φ τάσ ει στο δ ικό του κατώ φλι κ α ι να τον οδηγήσει σε μια σ ταδιακή μετά λλα ξη μ ε α σύλληπτες σ υνέπ ειες. Το «τέρα ς», ο σ κοτεινός εα υ τός που σίγουρα ενυπάρχει στον καθένα μας, αφυπ νίζετα ι μέσα του και, νεκρώ νοντας οπ οιοδήπ οτε άλλο συναίσθημα, ζητά μονάχα να πάρει εκ δ ίκ ησ η. 0 νεα ρός θα εγκα τα λείψ ει τα πάτρια εδά φ η , μ ε σκοπό να εισχω ρήσει στον αγώνα, στην αντίσταση, θα περάσει από τη ν κόλαση τη ς Β αγδάτης, και από ε κ ε ί θα β ρ εθ εί στη Β ηρυτό, αναλαμβάνοντας να φ έρ ε ι σε πέρας μια τρο μα κτική αποστολή που «θα κάνει το χτύπημα τη ς 11ης Σ επ τεμβρ ίου να μ ο ιά ζει μπροστά τη ς μ ε παιδική χαρά»...

ΟΤΑΝ Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΔΙΑΒΑΙΝΕΙ ΤΙΣ ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΕΩΣ. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΙΡΑΚ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ ΓΙΑΣΜΙΝΑ ΧΑΝΤΡΑ ΕΝΑ ΠΝΕΥΜΑΤΩΔΕΣ ΣΑΤΙΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΑΝΑΓΚΗΣ

Η οικογένεια Μ έλροουζ βρίσκεται σε κατάσταση έκτα κτη ς ανάγκης. 0 Πάτρικ μπαίνει στα σαράντα, είναι αλκοολικός, κι έχ ει μια ανόρεχτη σ εξουα λική σχέση μ ε μια οικο γενειακή φ ίλη. Η γυναίκα του του αρνείται το σ εξ και έχ ει ρ ίξε ι όλο τη ς το βάρος στη διαπαιδαγώγηση των δύο παιδιών τους. Η μητέρα το υ Πάτρικ έχ ει αποφασίσει να δώ σει ό,τι έχ ει απομείνει από την οικογενειακή περιουσία σ εένα νψ ευτογκουρού, ε ν ώ ο γ ιο ς το υ ο Ρόμπερτ προσπαθεί να καταλάβει πώς και γιατί β ρ έθη κε σ' αυτό τον κόσμο. Α ξέχασ τοι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες. Περιγραφή των πιο οδυνηρών συναισθημάτων με ειρωνεία και άφθονο χιούμορ όσον αφορά τα τέσσερα κεντρικά θέματα το υ βιβλίου: η ανατροφή των παιδιών, ο έγγαμος βίος, η απιστία και η ευθανασία. Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα μ ε την υπογραφή ενός από τους καλύτερους Βρετανούς μυθιστοριογράφους τη ς νέα ς γενιάς.

Κ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ w w w .k a s ta n io tis .c o m

Σπύρου Κακουριώτη έσα από τα σταχτιά τοπία, τα πρώτα πράσινα φύλλα α γω νίζονται να

βάλουν και πάλι σ ε κίνηση το ν κύκλο της ζω ή ς. Αναζητούν με αγωνία τη βροχή που δ εν έρχεται. Λίγο πιο κάτω, σ τις γκ ρ ίζες πολιτείες, ανα-

δυμούνται το παλιό τραγούδι, καταλαβαίνοντας πως τώρα, « σ ' αυτόν το ν τό πο...» πίνουν βρώμικο νερό... Δικαιοσύνη;

τόπος ευλογημένος η Κρήτη, προικισμένος όλα τα αγαθά του Θεού... Στην πολιτιστική ιδιοπροσωπία της Μεγαλονήσου αφιερώνει το διπλό του τεύχος (15-16) το Περιοδικά Λόγου και Τέχνης ΙΑΜΒΟΣ, προσκαλώντας σαράντα προσωπικότητες του πνευματικού βίου να γράψουν για την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Οι σελίδες για τον Νίκο Καζαντζάκη, όπως είναι φυσικό, έχουν τη μερίδα του λέοντος στα μελετήματα που δημοσιεύονται, ενώ ξεχωρίζουν οι συνεντεύξεις του Λυκούργου Καλλέργη και του Μανώλη Μπαρμπουνόκη. Όμως τι θα ήταν η Κρήτη χωρίς τη μουσική της παράδοση; Και πως θα ήταν η μουσική της παράδοση χωρίς τον Νίκο Ξυλούρη; Για την πάντα ζωντανή απουσία του μιλούν και γράφουν στο τεύχος αυτό ο Γιάννης Ξυλούρης (Ψαρόγιαννος), η Ουρανία Ξυλούρη και ο Λουδοβίκος των Ανωγείων. [ΙΑΜΒΟΣ, Αριστείβου 10-12, 105 5 9 Αθήνα, τηλ.: 2 1 0 -5 0 .1 5 .1 9 5 , www.iamvos-art.gr]

