KYMA Issue #3 - Summer 2015 by KYMA Magazine

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ / SUMMER 2015

Έκδοση, Διεύθυνση και Σχεδιασμός: Δημήτρης Καραΐσκος (dimitriskaraiskos.com) Publisher, Director & Designer: Dimitris Karaiskos (dimitriskaraiskos.com) Συνεργάτες: Claude Jonas, Ron Walkey, Ανδριανή Κρητικού, Zaxαρίας Φόνσος, Mάριος Βιδάλης Contributors: Claude Jonas, Ron Walkey, Zacharias Fonsos, Andriani Kritikou, Marios Vidalis Φωτογράφοι: Γεωργία Φόνσου, Δημήτρης Καραΐσκος, Γιάννης Παπάζογλου, Luciana L. Photographers: Georgia Fonsou, Dimitris Karaiskos, John Papazoglou, Luciana L. Μεταφράσεις: Αθηνά Τσαγκογέωργα Εκτύπωση: Pressius Αρβανιτίδης Noμικός Σύμβουλος: Βασίλης Λιαρίκος Οnline: Facebook: kymamag | Instagram: kymamag | Web: www.kymamag.com Το “ΚΥΜΑ” περιέχει πρωτότυπα έργα που προστατεύονται από το Ν2121/93, τα δε κείμενά του δεν συνιστούν δημοσιογραφικό ή ειδησεογραφικό ρεπορτάζ. Τα άρθρα περιλαμβάνουν προσωπικές απόψεις καθώς ο συντάκτης διατηρεί το δικαίωμα της έκφρασης και της προστασίας των πηγών του. Δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή του περιεχομένου του περιοδικού είτε ολικά είτε μερικά ή περιληπτικά για κερδοσκοπικούς. λόγους χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. © Κyma Magazine 2015. Αll rights reserved.

Φωτογραφία εξωφύλλου: Άγιος Φωκάς, Ιούνιος 2015 Φωτογραφία εσωφύλλου: Απηγανιά, Μάϊος 2015

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Το παράξενο αυτό καλοκαίρι, παρά τις δυσκολίες, το «Κύμα» κλείνει ένα χρόνο ζωής και φτάνει στο τρίτο τεύχος του. Ένα τεύχος που κοιτάει με ενδιαφέρον προς το παρελθόν κι αγναντεύει τα καράβια που περνούν από το νησί, που ακολουθεί την Μάρα Δεσύπρη σε μια μυστικιστική πρωινή βόλτα στο Βωλάξ και που δημοσιεύει ένα πολύτιμο κείμενο του «Τήνιου» Καναδού Ron Walkey. Ένα τεύχος που παρουσιάζει την ακούραστη ματιά της Γαλλίδας φωτογράφου Claude Jonas αλλά και μερικές σπάνιες παλιές φωτογραφίες της Ανδριανής Κρητικού, που ακολουθεί την Γεωργία Φόνσου στις ανακαλύψεις της στα Έξω Μέρη και ταξιδεύει πάνω σ’ένα καράβι με τον Μάριο Βιδάλη και σε μια πτήση προς τις Κανάριες Νήσους με τον Ζαχαρία Φόνσο, για να συνεχίσει ξεδιψώντας στο beach bar της Ρόχαρης και γλυστρώντας πάνω στα καλοκαιρινά κύματα της Μεγάλης Κολυμπήθρας. Το τρίτο «Κύμα» ελπίζει, πάνω απ’ όλα, να πετύχει κι αυτή τη φορά το σκοπό του: να μοιραστεί με το κοινό του πτυχές και εικόνες της Τήνου που δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε. Και, μέχρι το επόμενο, χειμερινό τεύχος, θα κρατήσει την υπόσχεση που έδωσε πέρσι, στη γέννηση του, για συνεχείς, πρωτότυπες δημοσιεύσεις στις σελίδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης του. Καλό καλοκαίρι! This is a strange summer for Greece, but, despite everything, «Kyma» (Greek for «Wave») becomes one year old and decides not to give up and continue showing to its readers non-obvious and exciting moments, people, actions and parts of the sacred microworld of Tinos. The third «Kyma» looks with interest towards the past and watches the passing boats. It follows on a mystical morning photographer Mara Desypri on a walk through the valley of Volax and offers to its readers an invaluable text by the «Tinian» Canadian architect Ron Walkey. It presents the ever-alert look of French photographer Claude Jonas and the rare old photos of Andriani Kritikou. It then follows photographer Georgia Fonsou at her explorations on the north part of the island and travels with Marios Vidalis from Rafina and Zacharias Fonsos to the Gran Canaria, sips a cocktail at the beach bar at Rochari Bay and, of course, glides on a lot of summer waves. Finally, it hopes that you caught it in your hands with excitement and reminds you that you can follow it on its daily updates at its social media pages. Have a great summer!

