Τεύχος 494 by Diavazo.gr

Τεύχος

494

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

• Λ ο υ ί ντε Μ περνιέρ ο Κώστας Μαυρουδής © Δημήτριος Λ υπουρλής

ISSN llDb-13fi3Dl

ΔΗΜΗΤΡΗΣ

Γ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ

συλλαβίζοντας το καλοκαίρι

«Σαράντα χρόνια αργότερα ένας άντρας...» Παράξενο που άρχιζε έτσι το δεύτερο κεφάλαιο του Πρώτου ανθρώπου. Λες και ο συγγραφέας του, ο Αλμπέρ Καμύ, γνώριζε πως θα «ξαναζούσε» σαράντα χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του, που δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει αυτό το μυθιστόρημα... Έ να ταξίδι στις Κυκλάδες και στο φως, που συμφιλιώνει τη ζωή με το θάνατο, ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα και τη λογοτεχνία, για τη φιλοσοφία Kat τα απωθημένα της ψυχής μας... ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΡΤΙΟΥ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ %) ΝΕΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr · e-mail: info@patakis.gr · sales@patakis.gr

Γ Ν Ω Μ Η

ΜΟ Υ

Ο φόβος τρώει τα βιβλία ς υποθέσουμε ότι σε ένα Πανεπιστήμιο των Η.Π.Α., π.χ. στο Μίτσιγκαν, υπάρχει μια πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη με 5 εκατ. τίτλους βιβλίων. Από αυτά, 1,5 εκατ. τίτλοι είναι χωρίς δικαιώματα,1 εκατ. τίτλοι ανήκουν σε αμερικανούς συγγραφείς και 2,5 εκατ. τίτλοι ανήκουν σε βιβλία που δεν έχουν εκδοθεί μέχρι τώρα στις Η.Π.Α. Είναι γνωστή η συμφωνία μεταξύ της Google, από τη μια, και των Ενώσεων των Αμερικανών Συγγραφέ ων και Εκδοτών, από την άλλη, για την ψηφιοποίηση βιβλίων. Η συμφωνία αυτή, που είναι προς το παρόν υπό την αίρεση της επικύρωσης από την αμερικάνικη δικαιοσύνη, αν προ χωρήσει, θα θέσει, στο παράδειγμά μας, σε ομηρία τα δικαιώματα των 2,5 εκατ. τίτλων βιβλίων που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν και δεν έχουν εκδοθεί ποτέ στις Η.Π.Α. Η Google προτίθεται να τα ψηφιοποιήσει εκτός εάν έως την 5η Μαΐου 2009 οι ξένοι (μη αμερικανοί) εκδότες δηλώσουν ότι δεν αποδέχονται να ψηφιοποι ηθούν τα βιβλία τους. Αν υποθέσουμε ότι στο Πανεπιστήμιο αυτό ή σε κάποιο άλλο υπάρ χει μια έδρα Νεοελληνικών Σπουδών, τότε χιλιάδες τίτλοι στη βιβλιοθήκη της θα ανήκουν σε έλληνες εκδότες και συγγραφείς. Τα δικαιώματα αυτών των βιβλίων κινδυνεύουν να χαθούν για τους έλληνες δικαιούχους, καθώς θα τα πουλά η Google μέσα από το διαδί κτυο και μάλιστα πιο φτηνά από ό,τι τα αγοράζει κάποιος στα βιβλιοπωλεία της πόλης του. Η Google διαθέτει ήδη σχετική λίστα με βιβλία 80 Ελλήνων εκδοτών. Οι εξελίξεις έχουν θορυβήσει και την Ευρωπαϊκή Ένωση Εκδοτών που μελετά εναλλακτι κές λύσεις, ίσως μια ενιαία ευρωπαϊκή απάντηση στην αμερικανική, μονοπωλιακή, πρόκλη ση της Google. Συζητώντας με έλληνες εκδότες και συγγραφείς, διαβλέπω έναν φόβο απέναντι στις εξελίξεις, που δεν είναι και ο καλύτερος σύμβουλος. Οι έλληνες εκδότες και συγγραφείς θα ήταν καλύτερο να αντιδράσουν συλλογικά θετικά, ώστε να δημιουργήσουν δικές τους υποδομές, που θα τους βρουν έτοιμους απέναντι στις εξελίξεις.

Γιάννης Ν. Μπαακόζος

[ Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

7 Η ΓΝΩΜ Η

]

Μ Ο Υ ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ

Μ Ο Ν ΙΜ Ε Σ

ΣΤΗΛΕΣ

6 Σχόλια 10 Courier 12 Από μήνα σε μήνα, ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ 14 Ρεπορτάζ ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ24 θερμιδωριανά Οξύτονα, ΑΛΕΞΗΣΖΗΡΑΣ 26 Στήλη Άλατος, ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ 28 Ως Αναγνώστης ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ 42 ΚΟΝΤΡΑ διάβασμα, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ 44 ΧΩΡΙΣ προϋπηρεσία, ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ 84 Οικονομολογίες, ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ

120

Διαβάζω θέατρο

ΕΛΕΝΑ ΚΑΡΑΚΟΥΛΗ 110 Κόμικ. Κείμενα: ΛΗΔΑΤΣΕΝΕ, Εικόνες: ΚΩΣΤΑΣ ΚΥΡΙΑΚΑΚΗΣ

126

Ο Περιοδεύων, ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ

128

a piacere ΚΩΣΤΑΣ

ΚΑΝΑΒΟΥΡΗΣ

76 Τ Α Ε Υ Π Ω Λ Η Τ Α Τ Ο Υ Δ ΙΑ Β Α Ζ Ω

Ε Π ΙΣ Τ Ο Λ Ε Σ 54 Ανοιχτή επιστολή προς τους ανθρώπους που αγαπούν τα βιβλία. ΝΙΚΟΣ ΒΛΑΝΤΗΣ 55 Σχόλιο από το Παρίσι. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΟΥΛΟΥΜΑΝΟΥ 56 Μία απαραίτητη διόρθωση. ΔΙΟΝΥΣΗΣ Κ. ΜΑΓΚΛΙΒΕΡΑΣ

σου πολύ

Β ΙΒ Λ ΙΑ

ΣΤΟΝ

ΚΟ ΣΜ Ο

46 Ένας αιώνας NRF. ΕΛΕΝΗ KAPPA 48 Βιβλίο - κρίση και στη Ρωσία. ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ 49 New Italian Epic. MAURIZIO DE ROSA50 Στη σκιά της Γά ζας. ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ52 «Ηνέα μου αγάπη» ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣΣΤ. ΑΝΑΡΙΑ ΝΕΣΗΣ

Λ6 Τα Ευπώλητα του Διαβάζω

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Ε ΙΣ

Λουί ντε Μπερνιέρ: Δεν έχουν αλλάξει πολλά από την εποχή του Ομήρου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ 34 Κώστας Μαυρουδής: Η πα ράνοια που μας «απειλεί» ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟ38 Δημήτριος Λυπουρλής: Η ιστορία μάς μαθαίνει... ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣΤΗΝ ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΥ

ΠΡΟΣΩΠΑ 776 Βίκτωρ Παπαζήσης: Post mortem. ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ 118 Νίκος Κάσδαγλης. ΑΛΕΞΗΣ ΖΗΡΑΣ

Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Ε Σ 722 Αναζητήσεις στην Αυστραλία. ΝΑΣΟΣ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

μόλις κυκλοφόρησαν

BARRY CUNLIFFE

Οι αρχαίοι Κέλτες Μια πλήρης μελέτη για τις φημισμένες σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο της Μεσογείου κελτικές φυλές, που η προέλευσή τους εξακολουθεί να προκαλεί ζωηρές συζητήσεις. Αγριοι πολεμιστές και επιδέξιοι τεχνίτες, οι Κέλτες υπήρξαν το αρχέτυπο των βαρβάρων από τον Βορρά, προκαλώντας το δέος τόσο στους Έλληνες όσο και στους Ρωμαίους.

PATRICIA BUCKLEY EBREY

Κίνα Από την αρχαιότητα έως σήμερα

ISBN 978-960-210-521-4 τιμή: 29,00€

ROBERT G. HOYLAND

Η Αραβία και οι Άραβες Από την Εποχή του Χαλκού μέχρι το Ισλάμ

Η εξέλιξη της Κίνας από την άνοδο του κομφουκιανισμοϋ, του βουδισμού, και των μεγάλων αυτοκρατορικών δυναστειών, τις επιδρομές στη Μογγολία, τους Μαντσού, έως και το σύγχρονο κομμουνιστικό κράτος. Οι κινεζικές τέχνες, ο ιδιότυπος ανατολικός πολιτισμός, η οικονομία, η θέση των γυναικών, η εξωτερική και εσωτερική πολιτική, οι κοινωνικές ζυμώσεις και οι εξεγέρσεις του 1919 και του 1989 στην πλατεία της Τιευ-αν-μευ. ISBN 978-960-210-538-2 τιμή: 30,00€

Ποια χώρα κυβερνούσε η θρυλική βασίλισσα του Σαβά; Πότε πρωτοεμφανίζονται οι Άραβες ως λαός; Αν και αναφέρονται στα βιβλικά και ασσυριακά κείμενα, οι αιώνες της προϊσλαμικής αραβικής ιστορίας είναι ελάχιστα γνωστοί. Ο R. G. Hoyland συνθέτει στοιχεία από διαφορετικές πηγές για να μας δώσει λεπτομέρειες για την οικονομία, την κοινωνία, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις τέχνες και την αρχιτεκτονική της Αραβίας και των κατοίκων της. ISBN 978-960-210-540-5 τιμή: 24,00€

εκδόσεις οδυσσέας ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΗ 3,114 71 ΑΘΗΝΑ · Τηλ. 210 36 25 575 · Fax 210 36 48 030

www.odisseas.gr · info@odisseas.gr

ΔΙΑΒΑΖΩ

[ δ ι α β α ζ ω Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141

]

ΤΕΥΧΟΣ 494 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης Γ. ΓΑΒΑΛΑΣ & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί Συνεργάτες Παναγιώτης Στ. Ανδριανέσης, Αλέξης Ζήρας, 'Ελενα Καρακούλη, Ελένη Καρρά, Χρήστος Κατσίκας Κώστας Κατσουλάρης, Κώστας Μποτόπουλος, Γιώργος Ξενάριος, Όλγα Σελλά

Α Φ ΙΕ Ρ Ω Μ Α 94 Superheroes: Ο θάνατος σου πάει πολύ. Επιμέλεια: ΛΗΔΑ ΤΣΕΝΕ 96 Πέθανε ... λίγο. ΗΛΙΑΣ ΚΑΤΙΡΤΖΙΓΙΑΝΟΓΛΟΥ 100 Γιατί πεθαίνουν οι υπερήρωες; «Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο του Batman...» ΑΡΗΣ ΚΩΤΣΗΣ103 «Μαμά, ο υπερήρωάς μου ψόφησε!» «Μη κλαις, μωρό μου, θα σου πάρω άλλον» ΘΩΜΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ 106 0 θάνατος της Phoenix: Comics για με γάλα παιδιά ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΑΚΑΡΙΔΗΣ

UNDERGROUND 1 27 Του δρόμου.. #37. ΩΜΕΓ@

112 Κ Ρ ΙΤ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Επιμέλεια: ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ

58 Β ΙΒ Λ ΙΟ Κ Ρ ΙΤ ΙΚ Η

Ανταποκριτές Christopher Lees (Μπέρμινγκχαμ) 'Ελενα Παλλαντζά (Φραγκφούρτη) Maurizio De Rosa (Μπολώνια) Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης (Μόσχα)

86 Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Α Ρ Ο Υ Σ ΙΑ Σ Η

Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης Διορθώσεις Σπόρος Κακουριώτης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή Α. Δ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΙΑ Ο. Ε.

ΣΕ ΑΥΤΟ το ΤΕΥΧΟΣ ΓΡΑΦΟΥΝ κ α ι Μ ΙΛΟΥΝ : Παναγιώτης Στ. Α νδριανέσης · Μαρία Α ποςτολου · Αλέξανδρος Α ραμπατζής · Ελισάβετ Αρσένιου · Νικος Βλαντης · Α γγελική Βουλουμανου · Α ρχοντουλα Δ ιαβατή · Λ ιλυ Εξαρχοπουλου · Αλεξης Ζ ηρας · Σ πυρος Κακουριώτης · Σ ωκράτης Καμπουροπου-

Συνδρομές Χρυσάνθη Κουλελή

ΛΟΣ · ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΝΑΒΟΥΡΗΣ · ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΡΑΒΑΤΟΣ · ΕΛΕΝΑ «Α-

Σχεδιασμός, dtp Σοφία Μιχάλα

ΤΙΡΤΖΓΙΑΝΟΓΛΟΥ · ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ · ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ · ΜΑ-

Εξώφυλλο Βασισμένο σε σχέδιο του Γιάννη Ρουμπούλια με χρώμα της Έλλης Μόκα

Δ ημητριος Λυπουρλης · Δ ιονυςης Κ. Μαγκλιβερας · ΚΩΣΤΑΣ

Εκτύπωση I. Μαυρίδης & ΥΙΟΙ Ο.Ε.

PAKOYAH · ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΥ · ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΡΑ · ΗΛΙΑΣ Κα-

ΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ ·

ΚΩΣΤΑΣ ΚΥΡΙΑΚΑΚΗΣ ·

ΑΡΗΣ ΚΩΤΣΗΣ ·

Μαυρουδης · Ξένη Δ. Μπαλωτη · Γιαννης Ν. Μ παςκοζος · Λουι ΝΤΕ ΜΠΕΡΝΙΕΡ · ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ · ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΕΔΑΣ · MAU-

ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία)

rizio

ΔΙΑΒΑΖΩ Χαρ. Τρικούπη 38, ΑΘΗΝΑ 106 80 Τηλ: 210 3388008 · Fax: 210 3388006 E-mail: diavazo@otenet.gr

Π ερςης · Δ ημητρης Σακαριδης · Ολγα Σ έλλα · Χριστίνα Σ ινου

νης

De Rosa · Γιωργος Ξενάριος · Μακης Πανώριος · Γιαν-

Σ. Παπαδατος · Θ ωμάς Παπαδημητροπουλος · Θ οδωρης

• Αλκηςτις Σουλογιαννη · Λ εωνίδας Στέφανου · Δ ημητρης Β. Τ ριανταφυλλίδης · Γιώργος Τςαντακης · Λη δ α Τ ςενε · Αλέξαν δρος

Χαρκιολακης · Ναςος Χ ριςτογιαννοπουλος · Ω μεγ@

εκδόσεις της Ε Σ Τ Ι Α Σ ΧΡΟΝΙΑ ΒΙΒΛΙΑ

Κ &

w w w . h e s t i a . g r · w w w . e s t i a b o o k s t o r e .g r

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΑΛΕΚΟΣΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥΕΙΤΕΡΗΑΧ 23/2: ΞΕΝΟΑΟΧΕΙΟ DU LAC, ΙΩΑΝΝΙΝΑ

ΣΤΑΥΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ σπάνιες ΑΛΗΘΕΙΕΣ

25/2: ΘΕΑΤΡΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΣ, ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ 7 /3: ΑΙΘΟΥΣΑ «ΕΥΓΕΝΙΟΣ Ο ΑΙΤΩΑΟΣ», ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ 9/3: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΕΠΙΜ ΕΛΗΤΗΡΙΟ, ΚΕΡΚΥΡΑ γηιζοηι

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΛΑΚΗΣ ΑΗΑΜΙΙΗΕ ΝΤΕΜΕΚΕΙ 12/3: ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΠΟΛΥΕΔΡΟ, ΠΑΤΡΑ ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΕΙΤΕΜΜΕΗΟ ΠΑΘΟΙ 13/3: ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΙΛΝΟΣ, ΑΘΗΝΑ ΜΙΣΕΛ ΟΥΕΛΜΠΕΚ X. Φ. ΑΛΒΚΡΑΦΤ: EHANTION ΤΟΤΚΟΕΜΟΥ, ΕΗΑΗΤΙΟΝ THI1QHE 27/3: ΕΣΗΕΑ, ΑΘΗΝΑ ΣΩΤΗΡΙΑ ΣΤΑΥΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΠΑΝΙΕΕ ΑΛΗΘΕΙΕΕ 3 /4: ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΙΛΝΟΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Μουσική και βιβλία ^ T R O p O L IS

Τα Metropolis διευρύνουν τις καταναλωτικές πολιτιστικές προσφο ρές τους και με βιβλία. To project περιλαμβάνει δημιουργία εννέα βιβλιοπωλείω ν σε αντίστοιχα εννέα καταστήματα Metropolis. Ναυ αρχίδα της επιχείρησης το νέο Metropolis στην Πανεπιστημίου 54 και Εμμ. Μπενάκη γωνία. Πρόκειται για εξαώροφο κτίριο, με δίσκους και βιβλία και, επιπλέον, μια έκπληξη: μεγάλη μουσική σκηνή που θα κα ταλαμβάνει έναν ολόκληρο όροφο. To project μοιάζει πολύ ελκυ στικό, καθώς συνδυάζει πολλά στοιχεία της νεανικής κουλτούρας και ελπίζουμε να μην κυλήσει στη mainstream ρώσικη σαλάτα (λίγο Βανδή, λίγο Μπάροους και ...το αγόρι μου). Μ.

Όταν οι εκδότες συνθέτουν και τραγουδάνε... Σε έναν αδικοχαμένο έρωτα ήταν αφιερω μένη η εκδήλωση, ένα απόγευμα του περασμένου μήνα, στον Πολυχώρο των εκδόσεων Άγκυρα. Το όλο θέαμα στηρί χτηκε σε αποσπάσματα από πεζά κείμενα της συναδέλφου και πεζογράφου Ελένης Γκίκα, διανθισμένα με πολλά τραγούδια. Η έκπληξη ήταν τα τραγούδια που έγραψε (και ένα εξ αυτών τραγούδησε αισθαντικά) η εκδότρια Αναστασία Παπαδημητρίου. Περιμένουμε τώρα και το CD! Μ.

Η Χρύσα Δημουλίδου στον Ψυχογιό Τα κοντέρ στο ευπώλητα, μέσα στο Μάρ τιο, θα χτυπήσουν κόκκινο, καθώς η μπε-

στσελερίστα Χρύσα Δημουλίδου μετακό μισε από τις εκδόσεις Λιβάνη στον εκδοτι κό οίκο του Θανάση Ψυχογιού, όπου θα βγάλει το επόμενο βιβλίο της. 0 Λίβάνης, φυοικά, αντέδρασε και απειλεί με ασφαλι στικά μέτρα, ισχυριζόμενος ότι υπάρχει όρος του ουμβολαίου που την κρατάει υποχρεωτικά κοντά του. Η άλλη πλευρά αμφισβητεί ότι υπάρχει τέτοιος όρος. Εξάλλου, άμα θέλει η νύφη, τι λόγο έχει η πεθερά...

Καλή ξένη λογοτεχνία Πριν από λίγες μέρες τα Ελληνικά Γράμμα τα παρουσίασαν τα νέα τους βιβλία στο χώρο του Μουσείου Βασίλη Θεοχαράκη. Ξεχωρίζει η συνέχιση της δυνατής -με καλά ονόματα- ελληνικής λογοτεχνικής σειράς, αλλά και της ξένης λογοτεχνίας.

Και άλλα μπεστ Οι εκδόσεις Ψυχογιός, θέλοντας να ξεπεράσουν θετικά την κρίση, έριξαν στη μάχη τα μεγάλα ονόματα: ΤΊασχαλία Τραυλού, Κώστας Καρακάσης. Ανάμεσά τους και ένα νέο όνομα, της Αθανασίας Χατζή, που με τίτλο La

Sacrada Familia ίσως κάνει την έκπληξη.

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Σημαντικά ονόματα που δεν έχουν «γρά φει» ακόμα αλλά που αξίζει κανείς να τα προσέξει. Προσέξτε τα νέα ταλέντα Τζόζεφ Σμιθ, Έμιλι Μηάρτον, Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο.

Καλή ξένη λογοτεχνία (2) Καλή ξένη λογοτεχνία βρίσκει κανείς και στη νέα σειρά των εκδόσεων Πάπυρος με τον τίτλο Letras. Πρόκειται για πεζογραφία από την ισπανόφωνη και πορτογαλόφωνη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους ονόματα όπως αυτό του Κορτάσαρ, αλλά και νεότερων, όπως των Εδγάρδο Κοζαρίνσκι, Ντέιβιντ Λαλέ, Αντόνιο Λόμπο Αντούνες, Ενρίκε ντε Χέριζ κ.ά. Οι λατινοαμερικάνοι πεζογράφοι αγαπήθηκαν και παλιότερα από το ελληνι κό αναγνωστικό κοινό, μετά μας την πέσα νε τα αμερικάνικα μπεστ σέλερ και κάπως

εκδόσεις

• επίκεντρο

. στο επίκεντρο

της γνώσης ...

ανακόπηκε αυτή η τάση. Καιρός να ξανα ζεστάνουμε τη σχέση μας. Λ.

Εξελίξεις στην ΠΟΕΒ Σε περιπέτειες μπαίνει η ΠΟΕΒ, καθώς παραιτήθηκε ο πρόεδρός της Δημήτρης Παντελέσκος και ακολούθησε και ο Γιώρ γος Παροίκος. Στην Ομοσπονδία έχουν μεί νει κυρίως οι προσκείμενοι βιβλιοπώλες στον Περισσό, με συντηρητικές απόψεις. Π.χ. είναι υπέρ του ενός επιστημονικού βιβλίου για τα ΑΕΙ, έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους μόνο στον κρατικό παρεμβα τισμό κ.ά. Η αλήθεια είναι ότι η ΠΟΕΒ, με τον ανάμικτο χαρακτήρα που έχει, δύσκο λα μπορεί να βρει στρατηγική και τακτικές που να τους ικανοποιούν όλους. Και πώς μπορεί ο μικρός βιβλιοπώλης (που δεν έχει καν εκσυγχρονιστεί) να είναι στο Δ.Σ.

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ]

[

Σ Χ Ο Λ Ι Α

και να εκπροσωπεί και τα συμφέροντα μεγάλων βιβλιοπωλικών αλυσίδων; Η πραγματικότητα είναι πως οι τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις τρέχουν, αλλά ο συνδικαλισμός στο χώρο του βιβλίου κινεί ται ακόμα με τους όρους και τα πρόσωπα της μεταπολίτευσης. Οι νέοι εκδότες και βιβλιοπώλες αποθαρρύνονται από αυτήν την κατάσταση και έτσι ο καθένας οδηγεί ται να αντιμετωπίσει την κρίση μόνος του. Δυστυχώς! Ν.

Όλοι κατά! Οι βομβιστικές επιθέσεις εναντίον πανεπι στημιακών δασκάλων, δημόσιων λειτουρ γών, δημοσιογράφων και πολιτικών, οι βιαιοπραγίες και οι προπηλακισμοί ενα ντίον καθηγητών μέσα στα Πανεπιστημια κά Ιδρύματα ξεσήκωσαν τη μήνιν των ανθρώπων των τεχνών και των γραμμά των, αλλά και κάθε καλοπροαίρετου πολί τη που είδε στο όνομα της ανοχής στο αναρχοαυτόνομο πνεύμα να γίνονται θύματα πρώτα και κύρια αυτοί, οι οποίοι ήταν οι πιο διαλλακτικοί σε σχέση με αυτό. Η Εταιρεία Συγγραφέων πήρε την πρωτο βουλία να συλλέξει υπογραφές διανοού μενων που καταδικάζουν αυτά τα γεγονό τα. Πεπαλαιωμένος τρόπος, θα πείτε, αλλά ορισμένες φορές γίνεται ουσιαστι κός, καθώς δείχνει σε όλους ότι τα τρομο κρατικά φαινόμενα κάτω από οποιαδήποτε μανδύα είναι φασιστικά και καταδικαστέα. Και απέναντι σε αυτά τούς πρέπει η συνο λική καταδίκη. Μ.

Ομοιότητες... Υπάρχουν αγώνες που έγιναν σε αυτή τη χώρα για να κατακτηθεί η δυνατότητα του καθενός να διατυπώνει τις απόψεις του, χωρίς κυρώσεις. Κι εκεί που κάποτε τις κυρώσεις επέβαλαν τα στρατοκρατικά καθεστώτα, τώρα εμφανίστηκαν αυτοδιορισθέντες «τιμωροί» -αλλά φ ευ- με την

<3 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ίδια ανελεύθερη, ολοκληρωτική και βίαια μέθοδο. Αυτές οι πράξεις πρέπει να απο μονωθούν, αλλά κυρίως να οτιγματιστούν ιδεολογικά εκεί που ανήκουν, στο ανελεύ θερο, ολοκληρωτικό, αντιδημοκρατικό τρόπο σκέψης και δράσης. Μ.

Εκεί που γίνεται διάλογος Η Εταιρεία Σπουδών που ίδρυσε η Σχολή Μωραΐτη συνεχίζει εδώ και χρόνια τους κύκλους συζητήσεων και εκδηλώσεων γύρω από οοβαρά ζητήματα του πολιτι σμού μας. Πολλές από τις ανακοινώσεις στις ημερίδες και τα συμπόσια της, κατά καιρούς, έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη δια μόρφωση των απόψεών μας για τις πολιτι στικές εξελίξεις και τα γεγονότα στη χώρα μας. Από αυτό τον μήνα αρχίζει ένα νέος κύκλος ημερίδων με θέματα: για τα 200 χρόνια του Δαρβίνου (5/3), Πολιτική και πολιτικός λόγος από το 1974 έως σήμερα (12/3). Τον Απρίλιο θα διεξαχθεί ένα σημα ντικό συμπόσιο με τίτλο: «0 κύκλος του βιβλίου: ο συγγραφέας, ο επιμελητής τυπογράφος, ο εκδότης, ο κριτικός, ο ανα γνώστης» (3,4/4) και με πολύ καλές συμ μετοχές. Σηεύσατε για πληροφορίες στο τηλ.210 36 39 979 και στο espoudon@ otenet.gr Μ.

Μήνας παιδικού βιβλίου Οι εκδόσεις Μεταίχμιο οργανώνουν για πρώτη φορά τον Μάρτιο «Μήνα Παιδικού Βιβλίου στον Πολυχώρο» (Ιπποκράτους 118). Τα θέματα είναι ποικίλα και τέμνουν πολλά επιστημονικά πεδία, όπως συγγρα φή, ψυχολογία, παιχνίδι, αφηγηματικός λόγος και οχολική πράξη, κ.ό. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες λαμβάνουν βεβαίωση παρακολούθησης. Από τις 5 Μαρτίου έως τις 4 Απριλίου 2009.

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω !

Σ X Ο Λ IA

Κι άλλες εκδηλώσεις... Φαίνεται ότι ο Μάρτιος είναι ο μήνας των καλών εκδηλώσεων. Και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών ρίχνει «Γέφυρες Επιστήμης και Τέχνης» από τις 3-31 Μαρτίου. Είναι μια προσπάθεια να βρεθούν οι εκλεκτικές συγγένειες μεταξύ του καλλιτέχνη και του επιστήμονα - ερευνητή. Ανάμεσα στα θέματα: εικόνα και λόγος, μαθηματικά και τέχνη, ιστορία και θέατρο, κ.ά.

Δύο ξεχωριστά περιοδικά Ξεχωρίζω ανάμεσα στα περιοδικά που λαμβάνω Τα νεφούρια, ένα φυλλάδιο της χαλκιδαίας Διαμέτρου. Μέσα σε ένα, ενάμιση ή και δύο τυπογραφικά βρίσκεις

€κδόσ€ΐς ^

πάντα κάτι ενδιαφέρον να διαβάσεις. Τα τελευταία τρία τεύχη είναι αφιερωμένα στον Βασίλη Λούλη, την Καλλιόπη Σκαρίμπα και το τελευταίο είναι αμιγώς χαλκιδαϊκόν. Το άλλο περιοδικό που μ' αρέσει είναι Ο Μουσικός Ελληνομνήμων, περιοδι κή έκδοση του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής του Ιονίου Πανεπιστημίου. Στην ύλη του τελευταίου τεύχους ξεχωρίζει ένα νεανικό χειρόγραφο του (ξεχασμέ νου;) συνθέτη Αλέκου Ξένου, παρουσια σμένο από τον συνεργάτη μας Αλέξανδρο Χαρκιολάκη. Ενδιαφέροντα και τα υπόλοι πα θέματα. Η εικαστική προσέγγιση και των δύο περιοδικών παραπέμπει στις παλιές καλές τυπογραφικές μέρες. Αναζη τήστε τα! Μ.

^ π ίκ ^ ν τ ρ ο — €κδόσ€ΐς ^

Ε πίκεντρο

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Ϊ Α Ύ Π Ο Υ Ρ Λ γ Ε

JA TP JK H Σ Τ Η Ν Α Ρ Χ Α ΙΑ

Ε Λ Λ Α Δ Α

Ποια πορεία ακολούθησί στον ελληνικό χώρο, από την εποχή του Ομήρου ως τον Ιπποκράτη, η σύλληψη των εννοιών «υγεία», «νόσος», «ίαση»; Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει πρώτα μια καθαρά θεοκρατική σύλληψη των τριών αυτών εννοιών, για να χαρεί στη συνέχεια -παρακο λουθώντας τα πρώτα φανερώματα της φιλοσοφικής σκέψης- το γοητευτικό πέρασμα από τη θεοκρατική στη φιλοσοφική τους σύλληψη.

Φ ΠΕΗ! AQmfn- Vin,r.nr G-_ΤΚ TIC 1D R7R .· 1τηλ.: 210 3811077 · Fax; 210 3811086 Αθήνα; Κιάφας 5 10678 Θεσσαλονίκη: Καμβουνίων 9 - ΤΚ 54621·τηλ.; 2310 256146· Fax: 2310 256148 w w w .e p ik e n tro .g r · e - m a il:e p ik e n tro @ e p ik e n tro .g r

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΥΠΟΥΡΛΗΙ

ΙΑΤΡΙΚΗ

ΉΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟΤΟΝΟΜΗΡΟΣΤΟΝΙΠΠΟΚΡΑΤΗ

Η αλληλογραφία μας πυκνώνει καθημερινά. Μπορείτε να το πιστοποιήσ είε και από αυτήν τη στήλη και από τη επόμενη, όπου δημοσιεύονται ολόκληρες, ενδεικτικά, κάποιες από τις πλέον ενδιαφέρουσες επιστο λές. Περιέχουν προτάσεις και σκέψεις ικανές να συζητηθούν διεξοδικότερα. T p

Γιάννη Πανούση, περαστικά για όσα οι βάρβαροι σου έκαναν. Σχετικά με

το κείμενο που μας στέλνεις, είναι πολύ καλό και θα το δημοσιεύσουμε προσεχώς. Γιάννη Αγγελή, μας τιμά που μας χαρακτηρίζεις «όαση στο χώρο του βιβλίου», αλλά ας μην το πάρουμε και πάνω μας. Γι' αυτό που με ρωτάς σου λέω ότι ο μαθη τικός διαγωνισμός της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών προκηρύχτηκε και πληρο φορίες παίρνεις στοτηλ. 697432448 και 210-82.34.281 ή 210- 98.25.324. Όσον αφο ρά προτάσεις βιβλίων, σου έστειλα κάτι με mail. Αλλά, όπως ξέρεις, τα γούστα ποι κίλλουν. Ψάξε στα ειδικά βιβλιοπωλεία γι' αυτό που ζητάς.

Θανάση Θεοδωρά-

κη, πολιτικό επιστήμονα, Αθήνα, ευχαριστώ για τη γνώμη σου, που βρίσκεις το περιο δικό να διαβάζεται εύκολα και να περιλαμβάνει και για σένα ενδιαφέροντα θέματα. Η κριτική σου ελήφθη και θα δημοσιευτεί προσεχώς.

Φαλτάιτς Αναστασία, Βιγλα-

τορία του Παλιόπυργου, Σκύρος, έλαβα το «Επαναστάτες με αιτία», ένα χρονικό για τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008. Ενδιαφέρουσα παρουσίαση και ανάλυση πάνω στο κύμα των γεγονότων καθώς προσπαθεί να διατηρήσει την ατμόσφαιρα και το κλίμα ενός «καζανιού που βράζει και αδιαφορεί για τα αίτια».

Χρίστο Α. Τέζα, τ. καθη

γητή Φιλοσοφίας, Ιωάννινα. Πραγματικά εντυπωσιακή η μελέτη σας με τίτλο Καντ, φιλοσοφία της ιστορίας και «πολιτική προφητεία». Το ενδιαφέρον έγκειται στην προ

σπάθεια να συσχετιστεί η άποψη του Καντ με το μέλλον.

Αγγελική Βουλουμά-

νου, Παρίσι, οι πολιτιστικές υποδομές λείπουν και δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται κανείς. Αυτό είναι το λυπηρό. Όλα για το σήμερα δουλεύουν στη χώρα που παινεύε ται ότι κατάγεται από τους αρχαίους Έλληνες. Ολόκληρο το γράμμα σου σε επόμενη σελίδα.

Υγιαίνω, το αυτό επιθυμώ και δι 'υμάς

ονογνώιιπι:

A A Η Ν

Κ Η

o t d t e x n

Σ Ώ Τ Η Ρ Η Σ Δ Η

Μ Η Τ Ρ ΙΟ Υ

Η γραφή του χτυπάει «φλέβα» και στον αναγνώστη, σε βάθος. Αναγνωστικό και ψυχικό. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ

Η περιδιάβαση μιας ψυχής στο εσωτερικό τοπίο του ανθρώπου, κυρίως στα ανομολόγητα και στις πληγές του. Είναι η έλλειψη, εκ μέρους του, της συμπόνιας; Είναι η αναζήτηση της πηγαίας γλώ σσ α ς; Είναι η επιδίωξη της ιδανικής α γά π η ς; Ή , μήπως εντέλει, η αναζήτηση της ξεγνοιασιάς;

E T O M flg iS a i γ ρ ά μ μ α τα .

Ο ΛΑ

ΤΑ

ΒΙ ΒΛΙ ΟΠΩΛΕΙ Α

της Όλγας Σελλά

ποχαιρετήσαμε πολλούς και σημαντικούς τον περασμένο μήνα. Ο χώρος των γραμμάτων, της λογοτεχνίας, των εκδόσεων πενδεί. Ανδρωποι όλων των ηλικιών που υπηρέτησαν με συνέπεια και α ξιο

πρέπεια το χώρο που επέλεξαν, έφυγαν τον περασμένο μήνα από τη ζωή είτε παλεύοντας με ασδένειες είτε από βαδιά γεράματα. Θα τους δυμόμαστε όλους από το έργο τους.

φ 28 Ια ν ο υ ά ρ ιο υ ____________________________________________________ Το όνομά του «έπαιζε» κάθε χρόνο στα βραβεία Νόμπελ. Δεν πρόλαβε να το πάρει. 0 Τζον Απντάικ, ο μεγά λος Αμερικανός συγγραφέας, πέθανε σε ηλικία 76 ετών από καρκίνο. Άφησε πίσω του πολλά μυθιστορή ματα, διηγήματα, ποιήματα και δοκίμια που ακτινογραφούν τον μέσο Αμερικανό.

____________________________________________________28 Ια ν ο υ ά ρ ιο υ Όσοι αναζητούν το πλούσιο εκδοτικό έργο της Ακαδημίας Αθηνών μπορούν πλέον να το βρίσκουν στο πωλητήριο των εκδόσεων που στεγάζεται στη Στοά Κοραή, στο κέντρο της Αθήνας, απέναντι ακριβώς από το κεντρικό κτίριο της οδού Πανεπιστημίου. Οι 700 τίτλοι που έχει μέχρι σήμερα κυκλοφορήσει η Ακαδη μία Αθηνών είναι πλέον στη διάθεση του κοινού.

•

29 Ια ν ο υ ά ρ ιο υ

Ένα ακόμα βραβείο έχει στη συλλογή ο Ιρλανδός συγγραφέας Σεμπάστιαν Μπάρι. Κέρδισε το βραβείο Costa με το νέο του βιβλίο «Η μυστική γραφή» που θα κυκλο φορήσει τον Μάρτιο από τις εκδόσεις «Καστανιώτης». Πρόκειται για την ιστορία μιας ηλικιωμένης γυναίκας, στα χρόνια του Μεσοπολέμου, που λίγο πριν το τέλος της αναπολεί όλη της τη ζωή.

f | .|

Μ fh F

Σεμπάστιαν Μπάρι

____________________________________________________ 28 Ια ν ο υ ά ρ ιο υ ^ Συνέχισε και ανέπτυξε τον εκδοτικό οίκο που ίδρυσε ο πατέρας του, Αργύρης Παπαζήσης, το 1929. Ο Βίκτωρ Παπαζήσης μπήκε στον εκδοτικό οίκο νεαρός άντρας και έμεινε στο χώρο του βιβλίου μέχρι το τέλος της ζωής του. Έσβησε σε ηλικία 72 χρόνων, νικημένος από τον καρκίνο που τον ταλαιπώρησε τα τελευταία χρόνια. Είχε συλληφθεί από τη δικτατορία για τη συμμετοχή του στη Δημοκρατική Άμυνα και στο διάστημα αυτό τις εκδόσεις «Παπαζήσης» κράτησαν η γυναίκα του Ισαβέλλα και ο Δήμος Μαυρομμάτης. Ήταν από τους πρώτους που καλλιέργησαν το επιστημονικό βιβλίο.

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Φ 10 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ __________________________________________________ Ήταν μόλις 75 χρόνων, ταγμένος από τα νεανικά του χρόνια οτην ποίηση ο Τάσος Δενέγρης, παρότι εξέ δωσε μόνο 6 ποιητικές συλλογές, την πρώτη αμέσως μετά τη δικτατορία με δικά του χρήματα, όπως πολ λοί άλλοι. «Στην ποίηση αναδυόταν μια άλλη πλευρά της ιδιοσυγκρασίας μου, που έτεινε στην εγκράτεια των μέσων προς όφελος της έντασης και της ανατροπής», έλεγε ηαλιότερα στον Μισέλ Φάις. Με την ίδια αφοσίωση υπηρέτησε και τη μετάφραση.

__________________________________________________12 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ Ήταν ο τρίτος ποιητής της γενιάς του '70 που παρουσίασε το έργο του και διάβασε στίχους του στις εκδη λώσεις του Μεγάρου Μουσικής. 0 Γιάννης Βαρβέρης, ο κριτικός θεάτρου, ο μεταφραστής, ο ποιητής διά βασε στίχους του και μίλησε για την προσέγγισή του στην ποίηση: «Πρέπει να είμαστε ήρεμοι για να γρά ψουμε για τις μεγάλες θλίψεις» είπε και σίγουρα έχει γράψει για τις μεγάλες θλίψεις των ανθρώπων.

φ 17 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ ____________________________________________ Λίγους μήνες πριν, οι συμπατριώτες του πρόλαβαν να τον τιμήσουν, αναγορεύοντάς τον επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 0 Νίκος Κάσδαγλης, ο συγγραφέας των «Κεκαρμένων» πέθανε στη Ρόδο, όπου έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, σε ηλικία 81 χρόνων. Στα χρόνια της Κατοχής ανήκε σε δεξιές αντιστασιακές οργανώσεις, μετά τον Εμφύλιο όμως άλλαξε «στρατόπεδο». Στη δικτατορία μετείχε σε όλες τις κινήσεις των λογοτεχνών και των διανοουμέ νων και θεωρείται, δικαίως, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της πρώ της μεταπολεμικής γενιάς.

__________________________________________________18 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ φ Ήταν ήδη υπέργηρος, 88 ετών. Αλλά ο Σάββας Αγουρίδης εξακολουθούσε να είναι παρών με τις παρεμ βάσεις και τα κείμενά του, πάντα υπερασπίζοντας τις μειονότητες. «Υπήρξε ένας φωτισμένος πνευματικός άνθρωπος, με σπουδαίο συγγραφικό έργο, ένας θεολόγος της αλληλεγγύης και της κοινωνικής απελευ θέρωσης» υπογράμμισε το Γραφείο Τύπου του Συνασπισμού.

Φ 18 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ _____________________________________________ Μ' ένα σημαντικό βραβείο τιμήθηκε ο Χαρούκι Μουρακάμι. Πρόκειται για το λογοτε χνικό βραβείο Jerusalem για την Ελευθερία του Ατόμου στην Κοινωνία. Παρότι δέχθηκε πιέσεις να μην ταξιδέψει στο Ισραήλ και να μην αποδεχτεί το βραβείο εκεί νος τελικά πήγε στην Ιερουσαλήμ και αποδέχτηκε το βραβείο. «Όπως οι περισσό τεροι μυθιστοριογράφοι κάνω ακριβώς το αντίθετο από αυτό που μου λένε. Είναι οτη φύση του μυθιστοριογράφου. Οι μυθιστοριογράφοι δεν εμπιστεύονται ποτέ κάτι που δεν έχουν δει ή αγγίξει. Οπότε επέλεξα να δω. Επέλεξα να μιλήσω από δω από το να μη μιλήσω καθόλου».

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Ελληνική ποίηση σε CD Περίοδος δεύτερη, Διόνυσος/Lyra, 2009 Γιάννης Ν. Μπασκόζος

[ Lyra, η ιστορική αυτή εταιρεία j είχε χρόνια πριν κυκλο-

Η !I φορήσει σε δίσκους, και αργό τερα σε CD, ηχογραφη μένους τους μεγαλύτερους έλληνες ποιητές να διαβάζουν ποιήματα τους, επανέρχε ται με ένα νέο κύκλο και υ πό την ετι κέτα «Διόνυσος». Η πρώ τη εκείνη σειρά ποιητών ήταν αρκετά τολμηρή για την εποχή της, καθώς περιλάμ βανε γνω στούς βραβευμένους ποιη τές, ό π ω ς Σεφέρης, Ελυτης αλλά και... άγνωστους: Σινόπουλος, Κα-

14-

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

τσαρός κ.ά. Η δεύτερη περίοδος είναι ακόμα πιο τολμηρή, καθώς περιλαμ βάνει ποιητές μιας ευρύτατης γκάμας και α π ό διαφορετικές γενιές. Έτσι ακούμε α π ό τους παλιότερους την Κική Δημουλά, τον Τίτο Πατρίκιο, τον Μάνο Ελευθερίου, τον Μάρκο Μέσκο, αλλά και τους πλέον σύγχρονους, της γενιάς του '70, η οποία είναι ακόμα δημιουργική και πληθωρική. Έτσι εί δαμε με έκπληξη ηχογραφήσεις του Χριστόφορου Λιοντάκη, του Γιάννη Κοντού, του Θανάση Νιάρχου, του Αντώνη Φωστιέρη, της Τζένης Μαστοράκη, του Μιχάλη Γκανά. Ας ελπί σουμε ότι κι αυτή η σειρά θα έχει επιτυχία και θα καταφέρει να μυήσει νέ ους εραστές της ποίησης στο να ακούν ποίηση και να την χαίρονται. Και, αν είναι δυνατόν, η π ρ ο σπάθεια αυτή να βρει καλούς μιμητές. ■

Επιμέλεια: Χρυσάνθη Κουλελή

Ιανουάριος 2009 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Γενικός Πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

1 Όλα σου τα ’μαθα μα ξέχασα μια λέξη 2 Οι αλήθειες των άλλων

Δημήτρης Μπουραντάς

Πατάκης

Νίκος θέμελης

3 Για να δει τη θάλασσα

Ευγενία Φακίνου

Κέδρος Καστανιώτης

4 Η ζωή είναι αγρίως απίθανη

Μαργαρίτα Καραπάνου

Ωκεανίδα

5 Κωνσταντινούπολη των ασεβών μου φόβων

Γιάννης Ξανθούλης

Μεταίχμιο

6 Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω 7 To show είναι των Ελλήνων 8 Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης

Λένα Διβάνη

Καστανιώτης

Μένης Κουμανταρέας Μάρω Βαμβουνάκη

Κέδρος

9 Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Ελληνικά Γράμματα

Διονύσης Χαριτόπουλος

Τόπος

10 Ημών των ιδίων

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ψυχογιός

Αλυσίδες Β ιβλιοπω λείω ν

1 Όλα σου τα 'μαθα μα ξέχασα μια λέξη 2 Οι αλήθειες των άλλων

Δημήτρης Μπουραντάς

3 Για να δει τη θάλασσα 4 Η ζωή είναι αγρίως απίθανη 5 Κωνσταντινούπολη των ασεβών μου φόβων

Ευγενία Φακίνου

Κέδρος Καστανιώτης

Μαργαρίτα Καραπάνου

Ωκεανίδα

Γιάννης Ξανθούλης Λένα Διβάνη

Μεταίχμιο Καστανιώτης

Μάρω Βαμβουνάκη

Ψυχογιός

8 To show είναι των Ελλήνων

Μένης Κουμανταρέας

Κέδρος

9 Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι

Λένα Μαντά

Ψυχογιός

6 Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω 7 Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης

10 Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας

Νίκος θέμελης

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 1 Οι αλήθειες των άλλων 2 Όλα σου τα 'μαθα μα ξέχασα μια λέξη

Πατάκης

Ελληνικά Γράμματα

Ανεξάρτητα Β ιβλιοπω λεία Νίκος θέμελης

Κέδρος

Δημήτρης Μπουραντάς

Πατάκης

3 Για να δει τη θάλασσα 4 Κωνσταντινούπολη των ασεβών μου φόβων 5 Η ζωή είναι αγρίως απίθανη

Ευγενία Φακίνου

Καστανιώτης

Γιάννης Ξανθούλης

Μεταίχμιο

Μαργαρίτα Καραπάνου

Ωκεανίδα

6 Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω 7 To show είναι των Ελλήνων 8 Όλα τα ναι του κόσμου

Λένα Διβάνη

Καστανιώτης

Μένης Κουμανταρέας

Κέδρος Καστανιώτης

9 Η Μαρία των Μογγόλων 10 Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας

Φωτεινή Τσαλίκογλου Μαριάννα Κορόμηλά Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Πατάκης Ελληνικά Γράμματα

Σημειώσεις: 1. Στην Ελληνική Πεζογραφία, στο γενικό πίνακα, μετά τους 10 πρώτους ακολουθούν οι κάτωθι τίτλοι: Άνθρωπος στο πη γάδι, Μόνος Ελευθερίου, (Μεταίχμιο) - Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι, Λένα Μαντά, (Ψυχογιός) - Δε μ’ αγαπάς. Μ’ αγα πάς., Μαργαρίτα Λυμπεράκη, (Καστανιώτης) - Αιώνιος δείπνος, Γιώργος θεοφάνους, (Σύγχρονοι Ορίζοντες) - Όλα τα ναι του κόσμου, Φωτεινή Τσαλίκογλου, (Καστανιώτης) - Η ευτυχία είναι απόφαση, Κατερίνα Τσεμπερλίδου, (Modern Times) - Το οριζόντιο ύψος, Αργύρης Χιόνης, (Κίχλη) - Η Μαρία των Μογγόλων, Μαριάννα Κορόμηλά, (Πατάκης) - Ιμαρέτ, Γιάννης Καλπούζος, (Μεταίχμιο) - Οι αετοί πεθαίνουν ελεύθεροι, Γιώργος Πολυράκης, (Ψυχογιός) ι=>

Ιανουάριος 2009 Γενικός πίνακας α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ξέ νη λ ο γ ο τ ε χ ν ία

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

1 Λυκόφως

Stephanie Meyer

Πλατύπους

2 Νέα Σελήνη

Stephanie Meyer

3 Γόμορρα

Ρομπέρτο Σαβιάνο

Πλατύπους Πατάκης

4 0 γυρισμός

Victoria Hislop

Διόπτρα

5 θα φωνάξω την αστυνομία

Ίρβιν Γιάλομ

6 Σκοτώστε τον Ρόμελ 7 Η φωτιά

Στίβεν Πρέσσφιλντ

Πατάκης

Κάθριν Νέβιλ

Λιβάνης

8 Το νησί

Victoria Hislop Μίλτον Γκάιλς

Διόπτρα

9 Χαμένος παράδεισος 10 Όλες οι μέρες

Ιζαμπέλ Αλιέντε

ΑΒυσίδες ΒιβΒιοπωΒείων 1 Λυκόφως

Άγρα

Μίνωας Ωκεανίδα

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Stephanie Meyer

Πλατύπους

2 Γόμορρα

Ρομπέρτο Σαβιάνο

3 Νέα Σελήνη

Stephanie Meyer

Πλατύπους

4 0 γυρισμός

Victoria Hislop

Διόπτρα

Πατάκης

5 θα φωνάξω την αστυνομία

Ίρβιν Γιάλομ

Άγρα

Στίβεν Πρέσσφιλντ

Πατάκης

7 Η φωτιά

Κάθριν Νέβιλ

Λιβάνης

8 Το νησί 9 Χαμένος παράδεισος

Victoria Hislop Μίλτον Γκάιλς

Διόπτρα

Ορχάν Παμούκ

Ωκεανίδα

6 Σκοτώστε τον Ρόμελ

10 Το σπίτι της σιωπής

Ανεξάρτητα ΒιβΒιοπωΒεία 1 Λυκόφως

Μίνωας

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Stephanie Meyer

Πλατύπους

2 Νέα Σελήνη

Stephanie Meyer

Πλατύπους

3 0 γυρισμός 4 θα φωνάξω την αστυνομία

Victoria Hislop Ίρβιν Γιάλομ

Διόπτρα

5 Γόμορρα 6 Σκοτώστε τον Ρόμελ

Ρομπέρτο Σαβιάνο

Πατάκης

Στίβεν Πρέσσφιλντ

7 Χαμένος παράδεισος

Μίλτον Γκάιλς

Μίνωας

8 Όλες οι μέρες 9 Το χρυσόψαρο

Ιζαμπέλ Αλιέντε Jean Marie Gustave Le Clezio

Ωκεανίδα

Κάθριν Νέβιλ

Λιβάνης

10 Η φωτιά

Άγρα Πατάκης

Πατάκης

- Οι αλκυόνες γεννούν το καλοκαίρι, Βίκυ Φαλάρα, (Οιωνός) - Πάρε το μηδέν, Κωνσταντίνος Καμάρας, (Ωκεανίδα) Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης, Σώτη Τριαντάφυλλου, (Πατάκης) - Η αηδονόπιτα, Ισίδωρος Ζουργός, (Πατάκης) - Το ευχαριστημένο ή οι δικοί μου άνθρωποι, Μαρία Καραγάτση, (Άγρα). 2. Η λίστα των βιβλιοπωλείων από τα οποία αντλούνται τα στοιχεία είναι «ανοιχτή». 3. Τα στοιχεία για τα «Ευπώλητα - Ιανουάριος 2009» προέρχονται από 21 βιβλιοπωλεία που έδωσαν ακριβή αριθμό πωληθέντων αντιτύπων. t=>

Ιανουάριος 2009 Γενικός πίνακας

π ο ίη σ η

α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 Το Μονόγραμμα 2 Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως 3 Ποιήματα 4 Λυσιμελής πόθος 5 Υάκινθοι, βιολέτες και ηλιοτρόπια

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Οδυσσέας Ελύτης Κική Δημουλά

Ίκαρος

Κική Δημουλά

Ίκαρος

Τίτος Πατρίκιος Τάσος Λειβαδίτης

Καστανιώτης

Ίκαρος

Κέδρος

6 Αμοργός 7 Ενός λεπτού μαζί

Νίκος Γκότσος

Πατάκης

Κική Δημουλά

Ίκαρος

8 70 χρόνια φαγούρα

Τσαρλς Μπουκόφσκι

9 Ποιήματα 10 Το Άξιον εστί

Ηλέκτρα

Αννα Αχματοβα

Μικρή Άρκτος

Οδδυσσέας Ελύτης

Ίκαρος

ΠΟΙΗΣΗ

Αλυσίδες Βιβλιοπω λείω ν

1 Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως 2 Ποιήματα

Κική Δημουλά

Ίκαρος

Κική Δημουλά

Ίκαρος

3 Το Μονόγραμμα 4 Λυσιμελής ποθος

Οδυσσέας Ελύτης Τίτος Πατρίκιος

Ίκαρος Καστανιώτης

5 Υάκινθοι, βιολέτες και ηλιοτρόπια 6 Ενός λεπτού μαζί

Τάσος Λειβαδίτης

Κέδρος

Κική Δημουλά

Ίκαρος

7 Τα ποιήματα

Γιώργος Χρονάς

Οδός Πανός

8 Ήχος απομακρύνσεων

Κική Δημουλά

Ίκαρος

9 Ποιήματα

Άννα Αχμάτοβα Αρσένι Ταρκόφσκι

Ίνδικτος

10 Χρόνος

ΠΟΙΗΣΗ

Μικρή Άρκτος

Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία

1 Το Μονόγραμμα 2 Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως 3 Αμοργός

Οδυσσέας Ελύτης

Ίκαρος

Κική Δημουλά

Ίκαρος

Νίκος Γκάτσος

Πατάκης

4 Ποιήματα

Κική Δημουλά

Ίκαρος

5 70 χρονιά φαγούρα

Τσαρλς Μπουκόφσκι

Ηλέκτρα

6 Όλα τα τραγούδια 7 Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου

Χρύσα Προκοπάκη

Κέδρος

8 Λυσιμελής πόθος

Τίτος Πατρίκιος

Καστανιώτης

9 Ποιήματα

Γιώργος Σεφέρης

Ίκαρος

Κική Δημουλά

Ίκαρος

10 Εκτός σχεδίου

Νίκος Γκάτσος

Πατάκης

4. Δημοσιεύονται σε κάθε κατηγορία τα 10 πρώτα σε πωλήσεις. 5. Συνολικά δόθηκαν από τα βιβλιοπωλεία 62 τίτλοι για την ελληνική πεζογραφία, 69 για την ξένη, 75 για την ποίηση, 58 για τα δοκίμια, 77 για την παιδική & εφηβική λογοτεχνία και 81 για τα διάφορα. 6. Στην κατηγορία Δοκίμια περιλαμβάνονται: λογοτεχνικά δοκίμια, μελέτες, (κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, ιστορικό βιβλίο). 7. Στην κατηγορία Διάφορα περιλαμβάνονται: λευκώματα, μαγειρική, ταξίδια, μαρτυρίες, τεχνικά κ.λπ. ο

Κανείς δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια του στην αλήθεια...

αλεξαντρΣ Ο

Λ Ζ Ε Ν ΙΤ Σ ΙΝ

ςολζενιτςιη

τενιι· βιτε

Ιανουάριος 2009 Γενικός πίνακας

δ ο κ ί μ ια

α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

1 Το μυστικό

Μπερν Ράντα

Λιβάνης

2 Στον κήπο του Επίκουρου

Irvin Yalom

Άγρα

3 Λευκό κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι 4 Η κρίση

Μίμης Ανδρουλάκης

Καστανιώτης

Κώστας Σημίτης

Πόλις

5 Τι είναι το Βυζάντιο

Judith Herrin

Ωκεανίδα

6 Τα βήματα του Έστερναχ 7 Επαναστάτες

Αλέκος Παπαδόπουλος

Εστία

Έρικ Χόμπσμπαουμ

θεμέλιο

8 Μικρή ιστορία του κόσμου 9 Εγχειρίδιο βλακείας 10 Γράφε-Μίλα ορθά ελληνικά

Ερνστ Γκόμπριχ

Πατάκης

Διονύσης Χαριτόπουλος Γεράσιμος Μαρκαντωνάτος

Τόπος

ΔΟΚΙΜΙΑ

Gutenberg

Αλυσίδες Βιβλιοπω λείω ν

1 Το μυστικό 2 Στον κήπο του Επίκουρου

Μπερν Ρόντα

Λιβάνης

Irvin Yalom

Άγρα

3 Λευκό κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι 4 Τι είναι το Βυζάντιο

Μίμης Ανδρουλάκης

Καστανιώτης

Judith Herrin

Ωκεανίδα

5 Επαναστάτες

Έρικ Χόμπσμπαουμ

6 Γράφε-Μίλα ορθά ελληνικά

Γεράσιμος Μαρκαντωνάτος

θεμέλιο Gutenberg

7 Όπως ειπώθηκαν εκεί και ακούστηκαν

Μεταίχμιο

Νίκος Σιδέρης

8 Η ελληνική ιδιαιτερότητα (τ.2)

Κορνήλιος Καστοριάδης

Κριτική

9 Εγχειρίδιο βλακείας

Διονύσης Χαριτόπουλος

Τόπος

Πωλ Κρούγκμαν

Πόλις

10 Η συνείδηση ενός προοδευτικού

ΔΟΚΙΜΙΑ

Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία

1 Η κρίση

Κώστας Σημίτης

Πόλις

2 Τα βήματα του Έστερναχ

Αλέκος Παπαδόπουλος

Εστία

3 Το μυστικό 4 Λευκό κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι

Μπερν Ρόντα

Λιβάνης

Μίμης Ανδρουλάκης

Καστανιώτης

5 Στον κήπο του Επίκουρου

Irvin Yalom

Άγρα

6 Μικρή ιστορία του κόσμου 7 Εγχειρίδιο βλακείας

Ερνστ Γκόμπριχ

Πατάκης

Διονύσης Χαριτόπουλος

Τόπος

Έρικ Χόμπσμπαουμ

θεμέλιο

Κορνήλιος Καστοριάδης

Κριτική

Ian Kershaw

Πατάκης

8 Επαναστάτες 9 Η ελληνική ιδιαιτερότητα (τ.2) 10 Μοιραίες επιλογές

8. Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοιχεία είναι: ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 34911 - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 210 3615077 - ΕΚΦΡΑΣΗ, Ανω Γλυ φάδα, 210 9603817 - ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ, Χαλάνδρι, 210 6800644 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, Αθήνα, 210 2618156 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310 276447 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατερίνη, 23510 36024 - ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310 67276 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, ^

[ Δ I A B A Ζ Ω I Ε Υ Π Ω Λ Η Τ A I

Ιανουάριος 2009

ΠΑΙΔΙΚΗ & ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γενικός Πίνακας α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ Οι ιστορίες του Μπιντλ του βάρδου

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Ψυχογιός Πατάκης

2 0 Μικρός Πρίγκιπας

Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ

3 0 ψεύτης παππούς 4 Μια φορά κι έναν καιρό στο ράδιο Θεσσαλονίκη

Άλκη Ζέη Συλλογικό

Ιανος

5 Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 6 θέλω μόνο να παίξω μαζί σου

Τζεφ Κίνι Μερκούριος Αυτζής

Ψυχογιός

7 Το ψηλότερο μπαλκόνι του κόσμου

Ζωή Βαλάση

Ελληνικά Γράμματα

8 Εξηγώντας τα μαθηματικά στις κόρες μου

Ντενί Γκετζ

Κέδρος

Rene Goscinny

Σύγχρονοι Ορίζοντες

9 0 μικρός Νικόλας 10 Οι περιπέτειες του Φρίξου

Κέδρος

Μυρτώ Δημητρίου

ΑΠυσίδες ΒιβΛιοπωλείων

Ελληνικά Γράμματα

Δια Βίου

ΠΑΙΔΙΚΗ & ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

1 Οι ιστορίες του Μπιντλ του βάρδου 2 Μια φορά κι έναν καιρό στο ράδιο Θεσσαλονίκη

Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

Ψυχογιός

Συλλογικό

Ιανος

3 0 ψεύτης παππούς 4 0 Μικρός Πρίγκιπας 5 θέλω μόνο να παίξω μαζί σου

Άλκη Ζέη Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ

Κέδρος

6 Το ψηλότερο μπαλκόνι του κόσμου 7 Οι περιπέτειες του Φρίξου

Ζωή Βαλάση

Ελληνικά Γράμματα

Μυρτώ Δημητρίου

Δια Βίου

8 0 μικρός Νικόλας 9 0 μικρός Νικόλας σε νέες περιπέτειες

Rene Goscinny

Σύγχρονοι Ορίζοντες

Rene Goscinny

Σύγχρονοι Ορίζοντες

Λίτσα Ψαραύτη

Πατάκης

10 Η σπηλιά της γοργόνας

Μερκούριος Αυτζής

Ανεξάρτητα Β ιβλιοπω λεία

Πατάκης Ελληνικά Γράμματα

ΠΑΙΔΙΚΗ & ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Ψυχογιός Πατάκης

1 Οι ιστορίες του Μπιντλ του βάρδου

Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

2 0 Μικρός Πρίγκιπας

Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ

3 0 ψεύτης παππούς 4 Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 5 Εξηγώντας τα μαθηματικά στις κόρες μου

Άλκη Ζέη

Κέδρος

Τζεφ Κίνι

Ψυχογιός

ΝτενίΓκετζ Τοσούλα Τσιλιμένη

Κέδρος Δίπτυχο

Ζωρζ Σαρρή

Πατάκης

Ευγένιος Τριβιζάς Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ

Ελληνικά Γράμματα

Άννα Δεϊμέζη

Πατάκης

6 0 κύριος Μπου 7 Το ψέμα 8 Η τελευταία μαύρη γάτα 9 0 μικρός πρίγκιπας 10 Γκρίζα χρόνια

Ηριδανός

210 3650000 - Ρ0ΚΚΑΣ, Μεταμόρφωση, 210 2812946 - ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, Λιβαδειά, 22610 23136 - ΣΧΗΜΑ, Χανιά, 2810 56937 - ΠΑΠΥΡΟΣ-ΑΙΓΕΑΣ, Χίος, 22710-21550 - ΑΒΑΚΙ0, Θεσσαλονίκη, 2310-410520 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ, Κοζάνη, 24610-26463 - ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙ0Υ, Αλυσίδα, 210-3323300 ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, Αλυσίδα, 210-3258440 - ΜΕΘΕΝΙΤΗ, Πάτρα, 2610-274147 - ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Πάτρα, 2610223688 - ΠΑΙΔΕΙΑ, Αλυσίδα, 2410-284304 - ΠΟΛΥΕΔΡΟ, Πάτρα, 2610-277342.

