Τεύχος 518

Μ Η Ν ΙΑ ΙΑ Ε Π ΙΘ Ε Ω Ρ Η ΣΗ Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ

Ιάκωβος Καμπανέλλης Ο άνθρω π ος

Ισίδωροε Zoupyos

Ανεμώλια Μια παρέα φίλων δραπετεύει μ’ ένα ιστιοπλοϊκό στην αρχή του καλοκαιριού, αφήνονταε πίσω για πάντα όλη την προηγούμενη ζωή τουε. Μέσα από τιε περιπέτειεε του ταξιδιού, το πικρό χιούμορ, τα απρόοπτα και την παλινδρομική μνήμη του αφηγητή αναδύεται ο πρόσφατοε νεοελληνικόε μηδενισμόε και η δίνη τηε χώραε τα τελευταία τριάντα χρόνια. «Ανεμώλια» στη γλώσσα του Ομήρου είναι τα λόγια του Ρμου, τα μάταια, τα ανώφελα. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, που το διατρέχει μια συνεχήε συνομιλία με τον ομηρικό Γ κόσμο, ανεμώλια είναι η διαφυγή από τον κόσμο τηε απελπισίαε, η απόδραση από την ασφυκτική καθημερινότητα αλλά και η δίψα για την αναζήτηση τηε νεότηταε κι εκείνηε τηε ομορφιάε που καταλύει τον χρόνο.

Kcooias Kapavozns

Όλο ίο φωε απ’ ια φεγγάρια Κι εγώ μια μέρα θα τον ξανασυναντήσω, δεν ξέρω πόσουε δάκκουε θα έχει ήδη σκάψει, όμωε, σαε δέω, θα τον ξανασυναντήσω και δίγο φωε θα του γυρέψω τότε να μου δώσει. Κι ανμε ρωτήσει τι το θέδω, ξέρω εγώ, για μένα είναι, θα του πω, μόνο γιαμένα, γιατί στον κόρφο μου εγώ φωε να κουβαδάω θέδω, τίποτε άδδο, κι ούτε ποτέ τον κόρφο μου θ’ανοίξω αν δεν είναι φωε να βάδω μέσα, έτσι θα πω κι εκείνοε τότε τα κδειδιά του θα μου δώσει. Οι εννιά ιστορίεε του βιβλίου οφείλουν την ύπαρξή τουε στην απτή πραγματικότητα που πηγάζει από τον κόσμο των ονείρων, το ψέμα τηε μνήμηε και τα μυστικά βιώματα τηε ανθρώπινηε ψυχήε.

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ www.patakis.gr

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr

Λογοτεχνικός Δταγωντσμός Δτηγήματος με θέμα «Ταξτδτ στον Αέρα» Ο Δτεθνής Αερολτμένας Αθηνών γτορτάζετ κατ σας ταξτδεύετ Ο Διεθνής Α ερ ολιμένα ς Αθηνώ ν και το περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ προκηρύσσουν λογοτεχνικό διαγω νισμό διηγήματος με θέμα «Ταξίδι στο Αέρα». Διάρκεια διαγωνισμού: από 29 Μαρτίου ως 28 Ιουνίου Δηλώ στε τώρα συμμετοχή στο διαγωνισμό για τη συγγραφή διηγήματος, με θέμα: «Ταξίδι στον Αέρα». Κερδίστε ένα ταξίδι για δύο σε διεθνή προορισμό και δημοσιεύστε το διήγημά σας στο περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ και στο περιοδικό του αεροδρομίου 2Board! Όροι και προϋποθέσεις συμμετοχής στο διαγωνισμό: ι·

Δικαίωμα συμμετοχής έχουν όσοι είναι 18 ετώ ν και άνω, εξαιρουμένω ν των εργαζομένω ν στην ετα ιρεία Διεθνής Α ερ ολιμένα ς Αθηνώ ν Α.Ε.

• Κάθε σ υμμετέχω ν/συμμετέχουσα μπορεί να αποστείλει ένα και \ μοναδικό διήγημα.

• ι Η έκταση του διηγήματος δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 2.000 λέξεις.

• . Το διήγημα πρέπει να είναι γραμμένο στην ελληνική ή στην αγγλική γγλώσσα.

• Ή θεματική του διηγήματος πρέπει να είναι «Ταξίδι στον Αέρα».

• αποστολή του διηγήματος θα γίνεται (από 29 Μαρτίου έως 28 Ιουνίου 2011): 1) \ ταχυδρομικά στη διεύθυνση «ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΒΑΖΩ», Χαριλάου ■Τρικούπη 38, Αθήνα, τ.κ. 106 80, με την ένδειξη: Για το Λογοτεχνικό Διαγωνισμό με θέμα «Ταξίδι στον Αέρα» ή 2) ρτην ηλεκτρονική διεύθυνση: taxidistonaera@gmail.com

Α π α ρ α ίτη τη π ρ ο ϋ π ό θ εσ η γ ια σ υ μ μ ε το χ ή σ το δ ια γ ω ν ισ μ ό ε ίν α ι η π λήρης α ν α γ ρ α φ ή τω ν π ροσ ω π ικώ ν σ το ιχ ε ίω ν (ο ν ο μ α τεπ ώ ν υ μ ο , η λ ικία , τ η λ έ φ ω ν ο επ ικ ο ιν ω ν ία ς , τ α χ υ δ ρ ο μ ικ ή δ ιε ύ θ υ ν σ η , e m a il), σ τη ν ε ισ α γ ω γ ικ ή σ ε λ ίδ α τ ο υ δ ιη γ ή μ α τ ο ς . Δ ιη γ ή μ α ΐς ι που θ α α π ο σ τα λ ο ύ ν χ ω ρ ίς προσ ω π ικά σ το ιχ ε ία τ ίθ ε ν τ α ι α υ τ ό μ α τα ε κ τ ό ς δ ια δ ικ α σ ίά ς .

Από το διαγωνισμό θα α ναδειχθούν 3 νικητές για το ελληνικό και 3 νικητές για το αγγλικό διήγημα, ύστερα από αξιολόγηση της κριτικής επιτροπής. Τα αποτελέσματα θα ανακοινω θούν τον Ο κτώβριο του 2011.

δ Η γνώμη μου

Μάιος είναι παραδοσιακά μήνας τ ω ν βιβλίων. Είναι τα δύο με γάλα γεγονότα τη ς 8ης Διεθνούς Έ κθεσης Βιβλίου σ τη Θ εσ σαλονίκη και του Φεστιβάλ Βιβλίου τω ν εκδοτώ ν στη ν Αθήνα. Φ έτος «τρ έ χ ε ι» μέχρι το ν Ιούνιο και ο Λογοτεχνικός Διαγωνισμός Διη­ γήματος «Τ αξίδι στο ν Α έ ρ α » και φυσικά στις 17 Μαϊου έχουμε τα Λ ο ­ γοτεχνικά Βραβεία Διαβάζω. Τα Βραβεία του περιοδικού μας, τα τ ε ­ λευταία χρόνια, δίνουν τ ο στίγμα τη ς ελληνικής παραγωγής τη ς προ­ ηγούμενης χρονιάς κι αυτό φιλοδοξούμε να γίνει και φέτος. Φ έτος το Μάιο αρχίζει και μία άλλη φ ιλόδοξη εκστρατεία: Τα κατα­ στήματα Public ξεκίνησαν μια καμπάνια φιλαναγνωσίας, με σ τόχ ο τη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού, τη ν αφύπνιση του μη ενεργού αναγνώστη, τη ν ενδυνάμωση του ρόλου το υ βιβλίου. Με κεντρικό μή­ νυμα «Κάποιο βιβλίο μιλάει για σένα; Τ ο έχεις διαβάσει;», η εκστρα­ τεία τω ν Public -τη ν οποία στηρίζουν πολλοί από το χώρο του βιβλίουστοχεύει σ το να παρακινήσει κάθε άνθρωπο να ανακαλύψει το βιβλίο που το ν εκφράζει και να απολαύσει το ταξίδι μέσα σ τις σελίδες του. Το περιοδικό Διαβάζω στηρίζει όποια ενέργεια μπορεί να προωθήσει τη φιλαναγνωσία, ακριβώς επειδή πιστεύει ότι για ν’ ανακαλύψει κάποιος το θησαυρό πρέπει να έχει το χάρτη που το ν οδηγεί σ ’ αυτόν. Σε αυτές τις δύσκολες εποχές χρειάζονται κίνητρα. Και ο Μάιος δίνει πολλά κί­ νητρα για να ανακαλύψει κάποιος τη χαρά τη ς ανάγνωσης. Γιάννης Ν. Μ πασκόζος

20 ΜΑίΟΥ 2011

J

ΜΕΓ ΑΛΟΙ

ΕΡΜΗΝΕΥΤΕΣ

mm

Β ΙΟ Λ Ι-Β ΙΟ Λ Α Σονάτες

Μ ό τσα ρ τ Μπραμς Μ πετόβεν

Δεξιοτέχνης στο βιολί και στη βιόλα με εξαιρετικές διεθνείς κριτικές

ITAMAR GOLAN πιάνο

ΧΟΡΗΓΟΣ

Χ Ο Ρ Η Γ Ο Ι

ΕΡΤ ATHENS?

ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α ς

14

Εισιτήρια

9€

για φοιτητές και νέους

210 7282333

www.megaron.gr

στήλες: 0 2 . Η γνώμη μου Γιάννης Ν. Μπασκόζος | 0 8 . Σχόλια | 12. Από μήνα σε μήνα Μάρθα Κυριακοπούλου | 16■ Courier |2 8 . Ρεπορτάζ Εκδηλώσεις | 32. Θερμιδωριανά οξύτονα Αλέξης Ζήρας | 3 4 . Της χολής και της σχόλης Κώστας Λογαράς | 36 . Ζενερίκ Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης | 38 ■ Ως αναγνώστης Κώστας Μποτόπουλος | 4 0 . Για τα παιδιά Μαρίζα Ντεκάστρο | 42. Χωρίς προϋπηρεσία Γιώργος =ενάριος | 110.

.

Comics Λήδα Τσενέ 1112 Ο περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης

λογοτεχνικά βραβεία Διαβάζω 2011:17 αφιέρω μα: 79. Ιάκωβος Καμπανέλλης. Επιμέλεια: Γιάννης Ν. Μπασκόζος | 8 0 . Απε­ λευθερωμένος πια. Κική Δημουλά | 83. Ιάκωβος Καμπανέλλης: Ο φίλος, ο πολίτης, ο συγ­ γραφέας. Βάλτερ Πούχνερ | 86. Με τον Ιάκωβο, στη ραδιοφωνία. Αλέξης Ζήρας | 88. Μετά παιδιά του Ιάκωβου. Θανάσης Παπαγεωργίου | 89. Αθάνατος. Μάριος Πόντικας | 9 0 . Ένα αδιόρατο χαμόγελο. Γιώργος Π. Πεφάνης | 92. Αποχαιρετισμός. Γιώργος Μιχαηλίδης | 94. Σκόρπιες αναμνήσεις. Κώστας Καζάκος |

96.

Ο Καμπανέλλης και το Διαβάζω. Γιώργος Γα-

λάντης | 97. Ενα σημείωμα. Κάτια Λεμπέση | 98. Ιάκωβος Καμπανέλλης «Κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του έναν Οδυσσέα». Συνέντευξη στον Στέλιο Λουκά

Το νέο \λυθι<ΓΓόρν\\*Λ

εκδόσεις της

του Μισέ/3 Ο υ ^ π έ *

Π

ερίπτερο

ΕΣΤΙΑΣ

1 5 , S t a n d 23

ΝΙΚΗ ΜΑΡΑΓΚΟΥ Παρουσίαση ίου τελευταίου βιβλίου της: Γιζούϋ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΜΑΪΟΥ 2011, 17.00 -18.00' ΑΙΘΟΥΣΑ TIMQMENQN XQPQN (ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 15)

ΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΔΟΡΔΑΝΑΣ Παρουσίαση ίου τελευταίου βιβλίου του: Η Γιρμανική στολήσιη ναφθαλίνη. Επιβιώοτις xou δοσιλογισμού οιη Μακιδονία, 1945-1974 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΜΑΪΟΥ 2011, 18.00 -19.00' ΑΙΘΟΥΣΑ ΟΑΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ (ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 13)

ΜΙΣΕΛ ΟΥΕΛΜΠΕΚ Παρουσίαση του βραβευμένου μτ Γκονκούρ τελαηοίου μυθιστορήματος του: Οχάρτης και η αιικράτιια ΣΑΒΒΑΤΟ 7 ΜΑΪΟΥ 2011, 18.00 -19.00' ΑΙΘΟΥΣΑ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΙΟΥ (ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 15)

Σε

όλατα βιβλιοπωλεία

δ : περιεχόμενα ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 518 ΜΑΙΟΣ 2011

κριτικογραφία: 102. Θοδωρής Πέρσης

Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης Γ. Γαβαλάς & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς

ευηώλητα: 106. Μιχάλης Βαλάσογλου

Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Λευτέρης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης Λήδα Τσενέ Νάσος Χριστογιαννόπουλος Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου

βιβλιοθήκες: 108. Λογοτεχνικό λογοπαίγνιο. Νόσος Χριστογιαννόπουλος

βιβλιοκριτική 4 4 βιβλιοπαρουσίαση 70

γράφ ουν και μιλούν: Μιχάλης Βαλάσογλου | Γιώργος Γαλάντης | Τάσος Γουδέλης | Κική Δημουλά | Γιάννης Δούκας | Αλέξης Ζήρας I Κώστας Καζάκος | Σπύρος Κακουριώτης | Αναστάσιος

Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή Α. Δ. Οικονομόπουλος & ΣΙΑ Ο.Ε. anoikon1@otenet.gr

Δ. Καραγιάννης | Έλσα Καραγιαννοπούλου | Δήμητρα

Συνδρομές Μιχάλης Βαλάσογλου

ση | Κώστας Λογαράς | Στέλιος Λουκάς | Θανάσης

Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr dtp Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr Εκτύπωση Sky printing A. Ε. ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑΒΑΖΩ Χαριλάου Τρικούπη 38, ΑΘΗΝΑ, 106 80 Τηλ.: 210 33 88 008- 9, Fax: 210 33 88 006 e-mail: diavazo@otenet.gr

Καραμολέγκου | Μάρθα Κυριακοπούλου | Κάτια Λεμπέ-

Μήνας | Γιώργος Μιχαηλίδης | Ξένη Δ. Μπαλωτή | Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης | Γιάννης Ν. Μπασκόζος | Κώστας Μποτόπουλος | Γιάννης Νέδας | Αναστασία Ντεβετζή | Μαρίζα Ντεκάστρο | Γιώργος Ξενάριος | Θα­ νάσης Παπαγεωργίου | Χρίστος Παπαγεωργίου | Γιώρ­ γος Ν. Περαντωνάκης | Θοδωρής Πέρσης | Γιώργος Π. Πεφάνης | Μάριος Πόντικας | Βάλτερ Πούχνερ | Αλε­ ξάνδρα Σαμοθράκη | Ελισάβετ Σπαντιδάκη | Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης | Λήδα Τσενέ | Νάσος Χριστογιαννόπουλος

ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ Τ Ο Κ Α Λ Ο Κ Α ΙΡ Ι Θ Α Π Α ΙΞ Ε Ι Τ Η Ν Κ Λ Υ Τ Α ΙΜ Ν Η Σ Τ Ρ Α Δ ιη γήμ α τα βιω μα τι­ κά τα πιο πολλά, που μ ο ιά ζο υ ν με μ ικρ ά ντοκιμαντέρ, τρυ φ ε­ ρά α ν α θ ή μ α τα σ' ό σ ο υ ς ά φ η σ α ν τη σ κιά το υ ς , κ α λ λ ιτ ε ­ χνική και ανθρώπινη, σ τη ν ψυχή το υ σ υγ­ γραφ έα: Α λέξης Δα­ μ ια ν ό ς , Μ α νό λη ς Αναγνωστάκης, Μ ό­ νος Χ α τζιδ ά κις, Πό­ νος Φ ειδ ά κ η ς . Το Μ ουσείο, η Ακρόπο­ λη , το Η ρ ώ δ ειο, ως σκηνικά, εναλλάσσο­ νται με τόπους χθεσι­ νο ύ ς, ε μ β λ η μ α τ ικο ύς: ο Μ α γεμ ένο ς Αυλός. Το Κύτταρο νεκροζώντανοι, σκη­ νές ροκ-σ τη δικτατο­ ρ ία . Το Ά λσ ο ς Π α­ γ κ ρ α τίο υ κα ι τα λαμπερά καλοκαίρια της νεότητας.

δ : σχόλια

Λονδίνο 1 Φέτος η Έκθεση Βιβλίου του Λονδίνου είχε τιμώμενη χώρα τη Ρωσία. Η αφομοίω­ ση του e-book και πώς αυτό επηρεάζει

To e-book σπς HJXA. Τα συμπεράσματα από τπν Έ κθεση Βιβλίου σ το Λονδίνο μας λένε ότι οι αμερικανοί εκδότες ποντάρουν πια σ το e-book, καθώς αναφέρουν ότι οι Ηλεκτρονικές πωλπσεις τους έφτασαν τα 90,3 εκατ. δολάρια (άνοδος 200% από το ν περσινό Φεβρουάριο) έναντι 215,3 εκατ. δολαρίων τω ν έντυπων βιβλίων, συμπεριλαμβανομέ­ νου και του παιδικού, (πτώσπ 35% από πέρσι). Αναφέρθπκε μάλιστα ότι το «σκ λπ ρό» αναγνωστικό κοινό, εκείνο που αγοράζει πάνω από 12 βιβλία το χρόνο, προτιμάει πια να αγοράζει βιβλία μόνο ψπφιακά και αποφεύγει τπν επίσκεψπ στα βιβλιοπωλεία. Οι αμερικάνοι εκδότες υπολογίζουν ότι οι ηλεκτρονικοί αναγνώ­ σ τες έχουν φτάσει στις Η.Π.Α. τα 50 εκα­ τομμύρια έναντι 15 εκατομμυρίων πέρσι. Στη γηραιό Αλβιόνα το έντυπο βιβλίο κρατάει και μάλλον θα αργήσει να αντικατασταθεί.

τη λογοτεχνία, αφιερώματα σ ε λογοτεχνι­ κές προσωπικότητες, σε πολιτικές προσω­ πικότητες, η συμβολή της λογοτεχνίας της εποχής, και της λογοτεχνίας του παρελθόν­ τος, οι δεκαετίες του ’6 0,70 , ’80 και ’90, η λογοτεχνία της εξορίας και η σταλινική λογοτεχνία. Οι Ρώσοι στην Αγγλία, ο Γιέλτσιν και η νέα Ρωσία, η Μόσχα και τα κυβερνητικά προγράμματα για το βιβλίο. Έμπνευση και ιδέες από μια χώρα με βαθιά λογοτεχνική παράδοση και κουλτούρα.

Δσνδτνο2 Ενδιαφέρουσα ήταν η μεγάλη συμμετοχή σ τα σεμινάρια για τα graphic novels και τα manga, καθώς φαίνεται έχουν αρχίσει να διεκδικούν μερίδια στη ν αγορά. Α φ ιε­ ρώματα σε διαφορετικές κατηγορίες, σ τη λογοτεχνική επιρροή τους, στις καλλιτε­ χνικές επιδράσεις τη ς σύγχρονης (ποπ) κουλτούρας.

Εύγε o ra Ε Β ΓΕ Τα Βραβεία που έχουν σχέση με τη γραφιστική με συγκινούν πάντα, κυρίως γιατί η αισθητική τω ν εντύπων και τα λογότυπο ακολουθούν πολλές φορές τη ν αγορά και χάνουν τη δημιουργι­ κότητα, τη ν ελκυστικότητα αλλά και αυτό το μυστήριο που πρέπει να έχουν για να προστρέξεις σ το περιεχόμενο. Σ τα πρόσφατα Βραβεία ΕΒΓΈ βραβεύτηκε όχι άδικα, ανάμεσα σ ε πολλούς άξιους, και η ομάδα bend που σχέδιασε τα έντυπα και το λογότυπο τη ς Στέγης Γραμ­ μάτων και Τεχνών. Συγχαρητήρια!

Λονδίνο 3

Βραβεία Π ούλτίζερ

Τέλος, ο ψηφιακός κόσμος του βιβλίου παίρνει τη σκυτάλη και ανοίγει ένα σ ωρό προοπτικές που θα έπρεπε ν’ απασχολούν

Τα βραβεία Πούλιτζερ ελάχιστα απασχολούν τους Ευρωπαίους και καθόλου τους Έλλη­

τους σύγχρονους εκδότες. Οι εφαρμογές του, οι δυνατότητές του, οι αλλαγές που έρχονται μαζί τους φέρνουν μια νέα εποχή σ το είδος,

βευτεί σπουδαίοι συγγραφείς. Ο πότε ας δ ώ ­ σουμε μια σημασία σ το τελευταίο Βραβείο Πούλιτζερ που δόθηκε στη ν Τζένιφερ Ίγκαν, 49χρονη αμερικανίδα συγγραφέα και δημο­

νες. Κι όμως με το βραβείο αυτό έχουν βρα­

στην αγορά του και στην ίδια τη μορφή του βιβλίου, όπως το γνωρίζουμε σήμερα παράμετροι και προβληματικές που πλησιά­ ζουν ολοένα πιο απαιτητικά. Μια εποχή που δεν αποτελεί πλέον το μέλλον, αλλά το παρόν. Ε.Κ.

σιογράφο που γεννήθηκε σ το Σικάγο του Ιλινόι και μεγάλωσε σ το Σαν Φρανσίσκο. Τ ο μυθιστόρημα για το οποίο βραβεύτηκε είναι το A Visit From the Goon Squad (σε ελεύθερη απόδοση Μια επίσκεψ η απ’ τη ν ομάδα τω ν κακούργων).

/συνάψεις Σειρά επιστημονικών εκδόσεων

Θ ανάσ ης Τ ζα β ά ρ α ς

Ταξίδι α π ό τ α Κύθηρα Β' έκδοση

Ταξίδι από ια Κύθηρα Θανάση* Τζαβάρα$

ένας ΚΟίνός ΤΟΠΟς για τη νόσο, το θάνατο, τις δυσλειτουργίες του νοσηλευτικού συστήματος και την ψυχοσωματική προβληματική I -...η

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι Σ Ε Ο Λ Α Τ Α Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ Διανομή: Προσχέδιο, Τηλ.: 210 38 39 020 · Ταξιδευτής, Τηλ.: 210 36 28 852

δ σχόλια

Τ ο βιβλίο της αυτό είχε κερδίσει το 2010, πρώτη χρονιά της έκδοσής του, το τιμητικό Εθνικό Βραβείο του Κύκλου τω ν Κριτικών στις Η.Π.Α. και φ έτος

Δέκα χρόνια Μετρονόμος

μπήκε σ τη μακρά λίστα του Βραβείου Orange 2011 για το καλύτερο μυθιστόρημα της χρονιάς που γράφεται από γυναίκα. Τι λέτε, κάτι δεν πρέπει να λέει;

Οταν πρωτοβγήκε, λίγοι πίστευαν ότι θα άντεχε. Στην πορεία του χρόνου λίγοι πίστευαν ότι θα συνέχιζε καθώς η δισκογραφία έφθινε, τα γνω στά πρόσωπα (κυρίως του τραγουδιού) είχαν λίγο πολύ πει τις απόψεις τους και είχαν γίνει βαρετοί μαϊντανοί.

Ταξίδι στον αέρα

Ομως ο Μ ετρονόμ ος, τ ο περιοδικό αυτό για τη μουσική, επέλεξε το δύσκολο

Ο διαγωνισμός διηγήματος με θέμα «Ταξίδι στο ν Αέρ α » είχε μεγάλη ανταπό­ κριση. Πολλοί μας έψαξαν, έστειλαν mail

δρόμο. Έ γραφ ε και γράφει για πρόσωπα και πράγματα ουσίας. Κ ατόρθω σε έτσι να μείνει δέκα χρόνια στο κουρμπέτι και συνεχίζει απτόητο. Στο τελευταίο τεύχος του, εκτός από ένα συγκινητικό

και τηλεφώνησαν για λεπτομέρειες σχετικά με τους όρους του διαγωνισμού, αν και τό σ ο στο site του Διεθνούς Αερολιμένα Αθη νώ ν όσο και σ το w w w.diavazo.gr υπάρχουν λεπτομερώς όλες οι πληροφορίες. Επίσης, στα κεντρικά βιβλιοπωλεία υπάρχουν αφίσες και διανέμονται φυλλάδια με τους όρους του διαγωνισμού. Οι πρώτες συμμετοχές έχουν ήδη κατατεθεί. Θυμίζω ότι ο δια­ γωνισμός λήγει σ τις 28 Ιουνίου 2011 και

χειρόγραφο προς το ίδιο το περιοδικό του αείμνηστου στιχουργού Ηλία Κατσούλη, υπάρχουν αναφορές σ ε πρόσωπα ξεχασμένα με αξιόλογο έργο (Μούτσιος, Ψαριανός, Γκαϊφύλλιας, Παιδική χορωδία Τυπάλδου, Γιάννης Παπαϊωάννου - ο ηχογράφος της Columbia-, Π έτρος Αυγέρης, κ.ά.). Πολλές ευχές για μακροημέρευση.

τα κείμενά σας μπορείτε να τα στείλετε στη ν ταχυδρομική διεύθυνση του περιοδικού ή στο email: taxidistonaera@gmail.com

Διαγω νισμός ποίησης Κι ένας ενδιαφέρον διαγωνισμός ποίησης που αφορά νέους ποιητές. Τα περιοδικά Poetix και (δε)κατα διοργανώνουν ποιητικό διαγωνισμό για το καλύτερο χειρόγραφο νεοεμφανιζόμενου ποιητή ή ποιήτριας με βραβείο την έκδοσή του στη σειρά «Λ ά λο ν Ύ δ ω ρ » τω ν εκδόσεων Τυπ ωθήτω και χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ. Ο διαγωνισμός γίνεται στη μνήμη τη ς πρόωρα χαμένης ποιήτριας Κάτιας Γρηγορίου-Θεοχαράκη.

H o tel - Π απαδιαμαντης To Hotel - Παπαδιαμάνης δεν είναι κάποιο ξενοδοχείο ο τη Σκιάθο, αλλά ο τίτλος του επόμενου διαγωνισμού «H otel», που φροντίζει με επιτυχία εδώ και χρόνια ο Μ ισέλ Φάις στις εκδόσεις Πατάκπ. Τώρα, όπως αναφέρει π διακή­ ρυξα του διαγωνισμού, «ήρ θ ε π στιγμή του οικεία απόμακρου Σ κιαθίτη. Η στιγμή, δπλαδή, να το ν διαβάσουμε πέραν τω ν αγιογραφικών ή αντιαγιογραφικών προσλήψεών του. Με άλλα λόγια,

να «καθαρίσουμε» τ ο έργο του σπου­ δαίου ευρωπαίου διπγπματογράφου από τις ιδεολογικές προσμείξεις ή τις ερμπνευτικές παραναγνώσεις που κατά καιρούς ζπτάει κάθε εποχή. Ο διαγωνι­ σμός απευθύνεται « σ ε επιμελείς αναγνώ­ σ τες του παπαδιαμαντικού σύμπαντος, που τους ταράζει το βλέμμα και π γλώ σ ­ σα του Σκιαθίτπ», οι οποίοι μπορούν να συμμετάσχουν με σύγχρονα διπγήματα (5.000-7.000 λέξεω ν) με αναγωγές ή αντανακλάσεις στπ ζω ή και στπ μυθοπλα­ σία του καιρού μας. Δ.

δ:από μήνα σε μήνα Τ Η Σ ΜΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑ ΚΟΠΟΥΛΟΥ

Η άνοιξη «μ π ή κ ε» και «μ ύ ρ ισ ε» για τα καλά! Α ν και για ένα μικρό διάστημα ο καιρός μας τα χ άλασε, το δημιουργικό πνεύμα που αναβλύςει και ανθίζει μαζί με τα ανοιξιάτικα λουλούδια είναι εδώ! Πολλές νέες εκδόσεις ενόψει των διακοπών του Π άσχα, για ευνόητους λόγους, λογοτεχνικοί διαγωνισμοί και φυσικά π Διεθνής Έ κθεσ η Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ένα τεράστιας σημασίας πολιτιστικό γεγονός, μας δίνουν έναν επιπλέον λόγο να ασχοληθούμε με τη λογοτεχνία.

28

Μ αρτίου

Το περιοδικό Διαβάζω, σε συνεργασία με το ν Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, διοργανώνει λογοτεχνικό διαγωνισμό διηγήματος (στην ελληνική και οτη ν αγγλική γλώ σσα) με θέμα «Ταξίδι σ τον Α έρα », με αφορμή τα δέκατα γενέθλια του Αερολιμένα! Ο διαγωνισμός θα διαρκέσει από τις 29 Μαρτίου έω ς τις 28 Ιουνίου 2011 και τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν το ν Οκτώβριο του 2011. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλοι όσοι έχουν κλείσει το 18ο έτος της ηλικίας τους. Η θεματική του διηγήματος πρέπει να είναι «Ταξίδι σ το ν Α έρα », να είναι γραμμένο στη ν αγγλική ή την ελληνική γλώ σσα και να μην υπερβαίνει τις 2.000 λέξεις. Η κριτική επιτροπή του διαγωνισμού απαρτίζεται από τους: Κ ώ στα Μουρσελά, Θανάση Βαλτινό, Αμάντα

Μιχαλοπούλου, Α ργυρώ Μαντόγλου, Γιώργο Ξενάριο. Οι 6 νικητές (3 για το ελληνικό και 3 για το αγγλικό διήγημα) θα κερδίσουν ένα ταξίδι για 2 άτομα και τη δημοσίευση του διηγήματος τους σ το περιοδικό Διαβάζω και σ το περιοδικό του αεροδρομίου 2board. Η αποστολή του διηγήματος θα γίνεται από τις 29/3-28/6/2011 είτε με αποστολή στην ταχυδρομική διεύθυνση του περιοδικού Διαβάζω (Χαριλάου Τρικούπη 38, Αθήνα, Τ.Κ. 106 80, με την ένδειξη «Για το ν λογοτεχνικό διαγωνισμό με θέμα Ταξίδι σ το ν Α έρα »), είτε σ την ηλεκτρονική διεύθυνση taxidistonaera@gmail.com.

29

Μ αρτίου

Την επίγεια ζω ή εγκατέλειψε, σ ε ηλικία 89 ετών, ο θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης. Ο διάσημος συγγραφέας το τελευταίο διάστημα νοσηλευόταν στην

εντατική το υ νοσοκομείου «Μ η τέρα », αφού έπασχε από νεφρική ανεπάρκεια. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης παρουσίασε το πρώτο του θεατρικό έργο το 1950, το Χ ο ρ ό ς πάνω σ τα στάχυα. Τις επόμενες πέντε δεκαετίες υπέγραψε δεκάδες ακόμη έργα, όπως η Έβδομη μ έρα τη ς Δημιουργίας, η Α υλή τω ν θαυμάτων, η Ηλικία τη ς νύχτας, το Παραμύθι χω ρίς όνομα, η Γειτονιά τ ω ν αγγέλων και το Μ εγάλο μας τσίρκο. Έγραψε επίσης και σενάρια πολλών ταινιών, όπως η Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη και ο Δρά κ ος του Νίκου Κουνδούρου και στίχους σ ε συνεργασία με συνθέτες όπως ο Μάνος Χατζιδάκις (Παραμύθι χω ρίς όνομα) και ο Μίκης Θεοδωράκης (Μ αουτχάουζεν). Ο Ιακ. Καμπανέλλης ασχολήθηκε και με τη δημοσιογραφία και συνεργάστηκε με τις εφημερίδες Ελευθερία, Α ν έν δ ο το ς και Νέα.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Π Ο ΙΟ Τ Η Τ Α Σ

30

Μ α ρτίου

Ο Μπάμπης Τσικληρόπουλος, άλλος ένας θεατρικός συγγραφέας, «έφ υ γε» από τη ν ζω ή το ν περασμένο μήνα, σε ηλικία 72 ετών. Ο Μπάμπης Τσικληρόπουλος είχε γράψει πλήθος θεατρικών έργων, καθώς και σεναρίων για την τηλεόραση και το ν κινηματογράφο, αλλά και πολλές νουβέλες. Μερικά από τα πιο διάσημα θεατρικά του έργα είναι: Η έκπληξη, Το υπόγειο, Λέγε, Μ ήτσο, Οι γίγαντες, Είμαστε όλοι θεατές, Σ ά λτο Μορτάλε, Παραμύθια π ίσω από τα κάγκελα, Ζητείται γνωριμία, Ερασιτέχνης άνθρωπος, Ο κήπος μ ε τα χελιδόνια, Ο Παρασκευής κΛ . Κάποια από τα σενάρια που έγραψε: Τα βαποράκια, Ο βαρόνος, Μ ην ξεχάσω και δεν γυρίσω κ.ά. Ο Μπάμπης Τσικληρόπουλος έχει επίσης υπογράψει τους στίχους σ ’ ένα από τα πιο γνω στά ελληνικά τραγούδια, την Ελένη του Θάνου Μικρούτσικου.

ΤΟΜΟΣ Μ Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Βασ. Α. Κύρκος, Δημοσθένης Γ. Γεωργοβασίλης. Επιμέλεια Βασ. Α. Κύρ­ κος. Φιλολογική εποπτεία Γεώργ. Α. Χριστοδούλου 946 σελ., δεμένο

30 Μ α ρτίου

ΤΟΜΟΣ Β'Απόδοση στα Νέα Ελληνικά - επιμέλεια Βασ. Α Κύρκος. Φιλολογική Εποπτεία Γεώργ. Α. Χριστοδούλου 813 σελ., δεμένο

Με έπαινο από το ν Κυπριακό Σύνδεσμο Παιδικού Νεανικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ Κύπρου) τιμήθηκε το ανέκδοτο μυθιστόρημα του Βασίλη Παπαθεοδώρου με το ν προσωρινό τίτλο Το βιβλίο τη ς αλήθειας. Το καινούργιο εφηβικό μυθιστόρημα του Βασίλη Παπαθεοδώρου πραγματεύεται το θέμα της φιλαναγνωσίας. Μέσα από τη δράση, την πλοκή και τους χαρακτήρες, αναπτύσσεται η χρησιμότητα ή μη τω ν βιβλίων, σε ποιους απευθύνονται, ποιους και κατά πόσο μπορούν να αγγίξουν. Πάνω απ’ όλα τονίζεται ότι η ανάγνωση μπορεί να είναι και μία περιπέτεια για τους αναγνώστες, περιπέτεια που οι ήρωες του βιβλίου τη ζουν πραγματικά. Ο Βασίλης Παπαθεοδώρου γεννήθηκε το 1967

Η. DIELS -W .K R A N Z

ΟΙ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ ΟΙ ΜΑΡΤΎΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

ΤΟΜΟΣ Γ' ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ (Α 'κ α ι Β'τόμων) Μεταγραφή και επεξεργασία Βασ. Α. Κύρκος - Ευτέρπη Σ. Φλόκα. Επιμέλεια Βασ. Α. Κύρκος 808 σελ., δεμένο Τ ο εγκυρότερο έργο για το ν αυθεντικό φιλοσοφικό λόγο του αρχαϊκού ελληνισμού, καθοριστικό για τη μελέτη όχι μόνο της φιλοσοφικής σκέψης τω ν Ελλή­ νων, αλλά και τω ν μεγάλων πρωτοπόρων της δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης. Από το 1960

Φ Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ A. Ν. Π Α Π Α Δ Η Μ Α Προσφορά στον Π ολιτισμό και την Παιδεία Ijuioxentovs 8 · Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 21036.27.318 vww.papadimasbooks.gr · info@papadimasbooks.gr

δ ;από μήνα σε μήνα

στην Αθήνα. Τελείωσε τη Γερμανική Σχολή Αθηνώ ν και σπούδασε μεταλλουργός και χημικός μηχανικός σ το ΕΜΠ, ενώ έκανε μεταπτυχιακά στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Έχει κυκλοφορήσει έω ς τώ ρ α εννέα νεανικά και εφηβικά μυθιστορήματα, πέντε από τα οποία (Το μήνυμα, Οι εννέα Καίσαρες, Χ νότα σ τ ο τζάμι, Στη διαπασών, Το μεγάλο ταξίδι τη ς κινέζικης πάπιας) διδάσκονται σ το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, σ το Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, σ ε μετεκπαιδευόμενους δασκάλους. Έχει τιμηθεί δύο φορές με το Κρατικό Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας (2008, 2010) και δύο φορές με το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω (2008, 2010) για τα βιβλία του Χνότα σ το τζάμι και Σ τη διαπασών. Επίσης έχει αποσπάσει άλλα πέντε λογοτεχνικά βραβεία για διάφορα έργα του από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά. Το βιβλίο αναμένεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καστανιώτη το ν προσεχή Ιούνιο.

15 Απριλίου Η Διεθνής Έ κθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (5-8 Μαΐου) είναι γεγονός! Ένα πολιτιστικό τετραήμερο που συναπαρτίζουν περισσότερες από 210 προσωπικότητες από τον συγγραφικό κόσμο,

επιστήμονες, ερευνητέςφιλόλογοι και επαγγελματίες του εκδοτικού κλάδου της Ελλάδας και του εξωτερικού, συμμετέχουν σ ε οργανωμένες παρουσιάσεις βιβλίων, συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας και παράλληλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, αναθεωρούν την άποψη περί κρίσης και δηλώνουν το «π α ρώ ν» απευθυνόμενοι στους χιλιάδες επισκέπτες της 8ης ΕΒΘ για μια διαφορετική ματιά στην τρέχουσα πραγματικότητα. Η Έκθεση, που διοργανώνεται από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου/Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, τη Helexpo και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλιοπωλών, αποτελεί κορυφαίο γεγονός με εμπορικό και πολιτιστικό χαρακτήρα για το ν χώρο τω ν εκδοτών, τω ν δημιουργών και του βιβλιόφιλου κοινού. Δίνει προβάδισμα στην ανάδειξη του βιβλίου ω ς κύριου μέσου «συνομιλίας» μεταξύ γραμμάτων και τεχνών, ενώ παράλληλα διαμορφώνει ιδέες και στοιχειοθετεί απόψεις γύρω από την επικαιρότητα αλλά και τα βασικά ερωτήματα που εγείρονται για το ν άνθρωπο σήμερα. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), σε συνεργασία με τους εκδότες, έχει σχεδιάσει ένα πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα με περισσότερες από 170 εκδηλώσεις για όλες τις ηλικίες και τα γούστα. Το κοινό θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει μιαν άμεση και σφαιρική προσέγγιση για φλέγοντα ζητήματα του παρόντος (την πολιτική και

κοινωνική κατάσταση γύρω από τη Μεσόγειο) αλλά και να διαπιστώσει πτυχές σημαντικών ζητημάτων που αφορούν την πνευματική δημιουργία και την καλλιέργεια της νεότερης γενιάς με έμφαση στις εκπαιδευτικές υποδομές του αύριο.

ι 8 Απριλίσυ Ανακοινώθηκαν και φέτος τα πολυαναμενόμενα βραβεία Pulitzer, που απονέμονται κάθε χρόνο από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια τη ς Νέας Υόρκης προς τιμήν τω ν καλύτερων στη λογοτεχνία, τη δημοσιογραφία και τη μουσική στις Η.Π.Α. Από δύο βραβεία παρέλαβαν οι εφημερίδες New York Times και Los Angeles Times, για το διεθνές ρεπορτάζ της και το ν σχολιασμό η πρώτη και για την καλύτερη φωτογραφία και την κατηγορία «δημόσιες υπηρεσίες» η δεύτερη. Παράλληλα πολλοί ήταν και οι ρεπόρτερ και συγγραφείς που τιμήθηκαν, κυρίως από τις εφημερίδες Wall Street Journal, Washington Post και Chicago Sun-Times. Στην κατηγορία του μυθιστορήματος το βραβείο παρέλαβε η Jennifer Egan για το βιβλίο της A Visit from the Goon Squad, ενώ στην κατηγορία της ποίησης το βραβείο απονεμήθηκε στη συλλογή ποιημάτων The Best o f It: N ew and Selected Poems του Kay Ryan. Να σημειωθεί ότι τη φετινή χρονιά για πρώτη φορά σ την 95ετή ιστορία τω ν βραβείων δεν δόθηκε βραβείο για την κατηγορία «έκτακτες ειδήσεις».

Νέείεκδόσειίαπότο ΜεταίΧΜΙΟ w w w .m e ta ix m io .g r

ΑΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥΣΕΦΕΡΙΑΔΗ

(J)

Μ ΑΡΤΙ Ν ΕΪΜΙΣ

ΚΙ ΟΜΩΣ ΑΝΘΙΖΕΙ...

ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Το ταξίδι μιας γυναίκα* στην Ιστορία. Ένα μυθιστόρημα πλοηγό* για δύσκολου* καιρού*.

Μια μεθυστική κωμωδία για τα νιάτα, τη δεκαετία του 7 0 και τη σεξουαλική επανάσταση.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΜΠΑΡΔΗΣ

ΡΑΝΑ ΝΤΑΣΓΚΟΥΠΤΑ

ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΓΑΜΟΥ

ΣΟΛΟ

Ένα ατμοσφαιρικό, γοητευτικό μυθιστόρημα που δίνει πνοή και φωνή otous καθημερινού* ανθρώπου* που ζουν δίπλα pas.

Επιστήμη και novos ψυχήί, ο παλιόδ και ο καινούργιο* κόσμο*, η πραγματικότητα και η φαντασία μπλέκονται σ' ένα φιλόδοξο ιστορικό μυθιστόρημα.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ

ΠΕΔΡΟ ΧΟΥΑΝ ΓΚΟΥΤΙΕΡΕΣ

ΜΑΥΡΕΣ ΟΧΙΕΣ ΜΑΣ ΖΩΣΑΝΕ 'Evas θεότρελο* θίασ οί που πρωταγωνιστεί στο αλαλούμ Tns σύγχρονη* νεοελληνική* καθημερινότητα*.

Η μεϋαγχοΛία των Λιονταριών

i

WMM

WL.I

Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΩΝ ΛΙΟΝΤΑΡΙΩΝ Ποιητικέ* ιστορίεδ τρέλα*, avapxias και έρωτα.

u

p

1

Η επέτειος Παπαδιαμάντη έχει κινητοποιήσει πολύ κόσμο, κυρίως από τον χώ ρο της εκπαίδευσης. Συνεχώς λαμβάνω μηνύματα για εκδηλώσεις που οργανώνονται με πρω τοβου­ λία εκπαιδευτικών και μαθητών. Και π όσα πολλά θέματα θί­ γονται! Π ροβλέπω ότι θα είναι μία από τις πιο δημιουργικές επετείους που έχουν περάσει. Παπαθανασόπουλε Στέλιο, Θεσσα­ λονίκη, ευχαριστώ για το ανάτυπο από τα Παηαδιαμαντικά Τετράδια και για όλα τα υπόλοιπα που γράφεις και σε περιμένω στην Αθήνα να τα πούμε. Σακ αλή Γρηγόρη, έλαβα την ποιητική σας συλλογή Θαμμένος στην άμμο, πραγματικά ενδιαφέρουσα, και σας ευ­ χαριστώ πολύ. Κατσιαρή Νικολέττα, έλαβα την Πικρή γενιά, αυτοέκ­ δοση και με εικονογράφηση δική σας, και θαυμάζω το κουράγιο όλων όσοι βγαίνουν στον χώρο του βιβλίου μόνοι τους, με μοναδικό εφόδιο τη θέληση να μιλήσουν στους άλλους μέσα από τα γραπτά τους. Αυτή η προσπάθεια «είναι όλα τα λεφτά». Δημοτικό Σχολείο Κρητινίας Ρόδου, χαίρομαι που ασχολείστε με το θέμα της σχολικής βι­ βλιοθήκης και παρά τις αντιξοότητες κινητοποιήσατε τα παι­ διά να μαζέψουν χρήματα από το Χριστουγεννιάτικο Παζάρι για να την εμπλουτίσουν. Θ α φ ροντίσουμε και εμείς να σας στείλουμε ορισμένα επιλεγμένα βιβλία για τη βιβλιοθήκη σας. Παπασπύρε Νικόλα, έχεις δίκιο γι' αυτούς που κάθε τρεις λίγο «ξε­ φουρνίζουν» σα φρέσκα κουλουράκια ένα βιβλίο, αλλά τι να κάνουμε, έτσι είναι η συγγραφική αγορά. Κάποιοι έχουν ευκολία στο γράψιμο, ενώ άλλοι είναι δύσκολοι και θέλουν χρόνο. Αυτό δεν σημαίνει πάντα ότι οι δεύτεροι είναι καλύτεροι από τους πρώτους. Μ όνο το αποτέλεσμα κρί­ νει ένα βιβλίο και τίποτα άλλο.

Υγιαίνω, το αυτό επιθυμώ και δι’ υμάς.

Ο αναγνώστης

δ:λογοτεχνικά βραβεία 2011

Λογοτεχνικά Βραβεία

Διαβάζω 2011 ια δέκατη πέμπτη χρονιά το περιοδικό Διαβάζω θα θα απονείμει τα Λογοτεχνικά Βραβεία ΔΙΑΒΑΖΩ. Οι δύο κριτικές επιτροπές έδωσαν στη δημοσιότητα, στις 2 Μαΐου 2011, σε συνέντευξη τύπου, στο Σαλόνι Βιβλίου του PUBLIC Συντάγματος, τις μικρές λίστες τω ν υποψήφιων βιβλίων για βράβευση ανά κατηγορία.

Γ

Η τελετή απονομής Η τελετή απονομής τω ν βραβείων θα γίνει στις 17 Μαΐου 2011, στο Μουσείο Μπενάκη, στην οδό Πει­ ραιώς 138, στις 7:00 μ.μ., στο αμφιθέατρο του Μου­ σείου. Στην τελετή απονομής έχουν κληθεί να παραστούν άν­ θρωποι τω ν γραμμάτων και τω ν τεχνών, εκπρόσωποι κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών φορέων και οργανισμών. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.

Τα βραβεία που θα δοθούν •Μυθιστορήματος · Διηγήματος - Νουβέλας · Λογο­ τεχνικού Δοκιμίου - Μελέτης · Ποίησης · Πρωτοεμφανιςόμενου συγγραφέα (στη μνήμα Ηρακλή Παπαλέξη) · Εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου · Λο­ γοτεχνικού βιβλίου για μεγάλα παιδιά

Βραβείο Προσφοράς στο Βιβλίο Το βραβείο απονέμεται στη μνήμη του ιδρυτή του πε­ ριοδικού, Περικλή Αθανασόπουλου.

Η διαδικασία Οι επιτροπές τω ν βραβείων έκριναν το σύνολο της πα­ ραγωγής του 2010. Το υλικό τους αντλήθηκε από τους κοινούς καταλόγους της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ και του Διαβάζω. Έλαβαν, επίσης, υπόψη τους και τις μεμονωμένες πα­ ραγωγές όσων συγγραφέων είχαν την καλοσύνη να αποστείλουν τα βιβλία τους στη διεύθυνση του περιο­ δικού. Η ψηφοφορία είναι μυστική. Το κάθε μέλος της επι­ τροπής αξιολογεί τα βιβλία με σειρά προτίμησης. Το πρώτο βιβλίο στην αξιολόγηση κάθε μέλους πριμοδο-

Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη, Τελετή απονομής Λογοτεχνικών Βραβείων ΔΙΑ ΒΑΖΩ 2θΐο, ίο Μαΐου 2010

τείται με δύο βαθμούς (δηλαδή με 12 βαθμούς αντί με 10 βαθμούς). Το δεύτερο βιβλίο παίρνει 9 βαθμούς, το τρίτο 8 βαθμούς, κοκ. Το τελικό άθροισμα τω ν βαθ­ μών που θα δώσουν τα μέλη της κάθε επιτροπής κρί­ νει και το αποτέλεσμα. Βραβεύεται, δηλαδή, το βιβλίο που θα συγκεντρώσει το υψηλότερο άθροισμα βαθ­ μών. Η ψηφοφορία γίνεται με κλειστό φάκελο ή e-mail που απευθύνεται προς τη δικηγόρο Αθανασία Τριανταφυλλοπούλου-Καλλή, η οποία αθροίζει τους βαθ­ μούς και δίνει το τελικό αποτέλεσμα. Ο φάκελος των αποτελεσμάτων, ανά κατηγορία, παραδίδεται από τη δικηγόρο στη διεύθυνση του Διαβάζω, σφραγισμένος, λίγο πριν από την έναρξη της τελετής απονομής. Τα ψηφοδέλτια βρίσκονται στα χέρια της δικηγόρου προς διευκρίνιση οποιοσδήποτε ερωτήματος ή ένστασης.

Τα βραβεία Τα βραβεία είναι πίνακες τω ν εικαστικών Μιχάλη Αμά­ ραντου, Θανάση Μακρή, Κώστα Νταούλα και Γιώργου Σπυρόπουλου, χορηγία του Μουσείου Φρυσίρα, και συ­ νοδεύονται από χρηματικό έπαθλο 2.000 ευρώ έκα­ στο, χορηγία του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης

δ:λογοτεχνικά βραβεία 2011

Η κριτική επιτροπή για το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και το λογοτεχνικό βιβλίο για μεγάλα παιδιά αποτελείται από τους: Διαμάντη Αναγνωστοποϋλου, Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού σ το Πανεπιστήμιο Αι­ γαίου, Πόλυ Βασιλάκη, εκπαιδευτικό, συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας, ΣούλαΟικονομίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια σ το Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης σ την Προσχολική Ηλικία σ το Δημοκρίτειο Πανεπι­ στήμιο Θράκης, Γιάννη Παπαδάτο, Λέκτορα σ το Τ μήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού σ το Πανεπιστήμιο Αι­ γαίου, κριτικό παιδικής λογοτεχνίας, Γιώργο Παπαντωνάκη, Επίκουρο Καθηγητή σ το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης σ το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Οι χορηγοί Τρίτη 17 Μαίου 20Π

Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138 Έναρξη19:00 Είσοδοςελεύθερη

Ευχαριστούμε θερμά τους χορηγούς της τελετής απο­ νομής των βραβείων, χάρη στους οποίους συνεχίζουμε την παράδοση του θεσμού. ΜΕΓΑΛΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου

Έργων Λόγου. Διευκρινίζεται ότι το Βραβείο Προ­ σφοράς στο Βιβλίο δεν συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο.

Οι κριτικές επιτροπές Η κριτική επιτροπή για τις κατηγορίες μυθιστόρημα, διήγημα - νουβέλα, λογοτεχνικό δοκίμιο - μελέτη, ποίηση, ηρωτοεμφανίζόμενο συγγραφέα αποτελείται από τους: Ευριπίδη Γαραντούδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Νεο­ ελληνικής Φιλολογίας σ το ΕΚΠΑ, Αλέξη Ζήρα, κρι­ τικό λογοτεχνίας, Κώστα Καρακώτια, κριτικό λογοτεχνίας, Κατερίνα Κωστίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Χρι­ στίνα Ντουνιά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεο­ ελληνικής Φιλολογίας σ το Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μανώλη Πιμπλή, δημοσιογράφο, Λίςυ Τσιριμώκου, Καθηγήτρια Θεωρίας της Λογοτεχνίας και Συγκριτι­ κής Γραμματολογίας στο ΑΠΘ.