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

O ΒΩΛΑΞ ΤΗΣ ΜΑΡΑΣ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

MARA’S VOLAX

Η μυστηριώδης κοιλάδα του Βώλακα γίνεται ακόμα πιο μυστηριώδης μέσα στο φακό της Μάρας Δεσύπρη. Mysterious Volax valley seems even more mysterious through the lens of photographer Mara Desypri. 6

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Φωτογραφία: Γιάννης Παπάζογλου

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΤΡΑCES FROM THE PAST Φωτoγραφίες & Kείμενο: Claude Jonas Photos & Text: Claude Jonas

Kείμενο: Δημήτρης Καραΐσκος Φωτογραφίες: Κώστας Ανταλής, Δημήτρης Καραΐσκος

Η Γαλλίδα φωτογράφος Ο Κώστας Ανταλής και ο Στέλιος Claude Jonas εξερευνεί Δεσύπρης φέρνουν την τουριστική ξεχασμένες γωνιές του νησιού. ιππασία Τήνο. places of Tinos. French photographer Claude Jonasστην explores abandonned 18

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

νεξάρτητα από τον τόπο που ζούσα, πάντα στο νου μου κατοικούσε ένα νησί… και τώρα, εδώ και μια δεκαετία πράγματι ζω σε ένα από αυτά. Η φυσικώς απομονωμένη θέση της Τήνου ενισχύει περαιτέρω την άγρια ομορφιά της, την τόσο μυστηριώδη φύση της, όπου τα πάντα έχουν τόσο πιο κοντινή αλλά ταυτόχρονα και τόσο πιο δύσκολη πρόσβαση. Ο καιρός, το κλίμα, οι άνθρωποι, η ζωή, γενικά, διαφέρει τελείως από εκείνη της ηπειρωτικής χώρας: απροσπέλαστη, ευγενική και βίαιη την ίδια στιγμή. Εκεί που κατοικούσα παλιότερα, στην Προβηγκία, έβγαιναν τη νύχτα οι αγριόχοιροι για να αναπνεύσουν καθαρό ζωογόνο αέρα, έτσι κάνω κι εγώ η ίδια σε αυτό το νησί, όπου ο άνεμος είναι ο απόλυτος άρχων. Τα εγκαταλελειμμένα μέρη προκαλούν βαθιά συγκίνηση, φέρουν ακόμα τα ίχνη των όσων στέγασαν μέσα τους, και κάποτε θα καταρρεύσουν. Μου αρέσει να τα φωτογραφίζω σα να εμφανίστηκαν μέσα σε ένα όνειρο, προτού εξαφανιστούν για πάντα μέσα σε ένα σύννεφο ατμού. Βγάζω φωτογραφίες σαν ήμουν τυφλή, με ενστικτώδη διάθεση, ενεργητική, ξύπνια, μα και την ίδια στιγμή σαν υπνοβάτης, προσπαθώντας να αποκαλύψω την κρυμμένη ομορφιά, τη μοναδικότητα και την απλότητα των πραγμάτων.

egardless of where I lived, I always hosted an island in my head... and now I live in one for the past ten years. Insulation further reinforces the wild beauty of Tinos, its very mysterious nature where everything has both closer and difficult access. The weather, climate, people, life in general, nothing is similar to the continent, inaccessible gentle and violent at a time Where I lived before, at the Province in the south of France, wild boars came out at night to breathe in the wind to feel morealive, like I do now on this island where the wind is the master. Abandonned places are moving, they still bear the traces of what inhabited them and they will collapse. I love to photograph them as if they appeared in a dream before vanishing forever into a cloud of steam. I take pictures as if I were blind, with instinctive feeling, alert, awake and sleepwalking at the same time, trying to reveal the hidden beauty, singularity and simplicity of things.

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

KOITΩΝΤΑΣ ΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

WATCHING THE BOATS

Φωτογραφία: Δ. Καραΐσκος / Photο: D. Karaiskos

Φωτoγραφίες: Δημήτρης Καραΐσκος, Aνδριανή Κρητικού, Claude Jonas Photos by Dimitris Karaiskos, Andriani Kritikou & Claude Jonas

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Tρεις φωτογραφικές ματιές στην Τήνο μοιράζονται το ίδιο πάθος για τα καράβια που περνούν. Three photographers on Tinos share the same passion: watching the boats that go back and forth in the Aegean.

Φωτογραφία: Δ. Καραΐσκος / Photο: D. Karaiskos

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Φωτογραφία: Δ. Καραΐσκος / Photο: D. Karaiskos

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Φωτογραφίa / Photo: Claude Jonas

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Τήνος, δεκαετία ‘80. Φωτογραφία της Ανδριανής Κρητικού A photo from the ‘80s from the photo archive of Andriani Kritikou

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Παλιό Λιμάνι Τήνου, Δεκαετία ‘80. Φωτογραφία: Ανδριανή Κρητικού At the old port of Tinos, 1980s Photo: Andriani Kritikou

ΚΥΜΑΤΑ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

WAVES

Φωτoγραφίες: Γιώργος Τσαπέκης, Δημήτρης Καραΐσκος, Luciana L, Γιάννης Παπάζογλου Photos: George Tsapekis, Dimitris Karaiskos, Luciana L, John Papazoglou

Ιούλιος 2015: Καλοκαιρινές βόλτες πάνω στα κύματα της Λιβάδας και της Κολυμπήθρας. July 2015: Summer rides on the waves of Livada and Kolimbithra Bay. 36