[

ι α

]

Ε Υ Π Ω Λ Η Τ A

Ιανουάριος 2009 Γενικός πίνακας

δ ιά φ ο ρ ά

α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 LOGICOMIX

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Απόστολος Δοξιάδης...

Ίκαρος

2 Εμείς οι Έλληνες (τ.3)

Συλλογικό

ΣΚΑΪ

3 Παιχνίδι χωρίς όρια 4 101 πράγματα που έμαθα στη Σχολή Αρχιτεκτονικής

Χρήστος Σωτηρακόπουλος Matthew Frederick

Τόπος Παπασωτηρίου

~ Τ Ayrton Senna, adeus 2

Βασίλης Τσακίρογλου

Introbooks

6 99 γρίφοι και παιχνίδια λογικής

Antonin Vergez

Κονιδαρης

7 Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι

Γκάρυ Κασπάροφ

Πατάκης

8 Γεωγραφία Παγκόσμιος Άτλας

Συλλογικό

Ελευθερουδάκης

9 Η ιστορία της μουσικής

Maria Lord

Ελευθερουδάκης

Andre Domine

Ελευθερουδάκης

10 Οίνος

ΔΙΑΦΟΡΑ

ΑΑυσίδες Β ιβλιοπω λείω ν

1 LOGICOMIX

Απόστολος Δοξιάδης...

Ίκαρος

2 Εμείς οι Έλληνες (τ.3)

Συλλογικό

ΣΚΑΪ

3 101 πράγματα που έμαθα

Matthew Frederick

Παπασωτηρίου

Χρήστος Σωτηρακόπουλος

Τόπος

5 Ayrton Senna, adeus 2

Βασίλης Τσακίρογλου

Introbooks

6 Γεωγραφία Παγκόσμιος Άτλας 7 Η ιστορία της μουσικής

Συλλογικό

Ελευθερουδάκης

Maria Lord

Ελευθερουδάκης

8 Οίνος

Andre Domine

Ελευθερουδάκης

9 Είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε

Μπάρμπαρα Μπέργκερ

Καστανιώτης

Γκάρυ Κασπάροφ

Πατάκης

στη Σχολή Αρχιτεκτονικής 4 Παιχνίδι χωρίς όρια

10 Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι

Ανεξάρτητα Β ιβλιοπω λεία

δ ιά φ ο ρ ά

1 LOGICOMIX

Απόστολος Δοξιάδης...

2 99 γρίφοι και παιχνίδια λογικής 3 Χρώμα και μνήμες 4 100 χρόνια Παναθηναϊκός

Antonin Vergez

Κονιδαρης

Βασίλης Σίμος Σήφης Βοτζάκης

Οιωνός Λιβάνης

5 Παιχνίδι χωρίς όρια

Ίκαρος

Χρηστός Σωτηρακόπουλος

Τόπος

6 Στη Σμύρνη το 1922

Καραμπετ Χατσεριαν

Πατάκης

7 Η γη αύριο

Yannick Monget

Οιωνός

8 Στην κουζίνα με την Αργυρώ

Αργυρώ Μπαρμπαρίγου

9 Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι 10 Πρόσωπα της οικονομίας

Φερενίκη

Γκάρυ Κασπάροφ

Πατάκης

Νίκος Νικολάου

Λιβάνης

9. Στον πίνακα «Αλυσίδες βιβλιοπωλείων» περιλαμβάνονται: ΙΑΝΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ. Στον πίνακα «Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία» όλα τα υπόλοιπα.

Κ υκλοφορούν — 01 ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Rene Kaes (μτφρ. Κλ. Ναυρίδης) — Οΐ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ J. M aisonneuve (μτφρ. Νιχ. Χρηστάχης) — Ο μ η ρο ς Jacqueline d e Romilly (μτφρ. Βρανίχου Φλώρα)

— ΤΑ Μ.Μ.Ε. Fran?is Balle (μτφρ. Τσελέντη Ξανθίππη) ... 0 ΕΠΙΚΟΥΡΙΣΜΟΣ Jean Bran (μτφρ. Αρχ. Πολέμη) — Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ Jean-Jacques Maffre (μτφρ. Ευγ. Τσελέντη) — Η ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ Jacques Corraze (μτφρ. Δήμητρα Κάλλια) — ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ Roger Perron (μτφρ. Nix. Χρηστάχης) — ΤΟ ΑΓΧΟΣ Jean Benjamin Stora (μτφρ. Ζέφη Κάλλια) ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΕΣ Reynal Sorel (μτφρ. Γ. Αραμπατζής) — Η ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Henri Chabrol (μτφρ. Ζέφη Κάλλια) — Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Philippe M oreau-Defarges (μτφρ. Κ. Περιστεράχη)

^ ύ )0 € (ο ^

Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Fr. d e Teyssier—G. Baudier (μτφρ. Κ. Περιστεράχη) Η ΜΑΝΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Reym ond Bloch (μτφρ. Κ. Αλάτσης) — Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Henri Loo-Pierre Loo (μτφρ. Ζέφη Κάλλια) — ΤΑ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ A. Femadez-Zo'ila (μτφρ. Ζέφη Κάλλια)

A A I A A A Ο Σ I . Ζ Α Χ Α Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Α ρσάχη 6. 105 64 Αθήνα · Τηλ. (210) 32.33.271 - fax: (210) 32.47.791 www.daedalos.gr · e-mail: daed-/ah@ otenet.gr

του Αλέζη Ζήρα

Η γλώσσα είναι η μόνη φαντασιακή μου ταυτότητα χω παρατηρήσει πολλές φορές -και νομίζω ότι δεν είναι δική μου και μόνο εντύπω ση- π ω ς κάθε φορά πο υ βγαίνω έξω α π ό τα γεωγρα φικά όρια της Ελλάδας μεγαλώνει απροσδόκητα η έγνοια μου για τη γλώσσα πο υ μιλώ και προβληματίζομαι ιδιαίτερα για το τι είμαι και τι αντιπρο σωπεύω. Χωρίς να θέλω να κάνω συ γκρίσεις, νομίζω ότι αυτή την έγνοια τη συμμερίζονταν και άλλοι στο μακρινό όσο και στο πρόσφ ατο παρελθόν, ζώντας σε αλλόγλωσα περιβάλλοντα και αναμφισβήτητα σε κοινωνίες πολύ πιο ώριμες πολιτισμικά. Ο Κοραής, πρωτ' απ ' όλα, ο μοιραίος και καταλυτικός Ψυχάρης, ο Χατζόπουλος, ο Γρυπάρης, και ένα σωρό άλλοι πο υ έβλεπαν ή φαντά ζονταν την έννοια του έθνους και της γλώσσας του με αρκετά μεγαλύτερη δι αύγεια, όσο ήταν μακριά α π ό την ημε δαπή, οραματίζονταν μια ελληνική σύν θεση πο υ κάθε άλλο μπορώ να π ω ότι ήταν μακριά α π ό τα δοκιμασμένα δυ τικά πρότυπα. Για να επιστρέφω όμως στα παρόντα, θυμίζω στον εαυτό μου ότι το αυτί ή το βλέμμα μου αποκτούν μια άλλη οξύτητα όταν παύει να υ πάρ χει η συνηθισμένη οικεία σχέση με το χώρο. Αυτόματα χτυπάει το καμπανάκι ενός συναγερμού. Ακούσματα ή γραπτά που αλλιώς δεν θα τα πρόσεχα καθόλου ή πο υ θα τα παρέκαμπτα θεωρώντας τα επουσιώδη, όταν μεταφερθώ σ' ένα περιβάλλον «ανοίκειο» παίρνουν μια διαφορετική, άλλη διάσταση. Στέκομαι και παρατηρώ τα ονόματα τω ν δρό μων, προσπαθώ να θυμηθώ αν συνδέ ονται με την ελληνική ιστορία, πράγμα που, αν συμβαίνει, μεγεθύνει τη σημα σία τους και με κάνει να αντιμετωπίζω σοβαρότερα ακόμα και την πιο α π ό μερη πλατεία.

Ό π ω ς ο μετανάστης άλλων εποχών, ωσότου ισορροπήσει μέσα στον και νούργιο κόσμο όπου βρέθηκε, δεν έχει να στηριχθεί και να σκεφθεί πα ρά στη γλώσσα π ου κουβαλάει μαζί του, έτσι κι εγώ πιάνω τον εαυτό μου κατά τη διάρκεια τω ν ταξιδιών να αμύνεται απέναντι στην πολιορκία τω ν φωνών, των ήχων, των επιγραφών, τω ν ονομά τω ν τω ν πόλεω ν και τω ν οδών, των τίτλων των εφημερίδων, των ανακοινώ σεων, ακόμα και των graffiti π ου είναι γραμμένα ή κολλημένα στους τοίχους. Προσπαθώ να εντοπίσω ενδεχόμενα ομόρριζα των ξένων όρων με τους δι κούς μας και, όχι σπάνια, ιδίως όταν τα ξιδεύω στη Γερμανία ή στη Γαλλία, δια κρίνω ελληνογενείς λέξεις π ου έχουν εν σωματωθεί στην καθομιλούμενή τους -ακόμα και σε συζητήσεις τηλεοπτικές μεταξύ ειδικών- ενώ τείνουν να εξαφα νιστούν εδώ, στην αρχική γλωσσική τους κοίτη, θυσιασμένες στην έωλη αντίληψη π ου έχουμε να ενθαρρύνουμε στην ομιλία μας την απλούστευση. Με το να θεωρούμε, όπω ς οι αμερικανοί νεοβάρβαροι τω ν πάσης φύσεω ς Nasdaq και Dow-Jones, ότι το περιορισμένο στους συνθηματολογικούς οικονομικούς κώδικες λεξιλόγιο μειώνει τον χρόνο π ο υ απαιτείται για τη συνεννόηση. Μα αυτό ήδη γίνεται. Αμέτρητες φορές έχω παρακολουθήσει τις συνεδριάσεις της Βουλής και αυτό π ου με έχει εντυπω σιάσει ιδιαίτερα δεν είναι ασφαλώς η ρητορική δεινότητα των κοινοβουλευτι κών μας αλλά το ότι, αν παραλείψεις την κομματική π ροσω π ίδ α και το χρώμα της, οι ομιλίες μιμούνται σε έν δεια νοημάτων η μία την άλλη. Από την άλλη όμως μεριά έχω πλήρη συνείδηση του ότι φ αντασιοκοπώ απύθμενα όταν κάνω π ω ς αγνοώ την

πραγματικότητα, όταν θεωρώ την ελ ληνική ως lingua franca, ως μέσο επικοι νωνίας ενός πολιτισμού που έχει μετοι κήσει προ πολλοό απ ό εδώ, ήδη πεθαίνοντας ήρεμα στις ηλεκτρονικά οργα νωμένες βιβλιοθήκες των ευρωπαϊκών μητροπόλεων. Ασφαλώς η εποχή μας δεν είναι η εποχή του Ελύτη ή του Σεφέρη, ο οποίος ενδιαφερόταν για την εσωτερική θωράκιση και τον πλουτισμό της γλώσσας, όταν ανέφερε για τον Κάλβο, τον Σολωμό και τον Καβάφη ότι είναι μεν «οι τρεις μεγάλοι πεθαμένοι ποιητές μας που δεν ήξεραν ελληνικά», αλλά ταυτόχρονα ότι είναι οι ποιητές για τους οποίους η αγωνία της έκφρα σης και ο αγώνας τους να αποκτήσουν την τέχνη του χειρισμού της ελληνικής γλώσσας συνιστούσαν τη διαφορετικότητά τους -τ ο ύφος τους. Θα πρό σθετα εγώ πω ς δεν μπορούσαν καν να νιώσουν μέρος ενός κόσμου τον οποίο πρώ τα φαντάζονταν και έπειτα εννο ούσαν ως συνέχειά τους, παρά μόνο ως γλωσσικό σόμπαν. Για τον Σεφέρη ήταν περίπου αδιανόητο να οργανώνει το δικό του σόμπαν, να συντάσσει τις μυ θικές του αναγωγές, χωρίς να αφήνει να φανεί στον λόγο του το αποτύπωμα μιας ιδιότυπης, ξεχωριστικής συγκίνη σης, η οποία δεν σήμαινε το ίδιο σε κα μιά άλλη γλώσσα πλην της ελληνικής. Η γλώσσα είναι η μόνη φαντασιακή μου ταυτότητα, ίσως η ισχυρότερη, αυτή που δεν λογαριάζει εθνικές ή θρησκευ τικές σχηματοποιήσεις, αλλά ούτε και τις άλλες διαιρέσεις που επιβάλλονται και συνήθως εξαφανίζονται μετά απ ό ένα χρονικό διάστημα. Ό μω ς δεν ζουμε πια πα ρά την απομυθοποιημένη όψη του Αιγαίου, και η μοίρα του ελληνισμού και της ταυτότη τάς του έφτασε στο σημείο, στα προη γούμενα χρόνια, να περάσει ως διακύβευμα περισσότερο στη ρητορική του εκκλησιαστικού άμβωνα και πολύ λιγό τερο, σχεδόν ελάχιστα, στον κατά π α ράδοση ζωτικό χώρο των ιδεών, της

πολιτικής σκέψης και της λογοτεχνίας. Μπορεί να μη θεωρώ ότι είμαι απ ό τους ηττοπαθείς που βλέπουν, ήδη π α νικόβλητοι, την ταχύτατα προωθού μενη εξαφάνιση των εθνών και μαζί των γλωσσών τους -α π ό αυτήν την πλευρά δεν υπάρχουν μεγάλες και μι κρές γλώσσες, αλλά η μία και μοναδική lingua imperiale και απεναντί της όλες οι υπόλοιπες- αλλά είναι αναμφίβολο ότι υπάρχουν πολλά καίρια σημάδια που μας το ομολογούν άμεσα και έμμεσα... Θυμάμαι ότι ένας φίλος α π ό τα παλιά, ο Βασίλης Ααμπρόπουλος, ένας ευφυής λόγιος με τον οποίο βρέθηκα αντίθετος τον τελευταίο καιρό γιατί βρίσκω τις ιδεοληψίες του π ερί εθνισμού και ελλη νικότητας τουλάχιστον αναχρονιστι κές, όταν πήρε την απόφαση να ακο λουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στην Αγγλία είχε σταματήσει περίπου ένα χρόνο πιο πριν να διαβάζει οτιδή ποτε στα ελληνικά, έτσι ώστε να μπει το ταχύτερο δυνατόν στον οργανικό κόσμο της αγγλικής. Ενώ στα τελευταία δέκα με δεκαπέντε χρόνια, για να περά σουμε σ' ένα δεύτερο σύμπτωμα, μεγα λύτερης εμβέλειας, άρχισαν να εμφανί ζονται πεζογράφοι π ου συνειδητά γρά φουν μ' ένα «εξουδετερωμένο» ύφος. Ό χι τόσο γιατί δεν μπορούν να γρά ψουν διαφορετικά, προσωπικότερα, αλλά κυρίως διότι αυτό το «απάν θρω πο ύφος», όπω ς το χαρακτήριζε ο Σεφέρης, η διαχείριση μιας γλώσσας χωρίς γωνίες και εξογκώματα, είναι αυτό που διδάσκονται στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στις εφημερίδες, στα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας. Το ουσιαστικά αμετάδοτο, το άνευρο ύφος, το κενό νοήματος, το εύκολο να αποδοθεί, αυτό ακριβώς στο οποίο θήτευσαν και θητεύουν πολιτικοί, δημο σιογράφοι και συγγραφείς, απλώθηκε τελικά σε τέτοιο σημείο ώστε να πάρει τη θέση της επιβεβλημένης γλώσσας μας. Έγινε η επικοινωνιακή μας κορω νίδα. ■

*Μια συνοπτικό τερη μορφή του κειμένου δημοσιεύτηκε στο περιοδικό

MonthlyReview

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

r a n όποιοι; του Γιώργου Ξενάριου

Ερωτήματα για τον δημιουργό Εταιρεία Συγγραφέω ν είναι μία αττό τις ελάχιστες συλλογικότητες -ίσ ω ς η μ όνη στον πνευματικό-καλλιτεχνικά χώρο π ο υ έχει κατορθώσει οι εκ π ρόσ ω ποί της να μην ανήκουν στην κατηγορία «συνδικαλιστές» (όρος π ο υ θα ισοδυναμουσε με δεύτερης διαλογής συγ γραφείς), ό π ω ς συμβαίνει σε πλείστα όσα συγγενή σωματεία (ηθοποι ούς, εικαστικούς κ.λπ.). Αυτό, ίσως, συμβαίνει επειδή οι συγγραφείς π ά ντοτε αντιμετώ πισαν το έργο τους σε στενή συνάφεια με το πλαίσιο π ο υ το περιέβαλλε, άσ χετα α π ό την ό ποια ιδεολογική αφετηρία του ς ή τους αισθητικούς προσανατολισμούς τους, άσ χετα ακόμη και α π ό το βα θύτερο περιεχόμενό του. Πράγματι, η γραφή φαίνεται να έχει μια στενό τερη σύνδεση με την ισχύουσα πολι τισμική συνθήκη α π ' ό,τι άλλες τέ χνες, ίσως επειδή το αποκλειστικό εργαλείο της (ας με συγχω ρέσουν για τη διατύπω ση οι μεταμοντέρνοι), η γλώ σσα, προσδιορίζεται κοινωνικά περισσότερο α π ' ό,τι ο ήχος (για τους μουσικούς) ή οι χρωστικές και οι εγκαταστάσεις (για το υ ς εικαστι κούς) κ.λπ. Αυτή λοιπόν η περιλάλητη πολιτι σμική συνθήκη έχει αλλάξει -και θ' αλλάζει κι άλλο, και συνεχώ ς. Στο πλαίσιό της, ήδη, η σοβαρή γραφή -ιδιαίτερα η ποίη σ η - έχει χάσει έδα φ ος π ρ ο ς όφελος αφελώ ν αφηγή σεων, στα όρια της λογοτεχνίας, και σ υχνότατα έξω α π ' αυτά. Το μεγάλο ερώτημα -και συνάμα χρέος τω ν επιμέρους συλλογικοτήτω ν- είναι αν οι πα νίσχυρες δυνάμεις π ο υ διαμορ φώ νουν το πολιτισμικό και επικοινω-

ΜΑΡΤΙΟΙ 2009

νιακό τοπ ίο μπορούν να α νασχεθούν α π ό τους ίδιους τους δημιουργούς. Ώ ς π ο ύ φτάνει η δυνατότητα του δημιουργού να παρεμβαίνει, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, σ' αυτό το τοπ ίο και να συνδιαμορφώνει το λογοτεχνικό πεδίο; Είναι αυτή η δυ νατότη τα ίδια με αυτήν π ο υ ίσχυε πριν α π ό λίγες δεκαετίες ή, μήπως, η εξουδετέρωση του δημιουργού είναι μία σχεδόν προγραμματική αρχή τω ν ποικίλων δυνάμεω ν π ο υ δρουν στο εσωτερικό και το εξωτερικό του λο γοτεχνικού συστήματος; Εντέλει: έχει ο δημιουργός π ια τη δυνατότητα να αυτο-αναπαράγεται μέσω του έργου του παρεμβαίνοντας στη διαδικασία υποδοχής του έργου ή, μήπως, οδεύ ουμε π ρ ο ς ένα, επικοινωνιακού χ α ρακτήρα, υπερ-σύστημα π ο υ στο εσωτερικό του τα επιμέρους συστή ματα, ανάμεσά του ς και το λογοτε χνικό, θα έχουν μεν έναν κάποιο βαθμό αυτονομίας, θα είναι όμως ανίκανα να ασκήσουν πιέσεις μέσα στον επικοινωνιακό χυλό όπ ο υ όλοι μας θα κολυμπάμε; Η Εταιρεία Συγγραφέω ν, έχοντας διατηρήσει -όχι χωρίς δυσκολίες- το πραγματικό της κύρος, δεν θα π ρ έ πει να εκτοκίσει το συμβολικό της κε φάλαιο με χαμηλό επιτόκιο. Με συ νεχή επ αγρύπνη ση και, κυρίως, με υψηλού βαθμού παρεμβατικότητα σε αυτό π ο υ ονομάζεται «δημόσιος χώρος», οφείλει να προσπαθήσει να επιτελέσει το σημαντικότερο καθή κον της: να καθιερωθεί ω ς ισότιμος, θεσμικός εταίρος σ το ευρύτερο πολι τισμικό παιχνίδι, μερικούς α π ό τους όρους του οποίου εδώ και δύο χρό νια π ρ ο σ π α θ εί να αναδιατάξει. ■

Απόστολος Δοξιάδης Χρίστος X Παποδημητρίου Αλέκος Παπαδάτος Annie Di Donna

L O G IC O M IX

«Ποιος 0ο μπορούσε να φανταστεί ότι ένα βιβλίο μαθηματικών, έστω και με τη μορφή κόμικς, θα μπορούσε να είναι τόσο διασκεδαστικό;» Αθηνόραμα

"Μια αφηγηση που κερδίζει τον αναγνώστη με την ευστροφία, την πνευματικότητα και τη γοητεία της.” ΜΑΙΑΣ ΚΑΝΕΛΛΗΣ, Τα Νέα

«Ένα αδιαμφισβήτητα συναρπαστικό ανάγνωσμα, ιδιαιτέρως εκπαιδευτικό για μικρούς και μεγάλους.» ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΟΤΖΙΑ, Καθημερινή

LOGICOMIX ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΔΜΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΛΕΚΟΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ ANNIE DI DONNA

£5.000 Α Ν Τ Ι Τ Υ Π Α ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΚΑΡΟΣ Τ: 210 5££515£ · w w w .ekdoseis-ikaros.gr

“ Το περιμέναμε και επιτέλους ήρθε! Φρέσκο, ευφυές, πνευματώδες και σπαρταριστό!» ΕΛΠΙΔΑ ΠΑΣΑΜΙΧΑΛΗ, Ελεύθερος Τύπος

«Απόλαυση των ματιών και του νου». VIVIENNE NILAN, Α +hens Plus/Νera Id Tribune

“ To LOGICOMIX μοιάζει ως ένα όνειρο, που γίνεται πραγματικότητα και πραγματικά μου είναι πολύ δύσκολο να κρύψω τον ενθουσιασμό μου.” ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Κ2ΤΣΜΣ, www.comlcdom.gr

Ενα ναι που μοιάζει με ίσως Κώστας Μποτόηουλος

Γ ΐϋ ^Γ Μ

Duiala Turquie

Qui a la Turquie Hachette literatures

πρώτη μου επαφή με το Μισέλ Ροκάρ ήταν το 1990, όταν αυτός ήταν Πρωθυπουργός της Γαλλίας (κυρίως του Μιτερόιν) κι εγώ φοιτητής της Σορβόννης (κυρίως του Παρισιού). Είχε καλέσει στο Μέγαρο Μοττινιόν μια ομάδα σοσιαλιζόντων νέων και, όταν με σύστη σαν, με ρώτησε όχι για τον Αντρέα, που μόλις είχε χάσει και πάλευε να επιστρέφει, αλλά για το Σημίτη, που δεν είχε ακόμη κάνει την κίνησή του. Οραματιστής ή οατλώς εξαιρετικά διορατικός; Το ίδιο ξανασκέφτηκα, όταν τον συνάντησα, ως συ νάδελφο αυτή τη φορά, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ιδίως όταν διάβασα το τε λευταίο πόνημα που έβγαλε πριν παραι τηθεί (υστέρα από 3 ευρωπαϊκές θητείες και 60 χρόνια στην ενεργό πολιτική). Το βι βλίο έχει τον παροπτάνω από εύγλωττο τίτλο «Ναι στην Τουρκία» και διαθέτει όλες τις βασικές ιδιότητες του συγγραφέα του: αναλυτική ψυχραιμία και διαύγεια, κωπη λασία κόντρα οτο ρεύμα, δέσμευση χωρίς μισόλογα, θέση εντελώς συγκεκριμένων οτόχων (η Τουρκία να μπει οτην Ευρω παϊκή Ένωση το 2023). Μένει να δούμε αν, για μια ακόμα φορά και πάντα εκ των υστέρων, θα δικαιωθεί Ο Ροκάρ δε γράφει για να πείσει, αλλά για να στρατεύσει -μ ε κίνδυνο, π ά ντως, σε ορισμένα σημεία, να φλερτά ρει με την υπερβολή («ένας λαός διαρ κούς ηρωισμού», ένας Όλιβερ Στόουν που «υπερδραματοποίησε» το «Εξπρές του Μεσονυχτίου», μια «έν δοξη παράδοση κατακτήσεων αλλά και σεβασμού των κατακτημένων», ένας ξέχειλος θαυμασμός για τον Ατατούρκ, τον Ερντογάν, τον Ντερβίς, ακόμα και την άγνωστή μας βιομήχανο-κληρονόμο Γκιουλέρ Σαμπαντσί). Αογικά αφιερώνει τον περισσότερο

χώρο στη -νηφάλια και, στα μάτια μου, πειστική- ανάλυση των υπέρ της ένταξης επιχειρημάτων: το σεβασμό στην υπόσχεση που έχει δοθεί στην Τουρκία απ ό το 1963, την αποφυγή διακριτικής σε βάρος της μεταχείρισης, τη σημασία για τη συγκρότηση μιας πολυπολισμικής και μη αμιγώς χριστια νικής ευρωπαϊκής ταυτότητας, το π ο λιτικό, οικονομικό, εμπορικό και ενερ γειακό συμφέρον της Ένωσης -«ας εί μαστε εγωιστές: πρόκειται για μια τε ράστια αγορά»-, το «καρότο» για τον ειρηνικό εκσυγχρονισμό της ίδιας της Τουρκίας. Προς τιμήν του -αλλά αλ λιώς δεν θα ήταν ο Ροκάρ- ο συγγρα φέας δεν απ οσιω πά τα προβλήματα και τα εμπόδια: τις ατέλειες του Κρά τους Δικαίου (θεωρώντας, όμως, μάλ λον καταχρηστικά, ότι η πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικα στηρίου για μη απαγόρευση του κυ βερνητικού κόμματος δείχνει ότι «το Κράτος Δικαίου αρχίζει να επικρατεί»), τα προβλήματα με τις μειονότητες (ιδίως τους Κούρδους), τις -όχι μόνο οικονομικές- ανισότητες ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας, την καθυστέ ρηση του αγροτικού εκσυγχρονισμού, την ύπαρξη μιας «οικονομίας του εγκλήματος» (με 300.000 παιδιά κάτω των 15 χρόνων να δουλεύουν πα ρά νομα και απάνθρω πα). Μιλά, φυσικά, και για την Κύπρο, αλλά με τρόπο, κατά τη γνώμη μου, υπερβολικά μονό πλευρο: κάνει λόγο για «σπαζοκεφα λιά» (σε σύγκριση με το κουρδικό «καρκίνωμα» και το αρμενικό «τα μπού»), κρίνει π ω ς η Τουρκία «διέπραξε ένα μεγάλο λάθος» το 1974 αλλά η Ελλάδα «δεν της είχε αφήσει άλλη δυνατότητα» (αυτή δεν είναι η

τουρκική, αλλά μόνο τουρκική, θεωρία για την κατοχή;), θεωρεί ότι, μετά το «όχι» τω ν Ελληνοκυπρίων στο δημο ψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν η Τουρκία δικαιούται να μην τηρεί ούτε καν τις τελωνειακός υποχρεώσεις της έναντι της Κόπρου. Υπάρχουν και πράγματα πο υ ο συγ γραφ έας δε λέει στο ένθερμο δοκίμιό του: για τις αντιφάσεις του κεμαλισμού (ενός συστήματος σύστημα υ πε ράσπισης μεν του κοσμικού χαρα κτήρα και της ενότητας του τουρκικού κράτους, αλλά όχι πά ντα σύμφωνου με τους κανόνες της δημοκρατίας), για το ρόλο της Ελλάδας στην «αναγέν νηση» της τουρκικής υποψηφιότητας μέσα α π ό το Ελσίνκι και τη σημερινή σταθερά υπέρ της ένταξης θέση της, για την οικονομική ανάπτυξη π ο υ σε μεγάλο βαθμό έχει επιτευχθεί όχι «παρά», αλλά χάρις στη διατήρηση φεουδαρχικών στοιχείων λειτουργίας της τουρκικής οικονομίας (όπω ς οι

«μεγάλες επιχειρηματικές οικογέ νειες»), Δε βλέπει, επίσης, την άλλη όψη ενός επιχειρήματος που χρησιμο ποιεί υπέρ της ένταξης: το βάρος και το πλήθος της Τουρκίας δεν έχει μόνο τη δυναμική να ενισχύσει το «ευρω παϊκό μοντέλο», αλλά ίσως και να το απειλήσει. Δε θεωρώ, τέλος, πειστική τη σύνδεση του «τέλους του ευρωπαϊ κού ομοσπονδιακού ονείρου» (με ευ θύνη της Μεγάλης Βρετανίας) με τη θέση ότι, ακριβώς επειδή η Ευρώπη δεν είναι πια πολιτική, μπορεί να δε χτεί στους κόλπους της την Τουρκία. Για μένα, μπορεί -και π ρ έπ ει- ακόμα να δοθεί ο αγώνας για μια βαθιά πολι τική, έστω και μη ομοσπονδιακή, Ευ ρώπη. Με ή χωρίς Τουρκία. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα, επίσης εξαι ρετικά ενδιαφέρον. Ελπίζω, τώρα που αποσύρθηκε α π ό την πολιτική, αυτή η μηχανή ιδεών πο υ λέγεται Μισέλ Ροκάρ να έχει περισσότερο χρόνο για συ ζήτηση. Εγώ πά ντω ς τον ψάχνω. ■

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ALEXANDER KAZHDAN Καθηγητής Πανεπιστημίου σε συνεργασία με τον SIMON FRANKLIN Καθηγητή του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΕΚΑΤΟΥ ΚΑΙ ΔΩΔΕΚΑΤΟΥ ΑΙΩΝΑ k Μετάφραση Μ. Αυγερινοΰ-Τζιώγα, Λέκτορας Α.Π.Θ., επιμέλεια Βασίλειος ΙίΚατσαρός, καθηγητής Α.Π.Θ., σχ. 8ο, σελ. 357, με πρόλογο του επιμελητή Β - βιβλιογραφία και ευρετήριο και 19 έγχρωμες εικόνες εκτός κειμένου Τα δοκίμια αυτού του βιβλίου αμφισβητούν την παραδοσιακή άποψη των Ιστο ριών της Βυζαντινής Λογοτεχνίας και επιχειρούν να δείξουν τη συνοχή και την ιδιαιτερότηταόχι των ειδών, αλλάτουσυγγραφέα. Οι περισσότεροι απότους συγ γραφείς τους οποίους εξετάζουν στο έργο αυτό οι βυζαντινολόγοι A. Kazhdan και S. Franklin, ε'ζησανστο 12° αιώνα Αρ κετοί απ’ αυτούς γνώρισαν με προσωπική εμπειρία τα γεγονότα ή έγραψαν γι αυτά, είχαν προσωπική γνωριμία συχνά μεταξύ τους και κάποτε είχαν κοινούς φίλους. Έτσι, κάθε δοκίμιο εκπληρώνει δύο σκοπούς: είναι αυτοτελές και συμπλη ρωματικό προς ταυπόλοιπα Η ιδιαιτερότητατου κάθε συγγραφέα αναδεικνύεται με τον πληρέστεροτρόπο κατάτη σύ γκριση με τους συγχρόνους του και, αντιστρόφως, τα ξεχωριστά πορτραίτα μπορούν να συνδεθσύν έτσι, ώστε να σχημα τίσουν μιαν ευρύτερη εικόνατης Βυζαντινής λογοτεχνικήςκοινωνίαςτης εποχής εκείνης. Το βιβλίο αυτότων δύο διαπρε πών βυζανιινολάγων A. Kazhdan και S. Franklin έρχεται να συμπληρώσει τη σειρά της Βυζαντινής- Μεσαιωνικής Ιστο ρίας που με επιμέλεια και υπευθυνότηταπροσφέρουν οι εκδόσεις Παπαδήμα στους βιβλιόφιλους.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΗΜΑ Από το 1960

Π ροσ φ ορά σ τον Π ολιτισμ ό και στην Π α ιδεία Ιπποκράτους 8 Αθήνα Τηλ.: 210.36.27.318 svww.papadimasbooks.gr · papadimas@atp.gr

Aoui ν τ ε Μ π ερ ν ιερ Δεν έχουν αλλάξει πολλά από την εποχή του Ομήρου Συνέντευξη στον Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

ΠΝέΝΤΕΤΙΙ I

Λουί ντε Μπερνιέρ, γνωστός στην Ελλάδα από το βιβλίο του Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι, βρέθηκε για λίγες μέρες στη χώρα μας, προκειμένου να π α

ρουσιάσει το νέο του μυθιστόρημα Η κόρη του παρτιζάνου. Η συζήτηση με έναν συγγραφέα έργων μυθοπλασίας που πωλούν εκατομμύρια αντίτυπα σε όλον τον κόσμο έχει πάντα ενδιαφέρον, αφού μέσα από αυτήν αποκαλύπτεται η «κουζίνα του συγγρα φέα», ο τρόπος, δηλαδή, η μέθοδος, τα προβλήματα, οι ανησυχίες, οι αμφιβολίες, οι λύσεις που προκρίνει κατά τη συγγραφή μιας ιστορίας. Το Διαβάζω συνάντησε τον Λουί ντε Μπερνιέρ και είχε μαζί του μια μακρά και ενδιαφέρουσα συζήτηση, τα κυριότερα μέρη της οποίας ο αναγνώστης θα βρει στις παρακάτω γραμμές.

Σ ε τρία τουλάχιστον βιβλία σας, Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι, Τα πουλιά χωρίς φτερά και τώρα στην Κόρη του παρτιζάνου, το ιστορικό και γεωγραφικό φόντο είναι η ευρύτερη πολύπαθη περιοχή της Μεσογείου. Ποιο ρόλο διαδραματί ζει στο συγγραφικό σας έργο η πραγματική ιστορία; Η ιστορία ανέκαθεν είχε και θα έχει μεγάλη σχέση με τη λογοτεχνία. Πολλές φορές, για παράδειγμα, γράφω μικρά διηγήματα. Ακούω, μαθαίνω ιστορίες ανθρώπων και στη συνέχεια τις αναπλάθω και τις τοποθετώ μέσα στα έργα μου. Στα Πουλιά δίχως φτερά, για παρά δειγμα, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας μελέτησα τις στατιστικές της Μικρασιατικής τραγωδίας, συγκλο νίστηκα, αλλά συνάμα έπρεπε να τις εντάξω στο μυ θιστόρημα. Έτσι, έπλασα τους χαρακτήρες μου στηριζόμενος σε ιστορικά στοιχεία, σε ιστορικά γεγο νότα. Πάντα προσπαθώ να έρθω σ’ επαφή με αυτό που αποκαλούμε «ζωντανή μνήμη», δηλαδή με αν θρώπους που έζησαν από κοντά τα γεγονότα, και όταν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε φροντίζω να μιλήσω με τους κοντινούς τους ανθρώπους ή με ανθρώπους που έχουν λίγο ή πολύ άμεση γνώση των γεγονότων.

Πάντως, θα πρέπει να σας πως ότι αισθάνομαι τυχε ρός που γνώρισα πολλούς αυτόπτες μάρτυρες διάφο ρων ιστορικών γεγονότων, οι οποίοι μοιράστηκαν μαζί μου τις αναμνήσεις τους. Η ενασχόλησή σας με την ιστορία, τα πραγμα τικά ιστορικό γεγονότα -τ α οποία χρησιμοποι είτε στη μυθοπλασία σ ας- κατά πόσο βοηθάει στη διάπλαση των χαρακτήρων των έργων σας; Θα πρέπει να σας πω πως θεωρώ τον εαυτό μου παιδί του Β' Παγκοσμίου πολέμου, παρά το γεγονός ότι γεννήθηκα δέκα ολόκληρα χρόνια μετά τη λήξη του. Και αυτό γιατί ο πόλεμος αυτός άλλαξε δραματικά τη ζωή και το χαρακτήρα των γονιών μου. Νέοι καθώς, ήταν, ονειρεύονταν, ο μεν πατέρας μου να γίνει δικη γόρος, η δε μητέρα μου να γίνει ζωγράφος. Ο πόλε μος όμως τους υποχρέωσε να πάρουν διαφορετική πορεία στη ζωή τους. Ο πατέρας μου έγινε στρατιώ της και η μητέρα μου κατατάχθηκε στο ναυτικό. Ο πόλεμος τους άλλαξε το χαρακτήρα, τους άλλαξε τη ζωή. Ως συγγραφέας πάντα σκύβω με σεβασμό στην ιστορία, τη μελετάω όσο καλύτερα μπορώ και μέσα από τις γνώσεις αυτές διαμορφώνω τους ήρωες των

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ΙΪΝΕΝΠΪΙΗ

Aoui ντε Μπερνιέρ

Η κόρη του π α ρ τιζά ν ο υ Εκδόσεις Ψυχογιός, 2008 σελ, 304, τιμή: 16,60 ευρώ

έργων μου, περιγράφω τις συνθήκες δράσης τους, φτιάχνω την πλοκή των μυθιστορημάτων μου. Ο χρόνος ως ιστορική διάσταση αντιμετωπίζε ται στα έργα σας από απόσταση. Δηλαδή πάντα ανατρέχετε σε ιστορικά γεγονότα του παρελθό ντος για να ερμηνεύετε τα συμβάντα του παρό ντος. Ποιος είναι ο ρόλος του χρόνου στη συγ γραφική σας ζωή; Αμέσως μετά την ολοκλή ρωση ενός έργου καταπιάνεστε με τη συγγραφή του επόμενου ή θέλετε ένα διάλειμμα; Πολλές φορές γράφω παράλληλα διάφορα πράγματα. Συμβαίνει όμως να σηκωθώ ένα πρωί με τη σκέψη να γράψω ένα κεφάλαιο από το μυθιστόρημα και αντί γι’ αυτό να γράψω ποίηση. Συχνά, κατά τη διάρκεια συγ γραφής ενός μυθιστορήματος, σταματώ και γράφω διηγήματα. Πάντως, μέχρι σήμερα, μετά την ολοκλή ρωση ενός μυθιστορήματος νιώθω κενός, νιώθω ότι όλες οι λέξεις έφυγαν από μέσα μου και έτσι πρέπει να περιμένω μερικά χρόνια για να «ξαναγεμίσω». Βλέπουμε στα έργα σας ότι οι ήρωες προέρχο νται από διαφορετικούς πολιτισμούς, γεγονός που δημιουργεί μια ιδιαίτερη ένταση στις με ταξύ τους σχέσεις. Τελικά, κατά τη γνώμη σας, είναι δυνατή η επικοινωνία των πολιτισμών ή, μήπως, οδεύουμε προς μια σύγκρουση μεταξύ τους; Γνωρίζοντας την ιστορία είναι εύκολο να διακρίνεις στη σημερινή εποχή τις αναλογίες που προκύπτουν. Φαινόμενα της σύγχρονης εποχής, σε ορισμένες πε

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ριπτώσεις, επαναλαμβάνουν γεγονότα που έλαβαν χώρα σε προηγούμενες εποχές. Δείτε, για παρά δειγμα, τι συμβαίνει σήμερα στο Ιράκ κι αναλογιστείτε τα γεγονότα της ιστορίας της Μεσοποταμίας της επο χής του Αδριανού. Από την άλλη πλευρά, εκείνο που απουσιάζει σήμερα είναι ο πραγματισμός στις διε θνείς σχέσεις, με αποτέλεσμα να έχουμε διαρκείς συ γκρούσεις μεταξύ εθνών και πολιτισμών. Μήπως, άλ λωστε, τα γεγονότα στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 δεν είναι μια επανάληψη των δύο βαλκανικών πολέμων στις αρχές του 20ού αιώνα; Η επικοινωνία μεταξύ των πολιτισμών υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει. Το πρόβλημα όμως των τοπι κών συγκρούσεων μεταξύ τους δεν θα εξαφανιστεί έτσι εύκολα, αφού όταν ο πολιτισμός περιχαρακώνε ται και «αμύνεται επιτιθέμενος», όπως συμβαίνει σή μερα με ένα τμήμα του ισλαμικού πολιτισμού, τότε η σύγκρουση με τους γειτονικούς πολιτισμούς φαντά ζει αναπόφευκτη. Μπορεί ο ισλαμικός πολιτισμός, τελικά, να έρ θει σε επαφή και να συνεργαστεί αρμονικά με τους υπόλοιπους; Αναμφίβολα ναι, είναι η απάντησή μου. Συνέβη στο παρελθόν, θα συμβεί ξανά και στο μέλλον. Σήμερα απλά ζούμε ένα «εσωτερικό πραξικόπημα» μέσα στον ίδιο τον ισλαμικό πολιτισμό, έναν «εμφύλιο πόλεμο». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνονται διαρκώς οι προκαταλήψεις και ο φανατισμός και να καθιστούν δύσκολη έως αδύνατη την επικοινωνία με άλλους πο λιτισμούς και ως εκ τούτου την κατανόηση, την ανε κτικότητα και τη συνύπαρξη. Μέσα από τα έργα σας διακρίνεται μια σαφής καταδίκη κάθε είδους φανατισμού (θρησκευτι κού, πολιτικού κ.λπ.). Π ισ τεύετε ότι η λογοτε χνία μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη κατα νόηση μεταξύ των λαών; Κι αν ναι, τότε πώς θα συμβεί αυτό όταν, π.χ., στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο το 5% των βιβλίων που κυκλοφορεί είναι μεταφράσεις από άλλες γλώσσες, ενώ σε πολ λές περιοχές του κόσμου, π.χ. στις χώρες του μουσουλμανικού κόσμου, απουσιάζουν παντε λώς οι μεταφράσεις έργων συγγραφέων άλλων χωρών, πολιτισμών, γλωσσών; Η κατάσταση είναι αυτή που περιγράφετε στην ερώ τησή σας. Αυτό δυσκολεύει την επικοινωνία μεταξύ των λαών, των πολιτισμών και των ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά όμως μπορώ να σας παραθέσω πλήθος

ΙΪΝΕΝΤΕΪΪΙ αποικιοκρατούμενη Ινδία. Μας βοήθησαν να καταλά βουμε, να κατανοήσουμε και, εντέλει, να αποδε χτούμε τον ινδικό πολιτισμό, την ιστορία και την πο ρεία του και να ξεπεράσουμε πολλές προκαταλήψεις.

Δε νομίζω τιως στο δυτικό πολιτισμό, αλλά και σε άλλους, έχουν αλλάξει πολλά πράγματα από την εποχή του Ομήρου, όσον αγορά τη σχέση αφηγητή - ακροατή παραδειγμάτων που φανερώνουν το αντίθετο. Και μιας και είμαι στην Ελλάδα, θα σας αναφέρω το βιβλίο της Διδώς Σωτηρίου Ματωμένα χώματα που τόσο πολύ αγαπήθηκε και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Η αλήθεια αυτού του βιβλίου ήταν εκείνο που έκανε τους αναγνώστες να το αγαπήσουν στην Ελλάδα και την Τουρκία. Κάτι ανάλογο συνέβη και στη Μεγάλη Βρετανία όταν άρχισαν να εκδίδονται βιβλία για την

Θα ήθελα να εξηγήσετε στους αναγνώστες μας το ενδιαφέρον εύρημα του τελευταίου σας βι βλίου Η κόρη του παρτιζάνου, όπου μέσα από τις σελίδες σας αναδεικνύετε τον καθοριστικό ρόλο που έχει η σχέση αφηγητή - ακροατή μιας ιστορίας. Τελικά, ξαναγυρίζουμε, για άλλη μια φορά, στον Ό μηρο; Θέτετε ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Δε νομίζω πως στο δυτικό πολιτισμό, αλλά και σε άλλους, έχουν αλλάξει πολλά πράγματα από την εποχή του Ομήρου, όσον αφορά τη σχέση αφηγητή - ακροατή. Οι ίδιοι κανό νες ισχύουν μέχρι σήμερα. Θα σας πω όμως ότι όταν έγραφα το Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι διάβαζα τα ομηρικά έπη και ιδίως την Οδύσσεια. Έτσι, ομο λογώ πως πολλές σκηνές παραπέμπουν άμεσα στην Οδύσσεια. Στην Κόρη του παρτιζάνου σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ιστορίες που μου είχε διηγηθεί μια σέρβα οικιακή βοηθός που είχα. Παρόλο που πέρα σαν πολλά χρόνια από τότε που βγήκε από τη ζωή μου, συνεχίζω να ακούω τη φωνή και τις ιστορίες της, πολλές από τις οποίες αποτελούν επεισόδια του έρ γου. Έτσι, ηθελημένα ή άθελά μου, μέσα από το έργο φαίνεται καθαρά ότι είμαι τόσο ο αφηγητής όσο και ο ακροατής ιστοριών. Ελπίζω να το καταφέρνω καλά και να δώσω στον αναγνώστη τη δυνατότητα κι εκεί νος με τη σειρά του να αλλάζει θέσεις. Γας ευχαριστώ. ■

Κώστας Μαυρουδής Η παράνοια που μας «απειλεί» Συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο

ΠΝΕΝΤΕΪΗ

Κώστας Μαυρουδής εναι ένας χαλκέντερος άνθρωπος των περιοδικών, καθώς από το 1978 διευθύνει το λογοτεχνικό περιοδικό Δέντρο. Όμως πιο πολύ ε ί ναι ένας στοχαστικός ποιητής και πεζογράφος. Ανήκει στη σπάνια γενιά των δια

νοουμένων που εργάζονται εκτός κυκλώματος με οδηγό το μεράκι και τις λογοτεχνι κές εμμονές τους. Πρόσφατα κυκλοφόρησε η συλλογή με τα χρονογραφήματα και τα μικρά του δοκίμια με τίτλο Η ζωή με εχθρούς (Μελάνι 2008), που εκπλήσσουν με την ευθυβολία της σκέψης και την περιεκτικότητα των νοημάτων τους. Μικρή συμβολή στην πορεία του είναι η συζήτηση που ακολουθεί.

Γράφετε στο πρόσφατο βιβλίο σας Η ζωή με εχθρούς ότι οι Έλληνες ζουν έχοντας την αί σθηση ότι περικυκλώνονται από «εχθρούς». Γιατί συμβαίνει αυτό, τόσα χρόνια μετά τον υπο τιθέμενο εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινω νίας, και πώς μπορεί να αλλάξει; Η ζωή με εχθρούς είναι συγκέντρωση σχολίων και δη μιουργικών κειμένων που γράφτηκαν τα τελευταία 20 χρόνια. Οι «εχθροί» που έδωσαν τον τίτλο είναι εί δωλα μιας παράνοιας που μας θέλει να απειλούμαστε. Ως γνωστόν, παν ό,τι νομίζουμε ότι συνιστούμε, θε ωρούμε ότι το επιβουλεύονται. Όπως ο κάτοικος ενός χωριού νιώθει ως ομφαλό του κόσμου τον τόπο του (του οποίου, ως γνωστόν, ο καθαρός αέρας και το νερό είναι μοναδικά), έτσι κι εμείς κατοικούμε ένα προνομιούχο κέντρο που αντιμετωπίζεται με ζηλό τυπο φθόνο. Το σύνδρομο του υπερόπτη αλλά συγ χρόνως απειλούμενου (και αδικούμενου) δεν είναι νό σος. Οφείλεται στην ανυπαρξία κριτικής παιδείας, αφού μεγαλώνουμε με βεβαιότητες, που καρπός τους είναι η ανασφάλεια, η αυταρέσκεια ή ο αυτισμός. Όλα αυτά έχουν φυσικά ιστορικές ρίζες και δεν είναι εύ κολο να ανατραπούν. Οι θεμελιακές αγωγές που στε ρεώνουν τις ιδέες είναι ζητήματα που αλλάζουν με την παιδευτική αγωγή, δηλαδή με τους αιώνες. Για τους «εχθρούς» του συγγραφέα, τώρα, τους δι κούς μου «εχθρούς», με τους οποίους συνομιλώ στο βιβλίο: Οι «εχθροί» αυτοί είναι ένα περιβάλλον που δεν έχει επιλεγεί από μας τους ίδιους ως σκηνικό ή

προσκήνιο του βίου μας κι αυτό μας δημιουργεί μιαν ασυμφιλίωτη σχέση. Στις Κουρτίνες του Γκαριμπάλντι έγραφα ότι ο «ενοχλημένος» από τους όρους της ζωής του είναι σαν τον συγγραφέα ο οποίος βλέπει το έργο του στη σκηνή κατά τρόπο που δεν είχε φα νταστεί και δεν ήθελε. Νιώθει και κρίνει ότι όφειλε να αντιμετωπιστεί διαφορετικά. «Η γκρίνια», πρόσθετα, «για την εικόνα της ζωής μας, δεν είναι μόνο η μαται όδοξη ιδεοληψία για το τι και το πώς ενός ασήμαντου περιβάλλοντος. Είναι η απογοήτευση για μια παρά σταση που οφειλόταν με άλλους σκηνικούς όρους». Κάτι που θα μπορούσε να ονομάσει κανείς αίσθημα νοσταλγίας προτύπου. Ο εν λόγω «νοσταλγός» δεν είναι κατ’ ανάγκην κά ποιος νευρωτικός με διακεκριμένες εμμονές και κα λαισθητικές υποχονδρίες, ούτε ένας αφοσιωμένος στις μοναχικές τέρψεις και τις εκπλήξεις της διάνοιας. Απλώς δυσφορεί με την εικόνα που παράγει ο άξε στος και κάνει την αντίδρασή του αισθητικό παίγνιο ή σκωπτικό μνημόνιο. Την πραγματική βία που θα επι θυμούσε να ασκήσει στον περίγυρό του την αναθέ τει στα γραπτά του δηλητήρια. Τα δύο τελευταία μου βιβλία, η Στενογραφία και η Ζωή με εχθρούς, έχουν κάτι απ’ αυτό το πνεύμα. Έτσι, με ενδιέφερε πάντα εκείνη η ιδιαίτερη τάξη συγ γραφέων που έχει διαμορφωθεί σ’ όλες τις γραμμα τείες. Πρόσωπα και έργο με κύριο χαρακτηριστικό τους τη δυσανεξία προς το αυτόχθον. Αν πάει το μυαλό μας στον Ροΐδη, τον Μπέρνχαρντ ή τον Καρλ Κράους, ας σκεφτούμε πόσο εύκολα και νόμιμα το

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ΪΤΝέΗΤΕΤϊΗ

Κώστας Μαυρουδής

Η ζω ή με εχθρούς Εκδόσεις Μελάνι, 2008 σελ. 312, τιμή: 17,00 ευρώ

έργο αυτών των «ενοχλημένων» με τη συγκυρία τους διανοιών μπορεί να στεγαστεί υπό τον τίτλο Η ζωή με εχθρούς. Γράψετε ένα στοχαστικό λόγο πάνω στην καθη μερινότητα με πολλαπλές αναφορές σε λόγιους και μη. Νιώ θετε ότι συνομιλείτε με κάποιον σή μερα; Εδώ ή στο εξωτερικό; Το ερώτημα είναι μια έμμεση αναφορά στη διακειμενικότητα. Την ένταξη της ξένης γνώσης στο δημιουρ γικό μας κόσμο. Συχνά συναντώντας ένα έργο ανα γνωρίζουμε σ’ αυτό συμπτώσεις με τις ιδέες και τις κλίσεις μας. Σε πολλές περιπτώσεις οικειοποιούμαστε (όχι ως «παράσιτα του υπέροχου» που έλεγε κά ποιος), τους τρόπους, την εικονοποιία, μια μεταφορά, μια ιδέα. Αλλά έτσι ώστε να κάνουμε κάτι νέο. Θυμάστε τον πρώτο αφορισμό από τα Αξιώματα του Λα Ροσφουκό; «Όλα έχουν ειπωθεί και ερχόμαστε πολύ αργά στον κόσμο». Θα πω ότι γι’ αυτό ακριβώς είμαστε οι κληροδόχοι μιας άπειρης και λαμπρής ύλης, που μας συναντά με αξίες, ιδέες και τρόπους. Βρίσκουμε εκεί στενές, εξ αίματος, συγγένειες που τις οικειοποιούμαστε περιστασιακά. Ό,τι λέω, νιώθω να έχει ενδυναμωθεί από τη χρήση του δάνειου ρηματι κού κατορθώματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Απολλόδωρος εγκαλούσε τον φιλόσοφο Χρύσιππο που ενέτασσε στα βιβλία του όχι μόνο μέρη αλλά ολόκληρα έργα άλλων συγ γραφέων. «Αν τους αφαιρέσεις ό,τι ξένο υπάρχει, η σελίδα θα μείνει άδεια» έγραφε σκωπτικά. Στις Κουρ τίνες του Γκαριμπάλντι έλεγα ότι θα ήθελα να εξασφά λιζα την υψηλή κερδοφορία από ένα κείμενό μου,

3<3

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

έστω και με κεφάλαιο που οφείλω σε πιστωτές. Θα αρκούσε μόνο μια κατασκευή του μεσαίωνα (φτιαγ μένη από τα ετερόκλητα υλικά προγενέστερων κτισμάτων, όπως συνέβαινε τότε), για να μου θυμίσει και να με βεβαιώσει ότι δεν παύω, όπως κι εκείνα, να εί μαι πρωτότυπος. «Η επιφύλαξη για τη χρήση του νέου», έγραφα, «είναι η σεμνοτυφία του ανασφαλούς, ενώ ο οξυδερκής, με ξέγνοιαστη ειλικρίνεια, αποδεικνύει αμέσως την καινούργια πείρα, που φτιάχνει ιδέες, μορφές και νοήματα. Τίποτε δεν έχει ολοκλη ρωθεί χωρίς τα αδρανή μέρη ενός κουρασμένου απ’ το χρόνο τεχνήματος, που και το ίδιο, αν το ρωτού σαμε, θα επιθυμούσε να αναλωθεί στη νέα προοπτική του». Α νήκετε στη γενιά του ’70 (την οποία και δεν θε ωρείτε ότι είναι της αμφισβήτησης). Τι άφησε η γενιά αυτή στη λογοτεχνία; Νομίζω ότι σ’ εμάς απούσιαζε η ύλη, το κοινωνικό εί δωλο που αμφισβητήθηκε το ’68 και στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Θυμάμαι ότι πριν από 20 χρόνια, στις σελίδες του περιοδικού σας, έγραφα ότι είναι ανερ μάτιστο να δίνεται η ταυτότητα της αμφισβήτησης στους ποιητές αυτής της γενιάς. Ας σκεφθούμε μό νον ότι δεν είχαμε απέναντι μας κανέναν σοβαρό ιστό, κανένα συγκροτημένο σε αξίες κοινωνικό σώμα. Μόλις γνωρίζαμε την κατανάλωση, ενώ η αμφισβή τηση, βέβαια, προϋποθέτει το κουρασμένο παρελθόν, μια συνθήκη που έχει γεράσει. Η δική μας δοσολη ψία ήταν με τα ράκη μιας μεταποιμενικής αταξίας, που έγινε η σημερινή αισθητική και ηθική συγκυρία. Κι όταν ακόμη ακούστηκε σε κείνη την ποίηση κάτι σαν ιερόσυλη οργή, ήταν το είδωλο της beat generation. Δεν είχε καμιά συνέχεια. Κάνω τη σκέψη ότι ο οργισμένος γάλλος νεαρός που το ’68 καίει ένα αυτοκίνητο ή τα γραφεία μιας εται ρείας, αντιδρά στο σύνδρομο της κατανάλωσης. Ο σημερινός νεοέλληνας προσωπιδοφόρος φοβάμαι ότι κάνει το ίδιο, επειδή το συγκεκριμένο αγαθό δεν εί ναι δικό του ή διότι φοβάται πως δεν θα το αποκτή σει. «Ποια αμφισβήτηση» σκεπτόμουν, λοιπόν, «όταν δεν έχουμε ούτε σιδηροδρομικό δίκτυο;». Στη χώρα μας δεν υπήρξαν ανατροπές, γιατί η απομόνωσή μας (γλωσσική, πολιτισμική) δεν βοήθησε τη σύγκριση. Έτσι, μας έλειψε το αντανακλαστικό της οργής και της άρνησης. Είμαστε συμφιλιωμένοι, έχοντας μιαν άφρονα ικανοποίηση με το αυτόχθον και την ιδιοτυ πία του. Θεωρούμε φυσική την αμορφιά της πόλης μας, την έλλειψη ύφους, ενώ η παρακμή και η έκ-

