ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΝ ΑΓΙΑΣΟΥ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΣ» ΕΤΟΣ
ΙΔΡΥΣΕΩΣ
1894
ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΦΑΡΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΥ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΣ » Εκδίδεται επιμελεία του κ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗ επιτίμου προέδρου του Αναγνωστηρίου
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ
Ευστράτιος Χριστοφαρής επίτιμος πρόεδρος Πάνος Πράτσος πρόεδρος Ιωάννης Χατζηλεωνίδας αντιπρόεδρος Χριστόφας Χατζηπαναγιώτης Γεν. γραμματεύς Πάνος Ευαγγελινός ταμίας Ευστράτιος Ξενέλλης Σύμβουλος Προκόπιος Στεφάνου » Ευστράτιος Κουρβανιός »
1966
Τα εγκαίνια του πνευματικού φάρου της Αγιάσου, του Α ναγνωστη ρίου η Α νάπτυξις. Μεγάλη ημέρα δια την Αγιάσον η 23η Αυγούστου 1966. Η μέρα χαρμόσυνος, εορτών εορτή και πανήγυρις πανηγύρεων. Ημέρα ιστορική, ημέρα που έγιναν αλήθεια τα όνειρα και παραμύθια. Ε ν μέσω βαθυτάτης συγκινήσεως των κατοίκων της Αγιάσου και των μελών του Αναγνωστηρίου, ετελούντο τα εγκαίνια των νέων αιθουσών εις τας οποίας εστεγάσθη η βιβλιοθήκη, η αίθουσα αναγνώσεως και η αίθουσα του λαογραφικού μουσείου του πνευματικού οίκου της κωμοπόλεώς μας. Η Αγιάσος ευρίσκετο εν συναγερμώ . Πάντες εσπευδον εις τα πρόθυ ρα της κωμοπόλεώς μας, όπου υψούται το μεγαλοπρεπές οικοδόμημα, το μι κρό αυτό παλατάκι, του όποιου η ανέγερσις οφείλεται εις την άκαμπτον θέ λησιν, την αποφασιστικότητα των μελών και ιδίως της σημερινής διοική σεως του ιδρύματος, η οποία χωρίς παγίους πόρους, κατώρθωσε ν’ ανεγείρη οικοδόμημα το όποιον είναι ζήτημα εάν διαθέτη άλλη ορεινή κωμόπολις της Ελλάδος. Η προ του ιδρύματος πλατεία και αι πέριξ οδοί επληρώθησαν λαού ό στις παρηκολούθει την δια μεγαφώνων μεταδιδομένην τελετήν. Η Α. Σεβα σμιότης ο Μητροπο λ ίτης μας κ.κ. Ιάκωβος περιστοιχιζόμενος υπό του κλή ρου της Αγιάσου, των Πανοσιολ. αρχιμανδριτών Νικοδήμου Αναγνώστου Πρωτοσυγκέλου και Ιακώβου Φραντζή, τελεί τον αγιασμόν και αγιάζει τας αιθούσας. Κατανυκτική η στιγμή όταν οι χοροί των ψαλτών και ο κλήρος ψάλλου σι το «σώσον Κύριε τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου». Πολλά από τα παλαιότερα μέλη δακρύουσι, βλέποντα ν’ αμείβωνται οι κόποι και αι προσπάθειαί των και να πραγματοποιείται ένα όνερον 72 ετών. Παρίστανται ο Νομάρχης Λέσβου κ. Α ντ. Πυλιώτης, οι διοικηταί των στρατιωτικών μονάδων Λέσβου, αντιπρόσωποι των πολιτικών αρχών, ο δή μαρχος Αγιάσου κ. Ευστρ. Καβαδέλλης μετά του Δημοτικού Συμβουλίου και πλείστοι άνθρωποι των γραμμάτων. Αι αίθουσαι είχον πληρωθεί ασφυ κτικώς. Μετά το τέλος του αγιασμού ομιλεί η Α. Σεβασμιότης ο Μητροπολίτης μας ως κάτωθι : Την 14ην Σεπτεμβρίου 1962 μετά τον πανέκλαμπρον εορτασμόν της με γάλης εορτής της Χριστιανοσύνης της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, είχον την ευτυχίαν να θέσω υπό χρηστάς ελπίδας εις την θέσιν αυτήν τον θεμέ λιον λίθον του ωραίου και μεγαλοπρεπούς τούτου κτιρίου εις το όποιον εστε γάζετο το ιστορικόν Αναγνωστήριον και όλη εν γένει η πνευματική κίνησις της πόλεως.