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Γιώργος Τσαπέκης, Όρμος Λιβάδας George Tsapekis, Livada Bay

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Σίμος Βαριάς, Κολυμπήθρα / Φωτογραφία: Γιώργος Τσαπέκης Simos Varias, Kolimbithra Bay / Photo: George Tsapekis

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Έφη Βρακά, Κολυμπήθρα / Φωτογραφία: Γιώργος Τσαπέκης Effie Vrakas, Kolimbithra Bay / Photo: George Tsapekis

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Κωστής Μίγκος, Κολυμπήθρα / Φωτογραφία: Γιώργος Τσαπέκης Kostis Migkos, Kolimbithra Bay / Photo: George Tsapekis

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Carlos, Κολυμπήθρα / Φωτογραφία: Γιώργος Τσαπέκης Carlos, Kolimbithra Bay / Photo: George Tsapekis

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Γιάννης Παπάζογλου, Λιβάδα / Φωτογραφία: Luciana L John Papazoglou, Livada Bay / Photo: Luciana L

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ { Σε αυτή τη σελίδα / On this page } Γιάννης Βιδάλης, Κολυμπήθρα / Φωτογραφία: Γιάννης Παπάζογλου John Vidalis, Kolimbithra / Photo: John Papazoglou { Aπέναντι σελίδα / Opposite page } Φοίβος Παπαδόπουλος & Ειρηναίος Φιλιππίδης, Λιβάδα Φωτογραφία: Δημήτρης Καραϊσκος Foivos Papadopoulos & Irineos Filippidis, Livada Bay Photo: Dimitris Karaiskos

ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΣΤΟΝ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

FROM ΤΗΕ ΑΕGEAN TO THE ATLANTIC Κείμενο: Ζαχαρίας Φόνσος / Φωτoγραφίες: Ζαχαρίας Φόνσος, Carlos Text: Zacharias Fonsos / Photos: Ζacharias Fonsos, Carlos

Ένας Τήνιος surfer ταξίδεψε στις Κανάριους Νήσους σε αναζήτηση του τέλειου κύματος. Α Tinian surfer travelled to the Canary Islands in search of the perfect wave. 46

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ι Κανάριοι Νήσοι - γνωστές και ως νησιά του «αιώνιου Πάσχα», βρίσκονται βορειοδυτικά της Αφρικής στον Ατλαντικό ωκεανό και δυτικά των ακτών του Μαρόκου. Πληρούν όλα τα στερεότυπα που έχει ένα ιδανικό μέρος διακοπών, αφού τοποθετούνται βόρεια του Τροπικού του Καρκίνου κι έχουν ένα χαρακτηριστικό υποτροπικό κλίμα με μέση ετήσια θερμοκρασία 21°C. Επίσης είναι αρκετά κοντά στην Ελλάδα, και άρα το ταξίδι ως εκεί είναι σχετικά φτηνό, κι επιπλέον είναι ένα μέρος γεμάτο κύματα ιδανικά για surfing. Όλα αυτά με έκαναν να πάρω την απόφαση να κάνω ένα ταξίδι εκεί το χειμώνα που πέρασε, και δε το μετάνιωσα. Το πρώτο συναίσθημα μου, αμέσως με το που βγήκα από την πόρτα του αεροπλάνου, ήταν πως ήθελα να παγώσει ο χρόνος και να μείνω εκεί όσο περισσότερο μπορώ. Και, παρ’ όλο που το ταξίδι μου είχε ημερομηνία επιστροφής, ξέρω πως όλες μου οι αναμνήσεις από εκεί θα κρατήσουν για πάντα. Το πράγμα που μου έκανε αμέσως εντύπωση εκεί ήταν πως η τοπική οικονομία στηρίζεται σε τεράστιο βαθμό στο surfing. To άθλημα στα Gran Canaria βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο μιας και ο τόπος προσφέρει κύμα παγκόσμιας κλάσης και εξαιρετικά οργανωμένες σχολές για εκμάθηση. Οι εικόνες που μου έμειναν πιο έντονα χαραγμένες στο μυαλό είναι αυτές που βλέπεις οδηγώντας από την πρωτεύουσα, το Las Palmas, που βρίσκεται στα βόρεια του νησιού, μέχρι και τη βορειοδυτική πλευρά του. Το τοπίο εκεί είναι ορεινό και ηφαιστειογενές με απότομες στροφές και επιβλητικές πλαγιές, με άγρια κύματα να σκάνε ασταμάτητα στα βράχια εκεί που οι γκρεμοί συναντούν τον ωκεανό. Όταν πλησίαζε ο γυρισμός κατάλαβα πως τέτοια ταξίδια, για οποιονδήποτε Έλληνα έχει «μπει» για τα καλά στο χώρο του surfing, είναι αναπόφευκτα. Μπορεί να έχουμε αφθονία κυμάτων, αλλά κακά τα ψέματα - στους ωκεανούς συναντάς συνθήκες που δεν βρίσκονται εύκολα στη χώρα μας. Όμως, με τέτοια ταξίδια, δεν κερδίζει ένας Έλληνας surfer μόνο ανεκτίμητη εμπειρία στο άθλημα, αλλά και κάτι άλλο, εξίσου πολύτιμο: Προσωπική βελτίωση και κέρδος σε εμπειρίες, εικόνες και αναφορές, λόγω της συναρπαστικής επαφής με διαφορετικούς λαούς, τρόπους ζωής και πολιτισμούς. Τέτοια ταξίδια σου ανοίγουν το μυαλό και τα μάτια, και σε κάνουν να εκτιμάς καλύτερα και τα καλά και τα κακά του δικού σου τόπου. Γι’ αυτό, μπορώ να τολμήσω να πω πως ο Ατλαντικός μου έμαθε λίγο καλύτερα το Αιγαίο.

