Karayilan EMER SALIH
Xwendevan ên hêja:
E
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Diclepress13@gmail.com
5
6
Diclepress13@gmail.com
Mirov
bi navendîperestiyê ve dibeze, berdikare sêyemîn rehenda têkelkirin bi rêveberiyên îdarî yên xwezaya civakî, di asta rêbazî de, bi awayê sîstema konfederalîst a de-
modernîteya demokratîk be, wê -
ernîteya fermî ye, di modernîteya demokratîk de sîstema konfederalîst -
dispêrin desthilatiyê, lê demokrasî -
Konfederalîzma demokratîk, weke
eyê de, ne dewletî ya navendî ye, lê -
-
Diclepress13@gmail.com
vak, sazî û cewazîtî xwe diteyisînin, zêdetir tê jiyîn. Nebûna wê ya sîstemeke pirr naskirî, ji ber pêkhate û bîrdoziya serwerî ya hebûneke fermî ye. Her çend pênaseya wê ya fermî nebe jî, civak di dirokê de di bingeh de konfederalîst in. Tevahiya destûr didin konfederalîzma tim di wesfa têkiliyên sist de. Nexwe, xweseriya wan a navxweyî dihincire. Û ev jî hebûna wan belav dike. Heta tew împaratorî jî di pêkhateyên xwe yên navxweyî de xwe dispêrin rêveberiyên cewaz ên bêhejmar. û qewman, her wisa otorîteyên olî, qraltî, heta komar û demokrasî dikarin di bunyeya împaratoriyekê de bibin yek. Di vê wateyê de girîng e mirov têbigîhe ku tew împaratoriyên ku herî navendî têne hesibandin jî, wek cûreyek konfederalîzm in. Meyla navendî, modêleke îdarî ye ku ne pêdiviya civakê, lê ya yekdestiyê, pê heye. Pêvajoya modernîteya kapîtalîst, ew pêvajo ye ku têde dewlet bi awayê rawestandina navendên hêzê yên bi sûda yekdestiya herî bihêz ku jê re vakê bêhêz û bêreveberî di alî siyasî û dewlet-netew, ku li dû wan hatin siyasî de herî bêhêz û bêçek hatiye
netew, ku em dikarin jê re bêjin her wisa xwe rêxistinkirina desthilatî weke dewleteke mezintirîn a navmodernîteyê ye. Sepanên ku ji wan re tê gotin ‘demokrasiya burjuwa’, ku weke qilfekê lê hatiye kirin, ji bo wê yekê ye ku di bingeh de di civakê de rewatî ji yekdestiya desthilatî re were çêkirin. Dewlet-netew, li ser bingeha înkara demokrasî û heta komarê, pêk tê. Demokrasî û komar, berî yên cewaz in ji dewlet-netewê. Modernîteya demokratîk, dema ku hem weke bingeha dîrokî û hem di hêla xwezaya girîft a civakî ya rojaneyî de, konfederalîzma demokratîk weke modêla bingehîn a
7
Nikare were înkarkirin ku kapîtalîzm, weke sîstema danehevê ya kar û sermaye, mora xwe li modernîzmê daye û hîn jî di bin zalî(serwerî)ya kapîtal a fînans de hêza serwer didomîne
neke; lê tê weteya ku sîwana siyasî ya civaka exlaqî û polîtîk derdibirre. Ta ku tam neyê têgihîn ku xwezaya civakî, ne homojen û monolîtîk e, zor e ku konfederalîzma demokratîk were weke ku tola xwe helîne; pêvajoyên pêwendîdar in bi hevdu re. Feraseta ya çarsed salên dawî, wek cûreyek karê ya çaxa fînans, pêwîst dike ku çalakiya bi navê netewa homojên, ji ber ku alozî sîstemîk e, rola girîng dilîze. Û avakirina dewlet-netewa nû bi pir-etnîsîte, pir-çandî, bi pêkhat- ya lîberalîzmê, dike û nake nikare bi eyên cewaz ên siyasî û bi parastina cewherîn. Lê, konfederalîzma de- di vê hêlê de fêrkar in. mokratîk li hemberî vê dîrokê, dîro- Sîstema demokratîk, ku weke modka pêdagerî/israrkirin e di pêkhat- ernîteya dijber divê herku biçe xwe eyên bi pir-etnîsîte, pir-çandî û yên zêdetir bide xuyanîkirin, dema ku di cewaz ên siyasî de. Postmodernîzm bin van mercan de heyîna xwe xurt tê wateya ku vê dîroka bipevçûn a dike, bi wê yekê re rûbirû ye ku pirs-
nans a kûrewî de dewlet-netew, ku pergala civakî ya aramî û huqûqê, weke hebûna herî xwedayî ya du sed salên dawî tê homandin/pîroserwerî ya çîna burjuwa. Kûrbûyîna zkirin, û rojevbûna ji nû ve rastiyên civakî, ku wan bi zorê di nava xwe de dwlet-netewê neçar kiriye. Dewlet- helandiya û tepisandiye.
çaraser bike. Bi vê armancê, me hewl alîzm ji dîrokê re ne biyanî ye û bersiva çêtir e ji xweza ya girîftbûyî ya civaka roja me ya îro re. Me pirrî civaka exlaqî û polîtîk xwe
8
Diclepress13@gmail.com
Dîroka çarsed
Lê, ji ber ku
derbibirre, siyaseta demokratîk e. -
-
-
-
-
-
9
Diclepress13@gmail.com
Ne rast e ku mirov pêvajoya pêvrejiyîna demdirêj, ne bi bêrêgezî û bi radestî û ne jî bi feraset û sepanên di her mercî de pevçûner û
-
neyîniyên ku çavkaniya xwe ji sîstematîka dewlet-netewê digirin
-
-
-
bibirrin. Pêwîst e têgînên ku ji wan
-
-
sazbar de ye.
-
10
Modernîteya demokratîk, di çaxa serwerî ya kûrewî ya yekdestiyan de û di mercên ku vana tevahiya civakê bi dewlet-netew kirine mîlîtarîst de, dikare ancax bersiv bide serweriyê di heman wergiriyê de pirr dike û wê dike demokratîk. Mijareke din jî ku pêwîst e bê dîqetkirin, ew e ku yekeyên federe û xwebûnî, di wergiriyeke pirr zengîn de têne hizirîn. Pirr girîng e mirov têbigihîje ku wê li taxekê gund yan bajêr jî pêdivî bi yekîneyên konfedere hebe. Her gund ya jî tax dikare bi hêsanî bibe yekîtiyeke konfederal. Eger em bikin mînak; li milekî yeke, anku federeya ekolojîk a gund, li milê din bi hejmareke zêde yekeyên demokrasiya rasterast, ji yekeya jinên azad heya yekeyên parastina cewherîn, ciwantî, perwerde, folklor, tendurustî, kirina alîkariya hevdu û yên aborî, divê di wergiriya gund de bi hev re bibin yek. Mirov dikare bi hêsanî ji vê yekêya nû ya yekeyan re jî bêje ‘yeke’, yan jî yekîtiya konfedere(yekeya konfedere ya yekeyan). Dema em heman sîstemê
Diclepress13@gmail.com
vuguhêzînin heya astên navçeyî, demokrasiyê, erka propagandaya herêmî, netewî û kûrewî, wê ka- ku sîstemeke civakî ya demokrat a lîberal di meriyetê de ye, digirin ser konfederalîzma demokratîk, sîste- xwe. Ta ku vê nakokiya yeman a meke çiqas wergir e. Mirov dikare îdare/rêveberiya modernîteyê neyê tehlîlkirin, gengaz nabe ku mirov têbigihîje ku hersê rehendên binge- qala ti diyardeyeke rast a siyasîbûnê hîn ên modernîteya demokratîk jî, di û kirina siyaseta demokratîk bike. wesfa temamkirina hevdu de ne. Ji ber ku her rehend xwedî wê potansi- milet’ ev e. Ev, diyardeyeke wisa ye yelê ye ku di nava vê sîstemê de xwe ku ji bo hemû dewlet netewên ku ev guftûgo bike, binirxîne, bike biryar, ji çarsed sal in hatine avakirin, derbasnû ve ava bike û bike çalakî, tê wateya dar e. Di bin tevahiya pirsgirêkan, ku rastî û yekparetiya civaka dîrokî aloziyan û rizînan, ên civakî, de ev rastî heye. Her cûre sepanên desMirov dikare parastina cewherîn a civakî jî di sîstema konfederal de bi çareserî têne ferzkirin û timî têne dubarekirin, pêdiviyên xwezaya cewherîn, weke saziyeke