Έ κτοτε πέρασαν τέσσαρα ολόκληρα χρόνια και ιδού σήμερον ορθούται ενώπιόν μας το λαμπρόν τούτο οικοδόμημα έτοιμον προς εγκαινιασμόν. Ε χρειάσθησαν κόποι, μόχθοι, αγώνες και θυσίαι δια να εξευρεθούν τα χρήμα τα και να λάβη σάρκα και οστά η ωραία ιδέα της ανεγέρσεως του πνευμα τικού τούτου ιδρύματος, ως την ωραματίσθησαν οι άξιοι ηγέται του ιδρύμα τος. Το Διοικητικόν Συμβούλιον και ιδιαιτέρως ο Πρόεδρος κ. Π. Πράτσος έπραξαν το παν δια να αχθή εις αίσιον πέρας το έργον και δι’ αυτό ευρισκό μεθα εις την ευχάριστον θέσιν να τελούμεν τα εγκαίνια αυτήν την στιγμήν και να καταστέψωμεν με τας αυχάς και ευλογίας της εκκλησίας το θαυμά σιον τούτο ίδρυμα, το οποίον ως πνευματικός φάρος θα αποστέλλη το φως εκ των κάτω προς τα άνω εις όλους τους φιλοτίμους κατοίκους. Δεν παρίσταται ανάγκη να ομιλήσω εγώ δια την μακράν και λαμπράν ιστορίαν του ιδρύματος τούτου, διότι περί τούτου άλλοι θα ομιλήσουν αρμο διότεροι εμού. Ε γώ ως ιεράρχης του τόπου, οφείλω αυτήν την στιγμήν να ευλογήσω το έργον διαψιλώς, να επαινέσω τους εμπνευστάς και δημιουργούς του έρ γου και να εκφράσω όλην μου την αγάπην και την εκτίμησιν την οποίαν τρέφω από των μαθητικών μου χρόνων προς το παλαίφατον τούτο πνευματι κόν ίδρυμα της πόλεως της Αγιάσου. Χαίρω ιδιαιτέρως ως ιεράρχης, διότι το ίδρυμα τούτο ανηγέρθη εις την εξόχως ιεράν και ιστορικήν αυτήν θέσιν όπου κατά τους χρόνους της εικονο μαχίας ένας ευλαβής ιερομόναχος ο Αγάθων ο Εφέσιος ίδρυσε σκήτην εντός της όποιας διεφύλαξε την ιστορικήν εικόνα της Θεομήτορος και τα άλλα ιερά κειμήλια, άτινα μετέφερεν εξ Ιεροσολύμων εις την νήσον Λέσβον κατά τους δυσκόλους εκείνους χρόνους των εικονομαχικών ερίδων. Καλώς έπραξαν οι επίτροποι του Ναού της Παναγίας, οι οποίοι υπεί κοντες εις την ημετέραν σύστασιν έθεσαν τη εγκρίσει της αρμοδίας αρχής εις την διάθεσιν της Διοικήσεως του Αναγνωστηρίου τον ιερόν τούτον χώ ρον, όστις ως γνωστόν ανήκεν εις το υπό του Ναού της Παναγίας διοικού μενον κληροδότημα του αειμνήστου Στεφάνου Βρανιάδου ίνα επ’ αυτού ανε γερθή το πνευματικόν κέντρον της Αγιάσου. Δόξα και τιμή και ειρήνη παντί τω εργαζομένω τω αγαθώ λέγει ο Α πόστολος Παύλος. Και πράγματι δόξα και τιμή ανήκει εις όλους εκείνους οι όποιοι προσήνεγκαν και κόπους και πόνους και φροντίδας και θυσίας και χρήμα δια να αχθή εις αίσιον πέρας το έργον. Ό λως ιδιαιτέρως η δόξα και η τιμή ανήκει εις τον εν Λονδίνω εγκατεστημένον συμπολίτην μας κ. Ξεν. Καραπαναγιώτην, μέγαν ευεργέτην της πόλεως της Μυτιλήνης, ο οποίος υπείκων εις την θερμήν σύστασιν του αγαπητού φίλου και αυταδέλφου αυτού κ. Γεωργίου, ο όποιος τιμά δια της παρουσίας του τα εγκαίνια, διέθεσε το μεγαλύτερον χρηματικόν ποσόν δια την αποπεράτωσιν του έργου. Διερμηνεύων τα αισθήματα κλήρου και λαού της πόλεως ταύτης, εύχο
μαι να τω δίδη ο Θεός υγείαν και μακροημέρευσιν δια να συνεχίση το λαμπρόν έργον και να στολίση το νησί μας με άλλα έργα, πολιτισμού και φιλαν θρωπίας. Συγχαίρων την πόλιν της Αγιάσου επί τη αποκτήσει τοιούτου πνευμα τικού ιδρύματος, εύχομαι όπως τούτο αποβή ο τηλαυγής φάρος ου μόνον δια την ωραίαν Α γιάσον αλλά και δι’ όλην την νήσον μας και είθε εις αυτό το Ί δρυμα να παρεδρεύη η σοφία του Θεού ουχί η κάτωθεν κατερχομένη, η οποία ως ηκούσατε από την προ ολίγου αναγνωσθείσαν αποστολικήν περικο πήν είναι «Επίγειος και «Δαιμονιώδης», αλλ’ η άνωθεν σοφία, η οποία πρώ τον μεν αγνή εστίν έπειτα ειρηνική ευπειθής μεστή ελέους και καρπών αγα θών αδιάκριτος και ανυπόκριτος (Ιακώβου Κεφ. 3 17- 18) και είθε όσοι εισέρχονται εις αυτόν τον Ναόν της άνωθεν σοφίας να προκόπτουν επ’ αρε τή και παιδεία και να επαυξάνουν την πίστιν των προς τον Θεόν και την αγάπην των προς την πατρίδα. Μετά την Α. Σεβασμιότητα τον λόγον έλαβεν ο επίτιμος πρόεδρος του Αναγνωστηρίου κ. Ευστράτιος Χριστοφαρής, ο οποίος ομιλεί ως κάτωθι:
Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ
Κ.
ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗ
Σεβασμιώτατε, εξοχώτατε κύριε Νομάρχα, Κύριοι αντιπρόσωποι των στρατιωτικών και πολιτικών αρχών, αγαπητοί φίλοι του Α ναγνωστηρίου. Καλώς ήλθατε πάντες εις τον πνευματικόν μας τούτον οίκον. Τα μέλη του Αναγνωστηρίου σάς υποδέχονται με χαράν και συγκίνησιν και σάς ευ χαριστούσι θερμώς διότι είχατε την καλωσύνην να προσέλθητε πάνυ προθύ μως εις την σεμνήν αυτήν τελετήν κατά την όποιαν η εκκλησία μας, δια του σεπτού ιεράρχου μας, εγκαινιάζει τας αιθούσας αυτάς τας οποίας κατωρθώ σαμεν ν’ ανεγείρωμεν με ατρύτους κόπους και μόχθους και να στεγάσωμεν το πνευματικόν κέντρον της Αγιάσου, πραγματοποιούντες ούτω εν όνειρον το οποίον εβαυκάλιζε τα μέλη του ιδρύματός μας επί εβδομήκοντα δύο έτη. Την ώραν αυτήν κατά την όποιαν αγιάζεται η πνευματική αυτή εστία και η εκκλησία μας ευλογεί εν έργον πολιτισμού, αφήνομεν τον νουν και την ψυχήν μας ν’ ανατρέξουν εις την ιστορικήν εκείνην ημέραν της 14ης Σεπτεμ και των περιχώρων και των μελών του Αναγνωστηρίου, υπό τα εορταστικά θούρια της φιλαρμονικής, παρουσία των αρχών της Λέσβου, η Α. Σεβασμιό της ο Μητροπολίτης μας κ.κ. Ιάκωβος, κατέθετε τον θεμέλιον λίθον του οι κοδομικού τούτου συγκροτήματος και ηύχετο «Κύριε Κύριε, έδρασον το οι κοδόμημα τούτο επί την στερεάν πέτραν, ην ουκ άνεμοι ουχ ύδωρ καταβλά ψαι ισχύσει» και ημείς ελέγαμεν «αύτη η ημέρα ην εποίησεν ο Κύριος αγαλ λιασώμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή» και εις το τέλος ηυχόμεθα όπως ανα τείλη χαρμόσυνος ημέρα καθ’ ήν η Α. Σεβασμιότης θα τελέση τα εγκαίνια
σε της ευχής μας και ως δώρημα τέλειον μάς εχάρισε την μεγάλην χαράν να σάς υποδεχόμεθα σήμερον εις τας αιθούσας αυτάς εις τας οποίας εστεγά σθη ο πνευματικός φάρος της Αγιάσου, το Αναγνωστήριον η Ανάπτυξις. Είναι συγκινητική η ιστορία του μικρού τούτου πνευματικού οίκου της του πνευματικού μας οίκου. Καί ο καλός Θεός εξ ου παν δώρημα τέλειόν εστι καταβαίνον, εισήκου
Η Α. Σεβασμιότης ο Μητροπολίτης κ. Ιάκωβος τελεί τον αγιασμόν. Αγιάσου του όποιου η ίδρυσις, εν πλήρει χειμώνι της δουλείας τω 1894 ο φείλεται, ως πολλάκις είπωμεν, όχι εις ανθρώπους των γραμμάτων αλλά εις ανθρώπους μικράς μορφώσεως επαγγελματίας και βιοτέχνας. Ή το τότε η εποχή κατά την οποίαν η ωραία νήσος της Σαπφούς και του Πιττακού, του Αλκαίου και του Αρίονος, του Τερπάνδρου και του Θεο φράστου, εστέναζεν υπό τον βαρύν ζυγόν της δουλείας και οι άνθρωποι έζων με την ελπίδα και την προσδοκίαν της ανατολής της ελευθερίας. Η λαμπρά και ένδοξος ιστορία του γένους ουδέποτε ελησμονήθη κατά τους επαράτους χρόνους της δουλείας και οι Έ λληνες «ποτισμένοι με τα υ ψηλά και ωραία δόγματα περί του ανθρωπίνου βίου τα οποία διεκήρυξαν οι φιλόσοφοι της αρχαίας Ελλάδος» προσεπάθουν να βαπτίζωνται μέσα εις τα νάματα της προγονικής σοφίας, η οποία τοις διατηρούσεν άσβεστον την
φλόγα της αγάπης προς την ελευθερίαν. Εκείνοι δέ οι όποιοι προ παντός διεκήρυττον ότι δια ν’ αποκτήση η Ελλάς την ελευθερία της πρέπει προηγουμένως οι Έ λληνες ν’ αποκτήσουν την πνευματικήν ανάπλασίν των ήσαν ο βάρδος του γένους, πρωτομάρτυς της ελευθερίας Ρήγας ο Φερραίος και ο Έ λλην μοναχός και διδάσκαλος του γέ νους Κοσμάς ο Αιτωλός, τον όποιον η εκκλησία μας κατέταξε μεταξύ των αγ ίων και καλεί αυτόν και ισαπόστολον και όστις κατηγορηθείς ως υποκινη τής της επαναστάσεως, εφονεύθη κατά διαταγήν του Κούρτ- Πασά. Ούτοι εδίδασκον ότι όλοι οι Έ λληνες, χωρίς εξαίρεσιν, έχουν χρέος να μάθουν γράμματα, διότι με τα γράμματα γεννάται η προκοπή με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη και στερεώνεται εις στερεάς βάσεις το μέλλον της φυλής. Εκείνοι επίσης οι οποίοι επέδρασαν μεγάλως επί του πνεύματος των Ελλήνων ως προς την μόρφωσιν αυτών ήταν ο μεγαλεπήβουλος Λέσβιος Μη τροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος, ο μεγάλος αυτός εθνεγέρτης, το καύ χημα του γένους κατά τον Κοραήν. Ο Ιγνάτιος γράφων από την Πίζα προς τους φιλέλληνας της Βέρνης λέγει ότι «οι πιο σοφοί και πιο μορφωμένοι του έθνους ένοιωσαν την ανάγκη να μορφώσουν τον Ελληνικό