ΧΟΡΗΓΟΙ Public, Grant Thornton, Ίδρυμα Κώστα & Ελένης Ουράνη, Ίδρυμα Κώστα Δ. Κυριαζή, Εθνικό Κέντρο Βι­ βλίου, Μουσείο Φρυσίρα. Ευχαριστούμε προσωπικά τους κ. Αρη Πετρόπουλο και Δημήτρη Παντελέσκο, Ρόμπυ Μπουρλά, Βασίλη Καζά, Κική Δημουλά, Νίκο Κυριαζή, Κατρίν Βελισσάρη, Βλάση Φρυσίρα. ΥΠΟΣΤΗΡΚΤΕΣ Ευχαριστούμε θερμά τους Αμπελώνες Μητράκου και την Αθηναϊκή Ζυθοποιία για την παροχή τω ν ποτών τους. Ευχαριστούμε προσωπικά τον κ. Φάνη Μητράκο και την κ. Πόπη Διαμαντοπούλου. ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ευχαριστούμε για τη μεγάλη βοήθεια που μας προ­ σφέρουν στη δημοσιοποίηση του γεγονότος τους χο­ ρηγούς επικοινωνίας: Τα Νέα, Athens Voice, ΕΡΤ, Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7 FM, Αθήνα 9.84 FM, Εν Λευκώ 87.7 FM, Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, www.in.gr,www.dculture.gr,www.in21ife.gr.

ΦΕΣΤΙΒΑΛ Μέση Ανατολή ...όταν οι ιδέες εξεγείρονται ΤΑΡΙΚ ΑΛΙ (ΠΑΚΙΣΤΑΝ) ΣΑΛΟΥΑ ΑΛ ΝΑΪΜΙ (ΣΥΡΙΑ) ΓΙΟΑΝΕΣ ΓΚΕΜΠΡΕΓΚΕΟΡΓΚΙΣ (ΑΙΘΙΟΠΙΑ) ΓΚΑΜΑΛ ΓΙΤΑΝΙ (ΑΙΓΥΠΤΟΣ) ΝΤΑΒΙΝΤ ΓΚΡΟΣΜΑΝ (ΙΣΡΑΗΛ) ΝΤΕΝΙΖ ΚΑΒΟΥΤΣΟΥΟΓΛΟΥ (ΤΟΥΡΚΙΑ) ΤΟΥΝΑ ΚΙΡΕΜΙΤΣΙ (ΤΟΥΡΚΙΑ) ΧΟΝΤΑ ΜΠΑΡΑΚΑΤ (ΛΙΒΑΝΟΣ) ΣΟΦΙ ΜΠΕΣΙ (ΤΥΝΗΣΙΑ) ΜΠΟΥΑΛΕΜ ΣΑΝΣΑΛ (ΑΛΓΕΡΙΑ) ΜΑΛΕΚΣΕΜΠΕΛ (ΑΛΓΕΡΙΑ) ΜΠΑΧΑΤΑΧΕΡ (ΑΙΓΥΠΤΟΣ) ΣΟΥΜΠΧΙΧΑΝΤΙΝΤΙ (ΣΥΡΙΑ)

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Βιβλίο και εκπαίδευση ...τι μπορεί να αλλάξει;

190 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΙΟΥ 2011

ΧΟΡΗΓΟΣΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣΠΑΙΔΙΚΗΣΓΩΝΙΑΣ

δ:λογοτεχνικά βραβεία 2011

ΟΙ ΦΙΛΟΙ Οι φίλοι μας είναι πολλοί. Αυτοί που προσέφεραν οι­ κονομική στήριξη και όσοι δραστηριοποιούνται για την αρτιότητα της διοργάνωσης. Ευχαριστούμε τις εκδόσεις: Επίκεντρο, Ίκαρος, Ιωλκός, Κέδρος, Μεταίχμιο, Παπαδήμα, Πατάκη, το Σύλλογο Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών και Το Σπίτι της Κύπρου. Ευ­ χαριστούμε προσωπικά τους κ. Πέτρο Παπασαραντόπουλο και Τάσο Παπαναστασίου, Αικατερίνη Καρύδη, Κώστα Κορίδη, Κάτια Λεμπέση και Ευάγγελο Παπαθανασόπουλο, Νώντα Παπαγεωργίου, Δημήτριο Παπα­ δήμα, Άννα Πατάκη, Θάνο Ψυχογιό και Κώστα Λυμπουρή. Ευχαριστούμε τους εκδότες που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας και φρόντισαν για την έγκαιρη αποστολή των προς εξέταση βιβλίων στα μέλη των κριτικών επι­ τροπών. Ευχαριστούμε το Μουσείο Μπενάκη για τη φιλοξενία της τελετής απονομής τω ν βραβείων και προσωπικά τους κ. Άγγελο Δεληβοριά, Ειρήνη Γερουλάνου και Λιάνα Τσομπάνογλου. Ευχαριστούμε θερμά το γραφίστα Χρήστο Τςοβάρα, που σχεδίασε το επικοινωνιακό υλικό, τον Νίκο Βασιλάκο, δημοσιογράφο, και τον Γιάννη Ευσταθιάδη.

Χατςόπουλος Β. Μιλτιάδης, Ο περατικός, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας

ΔΙΗΓΗΜΑ-ΝΟΥΒΕΛΑ Γκανάς Μιχάλης, Γυναικών, Μικρές και πολύ μικρές ιστορίες, εκδόσεις Μελάνι Γουδέλης Τάσος, Η παρουσία, εκδόσεις Κέδρος ΖέηΆλκη, Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες, εκδόσεις Καστανιώτη Ίσαρης Αλέξανδρος, Βίνκελμαν ή Το Πεπρωμένο, εκδόσεις Κίχλη Καλούτσας Τάσος, Η ωραιότερη μέρα της, εκδόσεις Μεταίχμιο Κιτσοπούλου Λένα, Μεγάλοι δρόμοι, εκδόσεις Μεταίχμιο Κυπραίος Γιώργος, Αλεξάνδρεια, τέλος εποχής, εκδόσεις Ίαμβος Κυριακίδης Αχιλλέας, Κωμωδία, εκδόσεις Πόλις Οικονόμου Χρήστος, Κάτι θα γίνει, θα δεις, εκδόσεις Πόλις Σταθοπούλου Ελεωνόρα, Καλό αίμα, κακό αίμα, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ - ΜΕΛΕΤΗ

Μικρές λίστες υποψήφιων βιβλίων προς βράβευση ΜΥΘΙΣΤΌΡΗΜΑ δ °& Μ

Ακριβός Κώστας, Ποιος θυμάται τον Αλφόνς, εκδόσεις Μεταίχμιο Διβάνη Λένα, Ενα πεινασμένο στόμα, εκδόσεις Καστανιώτη Δούκα Μάρω, Το δίκιο είναι ξόρικο πολύ, εκδόσεις Πατάκη θεοδωρόπουλος Τάκης, Το ξυπόλητο σύννεφο, εκδόσεις Ωκεανίδα Καρυστιάνη Ιωάννα, Τα σακιά, εκδόσεις Καστανιώτη Κοροβίνης θωμάς, Ο γύρος του θανάτου, εκδόσεις Άγρα Μακριδάκης Γιάννης, Ήλιος με δόντια, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας Μιχαλοπούλου Αμάντα, Πώς να κρυφτείς, εκδόσεις Καστανιώτη Νικολάίδου Σοφία, Απόψε δεν έχουμε φίλους, εκδόσεις Μεταίχμιο

Αθήνη Στέση, Όψεις της νεοελληνικής αφηγηματικής πεζογραφίας, 1700-1830. Ο διάλογος με τις ελληνικές και ξένες παραδόσεις στη θεωρία και στην πράξη, εκδόσεις Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Αλεξίου Στυλιανός, Ελληνική λογοτεχνία: από τον Όμηρο στον 20ό αιώνα, εκδόσεις Στιγμή Αποστολίδου Βενετία, Τραύμα και μνήμη, η πεζογραφία των πολιτικών προσφύγων, εκδόσεις Πόλις Δρακονταειδής Δ. Φίλιππος, Αόγος ερειπίων, εκδόσεις Γαβριηλίδης Ζουμπουλάκης Σταύρος, Χ ριστιανοί σ το ν δημόσιο χώρο, Πίστη ή πολιτιστική ταυτότητα;, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας Καραποστόλης Βασίλης, Διχασμός και Εξιλέωση. Περί πολιτικής ηθικής τω ν Ελλήνων, εκδόσεις Πατάκη Παπαχριστόπουλος Νίκος, Το ψυχαναλυτικό ίχνος: Κείμενα για τη νέα ελληνική λογοτεχνία, Παπαδιαμάντης, Καζαντζάκης, Πεντζίκης, Εμπειρικός, εκδόσεις Opportuna Πεντζίκης Γρηγόρης, Το τέλος του μύθου.

διλογοτεχνικα βραβεία 2011

Οι μικρές εξιστορήσεις του Γιώργου Χειμώνα, εκδόσεις Μικρή Άρκτος Ράμφος Στέλιος, Το αδιανόητο τίποτα. Φιλοκαλικά ριζώματα του νεοελληνικού μηδενισμού, εκδόσεις Αρμός Τσουκαλάς Κωνσταντίνος, Η επινόηση της ετερότητας. «Ταυτότητες» και «διαφ ορές» στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, εκδόσεις Καστανιώτη

Βαγενάς Νάσος, Στη νήσο τωνΜακάρων, εκδόσεις Κέδρος Βέης Γιώργος, Μετάξι στον κήπο, εκδόσεις Ύψιλον Βέλτσος Γιώργος, Ανάποδα οδεύει ο δολοφόνος, εκδόσεις Καστανιώτη & Διάττων Ζαφειριού Σταύρος, Ενοχικόν. Ο μονόλογος ενός δράστη, εκδόσεις Νεφέλη Λιοντάκης Χριστόφορος, Σ τ ο τέρμα της πλάνης, εκδόσεις Καστανιώτη Μαρκόπουλος Γιώργος, Κρυφός κυνηγός, εκδόσεις Κέδρος Μαυρουδής Κώστας, Τέσσερις εποχές, εκδόσεις Κέδρος Παναγιώτσυ Ευτυχία, Μαύρη Μωραλίνα, εκδόσεις Κέδρος Χριστοδούλου X. Δήμητρα, Πώς αυτοκτονούν οι Ασσύριοι, εκδόσεις Πατάκη Χιόνης Αργύρης, Ο,τι περιγράφω με περιγράφει, εκδόσεις Γαβριηλίδης

_ 22 °£ Μ

ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝ1ΖΟΜΕΝΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Αφεντουλίδου Αννα, Ελλείπον σημείο, εκδόσεις Πανδώρα (ποίηση) Γεννάρης Μιχάλης, Πρίγκιπες και δολοφόνοι, εκδόσεις Ίνδικτος (μυθιστόρημα) Κάββαλου Στέργια, Αλτσχάιμερ Trance, εκδόσεις Τετράγωνο (διήγημα) Καλλέργη Λένα, Κήποι στην άμμο, εκδόσεις Γαβριηλίδης (ποίηση) Κασκάλη Δώρα, Σ το τρένο, εκδόσεις Γαβριηλίδης (διήγημα) Λάμπρου Μάρτυ, Κόπιτσες, εκδόσεις Οσελότος (διήγημα) Μελιδώνης Ανέστης, Αστέρια από χαρτί, εκδόσεις Γαβριηλίδης (ποίηση) Νικολοπούλου Βάσω, Βασιλική, εκδόσεις Πόλις (νουβέλα)

Ρακόπουλοςθοδωρής, Φαγιούμ, εκδόσεις Μανδραγόρας (ποίηση)

Αγγελίδου Μαρία (κείμενο), Δημητρίου Γιώργος (εικονογράφηση), Το βιβλίο των πειρατών, εκδοτικός οίκος A. Α. Λιβάνη Δαρλάση Αγγελική (κείμενο), Σαμαρτζή Ίρις (εικονογράφηση), Το δέντρο που είχε φτερά, εκδόσεις Παπαδόπουλος Δενδρινού Φίλια (κείμενο), Το καπέλο του καλλιτέχνη Βίνσεντ Βαν Γκογκ, εκδοτικός οίκος A. Α. Λιβάνη Λαμπρέλλη Λίλη (κείμενο), Στεφανίδη Φωτεινή (εικονογράφηση), Το κρυμμένο νερό, εκδόσεις Πατάκη Μητακίδου Σούλα, Τρέσσου Ευαγγελία (κείμενο), Βέιτας Απόστολος (εικονογράφηση), ΗΜαίρη Πινέζα, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο Μιχαήλ Σύρμω (κείμενο), Δεληβοριά Μυρτώ (εικονογράφηση), Ξένοι σ το Αιγαίο, εκδόσεις Παπαδόπουλος Μπουλώτης Χρήστος (κείμενο), Παπατσαρούχας Βασίλης (εικονογράφηση), Τα πολύτιμα σκουπίδια του κυρίου No, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Παπαθεοδούλου Ανιώνης (κείμενο), Δεληβοριά Μυρτώ (εικονογράφηση), Η πόλη που έδιωξε τον πόλεμο, εκδόσεις Πατάκη Χαραλάς Κώστας (κείμενο), Σταματιάδη Ντανιέλα (εικονογράφηση), Το κουτί του θυμού, εκδόσεις Μεταίχμιο Χαρίτος Κυριάκος (κείμενο), Σταματιάδη Ντανιέλα (εικονογράφηση), Το βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων, εκδόσεις Μεταίχμιο

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Π Α ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΙΔΙΑ θεοφανοπούλου Τζένη, Χωρίς τη μαμά μου, εκδόσεις Ψυχογιός Κοντολέων Μάνος, Ανίσχυρος άγγελος, εκδόσεις Πατάκη Λυχναρά Λίνα, Τα άλογα της πράσινης κοιλάδας, εκδόσεις Πατάκη Μακρής Α. Κωστής, Ο Πιοζ Νάμε και οι πέντε γάτες, εκδόσεις Πατάκη Μανδηλαράς Φίλιππος, Κάπου ν’ ανήκεις, εκδόσεις Πατάκη

:R ISS IRAS M USEUM Αθήνα, Tnfl.: 210 3234678

(T 1 G C B

culture.

* Η Κ Α Θ Η Μ Ε Ρ ΙΝ Η ito d a y .g r

δ:λογοτεχνικά βραβεία 2011

Νικάνδρου Δέσποινα, Δίδυμα όνειρα σ ε μαύρο ροζ, εκδόσεις Έναστρον Παπαγιάννη Μαρία, Το δέντρο το μονάχο, εκδόσεις Πατάκη ΓΊριοβόλου Ελένη, Τσόκο Μπλοκ, εκδόσεις Καστανιώτη Σαραντίτη Ελένη, Η καλεσμένη των Χριστουγέννων, εκδόσεις Πατάκη Σβορώνου Ελένη, Στον αστερισμό των διδύμων, εκδόσεις Πατάκη

Αιτιολογίες των επιτροπών κρίσης Α) Αιτιολογίες της επιτροπής κρίσης των βιβλίων ενηλίκων Προφανώς, πολλές διαφοροποιήσεις δεν μπορούν να υπάρξουν από χρόνο σε χρόνο, όταν θέλουμε να διερευνήσουμε την ταυτότητα της εκδοτικής μας παρα­ γωγής. Υπάρχουν ορισμένες σταθερές διαπιστώσεις, όπως αυτή που προβάλλει και φέτος στα βιβλία που συμπεριλαμβάνονται στο είδος του διηγήματος. Σπανίως οι επιτροπές αξιολόγησης και βράβευσης του Δια­ βάζω είχαν διαφορετική γνώμη: το διήγημα, ή το μεγάλο διήγημα, η νουβέλα, ένα μεικτό είδος που έχει χαρακτηριστικά και του μυθιστορήματος και της σύν­ τομης ιστορίας, ανέκαθεν είχαν σημαντική παρουσία στην εκδοτική ταυτότητα μιας χρονιάς. Μάλιστα, κατά την τελευταία εικοσαετία, όπου οι νέες αφηγηματικές τεχνικές ευνοούν τις μικρές φόρμες και δανείζονται ___ πολύ συχνά μέσα έκφρασης και γλώσσες από άλλες S τέχνες, το διήγημα διανύει μία από τις πιο ανθηρές πε24 ριόδους του. °> Το μυθιστόρημα του 2010, επίσης, επαναλαμβάνει Μ πολλά από τα θεματικά και μορφολογικά στοιχεία που διακρίναμε και σε προηγούμενες χρονιές. Έχει γίνει σε πολλές περιπτώσεις ιδιαίτερα στοχαστικό, με την ανά­ πτυξη σκέψεων και προβληματισμών για την πολιτική, έχει αποβάλλει την αφέλεια και τον αυθορμητισμό που το διέκριναν ως ακόμα τη δεκαετία του ’80, και ταυτό­ χρονα βάζει με πιο απαιτητικό τρόπο στον σύγχρονο αναγνώστη ερωτήματα για πράγματα που νόμιζε λυ­ μένα ή ότι τα είχε αφήσει πίσω του. Λόγου χάριν, η αναψηλάφηση της νεότερης ιστορίας, που ως πρό­ σφατα ήταν δουλειά της επιστήμης, εδώ και κάμποσο καιρό έχει γίνει προνομιακό πεδίο για τους μυθιστοριογράφους. Και ακόμα, η συνειδητοποίηση ότι είμα­

στε πλέον πολίτες του κόσμου, χωρίς προστατευτικά όρια, έχει ελαττώσει κατά πολύ στα ανάλογα βιβλία την εμφάνιση του άλλου τόπου ή του άλλου ανθρώπου ως ξένου και ακατανόητου. Το ίδιο και η ποίηση. Σε μια εποχή όπου το μεγάλο κοινό έχει κερδηθεί ολοσχερώς από τη μεγάλη φόρμα, από τα πολυσέλιδα βιβλία, η πυκνή γλώσσα της ποίη­ σης παραμένει για σχετικά πολλούς και απαιτητικούς αναγνώστες η έξοδος προς τη μαγεία, προς το ασύλ­ ληπτο, προς το υποβλητικό. Βέβαια, όπως σε όλα τα είδη της λογοτεχνίας, έτσι και στη γλώσσα της ποίησης ξεχωρίζουν φωνές ιδιόμορφες και ποικίλες τεχνικές. Ίσως με μια μικρή υποχώρηση του κρυπτικού και πολύ συνειρμικού λόγου, και, αντιστοίχως, με μια άνοδο και αριθμητική αύξηση τω ν φωνών εκείνων που είναι εξομολογητικές και στοχαστικές, τα βιβλία που ξεχώρισαν φέτος και που αναγκαστικά περιορίστηκαν στα δέκα, δεν είναι πια βιβλία που εκφράζουν, όπως παλαιότερα, τη συναισθηματική εντύπωση. Σχεδόν στο σύνολό τους προχωρούν πολύ βαθύτερα και αποτελούν στην ουσία συγκροτημένες θεωρίες για τη θλίψη, το χρόνο, την ανθρώπινη ταυτότητα, την ιστορία, τους μύθους. Και από άλλες χρονιές έχει γίνει φανερό ότι τα βιβλία που ανήκουν στον κύκλο των δοκιμίων, τω ν μελετών, ακόμα και εκείνων που δεν έχουν μόνο λογοτεχνικό ή φιλολογικό αντικείμενο αλλά επεκτείνονται σε ό,τι γε­ νικά ονομάζουμε επιστήμες του ανθρώπου, είναι δύ­ σκολο να βγουν έξω από τον κύκλο του λόγιου κοινού, τω ν ανθρώπων της διανόησης που, παλαιότερα περισ­ σότερο και όχι τώρα, ήταν οι προπομποί του καινούρ­ γιου στις κοινωνίες της Δύσης. Σ’ αυτό τον χώρο της διανόησης τα φαινόμενα της κρίσης είναι εντονότερα, καθώς οι νέες ιδέες, όταν και όποτε υπάρχουν, δεν περνούν πια εύκολα στο ευρύτερο κοινό. Ωστόσο, ολοένα και περισσότερο, όπως φαίνεται και από τα δέκα βιβλία που προκρίθηκαν φέτος, εμφανίζονται ερευνητικές προσπάθειες που θέλουν να αναλύσουν την πολυπλοκότητα τω ν σύγχρονων φαινομένων. Πράγμα που δείχνει ότι τείνει στην ελληνική, όπως και στη διεθνή, παραγωγή τέτοιων έργων, να παρουσιά­ ζονται θέματα που αφορούν ταυτόχρονα στην κοινωνιολογία, στη λαογραφία, στη λογοτεχνία, στη θεωρία τω ν πολιτισμών, στις κοινωνικές ταυτότητες κ.ο.κ. Τέλος, αν και φαίνεται το αντίθετο, το πιο δύσκολο έργο της επιτροπής είναι να επιλέξει μία δεκάδα των καλύτερων πρώτων βιβλίων ποίησης ή πεζογραφίας πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων. Είναι η κατηγορία

Big decisions follow you around.

Οι στιγμές που συνοδεύουν κάθε σας δύσκολη απόφαση είναι μοναδικές και απαιτούν διαύγεια και προσήλωση. Εμείς στην Grant Thornton είμαστε δίπλα σας, με ευθύνη για τον πολιτισμό, τις τέχνες και τα γράμματα.

Q www.grant-thornton.gr

Grant Thornton Audit · Tax · Advisory

id. Grant Thornton Greece is a member firmof Grant Thornton International LI I(Grant Thornton Int. i worldwidepartnership. es toGrantThorntonar--------aredelivered independently by the memberfirms.

δ : λογοτεχνι κά βραβεία 2011

Τα δύο τρία τελευταία χρόνια έχουν εκδοθεί αρκετά βι­ βλία στα οποία οι ήρωες ή οι ηρωίδες (αγόρια και κορί­ τσια), σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση και με υφολογικό στοιχείο το χιούμορ, ασκούν κριτική στις πράξεις τους, στην οικογένειά τους, στο σχολείο τους και γενικά στον άμεσο κοινωνικό τους περίγυρο. Είναι αλήθεια ότι ορι­ σμένα από αυτά διατηρούν μια πρωτοτυπία και αποτυ­ πώνουν μια περισσότερο σύγχρονη και φρέσκια ματιά του κοινωνικού περίγυρου από την οπτική γωνία του παιδιού. Στα περισσότερα όμως πίσω από το χιούμορ αναδύεται ξεκάθαρα ο ενήλικος και η εμπειρία του. Όσον αφορά τα εικονογραφημένα, η επιτροπή παρα­ τηρεί ότι όλο και περισσότερο η εικονογράφηση είναι αφαιρετική, παρόλο που επιμένει να αναπαριστά αφπΒ) Αιτιολογίες της επιτροπής κρίσης των παιδικών γηματικά την ιστορία. Οι περιπτώσεις όμως, όπου η ει­ βιβλίων κόνα ερμπνεύει, συμπλπρώνει ή και ανατρέπει το Το έργο της επιτροπής βραβείων του περιοδικού Δια­ περιεχόμενο, εξακολουθούν να είναι περιορισμένες. βάζω για το έτος 2010, ήταν να κρίνει βιβλία στις κα­ Όσον αφορά τη θεματολογία τω ν δύο κατηγοριών τηγορίες εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και λογο­ έχουμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα: 1) Τα βιβλία για μεγάλα παιδιά και εφήβους αναφέροντεχνικό βιβλίο για μεγαλύτερα παιδιά. Κριτήρια για την κατάρτιση της βραχείας λίστας ήταν τα ται, άλλοτε με ρεαλιστικό τρόπο και άλλοτε κάνοντας επίκληση στη φαντασία, σε θέματα όπως οι σχέσεις βιβλία να παρουσιάζουν ενδιαφέρον είτε ω ς προς τη σύλληψη του θέματος είτε ως προς τη λογοτεχνική του τω ν εφήβων μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο αλλά πραγμάτωση. Να υπάρχει πρωτοτυπία, ευρηματικό- και γενικότερα στην κοινωνία. Επίσης, πραγματεύον­ τητα, χιούμορ, περιπέτεια, ενδιαφέρουσα πλοκή, εύ­ ται θέματα σχετικά με τη λαϊκή παράδοση, τα ιστορικά στοχη και πρωτότυπη εικονογράφηση (για τα γεγονότα και τη μυθιστορηματική τους ανάπλαση, το εικονογραφημένα), λεξιλογικός πλούτος, επεξεργασία πένθος και τη διεργασία του, την εικόνα των εφήβων και τις συγκρούσεις τους με τον εαυτό τους και τους σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων, ποικιλία γλωσσολογικών καταστάσεων, έτσι ώστε το παιδί να οικειο- άλλους. Τέλος, επισημάναμε και θέματα που άπτονται ποιηθεί, διαβάζοντας το βιβλίο, λειτουργίες του της οικολογικής και αστυνομικής μυθοπλασίας. γραπτού λόγου. Να μη χρησιμοποιούνται η λογοτεχνία 2) Τα εικονογραφημένα βιβλία για μικρότερα παιδιά και η λογοτεχνικότητα ως πρόσχημα, έτσι ώστε τα νοή­ αναφέρονται, άλλοτε με φαντασία και αφαιρετικό ματα και οι σημασίες να υπονοούνται, δηλαδή τα παιδιά τρόπο και άλλοτε με ρεαλισμό και χιούμορ, στην παι­ να παρακινούνται να σκεφτούν αυτό που κρύβεται πίσω δική ηλικία και τη βίωσή της από τα παιδιά, στη σύγ­ από τις λέξεις και τις εικόνες. Επίσης, να μην υπάρχει χρονη οικολογική, πολιτική και πολυπολιτισμική άμεσος και έμμεσος διδακτισμός και να αφήνει στον πραγματικότητα. Σ’ αυτή την κατηγορία έχουμε εντά­ ξει και δύο βιβλία που μιλούν για την τέχνη και την αναγνώστη τη δυνατότητα να αυτενεργήσει. ιστορία μέσα από τη μυθοπλασία, δημιουργώντας εν­ Κατά το 2010 εκδόθηκαν πολλά βιβλία. Η τεχνολογία διαφέρουσες γέφυρες ανάμεσά τους. Τέλος, και στις αλλά και το εικαστικό αποτέλεσμα αρκετών εικονογράφων επέδρασαν έτσι ώστε το αισθητικό αποτέλε­ δύο κατηγορίες εντάξαμε και βιβλία που υπερβαίνουν σμα πάρα πολλών βιβλίων, όλων των κατηγοριών και το ν επετειακό - εορταστικό τους χαρακτήρα. ιδιαίτερα των εικονογραφημένων, να είναι ικανοποιη­ Γνωρίζοντας έτσι κι αλλιώς ότι η αντικειμενικότητα τικό. Από την άλλη όμως πλευρά, η μεγάλη εκδοτική είναι ...υποκειμενική, ως αναγνώστες και αναγνώστριες παραγωγή δεν συνοδεύτηκε πάλι, όπως είχαμε και της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας εκφράζουμε την πέρσι επισπμάνει, από ανάλογη αύξηση της λογοτε­ ελπίδα να έχουμε πολύ περισσότερα «καλά» λογοτε­ χνικά βιβλία για παιδιά τη χρονιά που διανύουμε. ■ χνικής ποιότητας.

που χρειάζεται το περισσότερο ψάξιμο, και, επίσης, είναι η κατηγορία όπου η βοήθεια από τη μεριά της κρι­ τικής βιβλίου είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Δύσκολα ένα πρώτο βιβλίο γίνεται αμέσως γνωστό και ακόμα πιο δύσκολα ένα τέτοιο βιβλίο μπορεί να ανταγωνιστεί έργα παλαιότερων και καταξιωμένων και να ξεχωρίσει. Όλες αυτές οι δυσκολίες όμως συνιστούν και το γοη­ τευτικά ριψοκίνδυνο ενός βραβείου πρωτοεμφανίζόμενου λογοτέχνη. Το ενθαρρυντικό είναι ότι αρκετές φορές η επιτροπή του Διαβάζω ανέλαβε το ρίσκο να ρίξει τα φώτα της σε τέτοιες νέες φωνές, και αρκετές φορές χτύπησε σε καλή φλέβα.

Μ ΕΓΑΛΟ Σ Χ Ο ΡΗ ΓΟ Σ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Χ Ο ΡΗ ΓΟ Ι

L lb liC

Ο

GrantThornton | ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ

Υ Π Ο Σ Τ Η Ρ ΙΚ Τ Ε Σ ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ

Μ Η ΤΡΑΚ Ο Υ AMSTEL Χ Ο Ρ Η Γ Ο Ι Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ Σ

ΤΑ ΝΕΑ α8ήν||!

ATHENS!

ΔΕΥΤΕpa

du-gr

e n jg jg ij

Ω / .7

in@life

E X c u ltu r e .g r

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ^ ε π ίκ ε ν τρ ο »

#

W

ΙΚΑΡΟ Σ

Μ ε τ α ιχ Μ ίο

IOLI ΟΧ

([) Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ

ΚΕΔΡΟΣ Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ

www.patakis.gr

9Γ

to

δ:εκδηλώ σεις

Ρομαντισμός

και σύγχρονη τέχνη ο Μουσείο Φρυσίρα διοργανώνει σεμινάριο Ιστορίας της Τέ­ χνης με θέμα «Ρομαντισμός και σύγχρονη τέχνη, η επιρροή του ρομαντικού κινήματος σ το χώρο της τέχνης». Εισηγητής του σεμιναρίου εί­ ναι ο Στέφανος Ροςάνης, ποιητής και δοκιμιογράφος. Στις ενότητες του σ ε­ μιναρίου θα επιχειρηθεί η διερεύνηση της επιρροής του ρομαντικού κινήμα­ τος στα κορυφαία κινήματα της ευρω­ παϊκής τέχνης κατά το 19ο και 20ό αιώνα, όπως ο μοντερνισμός, ο εξπρε­

Τ

σιονισμός και ο υπερρεαλισμός. Το σεμινάριο χωρίζεται σ ε έξι ενότητες οι οποίες μπορούν να παρακολουθηθούν συνολικά ή μεμονωμένα. Οι ενότητες που θα εξεταστούν είναι: Το ρομαντικό κοσμοείδωλο και η επί­ δρασή του σ το ν χώρο τω ν τεχνών. Κλασικό, νεοκλασικό και ρομαντικό: σύγκρουση και ανατροπή. Η μυθολο­ γία του ρομαντικού και η αξίωσή του απόλυτου στην τέχνη. Ρομαντισμός και μοντερνισμός: η επικαιρότητα του ρομαντισμού. Υπερρεαλισμός: ο απόγονος του ρομαντισμού. Τα μεταρομαντικά ρεύματα του εικοστού αιώνα: συμβολισμός, εξπ ρεσιονι­ σμός, σύγχρονη τέχνη. Με τη ν ολοκλήρωση του σεμινα­ ρίου δίνεται βεβαίωση παρακολού­ θησης. 1

INFO Μουσείο Φρυσίρα 2 ΜαΐΟυ - 6 Ιουνίου 2011, κάθε Δευτέρα 19 00-20.30

Η εξωτερική όψη του Μουσείου Φρυσίρα στην Πλάκα

Πληροφορίες - δηλώσεις συμμετοχής έως 28 Απριλίου στη Γραμματεία του Μουσείου: 210-33-16-027,210-33-16.028,210-32.34-678, e-mail: info@ifrissirasmuseum.com

Antonio Tabucchi «Ταξίδια μέσα κι έξω από το χρόνο»

INFO Μέγαρο Μουσικής 19 Μάίου

Ο Α ντόνιο Ταμπούκι, μια από τις αντιπροσωπευτικότερες φ ω νές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, μας είναι πολύ γνω στό ς από τα έργα του Έ τσ ι ισ χυρίζεται ο Περέιρα, Η γραμμή το υ ορίζοντα, Η νοσταλγία του πιθανού κ.ά. Είναι ο κυριότερος μεταφραστής σ τα ιταλικά και μελετητής του μεγάλου Πορτογάλου λογοτέχνη Φερνάντο Π εσσόα, ενώ τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σ ε π ερισσότερες από σαράντα χώρες. Προλογίζει ο μεταφρα­ στής του σ τη χώρα μας Ανταίος Χρυσοστομίδης. ■

The Jack DeJohnette

Group α που μας επισκέπτονται κο­ ρυφαίοι εκπρόσωποι της τζαζ.

Ν

Ο Τςακ Ν τε Τ ςονέτ είναι εκ­ πρόσωπος της μεγάλης σχολής τω ν Μπιλ Έ βανς και Μάιλς Ντέιβις της τζαζ-ροκ επανάστασης του Bitches Brew. Μέλος επίσης της άτυπης «σχ ο­ λή ς» τω ν Ρόυ Χέυνς, 'Ελβιν Τζόουνς, Τόνυ Ουίλλιαμς και όλων αυτών που έχτισαν την post-bop εξέλιξη. Είναι ένας ντράμερ-θρύλος, πολυστυλιστικός ερευνητής, ηγέτης μπάντας, ακό­ μη και πιανίστας! Χρησιμοποίησε στοιχεία ρυθμ-εν-μπλουζ, ροκ, φανκ, αφρο-ισπανικά, ακόμη και free-jazz, επαναδιατυπώνοντάς τα με δημιουρ­ γικό τρόπο. Έγινε γνω στός με το «σχεδόν ψυχεδελικό» κουαρτέτο του Τσαρλς Λόυντ, ενώ μαζί με το ν Κιθ Τζάρρετ και το ν Γκάρυ Πήκοκ συναποτελούσαν το Standards Trio, που εδώ και τρεις δεκαετίες ανοίγει νέους ορίζοντες διαγράφοντας εκπληκτική πορεία. Υπήρξε μέλος σημαντικών σχημάτων, συνδημιουργώντας με π ροσωπικότητες όπως οι Λ έ σ τερ Μπόουι, Ά λ εξ Φόστερ, Μπομπ Μόουζες, Τσίκο Φρήμαν, Τ ζο ν Αμπερκρόμπι, Τ ζο ν Σκόφιλντ. Εχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις, μεταξύ αυτών

και με Γκράμμυ, ενώ οι προτάσεις του στη new age και τη world έκφραση, ειδικά την τελευταία τριετία, γνώρισαν τεράστια αποδοχή σ ε φεστιβάλ όπως του Λονδίνου και του Μοντρέ. Από τις αρχές του 2010 ο Ντε Τζονέτ έχει νέο γκρουπ, απαρτιζόμενο από το ν άλτο σαξοφωνίστα Ροΰντρες Μαχάνθαππα, το ν κιθαρίστα Ντέιβιντ Φιουτσίνσκι, το ν πιανίστα-κημπορντίσ ταΤ ζό ρτζ Κόλιγκαν και τον μπασίστα, φίλο και μόνιμο συνεργάτη του, Τζέρομ Χάρις. Στη Στέγη θα έχει μαζί του σ το σαξόφωνο έναν μουσικό με σημαντική καριέρα, το ν Ραβί Κολτρέιν. 1

Το γκρουπ του Τζακ Ντε Τζονέτ

INFO Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών 17 Μάίου 2011, 20.30, Κεντρική Σκηνή

Κλήμπς Ναυρίδης «Ψυχολογία της κρίσης» Ο Κλήμης Ναυρίδης, πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, καθηγητής Ψυχολογίας σ το Πανεπιστήμιο Αθηνών, μιλάει για τη ν κρίση και την ψυχο­ λογία που επιφέρει. Σε συνεργασία με τη ν Ελληνική Εταιρεία Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας. ■

|Νρο Μέγαρο Μουσικής ιι Μάίου

δ:εκδηλώ σεις Denis Podalydes

Η υπόθεση Τζέκιλ

Τ

ο μυθιστόρημα παραμένει εμπνευστής τη ς θεατρικής σκη­ νής. Στην Υ πόθεση Τζέκιλ

παρακολουθούμε τη ν εξομολόγηση του δρος Τζέκιλ λίγο πριν το θάνατό του - τ ο τελευταίο κεφάλαιο του γνω ­ στού μυθιστορήματος του Ρ. Λ. Στίβ ενσον Δ ρ Τζέκιλ και μ ίσ τε ρ Χάιντ όπως διασκευάστηκε ειδικά για το ν δημοφιλή ηθοποιό από τη ν Κριστίν Μονταλμπετί- καθώς αφηγείται τα στάδια τη ς δημιουργικής μανίας που το ν οδήγησε σ την εφεύρεση ενός φαρμάκου για τη ν εξουδετέρ ω ση του «κακού» εαυτού. Στην πραγματι­ κότητα, βέβαια, συμβαίνει το αντί­

INFO Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών 24-26 Μάίου 2011, 20.30, Κεντρική Σκηνή

Φωτογραφίες από τη θεατρική παράσταση «Η υπόθεση Τζέκιλ»

ρας του γαλλικού θεάτρου, ο Ντενί Πονταλιντές έχει κυρίως συνδεθεί με τη ν ερμηνεία του κλασικού ρεπερτο­ ρίου, αφού, ω ς εταίρος τη ς Κομεντί Φρανσέζ, έχει δοκιμαστεί σε κορυ­ φαίους ρόλους. Ό μως ο δραματικός μονόλογος Η υπόθεση Τζέκιλ, που ερμήνευσε σ τις αρχές του 2010 σ το Τεάτρ ντε Σαγιό, συνεπήρε κοινό και κριτικούς, γιατί εδώ η διαδικασία της μεταμόρφωσης εκτίθεται σ ’ όλη της τη διαφάνεια. Η παράσταση, με το σκηνικό του Ερίκ Ριφ να παραπέμπει σ τα ομιχλώδη σοκάκια του Λονδίνου και το κοστούμι του ευυπόληπτου δρος Τζέκιλ ραμμένο από το ν Κρι-

θετο: το τερα τώ δες δημιούργημα κα­ τατρώει το ν δημιουργό, καθώς όσο προχωράει η αφήγηση ο αφιερωμέ­

στιάν Λακρουά, μεταδίδει αυτή τη

νος στην έρευνα της δυαδικότητας τη ς ψυχής δρ Τζέκιλ καταλαμβάνεται από το αρνητικό alter ego του. Α σ τέ ­

τεχνίας του 19ου αιώνα, που εξε­ ρευνά τις κρυφές πλευρές του αν­ θρώπινου ψυχισμού. ■

σκοτεινή, ιδιαίτερα λεπταίσθητη ατμόσφαιρα τη ς φανταστικής λογο­

Περί 54 ζώων ε π ιμ έ λ ε ια

Άννα Α. Λυδάκη & Γιάννης Ν. Μπασκόζος

κείμενα για τη

φιλοζωία

ΜΕ

ΛΟΓΙΚΗ

ΚΑΙ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

Έλληνες και ξένοι πανεπιστημιακοί, λογοτέχνες και δημοσιογράφοι, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, γράφουν μικρές ιστορίες και σκέψεις για τα ζώα, για τα όντα που συχνά γίνονται αποδέκτες μιας απαράδεκτης συμπεριφοράς εκ μέρους του ανθρώπου. Οι συγγραφείς παρουσιάζουν τεκμηριωμένα και με επιχειρήματα τα δικαιώματα των ζώων και τονίζουν ότι είναι καιρός να βάλουμε ένα τέλος στην οίηση που χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος και στην ανήθικη συμπεριφορά του απέναντι στα ζώα.

I

αΠ0ΚΜΕΒ1Β^«γ^ ® μλμ«

\ Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Γ ια α ν α γ ν ώ σ τ ε ς μ ε α π α ι τ ή σ ε ι ς

ρ s i c h ο g i

δ:θερμιδω ριανά οξύτονα ΤΟΥ Α Λ ΕΞΗ ΖΗΡΑ

Ο οθωμανικός μεσαίων και η ανακαχαακευή της ιστορία

ο ότι συνεχίζεται π κατακραυγή για τη «φιλοσοφ ία» της τηλεοπτικής σειράς του «Σκάι» 1821, την προ­ ετοιμασία όσο και τα ποικίλα ανατριχιαστικά και αμφίβολης επιστημοσύνης που

Τ

λωσή τους σ ’ αυτά. Τ ο εντυπωσιακό όμως είναι ότι στη συντριπτική τους πλειονότη­ τα οι γερμανοί και οι άγγλοι νεότεροι «ιστορικοί» που αγάπησαν τα θέλγητρα

λέγονται στις συζητήσεις οι οποίες ακο­ λουθούν, είναι τουλάχιστον ένα παρήγορο

της αποδόμησης, κατά τύχη συνέπεσε να μη διαλέξουν ή να μην κατευθυνθούν να διαλέξουν ω ς αντικείμενο της έρευνάς τους τις κοινωνίες της «προηγμένης» Ευ­

σημάδι. Ό τι επιτέλους υπάρχουν κάποιες φω νές (ανάμεσα σ ’ αυτές και σοβαρές) που αντιδρούν στην προχειρότητα, σ τον νεοσταλινισμό και στην αντιεπιστημονικότητα πολλών θέσφ ατω ν που επιχειρεί να εγκαταστήσει στην τρέχουσα έρευνα η γενιά τω ν αποδομιστών τη ς ιστορίας, πλήττοντας τη λογική του ενιαίου της κοι­ νωνικής θεώρησης και προτείνοντας έναν πολιτικό χάρτη γεμάτο με κατακερματι­ σμένες τα υτότητες ή συλλογικότητες που η κάθε μια είναι οχυρωμένη στην ομφα-

δ

λοσκοπική της «αυτονομία». Προφανώς η ιδεολογική προετοιμασία της σειράς που παρακολουθούμε σ τον «Σκάι» δεν προέκυψε χθες. Τα αγγλικά και τα αμερικα­ νικά πανεπιστήμια που εργάστηκαν συ­ στηματικά κατά την τελευταία εικοσαετία προς αυτήν τη ν κατεύθυνση, την προ­ γραμματική προώθηση δηλαδή τω ν θεω­ ριών της αποδόμησης σ ε όλο το φάσμα τω ν κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπου­ δών, τροφ οδότησαν τις χώρες της λεγά­ μενης περιφέρειας με στρατιές νέω ν «επι­ στημόνων». Οι οποίοι, ω ς προς την ιστο­ ρία τουλάχιστον, ανακάλυψαν το γνωσιακό αντικείμενό τους σ ε παρωνυχίδες γε­ γονότω ν και τριτεύουσας σημασίας επει­ σόδια τα οποία μεγέθυναν σ το έπακρο για να δικαιολογήσουν την εμμανή προσή­

ρώπης αλλά τις κοινωνίες της περιφέρειας: τα Βαλκάνια, τις χώρες του πρώην σοβιε­ τικού μπλοκ, την Τουρκία κ,ο.κ. Αυτές, αν όχι οι παρωνυχίδες αλλά τα με­ μονωμένα, ξεκάρφωτα επεισόδια είναι αν­ τικείμενο και του τηλεοπτικού 1821, κα­ θώ ς η κυρίαρχη πεποίθηση τω ν συντελε­ σ τώ ν του, της επιστημονικής του ομάδας δηλαδή, είναι ότι ο εστιασμός σ τα επιμέρους και η διόγκωσή τους μπορούν να επι­ φέρουν σε βάθος χρόνου το πολιτικώς ποθούμενο: την αποσάθρωση του κοινωνι­ κού ιστού. Για την ώρα οι άρχουσες, επι­ τελικές ομάδες χωρών όπως η δική μας εί­ ναι σε ευθεία αντιπαράθεση με το λαό, αλ­ λά αν η σαρωτική αποδόμηση τω ν συνε­ κτικών εθνικών μύθων είναι προϋπόθεση για την εφαρμογή της τωρινής πολιτικής «ορθότητας», αν ο επιμερισμός τω ν ιστο­ ρικών ευθυνών αλλάξει και αλλάξουν τα ποσοστά του (όπως έχει ήδη συμβεί σε ση­ μαντικό μέρος της ηγεσίας της Κύπρου) η αποδόμηση μπορεί να ανοίξει το δρόμο για νέες, υβριδικές ταυτότητες και νέες υβριδικές συνειδήσεις. Άλλωστε, ένα μέ­ ρος της διανόησης της αριστερός είναι ήδη πρόθυμα συντεταγμένο με το πνεύμα της «Ν έας Εποχής». Απομένει να περάσει η «επιβεβλημένη» από τους πάτρωνες τω ν

Βρυξελλών πολιτική ορθότητα όχι μόνο

έκανε γνω στό ο φιλόλογος Κ ώστας Σπα­

μέσα από τα ΜΜΕ αλλά και μέσα από την εκπαίδευση σ ε όλες τις βαθμίδες της. Πράγμα που έχει ήδη εφαρμοστεί στην Κύπρο και που είναι βέβαιο ότι θα φροντί­ σουν να περάσει και σ τα δικά μας σχολεία

νός, σ ε άρθρο τού 1974: «Η Λάρισα σ το οδοιπορικό του γάλλου Ρομπέρ ντε Ν τρ ε», Θεσσαλίκή Εστία, τχ. 1.

οι τοπικοί μεταπράτες του σχεδίου της προσαρμοσμένης στην αγορά παιδείας. Για να επιστρέφουμε σ το 1821, αρκετοί από όσους σχολίασαν τα πρώτα επεισόδια της σειράς θεώρησαν ότι οι δημιουργοί της ήταν λειψά πληροφορημένοι, ότι δεν γνώριζαν κυρίως τα προεπαναστατικά και για τούτο έπεσαν σε πολλές αντιφάσεις ή ανακολουθίες. Η δική μου γνώμη δεν είναι αυτή. Γνώμονάς τους ήταν η ανακατασκευή μιας ιστορικής αφήγησης για την τουρκοκρατία που να προσανατολίζεται, έ σ τω και αναχρονιστικά, σ το δόγμα της πολυπολιτισμικότητας, δηλαδή σ το δόγμα τω ν μοιρασμένων σ ε αναρίθμητα κομμά­ τια συλλογικοτήτων κάτω από μια ενιαία σκέπη εξουσίας. Τι επιτάσσει, λ.χ., η πολι­ τική ορθότητα ώ σ τε να υποχωρήσουν οι αντιστάσεις του υπάρχοντος κοινωνικού σώματος; 'Οτι Έλληνες και Οθωμανοί ήταν μια αδελφότητα λαών, τουλάχιστον στους πρώτους αιώνες της Αυτοκρατορίας, ότι δεν υπήρχαν στην ουσία κυρίαρχοι και κυ­ ριαρχούμενοι, α φέντες και δούλοι, και πά­ ντω ς σ ε μια αγροτική κοινωνία (εδώ μπαί­ νει και ολίγος Μαρξ) δεν υπήρχαν οι ε σ ω ­ τερικές ανάγκες, οι προϋποθέσεις και οι συνθήκες για τη δημιουργία εξεγέρσεω ν και, αργότερα, κινημάτων ανεξαρτησίας. Ακριβώς πάνω σ ’ αυτό το θέμα, της αγρο­ τικής κοινωνίας της Ρούμελης το 1668, εν­ τόπισα ένα ενδιαφέρον χρονικό, προερ­ χόμενο από τις οδοιπορικές αναμνήσεις του πάστορα Ρομπέρ ντε Ντρε (Dreux), ακόλουθου του γάλλου πρέσβεως, διαπι­ στευμένου στην Υψηλή Πύλη, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Σουλτάνος Μεχμέτ Δ'. Το χρονικό πρωτομετάφρασε ο ελληνιστής Υμπέρ Περνά (Pemot) τ ο 1917 και μας το

Την εποχή του τουρκοβενετικού πολέμου (1666-1668) ο Μεχμέτ μετέφερε τη ν έδρα της οθωμανικής αυτοκρατορίας στη Λά ­ ρισα, για να είναι πλησιέστερα στα γεγο­ νότα. Ό πως διηγείται ο πάστορας Ντρε που ήρθε κι αυτός μαζί και εγκαταστάθηκε σ το ν Τύρναβο, ο Μεχμέτ είχε μεγάλο πά­ θος με το κυνήγι. Πήγαινε σ τα κοντινά βουνά κι ανάγκαζε τους έλληνες χωρικούς να περιζώνουν τ ο βουνό και να δημιουρ­ γούν θόρυβο, ώ σ τε να τρομάζουν τα ζώ α και να τα κάνουν να τρέχουν να σωθούν, ενώ εκείνος τα περίμενε στην κορυφή, όπου και τα σκότωνε. Την ταλαιπωρία, φυ­ σικά, τω ν χωρικών και το ν κίνδυνο να τους σκοτώσουν οι αγριόχοιροι, οι λύκοι και τα άλλα αγρίμια δεν την υπολόγιζε, καθώς η ζω ή τω ν Ελλήνων δεν είχε καμιά αξία. Η αναλγησία του ανθρώπου ήταν απερίγρα­ πτη. Μια μέρα, πηγαίνοντας για κυνήγι, πέ­ ρασε από ένα έλος [μάλλον από το Καρατσαϊρί, τη Νεσσωνίδα]. Τ ο άλογό του γλί­ στρη σε και ο Μεχμέτ έπεσε στο έλος. Θα πνιγόταν αν δεν έτρεχε ένας έλληνας βο­ σκός να το ν σώσει. Οσοι παρακολούθη­ σαν το γεγονός συγχάρηκαν το βοσκό για την αυτοθυσία του, όμως ο αιμοβόρος Οθωμανός είπε στους εμπίστους του: «Για να μη λέει κανένας, βλέποντας αυτό το ν τι­ ποτένιο ανθρωπάκο, ότι είναι ο σωτήρας μου, είναι καλύτερα να τ ο ν στείλουμε να πάρει τη ν αμοιβή του σ τον άλλο κόσμο. Α μ έσως λοιπόν να στραγγαλιστεί!» Τώρα, γιατί οι αρματολοί και οι κλέφτες που τύχαινε να φύγουν σ τα βουνά από κάτι παρόμοια συμβάντα, είναι για τους συντελεστές του 1821 «τυχοδιώκτες που έκαναν αντίσταση σ ε κάθε εξουσία» και «προσωποποίηση τη ς παρανομίας», αυτό μόνο η δική τους προγραμματισμένη φαν­ τασία το ξέρει. Β

δ :τη ς χολής και της σχόλης ΤΟΥ ΚΩ ΣΤΑ ΛΟΓΑΡΑ

Άψυχη αρτιότητα

ίναι λογικό να μετράει κανείς τα λό­ για του όταν αποφασίζει να μιλήσει αρνητικά είτε για βιβλίο που επαι­

κειται για μια πολύ μεγάλη επιτυχία έλληνα σκηνοθέτη, νέου και ταλαντούχου (τα περί αντιγραφής τή ς £7 Castillo de la

νέθηκε κατά κόρον απ’ τη ν κριτική είτε

Pureza είναι άνευ σημασίας), που κατάφερε να τραβήξει το ενδιαφέρον τη ς αμε­

Ε

για μια ταινία που έφ τα σε σ τα Όσκαρ. Ό μως κριτήριο στο ν προβληματισμό του δ εν μπορεί να είναι άλλο παρά η αίσθηση πληρότητας -διανοητικής, ψυχικής, αι­ σθητικής- που αποκομίζει κανείς από ένα καλλιτεχνικό προϊόν. Κι αυτήν πρέπει να εμπιστεύεται. Προκύπτει άραγε αυτή η πληρότητα απ’ το ν Κυνόδοντα του Γιώργου Λάνθιμου; Η ταινία, εγκεφαλική και άκρατα ορθολογι­ στική, έχει το ύφος ενός δοκιμιακού λό­

ρικάνικης Ακαδημίας και να εντυπωσιά­ σει την αφρόκρεμα της κινηματογραφι­ κής ελίτ. Ό μως άλλο πράγμα αυτό κι άλλο ότι ο Κυ­ νόδοντας εκφράζει δήθεν την ελληνική πραγματικότητα. Ούτε καν σ τα βόρεια προάστια, όπου ζουν οι ζάπλουτοι, με τις χολιγουντιανές πισίνες τους, πηγαίνουν διακοπές στην Ελβετία και κάνουν υπερ­ βατικό διαλογισμό σ τη Νέα Υόρκη.