[ΪΝίΝΪΕΤΙΙ πτώση σε άλλους λαούς είναι κλισέ της κριτικής, αυ τονόητο αντικείμενό της. Εντούτοις, η ετερογένεια των ποιητών του 7 0 μάς έδωσε τη στροφή σε μιαν ιδιότυπη ατομικότητα, στο προσωπικό χαμηλόφωνο πάθος, στο στοιχείο της ει ρωνείας, στην απεμπόληση του δραματικού, στην απομάκρυνση από το πολιτικό πνεύμα του μεταπολέμου που κυριαρχούσε. Έχασε, βέβαια, αυτή η γενιά τη σχέση της με την αναζήτηση του υπερβατικού και της ουσίας του, τις μεταβάσεις προς ένα ιδεώδες, τη στοχαστική απορία για το άγνωστο και τον κόσμο. Σε σχέση πάντοτε με την παιδεία και την αγωγή του καθενός, έκανε πιο κοσμικό, πιο καθημερινό το ποιητικό υλικό, ελαφρύνοντας τη φόρμα και ακολουθώντας το ρηματικό ήθος της εποχής. Γράφετε κάπου στο βιβλίο σας μια ρήση του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, ότι στα σημερινά λογο τεχνικά περιοδικά τόσο λίγο κρίνεται η επικαιρότητα που, αν κρύψουμε την ημερομηνία, δεν θα ανακαλύψουμε τη χρονολογία έκδοσής τους, θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε. Υπάρχει λό γος γι’ αυτά τα περιοδικά σήμερα; Θα αντικατασταθούν από το Διαδίκτυο; Ποιος ο ρόλος των εφημερίδων; Σήμερα δεν ξέρω αν θα προσυπέγραφα αυτή τη σκέψη που ευαισθητοποιεί όλους όσοι έχουν μέριμνα για το καθημερινό και το επίκαιρο. Έγραψα στο blog μου ένα κείμενο όπου λέω, εν ολίγοις, ότι δεν με εν διαφέρει μια ανάγνωση που καθηλώνεται ως μαρτυ ρία του τρέχοντος, μια διάθεση που ταυτίζει την ιδέα του πνευματικού με την παραγωγή των ημερών μας, με την εποπτεία της αγοράς, με μιαν ατζέντα. Από κά ποια ηλικία και μετά με συνόδεψε η εμμονή για ιεραρ χήσεις, όταν κατάλαβα ότι στρεφόμουν σε έργα συ γκαιρινά χωρίς να έχω διατρέξει αναγκαίους τόπους, τα βιβλία, όπως λέει ο Χάζλιτ, που επέζησαν του συγ γραφέα τους μετά από τέσσερις γενιές. Μ’ ενδιαφέ ρει (κι αυτό θα ’θελα να προτείνω σήμερα στον ανα γνώστη του Δέντρου, αλλά δεν γίνεται) το βάθος της λογοτεχνικής ιστορίας, που ξετυλίγει μπροστά μας τον υποβλητικό Κανόνα της παγκόσμιας γραμματείας. Αυτό δημιουργεί τον υψηλό βαθμό συνείδησης, την ιδιότυπη κατάνυξη της σχέσεώς μας με τη λογοτεχνία, αφού η αφθαρσία της, η διάρκεια του έργου, φωτίζει τη μοίρα δύο διαφορετικών πεπρωμένων: αυτό της βραχύβιας ανθρώπινης εμπειρίας αφενός και της απρόσβλητης δημιουργικής μορφής αφετέρου. Θυμάμαι τον X. Έσε, όταν περιγράφει την πρώτη

βραδιά ενός ταξιδιού του στη Γερμανία. Αφού εγκα θίσταται στο ξενοδοχείο βγαίνει στους δρόμους για να βρει ένα παλαιοβιβλιοπωλείο. Θυμάμαι μια φράση που ίσως προέρχεται απ’ αυτήν την αφήγηση. «Να κλείνεσαι στο δωμάτιό σου και να ανοίγεις τον Οράτιο, περιφρονώντας τα πλήθη». Απ’ όπου κι αν ανα καλώ τη συγκεκριμένη αποστροφή, ο λόγος της απο δίδει την παραμυθία που παρέχει η πράξη της ανά γνωσης και ακόμα το θαυμαστό κέρδος από τη μετα βολή τού «εμείς» σε «εγώ». Επιπλέον, συνιστά τη σχέση μας με έναν κόσμο που δεν έχει χρόνο, που αυθαδιάζει στο φευγαλέο και τον χρειαζόμαστε. Κανένα περιοδικό δεν επιδιώκει βέβαια να περιφρονήσει τον αναγνώστη. Θέλει όμως να δημιουργήσει αμφιβολίες στην εύκολη επιλογή του. Η αντίθετη στάση είναι ιεροποίηση της αγοράς, ενδοτισμός στις ροπές της, στην έλλειψη ιδεών και ύφους. Στο μέτρο που το περιοδικό είναι έκφραση της εποχής του, πρέ πει να βλέπει γύρω του. Στο μέτρο που αποδίδει μια ιδιαίτερη αγωγή, οφείλει να υπολογίζει λιγότερο τη συγκυρία του. Τριάντα χρόνια εκδότης - διευθυντής του περιο δικού Δέντρο, τι σας άφησαν ως αίσθηση, άξιζε ο κόπος, μήπως, αλλιώς, θα είχατε χρόνο για τα δικά σας πονήματα; Η έκδοση του Δέντρου με έκανε χειροτέχνη, με κα θημερινή πολύωρη απασχόληση. Τριάντα ένα χρόνια. Ενδεχομένως θα είχα γράψει και θα είχα διαβάσει πε ρισσότερο. Χωρίς την ανάγκη του βιοπορισμού θα είχα κινηθεί προς τις κλίσεις μου. Ας μην μεμψιμοιρήσω όμως για ένα χαμένο, χάριν της αγοράς, «έργο». Ως παιδί είχα ακούσει συχνά ποδοσφαιριστές που δεν μπόρεσαν να παίξουν σε μεγάλους συλλόγους εξαιτίας κάποιων σκοτεινών κινήτρων και τραγουδί στριες που θα μεσουρανούσαν αν ενέδιδαν σε παρά γοντες της δισκογραφίας. Ξέρουμε μόνον αυτό που κάναμε. Φοβάμαι να πιθανολογήσω κάτι άλλο, για να μη θυμίσω τον κακό χορευτή που του φταίει το πά τωμα. Νιώθω πως συνεχίζω ασκώντας συγχρόνως την επαγ γελματική μου ασχολία. Διαβάζω εκ νέου παλιά βιβλία και αντιλαμβάνομαι το πνεύμα τους πλουσιότερο. Αυτό σημαίνει γονιμότητα, ότι εμπλουτίζεται ακόμα το κριτήριό μου. Ετοιμάζω, με τον τρόμο που μου προκαλεί πάντα το φάντασμα της βεβαιότητας, ένα ποιητικό βιβλίο και ένα άλλο με διηγήματα. Σας ευχαριστώ. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Δημήτριος Λυπουρλής Η Ιστορία μάς μαθαίνει... Συνέντευξη στη Δήμητρα Καραμολέγκου

ΠΝΕΝΠΪΪΗ Κ ΛI I

αρχαία ιατρική και, κυρίως, η γνώση της μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο κεφάλαιο στην σημερινή ιατρική επιστήμη. Ο καθηγητής Πανεπιστημίου Δημήτρης Λυπουρλής στο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο Ιατρική στην αρχαία Ελλάδα

πραγματεύεται το σημαντικό αυτό θέμα, το οποίο και αναλύει στην παρακάτω συνέ ντευξή του.

Όπως σημειώνετε στο βιβλίο σας, στους ομηρι κούς χρόνους οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως η υγεία και η ίαση συνδέονταν άρρηκτα με τη θεϊκή βούληση. Έχοντας κατά νου ότι για πολ λούς ακόμη και σήμερα η σύνδεση αυτή υπάρ χει, αναρωτιέμαι αν η θέση του Ιπποκράτη για την παθολογία των νόσων έγινε ευρέως αποδε κτή από τους σύγχρονούς του. Το πρώτο που θα ήθελα να πω απαντώντας στην ερώ τησή σας είναι ότι πολύ σωστά επισημαίνετε ότι η σύνδεση των εννοιών «υγεία», «νόσος», «ίαση» δεν ήταν, στην πραγματικότητα, γνώρισμα μόνο των αν θρώπων των ομηρικών χρόνων. Η ίδια σύνδεση υπάρ χει και στις μέρες μας. Θα μπορούσα μάλιστα να προ σθέσω ότι η σύνδεση αυτή θα εξακολουθήσει να υπάρχει και στο μέλλον. Και, φυσικά, όλα αυτά δεν λέγονται μόνο εν σχέσει με τους Έλληνες. Είναι φαι νόμενα που χαρακτηρίζουν πολλούς λαούς, θα έλεγα: όλους τους λαούς. Γιατί, στην πραγματικότητα, «η θρησκευτική ιατρική», όπως έγραψε ένας από τους σημαντικότερους στα θέματα αυτά ειδικός επιστήμο νας, «είναι άχρονη», και ήθελε με αυτό να πει ότι σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις εποχές υπήρ ξαν (και υπάρχουν) θρησκευόμενα άτομα που, σε πε ρίπτωση αρρώστιας, προτιμούσαν (και προτιμούν) να ζητούν βοήθεια από τον ιερέα μάλλον παρά από το γιατρό. Ό σο για το τελευταίο μέρος της ερώτησής σας, δεν μπορούμε, νομίζω, να μη λάβουμε υπόψη μας ότι η πρόοδος της επιστήμης γίνεται με άλλους, πολύ πιο γρήγορους, ρυθμούς από αυτούς με τους οποίους γί νεται η πρόοδος των κοινωνιών. Φτάνει να θυμηθούμε ότι η αρχαιότητα είχε αφιερώσει περισσότερα από τετρακόσια ιερά στον μεγάλο θεραπευτή θεό Ασκλη πιό (μερικά από τα ιερά αυτά λειτουργούσαν ακόμη

στον 6ο αι. μ.Χ.!), πράγμα που σημαίνει ότι ο θεός Ασκληπιός είχε αναδειχθεί μέγας αντίπαλος και αυ τού του ιδρυτή της χριστιανικής θρησκείας. Από μιαν άλλη, όμως, άποψη δεν είναι χωρίς σημασία ότι ο Ιπποκράτης αναγνωρίσθηκε ως ένας μεγάλος γιατρός από ανθρώπους σαν τον Πλάτωνα και τον Αριστο τέλη. Στα ομηρικά έπη παρακολουθούμε τους πολε μιστές να περιποιούνται τραύματα και να φρο ντίζουν τις πληγές τους. Κατά πόσο οι γνώσεις χειρουργικής και φαρμακευτικής ήταν κτήμα των αρχαίων Ελλήνων, ώστε να τις εφαρμόζουν στην καθημερινή τους ζωή, μακριά από τα ιερά των θεραπευτών θεών; Η Ιλιάδα είναι το έπος του πολέμου. Στα πεδία των ομηρικών μαχών ακούγονται συχνά οι οιμωγές των τραυματισμένων. Ποιος θα τους προσφέρει βοήθεια για να τραβήξουν έξω το σφηνωμένο στο σώμα τους βέλος; Ποιος θα τους σταματήσει το αίμα που τρέχει από την πληγή; Ποιος θα τους κοιμίσει τους αβάστα χτους πόνους; Συχνά ζητούν, φυσικά, τη βοήθεια των θεών. Καμιά φορά όμως τα καταφέρνουν και μόνοι τους. Όλους κάτι τους δίδαξε ο δεκάχρονος πόλε μος. Στη θαυμάσια αγγειογραφία (έργο του ζωγράφου Σωσία) που χαιρόμαστε στην ερυθρόμορφη κύλικα που φυλάσσεται στο Μουσείο του Βερολίνου, εικονίζεται ο Αχιλλέας να δένει με ολόλευκο επίδεσμο το πληγωμένο χέρι του φίλου του Πατρόκλου. Τι έκανε ίσως ο Αχιλλέας στην πληγή του φίλου του πριν από την επίδεσή της μας το λέει μια πολύ μεταγενέστερη πηγή: πρέπει να αφαίρεσε τις σάπιες σάρκες, να έπλυνε ύστερα την πληγή με κρασί (είχαν, επομένως, διακρίνει στο κρασί αντισηπτικές ιδιότητες), στο τέ λος ήρθε και η στιγμή της επίδεσης της πληγής: ο

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ΠΝίΝΤίϊΙΗ

Δημήτριος Λυπουρλής

Ιατρική στην α ρ χα ία Ελλάδα Εκδόσεις Επίκεντρο, 2008 σελ. 284, τιμή: 45,00 ευρώ

ολόλευκος επίδεσμος της αγγειογραφίας σίγουρα υποδηλώνει την ανάγκη για απόλυτη καθαριότητα σ’ αυτού του είδους τις περιπτώσεις. Διαβάζουμε στο βιβλίο σας πως ένας από τους μεγαλύτερους φιλόλογους του 20ού αιώνα, ο Ulrich von W ilamowitz-Moellendorff, υποστηρί ζει ότι ο Ιπποκράτης έχει αποκτήσει μια τερά στια φήμη, η οποία όμως δεν στηρίζεται ούτε σε ένα γραπτό έργο, δεδομένου ότι τα ιπποκρατικά έργα αποδίδονται τόσο σε εκείνον όσο και στους μαθητές του. θ α ήταν άστοχος ένας πα ραλληλισμός του Ιπποκράτη με το Σωκράτη; Ας θυμηθούμε πρώτα ότι από την αρχαιότητα έφτα σαν έως εμάς με το όνομα του Ιπποκράτη εξήντα πε ρίπου έργα. Ή δη όμως οι αρχαίοι είχαν προσέξει ότι τα έργα αυτά παρουσίαζαν σοβαρές γλωσσικές και πραγματικές διαφορές μεταξύ τους, κάτι που τους έκανε να αναρωτηθούν αν ήταν πράγματι όλα τους έργα του ίδιου ανθρώπου, του Ιπποκράτη. Από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι τα αρχαία βιβλία (πολύ διαφορετικά από τα δικά μας) δεν ανέγραφαν (με εξαίρεση τις τραγωδίες και τις κωμωδίες) ούτε τίτ λους ούτε ονόματα συγγραφέων. Πρέπει λοιπόν να εί ναι σωστή η άποψη ενός από τους σημαντικότερους ιπποκρατιστές ότι τα ιατρικού περιεχομένου αυτά έργα έφτασαν κάποτε (προφανώς ως συλλογή εργα λείων δουλειάς) στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ανώνυμα. Εκεί αποδόθηκαν για πρώτη φορά στον κατεξοχήν γιατρό, τον Ιπποκράτη. Να γιατί εμείς σή μερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα «ιπποκρατικό ζήτημα» αντίστοιχο σχεδόν προς το πασίγνωστο

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

«ομηρικό ζήτημα». Οι σχετικές πάντως έρευνες έδει ξαν ότι μπορεί να μην έχουμε για κανένα έργο της «Ιπποκρατικής συλλογής» μια απόλυτα ασφαλή από δειξη ότι είναι έργο του ίδιου του Ιπποκράτη, μπο ρούμε ωστόσο να είμαστε βέβαιοι ότι αρκετά από τα έργα της συλλογής είναι πνευματικά τέκνα του Ιππο κράτη, και άλλο δεν θέλει να πει η διατύπωση αυτή παρά ότι σε κάποια έργα της συλλογής διαβάζουμε ια τρική όπως την αντιλαμβανόταν, όπως την ασκούσε και όπως τη δίδαξε ο ίδιος ο Ιπποκράτης, και όπως τη διαφύλαξε, ως προς το πνεύμα και τη μέθοδό της, η ιατρική σχολή της Κω. Δεν είναι λοιπόν η περίπτωση του Ιπποκράτη ίδια με την περίπτωση του Σωκράτη: για τον Σωκράτη είμα στε βέβαιοι ότι δεν έγραψε κανένα έργο, για τον Ιππο κράτη όμως προσπαθούμε, μέσα στα έργα που μας παραδόθηκαν με το όνομά του, να επισημάνουμε τα πραγματικά δικά του έργα. Το βιβλίο σας πραγματεύεται θέματα που όλοι μας γνωρίζουμε επιφανειακά και με την προσεγ μένη τους παρουσίαση δεσμεύουν το ενδιαφέ ρον μας και εξάπτουν την περιέργειά μας. Θα ήθελα όμως να ρωτήσω: πώς η μελέτη της ιστο ρίας της ιατρικής θα μπορούσε να μας βοηθή σει στην περαιτέρω εξέλιξη της ιατρικής, ειδικά όταν η τεχνολογία σήμερα μπορεί να έχει και αρνητικές επιπτώσεις; Πρώτα θέλω να σας πω ότι ακούω με ιδιαίτερη ευχα ρίστηση τη διαβεβαίωσή σας ότι τα «θέματα του βι βλίου μου δεσμεύουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη και εξάπτουν την περιέργειά του». Τι καλύτερο για έναν συγγραφέα; Ας έρθουμε όμως στο ερώτημά σας: Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η γνώση της ιστορίας μιας επιστή μης λειτουργεί πάντοτε θετικά για την πρόοδο της συ γκεκριμένης επιστήμης: η επισήμανση και η αναμόχλευση των ιδεών που διακινούνται στον ευρύτατο χώρο της ιστορίας μιας επιστήμης λειτουργούν στο τέλος-τέλος ως έμπνευση για νέες, συνήθως πιο προηγμένες ιδέες. Ο ίδιος πιστεύω ότι η τεχνολογία δεν είναι σε καμιά περίπτωση υποκατάστατο, πολύ περισσότερο δεν είναι αντίπαλος του νου και της γνω στικής του ικανότητας, είναι, απλώς, ένα εργαλείο, χρησιμότατο βέβαια, του νου. Όλα αυτά θα πουν ότι είμαι πιστός οπαδός της αρχαίας ρήσης ότι είναι «όλβιος όστις της ιστορίης έσχε μάθησιν». Σας ευχαριστώ. ■

Κώστας Κορακάσης 0 ΒΙΟΛΟΝΙΣΤΑΣ

Ένα κοντσέρτο αγάπης ανάμεσα σ' ένα δεξιοτέχνη βιολονίστα και μια πάμπλουτη κληρονόμο. Ήχοι Βιολιού μάς ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο, μέσα από δράματα και πάθη, στην Κωνσταντινούπολη, τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη και την Αλεξάνδρεια. Η απίστευτη ιστορία τεσσάρων γενεών μουσικών που μεταναστεύουν σαν πλάνητες Τσιγγάνοι Ένα Βιβλίο ονειρικό, σαν μουσική που συγκινεί και μαγεύει...

1η ΕΚΔΟΣΗ- 15.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΑΘΗΝΑ-ΕΥΤΥΧΗΣ ΠΟΥΔΕΝΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΟΜΟΡΦΗ 1159ηΧΙΛΙΑΔΑΙ

Μαρία Τςιρίτα ΜΑΤΙΑ ΜΟΥ

Πασχαλία Τραυλού ΕΣΤΟ ΜΙΑ ΦΟΡΑ

Κάθονταν στο μόλο, για να απολαύσουν το ηλιοβασίλεμα. «Μακάρι να μπορούσες να το δεις, Λενιώ», είπε ο Λουκάς. «Το βλέπω μέσα από σένα. Εσύ είσαι τα μάτια μου». Χρόνια αργότερα, οι ίδιοι πρωταγωνιστές θα ξανασυναντηθούν σε διαφορετικούς ρόλους. Άραγε, είναι ακόμα ζωντανός εκείνος ο έρωτας; Μια ιστορία αγάπης μέσα από δυο μάτια που δεν είδαν ποτέ το φως του ήλιου, αλλά ένιωσαν τη λάμψη του...

Στο Βιβλίο της αυτό πρωταγωνιστής είναι ο συνήθης ύποπτος: ο έρωτας! Με τη διεισδυτική της πένα, η συγγραφέας επιχειρεί την ανατομία μιας μοιχείας, μέσα από τις διαηλεκόμενες ιστορίες επτά προσώπων που συνθέτουν ένα ερωτικό γαϊτανάκι. Ένα ρέκβιεμ για τα αισθήματα που αποδεκατίςονται από το κοινωνικό κατεστημένο, για όλους όσοι αγάπησαν... έστω μια φορά.

1η ΕΚΔΟΣΗ-6.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΤΟΠΑΙΔΙ ΤΗΣΑΓΑΠΗΣ119ηΧΙΛΙΑΔΑΙ

1η ΕΚΔΟΣΗ-15.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΦΤΕΡΑΑΠΟΜΕΤΑΙΙ Ι35πΧΙΛΙΑΔΑΙ

Αθηνά Χατςή LASAGRADA FAMILIA

Τι συμβαίνει όταν ο λατρεμένος καρπός ενός ζευγαριού απάγεταί; Το δράμα των γονιών επισκιάζει τις ζωές των υπόλοιπων παιδιών που ακολουθούν, παιδιών που μεγαλώνουν μόνα τους, οτις σιωπές, κουβαλώντας το Βάρος της απώλειας. Η απαχθείσα κόρη και η επόμενη, που δεν κατάφερε ποτέ να πληρώσει το κενό, θα διασταυρωθούν και θα μετρήσουν τις διαλυμένες ζωές τους...

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΗΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣΣΑΠΟΥΝΟΦΟΥΣΚΑΣ

ΑΘΗΝΑ ΧΑΤΖΗ

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΚΑΣΗΣ

ΠΑΣΧΑΛΙΑ ΤΡΑΥΛΟΥ

LASAGRADA

F A M IL IA

Ε κ δ ό σ ε ις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΚΟ Ν ΤΡΑ

δ ιά β α σ μ α από τον Κώστα Κατσουλάρη

Ευγενία Φακίνου Για να δει τη θάλασσα Καστανιώτης 2008 σελ. 251, τιμή: 15,68 ευρώ

ΕΡΓΟ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ και καταστάλαξπς είναι το τελευταίο βιβλίο της Φακίνου. Η σχεδόν ολοκληρωτική αμνηοία μιας γυναίκας, σε συνέχεια δύσκολης εγχείρησης στο κεφάλι, δίνει την αφορμή για το ξεδί πλω μα μιας ιστορίας γύρω από τη ρευστότητα της ανθρώπινης ταυτότητας, τις παγίδες της μνήμης, τον κόσμο των καθημερινών υλικών που μας δένει βαθύτερα με τον κόσμο των αισθήσεων. ΤΟ ΣΤΟΡΙ είναι απλό: Η γυναίκα, έπειτα από μια συγκινησιακή φόρτιση μέσα σε ένα μαγαζί μπαχαρικών οτην Ευριπίδου, βρίσκεται να χτυπάει την πόρτα ενός μικρού μαγειρείου στον Κολωνό, δίπλα από το σταθμό των τρένων. Όλως τυχαίως, στο μικρό μαγειρείο αναζητούν καινούργια μαγείρισσα, οπότε μπαίνει χαλαρά, οχεδόν σαν υπνωτισμένη, στο νέο της ρόλο. ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ βγαλμένος από ταινίες του ιταλικού νεορεαλισ μού ξεδιπλώνεται μπροστά της, και μπρο στά μας: 0 Ρούλα, ο υπεύθυνος του μαγειρείου με το γυναικείο όνομα και τη θηλυκή ψυχή, ο μονίμως άφαντος Μιχαήλ, ο παράξενος ιδιοκτήτης του, οι εργάτες από την κοντινή οικοδομή, μορφές που πάνε κι έρχονται. Όλοι τους, αργά ή γρήγορα, λαχταρούν τη μαγειρική της, κι εκείνη βρίσκει ανάμεοά τους πρόσκαιρο καταφύγιο. ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ που περνά ένα ακόμη φαγητό προστίθεται στις επιτυχίες της - ο κόσμος των υλικών της μαγειρικής είναι η μοναδική της σταθερή επαφή με το παρελθόν. Ανάμεσα οε αναπάντεχα ξυπνήματα των αισθήσεων, που οδηγούν οε μαιάνδρους της παιδικής ηλικίας, η γυναίκα βιώνει μια κατάσταση έντονης ψυχικής υπερδιέγερσης: Φαντάσματα, φαντασιώσεις, όνειρα και εφιάλτες γίνονται ένα, υφαίνοντας το υλικό που σιγά-σιγά αποκαλύπτεται ως ο βαθύτερος εαυτός της· ονειροπόλος, ανοιχτός οτο θαύμα. ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΕΥΡΗΜΑ, δηλαδή η τριβή με τα υλικά της μαγειρικής να ξυπνάει μνήμες και αναμνήσεις, κι ως εκ τούτου να επαναφέρει σταδιακά μέσα στην ηρωίδα την αίσθηση ενός λίγο έως πολύ συνεκτι κού εαυτού, δεν είναι ιδιαίτερα πρωτότυπο. Επίσης, ορισμένοι ήρωες, όπως κάποιοι από τους εργά τες, έχουν έντονα στερεοτυπικά στοιχεία, και τους λείπει το «πέταγμα» που χαρακτηρίζει άλλους χαρακτήρες της Φακίνου. Τέλος, καμιά σημαντική ανατροπή δεν συνταράσσει αυτόν τον κόσμο και η γραμμική αφήγηση οδηγείται στο προδιαγεγραμμένο τέλος της χωρίς προσκόμματα ή λοξοδρομήσεις. ΕΝΤΟΥΤΟΙΣ, όλα αυτά έχουν εδώ μικρή σημασία: Το χέρι της συγγραφέως είναι σίγουρο και σταθερό, ξέρει πού θέλει να οδηγήσει και να οδηγηθεί. Η όλη αφήγηση έχει κάτι το αβίαστο και το φρέσκο, βιωμένη απλότητα και προσήνεια. Το σταδιακό «ξύπνημα» της συνείδησης, η βήμα προς βήμα επιστροφή σε κάποια συναίσθηση του εαυτού -θ α είναι άραγε πια η ίδια γυναίκα που ήταν πριν; ποιος ξέρει;- περ νάει μέσα από μονοπάτια λοξά, από σκέψεις και αναμνήσεις ανοίκειες, που ταράσσουν τη λογική τάξη των πραγμάτων, διανοίγοντας κόσμους πο λλαπ λώ ν δυνατοτήτων. Στο τέλος, στη συνάντηση με την παλιά ηρωίδα της Φακίνου, τη μικρή Αστραδενή, η μυθοπλασία εισ βάλλει στην πραγματικότητα ζητώ ντας μερίδιο. Και η συγγραφέας της το μοιράζει απλόχερα.. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Je a n - B e r n a r d

P o u y

· Ser g e

B l o c h

· A n n e

B l a n c h a r d

wv ι§,ι·φιιών

\nVLK0L\

Χ Ω Ρ ΙΣ

προϋπηρεσία από τον Γιώργο Ξενάριο

Τίτσα Δίαμαντοπούλου Λερωμένο φουστάνι Εκδύσεις Γαβριηλίδης, 2008 σελ. 121, τιμή: 8,00ευρώ

ΗΣΥΛΛΟΓΗ διηγημάτων της Τίτσας Διαμαντοηούλου εντάσσεται αισθητικά σ' έναν κύκλο ελληνικής διηγηματογραφίας που γνώρισε μεγάλη άνθηση στις δεκαετίες του '80 και του '90 και που, επειδή ήταν περί κλειστος, ήδη χάνει έδαφος σ' αυτήν την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Πρόκειται για διηγήματα γραμ μένα κυρίως από συγγραφείς της περιφέρειας - ή επαρχιώτες που ζουν στην Αθήνα- οι οποίοι εστιάζουν στο μικρό, το καθημερινό, το ευτελές, με απώτερο σκοπό, μέσ' από τη συγγραφική επεξεργασία, να το μετουσιώσουν σε αιτία λογοτεχνικής συγκίνησης. Οι συγγραφείς αυτών των διηγημάτων, συνήθως, δεν διαθέτουν την απαραίτητη αφηγηματολογική σκευή, με αποτέλεσμα, αφενός, να εξαντλούνται γρήγορα και, αφετέρου, να διαβάζουμε δεκάδες παραλλαγές του ίδιου θέματος, ενώ ταυτόχρονα ο χαμηλός ορί ζοντας της στόχευσής τους οδηγεί τον κριτικό αναγνώστη στην πλήξη. Αν αυτός ο κύκλος κατόρθωσε να επιβιώσει -μολονότι τέτοιες αφηγήσεις δεν γράφονται πια σε καμία προηγμένη εθνική λογοτεχνία- για πάνω από δύο δεκαετίες, αυτό οφείλεται σε μερίδα της κριτικής, η οποία, διαβάζοντας συγκινητικές περι γραφές μικροσυμβάντων στους δρόμους της Αθήνας ή επαρχιακών πόλεων και αντλώντας τη μικροσυγκίνηση που απορρέει από αυτές, πίστεψε ότι ανακαλύπτει την πυρίτιδα. ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ που απαρτίζουν το Λερωμένο φουστάνι δεν ανήκουν όλα, ευτυχώς, σ' αυτήν τη διηγηματογραφική σχολή. Μερικά, όπως η «Εφεύρεση της τυπογραφίας», η «Ικαρία» ή το «Πιστόλι στον κρόταφο» αποκλίνουν από τις προγραμματικές αρχές μιας τέτοιας πεζογραφίας και διασώζονται. ΔΙΟΤΙ δεν είναι χωρίς διηγηματογραφικές αρετές η γραφή της Διαμαντοπούλου. Με λιτότητα και καίρια συντομία κατορθώνει, στα περισσότερα τουλάχιστον διηγήματα, να αφηγηθεί την ιστορία με επάρκεια και αποτελεσματικά. Επίσης οι σύντομες αφηγήσεις της έχουν κάτι αόριστα και ευχάριστα παλιομοδίτικο, απο πνέοντας μια παλαιός κοπής ευγένεια και χάρη. ΕΝΤΟΥΤΟΙΣ η συγγραφέας δεν μπορεί να αποδεσμευτεί από την τυραννία της πραγματικότητας: όριό της είναι η περιγραφή, όχι η κατάδυση σε βαθύτερες ζώνες της ανθρώπινης συνείδησης, πράγμα που κάνει η υψηλή, ακόμα και η απλώς καλή, λογοτεχνία. Αντλώντας υλικό από διάφορες αυτοβιογραφικές περιοχές, όπως είναι η παιδική ηλικία, ο γενέθλιος τόπος ή ο φόβος της αρρώστιας -περιοχές που από μόνες τους είναι φορτισμένες με περισσή συγκίνηση- καταλήγει σε μελοδραματικούς τόνους και σε μια πρωτοβάθ μια, συναισθηματικού και όχι λογοτεχνικού χαρακτήρα, συγκίνηση. ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ: το Λερωμένο φουστάνι, μολονότι η συγγραφέας του διαθέτει διηγητικές ικανότητες, δεν κατορθώνει να συστήσει ολοκληρωμένη λογοτεχνική αφήγηση. Κολυμπώντας στα ρηχά νερά της συγκα λυμμένης αυτοβιογραφίας, δεν κατορθώνει να απαλλαγεί από τον θανάσιμο για τη λογοτεχνία εναγκαλι σμό του βιώματος και να αποκτήσει την ποθητή «παραπεμπτικότητα» στις «ιδέες», πράγμα που χαρακτη ρίζει τη λογοτεχνία από την εποχή του Ομήρου. ■

ΛΑ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Γ^ Ί

Ο Υ I A I A Μ

Τ Ρ Ε Β □ Ρ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΙΡΛΑΝΔΕΖΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Ο ι εργένηδες τω ν λ ό φ ω ν

Ζ X

Λέγεται ότι είναι ο καλύτερος εν ζωή διηγτψατογράψος. Τον αποκαλούν σημερινό Τσέχοφ. όμως οι ρίζες τον κρατούν από τα διηγήματα τον Τζέιμς Τζόις. Θεόδωρος Ι'ρηγοριάδης. εφιιμ. ΤαΝέα

Ανθρώπινα στιγμιότυπα για τα «μυστικά και ψέματα» της ζωής, για τα σχέδια που ματαιώθηκαν, για τις προσδοκίες που δεν εκπληρώθηκαν. Ένα υπέροχο Βιβλίο για τις χαμένες ευκαιρίες.

α ί

ζ y ill

β ™

ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙ ΒΛΙ ΟΠΩΛΕ Ι Α Ψ□Σ Ν Ε Σ 7

Ισ τορίες από σ ύ μ π τω σ η Ο Τρικ ΦόσνεςΧάνσεν έχει γράψει ένα αριστούργημα. Ίσως δεν έχει γραφτεί καλύτερο νορβηγικό μνθιστόρημα από την εποχή της Κάρεν Μπλίξεν και τον Κνοντ Χάμσονν. Jens Andersen, εφημ. Daglyladel

Με την αριστοτεχνική γραφή του ο βραβευμένος με Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας Χάνσεν καταδεικνύει ότι ο κόσμος είναι τόσο εύθραυστος, ώστε η επιβίωση να φαντάζει σαν μια πράξη συμπαντικής προστασίας.

Ένας αιώνας NRF

Τ ...είναι η Ελένη Καρρά

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

α 100 του χρόνια έκλεισε τον περασμένο μήνα ένα α π ό τα πιο γνωστά λογοτεχνικά περιο δικά της Ευρώπης, το γαλλικό NRF (Nouvelle Revue Frangaise). Έτσι, ο Φε βρουάριος ήταν ο μήνας του. Εκδηλώ σεις και ειδικά αφιερώματα είχαν σαν σκοπό να τιμήσουν ένα έντυπο π ο υ εδώ κι έναν αιώνα φλερτάρει με όλα τα κινήματα, χωρίς να προσχω ρήσει σε κανένα, και συνεχίζει να δί νει με επιμονή τη μάχη για τη λογοτεχνία. Τέκνο -ή, στην πραγματικότητα, γεν νή τ ο ρ α ς- του εκδοτικού οίκου Gallimard, το NRF δημιουργήθηκε τον Φεβρουάριο του 1909 α π ό έξι συγ γραφείς, με επικεφαλής τον Αντρέ Ζιντ. Ο σημερινός αρχισυντάκτης του περιοδικού Μισέλ Μ προντώ, ο συγ γραφ έας μιας Σύντομης ιστορίας του NRF Αλμπάν Σεριζιέ και ο εκδότης Αντουάν Γκαλιμάρ, σε συνεντεύξεις τους σε περιοδικά και το Διαδίκτυο, ανασυνθέτουν την ιστορία της γένε σης και του βίου ενός εντύπου που συνέβαλε στην ανάδειξη ονομάτων ό π ω ς τω ν Κλωντέλ, Βαλερί, Προυστ,

Αραγκόν, Αρτώ, Μ πρετόν, Ζουαντώ, Ζιροντού, Μοράν, Ζιονό, Συπερβιέλ, Πονζ, Μαλρώ, Σαρτρ, Φώκνερ, Τζόις, Ρομπ Γκριγιέ και Λε Κλεζιό. «Τον 19ο αιώνα, η επιτυχία ενός προγόνου μου π ου ήταν επιχειρημα τίας επέτρεψ ε στους κληρονόμους του να ενδιαφερθούν για τα γράμ ματα, τη ζωγραφική, και στον π ρ ο π ά π π ο υ μου Πολ να δημιουργήσει μια πολύ ωραία συλλογή α π ό πίνα κες και π ρ ω τότυ π ες εκδόσεις. Σ' αυτό το περιβάλλον (...) μεγάλωσε ο π α π π ο ύ ς μου Γκαστόν (...) Ο ίδιος πά ντω ς έλεγε ότι είχε βρεθεί στον κό σμο τω ν εκδόσεων σχεδόν κατά τύχη, επειδή οι ιδρυτές του NRF είχαν έρθει να τον βρουν», διηγείται ο Αντουάν Γκαλιμάρ τω ν γνω στών εκδόσεων. Πράγματι, όπω ς εξηγεί σε άλλη συνέ ντευξη ο αρχισυντάκτης του περιοδι κού, οι έξι εκείνοι φίλοι αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα έντυπο διαφο ρετικό α π ό εκείνα π ου κυκλοφορού σαν τότε, όπ ω ς το La Revue Blanche ή το Le Mercure de France. Και έφτια ξαν το NRF. Ή ταν όλοι τους αστοί, σύντομα όμως συνειδητοποίησαν ότι δεν γνώ ριζαν αρκετά ούτε για το εμπόριο ούτε για την οικονομική διαχείριση, κι έτσι αποφάσισαν να βρουν κά ποιον ικανό σε αυτούς τους τομείς, οπότε και στράφηκαν στον Γκαστόν Γκαλιμάρ. Εκεί νος ήταν ένας καλλιεργημένος νέος καλής οικογένειας, είχε χρήματα, αγαπούσε την τέ χνη και έδειχνε ενδιαφέρον για οτιδήποτε καινούργιο. Οι π ρ ω τότυ π οι εκείνοι τύποι του άρεσαν, τους προσέγ-

γισε, κι έτσι συμφώνησε να αναλάβει την όλη επιχείρηση. Αργότερα, για την καλύτερη διάθεση του περιοδι κού αλλά και για την ξεχωριστή π ρ ο ώθηση κειμένων, απ οσπ άσ μ ατα των οποίω ν φιλοξενούσε το έντυπο, δημι ούργησε το βιβλιοπωλείο του NRF, το οποίο μετετράπη σε βιβλιοπωλείο και στη συνέχεια στον εκδοτικό οίκο Gallimard, ο ο πο ίο ς γιγαντώθηκε, απορροφώ ντας τον γεννήτορά του. Έναν αιώνα μετά, το NRF, η κυκλοφο ρία του οποίου πέρασε α π ό τους 128 συνδρομητές το 1912 στους 7.000 το 1920, για να εκτιναχτεί στους 25.000 μεταπολεμικά, συνεχίζει να επιμένει λογοτεχνικά. Οι αναγνώ στες του, πια, δεν ξεπερνάνε τους 3.000, κα

Ν ΕΑ Σ Ε ΙΡ Α

θώς οι περισ σότεροι το θεωρουν «μια γη ραία κυ ρία» τω ν γαλ λικών γραμ μάτων, ξεπ ε ρασμένη α π ό τη νέα εποχή. Ως γηραία κυρία, όμως, διατηρεί την α ξιο π ρ έπ ε ια και τον αέρα τω ν εκατοντάδων ανέκ δοτων κειμένων π ο υ έπλασαν νέους κόσμους και διάσημα ονόματα, και π ο υ μαζί της έχουν ήδη περάσει στην ιστορία. ■

BURROUGHS

Α Ν Τ ΙΚ Ρ ΙΣ Τ Ο Ι Κ Α Θ Ρ Ε Φ Τ Ε Σ

ΜεταιχΜίο ( [)

Μ ικ ρ έε α ν θ ο λ ο γ ί ά n o i n o n s

Βιβλία ai xpns

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ - ΜΑΡΙΑ Π0ΛΥΑ0ΥΡΗ Έ ρ ω τ α ς κ α ι θ ά ν α τ ο ς σ τ η σ κ ι ά Tns n o in o n s

ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ

Αφιερωμένο στο έργο των δύο ιν του Μεσοπολέμου, συνδέθηκαν με έναν από τους πιο θρυλικούς έρωτες στην ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων, το βιβλίο περιλαμβάνει τα σημαντικότερα ποιήματά τους και εργοβιογραφία τους. Την α νθολ όγη σ η κ α ι τη ν επ ιμ έλ ε ια τη ς έκ δ οσ η ς έχ ει κ ά νει ο Γ ιά ν νη ς Η. Π α π π ά ς . ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www.metaixmio.gr

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ! Β Ι Β Λ Ι Α

Σ Τ Ο Ν

Κ Ο Σ Μ Ο

Βιβλίο - κρίση και στη Ρωσία παγκόσμια οικονομική κρίση χτύπησε για τα καλά τη ρωσική βιβλιοπαραγωγή. Ήδη οι περισ σότεροι απ ό τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους της Ρωσίας ανακοίνωσαν ότι θα κάνουν σημαντικές περικοπές στο εκδο τικό τους πρόγραμμα. Ό πω ς, μάλιστα, δήλωσε ο Ολέγκ Σάβιτς του εκδοτικού οίκου ACT, η κρίση της βιομηχανίας βι βλίου στη Ρωσία οφείλεται στην υπερ παραγωγή τίτλων, αφού σήμερα στα βιβλιοπωλεία της χώρας υπάρχουν π ε ρισσότεροι απ ό 200.000 τίτλοι πρόσφα της κυκλοφορίας. Παρόλα αυτά κανείς δεν περιμένει ότι θα αδειάσουν τα ρά φια τω ν βιβλιοπωλείων, αφού είναι γνω στό ότι ο μέσος Ρώσος είναι συ στηματικός αναγνώστης. Οι ειδικοί, ωστόσο, επισημαίνουν ότι θα περιορι στεί ο αριθμός τω ν βιβλίων εκείνων π ο υ μέχρι πριν λίγο καιρό έβρισκαν το δρόμο πρ ο ς τον αναγνώστη, δίχως, παρόλα αυτά, να διαθέτουν και τις ανάλογες αρετές. • Οι αντιδικίες όμως σχετικά με τα λογοτεχνικά βραβεία φαίνεται ότι δεν είναι προνόμιο μόνο του ελλη νικού αναγνωστικού κοινού και της κριτικής. Πρόσφατα στη Ρω σία, μέσα α π ό τις σελίδες μεγάλων εφημερίδων και περιοδικών, ξέ σπασ ε πόλεμος για το βραβείο «Καλύτερο διήγημα της χρονιάς». Κάθε πλευρά έχει τα επιχειρήματά της, την τελική κρίση όμως φαίνε ται ότι θα την έχουν ό π ω ς π ά ντα οι αναγνώστες. Για την ιστορία και μόνο αναφέρουμε π ω ς το πρώ το βραβείο κέρδισε η Ό λγκα Σλάβινκοβα, με κατά πλειοψηφία α π ό φαση της κριτικής επιτροπής. • Παρόλα αυτά όμως, μετά α π ό

Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης (α ντα πόκρ ισ η )

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

τέσσερα χρόνια διακοπής, επ α νήλθε στα λογοτεχνικά πράγματα της Ρωσίας το βραβείο «Καλύτερο διήγημα της χρονιάς Ιβάν Μπέλκιν», χορηγός του οποίου είναι το Ίδρυμα Μπορίς Γιέλτσιν. Την κρι τική επιτροπή αποτελούν οι διευ θυντές τω ν λογοτεχνικών περιοδι κών Ζμάνια, Κοντινέντ και Κνίζνογιε Ομποζρένιε. Στη βραχεία λίστα συμπεριλήφθηκαν διηγήματα των Λεονίντ Ζόριν, Μαργαρίτας Χέμλιν, Σεργκέγι Γιούρσκι, Τατιάνας Μα ρίνα, Ίγκορ Φρολόφ και Μαρίνας Παλέα. Ο Μαγιακόφσκι και ο κύκλος του. Στοίχημα ζω ής είναι το νέο βιβλίο του σουηδού σλαβολόγου και με ταφραστή Μ πενγκτ Γιάνγκφελντ, το οποίο προκάλεσε μεγάλη εντύ π ω ση τόσο στο αναγνω στικό κοινό όσο και στην κριτική της Ρω σίας. Ο μεγάλος ποιητής πα ρου σιάζεται πλέον στην ανθρώπινη μορφή του, ως ποιητής και άν θρω πος, μακριά α π ό κάθε τάση «αγιοποίησης» ή «ειδωλοποίησής» του, όπ ω ς είχε συμβεί τις προη γούμενες δεκαετίες, χάρη στις πρ οσ π ά θ ειες του α π ρ όσ ω π ου κομματικού μηχανισμού, ο οποίος τον είχε εκμεταλλευτεί για τους δι κούς του προπαγανδιστικούς σκο πούς. Η καινοτομία της νέας αυ τής απόπειρας βιογραφίας του Βλ. Μαγιακόφσκι έγκειται στο ότι ο συγγραφέας περιέλαβε όλους εκεί νους π ου βρέθηκαν για λίγο ή πολύ στο περιβάλλον του ποιητή και το ρόλο π ο υ διαδραμάτισαν στη ζωή και το δημιουργικό του έργο. ■

Β Ι Β Λ Ι Α

ΣΤΟΝ

[ Δ IA BA Ζ Ω Κ Ο Σ Μ Ο

New Italian Epic o 1994 έκανε την εμφάνισή της στην Ιταλία μια ομάδα «σαμποτέρ τω ν ΜΜΕ» π ο υ υπέγραφ ε με το όνομα ενός μαύρου ποδοσφαιριστή π ο υ έπαιξε στη Μίλαν το 1983/84: Luther Blisset. Ο Luther Blisset διέσπειρε ψευδείς ειδή σεις, αρθρογραφούσε, εξέδωσε ένα βιβλίο, πα ραπλα νούσ ε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Ο τύ π ο ς όλης της Ευρώπης ασχολήθηκε με το φαινό μενο, ενώ κάποιοι υπαινίχτηκαν ότι εμπνευστής της ομάδας ήταν ο ίδιος ο Ο υμπέρτο Έκο. Στο χώ ρο τω ν εκ δόσεων, μεγάλη επιτυχία γνώρισε το μυθιστόρημα Εκκλησιαστής (μετα

Ν Ε Α Σ Ε ΙΡ Α

φράστηκε στην Ελλάδα α π ό τις εκ Μ π ο λ ω ν ια δόσεις Τραυλός). Από το 2000, τα τέσσερα μέλη της παλιάς ομάδας συν ένα καινούργιο (που στο μεταξύ είχαν δημοσιοποιήσει τα ονόματά τους) συγκρότησαν την ομάδα Wu Ming Foundation (στα Κινέζικα WuMing σημαίνει «χωρίς όνομα» ή «με M a u r i z i o D e R o s a (α ντα πό κρ ισ η ) πέντε ονόματα») και έγραψαν το μυ θιστόρημα 54. Το 2008 η ομάδα, στην προσ π άθειά της να προσδιορί σει τις συνιστώ σες μιας «μη λογοτε χνικής γενιάς», εκείνης τω ν συγγρα φ έω ν π ο υ γεννήθηκαν α π ό το 1960 έως το 1975 περίπου , εισηγήθηκε τον όρο «New Italian Epic» (ΝΙΕ). Βα-

Α Ν Τ ΙΚ Ρ ΙΣ Τ Ο Ι Κ Α Θ Ρ Ε Φ Τ Ε Σ

Μ ετα ιχΜ ίο

M iK p s s α ν θ ο λ ο γ ίά n o in o n s

βιβλία αιχμής

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ - ΦΕΡΝΑΝΤ0 ΠΕΣΣ0Α

Τ α ε ξ α ίσ ια ό ρ γ α ν α τ ο υ μ υ σ τ ικ ο ύ θ ιά σ ο υ

Τα εξαίσια όργανα τον μυστικού θιάσου

Τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου

Αφιερωμένο σε δύο εμβληματικές μορφές της παγκόσμιας ποίησης, οι αναλογίες και οι ομοιότητες στο έργο των οποίων είναι πραγματικά εντυπωσιακές, το βιβλίο περιλαμβάνει τα σημαντικότερα έργα τους καθώς και εργοβιογραφία τους. Τη μετάφραση των έργων του Πεσσόα, την ανθολόγηση και την επιμέλεια της έκδοσης έχει κάνει ο Γ ιάννης Σουλιώ της. ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www.metaixmio.gr

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ] Β Ι Β Λ Ι Α

Σ Τ Ο Ν

Κ Ο Σ Μ Ο

σικά χαρακτηριστικά του ΝΙΕ είναι η πολιτική διάσταση τω ν έργων, π ο υ αναδύεται μέσα α π ό τις συμβάσεις του αστυνομικού και του ιστορικού μυθιστορήματος κυρίως, η αλληγορική δομή, η πα ρουσ ία της «επικής αφήγησης» (εξού και ο ορισμός) δί πλ α στην πλήρω ς νομιμοποιημένη παραλογοτεχνία, αλλά και ο π ειρα ματισμός, με συνέπεια πολλά έργα να μην μπορούν να ενταχθούν σε κα νένα συγκεκριμένο είδος. Με δεδο μένη τη ρευστότητα της σημερινής λογοτεχνικής συνθήκης, είναι μάλλον παρακινδυνευμένο να προ β εί κανείς σε τέτοιου είδους θεωρητικές συστη ματοποιήσεις, οι οποίες ενδεχομέ νω ς να προβάλλουν υ π ό μια δελεα στική ετικέτα, π ο υ πα ρα π έμ π ει στο

New Age, καθώς και στα ονόματα δημοφιλών στην Ιταλία μουσικών συγκροτημάτων της δεκαετίας του '70 και του '80, τη γνωστή συνταγή του «μεταμοντέρνου». Αφετέρου, η Wu Ming μας θυμίζει π ό σ ο ανάγκη έχει η λογοτεχνική κοινότητα α π ό ένα «σταθερό κέντρο βάρους», π ο υ δείχνει όλο και να ξεφεύγει. Αλλες πληροφορίες για το ΝΙΕ είναι διαθέ σιμες στο II romanzo della politica, la politica nel romanzo («Το μυθιστό ρημα της πολιτικής, η πολιτική στο μυθιστόρημα», Guanda, 22 ευρώ) και στο N ew Italian epic. Letteratura, sguardo obliquo, ritorno al futuro («ΝΙΕ. Λογοτεχνία, πλάγιο βλέμμα, επ ιστροφ ή στο μέλλον», Einaudi, 14,50 ευρώ). ■

Στη σκιά ιη ς Γάζας Κ α ϊρ ο

Σωκράτης Καμπουρόπουλος (α ντα πόκρ ισ η )

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ολοζώντανη 41η Έκθεση Βι βλίου στο Κάιρο έκλεισε τις πύλες της στις 5 Φεβρουά ριου, κάτω α π ό αυξημένα μέτρα ασφαλείας, φ έτος, στη σκιά τω ν π ρ ο σπαθειώ ν για οριστική εκεχειρία στη Λωρίδα της Γάζας με κέντρο την αι γυπτιακή πρω τεύουσα. Παρά τη βα θύτερη οδύνη του πληθυσμού για τον πόλεμο, το κοινό συμμετείχε ενεργά στην έκθεση, ό π ω ς και ξένοι εκθέτες α π ό 24 χώρες -η Γαλλία, η Γερμανία, όλες σχεδόν οι χώρες της Μεσογείου (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Τουρκία, Β. Αφρική, Λίβανος), οι υπόλοιπες αρα βικές χώρες, η Ρωσία, η Κίνα και η Κο ρέα - δικαιώνοντας τον χαρακτηρισμό της ως «έκθεσης του αραβικού κό σμου». Τιμώμενη χώρα ήταν η Αγγλία, με συγγραφείς ό πω ς οι Ben Okri

(βραβείο Booker), Marina Warner, Margaret Drabble, David Almond και Anthony Horowitz (της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας), αλλά και ποιήτριες όπ ω ς η σημαντική, ουαλόφωνη Menna Elfyn και η Ιρλανδή Leontia Flynn. Την Ελλάδα εκπροσώ πησε για τρίτη συνεχή χρονιά το ΕΚΕΒΙ, σε ανταλλαγή περιπτέρω ν με τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλο νίκης, με την υποστήριξη της ελληνι κής πρεσβείας. Ανάμεσα στα γεγονότα της Έκθεσης ήταν η αναμενόμενη, ανέκδοτη ακόμα στα αγγλικά, νουβέλα του Αλάα αλΑσουάνι Φίλια π υρ ά (.Friendly Fire), αλλά και οι πολύτιμοι, ω ς κατάθεση μνήμης, Διάλογοι με τον Νοτγκίμπ Μ αχφούζ του Γκαμάλ Ελ-Γκιτάνι, που μόλις εξέδωσε το Αμερικανικό Πανε-

πιστήμιο στο Κάιρο. Νέα βιβλία αιγύτττιων συγγραφέω ν εκδόθηκαν τους τελευταίους μήνες ή ετοιμάζονται να κυκλοφορήσουν στην ελληνική αγορά (Καφέ Καρνάκ του Ναγκίμπ Μ αχφούζ, Μ οντάχα της Hala El Badri, Atabat/Στη σκιά του ΚαΤρου του Ibrahim Abdel Meguid, Ο συνταγμα τάρχης και το παιδί-βασιλιάς του Gilbert Sinoui, ενώ αναμένονται το Σι κάγο του Alaa al-Aswany, το Zeyni Barakat του Gamal el-Ghitani, Οι ιστο ρίες των τα ξί του Haled Al Hamisi, η Ό α ση του ηλιοβασιλέματος του Baha Taher και δύο ανέκδοτα μυθιστορή ματα του Ναγκίμπ Μ αχφουζ). Η έκ θεση συνέπεσε σχεδόν με την εκδή λωση για τον Καβάφη στην Αλεξάν δρεια, με τη συμμετοχή της γλυπτριας Ασπασίας Παπαδοπεράκη, στην οποία διαβάστηκαν ποιήματά

Χάπενινγκ από το Natural Theater Company

του στα ελληνικά και σε εννέα άλλες γλώσσες. Στο Κάιρο ο ακατάβλητος Hamdi Ibrahim ολοκληρώνει τη μετά φραση της Αριάγνης του Τσίρκα, συ νέδριο για την Π. Δέλτα ετοιμάζεται α π ό τη Μαρία Φρογκή και τον ελλη νιστή Hassan Ali Ahmed, ενώ νέα ελ ληνικά βιβλία ετοιμάζονται να εντα χθούν στο εκδοτικό πρόγραμμα του Εθνικού Κέντρου Μ ετάφρασης, με την προϋπόθεση της ενίσχυσης της μετάφρασής τους και α π ό τη χώρα μας. ■

το ελληνικό περίπτερο στην Έκόεση Βιβλίου

ΜεταιχΜίο βιβλία

(J)

αιχμή$

0 έφηβος μες στον ύπνο του αισθάνθηκε στο στήθος ένα χάδι· όπως όταν ήταν μικρός και η μάνα του τον σπόγγιζε στο σαββατιάτικο λουτρό ή σαν του πατέρα του, τη μία και μοναδική φορά που τον χάιδεψε στο σβέρκο μ’ ένα «μπράβο, λεβεντάκο μου». Σε λίγο όμως ήρθαν οι φλέβες του και φούσκωσαν, τα σωθικά ανα ταράχτηκαν, ορμές εκτινάχθηκαν εντός του, ρίγη τον κλόνισαν ηδο νικά και ά γ ρ ια ς j απόσπασμα από το Βιβλίο

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www.metaixmio.gr

ριρϋο I I I iio iir a o «Κ νέα μου αγάπη» Παναγιώτης Στ. Ανθριανέσης pandrianogmail.com

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

k Α πορείτε να το παραγγείλετε στο site της Amazon, του μεI V Ιγ α λ ύ τ ερ ο υ βιβλιοπωλείου του Internet (www.amazon.com) -κ ο στίζει 359 δολάρια ΗΠΑ. Η πρώτη έκ δοση κυκλοφόρησε πριν α π ό δυο χρόνια, αλλά μόλις λίγες μέρες πριν ο Τζεφ Μ πέζος (ιδρυτής της εταιρείας και διευθύνων σύμβουλος) π α ρ ου σίασε την έκδοση 2. Μιλάμε για το Kindle, τη συσκευή ανάγνω σης ηλε κτρονικών βιβλίων, π ο υ ήδη έχει π ο υ λήσει εκατοντάδες χιλιάδες κομμάτια -5 00.000 τα εκτιμά η Sprint Nextel. To Kindle 2 είναι λίγο πιο μακρύ α π ό το 1, αλλά πολύ λεπτότερο (πά χος μό λις 0,8 εκατοστά). Διαθέτει οθόνη α π ό φιλμ «ηλεκτρονικής μελάνης», διαμέτρου 6 ιντσών και ανάλυσης 800 χ 600 εικονοστοιχείων. Ό μ ω ς απεικο νίζει μόλις 16 τόνους του γκρι -εν τ ά ξει, καλύτερα α π ό τους 4 της έκδο σης 1, αλλά α π ό χρώμα, τίποτα... Το περιεχόμ ενο μέχρι 1.500 βιβλίων έχετε τη δυνατότητα να αποθηκεύσετε στη συσκευή (μόλις 200 στο 1), η οποία π λέον μπορεί και να σας... εκφωνεί το κείμενο (αγγλικά, φ υ σικά)! Ο ήχος ακούγεται α π ό δύο μι κρά ηχεία στο πίσω μέρος της συ σκευής, αλλά σημειώστε π ω ς η δυ νατότητα αυτή βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο. Σε παλιότερο τεύχος είχαμε α να φερθεί σε μια άλλη συσκευή ανά γνω σης ηλεκτρονικών βιβλίων, τη Sony Reader PRS-700. Βασική δια φ ο ρά του Kindle α π ό το Sony Reader είναι π ω ς αντί για το γνωστό σύστημα ασύρματης διαδικτύωσης Wi-Fi, το Kindle 2 είναι συμβατό με το whispernet, το οποίο παρέχει αυ

/V/I

τόματη διασύνδεση μέσω δικτύων κι νητής τηλεφωνίας τρίτης γενιάς -β έ βαια, κάτι τέτοιο προϋποθέτει τη συ νεργασία της Amazon με κάποιο π ά ροχο κινητής τηλεφωνίας. Και του Sony η οθόνη (κατασκευή της E-ink) είναι μονόχρωμη, αλλά αυτή η συ σκευή μπορεί να λειτουργήσει και σαν MP3 player, δίχως να δυσαρεστήσει το χρήστη της. Ό σ ο για το π ο ύ κατασκευάζει η Amazon τη νέα έκδοση του Kindle, η ίδια δεν ανακοινώνει επίσημα ουδεμία λεπτομέρεια, αλλά αναλυτές εκτι μούν π ω ς η εταιρεία έχει συμφωνή σει με την κινεζική Hon Hai Precision Industry (κατασκευάστρια, μεταξύ άλλων, και συσκευών της Apple). «Η νέα μου αγάπη»: έτσι χαρακτήρισε το Kindle η πασίγνωστη αμερικανίδα δη μοσιογράφος της τηλεόρασης Ό π ρ α Γουίνφρι, σε εκπομπή της στις 24 του περασμένου Οκτωβρίου. Αμέσως η κίνηση στο site της Amazon αυξήθηκε κατά 6% σε σχέση με την ίδια μέρα την προηγούμενη εβδομάδα, ενώ η κί νηση α π ό το site της κυρίας Γουίνφρι σε αυτό της Amazon αυξήθηκε κατά 15.000% -η δύναμη της τηλεόρασης, βλέπετε... Τα ηλεκτρονικά βιβλία (e-books) δεν είναι νέα -η «περιπέτειά» τους ξεκί νησε ήδη α π ό τα τέλη της δεκαετίας του '90. Τότε, όμως, ίσως ήταν πολύ νωρίς για να «πιάσουν» στη διεθνή αγορά. Σήμερα; Η επ ιτυ χία του Kindle 1, οϊΚΚά και γενικά η κινητικό τητα στον τομέα αυτό τους τελευταί ους μήνες, είναι ιδιαίτερα ενθαρρυ ντική. Φυσικά, τελικός κριτής είναι πά ντοτε ο καταναλωτής -εδώ , και αναγνώστης! ■

Στο κέντρο μιας μικρής, κα θημερινής Αθήνας, ένας τυ φλός απάγεται από τη ρωσο-πακιστανική μαφία, η Τάδε και η Μαριλένα πέ φτουν θύματα οικονομικής σκευωρίας, η Δήμητρα υπο δύεται τελειομανώς το ρόλο που έχει επιλέξει για τη ζωή της, ο συγγραφέας μπλέκε ται στα νήματα φόνων και facebook, ο διαμεσολαβη τής κανονίζει τα πτώματα και τα ποσοστά στα νοσοκο μεία, και η ημίτρελη κάνει τα πράγματα άνω-κάτω. Έξι κεντρικοί χαρακτή ρες, σε ισάριθμες ιστορίες, μπλέκονται μεταξύ τους, κάνουν προσωπικά περάσματα στις ιστορίες των υπολοίπων και δένουν σφιχτά τα κομμάτια του παζλ σε μια νεο-νουάρ πολυκατοικία που αφηγείται γκρίζες ιστορίες.