λαό και να τον κάνουν άξιο της ελευθερίας, εάν αι περιστάσεις τον ευνοούσαν μια μέρα ν’ αποτινάξη το ζυγό της τυραννίας και της δουλείας». Ο μεγάλος σοφός της νεωτέρας Ελλάδος Αδαμάντιος Κοραής, όστις απεκλήθη φωστήρ του έθνους και Πατριάρχης της Ελληνικής φιλολογίας, διέθεσεν όλην την ζωήν του, κοπιάζων νυκτός και ημέρας, δια να μεταδόση το αρχαίον Ελληνικόν πνεύμα εις τους νεωτέρους Έ λληνας, πιστεύων ότι η παιδεία τελειοποιεί τα δώρα της φύσεως. Ο Κοραής διαμένων εν Γαλλία παρηκολούθησε τας εν αυτή πολιτικάς μεταβολάς και εσχημάτισε την πεποίθησιν ότι η εξάπλωσις της παιδείας ε γέννησε τον έρωτα προς την ελευθερίαν και ότι οι μορφωμένοι άνθρωποι αισθά νονται καλύτερον την αξίαν της ελευθερίας και δια τούτο πολεμούν με πε ρισσότερον ενθουσιασμόν και ένεκα τούτου «όπως λέγει ο ίδιος, έτρεφα μεγά λην επιθυμίαν να συνεργήσω το κατά δύναμιν εις την παιδείαν των ομογενών μου» ο ίδιος δέ γράφων προς τον αείμνηστον Γεώργιον Ριζάρην, ιδρυτήν της Ριζαρείου εκκλησιαστικής Σχολής έλεγεν ότι «την με τόσα αίματα και τόσους κόπους αποκτηθείσαν ελευθερίαν μόνη η παιδεία δύναται να φυλάξη». Με αυτάς λοιπόν τας ιδέας ήσαν ποτισμένοι και οι ιδρυταί του Α να γνωστηρίου. Αν και ήσαν άνθρωποι μικράς μορφώσεως, είχον όμως την θέλησιν προς μάθησιν, είχον την επιθυμίαν να ποτίσουν την ψυχήν των από την αστείρευ τον πηγήν της Ελληνικής παιδεύσεως και ίδρυσαν ένα μικρόν πνευματικόν οίκον, ένα κρυφό σχολειό, δια να ποτίσουν την δίψαν των με την μελέτην,
δια να χορτάσουν από πνευματικήν τροφήν, συμπληρούντες την μόρφωσίν των και το ωνόμασαν «Αναγνωστήριον η Ανάπτυξις». Κατ’ αρχάς συνήρχοντο τας βραδυνάς ώρας εις το εργαστήριον του οπλο διορθωτού Η ρακλέους Νταρέλη εις την θέσιν Απέσος και κλείοντες θύρας και παράθυρα δια τον φόβον της Τουρκικής αστυνομίας, ανεγίνωσκον, υπό
Ο επίτιμος πρόεδρος κ. Ευστρ. Χριστοφαρής εκθέτων την ίδρυσιν και την δράσιν του Α ναγωστηρίου. το φως της λάμπας πετρελαίου, διάφορα βιβλία και εφημερίδας, την Αμάλ θειαν και Αρμονίαν της Σμύρνης την Νέαν Η μέραν της Τεργέστης, τα περιο δικά Κλειώ και Ευτέρπη της Λειψίας, ως και εφημερίδας των Αθηνών τας οποίας επρομηθεύοντο μυστικά είτε μέσω επιβατών εκ Πειραιώς, είτε δια των λεμβούχων της Μυτιλήνης. Ε πώλουν μυστικά τα λαχεία του στόλου, ε νήργουν εράνους δι’ εθνικούς σκοπούς, υπό το πρόσχημα φιλανθρωπικών σκο πών, κατά δέ τον ατυχή πόλεμον του 1897 το Αναγνωστήριον απέστειλεν εις την Ελλάδα εξήκοντα εθελοντάς. Ο λίγον κατ’ ολίγον ο μικρός αυτός πνευματικός οίκος εγιγαντούτο και κατέστη το κέντρον των εκδηλώσεων αι οποίαι σχετίζονται με την πνευμα τικήν καλλιτεχνικήν και κοινωνικήν ζωήν του τόπου. Πιστεύοντες δε οι ιδρυταί του οίκου τούτου ότι το θέατρον εξυψώνει το πνευματικόν επίπεδον του λαού, ίδρυσαν το καλλιτεχνικόν τμήμα το οποίον έκτοτε σημειώνει εξαιρετικήν επιτυχίαν εις όλας τας εμφανίσεις του. Οι ιδρύσαντες τον μικρόν τούτον πνευματικόν οίκον δεν ηδύναντο βεβαί ως ν α πιστεύσουν ότι ο σπόρος τον όποιον έσπειραν θα έπιπτεν εις τόσον γό νιμον γην ώστε να γίνη πλατύφυλλον δένδρον το οποίον, ως οι κέδροι του
Λιβάνου, φιλοξενεί σήμερον υπό την σκιάν του τους φιλοτίμους συνεχιστάς της ευγενούς προσπαθείας των. Ασφαλώς την στιγμήν αυτήν αι ψυχαί των αειμνήστων ιδρυτών του πνευματικού τούτου τεμένους περιΐπτανται με χαράν και ικανοποίησιν εις τον χώρον αυτόν, συμμετέχουσαι της πνευματικής αυτής πανδαισίας, επευλο γούσαι το έργον των φιλοτίμων και ακαμάτων διαδόχων των οι όποιοι όχι μόνον εξεπλήρωσαν αλλά και υπερέβησαν κατά πολύ τους σκοπούς τους ο ποίους οι αείμνηστοι ωραματίσθησαν. Το Αναγνωστήριον κατέστη ένας μορφωτικός οίκος, εν κέντρον πνευ ματικής ζωής εν τω οποίω εμορφώθησαν γενεαί συμπολιτών μας και τούτο εξακολουθεί και σήμερον. Είς το τέμενος τούτο των γραμμάτων σπεύδουσιν οι εφιέμενοι μαθήσεως, ως διψώσαι έλαφοι προς τας πηγάς των πνευματικών υδάτων, δια ν’ απολαύ σωσι το νέκταρ της γνώσεως και ν’ αναπτύξωσι τας πνευματικάς γνώσεις των. Η δράσις του Αναγνωστηρίου έχει προκαλέσει το θερμόν ενδιαφέρον των πνευματικών ανθρώπων και πολλάκις απησχολήθησαν