γου, ρητορικού και άκαμπτου. Ό μω ς ψυχή δεν έχει- δεν έχει μιαν αλήθεια κο­ ντινή που να σ ’ αγγίζει. Που να σ ε παρα­ πέμπει σ ε βιώματα ώ σ τε να μπορείς ω ς θεατής να κάνεις τις αναγωγές σου σ ’ έναν ψυχισμό - ε ίτε ατομικό είτε προπαν­

Ο σ τόχ ος νομίζω δεν είναι να κάνει κά­ ποιος μιαν ελληνική ταινία προσαρμο­ σμένη σ τις απαιτήσεις ενός ξένου κοινού αλλά να στρέψει, ει δυνατόν, το ενδιαφέ­

τό ς συλλογικό.

μένα, με ευρύτατη βεβαίως οπτική. Α υτό το στοίχημα τ ο κέρδισαν ο Κακογιάννης

Η κρίση του θεσμού τη ς οικογένειας, όπως αυτή καταγράφεται σ το ν Κυνό­ δοντα, δεν νομίζω ότι έχει σχέση με τη χώρα όπου ζουν οι ήρωες και μιλούν τη γλώ σσα της. Ίσ ω ς αυτά συμβαίνουν σ ε κοινωνίες αποστειρωμένες, αλλά εδώ; Ο Κ υνόδοντας είναι πιο κ οντά σ τη ν αμε­ ρικάνικη κουλτούρα και σ το ν πουριτανι­ σμό της βόρειας Ευρώπης παρά έχει ψήγ­ ματα ελληνικής ζωής. Γι’ αυτό και σ τά ­ θηκε ανήμπορη να μιλήσει σ το ν μέσο έλληνα θεατή. Και υποψιάζομαι πως αν δεν είχε φτάσει σ τα Όσκαρ, αν δεν την είχαν δείξει με τ ο δάχτυλο απ’ έξω , η ταινία θα πέρναγε, εδώ, σχεδόν απαρατήρητη. Κανείς δεν αμφιβάλλει βέβαια ότι πρό­

ρον τού διεθνούς κοινού σ τα δικά του θέ­ ματα. Να μιλήσει για τα δικά του δεδο­

με το ν Ζορμπά, τη ν Η λέκτρα και τη ν Ιφ ι­ γένεια, ο Γαβράς με το Ζ, ο Ντα σέν και το Π ο τέ τη ν Κυριακή, οι ταινίες του Αγγελόπουλου σ τις Κάννες, και μερικές ακόμα άλλες. Απ’ αυτή την άποψη, λοιπόν, η Στρέλλα του Πάνου Κούτρα ήταν πολύ πιο επαρ­ κής. Μήπως κι εδώ δεν είχαμε το θέμα τη ς κρίσης του οικογενειακού θεσμού; Και μάλιστα δοσμ ένο μέσα από μια περί­ πτωση ταμπού. Τέτοια οικογενειακά πε­ ριβάλλοντα δεν αποτελούν το ν κανόνα τη ς ελληνικής κοινωνίας. Ο λόγος όμως ήταν γνήσιος, κόσμος ζω ­ ντανός. -καλός, ζα βός δεν ξέρω, αλλά

αυθεντικός και πειστικός- γλώ σσα που μιλιόταν από «πα ρά ξενα » όντα αλλά με τα μάτια τους στραμμένα ειλικρινά σ την κίνηση του άλλου, με ενδιαφέρον για τις

Τα νέα μυθιστορήματα που θα σας συναρπάσι πρωτότυπα, έξυπνα,

λεπτομέρειες της ζω ή ς του. Δ εν προ­ σπαθούσε η ταινία να εντυπωσιάσει ή να δελεάσει τίποτα και κανέναν. Θυμά­ μαι, λ.χ., το ανεπιτήδευτα απορημένο βλέμμα τού πατέρα για όσα (του) συνέβαιναν και, συγχρόνως, με μιαν αμή­ χανη δεκτικότητα -αλλά και διστακτικότητα μαζί- να αποδεχτεί το ασύνηθες ω ς συνιστώσα τη ς ζωής. Η Στρέλλα, πηγαίνοντας πολύ πιο πέρα απ’ το θέμα της, αποκάλυψε παράδο­ ξους αλλά αυθεντικούς χαρακτήρες, τοπία ψυχικά της ελληνικής ιδιοπροσωπίας (συρρικνωμένα τώ ρ α πια, αλλά δικά μας). Ίσ ω ς γι’ αυτό η ταινία αγα­ πήθηκε. Ανέλπιστα. Οι παραπάνω σκέψεις διατυπώθηκαν με το νου στραμμένο, βέβαια, και σ τη λο­ γοτεχνία: μπορεί να γράφει ένας συγ­ γραφέας στη δική του γλώ σσα αλλά να σκέφτεται σ ε μίαν άλλη; Αποκλείεται. Τ ο αποτέλεσμα, φαντάζομαι, θα ήταν

Η τριλογία

ένα τερα τώδες κατασκεύασμα (κι όμως, κυκλοφορούν συχνά σ την αγορά κάτι υβρίδια που είναι ν’ απορείς -έχουν μά­

των τρομερών Μαμάδων

λιστα και πέραση). Α ν μια γλώ σσα είναι φ ορέας νοημάτων και έκφραση του βιωμένου αισθήματος - το υ συνυφασμένου απολύτως με τη θεματολογία- τό τε θα πρέπει ο συγ­ γραφέας να αλλάξει το μεδούλι αυτής τη ς γλώσσας, να αλλοιώσει τ ο ν βασικό πυρήνα της δικής του θέασης προκειμένου να γίνει ντε και καλά α ρεστός σ ’ ένα ευρύτατο κοινό. Αυτό, νομίζω, συμ­ βαίνει σ το ν Κυνόδοντα και, παρά τη ν καλλιτεχνική του αρτιότητα, δεν βρί­ σκεις μέσα το υ λίγη ψυχή. ■

τα δύο πρώτα βιβλία

Η Μαφία των Μαμάδων και Η Νονό

θα

στο

Δομοκού 4,10440 Σταθμός Λαρίσης, ΑΘΗΝΑ, Τηλ. 210-5237635 w w w .k l id a r it h m o s . g r θα τα βρείτε οε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και στο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεσμαζόγλου 5, ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Τηλ. 210-3300104, Fax: 210-3841021,e-mail: sales@klidarithmos.gr

δ:ζενερίκ ΤΟΥ ΓΙΩ ΡΓΟΥ-ΙΚΑ ΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

Το σεντούκι με τα τιμαλφή φίλοι μου κι εγώ: το Εγκόλπιο ανασκολοπισμού, από το 1988, σ τη μετάφραση τη μαγική το υ Κ ω σ τή το υ Παπαγιώργη (Εξάντας). «Η ζω ή είναι το μυθιστόρημα τη ς ύλης», γράφει ο φιλόσοφ ος που αγά­ πησε το ν Ιωάννη Σεβαστιανό Μπαχ, το ν Ν τοστογιέφσκι και το ν Γκρέκο. «Κονιορτό ς που κυνηγάει φαντάσματα -α υ τό εί­ ναι ο άνθρωπος: η απόλυτη εικόνα του, ιδεατώς όμοια, θα ενσαρκωνόταν σ ε έναν Ίσ ω ς η Ζ ω ή μας, η Περίληψη το υ κόσμου μας, η Σκόρπια μας Δύναμη να συνοψ ί­ ζετα ι σ ’ ένα επιφώνημα: Α χ ! Α ς μ ην δύ­ σ ει π ο τέ αυ τός ο ήλιος! Μαρία Μήτσορα, Με λένε Λέξη Να γαντζώνεσαι από τις επετείους, και να εφευρίσκεις επετείους, γα ντζωμένος από τα βιβλία το πιο πολύ, μεθυσμένος από το άρωμά τους, ένα άρωμα που κουβαλάει

5

σ τους άυλους ώμους του τό σ ο ν και τό ­ σ ο ν χρόνο, ακούγοντας τη μελωδία τους, το θρόισμα τω ν φύλλων τους. Μ έσα στη γενικευμένη παραφροσύνη, τα βιβλία εί­ ναι ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε σ το σεντούκι με τα τιμαλφή μας. Τα βιβλία δ ιασώζουν τη μνήμη, είναι οι τό σ ο αναγκαίοι χαμά­ ληδες τω ν στιγμών, σ ώ ζο υ ν το εφήμερο, το καθαγιάζουν. Τις προάλλες, σ τις 8 Απριλίου, ένας αι­ ώ νας από τη γέννηση το υ Ε. Μ. Cioran, αυτού του πικρά διεισδυτικού στοχαστή, κατά πολλούς του τελευταίου φιλοσό­ φου, που σημαίνει όχι υπομνηματιστή του παρελθόντος αλλά ποιητικού πλάστη του παρόντος, και της αλήθειας σωμα το­ φύλακα. Ξαναπιάσαμε τα βιβλία του, οι

Δ ο ν Κιχώτη ιδωμένο από το ν Αισχύλο...» Ξαναπιάσαμε το ασπρόμαυρο Εξομολο­ γήσεις και αναθεματισμοί (μτφρ. Κυβέλη Μαλαμάτη, Εξάντας), που το είχαμε ανα­ σκάψει με μανία ο Γιώργος Κακουλίδης, ο Θάνος Σταθόπουλος και εγώ, και τώ ρ α το ανασκάπτουν φίλοι που ήσαν παιδάκια τό τε που ανακαλύπταμε το ν Cioran και σήμερα τ ο ν ανακαλύπτουν με ενθουσια­ σμό και ξαναπιάνουν φράσεις/χρησμούς, όπως: « Δ ε ν κατοικούμε μια χώρα. Κατοι­ κούμε μια γλώσσα. Α υτή είναι η πατρίδα και τίποτε άλλο». Ή: «Θ α προτιμούσα να θυσίαζα ακόμα και τη ζω ή μου παρά να είμαι α παραίτητος σ ε οποιονδήποτε». Και: «Κανείς να μην εισέλθει εδώ αν πέ­ ρασε έ σ τω και μια μέρα χωρίς να μείνει άναυδος». Ξαναπιάσαμε το ν Cioran, και μας ήρθε σ το νου και πάλι ο Καρούζος - η αμοιβαι­ ότητα τω ν δακρύων, η ομοιότητα τω ν δυο τους σ την αντιμαχία τους με ό,τι άκαμπτο. Και ο Beckett από κοντά, «Π ιάτο και καθοίκι, αυτοί είναι οι δύο πό­ λοι», να λέει, και ο Καρούζος να τ ο ν εγ­ κωμιάζει για τη στάση του απέναντι στην ύπαρξη. Μια στάση που είχε και έχει κι η Μαρία Μήτσορα, την οποία επίσης είχε

εγκωμιάσει ο Καρούζος. Ιδού: «...η επι­ σήμανση του Νίκου Καρούζου, όταν τρώ γοντα ς ένα ζε σ τό βράδυ του Ιουνίου του 1989, σ το γνησίως αθηναϊκό εστια­ τόριο τη ς εποχής, “Τα Κανάρια” , τη ς “παραλίας” Αμπελοκήπων (ήτοι, στη λε­ ω φ ό ρο Αλεξάνδρας), μου είπε, κάποια στιγμή: “Ξέρεις τη Μ ήτσορα;” “Όχι ακρι­ βώς”, απάντησα, “έχουμε συναντηθεί μια δυο φορές, με παρέα, τίποτα περισ­ σ ότερο ” . “Διάβασα ένα διήγημά της. Εί­ ναι σπουδαία συγγραφέας, και π πρόζα της δεν έχει όρια, είναι λαμπρά ποιητική! Α ν τη δεις, σ ε παρακαλώ να της το πεις, εκ μέρους μου. Σπου-δαί-α!” Δ εν την είδα -μάλλον δεν πρέπει να με θυμάται κιόλας. Της τ ο λέω τώ ρ α » [Θ άνος Σταθόπουλος, Η Καθημερινή, 10 Ιουνίου 2007]. Μ ήτσορα: « ’Ο πως τις πόλεις, έτσι και τις ζω έ ς μας τις φτιάχνουμε και τις χαλάμε. Είμαστε, σαν είδος, οι πιο μανιώδεις μα­ στροχαλαστές του Σύμπαντος» [Μ ε λένε Λέξη, Πατάκης].

Cioran: «Αγαπούσα πάντα τα δάκρυα, την αθωότητα, και το ν μηδενισμό. Τους

Πλούσια εικονογραφημένες εκδόσεις

ανθρώπους που γνωρίζουν τα πάντα κι

εξ ολοκλήρου έγχρωμες, με άφθονες

εκείνους που δεν γνω ρίζουν τίποτα. Τους αποτυχημένους και τα παιδιά» [Ο Cioran μιλάει για το ν Cioran, μτφρ. Κωσ τής Παπαγιώργης, Printa],

φωτογραφίες, χάρτες, και πίνακες που θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε τα κίνητρα

Τ ο σεντούκι με τα τιμαλφή είναι εδώ. Τα βιβλία, και όσοι ξέρουν να τα διαβάζουν, είναι η χαρτογράφηση του χάους. Δια­ βάζοντας, απομακρύνεις, έ σ τω για λίγο, τη φρίκη. Α ς ανοιχτούμε σ το ν Μάιο! ■ Μαρούσι, 14 Απριλίου 2011

J C

ε κ δ ό σ ε ις Κ Λ Ε ΙΔ Α Ρ ΙΘ Μ Ο Σ

1--------- 1 w w w . k l i d a r i t h m o s . g r θα τα βρείτε οε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και στο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ. Πεσμαζόγλου 5. ΣΤΟΑΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ. Τηλ. 210-3300104. Fax: 210-3841021, e-mail: sales@klidarilhmos.gr

δ ως αναγνώστης ΤΟΥ ΚΩ ΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

Π

οιος είπε ότι ο κατεξοχήν υλικός μας κόσμος δεν θέτει κατεξοχήν

ηθικά ζητήματα; Σημασία έχει αν και πώς τα αντιλαμβανόμαστε. 'Οταν ταυ­ τίζουμε την ηθική με την ηθικολογία, η

Onora Ο’ Neill Αυτονομία και εμπιστοσύνη στη βιοηθική Μετάφραση: Θ οδω ρής Δρίτσας Επιμέλεια: Αντώνης Χατζημωυσής Αρσενίδης, 2001

δ

συζήτηση είναι ανούσια και ανιαρή. Ό ταν τη βλέπουμε σ ε σχέση με τη ν επιστήμη και τη δημόσια σφαίρα, τό τε γίνεται φι­ λοσοφική και συναρπαστική. Τι νόημα έχει η «ενήμερη συναίνεση» του ασθενή, όταν υπάρχει τέτοια σαφής και αδιαπραγμάτευτη μειονεξία -θ έσ η ς και γ νώ σ ε ω ν - σ ε σχέση με το γιατρό; Σε τι βαθμό είναι επιτρεπτό να παρεμβαίνει ένα δικαστήριο σ ε αποφάσεις υγείας; Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις οι γονείς μπορούν να αποφασίζουν ένα παιδί τους να υποστεί έλεγχο, εξετάσεις, ακόμα και μεταμόσχευση, υπέρ ενός άλλου παιδιού τους; Είναι αποδεκτή η μη θεραπευτική έρευνα; Είναι το δικαίωμα σ την άμβλωση μόνο πρακτική ή και φιλοσοφική επιλογή; -απαντά μόνο σ το ζήτημα τη ς απόκτη­ σης παιδιού σε συγκεκριμένη στιγμή υπό συγκεκριμένες συνθήκες ή απαντά και σ το ερώτημα «τι είναι ζω ή ;» και τι «έχει σημασία στη ζω ή ;». Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι δικαίωμα, κατάκτηση ή καθήκον; Με ή χωρίς περιορισμούς; Η σιωπή μπορεί να συνιστά συναίνεση για δωρεά οργάνων (πρόσφατο ελληνικό πα­ ράδειγμα με την ευκαιρία τη ς συζήτησης σχετικού νομοσχεδίου); Σε όλα αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα και διλήμματα, που έχουν σχέση με τις εξελίξεις στην ιατρική, την τεχνολογία αλ­ λά και το δημόσιο λόγο, παλεύει να δ ώ ­

σει κλειδιά ερμηνείας ένα πολύ ενδιαφέ­ ρον π ρόσφατο βιβλίο, που βρίσκεται σ το μεταίχμιο επιστήμης και φιλοσοφίας. Η συγγραφέας Ονόρα Ο’ Νιλ τα έχει σπου­ δάσει και τα δύο και προσπαθεί να τα συνθέσει με τρόπο δημιουργικό και αρ­ κούντως αγγλοσαξωνικό: μέσα από πολ­ λά παραδείγματα, με «κατέβασμα» της ηθικής από τα ουράνια τη ς «πούρας» θεωρίας (αν και οι αναφορές, και ο θαυ­ μασμός, σ το ν Καντ κάθε άλλο παρά λεί­ πουν) σ το δρόμο τη ς χρήσης για την επί­ λυση πρακτικών προβλημάτων. Δύο είναι, κατά τη γνώμη μου, οι βασικές αποφάνσεις του βιβλίου. Πρώτον, ειδικό­ τερα σ το πεδίο της ιατρικής και τη ς σχέ­ σης ασθενούς-γιατρού, δεν πρέπει να έχουμε ω ς μόνο κριτήριο την «αυ τονο­ μία» (την ανεξαρτησία τη ς ατομικής επι­ λογής) αλλά πρέπει να τη συμπληρώνου­ με με την -σημαντικότερη, κατά τη συγ­ γρ αφ έα - «εμπιστοσύνη», νοούμενη όχι μόνο σ ε σχέση με το γιατρό αλλά και με τη ν ιατρική και την επιστήμη γενικότερα. Γιατί άραγε, διερωτάται εύλογα η συγ­ γραφέας, η εμπιστοσύνη της κοινωνίας σ την επιστήμη έχει μειωθεί, παρά τα αναμφισβήτητα και θεαματικά άλματα προόδου του 20ού αιώνα; Απέναντι στην τριπλή πολυδιάσπαση τω ν κινδύνων, της επιστημονικής ειδίκευσης και του δημό­ σιου λόγου, η επιστήμη, αλλά και τα κοι­ νωνικά σώματα, θα είχαν να κερδίσουν από αύξηση τη ς δημόσιας αξιοπιστίας (μέσω τω ν δημόσιων λειτουργών αλλά και τω ν μέσων ενημέρωσης) και μετάβα­ ση από τη ν ατομική απόφαση σ την κοι-

Κ .Γ. Β Α Σ Ι Λ Ε Ι Ο Υ

ΝΟ Μ ΕΝ ΚΛΑΤΟ ΥΡΑ νωνική σχέση. Τ ο αίτημα τη ς εμπιστο­ σύνης, όπως ωραία λέγεται, δεν αντι­ καθιστά τη βεβαιότητα, είναι αναγκαίο ακριβώς επειδή δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει βεβαιότητα. Η δεύ­ τερη κύρια συνεισφορά, γενικότερη αυτή τη φορά, βρίσκεται σ το πεδίο τω ν δικαιωμάτων. Η Ο’ Νιλ, γνήσια κι εδώ εκπρόσωπος τη ς αγγλοσαξωνικής σχο­ λής, τάσσεται κατά τω ν δικαιωμάτων ω ς διακηρυκτικών αρχών (και γι’ αυτό ξι­ φουλκεί επανειλημμένα κατά του «δ ι­ καιώματος σ την υγεία», τό σ ο γενικού που καταντά ανέφικτο) και υπέρ επιλο­ γώ ν και π ρά ξεων σ τη βάση αρχών όπως η «ευ θύνη» και η «υποχρέωση».

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

(\1ο\λ€νκΧαΤούρα

Ξεχωρίζει τη ν «πολιτική νομιμοποίηση» (ένα δικαίωμα θεσπίστηκε, άρα τυγχάνει σεβασμού) από τη ν «ηθική νομιμοποίη­ σ η », που συνδέεται με την απαίτηση να φερόμ αστε όπως θα θέλαμε να μας φ έ­ ρονται και να μας φέρονται όπως δι­ καιούμαστε να αναμένουμε. Ξεσκεπάζει την παγίδα τη ς πλειοψηφικής επιλογής, μέσα από το γ νω σ τό σ τους επιστημονι­ κούς κύκλους παράδειγμα τη ς «δημ ο­ σκόπησης του Ό ρεγκ ο ν», κατά την οποία δόθηκε πολύ μικρή προτεραι­ ότη τα από τους κατοίκους αυτής της

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

αμερικανικής Πολιτείας σ τη χρηματο­ δότηση σοβα ρώ ν αλλά ιδιαίτερων και συνδεομένων στη ν κοινή συνείδηση με «καταδικαστέους τρόπους ζω ή ς » ασθε­ νειών, όπως οι διανοητικές διαταραχές και τ ο AIDS. Τ ο ίδιο ασφ αλώ ς ισχύει και σ το χώρο

“ Έ ν α σα ρ κ α σ τικ ό μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α

τη ς πολιτικής: παρόμοιο αποτέλεσμα θα έδινε «δημοψ ήφισμα» υπέρ ή κατά τω ν δικαιωμάτων, ας πούμε, τω ν Ρομά. Ίδια αξία, το ξέρουμε πια σ το πετσί μας, έχει ο διαχωρισμός του ηθικού από το νό ­

π ο υ α ν τα ν α κ λ ά τ ην π ρ α γ μ α τικ ό τη τα ”

μιμο. Κι ακόμα μεγαλύτερη -αλλά η επι­

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΠΑΡΤΖΟΥΛΙΑΝΟΣ ΤΗΛ.: 210 38 35 421 www.bartzoulianos.com

στήμη δείχνει το δρό μ ο - η επιμονή σ το ν ορθολογισμό και τη δικαιότητα τω ν δημόσιων επιλογών. 1

δ :για τα παιδιά ΤΗ Σ Μ ΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Βιβλία γνώσεων για να μάθουμε την ποικιλομορφία και την πολυπλοκότητα της ζωή ναμφίβολα, ένα βιβλίο γνώ σεω ν ανοίγει ορίζοντες. Τ ο θέμα είναι πώς μεταδίδει αυτές τις γνώσεις. Τ ο θέμα είναι πώς γράφονται τα βιβλία γνώ σεων.

Α

προτείνει μια ανάγνωση η οποία ανοίγε­ ται σ ε νέα πεδία, ξεπερνάει τα όρια μιας στενή ς ανάγνωσης, που βασίζεται σ ε μια αντίστοιχα σ τενή παιδαγωγική, που θ εω ­ ρεί ότι το X βιβλίο ταιριάζει σ το X θέμα/ή

Σχεδιάζουμε το περιεχόμενο ώ σ τε το εύ­ ρος τω ν αναφορών, π πολυπλοκότητα και η ποσότητα τω ν πληροφοριών να ποι­ κίλλουν ανάλογα με τη ν ηλικία τω ν ανα­ γνω στώ ν στους οποίους απευθύνεται. Το κείμενο πλάθεται και ξαναπλάθεται, μι­ κραίνει, μεγαλώνει, και δεν είναι μόνο η

και μάθημα του σχολείου. Δ εν είναι τυ­ χαίο ότι σειρές βιβλίων γνώ σεων, με παγ­ κόσμια εμβέλεια και επιτυχία, δεν αναφέρονται σ ε συγκεκριμένες ηλικίες.

τεκμηρίωση που έχει βαρύνοντα ρόλο αλλά κυρίως ο αναγνώστης, όπως το ν έχει συναντήσει ο συγγραφέας και έχει απαντήσει ζω ντα νά στις απορίες του. Το βιβλίο γνώ σεω ν είναι η έκφραση μιας υποθετικής συνομιλίας με τους αναγνώ­ στες. Τ ο κοινό είναι πρώτα απ’ όλα τα παιδιά, αλλά και όσοι, μικροί και μεγάλοι, βρί­ σκονται κ οντά τους. Τα βιβλία γνώ σεω ν είναι βιβλία που προκαλούν συζητήσεις μεταξύ συνομηλίκων, αλλά και με τους

S

μεγάλους. Έχει νόημα να γίνονται αυτές οι συζητήσεις γιατί διευρύνουν τ ο πεδίο τω ν σχέσεων ανάμεσα στις διαφορετικές ηλικίες. Τ ο βιβλίο δημιουργεί μια σχέση αμφίδρομη με τους γύρω, όπου παίρνεις και δίνεις, ανοίγεσαι κι ανοίγεις δρόμους σε άλλους, συγκεντρώνεσαι, εμβαθύνεις... Έ να βιβλίο γνώ σεω ν για να πετύχει πρέπει να είναι πολλαπλών αναγνώ­ σεω ν. Η γνώ ση κάνει κύκλους, σήμερα μαθαίνω αυτό, αύριο το άλλο. Και εάν εί­ μαι προσεκτικός αναγνώστης, σίγουρα θα βρω σημεία σ το βιβλίο που θα μου δώσουν κλειδιά για παραπέρα ψάξιμο κά­ ποια άλλη στιγμή. Τ ο βιβλίο γνώ σεω ν

Τα βιβλία γνώ σεω ν διαβάζονται αποσπα­ σματικά, ανάλογα με το ενδιαφέρον του α ναγνώστη τους κάθε στιγμή. Μ’ αυτόν το ν τρόπο του δίνουν απάντηση σ ε κά­ ποιο ερώτημα, και ίσως αργότερα σ ε κά­ ποιο άλλο. Τ ο θέμα είναι να καταλάβει ο αναγνώστης ότι το διάβασμα τω ν βιβλίων δεν τελειώνει ποτέ. Πάντα μπορείς να βρεις κάτι καινούργιο! Π όσο εξαντλητικές πρέπει να είναι οι γνώ σεις που δίνονται σ το ν αναγνώστη; Κάθε βιβλίο γνώ σεω ν δεν είναι ένα και μοναδικό. Μπορεί να πλαισιωθεί από πολλές πηγές πληροφοριών, πολλά ακό­ μα βιβλία για το ίδιο θέμα και σ τα οποία έχουν γίνει άλλες επιλογές. Έ τσι ο ανα­ γνώ στη ς ωθείται να συνεχίσει την περι­ πλάνηση σ τα βιβλία για να βρει περισ­ σ ότερες πληροφορίες. Η εικονογράφηση, η οποία έχει βαρύνο­ ντα ρόλο, εικονογραφεί το περιεχόμενο ή το συμπληρώνει με π ρόσθετες πληρο­ φορίες; Α ν η εικονογράφηση περιγράφει το πε­ ριεχόμενο, τό τε διακοσμεί τις σελίδες, πράγμα που είναι απολύτως θεμιτό. Ό μως ας μην ξεχνάμε ότι «Μια εικόνα = χίλιες λέξεις». Υπάρχουν λοιπόν περιπτώ­ σεις που, αντί να μπουν συμπληρωματικά κείμενα με νέες πληροφορίες, τα αντικα-

Κωνσταντίνα Μούτσιου θιστούμε με εικόνες. Οι εικόνες καλό είναι να σηματοδοτούν μια νέα αναζή­ τηση από το ν αναγνώστη και να εισά­ γουν παράλληλα θέματα. Α ν το βιβλίο χρησιμοποιηθεί σ το σχο­ λείο, πόσο πρέπει να ταιριάζει με το πε­ ριεχόμενο τη ς σχολικής ύλης; Να ταιριάζει, αλλά κυρίως να γράφει όσα δεν γράφονται στα σχολικά βιβλία. Σ το σχολείο, από τ ο δπμοτικό κιόλας, τα παιδιά μαθαίνουν για τπ χρήσπ τω ν πηγών. Αυτή η αναφορά σ τις πηγές πρέπει να έχει πρακτικό αντίκρισμα για τα παιδιά, ώ σ τε να καταλάβουν πώς με τη βοήθειά τους αντλούμε πληροφο­ ρίες. Καθετί, φωτογραφίες, έντυπα, η τέχνη, η τεχνολογία, είναι πηγές από

Όταν οι σκέψεις αρχίζουν και συνωστίζονται επικίνδυνα μέσα στο μυαλό σου σημαίνει ή ότι η περιεκτικότητά του είναι μικρή ή ότι αυτές είναι πολλές. Πιστεύοντας το δεύτερο έκατσα και τις έγραψα... για να το ξεμπλοκάρω λίγο. Κ. Μούτσιου

Νίκη

με ασόδυα

τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για τη συγγραφή βιβλίων γνώ ­ σεω ν. Χωράει η φαντασία σ τα βιβλία γνώ ­ σεω ν; Η φαντασία δηλώνει τη δημιουρ­ γική προσέγγιση του θέματος από το ν συγγραφέα, είναι δηλαδή ο προσωπι­ κός τρόπος που διαθέτει για να επεξερ­ γαστεί τ ο θέμα του. Και κάτι τελευταίο: Συγγραφείς και α ναγνώστες πρέπει να πάρουν απόφα­ ση ότι δεν χωράνε τα πάντα σ ’ ένα βι­ βλίο! Ανατρέχουμε λοιπόν και σ το Δια­ δίκτυο. Τ ο Διαδίκτυο δεν είναι πανά­ κεια και φυσικά δεν έρχεται σε αντίθε­ ση με τα βιβλία, αλλά προσθέτει με το εύρος του! Α ς κάνει λοιπόν ο καθένας την επιλογή που του φαίνεται καλύτερη... ■

Σχετικά με τα βιβλία γνώσεων: Περιοδικό Διαδρομές στην παιδική λογοτεχνία, τ. ig, φθινόπωρο 2005 Κείμενα, ηλεκτρονικό περιοδικό του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, http://keim ena. ece. uth.gr

ΑΚΡΙΤΑΣ Π. Κυριακίδπς-Εκδόσεις Ακρίτας Α.Ε. Ταγματάρχου Πλέσοα 29 & Σωκράτους,17674 Καλλιθέα Τηλ: 210.9314968.9334554. φαξ 210.9404950 Αθήνα: Στοά του Βιβλίου. Πεσμαζόγλου 5.10564. τηλ.: 210.3247678 θεσοαλονίκη: Αγίας Σοφίας 40.54622. τηλ.: 2310.241613 • E-mail: akritas@pkbooks.gr · www.akritas.net.gr

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩ ΡΓΟ ΞΕΝ ΑΡΙΟ

Μαντώ Φλώρου

Παν

Θερμαϊκός, 2010 σελ. 141 €10

ντ’επίς

Π

ολύς λόγος έχει γίνει το ν τ ε ­ λευταίο καιρό για τη λ ο γο τε­ χνία και την παραλογοτεχνία (π ρόσφ ατα μάλιστα, ξανά, σ ε συζή ­ τη ση που είχα εδ ώ σ το Διαβ άζω με το ν Κ. Μαυρουδή και τη ν Ρ. Γαλα-

επίθετο δεν θα έπρεπε να υπάρχει σε κείμενα κριτικής), διαθέτει εύροη ιστόρη ση , «σ φ ιχ τή π λοκή» και «αδρούς χαρακτήρες» (στοιχεία που μια μερίδα τη ς κριτικής, το 1910 αλλά ακόμα και τ ο 2010, θεωρούσε

νάκη), τη σχέση τους και τη μεθόριό τους. Κι όμως, παρά το γεγο νό ς ότι η θεωρία έχει επεξεργαστεί επαρκώς τη ν οροθεσία τω ν δύο αφηγηματι­

και θεωρεί σημαντικά) και, εντέλει, από μια πλευρά ιδωμένο, δεν είναι χειρότερο από άλλα κείμενα που υμνήθηκαν από τη ν κριτική και τι­ μήθηκαν από το αναγνωστικό κοινό. Είναι αρκετά όλα αυτά για να θ ε ω ­

κών κ ατηγοριών και η πράξη με ευ­ κολία τις έχει διαχωρίσει, υπάρχουν βιβλία που, με το ν τρόπ ο με το ν οποίο είναι γραμμένα, επαναθέτουν το πρόβλημα, προκαλώντας, με τη σχετική διφυΐα τους, αμηχανία ακό­ μα και σ το ν έμπειρο α ναγνώστη. Έ να τέτο ιο βιβλίο είναι και το Παν ν τ’ επ ίς τη ς Μ αντώς Φλώρου. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ω ς καμ­ βά τη ς μια μικρή αλυσίδα ερω τικ ώ ν ατασθαλιών που τελούνται σ ε Αθήνα και Στρασβούργο, μια αστυνομικοφανή πλοκή με μοχλό το αίνιγμα ενός θανάτου, πασπαλισμένη με συν­ τα γές μαγειρικής από τη ν Αλσατία. Τ ο όλον έχει ω ς επίκεντρο ένα συνέ­ δριο τεχνοκριτικών και εικαστικών καλλιτεχνών που λαμβάνει χώρα σ το Στρασβούργο -και διανθίζεται από λογής κλισέ, που διατρέχουν το βι­ βλίο σ ε όλο του το μήκος. Κι όμως το βιβλίο είναι «καλογραμ­ μ ένο» (αυτό το άνευ αντικρίσματος

ρηθεί το βιβλίο κατά κυριολεξία λο ­ γοτεχνική αφήγηση; Φοβάμαι πως όχι. Α ν και «κα λο γρ α μ μ ένο », η γλώ σσ α του παραμένει χωρίς τη ν έντα ση που απαιτεί η λογοτεχνική θέρμη. Α ν και η λύση το υ αινίγμα­ το ς δεν είναι προβλεπτή, προβλέ­ ψιμη είναι η στοχοθεσία τη ς συγγραφ έω ς. Α ν και η δράση «κυλάει», κυλάει σ ’ ένα ρυάκι που δ εν οδηγεί σ το ν αναστοχασμό και σ τη διανοη­ τική συγκίνηση το υ

α να γνώ σ τη

αλλά στην, μετριοπαθή έστω , κολα­ κεία του. Α ν και οι χαρακτήρες δια­ γράφονται «α δ ρ οί», η σκιαγράφησή τους, η εικονογράφησή τους, όλη τους η ύπαρξη είναι τό σ ο τυποποι­ ημένη, που καταντούν προβλέψιμοι. Τ ο αρχικό δίλημμα που έθεσε η σχε­ τική διφυΐα του κειμένου λύθηκε. Έ να ακόμη «λο γο τεχνικ ό » βιβλίο εκδόθηκε. Και λοιπόν; ■

ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΑΛΑΒΑΣΗΣ

Έγχρωμες σκιές

Τραγωδία

■ ''ο π ί» *

e-shop: www.dardanosnet.gr

GUTENBERG

Διδότου 37, 10680 Αθήνα, ΤΗΛ-FAX.: 210-36.45.639

www.dardanosnet.gr

δ:βιβλιοκριτική

Η σκληρή μαχαιριά των ανείπωτα τρυφερώ ν Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

ο 2008, σ τα εξήντα τρία της, η

οποίοι, ενώ φαινομενικά -σ τη ν αρχή-

Μαρία Κουγιουμτζή έκανε γε­ ρό μπάσιμο στην ελληνική λο­ γοτεχνία με τη συλλογή διηγημάτων Ά γριο βελούδο, η οποία κέρδισε επά­

λειτουργούν με φυσιολογικό τρόπο,

Τ

ξια το βραβείο διηγήματος του περιο­ δικού Διαβάζω και το αντίστοιχο του Ιδρύματος Κ ώστα και Ελένης Ουράνη. Η τό τε πρωτοεμφανιζόμενη συγγρα­ φέας άφησε δυνατές εντυπώσεις, αφού τόνισε τη ν άγρια πλευρά της ζωής, την οδυνηρή εκδοχή της πραγ­ ματικότητας και την τραχιά επιφάνεια του έρωτα. Στη νέα της συλλογή η διηγηματογράφος επανέρχεται με ανάλογες διαθέ­ σεις και θέματα, αλλά και με την ίδια άγρια αίσθηση που αφήνουν τα κείμε­ νά της. Η συγγραφέας δεν καλοπιάνει τα αναγνωστικά αυτιά, ούτε βουλιάζει το ν αποδέκτη τω ν έργω ν της σ τη φι­ λήσυχη ηρεμία του καναπέ. Αντίθετα, επιδιώκει -μ ε μια συστηματικότητα §! Μαρία Κουνιουμτζή Γιατί κάνει τόσο κρύο στο δωμάτιό σου; Καστανιώτης, 2011 σελ. 212, € 12,80

που δείχνει τη λογοτεχνική της ιδιοσυ­ γκρασία- να ηλεκτρίσει όσους κατα­ πιαστούν με τα διηγήματά της και να ξεσηκωθούν με το αιχμηρό τους θέ­ μα. Παρά τα κάποια ανούσια ή ρηχά κείμενά της (τα οποία σαν να είναι πε­ ρισσότερα απ’ ό,τι σ την πρώτη της συλλογή), δεν λείπουν πολλά που εξα­ κολουθούν να προκαλούν και να σαϊ­ τεύουν τη σκληρή πλευρά της ανθρώ­ πινης ύπαρξης. Αυτό που εκπλήσσει σε πρώτη φάση είναι το στοιχείο του αλόγου που διέπει τις πράξεις πολλών χαρακτήρων, οι

σ το τέλος προβαίνουν σ ε μια ενστι­ κτώδη, ορμέμφυτη, παράλογη ή αψυ­ χολόγητη κίνηση και ρίχνουν τη ν καρδάρα με το γάλα. Ό μως ο αναγνώστης δεν ξαφνιάζεται με το απροετοίμαστο της κατάληξης, λες και η Μ. Κουγιουμτζή φρόντισε υπόρρητα να περά­ σει το μήνυμα πως τίποτα δεν είναι εύ­ κολο, αναμενόμενο, ευνόητο... Αυτό που ίσως εξηγεί, τελικά, το φαινόμενο αυτό είναι η κατανόηση εκ μέρους μας ότι πίσω από τις αληθοφανείς πράξεις τω ν προσώπων κρύβονται αίτια που ναι μεν φαίνονται δυσεξήγητα με την πρώτη ματιά, αλλά - σ ε μια βαθύτερη ανάλυση- εδράζονται σ τις άλογες υπόγειες δυνάμεις τής ψυχής, στις βί­ αιες παρορμήσεις της και σ τα υποσυ­ νείδητα απωθημένα, τα οποία ανα­ δύονται απρόσμενα και παραγκωνί­ ζουν τη λογική του ανθρώπου. Για να το πετύχει αυτό, η πεζογράφος χειρίζεται ιδιαίτερα καλά τις τεχνικές του διηγήματος, αυτού που θέλει τις πρώτες σελίδες να στήνουν το ν αφη­ γηματικό ιστό και τις τελευταίες, αν όχι την τελευταία, να κατεβάζουν απότομα το μαχαίρι στην πληγή και να ανατρέ­ πουν όσα ώ ς τό τε είχαν κερδίσει μια κάποια ισορροπία. Σε όσα διηγήματα ακολουθούν αυτή τη δομή το κύμα της αφήγησης κινείται ανεπαίσθητα διογκούμενο, ώσπου το τσουνάμι της απρόσμενης εξέλιξης να πέσει πάνω στους χαρακτήρες, αλλά και στον ανα­

γνώστη, απότομα όσο και σαρωτικά.

νους. Μικρά θρίλερ ακολουθούν τα

Α ν διατρέξει κανείς τα ολιγοσέλιδα,

δραματικά πρότυπα, όπου οι πρωτα­

αλλά με κολοσσιαία ενέργεια σ τον πυ­ ρήνα τους, έργα της, θα βρει όλη την γκάμα τω ν θεμάτων της Μ. Κουγιουμ-

γω νιστές σ κοτώνουν ή σκοτώνονται, παλεύουν λυσσαλέα να σώσουν την ψυχή τους, αλλά τελικά -απαισιόδοξα

τζή: ο π ρώτος έρωτας, ο πρώτος φ ό­

και νοσηρά- οδηγούνται σ ε ακραίες

νος, η υπολογισμένη αυτοκτονία, ο ασύλληπτος θάνατος... Στα πιο αξιόλο­ γα δείγματα αυτής της νευρώδους

όσο και ανακουφιστικές εντέλει λύ­ σεις. Τ ο τραγικό τέλος παρασύρει και το ν α ναγνώστη σ ε μια καθαρτική

γραφής, που αποδίδει την αβυσσαλέα ψυχή του ανθρώπου, ειδικά όταν συ­ ναιρεί το ν έρωτα με το ν θάνατο, είναι

αφύπνιση, που το ν κρατά σ ε πολλά διηγήματα δέσμιο αυτής της απόκο­ σμης, σκληρής αλλά και καθηλωτικής

όσα μετατρέπουν το ακραίο πάθος σε

μαγείας. Η τραγωδία βρίσκεται κου-

ένα ανεξήγητα φονικό ένστικτο ή όταν

λουριασμένη σε κάθε μας κίνηση και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τα γυ­ ρίσματα της μοίρας.

το ανεξήγητο γίνεται μερικές φορές και υπερφυσικό, με τους νεκρούς να έχουν την ίδια δύναμη με τους ζω ντα ­ νούς. Ο θάνατος είναι άλλοτε λύτρωση κι άλλοτε απηνής τιμωρία, άλλοτε το ­ μή κι άλλοτε αψυχολόγητη κατάληξη μιας βαριάς αλλά αφανούς οδύνης.

Η ατμόσφαιρα της διηγηματογράφου στηρίζεται, φυσικά, σ ε μια κραταιή γλώσσα, που μπορεί και περιγράφει με τη ν ίδια ευκολία με την οποία ψυ­

Κάθε διήγημα μοιάζει με μικρή τρα­

χογραφεί, που μπορεί και να δίνει ρυθμό με την ίδια δύναμη με την

γωδία, όπου συμπυκνωμένη καταρχάς εκτινάσσεται από το μικρό της δέ­

οποία έλκει τη ν προσοχή του ανα­ γνώστη. Η δουλεμένη επιλογή λέξεων

μας η σύγκρουση τω ν ανθρώπων με το ν εαυτό τους αλλά και με τους γύρω

δεν γίνεται βερμπαλισμός, αλλά απο­ δίδει την ουσία τη ς ιστορίας και ετοι­

τους ή με τη ν ίδια τη ν ανθρώπινη μοίρα, που δεν τους αφήνει αλώβη­

μάζει βραδυφλεγώς το ακαριαίο τέ ­ λος. Η Μ. Κουγιουμτζή δείχνει τα δόν­ τια του διηγήματος... ■

τους και για πολύ ευτυχείς ή βολεμέ­

δ : βιβλιοκριτική

Ένα μυθιστόρημα εφ ηβείας

Τάσος Γουδέλης

Τ

ο Θρυμματισμένο γυαλί είναι ένα μυθιστόρημα. Η γραφή και η δομή του μας επιτρέπουν

άνετα να το χαρακτηρίσουμε έτσι. Το θέμα, παραπέρα, είναι εάν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε και ω ς αυτοβιογραφικό: σ ε γενικές γραμμές, τυ­ πικά οπωσδήποτε. Κανένα κειμενικό ή παρακειμενικό στοιχείο δεν μας δίνει λαβή για να προ­ χωρήσουμε σ ’ αυτήν τη σκέψη με τρόπο ευθύ, αλλά μόνον έμμεσο. Δεν δηλώνεται, θέλω να πω, από το συγ­ γραφέα του κάτι σχετικό. Τα εξωκειμενικά, βιογραφικά στοιχεία του Μικε-

Θρυμματισ μένο γυαλί Εμπειρία Εκδοτική, 2 0 10 σελ. 181, € 13,80

λέξεις, γνωρίζει το ν Λόρενς Ντάρελ και άλλους επώνυμους συγγραφείς. Όλα αυτά τα στοιχεία που μας δίνει η αφήγηση τα γνωρίζουμε από το βιογραφικό του Μικελίδη. Οπότε ο ανα­ γνώ στη ς δεν μπορεί παρά να ταυτίσει το ν νεαρό Νικηφόρο με το ν τελευταίο. Και κάτι ακόμα, που διευκολύνει την έρευνα που κάνουμε ω ς ντετέκτιβ προσπαθώντας να λύσουμε το ν εύ­ κολο γρίφο: να είναι τυχαίο ότι το όνομα Νικηφόρος έχει πολλά όμοια γράμματα με το ονοματεπώνυμο Νίνος Φένεκ-Μικελίδης; Φυσικά, με τη διεργασία τη ς κατάτα­

λίδη μας ωθούν να το κατατάξουμε (με εξαίρεση το φινάλε της δράσης), με όσους περιορισμούς και αφαιρέσεις

ξης κάνουμε το πρώτο βήμα σ το πεδίο

μπορεί να ενταχθεί κάποιο κείμενο, σ την περιοχή της «αυθιστόρησης».