ΠΟΛΙΣ

Βιβλιοπωλείο: ΑΙΟΛΟΥ 33 ♦ τηλ.: 210 36 43 382

ElllllllEI’ διαμάχη Δημοσβένη ΚούρτοΒικ με τους κριτικούς Βαγγέλη

ΧατζηΒασιλείου και Ελισάβετ Κοτζιά και η ανταλλαγή επιστο λών με τον συνεργάτη μας Αλέξη Ζήρα πυροδότησε κι άλ

λες απόψεις. Ακόμα δημοσιεύουμε μια ενδιαφέρουσα επιστολή για τον πολιτισμό οτη Γαλλία. «Δ»

Ανοιχτή επιστολή προς τους ανθρώπους που αγαπούν τα βιβλία αρακολουθώ τα εκδοτικά δρώμενα εδώ και μια δεκαε τία, καταρχήν ω ς συγγρα φέας, στη συνέχεια ως εκδότης (Μα γικό Κουτί), για αρκετό διάστημα κα θότι διατηρούσα στήλη βιβλίου σε περιοδικό (Free), για ένα οχτάμηνο ως διευθυντής περιοδικού για το βιβλίο (Index, α π ό τον Μάρτιο ώς τον Δε κέμβριο του 2006). Διαβάζω τις βι βλιοκριτικές, ενημερώνομαι για τα βι βλία π ο υ εκδίδονται, ενδιαφέρομαι για τα βιβλία π ο υ καταξιώνονται, παρακολουθώ την πορεία τω ν βι βλίων μου ως συγγραφέα και ω ς εκ δότη, προσδοκώ ντας με θετικό τρό π ο να επαληθευτούν οι κρίσεις και οι ελπίδες μου. Είμαι πολύ ευχαριστημένος α π ό την υποδοχή τους. Με τα χρόνια, καθώς ωρίμαζα, συνειδητοποιούσα τον κα νόνα: για να καταξιωθεί κανείς (στο χώρο του βιβλίου, μα και σε οποιονδήποτε άλλο) χρειάζεται υπομονή, επιμονή, πίστη και σκληρή δουλειά. Εξαιρέσεις στον κανόνα -σ ε κάθε

54 -

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

επαγγελματικό χ ώ ρ ο- αποτελούν οι διάττοντες αστέρες, π ο υ σβήνουν πριν προσγειω θούν και κατακρημνίζονται σε κάποιο βάραθρο της Γης, ώ ς να πέσουν στους αβαθείς σκουπιδοτενεκέδες της Ιστορίας. Πιστεύω π ω ς κάθε βιβλίο κερδίζει τη θέση π ου του αξίζει στην ιστορική συγκυρία π ο υ εκδίδεται, χάρη στο ρόλο που πα ίζουν οι κριτικοί. Τον τελευταίο καιρό παρακολουθώ με ολοένα και μεγαλύτερη θλίψη το δημόσιο διάλογό τους. Τις λεπτομέρειές του τις γνωρίζετε. Αντλήσαμε πληροφορίες κατά βάσιν αδιάφορες για μας π ου απλώ ς αγαπάμε τα βι βλία. Αδιάφορο με αφήνει π.χ. η πληροφορία αν υπάρχουν φράξιες στις οποίες ανήκει ο τάδε ή δείνα κρι τικός, «καθεστηκυία» κριτική π ου ασκεί ο Ψ κριτικός σε σχέση με τον X αντικαθεστωτικό, εφησυχασμός των κριτικών Ζ και Γ, τοποθέτηση των κριτικών Α και Ω σε επιτροπ ές βρα βείων ή σ' άλλη θεσμική λειτουργία (αυτή δεν είναι η δουλειά τους;), κεί-

μένα του κριτικού Φ σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας (αυτή δεν είναι η καταξίωσή του;), θαρραλέες κρίσεις εκ μέρους του κριτικού Ρ για τα βι βλία π ο υ θα αντέξουν στο χρόνο (αυτό δεν περιμένουμε στο κάτωκάτω απ ' αυτούς;) και πάει λέγο ντας. Θα προτιμούσα (όπω ς θα έλεγε και ο αγα πημ ένος μου Μ πάρτλεμπυ γραφιάς-κομπιουτεράς) όχι να επ α ληθεύσω συνωμοσιολογικές θεωρίες ή ότι διαπιστώνεται lobbying (στο κάτω-κάτω, αν με ενδιέφερε θα ανέτρεχα στα μπλογκ), αλλά να γινόταν διάλογος για βιβλία για τα οποία δια φω νούν έντονα οι κριτικοί. Θα π ρ ο τιμούσα αυτός ο διάλογος όχι να αφορά καταξιωμένους δημιουργούς αλλά και δημιουργούς π ο υ αδικήθη καν (Κωνσταντίνος Τζαμιώτης).

Θα προτιμούσα, τέλος, μια αλλαγή σελίδας: έναν γόνιμο tabula rasa δημό σιο διάλογο για την αλλαγή πλεύσης του κοινωνικού συστήματος (του οποίου αντανάκλαση είναι το έργο τέχνης) π ο υ βιώνουμε ένεκα της οικο νομικής κρίσης (κατά βάσιν κρίσης σε επίπεδο αξιών). Μια ανοιχτή συζή τηση για το αληθινό π λέον «τέλος της ιστορίας», χάρη στο οποίο πέφτει π ια η αυλαία για τις «γενιές της ιδιώτευσης» και τη συνακόλουθη ιδεολο γία (ή μάλλον το τέλος όποιας ιδεολο γίας) και ανοίγει ένα κρυφό π α ρ ά θυρο (ούτε φεγγίτης δεν είναι ακόμα) πρ ο ς έναν μυστικό κήπο, μια τόσο δα μικρή μαγική Εδέμ: ένα ελπιδοφόρο, φωτεινό, ανθρωπινότερο μέλλον. ■ Νίκος Βλαντής Για το Μαγικό Κουτί

Σχόλιο από το Παρίσι Αγαπητέ μου Γιάννη, καλησπέρα, Χθες έφ θασε στα χέρια μου το τεύχος Φεβρουάριου του Διαβάζω και βλέ ποντα ς το εκδοτικό σου σημείωμα ξαφνιάστηκα με την ταύτιση σκέψης π ο υ είχαμε... Βρέθηκα στο Παρίσι την προηγού μενη εβδομάδα με αφορμή την έκ δοση στα γαλλικά του Ψεύτη π α π π ο ύ της Αλκής Ζέη και την παρουσίαση του βιβλίου εκεί και, π α ρά την ικανο ποίηση για τις πετυχημένες εκδηλώ σεις π ου πραγματοποιήθηκαν, είχα τη διαρκή αίσθηση της πικρίας, της θλίψης και της απογοήτευσης κάνο ντας σύγκριση με τα δικά μας πολιτι-

σπκά και εκπαιδευτικά τεκταινόμενα. Στη διάρκεια της παραμονής μου είχα την ευκαιρία να μπω σε σχολικές βιβλιοθήκες, να μιλήσω με υπεύθυ νους βιβλιοθηκών, να γνωρίσω απ ό κοντά εκπροσώ πους του γαλλικού φορέα παιδικού βιβλίου, να επισκεφθώ την Εθνική Βιβλιοθήκη Frangois Mitterand. Δεν αναλώνομαι να π ω π ό σ ο καλά οργανωμένα είναι τα π ά ντα σε όλα τα επ ίπεδα (από το σχο λικό πρόγραμμα μέχρι την υπερσύγ χρονη Εθνική Βιβλιοθήκη). Αυτό που κυρίως προκύπτει α π ό την άνιση σύ γκριση με τα δικά μας δεδομένα είναι η συνειδητοποίηση ότι είμαστε οι επαρχιώτες Ευρωπαίοι (όσο κι αν

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

[

] Σ Τ Ο Λ Ε Σ

δ ι α β α ζ ω

Ε Π Ι

εθελοτυφλούμε π ρ οτάσ σ οντας το αρχαίο πνεύμα αθάνατο) και τελικά το πλεονέκτημα π ο υ έχουν στην κα τάρτιση και την καλλιέργειά τους τα παιδιά στη Γαλλία (όπω ς φυσικά και σε άλλες χώ ρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έναντι τω ν δικών μας στην Ελλάδα. Πώς μ πορούμε να μιλάμε κάτω α π ό α υτές τις συνθήκες για π ο λίτες της Ευρώπης με ίσες ευκαιρίες; Δεν μεμψιμοιρώ. Με πονάει ο χρόνος π ο υ έχει χαθεί σε ευκαιριακές αλλα γές και ημιτελή έργα και συνεχίζει να χάνεται, τη στιγμή π ο υ οι τεχνολογι κές εξελίξεις πια βαδίζουν με ταχύτη τες φω τός και επιβάλλουν άμεση προσαρμογή σε νέες απαιτήσεις. Στην Ελλάδα τώρα σκεφτόμαστε να εφαρμόσουμε συστήματα π ο υ στη Γαλλία ήδη θεωρούνται ξεπερασμένα και αμφισβητούνται (αναφέρομαι κυ ρίως στον τρ ό π ο εισαγωγής στα α νώ τατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, π ο υ είναι για μια ακόμα φορά στην ατζέντα). Και, ό π ω ς λες, κανένα με γαλόπνοο πολιτιστικό έργο π ο υ να δημιουργεί νέες προοπτικές για τη

νέα γενιά. Σίγουρα η χρηματοδότηση είναι το βασικό για να υλοποιηθεί οτι δήποτε (κι εδώ αμφιβάλλω αν κά π οτε διατεθεί ευκαταφρόνητο μέρος του κρατικού προϋπολογισμού για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό), αλλά σαφώ ς είναι και η πολιτική βού ληση. Έως ότου προκύψει αλλαγή πλεύσης, η ιδιωτική πρω τοβουλία θα θριαμβεύει. Ιδιωτικά σχολεία π ου π α ρέχουν περισσότερα ερεθίσματα και ευκαιρίες, ιδιωτικά μαθήματα και ερ γαστήρια για απόκτηση απαραίτη των γνώσεων και δεξιοτήτων, ακριβά θεάματα για ευρύτερη καλλιέργεια, σπουδές και μεταπτυχιακά σε χώρες του εξωτερικού. Και το συμπέρασμα είναι ότι, για πολλά χρόνια ακόμα, μόνο πληρώ νοντας α π ό την τσέπη μας θα μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας σύγχρονη εκπαί δευση και πρόσβαση σε πολιτιστικά αγαθά. Μη μου πει κανείς για ίσες ευ καιρίες... ■ Σε χαιρεχώ πολύ φιλικά, Αγγελική Βουλουμάνου

Μία απαραίτητη διόρθωση Αγαπητό Διαβάζω, Η κα Ό λγα Σελλά, στο τεύχος του Φεβρουάριου, δημοσίευσε τα ονό ματα τω ν βραβευθέντων για τον λο γοτεχνικό Λόγο α π ό την Ακαδημία Αθηνών παραλείποντας σκόπιμα να αναφέρει ότι μου απονεμήθηκε το βραβείο Δοκιμίου του Ιδρύματος Ουράνη. Προσωπικά καθόλου δεν με έθιξε η εναντίον μου εμπάθεια της

5β

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

κας Σελλά (κάτι ανάλογο, άλλωστε, έπραξε και στην Καθημερινή). Πι στεύω όμως ότι η ατελής πληροφό ρηση δεν προσάδει στη σοβαρότητα του περιοδικού, αφού στερεί τους αναγνώ στες του α π ό την ολοκληρω μένη γνώση ενός θέματος. ■

Με φιλικά αισθήμαχα, Διονύσης Κ. Μαγκλιβέρας

Κυκλοφορεί το Μάρτιο το νέο βιβλίο

της Αλκυόνης Παπαδάκη

εκδόσεις Καλέντη

Great Writersfo r Great Readers

Μαυρομιχάλη 1 1 , 1 0 6 79 Αθήνα · τηλ.: 2 1 0 3 6 0 1 .5 5 1 , 2 1 0 3390.028 · fax: 2 1 0 36 23 .5 5 3 e-mail: kaiendis@ath.forthnet.gr-www.kalendis.gr

Άλκηστις Σουλογιάννη

Αποικιακή και μετα-αποικιακή κληρονομιά υνεχίζοντας με συνέ πεια και ευρηματικότητα την ανάπτυξη ενός συνθέτου χαρακτήρα δημιουργικής γραφής, ο Γιάν νης Ευσταθιάδης προσφέρει με το πα ρόν βιβλίο έναν εν διαφέροντα διάλογο α νά μεσα στον προσω πικό χω ρόχρονο και στις πα ραστα τικές τέχνες. Αξιοποιώντας στο έπακρο τη μεταφορά και τους συνειρμούς ω ς ασφαλείς διαδικασίες για την Γιάννης Ευσταθιάδης ανάκληση του περιεχομένου Πορσελάνη της μνήμης, εκθέτει τον π ρο Διηγήματα για νεκρές σωπικό χρόνο α π ό το βιο φύσεις τικό απόθεμα, κινητοποιεί το προσω πικό παρελθόν ως Εκδόσεις Ύψιλον/βιβλία, 2008 σταματημένο χρόνο, ανασελ. 112, τιμή: 10,00 ευρώ πλάθει τα βιωματικά κενά ό που η βούληση έρχεται να συμπλη ρώσει τη μνήμη σε δημιουργικό διά λογο με τη λήθη. Αποδεικνυεται έτσι ότι η μνήμη είναι μια εσωτερική διερ γασία χωρίς κατ' ανάγκην ενίσχυση α π ό εξωτερικά τεχνητά στοιχεία. Με τον τρόπο αυτό ο προσωπικός χωρό χρονος αντιστοιχεί σε έναν συνδυα σμό συμπυκνωμένου χρόνου και ανοι χτού πεδίου ατομικής περιπέτειας. Για την αποτύπω ση λεπτομερειών του χωρόχρονου ο Ευσταθιάδης π α ρουσιάζει την προσωπική του αντί ληψη περί των κανόνων π ο υ ορίζουν

το ύφος και το ήθος τω ν νεκρών φ ύ σεων στο επίπεδο τόσο της δυσδιάστατης απεικόνισης όσο και της τρισ διάστατης εγκατάστασης, με υλικό σύνθεσης άψ υχα αντικείμενα α π ό την εξωτερική πραγματικότητα με βαρύ εσωτερικό βιωματικό φορτίο. Σ' αυτό το πλαίσιο δεν τίθεται το ζή τημα της αντιπαράθεσης του θανά του πρ ος τη ζωή, αλλά προβάλλεται η στατικότητα ή η απουσία κίνησης π ο υ χαρακτηρίζει τα ποικίλα πεδία του προσω πικού χωρόχρονου, όπου πά ντω ς συχνά παρεμβαίνουν και έμ βια ή έμψυχα όντα π ο υ προσδιορί ζουν τη θέση τω ν άψ υχω ν αντικειμέ νω ν στους τόπ ους του χωρόχρονου. Με αυτό το δεδομένο καταγράφεται συχνά μια κινητικότητα ως π ρ οο πτική εξέλιξης και ενίοτε ως προσω ποποίηση τω ν νεκρών φύσεων. Από τις νεκρές φύσεις επιλέγεται η πορσελάνη ως συμπυκνωτής σημα σιών (και τίτλος του βιβλίου), για τον χαρακτήρα της: στην επιφάνεια αποτυπώνεται πληροφόρηση, αλλά το φω ς π ου τη διαπερνά αναδεικνύει τη διαστρωμάτωση ποικίλων δεδομέ νων. Η αξιωματική διατύπωση ορίζει την κωδικοποίηση των δεδομένων στα σαράντα τέσσερα κείμενα του βι βλίου, ενώ ο ρυθμός της αφήγησης ενισχύει την αισθητική που εξασφα λίζουν οι γραμματικές εικόνες. ■

Μικρές Αγγελίες Αναζητοΰνται πληροφορίες που ίσως υπάρχουν σε κάποια βιβλία, σε επιστημονικές εργασίες κλπ. σχετικά με την επίδραση της κατάστασης του χώρου του σπιτιού ή του εργασιακού περιβάλλοντος, (διακόσμηση, φωτισμός, τακτοποίηση, λειτουργικότητα κλπ.) πάνω στην ψυχική διάθεση των ανθρώπων. Α ν κάποιος γνωρίζει κάτι σχετικό παρακαλώ να επικοινω νήσει με το τηλέφωνο 6945 59.84.87 ή με την ηλεκτρονική διεύθυνση lamkoul@ yahoo.gr.

Δημήτρης Β. Τριανταφυλλί6ης

Κλασική αφήγηση και απόλαυση Δημήτρης Ε. Π απαδούλης δεν χρειάζεται ειδικές συ στάσεις στο αναγνωστικά κοινό, αφού έχει πίσω του ευδόκιμη θητεία στα γράμματα με την έκδοση τω ν μυθιστορημάτων Σ υνέχεια η πρώ τη φ ορά (1994, 1995), Με δα νεική ανάσα (1997,1998), Με τουτραγκάβ (2001) και Η άλλη ζώνη (2006). Στο νέο του μυθιστόρημα Ό τα ν τελει ώνουν οι καιροί ο Δημήτρης Ε. Παπα δούλης δημιουργεί μια πολυπρόσω πη και πολυεπίπεδη τοιχογραφία για όλες εκείνες τις μεγάλες προσδοκίες, τις μεγάλες επιθυμίες αλλά και τον με γάλο φόβο του 20ου αιώνα. Μεστοί χαρακτήρες και πλοκή π ο υ σε ορισμένα σημεία θυμίζει έντονα θρίλερ, αποτελούν το εχέγγυο της α π ο λαυστικής ανάγνωσης, η οποία συν δυάζει την κλασική αφήγηση με τον φιλοσοφικό στοχασμό, χαρίζοντας στον αναγνώστη ειλικρινή απόλαυση. Η ιστορία εκτυλίσσεται καθόλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ενώ οι 80 και πλέον χαρακτήρες α ποτελούν τις ψηφίδες ενός πίνακα π ο υ γλαφυρά παρουσιάζει την εκδοχή του συγγρα φέα, ο οποίος, ό πω ς δηλώνει στο επι μύθιο, πήρε «την απόφαση για το σχηματισμό μιας τριλογίας πο υ θα δο μούνταν πά νω στην Κωμωδία του Δάντη. Ωστόσο το σχήμα θα ήταν κά π ω ς αναποδογυρισμένο: Παράδεισος - Κόλαση - Καθαρτήριο». Εκείνο όμως το ερώτημα π ο υ α π α σχολεί τον συγγραφέα, και μαζί με αυτόν τον αναγνώστη, είναι εκείνο το προαιώνιο ερώτημα του ανθρώπου: το σύντομο πέρασμά μας α π ό τη ζωή έγινε στ' αλήθεια ή τελικά συνέβη εκείνο πο υ εμείς εξαρχής είχαμε ζητή-

σει απ ' αυτή; Στην προσπάθειά του να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, ο Δημήτρης Ε. Παπα δούλης συνδυάζει εξαιρετικά τη μυθοπλασία με την ιστορική πραγματικότητα, μετατρέποντας τους χαρακτήρες του έρ γου του σε ολοζώ νταντες φι γούρες, οι οποίοι γοητεύουν τον αναγνώστη και τον συμπαρα σύρουν μαζί τους στη μεγάλη περιπέτεια της ζωής, της απώ - ________ λείας, της μνήμης, της συνάντηη £ Παπαδούλης σης. Όταν τελειώνουν Σε μια εποχή όπου πολλοί ομό οι καιροί τεχνοί του καταφεύγουν στις ευκολίες της γραφής, στην Εκδόσεις Τυπωθήτωαπλοποίηση της πλοκής και Γ. Δαρδανός, 2008 σελ.: 638, τιμή: 33,00 ευρώ στους ελάχιστους δυνατούς χ α ρακτήρες της μυθοπλασίας, ο Δημήτρης Ε. Παπαδούλης, ελέγ χοντας γερά το υλικό του, δε διστάζει να γράψει μια ιστορία η οποία δια δραματίζεται σε διαφορετικές επ ο χές, με πλήθος ηρώων, σε πρω ταγω νιστικούς ή μη ρόλους. Παράλληλα με τις εξαιρετικές περιγραφές προσώ πω ν, καταστάσεων και χώρων, ο συγγραφέας, με τα χείλη τω ν ηρώων του θέτει ερωτήματα, αναζητά α π α ντήσεις και προβληματίζεται για όλα εκείνα π ο υ κάνουν τη ζωή του αν θρώ που να αποκτά νόημα ακόμη κι ενώπιον του μεγάλου μυστηρίου του θανάτου. Δύσκολα στην εποχή μας γράφονται πια τέτοια βιβλία, στα οποία συνα ντάμε το αρμονικό δέσιμο της λογοτε χνικής παράδοσης με τα νέα ερωτή ματα της εποχής μας. Ένα τέτοιο βι βλίο είναι και το Ό τα ν τελειώνουν οι καιροί του Δημήτρη Ε. Παπαδούλη. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Μόνος ΚοντοΛέων

Αισθητική και ανατροπή ...Το γρ ά φει η μητέρα στον Φραντς Ό βερμπεκ: Ό τα ν τον χαΐδευε και τον ρω τούσε α ν την α γα π ά αυτός επίμονα α παντούσε Ich bebe α ντί για Ich Hebe -τρέμ ω α ντί για α γα πώ . Αυτά για τις τελευταίες στιγ μές του Νίτσε γράφει ο Θα νάσης Τριαρίδης στο τελευ ταίο του βιβλίο πο υ απ ο φ ά Θανάσης Τριαρίδης σισε να κυκλοφορήσει σε Ich bebe έντυπη μορφή (στο Διαδί Ό τα ν οι αμαξάδες κτυο είχε αναρτηθεί πριν απ ό μαστιγώνουν τ' άλογα ένα περίπου χρόνο, όπου και υπάρχουν και όλα τα άλλα Εκδόσεις Τυπωθήτω, 2008 -ανέκδοτα και μη- έργα του σελ.: 242, τιμή: 14,49 ευρώ θεσσαλονικιού συγγραφέα). Και με τη φράση αυτή -Ich bebe- το τιτ λοφορεί... Γιατί όπω ς ο ίδιος δηλώνει: Έτσι, λοιπόν, κι εγώ: Ich bebe. Μέσα στη νύχτα. Ο Τριαρίδης είναι ίσως η πιο ενδιαφέ ρουσα λογοτεχνική παρουσία τα τε λευταία δέκα χρόνια. Πρωτοπαρουσιάζεται το 2000 με ένα πολυσέλιδο και ιδιαιτέρως παγανιστικό μυθιστό ρημα. Συνεχίζει με τέσσερις νουβέλες που δίνουν μια βαλκανική άποψη του μαγικού ρεαλισμού. Ακολουθούν τέσ σερα δοκιμιακής μορφής κείμενα για μεγάλους ζωγράφους, ένα πεζογρά φημα πο υ επανατοποθετεί πολιτικά την ιστορία της Αίντας και του Ρανταμές, μια συλλογή δοκιμίων κοινωνικών αντιρρήσεων, ένα ακόμα δοκίμιο για τον Ντοστογιέφσκι. Κορυφαία στιγμή Τα μελένια λεμόνια -«αιρετικά ιερή» σάγκα για τη θεϊκή διάσταση της σε ξουαλικότητας. Και τώρα το Ich bebe

<30

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

-μια συλλογή κειμένων που άλλοτε θυ μίζουν ιδιότυπα διηγήματα κι άλλοτε ποιήματα που έχουν ενδυθεί τη φόρ μα της πεζογραφίας. Σε όλα αυτά τα έργα τα κύρια στοι χεία που τα διαπερνούν είναι ένας απόλυτος ανθρωπισμός, μια υπερά σπιση της μη βίας και η προβολή της ηθικής διάστασης που διαθέτει η ελεύ θερη έκφρασης της σεξουαλικότητας. Αλλά και σε όλα υπάρχει α π ό τη μια η ενσάρκωση της υπέρτατης λογοτεχνι κότητας και α π ό την άλλη η βαθιά γνώση του δυτικού πολιτισμού. Με άλλα λόγια, ο Τριαρίδης δύσκολα κατατάσσεται -πεζογράφ ος, δοκιμιο γράφος, στοχαστής; Θα έλεγα όλα μαζί. Και γι' αυτό τον θεωρώ ως την πλέον σημαντική, σήμερα, παρουσία, στα ελληνικά γράμματα. Και ασφαλώς αγνοημένη α π ό την κρατούσα και τρέχουσα κριτική στα ποικίλα ΜΜΕ. Ενοχλεί; Δυσαρεστεί; Προκαλεί; Γκρε μίζει; Επανατοποθετεί; Ο κάθε ανα γνώστης τω ν έργων του ίσως επιλέξει το ένα ή το άλλο. Αλλά δεν τον π ρο σπερνά -α υ τό δεν γίνεται. Γίνεται, όμως, να κάνει π ω ς δεν τον είδε... Η τακτική της στρουθοκαμήλου φαίνε ται π ω ς είναι -σ ε κάποιους- βολική. Ομολογώ π ω ς είναι δύσκολα να γρά ψεις για ένα βιβλίο του. Δύσκολο να το περιγράψεις. Μέσα σε λίγες ή π ολ λές σελίδες υπάρχουν χίλια όσα θέ ματα και άλλες τόσες θέσεις και στά σεις και απόψεις. Ό π ω ς εδώ, στο Ich bebe. Υπάρχουν κείμενα π ο υ σαρκάζουν την υποταγή στο όποιο θεϊκό -«Μα σαν ήρθε η σειρά του / κι έσκυψε να φιλήσει την εικόνα, / σκέφτηκε πω ς φι

λάει εκείνα τα βυζιά, / σκέφτηκε π ω ς φιλάει τους βύζαντες της Βανέσας». Κείμενα πο υ φωτίζουν με άλλη ματιά προσωπικότητες όπω ς αυτές του Νίτσε ή του Καβάφη -«Σφόδρα δυσαρεστήθηκαν οι θαυμαστές / α π ό τα λόγια της αμόρφωτης της γυναικούλας / ιδίως εκείνο το “λιανή ελπιδουλα" τους εξόργισε / άκου “λιανή ελπιδουλα" ο Δάσκαλός τους»... Πεζογραφήματα που ξαναδιαβάζουν την ιστορία -«Κι έσφιγγε ο κλοιός γύρω α π ό την πόλη / θερίζονταν οι Τούρκοι κι οι Εβραίοι απ' τον τύφο / και γύρευαν εις μάτην να κάμουνε καπάκι με τους Έλληνες / να δώσουνε λεφτά και να γλυτώσουν τις ζωές τους». Κείμενα που καταγγέλ λουν, άλλα που συμπάσχουν με τον κάθε κατατρεγμένο -«Το ξέρει ο καθέ νας: παντού γεννιούνται τα παιδιά των απελπισμένων»- κι άλλα που προτρέπουν σε μια ενδοσκόπηση και σε μια συνειδητοποίηση -«Τι υπάρχει μέσα σε ένα όνομα; Εμείς. Κλειδώ νουμε την πόρτα. Ανοίγουμε την ένταση στην τηλεόραση. Βάζουμε στο βραστήρα τα μπιμπερό του μωρού. Στα νεκροταφεία του Κάιρου βραδιά ζει. Καληνύχτα». Ό λα μαζί συνθέτουν ένα βιβλίο που διαθέτει αυτό που νομίζω κανείς π ρέ πει να αναζητά απ ό την καλή, τη με γάλη λογοτεχνία -αισθητική και ανα τροπή. Αλλά ο Τριαρίδης με όλα του τα κεί μενα προσφέρει και μια άλλη διάστα ση σε ό,τι κάποιος θα μπορούσε να

β ι β λ ί α

I (I

[ Δ IA BA Ζ Ω I κ ρ ι τ ι κ ή !

θεωρήσει ως προφίλ νεοέλληνα δημι ουργού -μια νότα αναγεννησιακής κα ταβολής. Η ελληνική του ταυτότητα είναι εμφανής και δεδηλωμένη. Αλλά, μέσα απ ό τη βιωμένη γνώση του δυ τικού πολιτισμού που διαθέτει, κατα φέρνει να δει το ελληνικό στοιχείο ως μέρος (αρχικό ή ενδιάμεσο -δεν έχει και τόση σημασία) της ευρωπαϊκής κουλτούρας, έτσι όπω ς αυτή θεμελιώ θηκε απ ό τους μεγάλους του διδασκά λους -το ν Τζιότο, τον Μιχαήλ Αγγελο, τον Τζιορντάνο Μπρούνο. Και με αυτή τη ματιά, πλέον, προσεγγίζει τον Κα βάφη, θητεύει στον Πρίμο Λέβι και υποτάσσεται στον Ντοστογιέφσκι. Αν κάποιος θελήσει να χρησιμοποιήσει ένα μεγεθυντικό φακό και με αυτόν πλέον να ψαχουλέψει τις δομές των λογοτεχνικών κειμένων του Τριαρίδη, ασφαλώς και θα βρει υπόνοιες επανα λήψεων, στιγμές χαλάρωσης, ακόμα και νοηματικές ακροβασίες, σίγουρα προκλητικές ακρότητες. Αλλά τα έργα πο υ γράφονται με πάθος πρέπει και με πάθος να διαβάζονται -ή, πιο σω στά: τα έργα που διακηρύσσουν την ελεύθερη σκέψη, με διάθεση αναγνω στικής -και όχι μόνο- απελευθέρωσης αξίζει να αναγιγνώσκονται. Αλλωστε και ο ίδιος ο Τριαρίδης μια τέτοια σχέση με τον αναγνώστη του επιδιώκει να δημιουργήσει, γι' αυτό και ως προμετωπίδα του βιβλίου του έχει την προτροπή: «ρίξτε μια ροχάλα σε κάθε προστακτική αυτού του βι βλίου». ■

ε κ δ ό σ ε ι ς

Οκ τ ω ^ ρ ια τ ά

Ο αντιπρόσωπος του Διαβάζω στην Κύπρο Πωλήσεις τευχών και συνδρομές για το Διαβάζω κα Θέκλα ΚΓττου Ομήρου 3κ Λευκωσία 1097, Κύπρος · τηλ.: 22 672801

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Αρχοντούλα Διαβάτη

Επιζών από την καλοσύνη των ξένων «Οι μεταμορφώσεις της μνή μης είναι τόσο πολλές, όσες της πεταλούδας» Β. Ναμπόκοφ, Μίλησε μνήμη «Ένιωθε πω ς έτσι ξένος θα ήταν όπου κι αν πήγαινε...», «Το είχε κλειδώσει το παιδί α π ό χρόνια στο πιο σκοτεινό κατώγι της μνήμης του». Ο συγγραφέας, ορφανός α π ό μητέρα και παιδί αντάρτη, γεννημένος στη Θάσο στα πέτρινα χρόνια Γιάννης Ατζακάς του εμφυλίου και μεγαλωμέΘ ο λό ς βυθός νος α π ό τη γιαγιά του Βενετιά και τον π α π π ο ύ του, σπαρακτικό θέμα του πρώ Εκδόσεις Άγρα, 2008 σελ.: 282, τιμή: 16,00 ευρώ του βιβλίου του, Διπλωμένα φτερά (Αγρα 2007), έζησε α π ό τα οκτώ του χρόνια μέ χρι τα δεκάξι στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, στα αναμορφωτήρια της εθνικοφροσύνης, παιδικά Νταχάου για την αποστείρωση των παι διών του εμφυλίου α π ό τα επικίνδυνα γονίδια. Αυτά τα χαμένα χρόνια στο Καστρί, στη Νέα Σμύρνη, έξω απ ' τη Βέροια, στη Θεσσαλονίκη, ψάχνει να βρει ώριμος ο συγγραφέας μέσα του, στο θολό βυθό του υποσυνείδητου, τον πραγματικό πυρήνα της ύπαρξής Ό τα ν δοθεί φωνή στο παιδί και τε λειώσουν οι πρώ τες σελίδες με τα πλαγιογράμματα, ό που ο λόγιος αφη γητής τριγυρίζει αμήχανα σ' όλη τη διάρκεια της νύχτας του θεριστή, περιγράφοντας τις αντιφάσεις του χα ρακτήρα του σε έναν αθέατο ψυχα ναλυτή, με παραθέματα απ ό το Σεφέρη και την Καινή Διαθήκη, τότε αρ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

χίζει το ρίγος της καλής λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας επιλέγει να συμφιλιω θεί με τους δαίμονές του. Σκηνοθετεί μια συνάντηση με τον εαυτό του. Μό νος στο οικείο εξοχικό σπίτι, με τη συ νενοχή της φύσης που έμαθε όλα αυτά τα χρόνια να αγα πά και να εμπιστεύεται, και του λόγου, της τέχνης της γραφής. Προσπαθεί να ψηλαφίσει το παιδικό τραύμα, να νικήσει τις φοβίες, να φωτίσει το θολό βυθό της μνήμης, να ακούσει τον εσώτερο εαυτό του, τη μυστική φωνή του εαυ τού του και να ενωθεί μαζί του «γιατί δάκρυα γυρεύει η δίψα της αγάπης». Να ανασύρει στη συνείδηση τον απωθημένο διχασμό του εαυτού του, να ονοματίσει την αλλοτρίως, η να πάψει να είναι ξένος και μισός, να ολοκληρω θεί. Ξενιτεμένος στον τόπ ο του και στον εαυτό του, να βρει το δρόμο του γυρισμού, το νόστιμον ήμαρ. Με ποιον τρόπο. Πρέπει να επινοήσει τον εαυτό του, να επιλέξει τα γεγο νότα στα οποία θα αναφερθεί, να τα οριοθετήσει μέσα στη γλώσσα και να τα κάνει βιβλίο. Αυτό κάνει. Χρησιμοποιεί ως συγγραφικό καύσιμο τα βιώματά του. Επεξεργάζεται μυ θοπλαστικά τις αναμνήσεις του και γράφει για τον εαυτό του σαν να επρόκειτο για κάποιον άλλο, αφηγού μενος κανονικά τα έξι χρόνια που έζησε στα ιδρύματα της Φρειδερίκης. Στην Αθήνα, στη Βέροια, στη Θεσσα λονίκη, 1949-1955. Εν τω μεταξύ με πλαγιογράμματα στάσιμα ο λόγιος ενήλικος αφηγητής Γιάννης Αρχοντής, το alter ego του συγγραφέα, που ακούει μέσα του το παιδί να μιλά, σχολιάζει με εμβρίθεια το τι και το πώ ς.

ί Δ IA BA Ζ Ω I Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η Ν

Εύκολα μπορεί να ανιχνεύσει κανείς διακειμενικές σχέσεις με τα βιβλία του Ούγγρου νομπελίστα Ίμρε Κέρτες Εγώ, ένας άλλος, Φάκελος Κ και το Μυθιστόρημα ενός ανθρώ που δίχως πεπρω μένο, όταν κανονικά κι αυτός περιγράφει το πέρασμά του από το στρατόπεδο του Αουσβιτς με τρόπο αθώο και αισιόδοξο, που θεωρήθηκε μάλιστα βλάσφημος στο βαθμό που αναφέρει ότι υπήρξε και ευτυχισμέ νος εκεί. Επίσης με το βιβλίο του Πέ τρου Τατσόπουλου Η καλοσύνη των ξένων ανιχνεύεται μια διακειμενική σχέση, αν λάβει υπόψη του κανείς ότι κι εδώ ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε ίδρυμα. Το βιβλίο είναι μια ψυχαναλυτική νου βέλα ενηλικίωσης, μια συναρπαστική μαρτυρία, ένα χρονικό-σχόλιο για την ιδρυματοποίηση ή είναι ένα μεταμο ντέρνο αφήγημα, με αυτοαναφορικές παρεμβάσεις του ενήλικου αφηγητή που αποστασιοποιημένος υπονο μεύει την αφελή διήγηση του ευχαρι στημένου ανύποπτου παιδιού μέσα του, σχολιάζοντας κάθε φορά τα ιστορικά και κοινωνικά συμφραζόμενα και ανιχνεύοντας το μηχανισμό της χειραγώγησης και της σκοπιμότη τας πίσω από την ευθύγραμμη παι δική αφήγηση. Το παιδί αφηγείται και μας σοκάρει η στρωτή, λεπτομερής αφήγηση της διαβίωσής του στο ίδρυμα, που κατα λήγει να θεωρείται κανονική αφού περάσουν οι πρώτες δύσκολες μέρες, όταν κρυβόταν για να κλάψει, σε ση μείο που όλες οι επόμενες εμπειρίες να μοιάζουν ανοίκειες, μαζί κι η γιαγιά Βενετιά να του φαντάζει ξένη και να ντρέπεται μάλιστα γι' αυτήν όταν έρ χεται να τον δει, σύμφωνα με την εκ φρασμένη σε γράμμα επιθυμία του. Ο γιος του αντάρτη μαντρωμένος στο ίδρυμα - στρατόπεδο έχει μάθει να

υπακούει, να κλείνεται στον εαυτό του, να σωπαίνει. Η βία παρούσα κάθε στιγμή. Η βία της γλώσσας: « Ό λες τις λέξεις εδώ τις μαθαίναμε απευθείας σε μια γλώσσα που δεν τη μιλούσαμε ούτε στα χωριά μας ούτε και μεταξύ μας» ή της μαύρης προπα γάνδας για τους κατσαπλιάδεςαντάρτες που έσφαζαν με τα κονσερ βοκούτια. Αργά-αργά στο σκληρό τυ πικό της καθημερινής ζωής, απρόσω πης, οργανωμένης αυστηρά, ανά μεσα σε ύμνους και τροπάρια, προ σευχές και ομιλίες εθνικιστικές. Το παιδί ωστόσο κατανοεί πρόθυμα τη λογική του στρατοπέδου και εν πολλοίς την ενστερνίζεται. Δεν ρω τάει τη γιαγιά στην επίσκεψή της για τον πατέρα του. «Ένας κόμπος μ' έπνιγε το λαιμό». Το σύστημα που προετοιμάζει τα παιδιά να αρνηθούν τους πατεράδες τους αποδίδει καρ πούς; Το παιδί έχει κάποιες αμφιβολίες. Τόσο μόνον. Αργότερα, στη Θεσσαλονίκη, έρχεται και η εμπλοκή με τα κατηχητικά, με το πάθος, τη σφοδρότητα και τη φρε σκάδα ενός ειδύλλιου. Έχουν προηγηθεί το ποδόσφαιρο, τα κλασικά εικο νογραφημένα και τα βιβλία, μαζί με την καταξίωση στο σχολείο και την ερωτική αφύπνιση στο πρόσωπο της όμορφης ομαδάρχισσας, που θα ανά ψουν στο παιδί τη φλογίτσα της ατο μικότητας, θα χτίσουν την ταυτότητά του. Η αγάπη των συγγενών και το απρόοπτο τέλος της «φιλάνθρωπης» διαβίωσης στην παιδούπολη θα ολο κληρώσουν το δύσκολο θαύμα ενός έφηβου που είναι έτοιμος να περιπλανηθεί στους λαβυρίνθους της σύγ χρονης πόλης και της σύγχρονης ζωής και να περάσει από τη μια κατήχηση, της Ζωής του παιδιού, στην άλλη, της σύγχρονης Αριστερός. Είναι ήδη ένα κατόρθωμα. ■ ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 (S3

δ ι α β α ζ ω

]

. Β I Β Λ I Ο Κ Ρ

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

Μουσικές

αφηγήσεις σως το καλύτερο βι βλίο για την τζαζ... εί παν. Ίσως. Σίγουρα το πιο λογοτεχνικό. Ο Geoff Dyer εντάσσει την ιστορία της τζα ζ στην ιστορία της λογοτεχνικής αφήγησης. Δεν αναπαράγει την ιστο ρία των ανθρώπων της τζα ζ που επιλέγει να πα ρουσιάσει, αλλά την αφηγείτα ι ως συγγραφέας. Επιλέγει πέντε-έξι μεγά λους καλλιτέχνες της τζα ζ και α φηγείται κομμάτια Geoff Dyer της ζωής τους. Ο αναγνώ Κι όμω ς όμορφ α... στης μένει μετέωρος σχε Ένα βιβλίο για την τικά με το πόσο αληθινά εί τζαζ ναι τα γεγονότα. Ο συγ γραφέας ισχυρίζεται ότι τα πιο πολλά είναι αληθινά, Εκδόσεις Πάπυρος, 2008 ακόμα και εκείνα που σελ. 296, τιμή: 18,00 ευρώ έπλασε ο ίδιος στηρίζονται σε αληθινές ιστορίες ή θραύσματα ιστοριών. Η αφήγησή του ακολουθεί τη δομή ενός μουσικού αυτοσχεδιασμου. Επιλέγει ένα βασικό θέμα και ακολούθως αυ τοσχεδιάζει ανάλογα με την ατμό σφαιρα που έχει ήδη φτιάξει με τις λέξεις. Τα πρόσωπα που βρίσκονται μέσα στις ιστορίες του είναι εμβληματικές φυσιογνωμίες της τζαζ, όπως οι σαξοφωνίστες Κόλμαν Χώκινς ή Χωκ και Λέστερ Γιανγκ ή Πρεζ, οι πιανί στες Θελόνιους Μονκ και Μπαντ Πάουελ, ο σαξοφωνίστας Μπεν Ουέμπστερ, ο μπασίστας και πιανίστας Τσάρλι Μίνγκους, ο τρομπετίστας Τσετ Μπέκειρ, ο σαξοφωνίστας και κλαρινετίστας Αρτ Πέπερ και ανά μεσα τους ως συνδετικός κρίκος ο

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

«πάπας» της τρομπέτας Ντιουκ Έλινγκτον. Ό λοι είναι απαράμιλλοι δεξιοτέχνες στο όργανο που παίζουν, ιδιοφυείς στη μουσική εφευρετικότητα. Ό λοι σε οριακές καταστάσεις, σχετικά μεγάλοι πια στην ηλικία, διά σημοι σε έναν κόσμο που αγαπάει αυτό το μουσικό είδος αλλά σε ψυ χική και σωματική παρακμή. Βυθισμέ νοι στα ναρκωτικά, στο αλκοόλ, στην παράνοια, με αυτοκαταστροφικές διαθέσεις, ζουν πια μόνο για να παί ζουν μουσική. Ο Ντάιερ φτιάχνει ένα κλειστοφοβικό και ατμοσφαιρικό κεί μενο, γεμάτο με ασπρόμαυρες εικό νες, όπου οι ήρωες μουσικοί βρίσκο νται μέσα σε κλειστούς χώρους, με χαμηλή αίσθηση της πραγματικότη τας αλλά υψηλή εγρήγορση στις νό τες και τη μουσική. Ό λοι οι μεγάλοι αυτοί μουσικοί της τζα ζ ζουν για τη μουσική και μόνο γι' αυτήν, υπηρε τούν ένα «θεό» και δεν υπάρχει τ ί ποτα πέραν αυτού. Ούτε χρήματα, δημοφιλία ή τιμές και αναγνώριση. Πόσο μάλλον που είναι οι εποχές του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας. Ο Ντάιερ χρησιμοποιεί τις λεπτομέ ρειες της ζωής των μεγάλων της τζαζ για να σκιαγραφήσει ταυτόχρονα το κλίμα μέσα στο οποίο άνθισε η μου σική αυτή, που είναι πια κλασική, αν και για λίγους -σ τη χώρα μας. Μια μουσική που δημιούργησε παράδοση, τροφοδότησε δεκάδες παραλλαγές της μαύρης μουσικής και εξακολουθεί να ανανεώνεται μέχρι τις μέρες μας. Ο Ντάιερ στο επίμετρο θα δώσει και τις απόψεις του για τη σημερινή σκηνή της τζαζ, παραμένοντας αισιό δοξος για το μέλλον της, παρά το κακό περιρρέον κλίμα. ■

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Λίλυ Εξαρχοπούλου

Αγάπη για

τη λογοτεχνία το πρόσφατο μυθιστόρημά του Το πα λιό σχολείο ο αμερικανός συγγραφέας, με «ήσυ χη» αφηγηματική φωνή, μας ξεναγεί στην ατμόσφαιρα των αμερικάνικων ιδιωτικών της δευτεροβάθμιας εκ παίδευσης στις αρχές της δεκαετίας του '60. Ο ανώνυμος πρωτοπρόσωπος αφηγητής και κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος είναι ένας παρ' ολίγον απόφοιτος ενός τέτοιου σχο λείου, που στη συνέχεια γίνεται επι τυχημένος συγγραφέας. Εξαρχής ο Γουλφ μας προϊδεάζει: «Λέει πολλά για το σχολείο μας το ότι η προοπτική της άφιξης του Φροστ μας ενδιέφερε πολύ περισσότερο απ' όσο ο ανταγωνισμός Κένεντι-Νίξον...» -όπου ο Φροστ δεν είναι άλλος από τον πολύ γνωστό αμερικανό ποιητή. Το σχολείο, στο πλαίσιο της πολιτι κής τού να ενθαρρύνει τη σχέση των μαθητών του με τη λογοτεχνία, είχε την παράδοση να προσκαλεί τρεις φορές το χρόνο κάποιον/α πασίγνωστο/η συγγραφέα και με αφορμή αυ τήν την πρόσκληση να καλεί τους τε λειόφοιτους μαθητές να γράψουν κά ποιο ποίημα ή διήγημα. Ο νικητής του διαγωνισμού επιβραβευόταν με μια κ α τ' ιδίαν συνάντηση μ αζί του/της και επιπλέον, το πόνημα του μαθητή δημοσιευόταν στη σχολική εφημερίδα, που στο επόμενο τεύχος της δημοσίευε και μια φωτογραφία του με τον/τη συγγραφέα. Η σχολική εφημερίδα είχε το χαρακτηριστικό όνομα Troubadour και διευθυνόταν από μια ζωηρή και ενημερωμένη για τα λογοτεχνικά εκδοτική ομάδα, η οποία συχνά επεδείκνυε μηδενική ανοχή στους φερέλπιδες νεαρούς

συγγραφείς. Το πα λιό σχολείο είναι ένα TOBIAS WOLFF μυθιστόρημα με βασικό θέμα την αγάπη για τη λο γοτεχνία και έτσι δεν μπορεί παρά να συμπεριλαμβάνει και τις διαψεύσεις της. Οι επισκέπτες συγγραφείς, κά ποιοι από τους οποίους φημολογείται ότι είναι φίλοι συγκεκριμένων καθηγητών του σχολείου, δεν επιβε βαιώνουν τ ις προσδοκίες Tobias Wolff των μαθητών. Για παρά To παλιό σχολείο δειγμα ο πρώτος επισκέ Μετάφραση: πτης, ο Ρόμπερτ Φροστ, Παντελής Κοντογιόννης επιλέγει ένα ποίημα που εκ Επιμέλεια: πλήσσει τους μαθητές, π ι Αχιλλέας Κυριακίδης σ τεύοντας -λανθασ μέναότι πρόκειται για παρωδία δικών του ποιημάτων, ενώ κατ' ουσίαν είναι ένα απο λύτως σοβαρό ποίημα. Κάτι η συγκεκριμένη επιλογή, κάτι η τυπικότητα του ποιητή και η πολύ προ χωρημένη ηλικία του, διαψεύδουν όλα όσα αναμένουν ο ανώνυμος αφηγητής και οι φίλοι του από τη γνωριμία με τον συγγραφέα. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη δεύτερη επίσημη καλεσμένη, την Έιν Ραντ· οι μαθητές απογοητεύονται από την επιλογή του διηγήματος που κάνει, αλλά και από τον εν γένει σνομπισμό της και την υπέρμετρη ματαιοδοξία της. Ωστόσο ο μεγαλύτερος και τραχύτερος ανταγωνισμός εστιάζεται στην τελευταία συνάντηση της χρο νιάς, αυτή με τον Χέμινγουεϊ, που βρίσκεται στο απόγειο της συγγρα φικής του καριέρας, ενώ παράλληλα είναι αντιστοίχως γνωστός για την

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

προσωπική του ζωή και τις απόψεις του. Μόνον που ο Χέμινγουεϊ επιλέ γει από τη βραχεία λίστα των διηγη μάτων που του έστειλαν οι καθηγη τές του σχολείου ένα διήγημα που εί ναι προϊόν λογοκλοπής(Ι) και το έχει «γράψει» ο αψηγητής. Στη συγκεκρι μένη περίπτωση η αντιγραφή είναι περίτεχνη, μια και εμπεριέχει αλλαγή προσώπου (από θήλυ σε άρρεν) από κάποιο παλαιότερο διήγημα που είχε δημοσιευτεί στο αντίστοιχο περιοδικό σχολείου θηλέων. Η λογο κλοπή ανακαλύπτεται λίγο πριν από την επίσκεψη του Χέμινγουεϊ και το τέλος της σχολικής χρονιάς, και δη της χρονιάς αποφοίτησης του ήρωα. Έτσι η αποβολή του λογοκλόπου ση μαίνει αυτομάτως ότι χάνει και την είσοδό του σε καλό πανεπιστήμιο. Η ιστορία ωστόσο συνεχίζεται, με ση μείο κορύφωσης -εξα ιτία ς κάποιων απόψεων που εκφράζονται- τη συ νάντηση του ήρωα με την κοπέλα από την οποία είχε κλέψει την ιστο ρία και η οποία έχει πλέον εγκαταλεί ψει τη συγγραφή. Αντιθέτως, ο λογοκλόπος αφηγητής, μετά από μια συ νοπτική εξιστόρηση της ζωής του, δηλώνει ότι έγινε γνωστός συγγρα φέας και μάλιστα κάποια στιγμή κα λείται να επισκεφτεί το παλιό του σχολείο ως επισκέπτης συγγραφέας. Με αφορμή αυτήν την επίσκεψη στο παλιό του σχολείο μαθαίνει και μια ιστορία που εκτυλισσόταν παράλ ληλα με τη δική του και αφορούσε έναν από τους παλαιούς του καθη γητές. Η αφήγηση μοιάζει έκκεντρη και συ χνά ο αναγνώστης αναρωτιέται για τη βαρύτητα της γλυκόπικρης ανά μνησης στη ζωή του κεντρικού αφη γητή, αλλά η απρόσμενη παράλληλη ιστορία (αντικατοπτρισμός) του κα θηγητή στο τελευταίο κεφάλαιο δι καιολογεί τις αφηγηματικές επιλογές

6 6

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

του Γουλφ. Η αγάπη για τη λογοτε χνία παραμένει σταθερή από την πρώτη ώς την τελευταία σελίδα, ενώ παράλληλα αποτυπώνονται τ α πλαί σια λειτουργίας και του κώδικα τιμής ενός ιδιωτικού σχολείου αρμένων. Χαρακτηριστική είναι η επιφανειακότητα των σχέσεων μεταξύ των μαθη τών που, ενώ τονίζεται και κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο σχο λείο (μιλώντας για τον επ ί χρόνια συγκάτοικό του ο αφηγητής μας πληρο φορεί: «Συνεννοούμασταν καλύτερα απ' όλους αλλά η πραγματική φιλία μας διέφευγε»), μεγεθύνεται ακόμη περισσότερο από την έλλειψη πληρο φοριών γι' αυτούς στη συνέχεια του μυθιστορήματος. Η ωραιοποιημένη προσπάθεια απόκρυψης της κοινωνι κής καταγωγής του κάθε μαθητή δεν αντιστοιχεί με όσα θα συναντήσει στη μετέπειτα ζωή του, αλλά ούτε και με την προσπάθεια του καθενός εξ αυτών να έρθει αντιμέτωπος με το δικό του συνειδησιακό φορτίο. Οι κρυφές ενοχές ταλανίζουν τους μα θητές, ενώ ταυτόχρονα αποτυπώνονται εύστοχα οι εφηβικές ανησυχίες και υπερβολές, καθώς και η εκ μέ ρους τους έλλειψη στάθμισης των σωστών παραγόντων. Σε μια ρεαλιστική, χαμηλόφωνη και ενίοτε ειρωνική αφήγηση -υπέρμαχος της οποίας υπήρξε πάντα ο συγ γραφέας- ιδιαίτερο ενδιαφέρον πα ρουσιάζει το τελευταίο κεφάλαιο, που με μικρές αλλαγές θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως το πρώτο, ενός βιβλίου για τις φιλοδοξίες και τις ματαιώσεις των επίδοξων συγγρα φέων και του κύκλου τους. Ταυτοχρόνως πάντως μας κάνει να ζηλεύ ουμε την παιδεία που ελάμβανε μια παλαιότερη -έσ τω - γενιά αποφοί τω ν των αμερικανικών ιδιωτικών σχολείων, που στη χώρα μας προ σπαθούμε ακόμα να αποκτήσουμε. ■

[ Δ IA BA Ζ Ω I κ ρ ι τ ι κ ή !