και οι άνθρωποι των γραμμάτων και ο Ελληνικός τύπος περί αυτού και πολλά εγράφησαν τιμητικά δια το ίδρυμά μας του όποιου η φήμη κατέστη Πανελλήνιος διότι η Αγιάσος είναι μεταξύ των ολίγων επαρχιακών κωμοπόλεων αι οποίαι δια θέτουσι παρόμοια πνευματικά ιδρύματα. Η κυρία Καλλιόπη Μουστάκα, η οποία επεσκέφθη προ τινος την κω μόπολιν μας, γράφουσα εις το Βήμα, αποκαλεί το Αναγνωστήριον «το θαύ μα της Αγιάσου». Για την ιδιωτική πρωτοβουλία γράφει ως προς τα μορφωτικά κέντρα, η Αγιάσος μάς δίνει ένα θαυμάσιο και ενθαρρυντικό παράδειγμα με το Α ναγνωστήριό της. Το Αναγνωστήριόν μας εδέχθη την επίσκεψιν δύο Βασιλέων των αει μνήστων Γεωργίου και Παύλου, του Πατριάρχου Αλεξανδρείας, ιεραρχών, Ακαδημαϊκών, καθηγητών, ανθρώπων των γραμμάτων και απεκλήθη μι κρός Παρνασσός υπό τους πρόποδας του Λεσβιακού Ο λύμπου και αυτός δε ο οικουμενικός Πατριάρχης Παναγιώτατος Αθηναγόρας τυγχάνει επίτιμον μέλος του ιδρύματός μας και ως αρχιεπίσκοπος Αμερικής είχε μετ’ αυτού αλληλογραφίαν. Η βιβλιοθήκη μας πλουτίζεται συνεχώς και διαθέτει σήμερον χιλιάδας τόμων βιβλίων, εξυπηρετούσα και τους μαθητάς των Σχολών μας και τους συμπολίτας μας και τους παραθεριστάς. Η Ελλάς δυστυχώς είναι πτωχή εις βιβλιοθήκας· κατά δημοσιευθείσαν προ τινων ετών στατιστικήν της Ουνέσκου, ήρχετο τελευταία εις αριθμόν βιβλιοθηκών μεταξύ 22 χωρών· είχε 207 βιβλιοθήκας εκάστη των οποίων α ναλογεί κατά μέσον όρον εις 38.500 κατοίκους εν ώ η Βουλγαρία είχε 8.027 με αναλογίαν 1.053 κατοίκων. Η κατάστασις αυτή βεβαίως δεν είναι τιμητική δια την Ελλάδα η ο-
ποία υπήρξεν η κοιτίς της σκέψεως και των γραμμάτων. Δύναται λοιπόν να θεωρηθή προνομιούχος η κωμόπολίς μας η οποία κατόρθωσε να ιδρύση, διετήρησε και διατηρεί ένα τοιούτον πνευματικόν οίκον ο όποιος αναπληροί μίαν υποχρέωσιν του κράτους να ιδρύη βιβλιοθήκας. Το καλλιτεχνικόν τμήμα του Αναγνωστηρίου μας θεωρείται από τα καλύτερα της Ελλάδος και οι παρακολουθούντες την δράσιν του εκφράζον ται επαινετικώς δια την ευσυνείδητον απόδοσιν των έργων τα οποία αναβι βάζει και πολλάκις ο ραδιοφωνικός σταθμός των Αθηνών μεταδίδει αποσπά σματα των έργων αυτών με ευμενείς κρίσεις, ότε δε προ ετών εωρτάσθη η
Η Α. εξοχότης ο Νομάρχης Λέσβου, η Α Σεβασμιότης ο Μη τροπολίτης, οι διοικηταί των στρατιωτικών μονάδων, εκπρό σωποι της διανοήσεως και πλήθος λαού παρακολουθούσι την τελετήν. εβδομάς του θεάτρου ανά την Ελλάδα, εκλήθη και το καλλιτεχνικόν τμήμα του Αναγνωστηρίου να μετάσχη των εορτών αυτού και ανεβιβάσαμεν με ε ξαιρετικήν επιτυχίαν το πασίγνωστον έργον «Το Η μερολόγιον της Άννας Φράγκ». Ως εκπρόσωποι του θεάτρου παρέστησαν αι μεγάλαι καλλιτέχνιδες Έλσα Βεργή και Αντιγόνη Βαλάκου, επί τούτω ελθούσαι εξ Αθηνών και αι οποίαι εξεφράσθησαν ευμενέστατα δια την πνευματικήν άνθησιν της Αγιάσου. Το Αναγνωστήριον οργανώνει τας εορτάς των απόκρεω και προκηρύσ σει τον Βάλλειον διαγωνισμόν προς τιμήν του μεγάλου ευεργέτου του ιδρύ ματος Θεοδ. Κουκουβάλα. Το Αναγνωστήριον έχει επιτελέσει επίσης ένα μεγάλον έργον εις τον
πνευματικόν τομέα. Έ χ ει συγκεντρώσει άφθονον λαογραφικόν μουσικόν υλικόν από παλαιά τραγούδια και παλαιούς χορούς τα οποία έχει μαγνητοφωνήσει και συχνά ο Ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών τα μεταδίδει με επαινετικάς κρίσεις δια το ίδρυμά μας και την δράσιν του. Επίσης έχομεν συγκεντρώσει άφθονον υλικόν από παλαιά τραγούδια των απόκρεω, από παλαιούς εξορκισμούς και γητηές, εις την αίθουσαν δέ του Λαογραφικού Μουσείου θα συγκεντρώσωμεν πλούσιον λαογραφικόν υλ ι κόν εις διάφορα αντικείμενα.
Το νέον Ί δρυμα του Αναγνωστηρίου. Εκείνο το οποίον απασχολούσε και τα μέλη και τας διοικήσεις του ιδρύ ματός μας από της ημέρας σχεδόν της ιδρύσεώς του, ήτο η εξεύρεσις στέ γης, διότι τα δωμάτια εις τα οποία εστεγάζετο τούτο ήσαν ακατάλληλα δια την επίτευξιν των ευγενών σκοπών τους όποιους επιδιώκομεν. Πόροι όμως δεν υπήρχον, οικόπεδον κατάλληλον δεν εξευρίσκετο και δια να φθάσωμεν εις την σημερινήν χαρμόσυνον ημέραν απητήθησαν μεγάλαι και μακροχρόνιοι προσπάθειαι, έντονοι ενέργειαι προς διαφόρους κατευθύνσεις, ελπίδες και απογοητεύσεις, διότι έπρεπε να υπερπηδηθώσιν ανυπέρβλητα ε μπόδια και επιλυθώσι δυσεπίλυτα προβλήματα. Α λλά πάντοτε επιστεύαμεν ότι το έργον μας είναι ευλογημένον από τον Θεόν και η πίστις μας αυτή μάς ενεψύχωνε να μη κλονιζώμεθα από τας δυ σκολίας τας όποιας συνηντούσαμεν και αι προσπάθειαι μας τέλος εκαρποφό