τα οποία θα τα υποδεχθεί κανείς μέσα από τις προσωπικές, εσωτερικές του

Α ς πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά:

διεργασίες άλλου τύπου, μη φιλολογι­

ο ήρωας του μυθιστορήματος Νικη­

κού. Αυτό το προφανές το τονίζω γιατί

προσέγγισης του προβληματισμού και της αύρας ενός κειμένου, γνωρίσματα

φόρος ζει στις ταραγμένες ημέρες τω ν αρχών της δεκαετίας του ’50 στην Κύ­

μπορεί να παρεξηγηθεί (και αυτό συμ­

προ. Ο Μικελίδης βρισκόταν εκεί το ν ίδιο καιρό. Ο πρώτος είναι πολιτικο­

γνώ στη να μάθει εάν ένα έργο στηρί­

ποιημένος σε κάποιο βαθμό, αριστε­ ρός αλλά οπαδός της μη βίας, διανο­ ούμενος με ενωτικές ιδέες, ποιητής,

σταση, μάλιστα, που προβάλλουν οι ενάντιοι απέναντι σε τέτοιου είδους έρευνες είναι η γνωστή: μα κάθε τι που

δημοσιογράφος και σινεφίλ, όπως ο συγγραφέας. Δουλεύει σ το ραδιό­ φωνο, του αρέσει ο Κάλβος, ο Σεφέ-

νοντάς το άμεσα ή έμμεσα από την πείρα τω ν τρίτω ν είναι βίωμα... Δ εν εί­

ρης, ο Έλιοτ και η αγγλική λογοτεχνία, μεταφράζει διάφορα αγγλόφωνα κεί­

ναι έτσι ακριβώς τα πράγματα, αλλά και αυτή η άποψη έχει τα δίκαιά της, τα

μενα, αρχίζει να έχει επαφές με λογο­ τεχνικούς κύκλους, κάνει σχετικές δια­

συνεχώς μαζί με τα αντίθετα. Α ς τα

βαίνει συχνά) η εμμονή κάποιου ανα­ ζεται σ ε βιωματικό ή μη υλικό. Η έν­

γνωρίζει ο δημιουργός προσλαμβά-

οποία ανακυκλώνονται ω ς ερωτήματα

αφήσουμε να αιωρούνται ω ς διακυβεύματα. Δ εν είμαστε ούτε θέλουμε να αναλύσουμε διεξοδικά επί του παρόν­ το ς τα θέματα αυτά. Ο Νικπφόρος, με το σύντομο βίο και τπν πολιτεία του, μας συστήνει μια πε­ ρίοδο τπς μεταπολεμικός κυπριακής ιστορίας με τρόπο γλαφυρό και θερμό. Αυτό το τελευταίο στοιχείο συνιστά το κυριότερο πλεονέκτημα του βιβλίου, νομίζω. Η αφήγηση κυλά σ ε τόνους χα­ μηλούς και εξομολογητικούς. Διακρί­ νεις μιαν αφοπλιστική, εμπρόθετη αφέ­ λεια, μιαν παιδικότητα στην αναπαρά­ σταση τω ν π ρώτων ερωτικών και σ ε­ ξουαλικών αφυπνίσεων, η οποία σε κερδίζει. Οι μικρές και μεγάλες αντινο­ μίες, οι περισπασμοί και αντιξοότητες της ζω ή ς του Νικηφόρου μεταφέρονται με μια συγκινητική αμεσότητα, σαν να καταγράφονται σε εφηβικό ημερο­ λόγιο. Οι λεπτομέρειες της σεξουαλι­ κής του ενηλικίωσης, ειδικά, παραπέμ­ πουν σ ε τολμηρές σελίδες γνω στώ ν, αμερικάνικων ερωτικών μυθιστορημά­ τω ν, οι οποίες, όμως, ποτέ δεν σκαν­ δαλίζουν. Ίσ ω ς επειδή περισσεύει στην περιγραφή ένα είδος εξομολογητικής ειλικρίνειας, καθώς αυτές συνδέονται με τρόπο άρρηκτο με την ανάγκη του ήρωα να υπάρξει, μέσα στις ειδικές συνθήκες που το ν περιβάλλουν. Ο Νικηφόρος είναι ένα πρόσωπο που νιώθει ξένο σ ε έναν τόπο που υπεραγαπά. Θα έλεγα και διχασμένο ανάμεσα σ τη γενέθλια πατρίδα και σε μιαν άλλην που το ν τρέφει πνευματικά, αυτήν... του εχθρού. Γιατί δεν είναι μόνον ο Σεφέρης ή ο Κάλβος που το ν εμπνέουν αλλά και οι αγγλοσάξωνες ομότεχνοί τους, όπως και το δυτικό σινεμά. Όμως οι εκπρόσωποι του μισού πνευματικού κόσμου που το ν επηρεάζει ασκούν κα­ ταπιεστική εξουσία σ το νησί του ήρωα και αυτό το ν εξουθενώνει. Είναι αντί­ θετος με τις τακτικές τους, αλλά και δεν συμμερίζεται τις απόψεις τω ν ομοε­

θνών του για βίαιες πρακτικές. Εκείνος, αν και αναζητά παρορμητικά πηγές κα­ θημερινής απόλαυσης, είναι βαθύτερα μοναχικός. Αυτό που το ν σφραγίζει εί­ ναι ένας ανεκπλήρωτος, ιδανικός έρω ­ τα ς για μια γυναικεία φιγούρα, που θα το ν σφραγίσει και θα το ν συνοδεύσει σ ε όλη τη διάρκεια της σύντομης ζω ής του, μέχρι την τελευταία εγκόσμια ει­ κόνα μπροστά του. Ο Νικηφόρος είναι στην πραγματικό­ τητα ένας θεατής, αν και όχι παθητι­ κός. Επειδή κυκλοφορεί μεταξύ της κι­ νηματογραφικής αίθουσας και της πραγματικότητας, ο διχασμός του αυ­ τό ς το ν καθορίζει. Θα επιθυμούσε τα πολιτικά πράγματα να εξελιχθούν όπως σε μια εικονική πραγματικότητα, αλλά είναι αναγκασμένος να συμμετάσχει σωματικά σ τα δρώμενα γιατί το μέρος της συνείδησής του που αναλο­ γεί σ’ αυτήν το επιβάλλει. Ο ερωτισμός, η ζώ ικότητα γενικά που αποπνέουν οι σελίδες του βιβλίου δεν αφήνουν κα­ μιά αμφιβολία για τη ν ιδιοσυγκρασία και τις επιλογές του Νικηφόρου. Υπάρ­ χει όμως, όπως είπα, η πλευρά της προσωπικότητας του ήρωα που εκ­ φράζεται υπέρ τη ς ζωής. Και εδώ έρ­ χεται το μοιραίο φινάλε να εκδραματίσει τα πράγματα, κάνοντας την ανα­ τροπή. Η κατάληξη αυτή μας αναγκά­ ζει, κάνοντας μια αναδρομή στη ζω ή του Νικηφόρου, να ξανασκεφτούμε πάνω σ ’ αυτήν τη ν ορμή του για ζω ή και για απόλαυση, παρά και τη ρομαν­ τική του φύση. Ο κύκλος τη ς ζω ή ς ήταν μικρός αλλά έμοιαζε με ταινία που ξετυλίχθηκε σε αξελερέ. Προλάβαμε να δούμε έκτυ­ πες τις εικόνες της, που άφησαν πίσω τους έντονες τις γεύσεις μιας σύντο­ μης, πλην έγχρωμης ζωής, που το ασπρόμαυρο τέλος τη σφράγισε και την επαναπροσδιόρισε, προσφέροντάς της την αξία και τη δύναμη μιας πρό­ σκαιρης και ανεπανάληπτης λάμψης. 1

δ : βιβλιοκριτική

Φωτογραφίες σ ε άσπρο-μαύρο

Χρίστος Παπαγεωργίου

Η

επανέκδοση του παρθενικού βιβλίου της Νίκης Τρουλλι-

του έκδοση, η οποία πραγματοποι­ ήθηκε το 1995, ιδίοις εξόδοις. Σ το

νοϋ, αφενός, αποτελεί ένα λο­ γοτεχνικό γεγονός λόγω τη ς σπάνιας

πρώτο, με τίτλο «Ελένη», παρακολου­ θούμε την πορεία μιας πόρνης, η οποία

ποιότητας που το διακρίνει, αφετέρου, δείχνει κάτι πολύ ενδιαφέρον, που εί­ ναι η αντοχή του σ το χρόνο και η μη γήρανση των, σ ε άσπρο-μαύρο, προ­

προς το τέλος της σύντομης ζω ή ς της θα δεθεί συναισθηματικά μ’ ένα κορί­ τσι, που την επισκέπτεται συχνά, θέ­

σωπικών φωτογραφιών. Αυτή η συλ­ λογή διηγημάτων λοιπόν υπήρξε το σκαλοπάτι πάνω σ το οποίο πάτησε η πεςογράφος, για να εξελιχθεί στη συ­ νέχεια ω ς μία απ’ τις εντυπωσιακότε­ ρες γυναίκες δημιουργούς τω ν τελευ­ ταίων δεκαπέντε χ ρ ό ν ω ν και παράλ­ ληλα ω ς μία λογοτεχνική φωνή που μί­ λησε τό σ ο ανοιχτά και τό σ ο αυτοκριτικά για τις δύσκολες περιόδους της πρόσφατης ιστορίας, όπως εκείνη της δικτατορίας. Τ ο διήγημα μάλιστα «Μια εποχή είναι κι αυτή» αποτελεί προάγ-

Νίκη Τρουλλινού

Ένα μολύβι στο κομοδίνο Κέδρος, 2 0 10 σελ. 81, € 12,10

λοντας ν’ αντλήσει εμπειρίες και ν’ αφεθεί σ τα βιώματα. «Η αλήθεια της θείας» είναι ότι πέθανε παρθένα. Η χήρα κάποιου άτυχου ανθρώπου θέλει να θάψει ό,τι απέμεινε απ’ το ν ίδιο σ’ ένα «κουτί» που παραδίδει σ το νεκρο­ θάφτη. Ενώ, η ιστορία που το «μπα­ ούλο» εμπεριέχει είναι τό σ ο δαιδαλώδης όσο και το πολύτιμο ξύλο απ’ το οποίο έχει κατασκευαστεί. Και ο έρω­ τας πεθαίνει στα χρόνια της Μεταπολί­ τευσης, ενώ «Μια εποχή είναι κι αυτή» που θα φέρει την ηρωίδα πίσω στην ιδι­ αίτερη πατρίδα της, επιθυμώντας ένα

γελο άλλων πιο ώριμων και ολοκλη­ ρωμένων προσπαθειών, που θα δουν το φ ω ς της δημοσιότητας σ τη συνέ­ χεια και αφορούν στάσεις, απόψεις,

σμός που παροτρύνει μια νέα αρχή, εί­ ναι οι βάσεις στις οποίες στηρίζεται η

αντιλήψεις, νοθευμένους αγώνες, κι­ νητοποιήσεις, νεολαίες και κόμματα, έ ρω τες κ.λπ. που παίρνουν σάρκα και

Τρουλλινού- ερεθίσματα φυσιολογικά, απλά και αληθινά, που απασχολούν όλους τους νέους δημιουργούς, που

οστά εκείνη την επώδυνη και σαφ έ­ στατα αντιφατική αλλά ηρωική πε­ ρίοδο. Πέντε, με το ν επίλογο έξι, ολιγοσέλιδα αφηγήματα συγκροτούν το παρόν έργο, για το οποίο, όπως μας ενημε­ ρώνει η συγγραφέας, δεν έχει επέλθει η παραμικρή αλλαγή από την πρώτη

συναινετικό διαζύγιο. Θάνατος, δη­ λαδή, πρωτόγνωρου έρωτα και χωρι­

καταθέτουν την πρώτη τους πραμάτεια στην αγορά τη ς λογοτεχνίας. Ψυχή γεμάτη από συναισθήματα αγνών προθέσεων διαμελίζει λοιπόν η Τρουλλινού, σ ε μία παράθεση που δεν έχασε τίποτα από τη ν αίγλη της και τη θεσπέσια συνταγή της, ό ντω ς θερμό­ αιμης και υπαινικτικής. 1

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ *

Λ έ ν α Μ α ντά

σ τη π αΛν τ α σ ’

Κ α ίτη Οικονόμου

Ρ ένα Ρ ώσ ση -Ζ α ΐρη

Χ Ω Ρ ΙΣ

Τ Ο ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

Κ Ο Κ Κ ΙΝ Ο

ΚΟΜ Μ ΕΝΑ

Χ Ε ΙΡ Ο Κ Ρ Ο Τ Η Μ Α

Τ Η Σ Μ Α Γ ΙΣ Σ Α Σ

Κ Ο ΡΑ ΛΛΙ

Λ Ο Υ Λ Ο Υ Δ ΙΑ

ΠΡΠΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: 50.000ΑΝΤΙΤΥΠΑ

ΠΡΠΤΗ ΕΚΔΟΤΗ: 40.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ

ΠΡΠΤΗ ΕΚΔΟΤΗ: 20.000ΑΝΤΙΤΥΠΑ

ΠΡΠΤΗ ΕΚΔΟΤΗ: 15.000ΑΝΤΙΤΥΠΑ

ΗΕιρήνηπάντα πίστευε αυτό που έλεγε ηγιαγιά της: «Το ουράνιοτόξο είναι ησχόλα πουχρησιμοποιούν οι ψυχές για να φτάσουν στον ουρανό...» Έτρεχαν μαζί χαι αναζητούσαν την άκρητου, μιχρό χορίτσι εχείνη στο χωριότης χοντά στα σύνορα. Ονειρό της ναγίνει δασκάλα, αλλά ημοίρα είχε άλλαγραμμένα. Για να αποφύγει ένα γάμο πουτης κανονίζει ο πατέρας της, ηΕιρήνηθα βρεθεί στην Αθήνα, χαι δίπλα στη θείατης, τη μεγάλη τραγουδίστρια Βένια, θαγνωρίσει τη λάμψητης σόουμπιζ... αλλά χαι το σκοτάδι της.

ΗΜυρσίνη, χαρπός του παράφορου έρωτα ενός Μαχεδόναχαι μιας Τσιγγάνας, μεγαλώνει ανάμεσα στους διαφορετικούς κόσμους του πατέρα χαι της μητέρας της, νιώθοντας πως δεν ανήκει απόλυτα σε χανέναν. Στα εννιάτης χρόνια, όταν την εγκαταλείπει ημητέρατης, η μικρήΜυρσίνηπρέπει ν’ αντιμετωπίσει ολομόναχη το παράξενοχάρισμάτης, την έκτη αίσθησηπουέχει κληρονομήσει από την Τσιγγάνα προγιαγιά της. Αδυνατώντας να διαχειριστεί ένα χάρισμαπου το βλέπει σαν κατάρα. το καταπιέζει χαι εντάσσεται στον κόσμοτου πατέρα της. Πολλάχρόνια αργότερα, γυναίκα πια, επισκέπτεται για πρώτηφορά με το μνηστήρα της τον τόπο καταγωγής της για να τακ οπο ησε ς κληρονομικέςτης υποθέσεις. Κι εκεί γνωρίζει τον Στέφανο Βρεττό, έναν άντρα πουανατρέπει όλες τις βεβαιότητες της ζωής της.

Στο βάζο με τα ψεύτικα τριαντάφυλλα υπάρχει ένα χουτάχι. Μέσα στο χουτάχι έχω φυλάξει μια χαρδιά από χοράλλι. Τη φορούσε η γυναίχα μου. θέλω να την πάρεις εσύ. θέλω να τη φοράς εσύ... για ναμε θυμάσαι... ΟΔημήτρης είναι αστυνομικός χαι ζει στη Σαντορίνη, προσπαθώντας να ξεχάσει τη χαμένητου αγάπη και να φτιάξει και πάλι τη ζωήτου. ΗΑλεξία είναι ιδιόρρυθμη, παραβατική, απροσάρμοστη,

Πώς θα μπορούσε να μετρηθεί ημητρικήαγάπη; Με τι να συγκριθεί; Έχει όριαηθυσίαστην οποίαφτάνει μιαμάναγια χάρητων παιδιώντης; ΗΕυδοκίαέκανε αυτό που την πρόσταζε ηκαρδιάτης,

Οέρωτάς της με τον Μάξιμο θαγίνει βοράστα θηρίατων μέσων μαζικής ενημέρωσης χι εχείνη θατραβήξει πόινωτης όλατα πυρά· χαι όχι μόνοτα τηλεοπτιχά... Ισως ήρθε ηστιγμήνα τα αφήσει όλα πίσω. Αξίζει όμως μιαζωήχωρίςχειροκρότημα;

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Για α ν α γ ν ώ σ τε ς μ ε α π α ιτ ή σ ε ις

την αναγκάζει να κοιτάξει κατάματα την αλήθεια. ΗΜελίνα, που μεγάλωσε χωρίς μητέρα, είναι τρυφερή κι αθώα, και ονειρεύεται την αληθινήαγάπη. ΟΟδυσσέας, πλασμένος με τη στόφα του ήρωα, παλεύει για τα ιδανικά του, ψάχνοντας απεγνωσμένα

Νικόλ-Ά ννα Μ α νιά τη

ΟΧρήστος ήταν μιχρό παιδί ακόμη όταν οδηγήθηκε στο ορφανοτροφείο μαζί με τις τρεις αδελφές του. Αυτός ανέλαβε νατις φροντίζει στις δύσκολες συνθήκες, αδελφός και γονιός μαζί, αποφασισμένος και σκληρός. Όσο οχληρό μπορεί να χάνει ηζωή ένα οχτάχρονο αγόρι. Και όταν τα τρία κορίτσια υιοθετήθηκαν από διαφορετικές οικογένειες χαι έφυγαν μακριά, ο Χρήστος ήταν και πάλι αυτός πουορκίστηκε ότι κάποτε θα έβρισκε ξανά τις αδελφές του, χι ότι θααντάμωνε με τη μάνατου, όσα χρόνια κι αν περνούσαν, όσα χρόνια κι αν χρειαζόταν ναπεριμένει. Μια ιστορία που αποδειχνύει ότι η ανιδιοτελής αγάπη έχει το πιο μεθυστικό' άρωμα.

δ:βιβλιοκριτική

Διαγωνίως της ιστορίας

Αναστάσιος Δ. Καραγιάννης

Α

της περιόδου εκείνης. Οι άτυχες στιγ­

στόρημα γραμμένο με αληθινή λογοτεχνική-ποιητική γραφή. Η φύση, τα

νουν αντιμέτωπο με το ν έρω τα κάτω

αισθήματα, αλλά και οι ελπίδες του

Χ ρυσόθεμης και τα επιτεύγματα του ά ρχοντα τη ς Σάμου Πολυκράτη.

πό τις π ρώ τες σελίδες ο ανα­ γνώ στη ς αντιλαμβάνεται ότι διαβάζει ένα ιστορικό μυθι­

πρωταγω νιστή τη ς πλοκής, το υ Α θη ­ να ίου Νικομήδη, π αρουσιάζονται τό σ ο παραστατικά και διεισδυτικά που σ ε κάνουν να ζεις τα φανερά και

φέας, έχοντας όπλα σ τη φ αρέτρα

νιες αρχές τη ς φιλοξενίας και τη ς

του τις πολλές επιστημονικές του γνώ σεις για τη ν αρχαία Αθήνα και

αναγνώρισης τη ς ατομικής αξίας. Η περιπετειώδης φυγή και επιστροφή

ένα πηγαίο λογοτεχνικό ταλέντο, ξ ε ­

του στη ν Αθήνα και η προσπάθειά

διπλώνει το τι προηγήθηκε από αυ­

του να παντρευτεί τη ν αγάπη του το ν αιχμαλωτίζουν σ τις πολιτικές ίντριγ­

τη ς για τους απλούς ανθρώπους.

κες τη ς πατρίδος του πριν επιτύχει

Η μυθιστορηματική περιγραφή τω ν

το ν τίτλο το υ ολυμπιονίκη.

πολιτικών κυρίως κ ατα στά σεω ν που

Γ ν ω σ τός πια και αποδεκτός από τους

επικρατούσαν σ τη ν αρχαία Ελλάδα

συμπολίτες του, ο Νικομήδης θα ζήσει από κοντά τη ν προσπάθεια του

τις παραμονές τη ς μάχης του Μαρα­

Ιωλκός, 2011 σελ. 335, € 15

Αφ ού ήδη είχε γίνει γνω σ τό ς ω ς ποι­ ητής, ο πρωταγω νιστής κατορθώνει

τη μάχη του Μαραθώνα. Ο συγγρα­

τή ν τη μεγάλη μάχη και τη σημασία

Νίκος Κ. Κυριαζής Μαραθώνας και ελευθερία

από τη ν εξουσιαστική ομορφιά της

να κατακτήσει με τη ν ανδρεία του την Χρυσόθεμη και να πείσει το ν Π ο­ λυκράτη να υποταχθεί στις πανελλή­

απόκρυφα τη ς εποχής λίγο πριν από

Μ

μές το υ Νικομήδη, με τη ν αιχμαλω­ σία το υ από τους Σαμίους, το ν φ έρ­

θώνα λαμβάνει χώρα μέσα από τη

Κλεισθένη να καθιερώσει μια ανοικτή και ακριβοδίκαιη δημοκρατία στη ν

διήγηση ενός σημαντικού για την Αθήνα προσώπου, του Νικομήδη. Οι

Αθήνα, αλλά και θα απογοητευτεί

φιλοδοξίες το υ για να εκπληρωθούν

από τη ν κατάσταση αδράνειας τω ν

οι προσωπικοί του πόθοι για πανελ­

συμπατριωτών του και τω ν άλλων Ελ­

λήνια κ ατα ξίω ση νικώ ντα ς σ του ς

λήνων έναντι του περσικού κινδύνου.

Ολυμπιακούς αγώνες, με πλοκή που κάνει το ν αναγνώστη να μην αφήνει το βιβλίο από τα χέρια του, συνδυά­

Τα προσωπικά του π ιστεύω για τη ν

ζονται από το ν Κυριαζή με τα βιώ­ ματα του πρωταγωνιστή, αλλά και τις

υποχωρητική σ τάσ η πολλών και το ν

σχέσεις του με ιστορικά πρόσωπα

τους Πέρσες. Οι περιγραφές τω ν μα­

ενίσχυση τη ς επανάστασης τω ν Ιώνω ν το ν φ έρνουν αντιμέτωπο με την οδηγούν να εμπλακεί σ ε μάχες με

χών είναι τό σ ο ζω ντα νές που σ ε βά­ ζουν να αγωνιάς για την έκβασή τους και να ζεις το άγχος του θανάτου. Και μέσα σ ε αυτή τη ν προβολή τη ς αν­ δρείας ξεπηδούν από το ν συγγραφέα ποιήματα το υ Νικομήδπ που εμπλέ­ κουν τ ο ν κόσμο τ ω ν ιδεών με τα εγ­ κόσμια συναισθήματα τω ν ανθρώ­ πων. Με αυτήν τη ν τεχνική συνδυά­ ζονται η θέλπση τπς ζω ή ς και π προ­ σπάθεια για ελευθερία και κοινωνική

ναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα από ένα γ νω σ τό για τα λογοτεχνικά του επιτεύγματα συγγραφέα, που έχει εκδώσει παρόμοια βιβλία, θεατρικά έργα και ποίηση, και το οποίο διδά­ σκει το ν αναγνώστη και το ν κάνει να ζει αισθήματα και καταστάσεις που το ν φέρνουν σ το χθες χωρίς να χά­ σει το σήμερα. Αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο από τους λάτρεις του ιστο ­ ρικού μυθιστορήματος αλλά και από

αποδοχή.

αυτούς που αγαπούν τη συντροφιά

Η έλευση τω ν Π ερσώ ν σ το ν Μαρα­ θώνα και ο ρόλος το υ Μιλτιάδη, του

το υ βιβλίου και εκείνους που θέλουν με μικρό κόπο να μάθουν τη ν αλή­

Θεμιστοκλή και άλλων ιστορικώ ν προσώπων, αν και στηρίζονται πολύ σ ε ιστορικά στοιχεία, αποκτούν μια εξαιρετική ανάπλαση που εξηγεί το

θεια για μια φ άση τη ς ιστορικής εξέ ­ λιξης τω ν Ελλήνων. 1

γιατί νίκπσαν οι Αθηναίοι σ ε αυτή την

Ο Αναστάσιος Δ. Καραγιάννης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώ ς, Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης

μάχπ και το τι οφείλει ο σημερινός κόσμος σε αυτό το γεγονός. Με λίγα λόγια, το εν λόγω βιβλίο εί­

δ : βιβλιοκριτική

Αντιστροφή ρόλων

Ελισάβετ Σπανπδάκη

Μ

ια συλλογή διηγημάτων που ενεργεί υποδόρια. Σε πρώτη ανάγνωση οι ιστορίες δεν

έχουν κάτι εξαιρετικά ανατρεπτικό. Μόνο που, καθώς φεύγουν οι σελί­

ιστορίες τη ς να δείχνουν αληθινές·

ζιώτη, μαύρο, βρετανικό, φλεγμα­

δεν είναι στυλιζαρισμένες, φ ορ τω μ έ­ νες με επιτήδευση, ω σ τό σ ο είναι

ή ρω ες δ εν είναι προικισμένα π ρό­ σωπα, ταλαντούχα, χαρισματικά· εί­ ναι π ρόσω πα που συναντάμε γύρω μας, σ το λεωφ ορείο, σ τη δουλειά, στη ν πολυκατοικία. Μ όνο που η συγγρα φέα ς ξέρ ει π ώ ς να ξεκ λειδ ώ ­ σει αυτή τη ν «αδ ιάφ ο ρη » φύση τους υπέρ τους, να πάρει έναν π εραστι­

Κέδρος, 2 0 10 σελ. 295, € 16

της. Αυ τόν που ενδύεται σε κάθε τη ς διήγημα. Κι αυτό είναι που κάνει τις

δες, λίγο το χιούμορ τη ς Γαλάτειας Ριτικό, λίγο οι έννοιες που υποβό­ σκουν, σ ε ω θούν να επιστρέφεις. Οι ιστορίες είναι καθημερινές, οι

Γαλάτεια Ριζιώτη Μπαρ Ταρ

ζουμε εμείς τα διηγήματα δεν έχει απολύτως καμία σημασία. Μιλάει σ το ν εαυτό της, σ το ν «κ ά θ ε » εαυτό

φροντισμένες, ειλικρινείς, έντιμες.

Το Μπαρ Tap είναι παραπλανητικό. Φαίνεται ξεκούραστο, ψυχαγωγικό, σε βάζει όμως σε μία διαδικασία σκέψης πολύ βαθύτερη απ’ ό,τι θα περίμενες ή ενδεχομένως θα επιδίωκες.

Τ ο Μ πα ρ Tap είναι παραπλανητικό.

κό, το ν οποιονδήποτε, και σιγά-σιγά να το ν παρουσιάσει έ τσι όπ ω ς είναι.

Φαίνεται ξεκ ούρα στο, ψυχαγωγικό,

Κι αυτό συνεπάγεται ενδιαφέρον.

σκέψ ης πολύ βαθύτερη απ’ ό,τι θα

Ενδιαφέρον γι’ αυτό που δ εν βλέπεις ό τα ν ο άλλος απλώς κινείται δίπλα

περίμενες ή ενδεχ ομ ένω ς θα επι­ δίωκες. Αντιπαραβάλλεις το ν εαυτό

σου και γεμίζει το κάδρο. Μ όνο που

σου με το υ ς ήρωες, το ν το π ο θ ετείς

σ ε βάζει όμω ς σ ε μία διαδικασία

εδ ώ νιώθεις ότι οι ρόλοι α ντισ τρ έ­ φονται: εσύ είσαι τ ο εσ τα ντα νέ του

στις δικές το υ ς καταστάσεις, γιατί η

διπλανού, εσύ είσαι ο περαστικός, και η δική το υ ζω ή π ρω τα γω νισ τεί

ύφος, σ ε αναγκάζει να τ ο κάνεις. Σε

ίδια η Γ. Ριζιώτη, με αυτό τ ο « α θ ώ ο » κάνει σ ύνερ γό χω ρίς καν να τ ο αν-

με το ν διηγηματικό ή ρω α να μεσου­ ρανεί.

τιληφθείς· και ολοκληρώνοντα ς μίαμία τις ιστορίες, μένεις μαζί τους.

Η γλώ σσα τπς είναι απλή, πηγαία, σαν να καταγράφει σκέψεις ή να

Κι ό ταν τελειώ σει η συλλογή, αιωρεί-

συμπληρώνει ημερολόγιο. Δ εν απευ­ θύνεται σ το ν αναγνώστη, δεν απευ­ θύνεται σ ε κανέναν. Τ ο ότι διαβά­

του εαυτού σου που ανακάλυψες σε

ται ακόμα μέσα σου η κάθε πτυχή κάποιο από τα διηγήματα και σ ε αιφνιδίασε με τη ν αλήθεια της. 1

Φεύγουμε άραγε ή ερχόμαστε;

Δ

ελεαστικός ο τίτλος. Ειδικά για περιπτώσεις που η τά ση

θα φύγει μαζί με το ν Φλάβιο και θα το ν παντρευτεί. Θα φεύγει για να συ­

φυγής συνιστά ένστικ το επι­ βίωσης. Π όσο καταπιεσμένο κρα-

ναντά το φίλο τη ς το ν Νικόλα που εί­ ναι ομοφυλόφιλος. Φεύγοντας από

τάμε αυτό το «φ ε ύ γ ω » στη ν καθημε-

το ν ένα για βρει το ν άλλο θα χάσει το

ρινότητά μας; Κι όμως, ενδόμυχα το

δρόμο της, θα μείνει μετέωρη, δεν θα

θέλουμε, το αποζητάμε. Κι όταν έρ­

ξέρει πια αν φεύγει ή αν έρχεται. Κι

χεται η ευκαιρία, αντί να το αρπά­

αυτό θα τρελάνει το ν Φλάβιο, θα το ν

ξουμε από τα μαλλιά, να τ ο βροντο-

κλείσει ακόμα π ερ ισ σό τερ ο σ το ν

φωνάξουμε και ν’ αδειάσει το «μ έσ α »

εαυτό του, σ τη ν τέχνη του. Α υ τό θα

μας, τ ο αφήνουμε να μας προσπεράσει. Περιμένουμε τη ν επόμενη ευκαι­

φέρει το ν Νικόλα σ τα όριά του, θα τη ν ποθήσει ό σ ο δ εν πόθησε τίποτα

ρία, και πάλι κάνουμε τα ίδια. Άραγε,

και κανέναν σ τη ζω ή του. Κι εκείνη

τελειώνει π οτέ πραγματικά αυτό το «φ ε ύ γω »; Η Ρόζα φεύγει. Φεύγει από το σπίτι τη ς για σπουδές, από τις σχέσεις της,

Ν Ε Ο Ι

Ελσα ΚαραγιαννοποΟλου

σ τη μέση, σ ’ ένα α τέρμονο «φ ε ύ γω »,

Κώστια Κοντολέων

που ούτε η ίδια ξέρει πια από τι θέλει να γλιτώσει και σ ε τι θέλει να πάει.

Φεύγω

Υποβλητικό μυθιστόρημα. Σαν θεα-

Ψυχογιός, 2011 σελ. 177, € 12,20

Ε Λ Λ Η Ν Ε Σ

Π Ο Ι Η Τ Ε Σ

Α ν εςτη ς Μ ε λ ιδ ω ν η ς · * Π α ν α γ ιώ τ η ς Α ρ β α ν ίτ η ς · * Μ α ρ ία Κ α τ ς ο π ο υ λ ο υ · * Λ ένα Κ αλεργη · * Α γγέ λα Γ α β ρ ιλ η · * Σ τ α ύ ρ ο ς Σ τ α μ π ο γλ η ς · * Λ ένα Σ αμ αρα ·«· Βασίλη ς Ν ο υ λ ας ·©· Χ α ρ ικ λ ε ια Π α ν ο υ τ ς ο π ο υ λ ο υ · * Βασίλη ς Π α υλ ίδη ς · > Λ άμ προς Γ κ ο τςο π ο υλ ο ς ·> Χ ρ η ­ στ ό ς Κ ο υ κ η ς ·> Θ ό δ ω ρ ό ς Π α π α ϊω α ν ν ο υ ·> Μ α ρικ α Σ υμ ε ω ν ιδο υ ·> Α θ ή ν α Ι ω σή φ · » Β ικ τω ρία Κ απλανη ·> Γ ιώ ργο ς Τ ςιρω ν η ς · * Λ εω νί ­ δ α ς Γ αλαζης · * Βα σιλ ική Β ρετου · * Α ημ η τρη ς Μ α ρ ο υ λ η ς ·> Ρ ο ­ δ ό λ φ ο ς Μ πορρης · * Ν ικό λ αό ς Λ υκομ ητρος · * Βαγγέλης Λ ο υ λ α δα κη ς ·> Μ α τθ α ίο ς Ζ ευγω λη ς · * Κ α λ λ ιό π η Π α π α λ ε ω ν ιδ α · * Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι

Σ

Γ

Α

Β

Ρ

Ι

Η

Α

Ι

Δ

Η Σ

Μαυρομιχάλη 18, Αθήνα 10680, τηλ. 210 3636514, w w w .g av rielid e sb o o k s.gr

δ : βιβλιοκριτική

τρική π αράσταση με τίποτ’ άλλο πάνω σ τη σκηνή· μόνο τους τρεις π ρ ω τα γω νισ τές και τη ν τέ τα ρ τη φωνή, τη ν «ά λ λη » Ρόςα, αυτήν που

ψυχισμό τω ν η ρώ ω ν τη ς ο λο ζώ ν­ τανο. Σαν να τους ξέραμε μια ζωή, σαν να μη χρειάστηκε πάνω από με­ ρικές παραγράφους για να τους γνω ­

τη ν επισκέπτεται με το άσπρο φ ό ­

ρίσουμε. Δύσκολο εγχείρημα. Δύ­

ρεμα. Έ νας νοη τός σταυρός, ένα σταυροδρόμι που μόνο κύκλους κά­

σκολο να γίνεις πειστικός με τό σ ο λίγα λόγια και σ ε τό σ ο λίγες σελίδες,

νει γιατί δεν μπορεί να οδηγήσει που­

κι όμως εκείνη το καταφέρνει κι εσύ

θενά αλλού· ο ένας θα πέφτει πάνω

νομίζεις ότι μόλις πέρασε μια ολό­

σ το ν άλλο. Και η Κώστια Κοντολέω ν ξέρει πώς να φτιάξει τις εικόνες με

κληρη ταινία μπροστά από τα μάτια

μόνο τις απαραίτητες λέξεις. Κατα­

Ο έρωτας, ο θάνατος κι η εξουσία

σκευάζει τη ν ατμόσφαιρα με το ν

λένε ότι είναι τα κυρίαρχα θέματα της λογοτεχνίας. Κι όμως, ε δ ώ δεν μπο­

δικό τη ς μινιμαλιστικό τρόπ ο και

σου.

αυτό που λαμβάνει ο αναγνώστης εί­

ρείς να ξεχωρίσεις ποιο είναι αυτό

ναι πλήρως δομημένο. Αποδεικνύει ότι δεν χρειάζονται περιγραφές επί

που τελικά μεσουρανεί. Σίγουρα ο ερωτισμός είναι διάχυτος, είναι τέ ­ τοια η φύση τη ς π ρωταγωνίστριας

περιγραφών και ή ρω ες και ηαραήρω ες για να υποστηρίξουν το ζη το ύ­ μενο. Τ ο ζητούμενο μπορεί να σ τη ­

που δεν μπορείς παρά να τη ς αφεθείς. Είναι η χημεία μεταξύ τω ν τριών

ριχτεί με μία μόνο λέξη: «φ ε ύ γω ».

που σ ε μπερδεύει. Έτοιμοι για όλα, κι ας μην έχουν πραγματικά όπλα. Πα­ λεύουν να κυριαρχήσουν ο ένας πάνω σ το ν άλλο κι ο έρω τα ς δεν εί­

δ

Κι όμως, ενδόμυχα το θέλουμε, το αποζητάμε. Κι όταν έρχεται η ευκαιρία, αντί να το αρπάξουμε από τα μαλλιά, να το βροντοφωνάξουμε και ν' αδειάσει το «μέσα» μας, το αφήνουμε να μας προσπεράσει. Περιμένουμε την επόμενη ευκαιρία, και πάλι κάνουμε τα ίδια. Άραγε, τελειώνει ποτέ πραγματικά αυτό το «φεύγω».

ναι τίποτ’ άλλο παρά το μέσο. Κι αν το σκεφτείς, ο έρω τα ς είναι το καλύ­ τερ ο όπλο ό ταν πας να κερδίσεις τη ν εξουσία. Ή ο θάνατος; Ό λα

μοιάζουν

μ’

ένα

π ερίεργο

μείγμα. Η συγγραφέας είναι η κόλλα που τα ενώνει και που ανάλογα με τους σκοπούς τη ς βγάζει στη ν επι­

54

φάνεια ή το ένα ή τ ο άλλο. Παίζει με Α μ έτρητες οι φο ρ ές που χρησιμο­ ποιείται, κι όμως τα περιέχει όλα...

τους τρεις ή ρω ες και με τα τρία θέ­ ματα όπω ς έκαναν παλιά οι γελω το ­ ποιοί που μπορούσαν να ζογκλάρουν

Επαναλαμβανόμενο μοτίβο τη ς Ρό­

ώ ρ ες ατελείω τες και να μην τους πέ­

ζος, που δεν μπορεί να συγκρατηθεί σ ’ έναν τόπο, μ’ έναν άνθρωπο, με

σει τίποτα κάτω. Και σ το τέλος, τα πιάνει όλα σ το χέρι της, σταματά και

μια ζω ή. Επαναλαμβανόμενο μοτίβο

με μια μικρή υπόκλιση αποχωρεί

στις σελίδες. Δύσκολο για όσους

αφήνοντας το έργο τη ς σαν πέρασμα μπρος από τα μάτια σου. Φεύγει... ■

έχουν συνηθίσει τη γραμμική αφή­ γηση και τη γενναιόδωρη πλοκή. Η συγγραφέας δ εν κάνει εκπ τώσεις πουθενά. Χρησιμοποιεί απλώς τη δύ­ ναμη τω ν λ έξεώ ν τη ς και χτίζει το ν

επίκεντρο

ε κ δ ό σ ε ι ς

ΑΣΤΕΡ10ΣΙ

ΓΟΚΡΑΤΟΡΑΓ Emer O' Sullivan

Συγκριτική Παιδική Λογοτεχνία

ΑΣΤΕΡΙΟΣ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ, ΤΑ ΝΕΚΡΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ ...Ιστορίες ανθρώπωναπότοχώροτης επιστήμης, που έπαιξανσημαντικό ρόλο και ξεχώρισαν...

EMER O'SULLIVAN, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ..Μιαδιακειμενικήεξέταση τωνκλασικώνπαιδικώ που υπερβαίνουνγλωσσικόκαι πολιτισμικάσύτ

ΤΑΣΟΥΛΑΤΣΙΛΙΜΕΝΗ-ΜΑΡΙΤΑΠΑΠΑΡΟΥΣΗ, ΗΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑ·ΗΣ ...ένα «απαντητικό» εγχειρίδιο για κάθε αναγνώστη της λογοτεχνίας...

Gunther Kress · TheovanLeeuwen

ΜΙΜΗΣ ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ

.........

ΜΙΜΗΣ ΣΟΥΛΙΟΤΗΣ, ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΠΟΙΗΣΗ «όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην ποίηση»... Ένας οδηγός ανάγνωσης και ερμηνείας της.

Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΗΓραμματικήτουΟπτικούΣχεδιασμού

m

ανδρό-γυνες αναγνώσεις

CIIKCVtpO

GUNTHER KRESS-THEO VAN LEEUWEN, ΗΑΝΑΓΝΟΣΗ ΤΟΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ...μια συζήτηση για τοπώς οι εικόνες και οι χρήσεις τους έχουν αλλάξει στοπέρασματου χρόνου...

Αθήνα: Κιάφας 5 - ΤΚ 10678 · τηλ.: 210 3811077

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΔΟΥΚΑ-ΚΑΜΠΓΓΟΓΑΟΥ, ΑΝΔΡΟ-ΓΥΝΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ

j Θεσσαλονίκη: Καμβουνίων 9 - ΤΚ 54621 ·τηλ.: 2310 256146

w w w .e p jk e n t r o . g r

·

e - m a i I : b o o k s @ e p i ke n t r o . g r

δ : βιβλιοκριτική

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Μυοτικά a m Θεσσαλονίκη

'Ελοα Καραγιαννοπούλου

χεις προσπαθήσει σαν παιδί να χαράξεις κάπου το όνομά σου; Μόνο που δεν είχες τη δύναμη ούτε τα εργαλεία, και επιστράτευες νου και λογική να σε βοηθήσουν.

Ε

Έτριβες με τις ώρες, και μόλις που αχνοφαινόταν η χαρακιά. Κι όμως επέμενες. Και τώρα, γυρίζεις πίσω, και το βλέπεις ακόμα εκεί. Αυ τό κάνει το Ξφαγείο Ξαλονίκης. Χαράσσεται την ώρα που το διαβάζεις πολύ βαθύτερα απ’ ό,τι νομίζεις. Πρωταγωνιστής ένας αστυνόμος, ο Σ τέφ ο ς Ασλάνογλου. Στη Θ εσσαλο­ νίκη του 1943 καταφέρνει να επιβιώ­ σει όντα ς κι ο ίδιος μπλεγμένος στην παρανομία. Μοναδική του έννοια η Έμμα... ή, αλλιώς, Δήμητρα Κουρτίδου. Η Έμμα είναι Εβραία· και η τύχη

Θ άνος Δραγούμης βφαγείο βαλονίκης Ψυχογιός, 2011 as?y 366, € 15,50

τη ς αμφίβολη. Η ιστορία ξεκινά με τι άλλο;- ένα έγκλημα. Δυο πτώματα θα ανακαλυφθούν σ ’ ένα λάκκο και η υπόθεση θ’ αλλάξει μια και καλή τη ζω ή του αστυνομικού. Μυστικά, συμ­ φέροντα, π αρελθόν- όλα αλληλέν-

κετές ώ σ τε να μη χρειάζεσαι πολλάπολλά για να μπεις σ το κλίμα. Η ωμό­ τητα δε λείπει από την περιγραφή, η σκληρότητα μεταφέρεται δίχως εκ­ πτώσεις, δίχως ενδοιασμό. Γιατί έτσι ήταν σ την Κατοχή· ανελέητα. Δ εν το μαλακώνει, δεν το εξωραΐζει, κι οπωσ­ δήποτε δεν το εξιδανικεύει. Παραδίδει το ν τρόμο αυτούσιο και το ν φυτεύει μέσα σου. Στοιχείο που συμβάλλει στην ολοκλη­ ρωμένη αναπαράσταση είναι η γλώ σσα του. Ανενδοίαστη, σκληρή, υβριστική, ευαίσθητη, ελκυστική· εί­ ναι αυτή που οδηγεί τα νήματα για να ζω ντανέψουν χαρακτήρες και σκηνές. Έκφραση. Η ελεύθερη έκφραση τω ν ηρώω ν, οι ελεύθερες αντιδράσεις τους, χωρίς προσχήματα ή κανόνες. Δ εν περιμένεις τη ν επόμενη κουβέντα τους, την επόμενη κίνησή τους. Πο­ ρεύεσαι σ τα τυφλά. Αυτή είναι και η μαστοριά. Εναρμονισμένα είναι και τα ιστορικά γεγονότα. Ενσωματωμένα σ το μυθι­ στόρημα με φυσικό τρόπο, δεν υπερ­ βαίνουν το κείμενο. Ακριβή, τη σ ω στή στιγμή και στη σ ω στή δοσολογία.

δετα σ ε μία Σαλονίκη όπου η επι­ βίωση είναι τ ο μόνο μέλημα. Κι ένα έγκλημα που το ν τραβάει βαθιά σε μια δίνη από τη ν οποία δεν υπάρχει έξο δ ο ς διαφυγής.

Συμπληρώνουν τη ν πλοκή, εγείρουν και απαντούν σε ερωτήματα. Οι πολι­

Οι εικόνες εναλλάσσονται σαν ταινία σ το κεφάλι σου- μυρίζεις στην ατμό­

τικοκοινωνικές καταστάσεις είναι το «άλας». Δ εν θα μπορούσε να γραφτεί

σφαιρα του Δραγούμη τη σήψη από τα πτώματα, από τα αποκαΐδια, από τις ψυχές. Οι εικόνες του δυνατές, αρ­

ένα μυθιστόρημα για τη συγκεκριμένη εποχή χωρίς να αναδειχθεί το πολιτικό προσκήνιο. ■

Κυνηγώντας το ιδανικό βιβλιοπωλείο

έτει, αν μη τι άλλο, ενδια φέ­

το διάβασμα είναι προνόμιο μιας κό­

ρο ντα ερωτή ματα το βιβλίο τη ς Λ ο ρ ά νς Κ οσέ: Θα μπο­ ρούσε υπάρξει σ τις μέρες μας ένα

σ τα ς εκλεκτών. Α ντίθ ετα , θα έλεγα ότι είναι απ’ αυτούς που θα έκαναν

Θ

ιδανικό βιβλιοπωλείο, δηλαδή ένα

ό,τι περνά από τ ο χέρι το υ ς για να μυηθεί ο μ έσος αναγνώ σ τη ς σ την

βιβλιοπωλείο που θα φ ιλοξενούσε σ τα ράφια το υ τα αριστουργήματα

καλή λογοτεχνία. Ίσ ω ς είναι υπέρ το δ έο ν ιδεαλίστρια.

τω ν αιώ νω ν ή, τέλο ς π άντων, μόνο ποιοτικά βιβλία; Π ώ ς καθορίζονται αυτά τα τελευταία και από ποιον; Θα μ πορούσε να επιβιώσει ακόμη και αν είχε τις απαιτούμενες οικονομι­ κές πλάτες; Θα γινότα ν πόλος έλξης

Τ ο ιδανικό βιβλιοπωλείο που ονει­ ρεύεται η Κ οσέ έχει ω ς επωνυμία το ν τίτλο το υ μυθιστορήματος τη ς (A u bon rom an). Πιάνει λίγα μόνο

για το υ ς βιβλιόφιλους ή μήπως, αν­ τίθετα, θα ενοχλούσε με τη ν αυ­ σ τηρ ή πολιτική του; Μήπως θα προ-

τετραγωνικά μέτρα κάπου σ τη ν Α ρ ι­ σ τερ ή Οχθη. Ιδιοκτήτες του, που εί­ ναι κι οι ή ρω ες το υ βιβλίου, είναι η Φ ραντσέσκ α κι ο Ιβάν. Η πρώτη, εκ τό ς από παθιασμένη βιβλιόφιλος,

καλούσε τ ο φθό νο τ ω ν αποκλεισμέ­

τυγχάνει κληρονόμος μιας μεγάλης

νω ν από τις λίστες του; Μήπως αυτή η επίδειξη α νω τερ ό τη τα ς του πνεύ­ ματος είναι ένα σημάδι ελιτισμού που υπερβαίνει τα εσκαμμένα; Τ ε­

περιουσίας. Έχει χάσει τη ν κόρη τη ς και είναι παντρεμένη μ’ έναν τύπο που α ντιμετωπίζει με κυνισμό οτιδή ποτε θεωρεί ότι δεν θα το υ

λικά π όσο υποκειμενικός είναι ο ορι­ σμός το υ καλού μυθιστορήματος;

αποφέρει οικονομικά οφέλη. Σ το ν

Η Κ οσέ μάλλον απαντά ναι, τ ο ιδα­ νικό βιβλιοπωλείο θα μπορούσε να

τη ς Φ ραντσέσκ α σ το βιβλιοπωλείο, π ρώην εκλεκτικός βιβλιοπώλης κι ο ίδιος και β ετερ άνος το υ γαλλικού

υπάρξει. Σ ε ό,τι αφορά το ν ορισμό το υ καλού μυθιστορήματος, υπο­

αντίποδα στέκ ει ο Ιβάν, συνεργά της

διαφέρει από α ναγνώ σ τη σ ε ανα­ γνώ στη , όμ ω ς υπάρχουν αντικειμε­

Μάη -κ ι η Κ οσέ, πρώην αρθρογράφ ο ς συντηρητικής εφημερίδας, βρί­ σκει σ ε σημεία τη ν ευκαιρία να πετά ξει μπηχτές αναφορικά με το ν ελι­

νικά ποιοτικά κριτήρια σ τη λο γο τε ­

τισμ ό τη ς Άκ ρα ς Α ρ ισ τερό ς.

χνία. Δ ε ν θα χαρακτήριζα ελιτίστρια τη ν Κ οσέ. Δ ε ν περιφ ρονεί το ν μέσο

Τα βιβλία που βρίσκουν το δρόμο το υ ς για τα ράφια το υ βιβλιοπω­ λείου επιλέγει μια ομάδα συγγρα­ φέω ν, που ανήκουν σ του ς αγαπη-

στηρ ίζει ότι τ ο γο ύ σ το σ α φ ώ ς και

αναγνώστη, ούτε υπαινίσσεται ότι

Θανάσης Μήνας

Laurence C osse Στο καλό μυθιστόρημα Μετάφραση: Αχιλλέα ς Κυριακίδης Πόλις, 2011 σελ. 451, € 19

δ : βιβλιοκριτική

μένους σύγχρονους τω ν δύο ιδιο­

που είναι κι ο ίδιος λάτρης τη ς καλής

κ τη τώ ν. Η τα υ τό τη τα τω ν συγγρα ­

λογοτεχνίας. Σ ε καμιά όμω ς περί­

φ έ ω ν κρατείται μυστική. Σχεδόν

π τωση δεν πρόκειται για αστυνομικό

όλοι το υ ς παρουσιάζονται ω ς εκ­

μυθιστόρημα- είναι ένα καθαρόαιμο

κεντρικοί, μιας και τ ο ’χει αυτό το σινάφι. Με πιο π ροσεκτικά κατα ­

βιβλιοφιλικό μυθιστόρημα ή, αλ­

σ τρω μ ένη εκστρα τεία διαφήμισης σ το ν γραπτό τύπο και σ το Διαδί­

σ τη λογοτεχνία και σ υ γχρόνως ένα

κτυο, τ ο βιβλιοπωλείο αποκτά σ τα ­ θερή πελατεία και κάνει καλό τζίρο . Γίνεται παράδειγμα προς μίμηση. Σύντομα εμφανίζονται και άλλα πα­ ρόμοια βιβλιοπωλεία. Τα π ρ ώ τα

λιώς, ένα μυθιστόρημα μαθητείας σχόλιο π άνω σ το π ώ ς λειτουργεί π αγορά το υ βιβλίου και η εκδοτική βιομηχανία σ τη Γαλλία, και όχι μόνο. Ό π ω ς είναι λογικό να συμβαίνει σ ’ αυτού το υ είδους τα μυθιστορή­ ματα, η παράθεση ονο μ ά τω ν γ ν ω ­ σ τώ ν συ γγρα φ έω ν (με τις απαραί­

σ ύ ννεφ α α ρχίζουν να φ α ίνοντα ι ό τα ν σ το ν τύπο εμφανίζονται δημο­

τη τες κρίσεις για το έργο τους) δίνει

σιεύματα που το υ ς κατη γορούν ω ς

και παίρνει στις σελίδες το υ βιβλίου,

σνομπ και ελιτίστες. Η καταιγίδα

κ άπου

που προμηνύεται εκδηλώνεται ό ταν

εξα ντλη τικό namecheking. Θα ομο­

όμως

κ ου ράζει

α υτό

το

τρ εις από το υ ς συγγραφείς τή ς επι­

λ ο γή σω μολαταύτα ότι έπιασα το ν

τροπ ής που επιλέγει το υ ς τίτλους

εαυτό μου να κλείνει συνωμοτικά το μάτι σ τη ν Κ οσέ σ το σημείο που λέει

το υ βιβλιοπωλείου δέχονται επίθεση από α γνώ σ τους. Οι ύποπτοι είναι

(με τη φ ω νή το υ Ιβάν) ότι θεωρεί

αρκετοί. Θα μπορούσαν να είναι

το ν Κόρμακ Μ ακΚάρθι « ω ς το ν

βαλτοί από το ν σύζυγο τη ς Φραντσ έσ κ α ή ακόμα και αθέμιτοι α ντα ­

α νώ τερ ο ό λω ν τω ν εν ζω ή μυθιστοριο γρά φ ω ν».

γω νισ τές. Θα μπορούσαν ίσω ς να εί­

Η ίδια η Κ οσέ γράφ ει απλά και

ναι συγγραφείς που θίχτηκαν επειδή αποκλείστηκαν από τ α ράφια.

σ τρ ω τά , δημοσιογραφικά θα το λ ­ μούσα να πω. Τα π ρώ τα κεφάλαια το υ βιβλίου που εισάγουν το ν ανα­ γ νώ σ τη σ τα μουλωχτά σ τη ν αφή­ γηση, χωρίς να σ υ στή νοντα ι ιδιαιτέ­

Πόσο υποκειμενικός είναι ο ορισμός του καλού μυθιστορήματος; Η Κοσέ μάλλον απαντά ναι, το ιδανικό βιβλιοπωλείο θα μπορούσε να υπάρξει. Σε ό,τι αφορά τον ορισμό του καλού μυθιστορήματος, υποστηρίζει ότι το γούστο σαφώς και διαφέρει από αναγνώστη σε αναγνώστη, όμως υπάρχουν αντικειμενικά ποιοτικά κριτήρια στη λογοτεχνία.

να συνεχιστούν αυτού το υ είδους οι

Η ιστορία ξεδιπ λώ νετα ι ε ν είδει

το υ ς δημόσιους φορείς, προκειμέ-

αστυνομικού αφηγήματος, μ έσω τη ς

νου να επιβιώσει τ ο καλό μυ θιστό­

κατάθεσης που δίνουν η Φ ραντσέσκα κι ο Ιβάν σ ε έναν α στυνόμ ο -

ρημα. Λ ίγο ς οπτιμισμός είναι καλο­ δεχούμενος αυτές τις μέρες. 1

ρ ω ς οι ήρωες, είναι από τις ω ραι­ ό τερ ες σελίδ ες το υ βιβλίου. Α ν τιθ έ ­ τους, π ρος τ ο τέ λ ο ς η Κ οσέ κατα­ φεύγει σ ε εύκολες λύσεις -κ ά τι που είχε συμβεί και σ το προηγούμενο βιβλίο τη ς, Η α π όδ ειξη (Πόλις, 2010). Διατυπώνει εντέλει τη ν ευχή ιδιωτικές π ρωτοβουλίες (ή μήπως ουτοπίες;) και να ενισχυθούν απ’

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Ν

Ε

Ε

Σ

Κ

Υ

Κ

Λ

Ο

Φ

Ο

Ρ

Ι

Ε

Σ

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΦΙΝΚΛΕΡ Χάουαρντ Τξέικομπσον Μετάφραση - Πρόλογος: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

ΤΟ ΔΩΜ ΑΤΙΟ Έμα Ντόναχιου Μετάφραση - Επίμετρο: Έφη Τσιρώνη ΓιατονΤξακ το Δωμάτιο είναι ο κόσμος. Γιατη Μαμά, όμως, είναι η φυλακή της τα τελευταία 7 χρόνια. ΤΟΔΩΜΑΤΙΟ είναι ένα μέρος που δε θα ξεχάσετε ποτέ. 'Ενα καθηλωτικό και βαθιά συγκινητικό μυθιστόρημα. ΥΠΟΨΗΦΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ BOOKER 2010

Ρ ΐΤ ΐ Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Για α ν α γ ν ώ σ τ ε ς μ ε α π α ι τ ή σ ε ι ς

Τηλ. κέντρο: 210 28 04 800 mfo<a>psichogios.gr · www.psichogios.gr

δ : βιβλιοκριτική

Η ευρωπαϊκή ψυχή στο απόσπασμα

=ένη Δ. Μπαλωπί

πρώτη μου ανάγνωση τη ς

Γκερστάιν ή τους καλλιτέχνες Κέτε

Κ εντρ ικ ή ς Ε υ ρώ π η ς ή ταν σ τη γαλλική γλώ σσ α , το

Κόλβιτς, Αννα Αχμάτοβα και Ντ. Σοστακόβιτς. Όλους αυτούς που θα συ­ νυπάρχουν σε μία σπονδυλωτή ιστο­ ρία όπου π ρωταγωνιστής δεν θα είναι ούτε ο πόλεμος ούτε ο άνθρωπος, αυ­

Η

2007, και το αναφ έρω για να σταμα­ τήσουμε να μεμψιμοιρούμε για την καλή λογοτεχνία που αργεί να μετα­ φραστεί σ τη χώρα μας! Ό π ως και στη ν ελληνική έκδοση το υ βιβλίου, εντυπωσιάστηκα από δύο πράγματα: τη ν καλή μετάφραση και τη ν ικανό­ τη τα του συγγραφέα να μπλέκει πρό­

Μετάφραση: Α λ έξη ς Καλοφωλιάς

Κέδρος, 2011 σελ. 885, € 28

ολοκληρωτισμ ός είναι διαχρονική «ιδεολογία» και απαντάται ακόμα και

μυθιστορήματος που λόγω του όγ­ κου του έχει το ν καθόλου κολακευ­

σ τις χώ ρες με τις καλύτερες και δη­ μοκρατικότερες προθέσεις.