he Canary Islands, known as the islands of the «eternal Easter», are located northwest of Africa in the Atlantic Ocean, and west of the coast of Morocco. They fit all the stereotypes of the perfect vacation destination: they are close to the Tropic of Cancer and have a characteristic subtropical climate with a yearly average temperature of 21°C. They are also pretty close to Greece, thus the plane ride is affordable, plus they are a perfect surfing destination. All these facts made me decide to go there during the winter, and haven’t regreted it. I still remember the first feeling I had exiting the plane: I wanted to freeze time and stay there as much as I could. But, even if my trip had a return date, I now know that my memories will last forever. The first thing that struck me there was the amazing surfing culture and how it plays an important role in the local economy. Surfing on the Gran Canaria is advanced because the place offers a variety of worldclass spots. And as far as the part of the island that stayed in my memories for a long time, this was the coastal drive from the capital, Las Palmas, to the northwest part of the island, where dramatic cliffs met the ocean in wild, endless, crashing waves. As the departure date was coming, I realised that such trips are unavoidable for any Greek that is dedicated to surfing. Truth is, we might have a variety of good surfing waves, but you can’t find here the quality of the waves you find at the ocean. But, it’s not just surfing experience you gain by travelling in such places; it is also another thing, equally precious: personal improvement through the exciting acquaintance with far away cultures, peoples and civilisations. Such travels open your mind and eyes and make you evaluate clearer both the good and the bad things about your own place - in my case, my magical island. So, in that sense, I dare say that the Atlantic made me learn the Aegean a little better.

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΤΗΝΙΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

TINIAN MOSAICS

Φωτoγραφίες: Γεωργία Φόνσου / Photos: Georgia Fonsou

Η Γεωργία Φόνσου φωτογράφισε για το “Κύμα” τον Ιωσήφ Λιζάρδη, έναν σπάνιο στο είδος του λαϊκό τεχνίτη της Τήνου. Georgia Fonsou photographs for “Kyma” Joseph Lizardis, one of the very few traditional mosaic artists. 52

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

SCIENCE ON MARBLE

Φωτoγραφίες: Γεωργία Φόνσου / Photos: Georgia Fonsou

Ο Πύργος πρόσφατα απέκτησε ένα νέο χώρο πολιτισμού: το μαρμάρινο μουσείο επιστημών και τεχνολογίας του Ηλία Τζαβελόπουλου. In the village of Pyrgos, a new place of culture has been created: the marble museum of sciences and technology of Elias Javelopoulos. 58

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ Γενικό πλάνο του Μουσείου Επιστημών και Τεχνολογίας, στο κάτω μέρος της φωτογραφίας. General view of the Museum of Sciences and Technology, seen at the bottom of the photo.

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΡΟΧΑΡΗ PLANET ROCHARI 64

Φωτογραφία: Δ. Καραΐσκος / Photο: D. Karaiskos

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Βόλτα στην ατμοσφαιρική Ρόχαρη, μια ερημική γωνιά της Τήνου που πρόσφατα αναγεννήθηκε με το άνοιγμα ενός πολύχρωμου beach bar. A photographic walk at the atmospheric bay of Rochari, one of the most secluded parts of the island that is put back on the map thanks to a colorful new beach bar. 65

Φωτογραφία: Δ. Καραΐσκος / Photο: D. Karaiskos

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Φωτογραφία: Δ. Καραΐσκος / Photο: D. Karaiskos

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Φωτογραφία: Γιάννης Παπάζογλου / Photο: John Papazoglou

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΤ’ΕΠΙΦΑΣΗ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΤHE PROBLEM WITH THE “TRADITIONAL” Kείμενο & Φωτόγραφίες: Ron Walkey / Τext & Photos: Ron Walkey

Ο Ron Walkey μιλάει για το πρόβλημα με το “παραδοσιακό” στις νέες οικοδομές της Τήνου. Ron Walkey talks about the problem with the “traditional” in the island’s recent architecture. 70