ρησαν. Θερμόν συμπαραστάτην είχομεν τον καλόν και εξαίρετον ποιμενάρ χην μας Σεβασμιώτατον κ.κ. Ιάκωβον, φίλον του Αναγνωστηρίου από της φοιτητικής ζωής του, όστις δεν ηρκείτο εις το να ευλογή το έργον μας και να επαινή τους ευγενείς σκοπούς μας αλλά εκινήθη δραστηρίως, ειργάσθη με θερμόν ζήλον και ενθουσιασμόν, εζήτησε την βοήθειαν διαφόρων παραγόν των και ούτω με την ενίσχυσίν του εξησφαλίσαμεν το οικόπεδον επί του ο ποίου ανεγείραμεν το οικοδομικόν τούτο συγκρότημα και το οποίον οικόπε δον προήρχετο εκ της κληρονομίας του εκλεκτού τέκνου της Αγιάσου και μεγάλου ευεργέτου αυτής αειμνήστου Στεφάνου Βρανιάδη, έναντι της πα ροχής εκ μέρους ημών ενός ελαιοκτήματος προερχομένου εκ δωρεάς του αει μνήστου Θεοδ. Κουκουβάλα προς το Αναγνωστήριον. Το οικόπεδον τούτο ήτο αναπαλλοτρίωτον και ανήκεν εις τον παρακεί μενον ναΐσκον της Ζωοδόχου Πηγής, αλλά η Α. Σεβασμιότης ο Μητροπο λίτης μας εκτιμών το έργον του Αναγνωστηρίου και ων άνθρωπος με ευ ρείας αντιλήψεις, υπερεπήδησε τους τύπους και κατέβαλε πάσαν προσπάθειαν και τέλος επετεύχθη η ανταλλαγή αυτή και ούτω εγενόμεθα κάτοχοι του οικοπέδου τούτου. Ασφαλώς και η ψυχή του μεγατίμου ανδρός αειμνήστου Στεφάνου Βρα νιάδη θ’ αγάλλεται διότι ο άνθρωπος αυτός ηνάλωσε μέγα μέρος της περιου σίας του εις τον εξωραϊσμόν του χώρου τούτου και συνεπώς η ανέγερσις του μεγαλοπρεπούς τούτου οικοδομήματος εις τον χώρον αυτόν, είναι σύμφω νος προς την επιθυμίαν του. Η πρώτη ενίσχυσις εις χρήμα προήλθεν εκ μέρους του ταμείου ανεγέρ σεως διδακτηρίων Αγιάσου το οποίον μάς εχορήγησεν ως πρώτην δόσιν το ποσόν των 200.000 δραχμών. Έξασφαλίσαντες το ως άνω οικόπεδον και τας 200.000 δραχμών ετολ μήσαμεν ν’ αρχίσωμεν το έργον, πιστεύοντες ότι ο θεός και ο προστάτης του Αναγνωστηρίου Ταξιάρχης, θα είναι συμπαραστάται μας. Και όντως εδέχθημεν διαφόρους παροχάς από υπουργεία, τον Δήμον Αγιάσου, τους δύο ναούς αυτής, ως και τοιαύτας παρά διαφόρων ατόμων και κατορθώσαμεν ν’ ανεγείρωμεν το όλον οικοδομικόν συγκρότημα. Ό ταν πλέον οι πόροι μας εξηντλήθησαν, τότε εσκέφθημεν να εφαρμό σωμεν τους λόγους της γραφής «αυτείτε και δοθήσεται υμίν, ζητείτε και ευ ρήσετε, κρούετε και ανοιγήσεται». Έκρούσαμεν λοιπόν και υμείς την θύραν της καρδίας του μεγάλου ευερ γέτου της Μυτιλήνης, μεγατίμου ανδρός κ. Ξενοφώντος Καραπαναγιώτη και εζητήσαμεν την οικονομικήν ενίσχυσιν αυτού και απεδείχθη ότι εκρούσαμεν την θύραν ακούοντος. Και η θύρα ήνοιξεν εις τους αιτούντας και ο κ. Καραπαναγιώτης μάς προσέφερε την οικονομικήν ενίσχυσιν πάνυ προθύμως και δια της γενναίας δωρεάς του κατωρθώσαμεν ν’ αποπερατώσωμεν την πτέρυγα αυτήν του πνευ
ματικού μας οίκου εις την όποιαν σάς φιλοξενοΰμεν σήμερον. Ο κ. Καρα παναγιώτης ανήκει εις τους άνθρώπους εκείνους οι όποιοι εύνοηθέντες παρά του Θεού ν’ άποκτήσωσι πλούτον δεν έγιναν δούλοι αυτού άλλά υπέταξαν αυ τόν και τον διαθέτουσι δια το καλόν των συνανθρώπων του.
Το Διοικητικόν Συμβοόλιον του Α ναγνωστηρίου. Καθήμενοι εξ άριστερών προς τα δεξιά Π. Πράτσος πρόεδρος, Ε. Χρι στοφαρής επίτιμος πρόεδρος Σ. Ξενέλλης Σύμβουλος όρθιοι Π. Ευαγγελινός ταμίας I Χατζηλεωνίδας αντιπρόεδρος, Ε. Κουρ βανιός σύμβουλος. Α πουσιάζουν οι κ.κ. Χρ. Χατζηπαναγιώτης Γεν. Γραμματεύς και Πρ. Στεφάνου σάμβουλος. Ο κ. Καραπαναγιώτης έγινε δούλος της έργασίας και όχι του χρήμα τος και πιστεύει ότι όχι ο πλούτος άλλά η καλή διάθεσις αύτού δοξάζει τον άνθρωπον και εφαρμόζονται ο’-’ αυτόν οι λόγοι της γραφής «μή θησαυρίζετε υμΐν θησαυρούς έπΐ της γής όπου σής και βρώσις άφανίζει και όπου κλέπται διορύσσουσι και κλέπτουσΓ θησαυρίζετε δέ ύμΐν θησαυρούς εν ούρανψ, όπου