τικό τίτλο «το ύ β λ ο » και ω σ τό σ ο δια­ βάζεται απνευστί.

Με το έργο του αυτό ο Γ. Βόλμαν θέ­

Α ν και η υπόθεση του έργου ή οι υπο­

έναν καλλιτέχνη, το ν Σοστακόβιτς, αφενός για να αναδείξει τη ν αξία που

γω νιστές μάς είναι οικεία πρόσωπα είτε γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται « ω ς φά ρσα», η Κεντρική Ευρώπη θα Γουίλιαμ Τ. Βόλμαν Κεντρική Ευρώπη

αλλά ο ολοκληρωτισμός, ο κόκκινος και ο μαύρος, ή όποιο άλλο χρώμα υιοθετήσει αυτή τη φορά, καθότι ο

σωπα και καταστάσεις σ ’ ένα είδος

θέσεις ανάγονται στη ν περίοδο με­ ταξύ 1917-1945, σχεδόν έναν αιώνα πίσω, εντούτοις είτε γιατί οι πρωτα­

Μ

τοί είναι τα πιόνια στην σκακιέρα,

μπορούσε να αναφέρεται σ το σή­ μερα. Και αν ισχύει αυτό που έγραψε πριν λίγες ημέρες η ρωσική εφημε­

τει σ το π ρώτο πλάνο τη ς σκακιέρας

μπορεί να διαδραματίσει η τέχνη σ το ιστορικό γίγνεσθαι και από τη ν άλλη για να αποδείξει πως η χιλιοειπωμένη τάχατες θλιμμένη έκφραση «μ όνος μου είμαι, τι μπορώ να κ άνω ;» δεν εί­ ναι παρά κραυγή υπεκφυγής, καθότι ακόμη και ένα «πιόνι», όταν κάνει την σ ω σ τή κίνηση, φέρνει σ τη σκακιέρα

ρίδα Πράβδα, δηλαδή πόας «ό σ α συμ­

τα πάνω-κάτω.

βαίνουν σήμερα σ το πλανήτη θυμί­ ζουν πολύ μέρες 1939, λίγο πριν το

Κάποια στιγμή διερω τήθηκα πώς

Δεύτερο Μεγάλο Π όλεμο», τό τε ας

να ερμηνεύσει και να περιγράφει τό σ ο επιτυχημένα τη ν ευρωπαϊκή

αναζητήσουμε γύρω μας τους νέους ήρωες του νέου Βόλμαν που θα μοι­ άζουν με το ν γερμανό στρατηγό Φ. φ ο ν Πάουλους ή το ν ρ ώ σο Α. Βλασόφ, το ν αξιωματικό τω ν Ες-Ες Κουρτ

ένας αμερικανός συγγραφέας μπορεί

ψυχοσύνθεση. Ψάχνοντας βρήκα ότι ο Βόλμαν έχει γερμανική καταγωγή! Καλή α νάγνωση ενός «το ύ β λο υ » που από μόνο του είναι τέχνη. 1

Η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα τρανσέξουαλ

Τ

ο

χρονικό

ε νό ς

ατυχούς

γμένη, ζει σ ε διάφορες χώρες (Αμε­

έρω τα μεταξύ ενός παντρε­

ρική, Λονδίνο, Παρίσι) αν και το με­

μένου τούρκου πολιτικού και μιας κατά πολύ νεότερης του γυναί­ κας, σ τη δεκαετία του 1960. Το μεγαλύτερο ατόπημα αυτού του

γαλύτερο μέρος της ιστορίας εξελίσ­ σεται στην Αγκυρα και την Πόλη. Με­ γάλο μέρος της ιστορίας περιγράφει τις σχέσεις της με το ν αδελφό και τη

βιβλίου είναι πως, αν και η διήγηση εί­ ναι δοσμένη σ ε π ρώτο πρόσωπο από τη ν πλευρά της γυναίκας, είναι εμφα­

μητέρα της, καθώς και με την παιδική τη ς φίλη, Αϊλά, που αναλαμβάνει το ρόλο της συμμάχου και «καλής της νε­

νές σ ε πάμπολλα σημεία ότι είναι

ράιδας», διευκολύνοντάς την να συ­ ναντά το ν εραστή της και ακούγοντας

γραμμένο από άνδρα. Ενώ η πλει­ ονότητα τω ν σημείων του ψυχογρα­ φήματος τη ς ηρωίδας πετυχαίνει με εκπληκτική ακρίβεια τη ν περιγραφή συναισθημάτων κοινών σ τα δύο φύ­ λα (η αγωνία του παράνομου έρωτα, η αποφασιστικότητα που απαιτείται να εναντιωθεί κανείς σ τη μοίρα του, η ματαιοπονία ενάντια στις συνθήκες της εποχής, οι φρούδες ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο), οι αντιδράσεις

τις εξομολογήσεις της. Ίσ ω ς ηθελη­ μένα για να τονιστεί το πόσο βαθιά σ τον κόσμο του έρωτά της βρίσκεται η ηρωίδα, οι υπόλοιποι χαρακτήρες, ακόμη και ο τούρκος υπουργός Εξω­ τερικών, το αντικείμενο του έρωτά της, δεν αναπτύσσονται επαρκώς και παραμένουν κομπάρσοι δευτέρας δια­ λογής.

και ο τρόπος σκέψης της ηρωίδας προδίδουν διαρκώς πως ο συγγρα­ φέας είναι γένους αρσενικού. Το απο­ τέλεσμα είναι κάπως δυσανάλογο και παραπαίει ανάμεσα στο κλισέ γλυκα­ νάλατων τουρκικών σίριαλ και μιας ηρωίδας κοκκέτας, κακομαθημένης και εγωίστριας, εγκλωβισμένης σ το σφοδρό ερω τά της που ενεργεί τ ε ­ λικά λίγο τρανσέξουαλ. Κατά τα άλλα το βιβλίο είναι αρκετά διασκεδαστικό. Η ηρωίδα, αρχικά ω ς σύζυγος διπλωμάτη και στη συνέχεια αναζητώντας το ν εαυτό της ω ς διαζευ­

Η αγωνία του παράνομου έρωτα, η αποφασιστικότητα που απαιτείται να εναντιωθεί κανείς στη μοίρα του, η ματαιοπονία ενάντια στις συνθήκες της εποχής, οι φρούδες ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο. Στο σύνολό του το Μ ουσική σ τ ο π ρο­ σκέφαλό μου αφήνει μια ελλιπή αίσθη­ ση, σαν ο συγγραφέας να ήθελε να πει κάτι που τελικά δεν είπε και συνδυά­ ζει, χωρίς εμφανή λόγο, πολλά από τα χαρακτηριστικά της κακώς εννοούμε­ νης «γυναικείας λογοτεχνίας». ■

Κιουρσάτ Μπασάρ Μουσική στο προσκέφαλό μου Μετάφραση: Νίκη Σταυρίδη

Πατάκης, 2011 σελ. 492, € 19

δ:βιβλιοκριτική

Σαν χρονικό χαμένου χρόνου

Πάννης Δούκας

έμπτο ποιητικό βιβλίο -έχει

στραμμένης αναψυχής, με διαρκείς

δημοσιεύσει και τέ σ σ ερ α π εςά- για το ν Κ ώ στα Μαυ-

επιστροφές και μετατοπίσεις, από τις

ρουδή (γ. 1948), χαρακτηριστικό εκ­ πρόσωπο τη ς γενιάς το υ 7 0 και συ-

επαρχία, η ύπαρξη εντά σσετα ι σ το ν κόσμο τω ν αντικειμένων, κατόπιν

Π

νεκδότη, με το ν Τ άσο Γουδέλη, του περιοδικού Το Δ έ ν τρ ο από τ ο 1978. Οι Τ έ σ σ ερ ις ε π οχ ές αποτελούνται από δεκατέσσερα ποιήματα που ακο­ λουθούν όχι μόνο τη ν αέναη ροή του

θέμα τη ς συλλογής αποτελεί και εκείνο το οποίο πάντοτε διαφεύγει, το παρελθόν, δηλαδή, και η μνήμη που αδυνατεί να το αρχειοθετήσει και να το καθυποτάξει, υπάρχει μια αίσθηση

Τ ο μότο, αντλημένο από το ν αμερι-

εγκεφαλικότητας, σαν να επισκεπτό­

κανό μοντερνιστή Ουάλας Στίβενς,

μαστε ένα μουσείο φυσικής ιστορίας ή σαν να περιεργαζόμαστε μια « ν ε ­

νοσταλγική διαδρομή σ το π ρο σω ­ πικό βίωμα συμπλέκεται με μια ποι­ ητική διαδικασία που ξεγυμνώνεται και αποκαλύπτει τους αρμούς της. Η αφήγηση ξεδιπλώνεται αργά, χαμηλή

Κέδρος, 2 0 10 σελ. 64, € 9,50

αποδομείται και μετατρέπεται τελικά σ ε ύλη ποιητικής αναθύμησης. Στόχος δεν είναι η συγκίνηση. Καθώς

χρόνου αλλά και τη ν περιήγηση του ποιητή στη ν ιδιαίτερη πατρίδα της μνήμης.

μας προϊδεάζει: «...η αρχική ιδέα γί­ νεται ο ερημίτης μέσα σ τις μεταφο­ ρές του ποιήματος». Έ τσι κι εδώ, η

Κώστας Μαυρουδής Τέσ σερις εποχές

ευρωπαϊκές πόλεις έ ω ς τη ν ελληνική

σ ε θερμοκρασία, δοσμένη με περιγρα­ φική ενάργεια και σχολαστική επιμονή στη λεπτομέρεια, συνυφασμένη με τον στοχασμό, το ν συλλογισμό και το αυ­ τοσχόλιο. Ποια είναι η σχέση του αφη­ γητή με τον αναγνώστη, πώς το ξένο γί­ νεται οικείο στην ιστορία, προσωπική και μη; Πώς διαχειρίζεται κανείς τα γνω­ στά «παλιά γεγονότα» που όμως «δεί­ χνουν ανεξιχνίαστα»;

κρή φύ ση ». Σπουδή στη ν αισθητική τη ς ματαιότητας, σ τη ζω ή που εγκυ­ μονεί το ν θάνατο, στα απολιθωμένα εκθέματα του παρελθόντος. Καθώς όμως περιφερόμαστε σ ε μια δυστοπία που περιβάλλει, θα λέγαμε, σαν κέλυφος τη ν ποιητική έκφραση, με το βλέμμα αποστασιοποιημένο και τη διατύπωση συνειδητά αντιλυρική, μας αποκαλύπτεται εντέλει και η άλλη πλευρά του νομίσματος, η κατασταλαγμένη έκφραση της υπαρξιακής γα­ λήνης σ το ν πυρήνα το υ σ τοιχει­ ώδους; «Τ ώ ρ α είναι άνοιξη, / απέ­ να ντι μου βλέπω το ν αμυγδαλεώνα, / σ το ν κήπο μεγαλώνουν φ ασολιές».

Προκειμένου να μιλήσει για το ν

Τ ώρα πλέον μπορούμε να καταλά­ βουμε κι εμείς και να σταθούμε «ακί­

χρόνο, ο Μαυρουδής βγαίνει εκτός τω ν ορίων του. Σ το τοπίο μιας ανε­

νητοι για τη φωτογραφία [...] έκθαμ­ βοι μέσα σ το διαρκές π αρόν». 1

t QyOacfasι [ΓΙΑΠΑΚΟ'ΪΪ

1

του

ΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΑΣΩΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΑ ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΚΟΥ

n>

Οι κληρονόμοι too άοωιου πρίγκιπα

Πρίγκιπα τον φώναζαν από μικρό τον Άρη Βρετό, τον καρπό του παράφορου έρωτα ενός γόνου πλούσιας οικογένειας με την όμορφη κόρη της μαγείρισσάς τους. Στην Αθήνα του 1932, σε μια εποχή όπου οι κοινωνικές τάζεις καθόριζαν τις ανθρώπινες συναναστροφές, ο ερωτοχτυπημένος νεαρός πήρε τη μεγάλη απόφαση να παντρευτεί τη γυναίκα της καρδιάς του.

Κυκλοφορούν οε όλα τα βιβλιοπωλεία

ΆΔΕΙΕΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ λΡΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΜΑΡΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΔΕΙΕΣ

ζωή μαγειρεύει. αν έχει κέφια, σερβίρει τα καλύτερα πιάτα οι λίγοι τυχεροί τα απολαμβάνουν το τελευταίο τους ψίχουλο χωρίς ανάσα, αν βαριέται όμως κι ανακατεύει ό,τι αλλοπρόσαλλο ι αταίριαστο βρει μπροστά της, φαγητό δεν τρώγεται και μια ζωή φτάνει για να χωνευτεί. α τέτοιο πιάτο δοκίμασε η Ερατώ όταν γεννήθηκε ι μέχρι τώρα πάσχιζε να διώξει απ’ το στόμα της / πικρή γεύση της αποτυχίας του.

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ Ο Ρ ΓΑ Ν ΙΣ Μ Ο Σ Λ ΙΒ Α Ν Η w w w . liv a n is . g r

Σ

δ : βιβλιοκριτική

Ανάμεσα στην αποικιοκρατική πολιτική και τον αντιαπ ακιακό εθνικισμό

Γιάννης Ν. Μποσκόζος

Μ

τική φυσιογνωμία στον κύκλο των αραβολόγων, ο οποίος συνέλαβε την

τικπς λογοτεχνίας. Ο Καβάφης, ο Τσίρκας, ο Γλαύκος Αλιθέρ-

ιδέα της γνωστοποίησης των ποικί­ λων τάσεων που εντάσσονται στο κί­

σης, ο Νίκος Νικολα'ίδης και κάποιοι λίγοι ακόμα. Γνωρίζουμε όμως ότι ο

νημα της νάχντα. Ο Μιχαηλίδης πι­

έχρι τώρα γνωρίζαμε λίγους εκπροσώπους της αιγυπτιώ-

αιγυπτιώτικος ελλπνισμός είχε να επιδείξει μια μεγάλα γκάμα διανοου­ μένων και καλλιτεχνών που έπαιξαν ρόλο όχι μόνο στα όρια της ελληνι­ κής παροικίας αλλά γενικότερα όταν

του Ο ελληνισμός και η νεότερη Αί­ γυπτος συμβάλλει στον προβληματι­

απαντήσει σε ζητήματα που απαντώνται τπν περίοδο του μεσοπολέ­ μου και σχετίζονται με ταν κουλ­

κής παροικίας στο πλαίσιο της ανη­ συχίας ότι η δεύτερη θα χάσει κάποια

συμμετοχή της στπν αναδυόμενπ αι­ γυπτιακή κουλτούρα. Μην ξεχνάμε ότι μετά τον Α ' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Αιγύπτιοι διεκδικούν δυναμικά την

Gutenberg Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου, 2011 σελ. 612, € 37

απασχολεί τον συγγραφέα είναι ο Αθανάσιος Πολίτης, που με το έργο

κουλτούρα τπς Αιγύπτου. Ο συγγρα­ φέας με τη μελέτα αυτά φιλοδοξεί να

τούρα τπς ελλπνικής διανόπσπς και τους προβλπματισμούς τπς για τπ

Μανώλης Μαραγκούλης «Καιρός να συγχρωνισθώμεν» Η Αίγυπτος και η αιγυπτιώτικη διανόηση (1919-1939)

στεύει ότι οι Ελληνες έπαιξαν καθο­ ριστικό και προδρομικό ρόλο στον εξευρωπαϊσμό της αιγυπτιακής κοι­ νωνίας. Ένα άλλο πρόσωπο που

ανεξαρτησία τους από τη βρετανική αυτοκρατορία, το 1919 ξεσπούν γε­ γονότα και η αιγυπτιακή κοινωνία βρίσκεται σε διαρκή αναβρασμό. Την ίδια εποχή εμφανίζεται το κίνημα της νάχντα (αφύπνιση, εξέγερση), με τη συμμετοχή των αιγύπτιων διανο­

σμό μεταξύ αιγυπτιωτών και ελληνι­

προνόμια... Τέλος, την αιγυπτιώτικη ανθρωπογεωγραφία καταδεικνύει κυ­ ρίως ο Κώστας Τσαγκαράδας μέσα από το μυθοπλαστικό του έργο, στο οποίο εστιάζει και η παρούσα μελέτη. Τελειώνοντας τη μελέτη έχεις μια ει­ κόνα της αγωνίας του αιγυπτιώτικου ελληνισμού να κινηθεί σωστά ανά­ μεσα στη βρετανική αποικιοκρατική πολιτική και τον αντιαποικιακό εθνι­ κισμό των Αιγυπτίων, ενώ ταυτό­ χρονα το ελληνικό κέντρο αδυνατεί

ουμένων, ενώ η ελληνική παροικία

να προσφέρει κάλυψη. Σύνθετο, πολύ ενδιαφέρον εγχείρημα που εκ-

βρίσκεται ανάμεσα στη βρετανική και την αιγυπτιακή κουλτούρα. Ενα

δόθηκε στο πλαίσιο της συμφωνίας του Gutenberg με τις Πανεπιστημια­

πρόσωπο που έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στις μελέτες της εποχής είναι ο Ευγ. Μιχαηλίδης, μια αντιπροσωπευ­

κές Εκδόσεις Κύπρου, προσφέροντας έργα που δύσκολα θα βλέπαμε στην ελληνική αγορά. ■

Ο Στάλιν, ο Τγτό και το ΚΚΕ

στροφή της πρόσφατης ιστο­

Η

ριογραφίας προς τη μελέτη της δεκαετίας 1940-49 από

«τα κάτω», είχε ως συνέπεια ορισμένες πλευρές της ενδοελληνικής σύγκρου­ σης να παραμείνουν στο περιθώριο της έρευνας. Η διεθνής πτυχή του ελληνικού εμφυ­ λίου υπήρξε μια τέτοια «παράπλευρη απώλεια» των νέων κατευθύνσεων της ιστορικής έρευνας. Ευεξήγητη μεν, καθώς το στερεότυπο ότι για τον εμ­ φύλιο την ευθύνη φέρουν οι ξένοι υπήρξε ο ακρογωνιαίος λίθος της μυ­ θολογίας περί «εθνικής αντίστασης» που συγκροτήθηκε κατά τη μεταπολί­ τευση· αδικαιολόγητη δε, μιας και ο ελ­ ληνικός εμφύλιος υπήρξε ένα από τα πρώτα «θερμά» επεισόδια του στα­ διακά εντεινόμενου ψυχρού πολέμου. Η ανά χείρας μελέτη του Φ. Οικονομίδη, που αποτελεί συμπλήρωση και επέκταση του παλαιότερου Η Ελλάδα

λιν και της σοβιετικής εξωτερικής πο­ λιτικής, που ήταν η διασφάλιση της κυ­ ριαρχίας στην αμυντική ζώνη που συγ­ κροτούσαν γύρω από τα σύνορα της

Σπύρος Κακουρκότης

ΕΣΣΔ οι νεότευκτες Λαϊκές Δημοκρα­ τίες και η αποφυγή κάθε δυτικής ανά­ μιξης σε αυτές. Σε αυτή τη «μεγάλη σκακιέρα», το ΚΚΕ ήταν το πιόνι που υπεράσπιζε τον πύργο, τον ίππο ή τη βασίλισσα... Στο δεύτερο μέρος, όπου εξετάζεται η περίοδος των πολεμικών συγκρού­ σεων 1946-49, ο συγγραφέας μελετά τόσο την πολιτική της δεξιάς και τον ρόλο που έπαιξαν οι μαξιμαλιστικές εθνικές διεκδικήσεις όσο και τις επι­ λογές του Ν. Ζαχαρώδη. Το βασικό ερ­ μηνευτικό σχήμα του αναδεικνύει εδώ το ρόλο του Τίτο και της γιουγκοσλα­ βικής πολιτικής για κυριαρχία στα Βαλ­ κάνια, που γι’ αυτό το λόγο ενθάρρυνε, ηθικά και υλικά, τη στροφή του ΚΚΕ προς την ένοπλη αναμέτρηση. Αναμ­ φίβολα, η επιδίωξη απορρόφησης της Βουλγαρίας και της Αλβανίας στη Γι­ ουγκοσλαβική Ομοσπονδία, αλλά και της Βόρειας Ελλάδας, υπήρξε σημαν­ τικός παράγοντας για την πολιτική του

Φοίβος Οικονομίδης Η επανάσταση στην Ελλάδα Το ΚΚΕ και οι ξένοι φίλοι (Εμφύλιος 1945-49) Λιβάνης, 2011 σελ. 588, € 17

σαλλη γραμμή του ΚΚΕ εξετάζεται υπό

Τίτο. Αν όμως αναχθεί σε ανεξάρτητη μεταβλητή, δύσκολα μπορεί να ερμηνευθεί η τροφοδοσία του ΔΣΕ, μέχρι και την τελευταία στιγμή, από ένα καλά οργανωμένο δίκτυο κρατικών υπηρε­ σιών που κάλυπτε όλη την Ανατολική Ευρώπη, όπως μας έχουν δείξει τα

το φως της βασικής επιδίωξης του Στά­

στοιχεία της πρόσφατης έρευνας. ■

ανάμεσα σε δύο κόσμους (1990), δια­ θέτει πάνω απ’ όλα αυτές τις αρετές: εντάσσει την εμφύλια σύγκρουση στο διεθνές της πλαίσιο, κυρίως δε σε ό,τι αφορά τις πολιτικές επιλογές του ΚΚΕ. Στο πρώτο μέρος, όπου εξετάζεται η περίοδος από τα Δεκεμβριανά μέχρι τις εκλογές του 1946, ο συγγραφέας πα­ ρακολουθεί λεπτομερώς τις διαβουλεύσεις και τις συγκρούσεις των τριών συμμάχων. Η φαινομενικά αλλοπρό­

δ : βιβλιοκριτική

Η ανάδυση του ιδιωτικού

Σπύρος Κακουρκάττις

ρώτος τόμος ενός φιλόδοξου έργου αναφοράς, μιας πεντά­ τομης τοιχογραφίας που, υπό τη διεύθυνση των σημαντικών γάλλων μεσαιωνολόγων Φιλίπ Αριές και Ζορζ

Π

Ντυμπί, επιχειρεί να «ιστορικοποιήσει» τον ιδιωτικό βίο στη Δύση, από την ρωμαϊκή εποχή μέχρι τις μέρες

ήθελε να ανασκάψει τα βαθύτερα στρώματα της αρχαιολογίας της ιδιω­ τικής ζωής.

nales, το βλέμμα των ιστορικών στρε­ φόταν στα φαινόμενα που χαρακτη­ ρίζουν τη μακρά διάρκεια της ιστο­ ρίας, συγκέντρωσε στις σελίδες του

Brown εξετάζει τη μεγάλη τομή που θα φέρει η εμφάνιση του χριστιανι­ σμού και η συγκρότηση της Εκκλη­ σίας, με τις νέες αντιλήψεις για το

μελέτες κορυφαίων ειδικών της εξε­

σώμα, τον έρωτα, τον γάμο και το αποφασιστικό πλέον πέρασμα από

περιόδου που καλύπτει πάνω από χί­ λια χρόνια ιστορίας. Ο επιμελητής του

Κέδρος, 2011 σελ. 672, € 38

ριέχονται, «είναι η ουσία της Ρώμης» -επιχείρημα κολακευτικό μεν όχι όμως και τόσο πειστικό για όποιον θα

μας. Έργο των μέσων της δεκαετίας του 1980, όταν, υπό την επίδραση της κληρονομιάς της σχολής των Αη-

ταζόμενης κάθε φορά περιόδου. Στον παρόντα εισαγωγικό τόμο εξε­ τάζονται οι μετασχηματισμοί της ιδιωτικής ζωής κατά τη διάρκεια μιας

Philippe Aries Georges Duby (επ.) Ιστορία της ιδιωτικής ζωής Από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στο τέλος της πρώτης χιλιετίας μ.Χ. Μετάφραση: Βασίλης Πατσογιάννης

τόχρονα, αν όχι νωρίτερα, στον ελ­ ληνιστικό κόσμο), ο επιμελητής δίνει την απάντηση ότι οι Έλληνες εμπε­

Paul Veyne επιλέγει ως σημείο εκκί­ νησης τη Ρώμη και τη μετάβαση από τη δημοκρατία στην αυτοκρατορία. Πρόκειται για μια εξέλιξη που μετακι­ νεί το επίκεντρο της ζωής των ελεύ­ θερων (ανδρών) πολιτών από το δη­ μόσιο στον ιδιωτικό βίο και σηματοδοτείται από την ανάδυση μιας νέας, περισσότερο ατομοκεντρικής ηθικής, αρκετά πριν την εμφάνιση του χρι­ στιανισμού. Στο εύλογο ερώτημα «γιατί αρχίσαμε από τους Ρωμαίους και όχι από τους Έλληνες» (καθώς ανάλογες εξελίξεις σημειώνονται ταυ­

Στη συνέχεια, ο κορυφαίος μελετητής της ύστερης αρχαιότητας Peter

τον «πολιτικό» στον «εσωτερικό άν­ θρωπο». Το υλικό πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής και κυρίως το επίκεντρό του, ο οίκος, αποτελεί το θέμα της συμβολής του καθηγητή Yvon Thebert, κυρίως ως προς τις λειτουργίες που επιτελούνται μέσα σε αυτόν, τόσο στους «δημόσι­ ους» όσο και στους «ιδιωτικούς» του χώρους. Ο μεσαιωνολόγος Michel Rouche και η βυζαντινολόγος Evelyne Patlagean, με τις δικές τους συμβολές, που ολο­ κληρώνουν τον πρώτο τόμο, αναφέρονται στον πρώιμο μεσαίωνα, σε Δύση και Ανατολή, μια περίοδο που η ενότητα του μεσογειακού κόσμου διασπάται οριστικά, για να ακολουθή­ σει αποκλίνουσες πορείες... ■

Παύλος Λάμπρος

Η ΑΝΤΖΕΛΑ Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΚΙ ΕΓΩ Διηγήματα Η εικονογράφηση του βιβλίου έγινε από την ζωγράφο και ποιήτρια Μυρτώ Βρανά

Μερικοί από τους ήρωες αυτών εδώ τω ν διηγημάτων αναρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν ποτέ ένας οποιοσδήποτε νους, ανθρώπου ή ζώου, ή ακόμα και εξωγήινου, να μπορεί να συλλάβει, να κάνει μια οποιαδήποτε σκέψη, αφού ο εγκέφαλος που υποτίθεται πως επεξεργάζεται τους διαφόρους ερεθισμούς από τους οποίους προκαλούνται οι σκέψεις, αποτελείται αυτός ο εγκέφαλος από μόρια, τα μόρια από πυρηνικά άτομα και τα τελευταία από διάφορα μικροσωματίδια που το καθένα απέχει από το αμέσως επόμενό του χιλιάδες ή εκατομμύρια φορές τη διάμετρό του, ο χώρος δηλαδή μεταξύ τω ν πυρηνικών ατόμων ή και σωματιδίων είναι κενός από σωματίδια, όπως ακριβώς και η δομή οποιοσδήποτε μικροσωματιδίου, που αποτελείται από άλλα σωματίδια που απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους. Το ίδιο συμβαίνει και όταν δεχόμαστε σωματίδια από μια ορισμένη ακτινοβολία (π.χ. τα φωτόνια, ηλεκτρόνια κλπ, που, ερχόμενα από 'να αμάξι, μας πληροφορούν πως αυτό το αμάξι είναι λ.χ. μπλε), οπότε κενό (: αυτό τω ν σωματιδίων από το χρώμα του αμαξιού) πάνω σε κενό (: αυτό τω ν εγκεφαλικών μας κυττάρων) πώς να επιδράσει και πού; Το ίδιο συμβαίνει και με την κίνηση και τον χρόνο, που δεν μπορούμε να πάμε πουθενά και σε κανένα χρόνο επειδή πάντα είμαστε υποχρεωμένοι να διανύουμε, πρώτα απ' όλα, τη μικρότερη απόσταση, χωρική ή χρονική, οπότε πάντοτε μηδενικές χρονοχωρικές αποστάσεις θα διανύουμε, μένοντας ουσιαστικά στην ίδια θέση, εκτός και εάν αυτή τη χρονοχωρική στιγμή, που ισούται με το μηδέν, την πολλαπλασιάσουμε με το Άπειρο, οπότε αυτό το γινόμενο μας δίνει κάτι διαφορετικότερο του μηδενός.Όμως αυτό το Άπειρο ο άνθρωπος ρ δεν μπορεί να το «χειριστεί», γιατί πάντοτε μετρήσιμες αποστάσεις είναι υποχρεωμένος να διανύει, εκτός και εάν «δανεισθεί» μεσ' απ' την ίδια την ψυχή αυτού του συστελλόμενου, πλέον, Σύμπαντος, που στο μέγιστο βαθμό της συστολής του ταυτίζεται με το Μηδέν, ένα Μηδέν όμως που μέσα του διαθέτει άπειρη δομή, απειρική συχνότητα, απ' όπου παίρνουν και τα διάφορα ζωντανά για να μπορούν να εκτελούν χρονοχωρικές κινήσεις. Γιατί μετά τη φάση του διαστελλόμενου Σύμπαντος, που τώρα διανύουμε, θα επακολουθήσει η συστολή του μέχρι το Απόλυτο Μηδέν του, οπότε μέσα σ' αυτό το λεγόμενο zero point παρατηρούνται οι κβαντικές κυμάνσεις μηδενικού εύρους, έχουμε να κάνουμε δηλαδή μ' ένα Μηδέν που πάλλει απ' το Άπειρο της συχνότητάς του. Ναι, αλλά τότε, μέσα σ' αυτό το άκρον άωτον της συστολής του Σύμπαντος, κατοικοεδρεύει ένας διαφορετικότερος από τα παραπάνω Νους, Αυτός ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ που μας ονειρεύεται, γιατί μονάχα αν από κατιτί Ανδρέου Μεταξά 28, Αθήνα, 106 81 δικό Του, όπως είναι αυτό το όνειρό Του, πάρουμε Τηλ.: 210 38 25 485, fax: 210 38 41 171, εμείς στοιχείο Του, μπορούμε να ξεπεράσουμε email: dodonibooks@otenet.gr τη μηδενική χρονοχωρική οντότητα.

δίβιβλιοκριτική

Ο Φόβος και η Μούσα ξαγρυπνούν με τη σειρά*

ραμμένο από τη χήρα ενός από τους μεγαλύτερους ρώσους ποιητές του 20ού αιώνα, που

Στάλιν και ένα παράρτημα - μικρή εγ­ κυκλοπαίδεια με τα πρόσωπα της ρω­

πέθανε διωκόμενος από το σταλινικό καθεστώς, πιθανόν σε ένα στρατό­

μια εξαιρετικά κατατοπιστική εισα­ γωγή από τον Αναστάση Βιστωνίτη, αυτό το βιβλίο δικαίως έχει χαρακτη­

Γ

πεδο της Σιβηρίας, το Ελπίδα στα χρό­ νια της απελπισίας αποτελεί πρωτίστως την αγωνιώδη προσπάθεια της Ναντιέζντα να αποκαταστήσει το όνομα του συζύγου της. Η διήγηση ξε­ κινά με την πρώτη σύλληψη του Όσιπ

Μεταίχμιο, 2011 σελ. 578, € 19,90

γράφεις, πώς μπορείς να παραμείνεις ζωντανός όταν όσοι πνευματικοί άν­ θρωποι δεν εκτελούνται αυτοκτο-

γος Μαντελστάμ, και καταλήγει με τη δεύτερη και οριστική αυτή τη φορά

νούν, πώς μπορείς να διατηρήσεις την αξιοπρέπειά σου στις σκοτεινότερες

σύλληψη του Όσιπ. Ενδιάμεσα πα­

ώρες της σταλινικής τρομοκρατίας, πώς μπορείς να διαφυλάξεις το έργο

Μαντελστάμ δεν επιτρεπόταν να ερ­ γάζεται πουθενά και τα έργα του δεν μπορούσαν να δημοσιευτούν, κάτι

ενός ποιητή που έγραφε κοροϊδευτικά ποιήματα για τον Στάλιν, πώς μπορείς

που τους εξώθησε να ζουν σχεδόν ζη­

να είσαι ηρωική σύζυγος ακόμη και 40 χρόνια μετά το θάνατο του συζύγου σου, όταν μάλιστα ποτέ δεν θα μάθεις

τιανεύοντας χρήματα από τους γνω­ στούς τους, περιδιαβαίνουν προσωπι­

πότε και πώς ακριβώς πέθανε- το κα­ θιστούν συνταρακτικό και ταυτό­

κότητες όπως οι φίλοι του ζευγαριού Πάστερνακ και Αχμάτοβα που προ­ σπαθούσαν να τους συνδράμουν με κίνδυνο της δικής τους ζωής, περι-

χρονα, χωρίς ποτέ αυτή να είναι η πρόθεση της συγγραφέως, σχεδόν παιδαγωγικό.

γράφεται η ηρωική προσπάθεια της Ναντιέζντα να περισώσει τα κείμενα του συζύγου της κρύβοντάς τα και “Στίχος από το ποιήμα «Βορονέζ» που η Αχμάτοβα αφιέρωσε στον Μαντελστάμ.

ριστεί «αριστούργημα». Η απλή του γλώσσα, οι συγκλονιστικές αντιφά­ σεις του -πώς μπορείς να είσαι κορυ­ φαίος ποιητής ακόμη και όταν δεν

Μαντελστάμ, συνεχίζει στην εξορία που αναγκάστηκε να διαμείνει το ζεύ­

ρεμβάλλονται περιστατικά από την κοινή τους δύσκολη ζωή, καθώς στον

Ναντιέζντα Μαντελστάμ Ελπίδα στα χρόνια της απελπισίας Μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου

σικής διανόησης που αναφέρονται, με

Αν και μάλλον θα δυσαρεστήσει τον Περισσό, το βιβλίο αυτό αποκαθιστά όχι απλά τη μνήμη του Μαντελστάμ αλλά πάνω απ’ όλα την ανθρωπιά του

απομνημονεύοντάς τα. Ένας μεταφραστικός άθλος με υπο­

πνευματικού ανθρώπου και το δια­ χωρισμό μεταξύ επιφανούς «διανο-

σημειώσεις που ξεκαθαρίζουν και την παραμικρή λεπτομέρεια και διαφωτί­ ζουν σημεία της ζωής στη Ρωσία του

πέρβλητου, κολοσσιαίου διανοούμε­ νου. ■

ουμενίστικου» φερέφωνου και ανυ­

Φιλοσοφικές περιπέτειες

Ο

Ζαν Ντορές, γάλλος ιστορι­

βλήματα της ανθρώπινης μοίρας. Πα­

κός, ειδικός στην αιγυπτιακή

ράλληλα, φανερώνουν την αγωνία

και ελληνική παπυρολογία, υπήρξε διευθυντής του Εθνικού Κέν­

των ανθρώπων και τις προσδοκίες που είχαν από το χριστιανισμό ως

τρου Επιστημονικής Έρευνας της

προς τις απαντήσεις που κόμιζε και

Γαλλίας και επί πέντε συνεχή χρόνια

τις λύσεις που πρότεινε στα προαιώ­

εργάστηκε σε ανασκαφές στο Ναγκ

νια ερωτήματα του θνητού.

Χαμαντί για λογαριασμό της γαλλικής κυβέρνησης, ενώ στη συνέχεια υπήρ­ ξε ο ιδρυτής της πρώτης αρχαιολογι­

Η γνωστική όμως φιλοσοφία και κο­ σμοθεωρία υποχώρησε με την εμφά­

κής εταιρείας στην Αιθιοπία.

νιση του χριστιανισμού, αφού τόσο η ελίτ όσο και οι υπόλοιπες κοινωνικές

Στο συγκεκριμένο έργο του καταπιά­

ομάδες είδαν στο χριστιανισμό μια

νεται με μια αρχαιολογική ανακάλυψη

προσφορότερη απάντηση στις ανάγ­

η οποία άλλαξε τον τρόπο με τον

κες και τις προτεραιότητες της επο­

οποίο αντιμετωπίζουμε τη μεγάλη

χής. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο γνωστι­

θρησκεία του χριστιανισμού και, κυ­

κισμός έπαψε να υπάρχει. Οι δυϊστι-

ριολεκτικά, κλόνισε τα μέχρι σήμερα

κές και μανιχαϊστικές του αντιλήψεις κατόρθωσαν να επιβιώσουν για πολ­

θεωρούμενα ακλόνητα θεμέλιά του. Τα χειρόγραφα που ανακάλυψε και

λούς ακόμη αιώνες, είτε μέσω των

αναλύει στο έργο του μας δίνουν πλη­

μύθων είτε μέσω των πρακτικών, ενώ

ροφορίες για μια εποχή η οποία, για

δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τις

την ανάπτυξη της παγκόσμιας συνεί­

βλέπουμε ακόμη και σήμερα να εκ­

δησης, εξακολουθεί να έχει εξαιρε­

δηλώνονται σε διάφορες σχολές σκέ­

τικά μεγάλη σημασία. Είναι η περίο­

ψης. Ο Ζαν Ντορές, με ύφος γλα­

δος κατά την οποία ο άνθρωπος βρέ­

φυρό, αφηγείται την περιπέτεια όχι μόνο των συγκεκριμένων χειρόγρα­

θηκε αντιμέτωπος με τα προβλήματα της προσωπικής του μοίρας, καθώς και της μοίρας των αυτοκρατοριών

ΔημιπρηςΒ. Τρκηπαφυλλίδης

φων αλλά και μιας ολόκληρης φιλο­ σοφικής σχολής. Μέσα από τις σελί­

και πολιτισμών τους οποίους ήλπιςε

δες αυτού του βιβλίου ο αναγνώστης

ότι θα εδραιώσει για πάντα.

θα ταξιδέψει στη μακρινή εκείνη

Εκείνο όμως το σημείο που θα πρέ­

εποχή, θα ζήσει τις αγωνίες, θα προ­

πει να τονιστεί με έμφαση είναι ότι τα γνωστικά αυτά χειρόγραφα φανερώ­

βληματιστεί και θα αμφισβητήσει παραδεδομένες αλήθειες και εντέλει θα

νουν τη στάση εκείνης της μερίδας

αλλάξει, ίσως, τον τρόπο με τον

της διανόησης της εποχής που επη­

οποίο αντιμετωπίζει τον ίδιο το χρι­

ρεάστηκε περισσότερο από τα προ­

στιανισμό. 1

Ζαν Ντορές Ναγκ Χαμαντί Τα απόκρυφα κείμενα των γνωστικών της Αιγύπτου Μετάφραση: Καλλιόπη Αναστασοπούλου Ενάλιος, 2011 σελ. 464, € 18,90

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Κωνσταντίνος Γ. Βασιλείου

ΠΟΙΗΣΗ Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκη

Καπιταλισμός άνευ διδασκάλου

Τραγωδία

Μπαρτζουλιάνος, 2009 ο. 430, € 16,23

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτιίς Τυπωθήτω, 2011 ο. 58, € 9,59

να μυθιστόρημα που θέλει να είναι ταυτοχρόνως και μια οικονομική μελέτη δεν είναι πάντα μια εύκολη υπόθε­

Ε

Τ

ο θεατρικό αυτό έργο ο Μαγιακόφσκη το εμπνεύστηκε το 1911, ύστερα από μια

ση. Ο συγγραφέας επιχειρεί να υπερβεί τη σχέση οικονομίας και μυθοπλασίας σε μια σύνθεση όπου να μπορεί να υπάρ­

παράσταση του σαιξπηρικού Άμλετ που είχε παρακολουθήσει στη Μόσχα ανεβα-

χει το ένα ανεξάρτητα του άλλου και ταυτοχρόνως το ένα να συν-καθορίςεται από το άλλο. Ο Λάκης, ανιψιός τσιφλι­ κά, επιστρέφει από το Παρίσι για να ασχοληθεί με την πα­ τρική περιουσία. Παντρεύεται υπό πίεση και εξαπλώνει τις επιχειρηματικές του υποθέσεις, στις οποίες η τοκογλυφία κα­ τέχει την πρώτη θέση. Η γυναίκα του από μια καταπιεσμέ­ νη γυναίκα θα μετεξελιχθεί σε απελευθερωμένη σουφραζέτα,

σμένη από έναν πρωτοποριακό αγγλικό θίασο. Στο έργο του έδωσε ως τίτλο το επώ­ νυμό του και υπότιτλο τη λέξη τραγωδία. Μά­ λιστα στην πρώτη παράσταση τον πρωτα­ γωνιστικό ρόλο τον έπαιξε ο ίδιος. Φυσικά θα μπορούσε να παίξει και όλους τους ρό­ λους, καθώς όλοι έχουν κάτι από τον ίδιον.

θα ενσωματωθεί στο κλίμα της αγοράς και γρήγορα θα γί­

Ο υποτιτλισμός του έργου ως τραγωδία

νει καλύτερη από αυτόν. Οι ιστορίες των προσώπων συν­ δέονται με κινήσεις επιχειρηματικές πάνω και κάτω από το

αναφέρεται σε αυτό που ο κάθε άνθρωπος ονομάζει στη ζωή του «τραγωδία», την φρι-

τραπέζι. Η αγορά εισέρχεται με το χρήμα και τις όποιες αξίες κουβαλάει μέσα στις προσωπικές ζωές των ηρώων και τις

κτή καθημερινότητά του. Το έργο, που αποτελείται από παράλληλους μονολόγους, είναι ένα καθαρά αστικό έργο, καθώς μιλά­ ει για τη ζωή στην πόλη, τα προβλήματα, τον

μεταλλάσσει ή τις υποτάσσει. Τραπεζίτες, κεφαλαιούχοι, γαι­ οκτήμονες, αεριτζήδες, τοκογλύφοι, τσιράκια, μπράβοι, υπο­ τακτικοί, ένας ολόκληρος κόσμος αναπνέει, κινείται, λει­ τουργεί στους ρυθμούς που δημιουργεί το χρήμα. Τα προ­ σωπικά δράματα είναι απότοκα των κοινωνικών και οικο­ νομικών σχέσεων και η εξέλιξη της κοινωνίας ένας σκοτει­ νός κύκλος συνεχώς εξελισσομένων συμφερόντων. Ο συγ­ γραφέας σαρκάζει, κρίνει και επικρίνει, μη χάνοντας από τα μάτια του τους ήρωές του και τη συνέχεια της μυθοπλασίας που συντηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη. [Γ. Ν.]

πόνο και τις ελπίδες του ανθρώπου που ζει σε αυτήν. Έργο καθηλωτικό από την ίδια την προσωπικότητα του ποιητή. [Γ. Ν.]

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ

Marc Roche

Claude Mosse

Αλέξανδρος Δάγκας

Η Τράπεζα - Πώς η Goldman Sachs κυβερνά τον κόσμο Μετάφραση: Αριστέα Κομνηνέλλη Μεταίχμιο, 2011 σ. 346, € 16,60

Αλέξανδρος, το πεπρω­ μένο ενός μύθου

Το κράτος κατά του κομμουνισμού

Μετάφραση: Σταύρος Βλοντάκης Δ. Ν. Παπαδήμας, 2010 σ. 338, € 32,60

Συλλογή πληροφοριών από τις υπηρεσίες Ασφαλείας, 1927 Επίκεντρο, 2011, σ. 400, € 15

Κ

αι όπως λέει ο λαός: «φασούλι το φα­ σούλι γεμίζει το σακούλι»! Κάπως έτσι

Qaude Mosse, ομότιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο

ην κατασταλτική πολιτική του κράτους απέναντι στο συνδι­

H

Τ

και ο συγγραφέας αντιμετωπίζει την Τρά­

Vm του Παρισιού, έχει αφιερώσει

καλιστικό (ιδιαίτερα το καπνεργατι­

πεζα, με «Τ» κεφαλαίο, παρακαλώ, Gold­

τη ζωή της στη μελέτη της αρ­ χαιοελληνικής ιστορίας του 4ου

κό) κίνημα και τις οργανώσεις του

man Sachs. Αφού το σακούλι είναι η ίδια η Τράπεζα, μέσα από 20 μικρά φασολά­ κια, που είναι τα κεφάλαια του βιβλίου, προσπαθεί να μας εξηγήσει πώς λειτουρ­ γεί η εν λόγω τράπεζα, τους μηχανισμούς πίεσης που χρησιμοποιεί προκειμένου να βγουν κερδισμένοι οι πελάτες της και χα­ μένοι όλοι οι άλλοι, χωρίς να κρύβουν πως ο τρόπος που δουλεύουν τα στελέχη της είναι ανώτερος και από τη συγγραφή ενός θρίλερ περιωπής. Είπαν πως το βιβλίο είναι συναρπαστικό, μπορεί. Εξαρτάται τι ψάχνει ο καθένας στην ανάγνωσή του. Αν είναι να ανακαλύψει την Αμερική, θα ανα­ καλύψει και την G.S. Αν είναι η επιδίωξη να πέσει το ανάθεμα για όλα τα άσχημα του κόσμου, αλλά και της χώρας μας, στην G.S., ο στόχος είναι πανεύκολος και μά­ λιστα δι’ ελληνικής χειρός, λέγε με Α. Λουδιάδη. Αν όμως είναι να παρουσιάσει τον ρόλο των τραπεζών και ιδιαίτερα της G.S. στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον όπου η οικονομία έχει επιβληθεί της πολιτικής, τότε αρκούσε η γνωστή ρήση του Μη. Μπρεχπ «Χειρότερο από το να κλέβεις μια τράπεζα είναι να ιδρύεις μια τράπεζα». [Ξ. Δ. Μ.]

π.Χ. αιώνα. Προϊόν της πολύ­ χρονης εμπειρίας της αποτελεί το παρόν βιβλίο, που πραγματεύε­ ται την επιρροή που άσκησε ο Μέγας Αλέξανδρος τόσο στις σύγχρονές του κοινωνίες όσο και στις μετέπειτα. Η προσωπι­ κότητα του μεγάλου στρατηλά­ τη έχει αναλυθεί ενδελεχώς, αλλά δεν είναι αυτή που απασχολεί τη Mosse. Εκείνη παρατηρεί πώς τα δέκα χρόνια κυριαρχίας του Αλέξανδρου στην Ανατολική Με­ σόγειο οδήγησαν στην ελληνι­ στική μοναρχία, διαμόρφωσαν την ελληνική και αργότερα την παγκόσμια παιδεία, αλλά κυρίως πώς η μυθική πλέον μορφή του «θεού ανίκητου» άγγιξε το δυτι­ κό και τον ασιατικό πολιτισμό δη­ μιουργώντας μορφές όπως τους

Κομμουνιστικού Κόμματος κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 εξε­ τάζει στην παρούσα μελέτητου ο κα­ θηγητής του ΑΠΘ Αλ. Δάγκας (η πρώτη έκδοση της οποίας, με τίτλο Ο χαφιές, 1995, είχε εξαντληθεί προ πολλού). Στο πρώτο μέρος του έρ­ γου εξετάζεται η συγκρότηση και λει­ τουργία των αρχών ασφαλείας στο χώρο της Μακεδονίας, καθώς και οι διώξεις, αλλά και οι μορφές άμυνας του κινήματος. Το δεύτερο και με­ γαλύτερο μέρος καταλαμβάνουν οι εκθέσεις ενός πληροφοριοδότη της Ασφάλειας, με το ψευδώνυμο «Ερη­ μιάς», αλλά και η περιγραφή του κατασχεμένου αρχείου της οργάνωσης του ΚΚΕ Θεσσαλονίκης, όπως προ­ κύπτει από αστυνομικές εκθέσεις, κατά το έτος 1927. Μέσα από αυτά τα πολύτιμα ντοκουμέντα σκιαγραφείται η καθημερινή ζωή, οργάνω­ ση και δράση των κομμουνιστών

χριστιανούς ιππότες, τους σο­ φούς βασιλιάδες των Αράβων και των Ιουδαίων, αλλά και το «Βα­

κατά τη διάρκεια του μεσοπολέ­ μου, καθώς και των μηχανισμών

σιλιά Ήλιο».

κρατικής καταστολής.

[Δ. Κ.]

[Σ. Κ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση _______________________ΙΣΤΟΡΙΑ

Γεώργιος Χατζηδημητριάδης

Η περιφέρεια της Θεσσαλονί­ κης στον 20ό αιώνα Η περίοδος έως το 1945 Επίκεντρο, 2010, σ. 720, € 28

Κοινωνικό κεφάλαιο Εμπιστοσύνη και κοινωνία των πολιτών Παπαζήσης, 2010, σ. 263, € 15,85

Ημερολόγιο εξορίας Ερζερούμ 1943

ια τις «νέες χώρες», τις περιοχές που ενσωματώθηκαν στο ελλη­ νικό κράτος μετά το 1912, το πρώτο μισό του 20ού αιώνα υπήρξε μια πε­ ρίοδος επώδυνης μετάβασης, από το οθωμανικό προνεωτερικό παρελθόν στο καπιταλιστικό παρόν στο πλαίσιο του έθνους-κράτους. Για τις αγροτι­ κές περιοχές και τις δομές τους, η με­

υλλογικός τόμος, υπό την επιστημονική επιμέλεια του Σωκράτη Μ. Κονιόρδου, όπου οι συγγραφείς επιχειρούν τόσο τη θεωρητική όσο και την εμπειρική σκιαγράφηση των παραμέτρων

τάβαση, κοινωνική, εθνολογική, πο­ λιτική και οικονομική, υπήρξε αργό­ συρτη, κάποτε ιδιαίτερα αιματηρή. Αυτήν την περίοδο αργών αλλά κα­ θοριστικών αλλαγών μελετά στο βι__ S

ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Σωκράτης Μ. Κονιόρδου (επ.)

Γ

72

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ

Αλέξανδρος Δάγκας

βλίο του ο καθηγητής του ΑΠΟ Αλέξανδρος Δάγκας, επικεντρώνοντας στην αγροτική περιφέρεια της με-

§1, γαλύτερης πόλης της περιοχής, της Μ Θεσσαλονίκης. Σε συνεργασία με μια μεγάλη ομάδα φοιτητών του, που προσέφερε πλούσιο, λεπτομερειακό και τεκμηριωμένο υλικό, ο συγγρα­ φέας εξετάζει τις οικονομικές λει­ τουργίες και την ταξική διαστρωμά­ τωση της υπαίθρου, την κοινοτική οργάνωση, αλλά και τις πολιτικο-ιδεολογικές διεργασίες που ανέδειξαν στο μεσοπόλεμο καινοφανείς πολι­ τικές δυνάμεις, όπως τον φασισμό και τον κομμουνισμό. [Σ. Κ.]