siyaseta de- dewlet-netewê ne û awayên wê yên mokratîk, di wergiriya sîstema kon- herî xweser ên derbirrana/îfadeya federal de ye. Parastina cewherîn, fermî ne. weke pênase, derbirran(îfade)a Konfederalîzma demokratîk dikare kûrkirî ya siyaseta demokratîk e. ancax bi navgîniya parastina ceDewlet-netew di bingeh de sîsteme- wherîn, vê mîlîtarîstbûna bi çavkaniya dewlet-netew, bide rawestandin. Civakên bêpar ji parastina cewherîn, bi awayê pirr stemkar(bêrehm), cûr- neçar in ku nasnameyên xwe, taybecûr, demdirej û guherde hatine betmendiyên xwe yên polîtîk û depêkanîn. Tew yek dewlet-netewek mokratîkbûnên xwe wenda bikin. Ji ber vê sedemê, rehenda parastina hizirîn. Dewlet-netew, ne tenê di cewherîn, ji bo civakan, ne diyardqonaxa xwe ya damezrîne de, heta ji wê zêdetir di heyamên xwe yên wê diyardeyê re di nava hevdu de ye ku nasnameyên xwe biparêzin, polîcivakê bi zirxeke mîlîtarîst ji hundir tîkbûnên xwe bidest bixin û deû derve werdigire. Civak bi tevahî mokratîkbûnên xwe pêk binin. Civak, tenê dema karibe xwe biparêze, dewletê, ku ji wan re tê gotin ‘îdar- dikare bêje ku nasnameya xwe diparêze, polîtîkbûna xwe bidest dixe û dikare siyaseta demokratîk dinuxêvin(degirin). Û emrazên ku ji bike. Konfederalîzma demokratîk di wan re tê gotin ‘demokrasiyên bur- ronahiya van rastiyan de di heman demê de divê weke sîstemeke parasdapaçîn(sergirtin)a vê pêkhateyê tina cewherîn birehend bibe. Modernîteya demokratîk, di çaxa serwerî
Diclepress13@gmail.com
11
ya kûrewî ya yekdestiyan de û di mercên ku vana tevahiya civakê bi tarîst de, dikare ancax bersiv bide serweriyê di heman wergiriyê de di hemû mercên dem(zeman) û na cewherîn û siyaseta demokratîk, bi sîstematîka xwe ya cewherîn ve, Van bizavan û yên dirûv, ku em di bîrdozî)
hebin,
divê
ewqas
cewherîn û siyaseta demokratîk di modernîteya demokratîk de werin demokratîk. Van nêzîkatiyên bi vê der barê wê yekê de ye bê ka wê duyan de çawa karibe bêne berde wamkirin. Bi taybetî nêzîkatiyên
Modernîteya demokratîk, di çaxa serwerî ya kûrewî ya yekdestiyan de û di mercên ku vana tevahiya civakê bi dewlet-netew kirine mîlîtarîst de, dikare ancax bersiv bide serweriyê di heman wergiriyê
12
Tevahiya rêveberiyên qebîle,
Diclepress13@gmail.com
-
-
-
-
dihincire Û ev jî
-
-
dike -
Diclepress13@gmail.com
demokratîk(dibe ku navekî dîtir jî be, eger ê guncavtir were dîtin), zêdetir para rastiyê di xwe de werdigire(ez zêde guncav nabînin ku jê re bêjim ‘modernîteya bi mora demokratîk’). dim jî helwestên pirr zêde req weke modernîteya kapîtalîst-modernîteya
13
teya demokratîk, weke hêsaniya têgînê, pêngavan avêtinê, ne tenê syalîzma pêkhatî, lê di dema dawî de olperestên radîkal, di serî de jî yên
bêhtir yên ji derveyî wê tên. Ji ber ku civaka kapîtalîst-sosyalîst de hatine xwezaya civakî di bingeh de hêzên jiyîn. Min tim wê rêbazê bikar anî ku ez diyardeyên herdu modernîteyên her wisa daxwaziyên xwe yên ji bo wan weke dîrokî berawir bikim. Ji
weke qonaxên wan ên kurttir, bi
Anku, ji lêgerînên xwe yên sîstemê, Hewldanên sîsteman ên tuneki-
Pêwîst e rêveberiyên demokratîk misoger neyên têkelkirin bi rêveberiyên îdarî yên dewletan re. Dewlet îdare dikin, lê demokrasî rêve dibin
de hatine ceribandin, di demên ez hewl didim bikim, ew e ku ez bi di wesfa caribandinan de be jî, kirine. Wê sîstem bixwazin ku, bi rêya kirina raserî li hevdu, jiyîna xwe
bin. Me serweriya kapîtal al fînans a
van tehlîlan bêhtir xurt bikin. Nikare were înkarkirin ku kapîtalîzm, ferzkirin, wê berxwedanên dijber
-
sermaye, mora xwe li modernîzmê
-
wam bikin. Herku neçareserî dewam
demên qeyranan de zayîner dibin. weke hêza serwer didomîne. Dîsa nikare bê înkarkirin ku li gel vê, dikin, lê yên ku zayanên weke sîstemek(sîstema kapîtalîst a cîhanî anku sîstema cîhanê) hatiye isînin, em dikarin cîhaneke bêhtir jarteker/eklektîk di utopyaya lîberal a kapîtalîzmê de qet kêm nabin. Her van hêzan, ku hewl hat dayîn bêne hewldanên ji bo pêkhatina wê zade- rengekî bêpayan çêdikin. Ev, karê pênasekirin weke hêzên modernî- gan/pîroz in, wan e. Wê berdewam bikin ku vê
14
bikin.
Diclepress13@gmail.com
-
-
-
-
-
Parastina cewherîn, weke saziyeke siyaseta demokratîk, di wergiriya sîstema konfederal de ye
Diclepress13@gmail.com
15
Xelek - 7
Destpêk: Fer’ewn Exnatûn (Ixnatûn) li ber kenarên çemê Nîl jiyaye. Derbarê dema desthilatdariya wî, di navbera dîroknasan da hinek cudahî heye. Hinek dema jiyana wî dikin 1377 heya 1358 b.z., hinek dikin 1375 heya 1358 b.z, hinek dikin 1370 heya 1353 b.z., hinek dikin 1369 heya 1353 b.z. û hinek jî dikin 1367 ayînî li Misirê pêkaniye, wî ayîna xwedawend Amûn (Amîn) ji holê rakiriye û li cihê wê ayîna xwedawendê yekane û yekem Atûn xistiye cihê wê,
canê), li herêmeka bakur-rojhilatê Mîdiya, li nêziya gola Ûrmiya jiyaye. Li ser dema jiyana wî jî cudahî heye. Hinek dema jiyana wî dixin navbera 1750 heya 1500 b.z. yan jî navbera 1400 heya 1200 b.z. û hinekên din dixin 630 heya 553 b.z. yan jî 618 heya 541 b.z. (Serinc: Kurdên me yên bûne. Belkî sedem jî ev be (wergêr)). estina xwedawendê yekane AhûraMezda (xwedayê xêr û ronahiyê) li nav Madan belavkiriye, û ayîna Mezdayî (Ezdayî) ya Ariyanî ji sihirbazî û -
“Derketina te di asoyê asîman da Dema tu di asoyê xawerê (rojhilat) Tu seranserê zemînê bi zîbaya xwe Tu zîbayî, zor çakî, bi teysî yî, balayî li Ronahiya te zemînê hembêz dike, û … Û dema tu di asoyê xaherê (rojava) Tarîtî mîna mirinê dadikeve ser … Û hemû ejdeha û mar dadakirinê bi
Lavaya Exnaton ya xwedayê rojê:
… -
Û dema tu - Ey Atûn - ronahiya xwe Axin Atûn (Exnatûn), yanê “hezkirê bûye, gotiye. Ev wek dua û dirûza Xweda Atûn, yan jî Aton jê razî . Li hêla din, pêximberê Madan nimêjê ye ku gelek gengaze, ev di - nimêjê da dihate xwandin. Evin hin
16
Diclepress13@gmail.com
… nîne ! … …
...
…
Ahûra-Mezda
…
rojane! ... -
Diclepress13@gmail.com
17
1- Kamiraniya rojê herdem bi tîrêje Em ji bo rojê nimêj dikin, ji bo ronahiya hemdem. Hespên wê pir beza ne Gava derdikeve. Gava roj germahiyê dide. Hemû xweda radiwestin. Bi sedhezaran ji wan. Û kamiraniyê hildibijêrin. Û kamiraniyê diyarî dikin. Ji bo zemîna ku ji Mazda da hatiye diyarîkirin. Û rûmetê diyarî rastiyê dikin. 2- Gava roj hiltê Gava ronahiyê dide zemîna ku ji Mazda da hatiye diyarîkirin. Ronahiyê dide hemû avan, Kan û jêderên avan û deryayan. Ronahiyê dide afrînberan. Û hemû giyanên pîroz.