ούτε σής ούτε βρώσις άφανίζει και οπού κλέπται ού διορύσσουσι οόδέ κλέ πτουσιν’ όπου γάρ έστιν ο θησαυρός σου εκεί έσται και η καρδία σου. Η καρδία του κ. Καραπαναγιώτη είναι πλήρης ευγενών αισθημάτων και πάλλει δι’ ευγενή έργα και εκεί διατίθεται ο θησαυρός του. Ο άνθρωπος κρίνεται από τα έργα του όπως το δένδρον κρίνεται από τους καρπούς του. Ύπάρχουσιν άνθρωποι τους οποίους ο πλούτος καθιστά δυστυχείς και είναι ψυχικώς πένητες, πένης δέ, όπως λέγει ο Μέγας Βασίλειος, είναι «ο πολλών ενδεής». Πολλών υμάς λέγει ο Μέγας ούτος φωστήρ της εκκλησίας «ποιεί ενδεείς το της επιθυμίας ακόρεστον. Τοις δέκα ταλάντοις δέκα έτερα προστιθέναι σπουδάζεις· επειδάν δ’ είκοσι γένηται, άλλα τοσαύτα επιζητείς και αεί σοι το προστιθέμενον, ουχί την ορμήν ίστησιν αλλ’ αναφλέγει την όρεξιν. γίνηται, ούτω και οι νεόπλουτοι πολλά κτησάμενοι, πλειόνων επιθυμούσι. Ώ σπερ γάρ τοις μεθύουσιν αφορμή του πίνειν η προσθήκη του οίνου Ο δούλος δηλαδή του χρήματος αν και έχη τον πλούτον, θεωρεί τον εαυτόν του πτωχόν, διότι δεν ευχαριστείται εις όσα έχει αλλά επιθυμεί διαρ κώς περισσότερα, επειδή «η απληστία συναυξάνει με την ευπορίαν» δεν τον ευχαριστούσιν αυτά που απέκτησεν αλλά λυπείται δι’ όσα δεν απέκτησε και όπως ο μέθυσος πίνει εφόσον βλέπει τον οίνον, ούτω και ο ακόρεστος του πλούτου αγωνίζεται διαρκώς ν’ αυξήση τον πλούτον του, υποβάλλεται εις στερήσεις έως ότου ακούση την υπερκόσμιον φωνήν «άφρων ταύτη τή νυκτί την ψυχήν σου άπαιτοΰσι παρά σοΰ ά δέ ήτοίμασας τίνι εστα’·». Κάποτε μερικοί πλούσιοι Μυτιληναίοι έταξίδευον από τον Πειραιά εις Μυτιλήνην και εις τα σαλόνι του πλοίου συνεζήτουν πώς πρέπει να διαθέ τη κανείς τον πλούτον του όταν δεν έχει υποχρεώσεις. Ο ?νας ελεγε να ίδρύη πτωχοκομεΐα, ο άλλος όρφανοτροφεΐα και άλ λος να υποστηρίζη πτωχούς φιλομαθείς μαθητάς. "Ενας δεν έλάμβανε μέρος εις την συζήτησιν όταν δέ ήρωτήθη περί της ο’·αθέσεως του πλούτου άπήντησε «τίπουτα απ’ Ιφτα δέ μ’ άρέσ μένα, του ποιο καλό πράμα είναι ά πιθάνς τσι να ποΰν η τάδις άφσι τόσα». “Ηθελε δηλαδή υστεροφημίαν· «Οί φιλάργυροι πνίγονται μέσα εις τα πλούτη τους όπως η μυΐγα πνί γεται μέσα εις το μέλι» ο δέ Δημόκριτος λέγει ότι ο βίος του φιλαργύρου ομοιάζει προς δείπνον νεκρού, διότι εν ω τα έχει όλα δεν μπορεί να τ’ άπολαύση όπως ο νεκρός δεν μπορεί ν’ απολαύση τα πλούσια φαγητά. Η ευτυχία δια τον άνθρωπον αποκτάται με την εκπλήρωσιν του κα θήκοντος και την αγάπην προς τους συνανθρώπους του. Υπάρχει μία Περσική ιστορία κατά την οποίαν ένας βασιλεύς των Περσών ο όποιος είχεν άφθονα πλούτη και όλας τας απολαύσεις, κατελήφθη από μελαγχολίαν και οι αστρολόγοι του τον συνεβούλευσαν να φορέση το υ
ποκάμησον ενός ευτυχισμένου ανθρώπου δια να γίνη και αυτός ευτυχής. Α νεζήτησαν ένα τοιούτον άνθρωπον μέσα εις τα ανάκτορα, μεταξύ των πλουσίων της χώρας αλλά τοιούτος άνθρωπος δεν ανευρίσκετο. Τέλος ευρέθη ένας γεωργός ο οποίος επέστρεφε χαρούμενος και τραγου δώντας από την εργασία του και ήτο απόλυτα ευτυχής αλλά υποκάμησον δεν φορούσε δια να το δόση εις τον βασιλέα και να του μεταβιβάση την ευτυχία του διότι η ευτυχία δεν μεταβιβάζεται αλλά αποκτάται δια των καλών έργων. Ο κ. Ξενοφών Καραπαναγιώτης δεν εζήτησε να φορέση ξένον υποκά μησον δια να γίνη ευτυχής αλλά, έμπλεως ευγενών αισθημάτων, δοκιμάζει την ευτυχίαν προσφέρων αυτός την ευτυχίαν εις τους συνανθρώπους του. Χάρις εις τα ευγενή αυτά αισθήματα του κ. Ξενοφώντος Καραπαναγιώ τη αλλά χάρις και εις την συμπαράστασιν του αυταδέλφου και αντιπροσώπου του εν Λέσβω κ. Γεωργίου Καραπαναγιώτη, όστις έμπλεως και αυτός ευγε νών αισθημάτων και κατανοών πλήρως τους ευγενείς σκοπούς του Α ναγνω στηρίου, επέδειξεν εξαιρετικόν ενδιαφέρον και θερμόν ζήλον και ενθουσια σμόν, ευρισκόμεθα σήμερον εις την ευχάριστον θέσιν να σάς φιλοξενούμεν εις την αίθουσαν αυτήν η οποία αφιερώθη εις τον Ξενοφώντα Καραπαναγιώτην εις ένδειξιν της ευγνωμοσύνης μας και παρακαλούμεν τον παριστάμενον αυ τάδελφόν του Γεώργιον όπως διαβιβάσει την ευγνωμοσύνην των κατοίκων της Αγιάσου εις τον τιμώμενον αδελφόν του. Ή δη ο πνευματικός μας οίκος στεγασθείς εις τας λαμπράς αυτάς αιθού σας θα εξακολουθήση να καλλιεργή με άνεσιν τας πνευματικάς παραδόσεις αι οποίαι ιδόξασαν την Ελλάδα ανά τους αιώνας και αι παραδόσεις αυταί θα τον καθοδηγούν να πραγματοποιή έργα πολιτισμού και να ηγήται πάσης ευγενούς κινήσεως, όπως έπραξεν από της ημέρας της ιδρύσεώς του και ποτέ δεν επρόδωσε την λαμπράν ιστορίαν του. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έλεγεν ότι το θάρρος του γεωργού μεγαλώνει όταν γυρίζοντας πίσω, την ώρα που οργώνει τη γή, βλέπει το αυλάκι που ά νοιξε το άροτρό του, γιατί το όργωμα της γης θα φέρη πλούσιον καρπόν. Και ημείς λοιπόν καλλιεργούμεν τον πνευματικόν αγρόν μας ο οποίος μάς δίδει πλουσίους καρπούς και τούτο μάς ενθαρρύνει να συνεχίσωμεν τας ευγενείς προσπαθείας μας δια την επίτευξιν των ευγενών σκοπών τους οποί ους επιδιώκομεν. Ευχαριστούμεν και πάλιν θερμώς πάντας υμάς οι οποίοι μετέχετε της σημερινής χαράς μας και ευχόμεθα όπως ο Θεός, η Παναγία της Αγιάσου και ο προστάτης του ιδρύματός μας Ταξιάρχης, διαφυλάττουσιν υγιείς και μακροημερεύοντας πάντας όσοι είτε ηθικώς είτε υλικώς συνέβαλαν εις την στέγασιν του πνευματικού μας οίκου και απεκδεχόμεθα τας ευχάς της Α. Σε βασμιότητος επί πάντων τούτων, ίνα με την ενίσχυσίν των αποπερατώσωμεν το όλον οικοδομικόν συγκρότημα, αποπερατώσωμεν την μεγάλην αίθουσαν των πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και πλουτίσωμεν ούτω την κω-
μόπολίν μας, το σκήνωμα της Μεγαλόχαρης, με ένα έργον πολιτισμού το ο ποίον θα εξυπηρετή την πνευματικήν κίνησιν του τόπου μας, η οποία παρου σιάζει μεγάλην άνθησιν, ως είναι δε γνωστόν, η Αγιάσος εκαλλιέργει και καλλιεργεί τα γράμματα και της εδόθη η επωνυμία «δασκαλοχώρι». Το όλον τούτο οικοδομικόν συγκρότημα αποπερατούμενον, θα καταστή το εντευκτήριον της νεότητος, η οποία θα ζη μέσα εις ένα ηθικόν περιβάλ λον. Η νεότης αποτελεί την σπονδυλικήν στήλην του έθνους και πρέπει να διδαχθή να τηρή τα εθνικά και θρησκευτικά πάτρια τα οποία έσωσαν το γένος εις τας δυσκόλους στιγμάς του και να διαφυλάττη την ανεκτίμητον Χριστιανικήν και εθνικήν κληρονομιάν, διατηρούσα εις τα στήθη της ασβε στον το πυρ της θρησκευτικότητος και της φιλοπατρίας. Σήμερον και πάλιν οι καιροί χαλεποί και αι ημέραι πονηραί εισιν. Ε ν μέσω παγίδων διαβαίνομεν και επί επάλξεων πόλεων περιπατούμεν. Η ανθρωπότης ίσταται πάνοπλος και δεν την συνέτισαν οι ποταμοί αι μάτων και αι εκατόμβαι των θυσιών, δια τούτο τα κράτη πρέπει να είναι προμηθείς, όπως αι φρόνιμοι παρθένοι. Η μεγάλη λοιπόν προσοχή μας πρέπει να στραφή προς την νεότητα η οποία κατά τον Πλούταρχον είναι εύπλαστος και υγρά και παρασύρεται ευ κόλως και παρεκτρέπεται από την οδόν της τιμής και του καθήκοντος. Η νεότης πρέπει ν’ άποβλέπη πάντοτε προς τα υψηλά ιδανικά και προς ένα ευτυχές μέλλον, εμπνεομένη από το ένδοξον παρελθόν της φυλής εις την οποίαν ανήκει, διότι «Μακάριοι οι λαοί που γυρνώντας πίσω στη διάβα του χρόνου μπορούν να εμπνέωνται και να φρονηματίζωνται από την Ιστορίαν τους και με το κεφάλι ψηλά να μπορούν ν’ αντικρύζουν το μέλλον με θάρρος και αισιοδοξίαν». Σάς ευχαριστώ. Είτα τον λόγον έλαβεν ο Νομάρχης Λέσβου κ. Α ντ. Πυλιώτης ο οποίος εκφράζει την συγκίνησίν του διότι ευρίσκεται εις ένα τοιούτον πνευματικόν οίκον. Συγχαίρει και επαινεί την διοίκησιν και τα μέλη του Αναγνωστηρίου δια την πνευματικήν, καλλιτεχνικήν και κοινωνικήν δράσιν των και εύχεται όπως και εις το μέλλον το Αναγνωστήριον εξακολουθήση να καλλεργή τας πνευματικάς παραδόσεις και να ηγείται πάσης ευγενούς κινήσεως. Συγχαίρει την οικογένειαν Καραπαναγιώτη δια τα έργα πολιτισμού τα οποία επιτελεί και τα οποία ανέδειξαν τον Ξενοφώντα Καραπαναγιώτην μ ε γαν ευεργέτην της Λέσβου. Ο παριστάμενος αδελφός του μεγάλου ευεργέτου κ. Γεώργιος Καραπα ναγιώτης ευχαριστεί πάντας τους ομιλητάς, εκφράζει την συγκίνησίν του δι’ όσα ελέχθησαν υπέρ της οικογενείας του και υπόσχεται ότι θα διαβιβάση τα της τελετής εν γένει εις τον εν Λονδίνω αδελφόν του. Είτα προσεφέρθησαν αναψυκτικά και πάντες απεχώρησαν με τας καλλι τέρας των εντυπώσεων και πάντες συνέχαιρον την διοίκησιν και δια το επι τελεσθέν έργον και δια την εν γένει δράσιν του Αναγνωστηρίου, το οποίον αποτελεί το σέμνωμα της Αγιάσου.