Σ

του τριπτύχου «κοινωνικό κε­ φάλαιο - εμπιστοσύνη - κοινωνία των πολιτών». Οι έννοιες αυτές ήρθαν στο προσκήνιο του δημό­ σιου διαλόγου με την αναγέννη­ ση του ενδιαφέροντος για την κοινωνική ζωή και ειδικότερα στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η προϊούσα εξατομίκευση. Οι συγγραφείς ανή­ κουν σε διάφορα επιστημονικά πεδία και έτσι ο καθένας από αυ­ τούς, πέραν της προσέγγισης που υιοθετεί, εκκινεί και μετα­ φέρει την οπτική της δικής του διακριτής επιστημονικής πει­ θαρχίας στις θεωρητικές επε­ ξεργασίες, στις θεματικές προ­ τεραιότητες, στις μεθοδολογι­ κές επιλογές, καθώς επίσης και στους τρόπους επεξεργασίας του εμπειρικού υλικού. [Δ. Β. Τ.]

Βιβλιοπωλείοντης Εστίας, 2010 σ. 152, € 13

■ΗΒ επιβολή του «φόρου περιουIfiffl σίας», του διαβόητου varlik vergisi, στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου πο­ λέμου, από την Τουρκική Εθνοσυνέ­ λευση, στόχευε στην οικονομική (και όχι μόνο) εξόντωση των μη μου­ σουλμανικών μειονοτήτων. Όσοι δεν μπορούσαν να πληρώσουν, μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια, τα εξαι­ ρετικά μεγάλα ποσά που προέβλεπε, αναγκάζονταν να τον αποπληρώσουν μέσω «υποχρεωτικής εργασίας», ένας ευφημισμός για τα στρατόπεδα εξοντώσεως διά της εργασίας στα βάθη της Ανατολίας. Εκεί όπου στάλθηκε ο κωνσταντινουπολίτης έμπορος Γ. Χα­ τζηδημητριάδης, μαζί με άλλους 1.400 μειονοτικούς, για να περάσει σχεδόν ένα χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποί­ ου τηρούσε ημερολόγιο στα τουρκικά, καταγράφοντας τις εμπειρίες και τα μαρτύριά του. Η έκδοση συμπληρώ­ νεται με τις επιστολές που έστειλε από την εξορία και από ονομαστικό κατά­ λογο των εξορισθέντων, καθώς και από ένα εκτενές επίμετρο του καθη­ γητή του Πανεπιστημίου Μπιλγκί Αϋχάν Ακτάρ για το φόρο περιουσίας και τις αντιμειονοτικές του στοχεύσεις. [Σ. Κ.]

Η ζωή του νεαρού Σεν Τάι αλλάζει για πάντα όταν η Πριγκίπισσα Τσενγκ-γουάν τού χαρίζει διακόσια πενήντα σαρντιανά άλογα ως αναγνώριση για το θάρρος του. Είναι ένα θαυμαστό αλλά θανάσιμο δώρο - και η ζωή του Τάι κρέμεται πλέον από μια κλωστή... Εμπνευσμένη από την Κίνα του 18ου αιώνα, μια μοναδική ιστορία για τα μονοπάτια της μοίρας και τις επιλογές της ελεύθερης βούλησης.

ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Κενερική Διάθεση: Σουλιάνη 17, Αθήνα, ιηθ.: 2103801487, fax: 2103841095, e-mail: anubis ?compupress.gr

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΜΑΡΤΥΡΙΑ Ανέκδοτες επιστολές της Βασίλισσας Αμαλίας στον πατέρα της, 1836-1853 Μεταγραφή, Εισαγωγή, Μετάφραση, Σημειώσεις: Βάνα & Μίχαελ Μπούσε Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011 2 τόμοι από σ. 891, € 62 έκαστος

Τ

α πρώτα χρόνια δημιουργίας του ελληνικού κράτους αποκαλύπτον­

ται μέσα από την αλληλογραφία της βα­ σίλισσας Αμαλίας, της συζύγου του Όθωνα που έφτασε στην Αθήνα το

£

74 |> μ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ Μανώλης Νταλούκας

Το βιβλίο των ηρώων του τρόμου Οξύ, 2011 σ. 204 € 14,99

ιστορία ενός καλλιτεχνι­ κού ζευγαριού που έγραψε ιστορία στο χώρο των φρικιών

Η

στην Ελλάδα της μεταπολίτευ­ σης, πηγαίνοντας αντίθετα στο

ΑΛΜΠΟΥΜ Βαγγέλης Δελέγκος

(Απο)ποιώντας ήθος Χείμαρρος, 2010 σ, 221 €29,82

Βαγγέλης Δελέγκος είναι επαγγελματίας φωτογράφος. Κά­ ποιες στιγμές σκέφτηκε να «παίξει» με την τέχνη του. Να προσπαθήσει να

Ο

1837. Σε δύο τόμους δημοσιεύονται, για πρώτη φορά, οι επιστολές της νεαρής τότε βασίλισσας προς τον πατέρα της. Πρόκειται για μοναδικά ιστορικά ντο­ κουμέντα που φωτίζουν με αμεσότητα τα γεγονότα που συγκλόνισαν την επο­

ρεύμα της εποχής. Ήταν ο συν­ θέτης και τραγουδιστής Παύλος Σιδηρόπουλος και η ποιήτρια

δει διαφορετικά τα αντικείμενα του φακού του. Επέλεξε, λοιπόν, πενήν­ τα επώνυμους της τηλεόρασης, του θεάτρου και του κινηματογράφου και

Γιόλα Αναγνωστοπούλου. Ο συγγραφέας, που τους γνώρισε και τους δυο, περιγράφει τις

τους ζήτησε να ανοίξουν την καρδιά τους, τα σπίτια τους, τα στέκια τους και να φωτογραφηθούν εκτός «προ­

χή, την 3η Σεπτεμβρίου, τα «Μουσουρικά» (τα διπλωματικά επεισόδια μετα­

αναζητήσεις τους, πολιτικές, ψυχολογικές, συναισθηματικές. Κάποιες από αυτές, ειδικά της Γιόλας, αγγίζουν την παράνοια.

διαγραφών». Αγαπημένες ασχολίες, προσωπικά αντικείμενα, φοβίες και

ξύ Ελλάδας και Τουρκίας), αλλά και τις ευρωπαϊκές επαναστάσεις του 1848 που άλλαξαν τη φυσιογνωμία της Ευρώπης. Μέσα από τα γράμματα της Αμαλίας ξεπροβάλλει η εικόνα της παλιάς Αθήνας, καθώς περιγράφονται διε­ ξοδικό η Βουλή στην πρώτη της μορφή ως βασιλικό ανάκτορο και άλλα ση­ μαντικά κτίρια της πόλης. Αξίζει να ση­ μειωθεί ότι εκείνη την εποχή έμπαιναν και τα θεμέλια για τη δημιουργία του ση­ μερινού Εθνικού Κήπου. Εξίσου ενδια­ φέρουσες είναι οι ενθουσιώδεις περι­ γραφές της ελληνικής φύσης και πε­ ριοχών της ελληνικής επικράτειας. [Γ. Ν.]

Και οι δύο θύματα των ουσιών, κατέληξαν να απεμπολήσουν μια πλούσια σε καλλιτεχνικές ευαισθησίες ζωή. Ο συγγραφέ­ ας καταγράφει κυρίως τα πιο δη­ μιουργικά τους χρόνια, τέλη της δεκαετίας του 70 , αρχές του ’80, οπότε και ο Π. Σιδηρόπουλος γράφει το Φλου και το Εν Λευκώ και η Γιόλα την ποι­ ητική συλλογή Οξείς μετάλλου ήχοι. Μια κατάβαση στην un­ derground σκηνή της Αθήνας, ένα πικρό ταξίδι για δύο ωραία παιδιά. [Γ. Ν.]

αδυναμίες εναλλάσσονται στις ασπρόμαυρες σελίδες ενός αληθινού και πραγματικού κόσμου, μακριά από την ψηφιακά αλλοιωμένη τα­ κτική των περιοδικών και της σόου μπίζνες. Ο δημιουργός αυτού του λευ­ κώματος, χωρίς βοηθούς και στούν­ τιο φλας, χωρίς τη συνδρομή κομ­ μωτών και μακιγιέρ, αξιοποιεί μονα­ δικά το προσωπικό περιβάλλον του κάθε ηθοποιού, σε συνδυασμό με ό,τι δύναται να του προσφέρει, κατά πε­ ρίπτωση, το ηλιακό φως. Ηθελημένα «πρωτόγονες» συνθήκες φωτογρά­ φησης, που καταφέρνουν όμως να οδηγούν κάθε φορά σε πρωτόγνωρες απεικονίσεις πορτρέτων... &

[Γ.Ν.]

ΚΟΜΙΚ Enrique S. Abuli, Martin Sauri

ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Φίλιππος Μανδηλαράς

Η πεταλούδα και η φλόγα

Ύαινες Πατάκης, 2011 σ. 218, € 10,90

Μετάφραση: Νάντη Κάπου Anubis, 2011 σ. 56 € 9,90

ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Χένρι Τσάνσελορ

Οι απίστευτες περιπέτειες του Τομ Σκάτερχορν: ο μυστικός κόσμος Μετάφραση: Χρηστός Καψάλης Τόπος, 2010, σ. 521, € 18

ρόκειται για την ιστορία του

Π

Αρμ, ενός θηριώδους άνδρα και πολεμιστή, ο οποίος μετατρέπεται σε μια μαριονέτα στα χέρια της αινιγματικής και αισθησιακής Αριάδ­ νης που συναντά ξαφνικά μια μέρα. Η τελευταία είναι το αντικείμενο του πόθου του, θα την αναζητήσει μέσα

Ο

ταν η κρίση οδήγησε τη χώρα

σε χρεοκοπία, οι έχοντες έφυ­ γαν στο εξωτερικό, αφήνοντας πίσω τους όσους δεν είχαν δυνατότητα διαφυγής στην ένδεια, να προσπα­ θούν να επιβιώσουν σε μια πραγ­

Ο

Μυστικός κόσμος είναι το

δεύτερο μέρος της τριλογίας «Οι απίστευτες περιπέτειες του Τομ Σκάτερχορν». Ο Τομ Σκάτερχορν, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας νεαρός Ιντιάνα Τζόουνς, αφού

ματικότητα καινοφανώς σκληρή.

επέζησε από την πρώτη του περι­

σε ένα τροπικό δάσος γεμάτο συμ­

Ανάμεσα σε αυτούς και η δεκαεξάχρονη Μάρθα, κόρη ευκατάστα­

καλοκαίρι παρέα με το θείο και τη

βολικά στοιχεία. Θα συναντήσει άλλη γυναίκα, αλλά δεν θα μπορέσει

των αηοστασιοποιημένων γονέων που την εγκατέλειψαν την πρώτη

θεία του, στο παράξενο και θαυμα­

να ξεκολλήσει το μυαλό του από την Αριάδνη. Θα την ανακαλύψει και θα

μέρα της χρεοκοπίας. Πλέον η Μάρ­

κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό: η ηρε­ μία του καταστρέφεται τη στιγμή που καταφτάνει ένα νεαρό κορίτσι,

αναγκαστεί να δολοφονήσει τον άνδρα με τον οποίον αυτή μένει μαζί για να την κατακτήσει, αλλά η Αριάδνη θα αποδειχτεί μάγισσα και θα τον καταστρέφει. Ο πόθος για το απαγορευμένο οδηγεί στην παράκρουση και από εκεί στην αυτοκα­ ταστροφή. Ιστορίες από αυτές που αγαπούν οι δημιουργοί των κόμικ που κινούνται σε ένα άχρονο προ­ ϊστορικό, φανταστικό κόσμο με υπερήρωες και σαγηνευτικές γυ­ ναίκες. [Γ. Ν.]

θα τριγυρνάει στο κέντρο της Αθή­ νας παλεύοντας για την επιβίωσή της, ενώ ένας παλιός της γνώριμος την κυνηγά με τρομακτική εμμονή. Στις περιπλανήσεις της θα γνωρίσει λύκους που βανδαλίζουν και κατα­ στρέφουν, αλλά κυρίως ύαινες που εφορμούν στα κατεστραμμένα κτί­ ρια και τα λεηλατούν ερημώνοντάς τα. Σύμμαχός της θα είναι ο Μιχάλης, ένας νεαρός παθιασμένος με το όραμα μιας νέας ισότιμης και δίκαιης κοινωνίας, που αγωνίζεται να χτίσει πάνω στις στάχτες της χρεοκοπίας. [Δ. Κ.]

πέτεια, θέλει να περάσει ένα ήσυχο

στό Μουσείο Σκάτερχορν. Φυσικά,

η Περλ Σμουτ, και ζητάει απεγνω­ σμένα τη βοήθειά του. Φαίνεται ότι τα δύο παιδιά έχουν έναν κοινό εχ­ θρό, τον δον Γκέρβας Ασκάρι, ο οποίος κρατάει αιχμάλωτους τον πα­ τέρα και τον αδελφό της Περλ, ενώ υπάρχει ο φόβος ότι στα χέρια του έχουν πέσει και οι γονείς του Τομ. Έτσι, ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό τους και ζουν μια συναρπαστική περιπέ­ τεια, γεμάτη επικίνδυνες αναζητή­ σεις, μαγεία, ταξίδια στο χρόνο και τεράστια έντομα!

[A. Ν.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Λίζα ΜακΜάν

ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Κέρστιν Γκίερ

ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Μαρία Αγγελίδου

Ζήσε

Η μαφία των μαμάδων: Η νονά

Μύρτις: οι ζωές της

Μετάφραση: Αργυρώ Πιπίνη Πατάκης, 2011 σ. 252, €11,90

Μετάφραση: Ειρήνη Τζαγκαράκη Κλειδάριθμος, 2011 σ. 408, €14,90

Εικονογράφηση: Γιώργος Δημητρίου Παηαδόπουλος, 2011, σ, 79, € 11

Κάμπελ και η Τςέινι δου­ λεύουν ως μυστικοί πρά­ κτορες του τμήματος δίωξης ναρ­ κωτικών στο Λύκειο Φίλντριτζ. Η δουλειά του Κάμπελ είναι να δη­

«Μαφία των μαμάδων» είναι μια τριλογία μυθιστορημάτων που έγινε επιτυχία στη Γερμανία χάρη στην πρωτοτυπία της ιστορίας και το ανα­ τρεπτικό χιούμορ της συγγραφέως Κέρστιν Γκίερ. Η Κονστάντσε, μητέρα

Μύρτις είναι ένα εντεκάχρονο κορίτσι σαν όλα τα άλλα, που παίζει, βλέπει, ακούει, σκέφτεται, φαντάζεται, μαθαίνει... Μόνο που η Μύρτις έζησε στην Αθήνα πριν από

Ο

μιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης και έχει τη μοναδική ικανότητα να κάνει τους ανθρώπους να παρα­ δέχονται ακόμη και τα πιο απί­ θανα πράγματα. Ενώ η Τςέινι εί­ ναι παγιδεύτρια ονείρων, δηλαδή έχει το σπάνιο χάρισμα να μπαί­ νει στα όνειρα των άλλων. Όπως όλοι οι νέοι, έτσι και ο Κάμπελ με ——- την Τςέινι, το μόνο που θέλουν είναι να βρουν λίγο χρόνο για να g s μείνουν μόνοι τους και να δουν ο -ο ' ένας τον άλλον. Αλλά η Τςέινι έχει ανακαλύψει ότι παράξενα πράγ­ ματα συμβαίνουν στο σχολείο τους. Έτσι, όταν τους καλεί η Αρ­ χηγός και τους αποκαλύπτει ότι έχουν λόγους να πιστεύουν ότι στους διαδρόμους του Λυκείου Φίλντριτς κυκλοφορεί ένας σεξομανής κακοποιός, οι δύο νέοι αναλαμβάνουν να διαλευκάνουν την υπόθεση.

[A. Ν.]

Η

ενός έφηβου κοριτσιού και ενός τε­ τράχρονου αγοριού, αναγκάςεται να με­ τακομίσει μαςί με τα παιδιά της στον οι­ κισμό Τονεντόμου, όταν ο σύςυγός της τής ςητάει να χωρίσουν. Σε αυτό το αρι­

Η

2.500 χρόνια, σε μια εποχή που τα πάντα είχαν αρχίσει να αλλάζουν στην πόλη. Σε μια εποχή όπου τα όμορφα αγάλματα, η τάξη, η τέχνη

στοκρατικό προάστιο τα πάντα ρυθ-

και η ομορφιά ήταν η καθημερινό­ τητα. Τότε που η κατασκευή του Παρθενώνα κόντευε να τελειώσει και

μίςονται από το Σύλλογο Μητέρων. Τι είναι ο Σύλλογος Μητέρων; Όπως λένε τα μέλη του συλλόγου, είναι ένα δίκτυο

οι Αθηναίοι είχαν αρχίσει στρέφον­ ται προς τη θάλασσα. Σε αυτήν την εποχή μάς ταξιδεύει με τη φαντασία

κεφάτων, ανοιχτόμυαλων και υπομο­ νετικών γυναικών, που έχουν ένα κοι­ νό: τη χαρά να είναι μητέρες. Μόνο που η πραγματικότητα είναι κάπως διαφο­ ρετική... Οι καθωσπρέπει μητέρες το μόνο που θέλουν είναι να ελέγχουν τους ηάντες και τα πάντα. Η μόνη λύση είναι ένα αντικίνημα, η Μαφία των μα­

της η συγγραφέας Μαρία Αγγελίδου και μας γνωρίζει την Αθήνα του Χρυ­

μάδων, μια γυναικοπαρέα που δε διστάςει να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα προκειμένου να αντισταθεί στις ραδι­ ούργες σούπερ μητέρες, τους άπι­ στους συζύγους και τους γονείς που πα­ ραμελούν τα παιδιά τους.

[A. Ν.]

σού Αιώνα μέσα από τη ζωή της Μύρτιδας. Μιας Αθήνας γεμάτης συναρπαστικές ιστορίες, θεούς και ημίθεους, έγνοιες και χαρές της κα­ θημερινότητας, αλλά και όνειρα για το μέλλον.

[A. Ν.]

Οι Εκδόσεις Παπαζήση προτείνουν... Τοπία Ψυχής και Μύθοι Πολιτείας Το θεατρικό σόμπαν του Ιάκωβου Καμπανέλλη ΒΑΛ ΤΕΡΠΟΥΧΝΕΡ

Παρουσίαση του εκτεταμένου θεατρικού έργου του Ιάκωβου Καμπανέλλη, μια Οδύσσεια με 41 σταθμούς, με οδηγό τον μυθικό ηρώα του διαχρονικού Ελληνισμού, που συμπορεύεται νοερά με τον ίδιο τον συγγραφέα από το “Οδυσσέα γύρισε σπίτι” (1952) ώς το “Τελευταία πράξη” (1997). Πρόκειται για μια πνευματική βιογραφία που αναδεικνύει την ιδιοπροσωπία του πολυγραφότατου συγγραφέα.

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπενάκη, 106 78 Αθήνα Τηλ.: 2103838020,2103822496, Fax: 2103809150

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Π Α Π Α Ζ Η Σ Η

site: www.papazisi.gr ♦ email: papazisi@otenet.gr

δ : βι βλιοπαρουσίαση ________________

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Χριστίνα Μανιά

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Μαρία Αγγελίδου

Η μαγική φλογέρα

Ιστορίες που τις είπε η πέτρα

Εικονογράφηση: ΓΊώργος Σγουρός Μουσική - στίχοι: Γιάννης ΓεωρΥαντέλης Μοντέρνοι Καιροί, 2011, σ. 52, € 14,90

Εικονογράφηση: Φωτεινή Στεφανίδη Αερόστατο, 2011 σ,80, €15,45

Μαγική φλογέρα είναι διασκευή του κλασικού πα­ ραμυθιού Ο αυλητής τουΧάμελιν. Το βιβλίο συ­ νοδεύεται από CD με την αφήγηση του παραμυθιού

Η

■ •Μαρία Αγγελίδου μας ταξιδεύει στην αρχαία Ελλάδα

και τραγούδια και είναι προϊόν της συνεργασίας της παιδικής χορωδίας του Μόντρεαλ Chroma Muzi-

τη ιστορία του βιβλίου, «Το παλάτι με τα χίλια πεντακόσια δωμάτια», μας ταξιδεύει στην Κρήτη την εποχή της βα­

■ ■μ έσ α από τέσσερις ιστορίες τις οποίες θα μπο­ ρούσαν να μας διηγηθούν οι πέτρες αν μιλούσαν. Η πρώ­

ka/Socrates, με την ομάδα Ζουζούνια από την Αθή­

σιλείας του Μίνωα και μας εξηγεί πώς δημιουργήθηκε εκεί

να και τη συμφωνική ορχήστρα Ensemble Sinfonia de Montreal.

το πιο γνωστό παλάτι στην Κνωσό. Στη δεύτερη ιστορία, «Τα τείχη των νικητών», μαθαίνουμε για τα Κυκλώπεια

To Χάμελιν είναι μια όμορφη πόλη, οι κάτοικοι της

Τείχη: πώς τα έχτισαν οι Αχαιοί που ήξεραν να δουλεύουν

οποίας είναι πολύ πλούσιοι αλλά και τσιγκούνηδες και εγωιστές. Όταν έρχεται ο κρύος χειμώνας οι καλ­ λιέργειες των κατοίκων των γύρω χωριών καταστρέ-

τις πέτρες και μ’ αυτές να χτίζουν πελώρια τείχη που εξα­

φονται κι έτσι αναγκάζονται να στραφούν για βοήθεια στους κατοίκους του Χάμελιν. Αυτοί αρνούνται να τους βοηθήσουν, χωρίς να υπολογίζουν όμως ότι λόγω της κατάστασης χιλιάδες πεινασμένα ποντίκια από τα χω­ ριά θα εισέβαλλαν στην πόλη τους τρώγοντας τα πάν­ τα. Οι κάτοικοι του Χάμελιν έχουν αρχίσει να απελ­ πίζονται όταν εμφανίζεται ένας άνδρας με μια φλογέρα που τους υπόσχεται να διώξει τα ποντίκια αν κι αυτοί

κολουθούν να στέκουν ακόμη και σήμερα. Η τρίτη ιστο­ ρία, «Οι πιο γρήγορες πέτρες του κόσμου» αναφέρεται στα μάρμαρα της Πεντέλης, τα οποία οι άνθρωποι, κατά τη διάρκεια του Χρυσού Αιώνα του Περικλή, δούλεψαν με απίστευτη γρηγοράδα δημιουργώντας τον Παρθενώνα, τα Προπύλαια, το Ερεχθείο, το ναό της Αθηνάς Νίκης. Και, τέλος, η τέταρτη ιστορία, «Οι πέτρες του γιατρού», αναφέρεται στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, που έγινε γνωστό από την εποχή που ο Πολύκλειτος κατασκεύα­ σε εκεί το θέατρο. Οι τέσσερις αυτές ιστορίες του βιβλίου

βοηθήσουν τους χωρικούς. 'Οταν απομακρύνει τα πον­ τίκια, αλλά οι κάτοικοι της πόλης δεν τηρούν τη συμ­

συνοδεύονται από τις εξαιρετικές ζωγραφιές της Φω­

φωνία τους, τότε ο παράξενος αυλητής αποφασίζει να τους δώσει ένα μάθημα.

ή κομμάτια από αρχαίες τοιχογραφίες, τα οποία από μόνα τους μας «διηγούνται» τις δικές τους ιστορίες.

[A . Ν.]

[A . Ν.]

τεινής Στεφανίδη, που μοιάζουν με θραύσματα πέτρας

δ:αφιέρωμα Λ αποχαιρετισμ

& αφιέρωμα αποχαιρετισμός

Απελευθερωμένος

πια...

Κική Δημουλά

ε σίγασε ο Ιάκωβος Καμπανέλ-

σονέτου. Πάντως εγώ, αν μερικώς

λης, απλώς κόπασε κάπως π πα­ ρουσία του. Η αίγλπ τπς, έχοντας πια

πεθάνω, χρήση της δυνατότητας να μπορώ να ξεχνώ με τη θέλησή μου

ξεφύγει από την εγκόσμια τρικυμία, ευχερώς πλέει και εισέρχεται στον απάνεμο, ασφαλή κόλπο της μνήμης, με σταμάτημα κάθε τόσο, σε γραφι­ κούς ορμίσκους φωτογραφιών.

δεν θα κάνω. Δε θέλω να ξεχάσω το είναι μου. Εκτός αυτού, όλα τα ση­

Δ

Η απομάκρυνσή του από την ορατό­ τητα αφήνει επάνω στη ρευστή μας υφή χαρακιές βαθιάς λύπης. Είναι βα­ ρύθυμα λυπημένος αυτός ο αποχαι­ ρετισμός που του απευθύνω τώρα, δεν ξέρω αν θα τον λάβει, δεν ξέρω τι ακουστική έχει αυτό το έρμο «απέ­ ναντι» στο οποίο ήδη εγκαταστάθηκε ο Καμπανέλλης... Απερίσπαστος τώρα, απελευθερω­ μένος από την ελκυστική βαρύτητα της ζωής, φαντάζομαι ότι θα οργα­ νώνει εκεί, στην πάρα - πάρα - πάρα κάτω γειτονιά, το χώρο όπου θα παι­ χτεί το καινούργιο του μονόπρακτο, με πρωταγωνίστρια την αιωνιότητα, την τόσο προικισμένη να είναι ατε­ λεύτητη. Ατελεύτητος και ο μονόλο­ γός της, και δεν τον διακόπτει ούτε λύπη, ούτε σπαραγμός, ούτε χαρά. Πολιτισμένη ανυπαρξία επικρατεί. Έρχονται τώρα, σα για να διαψεύσουν τα όσα ζοφερά φαντάζομαι, οι στίχοι του Μαβίλη «Καλότυχοι οι νε­ κροί που λησμονάνε την πικρία της ζωής...» Που σημαίνει τι, ότι οι νεκροί συνειδητοποιούν τη λύτρωσή τους από τη μνήμη, νιώθουν καλότυχοι που μπορούν να λησμονάνε και μπο­ ρούν να χαίρονται γι’ αυτό; Επομένως εν μέρει πεθαίνουμε; Μακάρι να αλη­ θεύει αυτό και να μην είναι μόνο άποψη της ελπίδας, και ανάγκη του

μαντικά και τα σπουδαία στις πικρίες τις αλησμόνητες οφείλονται. Εκείνες τα οδήγησαν να γίνουν λόγος, τέχνες και θέατρο. Αν το καλοσκεφτούμε, αυτές οι πικρίες θυσιάζονται να είναι μισητές, ανεπιθύμητες, για να βρουν οι μικρές χαρές, έτοιμη, στρωμένη τη μεγαλοποίησή τους. Ιάκωβε, σε παρακαλώ, εσύ που έχεις τα μέσα στα θαύματα, ζήτα από κά­ ποιο θαύμα να σου επιτρέψει να έρ­ θεις κλεφτά και εμηιστευτικά να μου πεις, τι γίνεται εκεί κάτω, ισχύουν οι στίχοι του Μαβίλη; Δηλαδή εσύ ξέχασες τις συγκινήσεις που μας έδω­ σες, ξέχασες τις πικρίες που σου ενέ­ πνευσαν τη συγκίνηση; Δε θέλω να πιστέψω ότι κατετάγης και συ, πιστός, αφοσιωμένος στην τρομερή μυστικότητα, την εκ δεξιών των μυστηρίων. Ασηάστηκες κι εσύ την αποσιώπηση; Καλά προβλέπω ότι αυτή θα είναι η σκηνοθέτης των αλλεπάλληλων με­ ταμορφώσεων τις οποίες θα υποδύε­ ται η ηρωίδα σιωπή σου; Συνάντησα τον Καμπανέλλη πριν 20 περίπου χρόνια σε κάποια τιμητική εκδήλωση στο δημαρχείο. Δε θυμά­ μαι ποιον αφορούσε η τιμή. Χαιρέ­ τισα τον Κώστα Γεωργουσόπουλο που καθόταν δίπλα του. Ακούσε ο Ιά­ κωβος το όνομά μου και είπε: Α, επι­ τέλους, να γνωρίσω κι εγώ ποια είναι αυτή η ποιήτρια που ακούω... Μια απλή ευγένεια, που όμως βά-

ρυνε, θυμάμαι, σα διάκριση που έλαβα. Ένα από τα πρώτα, ευσυγκί­ νητα συμπτώματα της αδιαμόρφω­ της ακόμα τότε... αρπακτικής φιλο­ δοξίας μου... Και γνώρισα χορταστικά τον Καμπανέλλη, το 2002, όταν έγινα μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Αφέθηκε δε να έχω την εντύπωση ότι δεν με ψήφισε, χωρίς ποτέ να ερευνήσω αν ήταν σω­ στή η λάθος αυτή η εντύπωσή μου. Είχα, από τότε, εν ενεργεία την αρετή να γνωρίζω ότι από ζυγαριά σε ζυγα­ ριά αλλάζει το βάρος μου, και ότι η

Η σύνθετη σχέση μου με τον Ιάκωβο, υπηρεσιακή και αγαπητική μαζί, έδρασε απρόσκοπτα όλ’ αυτά τα χρόνια, σε στενό πάντα χώρο και χρόνο. Μέσα στο αυτοκίνητο κατά τη διαδρομή προς και από την Ακαδη­

κάθε αλλαγή του, σωστό το δείχνει.

μία, με ψιθυριστές συνεννοήσεις την

Έτσι, καθόλου εμποδισμένο δεν

ώρα των συνεδριάσεων -καθόμουν

ήταν να χαίρομαι επί καθημερινής

δίπλα του στο ίδιο... θρανίο- και, όσα υπολείπονταν, στο τηλέφωνο πια.

σχεδόν και τόσο εποικοδομητικής βάσεως τη συναναστροφή του. Σα γείτονες που είμαστε, Κυψέλη εγώ

Σχέση που δεν εξαπλώθηκε σε ευρύ­ τερες και πιο ελεύθερες επαφές, κι

και κείνος στην κοντινή οδό Κύπρου,

ωστόσο πήρε διάσταση φιλίας, με

φιλοξενούσε και τη δική μου μετα­ φορά στην Ακαδημία με το αυτοκί­ νητο που, ως πρόεδρος του Ιδρύμα­

ασφαλιστική δικλίδα τη στενή και

τος Ουράνη, δικαιωματικά χρησιμο­ ποιούσε. Τα πρώτα χρόνια τον θυμά­ μαι να βγαίνει από την πόρτα του σπι­ τιού του, με την ακμαία και άκρως διακριτική κομψότητά του, φροντι­ σμένη από τους πιο έμπειρους συν­

πολύ ειρηνική συνεργασία. Ως και οι διαφωνίες και οι διαφορετικές εκτι­ μήσεις σε θέματα που κρίνονταν εί­ χαν τον υποχωρητικό χαρακτήρα του κόσμιου συμβιβασμού. Η αξέχαστη επίσης Γαλάτεια Σαράντη, ο Ιάκωβος και ’γω, ως επιτροπή κρίσεως των Λογοτεχνικών, κυρίως, Βραβείων,

δυασμούς απαλών χρωμάτων. Τόσο

μοιραζόμαστε την ευθύνη για τις

επιμελώς ταιριασμένα, γιλέκα, κα­

λανθασμένες εκτιμήσεις ή την ικα­

σκόλ, γραβάτες, πουκάμισα, που λο­

νοποίηση για τις ορθές, συνυπογρά­

γάριαζα πως ώρες θα αφιέρωνε για να πετύχει αρμονική τη σύνθεσή τους. Τον ρώτησα: η Νίκη φροντίζει να εί­ ναι το ντύσιμό σου τόσο ίδιο με το

φοντας τις αποφάσεις. Θα προσθέσω, με πόση θέρμη ο Ιά­ κωβος πρότεινε για βράβευση Κύ­ πριους λογοτέχνες, πόσο νοιαζόταν

ύφος σου; Όχι, μου απάντησε, ανοί­ γω την ντουλάπα μου κι έχω έτοιμο, κρεμασμένο το ταίριασμα των δια­

να διακριθούν πρόσωπα που είχαν προσφέρει πολλά στις έννοιες: ήθος,

φορετικών.

Είδα στην κηδεία του Ιάκωβου συγ-

πατρίδα, ηρωισμός.

Η αυλή των θαυμάτων σε σκηνοθεσία Κ. Κουν, Θέατρο Τέχνης. 1957Από το προσωπικό αρχείο του I. Καμπανέλλη

αφιέρωμα αποχαιρετισμός

κινημένο τον Μανώλη Γλέςο και ανα­ δύθηκε στη μνήμη μου ότι ο Καμπανέλλης πρωτοστάτησε στην πρόταση να απονεμηθεί το 2006 στον Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα το χρυσό μετάλλιο, για την ηρωική πράξη τους τη νύχτα της 30ής - 31ης Μαΐου 1941. Τιμή εν ολίγοις στην Εθνική Αντίσταση. Τα δύο τελευταία χρόνια, η γκαρνταρόμπα του Ιάκωβου, κάπως σα να εξασθένιζε, σα να αποχρωματιζόταν,

! I κωβος

η έντασή της μόνον. Το σώμα του, σα να έχανε το πείσμα του να γεμίζει στητό τα ρούχα. Στο πίσω κάθισμα εγώ, στο αυτοκίνητο, παρακολου­ θούσα πώς σιγά-σιγά αραίωνε η δύ­ ναμη της φωνής του, αραίωναν τα μαλλιά του, τόσο παράλληλο και συνδετικό γνώρισμα και των δικών μου άλλωστε εξασθενήσεων. Πότεπότε παραδινόταν σε κάποιες εκμυ­

-είχε και κείνη κάποια προβλήματα υγείας- και πώς να πάει στο Ισραήλ και κει καλεσμένος, να τιμηθεί για τη συμπαράστασή του στην τραγωδία αυτού του λαού. Υγιής μεν, ανθε­ κτική και πρόθυμη η επιθυμία του, αλλά πρόθυμη, άτολμη πια η αντοχή του -άλλωστε χωρίς τη Νίκη ούτε στον Παράδεισο καλεσμένος να ήταν, δεν θα πήγαινε. Απόδειξη που το συμφώνησαν να φύγουν και οι δυο κοντά-κοντά. Για τον Παράδεισο άραγε; Είναι περίεργο, πως ενώ τόσο συχνά ξεγελιόμουν από μια πλάνη, που όταν την ανακάλυπτα, συνήθιζα να αναφωνώ αυτοσαρκαστικά: Η ζωή μας είναι θέατρο, πώς και γιατί είδα τόσο λίγο θέατρο. Μα δεν είναι ώρα να το σχολιάσω εδώ. Λέω μόνο, ότι αυτή η στέρηση μού έγινε βασανι­

στηρεύσεις, για το πόσο νοσταλ­ γούσε την παλιά του ταξιδευτική του

στικά αισθητή, με το να βρίσκομαι επί τόσα χρόνια τόσο κοντά στον Καμπανέλλη. Μένει ολοζώντανο,

ευχέρεια με τις ένδοξες πάντα προ­ ϋποθέσεις που τον υποδέχονταν.

πόσο, σαν από θαύμα θεραπεύτηκε αυτή η στέρηση, τη βραδιά που ο Ιά­

Και όλο και πιο αυξανόμενη η ευαι­ σθησία του απέναντι στη Νίκη, την όμορφη Νίκη, τη μειλίχια και αθό­ ρυβη σύντροφό του. Με εντυπώ­ σιαζε, όταν αργούσαμε λίγο παρα­ πάνω στην Ακαδημία, πώς της τηλε­ φωνούσε από το κινητό του οδηγού ή το δικό μου, να μην ανησυχεί. Ερ­ χομαι, της έλεγε.

κωβος με κάλεσε να πάω μαζί του στο θέατρο του Βουτέρη, στα Εξάρχεια, να δω τις Δύσκολες νύχτες του κυρίου Θωμά, δικό του έργο. Δια­ τηρώ ανέπαφη την δυσκολία που ένιωθα, να βολέψω στο κάθισμά μου τη διπλή ευδαιμονία που με κατέ­ κλυζε: μία για το έξοχο, σπαρακτικά αληθινό έργο που έβλεπα, και μία ότι ήμουν καθισμένη δίπλα στο συγ­

Δεν ξεχνώ με πόση αξιοπρεπή συγ­ κρατημένη θλίψη μού εκμυστηρεύ­ τηκε ότι κάποιο έργο του θα παιζόταν

γραφέα του έργου και μάλιστα κα­ λεσμένη του.

στο τάδε μεγάλο θέατρο στην Ιαπω­ νία, ήταν καλεσμένος, πόσο θα ήθελε να πάει μα πώς να πάει χωρίς τη Νίκη

Ιάκωβε, εύχομαι να μην παίζονται και κει που είσαι, με τόση επιτυχία, οι «δύσκολές σου νύχτες...» ■

Ιάκωβος Καμπανελλης: Ο φίλος, ο πολίτης, ο συγγραφέας ια τελευταία φορά είδα τον Ιά­ κωβο στα τέλη Νοεμβρίου του περασμένου έτους στο Ίδρυμα Κώ­ στα και Ελένης Ουράνη, όπου ήταν

Γ

θητεία του στη διεύθυνση της Ελλη­ νικής Ραδιοφωνίας και λίγους μήνες πριν ανεβεί στο Εθνικό ο Αόρατος θίασος, σε μια εξπρεσιονιστική ερ­

πρόεδρος, σαφώς καταβεβλημμένο από τον άνισο αγώνα ενάντια στις πολλαπλές αδυναμίες μιας άστατης

μηνεία του Γιώργου Μιχαηλίδη1 η πρωτοβουλία ήταν δική του. Ήρθε στο σπίτι μου και συζητήσαμε για το μέλλον του νεοελληνικού θεατρικού έργου1ήταν γεμάτος αγωνία και ορά­

υγείας. Είχα καιρό να τον δω. Του πήγα την ογκώδη μονογραφία (σχε­ δόν 1.000 σελίδες μεγάλου σχήμα­ τος) που είχα γράψει γι’ αυτόν και το έργο του, Τοπία ψυχής και μύθοι πο­ λιτείας. Το θεατρικό σόμπαν του Ιά­ κωβου Καμπανέλλη, Παπαςήσης 2010, της οποίας την δημιουργία είχε παρακολουθήσει και είχε συμβάλει στη διαμόρφωσή της με πολλές συ­ ζητήσεις, διευκρινίσεις κ.λπ. Ελαμψαν τα μάτια του. Το κοίταξε, το ζύ­ γισε, το ξεφύλλισε. Χάρηκε. Ύστερα κοντοστάθηκε, με κοίταξε στα μάτια και με ρώτησε με εκείνη την απαρά­ μιλλη σεμνότητα και αβεβαιότητα του πραγματικού δημιουργού: «Το αξίζω;». «Το αξίζεις», του απάντησα. Και πάλι χάρηκε. Εκείνη τη στιγμή ακουγόταν στην πλατεία Συντάγμα­ τος ο ύμνος του Μαουτχάουζεν, από διαδηλωτές διαμαρτυρόμενους για τις συνέπειες και τα περιοριστικά μέ­ τρα της οικονομικής κρίσης. Το

ματα για την τύχη του, πως είχε εγ­ κλωβιστεί σ’ ένα αισθητικό τέλμα, στον πεζό ρεαλισμό της κοινωνικής στράτευσης κ.λπ. Με τον Αόρατο θίασο ο ίδιος συνέβαλε τα μέγιστα σ’ εκείνη τη στροφή της νεοελληνικής δραματουργίας που αποκαλώ «στρο­ φή προς τα έσω», μια τάση την οποία οδήγησε ύστερα στις κορυφώσεις των όψιμων έργων του, όπως Ο δρό­ μος περνά από μέσα, Η τελευταία πράξη και Μια συνάντηση κάπου αλ­ λού..., έργα τα οποία ανήκουν στην παγκόσμια λογοτεχνία (κατά την έκ­ φραση του Γκαίτε). Έκτοτε είχα δει όλες τις παραστάσεις του, και αυτές που σκηνοθέτησε ο ίδιος, είχαμε πολλές συναντήσεις και ατελείωτες και αμέριμνες συζητήσεις, ώσπου κάποτε, μετά τη στροφή του millen­ nium, είχα πλέον την αίσθηση πως ο

Βιέννης, με τίτλο Η απελευθέρωση ήρθε τον Μάιο. Και τούτο το χάρηκε. Και με ρώτησε πώς ακούεται ο τίτλος

μεγάλος κύκλος του έργου του (41 θεατρικά έργα) τείνει προς την ολο­ κλήρωσή του και ήρθε ο καιρός μιας συνολικής αποτίμησης και ανάλυ­ σης1 έβαλα μπρος τα σχέδια για τη συνολική πραγμάτευση του «σύμπαντος Καμπανέλλη». Ήταν συναρπα­ στικός και γενναιόδωρος συνομιλη­ τής, ευγενικός και σοφός άνθρωπος,

αυτός στα γερμανικά. Γνωριζόμαστε από το 1988, μετά τη

ακριβοδίκαιος και συμπονετικός κρι­ τής ανθρώπων και πραγμάτων.

άκουσε, κοίταξε γύρω του και από­ ρησε: «Μα τι σχέση έχουν...;». Τότε μάθαμε πως κυκλοφόρησε και η γερ­ μανική μετάφραση του Μαουτχάου­ ζεν από μικρό εκδοτικό οίκο της

Εξώφυλλο προγράμματος από το Μια Κωμωδία, Ανοιχτό Θέατρο, 2002, Ηρώδειο, Γ. Μιχαηλίδης

αποχαιρετισμός

Το αίσθημα του μέτρου, η κοινωνι­ κότητα του και το ενδιαφέρον του για τα κοινά προέρχονται από τη «θη­ τεία» του, το «σχολειό», όπως έλεγε ο ίδιος, του εγκλεισμού του σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκεντρώσεως στη βόρεια Αυστρία. Ήθελε να δρα­ πετεύσει από την κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ελλάδα στπν ουδέ­ τερη Ελβετία, αλλά αποκαλύφθηκε και συνελήφθη στο Innsbruck, μερι­ κές δεκάδες χιλιόμετρα από τα ελβε­ τικά σύνορα. Το βίωμα του στρατο­ πέδου, για δυόμισι χρόνια, όπου κα­ νείς από τους 30.000 κρατούμενους που μαζεύονταν κάθε πρωί στην αυλή δεν ήξερε αν θα επιβιώσει την ημέρα αυτή, σφράγισε την κοσμοαντίληψή του: το υποβόσκον αίσθημα της μα­ ταιότητας που γεννά την αίσθηση του μέτρου, το σύνθετο και εύθραυστο της διανθρώπινης επικοινωνίας, η παγκόσμια πορεία από την καταπο­ λέμηση του φασισμού στον Ψυχρό Πόλεμο και στα πέτρινα χρόνια της Ελλάδας. Αγρυπνος πολίτπς, π φωνή του Καμπανέλλη ήταν παρούσα και στα γεγονότα της δεκαετίας του 1960 και το 1970 έχει δώσει, σε ορισμένα έργα του, πολιτικές αναλύσεις μεγά­ λης οξυδέρκειας και καυτές σάτιρες. Και μετά τη μεταπολίτευση δεν παύει να παρεμβαίνει στα γεγονότα, να σχολιάζει και να κρίνει με συνεντεύ­ ξεις και ομιλίες. Αυτή η διάσταση, της κοινωνικής συμμετοχής και προσφο­ ράς στη διαμόρφωση της κοινής γνώ­ μης, έπαιξε επίσης ρόλο στις τόσες διακρίσεις που έχει πάρει και στις τό­ σες τιμητικές εκδηλώσεις που έχουν οργανωθεί γι’ αυτόν.

Αυτό όμως που τον κάνει εξαιρετική περίπτωση είναι το θεατρικό του έργο: 41 έργα σε 60 χρόνια, από το Άνθρωποι και ημέρες (1945, που βρέθπκε πρόσφατα) ώς τις Δύσκολες νύχτες του κυρίου Θωμά (2005). Υπηρέτησε όλες τις θεατρικές φόρ­ μες, από το μονόλογο μονόπρακτο (Αυτός και το πανταλόνι του) ώς τις πολυπρόσωπες πολιτικές και ιστορι­ κές επιθεωρήσεις (Το μεγάλο μας τσίρκο), από το πειραματικό σκετς (Ο διάλογος) ώς το έργο μεγάλης ωρι­ μότητας και βάθους (Μια συνάντηση κάπου αλλού...). Ήταν αυτός που έφερε πρώτος νεωτερικές γραφές στην Ελλάδα, τον Ιονέσκο στο αρ­ χικό μονόπρακτο Ο γορίλλας και η ορτανσία, τον Μπρεχτ στο Παραμύθι χωρίς όνομα. Συνεργαζόταν με τους πιο σπουδαίους ηθοποιούς και σκη­ νοθέτες της εποχής, με ονομαστούς μουσικοσυνθέτες, υπηρέτησε το ρα­ διοφωνικό έργο με δεκάδες δια­ σκευές και συνέγραψε σενάρια για τον κινηματογράφο. Καθιέρωσε, μαζί με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον τύπο της λαϊκής όπερας (Η γειτονιά των αγγέλων, βρέθηκε επίσης πρό­ σφατα), ήταν ο αγαππμένος συγγρα­ φέας του Κάρολου Κουν. Πριν καθιε­ ρωθεί το 1956/57 με την «ρεαλι­ στική» τριλογία του (Η αυλή των θαυ­ μάτων, Η έβδομη μέρα της Δημιουρ­ γίας, Η ηλικία της νύχτας) είχε θητεύσει ήδη σε μια σειρά από ανανε­ ωτικές δραματουργικές γραφές: μια ιψενική γραφή χαμηλών τόνων και μουντών χρωμάτων στο Άνθρωποι και ημέρες (1945), μια ρομαντικήσυμβολιστική με επιδράσεις του

Από το Βίβα Ασπασία σε σκηνοθεσία Μ. Μπουχλή, Θέατρο Χατζηχρήστου, 1966. Προσωπικό αρχείο I. Καμπανέλλη

Λόρκα στο Χορό πάνω στα στάχνα (το ανεβάζει το 1948 ο θίασος του

του γραφή έχει υπερβατικές διαστά­

Αδ. Λεμού), μια εξπρεσιονιστικιί στον Κρυφό ήλιο (1949/50) που μό­

σεις, όπως φαίνεται ήδη από τους σχεδόν μεταφυσικούς τίτλους Η

λις πρόσφατα ανακαλύφθηκε και στο Σιλωάμ, την πρώτη γραφή του Η οδός... (που επίσης μόλις αποκαλύ­

αυλή των θαυμάτων, Η έβδομη μέρα της Δημιουργίας και Η ηλικία της νύ­ χτας. Οι τίτλοι των έργων του Καμ­

φθηκε), μια σατιρική γραφή με το Ο μπαμπάς ο πόλεμος και Οδυσσέα γύ­ ρισε σπίτι (1951/52), στις οποίες πρέ­

Πρέπει να τελειώσω1παραπέμπω τον

πει να προστεθεί και η πρώτη γραφή του υπερρεαλιστικού Ο γορίλας και η ορτανσία (1952/53). Πριν από την ιστορικά σημαδιακή παράσταση της Αυλής των θαυμάτων στο Θέατρο Τέχνης του Κουν το 1957 χρονολο­ γείται και το σενάριο Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια, που αποτελεί τη βάση για τη γνωστή ταινία του Μιχ. Κακογιάννη, και το σενάριο Η αρ­ παγή της Περσεφόνης (1955/56), που έγινε ταινία του Γρηγόρη Γρηγορίου. Και παράλληλα με τη ρεαλι­ στική τριλογία επεξεργάζεται το ρε­

απλώς ότι ακόμα και η ρεαλιστική

πανέλλη είναι ένα ολόκληρο ξεχωρι­ στό κεφάλαιο της ερμηνείας του. αναγνώστη απλώς στην αναφερόμενη μονογραφία. Η συνθετότητα του φαινομένου Καμπανέλλη δεν επι­ τρέπει μονοδιάστασες αποφάνσεις και επιγραμματικές διαπιστώσεις. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είναι, από μό­ νος του, η ιστορία του ελληνικού θε­ άτρου στο δεύτερο μισό του 20ού αι­ ώνα και μια από τις πιο σπουδαίες κο­ ρυφώσεις της ελληνικής δραματικής λογοτεχνίας στο σύνολό της. Με την απώλειά του κλείνει ένας κύκλος ο οποίος άρχισε στην αμέσως μεταπο­

σιτάλ υποκριτικής για τον Βασίλη Διαμαντόπουλο Αυτός και το πα­

λεμική εποχή και δημιούργησε τρεις διαφορετικές γενιές της ελληνικής δραματουργίας που οδήγησαν το νε­

νταλόνι του. Αλλά δεν είναι εδώ ο τό­ πος και ο χώρος για την αποτίμηση

οελληνικό θεατρικό έργο σε μια πρω­ τόγνωρη, ιστορικά και συγκριτικά,

των ανανεωτικών δραματικών γρα­ φών του Καμπανέλλη. Ας σημειωθεί

άνθηση. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει. ■

αφιέρωμα αποχαιρετισμός

Με τον Ιάκωβο,

στη ραδιοφωνία Αλέξης Ζήρας

η ι η ν άνοιξη του ’82 δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από τον ποιητή Γιάννη Κοντό. Με ρωτούσε αν μ’ ενδιέφερε να αναλάβω τη θέση του συμβούλου στη διεύθυνση της ρα­ διοφωνίας, όπου ήδη είχε τοποθε­ τηθεί ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Του ζήτησα μερικές μέρες να το σκεφθώ, καθώς τότε συζητούσα με τον αρχισυντάκτη μιας εφημερίδας το ενδεχόμενο να οργανώσω μια σε­ λίδα για το βιβλίο και η προοπτική της ραδιοφωνίας δεν μου φαινόταν και πολύ ελκυστική. Ο Κοντός, φί­ λος του Καμπανέλλη από την πε­ ρίοδο της δικτατορίας, μου μετέ­ φερε μέσες άκρες τι περίπου ήθελε, αλλά ακόμα και αν ζύγιζα τα πράγ­ ματα και έπαιρνα την απόφαση, θα απέμενε μια αποφασιστική, κρίσιμη συνάντηση μ’ έναν άνθρωπο που δεν ήξερα σχεδόν τίποτε γι’ αυτόν. Θέλω να πω, δεν ήξερα σχεδόν τί­ ποτε πέρα από τη μακρόχρονη θη­ τεία του στο θέατρο και στον κινη­ ματογράφο και πέρα από το ότι είχε ενισχύσει τις γραμμές όσων καλλι­ τεχνών και διανοουμένων ήρθαν σε ανοιχτή σύγκρουση με το καθε­ στώς των συνταγματαρχών. Οι πα­ ραστάσεις από Το μεγάλο μας τσίρκο, ωσότου απαγορευτούν, ήταν μια μορφή καθημερινού λαϊ­ κού συλλαλητήριου, μια ανοιχτή, συλλογική πράξη αντίστασης για τα μέτρα της εποχής. Πράγματα που δεν έπαιζαν μικρό ρόλο στο θυμικό μας και στις αξιολογήσεις που κά­ ναμε. Τελικά, λίγο μετά το Πάσχα του ’82 είδα ότι τα χρονικά όρια εί­ χαν στενέψει, ο ορίζοντας της εφη­

μερίδας απομακρυνόταν και το μόνο που απέμενε ήταν να ανεβώ στην Αγία Παρασκευή, περιμένοντας μάλλον να μην είμαι αυτό που ο Καμπανέλλης προσδοκούσε. Απόγευμα. Περίμενα ένα τέταρτο στον προθάλαμο του γραφείου του, έπειτα άνοιξε ο ίδιος την πόρτα, με κάλεσε να περάσω, μ’ έβαλε να κα­ θίσω. Εκείνος έμεινε όρθιος. Ήταν ένας λεπτοκόκαλος και μάλλον μι­ κρόσωμος άντρας. Θυμάμαι ότι φο­ ρούσε ένα κοτλέ καφέ καστανό κο­ στούμι, με ένα πιο ανοιχτόχρωμο ζι­ βάγκο που τότε ήταν του συρμού. Καθώς βάδιζε πάνω-κάτω στο γρα­ φείο του, κάνοντάς μου ερωτήσεις, κάπνιζε διαρκώς. Το ένα πίσω από τ’ άλλο. Σ ’ ένα τραπεζάκι, δίπλα στην πολυθρόνα του, ένα μεγάλο φλι­ τζάνι με καφέ. Τα τασάκια ξεχείλι­ ζαν από τα σβησμένα τσιγάρα. Πρό­ σωπο εύπλαστο, ηθοποιού, μαλακό, χωρίς γωνίες, πάνω στο οποίο δημι­ ουργούσαν αντίθεση τα αεικίνητα μάτια του. Νεανικό παρουσιαστικό. Παρότι χαμογελούσε με εγκάρδιο τρόπο το βλέμμα του παρέμεινε εξεταστικό και διαπεραστικό σε όλη τη διάρκεια της συνομιλίας μας. Προσεκτικός, αγόραζε, όπως έλε­ γαν οι παλαιότεροι. Προτιμούσε, όπως μου είπε, να μην κάθεται πίσω από το γραφείο του. Η πρώτη μου εντύπωση ήταν ότι εμπιστευόταν περισσότερο ό,τι έβλεπε από ό,τι άκουγε, χαρακτηριστικό αρκετών μεσήλικων που είχα γνωρίσει και που συνήθως είχαν περάσει δύ­ σκολα χρόνια, κάτω από δύσκολους όρους. Στα εξήντα του τότε, ήταν

Από την ταινία Στέλλα, του Μ. Κακογιάννη, 1955 σε σενάριο I. Καμπανέλλη. Φωτογραφικό αρχείο Γ. Σολδάτου

νευρώδης, με κινήσεις γρήγορες, με φωνή νεανική και επίσης γρήγορη, την οποία προσπαθούσε να κάνει πιο σταθερή, μιλώντας με σχετικά

τία του ’40 από συνθήκες όπου η ζωή και ο θάνατος ήταν πολύ κοντά. Ομηρεία, στρατοπεδική ζωή στη

σύντομες και στρογγυλεμένες φρά­ σεις και περιμένοντας πάντα με ένα

χιτλερική Γερμανία, εμφύλιος στην επιστροφή του. Σε κάποιο σημείο της κουβέντας μας κατάλαβα ότι

σταθερό,

την

τον απασχολούσε κάτι άλλο. Αι-

απάντηση του άλλου. Δεν αφηνόταν όμως, δεν ανοιγόταν εύκολα -κι

φιλικό

χαμόγελο

σθάνθηκα αμήχανα. Σηκώθηκα. Μου είπε να δώσω χαιρετισμούς σε

αυτό το διαπίστωσα πολλές φορές στα επόμενα χρόνια της συνεργα­

ξανδρο Ζάννα, στον Τίτο Πατρίκιο,

σίας μ ας- λες και παρέμενε, παρά

στον Αλέξανδρο Αργυρίου. Με ρώ­

το ότι βρισκόταν σ’ ένα οικείο γι’ αυ­ τόν περιβάλλον, σε μια κατάσταση

τησε για την υπό ίδρυση Εταιρεία Συγγραφέων και με συνοδέυσε ώς έξω. Ετοιμαζόμουν τώρα να φύγω,

διαρκούς ετοιμότητας. Σαν να ήθελε να αποφύγει κάποιον αιφνιδιασμό.