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ς ξεκινήσουμε μια συζήτηση σχετικά με το ‘παραδοσιακό’ κτίσιμο. Ήρθε η ώρα να κάνουμε μια κουβέντα σχετικά με το ποια νέα κτίρια σέβονται και ενισχύουν την μοναδική κληρονομιά της Τήνου και ποια προσθέτουν οπτική κακοφωνία ή ξένα στοιχεία, αφήνοντας το κιτς στη θέση της αυθεντικότητας. Τώρα πια αυτή η τρελή ορμή της νέας κατασκευής έχει κοπάσει, κι έτσι υπάρχει περισσότερος χρόνος για δημιουργική σκέψη σχετικά με το οικοδομικό μέλλον του νησιού. Με το «παραδοσιακό» εννοώ ό,τι είναι παραδοσιακό στο τοπίο της Τήνου και στον τρόπο δόμησης στην Τήνο. Όλοι είμαστε ενήμεροι με έναν γενικό τρόπο τι σημαίνει αυτό: τα άσπρα κτίρια, οι πέτρινοι αναβαθμοί, οι φεγγίτες, κτλ.. Όλοι είμαστε ενήμεροι της ομορφιάς και της λεπτότητας που έχει επιτευχθεί μετά από τόσους πολλούς, δύσκολους αιώνες. Όλοι συμφωνούμε ότι αυτό που έχει κτιστεί πρέπει να προστατευτεί. Όλοι μας συμφωνούμε ότι το οικονομικό μέλλον του νησιού συνδέεται πολύ με το μέλλον της αισθητικής του. Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε ενήμεροι ότι αυτό τα νεόχτιστα κτίρια θα έπρεπε να σέβονται και να ενισχύουν αυτή την ανεκτίμητη κληρονομία. Αλλά λίγοι από εμάς συνειδητοποιούν ότι τα περισσότερα από αυτά που έχουν κτιστεί τα τελευταία 10 χρόνια δεν είναι παρά φτωχές απομιμήσεις αυτής της κληρονομιάς. Αντί να γίνονται ‘συν’ για την Τήνο, γίνονται ένα μεγάλο ‘μείον’. Δεν είναι ώρα για μια συζήτηση αυτών των θεμάτων; Αυτές οι νέες βίλες σκορπισμένες σαν ‘λευκές τούρτες’ πάνω στο σχεδόν ιερό, βαθμιδωτό τοπίο είναι παραδοσιακές; Η άσχημη, σχεδόν μοχθηρή όψη των εκτεθειμένων πέτρινων καμάρων, οι οποίες εμφανίζονται τώρα σε πολλά χωριά, έχουν κάτι σχετικό με αυτό που γινόταν παραδοσιακά; Μοιάζουν περισσότερο με παραδείγματα κακής οδοντιατρικής. Αυτά τα εκτεθειμένα πέτρινα «φρύδια» πάνω από παράθυρα και πόρτες δεν ήταν ποτέ παραδοσιακό στοιχείο. Κάνουν το «πρόσωπο» του σπιτιού να μοιάζει έκπληκτο και ξαφνιασμένο! Είναι αυτοί οι μικροί, επίπεδοι, ημικυκλικοί φεγγίτες παραδοσιακοί ή μια γελοιοποίηση του παραδοσιακού; Και η αρρώστια έχει χτυπήσει πολλούς νέους τοίχους παντού. Η μανία για ένα τυχαίο εξάνθημα από εκτεθειμένες πέτρες αφήνει τους τοίχους με έκθετα σημάδια σαν ένα καρκίνωμα τοιχοποιίας. Παραδοσιακό; Ένα ‘συν’ ή ένα μεγάλο ΄μείον’. Μετράνε οι λεπτομέρειες;