Ji xêr û bereketan, rastî ya here nirxdare .
3- Û heger roj dernekeve
da heye? Gelo bandora her yekî ji wan li yê din bûye? Gelo
4- Yê ku ji bo rojê nimêj dike Ji bo ronahiya hemdem. Hespên wî yên beza
davêjin? Di xeleka dahatî da emê li bersiva van pirsan bikolin.
-
Jêder:
Ewên ku ji tariyê peyda bûne.
1- Mouris Roban, dîroka ramanên siyasî yên berhevdar,
Ji sihirbaz û remildaran.
Amer Suleiman, Ehmed malik El-Fîtyan, Hin semînar di dîroka kevnar da, rûpel 285. Firas El-Sewwah, bûyera Tewratî û rojhilatê nêzîk yê kevin, rûpel 56. Ebdulezîz Salih, rojhilatê nêzîk yê kevin, rûpel 216. 2-
… 5- Ez ji bo kamiraniyê nimêj dikim … Ez rojê pîroz dibînim. Û em nimêja xwe dikin Ji bo kesê ku nimêja xwe Ji Ahûra-Mezdayê xêrdar ra dike. 6- Wek serwerê herî nirxdar Ez ji bo roja hemdem hêvîdikim. Payedarî û nimêj, mezinahî û hêz. Roja teysîdar, xwediya hespên beza.
baweriyên ayînî li ba gelan, rûpel 137, Wiliam Langer, Ber345-
18
Diclepress13@gmail.com
mirov û ruhberan ev hemû wek day-
Di ola êzdiya de pir cejnên olî hene
ye, yê ku peyamberên wek Adam,
aste rêza here jor de, di nav felsefa civak û olan de ciyê here sereke û teybet digire. Ji ber ku xweda mirov ola xwe li ser navê Wî xwedayî sazçêkiriye û ziman daye wê, lewra li
jî bê binavkirin, ew nav her pîroze. wiha vedibêje: ku bi sazîbûna êzdeyetî bûne cejnên tradîsyonî ya vê olê. Di nava wan cejnan de, 3 cejnên sereke yên dikevin meha kanûnê hene: cejna yekê yê teybetmendîyên Wî yên pisporî peyHemûya li ber kirine sicûde dabûne, hinek ji navê Wî jî, yên bi cejna sêyemîn cejna Êzî ye. Êzî, xwe- zimanên netewên curbecur peyda Karê dinya bi destê wî ye bûyî ne. cejn tê wetaya aferîn û vejînê. Di qewil û beyt, duwa û drozgehên mijara here sereke û pîroze. Ji ber ku û qudreta Wî, kiriyamet û rehma Wî, avabûna gerdûna bi stêrk û gerikan, denge û cerba Wî, dayin û standinên bi lebat û xêrdariyê, giyan û jiyana
-
Diclepress13@gmail.com
ber, peymberên Xwedayê tê dîtin,
19 -
-
-
ew encamên polîtîkayên netewdewleta ne! Redkirina olên kevnar tê wetaya redkirina peyamberên kevnar. Hema ti ol van peyamberan
-
-
tê pîrozkirin. Di nava civaka me de pîroz dikin.
Dema demsala xwezakuj zivistana sar bi kawosa tarî destpê dike, mirovahî bi cajneka teybet Xwedê dikin bîriya xwe û dewa alîkariyê ji Wî dikin, da ku Ew wan ji kawosa xeter xilas bike
-
-
-
-
mala wî dewatî mêvanî kirî hebe, li Di nav êzdiyan de pir cara di van her
20
Diclepress13@gmail.com
amede disekinin. Bi berbanga înê gel cejn pîroz bike. Her maleka malbeta diçin mêvandariya hev û cejna hev êzdiya goristana miriyên xwe ziyaret û du pîroz dikin. Serlêdana cejnî, ji dikin. Li vir ji bo ruhê miriyan duwa malên miriyên wan demên nêzîk de çûne li ser dilovaniyê hebin, ji wan tê xwendin, eger oldar tine bin, bi malan destpê dibe. Pey wê re diçin malmezin an bi rîhsipiyen amedene malên mirovatî û cînarên xwe. Di duwa tên kirin. van serlêdanên cejnê de çawa ceRoja cejna Êzî, sifra cejnê li her malê jna zindîya tê pîroz kirin, wisa jî cejn tê danîn. Her mal hatina mêvana re miriya tên pîrozkirin.
Evara cejnê de bi giranî civak li malê cejnê xwe amedekirî hebe, li wê jnî tê dayin û cejn tê pîroz kirin. Wê Dua û Dirozge tên xwendin. Bi wê re cejn bi dawî dibe. Her kes bi hêvî dubare, xatir ji hev dixwezin û vedi-
Diclepress13@gmail.com
gerin malĂŞ xwe.
21
-
-
22
Diclepress13@gmail.com
roj rojîgirtin girêdayî peydabûna Ademe. Dibêjin Xweda qalibê Adem 3 roja de çêdike û di roja çara de ruh tê li ber qalibê Adem. Ji bo xatirê wan sê rojên qalibê Adem hati-
-
maniya jiyana bê xwerînî hîs dike. Ew kêmaniya ji ber
wan ji kawosa xeter xilas bike. Li gor salnama kurdî a
Di qewil û beyt, duwa û drozgehên êzdiya de, ked û karê Xweda, qûwet û qudreta Wî, kiriyamet û rehma Wî, denge û cerba Wî, dayin û
-
ragihandin û tê diyarkirin ku ew heman ew Xweda ye, yê ku peyamberên wek Adam, Nûh,
-
-
Diclepress13@gmail.com
23
-
K -
-
-
-
ETÎMOLOJIYA NAVÊN ADEM Û HEWA
-
-
24
Diyare horiyan
‘yabo’ bang dikirin. Îro jî
ji bavo’
Diclepress13@gmail.com
Diclepress13@gmail.com
25 çil rûçik û bîst baskên wî hene. Tê gotinê ku ew xwedayekî samiyan -
ketiye ew e. Hazzî: Xwedayî çiyan yê horî û hîtîtiyan + Hurr. heldî ‘hilovan, bilind’ Hazzîheldî Hazîzeld Hazazhel Azazhel Azazel ‘Xwedayê çiyan yê ‘hilovan û pîroz’ Hazzîzî/e ‘haj lê, jîr, bi hêz’, zalmî ‘pêyker’, heldî ‘hilovan, bilind’. Di Kurdiya hevdem de tê wateya ‘hêza hil(ovan)’ yan jî ‘hêzê lez’. jî hatiye bi kar înan û pêyiv bi pêyiv dike. Lê belê ji aliyê olî ve wateya wê hatiye guhorandin û buye dûlêr. Yan jî ew kesê ku mirovan ji dûlêran xwedayek navê wî Azîzos hebû. Wek stêrka subeh û êvarê dihate zanîn. Gorî baweriya mirovên wê ran dikir. Navlêka Azazel û Azîmûn ê Sabiyan nêzikî hev e. Koka nav Az- e û hevwateyê navê Adî ye. Her wusa wek azîm ‘hilovan, bilind, gewrebûye. Her wusa Di Quranê de Azîm yek nod û neh navên Xwadê ye. Azîm pir caran wek adîm tê bilevkirin. Diyare pêyva Horîkî Ad- bi zimanên samiyan wek az- tê bilevkirin. (Ji ber ‘ya ku zî(ppîni)yê dide Hepa’yê’. Pi- pirsgirêka dengvedana dalîn û zalîn) raniya navên keçên horiyan bi -Hep- Diyare koka navlêka Azazel jî wek at yan jî Hebat ‘ê dihate girêdan. Hazzî diçe li ser navê Adî. Mîna Tadû-Hepa, Gilû-Hepa, PudûHepa û Zîlu-Hepa û hwd.
pi ‘navlêkek ji yê dayîka xwedawend Hepayê’ derhati ye. Diyare hizir û ramana Adem û Hewayê hê ji Horriyan dest pê dike. Navê Zîpporaha keça Yetro ango nave hevsera Mûsa bi Zimanê horîkî û curbecur wateyan vî navî hene. Lê AZAZEL belê hemû jî nêzikî hev in. hêzekî mezin dayê. Yek ji wan Mînakî: Bi goreyî nivisên olî yê îbraniyan ketibû . Hepatê) + puram ‘berdestî’ zîpûra(h) ‘berdestiya ku nanê hepatê e. Heft seriyê wî wek yê maran,
26
Diclepress13@gmail.com
Azzael: DERDAĂŽL
-
-
-
ye. Azaradel:
Azariah:
ye. Azkael: Azliel:
Azariel:
Azrael:
Azarxurdad: Azdai: Azer:
- Azra’il: Azza:
-
Diclepress13@gmail.com
27
Derdayîl; yan jî Hurr./Kass. Turûh/ Derdayîl nav û deng ev in: 1. abûye. Her wusa:
2. Îsa: Xwedawenda çem û rûbaran 3. erdhel Derdayîl 4. ya dunya li bin erdê. 5. ye. 7. Κkûe: Xwedayekî bagarê yê li
8. Îssakî: Xwedawendek ya hîndûy an e. 9. hîndûyan e. 10. yê Hîndûyan Dhara ye. Durfên wî e. 11.