κοινούς γνωστούς μας. Στον Αλέ­

Επιφυλακτικότητα; Ίσως. Αλλά ήταν εύλογο κάτι τέτοιο για έναν άν­

κλείνοντας πίσω μου την πόρτα, όταν μου φώναξε με κάπως περι­ παικτική και ευδιάθετη φωνή:

θρωπο που είχε περάσει στη δεκαε­

«Μπορείς να αρχίσεις από αύριο;» ■

δ αφιέρωμα αποχαιρετισμός

Μ ε τα παιδιά

του Ιάκωβου Θανάσης Παπαγεωρνίόυ

έντε φορές συναντήθηκα με

Π

να αναλύεις και να χτίζεις. Σου μαθαί­

«παιδιά» του Ιάκωβου πάνω στη σκηνή. Την πρώτη με τον Στέλιο από την Αυλή, που ήταν ταυτόχρονα και

νει τη μέθοδο της δουλειάς και σε βοη­ θάει να ξεκλειδωθείς. Τι καλύτερο για ένα μαθητευόμενο;

το σκηνοθετικό μου ντεμπούτο, τη δεύτερη με τον Δήμαρχο από τον Πα­ νηγυρικό, την τρίτη με τον Άντρα από

Τα «παιδιά» του Ιάκωβου δεν είναι κα­

το Αυτός και το πανταλόνι του, την τέ­ ταρτη με τον Συγγραφέα από τον Επι­ κήδειο, που είχα και την τιμή να είμαι ο πρώτος του ερμηνευτής, και την πέμπτη με το Παραμύθι χωρίς όνομα που σκηνοθέτησα στο Εθνικό Θέα­ τρο*. Κάθε σχέση με τα «παιδιά» του είναι ένα ιδιαίτερο μαρτύριο, επειδή με τους ρόλους του Ιάκωβου δεν μπορείς να αστειευτείς. Η δομή τους είναι τόσο συμπαγής που κινδυνεύεις να τιναχτείς στον αέρα αν δεν σταθείς σοβαρός και σεμνός απέναντι τους. Ταυτόχρονα νιώθεις περίεργη σιγουριά ςώντας μαζί τους, επειδή αισθάνεσαι ότι σου ανοί­ γουν μια ζεστή αγκαλιά να μπεις μέσα τους. Είναι φιλικοί και σου δημιουρ­ γούν ένα μεγάλο αίσθημα εμπιστοσύ­ νης. Οταν συνομιλείς μαζί τους, σου μι­ λάνε γλώσσα κατανοητή. Όταν τους ακολουθείς σε πηγαίνουν από μονοπά­ τια σίγουρα. Είναι σαφείς μέσα στο

° Σαν σκηνοθέτης, εκτός από όλα αυτά, συναντήθηκα και στο Γράμμα στον Ορέστη, που κάναμε με την Λήδα Πρωτοψάλτη στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας.

θόλου αρρωστημένα, όπως και το θέατρό του. Μπορεί να συναντήσεις απατεώνες, βλάκες, ψεύτες, τρακα­ δόρους, κομπιναδόρους, συμφερον­ τολόγους και κουτσομπόληδες, αλλά είναι όλοι τους τόσο «υγιείς» μέσα σ’ αυτό που διαλέξανε να είναι, που δεν μπορείς να μισήσεις κανέναν. Η Αννετώ, ο χουντικός Δήμαρχος, ο πανικοβλημένος για την υστεροφημία του Συγγραφέας του Επικήδειου, ο Χάρης Αντωνάκος, ο Τώνης, ο Λάθος είναι ό,τι συμπαθέστερο έχει παρελάσει από τη νεοελληνική θεατρική σκηνή. Σπάνια θεατρικός ρόλος έχει αγαπη­ θεί τόσο από τον συγγραφέα του όσο αγάπησε ο Ιάκωβος τα «παιδιά» του. Είναι «καθαρά» παιδιά. Για τον ηθοποιό όσο καθαρότερος εί­ ναι ένας ρόλος τόσο μεγαλύτερος εί­ ναι ο βαθμός δυσκολίας του. Οι ηθο­ ποιοί, για να εντυπωσιάσουμε, μας αρέσει να κάνουμε πάνω στη σκηνή κάτι που να μοιάζει δύσκολο. Αν μας το επιτρέπει η χαλαρότητα του ρόλου, το εφευρίσκουμε μόνοι μας. Αν όμως ο ρόλος έχει αυστηρά όρια, όπως συμ­ βαίνει με όλους τους καθαρούς ρό­

μυαλό του δημιουργού τους και γι’ αυ­ τό σου προσφέρονται εύκολα για «οχέση». Είναι ανοιχτά βιβλία. Σου στρώ­ νουν έναν ίσιο δρόμο για να τους ανα­ καλύψεις. Κάθε λοξοδρόμισμα είναι δικό σου σφάλμα. Γι’ αυτό και θα έπρε­ πε να είναι υποχρεωτική η ενασχόληση

λους -που τους συναντάς μόνο σε καλοχτισμένα έργα- τότε πρέπει να ξεχάσεις αυτές τις πονηριές. Έχει διαλέ­ ξει ο συγγραφέας για σένα. Τους έχει

των μαθητών των δραματικών σχολών με τους ήρωές του. Έχουν αρχή, μέση και τέλος και λειτουργούν «κανονικά», είναι δηλαδή απλοί και γι’ αυτό πολύ δύσκολοι. Η σπουδή τους σε μαθαίνει

βασανίσει πολύ πριν σου τους χαρίσει. Όλοι οι ηθοποιοί θέλουν να παίξουν την Όλια, τη Ντόρα, την Αλίκη, τη Μαίρη, τη Μαρία, τον Στέλιο, τον Στράτο, τον Ιορδάνη, τον Χάρη, τον

Οδυσσέα γύρισε σπίτι σε σκηνοθεσία Κ. Μπάκα, Εθνικό Θέατρο, 1980. Από το φωτογραφικό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου

Ποριώτη. Είναι πεντακάθαροι, ατόφιοι χαρακτήρες, δουλεμένοι με αγνά, αναγνωρίσιμα υλικά. Είναι πίνακες μιας γνήσιας ελληνικής πινακοθήκης. Είναι άνθρωποι απλοί, κοινοί, της διπλανής πόρτας. Συναντιόμαστε μαζί τους καθημερινά. Έχουμε φάει κι έχουμε πιει μαζί τους. Έχουμε καβγαδίσει κι έχουμε ερωτευτεί. Είναι φίλοι των ηθοποιών επειδή είναι καλοί φίλοι. Και είναι καλοί φίλοι επειδή είναι δημιουργήματα του Ιάκωβου. Σαν αυτά που κατασκεύαζε όταν ξεκουραζότανε κάνοντας τον μαραγκό. Είναι παιδιά αυτού του μανιακού Έλληνα. Μπορεί σήμερα να γράφει θέατρο η μισή Ελλάδα. Λί­ γοι όμως είναι έλληνες συγγραφείς. 1

Αθάνατος ον είχαν ρωτήσει κάποτε τι νό­ μιζε ότι θα έμενε από τα έργα του. «Για ένα είμαι βέβαιος», είχε πει. «Πως είτε λίγο είτε πολύ αντέξουν κά­ ποια έργα μου στο χρόνο, θα το χρω­ στάνε στο κωμικοτραγικό τους στοι­ χείο, στη σάτιρα που συνοδεύει τα

Τ

πρόσωπά μου ακόμα και στις πιο κρί­ σιμες καταστάσεις τους. Εκεί ο χρό­ νος θα συμπεριφερθεί συναδελφικά, γιατί και αυτός τελικά μας σατιρίζει». Θα ήθελα να έχω την τόλμη να τον ρωτήσω: θα σατίριζες, Ιάκωβε, τη λύπη μας αν ακούγαμε - ο μη γένοιτο- ότι πέθανες; Θα φρόντιζα βε­ βαίως να του εξηγήσω ότι δεν ομιλώ για την τρέχουσα και ετοιμοπαρά­ δοτη λύπη αλλά γι’ αυτήν που δε βρί­ σκει λόγια να ειπωθεί, για τη λύπη που σφραγίζει τα χείλη από φόβο μην ξεφύγουν λέξεις κοινότοπες ή άστο­ χες, λέξεις περισσότερες ή λιγότερες από την οξύτητα και το βάθος της, πι­ θανόν και ωραίες λέξεις που όμως μπορεί και να την εξωραΐζουν, ενώ

αυτή η λύπη είναι άγρια στην ειλικρίνειά της, επειδή έχει απόλυτη συναί­ σθηση του τετελεσμένου, της αμετάκλητης απώλειας, του πένθους το οποίο ορίζει και επιβάλλει. Γι’ αυτή τη λύπη ομιλώ. Για τη λύπη που σμιλεύει στα χαρα­ κτηριστικά του προσώπου τη μαρμά­ ρινη έκφρασή της κι ενώ τα δάκρυα δεν φαίνονται στο μάρμαρο, ξέρεις ότι τα μάτια κλαίνε. Αυτή τη λύπη θα τη σατίριζες, Ιά­ κωβε; Αναπολώ το ειρωνικό του μειδίαμα. Το περιπαιχτικό του βλέμμα με κοιτά­ ζει κατάματα, φεύγει για λίγο οτο που­ θενά και επιστρέφει. Μου λέει: «Αγα­ πητέ Μάριε, επίτρεψέ μου να σου απαντήσω όταν έρθει αυτή η ώρα». Θα περιμένουμε, λοιπόν, Ιάκωβε, να έρθει αυτή η ώρα. Φιλιά στη Νίκη, από εμένα, τη Βίκυ, από όλους όσοι βουρκώνουν ακόμα και με την ιδέα του θανάτου σου. Καλήν αντάμωση. ■

Μάριος Πόντικας

§ αφιέρωμα αποχαιρετισμός

Ένα αδιόρατο

χαμόγελο Γιώργος Π. Πεφάνης

πιμύθιο, απόλογος, επίλογος, αυλαία, τελευταία πράξη, επική­ δειος, λέξεις όλες ανεπίδοτες που, όπως το Γράμμα στον Ορέστη, δεν παραδίδονται ποτέ στον παραλήπτη. Τίποτα από όλα αυτά δεν πρόκειται να γράψω εδώ, αλλά μόνο δυο λέξεις για έναν πολύτιμο φίλο και δάσκαλο. Συνδέθηκα με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη από την πρώτη στιγμή που τον γνώρισα, εκεί στα παλιά γραφεία του Εθνικού Θεάτρου, όταν ακόμα έγρα­ φα τη διδακτορική διατριβή μου. Έκτοτε, δεν πέρασε ούτε μια σημαν­ τική στιγμή στην (επαγγελματική και προσωπική) ζωή μου που να μην ήταν δίπλα μου, αυτός και η αγαπημένη του Νίκη: πρεμιέρες, εκλεκτορικά σώματα, ταξίδια, συνέδρια, διακο­ πές, αρχειακές έρευνες, συζητήσεις, ατέλειωτες συζητήσεις γύρω από το δικό του ή το δικό μου έργο και κυ­ ρίως γύρω από την πολιτική και πνευ­ ματική ζωή του τόπου. Είχα δίπλα μου μια ζωντανή εγκυκλοπαίδεια, ανεπί­ σημη αλλά απόλυτα έγκυρη, που μου έμαθε τόσα για τον χρόνο και τους ανθρώπους, για τις άγνωστες πλευρές τους, για τις φωτεινές και σκοτεινές πλευρές τους. Ο Καμπανέλλης ήταν ο βαθύτερος γνώστης της ανεπίσημης ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, εκείνης που βρίσκεται πίσω από τις γραμμές των βιβλίων και των μαρτυ­ ριών. Αλλά ακόμα και στη διήγηση αυτής της ιστορίας χαμογελούσε! Χα­ μογελούσε ακόμα και όταν μου εμπι­ στευόταν τα χειρόγραφά του της δικτατορικής περιόδου, με τις αλλαγές της χουντικής λογοκρισίας να κοκκι­ νίζουν τις σελίδες τους, ή όταν μου

περιέγραφε τον τρόπο με τον οποίο ο Άγγελος Τερζάκης και οι διοικούντες το Εθνικό Θέατρο απέρριψαν κάποια από τα πρώτα του έργα. Χαμογελού­ σε και όταν αναρωτιόταν πώς θα μπο­ ρούσε να σβήσει από την ατζέντα του τα τηλεφωνικά νούμερα των πεθαμέ­ νων φίλων του. Χαμογελούσε διότι κάτω από τις γνώσεις του λειτουρ­ γούσε κάτι άλλο, κάτι ακόμα πιο βα­ θύ, που σήμερα όχι μόνο σπανίζει αλ­ λά είναι και δύσκολα κατανοητό. Ίσως μια ιδιαίτερη κοσμοθεώρηση, ίσως μια ευαίσθητη ανθρωπολογική ματιά, ίσως μια βαθιά ανθρωπιστική παιδεία; Ίσως όλα μαζί, που θα μπο­ ρούσαμε να τα αποκαλέσουμε σοφία ενός ανθρώπου για τα μικρά και τα μεγάλα των συνανθρώπων του, τα μι­ κρά και τα μεγάλα που σκηνοθετούσε ο ίδιος με μια ανυπέρβλητη τρυφερό­ τητα και ευθυκρισία στα έργα του. Στο παρελθόν είχα ισχυρισθεί ότι ο Καμπανέλλης είναι ο μεγαλύτερος έλληνας δραματουργός του εικο­ στού αιώνα και ότι, εάν έγραφε στην αγγλική γλώσσα, θα θεωρείτο σή­ μερα και ένας από τους μεγαλύτε­ ρους συγγραφείς παγκοσμίως. Θυ­ μάμαι ότι η άποψη αυτή είχε φανεί σε κάποιους υπερβολική, τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο σκέλος της. Οι υπερθετικοί δεν αρέσουν στην επιστήμη, γιατί κρύβουν επι­ κίνδυνες γενικεύσεις. Αν και εγώ εί­ μαι δύσπιστος απέναντι τους, διότι προϋποθέτουν σιωπηλά τον Κανόνα και την καθόλου αμερόληπτη εξου­ σία του, δεν θα δίσταζα ούτε και τώρα να υποστηρίξω την ίδια άποψη. Δεν είναι εδώ ο χώρος για να επιχει-

Οδυσσέα γύρισε σπίτι σε σκηνοθεσία Μ. Κουγιουμτζή, από το Θέατρο Τέχνης στο Ηρώδειο το 1990. Προσωπικό αρχείο του I. Καμπανέλλη ρηματολογήσω εκ νέου. Θα αρκε-

μόγελο και μια γλυκιά ματιά που σε

στώ να πω ότι ο Καμπανέλλης υπήρ­

κέρδιζε αμέσως. Πιστεύω ότι είχε χα­ μογελάσει τόσο πολύ στη ζωή του που το χαμόγελο είχε αφήσει κάποια

ξε ένας πολύ μεγάλος συγγραφέας σε μία χώρα με μικρή γλωσσική και, ενίοτε, πολιτική εμβέλεια. Ουδέποτε το ελληνικό κράτος μπόρεσε να συγ­ κροτήσει μιαν ολοκληρωμένη και εξωστρεφή πολιτιστική πολιτική ως

μόνιμα αδιόρατα ίχνη στο πρόσωπό του. Ο άνθρωπος που κρυφοχαμογελά και στα πικρά της ζωής. Ακόμα και στις τελευταίες του στιγμές έβρι­

προς το θέατρο. Σημαντικοί συγγρα­ φείς έμειναν σχεδόν άγνωστοι στο

σκε το κουράγιο να χαμογελά. Ήταν ίσως το όπλο του απέναντι στη ζωή,

εξωτερικό. Έτσι, ορισμένες διεθνείς επιτυχίες του Καμπανέλλη στη Ρω­

αλλά και στον θάνατο που τον πλη­ σίαζε; Ήταν σίγουρα κάτι παραπάνω από όπλο. Μάλλον μια στάση ζωής, ειρωνική και τρυφερή, στοχαστική

σία, λ.χ., ή στη Νορβηγία οφείλονται μάλλον στην τύχη ή σε προσωπικές προσπάθειες μεταφραστών, σκηνο­ θετών ή ηθοποιών που αγάπησαν τα μπορούσαν. Ο ίδιος δεν παραπονέθηκε ποτέ για

και φιλοπαίγμων, με την οποία, άλ­ λωστε, προίκιζε συχνά και τα δραμα­ τικά του πρόσωπα. Μια στάση που αυτά τα πρόσωπα θα διατηρήσουν στη σκηνή, αν και ο σκηνοθέτης τους

την κρατική ακηδία απέναντι στα έργα του. Όμως έτσι ήταν ο χαρα­ κτήρας του: να μη ζητάει, αλλά να δί­ νει. Δεν ζητούσε τίποτα, αλλά έδινε

βρίσκεται πλέον αλλού. Πού; Ίσως περιπλανάται στη χώρα της Κωμω­ δίας του' ίσως και εκεί στήνει σκηνές για τους αμετανόητους λαθρεπιβάτες

τα πάντα και πάντα με ένα ζεστό χα­

αυτού του κόσμου. ■

έργα του και τα προώθησαν όσο

δ:αφιέρω μα αποχαιρετισμός

Αποχαιρετισμός ΓΊίόρΫος Μιχαηλίδης

βεράντα του Ιάκωβου ήταν μα­ κρόστενη- κάλυπτε τη βόρεια πλευρά του σπιτιού του και κάνοντας γωνία έτρεχε και σε όλη την ανατο­

Η

ματιά... Τίποτα!... Πες μας πως μας αγαπάς... Τίποτα! Στείλε μας ένα φιλί... Τίποτα!». Δεν άντεξε τόση σιωπή, τόση απουσία!

λική. Εκεί, σε ένα τραπέζι μαζευόμα­ σταν -καφές, τσιγάρο και ο ήλιος να βασιλεύει πίσω από τις αντένες τηλε­ οράσεων.

Αλησμόνητες είναι για μένα οι συ­ ναντήσεις μας σε καφενεία, στο αρ­

«Κοίτα το βασιλιά», μου έλεγε, δεί­ χνοντας τον πυρακτωμένο δίσκο που έδυε. «Όλα τα δειλινά που είμαι σπίτι θα βγω να τον κοιτάζω μέχρι που χά­ νεται πίσω από το Αιγάλεω». «Στην πατρίδα της Μήδειας, την Αία, εκεί ο ήλιος πηγαίνει και κρύβει τις αχτίδες του. Το απόλυτο σκοτάδι, η κόλαση». «Ο δικός μας ήλιος μας αφήνει μια ανταύγεια όλη τη νύχτα. Απόλυτο

χαιολογικό μουσείο, σε πλατείες ή περπατώντας Πατησίων, 3ης Σε­ πτεμβρίου, Βασιλίσσης Σοφίας. Μό­ νιμο θέμα ο τόπος μας, η Ελλάδα μας. Οργή τον πλημμύριζε πολλές φορές, τα χέρια του σπάθιζαν τον αέρα, το τσιγάρο πάντα ανάμεσα στον δείκτη και στο μεσαίο δάχτυλο, το βήμα του μας παρέσυρε σε γρηγορότερους ρυθμούς. Και φυσικά οι αναμνήσεις. Μια ανάμνηση δική μου γεννούσε μια

σκοτάδι δεν έχουμε εμείς!»

δική του ή το αντίστροφο. Ήταν θαυ­ μάσιος συζητητής. Σε άφηνε να βά­ λεις τελεία και μετά μιλούσε.

Συχνά ερχόταν κοντά μας και η κυρία Νίκη, η υπέροχη κυρία Νίκη! Έτσι

Μια μέρα του λέω: «Πώς αισθάνεσαι που είσαι αθάνατος;»

την προσφωνούσα πάντα και δεν θα αλλάξω τώρα που έφυγε.

Δεν αναφερόμουν φυσικά στον τίτλο του ακαδημαϊκού, αλλά στο έργο του, στα έργα του, στον τίτλο του κο­

Κάπνιζε ο Ιάκωβος, κάπνιζε πολύ και ονόμαζε δειλούς όσους το έκοβαν για λόγους υγείας. Δειλό έλεγε κι εμένα

ρυφαίου Έλληνα θεατρικού συγγρα­ φέα. Έκανα μια παύση και μου είπε πολύ σοβαρά: «Δεν την καταλαβαίνω αυτή την έννοια».

που έκοψα το τσιγάρο ύστερα από την εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς που έκανα. Τον έβλεπα να απολαμβάνει

Τώρα, μετά το θάνατό του, αποκρυ-

κάθε ρουφηξιά και ζήλευα. Ακόμη ζηλεύω όσους καπνίζουν.

ητογραφώ τα λόγια του. Φυσικά τον ενδιέφερε μια τέτοια «αθανασία»1

Η φιλία μας άρχισε το 1966 και δεν ράγισε για σχεδόν πενήντα χρόνια. Τέλειωσε όταν εκείνος έφυγε, ή μάλ­ λον όταν βυθίστηκε σε κώμα -κι έτσι

μετά την απώλεια της ζωής όμως, δεν έχει γεύση, δεν έχει όσφρηση, δεν έχει όραση αυτή η αθανασία, σαν να μην ήταν δική του, να ανήκε σε άλ­ λους.

δεν έμαθε το θάνατο της συντρόφου του.

Ήταν ερωτικός άνθρωπος- πολύ μά­

Λίγες ημέρες πριν την χτυπήσει ο κε­ ραυνός, η κυρία Νίκη μου έλεγε: «Δεν ακούει... Του μιλάω... Ρίξε μας μια

λιστα. Μου έκανε εντύπωση όμως πως όταν περπατούσαμε δεν πρό­ σεχε τις ωραίες γυναίκες που ηερ-

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης απονέμει το Λογοτεχνικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2009 του περιοδικού Διαβάζω στη Μαρίνα Καραγάτση. Μαζί και ο διευθυντής του Διαβάζω Γ. Ν. Μπασκόζος

νούσαν πλάι μας ή κάθονταν στα

«Αφού μου ’κόψαν το αλάτι, δεν με

πλαϊνά τραπέζια. Ή τις κοιτούσε με

ενδιαφέρει το φαί!»

τρόπο που δεν αντιλαμβανόμουν εγώ; 'Οταν όμως μου διηγούνταν

Εκείνο όμως που τον πλήγωνε, και μ’

ερωτικές ημέρες του, μια φαντασμα­ γορία λέξεων και εικόνων με πλημ­ μύριζε. «...Το δωμάτιο ήταν σκοτεινό. Μπρο­ στά στο παράθυρο κεντητή κουρ­ τίνα, χειροποίητη... Έξω, η αναμμένη λάμπα στην κολόνα του δήμου. Το φως της περνούσε από την κουρτίνα και έγραφε όλα τα σχέδια και τα κεντίδια της πάνω στο σώμα της...» Τα τελευταία χρόνια έχανε συνέχεια βάρος.

αυτή την πληγή έφυγε, ήταν ο καη­ μός του για τον τόπο του. «Βουλιάζει», μου έλεγε. «Και όλο τον τραβάνε να βουλιάξει περισσότερο. Γέμισε η Ελλάδα ανθέλληνες! Θα πε­ ράσουν πολλά χρόνια για να υψώσει πάλι ο Έλληνας το ανάστημά του.» Πενήντα χρόνια φιλίας και δεν κα­ τόρθωσα να ψελλίσω παρά αυτά τα ασήμαντα. Συγχώρεσέ με, Ιάκωβε, συγχώρεσέ με κι εσύ αναγνώστη. Μια άλλη φορά. ■

δ αφιέρω μα αποχαιρετισμός

Σκόρπιες

αναμνήσεις Κώστας Κοζάκος

Γ

νώρισα τον Ιάκωβο το 1953, όταν πρωτομπήκα στη Σχολή

Σταυράκου, αυτός ήταν τότε νεαρός καθηγητής. Η Σχολή είχε αποφασίσει να κάνει εκείνο το χρόνο μια παραγωγή/ταινία σε σενάριο του Καμπανέλλη. Ήταν μια μεταφορά του μύ­ θου του Πλούτωνα και της Περσεφόνης στα καθ’ ημάς. Σε κείνη την ταινία πήρε μέρος σχεδόν όλο το ελ­ ληνικό θέατρο: ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ο Ορέστης Μακρής, ο Λαυρέντης Διανέλλος, η Αλέκα Κατσέλη. Ο Ιάκωβος με επέλεξε να κάνω τον Πλούτωνα, έναν νεαρό γεωπόνο.

φθινόπωρο του ’57. Ήταν η πρώτη φορά που έπαιξα με άδεια. Η παρά­ σταση πήγε πολύ καλά και άρχισε να έρχεται κόσμος στο Υπόγειο, μέχρι τότε οι θεατές μας ήταν λίγοι. Ο Ιάκωβος είναι ο άνθρωπος που έγραφε τα θεατρικά του στις κουίντες του θεάτρου. Καθόταν στις κουίντες, παρακολουθούσε τις πρόβες, τις πρώτες παραστάσεις και παρατη­ ρούσε πώς κυλάει το έργο και αμέ­ σως μετά έκανε αλλαγές. Δεν είχε καλό ηθοποιό; -του μίκραινε τον ρόλο, τράβαγε ο ηθοποιός; -έδινε έκταση στο ρόλο του. Πίστευε ότι το

Έτσι άρχισε η γνωριμία και η φιλία μας. Κομψός πάντα, με στυλ, ερωτύ­

θέατρο είναι πρακτική δουλειά που την μαθαίνεις μαζί με την κομπανία,

λος, ήταν συνεχώς ερωτευμένος, ήταν στο DNA του να είναι ερωτευ­

τους ηθοποιούς. Νομίζω ότι έτσι ήταν όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς. Το

μένος, έπαιρνε δύναμη από αυτό.

Τσίρκο γράφτηκε σχεδόν εξ ολοκλή­

Ο Καμπανέλλης, θυμάμαι, μου έλεγε

ρου μέσα στο θέατρο.

ότι είχε εμπνευστεί να γράψει θέατρο

Ο Ιάκωβος, ενώ ήταν θρήσκος και

από ένα έργο του Τςακ Κίρκλαντ, το Για ένα κομμάτι γης. Από τότε έλεγε

μάλλον προς το συντηρητικός, όταν έπιανε την πέννα γινόταν επαναστά­

ότι άρχισε να σκέφτεται με εικόνες θε­

της. Από την αρχή της χούντας ψά­

ατρικές, ρεαλιστικές. Ήρθε, λοιπόν, στο γραφειάκι του Κουν και του έφερε την πρώτη πράξη από ένα θεατρικό

χναμε να φτιάξουμε ένα έργο που να μιλάει για τα προβλήματα της επο­

του για να του το διαβάσει. Ο Κουν συ­ νήθως δεν καθόταν να του διαβάζουν

χής. Έγραψε πρώτα την Ασπασία, ένα ατελές έργο αλλά το έγραψε

τα έργα, προτιμούσε να του τα αφή­

μόνο και μόνο για να ακουστεί από τη σκηνή ο «Επιτάφιος» του Περικλή. Ο

νουν και να τα διαβάζει μόνος του.

Ιάκωβος είχε κάνει διάφορες προ­

Κάτι είδε στον Καμπανέλλη, και

σπάθειες να γράψει κάτι μεγάλο,

άφησε να του διαβάσει την πρώτη πράξη. Ο δάσκαλος ενθουσιάστηκε, του πρότεινε να γράψει και το υπό­

αλλά μόλις το 1973, μετά από ατελεί­

λοιπο. Ήταν η Αυλή των θαυμάτων. Ο Ιάκωβος έγραφε και έφερνε, σχεδόν ένα κομμάτι του το έγραψε μέσα στο Υπόγειο του Κουν. Το ανεβάσαμε το

ωτα ξενύχτια, φαίνεται ότι βγήκε από μέσα του Το μεγάλο μας τσίρκο. Εί­ χαμε ωριμάσει και εμείς, και η εποχή ήταν ώριμη για να εμπνεύσει τον Ιά­ κωβο. Φυσικά είχαμε το εμπόδιο της λογοκρισίας. Πηγαίναμε δέκα επει-

σόδια, μας εγκρίνανε ένα, ενά­ μισι. Αλλά είχαμε πεισμώσει, ο Ιάκωβος είχε βρει τον ιστό και συνεχώς δημιουργούσε νέες σκηνές. Θυμάμαι τη Τςένη να του λέει: «Βρε παιδί μου, πού τα βρίσκεις, στο περίπτερο πας και τα αγοράζεις;». Η συνεργα­ σία μας ήταν τόσο πολύ σφικτή που ο Ιάκωβος μας αφιέρωσε το Τσίρκο γράφοντάς μας: «Ο ένας στους άλλους δύο». Το έργο δέθηκε με τα γεγονότα, ξέφυγε από τα χέρια μας. Αστυ­ νομία, Ασφάλεια, Στρατιωτική Διοίκηση Αθηνών, η ΚΥΠ, κάθε τρεις και λίγο μας καλούσαν «για υπόθεσή μας». Μας ζη­ τούσαν να κόψουμε φράσεις που προκαλούσαν χειροκροτή­ ματα. Ο Ιάκωβος δεν χαμπάριζε, ούτε εμείς. Στο γραφείο τύπου της χούντας μας κάλεσε κάποτε ένας απαίσιος τύπος με μπριγιαντίνη και μουστακάκι ονόματι Καρακώστας και απεί­ λησε τον Ιάκωβο να μην ασχολείται με την ιστορία γιατί δεν ξέρει. Ο Καμπανέλλης κόντεψε να πάθει, αρρώστησε... Με τον Ιάκωβο συνεχίσαμε να είμαστε κολλητοί φίλοι. Ευγενής, τρυφερός, εξαιρετικό πλά­ σμα. Βαθιά ανθρώπινος, στα γραπτά του δεν απομακρύνθηκε ποτέ από τα λαϊκά προβλήματα. Αυτά είχε πάντα κατά νου. Επε­ ξεργαζόταν ό,τι συνέβαινε στο λαό, ήταν κοινωνικά στρατευμένος. 1

Εξώφυλλο προγράμματος από Το Μεγάλο μας τσίρκο σε σκηνοθεσία Κ. Καζάκου. Θέατρο Αθήναιον, 1973

δ αφιέρωμα αποχαιρετισμός

Ο Καμπανέλλης

και το Διαβάζω Γιώργος Γαλάνττις

Σ

τις αρχές του 71 ο Καμπανέλλης επιστρέφει στην Ελλάδα και στο

ελληνικό θέατρο, μετά από διάστημα απουσίας του στο εξωτερικό. Επι­ στρέφει και, εκτός των άλλων δρα­

θοριστικά τη μετέηειτα εξέλιξή μας και την επαφή μας με την τέχνη. Κατά τη διάρκεια των δοκιμών, μια ομάδα πανεπιστημιακών φοιτητών

στηριοτήτων του, ετοιμάζει τη θεα­ τρική μεταφορά του διηγήματος του Φραντς Κάφκα «Η αποικία των τιμω­

που είχε ιδρύσει τον εκδοτικό οίκο «ΑΒΓ» ερχόταν στο θέατρο σε καθη­ μερινή βάση. Τα μέλη της είχαν εηανεκδώσει το Μαουτχάουζεν του Καμ-

ρημένων», για το ανέβασμα της οποίας αναλαμβάνει και τη σκηνοθε­ σία.

πανέλλη, έργο που είχε αποσυρθεί από την κυκλοφορία στις αρχές της δικτατορίας. Είχαν ήδη στοιχειοθετή­

Ήταν μια θεατρική παραγωγή του «Πειραματικού Θεάτρου» της Μαριέττας Ριάλδη, που εκείνη τη δύ­

σει την πρώτη γραφή της Αποικίας των τιμωρημένων, για να την εκδώσουν σε βιβλίο και προσπαθούσαν να

σκολη εποχή έδινε αγώνα για την προβολή του σύγχρονου ελληνικού έργου και των νέων ερμηνευτικών

εντάξουν τις προσθήκες και αλλαγές που γίνονταν στις πρόβες. Ανάμεσά τους ήταν ο Περικλής Αθανασόπου-

προσεγγίσεων. Έχοντας συνεργα­

λος και ο Λάμπρος Κουλελής, οι

στεί με τη Ριάλδη και την προηγού­

οποίοι με σχολαστικότητα πρόσθε­ τον τις διορθώσεις, αναμένοντας το τελικό «τυπωθήτω». Όμως αυτή η εν­ τολή μετατίθετο από μέρα σε μέρα. Στην αναμονή τους αυτή συνεργαζό­

μενη θεατρική περίοδο, βρέθηκα ανάμεσα στους νέους ηθοποιούς που συγκρότησαν το θίασο της Αποικίας. Ο Καμπανέλλης είχε ολοκληρώσει την πρώτη γραφή του έργου, όμως στις πρόβες το εμπλούτιζε με διαλό­ γους, σκηνές, ευρήματα που τα αντ­ λούσε από τις αντιδράσεις και τις εκ­ φράσεις των ηθοποιών, όταν αυτοί αυτοσχέδιαζαν. Με νεανικό ενθουσιασμό, οίστρο, χι­ ούμορ και σιγουριά έπλαθε ταυτό­ χρονα έργο και παράσταση. Και εμείς -το σύνολο των ηθοποιών- γοητευ­ μένοι τον ακολουθούσαμε σ’ αυτό το δημιουργικό ταξίδι. Ένα ταξίδι που προκαλούσε αβίαστα την αυτοέκ­ φραση και τη δημιουργικότητά μας. Μ’ αυτόν τον τρόπο βιώναμε μια δια­ φορετική προσέγγιση της θεατρικής πράξης, γεγονός που επηρέασε κα­

μασταν για να διευκρινίσουμε τις προσθήκες και αλλαγές που είχαν γί­ νει και στο ρόλο του Α ' Επισκέπτη που μου είχε ανατεθεί στην παρά­ σταση. Από κείνες τις «διορθωτικές» συναν­ τήσεις προέκυψε η φιλία μας, στους κόλπους της οποίας γαλουχήθηκε η ιδέα ενός περιοδικού για το βιβλίο. Όνειρο που υλοποιήθηκε μετά από 5 χρόνια, 1976-77, όταν κυκλοφόρησε το Διαβάζω. Από το ανέβασμα της Αποικίας των τιμωρημένων έχουν περάσει πολλά χρόνια και το Διαβάζω, πιστεύω, διέ­ γραψε μια γόνιμη πορεία 33 ετών. Σε όλο αυτό το διάστημα ο Καμπα-

νέλλης στάθηκε ένας πολύτιμος φί­ λος, τόσο για το περιοδικό όσο και

του μεγάλου συγγραφέα, του σπου­ δαίου ανθρώπου και του μοναδικού

για μένα τον ίδιο. Θυμάμαι τώρα πό­ σες φορές με παρότρυνε να συμμε-

και διακριτικού δασκάλου. Τελευταία φορά που τον είδα ήταν

τάσχω σε διάφορες δραστηριότητες, θεατρικές, ραδιοφωνικές, λογοτεχνι­

στον εορτασμό τπς απονομής των λογοτεχνικών βραβείων του Διαβάζω

κές και κάθε φορά με απασχολούσε το ερώτημα: Πώς ένας πολυάσχολος,

και, ενώ ο χρόνος είχε καταγράψει πάνω του το πέρασμά του, διατη­

ταλαντούχος και με ευρύ κύκλο φί­ λων δημιουργός εύρισκε το χρόνο

ρούσε όλη τη ζεστασιά και τη φρον­ τίδα που εξέπεμπε πάντα π παρουσία του για το συνάνθρωπό του.

και τη διάθεση να εκδηλώνει το εν­ διαφέρον του για έναν παλιό συνερ­ γάτη του. Τον συναντούσα σε επι­ τροπές, σε συλλόγους, σε συνέδρια και πάντα από τη στάση και τις θέ­ σεις του αποκόμιζα την ίδια εικόνα:

Πολλές φορές αναλογίζομαι ότι αν δεν είχαμε συναντήσει εκείνη τη δη­ μιουργική εποχή τον Καμπανέλλη, ίσως... να μπν υπήρχε το Διαβάζω. 1

Ένα σημείωμα Ιάκωβος ήταν ένα από τα πιο

βρεις φτηνά σταφύλια το Δεκέμ­

αγαπητά μέλη της οικογένειας του Κέδρου. Ήταν ένας γλυκομίλη­ τος, ήπιων τόνων άνθρωπος. Ερχό­

βριο;» Ο Ιάκωβος ήταν εξαιρετικός αφηγη­ τής, σωστός παραμυθάς. Είχε την

ταν τακτικά στο γραφείο, πίναμε καφέ και συζητούσαμε για διάφορα. Είχε σφαιρική άποψη για τα πράγ­ ματα και παρατηρούσε με οξυδέρ­

άνεση να πάρει ένα συμβάν, κάτι που του συνέβη ή που έτυχε να πα­ ρατηρήσει, και να σκαρώσει επί τό­ που μια ιστορία με τα πιο ζωντανά

κεια αυτά που συνέβαιναν γύρω του, γύρω μας. Θυμάμαι μια φορά που μου έλεγε πως είχε πάει πρωτύτερα στο μανάβη κι είχε ακούσει κάποιον

λόγια. Θα μπορούσε να είχε γίνει ένας έξοχος διηγηματογράφος. Θυ­ μάμαι ότι του λέγαμε: «Μα καλά, βρε Ιάκωβε, αφού τα λες τόσο ωραία,

να παραπονιέται επειδή ήταν ακριβά τα σταφύλια, κι ο Ιάκωβος απόρησε:

γιατί δεν κάθεσαι να τα γράψεις» και εκείνος μας το ξέκοβε: «Όχι, εγώ εί­ μαι θεατρικός συγγραφέας...» ■

Ο

«Τι περίμενες, άνθρωπέ μου, να

Κόπα Λεμπέση

αφιέρωμα ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΣΤΕΛΙΟ ΛΟΥΚΑ

Ιάκω βος Καμπανέλλης «Κάθε άνθρορπος κρύβει μέσα του εναν Οδυσσεα» Τον Ιανουάριο του 1999 το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αναγόρευσε τον Ιάκωβο Καμπανέλλη επίτιμο διδάκτορα, ενώ εκείνη την περίοδο το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσίαζε το έργο του Π αραμύθι χω ρίς όνομα. Μια πικρή σάτιρα για τη ροπή του λαού και της ηγεσίας του στον εφησυχασμό και τη μετάθεση ευθυνών. Μέσα από το έργο αναδύεται έντονα η ανάγκη να επανακτήσει ο λαός συνείδηση και αξιοπρέπεια. Εκείνο τον Ιανουάριο του 1999 συναντηθήκαμε και συνομιλήσαμε για το θέατρο, τη ζωή του, την οδυνηρή εμπειρία στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, τα θεατρικά του έργα, την έμπνευση, το φαρισαϊσμό και την ευτέλεια. Θυμάμαι έντονα την ευγένεια του λόγου του, τη φιλικότητα και τη ζεστασιά της συμπεριφοράς του. Τμήμα εκείνης της συζήτησής μας παρουσιάζουμε στις σελίδες του «Δ ».

Πού βρίσκεται η ομορφιά σ’ αυτό που ονομάζουμε θέατρο; Το θέατρο, όπως και οι άλλες τέχνες, η μουσική, η ποίηση, το μυθιστό­ ρημα, η ζωγραφική και λοιπές, δεν έβλαψαν ποτέ τον άνθρωπο. Τον αγαπούσαν και τον αγαπούν πάντα.

αν ο προβληματισμός του δεν απορ­ ρέει από συνθήκες κοινωνικές και πολιτικές που, είτε το θέλεις είτε όχι, καθορίζουν τον προσωπικό σου βίο. Πηγές λοιπόν των ιδεών μου ήταν τα ερεθίσματα που με βομβάρδιζαν από έξω και η ανάγκη να αντιδράσω.

Αντίθετα με άλλες επινοήσεις του αν­ θρώπου, όπως λόγου χάρη είναι οι θρησκείες, μηδεμιάς εξαιρουμένης, που ξέπεσαν σε αφορμές για ποτα­

Τι είναι για σας έμπνευση; Δεν πιστεύω στη λέξη έμπνευση. Αυτά που μας παρακινούν να γρά­

μούς αίματος. Από τις τέχνες που πρόσφεραν στον άνθρωπο πάρα

ψουμε είναι η παρατήρηση αυτών που συμβαίνουν γύρω μας, ο τρόπος

πολλά χωρίς να του πάρουν τίποτα εί­ ναι το θέατρο.

που μας ευαισθητοποιούν και η

Η ζωή «παίζει» με το θέατρο ή το θέατρο με τη ζωή; Το θέατρο «παίζει» με τη ζωή. Το θέ­ ατρο ανέκαθεν προσπαθούσε να συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τα φαι­ νόμενα του περίγυρού του. Όπως ο πρωτόγονος άνθρωπος μυθοποιούσε τα φυσικά φαινόμενα για να τα κάνει

ανάγκη να τα διαπραγματευτούμε με το συνάνθρωπό μας, είτε είναι φίλος μας είτε όχι, είτε είναι θεατής μας. Τη λέξη έμπνευση τη βρίσκω να πάσχει από αφέλεια. Μοιάζει σαν να είναι κάτι που πέφτει απ’ το φεγγάρι, ενώ τα ερεθίσματα για να γραφτεί ένα έργο βρίσκονται στους δρόμους που περπατάμε κάθε μέρα και στους αν­ θρώπους που συναναστρεφόμαστε.

οικεία, έτσι και ο συγγραφέας μυθο­

προσπαθεί να εξηγήσει και να συμ­

Ποια στοιχεία υπάρχουν ακλό­ νητα απ’ την'Εβδομη μέρα της Δη­ μιουργίας ως το Μια κωμωδία-,

φιλιώσει το συγκεχυμένο και άγνω­

Το στοιχείο του πολυπρόσωπου έρ­

ποιεί τα κοινωνικά φαινόμενα της εποχής του. Με την αναζήτηση αυτήν

στο με το μελλοντικό θεατή. Με τε­

γου. Αυτό το στοιχείο υπάρχει σχε­

λικό στόχο φυσικά την αυτογνωσία.

δόν σε όλα μου τα έργα. Επαναλαμ­ βάνω κάτι που έχω πει πολλές φορές,

Γράψατε περισσότερα από τριάντα θεατρικά έργα. Ποιες ήταν οι πηγές της έμπνευσής σας;

δυστυχώς. Παραμένει κάτι που το κουβαλώ από την εμπειρία του Μα-

Αρχισα να γράφω στην πολύ ταραγ­ μένη μεταπολεμική εποχή. Ενιωθα πως η μοίρα του περίγυρού μου -τ ο ­ πικού και παγκόσμιου- γινόταν και προσωπική μου μοίρα. Κανένα έργο δεν γράφεται και δεν έχει κάτι να πει

κοινή μοίρα, πολλά κατ’ άτομον δρά­ ματα που συνθέτουν τελικά μια δρα­ ματική ενότητα. Δεύτερο στοιχείο εί­ ναι μια «υπόκρουση κωμωδίας». Ακόμη και στην κόλαση εκείνου του στρατοπέδου συγκέντρωσης και

ουτχάουζεν. Πολλοί άνθρωποι με

αποχαιρετισμός

εξόντωσης υπήρχαν καταστάσεις που μας έκαναν να γελάμε. Δε μ’ ενδιέφερε ποτέ να γράψω για περιπτώ­

σπίτι, το έργο Ο αόρατος θίασος, που και πάλι έχει κεντρικό ήρωα έναν Οδυσσέα, κάτι που μόνον εγώ το

σεις ανθρώπων που το ιδιωτικό τους δράμα δεν άνοιγε ώς τα όρια μιας δη­ μόσιας περιπέτειας.

ξέρω, και επίσης το έργο Η τελευταία πράξη, πάλι με ήρωα τον Οδυσσέα, εμφανώς αυτήν τη φορά. Το παρά­ δοξο, αν θέλετε, είναι πως ξανά με απασχολεί ένα άλλο έργο με τα γνω­ ρίσματα του Οδυσσέα.

Κάποτε ο μεγάλος θεατράν­ θρωπος Κάρολος Κουν είχε πει: «Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας». Σήμερα εσείς τι λέτε; Ο Κάρολος Κουν, λέγοντάς το αυτό,

Ίσως αυτό να μην είναι τυχαίο. Πι­ στεύω όμως πως κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του έναν Οδυσσέα κι ίσως γι’ αυτό επί χιλιάδες χρόνια το

ήταν ειλικρινέστατος. Άλλοι έλεγαν πως κάνουν θέατρο για το λαό, λόγου χάρη, θέλοντας να παραστήσουν πως ένιωθαν σαν απόστολοι. Νομίζω πως ο συγγραφέας γράφει καταρχήν για τον εαυτό του. Αν βρίσκεται σε αρμονία με το κοινό αίσθημα, τότε το

συγγραφέα: Ο συγγραφέας είναι περιπλανώμενος και με την περιπλά­ νησή του από έργο σε έργο αναζητά

έργο του παύει ν’ ανήκει μόνο σ’ αυ­ τόν και γίνεται κοινό κτήμα.

πριν απ’ όλα τον εαυτό του. Δηλαδή την ψυχή του.

Είναι ο συγγραφέας σαν τον Οδυσσέα, ένας περιπλανώμενος που αναζητεί κάπου ν’ ακουμπήσει με ασφάλεια την ψυχή του;

Σήμερα που η υποκρισία και ο φαρισαϊσμός, η ευτέλεια και η βαρβαρότητα μας κυκλώνουν τόσο πολύ, πώς μπορεί ο άνθρω­ πος να σώσει την αξιοπρέπειά του, να μη χαθεί στη χοάνη της παγκοσμιοποίησης;

Αν λάβουμε υπόψη μας πως ο συγ­ γραφέας γράφει δέκα, είκοσι ή τριάντα έργα ή και περισσότερα και

συγκεκριμένο πρόσωπο - σύμβολο να μας απασχολεί τόσο συχνά και τόσο έντονα. Ας ξαναγυρίσουμε στο

πως αφανώς μεν αλλά στην πραγμα­

Θ’ αρχίσω την απάντησή μου από την

τικότητα επαναλαμβάνεται σε κάθε του έργο, αυτό σημαίνει συνεχή πε­ ριπλάνηση. Αν με ρωτήσετε πόσα έργα έχω γράψει, θα σας απαντήσω: προσπαθώ να γράψω «ένα». Εννο­

τελευταία λέξη. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι κάτι καινούργιο. Οταν πριν από χιλιάδες χρόνια για τους ανθρώ­ πους της Μεσογείου η θάλασσα αυτή ήταν όλος ο κόσμος, ταξίδευαν με

ώντας φυσικά πως τα «πολλά» δεν εί­ ναι παρά επεισόδια μόνον ενός ταξι­ διού που δεν τελειώνει. Αναφέρατε τον Οδυσσέα, μήπως το κάνατε επίτηδες; Συμβαίνει να έχω γράψει το έργο Οδυσσέα γύρισε

κίνδυνο της ζωής τους από τη μιαν άκρη στην άλλη για ν’ ανταλλάξουν τα προϊόντα τους. Μαζί αυτόματα αν­ τάλλασσαν τη νοοτροπία και τον πο­ λιτισμό τους. Ήταν ήδη μια μορφή παγκοσμιοποίησης. Τέτοιες μορφές

Το παραμύθι χωρίς όνομα σε σκηνοθεσία Β. Διαμαντόπουλου, Νέο Θέατρο, 1959Από το προσωπικό αρχείο του I. Καμπανέλλη παγκοσμιοποίησης συντελέσιηκαν με τη μεγάλη έξοδο του Μεγάλου

αυτού του ηφαιστείου που έχουμε δημιουργήσει από την ανικανότητά

Αλεξάνδρου, με τη Ρωμαϊκή αυτο­

μας να αντιληφθούμε πως μια τέτοια

κρατορία και την Pax Romana, το

χρήση της παγκοσμιοποίησης οδηγεί

δρόμο του μεταξιού, την ανακάλυψη

σε μια παγκόσμια αυτοκτονία.