Μάκης Πανώριος

Ο ανθρώπινος

λαβύρινθος

ε την «είσοδο» της ψυχανά λυσης στο επιστημονικό προσκήνιο δόθηκε προς στιγμήν η εντύπωση ότι επιτέλους θα αποκρυπτογραφηθεί το ανθρώπινο αίνιγμα. Πολύ σύντομα, όμως, η προσ δοκία αυτή διαψεύστηκε. Καταρχήν ο αμείλικτος νατουραλισμός, απαλλαγ μένος από μεταφυσικές ψευδαισθή σεις, απέδειξε την ανυπαρξία της «ψυ χής», ενώ η ψυχανάλυση διαπίστωσε απλώς τις ποίκιλες άγνωστες και εν πολλοίς ανίατες ασθένειες του σώμα τος. Και πέραν αυτών ουδέν. Το προαναφερθέν ανθρώπινο αίνιγμα, υπό το «φως της ψυχανάλυσης», εμφανίστηκε πολυπλοκότερο και άνευ γενεσιουρ γού μήτρας. Η καινούργια «επιστήμη» αρκέστηκε να δηλώνει έκτοτε τις διά φορες πολυποίκιλες «κλινικές» περι πτώσεις του αδυνατώντας να το επι λύσει και, φυσικά, να το θεραπεύσει. Η λογοτεχνία τουλάχιστον, στις καλύτε ρες στιγμές της, συλλαμβάνει το αν θρώπινο μυστήριο ως πιθανό ενδεχό μενο απόηχο του «σκότους» απ' το οποίο μάλλον και προέρχεται. Το διαπιστώνουμε στον Ιάπωνα Χαρούκι Μουρακάμι (Κιότο 1949), έναν από τους σπουδαιότερους συγγρα φείς του κόσμου αυτή τη στιγμή, έναν τολμηρό συγγραφέα που θέτει ενσυνειδήτως τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων με πολύ πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα απ' ό,τι η «νέα επι στήμη». Η εν λόγω ιχνηλασία, που επι χειρεί το άγγιγμα του σκότους, μετα μορφώνεται σε αποκαλυπτικό κάτο πτρο βάθους, εντός του οποίου ο άν θρωπος θεάται, αν όχι περίτρομος, οπωσδήποτε όμως προβληματισμέ νος, τον άγνωστο άλλο εαυτό του -με

τον οποίο καλείται να συνομιλή σει. Ωστόσο, ακόμη κι αν το επι χειρήσει, διαπιστώνει το ακατα νόητο της «μη επικοινωνίας». Διότι, για να παραλλάξουμε τον Σαρτρ, «γράφουμε (υποτίθεται) όλοι στη γλώσσα μας, αλλά (κι αυτό είναι το ουσιώδες) μιλάμε μια άλλη ("άγνωστη") γλώσσα». Επειδή, πολύ απλά, είμαστε όλοι μεταξύ μας «ξένοι». Με αποτέλεσμα να μην καταφέ ρουμε να οικοδομήσουμε ποτέ Χαρούκι Μουρακάμι τη Βαβέλ που θα μας οδηγούσε Σπ ο ύτνικ στη Μεγάλη Αρχή. Στο ανά χείαγαπ ημ ένη ρας εξαιρετικά ενδιαφέρον μυθι στόρημα του X. Μουρακάμι το Μετάφραση: εν λόγω πρόβλημα εμφανίζεται Λεωνίδας Καρατζάς με όλες τις τραγικές παραμέ Επιμέλεια: τρους του. Ο μύθος του εξάλ Ζένια Χασάπη λου το υπερτονίζει, παρόλο Εκδόσεις Οκεανίδα, 2008 που, ευτυχώς, δεν καταφεύγει σελ. 296, τιμή: 16,00 ευρώ σε κραυγαλέες συμπαραδηλώσεις του, ούτε και σε επινοουμένους μελοδραματισμούς. Σύμφωνα με αυτόν, λοιπόν, ο Αφηγη τής, δάσκαλος το επάγγελμα, είναι ερωτευμένος με τη Σουμίρε, η Σουμίρε είναι ερωτευμένη με τη Μίου, η Μίου είναι παντρεμένη και εμφανισιακά ψυ χρή, αλλά μια φαντασίωσή της την αποκαλύπτει ερωτικώς ζωώδη, ο Αφηγητής βιώνει μια περιστασιακή σχέση «άνευ αισθήματος» με τη Μη τέρα ενός μαθητή του, ο Μαθητής εί ναι ευγενικό παιδί, όμως αποδεικνύεται ανεξήγητα «κλέφτης» περίεργων αντικειμένων, η Σουμίρε αδυνατώντας να «ξεπεράσει» την απόρριψή της εξαφανίζεται... Ό λα αυτά τα πρό σωπα βιώνουν έναν ακατανόητο εαυτό περιφερόμενα στο ίδιο τοπίο

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

που δεν «φωτίζεται» από πουθενά και του οποίου η περιφέρεια χάνεται σε ένα βουβό, συμπαγές σκοτάδι. Και ο συγγραφέας X. Μουρακάμι, ως τρίτο μάτι, μοιάζει κι αυτός μέρος του προ βλήματος· κατέρχεται, ωστόσο, με τόλμη στη σκοτεινή άβυσσο του αν θρώπινου συμπαντος και «φωτογρα φίζει» με ποιητική ευστοχία και «επι στημονική» παρατηρητικότητα τις μυ στηριώδεις κινήσεις του προαναφερθέντος σκότους, προσπαθώντας να αφουγκραστεί τον ήχο του. 'Οπως και στα προηγούμενα έργα του, ο συγγραφέας αντιπαρέρχεται την γραφικότητα και τον εξωτισμό και επιχειρεί να συλλάβει το μυστήριο - αί νιγμα που ονομάζεται άνθρωπος, σκιαγραφώντας το σύγχρονο μοντέλο του που, εξερχόμενο από ένα μεσαιω νικό παρελθόν, αναζητά τον ουσιώδη, αυθεντικό εαυτό του και, κυρίως, τον προσανατολισμό του στο αβέβαιο, νε φελώδες αύριο - τοπίο του μέλλοντος. Οι δρόμοι των προσώπων του μοιά ζουν παράλληλοι στο εν λόγω μισοσκό τεινο τοπίο, βιώνοντας την ψευδαί σθηση μιας ανύπαρκτης κατ' ουσίαν συνοδοιπορίας. Στην πραγματικό τητα, όμως, α υτοί οι δρόμοι ακολου θούν τελικά ερήμην τους τελείως δια φορετικές κατευθύνσεις, οδεύοντας προς άγνωστους προσανατολισμούς και ορίζοντες, διότι άγνωστοι είναι τε λικά κι αυτοί οι ίδιοι οι ήρωες μεταξύ τους, έστω κι αν συγκατοικούν στο ίδιο σπίτι, όπως διαπιστώνει ο Αφηγητής, δίνοντας μέσα από την επισήμανσή του το βαθύτερο στίγμα του βιβλίου: «Ζούσαμε κάτω από την ίδια στέγη, αλλά οι γονείς μου και οι αδελφές μου ήταν για μένα ξένοι... όχι πως εγώ ήξερα τι ζητούσα». Το ίδιο συμβαίνει και με τα όίλλα πρόσωπα του έργου· ιχνηλατούν τον εαυτό τους αλλά το εί δωλο που αντικρίζουν στο κάτοπτρο είναι «άλλο». «Αλλοι» είναι και οι «συνο

<58> ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

μιλητές» τους· επιχειρούν να τους προσεγγίσουν, πλην ματαίως. Το μόνο που διαπιστώνουν είναι η αποξένωσή τους, η απουσία του «άλλου», ο οποίος μοιάζει να είναι εκεί, αλλά στην πραγ ματικότητα απουσιάζει. Ο X. Μουρακάμι σχεδιάζει έξοχα τον ανθρώπινο λαβύρινθο με όλες τις «πα ράξενες» και «αλλόκοτες» διακλαδώ σεις του, οι οποίες, αν δεν οδηγούν σε αδιέξοδα, μπορεί να φέρουν τον περιπλανώμενο αντιμέτωπο με φαντά σματα, σκιές και έρημες εκτάσεις κατοικημένες από σιωπή και σκοτάδι. Η πιθανότητα συνάντησης με τον «μινώ ταυρο» επιφυλάσσει επίσης οδυνηρές εκπλήξεις, όταν αυτός παρουσιάζεται ενώπιον του πλάνητα με το προσω πείο του «άλλου εαυτού», ενώ η έξο δος απ' το «μυθικό» άντρο είναι εξίσου οδυνηρή όταν διαπιστώνει ότι έρχεται αντιμέτωπος με το χάος. Μέσα στην εφιοιλτική σιωπή του ο υπαρξιακός άν θρωπος ολομόναχος, ενώπιος ενωπίω, διαπιστώνει: Είμαι ο εαυτός μου, αλλά ποιος είναι αυτός ο εαυτός; Ο X. Μουρακάμι γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν υπάρχει απάντηση. Αρκείται, λοιπόν, στην «εικονογράφηση» του προβλήμα τος φροντίζοντας να το επενδύσει με τα κατάλληλα χρώματα -επειδή, ίσως, γνωρίζει, κατά βάθος, ότι η κατάθεση του υπαρξιακού αινίγματος με τις ανε ξήγητες συμπαραδηλώσεις του έχει οπωσδήποτε πολύ μεγαλύτερη αξία από μια αμφισβητούμενη «ψυχολο γική» λύση-απάντησή του. Ποιητικά τρυφερό και ανθρώπινα συ γκινητικό στη λιτότητά του, το μυθι στόρημα του X. Μουρακάμι, καταργώ ντας τις ψευδαισθήσεις του επιφανει ακού μελοδράματος, προσεγγίζει το βάθος των όντων και την όποια αλήθειά τους. Προσόν κάθε μεγάλου συγ γραφέα που ξέρει να διερευνά με σπάνια διεισδυτικότητα την ανθρώ πινη μυθολογία. ■

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Ελισάβετ Αρσενίου

Beat ρεαλισμός ο τελευταίο βιβλίο του Ντίνου Σιώτη μας καλεί να εντοπίσουμε τις σχέσεις με την προηγούμενη γραφή του, αλλά και με το ποιητικό του παρελθόν. Από τα προηγούμενα διατηρείται η ίδια δομή και μορφή, η ίδια σχέση με τη σιωπή, τις παραχω ρήσεις και ανατροπές της. Επεκτείνεται αφομοιωνόμενη από το ποιητικό υλικό η ελεγχόμενη προσχώρηση στην αυτόματη γραφή, η σαρκαστική παρα τήρηση της εξουσίας, του ηγεμονικού λόγου και της παράδοσης, η καταγγε λία της βεβήλωσης της φύσης, η κρι τική της πολιτικής αδιαφορίας και καιροσκοπίας, η ανατροπή της γραμμικότητας των χρονικών παραμέτρων και οι σημασίες που αποκτά για την ποί ηση η «δεκαετία του μηδενός». Η γραφή του Σιώτη είναι ενδιαφέ ρουσα για τί απαντά σε κρίσιμα ερωτή ματα για το μέλλον της ποίησης, και μάλιστα της πρωτοποριακής. Κλείνει μέσα της υπερρεαλισμό, αμερικανική beat παράδοση, διάλογο με τη νεωτερικότητα, ελληνική και διεθνή, αλλά και προβληματισμό για τις δυνατότητες ενός νέου ρεαλισμού. Ο κόσμος του Σιώτη έχει χαρακτηρι στικά ενός beat ρεαλισμού. Με την beat λογοτεχνία βρισκόμαστε ακριβώς στο σημείο συνάντησης του όψιμου μοντερ νισμού με τον μεταμοντερνισμό. Ποί ηση της εκπροσώπησης, της προφορικότητας, της πρωτοποριακότητας, της δραματοποίησης, της αμφισβήτη σης, της (μεταρομαντικής) καταγρα φής των ατομικών βιωμάτων, της μεταπολιτικής, του προφητικού λόγου, της φυγής στη φύση, της θρησκευτικής μεταφυσικής, της παιδικότητας. Από την ερμηνεία των beat, όπως την πραγ

ματοποίησαν οι έλληνες επίγονοι του ιστορικού υπερρεαλισμού, υι οθετείται στον Σιώτη η πολιτικο ποίηση, τα σημερινά όρια και τους όρους της οποίας συζητά: «Ο κόσμος γύρω μας ήταν φαντα στικός αλλά εμείς ήμασταν ρεαλι στές», όπως γράφει. Το διευρυμένο πεδίο του μεταμο ντέρνου ρεαλισμού, το όνειρο, ένα διακειμενικό καλλιτεχνικό υλικό από λογοτεχνία, κινηματο γραφικές αφηγήσεις, παραστά σεις (δραμάτων, δρόμων, καταγεγραμμένες ή βιωμένες), διυλισμένη προσωπική εμπειρία, επικαιρότητα, λόγο των μέσων, κεί μενα πολιτισμικά. Σε ανταπό κριση με μία πληθώρα πεδίων, χωρίς να αποκλειστεί, βέβαια, μορφολογικά και θεματικά, η καθαρή γραφή με επίκεντρο τη γλώσσα, συγκεντρώ νεται ή διασώζεται και συγχρόνως με ταλλάσσεται μία πραγματικότητα που είναι αποδυναμωμένη ή χαλασμένη: η εικονική πραγματικότητα, τ α κενά ση μασίας, το (ατίθασο) όνειρο, οι σκέψεις άλλων. Το ποίημα ξεκινά φαινομενικά από μία αρχική διαπίστωση. Προχωρά σε ένα κολάζ διακεκομμένων ει κόνων και λεκτικών ενοτήτων, όπου οι τομές δεν είναι μετρικές αλλά νοηματι κές· ένα καρούλι εικόνων, που καθορί ζει το «νέο», που πρέπει να επανα προσδιοριστεί για να συνεχίσουμε να μιλάμε γι' αυτό. Διατηρώντας την εκκρεμότητα ανά μεσα στον πειραματισμό και την πα ράδοση (μοντερνισμού και ρεαλισμού), ο Σιώτης παράγει ένα λόγο νεοπρωτοποριακό, με χιούμορ, φαντασία και διεθνιστική διάθεση. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 <θ8>

δ ι α β α ζ ω ] ■ Β Ι Β λ Ι Ο Κ Ρ Ί Τ Ι

Κώστας Κσναβούρης

Ποιητική

κινητικότητα αν μια ιστορία που δεν ξέρεις από πότε έχει ξεκινήσει, η ελ ληνική ποίηση των ημερών μας. Εκείνο που ξέρεις είναι πως δεν πρόκειται να σταματήσει. Χωρίς πολλά-πολλά λόγια λοιπόν, ας ξεκινή σουμε παρουσιάζοντας κάποια από τα ποιητικά βιβλία που μας κάνουν να είμαστε αισιόδοξοι. Φυσικά τηρεί ται η αλφαβητική σειρά. Χρήστος Αγγελάκος, Τα φώ τα απένα ντι, εκδ. Ίκαρος. Πρώτη ποιητική συλλογή υστέρα από ένα μυθιστό ρημα (Η τελευταία εικόνα, 1998, εκδ. Κέδρος) και μια μετάφραση δοκιμίων (Jean Starobinski, Τρεις μανίες, 1992, εκδ. Εστία). Εντυπωσιακής πληρότη τας δουλειά, που έχοντας υπόψη και την «προϊστορία» του δημιουργού της στη γραφή, δείχνει ότι ο Χ.Α. προχωράει με εξαιρετική προσοχή σε κάθε εγχείρημα που αποφασίζει. Δε θα αναφερθούμε στην τεχνική της επάρκεια γ ια τί δεν είναι κάτι σπάνιο στη νεότερη ποίηση. Οφείλουμε όμως να αναφερθούμε στη λυρική της έκταση και στην οντολογική της βαθύτητα, που επιτυγχάνονται με συγκινητική ηρεμία και απολαυστική οντολογική αξιοπρέπεια. Γεγονός που μας πηγαίνει πολύ πιο πέρα από τα όρια της ερωτικής ποίησης: «Κι όμως / υπάρχει ζωή σ' αυτήν τη γυναίκα / που κυματίζει κάτω από τα πόδια σου / σ' αυτό το κορίτσι / που τρέχει πίσω / από μια λερωμένη δα ντέλα / στο παρελθόν που βρίσκεται ολόκληρο μπροστά σου / ενώ δεν έχεις ακόμη γεννηθεί». Μάνος Λουκάκης, Χαρτομάντης, εκδ. Καστανιώτη. Πέμπτη συλλογή ενός ποιητή που η απόλαυση της ανάγνω

ΊΟ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

σης αρχίζει από τους τίτλους των έρ γων του. Ας θυμηθούμε δύο μονάχα, Παλάμη ω χρού μελισσοκόμου (2000) και Η ρομάνς της μοδίστρας (2002), για να τεκμηριωθεί ο ισχυρισμός. Μια ποίηση που εγκαταλείπεται στο λυ ρισμό όχι τόσο για να γοητεύσει όσο για να γοητευθεί η ίδια και να παραμείνει έκθαμβη (όχι χαρούμενη, έκ θαμβη) μπροστά στο θαύμα του κό σμου. Περνώντας με άνεση από τη μεγάλη φόρμα στο ολιγόστιχο ποίημα (που λειτουργεί αντιστικτικά) ο Μ.Λ. μας δίνει κάθε φορά μια απολαυστική σύνθεση εμπλουτίζοντας την εμπει ρία της ανάγνωσης, αλλά και της κα τανόησης κάποιων ακατανόητω ν τρόμων. Η ποίησή του με ιδιαίτερη χάρη εκμεταλλεύεται τον ήχο των λέ ξεων για να αναδείξει τη σκοτεινή αρ μονία των νοημάτων: «Και βέβαια να προσπερνάς / τις περιστάσεις, / Μα η μορφή ενός που χάθηκε / θα σε αφήνει πάντα πίσω της, / Καθώς αφήνει πίσω της τον ποιητή / Η συ νείδησή του, / Μόνο άλλωστε στον ύπνο μας / Οι ωκεανοί χαρτογραφή θηκαν σωστά». Αγης Μπράτσος, Πρώτο φ ω ς, εκδ. Κέδρος. Η συλλογή είναι χωρισμένη σε τέσσερα μέρη: «Όλα γνωστά», «Ακεα», «Πρώτο φως», «Μουσική για την Emily». Ποίηση που δεν προέκυψε έτσι εύκολα. Παιδεμένη από διαβάσματα και διαβάσματα, ξέρει πού πατάει και πού βρίσκεται, αν και μερικές φορές φαίνεται να υπο κύπτει στον πειρασμό κάποιων φιλολογισμών. Δεν τους χρειάζεται για τί υπάρχει γερή σκευή, άσε που η ποί ηση δεν αποζητά επίδειξη πληθώρας γνώσεων. Εφόσον υπάρχουν -και

[ Δ I A BA Ζ Ω β

εδώ υπάρχουν- θα αναδυθούν. Αλ λωστε ο Α.Μ. έχει ευρύτατο πεδίο κί νησης και συγκινητική ευρυχωρία θε μάτων που τον έχουν συνεπάρει, ώστε είναι άδικο για τον αναγνώστη να μην τον αφήνει πάντοτε να συνεπαρθεί και εκείνος. Δείγμα γραφής: «Καλή μου αιωνιότητα / δεν ήθελα να σε κάνω δική μου πάση θυσία / Κι αν είμαι γεμάτος απορία / είναι που δε

από ένδοξη βαθύτητα, προχειρό τη τα και ευκολία. Σαφώς και η συλ λογή έχει πλούσια χαρίσματα, που άλλωστε η κριτική διέκρινε από τα πρώτα κιόλας βήματα του Χ.Ψ. Τα χαρίσματα όμως αρκετές φορές εξα νεμίζονται από υπερβολικές δόσεις ανεμελιάς με την οποία ο ποιητής χειρίζεται το υλικό του. Τα ελάσσονα θέματα δεν σημαίνουν ελάσσονα

βρίσκω λύση. / Γ ιατί να ζούμε σαν ξέ νες προς τη δική σου φύση / τόσες αμέτρητες στιγμές». Χάρης Ψαρράς, Η δόξα της ανεμε λιάς, εκδ. Κέδρος. Μόλις το 1982 γεν νημένος ο ποιητής, παρουσιάζει την τρίτη του ποιητική συλλογή, προφα νώς χωρίς ανεμελιά αλλά μάλλον με φιλοπαίγμονα ειρωνική διάθεση. Μόνο που το παιχνίδι της ειρωνείας χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια ώστε να είναι ευθύβολο. Λίγο αν ξα στοχήσει κάνει την ειρωνεία από μέ θοδο τρόπο κομπορρημοσύνης και,

ενασχόληση και η αμεσότητα στη γλώσσα δεν σημαίνει έλλειψη μουσι κότητας. Η συλλογή έτσι κι αλλιώς έχει κέρδη. Απλώς θα μπορούσαν να είναι περισσότερα. Δείγμα γραφής: «Δώσε μου τόπο να σταθώ / και θα σε παραστήσω. / Μάθε με να πορεύ ομαι / εκεί που περπατώ. / Με το κελάηδισμα / το εσπερινό σου, το άφω το / πλησίστια εντός μου κό πιασε να σε προϋπαντήσω / κι έπειτα σπείρε με στο νου / το πιο φαιό σου πυροτέχνημα του ονείρου» (απόσπασμα). ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

1 !

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Άλκηστις Σουλογιάννη

Κ ποιητική ατμόσφαιρα

της Ρέας Γαλανάκη Ρέα Γαλανάκη, ως γνω στόν, εφαρμόζει επ ί τριάντα και πλέον έτη μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μορφή ενιαίου λόγου, χωρίς τις συμβατικές διακρίσεις ανάμεσα στα γραμματολογικά είδη ποίη σης και πεζογραφίας. Σ' αυτό το πλαίσιο, τη δημιουργική γραφή της Γαλανάκη χαρακτη ρίζουν σταθερά εκτεταμένη και ευρηματική χρήση της μεταφο ράς και των γραμματικών εικό Ρέα Γαλανάκη νων, συνδηλώσεις και συνακό Π ο ιήμ α τα λουθη πυκνότητα στη διατύ Οι τρυφερές πωση σημαινομένων, σιωπή Πλην εύχαρις πλήρης σημασιών, αξιωματική Τα ορυκτά διατύπωση, ποικίλα ρυθμικά στοιχεία, μεταγλώσσα, συνδυα Εκδόσεις Καοτσνιώτη, 2008 σμός βιωματικής γλώσσας και σελ. 80, τιμή: 10,45 ευρώ παραβολικού λόγου με σχεδόν αποκλίνουσα αφηγηματικότητα, είτε για τα κατά την κοινή αντίληψη πεζογραφικά έργα πρόκειται είτε για τα ποιητικά. Τα φαινόμενα αυτά εντοπίζονται στο παρόν βιβλίο της Γαλανάκη. Πρόκει ται για την ενιαία έκδοση τριών ποι ητικών συλλογών που καλύπτουν χρονική επιφάνεια είκοσι και πλέον ετών, εκ των οποίων η πρώτη συλ λογή παρουσιάζεται εδώ ως σύνολο για πρώτη φορά, ενώ οι δύο επόμε νες είναι παλαιότερες, εξαντλημένες σήμερα εκδόσεις.

Με την έκδοση αυτή η Γαλανάκη φ αί νεται να προτείνει έναν πυρηνικό κα νόνα ποιητικής που αποτελεί τα υτό χρονα και μια επιγραμματική διακή ρυξη δημιουργικής γραφής. Στο παρόν βιβλίο αναγνωρίζονται σε μια οικονομική διαχείριση όλα τα στοιχεία που συνιστούν τη συνεπή δημιουργική συμπεριφορά της Γαλα νάκη. Δίδεται έμφαση στον ενιαίο, σχεδόν προσωποποιημένο, βιωμα τικό χρόνο. Το υποκείμενο παλινδρο μεί ανάμεσα στο χωρόχρονο ως πε ριεχόμενο της μνήμης, στο αντικειμε νικό εδώ-και-τώρα και σε ένα μέλλον που μοιάζει παγιωμένο. Από τα βάθη του γνωστικού και του βιωματικού υλικού ανασύρονται συνειρμοί που έχουν ως αποτέλεσμα κείμενα πυκνά, πολυεπίπεδα, ενίοτε κλειστά, επομέ νως κείμενα «ανοιχτά», καθώς προσκαλούν σε μια διαρκή διαδικασία δη μιουργικής ανάγνωσης. Η μεταφορά και οι γραμματικές εικό νες, όπως συνεπικουρούνται από ποικίλα ηχητικά-ρυθμικά στοιχεία, ορίζουν την υψηλή αισθητική της γραφής. Οι επιλογές και κυρίως οι αποκλίσεις από την κοινή οργάνωση του λόγου κωδικοποιούν το ύφος της Γαλανάκη. Εντέλει, το παρόν βιβλίο λειτουργεί ακριβώς ως ένα είδος επιτομής των φαινομένων που συνιστούν την οριστι κοποίηση του ύφους της Γαλανάκη. ■

Μικρές Αγγελίες • ΕΚΠΟΙΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ. Οι εκδόσεις “Κυβέλη” προσφέρουν, λόγω εκκαθάρισης, τα βιβλία τους με έκπτωση από 50% και πάνω κατά περίπτωση. Πληροφορίες: Νάστια Γιαννοπουλου 6972 83.66.27. • Πωλείται όλη η σειρά της Ιστορίας Εικονογραφημένης - Πάπυρος (περίπου 500 τεύχη) προς 2000€. Τα 10 πρώτα τεύχη δεμένα. Επικοινωνία: Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, 210-3388008, καθημερινά 9πμ-5μμ.

«κέλευθος» σημαίνει δρόμος... Ο Boris Cyrulnik στηρίζεται στα ευρήματα των πλέον σύγχρονων διαγνωστικών μέσων των νευροεπιστημών και αναδεικνύει τη στενή σχέση που ενώνει την ψυχολογία με τη βιολογία σε ζητήματα όπως η ευαλωτότητα, η προσκόλληση, η ευτυχία και η δυστυχία, η ενσυναίσθηση, το πένθος, η κοινω νική προσαρμοστικό τητα, τα γηρατειά.

Miriam

κη ν ο η μ ο σ ύ ν η

Toews

Π α ρ ά ξενη κ α λ ο σ ύ ν η να πάψει να αποτελεί έρημη χώρα της σεξουαλικής επιθυμίας, και να μετατραπεί σε θερμοκήπιο των πιο σπάνιων λουλουδιών του ερωτικού πάθους;

Δεν είχα τίποτα άλλο στο μυαλό μου: να βρω εναν τροπο να πεθάνω...

Λουνάπκα πιοχορίαtv6sδιηοΛικούvou Ένα νεαρό κορίτσι και η οικογένεια του, που τους έλαχε να ζουν σε μια κοινότητα Μενονιτών, ασφυκτιούν, μαραζώνουν, επαναστατούν και δραπετεύουν διαδοχικά, ανοίγοντας το δρόμο ο ένας για τον άλλον.

Διπολική διαταραχή, μια περιπέτεια του νου, γραμμένη με διαύγεια και ειρωνεία, από τη γυναίκα που είχε την τύχη να την ξεπεράσει καινατηδιηγηθεί.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

Λ. Κηφισίας 2 03,151 24 Μαρούσι, Αθήνα, Τηλ. 210 6126298, Fax 210 6142147

κ έ λ ε υ θ ο ς

info@kelefthos.gr, www.keiefthos.gr

I Ω ] Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Χριστίνα Σίνου

Κ φιλοσοφία

στην εποχή της Πανδώρας καταπόνητος και ανεξά ντλητος διανοητής ο ακα δημαϊκός Κωνσταντίνος I. Δεσποτόποολος, στο πρό σφατο βιβλίο του Φιλοσοφικά ° \ Φ ΙΛ Ο ΣΟ Φ ΙΚ Α πραγματεύεται σπουδαία θέ ματα φιλοσοφίας με κριτική διερεύνηση και με ύφος γλαφυρό. Κύριο θέμα στα πρώτα κεφά λαια είναι η ελευθερία ως υπαρ ξιακό ιδίωμα του ανθρώπου, διαφοριστικό του από τα ζώα, και ως βασικό δικαίωμά του μέσα Κωνσταντίνου I. και ενώπιον της κοινωνίας. Ακο Δεσποτόπουλου λουθεί το μεγαλύτερο κεφάλαιο Φιλοσοφ ικά του βιβλίου με τίτλο «Περί ηθι κής», φιλοσοφικό κείμενο που Εκδόσεις Παπαζήση, 2007 συνδυάζει την πραξεολογία με σελ.: 240, τιμή: 13,59 ευρώ τη θεωρία των αξιών. Αλλο εκτε νές κεφάλαιο είναι το «Περί των αισθήσεων του ανθρώπου», όπου εκ φράζεται ο προσωπικός στοχασμός του συγγραφέα σε σύνθεση με τις διά σπαρτες απόψεις του Αριστοτέλη για τις ανθρώπινες αισθήσεις. Αξιοσημεί ωτα, επίσης, είναι τα κεφάλαια για την κριτική της «Αριστοτέλειας κριτι κής της πλατωνικής θεωρίας των Ιδεών», καθώς και τα κεφάλαια «Όρια της επιστήμης και όροι του κύρους της», «Μέθοδος και ερμηνεία», αλλά και όσα παρουσιάζονται για προσω πικότητες αρχαίων φιλοσόφων στα κεφάλαια «Σωκράτης», «Αρχύτας», και «Προ-αρχιμήδεια».

Ελευθερία και τύχη Η έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας και του δικαιώματος έχει απασχολήσει τον Κ. I. Δεσποτόπουλο από τα πρώτα του έργα, και εδώ γίνεται άμε σος συσχετισμός των δύο αυτών εν

74- ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

νοιών με τις έννοιες της «ανάγκης» και της «τύχης». Ορίζει την ελευθερία ως «έλλογη ικανότητα του ανθρώπου προς αυτοκαθορισμό» και την πραγ ματεύεται, επίσης, μέσα στο πλαίσιο του συστήματος δικαίου κάθε κοινω νίας. Ενώ ο άνθρωπος, ριγμένος μέσα στον κόσμο, όπως θα έλεγαν οι υπαρξιστές, φαίνεται να βιώνει το δράμα της ελευθερίας του, ωστόσο, η ελευθε ρία όταν πρόκειται να εκδηλωθεί με πράξη, δηλαδή από δυνάμει να μετα τραπεί σε ενεργεία, περιορίζεται από παράγοντες εξωγενείς και ενδογενείς. Οι δεύτεροι αφορούν την αντιπαρά θεση που βιώνει το άτομο στην ψυχή του βιώνοντας την «ενδομαχία» με ταξύ του λογικού με τα αλογικά στοι χεία. Οι εξωγενείς παράγοντες αφο ρούν το περιβάλλον, φυσικό και κοινω νικό: πρόσκομμα μειωτικό της ελευθε ρίας είναι η «ανάγκη», η οποία όταν παρεμβαίνει απρόβλεπτα αποκαλείται «τύχη», μια έννοια με διττή σημα σία, καλοτυχία και κακοτυχία. Ανάγκη και τύχη δηλώνουν μια «κατάσταση πραγμάτων» την οποία ο άνθρωπος δε γνωρίζει, ούτε δύναται να προνοήσει. Συνεπώς, μέσα σε αυτά τα όριαπλαίσια ο άνθρωπος τίθεται ενώπιον των ηθικών ευθυνών του όσον αφορά τη συμπεριφορά που θα εκδηλώσει αξιοποιώντας όσες δυνατότητες του φέρει ή του στερήσει η τύχη. Υπό αυτή τη θεώρηση ο Κ. I. Δεσποτόπουλος χα ρακτηρίζει την ανθρώπινη ζωή «όχι ως δώρο αλλά ως διαρκές άθλημα». Ηθική και πολιτική Η ηθική ορίζεται από το συγγραφέα ως «εντελέχεια της ελευθερίας» και η ανθρώπινη πράξη αναλύεται σε κα-

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

θορισμό και εκτέλεση, εκ των οποίων στη διαδικασία του καθορισμού προ τάσσεται το δέον έναντι του δυνατού. Ακολούθως, εγείρεται το ζήτημα της ηθικής μέριμνας του πράττοντος προς τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας, κατά συνέπεια η πολιτική πραξεολογία τ ί θεται ως προέκταμα της ηθικής και άμεσα συνδεδεμένη με αυτήν. Χωρίς πολιτική είναι αδύνατη η διαμόρφωση και η λειτουργία της ανθρώπινης κοι νωνίας, υπενθυμίζοντας τον αριστοτε λικό χαρακτηρισμό της πολιτικής ως «αρχιτεκτονικής». Συναφής με την πρόταξη του δέοντος στο πεδίο της πολιτικής, ο Κ. I. Δεσποτόπουλος αντιτίθεται στη διαδεδομένη άποψη ότι «η πολιτική είναι η τέχνη του εφι κτού», την οποία χαρακτηρίζει απλουστευτικό κανόνα που υποδεικνύει να πράττουμε ό,τι μπορούμε, με αποτέ λεσμα να παρακάμπτεται ο αξιολογι κός κώδικας και να αποκόπτεται η πο λιτική από την ηθική. Περί των αισθήσεων Στα Φιλοσοφικά εξετάζονται, επίσης, ειδικά ζητήματα μεθόδου και ερμη νείας. Διαπιστώνεται ότι παρόλη την πρόοδο της επιστήμης, η απόφανση του Ηράκλειτου ότι «η φύση αρέσκεται να κρύβεται» παραμένει επίκαιρη, αφού η προέλευση του κόσμου και η ουσία του ανθρώπου παραμένουν άγνωστες και γίνονται πεδίο διαρκών επιστημονικών ερευνών. Στην εξέταση της ανθρώπινης φύσης αναφέρεται το πρωτότυπο δοκίμιο για τις αισθήσεις του ανθρώπου σε μια κατ' αντιπαρα βολή παρουσίαση κειμένων των Αισχύ λου, Επίχαρμου, Δημόκριτου και Πλά τωνα. Αναλυτικά παρουσιάζονται οι αι σθήσεις στην αριστοτελική φυσιολογία, ως ψυχικά γεγονότα, και η συμβολή τους στην απόκτηση γνώσης. Με το νε ολογισμό «βιοδυναμισμός» ο Κ. I. Δε σποτόπουλος αποδίδει τη δύναμη της

]

ζωής, η σταδιακή εξασθένιση της οποίας με το πέρασμα των χρόνων προκαλεί γήρανση και θάνατο. «Ου μή ηαύσωμαι φιλοσόφων· Το εμβληματικό πρόσωπο του Σω κράτη επανέρχεται υπό το πρίσμα του δέοντος, του καθήκοντος που ο φιλό σοφος έθεσε ο ίδιος στον εαυτό του και ακολούθησε μέχρι τέλους: «όση ζωή και δύναμη μου μένει δε θα σταματήσω να φιλοσοφώ» {Απολογία 29d). Η ιδεατή πολιτεία που περιγράφει ο Σωκράτης στην Πολιτεία αποτέλεσε το στόχο της επικριτικής επιχειρηματολογίας του Popper στο πιο γνωστό έργο του για την «ανοιχτή κοινωνία». 'Οντας συνομι λητής με τον ίδιο τον Popper, ο Κ. I. Δε σποτόπουλος διευκρινίζει την πλατω νική πολιτειολογία και εντοπίζει τα στοιχεία επίδρασης της ελληνικής φιλο σοφίας στον ευρωπαϊκό στοχασμό και την α-πορία που θα αντιμετώπιζαν οι ευρωπαίοι διανοητές αν δεν εδράζο νταν στις θέσεις των Ελλήνων. Αυτό που θα σημειώναμε, εν κατακλείδι, είναι ότι από την εποχή της αθωότητας του ανθρώπινου γένους και του αγώνα του Προμηθέα μέχρι σή μερα, την εποχή της πανουργίας και των δεινών της Πανδώρας, τα αιτή ματα της αρχαίας φιλοσοφίας παραμέ νουν διαχρονικά: η διασφάλιση του ζην και η αναζήτηση του ευ ζην, η από δοση αξίας στον ανθρώπινο βίο όταν τίθεται υπό διαρκή ηθική εξέταση και ότανδιάγεται «καρτέρι κώς και σωφρόνως» προκειμένου να κατακτηθεί ο ανώτατος σκοπός, η ευδαιμονία. Την ακατάλυτη αξία της αρχαίας ελλη νικής φιλοσοφίας μάς επιβεβαιώνουν κατεξοχήν τα Φιλοσοφικά του Κ. I. Δεσποτόπουλου, όχι μόνο ως έργο ιστο ρίας της φιλοσοφίας αλλά ως έκφραση προσωπικού φιλοσοφικού στοχασμού που παρουσιάζεται με σαφήνεια και ευγλωττία. ■

Η Χριστίνα Σίνου είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 7 5

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Γιώργος Τσοντάκης

Τα μικρά γεγονότα της ζωής

και η τεράστια σημασία τους ■ χ υκλοφοριακές συμ/ / 1 ^ φορήσεις ενδέχεται W I X . να προκυψουν χωρίς κανέναν απολύτως λόγο, είναι σαν φαντάσματα! Μια μικρή τυ χαία ελάττωση της ταχύτητας από 5 σε 4 μονάδες ενός μόνο αυτοκινήτου είναι αρκετή για να προκαλέσει τεράστιες συμφορή σεις. Έχουμε ξανασυναντήσει την ίδια κατάσταση στους σει σμούς, στη βιολογική εξέλιξη, στο σχηματισμό ενός υδρογραPer Bak φικού δικτύου και στα κραχ του Π ώ ς λ ειτουργεί χρηματιστηρίου. Δεν απαιτείται η Φύση κανένα κατακλυσμικό πυροδο Η επιστήμη της τικό συμβάν -λόγου χάρη, ένα αυτοοργανούμενης αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η κρισιμότητας φυσική μας διαίσθηση ότι τα με γάλα συμβάντα οφείλονται σε Εκδόσεις Κάτοπτρο, 2008 μεγάλους κλονισμούς διαψεύδεσελ.: 296, τιμή: 24,00 ευρώ ται παταγωδώς. Δεν έχει νόημα να αναζητάμε ιδιαίτερους λόγους για τις συμφορήσεις. [...] Η αυτοοργανούμενη κρισιμότητα είναι νόμος της φύ σης». Αυτά σημειώνει ο Per Bak στο βιβλίο Πως λειτουργεί η φύση, Η επι στήμη της αυτοοργανούμενης κρισι μότητας. Αν και ο συγγραφέας δεν βρίσκεται πια στη ζωή, καθώς έφυγε σε ηλικία 54 ετών, πρόλαβε, με τους συνεργά τες του, να οργανώσει και να διατυ πώσει μια θεωρία γύρω από πολλά γεγονότα της καθημερινότητας που δεν μπορούν να ενταχθούν στους μη χανικούς νόμους της Φυσικής, ενώ πιο εύκολα περιλαμβάνονται και ερ μηνεύονται από τη θεωρία των δυνα μικών συστημάτων, που εκφράζει πιο ολοκληρωμένα πολλά από τα φυ σικά φαινόμενα, όπως επίσης και

7 0 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

πολλά από τα φαινόμενα της ζωής. Η έννοια της αυτοοργανούμενης κρισι μότητας σαν όρος μπορεί να μας ξενί ζει, η πολυπλοκότητα όμως της φύσης είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Η πολυπλοκότητα μπορεί να γεννηθεί σαν ένα αναδυόμενο χαρακτηριστικό που προέρχεται από απλούοτερες το πικές αλληλεπιδράσεις. Στη φιλοσοφία και στη θεωρία των συστημάτων, όπως και στη φύση γενικότερα, μέσω της ανάδυσης τα πολύπλοκα συστή ματα εκφράζουν την πολλαπλότητα απλών γεγονότων. Η ζωή, η εξέλιξη, τα καιρικά φαινό μενα, το φαινόμενο της υπερθέρμαν σης του πλανήτη είναι συνθήκες που άμεσα επηρεάζουν τη ζωή μας, κα θώς επίσης και πολλών άλλων ομά δων, όπως επίσης και την ευρύτερη λειτουργία του πλανήτη, η εμφάνιση και οι επιπτώσεις τους, που δεν είναι άμεσα ορατές, πηγάζουν από μια αυ τοοργάνωση του συστήματος κατά τέτοιο τρόπο που μόνο ένα αόρατο χέρι, όπως λέει ο συγγραφέας, θα μπορούσε να είχε συντονίσει. Η αυτοοργανούμενη κρισιμότητα βρίσκε ται πίσω από τα πράγματα και τα φαινόμενα και προετοιμάζει υπομο νετικά και σταθερά την «ανεξήγητη» συμπεριφορά τους. Συχνά μένουμε εκστατικοί μπροστά στα γεγονότα και τα φαινόμενα, τα οποία προσπερνούμε, τις περισσότε ρες φορές, με μια μικρή δόση φόβου. Αυτά ωστόσο διαδραματίζονται σε μια επιφάνεια κάτω από την οποία πολύπλοκες δομές τροποποιούνται και οργανώνονται συνέχεια, προκειμένου το υφάδι της ζωής να μη διαταράσσει τη συνέχειά του. ■

L Δ Ι Α Β Α Ζ Ω

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η ·

Αλέξανδρος Αραμπατζής

Η νεότερη φιλοσοφία

στη Γαλλία ια μας η φιλοσοφία δεν υπάρχει: απ' όποια μορφή κι αν την εξετάσεις, αυτή η σκιά της επιστήμης, αυτή η φαιά προσωπικότητα της ανθρωπότητας δεν είναι παρά μια υποστασιοποιημένη αφαίρεση. Στην πραγματικό τη τα υπάρχουν φιλοσοφίες», γράφει ο Σαρτρ στο Πρόβλημα της μεθόδου. Ασφαλώς υπάρχουν και οι φιλόσο φοι. Ο επιμελητής του παρόντος τό μου Christian Delacampagne, γνω στός συγγραφέας και αρθρογράφος της Le Monde, συγκέντρωσε συνε ντεύξεις 21 γνωστών φιλοσόφων (19 γάλλων και 2 γερμανών), οι οποίοι ου σιαστικά διερευνούν την εξέλιξη της μετασαρτρικής φάσης της φιλοσο φίας στη Γαλλία. Και παρότι έχουν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια από την εποχή της πρώτης γαλλικής έκδοσης των συνεντεύξεων και πολ λοί από τους φιλοσόφους έχουν πεθάνει, η φρεσκάδα της σκέψης, οι σπινθηροβόλες συλλήψεις των νοη μάτων, η στοχαστική δύναμη και πρωτοτυπία προσφέρουν την ίδια απόλαυση στο σημερινό αναγνώστη. Αλλωστε εκπροσωπούνται πολλές και διαφορετικές σχολές σκέψης, όπως η φαινομενολογία, με εκπρο σώπους τον Εμμανουήλ Λεβινάς και τον Πωλ Ρικέρ, οι φιλοσοφίες της επι θυμίας, με τον Ζαν - Φρανσουά Λιοτάρ, οι φιλοσοφίες της γλώσσας και της λογικής, με τον Ζακ Μπουβερές και τον Βενσάν Ντεκόμπ, η πολιτική φιλοσοφία με τον Αντρέ Γκλυξμάν κ.λπ. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι συνε ντεύξεις ξεκινούν με κάποιον φημι σμένο φιλόσοφο, ο οποίος θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του. Εξηγεί

ότι αυτός είναι ένας τρό πος να απευθυνθεί αμεσό τερα στον ενδεχόμενο Συζητήσεις με αναγνώστη, καθόσον ο αναγνώστης δεν θα μπει στον πειρασμό να γυρέψει τους λόγους που τον κά ΑΞΕΛΟΣIΜΠΟΤΒΕΡΕΣ|ΝΤΕΡΙΝΤΑ νουν να λέει αυτό που ΓΚΑΝΤΙΠΑΚ)ΖΙΡΑΡ|ΓΚΛΥΞΜΑΝ διαβάζει, αντίθετα θα έχει ΖΑΝΚΕΛΞΒΙΤΪΙ ΛΕΒΙΝΑΣΙΛΥΟΤΑΡ την άνεση να πει απλούστατα: είναι σωστό ή λά θος. Ο Ρενέ Γκάριγκ δηλώ νει απερίφραστα ότι ου σιαστικά η μόρφωσή του Christian Delacampagne βασίστηκε στην εκμάθηση (επιμέλεια) της ελληνικής γλώσσας και Σ υ ζη τή σ ε ις γι' αυτόν το φιλοσοφείν με φ ιλοσόφ ους τα υτίζετα ι με το ελληνίζειν. Ο Κώστας Αξελός Μετάφραση: μας θυμίζει ότι υπήρξαν Κωστής Παπαγιώργης φιλόσοφοι και στοχαστές που κατέστησαν, ενίοτε μεγαλοφυώς, προσβάσιμες μεγάλες στοιχειακές δυνάμεις -τ η ς γλώσσας και της σκέψης, της εργασίας και του αγώνα για την εξουσία, του έρω τααλλά ο θάνατος θα παραμείνει θεμελιωδώς απροσπέλαστος, επειδή ακριβώς δεν αποτελεί θεμέλιο ούτε έχει θεμέλιο. Ο Βλαδίμηρος Ζανκελεβίτς πιστεύει ότι μπορούμε να αδια φορήσουμε για όλους τους καθιερω μένους φιλοσόφους και να στοχασθούμε αυτενεργώντας. Προέτρεπε μάλιστα τους μαθητές του να πάψουν πια να λένε: «ο Νίτσε είπε ότι...», «ο Χέγγελ είπε ότι...», αλλά να πουν οι ίδιοι αυτά που σκέφτονται, αφήνοντας τις μανίες και τα τικ. Ο δε Μισέλ Σερ απαντά ότι έγινε φιλόσο φος εξαιτίας της Χιροσίμα. ■

φιλοσόφους

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 77

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Γιάννης Παπαδάτος

Δημιουργοί

και αναγνώσεις λογοτεχνία σε εποχές πολυπολιτισμικότητας και παγκοσμιοποίησης, από τη μια πλευρά, μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο και να συνεισφέρει στη διατή ρηση της εθνικής τα υτότη τα ς και της συλλογικής μνήμης, παράλληλα με τη συγκατοίκησή της με τους άλλους πολιτισμούς. Από Αντα Κατσίκη-Γκίβαλου την άλλη πλευρά, η λογο Φ ιλολογικές τεχνία, με επιμέρους μελέ διαδρομές Γ τες, είναι αναγκαίο να δια Δημιουργοί και δραματίσει ιδιαίτερο ρόλο αναγνώσεις όσον αφορά τη «διδακτική» προσέγγιση των κειμένων, Εκδόσεις Πατάκη, 2007 με απώ τερο στόχο την σελ. 240, τιμή: 14,50 ευρώ καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στο σύγχρονο σχολείο, προπάντων της πρωτο βάθμιας εκπαίδευσης. Οι μελέτες του πρώτου μέρους αυ τού του τόμου αναφέρονται σε σημαίνοντες παλαιότερους και νεότε ρους δημιουργούς (Κ. Παλαμάς, I. Μ. Παναγιωτόπουλος, Γρ. Ξενόπουλος, Νικ. Βρεττάκος, Τ. Πατρίκιος, Κ. Στεργιόπουλος, Π. Μάτεσις). Οι μέ θοδοι ή η σύνθεση μεθόδων που χρη σιμοποιούνται, ανάλογα με το περιε χόμενο και την υφή του έργου τους (ιστορικοκοινωνική, βιογραφική, κειμενοκεντρική, αναγνωστική προσέγ γιση), αφενός αναδεικνύουν πτυχές οι οποίες συνδέονται με μια σύγχρονη επανανάγνωση και αφετέρου επανε ξετάζουν κριτικά και συγκριτικά τη θεματολογία τους, η οποία μπορεί να «συνομιλήσει» με τη σύγχρονη διαπο-

7 3 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

λιτισμική σκέψη. Οι μελέτες του δεύτερου μέρους, λαμβάνοντας υπόψη το νεαρό ανα γνώστη της λογοτεχνίας, εστιάζουν στη διερεύνηση του «θέματος» ως παράγοντα της φιλαναγνωσίας στο σχολείο. Επίσης προσεγγίζεται η φιλαναγνωσία πέρα από τον ασφυ κτικό κλοιό της διδασκαλίας, με δρά σεις που θα λαμβάνουν υπόψη τον αναγνώστη. Τέλος, αναλύονται οι συ σχετίσεις μεταξύ κειμένου, αναγνώ στη και η εμπλοκή του συναναγνώστη εκπαιδευτικού και διατυπώνο νται θέσεις για ένα νέο τύπο σχέσεων του τριγώνου: λογοτεχνία - εκπαιδευ τικός - μαθητής. Πρόκειται για ένα βιβλίο το οποίο με διεισδυτικό τρόπο αναδεικνύει θέ ματα και προβλήματα της λογοτε χνικής πραγματικότητας. Αποτελεί δε συμβολή στη σύγχρονη μελέτη της νεοελληνικής λογοτεχνίας και της πρόσληψής της από το σύγ χρονο αναγνώστη και τη σχέση του με το συγγραφέα και το κείμενο. Οι μελέτες για τον Παλαμά, που κατα λαμβάνουν και το μεγαλύτερο μέρος και μέσα από τις «αναγνώσεις» άλ λων δημιουργών (I. Μ. Παναγιωτόπουλου), αλλά και η στάση του Πα λαμά για το Βάρναλη και ιδιαίτερα οι θέσεις του για τη γλώσσα και την ποίηση, δεν είναι μόνον πρωτότυπες και αναλυτικές αλλά, μέσα από μια κριτική ματιά, παρέχουν στον ανα γνώστη της λογοτεχνίας κλειδιά για την κατανόηση του έργου του και της λογοτεχνίας μιας ολόκληρης εποχής. Αλλωστε η συγγραφέας εί ναι από τους εγκυρότερους μελετη τές του παλαμικού έργου. ■

Ι Δ Ι Α Β Α Ζ Ω I !

β ι β λ ι ο κ ρ ι τ ι κ ή

Ξένη Μπαλωτή

Ελευθερία

και αγορά Φρίντριχ Α. Χάγιεκ (18991992) υπήρξε από τους οι κονομολόγους (Νόμπελ Ο ι κονομίας,1974) που όλοι όσοι επιθυ μούσαν να διατυπώσουν σοβαρή άποψη για τον φιλελευθερισμό και, εντός του πλαισίου του Ψυχρού Πο λέμου, για την αντιπαράθεσή του με την κατευθυνόμενη οικονομία δεν επιτρεπόταν όχι μόνο να μην τον γνωρίζουν αλλά και να μην τον επικα λούνται, τουλάχιστον καθόλη τη δε καετία του '80 και του '90. Οι από ψεις του Χάγιεκ περί της αξίας της κυριαρχίας της αγοράς επί του κρά τους ήταν η πανάκεια για όλα τα προβλήματα της οικουμένης! Ο Χά γιεκ υποστήριζε πως καμία κοινωνία δεν μπορεί να είναι πολιτικά ελεύ θερη όταν στερείται την οικονομική ελευθερία και πως η διάχυση και η διαχείριση της γνώσης είναι εφικτές μόνο μέσω του μηχανισμού της αγο ράς, αφού η αγορά επιτυγχάνει το συντονισμό των οικονομικών δρα στηριοτήτων και την αποτελεσματι κότερη κατανομή των πόρων με κα λύτερο και αποδοτικότερο τρόπο, καθώς οι πληροφορίες μεταβιβάζο νται στους ενδιαφερομένους μέσω των τιμών (βλ. το βιβλίο του Η κα θαρή θεωρία του κεφαλαίου). Απο ρίας άξιο είναι αν με τα σημερινά δε δομένα ο Χάγιεκ θα συνέχιζε να υπο στηρίζει σθεναρά τις ίδιες απόψεις. Στο πλαίσιο της ενασχόλησής του με τη μελέτη της ελευθερίας που μπο ρούν να πετύχουν τα κράτη εντάσσε ται και το έργο του Το Σύνταγμα της ελευθερίας, που δημοσιεύτηκε το 1959. Εκεί, μέσα από την οπτική της κοινωνικής φιλοσοφίας, ο Χάγιεκ προ

σεγγίζει τον ορισμό της ελευθερίας και επάνω σ' αυτήν δομεί τις απόψεις του για τις αρχές που οφείλουν να διέπουν την οργάνωση της ελεύθε ρης κοινωνίας. Αναδεικνύει το δίκαιο σε στυλοβάτη της ελευθερίας και προτείνει μία δική του περιγραφή της κοινω νίας που εξελίσσεται γύρω από την έννοια Φ. Α. Χάγιεκ του κράτους πρόνοιας, για την οποία ο Χάγιεκ Το Σύ νταγμα τη ς υποστηρίζει ότι αυτή η ελευθερίας πολιτική, δηλαδή του κράτους πρόνοιας, απο Μετάφραση: Ελένη Αστεριού, τελεί έναν επίσης κίν Πρόλογος: Κ. Αρβανιτόπουλος, δυνο για την καταπά Εισαγωγή: Δ. Ποταμιάνος, τηση της ελευθερίας. Επιστημονική επιμέλεια: Γ. Άρχοντας Βεβαίως και δεν εκπλήσ σει τους επαΐοντες η ανάδειξη του Χάγιεκ σε κεντρικό εμπνευστή της οικονομικής πολιτικής των Ρ. Ρέιγκαν και Μ. Θάτσερ. Αντίθετα, αυτό που εκπλήσσει είναι πως ακόμη και διανοούμενοι του φιλελεύθερου χώ ρου, όπως π.χ. ο Murray Newton Rothbard (1926-1995) εκτίμησαν πως ο Χάγιεκ πήγε πολύ μακριά την προ σήλωσή του στην κριτική του ορθολο γικού οικονομικού συστήματος (βλ. το βιβλίο του Rothbard The Ethics of Liberty, 1982). Σε μια εποχή που όλοι προστρέχουν στον Κέινς οι απόψεις του Χάγιεκ μοι άζουν αναντίστοιχες. Η δημοσίευση της μελέτης του καλύπτει, πάντως, ένα σημαντικό βιβλιογραφικό κενό. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Ί2>

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η Δημήτρης Β. Τριανχαφυλλί6ης

Ευτυχής συνάντηση

δύο εποχών ν ο Μήτσος Αλεξαν δρόπουλος δεν χρειά ζεται ιδιαίτερες συ στάσεις στον έλληνα ανα γνώστη, ο Ό σιπ Μαντελστάμ, ένας ιδιοφυής και τρα γικός ρώσος ποιητής, τις χρειάζεται για τί μέχρι σή μερα παρέμενε άγνωστος στη χώρα μας. Εκτός από τις ελάχιστες ανα φορές που υπήρχαν σκόρ πιες σε διάφορα άρθρα και Μήτσος Αλεξανδρόπουλος βιβλία, η ζωή και το έργο του Ό σ ιπ Μ αντελστάμ Όσιπ Εμίλιεβιτς Μαντελστάμ Στην Πετρούπολη δεν ήταν γνωστά, παρόλο θα σμίξουμε πάλι που σε διάφορες παρέες το όνομά του ακούγονταν συ Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2008 χνά, πάντα σε συνάφεια με σελ. 182, τιμή: 15,50 ευρώ τις σχέσεις που διατηρούσε ο ποιητής με άλλα κορυφαία πνεύματα της εποχής του, όπως η Μαρίνα Τσβετάγιεβα, η Αννα Αχμάτοβα, ο Μπορίς Πάστερνακ και άλλοι. Συνήθως, οι πε ρισσότεροι είχαν συνδέσει το όνομά του με την περιβόητη «Ωδή στον Στάλιν», ενώ το υπόλοιπο έργο του, αλλά και ο τραγικός του θάνατος σε στρα τόπεδο συγκέντρωσης, χανόταν κά που μέσα στην ομίχλη του μακρινού παρελθόντος. Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, ο δά σκαλος, ο άνθρωπος που με το μετα φραστικό και λογοτεχνικό του έργο μάς γνώρισε άγνωστες πτυχές του ρωσικού πολιτισμού και μας ξενάγησε σε μέρη όπου έθαλλε και θάλλει η αύ ρα, καταθέτει τη βαθιά του γνώση για τον Ό σιπ Μαντελστάμ σε ένα μικρό βιβλίο, όπου με τρυφερότητα και αγά πη καταγράφει τη ζωή του μεγάλου ρώσου ποιητή, αλλά και μας παραδί

8 0

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

δει εξαιρετικές μεταφράσεις του ποιη τικού του έργου που αγκαλιάζουν όλες τις περιόδους της δημιουργίας Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, βαθύς γνώστης του ρωσικού πολιτισμού αλ λά και της ρωσικής λογοτεχνίας, δεινός μεταφραστής και ταπεινός εργάτης του λόγου, στο βιβλίο του για τον Όσιπ Μαντελστάμ δεν παρουσιάζει μόνο τη ζωή και του έργο του ποιητή, αλλά σκιαγραφεί μια ολόκληρη εποχή, μια εποχή τραγική μα και γόνιμη, μια επο χή συνταρακτική και συναρπαστική. Σαν μεσαιωνικός χειροτέχνης χειρογρά φων, ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος με υπομονή και επιμονή καταγράφει τα γεγονότα, μεταφράζει το δύσκολο ποι ητικό λόγο του Μαντελστάμ, συμπλη ρώνει το παζλ της ιστορικής εποχής. Το νέο αυτό βιβλίο του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου είναι, θα μπορούσαμε να πούμε δίχως υπερβολή, μια ευτυ χής συνάντηση, ένα αντάμωμα στο με ταίχμιο των εποχών και των πολιτι σμών, ένα σμίξιμο της πατρίδας με τη διασπορά, το ταξίδι και η επιστροφή στη γενέθλια γη. Ο Μήτσος Αλεξαν δρόπουλος, εκτός από τη θαυμάσια ει σαγωγή που κάνει στη ζωή και το έργο του Μαντελστάμ, προσφέρει στον έλ ληνα αναγνώστη εξαιρετικές μεταφρά σεις του ποιητικού του λόγου, ενός λό γου δύσκολου, ελλειπτικού, λακωνικού και συμβολικού που συγκινεί τον ανα γνώστη και τον οδηγεί στις υψηλές κο ρυφές της ρωσικής τέχνης του πρώ του μισού του 20ού αιώνα. Ο Όσιπ Μαντελστάμ του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου είναι ένα βιβλίο ύψιστης λογο τεχνικής προσφοράς και απαράμιλλου μεταφραστικού ήθους. ■

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Χρηστός Κατσίκας

Γυναίκες στη διοίκηση

της εκπαίδευσης ο βιβλίο αυτό αναφέρεται στην απουσία των γυναικών εκπαι δευτικών στη διοίκηση της δημό σιας πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο αποκλεισμός των γυναικών από τις υψηλόβαθμες θέσεις της διοικητικής πυραμίδας παραμένει μια πραγματικό τητα. Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται ακόμη και στις χαμηλόβαθμες θέ σεις της διεύθυνσης και υποδιεύθυνσης των δημόσιων δημοτικών σχολείων. Στις θέσεις αυτές, μάλιστα, εκφράζεται πρακτικά όλη η γραφειοκρατία που χαρακτηρίζει το εκπαιδευτικό μας σύ στημα και είναι θέσεις επιφορτισμένες κυρίως με καθήκοντα και όχι με αρμο διότητες, οι οποίες και παρέχουν την άμεση άσκηση κάποιας εξουσίας. Το φαινόμενο αυτό του αποκλεισμού και της υποεκπροσώπησης των γυναικών στη διοίκηση της πρωτοβάθμιας εκπαί δευσης παρατηρείται παρόλο που οι γυναίκες διαθέτουν τα τυπικά και ου σιαστικά προσόντα όσον αφορά τη συμμετοχή τους στη διοίκηση και πα ρουσιάζεται, μάλιστα, σ' έναν κλάδο που παραδοσιακά χαρακτηρίζεται ως γυναικοκρατούμενος. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, μέσα από μια ανασκόπηση της βιβλιογρα φίας, παρουσιάζονται οι κυρίαρχες θε ωρίες των οργανώσεων πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν τα διάφορα μο ντέλα διοίκησης αλλά και τα διοικητικά μοντέλα της εκπαίδευσης, τα οποία εί ναι προϊόντα και έκφραση της ανδρι κής οπτικής για τη λειτουργία των ορ γανώσεων. Η παρουσίαση αυτών των θεωριών δίνει τη δυνατότητα της γνώ σης και κατανόησης των κυρίαρχων ανδρικών γραφειοκρατικών μοντέλων διοίκησης, αλλά ταυτόχρονα ερμηνεύει