Ji ber vê egerê mirov dikare bi dilekî asûde biselimîne ku çavkaniya vî navî Zimanê Horîkî ye. Diyare ji horiyan derbasî nav zimanên samiyan jî bûye
yare ev nav yan jî navlêk di wêjeya
ye. 12. lêkan. Her waha navlêkê Dharadeia bûye Derdayîl.
Kurdî
13. 14 15.
ÎSRAFÎL hezaran salan heye. Demên berê Îsewraîl
Îsrawîl
mînakhel
28
Diclepress13@gmail.com
Lê belê ev nav di Zimanê Kurdî de wek navlêka maqûl ‘hilaw, zanyar, mezinê deveran, aqilmend’ tê bi kar mina maxim, maximus, Kurdî mekin anîn. jî di nav vê rêzê de ne. Ji van pêyvan Kahniya jêderk ya navlêkên Maqûl/ jî navlêka Mekail derdikeve holê. Mikaîl Xweda û Xwedawend xwedî xêz, erkdar û desthilatdar’ + Mokos: Xwedayekî adan û bereketê PHA *kai-lu- ‘rewnaq, bijûndar’= yê berya xiristiyaniyê. (Slavon) Molek: Xwedayekî samiyên rojava bijûndar’ Mikayîl ‘‘yê mînakî hi- ye û synonîmê Moloçê hibriya ye. lovan’ Mikal: Xwedayekî cîhûwar yê Hînd-Aryanî magha - ‘deshilatdarî, fenîqiya ye. bihêz, dewlemendî’. PHE *mag-no- Milkom: Xwedayê wesayetê yê ‘mezin, mekin’, Hitt. mekk-, mekki-, amorîtan. mekkai- ‘gelek, pir’, CLuw. maia Milkastart: Li Umm el-Amedê xwedayekî wesayetê piçûk e. Milqart: Xwedayê lehengiyê yê fenîqiyan.
Malik: Xwedayekî wesayetê yê ereban. SEMAÎL Hurr. zamma(r) ‘kilam, helbest’ + El = Zamael ‘helbestvanê hilovan’ yan jî tê wateya ‘semazenê Hilovan’ pêyvên sema ‘semah’ û hil ‘hilovan, homan’ jî Semaîl ‘yê ku lawijên El ‘Xwadê’ dibêje’ yan jî ‘yê ku semaha el’ pêktîne derdixe hole. Her wusa têkiliya vî navî bi lawij, semah û mûzîkê heye. Xweda û Xwedawend: Sama: Xwedayekî lehengiyê nedi-
Diclepress13@gmail.com
serdema bûye Šamaš Babîl’. Her wusa di
bi horîkî yan samîkî ye. Diyare bi Horîkî ye tiyaniya Gnostîkî de jêre dibêjin “xwedayê kor”. Semele: Xwedawenda Tarao-Frîgan e. Ew keça Kadmos ya mirîvan e û dayîka Dionysos e. Soma(puxte, essas): Xwedayekî piçûk yê hîndûsa ye. Ji ber ku navekî sereke yê olên semavî ye, lêkolîneran wateya wî navî yekser ji Zimanê Îbranîkî geryane. Her waha dibêjin bi îbranîkî tê wateya ‘hêza min ji Xwadê ye’. Diyare ev nav jî ji Zimanên Horiyan derbasî nav îbranîkî bûye. Dema bi horîkî pêyva kewira-nna ‘gewre, maqûl’ û îlîl ‘îlah, hilovan, Xweda’ bi hevra bên çespandin navê Kewraîlî ‘mezinê Xwadê, hilbijartiyê Xwadê’ derdikeve holê.
29
Bi goreyî Îslamê Cebraîl qasidê di navbera Xwadê û pêxemberan de ye. Wateya bi goreyî îslamê jî di Zimanê Horîkî de heye. Mîna: Bi yekheviya Pêyvên horîkî
(dengê l- di zimanên Hînd-Aryanî de bûye r-), Proto-Hînd-Aryan roc-
dema Akkadian navê wî bûye Gerra. Jabrû/Jebrû: Xwedayê Ezmên yê Elama ye. Kabeiroi: Xwedayên hesinkar yên yewnanan. Wek kurên xwedayê hesinkar Hephaistos tên zanîn. Tê gotinê ku ev xwedayan ji hêla
Naradatta: Keça Nara ye. Xwedawenda hînbûnê ya hîndûsa ye. Narasînha: Enkarnasyoneke dinê
‘ronak kirin, teyisîn’, Xurde Avesta roac - ‘ronakbûn, teyisîn’ , medî û farsiya kevn raucah/r-u-c ‘roj’. Partî rwc ‘roj’, brwc- ‘vexistin’, Khotaniya Xwadê’ Kebarîlî ‘yê ku agahiyên kevn rrûs - ‘rewnaqî, ronahî’, Sogdî rwc ‘roj’, Kurdî roj, ronahî, rûz, rûc wek Gebraîl û Cebraîl hatiye bilêvkijêderka pêyva nûr ji Hînd-Ewropî ye rin. Demên antîk li Mezopotamya û û ji mîtaniyan derbasî nav zimanên Yewnanîstanê bi vî navî xweda jî he- horî û samiyan bûye. bûn. Her wusa: jêderk û koka ronaîl û nûraîl her yek e. Ev nav ji despêka Wek nümûne: Gabija: Xwedawenda êgir yê lîy- dîrokê pêve heye û her wusa di waniyan. Ji bo gazî wê bikin diviya lîsteya jêre ya navê hin xweda û xwedawendan de jî xûya dibe. xwê bavêjin li ser pêlên êgir. Geb (erd): Xwedayekî misriyan yê li Nara: binerdê. hHîndê ye. Gibil: Xwedayê êgir yê Mezopota- Narada: Navekî enkarnasyona
Narasînhî: Xwedawend e. Dayîka komek xwedaya ya hîndî ye. Narayana: û îtaliya. Berya yewnanan ev xweda ye. ji hêla gelên Anatoliyayê jî dihate zaNarisah: Xwedayê ronahiyê yê nîn. manîhîsta ye. Narkisos: Xwedayekî piçûk yê - yewnana ye. Nataraja - Nereus: Xwedayekî piçûk yê yewnrin. Gelo jêderka pêyva nûr ‘ronahî’ ana ye û di deryayyê de dimîne. Xwedayê cihana binerdê yê bi samîkî ye yan na? Ev mijar hinekî Mezopotamya. û kurdî ro(nahî). Koka ango jêderka Nîrtî: Xwedawenda tarûmarkirin ro, ronahî bi Hînd-Ewropî ye. û tarîkbûnê ya Hîndê ye. Di Rig-VeMînakî: Pêyvên PHE *leuk- ‘ronahî, biriqîn’
30
Diclepress13@gmail.com
-
Di dêstpekê de ez dixwazim xwe bi we bidim naskirin: Navê min Mencol e . Navê Hevserê min ji Noh e, Nohê Hezemê siwarê
-
li wê derê di navbera salên 1650-
-
-
Diclepress13@gmail.com
Mirov bi tena serê xwe nikaribûye jiyana xwe berdewam bike. ferdê ku ji civaka xwe qut bibaya, ew mehkûmê tinebûnê dibû. Lewma civak li ser bingehê têkiliyên hevxwînîtiyê dikaribûn li ser piyan bimîne. Ji ber vê egerê bi hev re tevdigeriyan, -
31
yan. Axx axx Mêncolê rebenê dilezinê dike û nakê xwê bi siwarê Xeû pencîh siwarên Hiniz û Cewalan dora kurê Hezem dorpeç kirin, Hêjayî gotinê ye di wê kêliyê de kurê Hezem li dijî dagirkeran bi tena serê
-Xidir ji li benda rojeka wisa bû. An Kurd, Ereb, Xirîstiyanî, Kurden Êzidî , li gorî mercên mêraniya wê demê, kî Elewî û misilman tevde dijiyan. Kesi zora kê bibe, diviya serê wî jêbike. ji kesire nedigot felan û bêvane. Her kesi rûmet ji hev re digirt. û Cewalan bû, wê demê ketibû bin tesira Osmaniyan û her serê demekê zalê) mihîna wî bînin xwarê” Bi heyf - riman Xezala kû Hezem Bavê Noh bi ceh û genim xwedî dikir, di bin Noh û talanê me ji kokê ve dan ber xwê û wî kete min, yek ser hat ji min rê got koçerbûn û xwedî gelek sewalbûn. xelasbûna min nema caniya Xezalê Hiniz û Cewalan hatin gelek keriyên sewalên me dan ber xwê û bigote wî, ku rojekê dê serê wî jî bi wî û avetin ser erdê. Hawar hat ji Kurê Hezem re ku li talane me xistine û
Noh pirsî “ki ye ew kese kû karibê zora min di meydana Meran de bî
demekê her serê çend kêliyan em li ran û komên cenazeyan dihatin. Êdî -
jêkir, ew jêkirina seriyan iro jî em di min avet serê her du zarokên min û Filimên Hollywood de dibînin. Filimek li Hollywood tê çekirin bi navê zivirî û ji min re got, “êdî tuxmê Kurê (Highlander ) tenê yêk dikare sax bi- Hezem nema, min ocaxa wî tefand ji vê dinê.”