τόπος άλλος, καινούργιος για την ιστορική Περιοδική έκδοση ιστορικών σπουδών ΤΑ ΙΣΤΟ ΡΙΚΑ. Έπειτα από 24 έτη γόνιμης παρουσίας στον επιστημονικό στίβο, το περιοδικό που εξέ δωσαν οι Σπ. Ασδραχάς, Β. Παναγιωτόπουλος και ο αείμνηστος Φίλιππος Ηλιού αποκτά «συνεκδότη»: πλάι στον εκδοτικό οίκο Μέλισσα, που όλα αυτά τα χρόνια φρόντισε για την εκ δοτική αρτιότητα του εγχειρήματος, προστίθεται το «βαρύ όνομα» του Μουσείου Μπενάκη και του Ά. Δεληβοριά, μαζί με τον Δ. Αρβανιτάκη. Πρώτος καρπός της συνεργασίας το νέο (46ο) τεύχος, όπου, πλάι στο μελέτημα του Σπ. Ασδραχά για την Ελληνική Νοραρχία (όπου φωτίζονται πλευρές των ζητημάτων που το κείμενο συνεχίζει να θέτει στην ιστορικο-φιλολογική έρευνα, όσο κι αν παραπονείται προλογικώς ο συγγραφέας πως «δεν έχω να πω τί ποτα πρωτόφαντο»), ο Δ. Αρβανιτάκης ασχολείται με τη σύνδεση γλώσσας και εθνικής ταυ τότητας στα Επτάνησα κατά το 19ο αιώνα, ενώ ακολουθεί σειρά μέλετημάτων για ποικίλα θέματα ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας.

ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ

[ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ, Σκουφά 58, 106 8 0 Αθήνα, τηλ.: 2 1 0 -3 6 .1 1 .6 9 2 , www.melissabooks.com]

τόπος μιας άλλης ευαισθησίας η ποίηση -και δη γραμμένη από γυναίκες: με αυτό το κεντρι κό θέμα, τις μεγάλες κυρίες της ελληνικής ποίησης, από τις απαρχές, δηλαδή τη Σαπφώ, μέ χρι την Κική Δημουλά και την Ελένη Βακαλό, παρουσιάζεται το τρίτο τεύχος του τριμηνιαίου περιοδικού της Λογοτεχνικής Ομάδας του Δήμου Πετρούπολης ΠΝΟΕΣ λόνου και τέχνης. Όσο κι αν από μόνη της η αναφορά σε εκείνες που, «προσπερνώντας τις εκάστοτε προκαταλή ψεις», μπόρεσαν «ν' αφιερώσουν τη ζωή τους στην τέχνη της ποίησης και να μεγαλουργή σουν» έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, η «είδηση» βρίσκεται στην ίδια τη δημιουργία ενός «τόπου» καλλιτεχνικής ευαισθησίας σε μια από τις σχετικά «άνυδρες» γειτονιές της πρωτεύουσας. Και όχι μόνο: Η Λογοτεχνική Ομάδα του Πολιτιστικού Κέντρου Πετρούπολης που εκδίδει τις ΠΝΟΕΣ καταγράφει στις σελίδες του τεύχους πλούσια δράση, ενώ έχει δημιουργήσει, με τη συνδρο μή του ΕΚΕΒΙ, και Λέσχη Ανάγνωσης «με σημαντικό αριθμό μελών». Πηγαίες πρωτοβουλίες για μια δημιουργι κή ευτοπία... [ΙΠΝΟΕΣ, Π.Κ. Δ. Πετρούπολης, Α. Διάκου & Μπουμπουλίνας 59, pnoeslogou@in.gr] 158

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΣΧΗΜΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ ISBN 978-960-03-4472-1, σελ. 456, €40,00

Η ομορφιά και η ασχήμια είναι φαινομενικά δύο έννοιες αλληλένδετες· συνηθίζουμε, μάλιστα, να θεωρούμε την ασχήμια ως το αντίθετο της ομορφιάς, σε σημείο που αρκεί να προσδιορίσουμε τη μία για να κατανοήσουμε την άλλη. Ωστόσο, στο πέρασμα των αιώνων, οι διαφορετικές εκφάνσεις του άσχημου είναι πιο πλούσιες και απρόβλεπτες απ’ ό,τι συνήθως πιστεύουμε. Τόσο τα κείμεναόσο και οι εκπληκτικές εικονογραφήσεις αυτού του βιβλίου μάς οδηγούν σ' ένα συναρπαστικό ταξίδι περίπου τριών χιλιάδων χρόνων, ανάμεσα σε εφιάλτες, συλλογικές φοβίες και έρωτες, όπου το αποκρουστικό συμβαδίζει συχνά με το συγκινητικό και το πονόψυχο, όπου η απόρριψη της δυσμορφίας συνοδεύεται από τη γοητεία που γεννά η παραβίαση κάθε κλασικού κανόνα ομορφιάς. 0 αναγνώστης που θα διαβάσει το βιβλίο αυτό θα αναφωνήσει σίγουρα: «Πόσο όμορφη είναι η ασχήμια!» Το βιβλίο αυτό έρχεται να συμπληρώσει τον τόμο Ιστορ ία τη ς ομορ φ ιά ς, που κυκλοφόρησε το 2004.