λεπτομέρειες μετράνε. Πρώτα, πάρε χρόνο να εκτιμήσεις και να κρίνεις την πολύπλοκη ποιότητα αυτού που κτίστηκε πριν. Κοίτα τα παλιά σπίτια του χωριού, δες πως το καθ’ ένα από αυτά έχει τοποθετηθεί και έχει σχηματιστεί ώστε να προσφέρει προστασία από τον Βόρειο άνεμο. Αναγνώρισε την απλή συμμετρία της κάθε όψης, κοίτα προσεχτικά στην καμπύλη αυτού του φεγγίτη, κοίτα πως ξεκινάει στο πλάτος του ανωφλιού της πόρτας και ανεβαίνει με οξεία άκρη σχεδόν ως παραβολή αλλά όχι και εντελώς. Δες το συνεχές φρύδι από πέτρα που ενώνει την πόρτα και τα ανοίγματα των παραθύρων στην όψη. Δες την απλή ομαλότητα του σοβά όπως κινείται να καλύψει μια σκάλα ή μια περίεργη γωνία. Λεπτομέρειες σαν αυτές είναι οι βαθιές ρίζες του παραδοσιακού της Τήνου. Περίπου 25 χρόνια πριν η Τήνος είχε την εμπειρία μιας αναγέννησης του παραδοσιακού. Πριν από αυτή τη περίοδο νέα σπίτια στα χωριά και στη χώρα επιδείκνυαν στρογγυλές καμάρες όπως αυτές στην Σαντορίνη, ή έχτιζαν προσόψεις με ένα εκτεταμένο, τσιμεντένιο ‘φρύδι’ μία μίμηση της τότε Αθηναϊκής ευημερίας. Στα τέλη του 1980 ένας αριθμός Γερμανών / Ελβετών έφτασε, ερωτεύτηκε το μέρος και ξεκίνησαν να ζουν, να αγοράζουν, να ανακαινίζουν και να χτίζουν εκ νέου. Στις αρχές του ‘90 ένα μικρό γκρουπ στον Τριαντάρο είχαν γεννήσει την ιδέα της επέκτασης του μικρού ήμιερειπωμένου χωριού του Μπερδεμιάρου. Αφού αγόρασαν και συναρμολόγησαν μια εκτεταμένη έκταση, επιπλέον ξεκίνησαν να κτίζουν αυτό που έφτασε πολύ κοντά, με πολλούς τρόπους (αλλά όχι εντελώς), στο να γίνει ένα παραδοσιακό χωριό. Και άφησαν το υπόλοιπο της γης του στις παραδοσιακές πεζούλες. Κτίζοντας προσεχτικά, σχεδιάζοντας προσεχτικά και καλώντας τους καλύτερους κτίστες και τεχνίτες, τελείωσαν μια συλλογή από σπίτια που μοιάζουν σαν να υπήρχαν εκεί πάντα. Υποψιάζομαι αυτή η μοναδική συλλογή σπιτιών εισήγαγε πολλές αλλαγές στο μυαλό του κάθε Τήνιου κτίστη, νέες ιδέες γι’ αυτό που θα μπορούσε να γίνει με τον παλιό τρόπο, γι’ αυτό που θα μπορούσε να είναι ελκυστικό και ευπώλητο σε νέους κατοίκους. Το καλό παραδοσιακό είναι και εμπορικό, αλλά μετά τις τελευταίες δεκαετίες μοιάζουμε να έχουμε ξεχάσει αυτά τα μαθήματα. Φουσκωμένες λευκές τούρτες μολύνουν το νότιο άκρο του νησιού, παντού. Σε μερικά σπίτια η απομίμηση παραδοσιακών στοιχείων φορτώνει με τόση αφθονία τα σπίτια που μοιάζουν με παλαιοπωλεία. Οτιδήποτε το οποίο κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί είναι χωμένο χωρίς περιορισμό, αλλά συνήθως με προβληματικό σχήμα και σε λάθος τοποθεσία. Ο ήρεμος περιορισμός του αληθινού παραδοσιακού έχει ξεχαστεί. Ένα «Παραδοσιακό Μπαρόκ» έχει γίνει η πρόσφατη μόδα/ στυλ. Αυτό δεν είναι παραδοσιακό παρά μια χλευαστική πρόταση σε αυτό. Είναι αυτή η κατεύθυνση με την οποία θέλουμε να δούμε την Τήνο να αναπτύσσεται; Σίγουρα όχι ένα «συν».

Δεν μιλάω για τις προτιμήσεις μου. Του καθενός το γούστο είναι δικό του και «κάνοντας το δικό σου» μπορεί να είναι καλό για κάποια μέρη, όπως το Ντουμπάι. Αλλά στην Τήνο όλοι μας ξέρουμε, διαισθανόμαστε και νιώθουμε ότι η χτισμένη μορφολογία αυτού του τόπου και οι κατασκευές πάνω σε αυτό είναι ζωοδότα στοιχεία - μια υπερφυσική κληρονομιά. Θυμηθείτε, αυτά τα σπίτια χτίστηκαν για επείγουσα ανάγκη από μάστορες κτίστες χρησιμοποιώντας απλότητα στα μέσα με τρόπους που θα μπορούσαν να διαρκέσουν για πολλές ζωές. Μέτρο και απλότητα οδηγούσαν τα χέρια τους. Βέβαια δεν μπορούμε να ζήσουμε στο παρελθόν, ούτε σε μη μεταβαλλόμενα σπίτια του παρελθόντος, γιατί οι καθημερινές μας ανάγκες έχουν αλλάξει - αυτοκίνητα, ηλεκτρισμός, τρεχούμενο νερό είναι μέρος της καθημερινής ζωής. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να κτίσουμε τη σύγχρονη Τήνο μας με τρόπους που μοιράζονται με ευλάβεια και σεβασμό ότι έχει κτιστεί μέσα στους αιώνες. Πως μπορούμε να κάνουμε επιλογές που είναι ταπεινές, άμεσες, προσεκτικές και όμορφες; Προτείνω να ρωτήσουμε τα παλιά κτίρια, όπως θα ρωτούσαμε ένα σοφό ηλικιωμένο άτομο, «Ποιος είσαι; Πως είσαι έτσι;» Τότε κτίσε δίπλα σ’ αυτή τη «μεγάλη σοφία» με φροντίδα και ταπεινοφροσύνη. Οι

Προτείνω ότι είναι ώρα για μια δεύτερη αναγέννηση του ‘Παραδοσιακού’. Ας αισθανθούμε ελεύθεροι να είμαστε ανοιχτά κριτικοί απέναντι σ’αυτό που αργά γίνεται τοπική Ντισνεϊλαντ. Ας μιλήσουμε σχετικά με ότι συμβαίνει. Ας δουλέψουμε ως προς μια κοινή συναίνεση. Ας μαρκάρουμε το κιτς με ένα μεγάλο «μείον». Ίσως ακόμα να προσφέρουμε ένα έπαθλο κάθε χρόνο για το κτίριο ή τα κτίρια που έρχονται πιο κοντά στον σεβασμό και την ενίσχυση του πνεύματος του παραδοσιακού. { Ο Ron Walkey είναι αρχιτέκτονας και ομότιμος καθηγητής στο πανεπιστήμιο του British Columbia στο Βανκούβερ. Ζει στην Τήνο και το Βανκούβερ }.