το «πώς» και «γιατί» εμφανί στηκαν οι φεμινιστικές προ σεγγίσεις για τη διοίκηση και τη διοίκηση στην εκπαίδευση. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται τα αποτελέ σματα μιας ποιοτικής έρευνας, που η μεθοδολογία της βασίζε ται σε ένα συνδυασμό των φε μινιστικών προσεγγίσεων και της Grounded Theory, στην οποία πήραν μέρος γυναίκες δι οικητικά στελέχη στην εκπαί Βούλα Τόκη δευση. Μέσα από τις αφηγή Έ μφ υλη α π ο υσ ία σεις των γυναικών αναδεικνύοΓυναίκες στη διοίκηση νται τα βαθύτερα αίτια της της εκπαίδευσης - 'Ενα ύπαρξης αυτού του φαινομέ εναλλακτικό μοντέλο νου του αποκλεισμού και της υποεκπροσώπησης των γυναι Εκδόσεις Επίκεντρο, 2009 κών στη διοίκηση της εκπαί σελ. 420, τιμή: 16,00 ευρώ δευσης, με συγκεκριμένες ανα φορές στα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες στην εξέλιξη της καριέρας τους και, ταυτόχρονα, παρουσιάζεται η γυναικεία οπτική για τη διοίκηση στην εκπαίδευση. Η παρουσίαση αυτή της γυναικείας οπτικής για τη διοίκηση συμβάλλει αφενός στην αποδόμηση των προκατοίλήψεων και των στερεότυπων που δημιουργούν τις έμφυλες διακρίσεις στη διοίκηση της εκπαίδευσης και αφε τέρου στην ανάδειξη του διοικητικού στυλ των γυναικών διοικητικών στε λεχών, το οποίο συγκροτεί ένα εναλ λακτικό μοντέλο διοίκησης. Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια πολύτιμη συμβολή στην επεξεργασία των θεμά των που αφορούν τη διοίκηση στην εκ παίδευση, τόσο για όλες τις γυναίκες που συμμετέχουν στη διοίκηση όσο και για τους άνδρες διοικητικά στελέχη. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 8 1

] Β I Β Λ I Ο Κ Ρ δ ι α β α ζ ω

Αλέξανδρος Χαρκιολάκης

Μουσική

παράδοση απόφαση του συγ γραφέα να πραγμα τε υ τε ί σε τρεις τό μους συνολικά, όπως άλλω στε δηλώνει και στον πρό λογο του βιβλίου που έχουμε στα χέρια μας, τη μουσική παράδοση της Ζα κύνθου είναι αναμφισβή τη τα μία σοφή απόφαση. Η μουσική ήταν και είναι ακρο γωνιαίος λίθος στο οικοδό μημα του ζακυνθινού αλλά Νικίας Λούντζης και συνολικά του επτανη Η Ζά κ υνθ ο ς μετά σιακού πολιτισμού. Μ ία θε μ ο υσ ικής... ώρησή της λοιπόν θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να πε ριοριστεί και γ ι' αυτό ο συγ γραφέας αποφασίζει να της δώσει την έκταση που α π α ιτείτα ι ώστε να παρου σιαστούν λεπτομερέστερα οι πτυχές που την συναπαρτίζουν. Ο παρών τόμος, ο οποίος είναι εστιασμένος στην εκκλησιαστική και κοσμική μου σική (λαϊκή), είναι ο πρώτος, ενώ οι δύο επόμενοι αναμένονται. Πρόθεση του συγγραφέα, όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνεται ο γράφων, είναι καταρχήν να ενημε ρώσει, να διαχειριστεί την πληροφο ρία και τελικά να μορφώσει τον αναγνώστη. Για να καταφέρει όμως τα παραπάνω, ο συγγραφέας α ι σθάνεται την ανάγκη να περιγράφει το περιβάλλον μέσα στο οποίο ανα 0 Αλέξανδρος πτύχθηκαν τα περιγραφόμενα είδη Χαρκιολάκης είναι μουσικής. Έτσι ξεκινά την περιήγησή μουσικολόγος σχη του στη ζακυνθινή μουσική παρά Μεγάλη Μουσική δοση παραθέτοντας ιστορικά, πολι Βιβλιοθήκη χης Ελλάδος «Λίλιαν τισμικά και ιδιοσυγκρασιακά σ τοι Βουδούρη» χεία του τόπου και των κατοίκων. Η

8 2

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

οπτική του είναι εξαιρετικά ενδιαφέ ρουσα, διότι, από τη μια, διευκολύ νεται η ανάδειξη του κοινωνικού χα ρακτήρα της μουσικής ενώ, από την άλλη, καταγράφ εται το ιστορικό στοιχείο. Στη συνέχεια, ο Λούντζης περνά στο καθαρά ιστορικό μέρος της μελέτης του και παρουσιάζει την εκκλησια στική μουσική της Ζακύνθου. Το πλήθος των πληροφοριών που προσφέρονται απλόχερα στον αναγνώ στη είναι το κύριο χαρακτηριστικό. Ιδιαίτερα θα πρέπει να σταθούμε στα πάντοτε χρήσιμα βιογραφικά στοιχεία για πολλούς από τους μου σικούς που ασχολούνταν με το ζακυνθινό μέλος. Παρόμοια είναι και η αντιμετώπιση της κοσμικής μουσικής της Ζακύν θου. Ο Λούντζης παραθέτει ενδια φέροντα ιστορικά και βιογραφικά στοιχεία για τους σημαντικότερους μουσικούς που ασχολήθηκαν με το είδος. Παράλληλα, καταγράφει και προσφέρει με ευσύνοπτο και γλα φυρό τρόπο σημαντικά στοιχεία ιστορικότητας μέσα από αφηγήσεις και ανέκδοτες ιστορίες. Η προσφορά του συγγραφέα στον επτανησιακό πολιτισμό είναι σημα ντική και θα γίνει ακόμη σημαντικό τερη όταν θα ολοκληρωθεί η σειρά των τριών τόμων που θα συναποτελούν ένα πόνημα αναφοράς για τον ζακυνθινό μουσικό κόσμο. Η πάσχουσα και ελλιπής ελληνική μου σική βιβλιογραφία δεν έχει ούτε στο ελάχιστο καλύψει τις ανάγκες για πληροφορία. Οπότε, βιβλία όπως αυτό είναι όχι μόνο ευπρόσδεκτα αλλά και επιθυμητά. ■

I Δ IA BA Ζ Ω

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Θανάσης Καράβατος

Η δύσκολη

κατανόηση της εφηβείας Ηλίας Κουρκούτας έχει ξανα γράψει για τα παιδιά και τους νέους. Η ψυχολογία της εφη βείας. Θεωρητικά ζητήματα και κλινι κές περιπτώσεις (Ελληνικά Γράμματα, 1991) ήταν ο τίτλος του πρώτου του βιβλίου που συνόψιζε το επιστημονικό του εγχείρημα: να δώσει ένα δυναμικό και αναλυτικό θεωρητικό πλαίσιο, διερευνώντας τον έφηβο ως συνολικό φο ρέα ιδιαίτερων αναπτυξιακών ανα γκών και εκφραστή μιας οικογενειακής δυναμικής. Είναι γνωστό ότι, συχνά-πυκνά, οι έφηβοι εκστομίζουν έναν λόγοκραυγή, επιζητώντας, αδέξια πολλές φορές, την επικοινωνία με τους μεγά λους. Αλλες πάλι φορές είναι η σιωπή που κυριαρχεί, κι άλλοτε η διαταραγμένη συμπεριφορά. Οι απαντήσεις ποικίλλουν εξίσου και είναι ανάλογες. Κρίση της εφηβείας το λένε και είναι. Εμφανή και λανθάνουσα την θεωρεί ο Ηλίας Κουρκούτας, που την συμπαραθέτει σε δύο άλλες, μια γονεϊκή και μια κοινωνική κρίση. Και, φυσικά, ό,τι προηγήθηκε στην παιδική ηλικία δεν εί ναι άμοιρο της μετέπειτα εξέλιξης. Γι' αυτό και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το νέο βιβλίο του Ηλία Κουρκούτα. Βα σική η διαπίστωσή του: «Η δυναμική της ανάπτυξης του παιδιού περιλαμ βάνει και την έκφραση συμπεριφορών οι οποίες ενέχουν έναν επιθετικό χαρα κτήρα». «Καλοήθεις» και οφειλόμενες στην «ανωριμότητά» του, αυτού του είδους οι συμπεριφορές θα ενταχθούν γρήγορα στις πολύπλοκες ψυχοσυναλλογές του παιδιού με το περιβάλλον, όπου θα μετεξελιχθούν σε «κοινωνικο ποιημένες» συμπεριφορές, μέσω της ανάπτυξης των γνωσιακών του μηχα νισμών και της συναισθηματικής του

ωρίμασης. Η διατήρηση της επιθετικότητας -ε ίτ ε ως ακραίες μορφές φυσικής βίας και παραβατικότητας είτε ως ήπιες μορφές προβληματικής συμπεριφοράς- θα σημαίνει την αποτυχία αυτής της «δια δικασίας» διαρκούς αλληλεπί δρασης ενδογενών μηχανι σμών (υπό συνεχή ανάπτυξη) και ποικίλων εξωγενών παρα μέτρων (οικογένεια, σχολείο, κοινωνία). Ηλίας Κουρκούτας Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και η Π ρ οβλήματα πρόσφατη ταινία Ανάμεσα σ υμ π ερ ιφ ο ρ ά ς στους τοίχους του γάλλου στα π α ιδ ιά σκηνοθέτη Δοράν Κοντέ, που Παρεμβάσεις στο κινηματογραφεί -εν είδει ντο πλαίσιο της οικογένειας κιμαντέρ- μια σχολική πραγ και του σχολείου ματικότητα που περιλαμβάνει ήπιες έως και βίαιες συμπερι φορές οι οποίες θέτουν σημα ντικά ερωτήματα για το ρόλο του καθηγητή και τις μεθό δους διδασκαλίας σε 15χρονους οι οποίοι «γυμνάζουν» τις αντοχές του σχολικού περιβάλλοντος, μετρώντας και τη δική τους προκλητικότητα. Ο Ηλίας Κουρκούτας δεν προσφέρει έτοιμες λύσεις. Εκθέτει όμως όσα η επι στήμη παρέχει για την περιγραφή και την κατανόηση του προβλήματος και προτείνει παρεμβάσεις προς τη μεριά των εκπαιδευτικών και των γονιών, εν επιγνώσει του γεγονότος ότι το νο σηρό, όπως και το υγιές πλαίσιο περι λαμβάνει και την κοινωνία. Στις προ0 Θανάσης τεινόμενες λύσεις (πρέπει να) μετέχουν Καράβαχος οι ειδικοί, χρωστάει όμως τη συμμε είναι ομότιμος τοχή της και η λεγάμενη κοινωνία των καθηγητής πολιτών, που οφείλει να υπάρξει και Ψυχιατρικής του ΑΠΘ να εκδηλωθεί. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Λεωνίδας Στεφάνου

Πολλαπλές

οικονομίες

πάρχουν πολλά πεδία του επιστητού που διαχειρίζεται η οικονομία ή που η οικονομία αποτελεί τη Βάση που τα ενεργοποιεί και τα καθορίζει. Τα ναρκωτικά, η πόλη, ο τουρισμός, η ενέργεια...

Η Πόλη του Μαξ Βέμπερ είναι ένα από τα πιο κλασικά κείμενα της σύγχρονης κοι νωνικής επιστήμης με ευρύτερες συνδη λώσεις. Η πόλη μπορεί να διαβαστεί ως εφαρμογή ενός γενικότερου βεμπεριανού κοινωνιολογικού επιχειρήματος, καθώς θέτει ερωτήματα για τη μορφωτι κή συγκρότηση της νεωτερικότητας, αλλά και ανοίγει το δρόμο στη συνειδητοποίηση νέων οικονομικών δεδομένων. Πρόκειται για κλασικό κείμενο που, αν και ημιτελές, έχει διαγράψει το δικό του ρόλο στη σύγχρονη ιοτορία του άστεως. Η δημιουργία της πόλης καθόρισε -για την Ευρώπη-τις νέες κοινωνικές και ταξι κές διαφοροποιήσεις. Η οικονομία της πόλης είναι η γενεσιουργός αιτία της σύγχρονης οικονομίας. 0 Βέμπερ συν δυάζει την ανάλυση των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και θρησκευτικών αιτιών για την κατανόηση της πόλης, αλλά και γενικότερα αυτού που λέμε αστικός πολιτισμός.

Μετάφραση εισαγωγή επιμέλεια Θανάσης Γκιούρας Εκδόσεις ΣαΒβάλας, 2008

8 4

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Τα ναρκωτικά είναι κατά γενική ομολογία ένα κοινωνικό φαινό μενο. Όμως δεν μπορεί να υπάρξει ξέχωρα από την οικο νομική του βάση. Η «αγορά» των ναρκωτικών μαζί με αυτή των όπλων είναι οι δύο μεγα λύτερες αγορές του παγκόσμι ου εμπορίου. Υπολογίζεται,

σύμφωνα με μια μελέτη του 1997, πως ο τζίρος στην αγορά των ναρκωτικών ανέρχεται στα 400 δισ. δολάρια. Η μελέ τη αυτή του καθηγητή Οικονομικών στο Παρίσι I Pierre Κορρ προσγειώνει ρεαλι στικά τα ποσά που ξοδεύονται ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο για τα ναρκωτικά και παράλληλα αναλίσκεται στη διεξοδι κή μελέτη των στρατηγικών και τακτικών αναχαίτισης των ναρκωτικών, θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα είναι: Ποιο είναι το επίπεδο κατανάλωσης; Πώς διαμορφώνονται οι τιμές στην αγορά των ναρκωτικών; Ποια είναι σχέση προσφο ράς και ζήτησης; Και, από την άλλη, πόσο ορθολογική είναι η συμπεριφορά των καταναλωτών; Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε τις πολιτικές για την κατα πολέμηση των ναρκωτικών; Πώς καθορί ζονται οι δημόσιες πολιτικές απέναντι σε αυτό το πρόβλημα; Είμαστε τουριστική χώρα και η οικονομία μας σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τον τουρισμό. Φέτος, υπό την απειλή της οικονομικής κρίσης, ο τουρισμός θα δοκι μαστεί και θα δείξει πόσο σταθερά είναι εδραιωμένος στην ελληνική οικονομία, ενώ θα δοκιμαστούν και οι διάφορες πολιτικές που εφαρμόζει η χώρα μας για την ανάπτυξη μιας κερδοφόρας και ανα πτυξιακής τουριστικής πολιτικής. Ο Στέ λιος Βαρβαρέσσος, καθηγητής του Τμή-

Pierre Kopp

ματος Τουριστικών Επιχειρήσεων στα ΤΕΙ Αθήνας, στο βιβλίο του Οικονομική του Τουρισμού προσφέρει πολλά κλειδιά, αναπτύσσοντας εννοιολογικές, θεωρητι κές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις από τον 19ο έως τον 21 ο αιώνα. Πολύ ενδια φέρον είναι το κεφάλαιο των τυπολο γιών με προβλέψεις και τάσεις, η οικονο μική οργάνωση των τουριστικών επιχει ρήσεων, αλλά και οι μέθοδοι εκτίμησης/μέτρησης των οικονομικών επιδρά σεων του τουρισμού στην εθνική οικονο μία. Η τιμή του αργού πετρελαίου έπεσε, αλλά ο ρόλος του στην παγκόσμια οικο

νομία παραμένει καθοριστικός και απ' ό,τι φαίνεται θα συνεχίσει να κρίνει και να προκρίνει πολιτικές ανάμεσα στις διάφο ρες χώρες, όσο τουλάχιστον το ενεργει ακό δεν αλλάζει προσανατολισμό. Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Sonia Shah συνθέτει στο βιβλίο της Crude την ιστορία του αργού πετρελαίου, συνδυά ζοντας την πολιτική και οικονομική του ιστορία. Μια εποποιία που προαναγγέλ λει έναν αργό θάνατο. Υπάρχουν εναλ λακτικές λύσεις; Μερικές φορές αυτές που προτείνονται σε τρομάζουν. Συναρ παστικό αφήγημα, χωρίς να του λείπει η επιστημονική πληρότητα και τεκμηρίω ση. ■

Γιώργος Α. Γιαννακόπουλος

Απόσταγμα ζωής, Ο ύζο ΒαρΒαγιάννη Hellenic Facsimile Edition, 2007 I. Βαρβαγιάννης, Πλωμάρι σελ. 211, τιμή: 60,80 ευρώ να πολύ όμορφο, επιχειρηματικό, λεύκωμα με υπέροχες φωτογραφίες αλλά και μια πρωτοφανέ ρωτη για βιβλίο μυρωδιά. Το λεύκωμα αυτό αναδύει την γλυκιά μεθυστική μυρωδιά του γλυκάνι σου που έχει το παραδοσιακό ούζο Πλωμαρίου. Και δεν το λέω συμβολικά/ μεταφορικά, πραγμα τικά ευωδιάζει όταν ξεφυλλίζεις τις σελίδες του! Στη δίγλωσση αυτή έκδοση περιλαμβάνεται το ιστο ρικό της οικογενειακής επιχείρησης Βαρβαγιάννη από το I860, όταν ο γενάρχης της οικογένειας Ευ στάθιος Βαρβαγιάννης ήρθε στην Λέσβο από την Οδησσό, κουβαλώντας μαζί του την εμπειρία και τη γνώση της σωστής απόσταξης, έως σήμερα. 145 χρόνια τώρα η οικογένεια Βαρβαγιάννη συνεχίζει την παράδοση, την οποία και ο συγγραφέας Γ. Γιαννακόπουλος προσπαθεί να περικλείσει στις σελί δες αυτού του ενδιαφέροντος λευκώματος. Περιλαμβάνονται σπάνια ντοκουμέντα όχι μόνον για την ιστορική ποτοποιία αλλά και για τις εποχές και τις κοινωνίες που μεσολάβησαν όλα αυτά τα χρόνια.

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 8 5

Μάρκους Ζουσακ

Jean Maisonneuve

Σοφία Κ. Σπανούδη

Η κλέφτρα των Βιβλίων

Οι τελετουργικές πρά ξεις

Γράμματα από την Πόλη

Μετάφραση: Κώστια Κοντολέων Εκδόσεις Ψυχογιός, 2008 σελ. 612, τιμή: 19,90 ευρώ

Σειρά: Τι ξέρω: Μετάφραση: Νικόλας Χρηστάκης Εκδόσεις Δαίδαλος - 1. Ζαχαρόπουλος, 2008 σελ.144, τιμή: 9,00 ευρώ

Επιμέλεια: Αλέξιος Σαββάκης Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2008 σελ. 294, τιμή: 14,00 ευρώ

fc i/2 ·

■ · ι-ηλικιακό μυθιστόρημα που μπορεί να συγκινήσει κάθε ανα γνώστη. Η ηρωίδα του Ζούσακ είναι ένα μικρό κορίτσι που μεγαλώνει παραμονές του ανόδου του Χίτλερ στη Γερμανία και μπαίνει στην εφη βεία την περίοδο της άνθισης του ναζισμού. Υιοθετημένη από μια αρ κούντως περίεργη οικογένεια, ατί θαση αλλά βαθιά συναισθηματική, θα προσπαθήσει να καταλάβει τον περίγυρο και να προσαρμοστεί σε αυτόν. Κλέβοντας το πρώτο της βι βλίο, ένα εγχειρίδιο του νεκροθά φτη, ανακαλύπτει τη χαρά της ανά γνωσης. Παράλληλα, ζει την εφηβεία της με σκανταλιές, μικρούς έρωτες και πολλές κόντρες. Θα ακολουθή σουν κι άλλα βιβλία, όλα περίεργα, όπως Φάουστ - ο σκύλος, Η κίνηση αδιαφορίας κ.τ.λ. Μια περίεργη ιστορία ενηλικίωσης μέσα από βι βλία και σκληρή ζωή. Ενδιαφέρουσα η μέθοδος του συγγραφέως να πα ρεμβαίνει με μεσότιτλους και σχό λια και να αποστασιοποιείται έτσι από τη δράση αλλά και τη σκέψη του αναγνώστη. Βιβλίο που δεν έχει προσεχτεί όσο πρέπει! [Γ. Μ.]

< 3 0 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

θρυλική σειρά «Τι ξέρω;» εξα κολουθεί να εκδίδεται και να εμπλουτίζεται με νέους τίτλους, δεί χνοντας ότι αυτού του είδους τα βι βλιαράκια που σε οδηγούν να εντρυφήσεις, σύντομα και απλά, σε τομείς που μερικές φορές δεν είχες καν φανταστεί πως υπάρχουν, εξακο λουθούν να είναι γοητευτικά και χρήσιμα. Στο παρόν αναλύεται η τε λετουργία, είτε αυτή είναι θρησκευ τική, κοσμική, συλλογική ή ατομική, καθημερινή ή ενιαύσιο. Τα τελε τουργικά είχαν σημαντικό ρόλο σε πολλές κοινωνίες της Αμερικής, Αφρικής και Ωκεανίας και ενέπνευ σαν μεγάλους στοχαστές και ερευ νητές, όπως ο Durkheim, ο Frazer και άλλοι. Τα εκλαϊκευτικά συγγράμ ματα που αναφέρονται στις τελε τουργίες είναι ελάχιστα κι αυτό που κρατάμε στα χέρια μας είναι εξαιρε τικό και σπάνιο. Ο συγγραφέας πέρα από τις ιστορικές αναφορές δίνει έμφαση στο ζήτημα της σύγ χρονης κρίσης της τελετουργικότητας και της κατά τόπους ανάδυσης νέων τελετουργικών, στον ρόλο και τη σημασία τους. [Γ. NJ

να συγκινητικό βιβλίο με κεί μενα μιας γυναίκας - προσωπι κότητας που σημάδεψε τα νεότερα χρόνια της Ελλάδας. Κοσμοπολίτισσα, η Σοφία Σπανούδη ήρθε από την Πόλη, όπου δίδασκε πιάνο, στην μικροαστική Αθήνα. Καθηγήτρια στο Εθνικό Ωδείο του Μ. Κα λομοίρη, με τις μουσικοκριτικές της και τις σχέσεις της με τον κό σμο της μουσικής έπαιξε σημα ντικό ρόλο στα μουσικά πράγματα της χώρας. Μάλλον λίγοι από τους νεότερους γνωρίζουν το όνομά της και λιγότεροι την προσφορά της, που τόσο εκτίμησαν ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Μανώλης Καλομοίρης. Ίσως γιατί και η ίδια προτίμησε να αναλωθεί «υπέρ τρίτων». Τα κείμενα του τό μου γράφτηκαν το 1932 στο πλαί σιο των ελληνο-τουρκικών ανταλ λαγών φιλίας που επέβαλαν οι συμ φωνίες Ατατούρκ - Βενιζέλου. Πίσω από τις λέξεις διαφαίνεται η μελαγχολία του εκπατρισμένου και η αγάπη του προς την βυζαντινή κληρονομιά. [Γ. Μ.]

Από τις τελευταίες εκδόσεις... Κοινωνική πολιτική, Αποκλεισμένες Ομάδες και Ταξική Δομή Θανάσης Αλεξίου Ανάλυση ζητημάτων κοινωνικής πολιτικής με τη βοήθεια εργαλείων της κοινωνιολογίας

Δημοσιοϋπαλληλικά Δίκαιο Αικατερίνη Ρωξάνα - Τίνα Μηνακάκη Οδηγός για την εξοικείωση των νέων υπαλλήλων με τις έννοιες του δημοσίου

Εθνική Διοίκηση και Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση Αργϋρης Γ. ΓΙασσάς - Θεόδωρος Ν. Τσέκος Προσπάθεια συμβολής στη συζήτηση για την ανταπόκριση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης στο ενωσιακό θεσμικό και πολιτικό σύστημα

Ιστορικές Σχολές και Μέθοδοι. Εισαγωγή στην ευρωπαϊκή ιστοριογραφία Καίτη Αρώνη-Τσίχλη Η πορεία της ιστορικής σκέψης στον ευρωπαϊκό χώρο από τη γέννηση της Ιστορίας στην αρχαία Ελλάδα έως σήμερα

Το Βιβλίο του Κίνδυνου Dan Borge

Βιβλίο του Κινδύνου Το

Προσέγγιση και προσπάθεια προσαρμογής των μεθόδων διαχείρισης κινδύνου στην προσωπική και επαγγελματική ζωή »

borge

Τρόπος Ζωής και Αντιλήψεις Εφήβων Μαθητών Κοκκέβη Α., Φωτίου Α., Κίτσος Γ. Πλήρης εικόνα του τρόπου ζωής και των αντιλήψεων που σχετίζονται με τη σωματική και ψυχοκοινωνική υγεία των εφήβων

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπενάκη, 106 78 Αθήνα Τηλ.: 210 3838020, 210 3822496, Fax: 210 3809150 site: www.papazisi.gr · email: papazisi@otenet.gr

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

[

Αλεσάντρα Αράκι

Λουνάτικα, η ιστορία ενό ς διπ ο λικο ύ νου

Hector German Oesterheld Francisco Solano Lopez

Μαρούλα Κλιάφα

Αγρια παιχνίδια

El Eternauta

Μετάφραση: Αννα Πλεύρη Επίμετρο: Αθανάσιος Κουκόπουλος Εκδόσεις Κέλευθος, 2008 σελ. 143, τιμή: 13,00 ευρώ

Ο κοσμοναύτης του απείρου Μετάφραση: Ντίνα Σώτηρα - Επιμέλεια: Δημήτρης Αρβανίτης - Πρόλογος: Γιάννης Κουκούλάς Jemma Press, 2009 σελ. 188, τιμή: 24,90 ευρώ

Εκδόσεις Κέδρος, 2008 σελ. 174, τιμή: 9,00 ευρώ

unatica, δηλαδή σεληνιασμένη. Δη λαδή μια πάνω και μια κάτω. Πότε στα ψηλά και πότε στα χαμηλά. Συμβαί νει σε όλους. Τι γίνεται, όμως, όταν ξε φεύγει από τα όρια; Όταν το σκαμπα νέβασμα της ψυχικής διάθεσης εξελίσ σεται σε μανία και υπερδιέγερση που οδηγεί σε φόβο, παραλήρημα ακόμα και τρόμο; Η διπολική διαταραχή είναι μια ψυχική ασθένεια που οδηγεί σε πολύ πόνο και σε πολλές αυτοκτονίες. Το ίδιο άτομο βρίσκεται μια στο αποκορύφωμα της ευτυχίας όπου όλα μοιάζουν πολύ εύ κολα και γρήγορα, το μυαλό δουλεύει στο εκατό τοις εκατό, το σώμα δεν χρειάζεται ξεκούραση, λίγες ώρες ύπνου μόνο αρκούν, και μια βυθίζεται στην απόλυτη δυστυχία, όταν πια οι μπαταρίες έχουν αδειάσει τελείως ύστερα από τη φάση μανίας που έχει προηγηθεί, όπου όλα είναι πολύ δύ σκολα και ανυπέρβλητα. Η Ιταλίδα δη μοσιογράφος Αλεσάντρα Αράκι βίωσε τη διπολική διαταραχή, η οποία την οδήγησε σε δύο απόπειρες αυτοκτο νίας, και την ξεπέρασε. Μια συγκλονι στική αφήγηση γραμμένη με διαύγεια και ειρωνεία, για τα περίεργα παιχνίδια που παίζει το μυαλό μας. [Μ. Α.]

όμικ δεμένο με την πολιτική και ιστορία. Αργεντίνικης καταγω γής τόσο ο συγγραφέας Έστερχελντ όσο και ο σχεδιαστής του Σολάνο Λόπεζ. Το κόμικ αυτό γραφό ταν κάθε εβδομάδα σε συνέχειες, με αποτέλεσμα πολλές απρόβλε πτες περιπέτειες. Ο ήρωάς του, ο Ετερνάουτα, οικογενειάρχης που του αρέσει να παίζει χαρτιά με τους φίλους του, τεχνολόγος, θα βρεθεί αντιμέτωπος με την εξουσία. Εδώ, στον πρώτο τόμο, η απειλή προέρ χεται από τους εξωγήινους που έχουν κύριο σκοπό να κυριεύσουν το μυαλό και τη συνείδηση των αν θρώπων. Ο Ετρνάουτα θα δώσει μια μάχη ενάντια στην εξουσία και γενι κότερα ενάντια σε ό,τι καταδυνα στεύει τη μοίρα του ανθρώπου. Ο ίδιος ο Έστερχελντ είχε στόχο την ίδια την εξουσία της αργεντίνικης χούντας, η οποία τον απήγαγε και τον βασάνισε. Ο ίδιος και οι τέσσε ρις κόρες του, που συνελήφθησαν επίσης, δεν ανευρέθηκαν ποτέ. Έμειναν τα προφητικά κείμενά του, δυνατά, μακριά από τα ναρκισσευόμενα σύγχρονα συντηρητικά κόμικ.

νας έφηβος αυτόχειρας που φοιτά σε λύκειο «προ σφέρει» τα στοιχεία εκείνα για μια ανατομία αφενός της εφη βικής ηλικίας και των προβλη μάτων της και αφετέρου της σύγχρονης ελληνικής επαρχίας και της εγγαστρίμυθης σεμνο τυφίας πολλών κοινωνικών στρωμάτων της. Οι αφηγητές, ένας καθηγητής και ένα κορί τσι, σχηματίζουν το παζλ των γεγονότων που προηγήθηκαν του τραγικού συμβάντος. Ένα παζλ που αναδεικνύει τα προ βλήματα και τα αδιέξοδα της εφηβικής ηλικίας, τους φόβους αλλά και τα όνειρά της. Στρωτή γλώσσα σε ένα ρυθμό που κυ λάει φαινομενικά ήρεμα, δίχως πολλές εντάσεις ή μελοδραμα τισμούς, αφού τους κραδα σμούς τους ήδη τους έχει «απορροφήσει» το γεγονός της αυτοχειρίας, το οποίο αναφέρεται στην αρχή του μυθι στορήματος. (Για αναγνώστες εφήβους)

ββ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

[ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ] [Γ. Μ.]

[ Δ IA ΒA Ζ Ω I

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ η Ι

Ευγένιος Τριβιζάς

Σοφία Ζαραμπούκο

Σώτη Τριανταφύλου

Φ υσικά σ’ αγαπώ!

Α φ ρ ικ α ν ικ ό η μ ερο λό γιο

Φ ρουτοπία Ο χα μένος

Εικονογράφηση: Σοφία Ζαραμπούκο

Εκδόσεις Πατάκη, 2008 σελ. 182, τιμή: 14,00 ευρώ

μα νά βης (1ος τόμος) Σκίτσα: Νίκος Μαρουλάκης Εκδόσεις ModemTimes, 2008 σελ. 244, τιμή: 22,90 ευρώ

Εκδόσεις Κέδρος, 2008 σελ. 30, τιμή: 12,50 ευρώ

πιτέλους κι ένα κόμικ! Περιέ χει στις λίγες σελίδες του έξυ πνα σκίτσα της γνωστής δημιουρ γού, αλλά και «αναδεικνύει» πολλά επίπεδα ανάγνωσης και από δια φορετικές ηλικίες, τα οποία αποδεικνύουν ότι: αν υπάρχει βαθιά γνώση του οικολογικού νεφελώ ματος ιδεών, τότε η έμμεση οικο λογική ευαισθητοποίηση μέσα σε λίγες σελίδες είναι «εφικτή», του λάχιστον όσον αφορά την αποτύ πωση των διάφορων μηνυμάτων της σύγχρονης οικολογικής σκέ ψης. Με όχημα μια απλή ιστορία (ένας άνθρωπος κτίζει το εργο στάσιό του σε δασική έκταση, μο λύνει και καταστρέφει πολλαπλώς το περιβάλλον) και διακείμενα από παραδοσιακά παραμύθια ανα δύονται με κριτικό τρόπο έννοιες όπως ο ανθρωποκεντρισμός στη φύση, ο ωφελιμισμός του ανθρώ που, η εξαφάνιση των ζώων αλλά κι ο υγιεινός τρόπος ζωής σε έναν άλλο τύπο ανάπτυξης δίχως οικο λογικά αδιέξοδα. (Για ...θεατέςακροατές και αναγνώστες από 4 ετών) [ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

να ενδιαφέρον μυθιστόρημα, τόσο για το θέμα του αλλά και για τη μορφή του. Οι σημειώσεις ενός δεκαπεντάχρονου κορι τσιού που γεννήθηκε στην Αγγλία και έζησε στην Αφρική με την οικογένειά της γίνονται η αφορμή ώστε, αργότερα, ο αδερφός της να γράψει ένα μυθιστόρημα με την τραγική υπό θεσή του θανάτου της. Η συγγραφέας γνω ρίζει μέσα από τις ασθμαίνουσες πρωτοπρόσωπες όσο και τις «κριτικές» τριτοπρόσωπες αφηγήσεις να κρατάει σε εγρήγορση τους αναγνωστικούς ρυθμούς. Ο καθένας ήρωας εγκολπώνεται έναν τραγικό ρόλο και μια εμβληματική θέση, εκπροσωπώντας στην ουσία διάφορα πολιτισμικά περιβάλλοντα, ταξικά και ιδεολογικά σημαινόμενα, με προεξάρχον πρόσωπο τη μικρή, η οποία αποδεικνύεται βαθιά ανατόμος μιας εποχής όπου όλα παί ζονταν κύρια στην κοινωνική αλλά και στην ιστορική σκακιέρα (μεσοπόλεμος). Πρόκει ται για μια σφαιρική ηρωίδα, ευαίσθητη όσο και γενναία, που σηκώνει στους ώμους της ένα μαρτύριο το οποίο με την «εξάλειψή» του (μένει έγκυος και, προσπαθώντας να το αποκρύψει, τραυματίζεται και πεθαίνει) «απε λευθερώνει» δραματικά τον περίγυρό της που δε στάθηκε πλάι της «άξιος» να της συ μπαρασταθεί. (Γrα αναγνώστες εφήβους και για ενήλικες) [ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

ο κλασικό έργο που όλοι γνωρίσαμε μέσα από την μικρή οθόνη, επιστρέφει για πρώτη φορά σε μια συλλεκτική έκδοση 8 τόμων από τις εκδό σεις Modern Times με σκίτσα του Νίκου Μαρουλάκη. Η ιστορία είναι γνωστή σε όλους: Ο δαιμόνιος δημοσιογράφος Πίκος Απίκος καταφτάνει στην μακρινή Φρουτοπία για να εξερευνήσει την εξαφάνιση του Μανόλη του μανάβη. Εκεί τα φρούτα έχουν κηρύξει την ανεξαρτησία τους και έχουν αποφασίσει να μην ξαναφήσουν μανάβη να πατήσει το πόδι του στην πόλη τους. Ο Θάνος το κολοκυθάκι, η Μαρουλίτα το μαρούλι, ο Αιμίλιος το μήλο, ο Βλάσης το βλίτο, ο Βρασίδας το κρεμμύδι ζωντα νεύουν και πάλι έπειτα από πολλά χρόνια, δίνοντας για πρώτη φορά το πολυαναμενόμενο τέλος στη θρυλική Φρου τοπία. [Μ. Α.]

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 8 > 3

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Ϊ Ι Α Σ Η

Ζωή Βαλάση

Βάσια Μώραλη

Αρης Δημοκίδης

Το ασώ ματο δ εριό

Η Βροχή των αστεριών

Εκδόσεις Κέδρος, 2008 σελ.: 72., τιμή:15,00 ευρώ

Εικονογράφηση: Έφη Λαδά Εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί, 2008 σελ. 36, τιμή: 11,90 ευρώ

Το παιδί που δεν α γα πούσ ε τα Βιβλία

αϊκότροπο παραμύθι από μια δόκιμη συγγραφέα, η οποία χειρίζεται εύστροφα τα παραμυθικά διακείμενα της λαϊκής παράδοσης. Ένας ράφτης (γενναίος σίγουρα) αναλαμβάνει να απελευθερώσει μια πηγή νερού από έναν δράκο. Ο δράκος είναι αόρατος μα τα σημά δια του είναι υπαρκτά και επώδυνα. Στο τέλος μεταμορφώνεται σε όμορφη κοπέλα που παντρεύεται το ράφτη. Το παραμύθι είναι εξόχως ενδιαφέρον για την αλληγορική του διάθεση και ιδίως την παραμυθική παράδοση που επιμένει ανό θευτα να κρατεί μπολιασμένη με σύγχρονα κοινωνικά και οικολογικά δεδομένα. Επίσης η ποιητικότητα στην αφήγηση και το λεπτό του χι ούμορ το αναδεικνύουν σε ένα ευ χάριστο ανάγνωσμα, για μικρούς αλλά και για μεγάλους νοσταλγούς των παιδικών τους ακουσμάτων, και όχι μόνο. (Για αναγνώστες από ΙΟ Ι I χρόνων)

α λεγάμενα οικολογικά παραμύ θια ή γενικά τα οικολογικά βιβλία δεν είναι μόνον όσα αναφέρονται στη μόλυνση και γενικά στην κατα στροφή του περιβάλλοντος. Το πρώτο συνθετικό της λέξης «οικο λογία» δηλώνει μια πιο πλατιά σημα σία της λέξης. Επειδή «οίκος» ση μαίνει σπίτι αλλά και γη και σύμπαν. Υπ’ αυτήν την έννοια η ιστοριούλα που παρουσιάζουμε είναι μια αλη θινά οικολογική ιστορία φωτός και αγάπης. Τα αστέρια του ουρανού, αφού οι άνθρωποι δεν κοίταζαν πια ψηλά και δε γνοιάζονταν γι’ αυτά, έπεσαν στη γη. Πάλι οι μεγάλοι αδιαφόρησαν, αλλά ευτυχώς που υπάρχουν παιδιά. Εκείνα έκρυψαν πολλά από αυτά και, κάνοντας μια ευχή, τα αστέρια ανέβηκαν στον ου ρανό φωτίζοντας τώρα τη γη με με γαλύτερη λάμψη. Απλός, συμβολι κός και συνάμα ποιητικός ο λόγος της ιστορίας. Κι είναι αλήθεια! Πολύ φως δε λείπει τελευταία από γύρω μας; Η εικονογράφηση είναι στο ίδιο κλίμα, τρυφερή και ευαίσθητη. (Γισ αναγνώστες από 6-7 χρόνων)

[ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

2>0

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2008 σελ. 48, τιμή: 5,00 ευρώ

υτυχώς που βρέθηκε κι ένας που δεν αγαπούσε τα βιβλία. Ποιος; Ο Αρης. Που στο τέλος όμως τα αγάπησε, αφού όντας κλειδωμένος σε ένα βιβλιοπωλείο, μη έχοντας τι άλλο να κάνει, άρ χισε να διαβάζει βιβλία! Έως εδώ τίποτε το ουσιαστικό. Στη συνέ χεια όμως όλα αλλάζουν. Γιατί ο Άρης βρήκε τον τρόπο να βγει από το βιβλιοπωλείο με ένα τέχνα σμα που το αντίγραψε από ένα βι βλίο. Προφανές και το γενικότερο μήνυμα: ενδιαφέρον είναι εκείνο το βιβλίο που σου μιλάει με βιω ματικό τρόπο και σε πείθει τότε μόνον όταν σε «ελευθερώσει» όχι μόνο από την όποια πρόσκαιρη φυλακή αλλά και από άλλες στιγ μές της ζωής, προσφέροντάς σου πρωτίστως ευχαρίστηση αλλά και διέξοδο και προβληματισμό. (Για ακροατές - αναγνώστες από 6 χρόνων) [ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

Β I Β Λ I

Jean-Rene Combert

Jean-Luc Fromental

Προστατεύω τη φύση για να σ ώ σω τα ζώ α και τα φυτά

3 6 5 πιγκουΐνοι

Εικονογράφηση: ϋοϋΙΙβ Dreidemy Μετάφραση: Μαι'ρη Γραμμένου Εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί, 2008 σελ. 20, τιμή: 10,90 ευρώ

Εικονογράφηση: Joelle Jolivet Μετάφραση: Γεωργία Τσάκωνα Εκδόσεις Ηλίβατον, 2008 σελ. 44, τιμή: 14,00 ευρώ

σα παρόμοια βιβλία και να βγαίνουν τα χαίρεσαι. Κι όχι τόσο για τους προφανείς τους σκο πούς, αυτοί εξυπακούεται ότι είναι αποδεκτοί, αλλά για τον τρόπο που οι συγγραφείς κι οι εικονογράφοι τούς αναδεικνύουν. Ετούτο λοιπόν το βιβλίο είναι από τα απλά αλλά συ νάμα από τα πλέον συμπαθητικά. Επειδή σε λίγες σελίδες με μια μινιμαλιστική και ...συμπεριληπτική ει κονογράφηση περιέχουν εικόνες και πληροφορίες για το τι είναι η φύση και το περιβάλλον, για τη μόλυνση και τη ρύπανση του περιβάλλοντος, για το ποιος απειλεί τη φύση (δη λαδή εμείς), τι πρέπει να προσέ χουμε και για το πώς μπορούμε να προστατέψουμε και να σεβαστούμε το περιβάλλον. (Για οικολόγουςαναγνώστες από 7 χρόνων)

ια αληθινά διασκεδαστική και άκρως οικολογική ιστορία. Μια οικογένεια λαβαίνει σε δέμα έναν πι γκουΐνο την ημέρα! Κι εκεί που παραμυθιάζεσαι και εντυπωσιάζεσαι με την εξέλιξη της ιστορίας, να σου και καταπλακώνουν οι αριθμητικές πράξεις! Κι εκεί που δυσανασχετείς λιγάκι, να σου κι ένας άλλος πιγκου ΐνος που καταφθάνει και χωρίς να το καταλάβεις τελειώνει ο ...χρόνος με τους 365 πιγκουΐνους και βέβαια τις πράξεις που τώρα δε σε νοιάζει, τις αναζητάς και ο ίδιος. Και βέβαια μα θαίνεις ότι οι πιγκουΐνοι ήταν κόλπο του θείου των παιδιών της οικογέ νειας. Θέλοντας να τους σώσει από την υπερθέρμανση του πλανήτη στο Νότιο Πόλο, τους μεταφέρει στο Βόρειο Πόλο. Κι επειδή απαγορεύ εται η μεταφορά ζώων σκέφτηκε το κόλπο των δεμάτων. Κι εκεί που η οικογένεια νόμισε ότι τέλειωσαν τα βάσανά της, να σου κι ένα δέμα, τώρα με μια αρκούδα! (Για οικολόγους αναγνώστες από 8 χρόνων)

[ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

[ δ ι α β α ζ ω 1 Π A Ρ 0 Υ Σ I Α Σ ΗJ

Daniel Napp

Ο δ ρ Μ προυμ δέλει να ξέρει Μετάφραση: Ευαγγελία Γεωργαάλα Εκδόσεις Αερόστατο, 2008 σελ. 62, τιμή: 10,90 ευρώ

δρ Μπρουμ είναι ένας συ μπαθητικός και παιχνιδιά ρης αρκούδος. Ασχολείται με την καθημερινότητα. Ας πούμε κάνει τραμπάλα, κόβει από τον κήπο του μια κολοκύθα που δε χωράει να την βάλει στο σπίτι του κι έτσι τρώει τη μισή, παίζει πινγκ-πονγκ, βάρυνε κιόλας από το φαγητό, παίζει και μουσική, κάνει μονόζυγο, τηγανίζει και πατάτες. Πολυάσχολος και πολυπράγμων. Σκέφτεται, δουλεύει, αγωνίζεται, παίζει, ανακαλύπτει, κάνει και γκάφες. Διασκεδαστικό βιβλίο, με αναγνωρίσιμο τον ήρωά του, έτοιμο βέβαια να καταφθάσει και με άλλες ιστορίες... Διαβάζεται εύκολα και δημιουρ γεί στους μικρούς αναγνώστες μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. (Για ακροατές - αναγνώστες από 5-6 χρόνων)

[ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 9 \

gifUia του

Ευγένιου Τρίλιζα από τις εκδόσεις KAAENTH 0 Τριβιζάς με τους μύθους του, έμμεσα, τρυφερά, με λεπτές διαδικασίες και με γνώση της παιδικής νοημοσύνης, εξασφαλίζει την πολυπόθητη και πολυσυζητημένη αγωγή των παιδιών, ο ποιητής παραμυθιών γίνεται έτσι ο καλύτερος παιδαγωγός. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ

Μέσα στην ψυχρή επιστημονική τεχνική του εγκληματολόγου που χρησιμοποιεί τις λέξεις ως νυστέρι, κρύβεται μια υπέροχη φτερωτή στολή, μια οργιάζουσα φαντασία, ένας χείμαρρος λεκτικός, ένας γοητευτικός παραμυθάς. ΚΟΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Όπως ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, έτσι και ο Ευγένιος Τριβιζάς γράφει σε μία από τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες της ευρωπαϊκής ηπείρου. Τα παραμύθια του, όμως, όπως και αυτά του Άντερσεν, έχουν τη δύναμη να αγγίζουν την καρδιά και το μυαλό των αναγνωστών όχι μόνο σε όλη την Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. BOYDTONKIN

Η ΜΑΓΙΣΣΑ ο>. ΠΟΥ ΜΙΣΟΥΣΕ ί ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

/ Ένας συγγραφέας γοητευτικών βιβλίων. ΚΙRSTYWARK, BBCTelevisionJournalist-Broadcaster

ΚΡΑΤΙΚΟ ·. ΒΜΒ£ΙΟ JM/AIKhx

Μαιτρ του χιούμορ και των ανατροπών, μοναδικός στην Ευρώπη.

μμτελν,αι

.2 0 0 } j 0 λογοτεχνικός κόσμος του Ευγένιου Τριβιζά αποτελεί μία αποκάλυψη. MIRIAMGABRIELA MOELLERS International Literature Festival Berlin

Ο παραμυθάς Ευγένιος Τριβιζάς είναι ένα πρόσωπο αγαπημένο. Έρχεται από τα βάθη της φαντασίας, στην πηγή της παιδικής μας ηλικίας, για να κάνει πραγματικότητα όλα όσα κρύβουν τα όνειρά μας. CITYPRESS

m Κ ΑΛ ΕΝ ΤΗΣ

Πολυγραφότατος, διασκεδαστικός, στοχαστικός, εφευρετικός, πολύ πλευρος, ανατρεπτικός... Με ποιες και πόσες λέξεις να περιγράφει κάποιος τον «μάστορα» της γραφής, που ακούει στο όνομα Ευγένιος Τριβιζάς; Όποιος έχει «γευθεί» τις ιστορίες του καταπλη κτικού παραμυθά, έχει σίγουρα μαγευτεί και γνωρίσει έναν άλλο κόσμο, γεμάτο εκπλήξεις που αγγίζει τον νου και την καρδιά. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Τηλ. 210-36.01.551, Fax: 210-36.23.553, E-mail: kalendis@ath.forthnet.gr w w w .k a le n d is .g r

Επιμέλεια: Λή6α Ταενέ Γράφουν: Ηλίας Καχιρχζιγιανόγλου, Αρης Κώχσης, Θωμάς Παπαδημηχρόπουλος, Δημήχρης Σακαρίδης, Λήδα Τσενέ (σε εικονογράφηση Κώσχο Κυριακάκη). Φωτογραφίες: Marvel © all rights reswrved, DC © all rights reswrved

SUPERHEROES: Ο

θάνατο*

αοχ! πάει ηοΑι> εθαίνουν άραγε οι σούπερήρωες; Τα τελευταία χρόνια οι απα

νταχού φαν των comics έχουν παραβρεθεί σε ουκ ολίγες κη δείες των αγαπημένων τους ηρώων. Και αφού τους έχουν κλά-

ψει και θρηνήσει, αυτοί επιμένουν να επανέρχονται, ως φαντάσματα πλέον του παλιού, καλού τους εαυτού. Οι σούπερήρωες πεθαίνουν και μαζί τους πεθαίνει και ένα από τα είδη comics που άφησε τη δίκιά του ιστορία στην πορεία του μέσου. Με αφορμή το θέμα του επερχόμενου Comicdom Con Athens, που είναι αφιερωμένο στον πολύχρωμο κόσμο των υπερηρωικών comics, στις I I και I 2 Απριλίου στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, ο Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου, ο Αρης Κώτσης, ο Θωμάς Παπαδημητρόπουλος, ο Δημήτρης Σακαρίδης, η Λήδα Τσενέ και ο Κώστας Κυριακάκης εξερευνούν το θέμα και δίνουν τις δικές τους απαντήσεις.

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ΗΑίας Κατιρτζιγιανόγλου

Πέθανε

... Πίγο κότωσαν τον Batman. Ο Superman είναι νεκρός. Ο Captain America δο λοφονήθηκε. Το κοινό αντιδρά, αγοράζοντας μαζικά. Ακόμη κι αν μέχρι τώρα δεν παρακολου θούσε και φανατικά τις περιπέτειες του θανόντα υπερήρωα. Κανείς δεν θέλει να λείπει από ένα μεγάλο γεγονός. Για λό γους συναισθηματικούς, συλλεκτικούς ή απλώς κοινωνικούς. Παράλληλα τα ΜΜΕ θυμούνται αίφνης τα comics. Ρεπορτάζ σε εφημερίδες, κανά λια... Καταιγιστική δημοσιότητα για ένα χώρο που σπάνια θα πέσουν οι προβολείς επάνω του. «0 ήρωας-σύμβολο νεκρός;» αναρωτιέται ο δημοσιογράφος που ενδε χομένως να καταπιάνεται για πρώτη φορά με το αντικείμενο. Αν έχει φροντίσει βέ βαια να κάνει ενδελεχή έρευνα, θα ξέρει ότι τα πράγματα είναι αυτό που λέμε... προσωρινά. Κι αυτό γιατί ο ήρωας -αργά ή γρήγοραθα επιστρέφει. Αναγεννημένος και τροπαιούχος. Και πώς αλλιώς, αφού υπάρχουν σαφή συμφέροντα; Μηνιαίοι τίτλοι, car

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

toons, ταινίες, κάθε είδους εμπορική εκ μετάλλευση. Η εταιρία οφείλει να συντηρήσει το μύθοbrand name αντικαθιστώντας τον άν θρωπο πίσω από τη μάσκα. Συχνά ο αντι καταστάτης είναι κλώνος του ήρωα ή προέρχεται από το οικείο περιβάλλον του. Η γυναίκα που τον αγάπησε, ο μαθη τής του, ο αδελφικός φίλος του. Υποτίθε ται μάλιστα πως ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, αρκεί όμως μια γερή πτώση στις πωλήσεις για να βρεθεί τρόπος να αναστήσουμε - επαναφέρουμε το βασιλιά στο θρόνο του (με τις ανάλογες τυμπανο κρουσίες φυσικά, αφού τώρα πλέον δια φημίζουμε την επιστροφή!) - Δεν είχες πεθάνεί; Ανάρρωσα. Συχνά οι ίδιοι οι συγγραφείς του είδους δεν μπορούν να μην ασκήσουν κριτική στη μανιέρα. Οι χαρακτήρες αυτών των comics παρουσιάζονται πλέον να έχουν συναίσθηση για το ότι ζουν σε έναν κόσμο που, αν ανήκεις στον ευρύτερο κύκλο των υπερηρώων, ο θάνατος είναι σχετικό πράγμα (παρότι οι σκηνές πένθους περι λαμβάνουν όλη την ένταση της ορι στικής απώλειας) 0 Scott Summers (Cyclops από τους X-Men) δεν μπορεί κάποιες φορές να συγκεντρωθεί στη καινούργια σχέση του, γιατί η τέως αγαπημένη του και κατ' επανάληψη νεκρή και αναστη μένη Phoenix δίνει σήματα μέσω της ενέργειάς της. Πριν από κάποια χρόνια, η ίδια η Phoenix είχε εμφανιστεί να λέει στον καθηγητή Xavier ότι με τους θανά τους και τις επιστροφές τους, οι XMen έχουν μετατραπεί σε «περιφε ρόμενα κλισέ»! Πέρα όμως από τους ήρωες, οι κα-

[ Δ IA B A Ζ Ω Α Φ I Ε Ρ Ω Μ A

κοί αποβιώνουν και αναβιώνουν ακόμη συχνότερα. Εξάλλου το αστείο που κυ κλοφορεί στους κύκλους των αναγνω στών comics είναι ότι η πραγματική υπερδύναμη όλων αυτών είναι να ανασταίνονται από τους νεκρούς! Δίχως άλλο βέβαια, τα ως άνω είναι με ρικές κυνικές εξηγήσεις στο «γιατί οι ήρωες πεθαίνουν και ανασταίνονται». Από την άλλη, οι δημιουργοί δείχνουν να συμφωνούν ότι στο θέμα των θανάτων στα comics όλα είναι ζήτημα συγγραφικής ευελιξίας και χειρισμών. Το σκηνικό πρέ πει να στηθεί σωστά. 0 θάνατος του χα ρακτήρα να είναι πειστικός και δραματι κός, σε σωστές δόσεις, κυρίως όμως να μην κραυγάζει διαφημιστική τακτική. Η επιστροφή να είναι εξίσου πειστική. Ανά περίπτωση θεαματική. Μυστηριακή... Να φέρνει αλλαγές στο status quo του χαρα κτήρα ή -α ν μιλάμε για υπερήρωες κλάσης Superman- ακόμη και ολόκληρου του σύμπαντος. Οι περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες το φυσικό τέλος ή η αναγέννηση ενός υπερήρωα δεν έχουν ούτε καν επίφαση ρε αλισμού, δυστυχώς, αφθονούν. Κάποιες φορές όμως οι σωστοί δημιουργοί θα βρεθούν με το σωστό ήρωα και η στιγμή θα είναι η πλέον κατάλληλη. Ο ήρωας θα πεθόνει ή και θα αναστηθεί, κι αυτό θα γί νει σε μια πραγματικά καλή ιστορία (κι ας είναι αυτή η τρίτη ή τέταρτη φορά που συμβαίνει). Αν η ιστορία είναι συνεπής μυ θοπλαστικά, «σκηνοθετημένη» με μαε στρία και το σχέδιό της ταιριάζει γάντι στο συγγραφικό ύφος, η πιθανότητα καταγρα φής της στη λίστα με τις καλύτερες πε ριπέτειες είναι ολοένα και μεγαλύτερη. Παρότι οι κακής ποιότητας ιστορίες του είδους υπερτερούν κατά κράτος, έχουν γραφτεί, σχεδιαστεί και εκδοθεί μέχρι σή μερα ορισμένες εξαιρετικές περιπέτειες για τον θάνατο ή την επιστροφή ενός χα ρακτήρα. Στο X-Men: The Dark Phoenix Saga των

Chris Clare «BATM AN m ont και John Byrne, ανοίγει με το θάνατο της Jean Grey ένας αέναος κύκλος εν / κ σ αρ κ ώ σ ε ω ν και αναγεν νήσεων της Ψ ^ γυναίκας που η ύπαρξή της δέθηκε άρ ρηκτα με την κοσμική οντότητα Phoenix. Με τον καιρό και το διαχρονικό ενδιαφέ ρον του κοινού για την ιστορία, τόσο η Marvel όσο και η DC ανακαλύπτουν ένα πραγματικό χρυσωρυχείο! Στο Batman: A Death in the Family x m Jim Starlin και Jim Aparo, ο αρχετυπικός εχθρός του Batman, Joker, σκοτώνει τον Jason Todd, τον δεύ τερο έφηβο που φόρεσε τη στολή του Robin και βρέθηκε να πολεμάει με τον Batman, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να πληγώσει ανεπανόρθωτα τον αιώ νιο εχθρό του. Το παρασκήνιο αυτής της ιστορικής περι πέτειας είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον από την ίδια την ιστορία. Γνωρίζοντας ότι ο Ja son Todd δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στο κοινό του Batman, οι ιθύνοντες στη DC Comics αποφάσισαν να δώσουν το λόγο στους αναγνώστες για το αν ο ήρωας έπρεπε να επιβιώσει, θυμίζοντάς μας σήμερα τις ψηφοφορίες των, μεταγε νέστερων του comic, reality shows, η εταιρία έδωσε έναν τηλεφωνικό αριθμό, όπου οι αναγνώστες, έναντι του αντιτίμου του ενός δολαρίου, μπορούσαν να ψηφί σουν αν επιθυμούσαν το θάνατο του Todd. Περισσότερες από 10.000 ψήφοι καταγράφηκαν τότε, με μια μικρή πλειοψηφία να δίνει τελικό το πράσινο φως για το ξεπάστρεμα του χαρακτήρα. Η κοινή γνώμη όμως και οι φίλοι των comics που

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 9 1

Γ δι αβαζω]

L Α Φ I Ε Ρ Ω Μ A

δεν παρακολουθούσαν τις περιπέτειες του Batman δεν γνώριζαν ότι αυτός που πέθανε ήταν ο δεύτερος Robin και όχι ο πρώτος. Το μπέρδεμα θα κρατούσε για λίγο, όπως όμως τελικά αποδείχτηκε σε βάθος χρόνου και καθώς τίποτα δεν κρατάει για πάντα ατα comics, ο Jason Todd επέστρεψε σχετικά πρόσφατα από τους νεκρούς. Το πώς δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία, όσο το γεγονός ότι όλες οι μετέπειτα του Death in the Family ιστορίες μοιάζουν μετά την αναίρεση του θανάτου του Todd σαν να στέκονται στον αέρα Η επιρροή που είχε ο θάνατος του Todd στη ζωή του Batman, η προσωπική πλέον έχθρσ με τον Joker, ακόμσ και ο φόβος του μασκοφόρου ότι η ιστορία θα επανα λαμβάνονταν με τον τρίτο Robin, Tim Dra ke, διαμόρφωσαν τον ήρωα, για να μη ση μαίνουν τελικά σήμερα τίποτα. Πώς θα μπορούσαν όμως να σημαίνουν κάτι, καθώς τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, επισήμως ο ίδιος ο Batman εί ναι νεκρός και οι μνηστήρες της στολής

5 > 3 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

είναι περισσότεροι του ενός; Όλα αυτά, φυσικά, μέχρι να επιστρέφει ο Bruce Wayne... Εξάλλου μπορεί στο κοινό να αρέσουν τα ταρακουνήματα, στο τέλος της μέρας όμως τα πράγματα πρέπει να επιστρέφουν στην πρότερη κατάστασή τους. Όπως τα έμαθε και τα αγάπησε το κοινό. 0 Spiderman είναι ο Peter Parker και κανένας άλλος. Στ' αλήθεια υπάρχει κάποιος αναγνώστης comics που να μην ξέρει ότι ο Bruce Wayne θα επιστρέφει; Στη συλλογική συνείδηση των αναγνω στών, και ιδιαίτερα με τους αρχετυπικούς ήρωες, είναι ο άνθρωπος πίσω από τη μά σκα που κάνει τον ήρωα, και όχι το αντί θετο. Μπορεί τις τελευταίες δύο δεκαε τίες η βιομηχανία του χώρου (ήτοι οι δύο εκδοτικοί κολοσσοί Marvel και DC, που σχεδόν μονοπωλούν την αγορά των υπε ρηρωικών comics) να πειραματίζονται με νέες εκδοχές των προϊόντων τους, γνω ρίζουν όμως ότι θα ήταν εμπορική αυτο κτονία αν οι εκδοχές αυτές αντικαθιστού σαν μόνιμα το αυθεντικό. Όσο για το κοινό; Ίσως αναπόφευκτα με την κατάχρηση της μανιέρας να φτά σουμε στο σημείο εκείνο όπου οι θάνατοι των υπερηρώων θα προκαλούν ολοένα και μικρότερη συναισθηματική εμπλοκή στους αναγνώστες. Το απόσπασμα που ακολουθεί ανήκει στο συγγραφέα David Hine και συνοψίζει ιδιαί τερα εύστοχα αυτήν την πραγματικό τητα, όταν σε τεύχος της σειράς What If...? (δημοφιλείς ήρωες σε παράλληλους κόσμους), ο χαρακτήρας Vulcan των XMen τιμωρείται για τα εγκλήματά του με το να ζει ξανά και ξανά τους θανάτους των ανθρώπων που ο ίδιος σκότωσε. Στο φινάλε του τεύχους, ο χαρακτήρας μονο λογεί: «Παρέβλεψαν όμως κάτι. Γίνεται όλο και πιο εύκολο. Κάθε φορά πονάει και λιγότερο... Τους είδα να πεθαίνουν 273 φορές. Πόσες φορές πρέπει να δεις κά ποιον να πεθαίνει μέχρι να αρχίσεις να μη νιώθεις τίποτα;» ■

0 Neil Gaiman κι o Stephen Jones παρουσιάζουν μια μοναδική συλλογή ανατριχιαστικά αστείων ποιημάτων, στην οποία συμμετέχουν ορισμένοι από του? πιο γνωστούς συγγράφει? επιστημονική? φαντασία? και τρόμου. θα ουρλιάζετε απ' τα γέλια και θα χαχανίσετε απ' τον τρόμο όταν οι δεζιοτέχνε? του μακάβριου θα σα? ξεναγήσουν στον υπέροχα αλλόκοτο κόσμο τη? φαντασία? του?.