ΤΟ ΠΙΟ «ΟΜΟΡΦΟ», ΤΟ ΠΙΟ ΣΑΓΗΝΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ

EC ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ r w w w .k a s ta n io tis .c o m

του Κώ στα Καναβούρη

Στήβεν Κρέην τήβεν Κρέην. Καμιά απάντηση. Στήβεν Κρέην, σαν τηλεγράφημα. Στήβεν Κρέην. Έρημος. Κάπου στα 29 του χρόνια πέθανε. Και έγραψε. Μέχρι την Ελλάδα είχε φτάσει και, πού ξέρεις, μπορεί εκείνος ο καιρός να του δίδαξε για τους μαύρους καβαλάρηδες που «χιμάνε καταπάνω στον άνεμο» κι ο άνεμος μαστίζει τα μαλλιά τους. Εκείνος ο καιρός κι εκείνος ο θάνατος αρχές του 20ού αιώνα μπορεί και να εδίδαξαν στον Στήβεν Κρέην ότι όταν αρχίζουν οι μαύροι καβαλάρηδες ποτέ δεν ξέρεις πού, πώς και πότε θα τελειώσουν. Γιατί έτσι αρχίζουν οι σφαγές, οι μέσα και οι έξω, και νιατί «Έτσι καθεύδει το αίσχος». Όχι το μίσος, όχι ο πόνος, όχι τα λιγοστά και καθημαγμένα- άλλο λέει ο Στήβεν Κρέην: «Έτσι καθεύδει το αίσχος». Το αίσχος, αυτή η κραιπάλη της σπαταλημένης οντότητας. Ένας Αμερικάνος στην ύπαρξη. Δεν είναι μιούζικαλ. Είναι μια σιωπή. Απίστευτη όμως σιωπή. Απίστευτη τόσο πολύ γιατί έχεις κοιτάξει το απίστευτο που είναι ο εαυτός σου, έχεις καταπιεί τον εαυτό σου που εί ναι ο πιο πικρός εχθρός κι αποσβολώνεσαι, διότι ο εαυτός σου ακριβώς είναι ολόκλη ρος ο κόσμος και είναι δικός σου, ολόκληρος ο εχθρός είναι δικός σου. Λέει ο Στήβεν Κρέην: «Είδα στην έρημο ένα πλάσμα / Γυμνό αποκτηνωμένο. / Καθό τανε κατάχαμα, κρατούσε / Στα χέρια την καρδιά του / κι έτρωγε με λαχτάρα. / "Εί ναι καλή" τον ρώτησα. / "Είναι πικρή, πολύ πικρή", / Απάντησε. "Όμως μου αρέσει, / Γιατί 'ναι πικρή / Και γιατί 'ναι η καρδιά μου"». Αυτό ακριβώς και αυτό το ακριβές του κόσμου που μονάχα η ποίηση μπορεί να επιδώσει. Αυτήν την πίκρα του κόσμου και του εαυτού, αλλά που είναι το μόνο που έχουμε. Τίποτα άλλο. Τρώμε τον κόσμο. Τρώμε τον εχθρό που είναι ο εαυτός. Και δεν θα χορτάσουμε ποτέ την πίκρα του. Και δεν θα πούμε ποτέ ότι είναι πικρή η πίκρα, γιατί είναι το μόνο που έχουμε: ο κόσμος είναι η δική μας καρδιά και η μόνη μας τρο φή. Άλλο τίποτα. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο πικρό απ' αυτό το «άλλο τίποτα». Τίποτα πιο πικρό από την γύμνια του εαυτού μας κόσμου που μας αποκτηνώνει ενώ νομίζου με ότι μας εξανθρωπίζει. Στήβεν Κρέην. Κρατάει στα χέρια την καρδιά μας. Στήβεν Κρέην. Στέλνει τηλεγραφή ματα σε όλους τους πολέμους της οντότητας: Εχθρός με τον εχθρό, θάνατος με θά νατο, κανείς δεν θα νικήσει, γιατί όλοι είναι πεθαμένοι και όλοι είναι νικητές. Και μας αρέσει ο θάνατος, γιατί είναι ο θάνατός μας πικρός. Πολύ πικρός^ Σε όλες τις γλώσ σες. Σε όλες τις πατρίδες, σε όλους τους Στήβεν Κρέην αυτού του κόσμου. Και του άλλου, αν υπάρχει άλλος. Πράγματι και του άλλου. Γιατί τότε θα υπάρχουν κι άλλοι μαύροι καβαλάρηδες, όπως και άλλος Στήβεν Κρέην. Διότι όποιος κόσμος κι αν υπάρξει, πάντα το αίσχος θα καθεύδει. ■