Xezalê (navê hespa wî) ji tewilxanê warên Hinizan û Cewalan ji ev yeka Evdiyê Milhêm wê tola min li erdê ha famkiribûn, Noh bi birindarî ket tenê li dûv talankaran ket. Min got erde êdî micala wî nema.Ez digiri- Noh, “ew kesê ku bikaribe min bixwezî ji xwe ra Xwedê re, min ha- yam min li xwe di xist, min dikir ha- kujê, hîn ji dayika xwe nebûyê”. Wî war le bahwer bikin rehma Xwedê bi ciwaniya Xezalê siwar bibumê û li û avet li ber linge min. Min xwe avêt dûv hevserê xwê Noh biçuma. Min - ser, ez bihitîm, min dikir zûre zûr, bi destê herdok Zarokên xwê girt û
wê rojê siware mala bavê min, Kurê
Xidir zora Noh bir, Noh serê xwe je çavên bûkan kêkê Hebabê digeri- rê direj kir, berî ku serê wi jêke Noh
32
Diclepress13@gmail.com
Mirov bi tena serê xwe nikaribûye jiyana xwe berdewam bike. ferdê ku ji civaka xwe qut bibaya, ew mehkûmê tinebûnê dibû. Lewma civak li ser bingehê têkiliyên hevxwînîtiyê dikaribûn li ser piyan bimîne serê min, ez rabûm min dît ku baqên keziyên sor wek li ezmanê heftan li Gergeriyan geriya, xelkê perdeyên bala min lebû dinya xilefa biharê bu kalekala berx û miyan bû, tozê toz hilaniye ber sim û lingên hespên Si- ma Hinizan li ser sinorê wan sekinî war û peyayan, mîna ku mij û hêzima giran dakeve devê Geliyan. pirs û suwalan bikê, hema li erdê bi re got da ku destûra wî bide. Dema daxwaza desturê nekiriye, Evdî got,
wazek Kurê Hezem ji min hebû biseXezalê Noman ji tewilxanê derxist
- el-Xidir bersiv da û got, “Noh got got, “ev diyariya Noh ji bo te ye, wî - kenîm min nizanibû ku di kurdan de keremke bigre.” -
Diclepress13@gmail.com
33
Stran:
...
34
Diclepress13@gmail.com
-
-
Wek çawa tê zanîn, cîhan ji takeke-
-
san pêk tê, her kesek bi karîn, îrade, -
-
-
-
-
Komîn çi ye? sade pênase bikin, em dikarin bêjin
Diclepress13@gmail.com
pêdivî. Peyva Komîn a Fransî di sedsala 12emîn de derket ji Communia Latîniya Medieval ve çê bû, ji bo kombûneke mezin a mirovan ku jiyaneka hevpar dijîn; ji komunên
35
di têkiliyên mirovan, kar û rêbazên peydakirina nan, xwarin û pere çê bû, ev yek jî mirovan ji hevdû dûr xist û jiyana hevpar berev kêmbûnê ve diçû. Sedsala 19emîn pir hewilên pêkanî-
hewilan nêzî hewilên pêkanîna jiyaKomîn di dîrokê de na hevpar a komînan dibûn. Civata Oneida ya Kirstiyan, Koloniyên Rastî em nikarin bêjim komîn çawa Amana, herdû li dewleta Amerîka, pêk hat û kê ewil car di dîroka miro- dû mînakên jiyana komunal in. Di vahiyê de çê kir, lê belê em dikarin dawiya sedsala 19emîn de, di sala 1871ê, li Fransa çalakî û weke mînakên komînê. Ezê li vir dû nav hewlên siyasî û civakî de bo Ewelîn forma komînan di serdema pêkanîna komînekê. Ji 18ê Adarê Neolotîk derkeft di nav klanên ku bi heya 28 Gulana wê salê komînek a çandinê. Li van demên dîrokî de karê
navbera Fransa-Prussia çê bû û Parîs rastî demên zehmet û nakokî pêk
Peyva Komîn a Fransî di sedsala 12emîn de derket ji Communia Latîniya Medieval ve çê bû, ji bo kombûneke mezin a mirovan ku jiyaneka hevpar dijîn; ji komunên hevpar de ne
36
Diclepress13@gmail.com
hukm û deselata dewleta Fransî qebûl neke. Çima Komîn bûye mijarek ku ev qas tê behskirin? Komîn ne tenê wek alaveke birêvelê aliyê siyasî ve jî di nav de heye. ji zimanên ji dara zimanên latînî ji Mebest li aliyê siyasî ewe ku komîn wateya lihevkirinê û têkilîkirinê bi - hevdu re tê. Wiha em dizanin ku -
Çima Komîn girîng e?
dibe û rastî zulmê tê. Lê belê tu kes kar dike. Ev system rê nade ku zulm -
Normalde jiyan di nav sîstema deweltê û sermedariyê civakê qet û let dike, parçe parçe dike, û mirovan ji hev dûr dixe. Mirov ji hev dûr diken ji ber ku pergalên dewlet û sermayedariyê wiha tên avakirin
Diclepress13@gmail.com
37
Yek ji xalên girîng demokrasî û azaidye ku pergala komînan peyda bicihkirin, ji ber ku ne deselat, ne dike. Dema ku gel bi xwe ji nav xwe dictator, ne zana û elîte, û ne dewde hevsrok û komîteyên birêvebirinê hilbijêre û pê bîne, wê demê demokrasî pêk tê, demokrasiya rasterast, û ji berk u normalde komîn bijêran nas dikin. Xala duyemîn ku girêdayî xala yekemîn e, ewe ku gel xwe birêve dibe bi awayeke dîrekt û rasterast. Di pergala dewletan de serokwezîr, wezîr û parêzgar kar birêve ku bikaribe li ser pirsgirên jinan bisebiryayan di destê wan de ye, û di bi kine û jinan bi hêz û îrade bike. Tu hukmê rûdinin. Lê belê, dema ku gel rêveberiya xwe bike ev diyarde namîne. Ev yek jî xala sêyemîn tîne pergalên sitemkar. Ev core pergal ji aliyê dewletê pêk tên, lê belê dema ku pergalek cuda û derveyê kontrola dewletê hebe, wê demê sitemkariya dewletê jî namîne. Meseleya ku gel xwe bi xwe birêve dibe ne tenê zulmê dûr dixe, lê
ewe ku gel xwe bi xwe birêve bibe. xwezayea xwe hebûnek civakî ye, mexluqeke ku hez ji têkilî ligel kesên din dike û pêwîstiya insan jî pê heye
bêsebir û nerihet dibe. Ev kar jî karê pergala kaptelîzmê û dewletên serji yek dûr bixe. Dema ku mirov ji têkilyên xwe ligel malbat û dostan, ligel hevkaran û ligel xwebûna xwe jî. Hêdî hêdî, mirov xwe ji dest dide û dibe amûrek di nav pergala kapîtalîzm û sermayedariyê, amûrek bê rih û bê hebûn. Lê belê, komîn mirov Xalek din jî ewe ku normalde jiyan di nav sîstema deweltê û sermedixe. Mirov ji hev dûr diken ji ber ku pergalên dewlet û sermayedariyê wiha tên avakirin ku civakê bike
bi hevdu girê dide, û mirovan vedibidest dikeve. Wateya vê yekê ewe gerîne xwezaya xwe. ku dema ku pergala hukimê ji vê ...