«Μια ιδιαιτέρω* νοσηρή και ιδαιιέρω$ αστεία ποιητική συλλογή». περιοδικό Amazing Stories

Ιτα Αρρωστημένα Μυαλά θα βρείτε ποιήματα των: Brian Aldiss, Sharon Baker, Robert Bloch, Ramsey Campbell, Simon Ian Childer, Storm Constantine, Galad Elflandsson, Jo Fletcher, Jonh M. Ford, Stephen Gallagher, David Garnett, John Grant, Colin Greenland, James Herbert, Richard Hill, Diana Wynne Jones, Garry Kilworth, Harry Adam Knight, R.A. Lafferty, Samantha Lee, Alan Moore, Kim Newman, Ian Pemble, Terry Pratchett, Jessica Amanda Salmonson, Jody Scott, S.P. Somtow, Alex Stewart, David Sutton και Gene Wolfe. Μετάφραση: Βασίλη? Mnapnoiipns Εικονογράφηση: Γιώργο? Δημητρίου ISBN: 978-960-6732-20-1

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Άρης Κώτσης

Γιατί πεθαίνουν οι υπερήρωες; «Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο του Batman...» Batman είναι απλά ο τελευταίος που «χάοαμε». Πριν από αυτόν «μας άφησαν» ο Captain America, ο Flash, ο Superman. Και όλοι αυτοίτα τε λευταία χρόνια. Μήπως κάποιου είδους περίεργη κατάρα πλανάται πάνω από τους υπερήρωες και τους αναγκάζει να εγκαταλείπουν (συχνά περισσότερες από μία φορές) τον μάταιο τούτο κόσμο; Τους υπερήρωες τους σκοτώνουν οι δη μιουργοί που γράφουν τις ιστορίες τους και οι εταιρίες που τους εκδίδουν. Οι «κα κοί εγκληματίες» με τις παγίδες που τους στήνουν αποτελούν απλά το όργανο που χρησιμοποιούν για τον φόνο. Το κίνητρο είναι, σε μια πρώτη ανάγνωση τουλάχι στον, προφανές. Τις περισσότερες φορές πρόκειται απλά για ένα διαφημιστικό κόλ πο στην προσπάθεια να αυξηθεί ο αριθ μός των πωλήσεων ενός τίτλου που δεί

10Ο

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

χνει να μη συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του κοινού. Έτσι ο ήρωας πεθαίνει (ή εξα φανίζεται) και λίγο καιρό αργότερα επι στρέφει με κάποιον εντυπωσιακό τρόπο, έχοντας ξεγελάσει το θάνατο και ξεπερνώντας ανείπωτες δυσκολίες για να ξαναδιεκδικήσει όσα έχαοε τον καιρό που έλειπε και να κάνει μια καινούργια αρχή. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι ούτε οι εκδοτικές εταιρίες και οι δημιουργοί οι κύριοι υπεύθυνοι για τους θανάτους αυ τούς, αλλά οι αναγνώστες που δείχνουν να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις ιστο ρίες αυτές. Και αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι να συνειδητοποιήσει κανείς τι είναι αυτό που τις κάνει τόσο ενδιαφέ ρουσες στα μάτια των αναγνωστών. 0 θάνατος των υπερηρώων δεν είναι τω ρινό φαινόμενο. Αντίθετα· οι υπερήρωες συνηθίζουν να πεθαίνουν από τον καιρό που εμφανίστηκαν. Ο Superman ή ο Bat man, για παράδειγμα, έχουν βρεθεί νε κροί αρκετές φορές, αν και ουχνά το γε γονός αυτό αποτελούσε μια παρανόηση ή μια φανταστική ιστορία ή απλώς μια πα γίδα για να πιάσουν με πιο εντυπωσιακό τρόπο τους «κακούς» της ιστορίας. Για άλ λους, όπως ο (σχεδόν υπερήρωας) Spirit του Will Eisner, ο θάνατος αποτελεί απλά την αρχή της «καριέρας» τους ως μασκοφόρων εκδικητών. Οι περισσότεροι μάλι στα απέκτησαν τις υπερδυνάμεις τους σε καταστάσεις που ισοδυναμούν με βέβαιο θάνατο (ο Hulk βρέθηκε στο επίκεντρο της έκρηξης μιας πανίσχυρης βόμβας, ο Flash χτυπήθηκε από κεραυνό μέσα σε ένα εργαστήριο, οι Fantastic Four είχαν ένα διαστημικό ατύχημα). Πριν προσπαθήσουμε να αντιληφθούμε τι είναι αυτό που κάνει τους υπερήρωες των comics να πεθαίνουν, πρέπει να προσπα-

[ δ ι α β α ζ ω

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α .

θήσουμε να αντιληφθούμε ποιοι είναι οι λόγοι της απήχησής τους, ποια είναι τα στοιχεία που τους καθορίζουν και τι είναι τελικά οι υπερήρωες. Είναι επιπόλαιο, για παράδειγμα, να πούμε πως αποτελούν κυρίως την προσωποποίηση της επιθυ μίας του αναγνώστη για απόκτηση δύνα μης και δυνατότητας επιβολής στους συ νανθρώπους του. Οι υπερήρωες αποτε λούν την αφορμή για έναν κόσμο με δε κάδες θαυμαστά αντικείμενα (το δακτυ λίδι του Green Lantern, ο ιστός του Spiderman) και τόπους (η σπηλιά του Bat man, το Δωμάτιο Κινδύνου των X-Men). Είναι ένα σύνολο από υπέροχες και -κά ποιες φορές- αφελείς ιδέες που αποτε λούν την αφετηρία για ένα εξαίρετο παι χνίδι με τη φαντασία. Για μια μεγάλη χρονική περίοδο οι υπερή ρωες αποτελούσαν μια ιδιαίτερα δημο φιλή λαϊκή ψυχαγωγία. Οι ιστορίες τους είχαν τέτοια απήχηση που τους έκαναν χαρακτήρες μιας ιδιότυπης σύγχρονης μυθολογίας που ερχόταν να καλύψει τις ίδιες ανάγκες που η μυθολογία κάλυπτε κάποιες άλλες εποχές και που συνεχίζουν να υπάρχουν στον κάθε άνθρωπο. Έγιναν, λοιπόν, πολλές φορές το όχημα για την εξιστόρηση κλασικών μύθων και λίγοι μύ θοι μας αγγίζουν περισσότερο από αυ τούς που σχετίζονται με το θάνατο και την αναγέννηση. Οι απόπειρές μας να ξορκίσουμε τον φόβο του θανάτου βρί σκονται παντού· στους τοπικούς θρύ λους, στη λογοτεχνία, στα τραγούδια και, φυσικά, και στα comics. Οι υπερήρωες πεθαίνουν επειδή μπορούν να επιστρέψουν. Ο θάνατος αποτελεί απλά την υπέρτατη παγίδα από την οποία πρέπει να ξεφύγουν. Πολλές φορές είναι προφανές στον αναγνώστη πως ο ήρωας δεν μπορεί να έχει χαθεί. Αυτός είναι ο πρωταγωνιστής και η εταιρία που εκδίδει τα comics του δεν πρόκειται να τον «χα ραμίσει» έτσι εύκολα. Αυτό όμως δεν αρ κεί για να χαλάσει τη μαγεία για τον ανα

γνώστη, ο οποίος και δέχεται να αποδεχθεί το «αδύνατο», για να έχει μετά την ευ καιρία να ζήσει και να χαρεί με την ε π ισ τ ρ ο φ ή του ήρωα. Οι εξαιρετι κές ικανότη τες των υπερηρώ ω ν, που τους κά νουν πολλές φορές σχε δόν ανίκη τους, θα μπορούσαν να τους αποξενώ σ ου ν από τον ανα γνώστη. Γι' αυτό έχει σημασία οι ικανότητές τους αυτές να αμφισβητηθούν, ώστε να θυμόμαστε τον ανθρώπινο χαρακτήρα τους. Η προσωρινή τους ήττα, που ισοδυναμεί με το θάνατο ή την εξαφάνιση, τους κάνει πιο προσιτούς στα μάτια του ανα γνώστη, του θυμίζει πως στην ουσία τους είναι και αυτοί άνθρωποι. Γι' αυτό και η επιστροφή τους κρύβει μέσα της ένα μήνυμα ελπίδας. Μια κομβική στιγμή στους θανάτους των υπερηρώων στα comics αποτελεί το Whatever Happened to th e Man o f To m orro w ? Η ιστορία αυτή γράφτηκε το 1986 όταν η DC Comics (μια από τις δύο μεγαλύτερες εκδοτικές εταιρίες των ΗΠΑ, η οποία εκδίδει περιπέτειες χαρακτήρων όπως ο Batman, ο Superman, η Wonder Woman) αποφάσισε πως οι ιστορίες των ηρώων της θα έπρεπε να αποκτήσουν μια νέα αρχή και μια περισσότερο ενιαία συ-

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 1 0 1

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

νέχεια (conti nuity). Λίγο πριν λοιπόν το νέο της ξε κίνημα, η DC εξέδωσε μια τελευταία πε ριπέτεια του αρχετυπικού της ήρωα, του Super man. To comic ανέ λαβε να σχε διάσει ένας από τους καλ λιτέχνες που είχε συνδέσει το όνομά του με τον ήρωα, ο Curt Swan, έγραψε ο νε αρός τότε Alan Moore (δημιουργός με ταξύ άλλων του Watchmen, του V For Vendetta και του From Hell και κατά πολ λούς ο σπουδαιότερος συγγραφέας comics όλων των εποχών). Η ιστορία έχει να κάνει με την εξιστόρηση σε ένα δημο σιογράφο των τελευταίων ημερών του Superman δέκα χρόνια μετά την τελευ ταία εμφάνισή του. 0 αναγνώστης έτσι θα μάθει τι τελικά του συνέβη, ποια ήταν η τύχη του και ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους χάθηκε. Στην ιστορία αυτή το τέλος του ήρωα μοι άζει αναπόφευκτο. Όπως αντιλαμβάνεται και ο αναγνώστης, αλλά και ο Superman, ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να συνεχίσει χωρίς τον ήρωα και οι πραγματικές προ κλήσεις βρίσκονται αλλού. 0 Superman ως σύμβολο παραμένει (στην πόλη του υπάρχει ένα άγαλμα-φόρος τιμής σε αυ τόν), όλοι του οι φίλοι θα βρεθούν στο πλευρό του, έστω και για να τον αποχαιρετήσουν, αλλά ο κόσμος μπορεί να επι

102

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

βιώσει και χωρίς τον ήρωά του. Ίσως μά λιστα είναι και καλύτερος χωρίς αυτόν... Λίγα χρόνια αργότερα ο Superman θα ξαναπεθάνει, συγκεντρώνοντας τα βλέμ ματα των media πάνω του. Ο θάνατός του αυτή τη φορά είναι εντελώς διαφορετικός και συγκεκριμένα πολύ περισσότερο «ηρωικός», αφού πέφτει υπερασπιζόμε νος την πόλη του και τους κατοίκους της από ένα μυστηριώδες πανίσχυρο τέρας, τον Doomsday. Σε αυτή την περίπτωση ολόκληρη η ιστορία είναι δομημένη έτοι ώστε να δειχθεί η αναγκαιότητα ύπαρξης του Superman, όχι μόνο ως σύμβολο αλλά και ως φυσική παρουσία. Έτσι ο Su perman πεθαίνει για να επιστρέφει μόλις φανεί το πόσο απαραίτητος είναι. Η με γάλη προβολή που είχε το γεγονός από τα ΜΜΕ οδήγησε στη ραγδαία αύξηση των πωλήσεων των τευχών του Super man, αλλά και σε ένα κύμα θανάτων και επιστροφών υπερηρώων. Στις δυο περιπτώσεις αυτές θανάτου/ εξαφάνισης του αρχετυπικού ήρωα της DC τα συμπεράσματα είναι εντελώς δια φορετικά. Οι διαφορετικές θέσεις είναι αποτέλεσμα δύο διαφορετικών εποχών, πολιτικών συγκυριών ή/και τάσεων που υπήρχαν στα comics της εποχής, αλλά και πολιτικών ή/και καλλιτεχνικών αντιλή ψεων των δημιουργών που δημιούργησαν τις δύο ιστορίες. Κοινός τόπος όμως είναι πως και οι δύο ιστορίες περιστρέφονται γύρω από το κατά πόσο απαραίτητος εί ναι ο ήρωας στον κόσμο του και κατ' επέ κταση στον κόσμο μας. Ο Batman είναι απλά το πιο πρόσφατο θύμα για το οποίο τα ΜΜΕ ενδιαφέρθη καν. Οι υπερήρωες πεθαίνουν, αυτό όμως δεν είναι κάτι νέο. Ανεξάρτητα από το ποιος είναι κάθε φορά ο λόγος που συμ βαίνει αυτό, οι υπερήρωες δεν πρόκειται να σταματήσουν να χάνονται για λίγο καιρό, έως ότου δηλαδή βρουν την ευκαι ρία για να επιστρέφουν για μια ακόμη φορά θριαμβευτικά. ■

[ δ ι α β α ζ ω Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α .

θωμάς Ποπαδημητρόπουλος

«Μαμά, ο υπερήρωάς μου ψόφησε!» «Μη κΑαις, μωρό μου, θα σου πάρω άΠΠον» Έχω μια εξομολόγηση να κάνω. Μικρός, ήθελα, όταν μεγαλώσω, να γίνω super hero. Και χο ξέρω όχι και πολλοί από εσάς χο είχαχε σκεφχεί ή αποφασίσει -έσχω για λίγο καιρό. Και γιαχίόχι; Επρόκειχο, άλλωσχε, για πιο αθώες εποχές. Τόχε, χο μόνο που μπορούσε να με προβλημαχίσει ήχαν χο κλασικό «with great power comes great responsibility» xou Spiderman, άνχε και κάποιες ανχιπάθειες για χον νέο μασκοφόρο που προσχαχεύει χην πόλη. Καχά χ' άλλα, γνώριζα πολύ καλά όχι χο χειρόχερο που μπορούσε να μου συμβεί ήχαν να χρέξω μες σχα μαύρα μεσάνυχχα να σώσω χους αγαπημένους μου, να χάσω χη δουλειά μου ή χο πχυχίο μου ή να χραυμαχισχώ λίγο. Μέχρι χο χέλος, όμως, χης ισχορίας μου, όλα θα βρίσκονχαν και πάλι σχη θέση χους. Έπρεπε να χο φανχασχώ, όμως, όχι αυχές οι αθώες εποχές δε θα μπορούσαν να κραχήσουν πολύ. Η χρυσή εποχή χων su perheroes, οι μέρες εκείνες που ο κίνδυ νος να πάθουν κάχι σοβαρό απούσιαζε, έχει φύγει ανεπισχρεπχί. Πλέον, όλοι χους κινδυνεύουν. Κινδυνεύουν να χά σουν κάποιον αγαπημένο χους, χα λογικά χους ή ακόμη και χη ζωή χους. Ενχάξει, αυχό συνέβαινε και παλιόχερα, αλλά, σή μερα, έχω χην ενχύπωοη όχι οι super heroes πέφχουν σαν χις μύγες! Και αυχός είναι ένας πολύ βασικός λόγος που, πλέον, η καριέρα ως μασκοφόρος εκδικηχής, ή οχιδήποχε παρεμφερές, δεν είναι και από χις πιο ελκυσχικές.

Η τρέλα πάει στην Bat-Cave Δύο από χα πιο πρόσφαχα παραδείγμαχα που αποδεικνύουν όχι οι προοπχικές συνχαξιοδόχησης από χον κλάδο είναι ελά-

χισχες, είναι αυχά χων Batman και Captain America. 0 πρώχος έχχισε χην καριέρα χου πάνω σχο γεγονός όχι έβγαινε αλώβηχος από κάθε σύγκρουσή χου με έναν από χους πιο παράφρονες εγκλημαχίες χων comics, χον Joker, και, χελικά, δεκαεχίες αργόχερα, καχέληξε ο ίδιος σχο χρελάδικο. Πλέον, ο ίδιος και η μοίρα χου αγνοούνχαι. Πού είναι η δικαιοσύνη; Ο Captain America ήχαν ακόμη πιο άχυχος. Δούλευε υπερωρίες από χο 1940, πολέ μησε χους Ναζί, έμεινε παγωμένος σχον αφιλόξενο Βόρειο Αχλανχικό μέχρι χη δεκαεχία χου '60, ανχιμεχώπισε από θεούς και δαίμονες μέχρι εξωγήινους και καχέ ληξε νεκρός από χη σφαίρα ενός ανχιφρονούνχα! Μπροσχά σχο δικασχήριο! Λίγο πριν χον οδηγήσουν σχη φυλακή! Χρειάζεχαι να πω κι άλλα; Τα παθήμαχα αυχών χων δύο καθισχούν σαφή μια υποχιμημένη αλήθεια: και οι su perheroes, ανεξάρχηχα από χις δυνάμεις και χη δόξα χους, είναι άνθρωποι. Με λίγα λόγια, ακόμη κι αν είσαι ένας από χους πιο πολυμήχανους ήρωες χων comics (Batman), μπορεί να καχαλήξεις σχο χρελά δικο, όπως ακρι βώς και, ακόμη κι αν αποχελείς έναν ήρωα σύμ βολο μιας ο λ ό κληρης χώρας (Captain America), μπορεί να καχαλήξεις νεκρός από χη σφαίρα ενός συμπολίχη

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 1 0 3

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

σου. Αχ, αυτοί οι συγγραφείς -ψοφάνε για ει ρωνεία... Κι αν κάποιος θεωρεί το θά νατο του Cap tain America πεζό («μα, ολό κληρος super hero νεκρός r | s . από σφαίρα;»), ας μην ξεχνά ότι υπάρχουν και χειρότερα. Οι θανατηφό ρες ασθένειες. Μικρός, όταν α ρ ρ ώ σ τ α ιν α (και αυτό γινό ταν συχνά), σκεφτόμουν πως, αν ήμουν κι εγώ ένας superhero, δε θα φοβόμουν ποτέ, ούτε καν το συνάχι. Έκανα λάθος, όμως... Και αυτό το απέδειξε περίτρανα ο μόνος superhero που δεν πέθανε ούτε αντιμε τωπίζοντας τη νέμεσή του, ούτε σώζο ντας τον κόσμο, ούτε καν εκτεθειμένος σε μια τεράστια ποσότητα κρυπτονίτη: ο Captain Marvel, ο οποίος πέθανε από καρ κίνο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αδικία στον κόσμο! Ο Captain Marvel είχε φτάσει σε ένα σημείο που τίποτα δε μπορούσε να τον βλάψει. Ήταν πιο δυνατός από ποτέ, οι εχθροί του υπέκυπταν πάντα μπροστά του και όλη η γνώση και η δύ ναμη του σύμπαντος βρισκόταν στα χέρια του. Και, ένα πρωί, του έρχονται θετικές οι εξετάσεις για καρκίνο, προερχόμενο από ραδιενέργεια. Θέλω να πω, αν ένας superhero φοβάται τον καρκίνο, τι ελπίδα έχουμε εμείς οι υπόλοιποι; Έχω την εντύπωση ότι, πλέον, το μόνο προπύργιο της superhero κοινό τητας είναι το γεγονός ότι κανείς τους ακόμη δεν έχει πέσει θύμα τροχαίου.

1 0 4 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Σούπερ-Μ ήδειες Γιατί συμβαίνει αυτό, όμως; Οι ρομαντικοί θα έλεγαν πως συμβαίνει για τον ίδιο λόγο που τα λουλούδια μαραίνονται, το καλοκαίρι φεύγει και οι ερωτευμένοι βα ριούνται ο ένας τον άλλο —εξαιτίας του κύκλου της ζωής, ο οποίος ισχύει για όλους. Οι κυνικότεροι ερωτώμενοι, από την άλλη, δε θα είχαν κανένα πρόβλημα να κατηγορήσουν τους αδίστακτους νό μους του εμπορίου. Όταν, με λίγα λόγια, ένας superhero έχει κάνει τα πάντα, το μόνο που μπορεί να εντυπωσιάσει τους αναγνώστες του είναι ο θάνατός του. Εί ναι τόσο αδίστακτοι, όμως, οι δημιουργοί με τα «παιδιά» τους; Η απάντηση μπορεί να δοθεί μέσω διαφό ρων προσεγγίσεων και αφού ληφθούν υπόψη διάφοροι ετερογενείς παράγο ντες: ΝΑΙ! Το πρώτο παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι μια κουβέντα που είχα με τον Bryan Talbot, δημιουργό του Luther Arkwright. Πέρσι, τέτοια εποχή, ο Bryan βρέθηκε στην Αθήνα, στο πλαίσιο του Comicdom Con 2008. Όταν, σε μια κουβέ ντα που είχαμε για τα μελλοντικά του σχέδια, τον ρώτησα αν έχει στο νου του και κάποια νέα ιστορία με τον διασημότερο ίσως ήρωά του, μου απάντησε το εξής: «Ναι, σίγουρα. Θέλω πολύ να γράψω τη συνέχεια των περιπετειών του. Αυτό που με καθυστερεί, όμως, είναι το γεγονός ότι πλέον έχει γίνει πολύ ισχυρός και λίγα εμπόδια μπορούν να σταθούν στο δρόμο του. Μάλλον πρέπει να του συμβεί κάτι κακό, ώστε να δυσκολευτεί λίγο». Είναι απαραίτητο να πω κάτι παραπάνω; Αν το δούμε, λοιπόν, από τη θεολογική σκοπιά, ο κάθε superhero αποτελεί μια μετενσάρκωση του Ιώβ. Ο, κατά τ' άλλα γενναιόδωρος και φιλεύσπλαχνος, δημι ουργός του τον υποβάλλει συνεχώς σε δοκιμασίες, μέχρι, ακόμη κι αυτός ο πα-

[ Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Α Φ I Ε Ρ Ω Μ A

ντοδύναμος και ανθεκτικός ήρωας, να λυ γίσει. Ποια είναι η ανταμοιβή του; Στην κα λύτερη περίπτωση, η πολυδιαφημισμένη και θριαμβευτική επιστροφή του. Στη χει ρότερη, η απλή υστεροφημία και η ανα φορά του θανάτου του στα δελτία ειδή σεων.

w e w a n t m ore! w e w a n t m ore! Στη συντριπτική πλειονότητα των περι πτώσεων, πάντως, ισχύει το πρώτο. Δεν ξέρω, ίσως να αποτελεί τον ασφαλιστικό όρο στο συμβόλαιο ανάμεσα σε δημι ουργό και superhero. Κάτι σαν «υπογρά φοντας εδώ, δέχομαι να πεθάνω, σύμ φωνα με τις επιθυμίες του σεναριογρά φου, με την προϋπόθεση ότι θα επι στρέφω δριμύτερος στο μέλλον». Δεν νομίζω ότι υπάρχει superhero που δεν έχει επιστρέφει στη ζωή ή, έστω, αντικατασταθεί. Πλέον, οι fans το περιμέ νουν. Όχι μόνο το περιμένουν, το απαι τούν. Και το μοναδικό ερώτημα είναι το πότε θα επιστρέφει. Είναι, στην ουσία, μια ακόμη σιωπηρή συμφωνία, ανάμεσα σε δημιουργούς και fans αυτή τη φορά. Ο αναγνώστης δέχεται να λυπηθεί και να συμπάσχει με τον νεκρό ήρωα, γνωρίζο ντας ότι αυτός θα επανέλθει αργά ή γρή γορα. Είναι μια τακτική που συναντάμε και

στις συ ν α υ λ ίε ς . Το σ υ γκρότημα θα βγει, θα παίξει μ ια - δ υ ο ώρες, θα καληνυχτίσει τον κόσμο και θα απο συρθεί στα πα ρασκήνια. Τη στιγμή εκείνη, όλοι οι παρευρισκόμενοι είναι υποχρεωμένοι να χα λάσουν τον κόσμο, φωνάζοντας: «we want more, we want more», παρόλο που γνωρίζουν ότι το encore είναι, ούτως ή άλλως, στο πρόγραμμα. Όπως και να 'χουν τα πράγματα, το επάγ γελμα του superhero δεν είναι όσο ελκυ στικό ήταν κάποτε. Δεν υπάρχει καμιά ασφάλεια και η μονιμότητα (η οποία μέ χρι πρότινος αποτελούσε εργασιακό κεκτημένο δημοσίων υπαλλήλων και super heroes) διακυβεύεται πλέον σοβαρά. Και οι δημιουργοί και οι συγγραφείς εκμεταλ λεύονται την αδράνεια των superheroes, οι οποίοι ούτε ενημερωμένοι είναι ούτε συνδικαλίζονται. ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 1 0 5

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Δημήτρης Ζακαρίδης

Ο Θάνατος της Phoenix:

Comics για μεγάλα παιδιά ατά μία έννοια, για όλα φταίει η Jean Grey. Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, για όλα φταίνε ο Chris Cla remont και ο John Byrne... Όποιους δρόμους σκέψης και ανάλυσης κι αν ακολουθήσει ένας σημερινός ιστορικός μελετητής, θα καταλήξει στο συμπέρα σμα πως τίποτε δεν θα ήταν ίδιο τις τε λευταίες τρεις δεκαετίες στα αμερικανικά υπερηρωικά comics, αν δεν είχε υπάρξει το κλασικό storyline Dark Phoenix Saga, των Chris Claremont και John Byrne, το οποίο κυκλοφόρησε το 1980 και είχε ως κορύφωοη τον θάνατο της ηρωίδας με το κωδικό όνομα Phoenix, κατά κόσμο Jean

Grey... Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Φυσικά. Αλλά, όπως συμβαίνει πάντα όταν «ξε σκονίζουμε» την ιστορία των λεγάμενων «popular arts», η απάντηση δεν (πρέπει να) είναι τόσο απλή. Όσο άδικο θα ήταν να φορτώσουμε στους βρετανούς μουσι κούς παραγωγούς Stock, Aitken και Waterman την κατάντια της pop μου σικής των ημερών μας, άλλο τόσο άδικο θα ήταν να κατηγορήσουμε δύο γενειοφόρους, βρετανικής κατα γωγής, δημιουργούς comics για την αναγωγή των θανάτων των υπερηρώων σε μάστιγα των σύγχρονων υπερηρωικών comics. Στην πραγματικότητα, θα ήταν απείρως πιο άδικο! Γιατί ενώ οι τρεις βρετανοί μουσικοί παραγωγοί είχαν πλήρη έλεγχο των πράξεων και των επιλογών τους, οι δύο συμπατριώτες τους δημιουργοί comics απλά ακο λουθούσαν «άνωθεν εντολές». Βλέ πετε, η αρχική ιδέα των Claremont και Byrne ήταν η Phoenix να δικαστεί, αλλά να μ η ν καταδικαστεί σε θά

10 < 0

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

νατο για τη γενοκτονία δισεκατομμυρίων εξωγήινων. Όμως, ο Editor-in-Chief της εκδοτικής Marvel, Jim Shooter, επέμενε πως κάτι τέτοιο θα έδινε «λάθος μήνυμα» στους αναγνώστες, σχετικά με τη σχέση των εννοιών «έγκλημα» και «τιμωρία». Το αν είχε δίκιο ο Shooter ή όχι δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί στις συνειδήσεις των περισσοτέρων αναγνωστών, παρότι έχουν περάσει σχεδόν τριάντα χρόνια. Το γεγονός παραμένει πως η «τελική πινε λιά» στο μύθο του Dark Phoenix Saga δεν ανήκει στους δύο βασικούς δημιουργούς του αλλά στον αρχισυντάκτη της εται ρίας, ο οποίος επέλεξε να βάλει την προ σωπική του ηθική πάνω από τις καλλιτε χνικές ανησυχίες των δύο σούπερ σταρ. Το πραγματικά αστείο είναι πως η ιστορία τον δικαίωσε -για όλους τους λάθος λό γους! Τα αμέσως επόμενα χρόνια, ο Jim Shoo te r συνέχισε να βελτιώνει, με σταθερούς ρυθμούς, τις πωλήσεις των τίτλων της Marvel, οι Chris Claremont και John Byrne είδαν τις μετοχές τους να ανεβαίνουν ακόμη περισσότερο στο «χρηματιστήριο» των αμερικανικών υπερηρωικών comics (παρόλο που δεν επρόκειτο να συνεργα στούν ξανά, τις επόμενες δύο δεκαετίες) και το Dark Phoenix Saga έγινε το comicορόσημο για μια ολόκληρη γενιά αναγνω στών. Μια γενιά που γεννήθηκε και (σχε δόν στιγμιαία) ωρίμασε μέσα από ένα θά νατο και κατάντησε να τρέφεται με τη συ χνή κατανάλωση παρόμοιων συμβάντων, σαν ένα αδηφάγο τέρας που χρειάζεται αίμα, σάρκα και δραματικές σκηνές θρή νου για να κορέσει την πείνα του. Κάπου εδώ θα πρέπει, στο όνομα της ιστορικής ακρίβειας, να επισημάνω κάτι που, λογικά, θα πρέπει να είναι γνωστό σε

IA BA Ζ Ω

E P Ω M A .

όσους γνωρίζουν έατω και λίγα πράγματα για τα comics: 0 θάνατος της Jean Grey/Phoenix δεν ήταν, ασφαλώς, ο πρώτος που λάμβανε χώρα οτα αμερικανικά υπε ρηρωικά comics. Στις τέσσερις δεκαετίες που μεσολάβησαν από τη γέννηση του υπερηρωικού genre (πρώτη εμφάνιση του Superman, 1938), μέχρι τη στιγμή που ο Jim Shooter τράβηξε τα αυτιά των δύο δημιουργών της Marvel είχαν προηγηθεί αρκετοί. Όπως συμφωνούν όλοι οι ιστορικοί, ο πρώτος θάνατος πρωταγωνι στικού χαρακτήρα σε υπερηρωικό comic είναι αυτός του Comet, στο τεύχος 17 της ανθολογίας Pep Comics, το 1941! Ο Jim Shooter, ο Chris Claremont και ο John Byrne, θα παρέμεναν αγέννητοι για άλλα δέκα χρόνια περίπου... Ας επιστρέφουμε, όμως, στις αρχές της δεκαετίας του '80. 0 θάνατος της Phoenix μετέτρεψε τον ημι-επιτυχημένο τίτλο XMen, σε απόλυτο best-seller, ενώ το ύφος γραφής του Claremont, συνδυασμός αμε ρικανικής σαπουνόπερας και βιβλίου του Tolkien, δημιούργησε σχολή για μια πλει άδα νέων συγγραφέων (αλλά και αρκε τών παλαιότερων, που επέλεξαν να επανεφεύρουν τον εαυτό τους, στο βωμό της εμπορικής επιτυχίας). Βλέποντας τα πράγματα εντελώς ψυχρά, είναι μεν προ φανές πως το comic των Claremont/Byrne υπήρξε αρκετά καλοφτιαγμένο, αλλά η άποψη του γράφοντος είναι πως και οι δύο δημιουργοί ήταν ακόμη αρκετά «άγουροι» και επρόκειτο να παρα δώσουν πολύ καλύτερες δουλειές τα επόμενα χρόνια. To Dark Phoenix Saga, όμως, είχε αυτό το «κάτι» που το έκανε να μοιάζει ιδιαίτερα ξεχωριστό στα μάτια αναγνωστών και συναδέλφων. Είχε το επιπλέον στοιχείο που του έδινε πόντους στον αγώνα που έκαναν τα υπερηρωικά comics να κατακτήσουν ένα πιο ενήλικο κοινό. Είχε τις κατάλληλες δόσεις ρεαλι σμού, ώστε να τονίζει πως η ζωή είναι αδιαμφισβήτητα σκληρή και δύσκολη,

χωρίς να σου θυμίζει συνεχώς πως πρέ πει να πληρώσεις το λογαριασμό του τη λεφώνου. Είχε το θάνατο της Phoenix -και αυτό ήταν αρκετό! Η τραγική σύμπτωση είναι πως το «θλι βερό συμβάν» του θανάτου της Jean Grey συνέπεσε χρονικά με το απείρως θλιβε ρότερο συμβάν της συρρίκνωσης του αναγνωστικού κοινού των comics στην Αμερική, αλλά και την απομάκρυνσή τους από τα παραδοσιακά μέρη όπου αυτά πωλούνταν παλαιότερα. Η δημιουργία του Direct Sales Market, ενός συστήματος δια νομής σε νεότευκτα, εξειδικευμένα κατα στήματα, απομάκρυνε (σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες) τα comics από περί πτερα, μπακάλικα, φαρμακεία και μίνι μάρκετ (δηλαδή από τα σημεία όπου μπορούσαν να τα βλέπουν καθημερινά τα μικρά παιδιά, που αποτελούσαν επί δεκα ετίες τον πυρήνα του αναγνωστικού κοι νού) και τα μετέφερε σε πολύ συγκεκρι μένα «Comic Stores», τα οποία για να τα βρει κανείς θα έπρεπε να είναι αποφασι σμένος να τα αναζητήσει. Φανταστείτε να άλλαζε από αύριο το σύστημα διανομής των εφημερίδων και πλέον να μπορούσε να τις βρει κανείς μόνο σε κάποια εξειδικευμένα «Newspaper Stores», απ' τα οποία θα υπήρχαν, στην καλύτερη περί πτωση, δυο-τρία σε κάθε πόλη! Η δη μιουργία του Direct Sales Market είχε, ως αποτέλεσμα, τη συνεχή άνοδο του μέσου όρου ηλικίας των αναγνωστών, κάτι που έχει συνεχιστεί ώς τις μέρες μας και, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, δεν πρόκειται να σταματήσει σύντομα. Πα ράλληλα, η εποχή εκείνη ήταν η πρώτη κατά την οποία εμφανίστηκε το φαινό μενο των δημιουργών που προέρχονταν από τις τάξεις των αναγνωστών. Πρώην fans, δηλαδή, οι οποίοι μεγάλωσαν δια βάζοντας (μόνο;) comics, και πλέον είχαν το παιχνίδι στα χέρια τους. Σε αυτήν την «ιδιαίτερη» περίοδο για τα αμερικανικά comics, το Dark Phoenix Saga λειτούρ-

ΜΑΡΤΙ0Σ 2009 1 0 7

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

γησε ως καταδύτης για την οριστική «ωρίμανση» των υπερηρωικών comics, τα οποία έπαυαν πλέον να παί ζουν χαρωπά στο προαύλιο του Δημοτικού και άρχισαν να καπνίζουν πίσω απ' τις τουα λέτες του Γυμνασίου... Αν, όμως, καπνίσεις μια φορά, το πιθανότερο είναι πως θα θελήσεις να ξαναδο κιμάσεις. Και μετά ξανά και ξανά, μέχρι που θα γίνεις μα νιώδης καπνιστής και δεν θα μπορείς εύκολα να λειτουρ γήσεις χωρίς αυτό (σας το λέει κάποιος που κάπνιζε επί 17 συναπτά έτη και σε λίγες μέρες κλείνει 2 χρόνια «καθα ρός»!) Έτσι ακριβώς συνέβη και με τους αναγνώστες comics της επο χής -ήθελαν κι άλλους θανάτους! Αυτό που συνέβη μετά το χαμό της Phoenix δεν είχε προηγούμενο. Η έννοια του θα νάτου μπήκε για τα καλά στη συνείδηση του κοινού και έμοιαζε πλέον να είναι η απάντηση για όλα: «Δεν μου αρέσει αυτός ο ήρωας. Μακάρι να τον σκοτώσουν», «Σαν να μαζεύτηκαν πολλοί χαρακτήρες σε αυτή την ομάδα. Πρέπει να ξεπαστρέ ψουν δυο-τρεις», «Αυτό το comic χρειάζε ται λίγο περισσότερο δράμα και ένταση. Νομίζω πως μια δολοφονία είναι απαραί τητη». Μαζί με τους fans, μπήκαν στο παι χνίδι και οι συγγραφείς και, καθώς όλοι οι άνθρωποι που πλέον ασχολούνταν με τα comics (είτε επαγγελματικά είτε από χό μπι) είχαν μεγαλώσει μέσα από αυτά, απαιτούσαν το ίδιο να συμβεί και στους ήρωές τους. Σχέσεις, βία, σεξ, κοινωνικά προβλήματα και, φυσικά, θάνατος: όλα όσα απαρτίζουν τον υπέροχο κόσμο των μεγάλων! Η κάνουλα είχε ανοίξει και, από ένα ση μείο και μετά, κανείς δεν είχε ούτε τη διά θεση αλλά ούτε και τη δύναμη να αποπει

108

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ραθεί να την κλείσει. Μέσα στα επόμενα τριάντα χρόνια δεν υπήρξε δημοφιλής τίτλος που να μην καταπιαστεί σε κάποια ιστορία με το θέμα του θανάτου. Οι υπερήρωες έπεφταν σαν τις μύγες, πολλές φορές χωρίς να υπάρχει κάποιος ουσια στικός λόγος, πέρα από το να ενισχυθούν κάπως οι πωλήσεις ή να ξυπνήσει το εν διαφέρον του κοινού. Επειδή, όμως, οι χαρακτήρες αποτελούσαν παράλληλα και σημαντικά περιουσιακά στοιχεία για τις εκ δοτικές εταιρείες, οι θάνατοι αυτοί συνή θως δεν κρατούσαν πολύ, με αποτέλε σμα να καθιερωθεί η φράση «κανείς δεν μένει νεκρός στα υπερηρωικά comics», η οποία μπορεί, στην κυριολεξία της, να εί ναι υπερβολική, αλλά δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα. Πιο θεαματική στιγμή αυτού του μακά βριου φεστιβάλ υπήρξε ο θάνατος του Superman, το 1992, με δημοσιεύματα σε εφημερίδες, τηλεοπτικά αφιερώματα, ρε κόρ πωλήσεων και τον διάσημο μπασκετ μπολίστα Shaquille 0 ' Neal να κάνει τα τουάζ με το σήμα του δημοφιλούς υπερήρωα και να δηλώνει σε συνεντεύξεις πως αισθάνεται «διάδοχός του». Φυσικά, ο Superman επέστρεψε, ένα χρόνο αργό τερα, ενώ ο Shaquille ακολούθησε μια αξιοζήλευτη καριέρα στον μαγικό κόσμο του NBA. Όχι πως αμφέβαλλε κανείς για κάτι απ' τα δύο. Πρόσφατα πληροφορήθηκα (πλέον διαβάζω ελάχιστα υπερηρω ικά comics και ό,τι μαθαίνω για τις εξελί ξεις σε αυτά είναι από δημοσιεύματα στο Διαδίκτυο) πως πέθανε και ο Batman. Στ' αλήθεια! Είδαμε το πτώμα, σου λέει! Φυ σικά και αυτός θα επιστρέψει, αν όχι σε ένα χρόνο, τότε σε δύο. Το πολύ... Α, να μην ξεχάσω. Και η Jean Grey επέ στρεψε, το 1986... Και μετά πέθανε ξανά, για να αναγεννηθεί πάλι, λίγο αργότερα. Αλλωστε, όπως είπαμε, το κωδικό της όνομα ήταν Phoenix. Μα, δεν υπήρχε ούτε ένας να πιάσει την προφανή ειρ ω νεία, πριν από 30 χρόνια; ■

COMICDOM

ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡ1ΚΑΝ1ΚΗ ΕΝ ΩΣΗ

COMICDOM CO N

ΓΙΑΤΙ ΠΕΘΑΙΝΟΤΝ 01 ΤΠΕΡΗΡ£Εί; ΜΗΠ2Ι ΤΕΛΙΚΑ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΟΤ ΚΑΠΟΤΕ UW OMZAN·, ΓΙΑΤΙ Ο Κ Ο ΙΆ Ο ί UAAATHLE ΝΑTOIL ΔΙΑΒΑΖΕΙ; ΑΡΑΓΕ Η WONDER WOMANΜΙ ΟΙ Χ-ΜΕΝΕΧΟ/Ν ΠΕΘΑΝΕΙ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΣΤΗ ΙΤΝΕΙΔΗΣΜTSN , .__ ΑΝΑΓΝ2ΙΤ2Ν; >

ΤΙΑΟ ΪΑΕΙΛΕΧΟ ΠΕΡΑ

ΑΠΟ ION -UBffiNfN8CH" 101 NITIE M P I ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ m im n o t L / M P e n o iL m i n o n . , 0 SEAGLEMAI ΠΡΟΣΨΕΡΕΙ MIAΠΛΟ/L ΙΑΓΜΜΑ EP2THHAT2N Ml ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ. MEΕΠΙΤΤΧΙΑ, NAMAI MNEI NAAG/ME ΤΗΝΙΔΕΑΤΟΙ SUPERMAN... >

mmminon.

«ΜΑΓΙΑΤΙ ΔΕΝΑΕΙ ΝΑΔΕΧΤΕΙΣ Α/ΤΗΤΗ βΑ/ΜΑΙΙΑ ΕΤΚΑΙΡΙΑ;»

κριιικογροφίο ΔΕΛΤΙΟ ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009 Επιμέλεια: θοθωρής Πέρσης

ΕΛ ΛΗ Ν ΙΚ Η ΠΕΖΟ ΓΡΑ ΦΙΑ Βαζαίου Κατερίνα: Κηδεμόνες (Κ. Μπούρας, Ελευ θεροτυπία, 30.109) Γιατρομανωλάκης Γιώργπς: Τοχρονικό τουΔαρείου (Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 11.1.09) Γκάκας Σέργιος: Στάχτες (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 24.1.09) Γκι'κα Ελένη: Υγρόςχρόνος (Τ. Βασιλειάδου, Ημερηοία, 31.1.09) Δημητρίου Σωτήρης: Σαν το λίγο το νερό (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 9.1.09, Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 11.1.09, Π. Μπουκάλας, Καθη μερινή, 27.1.09, Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 31.1.09) θέμελης Νίκος: Οι αλήθειες των άλλων (Β. Χατζήβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 16.1.09) Καστρινάκη Αγγέλα: Έρωτας στον καιρό της ειρω νείας (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 17.1.09, Ν. Κουνενής, Αυγή, 25.1.09, Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 31.1.09) Κορτώ Αύγουστος: 0 αφανιομός του Νίκου (Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 30.1.09) Μαγκλίνης Ηλίας: Η ανάκριση (Δ. Αθηνάκης, Απο γευματινή, 23.1.09) Μαμαλούκας Δημήτρης: Η μοναξιά της ασφάλτου (Ε. Γκίκα, Έθνος, 11.1.09) Μαρούτσου Έλενα: Μεταξύ συρμού και αποβά θρας (Γ. Περαντωνάκης, Ελευθεροτυπία, 9.1.09) Μηλιώνης Χριστόφορος: Τα πικρά γλυκά (Α. Ζήρας, Αυγή, 25.1.09) ΓΙεντζίκης Νίκος: Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής (Γ. Βαϊλάκης, Ημερησία, 10.1.09) Ρούσσος Τάσος: Πλουτώνειο (Μ. Πανώριος, Ελευ θεροτυπία, 30.1.09) Σερέφας Σΰκης: Μαμ (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 3.1.09, Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 23.1.09) Σταυρακοπούλου Σωτηρία: Σπάνιες αλήθειες (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 24.1.09) Τζαμιώτης Κωνσταντλινος: Η εφεύρεση της σκιάς (Γ. Ξενάριος, Ελευθεροτυπία, 2.1.09) Χιόνης Αργύρης: Το οριζόντιο ύφος (Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 17.1.09) Χρυοόπουλος Χρήστος: Η λονδρέζικη μέρα της Αώρας Τζάκαον (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυ πία, 23.1.09) Χωμενίδης Χρήστος: Το σοφό παιδί (Ε. Γαραντούδης. Τα Νέα, 17.1.09) ΞΕ Ν Η ΠΕΖΟ ΓΡΑ ΦΙΑ Έγκερς Ντέιβ: Τότε που σκοτείνιασε ο ουρανός (Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 4.1.09, Ν. Τσιμπούκη, Ελευθε ροτυπία, 30.1.09) Καντούρ Έντί: Βάλτενμπεργκ (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 11.1.09)

112 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Κόχουτ Πάβελ: Η δήμιος (Τ. Γουδέλης, Ελευθερο τυπία, 16.1.09) Λισπέκτορ Κλαρίσε: Κοντά στην άγρια καρδιά (Α. Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 23.1.09) Μπένιοφ Ντέιβιντ: Η πολιτεία των ληστών (Σ. Δούκα, Βραδυνή, 25.1.09) Ντε Μπαλζάκ Ονορέ: Σαραζίν και Το άγνωστο αρι στούργημα (X. Σπυροπούλου, Καθημερινή, 6.1.09) Ογκάουα Γιόκο: Άρωμα πάγου (Ε. Γκίκα, Έθνος, 4.1.09) 0' Μπράιαν Φλαν: Οτρίτος αστυφύλακας (Λ. Κονομάρα, Ελεύθερος Τύπος, 4.1.09) Ουλίτσκαγια Λουντμίλα: Τα ψέματα των γυναικών (Σ. Νικολαϊδου, Τα Νέα, 10.1.09) Πεζί Πιερ: Το γέλιο του δράκου (Ε. Γκίκα, Έθνος, 18.1.09) Πρου Άννυ: Χαμένα κορμιά (Κ. Ματσούκας, Ελευ θεροτυπία, 16.1.09) Ρέντελ Ρουθ: Θαμμένα μυστικά, (Ε. Γκίκα, Έθνος, 25.1.09) Σίνκλερ Άπτον: Πετρέλαιο (Μ. Μοδινός, Τα Νέα, 3.1.09) Στρουγκάτσκι Αρκάντι και Μπόρις: Πικ-νικ δίπλα στο δρόμο (Στάλκερ) (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 23.1.09) Τάισον Ντόναλντ: Νεκρονομικόν (Μ. Πανώριος, Ελευθεροτυπία, 9.1.09) Arpaia Bruno: Οάγγελος της ιστορίας (θ. Γρηγοριάδης, Τα Νέα, 17.1.09) Chandler Raymond: 0 μεγάλος αποχαιρετισμός (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 2.1.09) Clark Arthur: 2001, Η οδύσσεια του διαστήματος (Η. Κανέλλης, Τα Νέα, 3.1.09) Dunthorne Joe: Υποβρύχιο (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 18.1.09, Σ. Νικολαϊδου, Τα Νέα, 31.1.09) Carat Anne-Marie: Στα χέρια του διαβόλου (Λ. Πα νταλέων, Ελευθεροτυπία, 9.1.09) Highsmlth Patricia: Το παιγνίδι του Ρίπλεϋ (Κ. Καλφόηουλος. Καθημερινή, 11.1.09) Kurkov Andrey: Οι πιγκουΐνοι δεν πεθαίνουν απ' το κρύο (Σ. Νικολαϊδου, Τα Νέα, 17.1.09, Κ. Ματσού κας, Ελευθεροτυπία, 30.1.09) McGregor Jon: Αν δεν μιλάμε για τα σπουδαία πράγματα (θ. Γρηγοριάδης, Τα Νέα, 24.1.09) Meek James: Τώρα αρχίζουμε την κάθοδό μας (θ. Γρηγοριάδης, Τα Νέα, 10.1.09) Noort Saskia: Λυκοφιλίες (Β. Πεσμαζόγλου, Τα Νέα, 3.1.09) Peace David: Καταραμένη ομάδα (Ρ. Γεωργακοπούλου, Τα Νέα, 31.1.09) Roth Philip: Το σύνδρομο Πόρτνοϊ - Η αντιζωή (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 10.1.09, Γ. Σωτηρακοπούλου, Αγγελιοφόρος, 25.1.09) Solzhenitsyn Alexandr: Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς (Τ. θεοδωρόπουλος / Α. Ιωαννίδου / Μ. Παπαγιαννΰκης, Τα Νέα, 24.1.09) Steinbeck John: Άνθρωποι και ποντίκια (Γ. Νέδας, Διαβάζω, 01/09)

Tastzian Aris: Φάτιμα (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 30.1.09) Thesiger Wilfred: Οι Άραβες των βάλτων (Μ. Μοδινός. Τα Νέα. 24.1.09) Wilson Andrew: Ψεύτρα γλώααα (Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 24.1.09) ΠΟ ΙΗΣΗ Αλειφεροπούλου - Χαλβατζή Μαριάνθη: Προμη θέων τόποι (Τ. Βασιλειάδου, Ημερήσια, 17.1.09) Ιωάννου Ανδρέας: Ανθολογία ευβοέων ποιητών (Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 5.1.09) Κουτσούνης Στάθης: Έντομα στην εντατική (Α. Παναγόπουλος, Καθημερινή, 20.1.09, Σ. Τσούηρου, Αυγή, 25.1.09) Λειβαδίτης Τάσος: Υάκινθοι, βιολέτες και ηλιοτρό πια (Α. Κοσμόπουλος, Real News, 18.1.09) Parra Nicanor: Ποιήματα επείγουσας ανάγκης (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 13.1.09) Δ Ο Κ ΙΜ ΙΑ Αντωνίου Χρήστος: Εννιά γοργόνες και χιλιάδες άρ ματα δρεπανηφόρα - σπουδή στον Σεφέρη (Α. Δα νιήλ, Καθημερινή, 6.1.09)

Διβάνη Λένα: Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 11.1.09) Λέρερ Τζόνα: ΟΠρουστ ήταν νευροεπιοτήμονας (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 9.1.09) Παπαγεωργίου Κωστής: Περί μνήμης (Γ. Πεφάνης, Ελευθεροτυπία, 30.1.09) Πελεγρίνης θεοδόσης: Εγχειρίδιον παθών (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 31.1.09) Τριανταφυλλόπουλος Ν.: Αποσπινθηρίζοντας Σπουδάσματα στον Παπαδιαμάντη (Δ. Κοσμόπου λος, Real News, 4.1.09) Bayard Pierre: Πώς να μιλάμε για βιβλία που δεν έχουμε διαβάσει (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 24.1.09) Eco Umberto: Αναμνήσεις επί χάρτου (Τ. Καλπαδάκης, Καθημερινή, 25.1.09) Hennig Jean - Luc: Ο ερωτισμός του κρασιού (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 18.1.09) Stendhal: Περί έρωτος (Γ. Βέης, Ελευθεροτυπία, 16.1.09) ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ Αντωνίου Γιώργος - Μαραντζίδης Νίκος (επιμ.): Η εποχή της σύγχυσης (Π. Βόγλης, Τα Νέα, 10.1.09) Δορδανάς Στράτος: Το αίμα των αθώων (Δ. Μουσμούτης. Ιστορία, 01/09)

Μικρές Αγγελίες

Ζητούνται...

Π ρ ο σ φ έρ ετ α ί •

Ζ η τ ά τ ε κ ά π ο ι ο ε ξ α ν τ β η μ έ ν ο τ ε ύ χ ο ς ε ν ό ς π ε ρ ιο δ ικ ο ύ ;

κ ά π ο ι ο δ υ σ ε ύ ρ ε τ ο β ιβ β ίο ;

•

μπορεί ν α

θ έ β ε τ ε ν α π ο υ β ή σ ε τ ε σ π ά ν ια β ι β β ία ή α να ζ η τ ά τε

Έ χ ε τ ε π ρ ο ς δ ιά θ ε σ η τ η ν π β ή ρ η σ ε ιρ ά τ ω ν τ ε υ χ ώ ν κ ά π ο ι ο υ π α β ιο ό π ε ρ ιο δ ικ ο ύ ;

Ζ η τ ά τ ε υ π ά β β η β ο π ο υ γ ν ω ρ ίζ ε ι το χ ώ ρ ο τ ο υ β ιβ β ίο υ ;

σα ς, τ ο ν υ π ο β ο γ ισ τ ή σ α ς;

...χώρος για τη δημοσίευσή τους

θ έ β ε τ ε ν α δ ια θ έ σ ε τ ε τη β ιβ β ιο θ ή κ η σ α ς, το γ ρ α φ ε ί ο

Γ ρ ά φ ετ ε κ ά π ο ι α ε ρ γ α σ ία κ α ι α ν α ζ η τ ά τε χ ρ ή σ ι μ α σ τ ο ιχ ε ία κ α ι π Α η ρ ο φ ο ρ ίε ς π ο υ

υ π ά ρ χ ο υ ν σ ε κ ά π ο ι α ε ιδ ικ ή έ κ δ ο σ η ;

Το ΔΙΑΒΑΖΩ καθιερώνει στήλη μικρών αγγελιών από την οποία οι αναγνώστες του θα ενημερώνουν τους ενδιαφερομένους για τις ανάγκες τους. Οι αγγελίες σας μπορούν να φτάνουν τις 25 λέξεις και θα πρέπει να αποστέλλονται είτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση diavazo@otenet.gr είτε με fax στον αριθμό 210-33.88.006 με την ένδειξη «ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΕΣ ΑΓΓΕΛΙΕΣ». Κάθε απλή αγγελία μέχρι 25 λέξεις θα χρεώνεται 5 ευρώ, ενώ αγγελία μέχρι 30 λέξεις θα χρεώνεται 6 ευρώ. Αγγελίες σε πλαίσιο και με εντονότερα στοιχεία θα κοστίζουν: Μέχρι 25 λέξεις, 10 ευρώ και μέχρι 30 λέξεις, 12 ευρώ. Η πληρωμή της αγγελίας θα γίνεται: - στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας (011) 116/44021385 - στο λογαριασμό της Eurobank 0026-0255-30-0100901182 - με ταχυδρομική επιταγή στη διεύθυνση: Χαριλάου Τρικούπη 38, Τ.Κ. 106 80, Αθήνα - απευθείας στα γραφεία του περιοδικού.

Για τους συνδρομητές μας η καταχώριση των αγγελιών θα γίνεται δωρεάν.