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

et’s begin a discussion about building ‘paradosiako’ (Greek for ’traditional’). It’s time to have a conversation about which new buildings respect and enhance the unique tradition of Tinos and which add visual cacophony, or foreign elements, leaving kitsch in place of authenticity. Now that the mad rush of new construction has subsided there is more time to think creatively about the built future of this island.

tricate quality of what has been built before. Look at the old village houses, see how every one of them has been located and shaped to offer protection from the North wind. Recognize the simple symmetry of each facade. Look carefully at the curve of that fengiti, see how it begins at the width of the door head then rises up with a sharp edge to a near parabola, but not quite. See the continuous ‘eyebrow’ of stone that unites the door and window openings of the facade. See the simple smoothness of the plaster as it moves to cover a stair or an awkward corner. Details like these are the deep roots of Tinos paradosiako.

By ‘paradosiako’ I mean that which is traditional in the Tinos landscape and in Tinos building. All of us are aware in a general way of what this means: the white buildings, stone terraced walls, ‘fengiti’ fanlights, and etc. All of us are aware of the beauty and refinement that has been achieved over so many difficult centuries. All of us are agreed that what has been built must be protected. All of us realize that the economic future of the island is very much connected to its aesthetic future. Most of us are aware that what is newly built should respect and enhance this invaluable inheritance. But few of us realize that much of what in fact has been built over the past ten years is but a poor imitation of this legacy. Rather than being a ‘plus’ for Tinos this is a big ‘minus.’ Is it time for a discussion on these matters?

About 25 years ago Tinos experienced a renaissance of paradosiako. Before that time new houses both in the villages and Hora displayed the round arches like of those on Santorini, or they built facades with an extended concrete ‘eyebrow’ in imitation of Athenian affluence. In the late 1980s a number of Germans/Swiss, arrived, fell in love with this place and began to live, to buy, to renovate and to build anew. At the beginning of the ‘90s a small group in Triandaros hatched the idea of extending the small semi-ruined village of Berdemiaros. After buying and assembling an extensive acreage above they began building what became close in many ways (but not all) to being a traditional village. And they left the rest of their land in traditional terraces. Looking carefully, designing carefully and calling on the best builders and craftsmen they finished a collection of houses that look like they’ve been there forever. I suspect this single collection of houses initiated many changes in the mind of every Tinos builder; new ideas of what could be done in the old way, what could be attractive and saleable to new residents. To this day the stability and desirability of this collection of houses remains the measure of its success. Good paradosiako makes good business!

Those new villas scattered like ‘white pastries’ over the almost-sacred terraced landscape, are they ‘paradosiako’? Do the ugly, almost vicious looking exposed stone arches now appearing in many villages, do they have anything to do with what was done traditionally? They look more like examples of bad dentistry. Those exposed stone ‘eyebrows’ over windows and doors were never a traditional feature. They make the ‘face’ of the house look surprised and startled! Are those small, flat semi-circular fengitis traditional, or a mockery of traditional? And what illness has struck so many new walls everywhere? The craze for a random rash of exposed stones leaves walls exhibiting signs like a wall cancer. Traditional? A plus, or a big minus? Do details matter?

Over the past decade we seem to have forgotten these lessons. Puffed-up white pastries infect the South end of the island everywhere. On some houses imitation traditional elements are loaded in such profusion they resemble antique shops. Everything one could imagine is stuck on without restraint, but usually of questionable shape and in the wrong places. The calm restraint of true traditional is forgotten. A «Paradosiako Baroque» has become the current fashion/style. This is not paradosiako, it’s but a mocking challenge to it. Is this the direction we want to see Tinos develop? Definitely not a ‘plus.’

I’m not talking about my preferences. Everyone’s taste is their own and «doing your own thing» can be fine for some places, like Dubai. But on Tinos all of us know, sense, and feel that the built morphology of this place and the structures on it are life-giving — a numinous heritage. Remember, these houses were built for urgent need by master builders using simplicity of means in ways that could last many lifetimes. Restraint and simplicity guided their hands. Of course we can neither live in the past, nor in unaltered houses of the past for our daily needs have changed — cars, electricity, running water are part of everyday life. What we need is to build for our contemporary Tinos in ways that share a deep reverence and respect for what has been built over centuries.

I’m suggesting it is time for a second renaissance in ‘Paradosiako’. Let’s feel free to be openly critical of what is slowly becoming local Disneyland. Let’s talk about what’s happening. Let’s work towards consensus. Let’s mark kitsch with a big ‘minus.’ Perhaps even offer a prize every year for the building or buildings that come closest to respecting and enhancing the spirit of traditional!