38
Diclepress13@gmail.com
Mijara jinê, mijareke girîng û dîrokî ye. Mijara ku herî zêde ez jî li ser radiwesim, mijara jinê ye. Heta niha li ser mijara azadiya jinê xebatên me yên pir cidî çêbûn. Wê ji vir û pê de jî ku em hewl didin di mijara jinê bikin hene, ev jî pir girîng in. A yekemîn; ji û bidestxistina hêzê ye. Divê, jin ji hêla bîrdozî ve çalak be. Ya duyem; divê jin rêxistina xwe bi xwe ava bike, bigihe asta xwe birêxistinkirinê. Ger jin di van her du mijaran de gav bavêje, wê bikare di qada azadiyê de jî gavên girîng bavêje. Li gorî min ger azadiya jinê pêk neyê û azad bibe. Azadbûna jinê, ango li hember çanda heyî azadbûna wê, heyî ve pêk were. Lê ev jî pir zehmet e. Ez jî dizanim ev pir zehmet e. Têkîliyên heyî bi giranî li ser radeya destdirêjî û bi taybet bi destdirêjiya li ser bedena jinê ve hatiye sazkirin. Di nava çanda heyî de zilam, jinê weke bedena ku dikare li ser destdirêjiyê bike dibîne. Zehmet e ku zilamek di nava mercên heyî de xwe ji van pak Heta ku jin azad nebe, wê zilam jî ji Têkîliya jin û zilam ne meseleyek biyolojîk e, bi temamî di eksena des-
Diclepress13@gmail.com
thilatdarî û siyasî de ye. Dema em dîroka pênç hezar salî serve dikin, ya rastî bê îktîdarkirina jinê ye. Ev ji aliyê zanistî ve jî wisa ye. Ez mijara jinê girîng dibînim. Koletî û azadiya jinê pirsgirêka herî girîng a di civakê koletiya jinê, ji koletiya civakê herî xirabtire. Di nava çanda heyî de pir zehmet e ku jin bikaribe xwe azad bike. Ji ber buyereke zehmet e. Ez vê, ji xwe jî dizanim. Ji zaroktiya min ve aliyeke min a nakeve bin siya kesî, daxwaza azadbûnê heye. Ez hîna jî wisa me. Tevî vê jî ez her roj hewldana xwe azadkirin û parastinê didim. Lewma xwe azadkirin û parastina azadiya jinê hîn zehmetir e. Dikare bê gotin ku bê derfete. Ji ber bi modernîteya kapîtalîst re di
39
de bi jinê re jiyîn girîngiyek mezin dixwaze. Wisa bi xwestin, gerîn û xajî taybet” ve, bi zarok an jî bê zarok, bi hev re jiyînê re, ne pirsgirêkek ku were çareserkirine. Ji bo çareserkirina vê pirsgirêka ku quncika serî ya dil û mejiyê pirsgirêkên civakî dagir kiriye, nêzîkbûneke zanistî, felsefî, etîk û estetîk dixwaze. Di serdema me de di nava mercên modernîteya kapîtalîst de bi jinê re hevjiyana azad, berpirsyariyek mezin dixwaze; jiyaneke ku hêza nêzîkbûna zanistî, felsefî, etîk û estetîk dixwaze ye. Ger nava serdema modern de dijî neyê zanîn, hêza nêzîkbûna etîk û estetîk neyê raberkirin, çi cure bihevrebûn bê gotin jî, jiyana ku were jiyîn wê,
jinê ew qas mezin e ku, zehmet e bo jiyan neyê windakirin, divê di serî rabe ser piyan û azad bibe. Belê, ez nabêjim jin nikare azad bibe û estetîk (a bedew )a bi jinê re pêk û li ber xwe bide. Lê, azadî û azad- were. Dahûrandina nasnameya jina ku her cure koletî di kesayeta wê de kole ve girêdayî ye. Her dem aliyeke hatiye ceribandin û pejirandiye re, jinê tim li ber xwe dide heye. Gelek di doza azadî û wekheviyê de kirina taybetmendiyên jinê ku bi zilam re tinene, hene. Hinek aliyan de ji zilam bingehîn ê bûna zilamê rast, biexlaq û bedew e. Ger rêzikên di nava parazbo azadbûna jinê xwe binase. Ger ketin çi qas kûr be, ji bo azadiyê jî bê fêmkirin ku gelo ez çima girîngiyê divê berxwedan ew qas kûr û mezin be. -
berpirsyarî girtiye, neçare fêm bike ku, ji bo di hemû qadên civakî de di asta tê xwestin de hêzbûn û azad-
pratîkên zanistî, felsefî, etîk, û estetîk, di nava zihniyet û saziyên netewa demokratîk de jîndar bibin. JIYANA MIROV ANCEX DIKARE BI AWAYÊ CIVAKBÛYÎ AZAD, ku cînseltiya bîyolojîk jî dixe ) a ku Çi li derve çi li hundir, çi di malzaroWEKHEV Û DEMOKRATÎK WERE modernîte di eksena desthilatdariyê ka dayîkê de, çi di her kêliyê de û li JIYÎN are bi awayê civakî azad, wekhevî ( Pirsa herî zêde tê mereqkirin jî der- di nava cewaziyan de ) û demokratîk bi nivîsa gelek bergan li ser pirsa bi rast werin fêmkirin, wê jiyan bi jinê jinê re çawa bê jiyîn rawestiyam. Bi re hîn biexlaq û bedew were jiyîn. ne. Ji bo rastiya van were taybet di nava mercên modernîteyê Lewma her jin û zilamê parek ji
40
Diclepress13@gmail.com
Di serdema me de di nava mercên modernîteya kapîtalîst de bi jinê re hevjiyana azad, berpirsyariyek mezin dixwaze; jiyaneke ku hêza nêzîkbûna zanistî, felsefî, etîk û estetîk dixwaze ye
gotin û çalakiyên civakî yên cur bi
DI NETEWA DEMOKRATÎK DE HEVJIYANA AZAD -
-
-
-
-
42
Diclepress13@gmail.com
-
Têkîliya jin û zilam ne meseleyek biyolojîk e, bi temamî di eksena desthilatdarî û siyasî de ye. Dema em dîroka pênç hezar salî serve dikin, ya rastî bê îktîdarkirina jinê ye. Ev ji aliyê zanistî ve jî wisa ye. Ez mijara jinê girîng dibînim Ev diyarde di nava gelek civakên ku
-
PKK
ve rizgarî û azadiya civakê bi rizgarî
kiya herî zêde pêdivî bi dahûrandinê
-
-
behsa hewldanên bi vî rengî kiribû,
-
sereke ne, ewlekarî û xwe xwedîkidivê bizanibe bê xwediye, xwediyê -
-
Diclepress13@gmail.com
43
Cînseltiya jinê tenê bi awayê bîyolo-
-
-
-
-
-
-
-
-
44
Diclepress13@gmail.com
NETEWÊN MODERNÎTEYA DEMOKRATÎK NE PROJEYÊN KU BÊ JINÊ WERIN PÊKANIN
Li gorî min ger azadiya jinê pêk neyê ne gengaz e
Ya herî rast ew e ku nêzîkbûna ji jinê
bîne û azad bibe. Azadbûna jinê, ango li hember çanda heyî azadbûna wê, dikare bi rexneyên
û hewldan hebe jî, ji sedema pirsgirêk û têkîliya di nava diyardeyê de, çareseriyeke manîdar û azadîxwaz pêk naye. Nasnameya herî radîkal a azadîxwaz jî, bi nêzîkbûna ji jinê re an jî di nava yekparebûnê de bi fêmkirin û derbaskirina sazûmaniya têkîliya jin û zilam ve gengaz e. Ji aliyeke din ve jî divê were fêmkirin ku noya ku bi hemdembûnê re tê tevlîhevkirin ve bi qasî misqalekê jî, rê naye girtin. Bi qasî koletiya li vê qadê,
heyî ve pêk were. Lê ev jî pir zehmet e
kuraniya azadiyê derdikeve holê. Yên ku di azadiya jinê de, ango xwe azadkirinê de gav ne avêtine, nikarin ti qadên azadiya civakî û siyasî de jî çareserker û veguherîner bin. Divê
starê yên li bajaran têne hizirîn, bêhtirîn pêwîste qadên azadiyê jî Seyrangehên Çandê yên Jina Azad dibin. Sedema binesaziya dibistanên pergalê tê zanîn ku malbat zarokên xwe yên keç nadin xwendin û perwerde nakin, lewma ev Seyrangehên Çandê yên Jina Azad dikare li gorî pêdiviyan ji bo zarokên keç û jinan bibin qadên perwerde, hilberîn û xizmetê ya rola stargehên jinê ên hemdem. Tê gotin ku bê jinê naye jiyîn. Lê bi jina heyî re jî naye jiyîn. Di wê baweriyê de me ku têkîliya heta qirika xwe ketiye nava koletiyê ya jin û mêran, têkîliya herî kur difetisînê ye. Wê demê hêza ku ji qeyrana dawiya pergala kapîtalîst û ji evînên rastî û mezin dihatin hêvîkirin, li kîn, ez bawerim ji karên herî eslî û pîroz ên qehremanên rastiyê yên ku dil dane evînê û serî li ber de dane ye. ‘ji bo we waqif vekiriye we pîroz dikim. Gavek bedew e. Ev waqif ne tenê ji bo jinên Kurd, divê bibe cihê jinên Kurd, Tirk, Ewrûpa û tevahî cîhanê. Divê ev der weke Aqademiya Azadiyê were nirxandin. Rapor û nameyên beriya niha jinan ji min re nivîsandî hebûn. Ez hevpeyvîn, dengê hatine girtin û dîsa nirxandinên ku min li vir kirine diyarî wan dikim. Bila weke dibistana Azadiyê bikarbînin. Divê destê zilam û jina kirêt li wan deran nekevin. Wê nûnertiya xeta dîroka 10 hezar salî bikin. Hinek zarokên bêkes ku min pir ji wan hez dikir hebûn. Dîsa hinek zarokên xwe li Tirkî û Îranê