Στο επ όμενο τεύχος του ΔΙΑΒΑΖΩ, Δ εκ έμ β ρ ιο ς 2007, αφιέρωμα:

Εκδοτικός Οδηγός, Πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς, Ν. Καζαντζάκης, Τζ. Μπερνανός κ.ά.

ISBN 978-960-03-4572-8, σελ. 264, €15,00

Τι έκρυβε και πώς βρέθηκε ξαφνικά στα χέρια της αυτό το μενταγιόν; Ποιος ήταν ο νέος στη φωτογραφία του κοσμήματος, που έμοιαζε με αστέρα του βωβού κινηματογράφου; Πώς συνδέεται το μενταγιόν με τη γιαγιά της, η οποία στα χρόνια της Κατοχής είχε κάνει ένα έγκλημα στη Μυτιλήνη και πέρασε τη μισή της ζωή στη φυλακή; Και ο έρωτάς της έως θανάτου, σ' εκείνα τα μαύρα χρόνια, πού θα κατέληγε; Τι σχέση μπορεί να υπάρχει ανάμεσα σ' ένα νεαρό απόγονο παλιάς οικογένειας, που διοικεί σήμερα έναν κολοσσό ναυτιλιακών επιχειρήσεων στον Πειραιά, με μια υπάλληλο φοροτεχνικού γραφείου, στην κατοχή της οποίας βρέθηκε το μενταγιόν; Και ποια μοιραία συνάντηση θα εξελισσόταν σε μια παράφορη και αμαρτωλή αγάπη; Επιτέλους, τι ήταν αυτό το μενταγιόν; Του έρωτα; Του πλούτου; Της ευτυχίας; Ή το μενταγιόν της συμφοράς και της απελπισίας;

ΠΟΣΑ ΣΚΟΤΕΙΝΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΟΜΟΛΟΓΗΤΑ ΠΑΘΗ ΚΡΥΒΕΙ ΤΟ ΜΕΝΤΑΓΙΟΝ; •tv

Κ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

w w w .k a s ta n ia tis .c o m

ΓΡΑΦΕΙΑ; ΖΑΛΟΓΓΟΥ 11,106 78 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 210 3301208, FAX 210 3822530 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΟΛΩΝΟΣ 131, 106 77 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 210 3301208 (ΕΣ. 187)

Τεκμήριο αθωότητας / Τηλέμαχος Κώτσιας 0 καθηγητής Σπύρος Νικολάου, διαπρεπής χει ρουργός στο νοσοκομείο Ιωαννίνων, διώκεται για χρηματισμό. Ο Αλβανός Αριάν καταγγέλλει ότι ο γιατρός του ζήτησε χρήματα προκειμένου να προ γραμματίσει γρήγορα την εγχείρηση της πεθεράς του, μιας πικάντικης γυναίκας που ερωτοτροπεί με τους πάντες. Συμφέροντα, παράνομοι έρωτες, ένοχα μυστικά και καταστροφικά πάθη. Το παράλογο και η υπο κρισία στις ανθρώπινες σχέσεις. σελ.240 · ISBN: 978-960-04-3508-9

Χωρίς ανάγκες σώμα / Χάρης Λύτας Το βιβλίο που διαβάστηκε και αγαπήθηκε από χι λιάδες χρήστες ηρωίνης και όχι μόνο, σε ανανεω μένη έκδοση με έναν οδηγό για την απεξάρτηση με ναλτρεξόνη (ασπίδά). Ένα συμπλήρωμα που μπορεί να φανεί εξαιρετικά χρήσιμο σε πολλά νέα παιδιά και τις οικογένειές τους. σελ.240 · IS BN:978-960-04-3569-6

Το απροστάτευτο / Παναγιώτης Μέντης Η εύπορη ελληνική επαρχία, κρυμμένη στην αυτάρκεια-νάρκη της προσπαθεί με κάθε τρόπο να ζεστάνει την παγωνιά της μοναξιάς της. Χαμένες πατρίδες, μητριές πατρίδες και άγριες καταστάσεις, που αλίμονο αν σε συναντήσουν απροστάτευτο. σελ.216 · ISBN: 978-960-04-3572-6

♦