How are we to make choices that are humble, direct, caring and beautiful? I suggest ‘asking’ the old buildings, like you would a wise older person, «Who are you? How are you like this?» Then build beside this ‘great wisdom’ with care and humility. Details matter! First, take time to appreciate and judge the in-

{ Ron Walkey is an architect and Professor Emeritus at the University of British Columbia, Vancouver. He lives on Tinos and in Vancouver }

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

4 ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΩΡΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

A FOUR AND A HALF HOUR BOAT RIDE Από τον Μάριο Βιδάλη / By Marios Vidalis

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ώς να πεις; Τί να περιγράψεις; Αναμονή στην Ραφήνα που ραφινάρει τις σκέψεις, βρώμικος ξαπλωμένος στο παγκάκι και η αλμύρα δροσίζει το πρόσωπο. Το λιμάνι βαφτίζει στη μετάβαση, ο ενδιάμεσος χώρος τελετουργεί. Τί να πρωτοπείς; Καθισμένος στο άβολο πλαστικό κάθισμα κι ένας τύπος απέναντι όλο ρωτάει που πάει. Πίσω απ’ το τζάμι με τ’ αλατισμένα στίγματα χαζεύω την θάλασσα. Πώς να ξέρω που πάει; Επτά και τριάντα: τα κύματα βάφτηκαν με κόκκινες κηλίδες, σύννεφα φλέγονται στον άπνοο ουρανό. Επτά και τριάντα έξι: το μόνο που μένει είναι μια ανταύγεια θαλασσί κι από ‘κει και ύστερα παντού σκοτάδι. Το πλοίο αράζει, η μπουκαπόρτα κατεβαίνει, έρημο τρίζει το λιμάνι· περιμένει μόνο ένα ταξί. Για ποτό στον Κουρσάρο κι έπειτα με τα πόδια ως το σπίτι. Απ’ τον Αγ. Μάρκο τα πλοία γλιστράνε σε μια θάλασσα αργή, φωτεινά στίγματα αιωρούνται στην ερεβώδη νύχτα, ελαφρύς ο αέρας με χαϊδεύει. Ξάστερος ο ουρανός και το φεγγάρι άφαντο, από ψηλά η Ερμούπολη προδίδει τον σκοτεινό ορίζοντα. Όταν είμαι στο νησί κοιτάζω συνήθως από ψηλά κι όταν είμαι χαμηλά σηκώνω το κεφάλι τόσο που πιάνεται ο αυχένας. Όλα μοιάζουν δικαιωμένα, μνήμες επαίρονται σε μια ευδαιμονία που περιέχει κα περιέχεται. Μαξιλάρι ο σάκος μου, στηρίζω τα πόδια στον χαμηλό τοίχο κι αφήνομαι στο άχρονο παρόν που με χαζεύει. Τέσσερις και κάτι ώρες διαδρομή, πώς να πεις με μερικές λέξεις;

ow do you start talking about it? What can you describe? Waiting at the port of Rafina, refining your thoughts, lying dirty on a bench, while salty air cools your face. The port purifies the transition, the intermediate space holds a ritual. What can you say about it? Sitting on an uncomfortable plastic seat and this guy across keeps asking where this ship is heading to. Behind the salt-spotted window glass, I stare at the sea. How could anyone know where the ship is heading to? Seven thirty in the evening, waves are painted red with the glow of a sunset that creates flaming clouds in the still sky. Seven thirty-six: nothing left but a blue glow and then it’s all dark. The ship docks in port, the bow door opens, the port is empty: nothing but a lone taxi waiting by the side. A quick drink at Koursaros bar and then a walk on foot to the house. From Agios Markos, the ships are drifting slowly to a slow sea, light spots floating in the darkling night, a light breeze caresses me. The sky is full of stars and there’s no moon to guide you, it’s just the lights from Ermoupolis that only glow into the dark horizon. When I am in the island I usually stare the view from above, but when I am down next to the sea, I turn my head up to the sky so much, that my neck hurts. Everything seems justified and memories arise in a self-contained happiness. My backpack as a pillow, resting my legs up the short wall, I let myself loose within a timeless present that eases my mind. Four and a half hours of boat ride - how can you talk about it in a few words?

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΝΙΑΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Cultural foundation of tinos 28, 29, 30 / 8

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ

Η λειτουργία του aρτοποιείου “Το Σπιτικό” ξεκίνησε το 1928 στο χωριό Κώμη τηςΤήνου και συνεχίζεται με επιτυχία μέχρι σήμερα περνώντας από γενιά σε γενιά και διατηρώντας αναλλοίωτα τα προϊόντα του και την ποιότητα των πρώτων υλών του. Στο αρτοποιείο μας μπορείτε να βρείτε, εκτός από μια μεγάλη ποικιλία σπιτικών ψωμιών, αρκετά γλυκά και τοπικά παραδοσιακά εδέσματα. Όλα μας το προϊόντα μπορούν να στολίσουν τις πιο όμορφες σας στιγμές (γάμους, βαφτίσεις) αν το θελήσετε, κατόπιν παραγγελίας. Μπορείτε να γνωρίσετε και να δοκιμάσετε τα προϊόντα μας σ’ ένα από τα καταστήματά μας τα οποία βρίσκονται: Ζανάκη Αλαβάνου, Τήνος, Τηλέφωνο 22830 25851 Φραγ. Παξιμάδι 2, Τήνος, Τηλέφωνο 22830 25430 Κώμη, Τήνος, Τηλέφωνο 22830 51066

ΚΥΜΑ ΤΕΥΧΟΣ TΡΙΤΟ