της Αμερικής κ.λπ. Το πρόβλημα με την παγκοσμιοποίηση σήμερα είναι τι είδους χρήση κάνουμε αυτής της πρωτοφανούς δυνατότητας επικοι­ νωνίας των λαών. Αν αυτό, αντί να εί­

Αν είχατε τη δυνατότητα να εκπληρωθεί μία επιθυμία σας από μια μυστική, ανώτερη δύναμη, τι θα ζητούσατε;

ναι για το καλό όλων, γίνεται εργα­

Είμαι πατέρας και παππούς. Θα ζη­

λείο εκμετάλλευσης και καταπίεσης,

τούσα ένα μέλλον του κόσμου που τα

τότε φυσικά η παγκοσμιοποίηση γί­

παιδιά μου, η εγγονή μου και όλοι οι

νεται κατάρα. Ποια είναι η σωτηρία;

δικοί μου, και φυσικά όλοι οι συνάν­

Να πάψουμε να χρησιμοποιούμε την

θρωποί μου, να ζήσουν ειρηνικά και

παγκοσμιοποίηση για δημιουργία ανι­

καλά. Είναι αυτό που θα ζητούσα και

σότητας και έχθρας ανάμεσα στους

είναι ό,τι περισσότερο και πολυτιμό­

δυνατούς και τους αδύνατους.

τερο.

Οι πολύ ταραγμένες ημέρες που περ­ νάμε αυτόν τον καιρό είναι η έκρηξη

Σας ευχαριστώ.

δ:κριτικογραφία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ ΧΟΡΗΓΟΣ: CLIP NEWS

www.clipnews.gr ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗΣ

" _ 102 2> μ

ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΡΤΙΟΥ 2011

Χειμωνάς Θανάσης: Δεν την αγαπάω πια (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυ­ πία, 5.3.11)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ανδριανόπουλος Ανδρέας: Επίγονοι (Ε. Σπαντιδάκη, Διαβάζω, 03/11) Αμανατίδης Βασίλης: Δρόμοι πάνω στο χιόνι (X. Λιόλιος, Αυγή, 22.3.11) Βαλτινός Θανάσης: Ο τελευταίος Βαρλάμης (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθερο­ τυπία, 12.3.11) Βασιλικός Βασίλης: Το τελευταίο αντίο (Δ. Καραμολέγκου, Διαβάζω, 03/11) Γιανναράς Σπύρος: Ζωή χαρισάμενη (Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 12.3.11) Γκίκα Ελένη: Αιώνια επιστροφή (Β. Καραγιαννοπούλου, Διαβάζω, 03/11) Δραγούμης Θάνος: Σφαγείο Σαλονίκης (Φ. Φιλίππου, Βήμα, 13.3.11) Ευσταθιάδης Γιάννης: Καθρέφτης (Ε. Γκίκα, Έθνος, 26.3.11) Θέμελης Νίκος: Η συμφωνία των ονεί­ ρων (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυ­ πία, 19.3.11) Κανελλοπούλου Βίλη: Το παιχνίδι με τα αξεσουάρ (Ε. Γκίκα, Έθνος, 6.3.11) Κοροβίνης Θωμάς: Ο γύρος του θανά­ του (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 6.3.11) Μακριδάκης Γιάννης: Λαγού μαλλί (Δ. Παπανικολάου, Νέα, 5.3.11, Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 13.3.11) Μάρκαρης Πέτρος: Ληξιπρόθεσμα δάνεια (Ε. Γκίκα, Έθνος, 20.3.11) Μιχαλοπούλου Αμάντα: Πώς να κρυ­ φτείς (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 26.3.11) Ναούμ Χρηστός: Γ αρντίμ (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 12.3.11) Πετροπούλου Μαρίνα: Στους πέντε ανέμους (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 5.3.11) Ριζιώτη Γαλάτεια: Μπαρ Tap (Δ. Κούρτοβικ, Νέα, 19.3.11, Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 26.3.11) Σκρούμπελος Θανάσης: Μαύρος Μακεδών (X. Παπαγεωργίου, Διαβάζω, 03/11) Φαρούπος Νίκος: Ο/ ιχνηλάτες στου σκότους (Ε. Σπαντιδάκη, Διαβάζω, 03/11)

Βόλμαν Γουίλιαμ: Κεντρική Ευρώπη (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 6.3.11, Ε. Καρκίτη, Αγ­ γελιοφόρος, 20.3.11) Γιαλτσίν Κεμάλ: Γα σένα η καρδιά μου χτυπά (Φ. Φιλίππου, Διαβάζω, 03/11) Γκοϊτισόλο Χουάν: Οικογένεια Καρλ Μαρξ (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 21.3.11) Έλισον Ραλφ: Αόρατος άνθρωπος (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 26.3.11) Ζαΐμογλου Φεριντούν: Λε'ίλά (Γ. Μπέκος, Βήμα, 13.3.11) Λέιν Πάτρικ: Κόκκινο σκυλί, κόκκινο σκυλί (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 22.3.11) Λιόσα Μάριο Βάργκας: Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 14.3.11) Μάνεα Νόρμαν: Οκτώβρης, οκτώ το πρωί (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 20.3.11, Κ. Σχινά, Καθημερινή, 26.3.11) Μαχφούζ Νανκίμπ: Ενώπιον του θρό­ νου (Α. Σαμοθράκη, Διαβάζω, 03/11) Νταλ Άρνε: Τυχαίο θύμα (Μ. Πιμπλής, Νέα, 12.3.11) Ντόναχιου Έμα: Το δωμάτιο (Γ. Μπέκος, Βήμα, 20.3.11) Οκέρ Τζελίλ: Έγκλημα στο Χρηματιστή­ ριο - Το πτώμα με τα ποδοσφαιρικά πα­ πούτσια (Γ. Μπέκος, Βήμα, 6.3.11) Ρεζά Γιασμίνα: Αυγή, βράδυ ή νύχτα (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 29.3.11) Ρέντελ Ρουθ: Εμμονή (Φ. Φιλίππου, Βήμα, 26.3.11) Σάπτον Λιάν: Η δημοπρασία (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 13.3.11) Σινουέ Ζιλμπέρ: Ερεβάν (Α. Σαμο­ θράκη, Διαβάζω, 03/11) Τσιόλκας Χρηστός: Το χαστούκι (Κ. Ματσούκας, Ελευθεροτυπία, 12.3.11, Γ. Κορδομενίδης, Καθημερινή, 26.3.11) Φόκνερ Ουίλιαμ: Ιερό (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 20.3.11) Φράνζεν Τζόναθαν: Ελευθερία (Μ. Μοδινός Νέα, 12.3.11) Attia Maurice: Παρίσι μπλουζ (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 20.3.11)

Bachi Salim: Η σιωπή του Μωάμεθ (Λ. Εξαρχοπούλου, Ελευθεροτυπία, 5.3.11) Bataille Georges: Το γαλάζιο του ουρα­ νού (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 20.3.11) Burroughs William - Ginsberg Allen: Οι επιστολές του Γιαχέ (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 12.3.11) Cosse Laurence: Το καλό μυθιστόρημα (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 13.3.11) Del Toro Guillermo - Hogan Chuck: H πτώση (Ε. Σπαντιδάκη, Διαβάζω, 03/11) Kiremitci Tuna: Τρεις άνθρωποι στο δρόμο (Δ. Καραμολέγκου, Διαβάζω, 03/11) Lessing Doris: Το χρυσό σημειωματάριο (Σ. Νικολαΐδου, Νέα, 5.3.11) Mungan Murathan: Τσαντόρ (Σ. Νικολαΐδου, Νέα, 19.3.11) Oksanen Sofi: Κάθαρση (Δ. Παπανικολάου, Νέα, 19.3.11) Orwell George: Οι άθλιοι του Παρισιού και του Λονδίνου (Τ. Δημητρούλια, Κα­ θημερινή, 13.3.11) Poe Edgar Allan: 21 ιστορίες και το Κο­ ράκι (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 12.3.11, Λ. Κουζέλη, Βήμα, 20.3.11)

Βέης Γιώργος: Μετάξι στον κήπο (Κ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 19.3.11) Κατσού Ναταλία: Μαγωδός (Η. Κουβαράς, Αυγή, 20.3.11) Κοντός Νίκος: Εκλέξιμα (Σ. Γουνελάς, Ελευθεροτυπία, 26.3.11) Κουγέας Βασίλης: Με πράσινο του χαλ­ κού στα χείλη και (Ν. Δενδρινόπουλος, Διαβάζω, 03/11) Παππάς Γιάννης (επιμ.): Επειδή σ' αγά­ πησα και σ' αγαπώ ακόμα (Γ. Μπασκό­ ζος, Διαβάζω, 03/11) Mallarme Stephane: Ιγκιτούρ ή Η τρέλα του Ελμπενόν - Μια ζαριά ποτέ δεν θα καταργήσει το τυχαίο (Ζ. Σαμαρά, Ελευ­ θεροτυπία, 12.3.11)

Μπέρχαρντ Τόμας: Τα βραβεία μου (Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 26.3.11) Ουάτσον Λάιαλ: Σκοτεινή φύση (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 13.3.11)

Πλωρίτης Μάριος: Επιφυλλίδες 19892004 (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 20.3.11) Sandel Michael: Δικαιοσύνη. Τι είναι το σωστό; (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 13.3.11, Δ. Σωτηρόπουλος, Βήμα, 20.3.11)

ΙΣΤΟΡΙΑ Γαζή Έφη: Πατρίς, θρησκεία, οικογέ­ νεια (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 6.3.11) Δάγκας Αλέξανδρος: Το κράτος κατά του κομμουνισμού (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 6.3.11) Οικονομίδης Φοίβος: Η επανάσταση στην Ελλάδα (Γ. Μαλούχος, Βήμα, 26.3.11) Στόουνμαν Ρίτσαρντ: Αλέξανδρος ο Μέγας (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 6.3.11) Στρ. Μακρυγιάννης Ιωάννης: Απομνη­ μονεύματα (X. Δημακοπούλου, Εστία, 25.3.11, Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 26.3.11) Συλλονικό (επιμ. Θ. Σφήκας): Το σχέδιο Μάρσαλ (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 20.3.11) Τζουλιάδης Τιμ: Ο/ εγκαταλειμμένοι (Σ. Κακουριώτης, Διαβάζω, 03/11) Τσιρώνης Θεοδόσης: Εκκλησία πολι-

τευομένη (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 03/11) Elster Johann Daniel: Το τάγμα των Φι­ λελλήνων (Δ. Δημητρόπουλος, Νέα, 25.3.11) Hobsbawm Erie: Ληστές (Ν. Καραπιδάκης, Καθημερινή, 6.3.11) Rayfild Donald: Οι δήμιοι του Στάλιν (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 26.3.11)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Καρώνη Τούλα: Ζορζ Μπρασένς (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 19.3.11) Σακελλαρόπουλος Τάσος - Χατζηβασιλείου Ευάνθης (επιμ.): Σοφοκλής Ελευ­ θερίου Βενιζέλος (Δ. Μομσμούτης, Ιστορία, 03/11) Ackroyd Peter: Πόε, μια σύντομη ζωή (Ε. Γκίκα, Έθνος, 13.3.11) Ackroyd Peter: Σαίξπηρ, η βιογραφία (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 6.3.11) Lahouri Besma: Κάρλα, η μυστική ζωή (Κ. Ξενάκη, Νέα, 12.3.11) Zinn Howard: Αυτοβιογραφία (Ν. Μα-

κρή, Καθημερινή, 6.3.11, Κ. Καρπόζηλος, Νέα, 12.3.11, =. Μπαλωτή, Διαβάζω, 03/11)

ΜΕΛΕΤΕΣ Αρβανιτάκης Δημήτρης - Πολίτης Αλέξης - Τικτοπούλου Κατερίνα - Κουτέλ Λουί: Κείμενα για το βιβλίο του Louis Coutelle. Γα την ποιητική διαμόρφωση του Δ. Σολωμού (Α. Ασωνίτης, Ελευθε­ ροτυπία, 12.3.11) Αρβανίτη Κατερίνα: Η αρχαία ελληνική τραγωδία στο Εθνικό Θέατρο, Α' Τόμος (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 19.3.11) Αριές Φιλίη - Ντιμπί Ζορζ: Ιστορία της ιδιωτικής ζωής (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 13.3.11) Αριστηνός Γιώργος: Ταξικά απόβλητα (Α. Αρτινός, Ελευθεροτυπία, 12.3.11, Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 03/11) Δημήτριος: Περί ερμηνείας (Δ. Ιακώβ, Καθημερινή, 22.3.11) Δερμιτζάκης Μπάμπης: Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 26.3.11) Εμαγγελόπουλος Γιώργος: Μαθηματικά

Αποδελτίωση Εντύπων Φροντίζουμε να μη χάνετε καμία πληροφορία

πηρεσίες Αποδελτίωσης ντύπων, Internet, ηλεόρασης, Ραδιόφωνου αι Διεθνών Μέσων

vww.clipnews.gr

Αποδελτίωση Εντύπων

Δωρεάν Δοκιμή

Αποδελτίωση Internet

Αποδελτίωση TV & RADIO

Αποδελτίωση Διεθνών Μέσων

Υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας

ΤΟΗΝΑ: Φρύνης 7, Παγκράτι,Τ.Κ. 116 34-Τηλ. Κέντρο: 21070.111.43, Fax: 21070.111.47 · sales@clipnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηριού 90,Τ.Κ. 546 27-Τηλ. Κέντρο: 2310 50.15.75, Fax: 2310 50.15.73 · info@clipnews.gr

και Φυσική, μια ιδιαίτερη σχέση (Σ. Γα­ λανής, Αυγή, 6.3.11) Θεοδοσίου Στράτος - Δανέζης Μόνος: Στα χρόνια του Βυζαντίου (Π. Νιάρχος, Καθημερινή, 6.3.11) Καμπερίδης Λάμπρος: «...Με εντάφια κτερίσματα» (Σ. Γουνελάς, Ελευθερο­ τυπία, 19.3.11) Κουμαριανού Αικατερίνη: Ιστορία του Ελληνικού Τύπου 7SOC-79OC αιώνας (Κ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 6.3.11) Λειβαδάς Γιάννης: Τα οράματα μιας απίθανης γενιάς (Γ. Βάίλάκης, Ημερή­ σια, 5.3.11) Μπλέσιος Αθανάσιος: Το θεατρικό έργο του Δ. Κ. Βυζάντιου (X. Δημακοπούλου, Εστία, 5.3.11) Πετρόπουλος Ηλίας: Το εγχειρίδιου του καλού κλέφτη (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 25.3.11) Πολίτης Αλέξης: Το δημοτικό τραγούδι, εποπτικές προσεγγίσεις (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 29.3.11) Τροχαλίτου Λίνα: Αφουγκράσου το κοινό (Π. Ρηγοπούλου, Διαβάζω, 03/11) Schildt Axel - Detlef Siegfried: Ανάμεσα στον Μαρξ και στην Coca-Cola (Π. Βόγλης, Νέα, 5.3,11)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Κιτροέφ Αλέξανδρος: Ελλάς Ευρώπη Παναθηναϊκός (Α. Στεργιόπουλος, Ελευθεροτυπία, 19.3.11) Κοπανά Χριστίνα: Κορίτσια, θα γίνω μάνα (Μ. Τσελέντη, Ο Κόσμος του Επενδυτή, 25.3.11) Bonnet Jacques: Βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα (Β. Πατσογιάννης, Καθη­ μερινή, 6.3.11) Hendry Joy: Οι κόσμοι που μοιραζόμα­ στε (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 20.3.11)

Κοραής Αδαμάντιος: Επιστολές προς το έθνος (Δ. Κούρτοβικ, Νέα, 25.3.11) Μικέ Μαίρη: Αλληλογραφία Νίκου Καββαδία - Μ. Καραγάτση (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 26.3.11) Ρίλκε Ράινερ Μαρία: Επιστολές σε έναν νεαρό ποιητή (Σ. Γουνελάς, Ελευθερο­ τυπία, 26.3.11)

ΠΑΙΔΕΙΑ · ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κυπριανού Δέσπω: Παιδιά μεταναστών σε Ελλάδα και Κύπρο (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 03/11) Σκλαβενίτης Δημήτριος: Φιλολογικά και Λευκαδίτικα (Π. Σκορδάς, Καθημερινή, 22.3.11) Συλλονικό: Ευκαρπίας έπαινος (Δ. Μου­ σμούτης, Ιστορία, 03/11) Green Andy: Εκπαίδευση και συγκρό­ τηση του κράτους (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 03/11)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ

ZO.I.VNJ

1

__ g

Ζιντ Αντρέ: Επιστροφή από τη Σοβιετική Ένωση (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 13.3.11) Μακριδάκης Γιάννης: Συρματένιοι, ξεσυρματένιοι. Όλοι (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 03/11) Σαβιάνο Ρομπέρτο: Η ομορφιά και η κό­ λαση (Μ. Μοδινός, Νέα, 19.3.11) Amery Jean: Πέρα από την ενοχή και την εξιλέωση (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 5.3.11) Levi Primo: Αυτοί που βούλιαξαν και αυ­ τοί που σώθηκαν (Σ. Γιανναράς, Καθη­ μερινή, 5.3.11)

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Καστοριάδης Κορνήλιος: Ακυβέρνητη κοινωνία (Γ. Σιακαντάρης, Καθημερινή, 6.3.11) Brenifier Oscar: Το βιβλίο των μεγάλων φιλοσοφικών αντιθέσεων (Σ. Τσούπρου, Καθημερινή, 15.3.11) Diels Η. - Kranz W.: Οι προσωκρατικοί (Δ. Μαρουδής, Ελευθεροτυπία, 1926.3.11) Engel Pascal - Rorty Richard: Σε τι χρη­ σιμεύει η αλήθεια; (Δ. Κούρτοβικ, Νέα, 5.3.11)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Μπάτσης Δημήτρης: Η βαρειά βιομη­ χανία στην Ελλάδα (Γ. Ασδραχάς, Εξ­ πρές, 6.3.11) Καρατζάς Κωνσταντίνος: Πορεία προς την πρόοδο και την ανάπτυξη (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 19.3.11) Πιτ Ρίτσαρντ: Ανόσια Τριάδα (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 12.3.11) Attali Jacques: Παγκόσμια κατάρρευση σε ΊΟ χρόνια; (Μ. Πιμπλής, Νέα, 5.3.11)

Γεωργιάδης Απόστολος: Εμπράγματο Δίκαιο (X. Δημακοπούλου, Εστία, 19.3.11)

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ Γαραντούδης Ευριπίδης - Μικέ Μαίρη (εισ. -επιμ- ανθ): Παλίμψηστο Καβάλας (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 12.3.11) Νιάρχος Θανάσης (επιμ - επιλ.):Ύμνος στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Χρι­ στουγεννιάτικα αφηγήματα (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 13.3.11) Συλλογικό: 30 έως 30. Τριάντα ποιητές ως τριάντα ετών (Τ. Δημητρούλια, Κα­ θημερινή, 26.3.11)

ΧΡΟΝΙΚΟ Μαντελστάμ Ναντιέζντα: Ελπίδα στα χρόνια της απελπισίας (Γ. Μπέκος, Βήμα, 26.3.11)

Σακαλλιέρος Γιώργος: Γιάννης Κωνσταντινίδης 1903-1984 (Γ. Σβώλος, Ελευθεροτυπία, 12.3.11)

ΚΟΜΚ Μπρουνέτι Ιβάν: Schizo (Σ. Βροντή, Κα­ θημερινή, 13.3.11) Claremont Chris - Manara Milo: X-Men, Τα κορίτσια το έσκασαν (Η. Κανέλλης, Νέα, 5.3.11)

Μανέτας Γιάννης: Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών (Δ. Βώκου, Νέα, 19.3.11) Chalin Eric: Οι χειρότερες εφευρέσεις της Ιστορίας (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 13.3.11)

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

ΛΕΞΙΚΟ

Bourk Joanna: Φόβος (Ε. Καρκίτη, Αγ­ γελιοφόρος, 27.3.11)

Μπαμπινιώτης Γιώργος: Ετυμολογικό λε­ ξικό (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 19.3.11) *

Το παρόν συντίθεται από ό,τι έχει συντελεσθεί ως χθες και από τη δυναμική τού σήμερα που είναι όιγνωστο τι θα εμφανίσει αύριο

www.ododeiktes.gr

δ:ευπώλητα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΛΑΣΟΓΛΟΥ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Ελληνική λογοτεχνία

Γενικός πίνακας

Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Οι αγγελιοφόροι του πεπρωμένου Η συμφωνία των ονείρων Τα σακιά Ό πως ήθελα να ζήσω Όταν αγαπάς είναι για πάντα Δεσποινίς Πελαγία Στους πέντε ανέμους Όλα σου τα 'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη Η ξυπόλητη των Αθηνών Για πάντα

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Χρύσα Δημουλίδου Νίκος Θ έμελης Ιωάννα Καρυστιάνη Ελένη Πριοβόλου Μαρία Τζιρίτα Γιάννης Ξανθούλης Μαρίνα Πετροπούλου Δημήτρης Μπουραντάς Φιλομήλα Λαπατά Αννα Αδριανού

Ψυχογιός

Ξένη λογοτεχνία

Γενικός πίνακας

Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

1

Ελευθερία

2 3 4 5

ii j i i indjiipfmBMIt ιιιιιϊ ^ ^ Β Η Μ Ι Μην πας ποτέ στην Καζαμπλάνκα Το χειρόγραφο του Αριστοτέλη Το σημάδι

7

Κάιν -H Το βιβλίο των μυστικών

H 9

_■ -

Β 7 8 9 10

Τα εύρετρα Το μονόγραμμα Ερωτικά ποιήματα Τα σονέτα της συμφοράς Ελευθερίας Ανατολή 9 · θεμελιωτές Θεσσαλονίκη Τα ερωτικά Παράξενο που βρίσκει το κουράγιο κι ανθίζει Αμοργός Ποιήματα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοιχεία «Ευπώλητα Μάρτιος 20Π» είναι: ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, Ιωάν­ νινα, 26510 349η - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 2ΐο 3615077 - ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Πάτρα, 2610-223688 - ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, Αλυσίδα, 210-3258440 - ΕΥΡΙΠΙ­ ΔΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ, Χαλάνδρι, 210-6800644 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ,

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Τζόναθαν Φ ράνζεν Ωκεανίδα Κιουρσάτ Μπασάρ Πατάκης. Β Η Η Β Χιού Λόρι Opera Sharon Kaye Λ ιβά νης Raym ond Khoury Λιβάνης Αρτούρο Σανγκάλλι Πατάκης Η Η Η Ι Ζοζέ Σαραμάγκου Καστανιώτης Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες " Μεταίχμιο ' Β Η Η Ι Tom Harper Λ ιβά νης Χόρχε Μηουκάι IlfP M B H H H H i

Ποίηση Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5

Καστανιώτης Καστανιώτης Ψυχογιός Τόπος Λ ιβά νης Πατάκης Καστανιώτης Λ ιβάνης

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Κική Δημουλά Ο δυσσέας Ελύτης Πάμπλο Νερούδα Χάρης Βλαβιανός Κωνσταντίνος Μπούρας Συλλογικό Λένα Παππά Ντίνος Χριστιανόπουλος Νίκος Γκάτσος Κική Δημουλά

Ίκαρος Πατάκης Πατάκης Μεταίχμιο Εκδόσεις των Φίλων Αιγαίον Πατάκης Ίκαρος

Αθήνα, 210-2618156 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310-276447- ΛΟ­ ΓΟΠΑΙΓΝΙΟ, Κυπαρισσία, 27610-22420 - ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ, Αλυσίδα, 2310-252888 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατερίνη, 23510-36024 - ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310-67276 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 2ΐο3650000 - ΡΟΚΚΑΣ, Μεταμόρφωση, 210-2812946 - ΠΑ­ ΠΑΣΩΤΗ ΡΙΟΥ, Αλυσίδα. 210-3323300 - ΤΣΑΜΑΝΤΑΚΗΣ, Πειραιάς, 210-4138114

ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Δοκίμια Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ Το δόγμα του σοκ Αγανακτήστε! Η απαγορευμένη ιστορία της Ελλάδας Επί σκηνής χω ρίς πρόβα 4 5 Η παρηγοριά της φιλοσοφίας 6 Μια νέα εξωτερική πολιτική για την Ελλάδα 7 Βούρλα Τρούμπα β| Τα 2 0 μεγαλύτερα αινίγματα της ιστορίας 9 Μια μεγάλη καρδιά γεμίζει με ελάχιστα 10 Γιατί το Βυζάντιο 1

2 3

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Ναόμι Κλάιν Στέφαν Έ σσελ Συλλογικό Δημήτρης Μπουραντάς Αλαίν Ντε Μποττόν Β ασίλειος Μαρκεζίνης Β ασίλης Πισιμίσης Συλλογικό Μάρω Βαμβουνάκη Ελένη Γλυκατζή Α ρβελέρ

Λ ιβά νη ς Πατάκης Αρχέτυπο Πατάκης Πατάκης Λ ιβ ά νη ς Τσαμαντάκης

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α /Α Τ ΙΤ Λ Ο Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ 1 2 3 5 6 7 8 9 10

Το ημερολόγιο εν ός σπασίκλα 5 Είμαι το νούμερο τέσσερα Ο Μικρός Πρίγκιπας Mensa για παιδιά: Παζλ με αριθμούς Μάικ ο Φασολάκης, Θα σε γαργαλήσω Αγγελοι 2. Το μαρτύριο Τα 3 9 στοιχεία. Η φιδοφωλιά Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει Το ημερολόγιο εν ός σπασίκλα Το ημερολόγιο μιας ξενέρω της

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦ ΕΑΣ

Ε Κ Δ Ο Τ ΙΚ Ο Σ Ο ΙΚ Ο Σ

Τζεφ Κίνι Jam e s Frey Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ Harold Gale Μαρί Κυριάκού Λ όρ εν Κέιτ Πίτερ Λ εράνγκις Βαγγέλης Ηλιόπουλος Τζεφ Κίνι Ρενέ Ρέιτσελ Ράσελ

Ψ υχογιός Πατάκης Πατάκης ΙΊσπασ^τηρίάυ . Λ ιβά νη ς Ψυχογιός Αγκυρα Πατάκης Ψ υχογιός Ψ υχογιός

Γενικός πίνακας

Διάφ ορα Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Αρχέτυοο Ψ υχογιός Ελληνικά Γράμματα

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

δ:βιβλιοθήκες ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΣΟ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

λογοτεχνικό

λογοπαίγνιο

Ε

ίναι ιδιαίτερα ελκυστικά τα

γλωσσικά παιχνίδια, όταν είναι πρωτότυπα. Δείχνουν άλλοτε διάθεση αυτοσαρκαστική κι άλλοτε, απλώς, αντιμετώπιση της ζωής με αγαθό μειδίαμα. Έτσι, όποτε ακούσω χαριτωμένο λογοπαίγνιο ή το απο­ μνημονεύω ή το επισημαίνω, κάτι που δημιουργεί ελαφριά ενόχληση, συνοδευόμενη με την κατηγορία ότι επαναλαμβάνομαι. Ας είναι. Φτάνοντας στη Νάντη, γενέτειρα του Βίκτωρος Ουγκώ και, κατά κύριο λόγο, πόλη στην οποία υπογράφηκε

υπολογιστής και οι συγγραφείς έγρα­ φαν και διέγραφαν, ο τίτλος κρίνεται ως κατεξοχήν επιτυχημένος. Ήταν τον Οκτώβριο του 2001 όταν, από­ φοιτος της σχολής λογοτεχνίας, με ει­ δικές μελέτες στα σύγχρονα γράμ­ ματα, αποφάσισε να εγκύψει στις πα­ λιές, πρώτες εκδόσεις βιβλίων, αυτές στις οποίες δεν είχε εηέλθει οποι­ αδήποτε, κακόπιστη ή και καλόπιστη, βελτιωτική παρέμβαση. Η αγάπη του αυτή για την αληθινή τέχνη τον ώθησε στην αγορά ενός βιβλιοπω­ λείου που ψιλοδούλευε. Για να προσελκύσει πελατεία, στην αρχή το συνδύασε με μικρό καφενεδάκι: για

το περίφημο και τόσο αναγκαίο διά­ ταγμα («Έδικτο» κατά τα βιβλία της ιστορίας) στα 1595, που αναγνώρισε την ελευθερία της πίστης, για να

κρουασάν, γλυκίσματα, κέικ και, φυ­ σικά, καφέ.

αφήσει η καθολική Εκκλησία τους

Η πελατεία ανταποκρίθηκε διατα­

προτεστάντες στην ησυχία τους και να εκλείψουν οι διωγμοί (άλλο το τι

κτικά. Το εμπόρευμα, δηλαδή παλιά, σπάνια και «περίεργα» βιβλία, δεν

επακολούθησε στους επόμενους αι­ ώνες), φτάνοντας λοιπόν στη Νάντη,

έμοιαζε πολύ ενδιαφέρον στους κα­ τοίκους της Νάντης. «Έχουν εδώ κά­ ποια ιδιάζουσα νοοτροπία», λέει δι­ πλωματικά ο βιβλιοπώλης. Γι’ αυτό,

είδα σε ένα κατάστημα την επι­ γραφή «Lis Tes Ratures». Ανέτρεξα με δυσκολία στις γνώσεις της γαλλι­ κής και χαμογέλασα: «Διάβασε τα

προτίμησε να δοκιμάσει την αλληλο­ γραφία. Οι νέες τεχνολογίες το επι­

σβησίματά σου» είναι η παρότρυνση του βιβλιοπωλείου που, προφανώς, ασχολείται με τη λογοτεχνία, την «li­ terature».

τρέπουν, άλλωστε. Οι δουλειές φούν­ τωσαν. Εντάχθηκε στο σωματείο των συναδέλφων του με έδρα το Παρίσι,

Μια που ο Christophe Sudre, ο ιδιο­ κτήτης, σκέφτηκε ν’ ασχοληθεί με τα παλιά βιβλία, τότε που δεν υπήρχε ο

ουν (μεταφορικά, εννοείται) πελάτες από ολόκληρη την Ευρώπη (η ιστο­ σελίδα του, για αναζήτηση από τυχόν

έγινε γνωστός και άρχισαν να εισρέ­

ενδιαφερόμενο, είναι www.librairielisteratures.com και η διεύθυνση αλ­ ληλογραφίας listesratures@aol.com). Ας εντρυφήσουμε τώρα στις προθή­ κες του, ξεκινώντας κατά παράδοξη σειρά από τα πιο παλιά βιβλία του.

Ecclesiastics Historia, Ιστορία της

’ Αγγλικής Εκκλησίας, σε βιβλιοδεσία εποχής, Λονδίνο, 1506. Τιμή: 1.500 ευρώ. (Πρέπει να σημειωθεί ότι πρό­ κειται για την ιστορία της αγγλικής κα­ θολικής Εκκλησίας, όχι της «αγγλικανικής». Ο ρέκτης βασιλιάς Ερρίκος δοςήταν ακόμη μικρός κι ανύπαντρος, άρα δεν είχε χρειαστεί να διαζευχθεί από τον Πάπα και την Ρώμη, ώστε να μπορέσει να αναγνωριστεί το διαζύγιό του από την ανεπιθύμητη Αικατερίνη της Αραγονίας που δεν του έδινε τον

του, οδήγησε έναν άγγλο συλλέκτη να το αγοράσει αυθημερόν. Άρα, δεν υπάρχει πια προς πώληση. Άρα, μην το ψάξετε!) Και τα... περίεργα;

Τουλάχιστον,

εκείνα που έτσι χαρακτηρίζει ο βι­ βλιοπώλης; Pierre Comestor, Scholastica Historia, 1519 (περίεργος είναι ο τίτλος, που κατ’ ακριβολογία σημαίνει Εκκλησια­ στική Ιστορία, και πιο περίεργο το όνομα του συγγραφέα, που σημαίνει,

γιο! Και το Έδικτον της Νάντης είχε

λέει, τον βιβλιοφάγο!)

δρόμο μπροστά του.)

Ένα άλλο περιέχει σκίτσα προτομών διαφόρων προσωπικοτήτων της Γαλ­

Connoissances preliminaires de la Geographie dediees a la Jeunesse de Bretagne, Rennes, 1765. Τιμή: 160 ευρώ (ενδιαφέρουσα εν προκειμένω είναι η γραφή «connoissance» αντί του

λίας, από τη χιουμοριστική πένα του Jean-Pierre Dantan, ο οποίος συναγω­ νιζόταν επάξια τον σύγχρονό του Ηο-

επικρατήσαντος τύπου «connaissa-

nore Daumier (παράδειγμα: το σκίτσο του Victor Hugo φέρει το όνομα του

nce», που φέρνει στον νου την αδό­

συγγραφέα γραμμένο με ένα... τσε­

noisseur», η οποία χρησιμοποιείται

κούρι για πρώτο γράμμα -hache είναι η γαλλική λέξη για το τσεκούρι και για

κατά κόρον στον αγγλόφωνο κόσμο

το αντίστοιχο γράμμα της αλφαβήτου,

για να υποδείξει τους γνώστες, ειδικό­

το h - και δυο οστά χιαστί για το τελευ­

τερα δε τους γευσιγνώστες).

ταίο, το ο, καθώς έτσι ακριβώς προ-

κιμη στα σύγχρονα γαλλικά λέξη «con­

Σειρά έχουν τα σπάνια.

Thomas Stanley, History o f Philoso­

φέρεται η λέξη οστό στον πληθυντι­

phy, London, 1687. Τιμή: 1.600 ευρώ (η ιδιαιτερότητα έγκειται στην πρωτο­

κό!) Ομολογώ, δεν ρώτησα την τιμή, γιατί το μάτι είχε πέσει σε ένα παλιό, σπά­

τυπία: αποτελεί την πρώτη ιστορία της

νιο και περίεργο τομίδιο.

φιλοσοφίας στα αγγλικά, δηλαδή σε γλώσσα διαφορετική από τις δύο που χρησιμοποιούνταν στον εν λόγω κλάδο μέχρι τότε, τα ελληνικά και τα λατινικά).

Maurice Maeterlinck, Pelleas et Melisande, 1892. Τιμή: 1.500 ευρώ (πρό­ κειται για ένα από τα είκοσι πέντε αν­ τίτυπα που τυπώθηκαν σε υψηλής ποι­ ότητας ολλανδικό χαρτί).

Charles Baudelaire, Fleurs du Mai, Pa­ ris, 1934. Τιμή: 3.000 ευρώ (στο ση­ μείο αυτό έχει παρεισφρήσει μικρή ζα­ βολιά: ο σπάνιος χαρακτήρας του βι­ βλίου, που εξηγεί τη δυσπρόσιτη τιμή

Nouvelle Grammaire Angloise Contenant des Regies Smes, Βασιλεία, 1766. Τιμή: 45 ευρώ. (To αγόρασα. Οχι μόνο λόγω ελκυστικής τιμής αλλά λόγω περιέργειας, να μάθω ποιοι είναι οι... σίγουροι κανόνες για την εκμά­ θηση της «ανγκλουαζίκής» -angloiseγλώσσας!) «Αλήθεια, άλλα φτηνά δεν έχετε;» «Ναι, με 15 ευρώ. Τα βγάζουμε στο πε­ ζοδρόμιο το καλοκαίρι. Αλλά δεν συμ­ φέρει. Φορολογούμαστε επιπλέον. Τεκμήριο, σου λέει». Η φορομπηχτική ευρηματικότητα εί­ ναι όντως διεθνώς αποστομωτική. 1

6:com ics ΤΗ Σ Λ Η ΔΑ Σ ΤΣΕΝΕ

Κόμικς: η φρέσκια ελληνόφωνη παραγωγή

T

Κουλούρι Σχέδιο - σενάριο: Τόμεκ Jemma Press

o Comicdom Con Athens είναι

συνεχώς μεγαλώνει και αναπτύσσεται. Φέτος, η ελληνόφωνη παραγωγή ξεπέ-

πάντα μια ευκαιρία για τους έλληνες δημιουργούς να παρου­ σιάσουν νέες δουλειές. Και είναι πράγ­ ματι πολύ ευχάριστο να βλέπει κανείς τη δυναμική της εγχώριας σκηνής, που

ρασε κάθε όριο, καθώς περισσότερες από δεκαπέντε καινούργιες εκδόσεις έκαναν ντεμπούτο στην ετήσια γιορτή των comics. Ας δούμε μερικές:

Από τα πιο διασκεδαστικά comic που έχω διαβάσει ποτέ, θυμίςοντάς μου σε πολλά σημεία την αγαπημένη μου Βαβούρα των παιδικών μου χρόνων. Με επιρροές από Robert Crumb, Edika, το χιούμορ του περιοδικού M AD και των Monty Pythons (όπως δηλώ­ νει σε πρόσφατη συνέντευξή του στο comicdom.gr ο δημιουργός), ο Τόμεκ φτιάχνει μια συλλογή σουρεαλιστι­ κών ιστοριών με απίθανούς χαρακτή­ ρες που σίγουρα θα κάνουν και τον πιο δύσκολο αναγνώστη να γελάσει.

Παραρλάμα και άλλες ισ τορίες του Δημοσθένη Βουτυρά Σχέδιο: Θ ανάσης Πέτρου Σενάριο: Δημήτρης Βανέλλης

Highlight του 24σέλιδου Κουλουριού οι ιστορίες με τίτλο «The most stupid hits in my life (the world) ever», όπου περιγράφονται τα πιο γελοία πεσί­ ματα στη ζωή του δημιουργού. Εκτός όμως από τον σουρεαλιστικό τρόπο γραφής του Τόμεκ, ο οποίος βασίζεται, όπως ο ίδιος αποκαλύπτει, σε μεγάλο βαθμό σε πραγματικά γε­ γονότα και εμπειρίες από την καθη­ μερινότητα, θα πρέπει να σταθούμε και στο διαφορετικό σχέδιο του δη­ μιουργού. Ακρως πειραματικό, με πολλές αναφορές στην underground σκηνή των comics, δίνει ένα διαφο­ ρετικό στίγμα που σίγουρα τον κάνει να ξεχωρίζει. Για όοοολα τα παρα­ πάνω λοιπόν, σας προτείνω κουλούρι δαγκωτό!

Τόπος Ο Δημοσθένης Βουτυράς υπήρξε μια από τις πιο ιδιαίτερες μορφές της νεο­ ελληνικής λογοτεχνίας. Καινοτόμα γραφή, πρωτότυπη σκέψη, ευρεία θε­ ματολογία και μια, πράγματι, αλλιώτι­ κη αισθητική προσέγγιση, συνθέτουν την πολυσύνθετη δημιουργική προσω­ πικότητα του Βουτυρά. Οι σκοτεινές ιστορίες του ζωντανεύουν ξανά μέσα από την πένα του Δημήτρη Βανέλλη και την εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου, σε μια εξαιρετική έκδοση που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκ­ δόσεις Τόπος (και πρωτοδημοσιεύτηκαν στο 9 της Ελευθεροτυπίας). Η μεταφορά των διηγημάτων του Βου­ τυρά σε comic αποτελεί μια τολμηρή

προσπάθεια, που όμως το αποτέλε­ σμα τη δικαιώνει. Ο Βανέλλης κατορ­

κόμικ που θα σας βάλει σε σκέψεις, αλλά όχι για πολύ».

θώνει με άρτιο τρόπο να αναδείξει τον πλούτο των συναισθημάτων και σκέ­ ψεων που αντλεί κανείς διαβάζοντας

Ο Γιώργος Γούσης αναμφισβήτητα

τα πρωτότυπα κείμενα, ενώ ο Πέτρου προσεγγίζει άκρως επιτυχημένα τους

είναι ένας από τους πιο ταλαντού­ χους έλληνες δημιουργούς, με δου­

χαρακτήρες του συγγραφέα. Ιδιαίτερο

λειές που έχουν δημοσιευτεί τόσο σε

ενδιαφέρον παρουσιάζει η απεικόνιση των προσώπων που εσωκλείουν «τον

ελληνικά όσο και σε ξένα έντυπα. Η

κοινωνικό θυμό που μετατρέπεται σε

εντυπωσιακή έκδοση με τίτλο Ιστο­ ρίες από τις αθώες εποχές, που κυ­

υπαρξιακή αγωνία» και που αποτελεί

κλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ, έχει

τον πυρήνα του προβληματισμού του

σκοπό να συλλέξει σε έναν τόμο τέσ­

έργου του Δημοσθένη Βουτυρά.

σερα χρόνια δουλειάς και συγκεκρι­ μένα τα τέσσερα πρώτα χρόνια της παραγωγής του δημιουργού. Εδώ θα βρείτε σύντομες ιστορίες παρατεταγμένες σε χρονολογική σειρά από

Ιστορίες από τις αθ ώ ες εποχές Σχέδιο - σενάριο: Γιώ ργος Γούσης ΚΨΜ

την παλαιότερη -που σίγουρα έχετε ξαναδιαβάσει- έως και τη νεότερη που είναι ειδικά φτιαγμένη γι’ αυτή την έκδοση.

Η Αράχω βα Σενάριο: Τάσος Ζα φ ειριάδης

Και μιας και μιλάμε για συλλογές, ιδού μια ακόμα άρτι αφιχθείσα. Ο

Σχέδιο: Παναγιώ της Πανταζής

Ηλίας Ταμπακέας είναι μια από τις

Ένατη Διάσταση

πιο κλασικές μορφές του χώρου. Με αστείρευτο, καυστικό και εύστροφο

Η Αράχωβα είναι ένα έξυπνο comic,

χιούμορ μας κρατάει συντροφιά τα

ένα πολύ έξυπνο comic. Όπως γρά­ φει και ο υπότιτλος, πρόκειται για ένα «μονόπρακτο περί θανάτου της ελ­ ληνικής γλώσσας και γενικώς». Το story είναι απλό. Δύο φίλοι από τα

τελευταία χρόνια μέσα από τις σελί­ δες του περιοδικού «9 ». To ETC απο­ τελεί ένα απάνθισμα από τις καλύτε­ ρες γελοιογραφίες που δημοσιεύτη­ καν εκεί. Με το δικό του ξεχωριστό

παλιά συναντιούνται τυχαία. Και επι­ κοινωνούν ή τουλάχιστον προσπα­

τρόπο (τόσο σε επίπεδο κειμένου όσο και σχεδιαστικά) ο Ταμπακέας

θούν. Ο Ζαφειριάδης αποδεικνύει

διακωμωδεί πρόσωπα και καταστά­

για άλλη μια φορά πόσο χαρισματι­

σεις, μπλέκοντας τον σουρεαλισμό

κός και εύστροφος σεναριογράφος είναι. Οι διάλογοι είναι απλά απολαυ­ στικοί και σίγουρα θα σας θυμίσουν

μας.

με τον κυνισμό της καθημερινότητάς

κάποια δίκιά σας συνάντηση και, όπως αναφέρεται και στο δελτίο τύ­ που της έκδοσης, «πρόκειται για ένα

Ο τίτλος προέρχεται από κείμενο στο blog του Σπάρου Δερβενιώτη

E TC Σχέδιο - σενάριο: Ηλίας Ταμπακέας Ελευθεροτυπία Συλλογή του Εννέα

δ:περιοδεύω ν ΤΟ Υ ΣΠ ΥΡΟ Υ ΚΑΚΟΥΡΙΩ ΤΗ «Προτιμώ να μάθω την βαριά, πυκνή σαν λάσπη του κάμπου, ελληνική σου / παρά να συνεχίσω να μιλώ για την στάχτη με στάχτη. / Αυτή η απελπισία δεν έχει όνομα ανάμεσα στα ονόματα της φρίκης.»

κ ό σ μ ο ς Ένα ακόμη περιοδικό γιατην ποίηση; Και μάλιστα τώρα, μέσα στην κρίση; «Ακριβώς λόγω της κρίσης»

λό γο ς Στην εικόνα των Εβραίων στην ελληνική λογοτεχνική παρα­ γωγή των τελευταίων χρόνων αφιε­

απαντούν οι συντάκτες του Τριμηνι­ αίουπεριοδικούποίησης!Α ΠΟΗΙΊΚΑ,

π ό λις Με τη συνέντευξη ενός αν­ θρώπου που ταύτισε τη ζωή κα, κυ­

ρώνει τις σελίδες του 1842ου τεύ­ χους του το μακροβιότερο ελληνι­

που με το παρθενικό του τεύχος, το

ρίως. το έργο του με τη Θεσσαλο­ νίκη και το Πανεπιστήμιό της, του

κό λογοτεχνικό περιοδικό, η ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Στο τεύχος αυτό δημοσι­

νεοελληνιστή Δημήτρη Μαρωνίτη, ανοίγουν οι σελίδες του 12ου (35ου) τεύχους του καλού περιοδικού

εύονται οι εισηγήσεις μιας σημαν­ τικής ημερίδας που διοργανώθηκε

οποίο κυκλοφορεί χάρη στη φροντίδα των εκδόσεων Γκοβόστη, υπό τη διεύ­ θυνση των Γ. Βαρβέρη και Κ. Γ. Παπαγεωργίου, έρχεται να επιχειρήσει «μα κα­ ταγραφή του τοπίου, μια απόπειρα σύ­

πέρυσι τον Οκτώβριο στη Θεσσα­ λονίκη, με τίτλο «Ο Άλλος εν

σπάθεια ορισμού της ποίησης, μια απο­

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ, που εκδίδει η Πολιτιστική Εταιρεία Επι­ χειρηματιών Βορείου Ελλάδος. Επι­

τύπωση του προσώπου του ποιητή, μια

διώκοντας να αποκτήσει έναν πε­

Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, πρω­

εξεικόνιση του κόσμου και του ανθρώ­ που σήμερα». Γιατί η ποίηση «έχει απο­

ρισσότερο παρεμβατικό ρόλο στην

τοπόρος στη σχετική έρευνα για

πολιτιστική ζωή της πόλης, αφιε­ ρώνει μέρος της ύλης του στην αρ­

την πρόσληψη του Ολοκαυτώμα­ τος από τη λογοτεχνία, οι μελετη­

στήματα στο λογοτεχνικό πεδίο: αν οι αναγνώστες της είναι πάντα λίγοι, είναι

χιτεκτονική της Θεσσαλονίκης, στην προστασία και ανάδειξη της

τές, φιλόλογοι και ιστορικοί, Βενε­

επίσηςκαι αμετακίνητα, αμετανόητα»... Με αυτέςτις αισιόδοξες σκέψειςανοίγει

Στοάς Μοδιάνο, αλλά και στα τζα­ μιά, τα σημερινά «ανεπίσημα» και

τση, Μίλτος Πεχλιβάνος, ο διευ­ θυντής του περιοδικού Σταύρος

πανιάη νέα εκδοτικήπροσπάθεια μετον Δ. Δασκαλόπουλο να εξετάζει πρωτο­ σέλιδα την εκδοτική τύχη του Καβάφη,

τα παλιότερα, που με τους μιναρέδες τους αποτελούσαν τους «φά­

Ζουμπουλάκης, καθώς και οι συγ­

αλλά κα κριτικές γιαπαηπκές συλλογές των Χρ. Ρουμελιωτάκη, Τ. Πορφύρη, Ν. Βαγενά, Γ. Βέη, συνεντεύξεις των Γ.

φέρον παρουσιάζει ακόμη η πα­ ρουσίαση των κινηματογραφικών περιοδικών που εκδίδονταν μετά τη

Μαρκόπουλου και Γ. Στίγκα, δείγμα γραφής νεότερων ποιητών κ.ά. Καλο­ τάξιδο... [ΤΑ ΠΟ ΙΗΤΙΚΑ, Ζ. Πηγής 73 ,10 6 81, Αθήνα, τηλ.: 210-38.15.433, gpkostas@gmail.gr, www.govostis.gr]

μεταπολίτευση στη Θεσσαλονίκη, ένας τομέας όπου η πόλη, ελέω Φε­ στιβάλ, πάντα πρωτοπορούσε. [Θ ΕΣΣΑΛΟΝ ΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ, Φράγκων 6-8, 546 26, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310-551.754, www.peebe.gr]

νοψης των ποιητικών τρόπων, μια προ­

δείξει σπ είναι από τα πλέον σταθερά συ­

ρους του Ισλάμ». Ιδιαίτερο ενδια­

λόγω». Στον αφιερωματικό τόμο συμμετέχουν με κείμενά τους η

τία Αποστολίδου, Γεωργία Γκό-

γραφείς Ρέα Γαλανάκη, Νίκος Δαββέτας και Μισέλ Φάις, που στα πρό­ σφατα έργα τους διαπραγμα­ τεύονται, ο καθένας από τη σκοπιά του, την εβραϊκή ταυτότητα και την αναδιαπραγμάτευσή της, κάτω από την πίεση που δημιουργεί η επανεμ­ φάνιση, με άλλη δορά, του αντι­ σημιτισμού... [Ν ΕΑ ΕΣΤΙΑ , Ευριπίδου 8 4 ,10 5 53, Αθήνα, τηλ.: 210-32.14.610, neahestia@hestia.gr]

ΜΟΥΣΙΚΗ & ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ

ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ ΙΔΡΥΜΑ ΩΝΑΣΗ

Εισιτήρια: 210 900 5 800 και στο www.sgt.gr Λεωφόρος Συγγρού 107-109 (απέναντι από το Πάντειο Πανεπιστήμιο), Αθήνα 11745 | Mail: info@sgt.gr

Ρ P u b lic

I. A N O S

φ

παηασωτπρίου

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΑNBA Q

m=m 935

eAculturegr

1 |

m@Ufegr

W

αθπνόραμα en jp _ _ 377 Jj j j ^

-iSrAm u

ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ

Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Α ': Έβδομη μέρα της δ ημιουργία ς. Η αυλή των θαυμάτων. Η ηλικία της νύχτας. (1978) Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Β ': Το παραμύθι χωρίς όνομα. Βίβα Ασπασία. Οδυσσέα γύρισε σπίτι. (1979) Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Γ ': Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα. Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού. Ο μπαμπάς ο πόλεμος. (1981) Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Δ ': Η οδός... Αυτός και το πανταλόνι του.

0 αόρατος θίασος. Ο

Γορίλας και η Ορτανσία. (1989)

Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Ε ': Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια. Ο δρόμος περνά από μέσα. Ο επικήδειος. (1992) Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Σ τ ': Γράμμα στον Ορέστη. Ο δείπνος. Πάροδος ©ηβών. Στη χώρα Ίψεν. Ο διάλογος. Ποιος ήταν ο κύριος...; Ο κανείς και οι Κύκλωπες. (1994) Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Ζ ': Μ ια συνάντηση κάπου αλλού. Η τελευταία πράξη. Μ ια κωμωδία. (1999) Θ έα τ ρ ο Τ ό μ ο ς Η ': Το μεγάλο μας τσίρκο. Ο εχθρός λαός. (2010)

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ # Κ Ε Δ Ρ Ο Σ www.Kedra, gr