[

ι α

]

Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Ζάννας Αλέκος (επιμ.): Αρχείο οικογένειας Νίκου Πλουμπίδη (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 18.1.09) Ιδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα: Μακεδονι κές ταυτότητες στο χρόνο -Κουζινόπουλος Σπό ρος: Τα παρασκήνια του Μακεδονικού ζητήματος Λυγερός Σταύρος: Εν ονόματι της Μακεδονίας (Ε. Χουξούρη, Ελευθεροτυπία, 30.1.09) Καφίρης Αθανάσιος: Η υπόθεση Πολκ- Στακτόπουλου (Γ. Ρήγος, Αυγή, 18.1.09) Μιχαηλίδης Ιάκωβος - Παπανικολάου Κωνσταντί νος: Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι 1903-1913 (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/09) Μυστακίδου Κατερίνα: Ένδοξη δουλεία (Φ. Πανταξής, Αδέσμευτος Τύπος, 4.1.09, Γ. Παπαοωτηρίου, Βραδυνή, 17.1.09) Οξκιριμλί Ομούτ - Σοφός Σπάρος: Το βάσανο της ιστορίας, ο εθνικισμός στην Ελλάδα και οτην Τουρκία (Α. Ηρακλείδης, Ελευθεροτυπία, 2.1.09) Στάικος Κ. Σπ.: Διαφωνεί; Τα βιβλία του στην πυρά (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 25.1.09) Τζονς Μάικλ: Λένινγκραντ, η πολιορκία (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 18.1.09) Highan Robin: Το ημερολόγιο μιας καταστροφής (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/09) Pappe llan: Η ιστορία της σύγχρονης Παλαιστίνης (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 25.1.09) Young Marilyn: Οι πόλεμοι του Βιετνάμ (Δ. Ψύλλας, Διαβάζω, 01/09, Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/09) ΒΙΟ ΓΡ ΑΦ ΙΕ Σ - ΑΥΤΟ Β ΙΟ ΓΡ ΑΦ ΙΕ Σ Γκριρ Ζερμέν: Η γυναίκα τουΣαΙξπηρ (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 11.1.09, Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 24.1.09) Μάϊλς Μπάρρυ: Ουίλιαμ Μπάροουζ (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 18.1.09, Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυ πία, 30.1.09) Μάντης Αλέξανδρος: Humfry Payne (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 24.1.09, Μ. θερμού, Το Βήμα, 25.1.09) Μιλλ Τξον - Στιούαρτ: Αυτοβιογραφία (Γ. Σιακαντάρης, Ελευθεροτυπία, 16.1.09) Σγουράκης Γιώργος - Σγουράκη Ηρώ: Γιάννης Ρίτσος (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 17.1.09, Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 18.1.09) Τσβετάγιεβα Μαρίνα: Μια ζωή μέσα στη φωτιά Εξομολογήσεις (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 25.1.09) Barenboim Daniel: Η μουσική κινεί τον χρόνο (Π. Αγιαννίδης, Τα Νέα, 31.1.09) Gayford Martin: Το κίτρινο σπίτι (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 3.1.09) Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Νικολάου Νίκος: Πρόσωπα της οικονομίας (Γ. Βάίλάκης, Ημερήσια, 10.1.09) Μ ΕΛ Ε ΤΕ Σ Ανδρειωμένος Γιώργος: Οι τελευταίες θρησκευτι

114- ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

κές μεταφράσεις του Ανδρέα Κάλβου (Γ. πετρόπουλος, Διαβάζω, 01/09) Αρνχάιμ Ρούντολφ: Το φιλμ ως τέχνη (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 9.1.09) Βαρβιτοιώτης Ιωάννης: Αναζητώντας την Τέχνη (Κ. Κατσουλάρης, Ελεύθερος Τύπος, 25.1.09) Γαβρά Ελένη (επιμ.): Εμπορικοί σταθμοί των Ελλή νων στη Ρουμανία (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/08) Δ. Γ. Αποστολόπουλος: Το νόμιμον της Μεγάλης Εκκλησίας 1564-1593 τόμος A' (Ν. Καραπιδάκης, Καθημερινή, 28.12.08) Κωνσταντάκος Ιωάννης: Ακίχαρος, η διήγηση του Ακιχάρ οτην αρχαία Ελλάδα (Π. Μπουκάλας, Καθη μερινή, 20.1.09) Λυπούρλης Δημήτριος: Ιατρική στην αρχαία Ελλάδα (Δ. Καραμολέγκου, Διαβάζω, 01/09) Μάκριτζ Πήτερ: Εκμαγεία της ποίησης, Σολωμός, Καβάφης, Σεφέρης (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 4.1.09) Μαρωνίτης Δ. Ν.: Γιώργος Σεφέρης, Μελετήματα Οδυααέας Ελύτης, Μελετήματα (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 25.1.09) Μουζάκης Δημήτριος: Το Αγιον Όρος κατά την πε ρίοδο του μεσοπολέμου (Ν. Παπαχρήστος, Καθη μερινή, 28.12.08) Ντελόπουλος Κυριάκος: Τα παιδικά αναγνώσματα των ηάππων μας (Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 18.1.09) Παπαϊωάννου Κώστας: Βυζαντινή και Ρωσική ζω γραφική (Σ. Γουνελάς, Καθημερινή, 4.1.09) Παπακώστας Γιάννης: Μανώλης Μαγκάκης (Γ. Βέης, Καθημερινή, 27.1.09) Σεβαστάκης Νικόλαος: Φιλόδοξος μηδενισμός (Γ. Σιακαντάρης, Ελευθεροτυπία, 301.09) Σταυρίδη - Πατρικίου Ρένα: 0/ φόβοι ενός αιώνα (Σ. Βανδώρος, Ελεύθερος Τύπος, 4.1.09, Δ. Μουσμού της, Ιστορία, 01/09) Χαλάτσης Γιάννης: Ο κόσμος της ακτοπλοΐας στον Κορινθιακό κόλπο (I. Κολοβού, Βραδυνή, 27.12.08) Aldrich Robert (επιμ.): Ομοφυλοφιλία, μια παγκό σμια ιστορία (Γ. Νέδας, Διαβάζω, 01/09) Beaud Michel: Η ιστορία του καπιταλισμού (Κ. Παπαδημητρίου, Ελεύθερος Τύπος, 28.12.08) Goody Jack: Η υφαρπαγή της Ιστορίας (Ν. Καραπιδάκης, Καθημερινή, 18.1.09) Greenberg Clement: Τέχνη και πολιτισμός (Α. Σπυροπούλου, Ελευθεροτυπία, 16.1.09) Howarth David: Η έννοια του λόγου (Γ. Παπαθεοδώρου, Ελευθεροτυπία, 23.1.09) Johnson Paul - Thane Pat (επιμ.): Τα γηρατειά (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 25.1.09)

Π Ο Λ ΙΤΙΚ Η Αγγελόπουλος Κ. I.: Οι άρχοντες της παρακμής (Ν. Ξυδάκης, Καθημερινή, 25.1.09) Βαρβιτοιώτης I. Μ. (συνερ. Ρούσσος Σωτήρης): Τυ φλοί στρατοί (Γ. Δημητρακόπουλος, Το Βήμα, 25.1.09)

[ δ ι α β α ζ ω

Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Γεωργιάδου Βασιλική: Η άκρα δεξιά και οι συνέ πειες της συναίνεσης (Δ. Μαρίτσας, Ελεύθερος Τύ πος, 11.1.09) Δελαστίκ Γιώργος: Το τέλος των Βαλκανίων m. Κυ πριανός, Αυγή, 18.1.09) Μάγκντοφ Χάρΐ: Αποικιοκρατία και ευρωπαϊκός επεκτατισμός (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 4.1.09) Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος: Πόλεμος και δικαιο σύνη (Β. Καρύδης, Τα Νέα, 17.1.09) Σημίτης Κώστας: Η κρίση (Γ. Σιακαντάρης, Ελευθε ροτυπία, 9.1.09) Φιλίνης Κώστας: Θεωρία των παιγνίων και πολιτική στρατηγική (Ν. Αλιβιζάτος, Ελευθεροτυπία, 16.1.09) Μ Α Ρ ΤΥ ΡΙΑ Κοεμτζής Νίκος: Το μακρύ ζεϊμπέκικο (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 25.1.09) Μπεά Ισμαήλ: Επιστροφή στη ζωή (Σ. Νικολαϊδου, Τα Νέα, 5.1.09, Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 11.1.09) Σπανούδη Σοφία: Γράμματα από την Πόλη (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 4.1.09) Chandrasekaram Rajiv: Η σμαραγδένια πόλη (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 17.1.09) Π Α ΙΔΙΚ Α - Ν Ε ΑΝ ΙΚΟ Άρμιτατζ Ράντα: Το σπίτι του πειρατή (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 16.1.09) Μίλλερ Στέφανος: 0 Πλάτων στην Ολυμπία (Π. Βαλαβάνης, Καθημερινή, 18.1.09) Σταμάτης Αλέξης: 0 Άλκης και ο λαβύρινθος (Ε. Σα ραντίτη, Ελευθεροτυπία, 9.1.09) Ψαραύτη Λίτσα: Πέταγμα στην ελευθερία (Ε. Σαρα-

Α Λ Λ Η Λ Ο ΓΡ Α Φ ΙΑ - ΕΠΙΣΤΟ Λ ΕΣ Εμπειρικός Ανδρέας: Γράμματα στον πατέρα, τον αδελφό του Μαράκη και την μητέρα 1921 - 1935 (Λ. Τσιριμώκου, Τα Νέα, 31.1.09) ΛΕΥΚ ΩΜ Α Ελευθερίου Μόνος - Γιακουμής Χάρης: Βλέμματα από την Ελλάδα (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 18.1.09) Ρούσσης Κώστας: Ανωνύμων ταυτότητες (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 11.1.09)

]

Ψ Υ Χ Ο ΛΟ Γ ΙΑ ■ Ψ Υ Χ Α Ν Α ΛΥ ΣΗ Σιδέρης Νίκος: Όπως ειπώθηκαν εκεί και ακούστη καν (Γ. Παπασωτηρίου, Βραδυνή, 24.1.09) Yalom Irvin: Στον κήπο του Επίκουρου (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 4.1.09) Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ - ΚΟ ΙΝ Ω Ν ΙΟ Λ Ο ΓΙΑ Αμποτ Ελίζαμπεθ: Οι μετρέσες (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/09) Αντωνοπούλου Παναγιώτα: Αθλητισμός, πολιτική και ΜΜΕ (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 25.1.09) Mann Michael: Οι πηγές της κοινωνικής εξουσίας (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/09) Rucht Dieter: Οικονομικές και πολιτικές συγκρού σεις (Σ. Βανδώρος, Ελεύθερος Τύπος, 25.1.09) ΗΜ Ε ΡΟ ΛΟ ΓΙΟ Καραπάνου Μαργαρίτα: Η ζωή είναι αγρίως απί θανη, Ημερολόγια 1959-1979 (Ε. Γκίκα, Έθνος, 4.1.09) Ε Π ΙΣ ΤΗ Μ Η Μπιτσάκης Ευτυχής: Η εξέλιξη των θεωριών της Φυσικής (Τ. Βασιλειάδου, Ημερήσια, 24.1.09) Clawson Calvin: Ημαγεία των Μαθηματικών (Τ. Πατρώνης, Διαβάζω, 01/09) ΘΕΑΤΡΟ Αναγνωστάκη Λούλα: Θέατρο - τόμος Α' (Δ. Παπανικολάου, Τα Νέα, 17.1.09) Α Ν ΘΟ ΛΟ ΓΙΟ Παπαδήμα Μαρία: ΠεσσόΑ - Ω (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 11.1.09) ΘΡ ΗΣΚΕ ΙΑ Ιερομόναχος Χρυσόστομος Κουλουμουσιανός: Ο Θεός των μυστηρίων. Η θεολογία των Κελτών στο φως της ελληνικής ανατολής (Ν. =υδάκης, Καθη μερινή, 25.1.09) McGrath Alister: Το λυκόφως του αθεϊσμού - Η αυ ταπάτη του Dawkins (Σ. Βανδώρος, Ελεύθερος Τύ πος, 25.1.09)

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - Π Α ΙΔΕ ΙΑ Κορντιέ Άννι: Κουμπούρες δεν υπάρχουν (Σ. Βανδώρος, Ελεύθερος Τύπος, 11.1.09) Ρανσιέρ Ζακ: 0 αδαής δάσκαλος (Μ. Τσεβρένη, Κα θημερινή, 11.1.09)

ΓΑ ΣΤΡ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Μποκύς Πωλ: Ηλαχταριστή κουζίνα (Ν. Μπακουνάκης, Το Βήμα, 25.1.09)

Φ ΙΛ Ο ΣΟ Φ ΙΑ Χάγιεκ Φ. Α.: Το σύνταγμα της ελευθερίας (Β. Μαγκλάρας, Καθημερινή, 25.1.09) Marion Jean-Luc: Το ερωτικό φαινόμενο (Β. Αθανασόπουλος, Ελευθεροτυπία, 2.1.09)

Κ Ο Μ ΙΚ Δοξιάδης Απόστολος: Logicomix! Γ. Βαϊλάκης, Ημε ρήσια, 17.1.09) Moore Alan - Gibbons Dare: Watchmen (Η. Κανέλλης, Τα Νέα, 31.1.09) ■

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 115

Β ί κ τ ω ρ

Post Δημήτρης B. Τριανχαφυλλίδης

1 1 0 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

| I

mortem

I umani nil a me alienum puto, "I τίπ οτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο, λέει ο Τερέντιος. Η φράση αυτή ταιριάζει α π ό λυτα στον Βίκτωρα Παπαζήση, ο οποίος σε ηλικία 71 ετών έφυγε α π ό τη ζωή, χάνοντας την μάχη με τον καρκίνο π ο υ τον ταλαιπωρούσε τα τελευταία χρόνια. Έφυγε α π ό τη ζωή ένας ευπατρίδης του πνεύμα τος, ένας ευγενής άντρας, αλλά δεν θα φύγει α π ό τη μνήμη μας. Υπάρχουν πολλοί άλλοι π ο υ γνώρι ζαν χρόνια πολλά τον Βίκτωρα Πα παζήση και οι οποίοι έχουν να π ου ν πολλά για το ήθος, το σθένος και την παλικαριά του σε καιρούς ζοφερούς για τον τ ό π ο τούτο. Ακόμη περισσό

I I

τεροι υπάρχουν α π ό εκείνους που τον γνώρισαν ω ς εκδότη, διανοούμε νο, τολμητία και ενεργό πολίτη και οι οποίοι έχουν να διηγηθούν άπειρες ιστορίες π ου φανερώ νουν την αγά πη του για την επιστήμη, το ενδια φέρον του για το στοχασμό, τη δίψα του για την αλήθεια, την ανησυχία του για την πορεία του τόπου, τη λατρεία της ίδιας της ζωής. Αν όμως θα θέλαμε να περιγράφου με τον Βίκτωρα με μόνο μια λέξη, αυ τή θα ήταν η ανδρεία. Ανδρείος ήταν και παρέμεινε μέχρι το τέλος, ένας άνδρας π ου σ' όλη του τη ζωή αγω νίστηκε. Κάποιες μάχες τις έχασε. Κέρδισε όμως πολλές περισσότερες και όλες χάρη σ' εκείνο το ηθικό σθέ-

νος του ανθρώπου πο υ δεν έμαθε ποτέ να παραδίνεται, είτε μπροστά στους ισχυρούς είτε μπροστά στα κελεύσματα της ευκολίας. Ο Βίκτωρας Παπαζήσης ήρθε στη ζωή μαχη τής και μαχητής έφυγε α π ό αυτήν. Τον γνώρισα στα τελευταία χρόνια της ζωής του με αφορμή τη συνεργα σία μας για τη μετάφραση και έκδοση ενός βιβλίου κι αμέσως έγινε για μένα μέντορας, φίλος και συνοδοιπόρος σε ατραπούς σκέψης, βιωμάτων και συ ναισθημάτων. Γιατί ο Βίκτωρας, ως ανδρείος, γνώριζε καλά την αξία και τη σημασία της γενναιοδωρίας κι απλόχερα προσέφερε στον άλλο την πείρα, τις γνώσεις, μα πάνω απ' όλα τον σεβασμό και την αγάπη του. Τώρα που η ανταύγεια των πραγμά των αρχίζει πια να χλωμιάζει, τώρα

που ο Βίκτωρας έχει πια ολοκληρώσει τη δική του σπουδή στο εφήμερο, αυτοεξοριζόμενος ισόβια στο επέκεινα, θα μείνει για πάντα χαραγμένο στο μνήμη μου το καθάριο του βλέμμα ως συσπειρωμένη έκφραση μιας ευγενι κής αυθάδειας που περιγελούσε ακό μη κι αυτόν τον ίδιο τον θάνατο. Ο Βίκτωρας Παπαζήσης ήταν ο εκδό της περισσότερων απ ό 5.000 τίτλων βιβλίων. Δεν είναι όμως μόνο αυτά η παρακαταθήκη του. Πιότερο απ' όλα τα άλλα ήταν η στάση του απέναντι στη ζωή. Μια στάση ανδρείας, μεγαλοθυμίας και ευγένειας. Ως τέτοιον θα τον θυμούνται εκείνοι που τον γνώρι σαν, ως τέτοιον θα τον μάθουν κι εκείνοι απ ό τις επερχόμενες γενιές που θα τον γνωρίζουν μέσα απ ό τα έργα π ο υ μας κληροδότησε. ■

Υπόθεση Υστεροφημίας Ένα ανατρεπτικό μυθιστόρημα από τον Γιώργο θεοχάρη για την ανηθικότητα που μαε περιβάλλει, αλλά η δειλία και η ανεκτικότητά μαε την συντηρούν. Ο Αριστείδης. ο ήρωαε τns ιστορίας, πέθανε με αναίδεια. Όμως, θα έπρεπε να το είχαμε προβλέψει. Α φού το ξέραμε ότι. ήτανε πάντοτε πολύ απαιτητικός, για να χωρέσει σε μία μονάχα ζωή. Τι έκρυβε η διαθήκη; Πώε αντέδρασαν οι κληρονόμοι, αμέσωε μετά την ανάγνωση του περιεχομένου τηε: Ποιεε ήταν οι επιλογέε τουε; Κατάφερε τελικά ο Αριστείδηε, με το θάνατο του, να επαναπροσδιορίσει τιε αξίεε τουε; Δεν μπορούσαν πια να τον αγνοήσουν. Δεν ήταν δική τουε υπόθεση. Ήταν υπόθεση υστεροφημίαε.

Ο Γιώργοε θεοχάρηε γεννήθηκε στην Αθήνα ίο 1947. Σπούδασε οικονομολογία και πολιτικέε επιστήμεε στη Θεσσαλονίκη και νομικά στην Αθήνα. Το 1981. με το τραγούδι «Αν δεν είσαι τυχαίος». διακρίθηκε στο Α' Φεστιβάλ τηε Κέρκυραε, που οργάνωσε ο Μάνοε Χατζιδάκιε. Τιε χρονιέε 1990-1991 διετέλεσε παραγωγόε στο διαδημοτικό ραδιόφωνο (931FM) με την εκπομπή «Μουσικό ναρκοπέδιο». Οι ποιητικέε του συλλογέε Αφύλαχτη διάβαση και Χωρίε αδιάβροχο μελοποιήθηκαν από τουε Νίκο Οι κονόμου και Σάκη Τσίλικη και ένα μέροε τηε καθεμιάε δισκογραφήθηκε από τιε εταιρίεε Λύρα και Ρυθμόε αντίστοιχα.

Ζητήστε

βιβλιοπωλεί

Υπόθεση Υστεροφημίαε Συγγραφέαε: r ιώργοε θεοχάρηε Εκδόσειε: Ασπρη λέξη Σελίδεε: 200 ISBN: 978-960-89393-9-4

δ ι α β α ζ ω ] . Π Ρ Ο Σ Ω Π Α

Νίκος

Κάσδαγλης Αλέξης Ζήρας

115 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

μυθιστοριογράφος και διηγηματογράφος Νίκος Κάσ δαγλης (Κως, 1928 - Ρόδος, 2009) ήταν α δελφός του συγγραφέα και εττί σειρά ετώ ν προϊστάμενου στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Εμμανουήλ X. Κάσδαγλη, ό π ω ς και σύζυγος της ποιήτριας Ρένας Αθανασιάδη-Κάσδαγλη. Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε αρχικά στη Ρόδο (1933) και έπ ειτα α π ό λίγο στον Πειραιά (1935). Στην Κατοχή συμμετείχε σε αντιστασιακές νεανι κές ομάδες της εθνικιστικής δεξιάς. Τον Οκτώβριο του 1944 συνελήφθη α π ό τον ΕΛΑΣ και φυλακίστηκε. Με τά το 1950 άρχισε να μεταστρέφε ται ιδεολογικά, λόγω τω ν διώξεων π ο υ υπέστησαν α π ό το τότε καθε στώ ς φίλοι του συγγραφείς π ο υ ανήκαν στην αριστερά. Με τη λήξη του πολέμου έζησε για λίγο στην Κω και στα μέσα του 1945 πήγε στη Ρό δο, ό π ο υ έζησε έκτοτε. Εργάστηκε στην εκεί Αγροτική Τ ράπεζα της Ελλάδος (1948-1982), εκτός α π ό το διάστημα 1969-1974 π ο υ απολύθη κε, λόγω της αντί καθεστωτικής του δράσης. Αυτή την περίοδο συμμετεί χε ενεργά στην έκδοση τω ν Δεκαο χ τώ Κειμένων (1970), των Ν έω ν Κει μ ένω ν (1971), των Ν έω ν Κειμένων 2 (1971) και ανήκε στην Συντακτική Επιτροπή του περιοδικού Η Συνέ χ εια . Δημοσίευσε σ τα περιοδικά Γράμματα και Τέχνες, Διαγώ νιος, Εποχές, Χρονικό. Χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Αρμενιστής. Ή ταν ιδρυ τικό μέλος της Εταιρείας Συγγρα φέων. Στα γράμματα παρουσιάστηκε σχε τικά όψιμα, το 1952, δημοσιεύοντας

το διήγημα «Ο μηχανικός», στο π ε ριοδικό Τα Νέα Ελληνικά τω ν Ρένου και Ηρακλή Αποστολίδη. Έργα του: τα μυθιστορήματα, Τα δόντια της μ υ λό π ετρ α ς (1955)· Κεκαρμένοι (1959)· Εγώ ειμί Κύριος ο Θ εός σου (1961)· Η δίψα (1970)· Η Μαρία π ε ριηγείται τη μητρόπολη των νερώ ν (1982)· Η νευρή (1985)· Ακοίμητο το αίμα τω ν νεκρώ ν (1999)· οι συλλο γές διηγημάτων, Σπιλιάδες (1952)· Μ υθολογία (1977)· Το θολάμι (1987)· Οι ελεήμονες (1990)· Αλλάχ ΑκμπάρΙ (1998)· Επιβολή. Τα κείμενα της βία ς (2005,επιλογή πεζώ ν)· κ.ά. Η βία, προσω ποιημένη και απ ρόσω πη, είχε ανέκαθεν ένα πρω ταγω νι στικό ρόλο στα π ε ζά του. Η εμμονή του να την αποδίδει πά ντοτε με την μεγαλύτερη δυνατή ένταση θυμίζει περισ σ ότερο τη νατουραλιστική σχέση αντιπαλ ότη τας α νθρ ώ π ου και φύσης ή ανθρώ που - κοινωνικού περιβάλλοντος. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει επίσης η αφηγηματική γλώ σσα του Νίκου Κάσδαγλη. Οι ασθματικοί, πα ραλη ρηματικοί μονόλογοι ενα λλά σσο νται με διαλόγους π ο υ του ς διακρί νει η τραχύτητα, ενώ οι παρέμβλητες περιγραφ ές τονίζουν την επική ένταση τω ν συγκρούσεω ν, το άγ χος π ο υ κατέχει διαρκώς τα π ρ ό σ ω π α αλλά και την πεποίθηση του συγγραφέα ότι, γενικότερα, η αν θρώπινη φύση είναι αδύνατο να υ ποτα χθεί σε οποιοδ ήποτε σχήμα πολιτισμού. Ο Νίκος Κάσδαγλης τιμήθηκε το 1956 με το Β' Κρατικό Βραβείο Μυ θιστορήματος για Τα δόντια της μυ λόπετρας. ■

Βαγγέλης Χατζηγιαννΐδης: «Λα Πουτιέ» - «Λάσπη» Έλενα Καρακούλη

120

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

α Π οαπέ: Μια μεσήλικη κού κλα, στρογγυλή, σ τρ ου μπουλή, ντυμένη στα ροζ. Η εμφάνισή της, η εκκεντρική της κόμ μωση, ο παράταιρος παλιμπαιδισμός της, ο πανικός με τον οποίο μπαίνει στη σκηνή («Μα γιατί βιάστηκαν να β ά λουν τον κόσμο; Α φ ού η πα ρά σταση θα καθυστερήσει») σου προκαλούν ένα παραξένισμα, σου α π ο σ πούν ένα πρώ το χαμόγελο. Ευερέθι στη, αλλόκοτη, σαν κούκλα π ο υ έχει βγει α π ό ένα παραμύθι, ενώ στο με ταξύ έχουν περάσει τα χρόνια, κι εκείνη ακόμα φοράει το ίδιο ροζ φορεματάκι, π ο υ τη στενεύει πια. Μια ηρωίδα π ο υ μοιάζει να έχει δ ραπε τεύσει α π ό έναν άλλο κόσμο, όμως ταυτόχρονα, όσο προχω ρά η αφή γηση, συνειδητοποιείς ότι κάλλιστα θα μπορούσε να περιφέρεται στην πόλη του 2009 και να πιάνει την κου βέντα στους περαστικούς, να ντύνε ται παράξενα και να κινείται αθό ρυβα ανάμεσά μας.

Μ ονόλογος: Η κούκλα αυτή αποδεικνύεται ιδιαίτερα ομιλητική. Σαν να έχει απ οκ οπεί α π ό τον κοσμο της, έχει συσσωρεύσει σκέψεις, έχει σωπάσει για καιρό κι έτσι έχει πολλά να πει στους θεατές της. Ό λα τα στοι χεία της αφήγησης διαμορφώνουν ένα π α ζλ όπου τίποτε δεν είναι τυ χαίο. Η δουλειά της («Δεν είμαι μοδί στρα. Ράβω φ ορέματα για κούκλες. Ή για μικρά κοριτσάκια π ο υ κι αυτά τα φορέματα μοιάζουν κουκλίστικα»), η αδυναμία της στα αμυγδαλωτά, ένας καβγάς με μια πελάτισσα, μικρά και μεγάλα εγκλήματα. Κι ακόμη κά ποιες εμμονές, το μίσος για τους οδη γούς αυτοκινήτων, το τραγούδι της συγχώρεσης και άλλα πιο «απελευθε ρωτικά» τραγούδια. Η φόρμα του μο νολόγου στην περίπτωσή της νομιμο ποιείται απόλυτα, σαν μια π ρ ο σ π ά θεια απεγνω σμένης επικοινωνίας, δείγμα βαθιάς ενοχής, μια κραυγή μο ναξιάς π ο υ ω στόσο έχει χιούμορ, αξιοπ ρέπεια και πολλούς μηχανι σμούς αυτοπροστασίας. Το εύρημα: Στο μονόλογό της εισβάλλει το φάντασμα ενός μεταφραστή, ένα σκα θάρι κολλημένο στο τζάμι του διαμερίσματος της, μια χαλκομανία π ο υ φαίνεται όμως να γνωρίζει το πα ρελ θόν της, δανείζεται τη φωνή της και λέει με αλλοιωμένη φωνή όσα εκείνη θέλει να ξεχάσει. Έτσι δημιουργείται ένας ιδιότυπος διάλογος ανάμεσα στην ηρωίδα και στο παρελθόν. Σιγά-σιγά ξε τυλίγεται η ζωή αυτής της μοναχικής, αποκομμένης

α π ό τον κόσμο, ύπαρξης. Το τραύμα έρχεται στην επιφόινεια και π ροσ φ έ ρει μια ερμηνεία. Αυτή η ερμηνεία (απόδοση τω ν πράξεω ν της σε συ γκεκριμένη αιτία) κλείνει την ιστορία απαντώ ντας στα ερωτηματικά πο υ εκκρεμούσαν και εν μέρει ικανοποιεί τη λογική του θεατή, όμως ταυτό χρονα «στενεύει» τα όρια και τα κίνη τρα της ηρωίδας. Θέματα και εμμονές: Μια παράξενη γυναίκα φλυαρεί, και μέσα α π ό το λόγο της υφαίνεται μια ιστορία με ανατροπές, με οικογενειακά μυστικά και τραύματα. Η Π ουπέ βρίσκεται σε υπερδιέγερση, σε διαρκή κίνηση. Στο χειμαρρώδη της λόγο θίγονται πολλά α π ό αυτά π ο υ την πληγώ νουν και την απασχολούν (προκειμένου να μην ονομαστεί το τραύμα). Η μοναξιά στη μεγάλη πόλη, η περιθωριοποί ηση, η αναλγησία τω ν άλλων. Ποτέ δεν ονοματίζονται, το χιούμορ τα κα λύπτει, όμως είναι εκεί. Εντούτοις εκείνη συνεχίζει να ζει, να αφηγείται. Μικρά εκλήματα και άλλα μεγαλύ τερα γυρεύουν ενόχους. Στο Θ έατρο Σφενδόνη: Η «συνά ντηση» ενός καλού σύγχρονου ελληνι κού θεατρικού μονολόγου με συντελε στές π ο υ μπορούν να τον αναγνώσουν και να τον αναδείξουν είναι σί γουρα ευτύχημα. Η Π ουπέ βρίσκει στο πρό σ ω π ο και στο σώμα της Αννας Κοκκίνου αυτήν ακριβώς τη γκροτέσκα μορφή π ο υ αναδύεται μέσα α π ό το σουρεαλιστικό σύμπαν του έργου. Μια φιγούρα με έντονα κωμικά χαρακτηριστικά, βαθιά τρα γική, ευαίσθητη αλλά όχι ακίνδυνη. Το σκηνικό του Νίκου Αλεξίου αφαιρε τικό (δεκάδες κουτιά διαφορετικών μεγεθών), αποφεύγει έξυπ να το ρεα λισμό και την εικονογράφηση της ιστορίας. Με τις αισθητικές της επι λογές, η όψη της παράστασης εξωθεί πρ ος το ακραίο και το αλλόκοτο, και

ανοίγει βέβαια πολλές ερμηνευτικές επιλογές στην ηθοποιό που ενσαρκώ νει την Πουπέ να κινηθεί ανάμεσα σε γιγάντια κουτιά και να μας αφηγηθεί την ιστορία της. «Η λάσπη»: Στο δεύτερο έργο του Χατζηγιαννίδη μια γυναίκα επιστρέ φει στο παλιό σπίτι της οικογένειάς της, στο οποίο έχει κάνει κατάληψη μια άγνωστη οικογένεια, με τη συνε νοχή όλου του χωριού. Ο τόπ ος και ο χρόνος παραμένουν αδιευκρίνιστα. Η γυναίκα τελικά μοιράζεται το σπίτι με τους ανθρώ πους αυτούς, ανακα λύπτει παλιά μυστικά και έρχεται αντιμέτωπη με τα όριά της. Και σε αυτό το έργο υπάρχουν κοινά μοτίβα, στοιχεία θρίλερ, θαμμένα οικο γενειακά μυστικά π ο υ επιδρούν στο π α ρόν τω ν ηρώων. Σε αντίθεση με το Λα Π ουπέ, όπ ου η σκηνοθεσία έδωσε έμφαση στα σου ρεαλιστικά στοιχεία του έργου, κρα τώντας βέβαια το ρεαλιστικό πυρήνα του, η Λάσπη, όπ ω ς παρουσιάστηκε στη στενή δεύτερη Σκηνή του Θ εά τρου της Οδού Κεφαλληνίας, σε σκη νοθεσία της Αίλης Μελεμέ, π ρ ο σ π ά θησε να εικονοποιήσει τα πράγματα, με αποτέλεσμα να χαθεί η αιχμηρότητά τους. Το δεύτερο πολ υπ ρό σ ω πο έργο του Χατζηγιαννίδη έχει βέβαια περισσότερες αδυναμίες, γίνε ται πιο επεξηγηματικό. Καθώς τα έργα συνδέονται με τις παραστάσεις, μια βασική παρατήρηση είναι π ω ς η συγκεκριμένη παράσταση, ήδη α π ό τις σκηνογραφικές της λύσεις, είχε μια ρεαλιστική φόρμα π ου δεν άφηνε πολλά περιθώρια. Έτσι, κυρίως τα κωμικά στοιχεία, λιγότερο αιχμηρά βέβαια α π ό το Λα Πουπέ, μένουν αναξιοποίητα και οι λύσεις π ο υ δίνο νται στο φινάλε του έργου είναι σα φώ ς πιο συμβατικές. ■ Η Έλενα Καρακούλη είναι φιλόλογος - θεατρολόγος

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

121

Ειρηιοβίκει: Αναζητήσεις

στην Αυστραλία Νόσος Χρισχογιαννοπουλος

1 2 2 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

α είναι δυνατόν να ενδιαφέρεται κανείς για βιβλιοθήκη και σπάνια βιβλία στο Σίδνεϊ; Να έχει ταξιδέψει επ ί σχεδόν μιάμιση μέρα στο αερο πλάνο χριστουγεννιάτικα και, αντί να χαρεί το καλοκαίρι του νότιου ημι σφαιρίου με τις παραλίες και τα υπαίθρια καφενεία και εστιατόρια, να κλειστεί στη μούχλα;» «Να σου πω . Μπορεί, εκ πρώ της όψεως, να φαντάζει τρελό, αλλά δεν είναι. Πρώτα απ ' όλα, γιατί δεν π ρ ό κειται για μούχλα: οι αίθουσες διακρίνονται για την απόλυτη καθαριότητά τους, το φ ω ς είναι άπλετο κι η όλη ατμόσφαιρα θέλγει τον επισκέπτη. Ύστερα, δεν χρειάζεται να σπαταλήσεις ολόκληρο το χρόνο π ο υ έχεις στη διάθεσή σου: μερικές ώρες αρκούν για να εκτιμήσεις το έργο που συντελείται εκεί, εκτός πια κι αν πρ έ πει να προχωρήσεις σε κάποια συ γκεκριμένη έρευνα. Τέλος, είναι αδύ νατον να μην αγγίξει την προγονική χορδή σου η πρόσοψ η της Κρατικής Βιβλιοθήκης της Νέας Νότιας Ο υα λίας, ό πω ς είναι η επίσημη ονομασία

της: πρόσοψ η αρχαίου ελληνικού ναού, ρυθμού ιωνικού». «Εκτός απ ' αυτά; Επί της ουσίας;» «Έχουμε και λέμε». Περίπου πέντε εκατομμύρια αριθμεί το υλικό π ο υ διαθέτει η βιβλιοθήκη. Υλικό άμεσα προσιτό ηλεκτρονικά α π ό οποιοδήποτε σημείο της υδρο γείου. Δύο ευμεγέθη αναγνωστήρια, εναλλασσόμενες εκθέσεις, ξεναγή σεις, δημόσιες εκδηλώσεις και, κυ ρίως, ευγενέστατοι εργαζόμενοι, αποτελούν τα πρόσθετα στοιχεία προσέλκυσης του κοινού. Αυτά σήμερα. Γιατί, προφανώ ς, η κα τάσταση ήταν διαφορετική κατά τα πρώ τα χρόνια λειτουργίας της, τότε π ου τέθηκαν οι βάσεις της, το έτος 1827! Λίγα τα βιβλία, μικροί οι χώροι, συχνές ανακατατάξεις. Με τον καιρό, μαζί με το αυξανόμενο ενδιαφέρον τω ν νέων αποίκων π ου στελέχωναν την παρθένο ήπειρο με ενθουσιώδες εργατικό δυναμικό, η βιβλιοθήκη όχι απλώ ς ρίζωσε αλλά άνθισε και κάρπισε. Αλλ' ας την περπατήσουμε λιγάκι. Στο παλαιότερο κτίριο, στο ισόγειο, βρίσκεται το ένα αναγνω στήριο, στους τοίχους του οποίου περιμένουν τον ερευ νητή π λούσιες συλλογές γύρω α π ό την Αυστραλία και την ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού: βιβλία, χάρ τες, εικόνες, χειρόγραφα. Υπολογιστές με πρόσβαση στο Διαδίκτυο (δίχως, όμως, δυνατότητα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, για ευνόη τους λόγους διαχείρισης του χρόνου) και φω τοτυπικά μη

χανήματα διευκολύνουν περαιτέρω την όποια αναζήτηση. Αφήνοντας το αναγνω στήριο, κι αφού επισημαίνουμε την αυτονόητη πρόβλεψη διαβάσεων για άτομα με ειδικές ανάγκες, κινούμαστε π ρος τον πρώ το όροφο βαδίζοντας ανάμεσα σε ψηλούς κίονες, επάνω σε δάπεδο μαρμάρινο π ο υ απεικονίζει χαρτογραφικά τις ανακαλύψεις τω ν σκα π α νέω ν θαλα σσοπόρω ν. Παράλ ληλα, θαυμάζουμε τις μπρούτζινες πύλες με σκηνές α π ό τη ζωή τω ν αυ τοχθόνω ν πληθυσμών και τω ν ευρωπαίω ν εξερευνητών. Ο πρώ τος όροφος είναι αφιερωμένος σε εκθέσεις. Έργα τέχνης, μικρά χει ροτεχνήματα, φω τογραφίες και, φ υ σικά, σπάνια βιβλία και χειρόγραφα κοσμούν τις φωτισμένες προθήκες

και προσφέρονται στο βλέμμα για άνετη και εξονυχιστική επισκόπηση. Το παραπλεύρω ς κτίριο, νεότερης κατασκευής, μοιάζει να διαπνέεται α π ό αντίστροφη αρχιτεκτονική γραμ μή. Το ισόγειο είναι αυτό πο υ έχει την αρμοδιότητα των δημοσίων σχέσεων, με το κατάστημα πώλησης δώρων και πολυτελώ ν εκδόσεων αφενός και με την καντίνα η οποία παρέχει ανα ψυκτικά, καφέ και ελαφρά εδέσματα αφετέρου. Αντίθετα, τα υπόγεια (πρώ το και δεύτερο) διαθέτουν τον μεγαλύτερο αριθμό κειμένων αναφοράς: με εφη μερίδες, περιοδικά, οπτικοακουστικό υλικό, μικροφίλμ, ηλεκτρονικές πηγές, καθώς και με βάση νομικής τεκμηρίω σης και με πληροφοριακά στοιχεία για διευκόλυνση τω ν αναγνωστών.

Κάποιοι μας επαινούν για τις εγκαταστάσεις μας...

Το 1998 ενώσαμε τις δυνάμεις μας με τον φιλόδοξο στόχο, να δημιουργήσουμε μία εταιρεία ΠΡΟΤΥΠΟ στο χώρο του χαρτιού! Σήμερα η ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ - ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ καθιερώνεται σε ΕΤΑΙΡΕΙΑ - ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ στην κατηγορία της, με σημαντικά μεγέθη πωλήσεων, πρότυπες ιδιόκτητες εγκαταστάσεις και εξειδικευμένα συστήματα logistics - μηχανογράφησης. Είμαστε περήφανοι για τους ανθρώπους και την οργάνωσή μας, που μας βοήθησαν να πετύχουμε όλα αυτά. Με μεθοδικά βήματα κατακτάμετο στόχο μας, δηλαδή να προσφέρουμε σε εσάς, τους πελάτες μας, προϊόντα και υπηρεσίες που ικανοποιούν απόλυτα τις ανάγκες σας. Για μας καταξίωση είναι να παραμείνουμε η πρώτη σας επιλογή... σε φύλλο και ρολό χαρτί!

...εμείς καμαρώνουμε γι’ αυτό που γίνεται μέσα!

21ο χλμ. Ε.Ο. Αθηνών - Λαμίας · 145 68 Κρυονέρι Τηλ: 210 62 47 100 · Fax: 210 62 47 200 http://www.AnGpaper.gr · e-mail:AnG@AnGpaper.gr

[

ι α

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Ε Σ

Εδώ βρίσκεται το άλλο αναγνωστήριο και εδώ απασχολούνται οι περισσό τεροι υπάλληλοι για την εξυπηρέ τηση του κοινού. Και κάτι ακόμη: για να μην πάει τίποτε χαμένο, στους διαδρόμους εκτίθενται αφίσες με π ε ριεχόμενο προωθητικό της αγάπης για το διάβασμα. Ως πρ ο ς τα σπάνια κομμάτια της βι βλιοθήκης, τώρα, αξίζει να λεχθεί ότι η προβολή τους διακρίνεται α π ό μια πρω τοτυπία. Το μεγαλύτερο βιβλίο, π ο υ είναι ο τρί τομος Τοπογραφικός χάρτης της Αί γυπτου, με διαστάσεις 112 εκατοστά ύψος και 70 εκατοστά πλάτος. Βάρος καθενός τόμου, κιλά 22. Το μικρότερο, μια μινιατούρα με την «Κυριακή προσευχή» στα αγγλικά (τόσο στην αγγλικανική όσο και στην καθολική μορψή της), στα ολλανδικά, γαλλικά, γερμανικά, σουηδικά και ισπανικά. Χειροποίητο, δερματόδετο και με επίχρυση ράχη, δεν υπερβαίνει σε μέγεθος τα 5 χιλιοστά. «Μικρότερο α π ό δισκίο ασπιρίνης», σημειώνεται χαρακτηριστικά. Το αρχαιότερο χειρόγραφο, π ο υ π ρο έρχεται α π ό την Παλαιό Διαθήκη. Εί ναι το «Βιβλίο του Ησάία», έργο του 1225 μ.Χ. με προέλευση ιταλική. Πρό κειται, λέει, για άριστα διατηρημένη

1 2 4 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

μεσαιωνική παρουσίαση κειμένου με συνοδεία σχο λιασμού. Το αρχαιότερο τυπω μένο βιβλίο, π ου περιλαμβάνει τις «Quaestiones in Primum Librum Sententiarum» του Ιωάννη Ντουνς Σκότους. Βενετσιάνικης εκτύπωσης, του έτους 1472, εμφανίζε ται ως το πρώ το έργο ενός μείζονος φιλοσόφου στο οποίο έχει χρησιμοποιηθεί η νέα τότε μέθοδος, η μέθο δος της τυπογραφίας. Το σπανιότερο τυπω μένο βιβλίο, που δημοσιεύτηκε στο Παρίσι το 1490, αποδίδεται στον Ερρίκο της Σαξωνίας και αποκαλύπτει τα απόκρυφ α ανδρών και γυναικών: Secreta Mulierum et Virorum! To βιβλίο με τη μεγαλύτερη χρηματική αξία, τέλος, π ου παρουσιάζει σε τέσ σερις τόμους τα Πτηνά της Αμερικής. Εκδόθηκε στο Λονδίνο, μεταξύ 1827 και 1838, και αποτιμάται σε περισσό τερα α π ό πέντε εκατομμύρια ευρώ! Βεβαίως, τα πα ρα π ά νω δεν α π οτε λούν τα μοναδικά «τιμαλφή» της βι βλιοθήκης. Υπάρχουν και άλλα, η μνεία τω ν οποίω ν δεν είναι εφικτή εδώ, εκτός α π ό δύο: υπάρχει ένα παλαιότατο (του 1330) αντίτυπο της περίφημης αγγλικής Magna Carta, όπω ς επίσης και τα άπ αντα του «Κυ ρίου Γουίλιαμ Σαίξπηρ, κωμωδίες, ιστορίες και τραγωδίες», εκδόσεως Λονδίνου, στα 1623. «Λοιπόν; Έχει ενδιαφέρον η βιβλιο θήκη για μια επίσκεψη; Ποια είναι η γνώμη σου;» «Καλά, εντάξει, το παραδέχομαι. Δεν παύω , ωστόσο, να ισχυρίζομαι π ω ς και η ηλεκτρονική προσέγγισή της έχει τα πλεονεκτήματά της. Χτυπάς τη διεύθυνση www.sl.nsw.gov.au και... γλιτώνεις και τα ναύλα. Όχι;» ■

Κι όμως... Αν ο καθένας από εμάς άλλαζε, ο κόσμος θα άλλαζε.

www.ododeiktes.gr

i ρ οίειίω ν του Σπύρου Κακουριώτη α

ι' εγκληματικήν στάσιν και πράξεις "καθηγητού" Καράγιωργα, Σωματείον Κουλουροπωλών Πατρών

Δ Α εκφράζει βαθύτατον αποτροπιασμόν του και απαιτεί παραδειγματικήν τιμωρίαν τούτου» (Θ. Βαλτινός, Στοιχεία για τη δεκαετία του '60)

ιστορία Σε μια εποχή που οι περισσότεροι «τον γνωρίζουν σαν Ίδρυμα... σαν αμφιθέατρο... σαν οδό στην Γλυφάδα και σαν πλατεία στον Πύργο Ηλείας, την πατρίδα του», η Περιοδική έκδοση πολιτισμού ΟΡΟΠΕΔΙΟ αφιερώνει τις σελίδες του 6ου τεύχους της στον Σάκη Καράγιωργα. Έχοντας εγκαταλείψει πολύ νωρίς την κομματική πολιτική (με σκαιό τρόπο: ποιος δεν θυμάται εκείνο το αλήστου μνήμης κάτσε κάτω, κουλοχέρη με το οποίο τον «στόλισαν» σε κάποια Κ.Ε. του ΠΑΣΟΚ...) και αφιερωμένος έκτοτε στην πανεπιστημιακή διδασκαλία, παρέμεινε και μετά τον αδόκητο θάνατό του ένα από τα κατεξοχήν σύμβολα του αντιδικτατορικού αγώνα. Άφθαρτο· σε μια εποχή που όσοι εξαργύρωσαν την τότε δράση τους βυθίζονται όλο και βαθύτερα στον περιρρέοντα πολτό· αλλά και σε μια εποχή που ορισμένοι από τους διαδόχους του στην πρυτανεία που ο ίδιος τίμησε βρίσκονται σε κάποιο κελί, ίσως πολύ κο ντά σε αυτό που μαρτύρησε ο Καράγιωργας, αλλά και τόσο, μα τόσο πολύ μακριά από το παράδειγμά του... [ΟΡΟΠΕΔΙΟ, Καστοριάς 10, 173 42, Αθήνα, τηλ.: 210-9915043, oropedio0gmail.com]

ιστορίες... Ένα φάντασμα φαίνεται πως πλανιέται, κατ' αυτάς, πάνω από τις εγχώριες (και μόνο...) ιστορικές σπουδές: αυτό της «αναθεώρησης», εντοπιζόμενο μάλιστα στην ιστορία της δεκαετίας του '40. Έτσι, μολονότι η ιστορία «αναθεωρείται» και «ξαναγράφεται», έατω κατά τι, από κάθε νέα επιστημονική συμβολή, στο αφιέρωμα της Διμηνιαίας έκδοσης θεω ρίας και πολιτισμού ΟΥΤΟΠΙΑ, με τον τίτλο «Ξαναγράφοντας την Ιστορία», μεταμοντερνισμός, θεωρία των «τριών γύρων», προφορική ιστορία και ιστορία «από τα κάτω», καθώς και οι μετά το 1989 πολιτικές εξελίξεις, συμφύρονται προκειμένου το φάντασμα της «αναθεώρησης» να αποκτήσει σάρκα και οστά... Πολύ περισσότερο ενδιαφέρον, ομολογώ, το άρθρο του Δ. Μπελαντή για την (όντως αναθεωρητική) «εναλλακτική ιστορία» (if history), η κριτική του Κ. Παλούκη για την αντίληψη του Σβορώνου περί ελληνικής εθνογένεσης ή εκείνο του Στ. Δορδανά για την τύχη των δωσιλόγων στη μετεμφυλιακή Ελλάδα -αν και είναι απορίας άξιον σε ποιο «ξαναγράψιμο» θα μπορούσε να εντάξει κανείς ένα παρόμοιο κείμενο... [ΟΥΤΟΠΙΑ, Μαυρομιχάλη 52, 106 80, Αθήνα, τηλ.: 210.36.07.742, www.u-topia.gr]

ιστορήσεις Αν ακολουθούσε κανείς κατά γράμμα τις παραπάνω «ρετσέτες», τότε θα έπρεπε να εντάξει και το αφιέρωμα του καλού περιοδικού ΑΠΟΠΛΟΥΣγια τον εμφύλιο στη Σάμο στο «αναθεωρητικό εγχείρημα», αφού συγκεντρώνει αρκετά από τα επίδικα χαρακτηριστικά: κα ταγραφή της ιστορίας «από τα κάτω», επικεντρωμένη οτο «τοπικό», με πληθώρα προφορι κών καταγραφών, και μάλιστα από ανθρώπους που βίωσαν την εμπειρία του εμφυλίου είτε από τη μία είτε από την άλλη πλευρά. Στην πραγματικότητα, βέβαια, αυτό που επιχειρείται στις σελίδες του είναι μια πρώτη χαρτογράφηση μιας όχι και τόσο γνωστής πτυχής του εμ φυλίου πολέμου, αφενός από πλευράς ιστοριογραφικής και αρχειακών διαθεσιμοτήτων (με τη συμβολή του ιστορικού Δ. Θρασυβούλου και του διευθυντή των ΓΑΚΣάμου X. Λανδρου), αφετέρου από πλευράς καταγεγραμμένων μαρτυριών (αναμνήσεις, ημερολόγια, συνεντεύ ξεις), καθώς και μελετών για επιμέρους θέματα. Μια πολύτιμη, με λίγα λόγια, συμβολή, όσο «αποκεντροθετημένη» κι αν μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους μόνιμα εγκατεστημένους σε ένα φαντασιακό «κέντρο»... [ΑΠΟΠΛΟΥΣ, Τ.θ. 69, 830 00, Σάμος, τηλ.: 22730-24220, 61327, 86004]

126

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Του δρόμου... # 3 7 ημαδιακός ο τοίχος (της Εθνι κής Βιβλιοθήκης) και το όνομα του δρόμου (Οδός Ρήγα Φεραίου). Πρόκειται για σύνθημα πο υ συνδυάζει το νόημα δυο πολύ γνω στών συνθημάτων του Μάη του 68: Το Η ποίηση βρίσκεται στους δρό μους και το Τα οδοφράγματα φ ρά ζουν δρόμους αλλά ανοίγουν περά σματα. Η εξέγερση, η επανάσταση, η σύ γκρουση, τσιγκάλει την ποίηση, και πολλές φορές εμπνέει τη μετουσίωση της νίκης ή της ήττας σε εμβληματικούς στίχους π ο υ καταγράφονται στην ιστορία λογοτεχνίας. Ό σοι παρακολούθησαν α π ό κοντά τα εξεγερτικά γεγονότα του περ α σμένου Δεκέμβρη, και ιδιαίτερα τα όσα γράφ οντα ν καθημερινά στα μπλοκ τω ν καταλήψεων, θα διαπί στω σαν την εκτεταμένη χρήση της ποίησης γνωστών ποιητών της αμφι σβήτησης (Κατσαρός, Γώγου κλπ)

Η ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΑ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ

και λογοτεχνών (Καζατζάκης κλπ). Εκτός όμως α π ό αυτή την παράθεση εγνωσμένων ποιητικών και πεζογραφικών αξιών, πολλά α π ό τα κείμενα π ο υ ανέβαιναν σε αυτά τα μπλοκ εί χαν αξιόλογες έως και πολύ καλές, κατά τη γνώμη της στήλης πάντα, λογοτεχνικές αρετές.

ΑΣΤΡΟ ΑΟ Π ΚΟ Σ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΞΕΓΕΡΜΕΝΟΥΣ ετά την ανταπόκριση πο υ είχε η ειδική επιστημονική αστρολογική αναφορά, π ο υ εξηγεί επιτέλους και στον π ιο δύσπι στο τις αθέατες αιτίες για τη βιαιό τητα του χαρακτήρα του Στάλιν, σκεφτήκαμε να εμπλουτίσουμε τη στήλη με την παράθεση σε συνέχειες του αστρολογι κού οδηγού για εξεγερμένους, π ο υ ακούστηκε τον περ α σμένο Δεκέμβρη α π ό το ραδιοσταθμό της κατάληψης της ΑΣΟΕΕ και ανα δημοσιεύτηκε στο μπλοκ της (http://katalipsiasoee.blogspot.com/).

/ΧΘΥΕΣ (19 Φεβρουάριου - 20 Μαρτίου) «Καλή μου κουτσομούρα, μη μασάς με αυτά π ο υ σου λένε ότι είσαι εσωστρεφής και ονειροπόλα. Ασε την ασφάλεια του ενυδρείου και πέσ ε με ορμή στον ωκεανό. Επειδή τείνεις να κάνεις τη βρομοδουλειά και να αφή νεις τους άλλους να καρπώνονται τη δόξα, φτύσε την καθοδήγηση στα μούτρα, πά ρε μία πέτρα και σπάσε μία τράπεζα. Μ προστά στο δέος του καρχαρία, να θυμάσαι ότι τα πιράν χας κάνουν τη διαφορά». ■ ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 1 2 7

a piacere Κώστα Καναβούρη

Λήρος ι όμως δεν έχουμε τίποτα άλλο. Να είναι βράδυ. Δεν έχουμε τίποτε άλλο. Να φύγεις. Δεν έχουμε τίποτα άλλο. Αργά να γεμίζει, να στάζει γεμίζοντας το βράδυ κι εμείς να μην έχουμε τίποτε άλλο. Και να ανακαλύπτουμε διαρκώς ότι δεν έχουμε τίποτε άλλο. Δεν είναι παιχνίδια με τις λέξεις. Είναι παιχνίδια με τη μνήμη. Αυτό που κάποτε το ζωγραφίσαμε μέσα στις εκκλησίες και αντήχησε ως βοή μιας παρελ κυστικής ομάδας των χρωμάτων. Κατέβαιναν τα χρώματα κι όσο κατέβαιναν τόσο τα χρώματα γινότανε γυναίκες κι όσο γινότανε γυναίκες τόσο τα ποτάμια γινόταν σώματα κι όσο τα γινόμενα... τα σώματα... τα ποτάμια, αποσιώπησέ με τώρα που είναι βράδυ. Τώρα. Δεν έχουμε τίποτα άλλο εκτός από το τώρα αυτής της οτιγμής. Πυροτέχνημα. Τέχνημα. Στίχος. Άμμος. Θάλασσα. Τι να πεις; Να μην πεις. Κανένας να μην υπάρχει για να πει. Κάποτε είχα πάει σ' ένα νηοί. Ήταν Πάσχα. Είδα ένα κομμένο κεφάλι. Είναι η πανσέληνος μου είπαν. Και μου έδειξαν τον Χριοτό. Δεν είναι ο Χριστός μου είπαν. Εί ναι ο μεταμφιεσμένος ξένος. Και του έκοψαν πάλι το κεφάλι οα να ήταν τραγούδι μιας ξενιτιάς χωρίς πολιτεία. Τέλος. Του έκοψαν το κεφάλι μπροστά στα μάτια μου. Αυτός όμως τα μάτια του δεν τα έκλεισε. Επειδή η πολιτεία ήταν γεμάτη από δήμιους. Και ποιητές. Και ανθρώπους. Αυτός τα μάτια του δεν τα έκλεισε, ξέροντας ίσως ότι όταν τα μάτια αου είναι ανοιχτά, η θρησκεία δεν γίνεται να σε αποκεφαλίσει Κι όλα σου τα παιδιά θα γίνουν λέξεις. Και οι λέξεις πόλεμος. Και ο πόλεμος ένας τάφος ομαδικός χερσαίας μνήμης. Κορμί χωρίς έρωτα και έρωτας χωρίς κορμί. Μια λίμνη μεσαίας θνη τότητας. Ένα αντίο χωρίς άνθρωπο να αποχαιρετίσεις. Πού ήμασταν μέσα στην Ιστο ρία; Πού ήμασταν μέοα στην ιστορία των ποιημάτων; Πουθενά δεν ήμαοταν. Πεινού σαμε για λέξεις. Πουθενά δεν ήμασταν. Οι χώρες μας ήταν χώρες κατακτημένων λέ ξεων. Και με τις ίδιες καταχτημένες λέξεις έπρεπε να φτιάξουμε ποιήματα. Δηλαδή με τις ίδιες λέξεις έπρεπε να φτιάξουμε χώρες. Ακόμα προσπαθούμε. Με τα λειψά μας ποιήματα προσπαθούμε να φτιάξουμε χώρες. Και με τους ποιητές βέβαια που γίνο νται λέξεις όταν αυτοκτονούν. Οι λέξεις. Κι άλλοτε οι ποιητές. Πήγαμε καλά ώς εδώ το ενδιαίτημα της Ιστορίας. Από στίχο σε στίχο. Από φόνο σε φόνο και μόνο γι' αυτά: να είσαι οτον κίνδυνο της υγρής παρουσίας. Και το αίμα δεν στέγνωσε ποτέ. Ρέει. Όχι το αίμα. Το αίμα του. Η άγνωστη ήπειρος του αίματος. Η λέξη της σκέψεως. Το αίμα. Σώμα. Επιπλέει ως θάνατος. Και είναι μόνο η κορυφή του αιαθήματός του. Από κάτω χιλιάδες νεκροί, εκατόμβες ποιημάτων και άταφοι λιμοί επαναστάσεων. Να το ξέρεις; υπήρξαμε. Να το ξέρεις: υπάρχουμε. Είναι τρομερό. ■

Στο επόμενο τεύχος του ΔΙΑΒΑΖΩ, Απρίλιος 2009,

Η Ζήλεια

Η ΠΑΡΑΝΟΜΗ

β& > Προστατεύουμε το βιβλίο όταν δεν επιτρέπουμε

σε φωτοτυπικά καταστήματα, οε Ιδρύματα Ανώτερης και Ανώτατης εκπαίδευσης, οε σχολεία, φροντιστήρια και βιβλιοθήκες

να

αναπαράγουν -χωρίς όδεκΗ το περιεχόμενο των βιβλίων.

ΦΟΤΟΤΥΠΗΣΗ-ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΧΗ-ΑΠΟΘΗΙ^ΥΧΗ

gr nP01^ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ www.osdel.gr, info@osdel.gr, Τηλ.: 210 3 62 6056

Δημήτρης Νόλλας

ΝΑΥΑΓΙΩΝ ΠΛΑΣΜΑΤΑ νου βέλα Η μοίρα ενός ανθρώπου, ο οποίος ξεκινάει από την άλλη άκρη του κόσμου

Γιάννης Βαρβέρης

Βασίλειος Χριστόπουλος

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ Μ Ο ΝΟΣ

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΘΕΟ

ποίηση

διηγήματα

Μ έ σ α από έναν αθ εϊσ μό φ ιλ ο σ ο φ ικό , ο Βαρβέρης σ υ ν ο μ ιλεί για ά λλη μια φ ορ ά

Το πάθος της αναζήτησης

με το θάνατο, καταφάσκοντας ρητά στη ζωή. Η διαύγεια της ματιάς του υποστηρίζει μια διαρκή, ειρωνική ανατροπή, που δεν στερείται σπαρακτικότητας ενώ πα ρ ά λλη λα σηματοδοτεί μια κ ορ ύ φ ω σ η στην ως σήμερα ποιητική του πορεία, εγκαινιάζοντας με τον καλύτερο τρόπο μια νέα φ άσ η στην ωριμότητά του.

μιας καλύτερης ζωής, η ελπίδα που παραμένει ζωντανή, ακόμη κι όταν διαψεύδεται. Τα ανθρώπινα σχέδια και όνειρα. Πάντοτε μέσα στα όρια της Ιστορίας, που μόνο αυτή γνωρίζει τις κινητήριες δυνάμεις της: οικονομία, ιδεολογίες, κοινωνικές αντιπαραθέσεις και τη βία που, σχεδόν πάντα, ακολουθεί.

προσπαθώντας να ξεφύγει απ ' την πείνα και την δυστυχία, και επιβιώνει απ ' τις κακουχίες της διαδρομής και από το ναυάγιο του δουλεμπορικού σαηιοκάραβου, που τον μεταφέρει στην γη της επαγγελίας. Εκεί όπου τον υποδέχονται και τον περιθ άλπουν άλλα, περιπλέοντα ναυάγια. Εκεί όπου, εντέλει, τον περιμένει ο θάνατός του, σαν σε προκαθορισμένο ραντεβού.