azadiya ku dualîteya zilamê serdest û jina kole derbas ne kiribe, nikare nasnameya azadî ya rast jî saz bike. ew têkîlî ji bingeha pêdiviyên biy- Divê ev jî weke xisleta herî bingeolojîk û bêwate çavkaniya xwe di- hîn a azadiyê were destgirtin. Ger gire pêk hatiye. Beramberî vê di nava têkîliya milkiyet û desthilatdariya li PKK û KCK’ê de ti caran di pratîkê de bihevrebûnek çênebûye, gelek keç û zilamê azad jî pêk naye. xortên ciwan ên koleyên duh, di Sed sala me weke dema civakî ya avakirina netewa demokratîk a gelê bilindbûna vîna jina azad dîtin a herî xwe de hemû bi hev re, bi evîneke rasteqî ne. Dibe ku ji bo jinan saziplatonîk karên gelek mezin serdixin. yên mayîn de yên sed salan pêwîst Bi vê re jî dipeyîtinin ku kesayetên çi bikin werin avakirin. Dibe ku pêdiqasî bihêz in. Di vê mijarê de bi se- vî bi Partiyên Azadiya Jinê hebin. dan nirxên me yên qehreman hene. Rêgezên bîrdozî û polîtîk ên bingeEv qehremanên pir mezin ên xwe keç û xort bikin bi komên 40-50 kesî gihandina Mem û Zînê de ser hênceta van partiya ne, hem jî erka ve wan zarokan bigirin û perwerde wan a sereke ye. ketine. Divê ji bo girseya jinê ne weke malên
Diclepress13@gmail.com
45
set a Ciwanên Welatparêzên Demokratîk. Dikare li vir ji çand heta huner, ji siyaset heta wêje her xebat were kirin. Rêxistina ciwanan nikare weke berê teng, tenê bi xebata ciwanên xwendevan re sînordar bimîne. Divê ciwanên gundî, karker û heta ên bêkar jî bigirin nava xwe, ava bikin. Weke min gotî; divê yekîneyên ciwanên bêkar
herî dijwar re rûbirû dimîne, divê di vê zanebûnê de be. tevgera dewletbûna jinê ye. Berovajî vê bi binesaziyên ye, civaka demokratîk, azadiya jinê û ekolojîk esas digire, dewletgerî bi xwezaya jinê re lihev nakin. Lewma divê, -
syalîzmê de jî heye, riya ber bi azadî û wekheviya azanû bibin cihê perwerdeyê. Divê ji bo dayîkan jî bibe cihê perwerdeyê. Divê weke dibistanekê; dibistaneke ku ziman û dîroka xwe hîn dibe, projeya jiyana azad li van deran jîndar bikin. Ez ê nebêjim stargeha jinê. Çawa ku,
serkeftiye. Tevgera jinê ya ku demokrasî dest nexistiye, nikare azadî û wekheviyê jî dest bixe. teya demokratîk a herî rast û bi çalak e. netewên modernîteya demokratîk ne ew projeyên bê jinin ku werin pêkan. Ji bilî vê di her gavê de bi jinê re bi parvekirina za-
wê derê bi çanda xwedawend a bêhempa ve jîndar bikin û wê bigihînin asta xwedawenda. Bila di nava jiyanê de weke xwediyê hêzê li ser axa xwe, li ser lingê xwe bise- ve avabûna wê de jî, pêwîstiya hêza komînal a jinê heye. kinin. Bila xwe bi tenê ne hesibînin. Bila xwedawendên
cuda aîdê xwe vekin. Bila maleke wan a mezin hebe. bi xwe ye. Civaka demokratîk, civaka ravekirina zihin û Divê di nava vê mala navendê de eywanên weke sînema vîna azad a jinê ye. Pir vekirî modernîteya demokratîk,
46
Diclepress13@gmail.com
A: Ehlam Hecî
-
K ye, di fermana 3 Tebaxa 2014 an
-
Deme ku Ferman çêbû 7 hezar
-
fermana 3 Tabaxa 2014 an de jin
Diclepress13@gmail.com
47
-
-
-
48
Diclepress13@gmail.com
-
-
-
-
Diclepress13@gmail.com
49
-
-
-
-
-
-
S -
50
Tirkên Ciwan di
Diclepress13@gmail.com
ya xwe li ser serê gelê wî zêde dikin û Teha Nehirî ye ku ew jî nevîyê hezbi siyaseteke dijberane Kurdistanê jî ji hemû aliyên aborî û civakî ve Gîlanî(1078 - 1166) ye. Kesê yekê pêk dest bi organîze û amadekirina bûye ku ber bi bakurê Kurdistanê çûye û herêmek di nava çiyayê Ûbeydullahê Nehrî berevajî gelek girêdayî Colemêrgê avedan kiriye
Kurdan dane
nihayeta îstifadê ji wê meqama xwe ya olî-meinewî distîne ku pirsgirêka Kurdan jî pêre çareser bike. Ew wek kesekî civaknas û siyasetmedar sinorên Îran û Osmanîya ne.
herî navdar yê malbatê di dirêjahiya dulqadirê Gîlanî ye ku di rûberekî
rêz û qedirekî bilinde. Kesê duyê intrîn zaniyarên cihana îslam di lahê Nehrî û Xelîfe Mewlana Xalidê Kurdistanê da bû ku di demeke kurt a jiyana xwe de bû destpêka pêva- qesra wî li gundê Nehriyê salên dirêj joyeke siyasî a nû di xebata siyasî a cihê desthilatdariya herêmî a wê gelê Kurd de. Ûbeydullah kurê Seyîd
Diclepress13@gmail.com
hurmeteke mezin raberî wan diki-
51
kes dibûne mêvan û ji bo ziyareta wî ji rêyên dûr dihatin gundê Nehiriyê.
sinor heya roja îro jî berdewame. Nêrînên dûrbînane
-
-
Farsî wiha dinivîse: civakî a herêmê jî mirovekî agehdar bû.
nedared hîç eqvamî diger
dike û dide diyarkirin ku ger ew hevgrtî bûna yê di cihanê da bibûna
-
gotin ku heta hissên neteweyî di
-
Tebrêzê jî ketiye jêr tirsa wê hindê ku -
-
reseriyê zanîye.
-
-
52
Diclepress13@gmail.com
Di derfetekê de ew bi kincên taciran û bi awayekî nepenî ji Istenbolê derdikeve, dubare xwe digehîne Nehriyê ku bikare hêza xwe ya ji hev belavbûyî car din kom bike û ji nû ve bidomîne, lê vê carê berî ku amadekarî bên kirin, dewleta Osmanî pêdihese. Bi waliyê Wanê re hêzek bi çend kesên malbata xwe (du kur û hevsera wî ) dibin bo Istenbol û dikin. Wan berê jî azmoneke wiha bi mîrê zanîn ka çawa bi dûrxistina lîderên wiha mezin û xwedî xanedan re dikarin bandora wan li ser xelkê kêm bikn. Qesra Nehriyê
Sidîq hatiye çêkirin. nebûn. Lê Nehrî navendeke mezin ya olî bû û di warê aborî û ticarî de jî ji herêmên derdora xwe re weke navendekê dihate hesibandin. Tê gotin ku hingî pêncsed dukan têde hebûne û navendekî mezin ji hucreyan bo feqî û xwendevanên
Endamên din yên malbatê rêya wî didomînin. Bi wateyek din dulqadirê Gîlanî ji wira vegerî û rêya
Diclepress13@gmail.com
53
-
-
-
-
-
ew
Sedemên têkçûnê
-
- amade bûm -
-
-
-
-
54
Diclepress13@gmail.com
Çendî zor e Çendî giran e Hîna... Hewar lo mamo Li me ferman e
Diclepress13@gmail.com
55
-
-
-
-
-
Nav -
56
Diclepress13@gmail.com
zaravayeke
-
-
-
-
-
-
-
-
Diclepress13@gmail.com
57
manayê re heye, hinek ji wan di destpêka sedsala 20’emîn de koçê Haymanayê bûne. Hinek gundiyên -
Narman
Pêywendiya wan bi Haymanayê re heye, hinek ji wan di destpêka sedsala 20’emîn de koçê Haymanayê bûne. Hinek
Veysor Oltî
sedsala 17’emîn bûye. Çand
-
Tortim bipiranî misilmanên sûnî ne, kêmtir ji wan, ên li Çankiriyê û Boyabatê elewî ne.
-
Anatolya dedora Haymanayê û bakûrê yan jî mirinek bi rumet.
58
J
Diclepress13@gmail.com
-
-
-
-
-
Diclepress13@gmail.com
tarîtiyê de nemîne, ez ê bêjim û rastiyê ragihînim, bila her kes me nas bike û xwe di vê warî de mezin dikir.
59
lê yek roj ji xetê venegeriya, digot, dem an
rakirina tolê ye. û îsrara wî ya domandina xebatê bi rihê
-
zorê dest pê bike ango di 15‘ê Tebaxa
Ajansa Nûçeyan a Hawarê him wekî
kamîreya wê hildigire, bi gotina ‘Ez ne û bi enrejiyeke tijî û sozdayîneke nû bi
bi civakbûyîna xwe dihat naskirin, di
xebata xwe mezintir kir û berê xwe da
kir û yek roj serdana xwe ji wan qût nedikir. ya rizgarkirinê radighand. dirê min de çêkir, ez li gelek cihan ge-
-
Xabatê hevreyê me di carçoveya xaka 2016‘ê berê xwe dide xaka Êzidxanê di nava sal û nîvekê de xebateke mezin belge kir. Her wiha nûçeyên bi bon-
ji bo te bînînim dikarim, li hemberî hemû zoriyan bidin ber çavan. Ji bo wê nabêjim xatirê te. Ez ê carek din ne bi hezaran carên din werim ji bo dîtina te. cih bîr û baweriya hevalên xwe, bi rihê hevaltiyê alîkariyan hevalên xwe dikir, hêz û moral dida wan. Ji b er vê yekê ji -
ibû, kirin û bi kamîre û pênûsa xwe rastiya xayînan û siyaetên wan ên qirêj hawayî yên hêzên dagirker Tirkiyê li ser xaka Êzidxane bi belge kir. Li gel
û xemgîniyê de bi derdorê re hevpar.Li
û sistema avabûyîn û rêxistinbûyîna
nexwasim, kesên mîna Ebû Leyla,
êzidiyan li vir rake û rastiya wan hovane ragihîne, xebat kir. çeteyên hov direviyan parve dikir. Ji ber ji wan koçberan e, nêz dibe. Zarokên koçber her hembêz dikir bi destê xwe û xwarin û vexwarin dida wan. ma havînê de li jiyanê nû digeriyan radighand û bû dengê rêwiyên jiyanê, lê bê bext li wan bizîvire û dengê wan bide bitemirîne.
berevajî dikir, bi nûçeyên xwe gel Êzidî
hezkirina welat, zarok, hevaltî, xweza
‘Ez û Denîz bi hev re ne‘
-
java xwe qût nekir caran caran serdana wê dikir û heta jê hatiba hemû dostên wê ziyaret dikir.
hawara rêwiyên jiyanê radighandin
dermanê birînê, evîndarê welatê xwe heval, zarok û nasên we oxir dikin, di oxira we de hevalên we soza xwe bi we û pênnûsa we li erdê nehînên û v xeyatên te yên nîvco mane temam dike.
60
Diclepress13@gmail.com
Cangoriyê azadiyê Ednan Silêman;
bi nasnav Berxwedan Tolhildan, navê Bavê wî; Bapîr Elî Zilfo ye, navê Dayika wî; Ezîme ye. Berxwedan Tolhildan di sala 1987 de di hemêza ye nas kirin, bi vî rengî di hafîzeya
-
azadiyê. -
-
Diclepress13@gmail.com
61 -
-
Soza min ewe ku ez nayĂŞm heya ku
-
-
-
-
-
62
Eger kuxika we ji 3 hefteyan zêdetir dewam bike!!
Diclepress13@gmail.com
-
Kes zêde guh nade kuxikê lê di binê
nan hene. Doktor dibêjin ku kuxika -
- rizgar nebe.
Diclepress13@gmail.com
Nok, bedenê ji seretanê jî diparêze
Zanyarên tenduristiyê dibêjin ku divê di hefteyekî de du car nok bên xwarin. Di nava nokê de bo nûkirina DNA yê û sentezê, têra xwe folata heye. Bi vê sedemê DNA nahêle ku hucre di forma kanserê de biguhire û avahiyê diparêze.
63
Nok bi taybetî bedenê ji seretana memikan diparêze. Di nava nokê de kalsiyûm, magnezyûm, potasyûm, selenyûm, paxir, çînko û hesin heye. Ji aliyê vîtamîna A û betakaroten de gelek dewlemend e. Selenyûma di nava nokan de, destekê dide bedenê da enzîmên di nava rodiyan de nehêlin ku jehra bedenê ya ku dibe sedema sere-
cara zûtir zêde dibin û bi wê sedemê seretanê” hat dîtin bo hucre biyosentez bikin, bêhtir pêdiviya wan bi gulataminê heye. Ev Zanyarên tenduristiyê rêyeka ku jî asta tevgera ACST2yê bilind dike. nahêle hucreyên seretanê xwe zêde Lêkolîner enzîmeka sentetîk ya bi bikin dîtin. Bo hucre mezin bibin, pêdiviya wan bi enzîma gulatamînê heye û dema ji vê enzîmê mehrûm yê bloke dike. Di labaratuarê de, bimînin nikarin zêde bibin. Zanyarên tibê hucreyan ji enzîma gulat- ceribandin hatin kirin û enzîma creyan digrin. mezin bibin û zêde bibin. Bi xesara Li Amerîkayê li zanko ya bi navê oksîdankirinê kirin ku hucreyên Vanderlitê, li navenda Tibê, zan- kanserê bimrin. yarên tibê çêbûna ptoteîna ACST2 Hat ragihandin ku encam dikarin di yê bloke kirin ku blokên hucerayan tedawiya seretanê de(kanser) bên yên gulataminê hildigrin, di blokeki- bikaranîn. Encamên lêkolînan di rina wan de biserketin û hucreyan kovar abi navê“Nature Medicine” de hatin belavkirin. Zanyarên tibî ragihandin ku hucreyên seretanê ji yên normal du
tanê, bandora xwe li bedenê bike. Hem selenyûm nahêle di bedenê de tumor çêbibe. Nok nahêle ku di rodiyan de bakterî çêbibin û destekê dide bakseretana (kansera) kolon û maqatê kêm dike, sîstema hezmê diparêze û mîdeyê xurt dike.
digrin
64
Hevserokê (PADE) Emer Salih girker li rojên pîroz ên gelê Ezîdî
Diclepress13@gmail.com
-
Tirk a dagirker di 15’ê Tebaxê de li pêk tê”.
-
A: MÛRADA KENDA
-
Dewleta Tirk a dagirker 13 Kanûnê
-
-
‘Rojên pîroz yên Ezîdiyan tên -
-
Diclepress13@gmail.com
dewleta turk bĂŞ denge?
-
- -
-
65
66
Diclepress13@gmail.com
Li hevdîtinêkî taybet da Endamê Komîteya Rêveber
-
-
-
-
Diclepress13@gmail.com
Tenê armanceke vê konseptê heye: Divê Kurd nebin xwedî statu -
-
67
Dema biryar li ser konsepta qirkirina Kurdan hate dayin, ev yek bi tecrîdkirina li Îmraliyê tecrîda li Îmraliyê ve girêdayî ne
-
Divê tu xwe bike hêz, bibe xwedî îrade -
-
-
-
-
-
-
68
Diclepress13@gmail.com
xwedî îrade û hêz, tu yê civaka xwe bi rêxistin bike, li ber xwe bide û li ser vê yekê siyasetê bike.” jan deverê bixwaze dikare wir bi dest bixe. Hewl dide xwe
Xusûseke din a girîng jî rola gelê xwecihî ye. Temamiya gelê belê niha divê her kes li gundê xwe be, her kes li bajarokê divê bersiva vê yekê bidin”.
kîlometreyî heye. Dewlet Tirk ji ku derê bikevin hundir, wê
-
-
yekîtiya neteweyî, ruhê Gelhatan, Arîn Mîrkanan eger di e”.
-